CHRONOLOGISCH OVERZICHT
VAN
DE GESCHIEDENIS DER CHRISTELIJKE KERK
in
1
l
NEDERLAND
dook
II. POOLMEIJER
Kampen. — G. Ph. Zalshan. — 1885.



SNELPERSDRUK TAN G. PH. ZALSMAN TE KAMPEN.



j/oORWOORD.
Naast de Tijdtafel van de Geschiedenis des Vaderlands komt aan die van de Kerk in Nederland zeker eene eerste plaats op onze scholen toe.
Daarvan overtuigd, worden aan de leerlingen van de Hoogste Klasse der Lagere School en aankomende oiiderwijzers de volgende bladzijden aangeboden door
den Schrijver.







CHRONOLOGISCH OVERZICHT VAN DE GESCHIEDENIS DER CHRISTELIJKE KERK IN NEDERLAND.
Er bestaat geene zaak ter wereld, of zij had haar begin.
Evenzoo de Christelijke Godsdienst. Ook in ons land had hij zijn oorsprong en oefent nog zijn zegenrijken invloed op land en volk uit. Hij is en zal big ven voor iedere beschaafde natie, dus ook voor ons, de zaak, waarvan wij, bewust of onbewust, de heerlijkste vruchten genieten.
Van groot belang is het dus, zijne Geschiedenis, wat ons vaderland betreft, nategaan.
Natuurlijk moet hij ook hier evenals elders van buiten zijn aangebracht.
Bataven, Friezen en welke andere volkstammen er al zoo vóór hen als eerste bewoners van ons land kuDnen genoemd worden, waren alle Heidenen en voerden dus den Christelijken Godsdienst hier niet in. Romeinen, hoeveel wij overigens aan hen te danken hebben, evenmin.
Er moet dus een volk wezen, dat na deze zich in onze gewesten heeft nedergezet en met het Christendom bekend moet geweest zijn, om het hier overtebrengen.
Dat waren de Franken of vrijen, een Duitsch volk.
Van uit Klein-Azië, waar het eerst het Evangelie werd gepredikt, verbreidde het zich over het geheele Romeinsche Rijk, Spanje, Brittanje en Afrika.
1



Behalve de Apostelen, waren na deze de vijf Apostolische kerkvaders Clemens, die ons in Filip. 4: 3 wordt genoemd, Hermas, Barnabas, Paulns' reisgenoot, Ignatius, Bisschop van Antiochië en Polycarpus, Bisschop van Smyrna, de voornaamsten, welke in het Evangelie arbeidden.
Hoemeer het zich intusschen openbaarde in zuiverheid en kracht, hoemeer het was blootgesteld aan de bitterste vijandschap, hoemeer het won in tal van belijders, des te bloediger werden de vervolgingen.
Evenzoo ontstonden vele kettersche secten, die de leer des christendoms trachtten te ondermijnen en in de kerk zelve langzamerhand allerlei dwaalbegrippen en eene sterke uitbreiding van hirarchie veroorzaakten.
De overheersching met hare vervolgingen en daartegenover de dweepachtige zucht tot oefening en onthouding, gaven aanleiding tot het heremieten- of kluizenaarsleven, waaruit later het klooster- of monnikswezen ontstond.
Het kloosterleven heeft zijn oorsprong in Egypte. Antonius in 251 te Coma in Opper-Egypte geboren, was de eerste kluizenaar. Om anderen aantemoedigen hem natevolgen, stichtte hij later uit eigen middelen een klooster. Van lieverlede werden er vele opgericht en onderscheiden in monniken- en nonnenkloosters.
Ieder dezer gestichten had zijne eigene kloosterregelen en droeg den naam van zijnen stichter. Zoo had men:
de orde der Benedictijnen, naar Benedictus, een Italiaan;
de orde der Earthuizers, naar Chartreuse, door Bruno van Keulen ingesteld;
de Franciscanen, naar Franciscus, een Italiaan, de Franschman bijgenaamd ;
de Clarissen, naar Clara, eene Italiaansche;



de Dominicanen of Predikheeren, naar Domingo Guzman, een Spanjaard en andere kleinere orden.
Het woord monnik is afkomstig van het Grieksche woord monachos, iemand die alleen leeft; klooster van claustra, gesloten woning; abt van abbas of vader.
Toen omstreeks 610 de Godsdienst van Mahomet zich meer en meer over Oost-Europa uitbreidde, waren het vooral de monniken van vele der zooeven genoemde orden, die het Evangelie brachten onder de stammen, welke zich bij de groote volksverhuizing sedert 375 over West-Europa hadden verspreid.
Augustinus, een Benedictijner monnik, kwam met veertig medebroeders zijner orde naar Engeland omtrent het jaar 596 ; waarop weder een der bekeerlingen van dezen, met name Kolumbanus, een Ier, zich in 615 in Gallië vestigde, dat reeds door de Franken onder hunnen koning Clovis, een christen, veroverd was.
De Galliërs zeiven waren reeds vroeger met het christendom bekend geworden door Martinus, Bisschop van Tours. Zoodra Clovis in Gallië kwam om het te veroveren, was hij door zijne vijanden tot omhelzing van het Christendom gebracht.
Na deze beknopte inleiding laat de kerkgeschiedenis van ons vaderland zich gevoegelijk in drie tijdvakken verdeelen :
Het le tijdvak omvat de regeering der Frankische vorsten, het 2e tijdvak loopt van Karei den Groote tot de Kerkhervorming en
het 3e tijdvak van de Kerkhervorming tot op onzen tijd.
1*



EERSTE TIJDVAK.
DE REGEERING DER FRANKISCHE VORSTEN.
618. Dagobert, Koning der Franken, sticht een christen-kapel te Tiel. 626. Amandus, Bisschop van Maastricht, arbeidt met
ijver tot uitbreiding van het Christendom. 628. Dagobert sticht, na Wittenburg (Utrecht) op de Friezen veroverd te hebben, aldaar eene kapel. Voor het eerst wordt in ons land de doop bediend aan eenige Saksers. 650. Eligius, Frankisch goudsmid, later Bisschop van Noyon, ijverig zendeling in België en onder de Friezen en Zeeuwen. Hij roeit onder hen den afgodendienst uit. 677. Wilfried, Aartsbisschop van York, verkondigt het
Evangelie aan de Friezen. 685. Instelling van de orde der Begijnen door Begga, zuster van Geertruida, abdis van Nivelles. Naar deze voert Geertruidenberg zijn naam. Sinte Geertensminne. 695. Clemens Willebrord, geb. in Engeland in 657, wordt door Pepijn van Herstal naar de overwonnen Friezen gezonden, om het Christendom te verkondigen. Door Paus Sergius I tot Aartsbisschop verheven, heeft hij zijn zetel te Utrecht. 697. Willebrord sticht kerken te Vlaardingen, Velzen, Petten en Heilo. Willebrordsput.



715, Windfried of Bonifacius (weldoener) komt uit Engeland en predikt in Friesland het Evangelie.
719. Radboud, koning of hertog der Friezen, door Karei Martel overwonnen, zou gedoopt worden door den Zendeling Wolfran; maar wordt door dezen daarvan afgeschrikt. Hij sterft drie dagen later. Te Hoogwoud bewaart men de doopvont.
723. Bonifacius, als zendeling in üuitschland werkzaam, wordt door Paus Gregorius II tot Bisschop verheven.
746. Bonifacius, de Apostel der Duitschers genoemd, tot
Aartsbisschop van Mentz verheven. 754. Bonifacius met 53 zijner volgelingen bij Dokkum
door de heidensche Friezen vermoord. 785. Karei de Groote overwint de Friezen en dwingt
hen met geweld van wapenen tot het Christendom.
TWEEDE TIJDVAK.
VAN KAREL DEN GROOTE TOT DE KERKHERVORMING.
922. Graaf Dirk I sticht gedurende zijne éénjarige regeering te Egmond eene kerk en een nonnenklooster.
1030—1034. Dirk III doet een bedevaart naar Jeruzalem.
1096—1270. Zeven kruistochten, waaraan vele van de aanzienlijkste geslachten deelnamen, als: de van Arkels en Brederodes uit Holland; de Borselens uit Zeeland; en Igo Galama, Feike Rothma en Tjepke Forteman uit Friesland.



Godfried van Bouillon, Graaf Willem I. 1118. Stichting van de orde der Tempelheeren door Hugo
de Payens. 1139. Dirk VI belegert Utrecht.
Bisschop Herbert van Bierum spreekt over hem
den banvloek uit.
Hij moet een bedevaart doen naar het Heilige land.
1190. Floris III sterft aan eene besmettelijke ziekte te Antiochië in Syrië. Derde kruistocht. Instelling der Duitsche orde of die der Kruisbeeren door Frederik Hendrik van Swaben. De tien Commanduriën dezer orde hadden hare standplaatsen te Schooten, Doesburg, Tiel, Rhenen, Schelluinen, Maasland, Schoonhoven, Leiden, Katwijk en Middelburg.
1210. Paus Gregorius VII ontbindt het eerste huwelijk van Zwarte Margriet, dochter van Boudewijn IX, Graaf van Vlaanderen, met Burchard van Avesnes, wien, in zijne jeugd tot het priesterschap gedwongen, de echt verboden was. Uit dit huwelijk waren reeds twee kinderen verwekt. Jan van Avesnes en Boudewijn.
1217. Willem I door Paus Innocentius III in den ban gedaan, neemt deel aan den vijfden kruistocht.
1234. Floris IV onderwerpt op bevel van Gregorius IX de inwoners van Stade en Bremen in Hannover, omdat deze weigerden de tienden aan de geestelijken op te brengen.
1247. Willem II tot Roomsch Koning gekroond.
1312. De orde der Tempelheeren op bevel van PausClemens V opgeheven. De ridders worden overal verbrand.



1340—1384. Geert Groete. » Broederen des gemeenea levens." 1418. Jan van Beieren, Bisschop van Luik, wordt op zijn verzoek door Paus Martinus V van zijn bisdom ontheven.
1450. Pilips I, de Goede, bewerkt de komst van den Pauselijken Legaat, den Kardinaal Nicolaas de Cusa, tot verbetering der ingeslopen kerkelijke misbruiken.
1459. Pilips wordt door Paus Pius II in den ban gedaan, omdat hij weigert het bevel te voeren ter herovering van Constantinopel, hoofdstad van het Oostersche Romeinsche Rijk.
1380—1471. Thomas a Kempis, geboren te Kampen. »De navolging van Christus."
1473. De Bijbel wordt voor het eerst in de Nederduitsche Taal gedrukt te Delft.
1489. Dood van Johan Wessel Gansvoort van Groningen de voorlooper der hervorming.
DERDE TIJDVAK.
VAN DE HERVORMING TOT OP ONZEN TIJD.
1517. Reformatie. Luther.
Karei V koopt voor Filips van Bourgondië den bisschopsstaf van den Utrechtschen Bisschop Frederik van Baden.
1521. 8 Mei. Karei V voert de bloedplakkaten in.
1522. Adriaan VI van Utrecht, vroeger leermeester van Karei V, tot paus benoemd.



1523. Eerste martelaren te Brussel.
1524. Erasmus' pennestrijd tegen Luther.
1525. 15 Sept. Johannes Pistorius of Jan de Bakker, Pastoor van St. Jacobswoude, de eerste die hier te lande de leer van Luther aannam, wordt te 's Hage verbrand.
In de kerk te Woerden, zijne geboorteplaats, wordt zijn afbeedsel bewaard. 1530. Handhaving der bloedplakkaten.
Verschijning van Luthers lied: »Een vaste burg is onze God."
De Protestantsche vorsten sluiten het Smalkal-
disch verbond tegen de Inquisitie. 1534. Wederdoopers. Jan van Leiden. 1536. Johannes Calvijn teGenève. Hervormde Godsdienst.
Menno Simons, geb. te Witmarsum, eenigen tgd
Roomsch priester, voert daar den Doopsgezinden
Godsdienst in. 1547. Karei V vernietigt het Smalkaldisch verbond. 1550. Ruard Tapper door Karei V tot oppergeloofsonder-
zoeker aangesteld.
Inquisiteurs vervangen door geestelijke rechters. 1560. Pilips vestigt met medehulp van Paus Pius IV de nieuwe bisdommen : 's Bosch, Haarlem, Middelburg, Leeuwarden, Deventer, Groningen en Roermond. Utrecht, Mechelen en Kamerijk, Aartsbisdommen. Prederik Schenk van Tautenburg wordt Aartsbisschop van Utrecht.
Antonie Perenot (Granvelle) Aartsbisschop van Mechelen, wordt op verzoek van Pilips aan Pius, tot Kardinaal verheven.



1562. De Nederlandsche Geloofsbelijdenis door Guido de Bres in 1559 opgesteld, ziet eerst in het Fransch, daarna in het Hollandsch het licht.
1565. Afkondiging der Inquisitie in ons land. Verbond der Edelen.
Onlusten in Nederland.
1566. 5 April. Smeekschrift, opgesteld door Filips van Maruix, Heer van St. Aldegonde, wordt te Brussel de landvoogdes Margaretha van Parma aangeboden. 14 Aug. Beeldstormerij.
1567. Willem van Oranje verlaat ons land. 22 Aug. Komst van Alva te Brussel.
9 Sept. Raad van Beroerte, waarvan Alva voorzitter is.
1568. Het geheele Nederlandsche volk bij vonnis met den naam Ketters bestempeld.
Eerste Nederlandsche Kerkordening te Wezel. Begin van den tachtigjarigen oorlog. 1571. Lodewijk van Nassau als afgevaardigde naar de zevende nationale Synode te La Rochelle in Frankrijk.
1573. Prins Willem van Oranje belijdt openlijk het Calvinisme.
1574. 16 tot 28 Juni. Eerste Synode der Kerken van Holland en Zeeland te Dordrecht. Christelijke feestdagen afgeschaft met uitzondering van den Zondag.
Het gebruik van orgels in de kerkgebouwen verboden.
1575. De Hoogeschool te Leiden gesticht.
1576. 8 Nov. Pacificatie van Gent.
1577. Huibert Duifhuis, Roomsch Pastoor te Utrecht,



tracht tevergeefs eene kerk zonder dogroen te stichten.
1578. 6 Jan. Pacificatie van Gent vernietigd. Unie van Atrecht.
Alexander Farnese.
Petrus Datenus, eerst monnik te Poperingen in West-Vlaanderen ; van 1555—'66 predikant te Frankfort en te Gent, eindelijk geneesheer te El, burg, waar hij in 1590 overleed. Eerste Waalsche Gemeente in Noord-Nederland te Amsterdam.
Godsdienstvrede in Nederland.
1579. 23 Jan. Unie van Utrecht.
1580. Oranje door Paus Gregorius XIII in den ban gedaan; door Filips vogelvrij verklaard.
De Staten van Holland, Zeeland, Utrecht en Friesland bieden den Prins de oppermacht over hunne gewesten aan.
1581. 24 Juli. Prins Willem aanvaardt het Stadhouderschap.
1582. Paus Gregorius voert de viering van het Paaschfeest weder in.
1583. Bevestiging der Gereformeerde kerk in de Nederlanden als Staatskerk.
1584. 10 Juli. Prins Willem I vermoord.
1586. Kerkenorde vastgesteld op -de Synode te 's Hage.
1591. Provisioneele kerkordening der Staten van Holland.
1598. 13 Apr. Edict van Nantes door Hendrik IV verleend, waarbij aan de Hervormden vrije uitoefening van hun Godsdienst wordt verzekerd. In de St. Laurenskerk te Alkmaar wordt het eerst hier te lande de leer der Hervormden verkondigd.



De Brownisten te Amsterdam en Leiden laten hunne Geloofsbelijdenis drukken. 1602. Scherpe strijd over de voorbeschikking of predestinatie tusschen Jacob Arminius en Pranciscus Gomarus, Hoogleeraren "kan de Leidsehe universiteit.
1608. De strijd tusschen de partgen van Arminius en Gomarus wordt heviger.
De Staten van Holland Arminianen.
1609. Dood van Arminius. Vorstius zijn opvolger.
De Arminianen vervolgen, en verdrukken met hulp der Staten van Holland de Gomaristen.
1610. De eerste Gemeente der Independenten of Congregationalisten te Leiden gesticht door John Robinson. Brownist.
De Arminianen leveren bij de Staten van Holland eene remonstrantie in, waarnaar zij Remonstranten worden genoemd.
1611. De Gomaristen leveren aan de Haagsche conferentie eene contra-remonstrantie in, waarnaar hun de naam van Contra-Remonstranten gegeven wordt.
1614. De Hoogeschool te Groningen gesticht.
1617. Maurits verklaart de formulieren van eenigheid te zullen handhaven en kiest openlijk partij voor de Contra-Remonstranten.
1 Aug. Op raad van Oldenbarneveld, Remonstrant, worden in vele steden waardgelders aangesteld tot handhaving der orde.
1618. De waardgelders worden afgedankt en den Prins het handhaven der orde opgedragen.
1618—*19. Nov. tot Mei. Synode te Dordrecht.
De leer der Remonstranten wordt plechtig ver-



oordeeld en vijf artikelen daartegen opgesteld. 19 Nov. De Geloofsbelijdenis wordt herzien en goedgekeurd.
De Heidelbergsche Catechismus wordt voor het onderwijs aangenomen" en eene nieuwe Bijbelvertaling aanbevolen.
9 Mei. Na de Synode van Dordrecht worden de Remonstrantsche leeraars afgezet of verbannen. 13 Mei. Johan van Oldenbarneveld onthoofd. 18 Mei. Hugo de Groot en Rombout Hoogerbeets tot levenslange gevangenschap veroordeeld en naar Loevestein overgebracht.
1620. Louise de Coligny, weduwe van Prins Willem I, neemt wegens de hevigheid der vervolgingen de wijk naar Fontainebleau in Frankrijk.
1621. Velen van de uit Nederland verdreven Remonstranten worden door Hertog Frederik III van Holstein in zijne Staten opgenomen, waar zij Friedrichstadt bouwen.
.1622. Walseus sticht te Leiden een Seminarium om leeraars voor Oost-Indië op te leiden.
1625. De Remonstranten worden in Nederland weder toegelaten;
1625—'35. Op last der Staten-Generaal wordt eene nieuwe Nederduitsche Bijbelvertaling vervaardigd. Ook de Remonstranten nemen die aan.
1630. De Remonstranten stichten eene Gemeente te Amsterdam en spoedig daarna een Seminarium aldaar.
1632. Stichting van het Atheneum te Amsterdam.
1636. Stichting der Hoogeschool te Utrecht.
1638. Dood van Cornelius Jansenius, Bisschop van Yperen. De Jansenisten.



1645. Hugo de Groot, geb. te Delft in 1583, sterft te Rostock. Hij was beroemd als geleerde en uitstekend theologant van de Remonstrantsche partij. Na zijne ontvluchting van Loevestein in 1622 was hij afgezant naar Frankrijk bij het ZweedscheHof.
1648. Na den Munsterschen vrede benoemt Rome bisschoppen te Utrecht, zonder het Kapittel te kennen.
1651. 27 Jan. De Nederlandsche Republiek vaardigt eene wet uit, waarbij de Gereformeerde kerk als Staatskerk wordt erkend. 1663—'86. Vele Jansenisten vestigen zich te Utrecht onder Van Neercassel.
1665. Vele Jansenisten vluchten naar Nederland tengevolge eener bul van Paus Alexander VII.
1668. De secte der Engelbroeders te Amsterdam gesticht door Johan Georg Gichtel.
(Zoo men zegt, moeten te Amsterdam en Leiden nog geheime leden dezer secte bestaan).
1669. Jean de la Badie, eerst Jesuit, daarna Jansenis en later Calvinist, wordt, uit Frankrijk geweken, Waalsch predikant te Middelburg.
Later is hij het Hoofd der Labadisten te Amsterdam. Anna Maria Schuurmans.
Dood van Coccejus, Hoofd der Coccejanen, Hoogleeraar te Leiden.
1676. Dood van Voet of Voetius, Hoofd der Voetianen, Hoogleeraar te Utrecht.
1677. Dood van Baruch d'Espinosa (Benedictus Spinosa) geb. te Amsterdam in 1632, Israëliet.
Na zijne uitsluiting uit de Synagoge in 1656, vrijdenker. Joban de Witt en andere Protestantsche chris-



tenen telde hij onder zijne begunstigers en vrienden.
1680. Verschoristen, ook Hebreeuwen genoemd, omdat zij wilden, dat alle leden der kerk den Bijbel in de grondtaal bestudeeren zouden, eene secte gesticht door Jakob Verschoor, afgezet predikant in Walcheren. Dood van Antoinette Bourignon de la Porte, geb. te Rijssel, eene dweepster, die zich te Praneker als de vierde persoon in de godheid wil doen vereeren.
1683. De Hattemisten, eene secte, gesticht door Pontiaan van Hattem, afgezet als predikant te Pilipsland.
1685. Het Edict van Nantes herroepen door Lodewijk XIV, waardoor vele Hugenoten een veilige schuilplaats in ons land zochten.
1691. De betoverde wereld van Balthazar Bekker, predikant te Amsterdam, voor het eerst uitgegeven. Roel, Hoogleeraar aan het Atheneum te Praneker, wordt door de Staten van Friesland wegens zijne ketterijen het zwijgen opgelegd.
1697. Vruchteloos coloquium te Middelburg tusschen Schorer en Fruytier, met Verschoor en Grietje van Dijk.
1700. Dood van Verschoor. Zijne secte blijft onder leiding van zijne discipehn Grietje van Dijk.
1702. De Nederlandsche Bisschoppen der Jansenisten door Paus Clemens XI afgeschaft. Van de Roomsche kerk in Nederland wordt eene missie gemaakt.
1708. De Paos maakt het feest der onbevlekte ontvangenis van Maria tot een verplicht feest voor de geheele Christenheid.
De Staten spreken de verbanning der Jezuiëten uit Noord-Nederland uit.



1719. De Bisschoppelijke Clerezie in Nederland. (Jansenisten).
De Oud-Catholijken te Utrecht beroepen zich op een algemeen concilie.
1723. Cornelis Steenhoven, eerste Bisschop der OudCatholijken te Utrecht.
1725. Boschman Wugtius, tweede Bisschop der OudCatholijken.
Seminarium te Amersfoort.
1730. Omstreeks dezen tijd vereenigen zich Hattemisten en Verschoristen onder de leiding van Maria Vos, eene profetes te Leiden. Na 1750 hoort men niet meer van hen.
1742. Van der Croon, derde Bisschop der Oud-Catholijken. Hij kiest een' Bisschop voor Haarlem.
1748. De Hernhutter-Gemeente te Zeist gesticht..
1757. Een Bisschop der Oud-Catholijken te Deventer gekozen.
1762. De Algemeene Staten besluiten de Psalmberijming van Dathenus door eene andere te vervangen.
1773. Uit drie berijmingen, die van Voetins, Ghijsen en het Genootschap »Laus Deo Salus Populo" wordt op last der Staten de nieuwe Psalmbergming der Nederlandsch-Hervormde Kerk gekozen. 21 Juni. Paus Clemens XIV heft de Jezuïetenorde op. Velen voegen zich bij de orde der Redemptoristen.
1791. Scheiding der Luthersche Kerk in Nederland, meer bepaald te Amsterdam, waardoor de Hersteld Luthersche Gemeente ontstaat.
1795. De voorrechten der Hervormde Kerk in de Bataafsche Republiek afgeschaft.



1796. Scheiding van Kerk en Staat door de Nationale vergadering in de Bataafsche Republiek afgekondigd.
1797. De leden der Waalsche Kerk te Delft stichten aldaar het Genootschap »Christo Sacrum", met het doel, alle christelijke gemeenten optelossen in ééne zonder de bestaande geloofsbelijdenissen. Na eenigen uitwendigen bloei wordt dit genootschap opgeheven. Stichting van het Nederlandsch Zendinggenootschap te Rotterdam.
1807. Onder sterke tegenkanting worden de Evangelische Gezangen bij. de Hervormde Kerk ingevoerd.
1811. 17 Mei. De Algemeene Doopsgezinde Sociëteit gesticht, waarbij zich bijna alle Doopsgezinde gemeenten aansluiten.
1814. 9 Aug. De orde der Jezuïeten hersteld, verkrijgt spoedig groote uitgebreidheid en macht in vele landen.
1816. 7 Jan. Besluit van Koning Willem T tot bekrachtiging van een »Algemeen Reglement voor het Bestuur der Hervormde Kerk."
7 Maart. Klassis Amsterdam daartegen.
28 » Antwoord van den Commissaris-Generaal
op last des Konings.
31 Maart. Ontbinding van het Gereformeerd Kerkbestuur.
28 Mei. De Koning beroept en benoemt eene Synode voor de Hervormde Kerk.
1817. Derde eeuwfeest der Kerkhervorming.
1810. De Oud-Bisschoppeljjke Clerezie in Nederland door
de Regeering erkend. 1827. Permanente Synodale commissie aangesteld.
15 Juli. Het concordaat tusschen Nederland en



Rome door den Koning bekrachtigd, wordt na de Pauselijke circumscriptie niet uitgevoerd.
1833. Het geschrift van H. de Cock, predikant te Ulrum : > Verdediging van de ware Gereformeerde leer tegen twee wolven" geeft aanleiding tot die spanning in de Nederlandsche Hervormde Kerk, waarvan de »Afscheiding" het gevolg wordt.
1834. H. de Cock, predikant te Ulrum en H. P. Scholte, predikant te Doveren, Genderen en Gansogen, geschorst in den predikdienst wegens het niet nakomen der Kerkelijke Reglementen.
14 Oct. »Acte van Afscheiding" te Ulrum geteekend.
Vervolging tegen de Afgescheidenen door de Regeering ingesteld.
1836. Eerste Synode der Afgescheidenen te Amsterdam.
1839. 14Pebr. De »Christelijke Afgescheidene Gemeente" te Utrecht, de eerste, die erkend wordt.
1840. De Gereformeerde Gemeente »onder het Kruis" te Mastenbroek voorbereid, te Zwolle gesticht.
1841. 31 Oct. De Gustaaf Adolf-vereeniging opgericht tot ondersteuning van Protestantsche Gemeenten.
1842. Adres aan de Algemeene Synode der Nederlandsch Hervormde Kerk over de formulieren, de academische opleiding enz., bepaaldelijk tegen de meer en meer veldwinnende richting der Groninger Academie. Groninger adres daartegen.
De Synode weigert de handhaving der Kerkbelijdenis. Hevige strijd.
1845. Ds. H. P. Scholte vertrekt met een groot aantal



Afgescheidenen naar Noord-Amerika en sticht Pella in Iowa.
1853. Nederland in vier bisdommen onder één aartsbisdom verdeeld door Paus Pius IX.
De April-beweging daartegen.
Aug. Nieuwe wet -op de Kerkgenootschappen.
1854. Nieuw formulier ter onderteekening voor de predikanten der Nederlandsche Hervormde Kerk.
6 Dec. De Theologische School der Christelijke Afgescheidene Gemeente te Kampen geopend.
1858. 2 Dec. De Nederlandsche Gereformeerde Zendingvereeniging te Botterdam opgericht.
185$. April. Utrechtsche Zending-Vereeniging opgericht. Mei. Gereformeerde Zending-Vereeniging te Amsterdam opgericht.
1863. 1 Juli. De slavernij in Nederlandsen West-Indië afgeschaft.
1864. Gymnasium of opleidingsschool tot het predikambt te Zetten opgericht.
1869. Op de Synode der »Christelijke Afgescheidene Kerk in Nederland, te Middelburg gehouden, wordt besloten haar voortaan » Christelijke Gereformeerde Kerk" te noemen.
De Gemeente > onder het Kruis" wordt opgeheven
en voegt zich bij de Chr. Geref. Kerk. 1877. Stedelijke Universiteit te Amsterdam opgericht. 1879. Stichting der »Vrije Universiteit" van de »Vereeni-
ging voor Hooger onderwijs op Gèreformeerden
grondslag" te Amsterdam.















Bij den Uitgever dezes is verschenen:
Phristelijk Schoolboek
DER
KERKGESCHIEDENIS
DOOK
H. NIEUWHI3I8 en F. O. WIJLE.
ZESDE DRUK.
45 CENT.