DE VERKEERDE WERELD.
Eene Samenspraak
VOOR
DOOK
RHYMING FANCY.
***^^^&&&^&tr*f^witroerde geest
door zachtheid paaien laat.
UIT HET DRAM.-GEDICHT
„PROMETHEUS" VAN
DA COSTA.
W O R K ü M
SIMON BEANDENBURGH. 1885.







El







DE VERKEERDE WERELD
Eene SameiM^a^
voor ^s^^ff^VENHN^JSj
door
RHYMING FANCY.
Neen, 't is „iet in het felst
van 't rijandlijke woeden, Dat zich <f ontroerde geest
door zachtheid paaien laat.
UIT HET DRAM .-GEDICHT
..PROMETHEUS» VAN
BA COSTA.
W o r k u m
SIMON BRANDENBÜRGH. 1885.



INLEIDEND WOORD.
Op gansch andere wijze dan de vroegere ontstond deze Samenspraak. Wat er oorsprong aan gaf, behoef ik niet mede te deelen. De Samenspraak is er en — daarmede uit 1
Ik heb geteehend, zoo goed het mij doenlijk was en die ooit in natura een tafereeltje als het hier gepenseelde aanschouwd hebben, kunnen beoordeelen, of ik vreeselijk ver van een zeker origineel ben gebleven.
Men bedenke echter, dat ik in de schilderkunst nog verre beneden een adspirant-dilettant sta.
Ik maakte een schetsjen voor dezen keer om mijnen jongelingen aanschouwelijk te maken, hoe leelijk het twisten in H algemeen is; doch nog meer om hun voor oogen te stellen, hoe akelig het is, wanneer zij zulks doen, die bekend staan als personen, welke zich door den Bijbel willen laten leiden.
Mochten zij, die nu jongelingen zijn, zich scharen om den Bijbel, welke Gods Woord is en ze alzoo de belijdenis der vaderen niet verachten maar hoog in eere houden, opdat groot en klein, arm en rijk, geleerd en ongeleerd te weten komen, dat althans de jongeling geen geringen afkeer heeft van onbybelsche dolingen, waarvan twistziekte ongetwijfeld eene der kolossaalste is.
Helpe daartoe deze nieuwe gravure op mijne oude prent een handje mee.
RHYMING FANCY.



Wanneer de pijl is in de lucht, De snelle vogel op de vlucht, De steen geslingerd uit de hand De stemme buiten uwen tand; Zoo is de slag alree gegaan En daar en is geen houden aan. Dus eer de pijl is in de lucht, De snelle vogel op de vlucht, De steen geslingerd uit de hand, De woorden buiten uwen tand, Zoo weeg ten nauwste, deftig man! Wat dat er af gebeuren kan: Want als het onheil is geschied, Zoo geldt ontijdig klagen niet.
Jacob Cats.



i
In deze Samenspraak komen 6 personen voor en wel:
(Li^*~iki^ TOBBEMA, die in den kerkelijken krijg een eigen
——jf „plan de campagne" heeft, gansch in
. strijd met dat van
vjfj^uJh^f' VAN PENTEN, die geheel door
^h-Uy^J^ STRIKTEN A en gedeeltelijk door
door
STENGEL, terwijl eindelijk
CHILD , wanneer de 5 eersten vertrokken zijn, eene nalezing houdt.
(Tobbema vangt aan op ernstige ivijze het volgende onder de aandacht der vrienden te brengen;)
Hoe is alom het fijne goud
Op Neêrlands erf verdonkerd , Dat eêl metaal, dat eertijds hier Zoo lieflijk heeft geflonkerd !
Wie is er nog gereformeerd , Zooals de dierb're vaad'ren ,
Wier schriften, o zoo waardig zijn Ze daaglijks te doorblaadren.
Elkeen wil thans 't pro omnibus
En geen predestinatie; Die naar 't particuliere neigt
Is aanstonds uit de gratie.
Wie staat er nog gelijk Calvijn
Onwrikbaar in de leere; Waar houdt men de confessie nog
Als eertijds hoog in eere?



Hoe zou men 't kunnen ? Ach, wie kent
Den dierb'ren Catechismus ? Dien te behand'len in de Kerk
Acht men wel formalismus.
Wie kent d' artiek'len van de Brés,
Die woorden vol van leven , Waarop deez' trouwe martelaar
Graag goed en bloed wou geven
Hun inhoud, naar den Woorde Gods, (Wie heeft er geen gravamen ?)
Ontlokt den ingeleiden vast Een ernstig, plechtig amen.
Dan zijn er vijf artiek'len nog
Om van de ketterijen En dwalingen des Remonstrants
De Kerken te bevrijen.
Wie kent ze ? Weinigen in 't land
Die z' in de ziel zich griften Want men werd feitelijk vrij koel
Omtrent al die geschriften.
Wat men niet kent, heeft men niet lief
En houdt men niet in eere; Zoo ging het in ons Vaderland
Ook met d' aloude leere.
De theologen gingen staag
(Och, dat men niet meer dole!)
In Thuringen, eilacie, ja , Bij Schleiermacher schole.
Wat Duitschland schreef, dat las men graag,
Want dat was zoo wijsgeerig; Maar van de welbeproefde leer
Werd men steeds meer afkeerig.



Professors werden er benoemd
In d' academiesteden, Die, alsof 't pure roeping was,
De ketterij beleden.
De predikers, zóó opgeleid, Zóó daaglijks onderwezen,
Hoe konden zij van ketterij De dwalenden genezen ?
Hoe zouden zjj de zuiv're leer
Beleven en verbreiden, Die (schoon vaak in onwetendheid)
Haar telkens weer bestrijden ?
Wat zegt men van de Pentateuch Aan d' oude Hoogescholen ? —
„Dat zij van Mozes heel niet zijn 1" Dat zegt men onverholen.
En van het boek van" Daniël ? — „Dat heeft hij nooit geschreven!"
En zulk een Schrift versmading wordt Tot wetenschap verheven.
Critiek des Bijbels noemt men dat In Gruno, Utrecht, Leiden;
Maar in verstaanbaar Nederlandsen Noemt men dat Schriftbestrijden.
Geen stemmen gaan daar tegen op
Dan van Gereformeerden, Die onvoorwaardlijk als Gods Woord
Den ganschen Bijbel eerden. Zulks zou de Bijbel kun niet zijn ,
Zoo men niet mócht gelooven , Dat, in elk opzicht leugenvrij
Hij gifte is van boven.



En leugenvrij, dat is hij, ja !
Wel, van diezelfde schriften Door de critiek zoo aangerand ,
Die men zoo fel komt ziften ,
. Sprak eens de Heiland (en Hij is
De Waarheid en het Leven), -tISFw.; Dat Daniël en Mozes ze
(Zoo luidt ook 't opschrift) schreven.
Sla Markus XIII maar eens op
En Lukas XX tevens, Daar vindt ge, voor hetgeen ik zeg,
De noodige gegevens.
En de gereformeerde nu
Gelooft des Heilands zeggen;
Hij vindt daarin bewijs genoeg Om zifters te' weerleggen.
Doch dat bewijs is niet genoeg
Voor lui, die critweeren; Die moeten (of 't hun noodlot waar'!)
Die moeten disputeeren.
Maar of z', al disputeerende,
Den eenvoud fel misprijzen, Het hoogste werd geopenbaard
Aan kindren, niet 'aan wijzen.
Het dwaze van de wereld heeft
De Heere uitverkoren Om te beschamen, 't geen iets is,
Ja, om dat te verstoren.
Die kinderen, die dwazen dan
Zijn ongeleerde lieden, Aan wie de Heere in gena
Een hooger licht komt bieden.



(Fustiga valt hem in de rede ; want hij is het, ofschoon lichtelijk in vele andere zaken wel, op het punt van tekstverklaring, zoo juist door Tobbema gegeven, volstrekt niet met deze eens. Daarom zegt hij:)
De tekstverklaring, die gij daar In uwe reen komt vlechten, Gaat mank. Met deze kindren toch Bedoelt de Heer d' oprechten.
Hoe zou Hij kind'ren in 't verstand
Daarmede ooit bedoelen ? En mijn bewering wordt gestaafd,
Mij dunkt, door elks gevoelen.
(Tobbema beantwoordt hem, als volgt:)
Het spijt mij, dat ik merken moet,
Dat, Broeder! uw bepaling In strijd is met die van Calvijn
En — minstens is een dwaling.
Doch die men nimmer zoeken zou
Bij den gereformeerde, Die toch niet gaarne dolingen
Ooit koesterde of leerde.
Is christelijk-gereformeerd
Gelijk met Calvinistisch ; Of is hij, die het zoo beziet
"Wat al te optimistisch ?
Ik denk toch niet, dat gij al mee Van 't rechte spoor zult glijden !
Dan zou d' irenische partij Zich wis in u verblijden.
(Fustiga, een beetje scherper dan hij zelf wel goed vindt:) Twee regels van de Génestet Behooren hier terdegen:



„Geloof alleen, wat ik u leer," t „En spreek mij nimmer tegen!"
Dat schijnt me vast de tekst te zijn,
Dien gij u hebt gekozen; Op dat stramien borduurt gij voort
En weet van geen verpoozen.
(Tobbema :)
De hoofdzaak is niet mijn persoon,
Ook niet mijn zwak betoogen : Dat men naar d' oude paden keer,
Dat slechts is mijn beoogen !
(Van Penten, op nijdigen toon en Tobbema aanziende:) Neen, neen, uw gansch beoogen is
Elkeen verdacht te maken : — „Geen mensch gereformeerd als gij ! _ Dat preekt gij van de daken."
De domme schare volgt u na:
Gij koestert hun vooroordeel, En dat — het moet er bij mij uit 
Dat geeft u alle voordeel!
De „kinderen" die domme schaar!
Neen, 't zijn die lieve menschen, Die, zoo zachtzinnig als de duif,
Geen haat maar vrede wenschen.
(Tobbema zegt, Fustiga aanziende :) Ziedaar dan nu uw advocaat;
Doch 'k vind hem niet fatsoenlijk : Met h«m te treden in dispuut Is moeilijk, ja ondoenlijk.
En zijn gereformeerdheid is Sints jaren aan 't verkoelen:



Op 't puntjen van*den kinderdoop Moet g' hem den pols eens voelen.
Zijn heele club lijdt aan de kwaal
Van anti-calvinisme; Dat noemt men met een andren naam
Ook wel Remonstrantisme.
(Van Penten, op gansch niet malschen toon, zegt;)
Ha, legio is het getal.
Door u verdacht gemaakten; Gelukkig zij, die uwen kring
En u voor goed verzaakten.
„Traditioneele Farizeeuw!"
Put vol beleedigingen ! Houd uwe schendig' handen thuis,
Waarmee g' ons wilt verdringen.
Wat! zijn wij niet gereformeerd ? —
Wij staan met beide voeten Op echt gereformeerd terrein:
Daar slechts kunt g' ons ontmoeten.
Maar noodig achten wij het niet Om met dat woord te pronken
En alzoo voor een nevendoel De domme schaar t' ontvonken.
Gereformeerd P Ja, dat zijn wij
In merg en been en nieren, Maar wilden nimmer met den schijn
Daarvan ons werk versieren.
U diende slechts die naam tot vlag
Om snood er mee te dekken Een lading meer dan driekwart Joodsck,
Vol vleeschelijke vlekken.



Gereformeerd? Ja, dat ben ik,
Dat zijn mijn strijdgenooten, Die gij graag uit der vromen kring,
Ja, uit de Kerk woudt stooten.
Gereformeerd ? Gij zijt het niet!
Een nooit te dempen klove Is tusschen uwe dogmatiek
En het aloud geloove.
Gij zoudt met den Mohammedaan
Wel samen kunnen wand'len, En met dien makker broederlijk
De noodlotsleer behand'len.
Daarin zjjt gij het met hem eens, Niet waar ? Gij hebt bewezen
Op uw manier, dat de gena Particulier zou wezen.
Een valsche plooi geeft die manier
Aan de belijdnisschriften, En — wie er voorts van ziften houdt, —
Gij zijt de man van 't ziften. Al uw geschrijf, al uw gepraat,
Uw liegen en uw last'ren Verwoest de ons nog dierbre Kerk.
En doet haar snel verbastren.
(Tobbema, altijd ernstig en kalm sprekende, zegt tot van Penten:)
Mijnheer! waartoe die booze taal,
Dat bijten en dat schelden? Edoch de hoon mij aangedaan
Hoop 'k u niet te vergelden.
„Hij, die gelijk heeft, wordt niet boos," Zegt 't volk; ei, oordeel even,



Of er wel één op dezen stond U dan gelijk kan geven.
(Stbiktena mengt zich in het gesprek en zegt, Tobbema aanziende:
Uw stoïcynsehe kalmte maakt
Den mensch het bloed aan 't koken: 'k Had liefst gezwegen; doch er dient Door mij een woord gesproken.
't Is, strikt genomen, niet tot u;
Dat geeft geen satisfactie ; Neen, met u had ik reeds te vaak
d' Onstichtelijkste actie. {hij ziet Van Penten aan, tegen wien hij vroeger erg gekant was en schreef, en vervolgt:)
Neen, 't is om dezen broeder hier
Wat moed in 't lijf te spreken, Den broeder, die reeds langen tijd
Zulks waardig m' is gebleken.
Mijn waarde broeder ! ja, gij hebt
Al vrij wat ondervonden, Sints ik dat stukjen tegen u
Ter perse heb gezonden.
Ja, 'k dacht, dat 'k u bestrijden moest,
Dies heb ik zoo geschreven; Had 'k toen geweten, wat 'k nu weet,
't Was in de pen gebleven.
Neen, neen, vergeten ben 'k het niet,
Al is het lang geleden ! Die jaren ('k sloeg 't in stilte ga)
Mocht gij reeht goed besteden.
Besteden, vriend! tot and'rer heil, Ik sloeg dien arbeid gade;



Gij ijverdet roor 't heil der Kerk; Dat deedt gij vroeg en spade.
Wat ik dus tegen u eens schreef,
Herroep ik plechtig weder; 'k Acht uw persoon, 'k bemin uw werk
Hartstochtelijk en teeder. (naar Tobbema ziende, vervolgt Striktena :) En die gereformeerde daar!
Dat hij zich zeiven schame , Want al zijn ijvren tegen u
Moet dienen tot reclame.
Reclame voor zijn eigen zaak;
Doch die ik niet kan achten, Ja, strikt genomen, die 'k verfoei,
Verwerp met alle krachten.
Tobbema, ironisch doch waardig:
Mijnheer geeft „strikt genomen" hoop
Nog eenmaal toe te treden Tot der gereformeerden kring; Althans zulks blijkt mij heden. hij ziet Van Penten aan en vervolgt : ■ . ■ Mijnheer was erg af keerig eens ,
Niet waar ? van al. uw streven ; Maar komt dan toch van lieverlee Uw arbeid eere geven.
Och ja, daar moest (wat hindert het ?)
Eerst menig jaar passeeren, Maar eind'lijk wil tot uw idee . Zich toch de man bekeeren. H publiek weer aanziende:
Wat nood ? de zaak, waaraan ik graag
Mijn leven wil besteden,



Wordt wel door hem tot heden toe Verworpen en bestreden;
Doch zie, wij wachten nu maar af:
Wis zal hij kennis maken Met onze zaak, waartegen hij
Nu nog in vuur kan raken.
En is die kennis eens gemaakt,
Dan zal het licht verkeeren, Dan schrijft mijnheer kronieken vol
Om ons te releveeren.
Striktena, op niet irenischen toon:
Weer hebt gij alle vette schoof
U zeiven toegewezen, En ik, ik arme, ja ik mag
Slechts enk'le aren lezen.
Fustiga begint plotseling de- volgende regels van de Genestet uit te spreken :
„Zij deelden saam hun lief en leèd, zelfs hun sigaren,"
„In hun Latijnsche jaren!" „Nu zonder schroom, zonder schaamt' of ontzag," „Declineeren" „Deze heeren" „Elkanders talenten, moreel en gedrag!"
(Hij voegt er bij:)
O , geestige de Génestet! 'k Denk aan u altemet.
(Stengel kan zich niet weerhouden tot den laatsten spreker te zeggen:
De leekedichtjes boeien u
(Ach, dat het anders werde!) Meer dan Calvijn ; althans gij brengt Die telkens weer te berde.



(Van Penten aanziende, vervolgt Stengel :) En gij! ja eertijds steund' ik u,
Gij waart bij mij in eere; Maar 'k hoorde nn, dat feitelijk Gij afwijkt van de leere.
Daar gij dus dwaling binnenloodst, ' Mag ik niet meer u steunen, En nu zult gij u zeker niet
Heel veel daarom bekreunen;
Doch dat 's uw zaak. Mij dwongt g' hiertoe
Door al uw vreeslijk tieren, Door roekeloos en teugelloos
Uw driften bot te vieren.
Vaarwel dan! — 't Doet mij bitter leed,
Ja, diep kan 'k het betreuren, Dat gij dien grooten, achtbren man,
(hij wijst op Tobbema)
Zoo door het slijk kunt sleuren.
En wat ik doe, is tot uw best;
o, Mocht gij er uit leeren Om t' overdenken, wat ge deedt
En met berouw te keeren.
(Fustiga valt aanstonds weer in, zeggende:) „'t Is nu der Liefde gouden tijd," „De tijd, waarin we leven!" „Vraag toch maar rond. Men bijt en strijdt" „Door Liefde alleen gedreven." „De Liefde doet den naaste leed," „Dat 's tot zijn best, beweert ze;" „De Liefde is hard, is scherp, is wreed ," „Dat is juist liefde, leert ze."



DeGenestet! uw leekedicht
Wordt hier al weer bewaarheid;
-Hier spreidt de Liefde zich ten toon In d' allervolste klaarheid. •
(Stengel, op bestraffenden toon tegen Fustiga:) Wat meerder ernst stond u niet kwaad:
Ga bij Calvijn te rade ; Meer dan dos lèekedichters luim 'Komt u zijn ernst te stade.
(Van Penten, op niet vriendelijken toon tegen Stengel:) Herinnert g' u de Scheeve Gracht Te Adrecht, nommer zeven ? • En weet gij nog, wat antwoord gij Mij daar eens hebt gegeven?
Als vriend bracht 'k u toen onder 't oog
Uw ongereformeerdheid, En gij gaaft ter verschooning op
Uw mindere geleerdheid.
Gij hadt nog.nooit, zoo zeidet gij
De acten nagelezen-, Die men belijdriisschriften noemt!
Dat zal nu anders wezen.
Want gij behoort nu tot den kring
Der „dieper|j ingeleiden" 5 Toch kan 'k u, hoe g' er ook mee dweept,
Uw voorrecht niet benijden.
Wat zijt ge eensklaps omgekeerd!
Och ja, de winden, waaien Niet altijd uit denzelfden hoek ;
Wie zou dan niet eens draaien ?
En 't is niet onvoordeelig vaak; Want in den wind, mijnheeren!



(hij ziet Fustiga en Striktena aan en vervolgt:) Moet men voor anker — of terug — Of men moet aan 't laveeren.
Hij is dan dieper ingeleid , • Een „streng" Gereformeerde, (Tobbema aanziende, zegt hij. tot deze:) Het welkomstknikjen, geef hem dat, Dat hij van u begeerde !
Ai, breng hem ook een heildronk toe
Te midden uwer twisten! „Bij schuimend bier en goeden wijn"
„Toch vormt men Calvinisten!"
(Tobrema beantwoordt hem als volgt:)
Insinuaties bij 't dozijn ifepr Ontrollen uwe lippen;
't Getuigt niet weinig tegen u, Dat z' u zoo staag ontglippen.
Doch wat ik zei, dat zeg ik nog:
Ik hoop niet te vergelden, Den hoon mij- telkens aangedaan ,
Door uw boosaardig schelden.
Een ding, o „ethisch hoofdman I vraag 'k
U en uw geestverwanten En wel dat gij uw dwalingen l||f££ Niet verder voort moogt planten.
Met onze Kerken ben 'k begaan;
En tot der vaad'ren leere Wensch ik, dat zij (ach, worde 't waar !) . Zeer spoedig wederkeere.
Doch 't is een kenmerk juist in u . Om er van af te wijken;



O, als ik mij er in verdiep , Zou 't harte mij bezwijken.
Talenten hebt gij (ik erken 't)
Om goed t' organizeeren; Doch moeten die dan dienste doen
De leer te declineeren ?
(Fustiga, Tobbema aanziende, zegt:)
Hoe meesterlijk verstaat gij toch De kunst een slag t' ontwijken:
Een ander zou in zoo'n geval Yan angst en vrees bezwijken.
Verplettren kunt gij meesterlijk En — zonder t' overtuigen:
Hoe menig tobbetje sloegt gij, Meedoogenloos in duigen!
Hoe broederlijk maakt gij verdacht
Tal van geachte lieden; Zeg, groote man! (doch soms heel klein)
Mag dat maar zoo geschieden ?
(Tobbema geeft bescheid als volgt:) Insinuaties van dien kant ?
Wie zou zulks ooit verwachten! — Toch wil 'k de broeders van daar ginds
Niet minder er om achten.
Als d' eene zich vergallopeert,
Mag d' andr' er niet voor boeten;
Neen, menig broeder van dien kant Komt mij dit leed verzoeten.
De liefde voor de oude leer Drijft meen ik bij hen boven,



En daarom blijf ik in hun trouw, Hun broedertrouw gelooven.
En — wat mij thans ook wedervoer, En — wat 'k ook moet betreuren,
Ik mocht (en 't doet mijn nieren goed!) "Winst voor de leer bespeuren.
Winst voor de leer; want 'k merkte op,
Dat allen, die hier spraken , Niet met de oude leere graag
Of haren name braken.
Zoo wordt het werk al meer gebouwd, Waar ik mij gaarn' aan wijde;
O, dat nog als in d' ouden tijd De leere glans verspreide!
O, ware elk gereformeerd,
In woorden en in werken! Weerklonke de beproefde leer
Alomme in de kerken!
(Tobbema gaat nu bij een tafeltje op een stoel zitten. Striktena zegt tot hem:)
Dat kan wel zonder toonlooz' e's
En zonder al die zaken, Die u en d' ingeleiden vast Principiëeler maken.
Neem dat voor corrigendum aan
O, altoos rustelooze! Het werk, waaraan g' uw leven wijdt,
Dat werk is uit den booze.
(Fustiga , allen even aanziende en gereed staande om te vertrekken, zegt:)
Gegroet, ik weet vooreerst genoeg Voor 't volgend krantartikel;



En 't toeven in deez' bonten kring Bracht licht mij ia perikel.
(Striktena , in dezelfde positie als Fustiga, zegt tot deze:)
Ik ga met u;.ja, mijn kroniek Zal hier ook • van gewagen.
(Van Penten , zich tot dicht bij Tobbema begevende, zegt eerst tot Striktena en Fustiga:)
Wacht even nog; 'k ga met ,u mee; Doch 'k wou nog eerst wat vragen.
dan tot Tobbema:)
Herroept ge, wat gij hebt gezegd Tot mij en mijne vrinden ?
Zoo ja, dan' hebt gij vol pardon !
' (Tobbema blijft ergens stijf heen staren, alsof hij Van Penten niet hoorde en deze na eenige oogenblikken gewach ■ te hebben, vervolgt:).
't Is neen; ik merk het, vrinden! (weer tot Tobbema:)
Gegroet, 'in 't Weekblad zult gij mij
Die vraag nog zien herhalen, Al blijft g' op mij en op mijn werk
Ook ophoudelijk smalen.
(Nu het publiek aanziende en telkens, wanneer hij H woord vblok" noemt, op Tobbema wijzende, vervolgt hij:)
't Grof blok wil voor de grove bijl,
Gij ziet het, nog niet splijten; Wilt, vrienden! dit aan 't-knoestrig 'blok ,
Niet aan de hakbijl wijten.



(Van Penten, Fustiga en Striktena vertrekken nu makende eene lichte buiging. Na hun heengaan wendt1 Stengel zich op weemoedigen toon tot Tobbema zeggende :) Zij houden nog vooreerst niet op
Met hunne rustverstoring: Principiëele doling is
Nog feitlijk hun bekoring.
(Tobbema, die nog altijd strak voor zich zit te kijken, geeft door een licht knikje aan Stengel te kennen, dat hij van zijne woorden wel notitie neemt. Dan gaat hij overeind staan en spreekt zonder iemand aan te zien als tot zich zeiven:)
'k Heb reden tot tevredenheid ;
De kerken in den lande Zij ijzen al van dolingen En ook van contrabande.
De godgeleerde faculteit
Aan d' oude hoogescholen Telt al niet veel studenten meer,
Als vrucht van 't ethisch dolen.
Ja, als van Penten nu maar wou ....
Maar zou zulks ooit geschieden ? Wat zijn er in de wereld veel
Onhandelbare lieden! Mijn plicht, mijn roeping blijft het voorts
De kerken voor te lichten Ja door de pers dien ik vooral
De broederen te stichten.
Kom, heden avond moet ik nog
Heel wat artiek'len schrijven .... (eene kleine buiging makende gaat hij heen, en zegt nog Gegroet, mijne roeping en mijn plicht Verbieden m' hier te blijven.



(Stengel, zonder een woord te spreken, maakt voor de aanwezigen eene buiging en stapt, Tobbema achteraan, de zaal uit. Wanneer zij vertrokken 'zijn, komt Child van uit het publiek te voorschijn en begint als volgt tot de aanwezigen te spreken;)
Toen 'k voor 't eerst ter schole kwam,
Gaf mij Meester Klauwen De verkeerde wereld, ja,
Op een prent t' aanschouwen.
Hier was 't haasje op de jacht
En — schoot op den jager, Ginds weer vilde 't nuchter kalf
Leuk — eén dikken slager.
En zoo vond men op die plaat
d' Allergekste zaken, "Werkelijk niet ongeschikt
Om mij te vermaken.
'k Denk, als 'k vreebeminnaars hoor
Kibbelen en schelden, Aan mijn zotte kinderprent
Met haar vreemde helden.
De verkeerde wereld is
Zeker daar t' ontdekken, Waar, wie 's vredes vriend wil zijn,
Ruzie gaat verwekken.
Zulke kibb'laars moesten ook
Op mijn prent staan prijken , 'k Zou hun dan hun eigen beeld
Soms eens doen bekijken.
Licht'lijk schaamden z' allen zich Voor de scherpe trekken,



Die op 't oneerwaard gelaat Zouden zijn t' ontdekken.
Net zooals mijn kinderprent
Dwaasheen gaf t' aanschouwen,
Zou hun 't nieuwe plaatje grif Eigen aard ontvouwen.
Ja, die mijn gravuurtje zag
En zich zelf herkende , Maakte 't oneerwaard gekijf Licht alras ten ende.
Doch sarcasme deugt hier niet;
Beter voegt mij 't treuren, Nu 'k der liefde heilbanier
Door het slijk zag sleuren.
Wie het meest hier schuldig is,
Wil ik niet beslissen; 't Gaf toch niets — en ik kon m' ook
Lichtelijk vergissen.
En dat doet er ook niet toe;
't Hoort al tot 't verleden; Maar wel komt het er op aan
Wie eerst toe zal treden,
Reikende de vriendschapshand
Aan den tegenstander; Want — zij zijn, ondanks dien twist
Broeders van elkander.
En ik wensch ook niet alleen,
Dat zij vrede sluiten; Maar dat ons ten goed' een vrucht
Uit dit leed mocht spruiten.



Dat is wel eens meer gebeurd ;
God is groot en machtig: Denk maar aan. de Britsche Kerk , ' Eens ook erg tweedrachtig.
Daar toch kibbelde men eens
('t Is al lang geleden) Over vormen , ach , zoo dwaas, . . Ware nietigheden.
Niet dat hen de lust bekroop
Om eens saam te vechten, Neen, de Paus van Rome zou'
Dit hun feit beslechten.
En -zoo ging èen hunner dan
(Wilfried was het, vrinden!) Naar den Paus, om hem die zaak
Op het hart te binden.
Maar de mensch, de ijd'le mensch,
Ja, hij kan wel wikken, Doch er troont daarboven Eén,
Die ook kan beschikken.
God beschikte alles zóó ,
Dat het schip ging stranden ;
En zoo kwam de bisschop dan Hier in deze landen.
Wilfried wou hier in ons land
Niet zijn dagen slijten; Neen, hij wou voor 's Pausen stoel
Zijne zaak bepleiten.
Hij wou .... en daar breekt het wrak
Door de kracht der baren; Doch de goedheid van den Heer
Blijft hem 't leven sparen.



Zie, daar staat hij op het slib Van de Friesche kusten;
Zou het verder reizen hem Nu nog sterk gelusten ? —
Denkt hij na zoo'n redding nog Aan 't ongeestlijk kijven;
Of zal Wilfried in ons land Bij de Friezen blijven ? —
Wonderlijk door God gered
Kan hij al de veeten, Waarom hij naar Rome wou ,
Ridderlijk vergeten.
Rome en den Paus te zien Is niet meer zijn wenschen;
Dra voelt hij zich recht te huis Bij de Friesche menschen.
Hun brengt hij de boodschap thans
Van genaad' en vrede; Hier stort hij voor Frieslands heil
Dagelijks zijn bede.
En de Heer verhoorde hem:
Duizenden begeeren, Vliedende 't veelgodendom,
Zich tot God te keeren.
— Bisschop Wilfried dus op reis Om zijn pleit te winnen,
Strandt en komt op Frieslands erf Zendingswerk beginnen.
En zoo droeg der broed'ren twist, Die Gods volk deed zuchten,
Onder 't Goddelijk bestuur, Hun ondanks hier vruchten.



Frieslands eersten zendeling
Wil ik nooit vergeten ; 'k Dacht in éénen straks aan hem
Bij der broed'ren veeten.
O, ik wensch maar altijd meer,
Dat zij vrede sluiten, En dat ons ten goed' een vrucht
Er uit voort moog spruiten.
Dat van schuldbelijdenis
Wij maar spoedig hooren , Dat de zelfverloochening
Alle haat moog smoren. Dat de liefde wederkeer',
Satan van ons vliede, En dat Jezus in elks hart
Onbeperkt gebiede!
Maar dan dient ook 's Heer en woord
Hoog bij elk in eere; Neen, niets boven, neen, niets naast
't Woord van God den Heere.
O, dat Woord, men tart het aan,
Aan van alle zijden ; Vrienden! neen, gij voegt u nooit
Bij wie het bestrijden.
Neen, niet naar zoo'n hoogeschool
Zendt gij uwe zonen, Waar men deelen van de Schrift
d' Echtheid af wil troonen.
Neen, de leer der zaligheid Laat g' u niet ontvoeren,
Hoe de mannen der critiek U dan ook ontroeren.



Bij 't verachtste hoopjon volks
Vindt gij uw genoegen, Als men maar in alles zich
Naar de Schrift wil voegen.
Want zij is het Woord van H»m
In Wien te gelooven, Alles, alles hier op aard
Verre gaat te boven.
Mocht uit den onzaal'gen twist Deze vrucht nog spruiten ,
Dat dra, wat bijeenhoort zich Weer aaneen kwam sluiten.
En wie hooren dan bijeen ? —
Allen die belijden, Dat de Bijbel is Gods Woord,
't Godswoord t' allen tijden ,
Dat de Bijbel, hij alleen,
Op de zee van 't leven, Waar 't vaak stormt, ons tot kompas
Mede is gegeven.
Zegt de Bijbel ons dan niet, Waar wij zullen vluchten,
Als een stemme in de ziel
Ons Gods toorn doet duchten ?
Wijst hij ons den weg niet aan
Naar de reinste dreven, Die tot erfdeel God de Heer
Eens Zijn volk zal geven ?
Door het God'lijk Bijbelwoord Laat dit volk zich leiden;
Ook kan het niet op den duur Van elkaar gescheiden.



„Ik wil, dat, gelijk als wij , „Zij ook één zijn, Vader!"
Zoo sprak Jezus. Kwamen wij Dit een schree slechts nader.
Want de haters van Gods Kerk,
Satan en zijn ben.de, Hebben duizendvoudig schik,
Schik in onz' ellende.
Ziet, daar staan zij saamgegroept,
Eén in hun manieren, Eén in wensch en levensdoel
Onder twee banieren:
Op de eerste staat voluit: Leve 't scepticisme!
't Opschrift van de tweede is: Heil door wandalisme!
In de mogendheid van Hem,
Dien we graag belijden, Moeten we dien vijand saam
Dapperlijk bestrijden.
Met der liefde banderol Gaan w' hem samen tegen
En des Geestes zwaard (Gods Woord) Breng1 hem 's Hemels zegen.
Maar dan dienen aanstonds wel
Alle droeve veeten In der minne bijgelegd
En voor goed vergeten.
Komt, wij zeggen het hun aan , Hun, die straks hier keven,



Dat wij, wie er rouw om draagt, Alles graag vergeven.
En dat w' hun als vrienden ook Gaarne weer ontvangen;
Doch het twisten moet gestaakt En de haat gevangen!
Komt dan, allen aan het werk,
Morgen al begonnen: Elk een twister opgezocht
En hem overwonnen.
Overwonnen in dien zin, Dat het Woord regeere,
En hij zelf, juist als een kind, Van dien Bijbel leere.
Geen verkeerde wereld meer
Mogen zij vertoonen: Bij de vreebeminnaars zal
Immers vrede wonen! —



VERKLARING en UITSPRAAK
■van de vreemde woorden, die in deze yoorkomen.
academie advocaat anticalvinist
Calvinist
club confessie contrabande eorrigendum
critiek critizeeren.
disputeeren dispuut
eilacie ethisch
formalismus
"hoogeschool voorspraak die de leer van Calvijn tegenstaat
C.
volgeling van Calvijn besloten gezelschap belijdenis smokkelwaar verbetering beoordeeling beoordeelen
D.
een twistgesprek houden twistgesprek
B.
helaas volgens de zedeleer
F.
vormdienst
akademie ndvokaat antikalvim's£.
kal\inist klub
konfessie Contrabande korri^ewdum
kritiek kritiseren.
disputeeren dispuut.
ei£asie eties
formafómus.
G.
Gereformeerd
Hervormd
Gereformeerd



gratie gunst grasie
gravamen bezwaar grafamen
Gruno Groningen Gruno.
r.
irenisch vredelievend irenisch
ironisch fijn schertsend ironisch.
K.
kroniek jaarboek kroniek.
L.
laveeren zich naar de omstandig- laveren,
heden schikken.
M.
moreel zedeleer moreel.
O.
optimist die alles van de lichtzijde optimist
beziet
organizeeren regelen organiseren
omnibus allen omnibus.
P.
pardon vergiffenis pardon
particuliere niet voor allen partikuMere
Pentateuch de vijf boeken van Mozes
perikel gevaar perikel
predestinatie voorbeschikking predestinasie
principieel uit beginsel prinsipieeZ.
pro omnibus voor allen
B.
reclame aanbeveling reklame
Remonstrant volgeling van Arminius Remonstrant.



S.
sarcasme bijtende scherts sar&asme
scepticisme ongeloof septis«'sme
Schleiermacher een Duitsch geleerde S[?7aa»ermaeher
stramien borduurgaas stramien.
T.
talent begaafdheid talent
theologen godgeleerden teoZogen
traditioneel bij overlevering tradisioweeZ.
W.
Wandalisme Vernielingszucht waudaWsme.















Bij den Uitgever dezes verscheen nog van Rhyming Fancy: De kwestie van 1878! in den vorm van eene Samenspraak voor
Neêrlands Jongelingen. Prijs 25 ets. 6 Ex. ƒ 1.25. De Sociale kwestie. Samenspraak voor Neêrlands Jongelingen.
Prijs 25 ets. 6 Ex. f 1.25. De Twistende Geuzen. Samenspraak voor Neêrlands Jongelingen.
Prijs 25 ets. 8 Ex. f 1.60. Leve de Militair! Samenspraak voor Neêrlands Jongelingen.
Prijs 25 ets 6 Ex. f 1.25. Weg met den Middelman Samenspraak voor Neêrlands Jon-:.
gelingen. Prijs 30 ets. 4 Ex. f 1.—. Willem de Zwager. Samenspraak voor Neêrlands Jongelingen.
Prijs f 0 25, per 6 exemplaren f 1.25. Bloemen, geplukt op het Groene veld. Voordrachten voor
Jongelings- en Jongedochters-Vereenigingen. Prijs 75 cents,
5 Ex. f 3.25, 10 Ex. f 6.— De Vegetariër. Samenspraak voor Neêrlands Jongelingen. Prijs
25 ets. 7 Ex. ƒ 1.50. Cnippine's Effecten. Samenspraak voor Neêrlands Jongelingen.
Prijs 25 ets. 6 Ex. ƒ 1.25. De Roem der Dagen. Samenspraak voor Neêrlands Jongelingen.
Prijs 25 ets. 6 Ex ƒ 1.25. Strp en overwinning. Voordracht voor Neêrlands Jongelingen.
Prijs 15 ets.
Mede verscheen :
Ontwikkeling. Samenspraak ter voordracht in bijeenkomsten van
Jongelingen- en Jongedochters-Vereenigingen, door Amanja.
Prijs 30 ets., franco per post 32/2 ets. Per stel van vier
Exemplaren f 1.—, franco per post f 1.10. Een praatje over „fijn wezen." Samenspraak ter voordracht
in Jongedochters-Vereenigingen, door Amanja. Prijs 30 ets.
4 Ex. f 1.00.
In de Vergunning. Samenspraak voor Jongelings-Yereenigingen en Reciteergezelschappen, door Een Onthouder. Prijs 20.ets. 6 Ex. ƒ 1.—.
De Christelpe Jongelings-Vereeniging, een kweekplaats van Geestes-Hoogmoed ? ? Samenspraak tusschen 4 personen, door Chkistinus. Prijs ƒ 0.35. 4 Ex. f 1.25.
Eene Samenspraak over de Longziekte-Kwestie voor Jongelings-
Yereenigir.gen, door Akonimüs. Prijs 30 Cts., 4 Ex. ƒ 1.—.