sed, at videtur, ex apocryphis Vulgatae Latinae, quae textum Theodotionis sequitur, desumtam. Audiamus ipsum est in hac Jusipponis relatione: 1) eum Danielem in lacum leonum conjectum et a Habacuco nutritum ponere ante Belum eversum et Draconem interemtum, quas fabulas item narrat, boe in ordine chronologico (contra Vulgatam) j udaicae traditioni de Habacuci aetate se accommodantem 9S); 58) eom etiam in nonnullis aliis a Vulgata discedere et narrationem additamentis quibusdam nescio utrum poétice eflictis an alicunde desumtis quasi luminibus ornare. § 19- Habacue discophorus apud Pseudo~ Saadiam. Traditionem de Habacuco discophoro suo commentario in Danielem intexuit Saadia, ille, quem sec. XII. vixisse evicit Rapaportus in Saadiae Gaonis Vita 99), sed ita, ut historias de Danielis priore et posteriore ad leo- 98) Nam et ipse Danielem bis in lacum leonum conjectum credit et c XI. Danielem sic dicentem iutroducit: ""DJ* ; in Zachar. f. Jojadae sub Elam pro etvd fitaov llti rov 'EXap h. e. D71N), perversitatibus spuriisque etiam additamentis (e. c. Zachar. fin; Zachar. f. Joj. init.), ut inde sententiam de Dorotheo ferre iniquum sit. Dolendum est igitur, textum graec. partis de Prophetis, quam solo in Chron. Paschali habemus, nondum a quoquam ex Cod. editum esse. Quae quidem pars Synopsis desideratur in plerisque Codd. ceteras partes purius corruptiusve exhibentibus (quos enumeratos reperis in Fabricii Bibl. Tom. VII. p. 458 ss. ed. Harless); exstat vero in Cod. Reg. Madrit. CV.; Paris. CLIX.; Cod. Vindob. LXXVII., qui plane geminua videtur esse illi, quo Musculus usus est, nisi quod chronologiam patriarcbarum CPolitanorum narrationibus de prophetis subjunctam habet. plenum, nonduiu quisquam negavit, ne ullus quidem Romanensium doctorum, qui traditionem ecclesiasticam alias plurimi faciunt. *) Aeque certum est, Dorotheum, Tyri episcopum, auctorem hujus ipsius Synopsis, qualis nobis conservata est, neque esse neque perhiberi. Namque ex. ea textus graeci parte, quam, cum Bibliothecis Patrum latina solummodo translatio, recens illauec satisreligiosefacta, inserta esset, Cave et Du Fresne nobiscum coinmunicaverunt, luculente apparet, hoe Synopsis exemplar graece scriptam atque tres in partes dispertitum neutiquam a Dorotheo ipso profectum, sed ex ejus seriptis archaeologicis ei historicis translatum duntaxat, congestum et tanquam ex fonte limpidissimo haustum esse. Tavra, inquit translator Graecus in fine tractatus de LXX discipulis, ó xgigfiaxagiaxog xaï TtavóXfiiog Awgó&eog èv 'Pcófig yeyovmg dia 'Pcoficcïxiig Sialéxxov èv imofivijfictai xuxaMXoinev' i£ mi i/fieês ègaviafisvot xai nobg 'ElluSu yhTtaauv fisd-eQfiTjvsvactvag èfKpavtj roïg adoiv nemoirjxufiev rijv röv 6 fia&fjrav èxloyijv, niaxi/v xaï cthjiHj avrr)v xaxccXaftófievot. Idque Graecus iste itentidera inculcat, scUicet ut auctoritatem suis narrationibus afferat et fidem, script* latina Dorothei, quibus usus sit, modo ovyygdpp.ara èxxknataaTtxa modo vnopvq/iara modo larogixag ovyygatpdg appellans et aperte dicens, eum in iis enarrasse ra megï rmv 6 u/x&rjxmv xov owrrjgog xai êv&a ó xa&eTg xojv LTqoqyi]xan> xaï xcöv 'Aitoaxóhav rov Biov èxéXeaev, speciatim etiam et episodice, quaenam sint sedis Constantinopolitanae origines et ex quali genere Metrophanes prognatus sit — unde consequitur, singularum Synopsis partiom turn fontem tam collectorem fuisse eosdem. Hic vero collector cur a plerisque Anonymus dicatur, quasi nomen ejos lateat, vel Pseudodorolheus, quasi Dorothei perso- 3) Velut BeUarmimu (de Scriptoribus ecclesiasticis), Baronius (Aunal. et Martyrol.), Anton. Passevinus, alii. DE HABACUCI PROPHETAE VITA ATQUE AETATE. PARTICULA PRIMA TRADITIONIS HISTORIAM CONTINENS. Kat Töhr daiixa nqotprjróv ro oord dm&dXot i» TOV TÓTtOV CtVTOÏV. Si» XUX, 10. DE HABAGUGI PROPHETAE VITA ATOÜE AETATE. ACCEDIT DIATRIBË DE PSEUDODOROTBEO ET PSEUDEPIPHAMO. D1SSEKTATIO HIST0BI€0'ISAC}06ICA QÜAM AUCTORITATE SUMME VENERANDI THEOLOGORUM ORDINIS ES ACADEMIA UPSUBSTgl PBO OBTINENDA VENIA LEGENDI ILLUSTRISSIMI ICTOBUM ORDINIS CONCESSU DIB XVI. M. FËBRUARII MDCCCXLII HORA IX. IN AUD1TORIO JURIDICO PUBLICE DEFENDET FRAITCISCUS DELITXSCH, THBOLOGIAE LI CKNT1 ATUS , PHILOSOIMIIAE DOCTOR, SOCIETATIS BISTOBICO > THEOLOGICAR SODALIS. LIPSIAE, BZ OFFICINA FRIDKHICI NIESII, Etymon nominis Babacuci. N. plpan a stirpe verbali p3~n derivari oportere, nerao, puto, inficiabitnr, nisi qui legum linguae hebraicae ignarus sit aut novarum rerum studiosus. Verbi autem p3~n et conj. Kal (ter) et Piël in S. S. reperitur, iMnd semel vi primaria rov avfiitiiyvvvai h. e. complicandi (manas, de segni Koh. 4, 5.), hoe, ut solet, vi intensiva, ceterum utrumque vi amplectendi s. amplexandi (prae amore), nusquam vi (complicatis membris) luctandi, quam quidem vim, si etymon spectamus, sane habere possit, utpote cum stirpe verbali p2~N fiViï) e radice eadem sanscritosemitica prognatum. *) His positis, quaeritur, quanam formationis via n. plpan coortum sit. Facile intelligitur, intercessisse aliquod quadriliter um, reduplicatione unius duarumve radicalium ad vim stirpis verbalis adaugendam formatum. Quoad ego video, non intercessit quadriliterum ppafi, sed potius p3fÖrt (ad similitudinem formarum -niHN, "Q"12n, "lÓIBfl, plpl?, npDpö, in-iriE/), unde n. p1p?n, ex. p3p?n abbreviatum. Constat enim, in quadriliteris binarum extremarum radicalium reduplicatione ortis ultimam syllabae penultimae non raro hebetari et in vocalem emolüri, quae poterit 1) Radix est p25 ntiy-vvur, pang-ere (v. librum meum Jesurun b. Isagogen in Grammaticam et Lexicographlam Linguae Hebraicae p. 177.), unde, praefixls praepositionibus, quibus vis radicis varietur ac distinguatnr: p2-N (unde pijl = p2W), p^'l, p3~n (depraep. f) = p v. Je surun p. 17a. aot.). 1 esse vel longa, velut in "fflWn (pro ")t3")ftn) et "fitWJ (= "12J"i^D)> vel brevis, sequente Dages, velut in nomine prophelae nostri; un. vero propria eo inodo, quo facilius volubiliusque pronunciari possint, decurtari ac contrahi, vix necesse est, ut multis exemplis confirmemns.») Veteree interpretes, textus hebraici signa diacritica vel ignorantes vel non curantes, n. Habacuci vario modo legerunt ac proinde vario modo transscripserunt. Alexandrini scripserunt 'J^ifiaxovfi idque pro 'Appaxvfo, vel ne syllabam extrepiam eadem litera et inchoaret et concluderet (quemadmodum Besi&fiovi pro Bsek^efiovfö, vel quia aliud sibi nominis etymon, quod divinare, sed non definke possumus, sibimet informabant. Legerunt igitur p1jJ3p» quae forma, si a v. pan derivetur, plane abnormis est, nisi forte eam pro metathesi mere euphonica habeas.3) Syri .o&aal, Arabes 0jjfce> scribunt, quasi genuina forma sit pIpSP pro plpan propter gutturalen!, quae quidem forma, a quadrilitero ppan facta, optime se habet. Nam ab omnibus ejus formae quadriliteris, velut ^3, bsbs, t^pt^p etc, talia nomina abstractiva, quorum lingua neohebraica paene infintfam multitudinem exhibet, conformari possunt. Vehementer vero fallitur Hitzigius, qui n. prophetae secundum puncta- 2) Jesurun p. 163. Hilleri Onomasticon c. XXVI — XXXI. 3) Dages per epenthesin recompensatum est, quemadmodum multis in vv. quadriliteris ex conj. Piè'l ortis (Jesurun p. 161.) et nn. pluriliteris (ib. p. 807.), et quidem per i* propter sequentem labialem. Errant Clericus (in L III. Artls Criücae) eoquepraeeunte Carpzovius, qui hanc formam AnPaxov/t pro vitio librariorum habent, non ab ipsis LXX, bebraicae lectionis utique peritis, profecto. Ouiu potius 'Aftpaxov/i, ut ex Codd. Patrumque scriptis apparet, genuina est versiouis Alexandriuae forma, cujus varietates deinceps ortae gunt: 'Aflaxovp, 'Affiaxovfi (Epipli.), 'Apfiaxoix, 'Affiaxovx (forma ad hebraicam recens correcta). Latine scribitur Ambacum, verum etiam Ambacuc (Chron. Pascb. p. 4190 et Abacuc. De coptica nomiuis scriptione v. Daniël, sec. LXX. ex Tetraplis editum p. 89.. tionem'jPljfen a. v. ppa derivari censet; nam, quantumvis nostra ex sententia litera n s. syllaba 'ha in stirpibns verbalibus ex radicibus secundaria, at prisca formatione ortis crebro praepositionalis sit, tarnen eam ad Vquadrilitera aut nomina recens fingenda praeformative adhibitam esse, plane nallum exemplum exstat.4) Significatie nominis Habacuci. Nomen Habacaci ad abstractiva, quorum vocalis ü, obscurior illa atque, ut ita dicam, feminino- neutralis, propria est, et simul aditerativa, quae reduplicatione formantur5), pertinet. Significat igitur vel luctationem (metonym. subjectum luctationis) vel, id quod mihi praeplacet, amplexationem eamque pluribus complexibus iteratam (metonym. objectum amplexationis). Sunt inter judaicos interpretes, qui priorem significationem haud improbent, velut Abravanel, qui Habacucum sic nuncupatum censet, 1DJ? CBTI cy panna rpn l^'ND»): at sola posterior cum traditione judaica vulgari, ut infra videbimus, consentit, quae quidem hoe n. ex 2 Reg. 4, 16. (p npan TIN rpn nj?r) illustrat. Iterativam nominis 4) Hitzigius confidenter, ut solet, dlcit: „Die Purictation p^pafi leitet den Namen von pp2 her, indem sie PI auf gleicher Linie mit dem formativen n in als eine nicht zur Wurzel gehorige Agglutination (vgl. n^^H , ^Dïlfl) betrachtet." At nn. haec adjecta. tenninatiene nominali el (al) fonnata sunt e formis primariis y2ïl (Jesurun p. 224.) et CjH (ib. p. 225). Chet servile ad nn. e verbis formanda adbibitnm, sicut Tav in "lltï'Kn, 7?3Flj EtólDPJ (adversarins), mernm commentum est. 5) De horum variis formationibns disserui in 1. Jesurun p. 168 — 165. 6) Prooem. in Ezech. f. 158. col. 4. 1* significationem egregie perspexit Simeon bar-Jochaï aut quicunque in 1. Sohar scripsit: T]^b 'joo plan, 'n pannNn whan mi n^Nn nn n^>n? nn pipan 'ncn n^cj? et alio loco: jjb^ni mi n'osn *ni nn ppian pn VB ^ VB GWl 2tc1.*) Etiam veteres ecclesiae doctores utramque nominis significationem proponunt, sed quia, ea in re cum judaicis consentientes, nominibus prophetarum characteres eorum portendi atque indicari existimant, significationem luctationis sive luctatoris praeferunt. Synopsis Dorolheana n. 'Afi^axovfi explicat per HegC^yxpiq.9^ Hieronymus in Prologo ad Habacucum ad Chromazium Episc., vel ex eo, inquit, quod amabilis Domini est, vocatur amplexatio, vel quod in certamen et luctam et, ut ita dicam, amplexum cum Deo congreditur, amplectantis, id est, luctantis sortitus ést nomen. Nullus enim tam audaci voce ausus est Deum ad disceptationem justitiae provocare et dicere ei: cur in rebus humanis et in mundi istius noladv. tanta rerum versatur iniquitas ?9) Idem in egregia illa Epist. ad Paulinum: Habacuc luctator fortis ac rigidus stat super custodiam suam et figit gradum super munitionem, ut Christum in cruce contempletur, et dicit: Operuit coelos gloria ejus et laudis ejus plena est terra. Splendor ejus ut lux erit; cornua in manibus ejus: ibi abscondita est fortitudo ejus. Lexicographi autem Graeci sequiores, hebraicam nominis scriptionem ignorantes, ex alexandrina ejus forma etymon ac significatum expiscabantur, vocata in auxilium lingua a r a m a i c a. Sic Sui- 7) Sohar TOKO init. col. 73. 74. ed. Sulisbac (Knorrii de Ro■en'roth), cf. ib. rPt#N*D col. 23. 8) Chronicon Paschale p. 150. 9) Haec plane iisdem verbis Isidorus Hispalensis in 1. VII. Originum (cap. de prophecis). das, qui a forma Afificcxov/j, tanquam minus recta legentes ablegat ad 'Afifiaxovfi ibique sic scribit: 'Affiaxovff narrig èyégascoq. rb fièv yag 'Afifiü atj/taivu nccn}g' tÓ Sè Kobfi (Olp) tysocig, cog *te* naga ro5 {re/p EvceyyeMq>' Talu&a, xovfi' iqyovv i) naTg èyec'pov. "Odtv dijlov, oti Sta rcav Svo @(i yganréov rb 'Aftftaxo&fi. Ex Suida Phavorinus: 'Afificcxovff narijQ iyégasag.10^ $ 3. Epitheton nomini Mtabacuci adjectum. Scriptura Sacra de Habacuci vita atque aetate nil refert, nisi quod in capitis primi ac tertii inscriptione nomini ejus additum est epitheton fcTCJjn. Vero indicio, inquit Stickelius} mihi est hoe additamentum. auctorem inscriptionis vel de Habacuco nihil praeterea compertum habuisse ignorantiamque addito praedicato, quod ex Iectione sequentis voluminis nemo non supplere potuit, celare, vel ne cum aliis ejusdem nominis hominibus hic vates commutaretur, cavere voluisse. In his lapsus est Stickelius per verbi divini despectionem. Nam illud epitheton neutiquam supervacaneum et ad ignoramiam celandam additum est; quandoquidem ex eo perspicitur: 1) Habacucum non tautummodo singidares quosdam prophetiae actus divina gratia expertum esse11), sed eum munus propheticum, h. e., munus per impulsum Spiritus 10) Sic quoque auctor historiae synopticae de Prophelarum vita et obitu anonymus a Dav. Hoeschelio cum Adriani Isagoge editus: -4/tftazov/i rj 'Afijlaxov (sic) êg/iijveveTat 7ia.xr\Q iyigaeuq. 11) Actus prophetiae ob speciales rationes ad manifestationem et amplificationem regni Dei spectantes nonnnnquam etiam non conversis vel non constantibus vel omnino viris prophetico munere destitntis obtigerunt, velut Danieli, qui, tametsi visionum propheticarnm excellentissimarunt particeps foetus, tarnen N'DJ sensu strictiori non erat ac proinde inter hagiographa relatus est. Hiuc de Daniele, cum Sancti ex supranaturali illuminatione docendi, continuo gessisse. Cognominatnr igitur fcP3Ji"l, utpote legatus Dei specialiter et extra ordinem missus, docendi redarguendique causa. 2) eum non, sicut Amosum (1,1. cf. 7,14. 12), ab alio munere ad propheticum avocatum, sed ad propheticura munus disciplina quadam (fort. scholae Elisaei) praeparatum, deinde immediata Dei vocatione promotum esse. 3) eum, quippe non paullisper actu prophetico gaudentem, sed munere prophetico inde a tempore vocationis suae constanter perpetuoque functum, non sola haec vaticinia, quae in canone sacro divina nobis providentia conservata sunt, sed plura quoque edidisse, certe multo plura publice sermocinatum esse. Haec omnia ex ipso volumine, nt hallucinatur Stickelius, certo cognoscere non possemus. Si quis vero quaesierit, cur, si haec ita sunt, in lemmatibus aliquot prophetarum hoe epitheton W33n desit, hoe ipsum, inquam, vero indicio est, has inscriptiones varias, multiformes omnisque aequalitatis expertes non a collectoribus aut redactoribus, ut ajunt, reeën tioribus adjectas esse, sed ab ipsis prophetis pro singulorum arbitrio diviuitus directo, praesertim cum mos propiie orientalis sit, ut auctores nomina libris scriptionibusque suis praefigant, ac prophetas, qui se non solum aequalibus, sed etiam posteris scribere bene sciebant, vaticinia sua anonyme edidisse vix credi possit. Quae- Haggai, Malachia et Zacharia collato, in tract. talmndico Megilla f. 3, a. dicitur: $0} tÓ 1DW '§TCU WJ'Kn TOMD 'BHI? ÏPIVN', cf. African. in Ep. de Siisanna ad Origenem: Javiiji. allm xqónm nqovrjrevet, ógdfuxai xai oveiooiq, Sid mzvrbs v.aiqov, xai ayyikov ènupavcLai; rvyxdvei, dkk' ovx inmvoia n Qog>tjT txfj. 18) Qaem ad locum egregie adnotat Cyrilhis Alexaudrinus (ad Amos. Opp. Tom. III. p. 389.): êxeZro Uyior, tóq ovre JTgopijT»?? ijr, ovre nijv IIoogi^Tov yiyovëv vloq, xara /ta&ijreiav Si ndvrmq, rjyovv xazd 7ivev/.ia, quj/J.1, xrtO-dneq d/iékci xai 'EXiaocui tov 'HXiov — «iï i/ti ftêv tpriaiv iv rovroiq ovra ©eós xata tb avtip óox'wV inotetzo Ilfjotfijtriv. ritur igitur, qua de causa Habacue suo nomini hoe epitheton addiderit. Hoe, si non deiinire, certe conjicere possumus. Cyrillus Alexandrinus13) hoe idcirco factum arbitratur, at significaret, se divinitus revelata eloqui: öri ov ra anb rijg xagSiag avrov hxksïv ïyveoxe, dia— noQ&ftevmi Sè fiüXXov tig tjfiag roiig naga Qeov Xóyovg, itgouvanti&zi aaqxog ngocp^rr/v êocvröv ovoficcaas xai riyg elg Toïiro x&girog ccnocpccivav ë/i7ilseov. At haec valent etiam de ceteris prophetis, qui in iemmatibas suorum vaticiniorum hoe epitheton omittnnt. Propius ad verum accessit Abravanel14), qui illud nomini vatis additum ideo censet, ne cui suspicio oboriretur, ac si dignitatis, quam reliqui prophetae, inferioris noster esset, quia trita in aliis vaticiniis vestigia {reoTcvtvoriag (e. c. 'n "OT fWfl> 'H QtO)6 frustra in eo requiras. Atnonne, nisi tota capitis primi structura dialogica, certe capitis secundi initium huic sententiae vehementer reclamat? öjiin potius lyrica et psaltica indoles, quae vaticiniis Habacucianis prae ceteris propria est13), flagitavisse videtur, ut. ne forte minoris iierent, prophetam se esse, praesertim in tertü capitis initio, profiteretük * §4. Fontes vitae Babacuci. Fontes, ex quibus, quae de Habacuci vita atque aetate scire avemus ac possumus, haurienda sunt, duo sunt: primum, traditio, qua edocemur, quaenam veteres tem- 13) Comm. in Habac. I, 1. Opp Tom. III. p. 519. 14) Citante Carpzovio, Introd. p. 399. 15) Solus Habacue inter prophetas voce mnsica Ï"PD uülur idque ter, quod bene urget Eusebius, in 1. de propheticorum librorum appellatiouibus sic de Habacuco loqueus: 'Appaxov/i. Ar^a xai avroq ïêtv' 7tqotpriT£vei dtófievoq piv neqi rïjq ctXo>ato>q rrjq 'leqovoaXtjiu, poribus, de quibus agitur, molt» propiores non suismet ingeniolis, sed narrationibus a majoribus acceptis nixi comperta habuerint memoriaeque prodideriut. At non omnia, quae aagüSofftg nobis praebet, tantumdem valent; quin potius disquirendum est, quam auctoritatem habeant, quo primum tempore apparuerint et quam late pervulgata sint. Praecipue necesse est, ut in vjtis prophetarum traditionem synagogalem et ecclesiasticam discernamus. Synagogalem appellamus eam, quae priscarum judaicarum literarum monumentis consignata exstat; ecclesiasticam, quae in seriptis ecclesiasticis quatuor priorum seculorum vel in recentioribus e talibus desumta reperitur. Ecclesiastica autem traditio neutiquam aynagogali inferior est; nam Judaei in iis, quae ad vitas prophetarnm pertinent, conservandis, quia omnino Halacham Hagadae Ionge anteponebantle), negligentiores esse deprehenduntur et non pauca (in his mire absurda) exhibent, quae tantummodo ad Hagadam hermeneuticam, minime ad historicam referri oportet: quare permulta, quae in judaicis seriptis frustra quaerimus quaeque tarnen a Judaeis accepta esse ex indiciis satis certis concludere possumus, a solis ecclesiae scriptoribus tradita inveniuntor. Cujus rei hanc quoque causam esse credo, quod nonnulli Patrum hebraicarum literarum gnari libris judaicis, apocryphis potissimum, usi sunt, qui, etiam in Talmudibus Midrasisque hic illic nominati, ad nostra tempora ttqoatjftaiviDv ii ittgi rijf xaoovaias rov Stntjfos- Uyet M xai nqo«*,fV*l> tov ani(jiiaTO<; MySwv) eh ibv Utxxov xmv keóvtmv naQu/g^pa èpqto^ijaav. 86) Slromat. p. 391. 898. (duobus locis) ed. Oxon. Cf. Librum Generationis apud Du Fresne, Chrontcon Pasch. p. 418. 87) De civit. Dei XVIII, 81. Augustinum ad probationem temporis Abacuci testimonio apocrypho non iisiime«»;urgctl.ud. Vives. quae videat, nuntiet. Qui ut vecturam eqnorum jumentorumque emirius conspexit, ad haec attentissiraus, instar leonis, ^h. e. altissima voce (n1*»* N*lp'1), exclamat: In specula, Domine, ego per diem adsidue sto, inque mea custodia totas noctes permaneo; et ecce veniunt currus hominum bijugesque equites! Turn (accepto Dei visionem intèrpretantis responso), cecidit, cecidit, inquit, Babyion omniaque deoruui ejus simulacra humum prostrata perfregit (Deus). Ad haec Raschi (qui totus in traditióne prisca referenda versatur): „Significat Deus, exstiturum aliquem e discipuli» Jesaiae, qui de Deiattributis (quibus mundum gubernat) propter longain ac diutuinara Babylonü prosperiMtem expostulaturus conquesturusque sit, h. e., Habacucum, qui circulum fecit (Wip aj?) in eoque constitit, non inde egressutus, donec Deus ad semet ipsum justificandum ei respondisset (Hab. 8, i.28). Hunc, inquit Deus Jesaiae, in ista specula statue, de me ei promittens futurum, ut in specula permanens ruinam Babylonis conspiciat conspectamque palam pronnntiet." Fabula de Habacuci circulo, quae ex ipsius verbis ejusque cum ceteris, qui de Dei providentia querelas dubias atque anxias jecerunt, comparatione a9) elicitaest, non recens conficta est, sed jam primo post Chr. seculo ferebatur et, ut ex historia de Onia eodem modo tempore maximae siccitatis Deum implorante30) apparet, non addubitabatur. Hinc etiam in Targume tertii cap. Hab. quondam exstabat, sed nescio quo casu excidit. Interpretatio vero illins ïlSSöïl, 88) yavm iy jndd nw ab idni rata -idj» pipan jjrwm tnr^sm rwni van nih nab dnt inbav by a *ot» rro •>&b ramb owan ba anw* noi RascM ad Hab. s, j. se) nbya ^shs noapi rten mo» nn nyyw jaikuth ad Hab. 3, I. g 563. Ikkarim 48. 44. 80) yin) Steon dwj rrv ab) tin an ns^ tna Dys in waan pipan rwyv r>^ ntwva iDjn rap jy nr ab) (Span quam nemo non pro nova conjectura, at iepida profecto atque ingeniosa habebit, eo fulcitur, quod fTHN (v. 8.) per gematriam numerum eundem, quem n. plpan, efficit. Stickelius ad eam refellendam male animadvertit, n. nsüa a Jesaia nusquam de propheta dici, cum 1) in vaticiniis jesaianis nullibi praeter hunc locum reperiatur; 2) alibi hac significatione solenne sit, velut Micha 7, 4; 3) n. ea ipsa significatione a Jesaia adhibeatur 56, 10.; 4) in Habacucum, collato capitis II. initio, egregie quadret; 5) ab interpretibus praestantissimis atque etiam paraphrasta (fc03J "iön) de propheta intelligatur. Contra isti interpretationi non modo non repugnatur, verum etiam favetur inter nostros a Varenio (Comm. ad Jes. 1.1.). Vitringa vero (in suo Comm. ad eundem 1.) speculatorem et excubitorem, quem Jesaias constituere jussus erat, ut supplicia Babylonis observaret et visa ipsi interpretaretur, Jeremiam dicere mavult, qui cc. L. et LI. Babylonis exitium magna et prolixa vaticinatione exposuit. §8. Habacue Sunamitidis Jilius. Quaeritur, quibus parentibus et ubi natus sit Habacue propheta. Silente scriptura, circumspicienda sunt, quae ferat traditio. Ac primum quidem quid judaica respondent, sciscitantes, occurrit nobis fabula illa notissima ac noXvd-QvlXrjTog, quae perhibet, Habacucum filium fuisse Sunamitidis, quem Elisa propheta aetate puerili subito mortuum resuscitavit (2 Reg. 4, 8 ss.), plane sicut Jona '131 iTJDJJN TnOtfO by TDMW Taanit III. (Een Jacob § 56.); Chagiga II. (ib. § 13.). Raschi n. non oirculum, sed foveam s. Bcrobicnlnm (nbUJJ NDU) esse dicit, et historiam de hac fovea Habacuci narratam esse testatur pipnr6 rten bv nuiro (cf. zunz, Gottesd. Vortr. p. 78 s.). viduae Sareptanae, quem Elias vivum matri restituit, filius esse judaico-eccleeiastica traditióne perhibetur.ai) Sunamitis ista, ut alicunde adjicitur, soror erat Abisagi Sunamitidis, concubinae Davidis (1 Keg. 1, 3. 2, 17.) et uxor prophetae Iddo, cujuslibri duo proxime post tempus Salomonis citantur (2 Par. 12, 15. 13, 22.3a). At haec fabula de Habacuco filio Sunamitidis, quae, collato nomine prophetae cum 2 Reg. 4, 16. (npDin nx rvPI njO p), firmatur, nentiquam traditio tam vetus est, quam nonnulli opinantur, ac proinde neque apud Oorotheum neqne apud Epiphanium invenitur. J. L. Benseb (ia I. \tnp 'fcOpe t>N) eam in Talmude reperiri ait; utinam adjecisset locum, ne hoe oscitans haUneinatus esse videretur. Nam in Talmude et Midrasis, nbi filius Sunamitidis non raro commemoratur (Berachot 10. Nidda 70. Ex. Rabba c. 19. Deuter. Rabba c. 10. Cant. Rabba 15, d. s. 'JOOD 3S) ne vestigium quidem ullum ejus traditionis apparet, qua de causa etiam Raschi et Jalkuth ad 2 Reg. 4. itemque Nachalat Simeoni de ea reticent. Nihilominus ab interpretibus sequioribus (velut Abravanele, Abendana, alii s) ad rabbi nos ve ter es 0'ft) refer tur.34) 31) De hoe solo sermo est Tosafot Baba Mezia 114. b. 32) Fallitur Plessnerus (Apocryph. NÜD p. 45.), qui tradi fingit, Sunamitidem uxorem Obadiae fulsse. Scilicet confudit, quod et alibi accidit (velut Heinsio in Hist. Eccl. T. p. 161.) traditiones prorsus diversas. Bene discernendae sunt: 1) DTlBISn (1 Reg. 17,9 ss.), cujns filius Jona proph. esse dicitur (Pirke Eliëzer, Jalkuth, Doroth. Epiph.); 2) DWaJH 'J3 HMD nwt* (2 Reg. 4, l.), non Sunamitis, sed vidua Obadiae oeconomi Ahabi et deinde prophetae (Trg., Josephus, Ephraem Syr., Jalkuth, Rimchi al.); 3) rVDJlffH (8 Reg. 4, 8.), non vidua, sed mater, ut dicitur, Habacuci, uxor prophetae Iddo (Pirke Eliëzer c. 33. N'3Jn RJ> bttf WWN, pro quo in Jalkuth ad 2 Reg. 4. S 328. perperam: 1DN). 33) Alius per Elisam resuscitati mentio injicitur in Seder Olam c. 20.; Trg. ad Prophetas; Pirke Eliezer c. 33. 34) mm ma waan ywhn rvrw rv>DJwn ja t*vw rm b"\n Ego vero nullam ejus auctoritatem invenire potui libro Sohar antiquiorem, qni'■ inltic Paraschae /"PBO historiam Sunamitidis copiose et, ut solet, mystice■■exponit. Ibi inter alia haec (cujus nonnulla nomen prophetae illustrantia jam supra adduximus) leguntur: TJJöB' TlJïOB' • n»pnKi n'nn'o Kom Knjrco pipsn n»k k-ip Ifrj tikt run nj?ic& 3Ton pa pipnr h& '«»« pt^Kn kt bj? man pini nin n^ian nna nu p npain nN rpn np vb Sj? vb ob»i stot jn^Kn nm rvcNi nn nn, et alio loco ad 2 Reg. 4, 16: HftB BMltt pipan Kin Kt '131 pipsn 'kdn Ml 'yso'pisn on w |q np3in nN8*). Huic igitur midraso Sohari etymologicoj alüs auctoribus plane destituti, innituntur Abravanel (1. c.) et auct. I Juchasin (f. 12, b.3«). Eadem fabula, teste Carpzovio, exstat in 1. Tl b cn "lEKO (115,a.), et, idquod multo majoris momenti est, teste Sanctio (Proleg. I. in Habac. f. 1111), in exemplaribus chaldaicis, quae ms. servantor in Bibl. Complot, verum sublata et omissa sunt in Bibliis Regiis Antverpiensibus. Ceterum turpi anachronismo Habacucum, si modo eum sub Joramo rege Israelis (896—884) ab Elisa resuscitatum37) ponimus eundemque sub Manasse, rege Judae (699 — 644 vel 696 — 641), prophetasse tenemus, ad minimum CCXXXannos vixisse fingit. Attamen Vorstius „hanc veterum Hebraeorum sententiam non carere probabilitatis specie" au- dhtidi nystpn roo woj nnw 9 m^n nviw rrsnsn p am (Abravanel). 35) Sohar rbltft init. c. 73. 74. rWN"G c. 23. ed. Sulisb. ef. Wolf, Bibl. II. p. 181. Schoettgen, Messias p. 84. 36) Ubi NflDDin vitiose scriptum est pro fllDDin. 37) Circ 4 annos natam aut plures, ita tarnen, ut matris genibus aegrotus insideret, Crusii Hypomn. I. p. 297 not. tumat; quid quod nuper David Deulsch in Comm. suo ad Hab.38) ejus defensionem suscepit. § 9. Habacue filius Jfesu Zievita. In 1. Danielis sec. LXX, quem e Tetraplis Origenianis descriptum Cod. Chisianus exhibet, apocrypha de Belo et Dracone, quae 2ovaavvav insequuntur, inscripta sunt: 'Ex TtgcHpqrei'ccg 'Afifiaxov/i vlov 'Irjaov èx rijg cpv\i)g Aevt. Eadem inscriptio reperitur in versione syriaca Hexaplari, in qua Danieli canonico in capp. X digesto tria ista apocrypha item in ecclesia legi solita subjiciuntur. Secundum de Belo hancce inscriptionem (simul ad WJn perti- nentem) gerit: ttctw jo ywn ma pipam nnva: p WTV °-ua quidem inscriptione aperte indicatur, haec apocrypha de Belo et Dracone (cum Susanna sec. Eusebium, Apollinarium et Hieronymum39) fluxisse ex prophetiavel potius partem esse prophetiae Habacuci filii Jesu de ivibu Levi, h. e., has histórias ab ipso consignatas memoriaeque proditas esse; namque jam Hieron. illud èx (^b) partitive intellexit, ngocpiirelav autem {]non solum de rerum futurarum praedictione, sed etiam de rerum 38) mam anOO pipan ISO Vratislaviae 1837. 8. 30) „Sed et hoe nosse debemus, inter cetera Porphyrium de Danielis libro nobis objicere: idcirco illum apparere confictum, nee haberi apud Hebraeos, sed Graeci sermonis esse commentam, quia in Sasannae fabula contineatnr, dicente Daniele ad Presbyteros, dnórov oyivov axiaai xai dnb rov itqlvov nqiaai, quam etymologiam magis Graeco sermoni convenire, quam Hebraeo. Cui et Eusebius et Apollinarius pari sententia responderunt, Susannae Belisqne ac Draconis fabulas non contineri in Hebraico, sed partem esse prophetiae Habacue filii Jesu de tribu Levi, sicut juxta LXX interpretes in titulo ejusdem Belis fabulae ponitur Unde et nos ante annos plurimos, quum verteremus Danie- lem, has visiones obelo praenotavimus, signifleantes eas in Hebraico non haberi. Et miror quosdam iie/upinoïqovi; indignari mihi, quasi ego 9 gestarum narratione impulsu et ductu divino facta dici notnm est. Inscriptio illa vel ab Alexandrinis in aramaico hebraicove exemplari, unde transtulerunt, inventa vel ab ipsis recens addita vel posterius ad fidem historiarum corroborandam praefixa esse potest; nihil vero impedit, quominns eam pro antiqua ac tarnen notha habeamus. Ergo veteres apocryphorum illorum trilogiam non a Daniele derivabant, sed ab Habacuco propheta (ix ngoyrireias), quem suam ad Danielem in lacum leonum conjectum translationem, adjectis historiolis de Belo (et Susanna), quae ipsi in Judaea degenti innotuerant, instar Jonae propria manu literis consecravisse credebant.40) Neqëe dubium esse potest, hunc Habacucum Levi tam ex sententia antiquitatis eundem esse, quem Habacucum, cujus prophetia eanonica exstat; quare non necesse habemus, cum plerisque pontificiorum duos Habacucos prophetas, ne apocryphorum auctoritati quidquam detrahatur, discernere, vel cum Bertholdo, qui veritatem conjecturis obruit, comminisci, fabulas de Belo, Dracone et Susanna Habacuci cujusdam esse, ignoti ceterum hominis, quem in prophetam transmutaverit interpolatoris alicujus posterióris superstitio vel fallacia.41) Quin potius inscriptio ista eo orta esse videtur, quod narrationes ab Habacuco, ut veteres opinabantur, primum relatae, prophetica ejus auctoritate confirmatae et orali traditióne propogatae dein- decurtaverim librum: quum et Origines et Eusebius et Apollinarins aliique ecclesiastici viri et doctores Graeciae has, ut dixi, visiones non habe# apud Hebraeos fateantur." Hieron. Proem. comm. in Dan. cf. eundem ad Dan. 13, 59. 40) Hinc in Athanafü Synopsi (Opp. II. p. 184) et Nicephori Sfichomelria post libros V. T. dpzdeyopirovi Inter apocrypha memorantur Baqov/, A p (laxov p, 'BJe^i xai Ja/rti)}. ^svieniyqatpa. Habacuci nomiiie nihil aliud denotari existimo, quam fabulas de Bele et Dracone nootpiptia. rov Appaxoip inscriptas, Fabrtcii Cod. Pseudepigr. V. T. I. p. 1116. (Huetioa p. 510. Carpzov. Introd. p. 404.) 41) Daniël p 155. 15G. cf. Stickel, Prolns. p. 14. 15. ceps ab ipso conscriptae esse credebantafc| quanquam ex verbis inscriptionis (si praepositionem èx non partitive, sed derivative intelligas) ne hoe quidem necessario sequitur. At quomodocunque haec res se habet, apparet tarnen, Habacucum, prophetam veterem, filium Jesu «ojusdam et Levitam declarari. 4a) Nobis sufficit, hoe de Habacuco testimonium, quod cetera omnia antiquitate superat et cujus nee veritatem nee falsitatem facile quisquam demonstraverit, in medium protulisse. § 10. Habacue Jtethzachariae natus. Traditioni Alexandrinae, Habacucum Levitam fuisse, cui plurimum favet psalmus (H%Jn) Habacuci et cui suffixum explicatu difficillimum iIliu»:Trü^33''ri!0D^ (3, 19.) egregie convenit43), ex parte adversatur alia traditio, quae a Dorotheo et Epiphauio nobis conservata est. Do rot heus iu syngrammate de prophetis (quod in Chronicon Paschale receptufhest), praemissa brevi characteris prophetaechristologici adumbratione, 'Afi/ktxovfi, inquit, r,v èx tpvbjg 2vfiscov, è£ v.yoov Bfi&i rov Xao. lisdem verbis, sed transpositis Epiphanius in libello de prophetarum vita atque interitu: 'A^axovfi 6 Hgotf^riig- ovrog rp> è£ üyoov Brjd-Epxyg èx tpvXijg 2vfmav. *4) Quae verba non possant aliter intelligi, nisi Habacucum de tribu Simeonis oriundum (id quod traditioni Alexandrinae repugnat45) ac natum esse in agro h. e. vicinia vici Bt,&i tov Xccq s. Bt]&£o- 48) Ergo recte Plessnerus: p pipan lDWOp D^pi '])7\ pipan 'V? JNEn.T (Apocryph. p. 60.) 48) Etiam trad., Habacucum, diruto templo, ln rus se reeepisse, et vaticinium aygayov, quod ei tribuitur, apte qnadrant. 44) Cfcron. Pasch. p. 150 s. Epipb. Opp. II. p. 846 s. 45) Hinc Huetius: „Ego et supra jam dixi et nunc etiam asseverantius dico, geminum fuisse Habacucum, alterum Danielis obsonatorem, alterum Prophetam Manassis coaevum de Tribu Simeonis, 2* Xno (id quod cum levitica prophetae origine stare optime potest);| in hoe nomine propriq seribendo mira est Codicum et scriptorum, qui sua a Dorotheo et Epiphanio mutuati séntyivarietas.46) At aMopographiam Palaestinae diSgënter periustramus, vix ullum iuvenimus vicum nomine et re ipsa magis convenientem, quam Bai&^cc%aaia, ubi Antiochus Eupator Judam Maccabaeum devicit (1 Macc. 6, ïftitftftKf) ■Séirèï' xönav 6g xaXürca Be&£uXagiag {Bed-^axagta), 70 stadiis Hierosolymam versus a Bethzur dissitum (Joseph. Ant. 12, 9, 4. Bell. 1, I. 5.). Ergo situs erafr^iic vicus in tribu Juda nee 4Mtert;#»ll9di>udaeo p£öl«TB3 s. K'TO»Wfa|ï. ex hebraico DnST rP3 aramaizatum), qui in Talmudd. hjc illic commemoratur (Gifltfn* 57, a. jer. Taanit 4.) ac nomen suum nsque ad nostram memoriam conservavit, ad septentjfionem Lyddae, haud proeul a Maresha (Morasthi), vico, dlIjfftaQuiasticon habet, contra orientem Eleutheropoleos.47) Mediam formam inter hebraicam et aramaicam repraesen.tafeii£#> 'Iqoovo~a?.ri(j, xai zaréft/jcrav eig Aïyvnrov, ijv nagotxav yrtv avrov, èleirovgyei ■d'egiaraïg rov aygov avrov. Haec partim emendaturus partim amplificans Epiphanius: ovrog ecSev ngö rijg alxiiahaaiag negi rijg aXwaeag 'IegovaaX^fi, xai ènév&rjae aqjóSga èni rij nólei xai r(p lam. xai btt^rik&e NafiovxoSovóoog elg 'IegovattH }Jjfi rov nog&ijoai avrijv, ovrog Hymyev eig'Oargaxlvipi, xai tjv ixet itagoixog elg yi}v 'Iafiar/2,,60^ ag Sè vnéargeipav ol Xatöaïoe duo rijg 'Itgovaalijfi elg rryv yijv avrav, lacpvga 48) Conf. Abulfeda h. Anteisl. p. 50. ^| xrl ,frQjtfi ^j&j j^jiJI f^joLsfj ^L=^f h- e' alii (devastatis Hieros.) in El-Hegaz fugerunt ibique inter Arabes consederunt. 49) Sym. Logotheta.- et; Pótvtjv. 50) Sic quoque recte IiOgolh. (tV yfl 'Ia/iaijX) et auct. trael. ms. {xai ïjv èxei ndqoixoq ei? yijv 'Ia/mr/i.). avrijv noir)aavreg, xai ol xurulomoc ol bvreg iv 'Ieoovdatyp xaré^rjaav elg Aïyvnrov, avrbg Sè dv^l&ev elg rijp f avrov, xai èXeirovgyec roïg fregiaraïg rov dygov êavrov (ëoaeigev yéeg xoi&ag) xai rjiprjaev airoïg èSéa/mra. Ostracine, cujus nomen ad hunc 0640». diem promontorium Straki (formafranca Slragiani^'mter Ras el-Kasarun et El-Arisch intermedium conservavit, urbs erat Aegypti maritima et Palaestinam Arabiamque versus extrema, 26 milliaribus a Cassio totidemque a Rhinocolura dissita, 65 a Pelusio, aquarum potabilium penuria laborans. Ex Josepho discimus, eam iter unius diei abfuisse a templo Jovis Cassii in Cassiotide, bidui a Pelusio, unius diei a Rhinocolura eamque mediam sitam esse in via a templo Jovis Cassii ad Rhinocoluram. Haec ipsa urbs in Gemara quoque commemoratur et in historia ecclesiae nacta est quandam celebritatem.81) 51) Tilns (narrante Josepho Bell. V, 14.), a patre ad excidendam Hierosolymam delegatus, exercitu per biduum Pelusü recreato, tertio die Pelusü fines transit unamqne mansionem profectus per desertum ad Casii Jovis templum castra ponit, rij Si varcqaitf xard rijv 'OotqaxivTji'. ovrog u ara&/tèq ijV dvvSqot, ineiodxToit; Si vSaatv ol inr/mqioi xqöwrtu. iietarovro Pt»o«of ovqot? dvanaveiat. Hinc proverbialiter Oeitat^reiv vSmq aaqa *<5» 'Oarqaxivtjv- olxovvxiav (Gregor. Nazianz. Kp. XLVI.). Inter ethnicos scriptores Ostracines mentionem facit Plin. V, 18.; Ammianus Marcellinus eam ad Augustamnicam (Primara) refert. Vicina erat Arabiae, unde in fragmentis 'gr. 1. de nn. Hebr.: KqSdq • 'Oorqaxlrri. In Gemara (Batra 20. Beza 89. Menachot SI.) nypnnDN tlbü (Jalkuth f. 121, b. perperam scribitur rVpJnnDN) h. e. sal Oslracinense (de quo v. Beland. Pal.p. 80s.),sodomitica (rPDlID) exilius, sed tarnen in oblationibus sacris 'admissnm, crebro nominatum reperitur. Ad hanc urbem evangelii praedicatio cito pervenit. Etiamsi Dorotheo fidem non habemus, qui Si/itwa rov ênixlrj&ivra xai 'JovSav èv 'Oorqaxivji nóXei rf/t Aiyvnrov (Inlerpres Lat., ut solet, perverse: in Ostracine civitate Aegypti Caesareae) sepultumesse refert, tarnen trium Ostracines episcoporum nomina nobis supersunt: Theoctisti (ao.859), Serapionis(c. 860—405), Abrahami (ao. 431), v. Le Quien Oriens Christ. II. p. 546. Quare non caret veritatis specie sententiaeornm,quiD"inmiJ? Jes. 19, 18. de Ostracine (t£>"in = botqaxov) intelligendum censebant, ut refert Hieron. ad h. 1.: „Alii Ar es, § 13. Traditio de Habacuco discophoro.6*) Sequitur nunc alia eaque divulgatissima traditio, quae ceteras omnes, quotquot de Habacuco feruntur, antiquitate, faraa atque auctoritate superat, quae antiquissimis apocryphis a vetere ecclesia deuterocanonicorum loco habitis publiceque praelegi solitis coinmendata, a Patribus ad aedificationem ecclesiae adhibita ac vel cantionibus celebrata est, cujus fides historica fere nunquam, ne nostia quidem aetate, adeo in dubitationem vocata est, ut non ad tempos, quo Habacue propheta vixerit ac vaticinatus fuerit, inde conclusio fiei* vel certe conjectura capi possit, traditionem dico de Habacuco ad Danielem, qui propter Belum confractum et Draconem interfectum in lacum leonum conjectus erat, cum epulis Babylonem abrepto. Hujus traditionis erigines, fontes ac varietates deinceps considerabimus, omnibus, quaecunque ad eam iüustrandam conferre possint et ad ejus historiam aliqoid momenti habent, diligenter conquisitis. Primum vero exponemus ejus traditionis speciem atque ortum, qualis in apocryphis, quae versionibus Graecis a LXX et Theodotione factis intexta sunt, nobis repraesentatur; deinde, ad ejus quasi incunabula propias accedentes, fragmentum archetypi horum apocryphorum aramaici nobis conservatum esse ostendemus, id est ooroaxor, hoe est t es tam, urbem Ostracinen intelligi volunt et ceteras jiixta Rhinocoruram et Casium civitates, quas usque hodie in Aegypto lingua Chananitide, hoe est, Syra loqni nianifestum est, et putaut, e vicino Syros atque Arabes a Nabuchodonosor in illam terram fuisse translatos." 583 Hoe nomen mutnatnm me esse fateor a Sixto Senensi, qui in Bibl. S. T. I. p. 83. ait: Ecclesia Catholica ab Apostoloram temporibus usque adhuc Hymuum trium puerorum qnotidie inter divinas laudes decantans et Orationem Azariae nna cum Historia Susan- nae et Belis atque Abticuc Discophori huic appendici canoni- cam auctoritatem promeruit. et rationem, quae inter hoe et syriacas versiones intercedit, illustrabimus; tum quae Patres de hac traditióne apocryphorumque danieHÖcorum auctoritate referant ac sentiant, secundum ordinem sententiarum ac temporum digesta concinnabimus; denique, etiamsi fragmentum istud aramaicum suppositum esset, id quod pewegamus, ejus traditionis sat luculenta vestigia etiam judaicarunfcjiterarum monumentis contineri demonstrabimus. § 13- Habacue discophorus apud MI. Traditionis de Habacuco Danielis obsonatore testis antiquissima est versio Danielis, quae dicitur, septuagintaviralis, quam cave confundas cum versione Theodotionis, quae in Alexandrinae versionis editionibus ex inveterata ecclesiae consuetudine in hujus locum substituta ac supposita esse solet. Septuagintaviralis Danielis versio, quam Origenes in sua Tetrapla, sicut in Hexapla Theodoöenem, recepit, primum edita est a Simone de Magistris, Patre Oratorii Romani eruditissimo, ex Codicis Chisiani apographo per Franciscum Blanchini facto eoque, ut Bugatus conqueritur, vitioso, proinde neque integra nee sincera.5S) In illo Cod. Chisiano singularum partium Danielis Graeci hic est ordo: 1) Prophetiarum Danielis capp. XII, subjecta clausula: Javtrjl xctxcc rovg 'O èyocicfit] x. t. L 2) Susanna, cap. XIII.; 3) Bel et Draco, cap. XIV., praefixa inscriptione: èx rijg ngoept/re^teg 'A(i§axovfi x. r. L, de qua supra diximus, et rursus subjecta clausula: Aaviyk xcerd rovg "O. Verum in antiquissimis versionis Dan. septuagintaviralis exemplaribus bistoria de Susanna visionibus Danieliticis praemittitur, cetera eodem 58) Daniël sec. Septuaginta, Romae 1773. fol. OBÜpe sequuntir.»*) Tempus/ et locus, quo haec versio Danielis confecta sit, non constat, forfasse propterea quia nonduin disquisitum est; at hoe certum est, eam ante librum I. Maccabaeorum srre compositum sive conversum exstitisse, utpote in quo nonnulla ejus adhibitae vestigia reperiantur. *«) Neque ego dubito, additamenta illa apocrypha, quae ipsi textui Danielis partim interjecta partim adjecta sunt, ab ipsis LXX (u^mttaxg^orixcog loquamur) profecta esse, eosque non vefensionem aliquam a textu canonico diversam in manibus tenuisse (quam sententiam a Bertholdo excogitatam Havemick, De Wette et Lengerke jure desernerunt*»), sed ipsum canonicum fibrum, quem fflis apocryphis aut Gm&s*>%atl ventis aut, quod verisimilius est, ex aramaico hebraicove, ut Origeni videtur, conversis auxerunt snpplendumque arbitrati sunt. Haec apocrypha, quemadmodum etiam additamenta Estherae jam Jos'epho57) cognita ac comprobata, parem cum versione antiquitatem habere, inde probabile fit, quod Don solum Theodotion, ut infra videbimus, versionem eorum séptuagintavkalem ante oculos habuit et Origines tresïllas Aggadot, quarumcontrwAfricanum patrociniinn suscepit, pariter apud LXX atque «pad 54) Umu Cod. qui ex coenobüs montis Athos advectus est, descrlptas continet 'Oqdaeiq SvSexa tov Ilqo^Tov Javt^X; deinde sequitur ntqlxoi 'Appaxovp. His omnibus praenüMÉ^jriW éfc SaaaiMe (I. i. p. xvn.). i ««> Hengstenberg, Authentie des Dan. p. 390-296., cui non concedo, libr. I. Maco. chaldaicum et bebraicnm de Graeco versum esse. 56) Lengerke, Daniël p. CIX. 57) Eum Danielitica quoque apocrypha nosse verisimile est, at evtaci nequit ex Antiq. X, 11, 7. rd ydq ptpUa, 'óaa [ii rbv /tavirfk elg ènwkeiav. \ *Hv Sè laxxog èv oj èrgéyovra léovreg énrd, olg nagedidovro ol èni'fiovlot rov 'fiaailéeog 58) Orig. in Ep. ad Africannm: naq' duvozêqots 1'xhto roneqi tnr Suaawar, t»s aii v Xeóvxcov èv BaflvXavi. | Kal eiitev 'Afifiuxov/i- Kvgte b Qebg, ovx' êagaxa ffav BafivXdiva, xai xbv Xaxxov oi yivcóaxco nov èaxi. \ Kal èniXa^ó/ievog avrov b "AyyeXog Kvgiov xov 'A^aw^xiigxbfirjg avrov xyg xer), è'&ijxev avrov èndvco xov Xaxxov xov èv BafivXavi. \ Kal einev 'A/ufiaxov/i ngbg JaviijX' dvaaxdg tpaye xb ügiarov, b dnéaxeiXé aoi Kvgiog b Qeóg.\ Kal einev AaviijX j èfiv/ja&Tj ydg83) fiov Kvgiog b Qebg, ^^ftJ/taxaXtncov xovg dyanövxag avxóv. | Kalia>ayeJavitjX' b Sè "AyyeXog Kvgiov xaxéaxrjae xbv 'A/iftaxov/i b&ev aitbv OXafie xjj avxy ^fiéga' b Sè Kvgiog b Qebg èfivrja&rt xov Javir'/X. | 'EgijX&e Sè 6 (iaoiXevg fiexd xavxa nev&üw xbv JavitjX xcej^iyxvyjag elg xbv Xaxxov bgü avrov xa&t]fiévov. | Kal dvafioqaag einev b BaaiXevg- fiéyag èaxi Kvgiog b Qebg xai ovx 'éaxiv nXi/v avrov icXXog. \ Kal èf-i'iyayev 6 (iaoiXevg xbv Javir)X èx xov Xaxxov, xai xovg ulxiovg rt/g dnmXeiag avxoïi èvéfiuXev elg xbv Xaxxov èvmmov xov Aavir/X xai xaxe^gad-rjaav. Haec omnia ad verbum de Hebraico vei Aramaico translata esse dictionis simplicitas, structura ac tota indoles clamat atque testatur.' ' 61) Hebri'TO iWVn DID +toi ea) Cf. ez. s, 3. Hebr. nwn rv ptop ("vanan jttÉB ^>wró pn1? nróttw rpasiwi n& ytonwi jffl pnv rijnt? Nninwi tam CT8vaic«a bm btvsib q-id jvtë om vb uw pnai psn pm «oio pas pn pi pan wrw bwrb pasa^an (79\n 1« rra waijn tb nsi wWo W31 mino «o: Sow ^ mnn teute fti Sjft (90KpM> feft ^ /aw ^333 wimtn waias >an bwnb i?y h «nn wfavo wawte n»«i no tüjrr tó «3iah Mi «nn m pipan i-pawaï rw-n wijraa rvbpv?) pipam nwn a*iH« 'aw pipan wipi Kimpi «nm wijn «au p pfc ^333 75) Pogio Fidei III, 8, SS. p. 743. ed. Voisin (p. 9565. ed. Jo. Ben. Carpzov). 76) Syr. Polygl. tobo tfb IMW. 77) Syr. SjjfiFj f$ 78) Error typogr. Syr. VIPDIN convenienter latinae verslont Baymundi. Post NDinNT WJÏJ3 adjecit Syr.: Nnty )Dn N1H1 ïsnviN in Naua na p wn rw nafowi Nront* jweaai pon unde laenna teztus judaici snpplenda est. 79) '31 IN desunt apnd Syr. 80) Leg. N^pn^. Sic Syr. : twn mpl totol Hic locus per semet ipsum spectatus nullam suspicionem movet; namque midrasico more introductus est, et, sicut Targum Proverbiorum faliquatenus etiam Iobi et Psalmorunf), dialecto syriaca scriptus, qua cum pertenui discrimine utebantur Palaestinenses: Genesin vero Rabbam in Palaestina scriptam esse et dictione cum Gemara Hierosolymitana convenire, quam vocabulorum graecorum frequentatione etiam superat, res est exploratissima.8*) At eo hujus loei authentia perquam suspecta fit, quod neque in Genen Rabba ad Gen. 37, 24. (f. 94, c), neque in Jalkuth ad h. t § 142 (f. 43 b.) ullum ejus vestigium reperitur. Huc accedit, quod syriacus apocryphi de Dracone textus, quem Brianus Waltonus in Polyglottis exhibet, paene verbatim cum textu Pugionis Fidei congruit, ita ut hos duos vinculo arctissimo inter sese conjunctos esse negari nequeat. Quare Salomo Munk93~), qui in Cod. quoque Parisino hunc locum fru- 81) Leg. nb mn nnST buD sec. Syrom. 88) Quare neque Zunxius (I. 1. p. 183), qui noc fragmentnm ad tempus Paraphrasis Hagiographorom refert et idiomate paene syriaco scriptum alt, neque Plessnerus (Apocryph. NQD p. 41. 48. not.), qui Idioma pure syriacum agnovit totumque locum cum Syr. Polyglott. Londin. verbatim congruere intellexit, de ejus authentia dubitaverunt. 83) Notice sur Rabbi Saadia Gaon et sa Version Arabe etc. (Paris 1838. 8.) p. 85 s. 3 stra quaesivit, Raymuudum accusat, quod legentibus (nescio utrum Christianis an Judaeis) iuiposuerit et, quae nunquam in Genesi Rabba exstitissent, se ibi iuvenisse fraudulente simulaverit. At huic criminatioui oppono: 1) nullam causam cogitari posse, quae Raymundum impulerit, ut ad Habacuci aetatem probandam locum. qui ad christologiam plane nullius momenti est, Genesi Rabbae supponeret idque tam callide tamque falliciter; 2) repugnare mores Raymundi, qui multo simplicius et candidius egit Petro Gulaiino, auctore libri de arcanis catholicae veritatis, qui magnam partem Pugionis tanquam sui ingenii foetum turpissimo plagio in librum suum transtulit 5 3) non credibile esse, apocrypha syriaca, quae etiam inter nos sero in lucem prodierunt84), Raymundo Martini, Dominicano Barcinonensi (fl c. 1250), praesto fuisse, atque insuper non constare, eum praeter hebraicam arabicamque linguam syriacam quoquè calluisse; 4) denique inesse illi fragmento, quantumvis syriaci textus simillimo, tarnen non pauca judaicae originis vestigia.85) Quae cum ita sint, non dubito fore, ut fragmentum a Raymundo nobiscum communicatum aliquando in antiquis Genesis Rabbae Codd., qui sane rarissimi sunt, inveniatur. Verum argumenta, quae protulimus, usque ad hoe tempus certo sufficiunt ad Raymundum a crimine fraudis liberandum. Ergo superest nobis pars apocryphi de Dracone chaldaici, quod quidem, uti cum textu syriaco Polyglottorum, sic etiam cum graeco Theodotionis adeo congruit, ut hujusipsius recens versio inde fluxisse videatur. Simul hoe fragmentum lu- 84) Berthold, Daniël p. 150. Einleitung p. 1581. 1589. Praeterea particulae syriaco-graecae |~ (de) et quon m Targ. Misle crebro reperitur, ln textn Pugionis non exstant. • colente probat, historiam de Habacuco discophoro traditioni synagogali eiqne palaestinensi cum ecclesiastica esse coinmunem, quod infra pluribus argumentis confirmabimus. § 16. Habucuc discophorus in versionibus syriacis. At bic oritur quaestio difficillima, unde proveniat tanta ilia fragmenti de Habacuco discophoro cum textu syriaco similitudo, quae fortuita esse nullo modo potest. Ad hanc quoque quaestionem respondebimus. Primum veronotandum est, recensionom addi tarnen tor urn Danielis syriacarum duas hactenus editas esse, quae bene discernendae sunt: 1) ea, quae continetur in versione Danielis figurata sive syrohexaplari (quae quidem in Danieie potius tetraplaris nominanda est, cum hunc librum secundum LXX ex Tetraplis desumtum reddat), edita ex Cod. Syro-Estranghelo Bibl. Ambrosianae a Cajet.Bugato (Mediolani 1788. 4.). Haec septuagintaviralem horum apocryphorum .versionem imitando exprimit.8Ö) In terpretis, qui Figuratae apocrypha addidit, nomen nescimus, Figuratam vero inter aos. 616 et 617 a Pawfo Telae ep. et Thoma Heracliensi Alexandriae collata opera inchoatam atque absolutam esse certo novimus. 2) ea, quae ad versionem simplicem sive antiquam, temporibus Ephraemi et Polychronii apocrypha nondum continenten!, posterius accessit et a Briano Waltono9^ in Polyglotta recepta est.88) Haec (non prior itla) cum 87) V. ejus Prolegg. In BibUa Polyglotta p. 610. 88) Susannae duplicem recensionem Waltonus exhibuit, quarum una inscribitur \b «^0} » lAn°iSn (editio Heracleensis), unde non- Theodoüone et fragmento Pugionis mirifice consentit. Hujus igitur consensus hanc causam esse censeo, quod qui illis apocryphis versionem simplicem ex hebraico tests factam auxit, textos jodaico-arainaicos eorum sibi comparavit et, ne haec versionis pars ceteris auctoritate inferior esset, hos ipsos, deserta septuagintavirali, vertit, h. e., cum dictione ad linguam syriacam jam proxime accederent, paucis mutatis, transscripsit. Syros vero seriptis judaico-aramaicis usos esse aliunde constat. Auctor versionis simplicis in libris canonicis vertendis Targumim adhibuisse censetur eumque traditioni judaicae passim inniti inter omnes concessom est. Jacobus Edessenus, ad „accuratas hebraicas historias" provocanSj Targumim intelligere videtur*, Ephraemum autem paraphrasium aramaicarum cognitionem quandam habuisse Lengerke8*) demonstravil. Huc accedit, quod Syriam et praecipue Mesopotamiam jam Josephi tempore Judaeis refertam fuisse compertum habemus. Quidni igitur doctus quispiam Syrus additamenta Danielis apocrypha a Judaeo accipere et transscribere pöterat? Hoe ita factum esse, stante fragmenti illius a Raymundo prolati authentia, omni luce clarius est; nam Syrom textum graecum Theodotionis vertisse et Judaeos partem ejus versionis in Bereschit Rabbam transtulisse a consuetudine Judaeorum ejus temporis, quo Bereschit Rabba composita est, prorsus abhorret.90) Qaando vero factum sit, definiri nequit, for- nulli snspicati sunt, apocrypha Figuratae a Thoma Heracleensi elaborata esse, at falso, cum haec recensio Heracleensis a Susanna syrohexaplari diversa sit. Praeterea exstat recensio apocryphorum Daniël, syrtaca in versione Ja co bi Edesseni „juxta Graecam et Syriacam" facta, Theodotioni se applicans, at nondum edita. 89) De Ephraemi S. arte hermeneutica p. 14 ss. 90) NU simile, quod comparari queat, legere meminl, nisl forte locum N. T. Mal th. 5, 17. in Gemara citatum, at concertatorie (v. 1. meum: Soltilderunaen und Kritikew^. 884.). sitan jam sec. tertio aut quarto, siquidem jam Ephraeinus apocrypha, tametsi ia Peschitho nondum recept», bene novit. Aftalto prins conversa esse videntur, quam in ecclesiae usum transirent; id quod certe aetate Ebed-Jesüs dudum evenit.91) Ergo fabula de Habacuco discopboro ex septuagintavirali versione in syrohexaplarem, ex judaico-aramaico s. chaldaico textu ia syriacam simplicem migravit. § 17. Vraditio de Dracone in Midrasis. Sequitur, ut, sicut polliciti sumus, pluribus testimoniis evincamus, traditionem de Dracone et Habacuco discophoro non solum ecclesiasticam, sed etiam synagogalem esse. Primum igitur, quae, excepto illo fragmento, in Midrasis reperiantur, in medium proferemus. Huc vero non pertinent ea, quae in Midrasis afferuntur ad explicandam historiam de Daniele, postquam a prüi&ribus violatae legis apud Darium accusatus erat, a rege invito ad leones damnato ac divinitus servato; nam haec historia in sext» Danielis dsonvsvaras relata ab ista apocrypha, quae Danielem, templo Beli everso ac dracone interemto, iterum in lacum leonum conjectum esse narrat, probe discernenda est, quamquam videbimus, a Judaeis has duas historias modo discerni modo confundi. Ad priorem historiam quod attinet, lepide adnotatur, Danielem leonem (utpote e tribu Juda) a leoue (h. e. Deo Hos. 11,10) e leonum faucibus ereptum esse92), et toepte a doctore 91) Qni cantiones tri ubi virorum et Azariae in vulgari textu Simplicis exstare testatur (Assemaui Bibl. Or. III, 1. p. 6.). quodam tingit ur, angelum assumta Ieonis lapidei specie ante foveam consedisse 93): unde Plessnerus conjicit, Habacucum discophorum (pitk nuncupatum sec. Uaschium ad .les. 21, 81 nil esse nisi angeli vrel Dei ipsius, per quem Daniël servatus sit, symbolum sive indicium ex more Kabbalae aenigmaticum.9i) Alterius vero historiae initium in Genesi Rabba (c. 68 fin. f. 77, c. d.) ad illustranda illa Jeremiae vbo ïJJto n« 'rwaini (51, 44) narratur hoe modo: w no b ybn htii "isj nn« pn b n*>n •33 j&pb* bna ihd na3 ^wn^ :ó n1? na« vjb1? p^wo iktio "oni mm >"3 p ^wn i'p ion vjb^> p^ot? na ybvn Dnaoa fotffS param pn bas nffjJ na man jrui r-\n TNinni 3"nsn «in vyo *oa n« nnaoa öMl ras1? vbo 1jfr3, h. e. Nebucadnezar draconem habebat, qui, quidquid ei objiciebatur, devorabat. Turn Nebucadnezar Danieli, quam ingens, inquit, est hujus potentia, devorantis, quidquid ei objicitur. At Daniël respondit: Si mihi concesseris, ego eum funditus delebo. Quod ut rex concessit, quid fecit Daniël? Stramen sumsit eique clavos involvit. Quo draconi objecto, clavi viscera ejus perforaverunt. Hinc illud Jeremiae: „Eique bolum ex faucibus eripiam."9S) Cum hac traditióne conjungendum est fragmentum a Raymundo editum, quod historiae exitum repraesentat, nam saepenumero historiae alicujus partes diversis Midrasi locis narrantur, quia omnia idcirco, ut versui Scripturae illustrando inserviant, narrantur. No- 93) noTJi nyv nnwa tv ïnbo idn rpn ai Dtwjoin ai nNan 'D by att/' pN bü> nN niDia Numeri Babba c. 14. f. 857, b. Cant. Babba f. é c. Midr. Tillim ad 24, 7. 64, 3. (Jalkuth § 787). 94) Hanc coujecturam ingeniosara, at fundamento perquam vacillanti superstructani propósuit in Prolegg. ad Apocryphorum versionem hebraicam, quam )U3?n )D D'^'U inscripsit, p. 45 s. 95) Cf. de Belo Babylonio Cant. Babba "iOna FibyN't. 86, b. et aliam fabulam ad eundem Jeremiae locum ib. f. 33, c. d. tandum est vero, historiam de Dracone per Danielem interemto et hoe in lacum leonum conjecto, quam ecclesiastica traditio ad tempora Astyagis refert fita ut sit posterior Danielis ad leones damnat io), judaica traditióne ad tempora Nebucadnezar is (ita ut sit prior) referri, quo Habacuci aetas, etiamsi regnante Manasse prophetare coeperit, non supra modum producitur.9o) § 18. Habacue discophorus apud *Fusipponem ben - Gorton. Etiam Jusippon s. Pseudo-Josephus judaicus, auctor operis mythistorici a Seb. Muenstero, Gagnierio et Breithauptio editi, quem c. 040 in Italia scripsisse exploratum est97), fabulam de Habacuco discophoro refert, 96) Non possum, qnin hoe loco apponam nolationem temporum, quam ad apocryphi fidem vindicandam üiformavit Danielis sec. LXX. edltor: 561. Nebucadnezar moritur ejusque filius Evilmerodach vix imperio suscepto Joachin regem Judae post ann. XXXVII vinculis exemptnm, ceteris regibus, qui Babylone erant, praefert Jer. 58, 31. 2 Reg. 85, 87. 560. Historia Beli et Draconis. Daniël ad leones damnatus a Propheta Habacue nutritur (Dan. XIV.). Evilmerodach a conjuratis occiditur. Ovroq, nqoordq roiv nqayftctztov avóftwg nat ctoeXyw;, i7tiflovX-rj&eiq vno rov rtjv dósXtp?jv tyovroq avrov JV^giyXioaojQov üvijQi&tj {SaoiXevoag è'rtj ^ ^ym+&j Jby-kj cr.tj«-^ Jufj-u,! ^Jü ^-Luut ^yo b. e. Samuel, Jecheskêl et Habacue sunt e numero prophetarnm Tsraelitarum. At pro ^.j quod ex conj. reposuiuius, in Cod. a. aeriptum est ^yu»>, in Cod. b. ^g, 'ï Cf. Oriënt, Literaturbl. 1811. p. 148. Librum bistoriarum Ibn-Kethiri (arab. in Bibl. Beg. Berol. turc. Cod. Sen. Lips. CCLXXIV), «ui de Daniele quoque agit, comparare mihi non licuit. 8) Bochart. Hierozoicon III, 3. col. 750. 3) ib. col. 749. ad tstium foveae consisteret. Ibi clamavit: Daniël, Daniël! Et bic: Quisnam est? Turn ille: Jereinia. Porro Daniël: Quid te adduxit? Respondit: Legavit me ad te dominus tuus cnm cibo ac potu. Quo audito Daniël: Laas Deo I — Hos locos Bertholdus inepte pro lragmentis versionis arabicae secundum Theodotionem denuo elaboratae habet, cum potius sint ftaginenta traditionis mere muhammedanae (öJtX-») ex judaico-ecclesiastica depravatae. § 21. Habacue discophorus apud historiographos ecclesiaslicos. Historiographi christiani veteres, apocrypho graeco innixi, in eo consentiunt, Danielem bis in lacum leonum conjectum esse, primum quidem, quod, Darium regem adorantibus Babyloniis omnibus, solos ipse Deum adoraret; deinde vero, quod Belom et Draconem sub Cyro rege sustulisset. Sic Eusebius in 1. negl rijg rov fiiftUov rév ÜQooyrjTmv övpfiaatag, Cod. Augustanus 1. de vita et obitu prophetarumy qui cum Eusebio vel in verbis consentit4), Eutychius in Annalibus -vkó inscriptis, Barhebraeus in Chronico Syriaco. Omnes Habacucum ad Danielem secundum ad leones damnatum escam pertulisse referunt8) et in ejus historiae relatione textum graecum Theodotionis, quem hic illic exornant at- 4) ró ui» yag nqüxov lntiSl\ röv Ba(lv).o)vioiv rcqoaivyoulvw Jageio) Tip paaiXtX /lóvov avzóq Qeip nqoqrtvyero• ró fovreoar diör» zór Bijl xatêozqeipe xaï xbv Sqóxovza, iyóvevotv êni Kvqov rov flaaikimq (Opp. Epiph. II. p. 244. ed. Petav.; cf. Opp. Athan. II. p. 166.) 5) Eutychius (p. 257. ed. Pocock.): J^ta viJULff LJJU jtl i^Jaft (j*>Ui ^jjo pX^o JoLo Barhebraeus (p. 32. ed. Bronsil et Kirschii): ~)1fWN yj pmm NID : NninN p ain -ssi-ini Nn^dnd rb ajn; p pipan que amplificant6), persequuntar. Commeinoratione vero dignum est, Dorotheum et Epiphanium, et LXX et Theodotionem deserentes, rem singuiari ac plane diverso modo narrare. '£ig Sè èXuBe rb è'dea/iu, Dorolheus ait, ngoecpijtevae roïg ISi'oig, tlnav • Hootvofiui elg yijv fiaxgdv xai ruxémg èXevaofiat' el Sè BguSvvm, èvéyxare roïg {fegioruïg. Kai yevbfievog èv BufivXwvt xai Sovg rb dgiarov rm AaviijX, ènéazij roïg &egiaraïg èa&i'ovai, xai oiSèv einev rcöv yevofnévcav. Epiphanius, his leviter interpolatis: Kai ngoeqp^revae roïg lS(oig} elncav nogevofiui èyco elg yijv fiaxgdv xai raxécog ènaveXevaofiai. èdv Sè (IguSwa, dnevéyxare cpayeïv roïg -fregiaraïg. Kul yevó/ievog èv Ba(3vXavt xai Sovg rb dgiarov rq> AaviijX elg tov Xaxxov róav Xeóvrav, vnoargéxpag itugéarrj roïg &egiaruïg èa&iovaiv xai ovSevi einev rb yevó/uevov. Haec relatio magis cum Jusippone, quam eum LXX et Theod-, convenit, at incertum est, quo ex fonte Dorotheus hauserit. Hbc vero ex hac relationis discrepantia certo consequitur, neque Dorotheum neque Epiphanium divinam apocryphis auctoritatem tribaisse, quam in rem illico accuratius inquiremus. § 22. Habacue discophorus apud Patres. Seriptis Patrum quatuor priorum seculorum diligenter excossis, elucet, nullum eorum additamenta Danielis apocrypha pro d'eonvevaroig et libris canonicis auctori tate paribus habuisse7), atnihilominusplerosqueac prope omnes historiarum, quas continent,-veritatem historicamusumque ecclesiasticum agnovisse. Etenim haec apocrypha „in toto orbe di- 6) E. o. Eutychius narrat, Habacucum, cum ad Danielem abriperetur, Texoae fuisse (1. 1. p. 258): ^öyjo £ \■'**^ g *■ Lr') . GyJÜ ld JLiÜ. 7) Ne Athanas. quidem in Synopsi (Opp.t. II. p.186.168.cf. 801). spersa" ab iis tanquam veneranda antiquae historiae monumenta producuntur, ad Danielis Habacucique vitasillustrandas atque etiam ad dogmata probanda adhibentnr, eorumque tam pervulgata cognitio praesupponitur, ut, quod supra demonstravi, ea jam ante Theodotionis versionem secundum LXX publice lectitata esse nullus dubitem. lrenaeus, Clemens Alexandrinus} Tertullianus, Cyprianus9) res gestas, quae in Cap. XIV. Danielis (de Belo et Dracone) narrantur, veritatem relationis minime addubitantes, repetunt. Cyrillus Hierosolymitanuê contra eos, qui impossibilem adscensionem Domini causabantur, ftvrifióveve, inquit, tcöv mgi rijg fiera&éaeag rov 'diïficcxovfi eiorjuèvrnv.9) Qregoriut Nazianzenus et Prudentiut historiam de Habacuco discophoro carminibus celebraverunt, quorum ille in Praeceptis ad Vh-gines (v. 181. T. II. f. 15.): xai Aavii\X Xeiovat qitpeiq [loqa ftaevofiêvoioi &qéxfe fièv ovri XéovTag, iiztl %'oaq iSttiitaoOev, deqiijv S' M xeqaiv iiltwto öaïra 7iqo); Jalkuth ad 1. eundem $ 228.; Kimckiib. etc Etiam judaica traditio 'flpediav rov irti/teXovpevov rwv xtij/tdrw (Joseph. Ant. VIII, 7.; bit? DIBITÏPDN Ex. Rabba c. 38) cum propheta eundem esse pronunciat. 9) Hieron. Prooem. in Jonam; Athanas. ad Antioohum quaest. 65; cf. Pirke R. Eliëzer c. 33. j. Sukka Jefeh Mareh V. 8 3- Jalkuth ad Jonam § 550. ad 1 Reg. 17, 9. § 309., quamvis haec traditio scripturae,.quae Jonam ex Gut Chefer oriundum testatur, ad versari videa- produnt, nisi in ipsa terra sancta habitantem, certe topographiae ejus haud ignarum10), quod eo certius est, quo pluribus iisque teterrimis vitiis librariorum textus Synopsis conspurcatus est, ne dicam de versione ejus latina, qua mythistoriae synopticae passim in delirantium somnia convertuntur. Quodsi igitur Procopius ait, Dorotheum suas historias ig 'Eltyvuecöv^xaï 'ESgaïxav ;coê-ï gisse, mendacii redargui non potest, modo verom sit, fuisse quendam Dorotheum, qui has qualescunque historias Pa/iuïxoïq, ut ait, i'Tio/Ltvijfiacri mupédaxev. Quis vero est ille Dorotheus, Tyri Episcopns, homo, ut plurimis videtur, prorsus fictitius? Comprobarine potest, episcopum ejus nominis ducentis fere annis ante Synopsin conscriptam sedem Tyri tenuisse talemque fuisse, ex cnjus libris Synopsis concinnata esse possit ? Audiamns prius testes, examinemos deinde eorum testimonia. Inscriptio; Syngramma esse dicit Jago&éov 'Enioxónov tur, Jalkuth ei Jerus. ad Jon. 1. 1. ()?DtD ~Wttü 1DN). Cf. Abendanam ad Jon. 1, 1. Abarbanel ad Habac. 1,1. Arabes ipsum ijo matris nomen esse censent (Abnlfeda anteisl. p. 53), a Judaeis, nt videtur, seducti, qui T1DN cum rtDN (1 Keg. 17, 84) componunt. Et ne exemplis consensus Dorothei cum traditióne jud. et eccl. pluribus, quam quae adduximus, destituti videamnr, cf. ad Naum Jos. Arch. IX, 11; ad fabulam de fonte Siloam Jesaiae producto Tertull. adv. Mare. III. v, 178 (Hier. Opp. III. f. 17.h de Jeremia lapidato Ter tuil. Scorpiac. c. 10. Chalcidios in Timaeum § 170. (Hebr. 11, 37. Zonarae Ann. t. I. f. 82); de absconsione tabernacnli per eundem 2 Macc. 8.; ad Joath (Epiph. 'loiófi, ntrumque ex 2 Par. 9, 89) Jos. Arch. VHI, 8. Raschi ad 1 Reg. 13, 1. His collatis, perspicies, Dorotheum nihil poetice aut mendacitereffinxisse, sed, quae veterum auctoritate comprobata invenit, collegisseatque in ordinem redegisse. 10) Et^ai hoe concedere nolis, certe, quae audierat vel legerat, religiose reddentem; cf. de sepulcro Micha e Hier. Epitaph. Paulae (Niceph. XII, 48. Soz. VII, 24); Abdiae et Elisaei Hier. ib. Mantuani Kast, VIII, 18. 85; Zachariae pr. de minoribus XI. Soz. IX, 16. 17. Nieeph. XIV, 8; de sepnlcris Reg urn (Jes.) Joseph. Arch. VII, 18; EzècUelis Binjamin fflyDD, Cippi Hebr. p. 83; Danielis (an^Xaim pao dmv) Jos. Arcb. XII, 12. Hier. in Dan. c. 8. Tvgov, dgxalov dvSgbg, nvevfiaxocpbgov, xaï Mdgxvgoq yeyovóxog èv xoïg xaigoïg Aixwiov xaï Kmvaxavxlvov xmv BaatXéav. In prologo autem Syngrammatis haecce de eo narrantur: Ovrog 6 ngoXex&elg (in titulo) doi'Si/iog dvijg xai avyygdpfiaxa xuxaXéXoinev 'Pm fiaixd ze xat 'EXXi]vtxct' ènuSqneg xai èxaxégmv xmv yXmaamv i'fineigog vnrjgXev, yéyove Sè xai noXvtoxmg Si evqpvtav. Mexd xijv xeXevxrjv A loxXijx tuvov xai Aixiviov xaxéXaBe xai airzbg xiyv ISiav nagoixiav, xaï tjv l&vvcov xijv èv Tvgm 'ExxXriatuv fiéxgig 'IovXeavov xov xvgdvvov. Kai èneiSrjnsg ovx aixocpavmg, dXXd xgvnxmg Sid xmv uqxóvxmv 'IovXiavbg dvygei xovg Xgtoxiavovg, ndXtv 6 Amgb&eog xaxéXaSev zijv 'OSvooov nóXiv, èv&a xaï avoxe&eïg vnb zmv 'JovXiavov agxóvxcov, xai noXXovg alxtofiovg ino/ieivag, éV fla&vxaxqi yrjga Sid xijv elg Xgtoxbv bftoXoyiav xotg 8acdvotg èvané&avev, ixaxbv xai énxd èxmv rjSr] xvyXavmv (Cave 1. 1. p. 164. Du Fresne 1. I. p. 426). Eadem tradit Theophanes in Chronographia (quae annos 285—813 complectitur), at non repetita solummodo relatione Synopsis, quam ante oculos habuisse videtur, nisi forte uterque indidem hausit, sed additis nonnullis, quae, nisi haec ab eo impodenter conficta opineris, ex alio opere historico desumsit. Tóxe, inquit Theophanes Constantini M. tempora enarrans, xai Amgó&eog èniaxonog Tvgov, ó ènï /ltoxXyxtavov noXXd na&yoag xai ègogiag xai Bdoavu vnofisivag, qx/uaQ, nXetoxa avyygdfifiaxa xaxaXinmv 'Pmftaïxd xai 'EXXijvixd, mg dficpoxigmv yXmaomv èfineigóxaxog xai noXvtoxmg Si eiiwvtav yevópevog. Ovxog xai negi xmv èntoxónmv xov BvQavxiov xaï dXXmv noXXmv xóncov Sieg^Xdev. Avxbg ènaveX&mv èx xrjg è%ogtag xai èv zij ovvóSm QNicaenaj evge&elg, xaxaXaBmv xijv ISiav nagoixiav, Seygxeoe fiéxgt 'IovXiavov zoO nagu^dxov. Kai ènetSijneg oii ngoqpavmg, dXXct xgvnxmg Sid zmv agxóvxcov b fuagbg dvrjg elg xovg Xgtoxiavovg na- goipei, ndliv 6 puxxagiog Acogó&eog xaréXaBsv rijv 'OSvaaónokiv, è'v&a xaï avaxs&üg vno rmv dgxóvrcov 'lovXiavov xai noXXovg vnofisivag alxiafiovg, èv Ba&vrarqj yrjgsi Sid rrjv elg Xqigtov ófioloyiav xutg Baouvoig èvané&avev èxaróv iTira tjSr] xvyxdvcov èrojp (p. 19. ed. Combefis11). Idem Theophanes, ubi Juliani adversus Christianos moIimina refert, tJhvXiavög, inquit, i'ygayjs Boargiavoïg èt-eXaaai Ttrov rov legov èniaxonov r^g nóXecog, /Jcooó&eov re top nolva&lov èniaxonov Tvgov, rov uoXXdg larogiag ygdxjjavra èxxXrjaiaarixag, rov èv Xóyoig dianginopra, rbv èni AioxXynavov bfioXoytit^p ysyovóra xaï av&ig èni Aixiviov, èv ynga (pQ-uaavra Ba&éï, èv rqj Sevrégm XQÓpov rov nugaBarov (ao. II. Juliani) oi rovrov agxovreg èv OSvaaonóXei rovrov evgóvreg iSiaaavra, noXXovgt aixiGfxovg dia rrjv eig Xgiorbv itionv èndyovreg, avrov g£ xQÓvmu imagxovra (p. 41.la). Tertius testis est Georgius Monachm, qiayexscriptis ad verbum aliorum scriptorum operibus, Chronicon ab Adamo osque ad Alexium Comnenum contexuit. Is sub ao. mundi MDCCCXVT (Chr. CCCXVI) et rursus sub Juliano Dorothei meminit, at testimonium ejus nuliius est pretii, quia ea, quae in Theophanis Chronographia invenerat, ne verbis quidem mutatis repetit.13) Postre,mus est Anasiasius Bihti&tfcarius (cl. sec. IX.), qui ea, quae in Chronographia sua Tripertita14) de Dorotheo refert, et ipse vel a Procopiü vel a Theophane mutuatus est. Horum auctorum testimoniis si fidem non derogamus, Dorotheus, vir Graecarum Latinarumque nee non Hebrai- U) xai 'EXXyvixa, desunt In Cod. Pal. et Peyrez. xalnolvtaragiesunt In Barb. rijv ISiav Vatte. 2. xrp> olxeiav. iiixgi Barb. et Peyrez i'ioq. ytjott Vat. et Pal. yrjga. êxarov ijrta. etc. desunt in Pal. et Peyrez, 12) Excidit In fine améxzitvaw vel simile quid. êxxlijotaoTixas deest in Barb. ^5' Peyrez. g%. 13) Chronicon Paschale ed. Du Fresne, JJot. p. 626. 14) p. 27 s. ed. Paris. carum literarum perquam peritus, disertas, historiarumque ecclesiasticarum scriptor eruditus, natus est ao. 255, multas miserias, exilia (igopéag) et tormina perpessus est sub Diocletiano et Licinio (scilicet inde ab anno 303 et rursus ab anno 314), post mortem Diocletiani (313) et Licinii (325), loco ubi exul degebat (Odyssopoli puto) relicto, Synodo Nicaenae interfuit (325), denique ecclesiae Tyriae restitutus in vivis permansit usque ad alterum Juliani apostatae annum, quo, cum iste clandestina vi per magistratus in Christianos debaccharetur, CVII annos natus, Odyssopoli comprehensus et ob Christi confessionem cruciatu et morte affectus est (362). Quae quidem relatio in semetipsa primo obtutu nullam prae se fert iictionis speciem15); est enim accurata temporibusque, circa quae versatur, conveniens. Consideranda vero sunt, si ad rem sobrie discutiendam accedere velimus, non soIum ea, quae hac relatione diserte continentur, sed etiam, quae incerta relinquuntur. Nusquam igitur dilucide exponitur: 1) quali munere Dorotheus functus fuerit, antequam episcopatum Tyri adipisceretur; 2) quo anno ante annum 325, quo paroeciam suam recepit, episcopus Tyri factus sits< 3) quoties sub Diocletiano et Licinio exilio mulctatus aut fugere coactus sit; 4) an episcopatum Tyri, redux factus, continuo quieteque usque ad mortem (fere per triginta sex annos) gesserit, id quod in turbulentissima illa arianorum certaminum tempestate plane non verisimile est et ne ab ipso quidem Theophane comprobari videtur, utpote qui pro t]i> l&vvcov rijv èv Tvgcp kxxh]alav HéXQi x. t. L, quae sunt verba Prologi Syngrammatis, cautius dt?)oxtasv ait; 5) quo Juliani (361—363) anno, primo jam an demum secundo, rursus extorris Odyssopolin confugerit. His in quaestionibus, quas prolata testi- 15) La narration de Theophane, inquit Tillemoutius, se de'truit evUlemment d'elle même; nimis profecto audacter. monia non dissolvunt, argumentatio quaerenda aut cönjectura capienda est idque; 4bMata diligenter ecclesiae Tyriae historia. Etiam, quo tempore Dorotheus Romae fuerit latinosque suos commentarios ibi conscripserfo'ftfcseverante Syngrainmatis editere16), ignoranwaéi Et utinam sola haec ignoraremus! At, si historiam ecclesiasticam de Dorotheo consulamos, multo etiam plura nos ignorare apparebit. Primum vero, si in historiis ecclesiasticis huc illuc circumspectamüsj'ftöHutn auctorem Theophane antiquiorem invenimus, qui Dorothei cujusdam, qui T^ri episcopus n) fuerit, mentionem faciat. Silet Hieronymus in CatalOgo ecclesiasticorum Scriptorum; silet ejus continuator Gennadhis} silet, id quod maximam nobis admirationem movere potest, £?iXóxttXog ovrog «ept rd &eïa yeyovmg, xai r?/g'EBgaïmv i7i£[ielq&tj>»ykeavrt]g, mg xai airatg raïg 'ESgaïxaï'g yga(paig èniarTijj,6vmg èvrvyxdveiv. ,Hv S" ovrog rmv udharu iXev&£pïmv, ngonaiSdug re rijg xtefr' "EXXrjvag ovx d/iotgog, ttjv cpvatv Sè dXlmg Evvovxog, ovvm nacpvxmg é|jr)g. TovttOt'^fiergimg rag yga:'*Wê^Wpffi millima est Philostorgü relatio, secundum quam Eustathius, vir orthodoxus, ao. 327 ab Arianis episcopatu Antiocheno depulsus est ejusque successor Paulinus. quem Arius suae sententiae patronum non injuria jactabat, per sex tantummodo menses munere functus, vita excessit, ao. 328.28) Paulinus igitur episcopus Tyri fuit usque ad a. 32f, eumque jam aliquot annos ante 315. ia hujus dignitatis gradu iocatum esse, eonsequitur ex iilo Panegyrico Eusebiano, in quo dicitur naga, xaï /QÓvov fiqxei ixaarov (membrorum ecclesiae Tyriae) axgiSag ignraxoig: quae quidem in oratione verbis superlatis veritatemque exsuperantibus scatente non premenda propterea puto, quia, etiamsi Paulinus statim post martyrium Tyrannionis Antiochia Tyruin concessisset, superlatio quaedam remaneret.SB) Cogimur vero ad iutervallum certe bienii inter Tyrannionem et Paulinuot ponenduin, non solum ut Dorotheum, sed etiam ut Methodium, quem Hieronymus postremo Tyri episcopum fuisse aperte testatur, interjicere possimus. Et quidni, quaeso, in Tyrannionis Antiocbiae uecati locum Dorotheus Antiocheuus, baphii Tyrii procurator, suffici poterat, persecutione Diocletiani adhuc durante, quidni paullo post episcopatum susceptum expelli, Odyssopolin deferri et, Licinio persecutionem renovante, prohiberi, quominus ad ecclesiam saam se reciperet? Quidni Methodius Dorotheo succedens, qui, teste Hieronymo, ad extremum novissimae persecutionis martyrio coronatus est, item loco mox dejici et in Chalcide Graeciae a persecutoribus deprehendi poterat?30) Hoe miros non 88) Errat Le Quien (Oriena Chriat. II. col. 708), qui Paulinum Philogonio successisse censet; namque et Paulinus et Eustatluus intererant synodo Nicaenae, cf. Eutychii Annales ed. Poe. p. 433. 445. 80) Hyperbolis Eusebii novas addit Nicepborus, a quo Paulinus nuncupatur dfifi tó 'Poivixiov iO-voq 3ia.nqtnii»i, (os) n o ). X o v s iv Tv(w vtw? vtXozifttoq i/zeoxevaoccTO. .-iobOf»liï 30) V. Leonis AUatii de Methodiorum seriptis üiatribam. habebit eos, qui noverunt, quot quantaeque in tempestatibus illis, quibus ecclesia intus et extra vexabatur, munerum ecclesiasticorum obtinebant mutationes atque vicissitudines. Restat difficultas alia, quae Dorotheum, turn temporis in Thracia extorrem, plane non tangit- Nam Epiphanius (tlaer. LXIX, 4) refert5- Alexandrum Alexandrinum ad impietatem Arii cohibendam literas dedisse praecipue èv rji ^oivixij Zrjvavi nvt agxaca èv Tvpco, quem, episcopum Tyri fuisse;inde evidenter apparet, quod inter episcopos Phoenices primus concilio Nicaeno subscripsit.31) Ergone duos simul Tyrus episcopos habebat, qui ambo Nicaeae aderant, quorum unus subscripsit, alter non subscripsit? unum orthodoxum, grandaevum ac spectatum, alterum ad partes Arianorum inclinantem suaeque ecclesiae, certe parti ejus, suspectum?? Paulinum Ario velificatum esse atque inter orthodoxiam et haeresin, falsae pacis studiosum, misère claudicavisse, perspicitur e Iiteris Arii ad Eusebium Nicomedensem, in quibus Paulinum aliosque orientales episcopos suae doctrinae assentireacpropterea anathema factos gloriatur3ï), porro ex Iiteris Eusebii Nicomedensis ad Paulinum, in quibus eum admonet, ut doctrinam (Arianain), quam hucusque tacite foverit, audacius profiteatur acriusque, scribendo potissimum, tueatur ac propaget3a), denique inde, quod Ai ius, a synodo Alexandrina ao. 321. excommunicatus, per internuncios a quibusdam episcopis, inter quos Paulinus, petiit, ut sibi sectatoribusque suis potestatem pro concione 31) Coucill. General. T. II. p. 51. . 32) 7&w»(j, scribit Arius, ttvaépioq, S d&eKifóq aov èv Kataagtia, xai OeóSoroq xai IlavXïvoq xai 'jt&avdowq xai rqyyóqioq xai "Aêttoq xai ndvxeq 61 xaxd xtjv dvarolijv Xiyovaiv, bit 7igovnrjg)iti 6 0tós tav vlov dvdg/nq, dvd&tpa èytvovro, dl/a [tóvov QhXoyoviov (episc. Antiocbeni, quem insecuti Eustatliius orthodoxus et Paulinus arianizans) etc. Nicephor. H. E. VIII, 9. Theodorit. I, 5. 33) Nicephor. Vin, 10. docendi, quam adhuc usurpaverit, »«rte concedèrent. 8*) F&Bi igitot»>poterat, ut episcopatus Tyrius, quo Paulinus, utpote ev/kqwvcöv 'Agelm, indignus visus «Bty ab orthodoSMSppraeeunte Alexandro Alexandrino, Zenoni, cViro venerabittiieiweixactaetjam aetatis, adjudicaretur. Nondum ad finem scrupulorum .dwbitatroöumque pervenimus; superest enim, ut, historia 'episcopatus Tyrii inde ab ao. 325. usqiie ad a. 362. (quo ao, Dorotheus Odyssopoli martyr factus esse dicitur) diligenter excussa, videamus, an Dorotheo locus >#üquis relinquatur. «> Post concilium Nicaenum Paulinum aliquftmdiu Tyrifmansisse, donec Antiochiam evocaretur, jam vidimus; proximus episcoporum, quoad scimus, e&t'Paulus, qui ao/ 335, cum Gonstantini mahdato ad causain Athanasii ««componendam synodus Tyri haberetur, insidiis illa malitiaque infamis, Areebium, factionis Meletiaoaeepiscopum, quem occidisse ac mutilasse Athanasius accusabatur, Tfü inventum seqne Arsenium esse pernegantem convicit.'*) Post Pau-* lum duos novimus ecclesiae Tyriae episcopos Arianorum haeresi deditos, quorum prior est Viialis, qui ao. 347., eam >Arianis Sardica Philippopolin secedens, epistolae haereticorum subscripsit38), posterior Urtmius, qui in concilio Seleuciensfr^tabbeus 1.1.). Quare aequivooe loquitur Kelandus (Palaest. p. 1054), qui Vitalem concilio Snrdicensi subscripsisse dicit. psit et propterea exauctoratus est.37) Hic an Tyria sede se abdicaverit, relatum non legimus; certe non dia pristinam dignitatem suam obtinuit. Nam ao. 368. concilio Tyanensi, 381. oecuinenico Constantinopolitano intererat Zeno, ep. Tysj^fk-Mfllfltio ordinatus 38), cui (scilicet sub Valente Augusto) oppositus est Diodorus, ex antiquis catholicis vir (ut ait Rufinus) et tentationum doeumentis probatus, quem Paulinus, juxta Meletium Antiochenus episcopus, Tyriae ecclesiae praefecit, quod quidem exemplum duorum Tyri episcoporum diversas eodem tempore partes repraescntantium extra omnem dubitationem posi- tum est39) Iii i iil^fllpiil'i iinairii aiaitboiw/. oouob Haec cum ita se habeant, vacillare vel potius jacere videtur testium de Dorotheo fides. Siquidem non potest Dorotheus illico post concilium Nicaenum episcopatum Tyri recepisse; non potest ecclesiam Tyri usque ad alterum Juliani Parabatae annum rexisse; non potest continuo Tyri comraoratus esse, ubi, cum per hoe tempus controversiae gravissimae agitarentur, profecto non poterat delitescere. At nihil impedit, quominus ponamus, eum, Zenone mortuo et Paulino Antiochiam translato, (fotrtasse auctoritate Sanctae Synodi, cui iaterfuerat) munus tempore persecutionis amissum recuperavisse, sed, postquam per aliquot annos eo functus est, episcopis ab Arianis deinceps introsis cedere coactum esse, vel, quominus ad aliam conjecturam confugiamus, eum, exauctorato demum Vrdnio, episcopatum suum ittrsos esse adeptum. Hu |c( conjéctürae favét" 'S-y nop sis prologus, in quo diserte dicitur, Dorotheum, post mortem Diocletiani et 37) Ovqavios{'in. Tvqov Epipli. haeres. 73., v. Le Quien 1. 1. 38) Sozom. VI, 18. Baronius hunc Zenonem (II) cum Zenone priore, qui conc. Nicaeno subscripsit, inscite confundit (Martyr. Hom. Jun. V.). iiiattiiV »iip i(t*T .Hfirt) ubwÉ 39) V. Le Quien Col. 805 s. Licinii paroeciae suae restitutum, episcopum mansisse usque ad tempora Juliani, unde consequitur, cum annus, quo restitutus sit, sileatur, eum certe Juliani clandestina persecutione ingruente sedem episcopalem tenuisse; conjectura vero prior satisfacit Theophani, cui majorem, quam Procopio isti, auctoritatem tribuimus. Is cautius veritatique, ut quidem mihi videtur, convenientius dicit, Dorotheum, postquam, ex exilio reversus, synodo Nicaenae intertuit, rrjv ISiuv fatooixlav ttcaperasse (non detinito tempore ejus recuperationis) et vixisse usque ad Julianum — id quod, nisi verisimile, certe non incredibile aut absurdum esse, inter credulitatem et incredulitatem medium tenentes, ex ipsa Tyriae: ecclesiae historia demonstravimus. Neque igitur opus habemus, cum Martyrologro Romano40) episcopali dignitate Dorotheum exuere, repudiatis veterum testimoniis, quae supra protulimus: ad quod comprobandum Baronius fingit, Dorotheum presbyterum (eundem, de quo;fiuseb. VII, 26. Niceph. VI, 37) nunquam Tyri episcopum factum, sed Tyiir soiummodo natum et Edessae, non Odyssopoli martyrem mortuum esse.41) Atque etiam magis rejicienda est sententia Bollandiy qui alium Dorotheum ep. Tyri martyrem, alium presbyterum Antiochenum, alium auctorem rhapsodiarum puerilium de vitis prophetarum et discipulorum 40) „Tyri (passio) S. Dorothei presbytirrtó? qni sub Diocletiano inulta passus et usque ad Juliani tempora superstes, sub eo annum agens septimum supra centesimum, venerandam senectam martyrio honestavit" (Jan. V.). Eadem fere testatur Baronius fusius legi in Chron. Anastasii Bibliotliecarii (abbatis Romani c. 870 — 886, qni Cbronograpbiam suam ex Chronicis jVicepuori Patr., Georgii Syncelli et Theophanis concinnavit), ubi Dor. Edessae in Syria, centesimum quintum annum agens, sub Jul. Apost. martyrium consummasse perhibeatur. At Anast. textus excusus nulla in re a Theophane discedit. 41) Baron. Annales I. an. 8». n. 40. II. an. 283. n. 9. IV. an. 363. n. 89. Martyr. Bom. p. 347 s. Synopsin Baronius non ab hoe Tyrio, sed ab abbate Romano ejusdem nominis exiisse censet. Christi esse opinatur, vel eorum, qni, velut Carolus du Fresne, Dorotheum Tyrium in rerum natura unquam fuisse negant. fOhili <#fc»#^ÉW^ At bene discernenda est quaestio de existentia alicujus Dorothei Tyrii episcopi et Odyssopolitani martyris a quaestione de authentia et antiquitate relationum, quas auctor Synopsis ex ejus commentariis transtulisse ait, qui quidem suppositi esse poterant ac pseudepigraphi, praesertim cum eos Iatine scriptos invenerit. Et quamquam non absonum est, Dorotheum latinam lingnam calluisse, id quod de Gregorio quoque Thaumaturgo praedicatur4ï), tarnen eum latine scripsisse persuadere mihi non possum. Quare conjicio potius, ejus commentarios, sicut Hoifiéva Hermae et 'Avatgonijv Irenaeiy jam antiquo tempore latinam in linguam conversos fuisse. Hanc versionem invenit Procopius, eamque pro archetypo habuit. Dorotheum vero Romae •-frisse, utrum inde solummodo suspicatus fuerit an aliunde noverit, satius est in incerto relinquere.43) Ad authentiam vero relationum Synopsi comprehensarum quod attinet, partem de Prophetis a Dorotheo ep. Tyri profectam esse posse, collata prisca ecclesiae' êy^ nagogaeque traditióne, supra breviuscule ostendimus. Partes de XII apostolis et LXX discipulis Domini44) 42) Euseb. H. E. VI, 30. Hieron. Catal. c. LXV1., ubi 'Pm/iaüay liaS-ij/taza (disciplinas Latinas) de ju re potissimum civili ialfMi. genda nou nego. iunonsv ..01:; 43) Potest non minus verum esse, quam certum est, Porphyrinm TyrUith ao. 264. e Graecia Romam venisse, Plotino adliaesurum. Potest etiam Romae sua vno/tvr^axa scripsisse, plane sicut' Hegesippus (ex cujus vTcoiivtfnaai, ut ex notis Combefisii ad Hippolytum de XX apost. apparet, coniplura bausit), qui, suscepto Romam itinere, in variis, quas peragravit provinciis, cum viris apostolicis colloquens ecclesiarum origines investigavit Romaeque fere per decennium commoratus est. 44) Textum earum authcntictim dicoj mirum est enim, quotquan- itidem Dorotheum illum antiquum auctorem habere posse, facile concedes, si traditiones veteres inde a Hegesippi fragmentis ab Eusebio conservatis et duos libellos Hippolyti Synopsi similliinos contuleris, primum libellum s. indiculum Ttegi, xaiv 18' lAstoaxóTjav nov txaazog avrmv èxr)gvgev xaï nov-, èrtleiuQ-ii, qui Hippolyto tribuitur a Georgio Cedreno, Theodoro Metochita, Michaele Glyca et in Codd. Reg. 1820. Barocc. 206., deinde indiculum nept rav 6 'Aaooróküv t nomen Hippolyti prae se ferentem in Cod. Barocc. 206. et in duobus Codd. Bibliothecae Coislinianae a Montfauconio descriptis.45) Hots quoque commentariolos, posteriorem potissimum, Le Moyne, Combefisius, Du Fresne, FabricSms, utpote Hippolyto, Romani Portus episcopo, indignos, pro pseudepigraphis et ad Hippolytum Thebanum vel alium ejus nominis referendis habuerunt, honoris Patrum, ut mihi videtur, aequo studiosiores. Ego vero eos a Portuen»jbJöBB|fOlyto confectos esse posse et v srwg èxoi/n]&t](jav xai tcoïi xtïvxai, ed. ab Albano ïorino 1529, a Joach. Zehnero 1612. ja Dion. Petavio in T. II. Opp. Epiphanii 1622 (Paris. 1682 Coloniae) cum varietatibus Cod. AugaStani multum discrepantis. Hoe opusculum exstat etiam, ut Du Fresne (ad Chr. Paschale p. 505) refert, in Cod. Paris. Reg. II. MDCCCCLI. fol. 228. scripto a. 1291. et 46) Ceusnra Libroruin Apocryphorom II, praelecf. 138. 139. ex God. veteris* Romae, qui Bi 7ö9^ ttJt «BnötatnY; exaratus erat, desumpto. 2) Ejusd. mol vow foxüèg (f| xuï.ffêiu) ngoojr/rmv, (ndii)' tttöév fyttï' xi&> nov èrétiéla&rj&av, Cod. Paris. Reg. ILMDCCCX.ietaaonyme in Cod. II. MCDXXXI. (Du Fresne II ].). Idem libellus, ex priore, ut fcftmbe■étW.^Comm. Bibl. Caes.ilVindob. T. III. p; 198) refert, abbreviatus ab eoque tam respectu ordinis quam stylMttb mediocritef discrepansy continetur in Cod. Tbeol. Gh VttHdob. LXXXIX. Num. 4ML'' 8) Bjwsd. opusculum de LXXII Prophetis et Prophetissis, in quo praetbni»»da nomina nl«iï ï.èperitur, ed. ex Cod. Paf. Reg. MVII. a J. B. Coteleri#>fc> notis ad !. ^Hi' Constitótfónum Apostolicarom,4ï) 4) Tov 'Sn'^pWhv 'EriiJkWrÓv Kvnpov >é^ottö^'|«&^'on'''*J^O(rróAaw,ii «oü-'ïitaöTOg avrmv èxrjovge (xoci cte^) wal #öfi>'#rJd«?/r^9ta^i&jf>ró ciyiu av\&v owfiuxa nov xsTvtfci^oL Par. Reg. II. MDCCCCLiPfW. 233, cui quidem' Syntagmati safrjiriontur *omina et episcopatus LXX^'ltecipülor'ttm. Testé'Du Fresne ("1.1. p. 437) nihil aliud fere continet, quod non habeatu*! apan" Dorotheo», et se^iaA-'Xlrl'Apostoldrtófcr eattdem informat cum illa, quae operibus praefigitor Oecumenïri*»)* 5) Huic Epiphaai|iT>pusculö s^itt^lin eodem CooT.'aliud, ejuéHtëm forte Epiphanii, hoe titulo: Tti^êpburafyfiw yovécov rmv 'AnooTÓXwv xaï rov Mèbxto-edéx, ed. a J. B. Cotelerio ad Constit. Apostol. c. 194. Da Fresne ad Chr. Pasen, p. 437 s. Haec sunt opuscula, quae in Codicibus Epiphanio adscribuatttt4 et a *\tflls' literatissimiss3*iliniiiU>, quoad ego scio, consens«ï'pro spuriis et pseudonymis b^bentaif.***) 47) Hoe et superius (Nr. 3. et 3.) in Codd. conjungi solent, v. Fabric. Bibl. Tom. VIII. p. 373 not. 48) Ex hoe opusculo quaedam hic illic adducit Cotelerins in Notis ad Patres Apostolicos c. 303. 397. 358. 49) Fabricii Bibl. Tom. VIII. p. 871 ss. Ad tria posteriora quod attinet, quorum tantummodo duo integra edita sunt (Nr. 3. 5.), origo singulorum Epiphaniana unius solius Codicis testimonio nititur, quod sane parum valet contra antiquitatem de his scriptiunculis si- ' lentem. Quare primum de his tribus a Cotelerio et Oudino (I. c. 538) tanquam opella Epiphanio indigna rejicitur; cur eo indigna sit, non 'Video, nee tarnen habeo, quo jure eum istius indiculi auctorem esse pronunciem. Alterum poterit esse traditionum ecclesiasticarum de apostolis collectio ab Epiphanio facta et propter rerum similitudinem collectionibus Hippolyti et Dorothei etiam dictione simillima; at unius Codicis suffragium noa sufficit, standum est igitur Cangii et Cavaei judicio, qui hoe quoque opusculum suppositum. et ex synopsi Dorotheana compilatum esse dictitant. Postremum denique, libri Athanasiani item suspecti ac plane anilis50) par ac simile, ne nomen quidem Epiphanii fert, sed a Cangio adscribitur Epiphanio, ut ei rursus abjudicetur. Missis igitur his, ad duo priora nos convertimus. , %$[\ Haec duo compluribus in Codd., quorum unus, ut vidimus, ex perantiquo exemplari seculi octavi medii desumtus est, inveniuntur, Epiphanii nomine inscripta. Nemo autem non videt, eorum opusculorum uni cum altero summam intercedere necessitudinem. Alterum enim, quod de XVI prophetis agit, prioris epitome est ac proinde in Codd. Epiphanii nomen modo gerit modo non gerit Haec vero duplex ejusdem libelli editio mirum habere non poterit eum, qui reputaverit, ipsum Epiphanium sui Panarii 'Avaxstpakaimaiv condidisse et Anastasium libri ejus nsgl röv iff' ?u&cop, quem genuinum esse vix dubitari potest, epitomen confecisse.51) * Epitomator libri mal 50) Auxti IxXijihi'S MeXxiOEÖèx androig, dfiijroig mi dyevtaXóytjroq (Opp. II. p. 839. ed. Beneds), v. Cave I. p. 195. Oudin. I. c. 844 ss. 51) Plane sicut ex Epiphanii Panario librum suum de haeresibus nov LTpo(f?/Ta>v quisnam sit. non constat, nee magni refert. Summa igitur quaestio haec est. utrum hic ipse liber de prophetis Epiphanii sit an cujuspiam Pseudepiphanii, qui vel ipse illum se esse finxerit vel totus fictus sit a librariis. Quam ad quaestionem recte responderi nequit, quin prins Pseodepiphanii cum Pseudodorolheo accurata collatio instituatur diligenterque exquiratur, quaenam inter eorum de prophetis opuscula ratio intercedat. Hanc collationem . iterata. saepius lectione pouderatisque vel singulis utriusque vocabulis, institui et haec inveni partim amborum communia partim alterutrius singularia: 1) Differt eorum opusculorum propositum ac proinde ambitus: nam Dorothei consilium latius patet, quam Epiphanii •, ille vitae uniuscujusque prophetae praemittit adumbrationem characteris ejus, ut ita dicam, christologici 5s), oratione satis ampla conceptam, cui quasi appendicis loco vitam subnectit. hic in solis vitis prophetarum enarrandis versatur. 2) Differt numerus prophetarum, de quibus agunt: nam Epiph. agit de XXII prophetis V. T. et 111 N. T. (in coinpendio inedito solummodo de XVI excerpsit Jo. Damascenvs. Qnare Damasceni liber in Cod. Vindob. inscribitur Tpi fiaxagiov 'Ercigmviov 'EmaxÓTtov Kvngov Siijy^aig avv-ro/iog x. r. A. 68) Ej usmodi: vnoxvitómuq librorum proplieticornm etiam 'peculia^' ribus libellis compreheudi solebant. Talis est Eusebiamis, quem Curterius edidit et quem Athanasius, qui dicitur, auctor Swóyeuq 'èhixó-' /iov rijg '&ciag ygagijji;, totum huic ipsi ïntexnit; talis Episrola Hiero-1 njTni ad Paulinum Presbyteriim de omnibus divinae historiae libris. Si quis vero suspicetur, Dorotheum hujiis solius adnmbratiönis auctorem esse, non vitarum: obstat disertum Procopii testimonium, secundum quod Dorotheus etiam loróg^ocv, i'r&a 6 xaOtiq nor jr;rmr xov piot êx'éXeóev (Cave 1. 1. p. 164) xai oxltzcq'Iepcfiiag iegevq üv xai' nqotpijcjiq GUm nvtvnaxi ngod-aoigijoag mU rijf 'Iepövbalijji' ai/fiaXjaaidt' fiexd xrp> rsXevxrjv 'Iuoiov rov flaodiaq 'IoiiSaiaq, tïoa; xijv ay.ijvijv MmaaïxTjv xai xijt xtpaxèv rijg óiaS-^x^q x. r. X. (Cave. p. 169 8.), quiboscum cf. vitam Jeremiae Chr. Pasch. p. 167. 6 V. T.), Dor. vero secundum Chronicon Paschale de XIX V. T.» sec. versionem Musculi de XXIII V. T. 3) Differt etiam ordo prophetarum: nam Epiph. in prophetis, quorum libri in canone exstant, ordinandis magis hebraicum codicem, in ceteris chronologiam sequitur; Dor. in illis alexandrinae versioni totum se applicat, ceteros postponit,fi3) 4) Differt quodammodo dictio, quae, ut plu— rimum his in opusculis gemina ac similis, habet tarnen hoe diversitatis, quod Epiph. Dorotheo passim est verbosior ac copiosior. Quae Dor. strictim attigerat breviterque narraverat, Epiph. pluribus verbis dicit longiusque, additis glossematibus illustrantibus, producit (e. c. in vitis JVaov/i et 2owoviov), ita ut Epiphanii textum secundarium vel certe libello Dorotheano non antiquiorem esse per omnes dictionis varietates perluceat. 5) Differt nonnullis in vitis rerum dispositio: nam Epiph, res in vitis 'ABSiov et 'loma narratas, quas Dor. non bene disposuit, meliorem in ordinem convenientius temporum no- 53) Ordo 'prophetarum in Chronico Paschali Dorotheanns est hic: 'HXlaq (p. 146 s., cujus descriptio nescio cujus culpS huc translata est, vita enim, quacuin arctissime eam conjungi oportet, infr» p. 161. sequitur); duodecim prophetaeminores; quatuor majores: laaiaq, 'hoeplas, '^MH) JavtyX; 'HXlaq 6 0eaj9tT»js; 'EXiaoaToq; Zaxaolas 6 vlos 'Imóuè. In textu lat. Bibl. Patr.: Duodecim prophetae minores; quatuor majores; Elias; Elimeus; Zacharuts f. Joadae; Nathan; Achias ex Silo; Joath; Azarias: quorum quidem quatuor vitae utrum ab ipso Dorotheo an ab interpolatore quopiam recentiore adjectae sint, satius est in incerto relinquere, praesertim cum ne de Codice quidem, ex quo Musculus vertit, aliquid compertum habeamus, Ordo Epiphanianus hicce est: Na&dv; 'Axl«i i ZtiXmvlrw, 'Zwa/t; 'AZaolai; 'HXiaq; 'EXtoaaToq; tres prophetae majores; JaviyX; duodecim prophetae minores; Zaxaglaq vloq 'Iojó'aè, narijg 'luiavvov tav BatmaToi; Sipettv, Itaavrtji o Banttorris, quo aptissime (v. Mat. 11, 13. Luc. 7, 28) prophetarum concluditur series. Quare tres vitas postremas ad N. T. pertinente», quas iusequilur epilogus, ab ipso auctore opusculi optime disposili addilas esse, non est quod dubilemus. Consentiunt vero Epiph. et Dor. in eo, quod in prophetis minoribus ordinem LXX Interpretum servant, de quo v. Hieronymum in prooemio Joëlis. tatioui distribuit 6) Differunt denique aliquatenus res ipsae: nam, excepta vita Jeremiae, in qua (id quod mirum) Dor. longior est et fabulam de reliquiis prophetae per Alexandrum Macedonem Alexandriam translatis solus narrat, Epiph. in rebus quoque plura praebet, quam Dor., quem muilis in locis supplet. Epiphanii propria sunt, quae narrat de tumba Ezechielis in Syria, de signo Habacuci Judaeam habitantibus dato, de hymno Aggaei et Zachariae, de vaticinio Hoseae ccyocKpm) hic solus Amosum Jesaiae patrem fuisse diserte dicit5i) et Cyri victoriam de Croeso et Astyage a Zacharia praedictam esse refert. Hic solus Zachariam, rov Stadexa penultimum, tilium Barachiae85), et Zachariam f. Jojadae, quem Dor. a Joaso 54) Fabula insnlsa, quae Amosum, commutatis nominibus WDN ■ et DIDj; propter formant alexaudriuam amborum concinentem. 'A^mq, patrem Jesaiae esse comminiscitur, jamjam a Clemente Alexandrino quasi dubitationis expers profertur, Stromata p. 389 ed. Oxon. 'Auo>q xai 'Hoaiaq 6 vlóq avrov. Bejicitur au tem a Cyrillo Alex. (Opp. T. III. p. 247: èmo^/i^vao&ai Sè xaxetvo oipiai nov /qveifiov, w? treqoq tjv 'Afitbq 6 'Hnaiov riarijq), et ab Hieronymo (Pr. in Amos.), ut commentum ex hebraicae liuguae inscitia ortum; nihilominus recoquitur a Ge. Cedreno, Synopsis p. 107. Fortasse haec quoque opinio judaicae traditionis perversione conflata est, v. Lev. Rabba cTK.(N'2J 0)üy NOJ p), favente temporum calculo (v. Eusebii libellum neqi rrjq rov (SifiXiov èiSv npÓQiivi&vWrofiaoiai; g 2. 13. ed. cum Procopii comm. in Esaiam a Curterio Paris. 1580. fol.). 55) Cum tarnen, quae Mat. 23, 35. „Luc. I4i 61. de Zacharia f. Barachiae dicuntur, judaicam traditionem partim approbans partim pervertens, de Zacharia f. Jojadae praedicet. At Epiph. etiam in hujus vita uil recens commentum, sed traditionem ecclesiasticam secutum esse, nescire videntur ii, qui cum Petavio Pseudepiphanio „sexcentas mendaciorum uugas" objiciunt. Audi modo tres patres quarti seculi ac proinde Epiphanii aequales. Primnm Basilium Magnum, qui in homilia ct; rijc ayiant rov Xqtorov yivvrjoiv ait: dtji.oï Si xai fj xara rov Za/aqiar loroqia, on fif/qi navróq aaq&èvoq rj Maqia. lóyoq y a q r iq i ar t, xai ovrog ix n a qa dóo e oiq eiq tjfiaq atpiyptvoq, üti ó Zayuqiaq , èv rij rüv naq&tviuv xqa rr\v Maqiav xarataiaq; fieia rrv rov Kvqiov xvijoiv, vnö rmv 'IovSaiorv xareyovev&ij fieratv rov vaov xai rov &voiaortjqiov, èyxhj&eiq vnó rov kaoïr, üq óid TOVTOV xuraoxevci^uiv ró naqdóó£ov èxèivo xai noXv/ivijrov oijpnov, naq- 6* rege Judae juxta altare iuterfectum narrat, Joannis Baptistae parentem esse perbibet, a rege Herode eo ipso in loco interfectum. His fere in rebus differunt opuscula tlla, quorum est ceterum tanta. quanta ovorum, inter sese simiiitudo. His expositis, quaestio suboritur difficillima. Nam cum opusculorum eorum duorum, quantumvis, ut vidimus, aliquot in rebus discrepantium, tarnen idem sit quasi stamen, atque insuper Epiphanius librum Dorotheanum ante oculos habuerit eumque expoliisse ac supplevisse videatur, non vice versa tquaeritur, quomodo libri Dorotheani a Procopio, presbytero C. P., c. a. 585. e Latino-in Graecum conversi textus graecus praesto esse potuerit Epiphanio Salaminensi, qui jam ao. 403. pergrandis natu -obiit? Nullo enim modo tanta in verbis sententiisque consensio fortuita esse potest, neque multum proficimus ariolando, vel Dorotheum et Epiphanium e communi fonte hausisse, vel Procopium in vertendo Dorotheo Epiphanium graecum adhibuisse, vel Epiphanii textum a librariis cum Dorotheano esse confusum, sed certum est, aut Dorotheum Epiphanii aut Epiphanium Dorothei esse imitatoren). Solum autem hoe posterius admitti potest. Atqui si textum graecum libelli Dorotheani ad Procopium referendum esse dubitatione caret, opusculum Epiphanii suppositum et pseudonymum esse evidentissime apparet, &évov ytvvfidaoav xai ri/V nag&tviav iir\ Scatp&eioaoav. Sequitur Chrysostomu* in hom. I.XXVV'in Matthaeuin: Tig ianv 6 Zayaqiag ovrog; oi /tèr r&t**xê>avrov nariqa yaaiv' ol Si rnv nqoi\triv' ol Si i'rioóvturn Sttóvv/tov legïa, ov xni'IoiSal ta-SvTovftévai^'pa^le nugatos esse pariterque somniasse. Quemadmodum igitur Consalus Ponce de Leon Physiologum EpiphaoM' tahquam nihityiquod non item apud ceteros ejusdem argumenti scriptores reperiaiÉr^^MBientem defendit86^ èl»vció?toyov, qui est inter afiqpiaBrjTovfisvcc et neutiquam, ut Zehnerus fingit, a Patribus crebro allegatur. Atqui haec tria, assumtis paucissimis illis, quae, cum a veteribus citentur, relicta nobis non sunt, multa ac varia diei non possunt. Necesse est igitur, ut Epiphanius alia quoque scripserit et ante et post absolutum Hieronymi Catalogum 70), neque ego video, quidni cum alia quaedam in Codd. latentia itemque a veteribus silentio praetermissa, turn opusculum de Prophetis horum in numero esse possit. Quodsi vero hoe ab Epiphanio exacta jam aetate, certe post, a. 374, elaboratum est, minimé mirum nobis videri debet, quod neque ab ipso in operibus istis majoribus, neque ab Hieronymo usquam commemoretur, cui plane ignotum mansisse puto.71) Cur 68) Haec duo scrip ta sunt annis 373 — 374. Snidas (ex Sophronio): xotrct ti&ooïv Toiv alqéoemv lóyovq, a IJavdqia iiyovtai. At PhOtius: jiyy.vportös ov'voyiq taansq tbiv UavaqUiv vnaq/ovoa. 69) Le Quien, Oriens Christ. T. II. c. 805 s. 70) H. e. a. 398; mortuus est autem Epiph. ao. 403, Hieron. ao. 4^-f • 71) Etiam 1. rceqi Xi&wv Hieronymus certo ignorasset , nisi ipse Epiphanius hunc ei dono dedisset. Hieronymus in XXIIX. Ezech.: Super quibus (lapidibus) et vir sanctus Epiphanius Episcopos proprium volumen mihi praesens tradidit. Quam difficile fuerit, libros ejusmodi sibi comparare, inde ne ab alio quideui ante medium aevum") ejus mentio fiat, variae causae esse possunt, quas cnumerare nolumus, ne legentes fallacibus conjecturis moremur. At quantumvis nullum Patrum adducere possim, qui opusculum Epiphanii alleget, habet tarnen momenti aliquid, quod Anonymum Hoescfeèlii (y. vitam Hoseae) eo usum esse apparet Ityzaritinorumque scriptorum aliquot, quos supra nomiiiavimus, eo usi videntur. Accedimus nunc ad quarturn argumentum a genere dicendi petitum. „Tum etiam quilibet", inquiti Jïehnerus, „vel mediocriter in Epiphanii lectione versatusrutrobique ingentem styli dissimilitudinein animadvertet." Ecce projectam neotericoque critico haud indignam viri boni audaciam! Quod Zehnerus simpliciter affirmat, rationibus exemplisque omissis, id ego simpliciter nego, hoe unum monens, librum de Prophetis librorum ntgl rav Xiüwv et elg rov (I>uai6Xoyov tum oeconomia esse simillimum tum genere dicendi non dissimilem. Atqui fieri plane non potuit, ut id, quod in dictione Epiphaniana maxime proprium est, hoe in opuscutoycons|iciendum se praeberet. Namque 1) collectio est nccoctdóaeav haereditarie propagatarum, quae quidem, firmam stabilemque dictionis formam jam pridem nactaé, servata et materia et forma, memoriae prodendae erant'3); 2) Epiphanii opusculum ex conjicere Ucet, quod Augustinus (ut ex praef. libri ejus de Haeresibus ad Quodvnltdeum apparet) solam Epitonien Panarii vidit. 72) Zehnerus p. 3. (cf. 83): Certe Hu uo Cardinalis (in Daniël. 4, 33) circiter annum Christi 1340, libri hujus mentione facta, ejus auctorem non temere, interjecta voce disjuuctiva, Epiphanium' ;'Wv*É Magistrum in historiis appellavit: hac ratione lectoris arbitrio permissurus, num scripti hujus originem ad Epiphanium vel ad queincunque alium hisloriographnm referre malit. 73) Ouantopere in ejusmodi rebns, de quibus-tradlMOVconsentit, narraudis vel dictie «onsentiat, perspici licet (si exemplum cupis) ex eo, quod de Thoma apostolo iisdem fere verbis narrant Hippolytus, Dorotheus et Sophronius, Catalogi Hieronym. interpree (©«/*«; <5 Dorotheano, ut vidimus, compilatum vel potius exscriptum est. Hujus exemplum nescio qua fortuna ipsi oblatum Epiphanius passim correxit, auxit aliterque disposuit; hac ratione subortum est opusculum Epiphanianum, quae est Dorotheani nonnisi locupletata. et (ex Epiphanii consilio) emendata recensio vel editio. Si quis nostris temporibus cujuspiam librum ita suum faceret, plagii eum accusaremus et jure quidem; at de ea re mitius et in** dulgentius sentiebat tota antiquitas, quae' possessionem scriptoris non tam saerosanctam habebat, manuscriptos rumque raritas et caritas huic improbando mori aliena sibi vindicandi favebat et obtentui erat. Haec vero Dorotheani libri usurpatio tantum abest, ut Epiphanii moribus repugnet, ut ex asse iis respondeat. Nam 1) constat, eum in Panario Justini Martyrü, lrenaei, Hippolyti, Eusebii aliorumque seriptis ita usum esse, ut (teste Photio) nihil ab iis excogitatum intactum relinqueret quaeque ipse proprio Marte elaborarat, adderet.7*) Et haec, quae de suo adjiciebat, plane, sicut nonnulla ad Dorotheanum librum additamenta75), magnam partem a veritate longissime aberant; ingentes enim, crebri ac paene incredibiles sunt viri ceterum venerabilis errores78), vel in iis rebus, quas eum, quippe ex Judaeis Christianum, Palaestinensem et quinque linguarum peritum, optime scire potuisse exspectes. 2) Vel plagii eum reum fecit 'AnóaroXoq, xa&Oie nacdioais nepiêxei *• r. X.). V. Hippolyti Opp. ed. Fabric. I. p. 84. 74) Photius in Bibl. n. 134: anep re èxeiroiq t$q(hi rb x°ï<"l*°* ïxovra, ovroq oi TiapaXiXotize, xai eïri nQoqeievQeZv »j ivvij&y, gZQOqé&fjxe. 75) V. c. Amosum patrem esse Jesaiae, Ahabum regem esse Judae. 76) Castigati a Petavio et ,quod H de gemmis attinet, a Braunio in 1. de Vestilu Hebraeorum (v. c. p. 764. Errat Magnus Epiph., cum dicat, S. Pontificem ter ia anno, in Paschate, Pentecoste et Tabernaculorum festo (!), ingredi Sanctum Sanctorum, cum nunquam illis diebus illud ingressus fuerit). RufimiSj homo suimet ipsius nee gnarus nee potens, cujus verba Hieronymus in 1. 111. Apologiae refert: Hic (Epiph.) est ille delirus senex, qui ideo Originem legi prohibet, ne alii ejus furta cognoscant. Cujus audacis calumniae certe hoe in Epiphanio haeret, quod in iis, quae alii in Iiteris elaboraverunt, ad se couvertendis, non semper ingenue agebat et talmudicum istuc: tzbiyb !"6wÖ M1DC nciN EBQ "OT "ICIND non religiose observabat. Quintum argumentum est, opusculum de Prophetis nonnulla indubitatis sive authenticis Epiphanii « seriptis plane contraria complecti. Verum etiam hoe argumentum leve et infirinum est Nam unum tantummodo ejus contradictionis exemplum profert Zehnerus, et tale quidem, quod tantumdem pro Epiphaniana opusculi origine testetur, quantum contra eam testari videtur. In Vita Eliae refertur, Eliam fuisse èx (pvlijg 'A#$wv Aevhtjv. Hoe -eOplxijq dSeXj3ccx, patris Eliae, genuinum sit totusque locus recte se habeat. Mira est enim Codicum in loco ac potissimum nomine illo scribendo varietas; neque tarnen, cui hebraico nomini respondeat, ex his variis scripturis extricari potest.7S) His praemissis, perspicuum est, nihil obstare, quominus 1. nepi rov Hqoodtjtcöv ab Epiphanio profectus esse possit. Nam si vera sunt ea, quae multis et gravibus argumentis probare sategimus, primum, Dorotheum, quem Procopius de Prophetarum quoque vita et obitu scripsisse testatur, non esse fictitium, deinde hoe syngramma non e latino sermone in graecum translatum, sed ab ipso Dorotheo graece consignatum esse, liquet, Epiphanium syngrammatis Dorotheani interpolatorem esse posse. Refutantes vero eos, qui 1. m/j^ljdv HQoqnjzojvumif, Epiphanio profectum esse negaverunt, simul esse eum ab eo profectum conlirmavimus idque Codicum testimonio, 78) Text. Torini et Petavii: SaiBdx ó narijg avrov. Doroth. Chronici Paschalis: 23axd o narrig avroii; Doroth. Musculi: pater illius Sabacha; Cod. Aug. a Petavio collatus: Sn/oBa q fitjzrig, et paullo post: èl&üv 6 narrig airov 'Aaiii/i. Hebraica nmm. sono consimilia et similiter ab Alexandrinis trausscripla sunt p2*lt' LXX. SaBt]x (Neh. 10, 25); LXX. 2aSax (2 Sam. 10, 16.18.); 02D LXX. SeBoxd, ZoBoxaiJSoBo/ai (2 Sam. 21, 18. 1 Chr. 11, 29. 20, 4. 27, 11.), eed nulltun de his in patrem Eliae quadrat. libri antiquitate (qoippe qni jam medio sec. VIII. ad Epiph. referebatnr) atque ejnsindole fidtk Quibus originis Epiphanianae ifldiciis hoe unum addimus, quod libri apocryphi in epilogo allegatio et consuetudini Epiphanii optime congruit et vix in aetatem convenit ab Epiphanio multum dissitam.79) Concludimus igitur, non Pseudepiphanium quempiam inter annos 525 et 759 (quibus finibus terminisque, si syngramma Dorotheanum a Procopio sive fictum sive translatum esset, circamscriberemur), sed Epiphanium Constantiae Episcopum inter annos 368 et 403 1. neoi rov LTgocpTircóv mag èxoturj&naav xai nov xeïvrat cooscripsisse. Panario absoluto, cnm in extrema jam senectute, teste Hieronymo, varia caderet opera. Haec satis soato de Pseudepiphauio, qoi dicitnr$ alii jndicent, contigeritne nobis, ad finem perdacere disquisitionem a majoribus inceptam, din plane intermissam necdum a quoquam, quoad scio, pertextam, quae quidem, qaantamvis arida, spiaosa, exilis 70) Epilogus UbeUl Wc est: Xai aUo» Hotxpïftai lylvovro, o>v r& ovó/iara èyylyqanrat èr tais aèrSr yevealq iv BiSXta «vo/tarar 'IogatjX, «5» ov» iiivfi/iovevaafur. Hunc librum nominum Israëlis neque Phllonianum neque EuSebianum esse posse jam sensit Zehnerus, qui in comm. ad h. 1. seribit: „Reliquorum nomina proeul dnbio consignata fuerunt in Judaeorum Genealogiis (Esr. 2,59. 1 Tim. 1, 4. Tit. 3, 9.) vel publicis tribuum descrlpUonibus, quas Herodes Magnus (rai ovvudóri rijs dvqyevüaq xfjovó/ievoq) comburi jussit?" At quo jure Epiph. ad librum provocare poterat, qui suo tempore pridem erat deperditus? Ego non dubito, esse librum apocryphum intelligendum, qui Epiphanii tempore nondum interciderat et ex quo tum ab aliis Patribus nonnnlla desumta sunt, tum ab Epiphanio geuealogia Eliae contra Melchisedecianos ex traditionibus prolata (cf. h. 1.). Fortasse hoe apocrypho Epiph. usus est in coufleiendo 1. suo de hebraicis nominibus, qui a Joh. Erigena in 1. IV. de Divisione Naturae citatur. Etiam de hoe opere veteres silent; at in Cod. Bibl. PuM. Paris. MDCLVI. 12. continetur Epiphanii Lexicon, in quo vocabula hebraica Ubrorum sacrorum explicantur, superest au tem tantum litera A nee Ula integra (Fabric. Bibl. T. VIII. p. 297.). videri possit, necessaria tarnen est et a nobis, cum de Habacuci aetate ac vita scribere constituissemus, sine injusta antiquitatis ecclesiasticae contemtione ac despicientia devitari non poterat. Argumentum. § 1. Etymon nominis Habacuci. 1 S 2. Significatio nominis Habacuci 8 § 3. Epitheton N'DJD nomini Habacuci adjectum A $ 4. Fontes vitae Habacuci 7 g 5. Testimonia historiographorum judaicorumdeaetate Habacuci 9 S 8. Testimonia historiographorum' eccleslasticoram de aetate Habacuci "• H $ 7. Habacue speculator a Jesaia constitutus et ejus circnlus propheticus IS $ 8. Habacue Sunamitidis filius. ............. 14 8 9. Habacue filius Jesu Levita. 17 § 10. Habacue Bethzachariae natus 18 $ 11. Habacue Ostracinen profugus Arabumque accola. ... 81 g 13. Traditio de Habacuco discophoro 88 § 18. Habacue discophorus apud LXX. 84 g 14. Habacue discophorus apud Theodotionem 89 g 15. Fragmentum apocryphi de Habacuoo discophoro aramaici palaestineusis. . • • • . • 81 $ 16. Habacue discophorus in versionibus syriacis 85 $ 17. Traditio de Dracone in Midrasis 87 § 18. Habacue discophorus apud Jusipponem ben-Gurion. • • 89 § 19. Habacue discophorus apud Pseudo - Saadiam 40 § 30. Habacue discophorus apud Muhammedanos 41 S 81. Habacue discophorus apud historiographos ecclesiasticos. . 43 g 88. Habacue discophorus apud Patres 44 § 83. Habacuci signum et vaticinium ayqa.