| DE SCHIPBREUKELING
-"} UIT HET ,.
$ VERRE LAND,
c of
< WAT EENE GOEDE TIJDING OP EENE l VERMOEIDE ZIEL VERMAG.
HEBINNEKINGEN UIT HET LEVEN VAN EEN STUDENT. DOOR
•V. DE LIEFDE.
Uitgegeven door het Evangelisch Verbond.
amsterdam,
H. DE HOOGH. 1853.
Prijs 39 C/s.



ÏÏ(D<DIRWMIBMH
LIDMAATSCHAP
TAN HET
EVANGELISCH VERBOND.
Het Evangelisch Verbond stelt zich voor Christelijke Geschriften over onderwerpen uit het gebied der Geschiedenis, Land- en Volkenkunde, Bijbelkunde, Natuur en Wetenschap, enz. voor de vatbaarheid des volks ingerigt zoo goedkoop mogelijk uit te geven en te verspreiden.
Men wordt Lid tegen eene jaarlijksche Contributie van vijf gulden, loopende van 1° Januarij tot U° December.
Hiervoor bekomt men een present-exemplaar van alle de werken, die de Vereeniging uitgeeft; terwijl de leden verzekerd kunnen zijn, dat de waarde welke zij aan boekwerken ontvangen het bedrag der ƒ 5 contributie ruimschoots zal te boven gaan.
Men teekent in bij alle solide Boekhandelaren des Rijks en den
Uitgever.



DE SCHIPBREUKELING
UIT HET
VERRE LAND.



Spreuk. XXV : 25. Eene goede tijding uit verren lande is als koud water op eene vermoe.de nel.



DE SCHIPBREUKELING
UIT HET
VERRE LAND,
OF
WAT EENE GOEDE TIJDING OP EENE VERMOEIDE ZIEL VERMAG.
HERINNERINGEN UIT HET LEVEN VAN EEN STUDENT. DOOR
J. DE LIEFDE.
Uitgegeven door het Evangelisch Verbond.
AMSTERDAM,
H. DE HOOGH. 1853.







EERSTE HOOFDSTUK.
MUM VRIEND HIERONYMUS.
Ik herinner mij nog altijd met genoegen de drie maanden, die ik eens in de zomer-vacantie bij mijnen vriend hibkontmus heb doorgebragt.
Mijn vriend hieronymus was Predikant op een onzer zeedorpen, waar hij stil en bij de wereld vergeten leefde, maar niet vergeten bij mij, die zoo menigen goeden, trouwen brief van hem in mijn schrijflessenaar liggen had, welken ik dikwijls ter hand nam en voor de tiende en twintigste maal overlas, wanneer ik soms wat opbeuring en troost noodig had. Want ofschoon ik nog jong was (ik studeerde in de godgeleerdheid te Leyden), zoo had ik toch op mijn tijd
1 -



ook al opbeuring en troost noodig, zoo goed als job, toen hij op den mesthoop gezeten was, of als david, toef hij zich in zak en assche kleedde. Mijne mede-studenten staken dikwijls den draak met mijne zwaarmoedigheden, en van achteren beschouwd hadden zij somtijds geen ongelijk, want ik was ook wel eens zwaarmoedig omdat ik het milde zijn. Evenwel, niet al mijne tranen waren dauwdroppen in den morgenstond. Er lag mij iets op het hart, dat mij eenen bestendigen druk veroorzaakte, nu eens meer, dan weder wat minder gevoeld. Rekenschap kon ik er mij niet altijd van geven, en daarom had deze zwaarmoedigheid dan ook dikwijls den schijn van eenen luim. Maar vaak was het mij toch ook duidelijk, dat zij in verband stond met hoogst gewigtige levensvragen) die gedurig in mij oprezen en waarop ik het antwoord niet wist te geven. Ik had eenen broeder verloren, dien ik innig lief had. Ik zelfwas zwak van ligchaamsgestel en niet vreemd van de kwaal, waaraan mijn broeder gestorven was. Dood en ziekte nu brengen zelfs bij jonge lieden vragen voor den geest, die hun gemoed verontrusten zoo lang zij het besliste antwoord niet weten. Zoo was het althans bij mij; in het vrolijke studentenleven ontbrak mij vaak de vrolijkheid; en in mijn vreedzaam studeervertrek miste ik dikwijls den vrede. Dan was ik gewoon mijnen lessenaar open te sluiten en eenen brief van mijnen vriend



hieronymus te voorschijn te halen, want onder al mijne vrienden was er geen, die voor mijn hart zoo weldadige toonen wist voort te brengen als bij.
„Mijn waarde zacharias," zoo schreef hij mij onder anderen, „gij schrijft tegenwoordig regte winterbrieven, en dat een jong mensch, die pas de bloeijende lente des levens binnengetreden is! Ik geloof waarlijk, dat gij den steen der wijzen zoekt, en ik heb hier ook niets tegen, maar gij zult lang aan het zoeken blijven, zoo gij niet gelooven wilt, dat die steen juist door de wijzen het allereerst verworpen wordt. Voor u, dit zie ik duidelijk, is de hemel nog een ver land. Gij staat als een schipbreukeling aan het barre strand en werpt eenen troosteloozen blik over de diepe wijde zee, die u van de geliefde kusten scheidt. De adelaarsvleugelen, waarmede gij er over heen vliegen kunt, zijn u reeds lang aangeboden, maar gij bindt ze niet aan, omdat gij liever roeijen dan vliegen wilt. Geloof mij, gij zult daar nog lang kunnen staan zuchten, wanneer gij niet ophoudt, wijs te zijn in uwe eigene oogen. De zee over te roeijen, mijn waarde zacharias! dat is geene kleinigheid. Dat gevoelt gij ook zelf en daarom z'jt gij ook zoo treurig. Zoodra gij echter die adelaarswieken aangeschoten hebt, zult gij eens ondervinden, welk eene almagtige kracht u ondergrijpt, opheft en als eene veder zoo ligt over



de groote zee heen naar het verre land draagt. Ziet gij, mijn waarde vriend, dat is die groote genade, die ons van God geschonken is, namelijk dat wij er komen kunnen door de kracht van een ander, die sterker is dan wij. Welk eene tijding voor eenen armen, vermoeiden, hulpeloozen schipbreukeling! Maar dan is er ook ééne zaak, die vóór alle dingen noodig is, namelijk dat hij de tijding gelooft. Want alleen voor den geloovige is eene goede tijding uit een ver land als koud water op eene vermoeide ziel."
Op deze wijze schreef mijn vriend hieronymus aan mij, en ik gevoelde maar al te zeer, dat hij het regte punt getroffen had. Evenwel, ik wilde dat nog zoo dadelijk niet toestemmen en het allerminst voor mij zeiven, want, om bij het beeld te blijven, waarvan mijn vriend sich bediende, ik was, naar ik meende, reeds een goed eind gevorderd in het bouwen van eene schuit, waarmede ik de groote zee oversteken wilde, en indien ik nu die adelaars vleugelen aannam, dan was al dat werk voor niet, en dat ging mij toch aan het hart. Om kort te gaan, ik nam de brieven van mijnen vriend hieronymus altijd in de hand, om vrede te bekomen, maar als ik ze dan weder uit de hand legde, was ik meestal regt ontevreden, en wel het meest op hem.
Maar dat was ook niet te verwonderen; er
mi



is geen medicijn, dat reeds geneest, eer het ingenomen is.
Intusschen was het voor mij een regt aangename brief, dien de postbode mij even voor het begin van de vacantie uit Zeedorp (zoo wil ik de standplaats van mijnen vriend hieronymus noemen) bragt. Mijn waarde, zacharias, zoo schreef hij mij, waar zult gij nu uwe drie maanden slijten? Leefde uwe waarde broeder nog, dan zou ik die vraag niet doen, maar hij is reeds afgereisd naar het verre land. Uwe zuster met hare zes kinderen heeft volk genoeg in huis, en ik weet ook niet, of gij daér de adelaarsvleugelen wel zoo gemakkelijk vinden zult. De zorgvuldigheden des levens zijn een zware ballast, dien men vooral niet opzoeken'moet, wanneer men wil leeren vliegen. Kom bij mij, gij weet, dat het in mijn huis zoo stil toegaat, als in een lees-museum. Mijne oude ma art je, die goede ziel, wil u gaarne weder eens te gast hebben. Uw logeerkamertje, dit weet gij, is juist groot genoeg om er u met al uwe muizennesten te bergen. Door het venster hebt gij het uitzigt op de groote zee. Gij zult dus eiken morgen, als gij ontwaakt, reeds dadelijk een tekst in het groote boek der natuur voor uwe oogen opengeslagen zien, bij voorbeeld: jezus wandelde op de zee; en gij kunt er dan eens over nadenken, of het ook voor u niet hoog tijd wordt, van uwe ellendige schuit af te klimmen en Hem na te wan-



delen. Ook kunt gij dan eens nadenken over dezen tekst: De zee was niet meer 1) namelijk voor degenen, die met de adelaarsvleugelen naar het verre land gevlogen zijn."
Ik zal mijne lezers niet behoeven te zeggen, dat deze uitnoodiging mij hoogst welkom was. Naauwelijks waren dan ook de collegién gesloten, of ik pakte mijne zeven zaken in mijnen koffer, en reeds den volgenden dag zat ik op het zeestrand bij mijnen vriend hieronymus.
1) Opent. XXI l 1.



TWEEDE HOOFDSTUK.
HOE MIJN VRIEND HIERONYMUS MIJ IEMAND TOONT, DIE EEN TER LAND ZOEKT.
Het was reeds laat in den avond toen ik in de pastorij op Zeedorp aanlandde. Mijn vriend hieiionymtjs schudde mij regt vrolijk de hand en zijne oude haartje kwam met den uitroep: „Wel heden, daar is waarlijk mijnheer zacharias al!" de keuken uitschieten, om ons bij te lichten en mijn koffer in ontvangst te nemen. Spoedig zat ik in de vriendelijke huiskamer, waar mijn gastheer alles in gereedheid had om mij feestelijk te ontvangen. Want het was ook voor hem een feest, daar hij op zijn Pathmos weinig ander bezoek bekwam, dan des zomers van de



vliegen en des winters van de arme visscherskinderen.
Den volgenden morgen nadat wij bij een vriendelijk ontbijt de oude banden weer eens op nieuw hadden vastgeknoopt, en den toon weder gevonden hadden, waarin wij altijd gewoon geweest waren ons hart voor elkander uit te storten, noodigde mijn vriend mij uit, hem op zijne wandeling te vergezellen, daar hij een herderlijk bezoek in het dorp af te leggen had. Niets was mij meer welkom dan dit, want mijn goede hiekoNymüs had weinig gaven op, maar des te meer onder 'den kansel ontvangen; eene reden, waarom hij ook nergers op beroep gevraagd werd, want het is nu eenmaal niet anders in deze wereld, wat niet aan het venster ten toon staat, wordt niet verkocht. De Zeedorpers daarentegen waren er niet weinig te vreden om, want voor hen had hun dominé ook op den kansel over genoeg, om hun den slaap uit de oogen, en wat nog meer zegt, uit de ziel te drijven. En in zijn huisbezoek was hij waarlijk een meester, ofschoon hij zelf klaagde dat hij hier den zwaarsten strijd te strijden en de beschamendste verootmoediging aan te wijzen had.
— Voor eenigen tijd, zeide hij, terwijl wij ons op weg begaven-, is hier niet ver van ons dorp een schip verongelukt, dat van Stettin naar Bordeaux bestemd was. De manschap heeft zich



in de boot gered. Alleen een jong man, die ziek in de kooi lag, is op het wrak achtergebleven. Hij zou gewis een prooi der golven geworden zijn, indien de jonge maats van ons dorp het niet gewaagd hadden naar het wrak te varen. Zij kwamen nog tijdig genoeg, om hem met een deel zijner goederen uit het vaartuig te redden en behouden herwaarts te brengen. Hij is een Duitscher uit een stadje achter Berlijn, niet geheel en al ontbloot van middelen, maar deze zijn niet toereikend, om hem hier een duurzaam bestaan te verschaffen. Het is niet onbelangrijk met dien jongman te spreken, en ik geloof dat gij met genoegen mij op een bezoek bij hem vergezellen zult.
• Weldra bereikten wij de woning van den vreemdeling, die ons vriendelijk ontving. Hij sprak het Hollandsch wel is waar met eenen Duitschen tongval, maar toch zoo gemakkelijk, dat wij zonder moeite een geregeld onderhoud met hem voeren konden.
— Hebt gij nog geene berigten uit Berlijn, mijnheer ikbling? vroeg mijn vriend hiekonymus.
— Ach neen, nog niet, antwoordde hij met een zucht, ik vrees, dat mijn brief niet is teregt gekomen.
— Dat zou ik nog zoo spoedig niet denken; gij weet dat Berlijn hier niet vlak naast de deur ligt.
1.



— Neen, neen! daar hebt gij wel gelijk in, het is een ver land; er ia meer dan ander halve maand verloopen gedurende mijne reis van daar tot bij deze kusten. Maar ik zou toch denken, dat een brief, dien ik voor drie maanden geschreven heb, nu tech wel reeds kon beantwoord zijn.
— Ja, dat zou ik ook denken, hernam mijn vriend hieronymus met een glimlach; maar men heeft altijd met vele onzekerheden en moeijelijkheden te doen, wanneer men betrekking heeft op een ver land. Ik begrijp echter niet, waarom gij u maar niet eenvoudig op reis begeeft, dan waart gij nu reeds lang bij uwen vader.
— Ja, ja! dat gaat zoo spoedig niet, hernam irrling, het land is ver en ik weet niet of mijne middelen toereikend zijn om de reiskosten te bestrijden. Ik heb eene goede som gelds van huis medegebragt, maar de zee heeft het gróótste gedeelte daarvan verzwolge». Van den anderen kant kan ik hier ook niet blijven, dat gevoel ik wel; want het geld dat ik nog bezit, zal eerlang verteerd zijn en ik ben hier in een land der vreemdelingschap, waar ik geen vrienden en bekenden heb, die voor mij zorgen zullen.
Terwijl irrling dit zeide, kwam zijn huiswaard machiel blaauwvinger binnen, en zette zich bij ons neder.
— De Dominé, zeide irrling, raadt mij om op reis te gaan.
— Oho! antwoordde de waard, dat zou ik



u mijn levendagen niet aanraden I Naar Berlijn! 't is ook maar geene kleinigheid! Daar komt gij nooit levend aan! Gij zult onderweg sterven! Was hier nog een schip, dan ware het wat anders, maar gij zult de reis op uwe voeten moeten maken, want gij zegt immers zelf, dat gij niet genoeg hebt, om de diligence te betalen. Wij hebben het eens opgerekend. Er zou ten minste meer dan honderd gulden noodig zijn, behalve de vertering! Neen, stel dat uit uw hoofd! Zoo zij u van daar geen geld zenden, raad ik u stilletjes hier te blijven. Gij kunt dan zien, of gij hier niet aan het werk kunt komen , en zooveel zal er nog wel te verdienen vallen, dat gij den mond openhouden kunt.
Deze woorden van den waard op eenen forschen toon uitgesproken, maakten blijkbaar eenen droeven indruk op den armen jongman. Hij sloeg de oogen neder, zuchtte en zeide half binnens monds: „Neen, dat geloof ik ook, ik kan daar niet meer komen."
Ik gevoelde regt medelijden met hem en zocht naar iets om hem te troosten.
— Maar, zeide ik, is deze vriend aangaande de reisgelegenheden te land wel goed ingelicht ? Gij «preekt daar van de diligence. Maar weet gij wel, dat men tegenwoordig reeds bezig is met eenen spoorweg naar Berlijn aan te leggen? Ik heb gehoord, dat hij van Hanover af reeds voltooid is, zoodat gij alleen van hier tot Hanover met de diligence te reizen hebt.



_ Van dat alles weet ik niets, antwoordde irrling, zijnen huiswaard vragend aanziende. „Maar," zoo vervolgde hij op moedeloozen toon, 'yik heb nooit een spoorwagen gezien, en kan daarover dus niet oordeelen. Ach, het is wel treurig, ",zoo ver van zijn eigen land verwijderd te zijn!" " — Ja, zeide machiel blaadwvinger, dat zegt gij met regt; en vooral is het treurig, wanneer er zoo weinig waarschijnlijkheid is van er ooit weêr te zullen terugkeeren. En daarop is voor u niet veel kans, mijnheer irrmng, of men moet u vandaar een buideltje rijksdaalders toezenden, maar daar schijnt ook al niet van te komen. En zonder dat de reis te beginnen, mijn lieve man, dat is de grootste dwaasheid van de wereld. Blijf maar hier, gq hebt het immers goed bij mij, niet waar? Ja ja, bij blaauwvingbr in het gulden Vischnet is het wèl te zijn, hé?
Terwijl de waard met blijkbaar zelfbehagen zich de handen wreef en daarbij ons met eenen glimlach van voldoening aanzag, zat onze schipbreukeling met gebogen hoofd daarneder en sprak geen woord. Mijn vriend hieronymus trachtte hem nog wat moed in te boezemen, door hem op de vaderlijke trouw en almagtige zorg der Voorzienigheid te wijzen, doch zijne woorden stuitten op de troosteloosheid van den vreemdeling af, gelijk regendroppen van een leijen dak. Wat mij betreft, ik verloor hierbij den moed, ook van mijne zijde er nog een woord in te mengen, en nadat wij van den armen



zwerveling afscheid genomen hadden, begaven wij ons weder op weg naar de pastorij.
— „Zacharias," zeide mijn vriend hiehonymus tot mij, „deze arme jongman toont het ons eens regt duidelijk, hoe droevig het met een men sch gesteld is, wanneer zijn vaderland voor hem een ver landis."
— „Ja, antwoordde ik, „ten minste wanneer men vandaar geen taal of toeken als tijding bekomen kan."
— Zeker; en zulk een ver land is voor de meeste menschen hun hemelsch vaderland. Wij leven verre, verre buiten het paradijs, zacharias! In de dwaasheid on^er harten hebben wij de roekeloosheid begaan van ons vaderhuis te verlaten en ons scheep te begeven op eene onstuimige wereldzee, om daarop met eigene zeilen en riemen te varen. Alras hebben wij schipbreuk geleden, en nu liggen wij hier in een land der vreemdelingschap, ver van onzen God en zijn paradijs. Dat is de oorzaak van al onze ellende, zacharias, en daaruit komen al die tranen, smarten, ziekten en doodsangsten voort, die ons verkwijnend geslacht het leven verbitteren.
— Gy stelt de zaak wel wat somber voor antwoordde ik. Ik heb ons leven hier op aarde vaak bij eene school hooren vergelijken, waarin onze Hemelsche Vader ons voor de maatschappij daar boven opvoedt. Dat beeld komt mij liefelijker voor, dan dat van éene schipbreuk.
— Nu, ik heb er niets tegen, hernam mijn



vriend hieronymus, want waarom zouden schipbreukelingen ook niet kunnen of mogen schoolgaan ? 't Is eene groote genade van onzen God, dat Hij hier in dit land der smarten en des doods nog eene school heeft gelieven op te rigten, waar ons de landkaart van het Hemelsch vaderland aangeboden en de weg daarheen uitgelegd wordt. Die school noem ik de Gemeente des Heeren, het Vaderhuis in de woestijn, waar gij de onderwijzers vinden kunt, die het u leeren, hoe gij weder met adelaarsvleugelen kunt terugzweven naar dat vaderland,'t welk gij met eigene zeilen en riemen roekeloos ontvlugt zijt. Voor de kinderen, die in deze school wonen, is ook dat vaderland geen ver land meer; het is hun een land van nabij, welks brood zij reeds eten, met welks bewoners zij reeds omgang hebben, en welks liefelijke zangen reeds weerklinken in hun hart. Maar, mijn waarde zacharias, hoe weinigen zijn er onder de schipbreukelingen, die zich in deze school willen begeven en zich daar eene vaste plaats kiezen! Verre weg de meesten leven en zwerven daar buiten, even als noachs tijdgenooten buiten de ark. Zij aten en dronken en waren vrolijk, en — zij zijn allen jammerlijk omgekomen. Zoo is het ook nog in onze dagen. En zoo menigeen is er onder hen, die meent reeds eene vaste plaats in de school te hebben, terwijl hij nog niet eens den voet over den drempel gezet heeft."



Over deze laatste woorden van mijnen vriend hieronymus dacht ik een weinig na. Of het nu kwam omdat ik wel wat achterdochtig uitgevallen ben, weet ik niet, maar 't kwam mij althans voor dat hij hier bepaald op mij het oog had. Daarom, dit wil ik niet onkennen, vatte ik een weinig vuur, en ik zeide eenigzins snel:
— MeenenA Ja wij hebben niets zonder dat wij tevens meenen het te hebben, en wie zal ons dan zeggen of onze meening waar of valsch is ?
— Er zijn kenmerken, mijn vriend, waaraan wij het weten kunnen of hetgeen wij hebben werkelijkheid dan wel verbeelding is. Wie merkelijk ziet, wandelt in het licht; wie zich slechts verbeeldt te zien, wandelt in het onzekere en stoot zich aan eiken steen. Hieraan kunt gij weten dat gij de schol binnengetreden zijt en met maria aan de voeten van den Meester plaats genomen hebt, namelijk, dat u de hemel geen ver land meer is. Zoo lang in het binnenste des menschen die gapende klove en wijde afstand nog bestaat tusschen zijne ziel en de hemelsche stad, zoo lang is hij de school nog niet in waarheid binnengetreden.
Ik zweeg op deze woorden, want ik gevoelde dat hij de waarheid sprak. Eindelijk zeide ik:
— Maar 't is toch ook niet te verwonderen dat de hemel voor ons een ver land is. Wij zijn op de aarde, en zoo wij onze oogen omhoog heffen, zien wij eene onmetelijke ruimte



boven ons. Niemand zal ontkennen, dat dit een veMand is, 'twelk nog niemand heeft kunnen
^Sat is waar, antwoordde mijn.vriend hieko™*. Aangaande den hemel de, hemel is des Heeren, maar de aarde heeft Hij den menTchenkinderen gegeven. "««^^ kob te Bethel op zijn steenen hoofdpeluw te Zen la^, en de ladder zag waar langs de engln Go°ds nederdaalden en opklommen toen had hii den hemel bij zich op aarde. Het komt £Mie berekening van verre afstanden vooral op den aan, dfen men bewandelt. Onze vriend de Duitscher'wüde weder over Ste tin naar Bav L. Dat is een verre weg. G.j weert hem ÏÏen korteren in den spoorweg, en^daarmede kwam datzelfde Berlijn op eens eemgdagre»» naderbii. Wanneer men met jakob eene ladder heeft Lr God gebouwd, zacharias dan heeft
Ie komen! ten minste zoo als de sterrekundigen 1 verUeren. En
in den droom gezien, was toch alles; behalveen droom, want wij hebben Hem met de oogen gezien en getast met de handen op wien de engelen Gods opklommen en nederdaalden 1). Hij
1) Joh. I: SI.



is de weg naar het vaderland, en wie bij Hem ter school is, voor dien is dat vaderland geen ver land meer. Want ook toen Hij met Zijne voeten op de aarde stond, was Hij toch in den hemel. Daarom noemde Hij zich ook den Zoon des menschen die in den hemel is 1). Doch zonder of buiten Hem — ja zeker, dan is de hemel een ver, zeer ver land, veel verder nog dan Berlijn voor onzen Duitscher, zelfs al nam hij den weg over Otaheiti of Spitsbergen.
— Gij hebt ©dijk, zeide ik; de weg maakt den afstand verder of naderbij. Degenen die den weg weten, kunnen zelfs in één oogenblik daar zijn, waarheen anderen dagreizen noodig hebben. Maar zoudt gij dan meenen dat de meeste menschen van den weg naar het Hemelsche vaderland af zijn ?
— Zacharias, hernam mijn vriend hieronymus, zijt gij een theologant en weet gij deze dingen niet? Of hebt gij nimmer onder de schare aan den voet van den berg gezeten, vanwaar de Heer zijne bergrede uitsprak? De weg, die door de meeste reizigers gekozen wordt is immers de breede weg, en die leidt ten vederve 2). En kan dit ook anders? Want een ieder wil immers met zijn eigen schip, met eigene zeilen en riemen varen, en om dat te kunnen doen heeft men een breed vaarwater noodig,
— Maar het is dan toch vreemd en treurig
1) Joh. III! U. S) Matth. VII j 13.



tevens, zeide ik, dat zoo velen zich van den weg laten afbrengen.
— Zeker, doch dit ligt juist in onzen aard; dat ziet gij aan onzen Duitscher. Hij verkiest den weg, waarop hij schipbreuk geleden heeft, liever dan den beteren weg, die gij hem aangeraden hebt; en ofschoon hij schip noch schuit heeft, hij verkiest hem evenwel, omdat het zijn weg is. Niemand kiest hetgeen eens anderen is, zoo lang hij niet hopeloos geworden is in het xijne. De weg nu die ons, arme schipbreukelingen, aangeraden wordt, is niet de onze maar hij is eens Anderen.
— Maar, hernam ik, de nood moest die arme scbipbreukelen dan toch wel dringen den anderen weg te kiezen.
_ Dit is zoo, doch de mensch heeft nog geenen waren nood, zoo lang hij nog van het zijne overgehouden heeft in het vreemde land. Ook dit leerde u heden de Duitscher. Hij heeft nog genoeg van zijne goederen overgehouden, om het ergste nog een tijdlang af te wachten. Hij is wel treurig, doch nood heeft hij nog niet. Een mensch kan in droefheid geraken over zijne gescheidenheid van het vaderhuis, en echter rustig blijven zitten ter plaatse waar bij is. Alleen dan eerst staat hij op en gaat tot zijnen vader, wanneer hij Blechts de keuze overhoudt tusschen sterven of vlugten; wanneer hij hier alles hopeloos en ginds de eenige uitkomst ziet.



Ik zweeg eene poos op deze woorden, want ik gevoelde wederom dat hij de waarheid sprak, en ik meende dat het goed was, hierover nog eens na te denken.
— Ja, riep ik eindelijk uit, dat is zool Dit moet den armen schipbreukelingen slechts duidelijk voorgehouden worden, dat ginds de uitkomst is, dan worden zij van zelf er heengelokt!
— Zacharias, antwoordde mijn vriend hieronymus, er zijn twee krachten noodig om eenen looper in de loopbaan in bestendige inspanning te houden, namelijk de lokkende kracht der hoop en de drijvende kracht der vrees. Een mensch, die net verre land zoekt, te lokken, is te beproeven. Wie eenen arme hoop geeft, geeft hem veel. Daarom was het wreed van onzen waard, dat hij zijnen gast allen moed tot de reize benam, zonder hem eenen beteren weg aan te wijzen, gelijk gij deedt. Maar ik ken machiel blaatjwvinger reeds sedert lang; hij begeert niet dat de vreemdeling afreist, voor dat hij eerst al zijn goed bij hem verteerd heeft. En als de ongelukkige mensch dan uitgeteerd is, zal hij hem gewis voor hondenloon in dienst houden. Zulke raadgevers ontmoeten de arme schipbreukelingen op den weg naar het verre hemelland ook, en onder die is er vooral een, die een menschenmoorder van den beginne is, en ze allen in zijne dienst gebonden houden wil. Deze beneemt hun de hoop en den moed, zoodat zij, om zich de zinnen te verzetten, zich dronken drinken



in den beker der zwijmeling dien hij hun aanbiedt. De Geest, die van boven is, doet anders. Hij opent terstond een versehietder hoop; hij noodigt uit, hij bidt, hij lokt. Maar, zachabias, zoo de looper in de loopbaan alleen wat te hoopen en niets te vreezen heeft, staakt hij van zelf zijne vaart, ■want, zoo zegt hij, waarom zou ik mij spoeden? ik heb immers niets te vreezen ? Daarom is er ook eene vreeze noodig, opdat die den looper drijve, wanneer de hoop hem soms te weinig lokken mogt. Dat is de nood, en zoo lang de schipbreukelingen dien niet kennen of erkennen, blijven zij in het land der vreemdelingschap, verteerende het overschot hunner goederen.
Zoo sprak mijn vriend hiebonymtjs, toen wij de deur zijner pastorij genaderd waren. De oude maartje, die ons zag aankomen, ontmoette ons reeds met het koffijgoed in den gang, en nadat wij stok en hoed ter zijde gelegd hadden, vleiden wij ons in onze leuningstoelen, en verkwikten ons aan de geurig dampende lafenis.



DERDE HOOFDSTUK.
MIJN VRIEND HIERONYMUS DOET MIJ OPMERKEN, HOE IEMAND, DIE EEN VER LAND ZOEKT, VEEL TIJD EN GELD VERREIZEN KAN ZONDER EENE SCHREDE NADER TOT ZIJN DOEL TE KOMEN.
Eenige dagen na dit bezoek bij den Duitschen schipbreukeling, zat ik met mijnen vriend hieronymus op de bank in zijn tuinprieel vertrouwelijk te praten, toen de oude haartje ons kwam berigten, dat er een heer was om den Dominé te spreken.
— O, dat is zeker onze Pruis, riep mijn vriend, laat hem maar hier komen, maartje. Hij zal, voegde hij er bij mij aanziende, hij zal toch wel geene geheimen hebben die gij ook niet weten moogt.



Een oogenblik later zat de heer irrling nevens ons op de bank. Hij had een peinzend voorkomen, en zijn gelaat teekende vermoeijenis, als van iemand die in verscheidene nachten niet geslapen heeft.
Wel, zeide mijn vriend hieronymus „nog
geene tijding?"
— Bewaar! Ach neen! Ja geloof mij vrij, dan zoudt gij mij hier in eene andere stemming vinden, mijnheer de Predikant. Ik kom integendeel raad vragen, daar mij dit lange stilzwijgen ondragelijk wordt. Er is mij namelijk eene zaak in de gedachte gekomen, die mij eenigen straal van hoop geeft. Te Amsterdam woont een verre bloedverwant van mijnen vader. Wij hebben in jaren niet van hem gehoord en briefwisseling had er tusschen ons geen plaats. Intusschen acht ik het toch wel mogelijk dat mijn vader zijnen brief aan dien* bloedverwant gezonden heeft, want om u de waarheid te ze^en, mijn vader gaat wel wat sekuur.
— Maar waarom zou dit sekuurder zijn dan wanneer hij aan u schreef? vroeg mijn vriend
hieronymus.
— Ja, ik weet niet, hernam irrling eenigzins verlegen. Mijn vader is soms zoo wonderlijk. Om kort te gaan, wat dunkt u, mijnheer de Predikant, zoo ik eens naar Amsterdam reisde, om te hooren of mijn; neef ook iets weet?
— Dat kunt gij zeker beproeven; maar weet gij wel dat gij in éénen dag niet van hier te



Amsterdam komen kunt? Zoudt gij dan niet liever eerst aan uwen neef schrijven?
— Dat zou ik wel doen, maar ik weet zijn adres niet. Ik veronderstel echter dat ik dit aan het postkantoor of bij den Pruissischen Consul wel zal kunnen uitvorschen. En dan, om u de waarheid te zeggen, wilde ik mijnen neef ook wel eens spreken. Ik heb mijnen vader dikwijls hooren zeggen dat hij er warmpjes inzit. Misschien weet hij mij niet alleen met raad maar ook met de daad te ondersteunen.
— A, zoo, dat is wat anders. Ja, daarover kan ik niet oordeelen. Alleen kan ik u zeggen mijn vriend, dat gij met dat reisje op zijn minst twintig gulden kwijt zijt en of dat uwe beurs dragen kan, moet gij zelf weten.
— Nu dat zou nog wel gaan, maar mijne goederen kan ik niet mede nemen. Ik heb nog een pak manufacturen uit het schip gered, benevens eenige andere waren, die ik te eeniger tijd hoop te gelde te maken. Ik zal die nu maar bij mijnen waard blaatjwvinobb achterlaten. Doch zoudt gij wel zoo goed willen zijn mijnheer de Predikant, den sleutel der kist in bewaring te nemen ? En dan heb ik nog een verzoek aan u. Kunt gij mij ook een goed en goedkoop logement in Amsterdam opgeven; want ik ben in die stad geheel en al onbekend.
Op deze vragen bewaarde mijn vriend hieronymus eene poos het stilzwijgen.



— Mijnheer irrling, zeide hij eindelijk, ik ik moet u deze reis waarlijk afraden. Gij verspilt moeite en geld, zonder dat het u, naar ik vrees, haten zal. Ik bid u te bedenken dat uw weo- en lot in de handen van God zijn. Gij zijt ongeduldig en haastig. Zij daarentegen, die gelooven, haasten niet. Het is waar dat het antwoord op uwen brief reeds hier had kunnen zijn, doch gij moet ook bedenken, dat er op zoo verren°afstand ligt belemmeringen kunnen plaats vinden die de verzending vertragen, te meer daar uw vader niet te Berlijn zelf, maar immers nog tien uur gaans verder woont. Ik zou dan in uw geval liever nog eenen tweeden brief aan hem schrijven en wachten hier zoolang, totdat ik zeker was of ik antwoord bekomen zal, al of niet.
Op die wijze sprak mijn vriend hieronymus tot hem en ook ik voegde mijnen raad bij den zijnen. Doch wat wij spraken of niet spraken, onze Duitscher was niet te bewegen. Hij overhandigde ons den zwaren sleutel der scheepskist , °schreef het adres van het Amsterdamsche logement op, en spoedde zich weldra naar zijne woning, om zich tot de reis gereed te maken. Hoofdschuddend zag mijn vriend hieronymus hem na, en toen hij uit onze oogen verdwenen was, hervatten wij ons gesprek.
_ Ik vrees dat de geschiedenis van dezen jongman niet zeer zuiver is, zeide mijn vriend



hieronymus, zaagt gij wel hoe verlegen hij werd toen ik hem naar zijnen vader vroeg ?
— Het komt mij voor, zeide ik, dat eene verborgene onrast zijn ziel beroert.
— Zeker, dat is buiten twijfel. Van daar ook zijne gejaagdheid. Hij heeft hier blijkbaar rust noch duur, en dit is altijd het kenmerk van een verstoord geweten. De vrede maakt kalm. De ware vrede rust in God en wacht op Hem, ziende hoe Hij werkt. Het ongeruste geweten daarentegen durft en kan niet in God rnsten, omdat het zich voor God tracht te verschuilen. Daarom bewandelt het zonder God zijnen eigenen weg, en dit geschiedt altijd met gejaagdheid, omdat de ziel haars ondanks zich bewust is, dat zij te zwak is om zich zelve te kunnen dragen. Wij zijn nu eenmaal geene grondstoffen in de schepping. Wij behoeven altijd eenen grond waarop wij steunen. De eenig ware grond is God, die alle dingen draagt. Hebben wij nu dien niet, dan zoeken wij onze steunpunten elders, en wij tuimelen van het eene op het andere, omdat alle steunsel, buiten God, te leur stelt en tot het zoeken van iets anders noodzaakt. Wie buiten God staat ziet zijn leven elk oogenblik aan een hoofdhaar hangen. Wie daarentegen in God rust, weet dat alle de haren zijns hoofds geteld zijn.
Ook deze woorden van mijnen vriend hieronymus teekende ik op in mijn geheugen; want het
1..



kwam mij voor, dat mij hier een belangrijk verschijnsel in mijn eigen hart verklaard werd. Het was mij nog immer duister gebleven, waarom ik, in weerwil van zooveel godsdienstigen zin als ik meende te hebben, nog altijd zoo onrustig in mij zeiven was. Het werd mij nu namelijk duidelijk, dat het nog iets anders is God te bewonderen, en iets anders in God te rusten.
Ruim vier weken verstreken er na dit gesprek, toen op zekeren dag onze schipbreukeling weer voor ons stond. Hij was neerslagtiger dan ooit, en de uiterste vermoeidheid stond op zijn gelaat te lezen. Met één woord, hij zag er uit, als of hij uit eene zware ziekte kwam.
— Wel vriend irrlino, zeide mijn vriend hieronymus, zie ik u daar eindelijk weder? Brengt gij ons nu goede tijding?
— Ach, dat gave God, mijnheer de Predikant, maar het tegendeel is waar. Mijne reis is de ongelukkigste geweest, die ooit door een mensch op dezen aardbodem ondernomen is.
— Wel zoo, dat doet mij van harte leed.
— Ja, begrijpt eens mijne heeren, toen ik te Amsterdam kwam, moest ik wel drie dagen lang zoeken, eer ik zelfs het geringste spoor van mijnen neef magtig worden kon. De naam van mijnen neef namelijk is johann muller, en de hemel mag weten hoeveel menschen van dien naam er al niet in Amsterdam wonen! Ik geloof dat ik wel in twintig huizen geweest ben,



die alle door johann mullers bewoond werden. Eindelijk echter werd mij het gewenschte adres gegeven, en vol verwachting begaf ik mij naar de aangeduide woning. Maar, verbeeldt u mijne teleurstelling, daar vernam ik dat mijn neef reeds voor twee jaren naar Brussel verhuisd was. Ik stond als een wezenloos mensch en wist niet wat ik doen zou. In mijne herberg terug gekeerd geraakte ik in gesprek met eenen schipper, die op Brussel voer. Hij bood mij aan, mij voor een klein stuk gelds derwaarts mede te nemen. Ik begreep wel dat ik met hem langer onder weg zijn zou, dan met de diligence of stoomboot, maar de goedkoope vracht lokte mij aan. Zoo begaven wij ons dan na drie dagen scheep. Maar ach mijne heeren, wat had ik begonnen! De man had mij gezegd dat wij binnen vijf dagen te Brussel zijn zouden, en toen wij nog eerst boven Dordrecht waren, hadden wij reeds zeven dagen tusschen de groene boorden gesukkeld! Aan elke stad, aan elk dorpje bijna legde hij aan, was het niet om te lossen, dan was het om te laden. Er kwam geen eind aan. Ten slotte zeide hij mij, dat hij eene belangrijke vracht te Breda bekomen had, waar wij eenigen tijd zouden moeten vertoeven. Hier wachtte ik drie dagen, doch toen geraakte mijn geduld ten einde. Ik betaalde hem in vredes naam de vracht en vertrok met de diligence naar Brussel. Maar daar wachtte mij nog erger lot. Ik had geene



pas voor België, en bij gevolg werd ik aan het bureau van policie aangehouden. Ik zeide dat ik een Pruis was en verhaalde zonder omwegen mijne ongelukken en het doel mijner komst. Men geloofde mij echter niet en ik hoorde de beambten onderling overleggen of zij mij weder over de grenzen zouden laten transporteren, dan wel mij in verzekerde bewaring houden, totdat men berigten uit mijne geboorteplaats zou bekomen hebben. Eindelijk, na eenige redekaveling, besloot men tot het eerste. Intusschen, om mijne woorden op de proef te stellen, had men om mijnen neef gezonden, wiens adres ik opgegeven had. De policiedienaar kwam met het berigt terug, dat mijn neef uit stad was, en eerst den volgenden dag zou terugkomen. Middelerwijl viel de avond in, en ik moest den nacht in de wachtkamer der policie op eene houten bank doorbrengen. Den volgenden morgen werd ik naar het station van den Akener spoorweg getransporteerd. Daar moest ik onder opzigt van een policie-beambte, maar voor mijne eigene rekening, een billet voor Aken nemen. De policie-dienaar bragt mij daarop in den waggon, en hield mij zoolang in het oog, totdat de trein afvoer. Daar reed ik naar Aken mijne heeren! eene stad waar ik volstrekt niets te doen had en niemand kende. Verbeeldt u mijn verdriet! Ik wilde mij de haren wel uit het hoofd rukken. Maar wat baatte het mij! Ik kon toch



niet uit het portier springen, want zoo moê was ik mijn leven toch nog niet. Te Aken was ik genoodzaakt eenen nacht te vertoeven, 't geen mij al wederom geld kostte. Ik schreef eenen brief aan mijnen neef in Brussel waarin ik hem al mijne omstandigheden bloot legde, met de nederige bede, om raad en hulp. Ik schreef hem dat ik mij onuitsprekelijk gelukkig achten zou, zoo hij mij slechts een postje, al was het ook maar van drie gulden in de week, bezorgen kon, en ik bad hem mij het antwoord poste restante te Keulen te zenden. Hierop nam ik weder een billet voor den spoorweg en vertrok den volgenden morgen naar Keulen, vanwaar ik met de stoomboot naar Holland dacht terug te keeren. Wederom moest ik hier een nacht in een logement doorbrengen. Den volgenden dag begaf ik mij naar de post, doch er was geen brief voor mij. Ik wachtte nog eenen dag, doch te vergeefs. Eindelijk den derden dag was ik zoo gelukkig eenen brief aan mijn adres te vinden. Mijn neef schreef mij met weinige woorden , dat hij mijne omstandigheden zeer betreurde en mij gaarne eene betrekking van tien francs bezorgen wilde; dat er juist een post open was, dien hij te begeven had, doch dat ik dan terstond moest overkomen; dat hij mij aan het station zou opwachten en zorgen zou, dat ik voor de policie niets meer te vreezen had. Van vreugde dronken zette ik mij weder op spoor en stoomde naar Brussel. Ik vond mijnen neef gelukkig onder de woe-



lende menigte, 'daar hij overluid mijnen naam riep. Toen ik hem echter zag, mijne heeren, schrikte ik op zijn voorkomen. Mij dunkt Judas Iscarioth moet er ongeveer zoo uitgezien hebben. Ongunstiger sujet —■ 't spijt mij dat ik het van mijnen bloedneef zeggen moet — heb ik van mijn leven niet gezien. Hij nam mij mede naar zijn huis, waar ik zijne vrouw en twee dochters aantrof. Reeds bij het binnenkomen in zijne woning trof een helsch leven mijn oor. Moeder en dochters waren tot vechtens toe met elkander aan 't kijven. Eerst toen wij binnentraden en mijn neef er eenige vloeken tusschenwierp, kwam er wat stilte. Dit duurde echter niet lang, en eer de lieve avond daalde, hadden deze amazonen in mijne tegenwoordigheid reeds drie kampgevechten geleverd. „Goede hemel!" dacht ik, „moet ik hier in deze hel mijn leven slijten!" Maar het zou nog erger komen. Mijn neef deelde mij mede dat hij aandeel had in eene steengroeve, op tien uren a&tands van ,Brussel, waarin hij mij als werkman eene plaats bezorgen zou. Werkman in eene steengroeve! Ik zuchtte maar zeide niets. Den volgenden dag, nadat ik door eene hevige vechtpartij der vrouwen en de daaronder donderende basstem van mijnen neef was gewekt geworden, reden wij naar de steengroeve. Daar werd ik terstond op de lijst der werklieden ingeschreven, en moest al dadelijk den kruiwagen aanvaarden. Ik was geheel versuft en werktuigelijk wierp ik



het helpzeel over de schouders. Maar toen ik een uur gekruid had, mijne heeren, was ik als iemand die den St. Veits dans had. De ongewone arbeid deed al mijne zenuwen trillen. Ik zocht troost bij mijnen neef, doch deze graauwde mij toe, dat ik vertrekken kon, zoo mij het werk niet beviel; dat hij mij niet op eene theevisite gevraagd had, dat hij voor dat geld wel tien kerels aan eiken vinger bekomen kon, die ook meer mans waren dan ik enz. Woedend van toorn wierp ik het helpzeel tegen den grond, en verzocht hem mij naar Brussel terug te brengen, daar ik voor de betrekking bedankte. Hij lachtte mij echter uit en zeide, dat ik op mijne eigene beenen gaan kon, zoo ik naar Brussel wilde. Met die woorden keerde hij mij den rug toe en liet mij wanhopig staan. Er bleef mij niets anders over dan naar Brussel terug te wandelen. Gelukkig trof ik onder weg eenen wagen, die ledig naar de stad ging, en voor een drinkgeld nam de koetsier mij mede. Den volgenden morgen verliet ik Brussel met den eersten trein, daar ik voor de policie vreesde. Zoo kwam ik weer te Keulen en van daar nam ik de terugreis haar Holland aan. Ziedaar, mijne heeren, de treurige geschiedenis mijner rampspoedige reis. En wat het ergste van alles nog is, ik heb nagenoeg al mijn geld verteerd. Ik ben een arm man geworden.
Bij deze woorden barstte de verhaler uit in tranen. Ook wij gevoelden diep medelijden met



hem, en er verliep een poos eer wij het stilzwijgen afbraken.
— Mijn vriend, zeide ik eindelijk tot hem, ik beklaag u van harte, maar uw ongeluk verwondert mij niet; gij wildet immers naar onzen goeden raad niet luisteren.
— Ach, dat is wel waar, mijnheer, dat zie ik nu van achteren ook zelf in.
— Maar nu, zeide mijn vriend hieronymus, luister dan nog heden naar goeden raad, dien wij u gaarne geven willen. Gij hebt nog een pak manufacturen in'uwe herberg liggen; maak die zoo spoedig mogelijk te gelde en begeef u daarmede terstond op weg naar uw vaderland. Kan ik u in het verkoopen van die goederen van dienst zijn, van harte gaarne. Hier te blijven is voor u in geen geval zaak, en hoe eer gij vertrekt, hoe gelukkiger het voor u zijn zal.
— Ach, mijnheer de Predikant, antwoordde irrling, gij zijt wel goed en ik heb zooveel vriendschap van u niet verdiend. Maar er zijn gebiedende redenen, die mij verhinderen uwen welmeenenden raad op te volgen. Vooreerst heb ik nog schuld bij machiel blaauwvinger en het zal zeer te bezien staan, of hij mij vergunnen zal mijne manufacturen te verkoopen, voor dat ik hem betaald heb. Het zou mij niet bevreemden, indien hij het gansche pak als pand in bewaring hield. En buitendien 
Hier hield de verhaler zijne rede plotseling in,



sloeg de oogen neder en zag zwijgende voor zich.
— Begeert gij mij misschien ook alleen te spreken? vraagde mijn vriend hieronymus op deelnemenden toon.
— Ach neen! mijnheer, antwoordde irrling, waarom zou ik aan u beide, die zoo veel belang in mij betoond hebt, niet de waarheid zeggen, al is die ook beschamend voor mij? Laat het mij vergund zijn u de oorzaak van mijn vertrek uit mijne vaderstad bekend te maken. Mijn vader is een welgezeten burger in de stad mijner inwoning. Ik ben zijn eenige zoon, en was van mijne jeugd af de lust zijner oogen. Toen ik echter de kinderschoenen uitgetrokken had, kwam ik in gezelschap, dat mij niet voegde. Ik verbond mij in eenen manufactuurhandel met een jong mensch van ligtzinnige beginselen. Tegen den raad van mijnen braven vader waagde ik mij met mijnen compagnon in gevaarlijke speculatiën. Wij waren op het pnnt van bankroet te maken, toen mijn vader bijsprong en meer dan de helft van zijn vermogen opofferde, om het te kort te dekken. In plaats van door deze ondervinding wijs geworden te zijn, vingen wij de oude speculatiën weder van voren af aan. Ik, die een groot minnaar van uitgaan was, liet het gansche bestuur der affaire aan mijnen ligtzinnigen compagnon over. Het duurde niet lang, of wij geraakten voor de tweede maal



in nood, en wederom opende mijn vader zijne beurs, waarin hij echter nu zoo diep grijpen moest, dat hem naauwelijks genoeg overschoot voor zijn eigen levensonderhoud. Voor de tweede maal gered schepten wij weder moed en begonnen dan ook vooreerst ons, voorzigtiger te gedragen. De zon des voorspoeds ging over ons op; wij deden goede zaken en ons krediet herstelde zich weldra geheel en al. Maar onze beenen hadden nog geene kracht genoeg bekomen om die weelde te kunnen dragen. Door begeerte naar nog meerdere winsten geprikkeld waagden wij weder eenen zeer hagchelijken kans. Hij mislukte ons en wij geraakten nu in eenen nood, nog veel grooter dan den vorigen. Radeloos begaf ik mij tot mijnen vader en begeerde zijne hulp, daar ik met eenen schuldeischer te doen had, die gezworen had mij in de gevangenis te zullen werpen, zoo ik hem niet tot den laatsten penning toe betaalde. Hij was een hardvochtig en rijk man, en ik wist, dat hij den wil en de magt bezat, óm deze bedreiging uit te voeren. Mijn vader hoorde mij toornig aan en verklaarde mij, dat hij zoo min in staat als gezind was, thans wederóm den afgrond te dempen, dien mijn compagnon door zijne roekeloosheid geopend had. Ik wist echter, dat hij nog een met brillanten omzet medaillon van mijne zalige moeder had, hetwelk met haar portret versierd was en welks waarde ruimschoots tegen mijne schulden op-



woog. Ik verlangde van hem, dat hij dit kleinood, waarvoor een juwelier hem reeds eene aanzienlijke som geboden had, zou verkoopen, doch de oude man wilde daarvan volstrekt niet weten en al mijn bidden en smeeken stuitte af op de onverzettelijkheid van zijn besluit. Toornig begaf ik mij weder naar mijne woning, nam al het bare geld, dat ik nog bezat, mede, alsmede wat ik aan winkelgoederen nog bergen kon en nam de vlugt naar Stettin. Hier scheepte ik mij in het eerste het beste schip, dat zeilree lag, in, en weldra droegen mij de golven der Oostzee buiten het bereik van mijnen vervolger. Het overige, mijne heeren is u bekend. Oordeel nn zelve, of ik naar mijne vaderstad kan terugkeeren, zoo lang ik van daar geene tijding bekom, dat ik niets meer te vreezen heb.
— Gij hebt wel gedaan, zeide mijn vriend hieronymus, dat gij ons zonder achterhoudendheid uwe omstandigheden hebt blootgesteld. Zonder dat konden wij u niet van goeden raad dienen. Maar dien goeden raad thans te vinden, is inderdaad zeer moeijelijk. Het eerste wat ik u op het hart drukken kan, is de hartelijke bede, dat gij uit deze smartelijke ondervindingen tracht wijsheid te bekomen, die voor uw volgend leven heilzaam voor u zijn kan. Gij ziet, dat al uwe ellende hieruit ontstaan is, dat gij God niet voor oogen gehouden hebt. Naar alles, wat ik thans van u weet, komt het mij voor, dat gij tot dusverre u



weinig bekommerd hebt om de eeuwige belangen uwer ziel. Vrolijk te leven op aarde en schatten te winnen, ten einde dat vrolijke leven te kunnen voortzetten, ziet daar het eenige doel van uw streven. Gij hebt slechts gevraagd, hoe gij in deze wereld naar den lust van uw hart zoudt kunnen leven, maar om eene nog gewigtigere vraag hebt gij n niet bekommerd, namelijk, hoe het met u gaan zal in de toekomende wereld. Uw hart heeft steeds verre afgedwaald van God, die u geschapen heeft en met wien gij in de eeuwigheid eenmaal zult te doen hebben. Dezen gevaarvollen toestand hebt gij weinig geacht, maar God, die uw verderf niet begeert, heeft dien met ernstige zorg ter harte genomen. Daarom heeft hij u uwe plannen doen mislukken en u doen ondervinden, dat deze wereld met al hare goederen nog ijdeler is dan de ijdelheid zelve. Hij heeft u arm gemaakt, opdat gij nu uwen rijkdom in Hem zoudt zoeken, en nu is dit mijne hartelijke bede, dat gij uit uwe tegenwoordige ondervindingen leert, dien rijkom in God te vinden.
Bij deze woorden van mijnen vriend hibronvmtjs sloeg irrling de oogen beschaamd ter aarde en sprak geen woord, en toen mijn vriend met spreken ophield, bleef hij nog steeds het stilzwijgen bewaren. Dit beviel mij niet, en indien hij dan ook al weigerde zich te vernederen, zoo had ik toch nog liever gezien, dat hij tegengesproken bad; want tegenspraak, zoo meende ik, bewijst dan



toch nog, dat er lust is in den strijd om de waarheid ; maar stilzwijgen verraadt onverschilligheid, die gewis de doodelijkste vorm van den tegenstand is. Ik meende, dat mijn vriend hieronymus er ook zoo over dacht, toen hij den vreemdeling te kennen gaf, dat zijn tijd thans hem niet toeliet het gesprek langer voort te zetten, waarom hij hem verzocht, te gelegener tijd weder te komen, ten einde dan zijne belangen nader met hem te bespreken.
— Gij zijt zeker ook van meening, zeide ik tot mijnen vriend, toen irrling vertrokken was, dat er aan dezen mensch niet veel te doen valt. Dat stilzwijgen op uwe welmeenende toespraak was geen goed teeken.
— Laat ons niet te spoedig oordeelen, antwoordde mijn vriend, wij lezen ook van aüron, dat hij stilzweeg, toen de Heer hem bestrafte, en dat stilzwijgen was juist een bewijs, dat hij voor God geworden was, gelijk een gespeend kind voor zijne moeder. Intusschen, ik geloof toch met u, dat het hart van dezen jongman nog niet gebroken is, anders zou hij in zijn verhaal wel blijken gegeven hebben, dat hij zijne schuld niet alleen jegens zijnen aardschen, maar ook jegens zijnen hemelschen schuldeischer erkent. Daarom komt het mij niet onwaarschijnlijk voor, dat God hem nog zwaardere wegen zal laten bewandelen, en het is een groote zegen voor een zondaar, wanneer God zich al die moeite om hem geven, en zich zooveel aan hem wil laten gelegen liggen.
o



— Ja, zeide ik, er is wat noodig, om ons op den regten weg te brengen.
— Zeker, hernam mijn vriend, dat ziet gij aan dezen Duitscher zonneklaar bewezen. Welk eene moeite, tijd en kosten heeft hij niet te vergeefs verspild, zonder dat hij eene schrede nader tot zijn vaderland gekomen is! Hij heeft gereisd en gezworven naar Oost en West, met het doel om in zijn vaderland te komen, maar van al de schreden, die hij gedaan heeft, heeft hij er geene enkele op den regten weg gezet. Wij weten nu, dat eene zware schuld hem ver van zijnen vader en zijn vaderland terughoudt. Dit is het punt, waarop voor hem alles nederkomt. Zoo lang die schuld niet opgeheven is, zal zijn vaderland hem steeds een ver land blijven, en het baat hem niets, of hij naar Amsterdam of Brussel, Aken of Keulen reist. Ik zie, dat gij glimlacht, wegens het dwaze bestaan van dezen mensch. Maar hij is helaas de eenige dwaas van zijne soort niet. Wij worden allen door eene zware schuld verre buiten het hemelsche land gehouden en wij zijn het Paradijs ontvlugt, uit schrik voor den schuldeischer, wiens engel met een vlammend zwaard de paradijspoorten bewaakt. Het behaagt ons evenwel niet aan dit barre strand, waar wij thans Tondzwerven, en wij zouden wel gaarne weder in dat schoone vaderland terugkeeren. Daarom beginnen wij te reizen en te trekken, door eene bestendige onrust gejaagd, en wij bewandelen allerlei wegen naar den eigenen zin onzes



harteil, ons diets makende, dat wij daardoor met der tijd weder in het vaderland komen zullen. Maar het haat ons alles even weinig als het onzen Duitscher baatte, toen hij naar Brussel reisde. Ja wij wegen veel geld uit en getroosten ons veel arbeid; wij geven aalmoezen en wij vasten, wij versieren ons met goede werken voor het oog der menschen en loopen de eene kerk uit en de andere weêrin, overvloedig zijnde in gebeden en gezangen en ons zeiven vleijende met de hoop, dat ons dit alles nader brengen zal tot het hemelsche vaderland. Maar helaas, wij zijn op weg naar Brussel, in plaats van naar Berlijn, en menig een komt met al deze deugd en eigene geregtigheid ten slotte in de steengroeve teregt, waar hij onder de zweep van den dwingeland de ellende te trekken heeft met wagenzeelen. Ik heb ten minste reeds aan zoo menig sterfbed van zoogenaamde deugdzame en onberispelijke lieden gestaan, waarbij mijne ziel van weedom wegkromp op het gezigt van den schrikkelijken onvrede, die daar het gemoed van den zondaar beroerde. Ach, hoe ver, hoe ontzaggelijk ver, zag ik daar die zielen van hun vaderland verwijderd, en dat, nadat zij hun gansche leven lang gereisd en gezworven hadden, meenende daarmede weldra voor de poorten van het hemelsche paradijs teregt te komen! Doch op het sterfbed en voor den gapenden afgrond der eeuwigheid vallen menigeen de schellen van de oogen, en dan ontwaart men met ontzetting, dat



men zijn gansche leven lang te vergeefs gearbeid, gereisd en gezwoegd heeft. Geloof mij, zacharias! de wereld wemelt van zulke reizigers, die allen hopen in het vaderland te zullen komen, maar die voor hunne hoop even weinig grond hebben als onze Duitscher voor de zijne, toen hij op reis was naar Brussel.
— Maar, zeide ik, het is dan toch wel treurig, dat zoo velen zich met eene valsche hoop bedriegen, en het is hun toch ook waarlijk niet euvel te duiden, daar zij immers de speelballen zijn van een ongelukkig misverstand.
— Ja, maar een misverstand, waaraan zij zich gaarne overgeven, omdat zij daarin de beschaming, die de waarheid hun brengen zou, trachten te ontvlugten. Onze Duitscher wist immers zeer goed, althans hij moest het weten, dat voor hem het voorname en eenige punt van zorg bestond in zijne schuld jegens zijnen schuldeischer. Zoolang deze niet voldaan is, is immers alle moeite te vergeefs.
— Maar, zeide ik, hij begaf zich immers tot zijnen neef, juist in de hoop, dat deze zijn schuld voldoen zou?
— Ja, juist; maar wat was deze hoop anders dan een zeepbel in de lucht? Indien zijn eigen vader die schuld niet voldoen wil, hoe kon hij zulks dan verwachten van een neef, dien hij niet eens kende? En waarom wilde zijn vader zijne schuld niet betalen? Ik herinner mij, dat hij ons zeide,



van zijnen vader die betaling verlangd te hebben, en dat hij, toen zijn vader dit weigerde, toornig heengegaan is. Dit maakt mij het gedrag van dien man, die zijnen zoon immers als den lust zijner oogen liefhad, verklaarbaar. En nu vermoed ik ook de oorzaak, waarom het antwoord zoo lang uitblijft. Ik vrees, dat ook de brief, dien onze jongman aan zijnen vader gezonden heeft, niet in den regten toon is geschreven geworden. Het hart is niet gebroken geworden, — ziedaar de oorzaak van al de ellende. Het bestaan der Bchuld kan hij niet ontkennen, maar de schande der schuld wil hij niet toestemmen, en zoo lang hij dit niet doet, is het natuurlijk, dat de vader niets voor hem doen kan; want voor eenen onberouwelijken zondaar zijn alle opofferingen te vergeefs. De eenige weg tot uitredding voor hem ligt in de vernedering van een schuldbelijdend hart. Niet bij zijnen neef, noch bij een ander, maar bij zijnen vader had hij hulp moeten zoeken. Dezen had hij te bidden de schuld voor hem te betalen, en daarom behoorde hij zijnen weg naar Berhjn te rigten en niet naar Brussel. Maar ik geloof, dat hij van zijnen vader bestraffende brieven verwachtte, te meer nu het antwoord zoo lang uitblijft, en daarom wil hij liever zijne hnlp zoeken bij vreemden, die hem, zoo als hij meent, niet bestraffen zullen. En zoo, mijn vriend! is het met de meeste reizigers naar het verre land gesteld. Zij ontwijken steeds het ei-



gentlijke punt, waarom het te doen is, namelijk de schuld. Wij hebben tegen God gezondigd, en dat is onze groote schande. Maar van die schande willen wij niet weten, en daarom zoeken wij bij ons zeiven en bij anderen onzen troost en niet bij God, want wij vreezen, dat hij ons onze zonden voorhouden en onze schande ontdekken zal. Ziedaar de oorzaak van al die nuttelooze omwegen, die de menschen bewandelen. Zij willen niet in hunne binnenkamer op hunne knieën hunne groote schuld voor God bespreken. Zij willen niet tot hem, die zooveel oorzaak tot toorn tegen hen heeft, roepen om de vergeving hunner zonden en de uitwissching hunner schulden. Het hoogmoedige hart heeft geen geduld om de liefelijke boodschap van den hemel af te wachten. Het wil zelf werken en reizen en trekken, om te zien of het ook zijne taak huiten den vader in orde brengen kan. En echter het zal nimmermeer gelukken. Alleen de vader heeft het kleinood, welks waarde groot genoeg is om den schuldeischer te bevredigen. Wanneer hij dat overgeeft, dan staat het verre land weder vrij en open en de schuldenaar wordt met opene armen ontvangen. En zoolang dat niet geschied is, zal het een eeuwig rondzwerven blijven, dat van de eene ellende in de andere voert, zonder dat men eene schrede gevorderderd is tot de ware rust.
Zoo sprak mijn vriend hieronymus , en ik geloof niet, dat hij deze woorden te vergeefs gespro-



ken heeft. Althans het was mij welkom, dat hij wegens eene kerkelijke vergadering zich dien avond uit mijne tegenwoordigheid verwijderen moest; want nu had ik gelegenheid eenen geruimen tijd alleen te zijn in mijne binnenkamer.



VIERDE HOOFDSTUK.
WIJ LEEREN EENE VERMOEIDE ZIEL KENNEN'.
Op zekeren dag begaf ik mij met mijnen vriend hieronymus weder naar de herberg van machiel blaauwvinger. Wij vonden onzen Duitscher niet te huis, doch de waard was hem ieder oogenblik te verwachten.
En hoe gaat het tegenwoordig met hem?
vroeg mijn vriend.
— O tamelijk wel. Ik heb hem nog al wat moed in het lijf gesproken, en hij is er thans op uit, om te zien, of hij hier niet wat werk bekomen kan.
W"at? werk? heeft hij dan besloten hier te
blijven ?



— Ja, dat zal hij wel moeten, hernam de waard, glimlagchend de schouders ophalende. Zijn geld heeft hij op reis verteerd en daar staat immers in den Bijbel, wie niet werkt zal niet eten?
— Maar hij heeft hier immers nog goederen. Heeft hij die dan reeds verkocht?
— Wel jawel! dat lijkt er niet naar! Daar zal hij wel afblijven! Wanneer hij nog 14 dagen bij mij geweest is, zal hij al ruim zooveel bij mij verteerd hebben, als de geheele plunje waard is. Gij begrijpt, dat het zeewater er ook niet veel goed aan gedaan heeft. Ik heb müzes levyssohn eens hier laten komen, om den voorraad te taxeren, en daarnaar te rekenen, staat hij bij mij al voor meer in het krijt. Er schiet dus niets anders voor hem over, dan handen uit de mouw te steken, en ik heb hem gezegd, dat hij een jong kerel is, die ligt zooveel verdienen kan, als noodig is om dubbel de reis naar Berlijn te betalen.
—■ Die arme man, zuchtte mijn vriend, terwijl hij den waard hoofdschuddend aanzag.
— Hoe zoo, Dominé? vroeg de waard gluipoogend. Gij ziet mij er toch niet op aan, naar ik hoop?
— Ik heb van u volstrekt niet gesproken, hernam mijn vriend, hem ernstig aanziende, indien uw geweten u niet beschuldigt voor God, die alle dingen kent en ziet, hebt gij immers u om menschen niet te békommeren?



_ Nu, dat meen ik ook, antwoordde machiel, terwijl hij eene kroes bier inschonk. Maar om van wat anders te spreken. Weet gij wel dat er heden nacht weder een schip aan onzê kust gestrand is, en wel een Koningsberger, naar ik verneem? De manschap is gelukkig'gered en in het naaste dorp aan wal gebragt. Het spijt mij, dat wij dit buitenkansje niet bekomen hebben.
Naauwelijks had de waard dit gezegd, ot irrling trad haastig de kamer binnen. Hij was blijkbaar in groote spanning, en eene hoog roode kleur scheen, bij het fonkelen zijner oogen, aan te duiden, dat hij zeer verheugd was.
_ O vind ik u hier, mijne heeren! nep nn uit, terwijl hij nevens ons plaats nam, dat is heerlijk! Ik kom regelregt van het naaste dorp, waar dezen morgen de equipage van het Koningsberger schip aangekomen is. Daaronder bevindt zich een stadgenoot van mij, die eerst sedert eene maand zijne woonplaats verlaten heeft. Hij heeft mij goede tijding gebragt. Volgens zijn verhaal was er nog kort voor zijne afreize in de stad algemeen over gesproken, dat mijn vader een kostbaar kleinood aan den juwelier verkocht zou hebben, om de schulden van zijnen zoon te betalen. Gij kunt het u voorstellen, hoezeer dit berigt mij trof. „Gij moet," zoo zeide hij mij, „u zulke schrikbeelden niet maken van uws vaders toorn. Indien de laatste ontmoeting misschien



ook wat bar geweest is, zoo heeft de goede man het toch zeker zoo erg niet gemeend. Hij heeft u zonder twijfel wel reeds geantwoord, maar de brief is waarschijnlijk verloren geraakt." Dit heeft mij wederom vrolijke hoop gegeven, en ik twijfel niet of er zal wel spoedig een berigt van den ouden heer komen, dat mij in staat stelt weder zonder zorg naar huis terug te keeren.
— Ik hoop van harte, antwoordde mijn vriend, dat gij u hierin niet zult teleurgesteld vinden, maar kunt gij nog al staat maken op hetgeen uw stadgenoot u zegt? Kent gij hem van nabij ?
— O wel zeker! wij waren altijd vrolijke kameraden en zagen elkander dagelijks aan het billard. Hij was onder ons zeer gezien wegens zijne vrolijke invallen en snakerijen, en hij is ook nu nog dezelfde gebleven, ofschoon hij half dood uit het water is opgevischt. Het is alles vrolijkheid, wat er aan hem is.
— Zoo! hernam mijn vriend hieronymus, na eenig stilzwijgen, en hebt gij hem wel eens over dat kleinood van uwen vader gesproken?
— O ja! dikwijls, wanneer wij onder eene flesch wijn vertrouwelijk te zamen zaten te praten.
— Nu, vervolgde mijn vriend, dan moet ik u zeggen, dat ik voor alsnog zeer weinig vertrouwen in dat berigt stel, en ik vrees, dat deze jongman u eene aangename tijding heeft willen brengen, om u gunstig jegens hem te stemmen.



Heeft hij u niet om hulp en ondersteuning gevraagd ?
Ja, zeker! en ik heb hem in mijne vreugde
den eenigen rijksdaalder geschonken, dien ik nog bij mij had.
Ei, die slimme vogel! daar heeft hij u aardig beet gehad, merkte machibl blaauwvikgbr aan.
— Zoudt gij dan meenen, dat hij mij bedrogen heeft, vraagde irrling ons eenigzins verschrikt.
Ik vrees dit maar al te zeer. Gij doet verkeerd met uwe hoop te vestigen op zulke losse geruchten. Het is een groot voorregt, wanneer men eene goede tijding ontvangt, maar het voornaamste, waarop het daarbij aankomt, is de vraag, of de tijding maar is. Goede tijdingen kan iedereen ons brengen, maar wat baten zij ons, wanneer zij later blijken valsch te zijn? Wij hebben ons dan met eene ingebeelde hoop vrolijk gemaakt en de droefheid, die daarna volgt, wordt slechs des te grooter. Indien uw vriend bewijzen bij zich droeg, dat hij van uwen vader zelf gezonden was, zou ik u hartelijk geluk wenschen, want het is alleen de afgezant van uwen vader, die u niet alleen eene blijde, maar ook de ware, de echte tijding brengen kan. En zoolang gij die niet hebt, geef ik u den raad, u te onthouden van voorbarige vreugde, die in plaats van u rijker te maken, u no<* veel meer in diepe armoede stort. Gij



zijt ten minste nu reeds een rijksdaalder kwijt en mij dunkt, dat is voor u in uwe tegenwoordige omstandigheden een gevoelig verlies.
— Ja, zeker, riep de waard uit; gij hadt dien wel in uwen zak mogen houden! Hadt gij hem mij maar gegeven, dan ware hij beter bewaard gebleven.
De arme Duitscher zuchtte en zette zich met het hoofd in de handen aan de tafel in diep gepeins neder. Het was treurig te zien, hoe hij het beeld vertoonde van iemand, die plotseling uit den hemel gevallen en in eene woestijn teregt gekomen is. Nadat wij hem nog eenige woorden tot zijne vertroosting toegesproken hadden , namen wij afscheid van hem.
— Nog eene bede, zeide hij, ik wil wederom eenen brief aan mijnen vader schrijven. Zoudt gij wel de goedheid willen hebben, mijnheer de Predikant, eenige woorden daarbij te voegen? Uwe betrekking, waarin mijn vader alle vertrouwen stelt, zal aan uwe woorden gewis een gezag verleenen, dat bij hem gunstig voor mij werken kan. Gij kunt gerust in het Hollandsch schrijven, want mijn vader is die taal evenzeer magtig als ik.
Mijn vriend stond hem dit verzoek gaarne toe, en nadat hij ons met ter neder geslagene oogen ter deure uitgeleid had, begaven wij ons wederom naar de pastorij.
Onderweg spraken wij over niets anders dan



over den armen zwerveling, en mijn vriend besloot ons onderhoud met de volgende woorden: „Wij, zondige en schuldige menschen, zijn allezins geneigd, om de gunstigste tijding aangaande Gods gezindheid jegens ons te gelooven, wanneer het slechts niet noodig is daarbij te erkennen, dat wij Zijnen toorn verdiend hebben. Voor onzen armen Duitscher was het berigt zeer welkom, dat zijn vader het zoo erg niet meende als hij wel dacht, en dat de goede man al het gebeurde door de vingeren ziende, het kleinood zonder eenig bedenken overgegeven heeft. De gansche zaak komt daardoor te staan in het licht van eene jeugdige onbedachtzaamheid, die als het ware met een glimlach en eene snelle opoffering weer goed te maken is. Zij, die zulk eenen goeden God prediken, zijn altijd aangename boodschappers in de wereld. Maar, helaas wij zijn met zulke tijdingen slecht gediend, om de eenvoudige reden, dat zij niet op de waarheid gegrond zijn. En het is alleen de waarheid, die ons kan vrijmaken. Zoo lang irbijng aan zulk eene tijding genoeg heeft, is zijn hart nog evenzeer aan zijne zonden verkleefd als vroeger, en wanneer hij op zulk eene tijding in zijne vaderstad terug kwam, zou hij weldra weder dezelfde lichtmis en schuldenmaker zijn als weleer. De boodschap, die God ons uit den hemel zendt, is niet alleen eene blijde, maar ook eene vrij makende, eene van de zonde reinigende boodschap, want



zij kan alleen door degenen met vreugde aange nomen worden, die beide de verderfelijkheid en de afschuwelijkheid der zonde erkennen. Die boodschap, namelijk, gaat vergezeld van de ernstige verklaring, dat God Zijnen Zoon voor ons overgegeven heeft, om ons te verlossen van den vloek en zalig te maken van den toorn. Waar dit bestanddeel dier boodschap gemist wordt, daar mag zij den zondaar voor een oogenblik invoeren in zekere vreugde, maar zij kan hem niet uitvoeren uit zijne zonde. Alleen wanneer hij de boodschap met die verklaring van harte aanneemt, zal hij ook het kwaad, dat hem ten verderve bragt, van harte beginnen te verfoeijen.
Den volgenden dag ontvingen wij den brief van irrling aan zijnen vader. Hij was van den volgenden inhoud:
„Waarde Vader! Er zijn nu reeds meer dan twee maanden verloopen, sedert dat ik vergeefs naar eenen brief van u uitzie. Ik kan dit stilzwijgen niet anders verklaren, dan door te veronderstellen, dat mijn of uw brief niet is teregt gekomen. Ik ben hier door schipbreuk aan land geworpen en heb al mijne goederen verloren. Gij kunt wel begrijpen, dat ik nu in moeijelijke omstandigheden verkeer. Het zou mij aangenaam zijn, indien gij bewerken kondt, dat ik weder zonder moeite



en zorg naar huis kon terugkeeren. Gij moet het gebeurde tusschen ons ook zoo erg niet nemen; ik was wel wat driftig, toen ik u verliet, en zeide wel, dat ik u niet noodig had, en mij zeiven wel zou weten te helpen, maar gij t«dt mij ook boos gemaakt, door te zeggen, dat ik een doorbrenger en verkwister was. Nu, waarde vader! laat het maar alles vergeten en vergeven zijn van beide kanten, en verkoop het medaillon maar, dan komt er een eind aan al mijn ongeluk. Als ik dan weder te huis ben, zal 'ik spoedig wel weder zooveel verdienen, dat ik het weder°kan inkoopen. hendrik taüSOHBR heeft hier ook schipbreuk geleden, en mij verteld, dat gij het medaillon reeds verkocht hebt. Ik hoop van harte, dat dit waar mag zijn, ofschoon de Predikant alhier er niet veel geloof aan slaat, hetgeen ook wel gegrond kan zijn, want henduik was altijd een wonderlijke borst. Nu vaarwel, waarde vader! en laat spoedig goede tijdingen hooren aan
Uwen liefhebbenden Zoon
willem irrling."
Toen wij dezen brief gelezen hadden, zag mijn vriend hieronymus mij ernstig aan. Ik begreep wat hij zeggen wilde, en hem voorkomende, zeide ik: „Ja gij hebt gelijk, dat hart is nog geenszins gebroken. Dat is de toon niet, waarop



een schuldige zoon aan zijnen vader behoort te schrijven. En wat wilt gij er nu onder zetten?
— Denkt gij, antwoordde mijn vriend, dat ik onder zulk eenen brief een letter schrijven kan? Wij zullen hem eenvoudig bewaren, totdat de toekomst leert, welk gebruik wij er van maken zullen.
Eenige dagen later kwam irrling weder in de pastorij. Hij was van het hoofd tot de voeten beslijkt en wij konden hem naauwelijks herkennen. Aamechtig viel hij op eenen stoel neder en tranen stonden in zijne oogen.
— Vriend irrling! riepen wij beide als uit éénen mond, wat deert u en vanwaar komt gij?
— Ach, mijne heeren! antwoordde hij, mijne ellende is niet te overzien; ik ben arbeider geworden aan den Zeedijk en heb nu reeds zes dagen met den kruiwagen geloopen.
—' Hoe zijt gij daartoe gekomen ? vraagden wij weder verwonderd.
— Ja, mijne heeren, wat zou ik doen? mijn geld en goed is daarheen, machiel blaauwvinger gaf mij nu den raad werk te zoeken aan den Zeedijk, waaraan eene groote reparatie geschiedt. „Gij kunt," zoo zeide hij, „uw logies bij mij behouden en dagelijks naar het karrewei gaan, dat op een half uur afstands van hier ligt. Een jong kerel, gelijk gij, kan daar braaf geld verdienen, en zoo gij u goed houdt, kunt gij nog gemak-



kelijk zooveel overwinnen, dat gij uwe reis naar Berlijn betalen kunt." Nu vertelde ik hem echter van mijne schuld en deed hem zien, dat het mij weinig baten zou, al had ik het reisgeld ook, daar ik toch niet in mijne vaderstad durf komen, uit vrees voor mijnen schuldeischer. „O," zeide hij daarop, „dat heeft niets te beduiden. Gij zijt hier niet in Duitschland, maar in Holland, en in Holland wordt de arbeid grof betaald. Gij kunt ligt zooveel oververdienen, dat gij eene goede som bespaart, en zoo gij dan een paar loten in de loterij neemt, die ik u voor een prijsje zal overdoen, kunt gij zelfs heden over een jaar reeds een vermogend man zijn." Hierop verhaalde hij mij van verschillende arbeiders, die thans, zoo als hij zeide, met koets en paard reden. Ik maakte veel zwarigheid tegen dezen raad, maar toen machiel mij zeide, dat hij mij dan niet langer zou kunnen herbergen, en zelfs dreigde, mij terstond het logies op te zeggen, toen schoot mij geene andere keus over, en onder veel zuchten begaf ik mij den volgenden morgen naar het karrewei. Maar ach, mijne heeren! hoe spoedig werd ik gewaar, dat er voor mij, armen schipbreukeling, van verre niet aan te denken is, door mijnen arbeid ooit zooveel te zullen verdienen, dat ik mij zelfs het dagelijksch brood verschaffen kan. Ik heb nu zes dagen lang dien zwaren arbeid verrigt, maar ik gevoel, dat ik dit niet lang zal kunnen volhouden. Ik ben van jongs af aan zulk werk niet gewoon en



mijne krachten zullen er onder bezwijken. Ach, mijne heeren! ik ben zeer ongelukkig, en indien het niet anders wordt, wensch ik dat God een einde aan mijn leven maakt. Alleen de gedachte aan mijnen vader geeft mij nog eenigen troost, en ik kom hier slechts om te vernemen, of gij mijnen brief reeds opgezonden hebt, en wat gij er onder geschreven hebt.
— Ibrxing, ik beklaag u van harte, antwoordde mijn vriend hibbonymtjs, zich naast hem neder zettende, maar deze gang van zaken verwondert mij niet. Gij hebt uwen weg in uwe eigene hand gesteld, en wanneer de mensch dit doet, kan hij verzekerd zijn, dat het einde daarvan ellende is. God wederstaat den hoovaardige, maar den nederige geeft Hij genade. Ik heb uwen brief niet opgezonden en er ook geen woord onder geschreven, want zulk eenen brief mag een schuldige zoon niet aan zijnen vader zenden.
— Hoe zoo, mijnheer de Predikant? is daarin dan iets, hetwelk gij meent, dat nadeelig voor mijne zaak werken zou ?
— Zeker! want die brief ademt niet de taal van een berouwhebbend hart, maar van een ligt— zinnig gemoed, hetwelk het met de zonde ligt neemt. Zeg mij, indien gij mij eenigzins uw hart wilt openen, hebt gij uwen braven vader niet zwaar beleedigd ? Hebt gij niet het grootste gedeelte van zijn vermogen door verkwisting en ligtzinnigheid doorgehragt ? En heeft uw vader zich daarentegen



niet op de liefderijkste en teederste wijze jegens u gedragen, geduld hebbende met uwe dwaasheden en langmoedig zijnde over uwe verkeerdheden ?
Bij deze vragen sloeg irrling de oogen neder en sprak geen woord.
— Wel nu, vervolgde mijn vriend hieronymtjs, ik wil uw stilzwijgen als eene toestemming aanmerken. Indien dan de zaken alzoo staan, zijt gij dan niet de schuldige en heeft uw vader dan geen regt om toornig op u te zijn ? En kwaamt gij nu slechts tot hem met dit schuldbesef in het hart en met de bede om vergeving op de lippen! Maar in plaats daarvan vergoelijkt gij uwe misdad als een klein vergrijp en gij verwijt uwen vader zijnen toorn als een groot onregt. Aan zulk een hart, mijn vriend! kan ook God geen genade geven, en daarom treedt Hij u als een wederpartijder tegen op uwen weg en snijdt u alle toegangen af, zoodat gij tot de uiterste ellende komt. Geloof mij, gij hebt het heil te Amsterdam en te Brussel gezocht en nu zoekt gij het weder bij de loterij en de kruiwagens, maar het is in het eene zoo min te vinden als in het andere. Uw vader is het, die u helpen moet, en hij had u misschien reeds heden geholpen, indien gij langs den regten weg tot hem gegaan waart. Maar uit dezen uwen brief te oordeelen, houd ik mij verzekerd, dat ook uw vorige brief ten eenen male den regten toon miste, en ik acht het waarschijnlijk, dat dit de oorzaak is, waarom het antwoord van uwen vader zoo lang



uitblijft. Want aan een kind wil een vader immers gaarne schrijven, doch wie wil met eenen oproerige spreken ?
Op deze wijze en met nog vele andere woorden, sprak mijn vriend hieronymus tot den armen jongman, en het kwam mij voor, dat deze den indruk dier rede wel gevoelde. "Ten minste zijne tranen vloten in overvloedige stroomen uit zijne oogen, en het duurde eene geruime poos, eer hij kon antwoorden.
— Mijnheer de Predikant, zeide hij, ik geloof dat er veel waarheid is in hetgeen gij daar zegt, en ik neem uwe woorden in dankbaarheid aan. Ik hoop slechts, dat mijn vader nog tot goede gedachten zal gekomen zijn en dat hij mij niet al te gestreng behandelen zal; ten minste, indien zijn antwoord niet spoedig komt, weet ik niet, waartoe ik nog zou kunnen geraken, want op deze wijze word ik het leven moede en heb ik geene begeerte, om het nog langer te rekken.
— Jongman, antwoordde mijn vriend hieronymus, hem ernstig aanziende, zie toe, dat gij u niet geheel en al overgeeft in de handen van den booze. Hij is een menschenmoorder, en wie naar hem hoort, heeft den dood lief en haat het leven. Wend uw aangezigt niet naar hem, maar naar den levenden God, bij wien uitkomsten zijn tegen den dood. Zeg niet alleen tegen uwen aardschen vader, ik heb gezondigd, maar roep met David: „Tegen U, tegen U heb ik misdaan." Dan



zult gij ondervinden, dat er ook voor u een stroom vloeit, waarin gij kunt gewasschen worden van uwe ongeregtigheid, en dat er ook voor u een vrij moedigen Geest leeft, die n de vreugde des heils wedergeven kan.
Onder deze woorden stond irrling op, drukte ons met aandoening de hand en verwijderde zich met gebogen hoofd.
— Zijn antwoord behaagt mij nog niet, zeide ik, hem naziende.
— Neen, antwoordde mijn vriend, maar hij is ook nog eerst in het begin van den strijd, en van zulk een is de taal van den overwinnaar nog niet te verwachten.
Er verliepen veertien dagen, waarin wij niets van onzen schipbreukeling vernamen. Eindelijk op zekeren dag, kwam er eene boodschap met het verzoek, of de Predikant geliefde tot hem te komen, daar hij ernstig ziek was.
— Gij gaat toch méde? zeide mijn vriend hibronymüs tot mij.
— O, indien ik mag, zeer gaarne, antwoordde ik.
— Zeker, waarom zoudt gij niet mogen? Ik geloof, dat wij heden eene vermoeide ziel zullen leeren kennen.
Wij vonden den zieke op een eng somber vlieringkamertje, afgeschoten van machiel blaatjwvingers hooizolder. Een ellendige stroozak was



zijn leger, en het was niet te onderkennen, uit •welke stof de deken bestond, die hem overdekte. Daar lag hij in eene gloeijende koorts. Wij schrikten op zijn gezigt, want hij scheen wel tien jaren ouder geworden te zijn en de afmatting stond op zijn gelaat geteekend.
— Ach! het is goed dat gij komt, zeide hij, ons de hand drukkende, ik geloof, dat het met mij ten einde loopt. Ik heb eenen zwaren strijd gestreden, maar hij zal niet lang meer duren. Alleen dit wilde ik u zeggen, en hiervoor wilde ik u dankbaar de hand drukken, uwe woorden hebben mij de oogen geopend. Toen ik u verliet, ging ik zwanger van het plan om mij zeiven van het leven te berooven. Ik sloeg den weg naar den zeedijk in en zette mij neder in het gezigt der bruisende golven. Daar overwoog ik of ik nu niet met eenen enkelen sprong een einde maken zou aan mijne ellende. Er was eene stem in mij, die mij daartoe aandrong, en werkelijk hief ik mij tot twee malen toe op, om mijn voornemen te volvoeren. Maar God heeft mij bewaard, mij indachtig makende aan de woorden, die gij het laatst tot mij gesproken hebt. Dit vooral was mij duidelijk geworden, dat gij de ware oorzaak van het stilzwijgen mijns vaders ontdekt hadt. Ik sta thans in het aangezigt van den dood; waarom zal ik langer aarzelen u de volle waarheid te belijden? Ach, gij ziet een groot zondaar voor u. Ik heb zwaar misdaan tegen mijnen aardschen vader en



tegen God. Mijn eerste brief aan mijnen vader ■was vol verwijtingen, en ik eischte daarin op hoogen toon, dat hij het kleinood verkoopen zou. En toen ik nu aan den oever der zee mijnen weg overdacht, zag ik in, dat ik zelf mijne zaak bedorven had en dat ik van mijnen vader niets meer had te hopen. Deze gedachte maakte mij radeloos en daarom zocht ik de golven op, om mijne smart in de zee te smoren. Maar ik herinnerde mij ook, dat gij gezegd hadt: „God geeft den nederige genade, en den hoovaardige wederstaat Hij." Er was eene stem in mij, die luide boven al het bruisen der rustelooze golven mij toeriep: „Met dien God zult gij te doen hebben! Hem kunt gij niet ontvlugten, al werpt gij u ook in de diepte der zee!" Dit bragt mij tot stilstaan. Ik verloor den moed om mij zeiven door eenen roekeloozen dood voor den regterstoel van dien almagtigen Regter te stellen. Diep ellendig begaf ik mij huiswaarts. Tot arbeiden aan den dijk gevoelde ik mij niet meer in staat, en zoo begaf ik mij in de eenzaamheid naar dit mijn kamertje. Gij hadt mij geraden op mijne knieën te vallen en tot God te roepen. Dien raad volgde ik op, doch naauwelijks had ik eenige woorden uit de diepte van mijn beklemd hart gesproken, of machiel blaauwvingek klom de ladder op en vraagde mij op barschen toon, of ik meende, dat hij mij voor niet de kost geven zou? Hij eischte dat ik mij terstond naar het karrewei aan den dijk begeven zou. Maar



mijne heeren, dat was mij onmogelijk. Die harde arbeid zou mijn ligchaam binnen weinige dagen gesloopt, en, wat nog meer zegt, dat ruwe goddelooze leven zou mijne ziel voor eeuwig te gronde gerigt hebben. Ik bad mijnen huiswaard, zich over mij te ontfermen en in aanmerking te nemen, dat ik van jongs af niet bij zulke ruwe gasten was groot gebragt. Hij liet zich eindelijk verbidden, en besloot, mij bij zich in huis te houden , doch onder voorwaarde dat ik voor de kost en huisvesting hem dienen zou. Dit nam ik als eene weldaad aan en nu moest ik al het ruwe werk in de keuken en den koestal, op het veld en de dorschvloer verrigten. Ook dat viel mij zuur, en ik doopte mijn karig toegeworpen brood in zweet en tranen. Maar hoe afgemat ik des avonds ook dit mijn slaapvertrekje besteeg, toch heb ik hier menig uur in den nacht op mijne knieën doorwaakt ; of ik stond met den dageraad op, om nog lafenis te putten uit het woord Gods, welks lezing gij mij zoo dringend aanbevolen hebt. En daar, mijne heeren, zijn mij de oogen al meer en meer opengegaan. Ik ben ontwaar geworden, dat ik door mijne snoodheid mijn heil hier voor deze en voor de toekomende wereld verwoest heb. Ik heb mijnen braven vader qjj de schandelijkste wijze mishandeld , en God weet het, of de oorzaak van zijn stilzwijgen niet daaraan toe te schrijven is, dat hij reeds ligt te sluimeren in dat graf, waarin ik zijne graauwe haren met kommer heb doen nederdalen."



Hier zweeg de arme zieke eene poos, om aan zijne tranen den vrijen loop te laten. Ook wij zeiden niets, want aandoening belette ons te spreken.
— O, o! zoo vervolgde hij eindelijk, ik ben een groot en snood zondaar. Mijn hart heeft geen rust en in mijne ziel is geene stilte. Ik sta voor de poorten der eeuwigheid, beladen met den vloek van eenen vader, wiens liefde ik met voeten getreden, wiens naam ik onteerd, wiens leven ik welligt verkort heb. En nu lig ik hier, in de diepste ellende, voor ligchaam en ziel verloren, door God en menschen verlaten,.en dat in het aangezigt van den dood, die mij weldra voor den eeuwigen en regtvaardigen Regter voeren zal.
Hier eindigde de jammerende jongman zijne hartverscheurende rede. Door afmatting uitgeput, viel hij achterover in zijne peluw, indien de stroobundel, waarop zijn gloeijend hoofd rustte, dien naam dragen mogt. Ik zag mijnen vriend hieronymus aan. Zijne oogen stonden gelijk de mijne, vol tranen.
— Zacharias, zoo zeide hij op zachten toon tot mij, ziedaar eene vermoeide ziel. Ver van het vaderland — zwoegende onder den last van een knagend geweten — zonder tijding uit de verte en zonder hoop voor de toekomst! Zulk eene ziel, zacharias, is ter dood toe vermoeid en er is geene vermoeijenis gelijk de hare.



— Ach, zeide ik, laat ons hem troosten. Misschien is zijn vader nog wel in leven. Misschien heeft hij hem al zijne misdaden reeds vergeven. Misschien zal God....
— Misschien! herhaalde de zieke, die deze woorden gehoord had. Ach wat baat mij hier een misschien! Neen, neen! mijne schuld is niet te vergeven. Zij is te groot - te snood - te gruwelijk.
Hier zweeg hij wederom, daar de afmatting hem blijkbaar de spraak betwistte. Alleen bewoog hij zijne gevouwene handen krampachtig op en neder, en hij lag daar voor onze oogen als het toonbeeld der volstrektste rusteloosheid.
— Ziet gij, zeide mijn vriend hibronymtts tot mij, met een misschien is hier weinig te troosten. Zulk eene vermoeijenis heeft behoefte aan een ander rustpunt, dan het rijk der mogelijkheden haar aanbieden kan.. Zij behoeft zekerheid, onbedriegelijke zekerheid, en zoo lang zij deze niet heeft, kan zij tot geen rust komen van hare vermoeijenissen.
— Ja, ach ja, dat is waar, hernam ik, diep aangedaan, maar hoe zullen wij hem die zekerheid geven?
— Daartoe behoort slechts één middel, antwoordde mijn vriend, namelijk dat wij hem eene goede tijding brengen uit het verre land.
— Eene goede tijding! ja eene goede tijding! riep de zieke. Maar voor mij niet meer! Het is te laat.



— En echter heb ik eene tijding voor u, hernam mijn vriend hieronymus.
— Van mijnen vader? vroeg de zieke, als door eenen elektrieken schok zich oprigtend, terwijl hij met zijne van den koortsgloed flonkerende oogen mijnen vriend aanstaarde.
— Ja, van den Vader die in de hemelen is, antwoordde mijn vriend. Doch gij kunt dat nu niet dragen, irrling. Ik zal wederkomen, wanneer de koorts u verlaten heeft. Gij hebt rust noodig. Gedenk alleenlijk wat ik u reeds zoo menigmaal gezegd heb: dat jezus Christus in de wereld gekomen is om zondaren zalig te maken. Wend u tot Hem, want Hij roept u toe : Kom tot Mij, gij vermoeide en belaste, en Ik zal u rust geven voor uwe ziel.
Met deze woorden stond mijn vriend op, en zijne handen over den zieke uitbreidende, sprak hij een kort maar treffend gebed over hem uit. Daarop hem belovende, dat hij spoedig zou wederkomen, beval hij hem aan den eenigen en besten Vertrooster der vermoeide zielen, en mij wenkende , leidde hij mij van een ziekbed weg, welks tooneel ik nimmer vergeten zal.



VIJFDE HOOFDSTUK
WAT BENE GOEDE TIJDING UIT EEN TEE LAND OP EENE VERMOEIDE ZIEL VERMAG.
Den volgenden morgen was de zon nog naauwelijks boven de kimmen gerezen, of mijn vriend hieronymus stond reeds voor mijn bed en wekte mij met de woorden: „Graat gij mede? ik ga onzen zieken Duitscher weer bezoeken."
— O, zeer gaarne, antwoordde ik, mij oprigtende, maar hoe laat is het dan?
— Nog geen half vijf.
— Wel dan zijt gij er waarlijk heden morgen vroeg bij.
— Ja, dat heeft ook zijne oorzaak. Ik heb van nacht niet veel geslapen. De arme Duitscher stond



mij gedurig voor den geest. Ik hoorde hem nog immer roepen: „Ach, wist ik maar, dat mijn vader mij alles vergeven wil!" Hierbij dacht ik: wat is het toch eene onuitsprekelijk heerlijke tijding, die wij van God in Christus ontvangen hebben, namelijk dat de Vader ons alles vergeven heeft! Maar zij is ook alleen heerlijk voor dat kind, hetwelk wegens den toorn des vaders bedroefd is. Deze gedachten, die mijne ziel verkwikten, dreven mij den slaap uit de oogen, en ik nam mij voor, zoodra de dag aanbrak, op te staan en onzen armen schipbreukeling te gaan bezoeken. Juist was ik bezig mij aan te kleeden, toen maartje aan de deur tikte en mij berigtte, dat arie de postboden deze nacht een toeval gekregen had, en mij begeerde te spreken, daar hij op zijn uiterste lag. Nu was ik nog meer verblijd, dat ik maar opgestaan was, want deze arie woont een goed eind wegs aan de andere zijde van het dorp. Indien gij er nu niet tegen hebt, willen wij eerst een bezoek bij hem afleggen, om dan vervolgens te zien, hoe het met onzen zieken schipbreukeling gesteld is. Kleed u dan spoedig aan; ik zal intusschen naar beneden gaan en nog eenige zaken voor onze maartje in orde brengen, opdat zij niet in verlegenheid kome door mijne afwezigheid.
Binnen weinige oogenblikken was ik gekleed en bevond ik mij tot de reis gereed. Mijn vriend hieronymus wachtte mij op aan de ontbijttafel, en in zijn gebed gedacht hij de beide zieken voor



den troon der genade. Ach! hij had ook mij, als den derden zieke, wel mogen gedenken, want ook mijn hart was krank en ook ik had dezen nacht weinig geslapen. Het was reeds laat in den avond geweest, toen wij van het ziekhed des Duitschers teruggekeerd waren. Nog vol van de indrukken, die ik daar bekomen had, had ik mij naar mijne slaapkamer begeven. Daar, aan mij zeiven overgelaten, had ik mijnen eigenen toestand met dien van den ongelukkigen jongman vergeleken, en ik was tot het besluit gekomen, dat, ofschoon ik uitwendig groote voorregten boven hem bezat, inwendig nogtans mijn gemoed nog armer was dan het zijne. "Want, zoo zeide ik tot mij zeiven, deze jongman heeft zijnen aardschen vader op verre na zoo zwaar niet beleedigd als gij uwen hemelschen, en indien hij naar eene tijding der vergeving uit zijn vaderland smacht, hoeveel te meer mogt gij dan wel verlangen naar eene boodschap der vergeving uit het verre land des hemels! Maar, zoo dacht ik dan weder, hoe zult gij die vergeving kunnen bekomen, of liever, hoe zult gij u de boodschap dier vergeving durven toeëigenen, daar gij immers nog volstrekt niet die vrome en godzalige gezindheden bezit, welke u die vergeving waardig maken. Waart gij, als uw vriend hieronymus , zóó vervuld met de liefde en het leven Gods! ja, dan zou de.tijding der vergeving ook voor u zijn, maar hoe oneindig ver staat gij beneden hem, en wat moet er nog veel in u gebeuren, eer gij zoo



ver zijt, dat gij, even als hij, die blijde boodschap moogt aannemen! Zoo dacht ik bij mij zeiven en hierbij werd de afstand, die mij van de vergeving scheidde, voor mijne oogen zoo groot, dat ik moedeloos op mijne knieën nederzonk en niets anders uitroepen kon, dan: „Ach Heere God! wijs mij toch aan, hoe ik daartoe komen kan, dat ook ik de vergeving waardig word!" Thans zie ik wel in, dat dit eene dwaze bede was, maar wat kan een mensch anders dan dwaasheid bidden, zoolang hij voor het licht der genade geen oog heeft? Daarop wierp ik mij te bed, maar de onrust mijns gemoeds weerde den slaap van mijne oogleden. Eerst tegen den morgenstond was ik een weinig ingesluimerd, toen mijn vriend hieronymus mij wekte, en nu zat ik aan zijne zijde, terwijl hij door een hartelijk gebed den dag inwijdde. Men kan het sdch dus voorstellen, waarom ik, toen hij voor de beide zieken bad, in mij zei ven zuchtte: „Ach, hadt gij nu ook nog eene bede voor mijn arm onrustig hart!" Intusschen vertroostte het mij toch, dat hij ook zijne en mijne ziel in de genade van den getrouwen Herder aanbeval; want, zoo dacht ik, van dien kant alleen is voor mij nog hulp en genezing te verwachten.
Na eene verkwikkelijke wandeling door de frissche morgenkoelte, die van de zee uit ons versterkend tegen waaide, kwamen wij aan de woning van arie den postbode. Wij vonden hem in zeer bedenkelijken toestand, daar de dokter gezegd



had, dat hij den avond niet halen zon. Zoodra hij mijnen vriend hieronymus zag, wenkte hij hem tot zich en zeide met zwakke stem:
— O, het is goed, dat gij dadelijk komt; ik heh eene misdaad op mijne ziel, die ik u vóór mijnen dood moet openbaren. Gij weet, dat hier voor eenige maanden een Duitscher door schipbreuk aan het strand geworpen is, eu dat hij nog eenige goederen uit het wrak gered heeft. Gij hebt mij zelfs eenmaal bij u ontboden, om te onderzoeken, of er geen brief voor hem uit Duitschland gekomen was. Ik zeide toen: Neen! maar dat was gelogen. Machiel blaauwvinger heeft mij verleid; hij beloofde mij, dat hij mij de helft van den verkoop der goederen van den Duitscher geven zou, indien ik den brief terug hield. Door dit aanbod heb ik mij laten verlokken en ik heb later ook het geld van maohiel ontvangen. Maar God komt thans om mijne misdaad aan mij te bezoeken, en Hij toont, dat Hij een God is, die niet met zich spotten laat en die het regt der verdrukten doet gelden. Mijne vrouw zal u den brief geven, benevens hetgeen er nog van het onregtvaardige geld over is. Met deze woorden gaf de zieke zijne vrouw een wenk, die daarop den brief en een zakje met geld aan mijnen vriend ter hand stelde. Verbaasd zagen wij elkander aan en mijn vriend sloeg de oogen ten hemel met eenen blik, die te kennen gaf, hoezeer zijn gemoed over deze wonderlijke wegen Gods getroffen was.



— En nu, zeide de zieke, is deze last van mijn hart, maar o! wat staat mij nu nog te wachten, als ik voor den eeuwigen Regter verschijn! Zou er nog hoop op genade voor mij zijn? wat dunkt u, Dominé, zou er nog hoop zijn?
— Arie, antwoordde mijn vriend, erkent gij, dat gij den eeuwigen dood verdiend hebt?
— Ja, ja! antwoordde de stervende, volkomen; alle straf, die mij opgelegd wordt, zal ik regtvaardig noemen, want ik ben niet anders dan straffe waardig.
— En aan het kruis, hernam mijn vriend, heeft de Zoon Gods gehangen; meent gij dat ook Hij de straf waardig was, die Hij onderging?
— Neen! Hij was onschuldig, riep de zieke uit. Hij heeft geleden voor de zonden van anderen.
— Wel nu, zeide mijn vriend, kunt gij dan ook gelooven, dat Hij voor uwe zonden geleden heeft en dat Hij uwe straffen heeft gedragen?
— Ach, neen! mijne zonde is te groot, jammerde de zieke, ik ben een dief en bedrieger; mijne zonde is te groot! Kon ik nog wat leven en mijne schuld weder goed maken! O, hoe gaarne zou ik dat doen, maar nu is het te laat. Mijne schuld is te groot!
Bij deze woorden brak de zieke in een hartroerend gejammer uit. Mijn vriend trachtte hem met de yertroosting des kruises tot bedaren te brengen; maar hij weigerde getroost te worden. Te groot! te groot! te laat! te laat! was alles wat men van



hem vernam, totdat eindeh'jk zijne stem begon te zinken en de dood hem de lippen sloot. Daar lag hij, met pijnlijke trekken op het gelaat, die maar al te zeer aandduiden, in welk eenen verschrikkelijken toestand van wanhoop die ziel de eeuwigheid was ingegaan.
— Zacharias, zeide mijn vriend tot mij, toen wij ons weder op den terugweg bevonden, wat is het vreesselijk te vallen in de handen des levenden Gods! Wel te regt staat er geschreven: „Wie den Zoon ongehoorzaam is, die zal het leven niet zien, maar de toorn Gods blijft op hem {*). Deze ongelukkige mensch is heengegaan in den weg van kaïn , die ook zeide: mijne misdaad is grooter, dan dat zij vergeven morde I Dit is de grootste zondej die tevens alle andere zonden bevestigt, namelijk niet te gelooven, dat de genade Gods sterker is dan onze boosheid.
— Maar ach! antwoordde ik, terwijl tranen mij de spraak betwistten, die man had dan toch ook zoo veel op zijn geweten, en ik kon hem zoo goed verstaan, toen hij zeide: Had ik nog wat tijd van leven, dan zou ik nog op de vergeving kunnen hopen, wanneer ik mijnen weg zou veranderd en mijne schuld goed gemaakt hebben.
— Ja, dat verstond ik ook zeer goed, antwoordde mijn vriend, maar ik verstond dit als de natuurlijke uitspraak van het hoogmoedige, on-
(•) Joh. III: 38.



gebrokene zondaarshart, hetwelk meent nog in staat te zijn zich zelf te kunnen veranderen, en zijne schuld door eigene geregtigheid uit te wisschen. Dit is juist die heülooze dwaling van ons trotsche hart, dat wij de vergeving niet uit genade willen ontvangen, maar door onze werken verdienen. De moordenaar aan het kruis evenwel dacht er anders over. Hij erkende niets dan straf verdiend te hebben, en echter geloofde hij, dat de gekruiste Koning, die aan zijne zijde hing, magtig genoeg was, om hem nog in het Paradijs te brengen, ofschoon hij Hem ook niets meer aanbieden kon dan het nederig smeekgebed van eene voor dood en hel verschrikte, maar tot zijne genade toevlugt nemende ziel. Een werk inderdaad heeft deze moordenaar niet verrigt, noch kunnen verrigten, en echter is hij behouden geworden. En waaïdoor? Door het vertrouwen zijner ziel, dat de genade van jezus magtiger was dan al de zonden, die hij bedreven had, hoe groot die ook in zijne eigene schatting waren. En dat is ook de eenige eer, die een zondaar aan jezus toebrengen kan; namelijk dat hij zich zeiven niet in staat acht door zijne zonden eenen afgrond te openen, welken jezus niet in staat zou zijn te dempen.
— Maar, zeide ik, hoe kunnen wij gelooven, dat Hij ons onze zonden vergeven heeft, zoolang wij niet veranderd en verbeterd zijn?
— Ik zou de vraag liever omkeeren, antwoordde mijn vriend: Hoe kunnen wij ons ver-



anderen en verbeteren, zoo lang wij niet gelooven, dat onze zonde vergeven is? Christus zegt immers: Zonder Mij kunt gij niets doen. Wij moeten Hem dus eerst hebben, voor dat wij iets doen kunnen. Gij daarentegen wilt nog eerst iets doen, voor dat gij Hem aanneemt. Verstaat gij het nog niet, wat het zeggen wil, dat Hij gekomen is, niet om regtvaardigen, maar om zondaars tot bekeering te roepen? Een zondaar nu is hierin onderscheiden van een regtvaardige, dat hij niets doen kan. Zoo. lang gij dus nog iets doen kunt, zijt gij nog geen zondaar, en wandelt gij zonder Christus daarheen. Zoo is ook de stervende van zoo even zonder Christus de eeuwigheid ingegaan, doordien hij immer naar de gelegenheid uitzag; om nog iets te doen.
— Maar, zeide ik bedroefd, hoe zal ik dan zalig worden?
— Zacharias! antwoordde mijn vriend hieronymus , mij bij de hand vattende, terwijl hij op de zon wees, die daar helder en heerlijk voor ons aan het firmament blonk, vraagt gij ook, terwijl de zon schijnt, hoe zal ik warm worden? Waarlijk, wij behoeven der zon niets te geven, opdat zij ons te beter verwarmen kan. Wij stellen ons in hare ^tralen en hebben slechts te ontvangen. En zie, als zij dan door hare koesterende warmte onze verstijfde ledematen ontdooid heeft, dan leven wij en wij bewegen ons, eh wij beginnen vele dingen te doen door de warmte
3



van de zon. Alzoo is het ook met chbistus en het arme doode hart eens zondaars gesteld. Hij moet het begin zijn; gelijk geschreven is: Ik ben de Alpha. Een letter nu, die vóór de Alpha gaat, bestaat er niet in een wel geordend Alphabeth, en alle letters die gij er vóór plaatst, staan verkeerd en u in den weg, u verhinderende tot de Alpha te komen. Zoo gij dus wilt zalig worden en met het regte begin b^innen, dan blijft u niets anders over dan Christus te ontvangen, even als gij thans de stralen der zon ontvangt, namelijk toe te staan, dat Hij in uw hart plaats neemt met die volheid Zijner liefde, waarmede Hij u onwaardige lief heeft, en u schuldige van de schuld bevrijdt. Bedenk deze groote waarheid: Christus wil totu komen, niet omdat gij Hem, maar omdat Hij u lief heeft. Gelijk geschreven is: Hij heeft ons eerst lief gehad.
Zoo sprak mijn vriend hieronymus tot mij, en zijne woorden waren voor mijne ziel als regendroppelen op eenen dorren akker. Intnsschen kregen wij de woning van machiel blaauwvingbr in het gezigt, en terwijl mijn vriend den brief, dien arie hem gegeven had , te voorschijn haalde, zeide hij:
— Laat ons nu ook eens.zien, welke tijding wij onzen armen schipbreukeling uit zijn vaderland te brengen hebben.
Het zegel was losgebroken, zoodat wij den brief gemakkelijk konden openen. Waarschijn-



lijk hadden de booswichten gehoopt daarin geldswaarde te zullen vinden, doch hierin hadden zij zich bedrogen gevonden, want de brief behelsde alleen eenen wissel van 200 gulden, betaalbaar te Amsterdam, dien zij voorzigtig genoeg geweest waren niet in den handel te brengen. Met gretige oogen doorliepen wij daarop het handschrift, maar vonden ons in onze pogingen, om het te lezen, teleurgesteld, want niet alleen waren wij beide slechte lezers van Duitsch schrift, maar de hand van den schrijver was, ofschoon zeer vloeijend, toch zoo onduidelijk, dat wij geen ander woord konden ontraadselen dan het opschrift : Ideber Sohn, en het slot: Dein dich herzlieli liebender Vater. Dit was voor ons echter genoeg. Wij besloten hieruit, dat deze brief eene goede tijding uit een ver land bevatte. Nu begaven wij ons naar de woning van ma-
chiel blaatjwvinger.
— Hoe is het met den zieke, vraagde mijn vriend hem, terwijl hij ons de deur open deed.
— O , dat is veel beter dan gisteren, antwoordde de booswicht. Hij heeft dezen nacht tamelijk wel gerust en de koorts heeft hem verlaten.
— Zou hij dan eene toespraak kunnen verdragen ?
— Zonder twijfel. Hij heeft reeds herhaalde malen om u geroepen. *Zal ik u tot hem geleiden?
— Neen, dat is niet noodig; het is beter dat wij hem alleen spreken.



'Wij vonden den zieke doodsbleek op zijn leger. De koorts had hem wel is waar verlaten, maar om voor eene doodelijke zwakte plaats te maken. Naauwelijks had hij de kracht om zijne oogen op te slaan en ons de hand toe te reiken, maar toen hij ons zag, vertoonde zich een glimlach van vreugde op zijn gelaat.
— O, zijt gij daar reeds, zeide hij, ik had u zoo' vroeg niet durven verwachten.
Wij deden onderzoek naar zijnen ligchamelijken toestand en bevonden, dat hij wel is waar door de koorts zeer uitgeput was, maar toch kracht genoeg overgehouden had, om een geregeld gesprek met ons te kunnen voeren.
— Irrling , zeide mijn vriend hieronymus , hoe is het nu in uw hart gesteld? Hebt gij vrede?
— Vrede? ach neen! hoe zoude ik vrede hebben, het ware mij beter te sterven dan te leven, indien ik niet vreesde, dat mij na den dood nog wat ergers overkomen zou, dan de ellende, die mij thans drukt. Den ganschen nacht stond mij het beeld mijns vaders voor den geest, en het was, als of hij al het gewigt van zijnen Vloek op mij wilde nederwerpen. Ja! hij is zeker van hartzeer over mij gestorven; en ik zal zijn aangezigt in eeuwigheid niet meer zien!
— Maar zoo er dan van daag eens een brief van hem kwam, zeide mijn vriend, wat zoudt gij dan zeggen?
Op dit woord hief de zieke, die nog zoo even



naauwelijks een lid verroeren kon, zich als met eenen schok overeind, en mijnen vriend met heldere oogen aanziende, zeide hij: „Een brief? van daag een brief! Leeft — leeft mijn vader nog ?"
— Ja, hernam mijn vriend! waarom zou het niet mogelijk kunnen zijn? en wat zoudt gij zeggen, zoo ik dien brief eens bij mij had? Zoudt gij kracht genoeg hebben om hem te kunnen lezen ?
Met deze woorden bragt mijn vriend den brief te voorschijn, terwijl de jongman, onder den uitroep: Mijn God, is het mogelijk! de armen ten hemel hief. Daarop nam hij den brief in zijne hand, en toen hij het adres, door zijnen vader geschreven, las, bedekte hij het blad met zijne kussen. Nu opende hij het papier, en zonder op den wissel acht te geven, die er uitviel, begon hij met tusschenpoozen ons den inhoud voor te lezen, dien ik aldus vertaald hier wedergeef:
„Lieve Zoon! Ik heb uwen brief gisteren ontvangen. Wat was dat eene vreugde in mijn huis! Want sedert uw vertrek was het, alsof de dood bij-mij inwóonde. Ik had u, toen gij toornig van mij weg gingt, met tranen gebeden te bedenken, wat gij deedt, daar gij in uw verderf liept, en ik hoopte nog altijd heimelijk, dat gij terugkomen
3.



zoudt. Toen ik echter vernam, dat gij van Stettin uitgezeild waart, gaf ik alle hoop verloren. Ach, ik zeide u immers, dat ik alles wat ik had gaarne aan u opofferen wilde, alleen dat de gebiedende toon, dien gij voerdet, u niet voegde, en dat gij daardoor mij het allerminst bewegen zoudt. Waarom hebt gij dat in gramschap opgenomen? Zie, ik had u lief, mijn zoon! en ik heb het offer gebragt, maar ook alleen, omdat ik u liefhad. Om uwen naam te redden, bragt ik den volgenden dag terstond het medaillon naar den juwelier, die er mij zooveel voor gegeven heeft, dat ik niet alleen uwe schuld betaald, maar ook nog rijkelijk overgehouden heb. Indien ik, zoo dacht ik, dan ook mogt komen te sterven, zoo zal mijn zoon toch ongehinderd in het vaderland kunnen terugkeeren; en hij zal het te weten komen, dat zijn vader hem liefgehad heeft tot het laatste oogenblik toe. Ik zorgde, dat het onder voor u verstaanbare bewoordingen in de nieuwsbladen bekend gemaakt werd, opdat het aldus tot uwe kennis zou kunnen komen. Nu zag ik eiken dag uit, of er niet een brief van u kwam, dien mij uwe verblijfplaats berigtte. Na twee maanden wachtens ontving ik eindelijk gisteren uwen brief uit Holland, en zie daaruit met schrik en vreugde, uit welk een doodsgevaar de genadige God u nog gered heeft. Ach, mijn zoon! mogt gij daaruit nu nog leeren, uw hart te vernederen en u te bekeeren tot God. Maar de toon, waarop gij



aan mij schrijft, doet mij twijfelen, of dit wel het geval is. Waarlijk, ik heh het dierbaarste kleinood dat ik bezat, niet verkocht wegens een jeugdigen misstap. Uwe zonde is groot, niet alleen tegen mij, maar ook en vooral tegen God. Gij hebt de wereld en hare begeerlijkheid nagejaagd, en om daaraan te kannen voldoen, hebt gij uw geluk en de eer van uws vaders naam op het spel gezet. Denk niet, dat ik dit zeg, om eenen grond te vinden, waarop ik het zou kunnen regtvaardigen, dat ik mijn laatste en liefste kleinood voor mij zeiven behoud. Want ik heb het reeds voor u overgegeven, en al is het ook, dat gij nooit weder met berouw als een bekeerden zoon tot mij wederkeert, zoo zal ik toch dien schat niet te vergeefs opgeofferd hebben, want dan zal deze opoffering nog ten getuige kunnen strekken, dat gij niet door den haat, maar in weerwil van al de liefde uws vaders, ten verderve gegaan zijt. Maar ik bid u, miju zoon! keer terug en zie de boosheid en verderfelijkheid van uw kwaad in. Gij kunt nu vrijelijk komen; want uw schuldeischer is voldaan, en gij zult mijne vaderarmen geopend vinden, want ik vergeef u van ganscher harte al uwe misdaden. Alleen, wat zou u dit baten, indien gij mijne vergeving niet begeert? En ik zie tot mijne smart hiervan geen bewijs in uwen brief. Ach, ik bid u, kom terug als mijn zoon en niet als mijn vijand, want anders ware het beter dat gij niet kwaamt, daar



dan uw laatste nog erger worden zou dan uw eerste.
Mogt gij echter, wat ik hartelijk van God voor u bid, met een gebroken hart tot uwen vader willen terugkeeren, zoo kunt gij gebruik maken van inliggenden wissel, die voor uwe reiskosten voldoende zijn zal, en houd u dan verzekerd , dat ik u dan ontvangen zal met groote vreugde, omdat gij verloren waart en nu weder gevonden zijt. Ik ben
Uw u hartelijk liefhebbende vader."
Menigmaal werd de zieke door zijne tranen verhinderd in het lezen van dezen aandoenlijken brief zijns vaders voort te gaan. „O," riep hij eindelijk uit, „hoe is het mogelijk! welk eene liefde, en dat jegens zulk eenen boozen zoon als ik ben ! Ach, nu heeft mijn hart meer ontvangen dan het dragen kan. Zoo is er dan geen vloek, maar zegen! Het is te veel! ja het is te veel'."
Met deze woorden zeeg hij achterover op zijn leger en viel in zwijm.
Na eenige pogingen gelukte het ons hem weder bij te brengen en hem goeden raad toe te spreken.
— Gedraag u nu als een man, zeide mijn vriend, en laat u door de vreugde niet al te zeer wegslepen. Ik heb u nu eene blijde tijding gebragt; neem nu wat rust, terwijl wij u voor eene poos verlaten. Deel aan niemand iets mede van het-



geen wij n gezegd hebben, maar tracht alle gesprekken vooral met uwen huiswaard te vermijden. De reden, waarom ik u dit raad, zal u later wel duidelijk worden.
. Met eenen blijden glimlach om de lippen, drukte de zieke ons de hand, en wij verwijderden ons zachtkens.
Toen wij op straat gekomen waren, begaven wij ons naar den burgemeester, en deden van het schandelijk gedrag van machiel blaauwvinger aangifte. Dienzelfden avond nog zat deze in hechtenis, en werd het algemeen bekend, welk een schelmstuk hij aan zijnen armen Duitschen gast gepleegd had. De goederen, die dezen toebehoorden , werden nog voor het grootste gedeelte in zijn huis gevonden en terstond ten behoeve van den regtmatigen eigenaar onder verzegeling gelegd.
Terwijl wij ons huiswaarts begaven, zeide mijn vriend hieronymus tot mij:
— Zie, zacharias , de goede tijding was reeds sedert lang voor den schipbreukeling aangekomen; maar zij was door de hand eens boozen voor hem verborgen. Zoo gaat het velen schipbreukelingen. De blijde boodschap is voor allen, en haar geluid klinkt van oord tot oord, maar het geloof is niet aller, want de magt des Boozen tot belemmering van het Woord is nog immer groot. Laat ons dan niet verzuimen de blijde tijding uit de keel te roepen , opdat zij overal hoorbaar worde, en laat ons den Heer bidden, dat Hij alle werken des duivels



verbreke, waarachter deze het licht des heils verborgen houdt.
Den volgenden dag bezochten wij onzen schipbreukeling en vonden hem opzittende in zijn bed met den brief zijns vaders in de handen.
— Hoe gaat het u, vraagden wij deelnemend.
— O! voortreffelijk! heerlijk ! mij ontbreekt niets meer, uitgenomen een weinig kracht, doch die zal onder Gods zegen wel spoedig komen.
— Ei, hebben de medicijnen zoo goed gewerkt? vraagde ik.
— Ja, dit is mijn medicijn, antwoordde hij glimlachend, op zijns vaders brief wijzende.
— Zie, zeide mijn vriend hieronymus, wat eene goede tijding uit een ver land op eene vermoeide ziel uitwerkt. Zij is gelijk een frissche regen op een dorstig land.
— Ja, ja, hernam irrling, als een frissche regen. Mijne ziel haalt weder adem in het land der levenden, en gisteren nog meende ik te smoren in droefheid en angst. Maar dat heeft deze brief uitgewerkt. Vergeving! ik heb volkomene vergeving en eenen vrijen intogt in mijn vaderland, want de schuldeischer is voldaan, en de wet heeft niets meer tegen mij te vorderen, en dat alles door de liefde van mijnen vader, waardoor hij al het zijne voor mij onwaardigen zondaar heeft ten offer gebragt. Dat verkwikt mijn hart, en nu wensch ik niet te sterven maar te leven, ja te leven het leven der liefde!



Op deze wijze sprak de verheugde jongman, en wij verheugden ons hartelijk met hem. Toen er véértien dagen verloopen waren, was hij weder geheel hersteld en in staat zijn afscheidsbezoek bij ons te brengen.
— En nu, zeide mijn vriend hieronymus tot hem, gaat gij nu zonder vreeze naar het verre land?
— Ja, zeker! antwoordde hij glimlagchend, en wel met den spoorweg, want de kortste weg is mij nu de liefste. Ik heb onderzoek naar deze reisgelegenheid gedaan en bevonden, dat ik reeds over vier dagen bij mijnen vader zijn kan. Ach, waren het maar vier uren, want mijn hart snelt den snelsten wagen vooruit en kan naauwelijks den tijd afwachten, waarop ik in de armen mijns vaders liggen zal. 4p>.
Met deze woorden sprong hij verheugd overeind, en ons beiden de hand drukkende, nam hij onder tranen van vreugde afscheid. Door het venster zagen wij hem na. Vrolijk huppelde hij den wagen te gemoet, die hem aan de tuindeur opwachtte, om hem naar de naastbij gelegene stad te brengen.
— Zacharias, zeide mijn vriend hieronymus, zijne hand op mijnen schouder leggende: Ziedaar wat eene goede tijding uit een ver land op eene vermoeide ziel uitwerkt. Zoudt gij 't wel zeggen, dat deze huppelende jongman dezelfde is, die vóór veertien dagen aamechtig als aan den oever des



doods nederzeeg? Maar dat is de uitwerking eener blijde boodschap op een treurend en verslagen hart. Zij verjongt gelijk de jeugd eens adelaars; zij geeft vleugelen, dat men opvaart, zij doet loopen, dat men niet moede wordt. En waardoor heeft die goede tijding zulk een ygrmogen op dezen jongman kunnen uitoefenen? Door het geloof; want had hij den brief zijns vaders niet geloofd, zoo ware hij in zijne vermoeijenissen bezweken. Maar hij heeft hem niet betwijfeld, en deze goede tijding voor waar en onbedriegelijk aannemende, heeft hij in haar een rustpunt gevonden, waaraan zijne ziel zich weder tot een nieuw leven opgeheven heeft. En hoe heeft dit geloof door die goede tijding zulk eene kracht in zijne ziel kunnen te weeg brengen? Daardoor, dat hij vermoeid was, «fen nergens meer een rustpunt voor zijne ziel vond. Hierdoor werd deze goede tijding voor hem het een en het al, waaraan hij alleen nog steun vinden kon. Nu reist hij vrolijk zijnen weg naar het vaderland, dat voor hem thans een land van nabij is. Hij vreest niet meer, want alle vragen zijn beantwoord. Hij treurt niet meer, want alle verschiet is thans helder. Hij zit niet meer moede en mat daarneder, want hij is rijk in hope en versch van krachten. Zie, zacharias, zoo vernieuwt het geloof het hart eens menschen, en zulke wonderen doet eene goede tijding uit een ver land in eene ziel, die vermoeid is.



Zoo sprak mijn vriend hieronymus en ik teekende dit alles op in het boek mijner gedachtenis, want ik meende, dat het nuttig voor mij zeu zijn, mij dit ook in het vervolg van mijn leven nog dikwijls te herinneren. En toen ik straks te Leyden teruggekeerd, mijnen eersten brief aan hem schreef, besloot ik met deze woorden: Uw arme schipbreukeling heeft zijne schuit, waaraan hij bezig was, maar terstond op het strand verbrand, want, God zij geloofd! hij heeft nu eene goede tijding leeren kennen, en deze geeft hem adelaarsvleugelen, waarmede hij vrolijk opvaart naar het verre land!







Bij den Uitgever dezes zijn mede verkrijgbaar: PROSPECTUS en PROEFPAGINA
eener vereenvoudigde en verbeterde uitgave der
NEDERLANDSCHE CONCORDANTIE DES BIJBELS, VAN TROMMIUS.
in een deel r01jaal octavo.
Bewerkt onder toezigt van Ds. JT. de Liefde. DE ONMOGELIJKHEID
OM HET
EEUWIG VERDERF TE OSTTVEIEDEW
voor hen die de zaligheid in Christus verwaarloozen. Leerrede over Hebr. 11:3 en 4, door Ds. J. de Liefde. Prijs ƒ 0,15.
ACTE VAN BESCHULDIGING EN VONNIS,
uitgesproken door het Koninklijk Hof van Florence,
OVER
FRAXCESCO EX ROSA MAM AI,
wegens hunne zoogenaamde misdaad van vergrijp tegen de godsdienst. Benevens eenen Brief nu onlangs door Kosa Madiaï uit haren gevangenis aan haren Echtgenoot geschreven. Prijs ƒ 0,XO.
N". 1, 3 en 3 eener volgreeks van
TRAKTAATJES
OVER
DE TOEKOMST DES HEEREN IN ZIJN KONINGRIJK.
Prijs van N\ 1«H Cis., N°. 3 3 Cis.



De werken door het Evangelisch Verhand uitgegeven, zijn te bekomen: te
Breda, ..Broese en Co nip. Delft.......... W. Beets.
Dordrecht, ..... P. Los. Gzu.
'* Gravenhage,.. J. van Golverdinge.
Qoes, L. de Pouw.
Gerinchem,..... 0. de Wolff. Dzn.
Haarlem....... J. J. van Brederode.
''s Hertogenbosch, A. H. Kante. . t-v Leijden, ....... J. H. Zitman.
Middelburg, J. K. de Eegt.
// Gebr. Milborn.
Rotterdam ,.... . "G. B. Poeschmann. Schiedam,...-... J. de Munnik. Tholeti,. ,l... .. 3. K. Lindhout. Utrecht, ....... Kemink en Zoon.