Jfteittarii
VAN
CONSIDERATIE N,
ten dienste van het Provinciaal Kerkbestuur van Noord-Holland.
OPENBAAR GEMAAKT
dcter de H.H. Ds. P. VAN SON c. s.
AMSTERDAM, J. H. KRUYT. 1886.







MEMORIE VAN CONSIDERATIËN.







JU i' m o r i t
VAN
CONSIDEEA TIË N,
ten dienste van het Provinciaal Kerkbestuur van Noord-Holland.
OPENBAAK GEMAAKT door de H.H. Ds. P. YAÏsT SCXN" c. s.
AMSL'KUD.VM,
J. H. KRUYT. 1880.







Na de uitspraak der Synode van 9 Maart jl., hadden wij ons gevleid, dat liet Classikaal bestuur van Amsterdam, den wenk begrijpende, een einde zou gemaakt hebben aan eene voor de eer onzer Kerk reeds al te lang gerekte zaak. Daarom heeft het ons ten hoogste verbaasd bij schrijven van dat Bestuur van 16 Maart j.1. in kennis te worden gesteld, dat het al de bescheiden, betrekking hebbende op de bekende voorloopige schorsing, in zijne vergadering van 15 Maart j.1. besloten had op te zenden aan bet Provinciaal Kerkbestuur van Noord-Holland en achten wij ons, in overleg met onze rechtsgeleerde raadslieden en onder reserve van onze rechten, jegens de Gemeente verplicht de aandacht van laatstgenoemd Bestuur te vestigen op de onderstaande
CONSIDERATIE N.
Op den 4llen Januari j.1. verklaarde het Classikaal bestuur van Amsterdam „bij het voorloopig onderzoek van een geruchtmakend bezwaar van ergerlijken aard, dat ter zijner kennis kwam, dit zóó gegrond bevonden te hebbtn, dat het er toe moest overgaan een tachtigtal predikanten, ouderlingen en diakenen der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam in hunne kerkelijke bedieningen voorloopig te schorsen." Het bezwaar werd omschreven als gelegen „in de genomen besluiten tot overweging en tot goedkeuring van de aan de Kerkeraadsleden voorgedragen wijzigingen en bijvoegingen in liet Algemeen Reglement en Instructie



voor de Commissie tot het Bestuur over de Kerkgebouwen, Goederen, Fondsen en Inkomsten der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam"; besluiten, die hetzelfde Bestuur: „overwegende, dat de inhoud der genoemde Wijzigingen enz. alleszins in strijd is met de regelen, waaraan de Kerkeraad gebonden is; en overwegende, dat zulke Wijzigingen enz. op geenerlei manier eenige wettige kracht kunnen hebben"; in zijne vergadering van den 21ste» December bevorens „onwettig verklaard en vernietigd had."
Hierbij zij aangeteekend:
vooreerst, dat niet nader wordt aangeduid, welke de bedoelde regelen zijn, zoodat in het duister blijft of daarbij gedacht is aan bepalingen van het algemeen of van het provinciaal reglement voor de Kerkeraden of van liet huishoudelijk reglement voor den Kerkeraad te Amsterdam;
ten tweede, dat geen der in het besluit van den 21sten December aangehaalde artikelen der kerkelijke verordeningen, te weten: 12, 13. 16, 19, 4 al., 25, 43, 1 en 6 al., van het Algemeen Reglement, 13, 1 al., en 16, 2 al., Reglement Kerkeraden, en 5, (3 en 7, 1 al., Reglement Kerkelijk Opzicht en Tucht, noch eenig ander, de macht tot vernietiging van dergelijke Kerkeraadsbesluiten aan het Classikaal bestuur opdraagt;
ten derde, dat in het gedrukt geschrift, getiteld: Memorie van noodige inlichtingen in zake het Amsterdamsche Conflict, door het Classikaal Bestuur van Amsterdam in zijne vergadering van den 1»' " Februari 1880 optiemaakt, hetwelk namens gezegd Bestuur bij de Syuodus Contracta inkwam, en met hier en daar gewijzigden tekst wereldkundig gemaakt werd, op bladzijde 19 de juiste inlichting voorkomt, dat onder deze onvoorwaardelijk gewraakte en nietig verklaarde wijzigingen verbeteringen, verduidelijkingen of onschuldige wijzigingen van redactie bij herlezing zijn opgemerkt.
In de Memorie van den l^ton Februari trad het Classikaal bestuur niet als t echter over, maar als partij tegen ons op, en op eene met die houding overeenkomende, schoon met rechterlijke usantiën weinig strookende wijze heeft het dan ook al dadelijk verschillende bekendmakingen omtrent liet gebeurde tot het groote publiek gericht. Immers behalve eene publicatie van den 5<len Januari j.1. inde; Kerkelijke courant, waarin de Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam wordt afgeschilderd als „het brandpunt van allerlei kerkelijke woelingen, door kerkelijke ambtsdragers beraamd en geleid — (in dezelfde courant van den 19J''" Maart betuigt liet Classikaal bestuur „zijn warmen dank voor de reeds van verschillende zijden ontvangen, veel beduidende blijken van hartelijke goedkeuring zijner pijnlijke daad van den 4'l™ Januari" en beveelt het zich voor dergelijke blijken bij voortduring aan), — heeft de Scriba bij dagblad-



advertentie de opmerking openbaar gemaakt, dat „de geruchtmakende provisioneele schorsing om geen andere reden uitgesproken werd daii 0111 de door den Algemeenen Kerkeraad genomen besluiten in zake het Bestuur van de Kerkegoederen, Fondsen en andere eigendommen der gemeente", terwijl dat Bestuur zelf bij gelijke advertentie verklaarde, „dat zulk een maatregel de getroffenen niet aantast in hunne eer, noch alleen ziet op gevallen van zedeloozen aard i eene waarschuwing vooi den a;m den stijl van het Classikaal bestuur niet gewenden dagbladlezer misschien niet overbodig, aangezien in het besluit van den 4Jen Januari ten laste der getroffenen geoordeeld wordt, dat zij hebben „gehandeld tegen scliiei elke bepaling van art. 3 al. 2 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht", en in de publicatie van den 5Jeu Januari „het bezwaar zóó ergerlijk" genoemd wordt „wegens verregaande onrechtzinnigheid, ontrouw en vergrijp in de uitoefening van kerkelijke betrekkingen," ja nog in de openlijk verspreide Memorie van den lste" Februari van de voorloopig geschorsten beweerd wordt dat zij „zich schuldig maakten aan misbruik van verltouwen en bovendien „aan openbaren strijd met den geest en de beginselen van de belijdenis onzer Kerk, en aan vergrijp in de uitoefening van kerkelijke betrekkingen."
Trouwens tot advertentiën bepaalde het Classikaal bestuur zijne aanrakingen met de pers niet. Naar de onthullingen van Ds. A. J. Westhoff, „Kijkjes achter de schermen", nam het dankbaar het aanbod aan van het ook in kerkelijke kringen lezers zoekend Algemeen Handelsblad, om zijne kolommen voor gewenschte mededeelingen en beschouwingen open te stellen. Het zal hieraan zijn toeteschrijven, dat de N°s. 17630, 17631 en 17639 van dit orgaan door het Classikaal bestuur bescheiden tot deze tuclitzaak betrekkelijk aan het Provinciaal bestuur zijn overgelegd.
Het Classikaal bestuur ging blijkens zijne publicatie van den 5<len Januari van de onderstelling uit, dat de provisioueele schorsing, schoon wegens een zóó gegrond bevonden bezwaar onvermijdelijk, toch slechts voorwaardelijk mocht worden uitgesproken, zoodat de rechter het eenmaal gewezen vonnis elk oogenblik kon terugnemen. Het beloofde zulks te zullen doen ten gunste van ieder, die vóór den 18dci1 Januari het schriftelijk bericht, dat liij „de vernietiging der gewraakte besluiten eerbiedigt," inzond. Het deelde in de straks reeds vermelde advertentie mede, „dat dan ook reeds vij/ broeders diakenen in alle eer hersteld waren", en toen de vergadering van het Kiescollege, op den 6den Januari tegen Maandag den 1 lJe« Januari ter verkiezing van 26 ouderlingen en van 22 diakenen bijeengeroepen onverrichterzake had moeten uiteengaan, dewijl het gevoelen van het Classikaal bestuur, dat het in dat



college evenveel stemmen had uit te brengen, als het leden van den Algemeenen Kerkeraad geschorst had, tegenspraak had opgewekt, bracht liet „met dispensatie van het Prov. bestuur van N. Holland" den 16'lei. Januari ter kennisse van het algemeen, „dat de vergadering van het Kiescollege, uitgeschreven op a. s. Maandag wordt verdaagd, aangezien iet bestuur van oordeel is, op den laatsten dag van den hun gestelden termijn de gelegenheid niet te moeten afsnijden aan de voorloopig geschorsten om door onderwerping weer in hunne rechten te worden hersteld." De belofte, dat spoedig na het verstrijken van dien termijn de vergadering zou worden gehouden, wacht sedert op hare vervulling Het Classikaal bestuur verklaart 'n zijn schrijven d.d. 19 Januari aan het Provinciaal bestuur omtrent lift gebeurde in zijne vergadering van 21 December: „Nog geen antwoord van den Algemeenen Kerkeraad hebbende, werd na kennisneming van alle daarbij behoorende stukken en breedvoerige bespreking 1°. vastgesteld (met alle stemmen) de vernietiging der bedoelde besluiten, 2°. conditioneel provisioneel geschorst elk voor gestemd hebbend lid. De conditie was, gelijk die blijkt uit het slot van het verzonden schrijven. Dit besluit werd ook met aller stem genomen. Verschil van opinie was er slechts over de vraag, of de schorsing zich zou uitstrekken over alle deelen der bediening; een voorstel om haar te beperken, bekwam twee stemmen."
De stukken bepaalden zich tot de kerkeraadsbesluiten en de ingekomen brieven van de H.H. Berlage en Ternooy Apèl. Een lijst van voor- en tegenstemmers bevond zich daarbij niet. De provisioneele schorsing wegens een geruchtmakend bezwaar van ergerlijken aard werd niettemin tot 4 Januari zoo zeer geheim gehouden, dat meerdere leden van het Classikaal bestuur aan de werkzaamheden van de kerkeraadsvergadenng van 28 December deelnamen, zonder daar iets van de vastgestelde schorsing te laten blijken. De schorsing was conditioneel, daar meer een dwangmiddel om tot onderwerping te nopen of anders als doende wat des Kerkeraads is te kunnen optreden, werd bedoeld dan wel rechtspraak in eene tuchtzaak.
Al zijn wij geenszins blind voor de gebreken der Synodale reglementen, wij schrijven de mogelijkheid van eene zoo merkwaardige toepassing der „tot bevordering van Christelijk leven, tot wegneming van alles, wat het godsdienstige en zedelijke welzijn der gemeente belemmert, en tot handhaving der kerkelijke reglementen en verordeningen" (volgens art. 1 van het Reglement) ingestelde tucht niet toe aan den inhoud dier verordeningen maar enkel aan de onbedrevenheid van het Classikaal bestuur in de kunst van wetsuitlegging en het geven van judicieele beslissingen. Immers art. 48 van het Reglement voor Kerkelijk Opzicht en



Tucht, niettegenstaande liet met grootere zorgvuldigheid luid kunnen zijn gesteld, laat eene gezonde uitlegging wel degelijk toe.
Wanneer namelijk tegen een predikant, een ouderling of een diaken een bezwaar gegrond bevonden wordt, hetwelk noodig maakt hem, hetzij voor bepaalden of onbepaalden tijd, in de uitoefening zijner bediening te schorsen, hetzij zelfs uit die bediening te ontzetten, past in het eerste geval het Classikaal bestuur het zachtere tuchtmiddel zelf toe, doch bepaalt het zich in het andere tot de toezending der stukken met verslag zijner bevinding aan het Provinciaal bestuur, opdat dit de ontzetting uitspreke, zoodat alsdan zijn eigen onderzoek, schoon afgeloopen en met schuldig bevinding geëindigd, wat de berechting der zaak betreft, een voorloopig onderzoek blijft.
Tegen de schorsing staat hooger beroep open, weshalve zjj volgens art. 32 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht niet, voordat de uitspraak in kracht van gewijsde gegaan is, in werking treedt, en eerst door de verzending der stukken krachtens art 47, 3 al., vangt de behandeling bij het Provinciaal bestuur aan. Daarom kan het Classikaal bestuur, indien het gegrond bevonden bezwaar, ter zake waarvan het verzendt of zelf schorst, daarenboven blijkt geruchtmakend en van ergerlijken aard te zijn, opdat schandaal in de gemeente vermeden worde, den bezwaarde, niet voorloopig, wat het rechtsbegrip niet juist weergeeft, maar provisioneel d. i. bij voorraad of bij pendente lile geldige provisie, die aanstonds in werking treedt (art. 32 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht) en waartegen dus (art. 48) geen hooger beroep openstaat, op soortgelijke wijze schorsen, als in de gewone rechtspraak de rechter in zekere gevallen zijn vonnis kan verklaren executabel bij voorraad, niettegenstaande verzet, hooger beroep of cassatie. De provisioneele schorsing blijft derhalve onherroepelijk van kracht tot de algeheele beëindiging der zaak en is ten aanzien van den daardoor onder censuur gestelde geen zelfstandig tuchtmiddel, maar een processueele veiligheidsmaatregel in afwachting der uitspraak omtrent het op te leggen tuchtmiddel, wanneer dit in schorsing of ontzetting uit de bediening bestaat. In dit laatste geval verleent het Classikaal bestuur die provisie als slotsom van zijn voorloopig onderzoek, Ie zamen met en als accessorium van de uitspraak, waarbij het de stukken verzendt en daardoor zich van de zaak desaisisseert. Verstaat men daarentegen onder voorloopig onderzoek in art. 48, 1 al., niet het geval van art. 47, 3 al., maar elk nog bij het Classikaal bestuur aanhangig blijvend onderzoek, zoodat het provisioneel schorsen en toch de zaal c nog in beraad houden kan, zoo vervalt men in allerlei ongerijmde gevolgen en onoplosbare antinomiën.
"V oorondersteld toch, dat achtervolgens het Classikaal bestuur de



zaak stil rusten liet, dan zou de provisioneel geschorste predikant tot zijn dood in dien staat blijven verkeeren, zonder dat hem eenig middel ten dienste stond 0111 daartegen op te komen of eenige termijn liep, want, daalde provisie hare kracht eerst verliest door de einduitspraak, kan hij art. 37, 4 al., Regl. voor Kerkelijk Opzicht en Tucht eerst voor zich inroepen, als hij door den hoogeren rechter is vrijgesproken. -En inmiddels zou volgens het Reglement op de Vacaturen enkel op den voet van artt. 33 en 39 aldaai in zijn dienstwerk kunnen worden voorzien, doch niet in het belang deigemeente tot het beroepen van een nieuwen leeraar kunnen worden over gegaan. Opheffing der provisioneele schorsing staande het geding laten de verordeningen niet toe. Wel kunnen in de gevallen voorzien in ait. 3b, 2 al., Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht bij einduitspraak opgelegde tuchtmiddelen weder worden opgeheven, maar de provisioneele schorsing is daaronder niet begrepen en dus uitgesloten.
Het Classikaal bestuur echter, het juridiek begrip van provisie niet doorgrondende, hield niet alleen de zaak tegen de provisioneel geschorsten in handen, maar stelde aan hen, tegen wie het bezwaar gegrond bevonden heette te zijn, een termijn, om, zooals het zich uitdrukte, in onderweiping te komen. Het veranderde den veiligheidsmaatregel, in het zedelijk belang der gemeente te nemen, in een dwangmiddel 0111 recantatie of liever ecuc erkentenis van de wettigheid zijner eigen besluiten bij geschrifte in zijn bezit te krijgen. Het zag voorbij, dat zijne bevoegdheid 0111 de gewraakte kerkeraadsbesluiten te casseeren eene uitsluitend aan de reglementaire bepalingen te toetsen rechtsvraag is, die niet ter beslissing dei geschorsten stond, en waaromtrent zij, gelijk ieder ander, een bepaald gevoelen konden hebben, maar zonder dat het aan het Classikaal bestuur vrijstond hen te dwingen, om wat hun zwart scheen wit te heeten, dooi ze te leggen op de pijnbank van art. 48 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht. Iets wat te meer klemt, daar de Synode zelve in hare zitting van 14 April 1880 eene schorsing voor onbepaalden tijd, onder eene voorwaarde waaraan eerlijke • mannen 0111 der conscientie w ille uit t kunnen voldoen, voor ongeoorloofd verklaard heeft (Handd. blz. 13 (11 20). Het gebruik, door het Classikaal bestuur van de provisioneele schorsing gemaakt, 0111 de geschorsten eene zekere schriftelijke verklaring af te persen, is dus kennelijk het gevolg eener rechtsdwaling. Met welk recht het de vijf in onderwerping gekomen diakenen weer, gelijk 111 de advertentie staat, in alle eer hersteld heeft laat het dan ook in het midden. Wij gunnen onzen broeders die weldaad van harte, maar als lezers van het kerkelijk wetboek verstaan wij ei niets van. Het beiouw
neemt het gegrond bevonden bezwaar, het eenmaal gepleegde hit niet wtp;
de provisioneele schorsing houdt aan tot na den afloop der zaak. De provisie



is een vonnis, dat de rechter, die het uitsprak, niet meer kan terugnemen, en om gratie te verleenen heeft liet Classikaal bestuur geene macht. liet verwondert ons dan ook niet, dat liet Provinciaal bestuur in zijn besluit van 26 Januari il. de zaak als voortdurend aanhangig
o o
beschouwde tegen allen, die bij de bewuste eindbeslissing geacht werden te hebben voorgestemd, en op de door het Classikaal bestuur aan de vijf' diakenen verleende rehabilitatie in dat stuk hoegenaamd geen regard sloeg-
Bijaldien daarentegen het Classikaal bestuur de aan zich gehouden zaak tegen zijne provisioneel geschorsten alsnog afdoet, kan die tweede uitspraak een van drieën inhouden: vrijspraak; toepassing van een der tuchtmiddelen van art. 45 of 49 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht; of eindelijk verzending ten fine van ontzetting.
\ oor vrijspraak nochtans heeft zich door de provisie het Classikaal bestuur de deur gesloten. Art. 48 vergenoegt zich niet met een geruchtmakend bezwaar van ergerlijken aard ; het vordei't vóór alle dingen, dat het bezwaar bij het gehouden onderzoek gegrond zij bevonden. Daarop kan dus niet meer worden teruggekomen; dat is, voor wat zijn collegie aangaat, gewijsde zaak; door vrijspraak zou het Classikaal bestuur zich dejugeeren. Onderzoek strekt om wat nog niet aan het licht gekomen is tot klaarheid te brengen en is derhalve afgeloopen en geëindigd, zoodra van de waarheid gebleken is. Men kan niet voortgaan met zoeken naar hetgeen bevonden is; daarom kan onder voorloopig onderzoek in art. 48, 1 al., niet anders bedoeld zijn dan hetzelfde als in art. 47, 3 al., Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht, dat is het geval, dat het Classikaal bestuur als slotsom zijner bevinding omtrent het gegronde van het bezwaar en het aan te wenden tuchtmiddel de stukken verzendt. Anders vervalt men in eene schromelijke antinomie. „Indien het bezwaar gegrond geoordeeld is moei bij de beslissing", art. 21 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht spreekt zich hieromtrent gebiedend uit, „een der bij art. 4 opgenoemde tuchtmiddelen worden toegepast. Dat gebod moet het Classikaal bestuur, het bezwaar gegrond bevindende en deswege provisioneel schorsende, naleven, hoewel, wanneer liet niet de schorsing, die het zelf mag opleggen, maar ontzetting geldt, het niet verder gaan mag dan art. 47, 3 al., veroorlooft.
Tot de in art. 4 genoemde tuchtmiddelen behoort de provisioneele schorsing niet en deed zij dit, dan zou bestraffing wegens bewezen schuld en daarna vrijspraak door denzelfden rechter nog des te grooter tegenstrijdigheid zijn. \ rijspraak van den provisioneel geschorste kan alleen uitgaan van het hooger bestuur.
Doch wat zou dan rechtens zijn, wanneer het Classikaal bestuur bij zijn tweede vonnis wel niet vrijsprak, doch een der mindere tuchtmiddelen van art. 45 toepaste V W ederom verviel men in een onoplos-.



baren strijd der verordeningen. Art. 37 van het Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht keilt toch slechts twee mogelijkheden : een eindvonnis, waarhij de provisioneel geschorste predikant wordt vrijgesproken, of een, waarbij liij zijn aanspraak op zijn traktement verbeurt, en ook art. 48 redeneert kennelijk in de onderstelling, dat er enkel van schorsing of ontzetting uit de bediening sprake kan zijn. Inderdaad heeft dan ook schorsing bij provisie geen zin, zoo zij niet noodig is, omdat de als tuchtmiddel uitgesproken schorsing of ontzetting niet dadelijk werken kan. Wie provisioneel geschorst heeft, kan later niet minder doen dan zelf schorsen of tot ontzetting voordragen.
Doch als het Classikaal bestuur, art. 48 toepassende, een praeiudicium schept, waardoor het ziel) onherroepelijk bindt, hoe kan het des ondanks de zaak aan zich en in advies houden? Het Classikaal bestuur had er de kosten eener dagbladadvertentie voor over om het publiek voor te lichten, dat het ons niet in onze eer getast had noch onder de zedeloozen stellig gerangschikt, en wij stellen zijne welwillendheid op den waren prijs, doch het had ook anders kunnen doen. De predikant spreekt tot de gemeente ; de rechter wijst zijn vonnis en legt daarin zijne redenen bloot. Daarom mag vooral hij, op wien art. 48 wordt toegepast, vorderen dat zijne zaak niet worde opgehouden en hem de waarborgen daaromtrent bij de Reglementen geschonken niet worden ontnomen. Hij wordt verongelijkt, indien niet het Classikaal bestuur gelijktijdig met de provisioneele schorsing of de stukken verzendt, zoodat de termijn van 14 dagen voor de kennisgeving begint te loopen en het Provinciaal bestuur ingevolge art. 50 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht de zaak onmiddellijk in behandeling neemt, of zelf schorst, zoodat de veroordeelde kan komen in hooger beroep. Eeue provisie ten einde provisioneel de zaak niet af te doen, wil art. 48 niet.
Het Classikaal bestuur ging dus in zijn besluit van den 4den Januari zijne rechtsmacht te buiten. Een rechtsmiddel daartegen geven de reglementen niet, want dat is onnoodig. De overschrijding van rechtsmacht maakt, volgens art. 6 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht, het besluit van rechtswege nietig, zoodat het moet worden gehouden voor niet geschreven. Deze zienswijze nam in hare uitspraak van 9 Maart de Synode aan, vermits zij de stukken wel terugzond aan het Provinciaal Bestuur, van hetwelk zij ze had ontvangen, maar om door zijne tusschenkomst weder te worden gesteld in handen van het Classikaal bestuur, „opdat dit Bestuur, zoo liel oordeelt, dat naar art. 47 van het Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht enz. de zaak tot ontzetting zoude kunnen aanleiding geven, haar met alle daartoe betrekkelijke bescheiden verzeilde naar het Provinciaal Kerkbestuur, om



floor dit Kerkbestuur in eersten aanleg berecht te worden." Die uitspraak heeft alzoo de vroegere informeele instructie en daarmede het besluit van den 4'-len Januari, zooals in goede justitie behoorde, buiten werking gesteld en eene nieuwe instructie ab ovo gelast.
Blijkbaar heeft het Classikaal bestuur van dit alles den zin en de strekking weder niet begrepen, daar het in zijn schrijven van den Maart jl. aan ieder onzer kennis geeft: „besloten te hebben al de bescheiden, betrekking hebbende op de voorloopige schorsing van leden van den Algemeenen Kerkeraad der Ned. Herv. Gemeente te Amsterdam, uitgesproken door bet voornoemde Bestuur, en waarvan gij in kennis zijt gesteld door de u toegezonden missive van dit Bestuur dd. 4 Januari jl. naar art. 47 van het Reglement voor Kerkelijk Jpzicht en Tucht op te zenden aan het Provinciaal Kerkbestuur van Noord-Holland."
Het beschouwt dus de voorloopige schorsing als de zaak, die het Provinciaal Kerkbestuur moet onderzoeken. Maar daartoe is dit niet bevoeo-d
O 1
Daargelaten of bovendien het speciaal geval van art. 48 aanwezig is. komt verzending naar art. 47 alleen te pas van de stukken betrekkelijk tot een gegrond bevonden bezwaar , waaromtrent het Classikaal bestuur oordeelt, dat het tot eene, alleen door het Provinciaal bestuur uit te spreken ontzetting uit een kerkelijke bediening aanleiding zou kunnen geven, en die bediening is niet het lidmaatschap van den Kerkeraad, maar de respectieve bediening van predikant, ouderling of diaken. Had het Classikaal bestuur zich weten te vrijwaren voor het scheeve begrip, dat het Kerkeraadsleden schorste, het zou waarschijnlijk, ondanks zijne ergernis over de Kerkeraadsbesluiten van 14 December jl. en in weerwil van zijn stillen twijfel aan zijne eigene bevoegdheid om die besluiten te vernietigen, nooit zoover zijn gegaan om aan schorsing of ontzetting uit de kerkelijke bediening te denken. Slechts twee zijner leden hebben dat gevoeld blijkens hun voorstel om de schorsing te beperken, wat echter natuurlijk eene rechtskundige ongerijmdheid ware geweest,
Heeft het Classikaal bestuur, gevolg gevende aan de opdracht der Synode, afgescheiden van art. 48, tegen ons vooreerst een bezwaar behoorlijk, èn wat feit èn wat qualificatie betreft, geformuleerd ? ten tweede aangewezen door welke bewijsmiddelen het tot de overtuiging gekomen is, dat dat bezwaar, en wel met opzicht tot elk onzer, gegrond bevonden is ? ten derde met redenen omkleed, waarom het van oordeel is, dat op de schuldigen aan dat bezwaar ontzetting uit hunne kerkelijke bediening als predikant, ouderling of diaken moet worden toegepast ? Dat toch moest het doen, verplicht aan de uitspraak der Synode volgens art. 29, 3 al., en 21, 1 al., Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht te gehoorzamen; en bleef het hiermede in gebreke, wat het, dunkt ons, in zijn schrijven



van 15 Maart maar al te zeer deed, zoo behoort het Provinciaal Kerkbestuur uit te maken, dat geen bezwaar gegrond bevonden is, omdat het daarvan noch door het besluit van het Classikaal bestuur van den 4,len Januari noch door dat van den 15'lf» Maart behoorlijk is gesaisisseerd. De abuizen van het in de kunst van juridiek denken onervaren Classikaal bestuur mogen toch niet aan de bezwaarden de verdediging en aan het Provinciaal bestuur de ordelijke berechting onmogelijk maken.
Mocht echter het Provinciaal bestuur vermeenen, dat het besluit van den 4'l^n Januari jl. den grondslag zijner rechtspraak kan uitmaken, zoo hebben wij na te gaan tweeërlei:
Vooreerst welk bezwaar ten onzen laste achtte het Classikaal bestuur gegrond bevonden?
o o
Ten tweede is dat een bezwaar, hetwelk de ontzetting van een predikant, van een ouderling of van een diaken uit zijne bediening ten gevolge hebben kan?
Een bezwaar onderstelt een feit en in de van het Classikaal bestuur uitgegane missiven en advertentiën is van geen ander sprake, dan van het stemmen voor de bewuste reglementswijzigingen in de Kerkeraadsvergadering van 14 December jl. Wel heeft het in zijne Memorie van 1 Februari, waarin het tegen ons polemiseert, allerlei oude gebeurtenissen opgehaald en over voorvallen na 4 Januari uitgeweid; met dat alles heeft echter het Provinciaal Kerkbestuur, wat het te onderzoeken feit betreft gebonden door de Synodale uitspraak van den 9^en Maart, zich niet in te laten. Onderwerp van het onderzoek is uitsluitend het feit van te hebben voorgestemd inde kerkeraadsvergadering van den 14den December jl.
Hoe kwam het Classikaal bestuur tot de zekerheid, dat dit gedaan is door elk onzer in het bijzonder? Een schriftelijk bescheid of protocol van de voor- en tegenstemmers is niet opgemaakt. Ontkentenis duldde het Classikaal bestuur niet; het vergde van eiken geschorste binnen 14 dagen schriftelijk bericht, dat deze de vernietiging van de bewuste besluiten eerbiedigt. Zoo niet, ging de missive voort, „dan zal het bestuur u op nader te bepalen plaats en uur volgens art. 8. van het Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tuchtmoeten hoor en." Nu gaat het zeer goed samen, dat men als lid van het lager college vóór het besluit stemt en evenwel de macht om het te vernietigen aan een hooger bestuur verleend acht; evenmin behoefden van den anderen kant de tegenstemmers in den Kerkeraad de bevoegdheid van het Classicaal bestuur om te casseeren, vonden zij die bevoegdheid niet in de Reglementen terug, te erkennen, wilden zij zich gelijk blijven. Als het besluit vernietigd wordt, krijgen de tegenstemmers toch nog hun zin; daarom, meent het Classikaal bestuur, eerbiedigen zij buiten kijf mijn cassatierecht. De redelijke mensch denkt o. i. anders. Hij vraagt zich af wat recht is en niet hoe hij



per fas aut nefas zijn doel kan bereiken. Het oordeel, of men desgevraagd een zeker besluit goedkeurt, is iets gansch anders dan het oordeel, of naaide reglementen de bevoegdheid om het te vernietigen, aan een ander college toekomt. Het eene is logisch geheel verschillend van het andere en nergens is aan predikanten, ouderlingen of diakenen als ambtsplicht opgelegd bij geschrifte te verklaren, hoe zij over twistvragen van Kerkelijk recht denken. In het antwoord door meerderen der geschorsten den 0(len Januari jl. aan het Classikaal bestuur toegezonden, wordt dan ook wel geprotesteerd, dat zij de stem, die zij uitbrachten, hebben uitgebracht naar eer en geweien, en voorts aan het Classikaal bestuur het recht om zich in het beheer der kerkegoederen te mengen betwist; maar dit schonk aan gezegd bestuur geene vrijheid zich te onttrekken aan de verplichting om ons te hooren over het oorspronkelijk bezwaar, die het zelf erkende zich door art. 8 van het Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht opgelegd te achten; trots deze erkentenis heeft het ons ongehoord veroordeeld.
Heeft het dan ten minste, indachtig aan liet Apostolisch voorschrift, 1 Timotheus V vs. 10, getuigen gehoord? Welke getuigen hebben, en dat wel tegen ieder onzer in het bijzonder, al of niet onder eede, verklaard ? Waar en wanneer, hetzij vóór, hetzij na den 4den Januari, heeft die ondervraging plaats gehad, en waarom buiten onze tegenwoordigheid ? Of hebben de leden van het Classikaal bestuur zich vergenoegd met de wetenschap, verkregen door hetgeen sommigen hunner in de vergadering van den kerkeraad op 14 December als leden van dat college meenden te hebben waargenomen ? Zoo ja, dan deed in deze zaak het Classikaal bestuur èn wat des rechters is èn wat der getuigen is èn bovendien, blijkens de memorie van 1 Februari, wat der partij is èn blijkens zijne mededeelingen door de pers, wat des publicisten is, terwijl het eindelijk blijkens zijn besluit ten gunste der vijf diakenen zich het recht van gratie toeschreef, en dus deed wat des Souvereins is, wat alles ongetwijfeld op de eigenaardigheden der kerkelijke rechtsbedeeling bij dat bestuur in zwang, een verrassend licht zou werpen.
In elk geval heeft het ten eenenmale ontbroken aan een regelmatig en onpartijdig onderzoek, tengevolge waarvan het bezwaar door behoorlijke bewijsmiddelen gegrond is bevonden. Ja zelfs op art. 15 van het Reglement van Kerkelijk Opzicht en Tucht, schoon in de Synodale uitspraak aangehaald, heeft het niet gelet. In zijn besluit van' den 15f,en Maart jl. toch schrijft het aan het Provinciaal bestuur „dat de Noodige Inlichtingen, die het in zijne vergadering van den 1 sten Februari 1886 vaststelde op uw verzoek, voldoende te kennen geven, hoe het, ingevolge het ingestelde „voorloopig onderzoek" over de aanhangige zaak oordeelt, en dat reeds het opmaken van de bedoelde



Memorie ingewikkeld te kennen gaf, dat het bestuur art. 4/, al. 3, Reglement Kerkelijk Opzicht en Tucht, toepasselijk achtte in overeenstemming met uw schrijven van den 26sten Januari N°. 2287 aan de Algemeene Synode gericht." Op 1 Februari was de zaak bij de Synode aanhangig en deed het Classikaal bestuur wal des Kerkeraads was. Heeft het zich nu, zij het dan ook ganscli onbevoegdelijk, toen reeds in die hoedanigheid omtrent de toepasselijkheid van art. 47, al. 3, uitgesproken, dan had het thans het onderzoek moeten toevertrouwen aan zijne secundi.
Voorts kan als bezwaar slechts zoodanig feit worden gequalificeerd (art. 21 van het Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht), waaruit naar het oordeel van het onderzoekend college eene verkeerdheid of overtreding voortvloeit, die bij name kan worden uitgedrukt. Wat men bij name uitdrukt, kenschetst men met weinige woorden. In de publicatie van 5 Januari belijdt het Classikaal bestuur: „Het is niet mogelijk, in weinige woorden den aard van het door die besluiten gepleegde misdrijf te kenschetsen". Hoe zich tegen dergelijke onbestemde aanklacht te verdedigen ?
Ieder lid, niet wettig verhinderd, is verplicht ter vergadering tegenwoordig te zijn ; hij mag zich niet buiten stemming houden en bij de stemming geene andere uitdrukking gebruiken dan vóór of legen, of ja en neen. Zoo bevelen artt. 5, 11 en 15 van het huishoudelijk reglement van den Algemeenen kerkeraad der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam. Het feit van aan die wettig verbindende kerkelijke verordeningen gehoorzaamheid te hebben betoond acht in zijn besluit van 4 Januari het Classikaal bestuur een „gehandeld hebben tegen schier elke bepaling van art. ? al 2 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht".
Schier, dus niet tegen allen. Dit ten minste is een veiligheidsklep. Van onchrislelijken wandel beticht wegens het votum van 14 December het Classikaal bestuur de tachtig broederen vermoedelijk niet; het deelt immers den volke mede, dat het hen niet heeft willen tasten in hun eer, noch brandmerken als zedeioozen.
De beschuldiging in de publicatie van onlrouw, in de met meer overleg gestelde Memorie van 1 Februari van misbruik van vertrouwen, kan alzoo niet ernstig en anders dan bij wege van beeldspraak zijn gemeend. Wat hiervan zij, totdat de Officier van Justitie ons zal hebben gedagvaard, vragen wij verlof onze verdediging wegens beweerde overtreding van art. 406 Wetboek van strafrecht in de pen te mogen houden.
Zoo niet onchristelijken wandel, wel legt ons het Classicaal bestuur in die publicatie verregaande onrechtzinnigheid, in de Memorie met de



eigen woorden van het Reglement openbaren strijd met den (jeest en de beginselen onzer Kerlc te last.
Niet minder diep dan liet Classikaal bestuur in zijne vergadering van den 4den Januari zijn wij „vast overtuigd, dat noch de leer noch de belijdenis-vrijheid door de van kracht zijnde reglementen gewettigd is ; dat de duidelijke verloochening van onzen Heer Jezus Christus als onzen eenigen en algenoegzamen Zaligmaker, welke overgeleverd is om onze zonden en opgewekt om onze rechtvaardigmaking, niet geschieden kan in de Kerk zonder overtreding van hare bepalingen; en dat eene belijdenis van ongeloof aan deze grondwaarheid niet afgenomen noch afgelegd mag worden"; noch zouden wij zulk eene zonde, als de verloochening onzer Gereformeerde geloofsbelijdenis, immer willen bedrijven. Wij betreuren dan ook zeer wat in de attesten-cpiaestie is geschied en werpen de verantwoording voor al wat sedert 4 Januari daaromtrent door het Classikaal bestuur verricht is, van Amsterdams Kerkeraad verre af.
Doch met hetgeen ons zoo heilig en dierbaar is, spotten wij niet. Overwegende met het Classikaal bestuur, „dat er tegen niemand van de dienstdoende predikanten in het Classikaal ressort zelfs een censuur wegens openbaren strijd met de belijdenis der Kerk aan het Classikaal bestuur in de laatste jaren gevraagd werd", weigeren wij te antwoorden wanneer men ons enkel op het aanbrengen en op het beklag van de heeren Ds. H. P. Berlage en Ds. K. F. Ternooy Apèl, ter zake van de door hen afgekeurde Kerkeraadsbesluiten, uit onze bedieningen als predikanten ouderlingen of diakenen wil ontzetten wegens onrechtzinnigheid.
Mag aan zulk eene in de kerkelijke geschiedenis eenige en ongehoorde voorstelling van zaken in goeden ernst niet worden gedacht, wegens verstoring van orde en rust hebben wij ons evenmin te verantwoorden. Wel valt het Classikaal Bestuur in zijne Memorie van 1 Februari met die beschuldiging de kerkmeesters der Nieuwe Kerk wegens het gebeurde op (3 Januari aan ; doch dat geschilpunt behoort bij den gewonen rechter. Namens het Classikaal bestuur werd door den Scriba bij advertentie van den Januari in de dagbladen bericht, dat zijn Voorzitter de Weleerw. heer A. J. Westhoff een paar door hem gestelde bewaarders had „gemachtigd om te zorgen, dat er door niemand dan o)i last van den genoemden Voorzitter eenig geweld gepleegd wordt". Zijn Weleerw. achtte mitsdien geweldpleging geen stoornis van orde en rust, mits geschied op zijn last, en zal wel vrede hebben met de uitlegging, die wij aan zijne bedoeling geven: te weten, dat eigen rechting geoorloofd zijn kan, mits noodzakelijk tot behoud en handhaving van wettig recht en bezit. Mocht nu die Voorzitter van het Classikaal bestuur op 5 en G Januari 11. aanbieden, om de beoordeeling, of hij krachtens art. 1401 B. W. gehouden is uit eigen beurs de geldelijke schade, toen
2



door hem of op zijn last in de consistoriekamer der Nieuwe Kerk en in de naaste omgeving aangericht, te vergoeden, met gebruikmaking van art. 43 der wet op de rechterlijke organisatie aan een door hem aan te wijzen kantonrechter te zamen met genoemde kerkmeesters te onderwerpen, zoo zouden wij er voor durven instaan, dat dat aanbod werd aangenomen. Doch hoe wenschelijk het ware, dat dit geschil werd uitgemaakt waar het behoort, in plaats van voor het gestoelte der spotters gebracht, de voorstemmers van 14 December zijn er vreemd aan en, vermits nu het Classikaal bestuur wel meergenoemde kerkmeesters maar niet die voorstemmers voor verstoorders van orde en rust uitmaakt, kan te dezer plaatse over dat onderdeel van art. 3 al. 2 van het Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht almede worden gezwegen. Inderdaad is in de kerkeraadsvergadering van 14 December alles zoo ordelijk en rustig mogelijk toegegaan.
Zoo blijft dan van schier élke bepaling enkel vergrijp in de uitoefening van kerkelijke betrekking over, waartoe noodig is: in de eerste plaats eene daad in de uitoefening eener kerkelijke betrekking gepleegd; ten tweede de overtreding door die daad van eene bepaald aan te wijzen bepaling van het kerkelijk wetboek.
Ten deze is g 3n sprake van overtreding van art. 20 Algemeen Reglement, enkel van een votum, uitgebracht als kerkeraadslid. De kerkelijke verordening legde aan elk lid van den Kerkeraad de verplichting op van in de vergadering van 14 December tegenwoordig te zijn en aldaar, des gevraagd, öf voor öf tegen te zeggen. Een in stemming gebracht voorstel, voor hetwelk niemand stemmen mag, omdat iedereen tegen stemmen moet, is even onzinnig en ondenkbaar, als dat hij, die naar de ingeving zijner individueele overtuiging voteert, daardoor een vergrijp zou kunnen plegen in de uitoefening van het lidmaatschap der vergadering, waartoe hij behoort, al mogen de leden eener andere vergadering, kennis van zijn votum bekomen hebbende, voor zich van oordeel zijn, dat hij beter gedaan had door te stemmen in anderen zin. Niet in het stemmen voor in plaats van tegen zou het vergrijp (kon van vergrijp sprake zijn) gelegen moeten wezen, maar in het deelnemen aan de stemming in het algemeen, zoodat het zou zijn begaan door al de leden van den Kerkeraad, die aan de stemming over dat voorstel hadden deel genomen, onverschillig of als voor- of als tegenstemmers. En nu constateert het Classikaal bestuur in zijne Memorie van 1 Februari, dat de Algemeene Kerkeraad in de vergadering van den 7den December bevorens zijne bevoegdheid uitgesproken had, om de voorgedragene zoogenaamde wijzigingen en bijvoegingen in behandeling te nemen. liet was dus dat besluit van den 71'0" December, ging daarbij werkelijk de Alge-



meene kerkeraad zijne bevoegdheid te buiten, waartegen het Classikaal bestuur had moeten opkomen. Intusschen dat heeft het niet tijdig gedaan, eer het door zijne berusting als wettig erkend. Maar dan vervalt de laatste schijn, dat in het stemmen voor of over bevoegdelijk in stemming gebrachte voorstellen vergrijp in de uitoefening van het recht of liever van den plicht om mede te stemmen gelegen zou kunnen zijn. Zoo iets onzinnigs wederlegt zich zelf.
Of zal het besluit van het Classikaal bestuur van den 21ste» December zoo moeten worden uitgelegd, dat onder de daarbij vernietigde Kerkeraadsbesluiten ook dat van den 7Jen December begrepen is? Zoo ja, wordt de zaak des te ingewikkelder, dewijl in dat geval de voorstemmers van 7 en niet van 14 December provisioueel geschorst en tot ontzetting uit hunne kerkelijke bedieningen hadden moeten zijn voorgedragen. Het feit toch van te hebben voorgestemd op 7 is een gansch ander dan dat van te hebben voorgestemd op 11 December. In het besluit van het Provinciaal bestuur van den 2tisten Januari is uitsluitend van het laatste sprake; het noemt zijne toepassing van Art. 47 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht gegrond op „de overweging, dat het Classikaal Bestuur van Amsterdam terecht heeft geoordeeld, dat allen die bij de eindbeslissing gestemd hebben voor de wijzigingen onder protest goedgevonden in de vergadering van den Algemeenen Kerkeraad van den 14de» December hebben gehandeld tegen bepalingen van art. 3, al. 2 van het Regl. van Kerk. opzicht en tucht," en draagt, doende wat des Kerkeraads is, al de stukken tot die zaak betrekkelijk aan de Algemeene Synode over. In hare uitspraak van den 9Jen Maart beveelt de Synode aan het Provinciaal Kerkbestuur „al de op de zaak betrekking hebbende stukken door zijne tusschenkomst te verzenden naar het Classikaal Bestuur van Amsterdam, opdat dat bestuur, zoo het oordeelt, dat raar art. 47 van het Regl. voor Kerldijk opzicht en tucht de zaak tot ontzetting zou kunnen aanleiding geven, haar met alle daartoe betrekkelijke bescheiden verzeilde naar het Provinciaal Kerkbestuur, om door dit Kerkbestuur in eersten aanleg berecht te wordeiiHierin kan thans geen verandering meer worden gebracht; het eene feit mag niet met het andere verwisseld, en eene tuchtzaak tegen de voorstemmers van 7 December geschoven worden in de plaats eener tuchtzaak tegen de voorstemmers bij de eindstemming van 1 1 December. Ja, acht men in het besluit van 7 December het oorspronkelijk vergrijp gelegen, allen, die hetzij met voor hetzij met legen aan de eindstemming hadden deelgenomen, zonder zich als Ds. Ternooy Apèl onder protest te onthouden, hadden als even schuldig provisioneel geschorst en tot ontzetting uit hunne bedieningen voorgedragen moeteu zijn. En in elk geval



had het Classikaal bestuur, het besluit van den 7'lcn December vernietigende, hiervan aan den Algemeenen Kerkeraad bericht 'moeten zenden, alvorens de eindstemming plaats had, in stede van dit geheim te houden.
De instellingen eener Vereeniging kunnen aan hoogere besturen de bevoegdheid schenken om de besluiten van lagere collegiën wegens strijd met de verordeningen of het algemeen belang van het genootschap te vernietigen en buiten werking te stellen. Zoo dragen in onze grondwet de artt. 133 en 140 aan den Koning dergelijk cassatierecht van de besluiten der gewestelijke en plaatselijke besturen op en van rechterlijke beslissingen, tusschen partijen in kracht van gewijsde gegaan, laat zich cassatie in het belang der wet op den voet van art. 98 der wet op de rechterlijke organisatie alleszins denken. Nochtans het een zoowel als
het ander mag niet stilwijgend worden ondersteld; zoodanige bevoeedt , .... .. ö
heid is niet aanwezig, tenzij uitdrukkelijk verleend. Aan de betrokken partijen kennen de kerkelijke reglementen de bevoegdheid toe om in hooger beroep te komen van de beslissingen van den Kerkeraad in zake van geschillen; ambtshalve cassatie als eene in het belang der wet o-edoogen zij zelfs door de Synode niet. Evenmin verleenen zij zelfs aan deze de macht om kerkeraadsbesluiten van administratieven of legislatieven aard te niet te doen en buiten werking te stellen. Waaruit het Classikaal bestuur zijne bevoegdheid heeft afgeleid om de Kerkeraadsbesluiten van 14 Dec. jl. te vernietigen, kunnen wij niet gissen, noch hoe het Provinciaal Kerkbestuur hetzelfde heeft begrepen te kunnen doen met de Reglementswijzigingen van 12 April 1875, waarbij wij nog daarenboven in het duister verkeeren omtrent het artikel in het Kerkelijk wetboek, _ dat ooit aan het Provinciaal Kerkbestuur opdraagt te doen wat des Classikalen bestuurs is, zelfs ten opzichte eener gemeente, waar werkelijk krachtens art. 18 Algemeen Reglement, en art. 1 Reglement voor de Kerkeraden het Classikaal bestuur doet, wat des Kerkeraads is, en het dus eene gemeente betreft, waar niet, zooals te Amsterdam, een Kerkeraad is. En de waarneming van kerkelijke betrekkingen wordt eene hachelijke zaak, wanneer men, om zich te behoeden voor vergrijp, eerbiedigen moet niet enkel wat in de verordeningen staat, maar bovendien wat men er tevergeefs in zoekt, of verschil van gevoelen omtrent op zijn minst genomen zeer betwistbare rechtspunten als misdrijf en verregaande onrechtzinnigheid aangerekend wordt. Toch schromen wij niet voor onze meening uit te komen; wij gelooven het te mogen doen, mits de grondem waarop zij steunt, mededeelende en ontvouwende.
Art. 25 Algemeen Reglement wil, dat plaatselijke Reglementen, de huishoudelijke belangen der gemeente regelende, woi den medegedeeld aan het Classikaal bestuur. Een termijn, waarbinnen dat geschieden moet, is



niet voorgeschreven. Heeft dus het verzuim werkelijk een schadelijk rechtsgevolg, het zoude moeten wezen, dat, zoolang de opzending niet geschied was, de verordening niet in werking trad en alzoo met eene niet behoorlijk afgekondigde gelijk stond. Een vernietiging wegens vooralsnog niet plaats_'gehad hebbende mededeeling komt mitsdien evenmin te pas, als onder vigueur van art. 93 van het Reglement van 1816 wegens niet verkregen Koninklijke goedkeuring. Er is öf geene nietigheid óf iets wat nog niet vernietigbaar is. Stellig echter (het voorbeeld van art. 167 der gemeentewet heldert dit punt op) volgt uit de verplichting van den Kerkeraad om mede te deelen geenszins de bevoegdheid van het Classikaal bestuur om het medegedeelde of niet medegedeelde te vernietigen.
Wat is een plaatselijk Reglement, regelende een huishoudelijk belang der gemeente ? Is het elk Reglement, dat de Kerkeraad maakt, schoon krachtens een mandaat, dat hij niet aan de verordeningen van het genootschap ontleent ? Natuurlijk niet; art. 25 Algemeen Reglement zoekt het criterium, onverschillig van de autoriteit, die het Reglement vaststelt, in het onderwerp, dat daarin wordt geregeld. Men moet bet dus omkeeren. Wat in den zin van art. 25 huishoudelijk belang der gemeente is, mag geen ander college dan de Kerkeraad regelen en dat niet enkel te Amsterdam, maar nergens. De leer, dat een Reglement op het beheer van het plaatselijk kerkegoed naar art. 25 te beoordeelen is, verkrijgt mitsdien eene zeer verre strekking en wijkt van het tot nog toe algemeen aangenomen begrip lijnrecht af.
Behalve om historische redenen, zooals te Amsterdam, heeft namelijk nergens de Kerkeraad de bepalingen omtrent de kerkvoogdij vastgesteld. Men weet hoeveel moeite het overal in het land gekost heeft na den lsten April 1869 het beheer van het kerkegoed weer te brengen op vasten voet en hoevele voor den rechter uiterst lastig te beslissen en voor de rust en den vrede in de gemeente hoogst bedenkelijke geschillen zich nog herhaaldelijk daaromtrent voordoen. Men berade zich tweemaal, alvorens men aan de zucht tot het voeren van betreurenswaardige procedures nieuw voedsel geven en alles weder op losse schroeven zetten ga, door te verkondigen, dat al die reglementen nietig en onverbindend zijn, als niet volgens art. 25 Algemeen Reglement vastgesteld door den Kerkeraad en medegedeeld aan het Classikaal bestuur.
Of maakt Amsterdam eene uitzondering op den regel ? Zoo de kerkeraadsbesluiten van 14 December 1885 en 12 April 1875 wijzigingen bevatten in een Reglement, dat valt in art. 25 Algemeen reglement, moet dit als primum verum evenzeer gelden van het Reglement van den 2 lsten April 1859 en de daarin gebrachte wijziging van den 5Jen Septem-



Der 1870 ; en ook deze zijn aan liet Classikaal bestuur nimmer officieel medegedeeld. Meergenoemd art 25 toch is voortgekomen uit art. 93 van het Reglement, gearresteerd bij Koninklijk Besluit van den 7lleu Januari 181G : „de huishoudelijke belangen der gemeente zullen voor het overige, overeenkomstig de algemeene verordeningen, door plaatselijke Reglementen onder 's Konings goedkeuring kunnen worden geregeld". Daar slaat voor liel overige op de voorafgaande artt. 90 en 92, zoodat onder vigueur der Koninklijke verordeningen op de administratie der kerkelijke fondsen van geene dat onderwerp regelende en in art. 93 vallende plaatselijke reglementen sprake kon zijn. In 1810 was in Amsterdam, toen daar nog niemand aan de oprichting van een algemeen genootschap dacht, de Groote Kerkeraad door de Gemeente belast om in haar naam het beheer van haar gered kerkegoed aan eene bijzondere Commissie op te dragen en toe te vertrouwen en op grond van art. 73 van het Provinciaal reglement voor Noord- en ZuidHolland,vastgesteld bij Koninklijk besluit van 12 November 1819 N°. (55, heeft de Koning het behoud dezer in 1810 ingestelde wijze van beheer bij besluit van den 8ston JU1 i 1820 Nu. 67, bij wege van dispensatie toegestaan. Deze rechtstoestand duurde in 1859 nog altijd voort, zoodat destijds de Algemeene Kerkeraad het sedert herhaaldelijk gewijzigd reglement niet vastgesteld heeft op grond van art. 25 Algemeen Reglement, schoon toenmaals reeds lang in werking, noch krachtens de bevoegdheid, door hem aan de verordeningen van het algemeene genootschap ontleend, maar integendeel, geheel buiten die verordeningen om, ze geput heeft uit de van de gemeente in 1810 ontvangen opdracht en de haar instandhoudende Koninklijke dispensatie. En zoo hij zich ook na den lsten April 1869 in dat recht heeft gehandhaafd, deed hij het, volgens de eigen erkentenis van het Classikaal bestuur, uitsluitend op grond van het hem door de stemming van den 17<Jen Maart 1869 gegeven mandaat. Irtusschen dat de stemgerechtigde mannelijke ledematen geene reglementen, zooals in art. 25 Algemeen Reglement bedoeld worden, valideeren kunnen, behoeft evenmin betoog, als dat de wetgever, die wijzigt, het doet in de uitoefening van dezelfde betrekking, waarin hij het gewijzigde heeft vastgesteld. De leden van den Amsterdamschen Kerkeraad van den 21sten April 1859, toen de Koninklijke dispensatie hen nog beschermde, oefenden geene kerkelijke betrekking uit, hun opgedragen door de verordeningen van het algemeen genootschap, noch ter zake van een onderwerp, waaromtrent hunne bevoegdheid aan die verordeningen onderworpen werd geacht. Eu datzelfde geldt voor de kerkeraadsleden van den 12de<i April 1875 en van den 14,lei: December 1885. Door het vaststellen van het reglement van 1859, of van daarin gebrachte wijzigingen, kunnen die kerkeraadsleden zich nooit schuldig gemaakt hebben aan vergrijp in de uitoefening van kerkelijke betrekkingen in den



zin van art. 3 al. 2 Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht. Wij althans kunnen de fout in dit streng sluitend betoog niet ontdekken en wij meenen dus, dat de vernietigingsbesluiten van den 21stc» December en van den 16dei> Februari jl. rechtskracht missen.
Het Classikaal en het Provinciaal Kerkbestuur zijn echter blijkens die besluiten een ander gevoelen toegedaan en, getrouw blijvende aan hunne zienswijze, hadden zij de stemming van 14 December als onverschillig moeten beschouwen, daar deze in hun stelsel nooit meer konde geweest zijn dan wat de rechtsgeleerden un délit manque noemen. Het wordt ijdel te onderzoeken, wie voor, wie tegen gestemd hebben bij eene door het bevoegd gezag vernietigde stemming, welke dientengevolge geacht wordt nooit te hebben plaats gehad ; de voorstemmers in de vergadering van den 14den December te dier zake op 4 Januari te achterhalen, nadat op den 21 sten December de kerkeraadsbesluiten van onwaarde verklaard waren, kon eene nuttelooze wraakoefening zijn, nimmer eene noodzakelijke toepassing van heilzame tucht. En nadat op den 16de" Februari zelfs het reglement van 1875 vernietigd was, klemde dit alles nog veel meer. Moest toch nu ook dat reglement rechtens worden aangemerkt als nooit te hebben bestaan, hoe kon dan wijziging van een niet bestaand reglement vergrijp opleveren ? Waartegen ook niet kan worden opgeworpen, dat dan toch altoos het Reglement van 1859 overbleef. Immers dat Reglement was in de vergadering van 14 December evenmin aan de orde als bij de thans aanhangige grondwetsherziening de grondwetsbepalingen van 1815 in plaats van die van 1848.
Het corpus delicti ontbrak ; een lijk ontzielt men niet. Misschien had het hooger bestuur de voorstemmers op den 12den April 1875 uit hunne kerkelijke betrekkingen kunnen en behooren te ontzetten; maar in 1885 zou dit ongerijmd worden: waar aan het beweerd vergrijp der kerkeraadsleden van den 14don December 1885 de grondslag ontzonk, mocht men hen, omdat zij aan de rechtsgeldigheid van het reglement van 1875 geloofden, terechtwijzen als verkeerende in rechtsdwaling, dwaling is geen vergrijp, en wat in 1875 geene aanleiding had gegeven tot toepassing der kerkelijke tucht, konde dit nog veel minder doen in 1885. Door de vernietiging der besluiten was alle nadeel hersteld ; persoonlijke vervolging te dier zake eene even groote tegenstrijdigheid als eene vervolging van leden van een gemeenteraad wezen zou, in geval de plaatselijke verordening, die zij hielpen aannemen, vernietigd wordt.
Immers het bestuur, dat eerst vernietigt, daarna vervolgt, behoort de vervolgden, zoo het niet het heilig recht van verdediging met voeten treden wil, toe te laten tot het betoog, dat het gewraakte besluit



geenerlei wetscliennis bevat, en dat betoog met gelijke onpartijdigheid en onbevangenheid te overwegen, alsof het zich over de quaestie nooit uitgelaten had. Eerst het praeindicium uit te spreken en dan pas als rechter op te treden, is met den aard eener eerlijke rechtspleging kwalijk overeen te brengen.
Welke kerkelijke verordening nu heeft de Kerkeraad door de besluiten van 14 December jl. overtreden ? Het besluit van het Classikaal bestuur van den 21 sten December zwijgt hieromtrent. Enkel uit de Memorie van den lsten Februari, hoewel als processtuk ten eenenmale informeel, kan men omtrent de grieven, die dat bestuur tegen de bedoelde besluiten heeft, eenig licht putten. Daar toch vindt men ze, blzz. 19 tot 21 opgesomd.
Art. 1 van het reglement van 1875 luidde: „De bevoegdheid van den Algemeenen Kerkeraad in deze — kan nooit of nimmer op eenig hooger of subintreerend kerkelijk bestuur overgaan" (nu volgen de 14 December geschrapte woorden) „en is slechts geldig, zoolang de wettigheid van den kerkeraad als zoodanig niet betwist wordt. Wordt deze betwist, dan kunnen krachtens deze bevoegdheid geen besluiten genomen of handelingen verricht worden, die den beslaanden toestand konden wijzigen voor en aleer hel verschil op wettige wijze is ten einde gebracht waarvoor eenvoudig in de plaats trad: „of door zulk een bestuur worden gecontroleerd of beperkt
Dat geschrapt werd, wat volgens de genoemde Memorie „een onoverkomelijke hinderpaal was om te doen, waartoe men blijkbaar hel plan had" (alsof de onderstelde geheime bedoelingen het besluit zelf vitieeren) zal voorzeker het Provinciaal Kerkbestuur toejuichen, want volgens zijn besluit van den 16de» Februari heeft juist door het opnemen dier slotbepaling in art. 1 van het Reglement de Kerkeraad vï'n den 12'len April 1875 zijne bevoegdheid zoo schromelijk te buiten gegaan.
Als beklaagd blijft alzoo enkel het amendement over. Daaromtrent zegt de Memorie: „mocht nu geen enkel hooger bestuur de bevoegdheid, die de Kerkeraad bedoelde, controleeren, dan mocht ook allerminst het Classikaal bestuur handelen volgens art. 21 van het Algemeen Reglement.''
Het aangehaalde art. 21 zegt: „de Kerkeraden geven, wanneer zij verkeerdheden ontdekken in de administratie der kerkelijke goederen daarvan kennis aan het Classikaal bestuur."
Dat Bestuur wordt hier alzoo aangewezen als het College, dat kennis krijgt. Maar is kennis krijgen hetzelfde als controleeren ? Het artikel is blijkbaar geschreven in de onderstelling, dat kerkvoogden, zooals in den regel het geval is en volgens de bij de vaststelling van het artikel nog



altijd vigeerende, door den Koning vastgestelde provinciale reglementen het geval zijn moest, beheeren onafhankelijk van den Kerkeraad. Ontdekt nu deze, dat er malversatie plaats heeft gehad, zoo opent liet artikel hem den weg om tegen kerkvoogden de hulp van liet hooger bestuur in te roepen. De exceptioneele bevoegdheid van den Algemeenen Kerkeraad, waarover in art. 1 van het Amsterdamsche Algemeen reglement en instructie voor de Commissie lol liet Bestuur over de kerkgebouwen enz., sprake is, bestaat ondertusschen, zooals aldaar in den aanvang gezegd wordt, in niets minder dan hierin, dat „de Commissie, krachlens den last door den Algemeenen Kerkeraad op haar verstrekt, in naam der Nederduitsche Hervormde gemeente het haar toevertrouwd beheer uitoefent". Te Amsterdam dus, waar de Commissie, die als kerkvoogdij fungeert, ten eenenmale van den Algemeenen Kerkeraad als liaren lastgever afhankelijk is, zou bij het ontdekken van verkeerdheden in hare administratie de Kerkeraad niet de toevlucht behoeven te nemen tot beklag aan het Classikaal bestuur, als zelf aanstonds aan die verkeerdheden paal en perk kunnende stellen. Maar dit daargelaten, wie kan in ernst beweren, dat de Kerkeraad aan de Commissie een vrijbrief heeft willen uitreiken om malversatie te plegen, of dat hij door de instructie dier Commissie vast te stellen afstand zou hebben kunnen en willen doen ten behoeve dier eventueele malversanten van zijn recht 0111 de ontdekte verkeerdheden, des geraden achtende, ter kennis van het Classikaal bestuur te brengen ?
Is nu echter die bevoegdheid van den Algemeenen Kerkeraad te Amsterdam, om de lastgever der Commissie en de tusschenpersoon tusschen haar en de Gemeente te zijn, iets, dat volgens de verordeningen van het algemeen genootschap aan de controle of beperking van eenig hooger of subintreerend kerkelijk bestuur onderworpen is? Immers neen, want die bevoegdheid heeft de Kerkeraad van de Gemeente verkregen in 1810, en bij die gelegenheid (Hoofdst. III, art. 3 van het toen door haar goedgekeurd reglement) heeft de gemeente „het aan de commissie in de tijd lot renen grondregel voorgeschreven, 0111 de voornoemde en andere goederen der Gemeente voor dezelve als een onvervreemdbaar eigendom te bewaren, en bepaald 0111 dezelve nimmer aan eenig ander bestuur over te geven."
Waarin steekt het bedreven kwaad?
De verandering van art. 5 prijst het Classikaal bestuur als eene verbetering.
Die van art. 8 keurt het af, doch niet wegens strijd met eenige kerkelijke verordening, maar 0111 het vooronderstelde doel; 11.1. om des noodig



met in conflict gekomen leden des Kerkeraads te kunnen beheeren. Daar ook na de wijziging van l i December in het tweede lid van art. 8 gesproken wordt van „verplichte aftreding van predikanten, ouderlingen of diakenen, die ophouden leden des Kerkeraads te zijn, en in het algemeen van leden, die hun radicaal voor deze Commissie verliezen," is de opmerking van het Classicaal bestuur onverklaarbaar. En wat zijn in con/liet gekomen leden des Kerkeraads ? Aangenomen het uiterste geval, vroegere leden der Hervormde Kerk, die haar hebben verlaten, zelfs dan nog zou het met geene enkele bepaling van het kerkelijk wetboek strijdig zijn, de administratie der stoffelijke goederen toe te betrouwen aan niet-leden der Hervormde kerk. Wel kan van zoo iets te Amsterdam geen sprake zijn, want het tegendeel staat in het beklaagde reglement; maar getoetst aan de instellingen van het genootschap, belet niets, dat de beheerder van het kerkegoed een Lutheraan of een Remonstrant zij.
De verandering van rechterlijke uitspraak door uitspraak van den burgerlijken rechter in art. 10 en de redactiewijziging in art. 23 erkent het Classikaal bestuur gansch onschuldige amendementen te zijn en van de verandering in art. 24, dat zij is „in overeenstemming met art. 9 Algemeen Reglement." Het Reglement der Commissie verbiedt afschrijving)van het Grootboek zonder speciale vergunning van den Kerkeraad. Volgens art. 9 van het Algemeen reglement voor de Hervormde Kerk neemt geen kerkelijk bestuur eenig besluit dan bij tegenwoordigheid van twee derden zijner leden, doch onder bijvoeging: „tenzij de vergadering wegens ongenoegzaam getal van leden reeds eenmaal was uiteengegaan en ten tweeden male tot behandeling der zaak wettiglijk was opgeroepen." Dat neemt de Kerkeraad letterlijk over. „Het maakt," klaagt het Classikaal bestuur, „den weg gemakkelijk om tot eene afschrijving van fondsen te kunnen overgaan en weder op grond dier willekeurig vooronderstelde en daarbij op zich zelf beschouwd volkomen geoorloofde bedoeling acht het provisioneele schorsing van een tachtigtal predikanten, ouderlingen en diakenen wegens een gegrond bevonden, geruchtmakend bezwaar van ergerlijken aard onverwijld noodzakelijk en dringt op hunne ontzetting uit hunne kerkelijke betrekkingen aan!
Art. 19, 4 al., Algemeen Reglement houdt in: „De Kerkeraad vertegenwoordigt en bestuurt de gemeente, en wel de Algemeenc of ook de Bijzondere Kerkeraad, naarmate de zaken, die te behandelen zijn, tot den eenen of tot den andoren beliooren." In een reglement en instructie



voor Kerkmeesters kan op de verdeeling van werkzaamheden tusschen Algemeenen en Bijzonderen Kerkeraad, naar van zelf spreekt, geen inbreuk gemaakt worden. E11 wel is de eigenaardige inrichting van de Amsterdamsche kerkvoogdij, dat daar de Algemeene Kerkeraad die de gemeente vertegenwoordigt en bestuurt ook namens haar de lastgever der Commissie is, doch dat de voorstemmers der besluiten van 14 December aan dat recht vasthielden, blijkt niet alleen uit het eerste lid van art. 1, dat zij handhaafden, maar evenzeer uit het door hen goedgekeurde art. 29: „de Commissie gedraagt zich in haar bestuur overeenkomstig bet beginsel, dat de Kerkeraad het lichaam is, dat de Gemeente vertegenwoordigt en bestuurt." Klinkt het niet ongelooflijk, dat uit de weglating der overtollige en door de slotwoorden bovendien van alle beteekenis beroofde verwijzing: „in overeenstemming mei arl. 19 alinea 4 van hel algemeen reglement voor de Hervormde kerk in. hel Koninkrijk der Nederlanden en behoudens de bepalingen van arl. 1 van dil reglementuit dergelijk voor de Commissie van beheer geschreven voorschrift het Classikaal bestuur de gevolgtrekking afleidt: „de alteratie, die art. 29 onderging" (en die in het schrappen dier onnoodige en niets beteekenende verwijzing bestond) „plaatste den Kerkeraad buiten het bestaande kerkverband, waarin en waardoor alleen het hem toevertrouwde mandaat geldig was." Een artikel, dat de Commissie verplicht den Kerkeraad ook tegenover haar als den vertegenwoordiger en bestuurder der gemeente te erkennen, zal den Kerkeraad buiten het kerkverband plaatsen! „Davus sum non Oedipus" schijnt op dergelijke beschuldiging het eeuig mogelijk antwoord.
In art. 35 n°. 4 bepalende dat de Commissie betalen zal: „de onkosten, vallende op de beroeping en overkomst van predikanten, tot een vast bedrag; alsmede zoodanige gelden als de beroepen predikant aan de gemeente, die hij verliet, volgens de Kerkelijke wet verplicht is geweest terug te betalen," w :rd het onderschrapte verbeterd in : rechtens.
Hierover toont het Classikaal bestuur zich bijster- verontwaardigd. „Onder dat rechtens," leest men in de Memorie, „zal wel het burgerlijk recht verstaan zijn." En deze uitlegging is ook de onze. Maar werd daardoor „eene schrede verder gedaan niet alleen tot het voeren van processen, maar tot het maken van den burgerlijken rechter, als de eenige en hoogste beslissende macht in kerkelijke zaken?" Waarom men ons, die ons niet herinneren ze te hebben gevoerd, voor zoo groote liefhebbers van processen aanziet, weten wij niet; en ofschoon die liefhebberij niet goedkeurende, zien wij daarin bovendien geen der vergrijpen, ons



door het Classikaal bestuur in zijne publicatie van den 5den Jannari te laste gelegd. Wij zijn ecliter niet zoo onpractiscli om, wanneer wij al zoo grooten lust tot procederen hadden, niet te begrijpen, dat deze bepaling al hoogst zelden daartoe aanleiding zou kunnen geven. Wij achten voorts, dat, ook naar de leer onzer Kerk de staatsburger de hoogste staatswet eerbiedigen moet, en (zoo wij hierin mochten dwalen, doen wij het met de meeste goede trouw) houden het er in onze onnoozelheid voor, dat werkelijk, wanneer over zulke geldelijke terugbetaling geschil ontstaat, de kennisneming daarvan volgens art. 148 onzer grondwet behoort aan de gewone rechterlijke macht, van welke ook het Classikaal bestuur zelf in soortgelijk geval de beslissing wel zou moeten vragen.
Karakteristiek, vooral in verband met het ons naar het boofd geslingerd verwijt van verregaande onrechtzinnigheid, is wat dan volgt: „Nog ergerlijker is de schijnbaar zoo onschuldige bepaling, die in art. 35, al. 2, ingeschoven werd. De Commissie zou de Classicale quota uitbetalen, voor zoo verre de Kerkeraad die aanvraagt." Het Classikaal bestuur herinnert dat ook in art. 10 van het Synodaal reglement op de kosten van het bestuur der Kerk geschreven staat: „De Kerkeraad vraagt het (quotum) tijdig van het collegie der kerkelijke administratie van de Gemeente", en van deze verplichting kon zich de Kerkeraad in zijne instructie aan de Commissie natuurlijk niet ontheffen, terwijl, wanneer hij ze niet naleeft, het niet de Commissie is, die hem daartoe nopen moetmaar het Classikaal bestuur of de door dat bestuur zoo verafschuwde burgerlijke rechter. Hoe dus uit deze bijvoeging in art. 35, 2 der instructie van de Commissie af te leiden is, dat de Kerkeraad, in strijd met het voor hem verbindend Synodaal reglement ^liet aanvragen der (/nota zonde kunnen nalaten," en dit per millesimam consequentiam zou kunnen leiden om de gemeente „te berooven van de bij art. 168 der grondwet haar verzekerde geldelijke voordeelen," laten wij aan de waardeering van meer scherpzinnigen over. Wij kunnen ons niet voorstellen, dat een 80 tal predikanten, ouderlingen en diakenen te Amsterdam uit hunne bediening zullen worden ontzet, omdat misschien te eeniger tijd aldaar de Kerkeraad de voor het Classikaal bestuur zoo onmisbare quota niet tijdig zou aanvragen, en dat wel, nademaal hij die voor deze vreeselijke ramp minder beducht is, zich schuldig maakt aan openbaren strijd met den geest en de beginselen der Hervormde kerk!



De Memorie onderzoekt dan de nieuwe artikelen 41 tot 44. Opmerkelijk echter is liet, dat bij de critiek, waaraan zij onderworpen worden, nooit de proef gewaagd wordt om aan te toonen, dat zij met eenig artikel van liet kerkelijk wetboek strijden, maar alles daarop nederkomt_ ,dat zij liet helderste licht werpen op de gemaakte plannen."
In de brochure van Jhr. Mr. A. F. de Savornin Lohman, Waar is het misdrijf der geschorsten? waarheen wij als door ons overgeegd verwijzen, is duidelijk uiteengezet, dat de wijzigingen van 1885, juist wat de art. 41 — 44 betreft, in geest en strekking van die van 1875 niet verschillen, en het Provinciaal Kerkbestuur heeft dat gelvoelen beaamd. Toen toch de bijzondere omstandigheden zich hadden voorgedaan, waarin het meende te moeten doen wat des Classikalen bestuurs is, heeft het overwogen „dat, het Kerkeraads-besluit tot de aangebrachte vastgestelde wijzigingen in het Reglement van 1885 door het Classikaal bestuur zijnde vernietigd, deze vernietiging illusoir zou worden gemaakt, indien de bepalingen, die tol grondslag van deze wijzigingen hebben gediend, in het Algemeen reglement van 1875 kracht van wet bleven behouden." Doch wat volgt hieruit? Dat de schuld, die het op ons laadt, op het Classikaal bestuur dat zich tot vernietiu-in»-
A A O O
van dergelijke besluiten ambtshalve geroepen acht terugvalt. Het kende, blijkens de daarover gevoerde briefwisseling, die wijzigingen volkomen. Het verzuimde dus zijn plicht, door op de Kerkeraadsleden, die het besluit van den 12Jen April 1875 genomen hadden, geene tuchtmiddelen toe te passen en evenmin dat besluit te vernietigen. Het hield daardoor de Kerkeraadsleden van 14 December 1885 in den waan, dat hunne voorgangers een weg bewandeld hadden dien zij zonder bezwaar konden volgen. Het kastijdt de verdoolde schapen, van wier afdwaling het zelf de oorzaak was door zijne jarenlange veronachtzaming van herderlijke zorg. Het Provinciaal Kerkbestuur zal er immers op letten, dat de tegenstemmers in 1885 metterdaad de bepalingen van 1875 handhaafden en bevestigden. Zijn dus de makers dier bepalingen noch provisioneele schorsing noch voordracht tot ontzetting uit hunne kerkelijke bedieningen en ambten waardig gekeurd, het werd nieten met twee maten, dit den voorstemmers van 14 December wel aan te doen.
Dat alles ware het geval, indien werkelijk die wijzigingen van 1875 ol 1885 verkeerdheden bevatten. Doch deden zij dit? „De Algemeene Kerkeraad pro tempore droeg aan zijne Commissie op," zegt de Memorie, »om hemzelven niet alleen, maar ook den Bijzonderen Kerkeraad in elk geval te erkennen als den eenig wettigen, den getrouwen, den Gereformeerden Kerkeraad." Ongetwijfeld hield de Kerkeraad van 14 December zichzelveu voor dat alles; aan zijne wettigheid twijfelde niemand; van



getrouwheid is zich de conscientie bewust; onze Gereformeerde geloofsbelijdenis zijn wij toegedaan met hart en ziel; doch een getuigenis omtrent zichzelven legt men niet af in eene reglementaire bepaling, bestemd om voor de toekomst te werken en algemeene regelen te stellen. Voorziende (gouverner c'est prévoir), dat vroeg of spade te Amsterdam twee colleges malkander de hoedanigheid van de ware Kerkeraad te zijn zouden kunnen betwisten, geeft de instructie der Commissie haar het richtsnoer aan, waarnaar zij alsdan zal hebben te handelen. Heeft de wetgever iets onmogelijks ondersteld, zoo is natuurlijk zijn voorschrift ijdel, daar het alsdan nooit feitelijk werken kan ; doch was het onderstelde denkbaar (en wie konde op den 14'len December raden, dat zoo spoedig te Amsterdam het Classikaal bestuur zich als Kerkeraad opwerpen en de Bestuurders, door de Gemeente zichzelve gegeven, terzijde schuiven zou?), de autoriteit, van wie de Commissie hare instructie te ontvangen heeft* handelde plichtmatig haar niet zonder instructie te laten. Bijaldien toch twee elkander de hoedanigheid van Kerkeraad betwistende colleges
w o
tegenover elkander staan, moet de Commissie een van beiden erkennen, en spreekt dan het andere haar voor den rechter aan, voor wien zij vervolgens het door haar erkende in vrijwaring roept, concludeert zij, dat het college, hetwelk bij het vonnis in het ongelijk wordt gesteld, veroordeeld worden zal ook in de kosten aan hare zijde gevallen. Niet de Commissie, maar de rechter beslist, welke van beide colleges de wettige Kerkeraad is; aan zijn vonnis moet zich de Commissie onderwerpen en den loop des rechts kan geen Kerkeraadsreglement veranderen. Welk vergrijp kan derhalve gepleegd zijn, door aan de Commissie als richtsnoer voor de door haar onvermijdelijk te doene, doch niets praejudiciëerende keus voor te schrijven, dat zij zou voortgaan met „den oorspronkelijken Kerkeraad (zoo Algemeenen als Bijzonderen), die de gemeente bij Gods Woord zocht te houden, als den eenigen wettigen te erkennen?" Is ook het Classikaal bestuur vast overtuigd, dat „noch de leer, noch de belijdenisvrijheid door de van kracht zijnde Reglementen wordt gewettigd", waar in die Reglementen las het, dat een Kerkeraad, die de gemeente niet bij Gods Woord tracht te houden, daarmede zijne wettigheid bewijst? Een anderen geest ademt voorzeker het formulier voor de bevestiging van ouderlingen en diakenen. De aangenomen bepaling was dus in trouwe overeenstemming met den oorspronkelijken rechtstitel van den Kerkeraad tegenover de Commissie, namelijk hoofdst. III, art. 3, Reglement van 1810: „nadien volgens ons formulier van bevestiging der ouderlingen en diakenen het Kerkbestuur is opgedragen aan een collegie zijnde als een Raad der Kerke en vertoonende de gelieele gemeente, zoo zal ook de Commissie, overeenkomstig dat beginsel zich in hare directie gedragen." Immers deze



Kerkeraad is het, in wiens handen de Burgemeester van Amsterdam aan de gemeente de tien kerkgebouwen en verdere goederen en fondsen als haar partikulier eigendom overgaf. Yoor het geval nu, dat de rechter zou hebben uit te maken, wie van de twee litigeerende colleges de ware Kerkeraad was, werd de Commissie, in afwachting dier beslissing, gemachtigd alles te houden in statu quo. De tegenwerping, dat hierdoor „de Commissie gesteld werd in de plaats van haren lastgever, den Kerkeraad," is kennelijk valsch; het mandaat der Commissie onderging inmiddels geene verandering, maar de lastgever was tijdelijk in incerto.
Allervreemdst zijn ook de voorstellingen, die het Classikaal bestuur zich maakt van de bevoegdheid van stemgerechtigden in zake het beheer van het Kerkegoed. Immers volgens de Reglementen van het algemeen genootschap hebben de stemgerechtigden daaromtrent hoegenaamd geene bevoegdheid. De Amsterdamsclie Kerkeraad in 1869 wegens het te nemen besluit met zijne kiezers raad plegende deed niets ongeoorloofds, doch handelde op eigen gezag. De kerkelijke verordeningen raken het onderwerp niet aan. Indien dus eene soortgelijke stemming plaais heeft, kan geen ander lichaam dan de Kerkeraad de lijst van stemgerechtigden vaststellen en oproeping van deze, zoo noodig, door de Commissie, is, 0111 dezelfde reden, nergens verboden.
„Allerzonderlingst," zegt het Classicaal bestuur, „is de onwaarheid van art. 44: „de uitvoering van het bepaalde in art. 41, 42 en 43 kan nooit het gevolg hebben, dat eenig lid der Commissie persoonlijk aansprakelijk gesteld worde voor de uitgaven of onkosten, die hij als gemachtigde of mandataris der Commissie gedaan of gemaakt heeft. Zoodanige geldelijke aansprakelijkheid regelt niet het kerkelijk maar het burgerlijk wetboek. Met welke bepaling van het B. W. is dit art. 44 in strijd, en hoe dwaling omtrent het burgerlijk recht te qualificeeren als vergrijp in de uitoefening van kerkelijke betrekkingen ? Veel zonderlinger (tenzjj men daarbij aan eene leelijke insinuatie te denken hebbe) is wat het Classikaal bestuur er bijvoegt: „hierbij nu in aanmerking genomen hoe gemakkelijk de afschrijving van het Grootboek gemaakt werd, beginnen wij te begrijpen, waarom die haar zoo gemakkelijk gemaakt moest worden."
Tot de afschrijving is een besluit noodig van den Kerkeraad. De gemakkelijkmaking bestond in de bepaling, dat, wat het nemen van het besluit betreft, de Kerkeraad zich zou gedragen naar art. 9 Algemeen
7 OO ö
Reglement. Waar de Kerkeraad tot afschrijving besluit, is de aansprake-



lijkheid van de leden der Commissie in elk geval gedekt. Wij kunnen tot ons leedwezen niet toegeven, dat het Classikaal bestuur van de eenvoudigste beginselen van burgerlijk recht zelfs maar begonnen is iets te begrijpen. Veeleer zouden wij vreezen, dat, als het Classikaal bestuur door een zeker aantal Kerkeraadsleden provisioneel te schorsen, zich in de plaats van dat College stellen en het besluit tot afschrijving nemen kan, het gevaar, dat het Classikaal bestuur zoo bezorgd maakt, zich inderdaad zou kunnen voordoen.
Er blijft dus van strijd tusschen het Algemeen Reglement en Instructie der Amsterdamsche Commissie van beheer met de kerkelijke verordeningen van het algemeen genootschap niets over. Behoort volgens art. 16 al. 3 van het Reglement voor de Kerkeraden tot „het werk van den Algemeenen Kerkeraad in alle gemeenten : het houden van eene volledige
O <->
beschrijving of een ligger van al de fondsen en eigendommen, die aan de Gemeente behooren, voor zooverre die onder het beheer en toezicht van den Kerkeraad zijn" ; hierop is in de vergadering van den Algemeenen Kerkeraad van den 14''011 December jl. geen inbreuk gemaakt. Trouwens, welke de gemeente-eigendommen zijn, is te Amsterdam bekend genoeg. Nog ongerijmder ware het te meenen, dat door het wijzigen van het Reglement van 1875 te kort had kunnen worden gedaan aan den plicht in art. 43, G al., Algemeen Reglement aan het Classikaal bestuur opgelegd, wel niet om toezicht te houden (die bevoegdheid bezit het alleen met opzicht tot de administratie der diakonie), maar om acht te slaan o/> die der kerkelijke goederen. Wat tot den werkkring van een ander college behoort, betroffen de beslniten van 14 December evenmin, als aan de bevoegdheid van den Kerkeraad om ze te nemen kon worden getwijfeld, wel is waar niet omdat hij deze ontleende aan de verordeningen van het algemeen genootschap, waarbuiten het beheer van het kerkegoed omgaat, maar omdat hij het deed aan het sinds 1810 te Amsterdam bestaand wettig beheer, zoodat wel art. 13 Algemeen Reglement hier niet toepasselijk is, doch, al ware het anders, in ieder geval niet in strijd daarmede werd gehandeld.
Waarin bestaat dan ten slotte het beweerd vergrijp ? Het Classikaal bestuur „gelezen en overwogen hebbende de uitspraak der Synodus contracta, d.d. 9 Maart 1886 N°. 383" oordeelt in zijn schrijven d.d. 15 Maart 1886 aan het Provinciaal kerkbestuur van Noord-Holland^ dat „de bezwaren, bij het voorloopig onderzoek ter kennis gekomen van het Classikaal bestuur van Amsterdam, eer zwaarder dan lichter geworden zijn. En daar zij. naar zijn oordeel, aanleiding geven kunnen tot ontzetting uit eene kerkelijke bediening, verzendt het bij deze al de bescheiden



lot de zaak betrekkelijk met de bovengenoemde inlichtingen, volgens art. 47 al. 3 Reglement Kerkelijk Opzicht en Tucht, aan uw bestuur." Onder „bovengenoemde inlichtingen" verstaat het de memorie, „die het in zijne vergadering van den l*ten Februari 1886 vaststelde op uw verzoek." Deze laatste bijvoeging heeft ons niet weinig verbaasd. Het Provinciaal kerkbestuur droeg op den 26*ten Januari al de stukken betrekkelijk eeue zaak, waarvan toen bij zijn college het onderzoek, voor zooveel het daar behoorde, was afgeloopen, aan de Synode over. Hoe kan het daarna aan het Classikaal bestuur, destijds doende wat des Kerkeraads was, verzocht hebben de nog altijd „noodige inlichtingen" te verschaffen, die het zelf niet noodig gehad had in te winnen, alvorens zijn oordeel te vormen en uit te spreken? Wat hiervan zij, hebben wij ter wederlegging van de grieven tegen de kerkeraadsbesluiten van 14 December 1885 dat factum tot leiddraad moeten nemen, omdat noch in het besluit van den 4'len Januari, noch in het schrijven van den 15'ien Maart iets. dat zweemt naar toelichting van het gegrond bevonden geruchtmakend bezwaar van ergerlijken aard, wordt aangetroffen.
In laatstgenoemd schrijven toch jamnierklaagt het Classikaal bestuur dat „van de zijde van de voorloopig geschorsten de weg bewandeld bleef van het niet eerbiedigen van de u bekende besluiten en in het algemeen van het niet erkennen van hef Classikaal bestuur, waar het niets dan zijn plicht deed. Het zijn dus verstokte boosdoeners. Doch in ernst, hoe kunnen geschorste Kerkeraadsleden door handelingen als zoodanig vernietigde besluiten handhaven of bevoegdelijk door het Classikaal bestuur gepleegde handelingen te niet doen, en wat doet het gebeurde na 14 December 1885 of althans na 4 Januari 1886 tot de in de Synodale uitspraak bedoelde zaak?
Nog veel minder kan het ons als een misdrijf worden aangerekend, dat onze bij de Synode ingediende schrifturen, „niets ter zake doen." Al had de Synode blijkens hare uitspraak er niet eenigszins anders over gedacht, hoe zou het gemis aan talent in onze verdediging kunnen gelden als het vergrijp, waartegen wij ons te verdedigen hebben? Wie wordt gestraft, omdat zijn advokaat niet fraaier heeft gepleit ?
Voorts polemiseert het Classikaal bestuur tegen stellingen, verdedigd in de Contra-memorie en in het opstel: „ de rechtsbevoegdheid onzer plaatselijke Kerken." Toegegeven dat in de Contra-memorie of in dat opstel minder bondig geredeneerd wordt, de door een niet tot hen behoorend jurist, Jhr. Mr. A. F. de Savornin Lohman, in een lang na de voorloopige schorsing uitgegeven geschrift voorgedragen rechtsbeschouwmgen kunnen noch de voorloopige schorsing noch de ontzetting der geschorsten uit hunne kerkelijke bedieningen en ambten wettigen, al



vonden zij die rechtsbeschouwingeu merkwaardig genoeg om ze onder de aandacht van de Synode te brengen.
Het Classikaal bestuur vlamt van verontwaardiging over „de te laste legging, dat het de voorloopige schorsing zon gebruikt hebben als zet op het schaakbord van den kerkelijken partijstrijd." Toch vindt men in zijn schrijven van den 15<len Maart niet anders terug dan vrij duistere en voor het onderzoek, welke kerkelijke verordeningen door de besluiten van 14 December zouden overtreden zijn, volstrekt nuttelooze polemiek tegen een doctrinaire onderscheiding aangaande de dubbele qualiteit van den Algemeenen kerkeraad, voorgesteld in die zoo weinig ter zake doende Contramemorie, en wijders eenige gramstorige uitvallen tegen onze kwaadwilligheid en booze bedoelingen.
Het Classikaal bestuur — dit is in zijne schrifturen schering en inslag, — verdenkt ons, dat wij zwanger gingen van het plan om weldra de gehoorzaamheid aan de kerkelijke verordeningen op te zeggen, ten einde zooals het zich uitdrukt, „eene nieuwe Kerkelijke gemeenschap te stichten." De besluiten van den 14'lc» December moesten dienen om de volvoering van dat plan voor te bereiden. Het vervolgt ons, niet wegens hetgeen wij gedaan hebben, maar wegens hetgeen het meent, dat wij voornemens waren en, niet tijdig voorkomen, later dus stellig zouden hebben gedaan.
Wij hebben ons hieromtrent niet te verantwoorden en kunnen redeneeren, als waren de verdenkingen van het Classikaal bestuur volkomen gegrond. Een tuchtmiddel, evenals eene burgerlijke straf, behoort repressief, .niet preventief te worden toegepast. Het Classikaal bestuur had, ui ons op dit punt schuldig te verklaren, rustig moeten afwachten, totdat wij ons boos opzet volvoerden. Nu handelde het niet als rechter. maar deed van zijn standpunt een coup d'état en stelde ons buiten gevecht naar la loi des suspects. Dan natuurlyk zijn wij de ondeiliggende partij eu kunnen de poging om ons te verdedigen sparen. Wij staan dan voor Diotrephes te recht.
En wegens de booze plannen, die men vermoedt, dat wij zouden hebben gekoesterd, doch die wij niet hebben ten uitvoer gelegd, kan men ons te minder bemoeielijken, omdat wij slechts gebruik zouden hebben gemaakt van ons recht, als wij werkelijk hadden gedaan, wat men vooronderstelt, dat wij zouden hebben willen doen. Geen Koninklijk besluit kan aan de ingezetenen verbieden, de geldigheid van een algemeenen maatregel van inwendig bestuur tegen te 'spreken en veeg stond het met de Synodale reglementen geschapen, wanneer men ze alleen kon handhaven, door ieder den mond te snoeren, die daartegen, waar het behoort, zijne stem mocht durven verheffen. Toen in 1845 een lid der Zutfensche gemeente tot bij den Hoogen Raad de



onverbindbaarheid in rechten van de tegenwoordige organisatie der Hervormde kerk bepleiten liet, dacht men er niet aan hem deswege uit het lidmaatschap te ontzetten of tot de waarneming van kerkelijke bedieningen onbekwaam te verklaren ; integendeel het geding werd gevoerd om hem tot aanneming van het diakenschap te dwingen. „Lid zijn van een geheel, staat, gemeente, lichaam of universitas," leerde destijds Thorbecke, „is aan de wetten van dat geheel onderworpen zijn. Hel lid zal aan hetgeen men nis wet doet gelden deze eigenschap ü( verbindende kracht hmnen betwisten". En leidt men die kracht uit overeenkomst af, wie er de kosten voor over heeft blijft altoos vrij, om de vraag, in hoe verre hij contractueel verbonden is, aan den rechter te onderwerpen. Meer dan dit kan hij natuurlijk niet en verbreking van het kerkverband lost zich eenvoudig in een rechtsgeding over publiek- of privaatrechtelijke verplichtingen op ; goederen, die eene wettige bestemming hebben, kunnen daaraan niet worden onttrokken, zonder dat tegen onrechtmatige handelingen de hulp van den burgerlijken rechter met vrucht kan woiden ingeroepen. Wat men ons ten laste legt als voorgenomen, schoon niet bewerkstelligd vergrijp, zou dus ten slotte neerkomen op iets, dat niet anders zou geweest zijn dan het gebruik van een recht, waarvan men ons niet kan vergen afstand te doen. Tegen elke uitlegging onzer handelingen, als zouden wij zulks ipsis rebus et factis gedaan hebben, protesteeren wij daarom stellig en uitdrukkelijk.
Het Provinciaal Kerkbestuur echter heeft in de aanhangige tuchtzaak uitsluitend de kerkelijke Reglementen uit te leggen en toe te passen. Daarom hebben wij voortdurend uit die Reglementen geredeneerd en meenen onwederlegbaar te hebben betoogd, dat, getoetst aan dien proefsteen, het feit van te hebben medegewerkt tot de besluiten, door den Algemeenen Kerkeraad te Amsterdam op den 14l|e» Decemder 1885 goedgekeurd, geen vergrijp oplevert, noch leiden kan tot ontzetting uit kerkelijke bedieningen of ambten. In dergelijke uitspraak zullen zich alle ware vrienden onzer Kerk verheugen, omdat zij een einde zal maken aan den ganschelijk ontredderden staat, waaronder thans de getrouwe gemeente van Nederlands hoofdstad maanden lang lijdt en zucht. Mocht nochtans het Provinciaal Kerkbestuur met ons van zienswijze verschillen, wij vertrouwen, dat het zijne beslissing behoorlijk met redenen omkleeden zal; de feiten, welke het onderwerp der beoordeeling hebben uitgemaakt, nauwkeurig omschrijven ; alsmede de daaruit voortvloeiende verkeerdheid of overtreding met name aanduiden, opdat de Synode wete, waarvan de rechter in hooger beroep heeft kennis te nemen, en aan de gemeente blijke, waarom een tachtig of vijfenzeventig tal harer leeraren, ouderlingen of diakenen uit de kerkelijke bedieningen en ambten, die zij hun opdroeg, zijn ontzet; eene



gebeurtenis, waarvan de geschiedenis onzer Kerk, hoe rijk in beroeringen, geen tweede voorbeeld aanwijst en waarvan de gevolgen voor rekening zullen komen van hen, wier overmoed de zaken dermate tot het uiterste zal hebben gedreven.
Wij wenschen niets liever dan met gansch de wereld, inzonderheid met hen die ons het naaste staan, in eendracht te verkeeren, mits men ons maar niet dwinge mede te werken tot iets, dat voor onze overtuiging in strijd is met den Woorde Gods. Bijaldien men niet,, zonder naar recht of billijkheid te vragen, het vaste besluit heeft opgevat, om ons de samenwoning onder de genooten onmogelijk te maken, reike men ons dan de hand om, gelijk het mannen van goeden wille en heiligen ernst betaamt, saam met ons te zoeken naar die eenig geoorloofde oplossing, die den vrede en de rust op kerkelijk gebied herstellen en op den hechten grondslag van een eerlijk vergelijk vestigen kan. Mocht door hooger Leiding dit de vrucht der ons ten deel gevallen verongelijkingen zijn, wij zouden ze blijmoedig dragen en wat men .jegens ons misdeed van harte aan onze vervolgers vergeven.
Aldus opgemaakt te Amsterdam, den 5 April 1886 in eene bijeenkomst van de provisioneel geschorste Kerkeraadsleden,
Uit hunnen naam,
(w. g.) P. VAN SON.
J. BECHTHOLD. W. F. BÜRÉ.







KONINKLIJKE NEDF.RLANDSCHF. STOOMDRUKKERIJ , WARMOESSTRAAT IOÓ, AMSTERDAM.