KORT VERHAAL
van den
MKÏLIIEN STRIJD TE AMSTERDAM,
in de eerste dag-en van Januari 1886.
Brief aan het Provinciaal Kerkbestuur van Noord-Holland, van eenige nietgeschorste Kerkeraadsieden.
MET TWEE BIJLAGEN.
Amsterdam,
J. H. KEÜY T.
1886.
Prijs 25 Cents.







KORT VERHAAL
van den
KERKELIJKËN STRIJD TE AMSTERDAM,
in de eerste dagen van Januari 1886.
Brief aan het Provinciaal Kerkbestuur van Noord-Holland, van eenige nietgeschorste Kerkeraadsleden.
MET TWEE BIJLAGEN.
Amsterdam, J. H. KRUYT. 188C.
Cb - * l







Aan liel Provinciaal Kerkbestuur van Noord-Holland,
don Sr k!nn6n. C]6 ?,uler"eteekc]Klen, allen leden van den Kerkeraad der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam, het navolgende:
Op den 21-» December 1885 zijn de leden van den Kerkeraad dier gemeente samengeroepen tot eene Algemeene Kerkeraadsvergadermg welke gepresideerd werd door Ds. P. C van der Hokst. Op het convocatiebiljet was als punt 1 vermeld : „Missive van het Classikaal Bestuur, verzoekende inlichting omtrent het op 14 December 1.1. genomen besluit, in zake het reglement voor de Commissie tot het Bestuur over de Kerkgebouwen Goederen , Fondsen en Inkomsten der Gemeente." ~ }°en k'okkeslag kwartier over zevenen bleek dat nog een lid aan het vereischte getal leden ontbrak , sloot de
°g-lioewel «»«««
De Voorzitter liet na om, naar de constante gewoonte nededeeling te doen van de ingekomen stukken .zelfs van den inhoud van den straks meê te deelen brief. Wel is on aandrang van een ouderling die brief voorgelezen, doch eerst na het sluiten der vergadering, en niet aan de vergadering
miï'n f " ft0Ud' g6ljik Zal bliJken' eel1 fatale termijn Die termijn is door den Voorzitter verzwegen, zelfs aan
den Subscriba, met wien hij gewoon is de agenda op te maken
bedeeld S hinkomen der missive heeft mede¬
gedeeld. Die Subscriba behoort tot de later geschorsten
den SLrg:dermg WCr(! dT°°r den ^orzitter, niettegenstaande en fatalen termijn van 1 Januari, verdaagd tot 28 December
navolgende^ inhoifd ,W de "«««leeld, zijnde den



Amsterdam, 15 December 1885.
Aan de Algemeenen Kerkeraad der Nederduitsche Hervormde Gemeente alhier.
Wel Eerwaarde en Eerwaarde Broeder»!
Het Classicaal Bestuur van Amsterdam heeft kennis bekomen, dat er in Uwe Vergadering van den 14den en van den 7d('n dezer besluiten met betrekking tot het Bestuur over de Kerkgebouwen, fJoederen, Fondsen en Inkomsten der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam, genomen zijn, als waardoor de leden die er vóór gestemd hebben, zich aan meer dan ééne verkeerdheid schuldig gemaakt zouden hebben.
De Algemeene Kerkeraad, bovengenoemd, is zeer zeker in de wijze van bestuur dier eigendommen volstrekt onafhankelijk van eenig ander Kerkelijk Bestuur. Het Classicaal Bestuur heeft dan ook daaromtrent niets te zeggen. Maar de opmerking zal evenmin noodig zijn, dat de leden van Uwen Raad ten allen tijde en in elke zaak zedelijk verantwoordelijk zijn voor de besluiten, die zij nemen, en mitsdien censurabel voor het bevoegde Kerkelijke Bestuur.
Aangezien nu aan de tucht des Classicalen Bestuurs zijn onderworpen alle leden van Uwen Raad, en het zijn plicht is, de bedoelde bezwaren te onderzoeken, zoo vraagt het bij deze van U ;
1°. Afschrift van de genomen besluiten, zooals deze in Uwe notulen voorkomen.
2°. Een exemplaar van het Algemeen Reglement en Instructie van de Commissie tot het Bestuur over de Kerkgebouwen, Goederen, Fondsen en Inkomsten der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam, met een afschrift of afdruk der door die Besluiten vastgestelde Wijzigingen en Bijvoegingen in dat Reglement;
3°. Opgaaf van de namen der Afwezige, èn der voor èn der tegen gestemd hebbende leden, bij de beslissende eindstemming;
4°. Alle inlichtingen, die Gij zelve noodig acht.
Te zenden vóór den lsten Januari 1886 aan het adres van den laatst onderteekenden (Prinsengracht 688, alhier).
Vóór het verstrijken van den aangeduiden termijn geen bevredigend antwoord ontvangen hebbende, zal het



Classicaal Bestuur zicli genoodzaakt zien, zonder U met de behandeling dezer zaak voort te gaan.
U van ganscher harte de onmisbare leiding des Heiligen Geestes toebiddende, noemen wij ons Uwe mededienaren der Gemeente van onzen Heer en Zaligmaker Jezus Christus,
Hel Classicaal Bestuur van Amsterdam :
(Was (jet.) B. J. ADRIANI, Praeses.
„ „ G. J. VOS Az. Scriba.
Geheel willekeurig is die termijn, hoofdzakelijk ten gevolge van de handelwijze van Ds. van der Horst, verkort tot drie dagen, en dat voor een college dat thans honderd zes en dertig leden telt, in eene zaak van zoo gewichtigen aard, gelijk nader blijken zal De bewering, dat het het Classicaal Bestuur alleen te doen was de namen te kennen van de voorstemmers van het reglement, is reeds daarom onhoudbaar, omdat het aan de meeste leden van het Classicaal Bestuur volkomen bekend was, dat er in de notulen des Kerkeraads nooit aanteekening geschiedt van de namen der vóór- en tegenstemmers.
Aangezien tien leden verlangden dat de zaak commissoriaal zou worden gemaakt, aan welk verlangen volgens Art. 9 van het huishoudelijk reglement moest worden voldaan, zoo was het feitelijk onmogelijk vóór den l"'11 Januari een antwoord te zenden.
Mitsdien is aan het Classikaal Bestuur het volgend antwoord gezonden:
Amsterdam, den 29 December 1885.
WelEer waarde en Eerwaarde IIeer en,
De Algemeene Kerkeraad der Nederduitsche Hervormde Gemeente alhier heeft in zijn vergadering van 28 dezer besloten U het volgende te schrijven :
1°. dat de Missive, namens Uw Bestuur, gedateerd 15 December 1885, verzoekende inlichting omtrent een op 14 December door den Algemeen en Kerkeraad genomen besluit, eerst 28 December aan de orde kwam;
2°. dat genoemde raad wel tegen 21 December j.1. was bijeengeroepen, en op de Agenda Uwe missive het lste punt uitmaakte, doch dat op dien avond de vergadering onvoltallig was;
3°. dat op den 21 December j.1., nadat de hamer ge-



vallen was, op verzoek van een der Ouderlingen, door de goedheid van den Voorzitter, voorlezing Uwer missive geschiedde, maar ook niets meer dan dat;
4°. dat op 28 December j.1. de Algemeene Kerkeraad andermaal bijeengeroepen, dien avond officieel in kennis is gesteld met den inhoud Uwer missive, en tot de behandeling kon overgaan;
5°. dat hij, na lezing, met het oog op den fatalen termijn en het recht hem gegeven — zie Art. 9 van het Huishoudelijk Reglement — de zaak in handen eener Commissie heeft gesteld, en besloot:
6°. dat aan Uw Bestuur Historia facti zou worden gezonden, gelijk bij dezen geschiedt, met de verzekering, dat binnen den korist mogelijken tijd het antwoord van den Raad in uwe handen gesteld zal worden.
Met heilbede,
De Algemeene Kerkeraad der Nederduitsehe Hervormde Gemeente alhier, In zijnen naam,
(was gel.) P. C. VAN DER HORST,
h. I. Praeses. W. J. G. AALDERS,
h. t. Scriba.
Aan hel
Classicaal Bestuur van Amsterdam.
Op den Januari is aan negen en zeventig leden van den Kerkeraad, waaronder 5 predikanten, 42 ouderlingen en 32 diakenen het navolgend schrijven toegezonden:
Waarde Broeder!
Het Classicaal Bestuur van Amsterdam voelde zich, tot zijn diep leedwezen, verplicht tot het nemen van een pijnlijken maatregel.
Bij het voorloopig onderzoek toch van een geruchtmakend bezwaar van ergerlijken aard, dat te zijner kennis kwam, werd dit zóó gegrond bevonden, dat het Bestuur voornoemd daartoe overgaan moest, te meer omdat op zijn verzoek om inlichtingen, dd. 15 December 1885 aan den Algemeenen Kerkeraad gericht, niet bevredigend geantwoord werd in zijne Missive van den 29sten daaraanvolgende.
Immers werd, door de genomene besluiten tot over-



weging en tot goedkeuring van de U voorgedragene Wijzigingen en Bijvoegingen in hel Algemeen Reglement en, [nslruelie voor de Commissie lol hel Bestuur over de Kerkgebouwen, Goederen, Fondsen en Inkomsten der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam, gehandeld tegen schier elke bepaling van Art. 3, Al. 2, Reglement voor Kerkelijk Opzicht en Tucht, ter zake waarvan gij aan de kerkelijke tucht onderworpen zijt.
Het Classicaal Bestuur, bovengenoemd, oordeelde dat besluiten zóó ergerlijk, dat het zich genoodzaakt voelde allen die voor de eindbeslissing gestemd hebben, hetzij Predikanten, hetzij Ouderlingen, hetzij Diakenen, volgens Art. 48 van het laatst aangehaalde Reglement, in de waarneming van de kerkelijke bedieningen en ambten, die zij bekleeden, een iegelijk in de zijne, zonder eenige uitzondering voorloopig le schorsen.
Aangezien gij nu, Br. N. N. tot dezulken behoort, wordt U bij deze officieel kennis gegeven van die uitgesprokene schorsing, en dat wel als aanvangende den Januari 1886, des morgens ten 12 ure; terwijl U op gelijke wijze medegedeeld wordt, dat hetzelfde Bestuur die Besluiten aireede vernietigd heeft.
Mocht het zijn, dat gij het verkeerde van uwe handeling in dezen inziet, dan verwacht dat Bestuur, vóór den Igden vall flece zeilde maand het schriftelijk bericht van U, dat gij de vernietiging van die besluiten eerbiedigt.
Zoo niet, dan zal het Bestuur U, op nader te bepalen plaats en uur, volgens Art. 8 van het meergenoemde Reglement moeten hooren.
Gij zult gaarne de verzekering aannemen, dat het Bestuur niets liever wenscht, dan de ergernis zoo spoedig en zoo zacht mogelijk weg te nemen in het geestelijk belang van uwe Gemeente en van gansch onze Kerk, terwijl het U en zichzelven Gode en den Woorde Zijner genade beveelt, Die machtig is op te bouwen.
Aldus vastgesteld in zijne Vergadering van den 4'lt'» Januari 1886.
liet Classicaal Bestuur voornoemd:
(was get.) B. J. ADRIANI, Praeses.
„ „ G. J. VOS Az., Scriba.
Aan N. N. Lid van den Algemeenen Kerkeraad der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam.



Dit besluit was slechts onderteekend door twee leden van het Classicaal Bestuur, waaronder ook Dr. G. J. Yos Azn. die, even als de H.H. Ds. J. Posthumus Meyjes en C. Hermanides, allen leden van het Classikaal Bestuur, reeds in den Kerkeraad in deze zaak gehandeld hadden, zoodat zij, volgens Art. 15 Regl. Opzicht en Tucht, in het Classikaal Bestuur van deze zaak geen kennis mochten nemen.
Op Maandag den 4<Jen Januari des avonds te 7 uur was eene Kerkeraadsyergadering belegd, waarin de daarvoor benoemde Commissie rapport had uit te brengen in de bekende Zaak der attesten, welk rapport reeds op 30 December bij den Voorzitter des bestuurs bezorgd was, en dienzelfden dag in atdruk aan alle leden des Kerkeraads was toegezonden.
Reeds op den 1 Januari was door den Voorzitter der Commissie, met dat rapport belast, eene oproeping gedaan aan de Kerkeraadsleden, die vroeger de afgifte dezer attesten in strijd met Gods Woord hadden verklaard, ten einde op dienzelfden dag één uur vóór die vergadering te verklaren „of zij nog in die overtuiging pal stonden". De aldus samengeroepenen, welke inmiddels voor een deel dienzelfden dag te 12 ure geheel onverwacht en onverhoord waren geschorst, waren op het bepaalde uur bijeen. Zij werden in den toegang tot het aangewezen lokaal bemoeielijkt; ook de niet geschorsten. Zij gingen niettemin, dooi' de tusschenkomst van den Voorzitter van de Commissie tot het Bestuur over de Kerkgebouwen, Dr. F. L. Rutgers, naar boven.
Toen een uur daarna sommige der niet-geschorste Kerkeraadsleden naar de vooraf belegde en niet opgezegde Kerkeraadsyergadering wilden gaan, werd hun de toegang tot de Kerkeraads kamer ontzegd door Ds.Westhoff, in tegenwoordigheid van Ds. van der Dussen en bijgestaan door twee politieagenten, die zelfs aan den genoemden president-kerkmeester Rutgers verklaarden naar hem niet te kunnen hooren en alleen van Ds. Westhoff hunne orders te ontvangen. In een ander lokaal der Nieuwe kerk kwamen zij toen bijeen. Ook de geschorste verkeraadsleden waren daar tegenwoordig; niet om daardoor over het al of niet berusten in reglementaire schorsing iets te beslissen; maar, gelijk zij uitdrukkelijk verklaarden, om de vraag 111 den Kerkeraad te brengen, of er wel van eene schorsing spiake kon zijn, daar het desbetreffende stuk slechts door twee leden van het Classikaal bestuur onderteekend was, terwijl bovendien één dier twee onderteekenaars in den Kerkeraad reeds aan de behandeling der zaak had deelgenomen en dus in het Classikaal bestuur daarvan geen kennis mocht nemen,



door welke omstandigheden het bedoelde stuk, volgens Art. 15 en -1 van het Synodale Reglement voor Opzicht en Tucht heeten "°g g6ene beslissiug van een Kerkelijk college kon
Op den 4den Januari werden, gelijk gezegd, de 79 kerkeraadsleden van 12 uur van dien dag af geschorst. Te 3 uur had eene vergadering plaats van het Classikaal Bestuur doende wat des bijzonderen kerkeraads is, en waarhij de niet geschorste Predikanten, Ouderlingen en Diakenen werden uitgenoodio-d
gepubliceerd:6^^'1'1118 ^ °' en b« advertentie
Het Classikaal Bestuur van Amsterdam, in het midden latende, of een Kerkeraad welliglijk verplicht is, attesten van goed zedelijk gedrag" af te geven aan wie elders „belijdenis van hun Christelijk geloof" willen aneggen;
•i over^l"Sc'' dat Ilüc'1 de leer- noch de belijdenisvrijheid door de van kracht zijnde Reglementen gewettigd is; dat de duidelijke verloochening van onzen Heer Jezus „stus onzen eenigen en algenoegzamen Zaligmaker, welke overgeleverd is om onze zonden en opgewekt om onze rechtvaardigmakmg, niet geschieden kan in de Kerk zonder overtreding van hare bepalingen; en dat eene beïjdenis van ongeloof aan deze grondwaarheid niet afgenomen noch afgelegd mag worden.
Ganschelijk niet overtuigd, dat wie alhier een getuigschrift, als m Art. 40 van het Reglement op het Godsdienstonderwijs, aangevraagd hebben, zulk eene zonde willen bedryven ;
overwegende, dat er tegen niemand van de dienstdoende predikanten m het Classikaal Ressort zelfs eene censuur wegens openbaren strijd met de belijdenis der Kerk aan het Classikaal Bestuur in de laatste jaren gevraagd werd; en dat redelijkerwijze geen attest van goed zedelijk gedrag geweigerd mag worden, als de bedoelde aanvrager werkelijk zulk een gedrag leidt;
heeft besloten, om, doende wat des (Bijzonderen) Kerkeraads is, met intrekking van alle daaromtrent genomene besluiten , de bedoelde attesten uit te reiken büaldien twee mannelijke lidmaten der Gemeente, ten gen'oege van het Bestuur, getuigen dat de aanvrager van goed zedelijk gedrag is. °



Tot de uitvoering van dit Besluit heeft het de Broeders B. J. Adriani en C. Hekmanides, leden van het Bestuur, als Commissie gemachtigd, welke daartoe zitting zal houden op Donderdag den 7 dezer, en op de twee daaraanvolgende Donderdagen, telkens van half zes tot zeven uur des avonds, in de Consistoriekamer der Nieuwe Kerk alhier.
Aldus gedaan in de Vergadering van den 4 Januari 1880.
(was (jet.) WESTHOEF, Praeses q.q.
„ „ AALDERS, Scriba q.q.
Den volgenden dag, den Januari, had wederom eene vergadering plaats van hetzelfde Bestuur. Beide keeren in de Nieuwe kerk, zonder dat daartegen het minste bezwaar gemaakt was van de zijde der Commissie tot het bestuur over de kerkgebouwen, of der Commissie van bestuur over de Nieuwe kerk.
In die vergadering hebben de leden van dat Bestuur die leden van de Commissie tot het Bestuur over de kerkgebouwen,
• • . o "
welke m hunne bediening van Predikant, Ouderling of Diaken geschorst waren, tevens als geschorst beschouwd in hunne betrekking van leden der genoemde Commissie, en andere personen aangewezen om in hunne plaats op te treden. De ondergeteekenden merken hierbij drieërlei op. lo. dat het Classikaal Bestuur de kerkelijke reglementen eenvoudig ter zijde gesteld heeft, vermits liet alléén daar in plaats van den 'kerkeraad optreedt, „waar men, uithoofde van gebrek aan geschikt personeel, niet tot de samenstelling van een kerkeraad kan geraken," (art. 1 Synodaal Reglement kerkeraden, zie ook art. 18 Algemeen Reglement), en voorts ter uitvoering van bijzonderlijk bij de reglementen aangewezen handelingen; alzoo in gevallen welke zich hier niet voordeden.
2°. dat het Classikaal Bestuur in geen geval bevoegd is zich te mengen in zaken van liet bestuur over de Kerkgebouwen enz., vermits dit in 't algemeen niet tot zijne bevoegdheid behoort, en allerminst in Amsterdam, waar over deze vraag in 1875 eene langdurige strijd is gevoerd tusschen den Kerkeraad en het Classikaal Bestuur, met dit gevolg, dat het laatstgenoemde zich heeft teruggetrokken. Dit blijkt dan ook onwedersprekelijk uit het Algemeen Reglement en Instructie voor die Commissie, Art. 1 2de lid, zooals liet van 1875 af tot 14 December 11. luidde:
De bevoegdheid van den Algemeenen Kerkeraad in



deze spruit voort uit de beslissing der Stemgerechtigden der gemeente, 17 Maart 1869 gevallen; is ten allen tijde van de beslissing van Stemgerechtigden, als uitspraak doende in het hoogste ressort, afhankelijk; kan derhalve nooit of nimmer op eenig hooger of sub-intreerend Kerkelijk Bestuur overgaan, en is slechts geldig, zoolang de wetw j van den Kerkeraad als zoodanig niet betwist wordt. W ordt deze betwist, dan kunnen krachtens deze bevoegdheid geene besluiten genomen of handelingen verricht worden, die den bestaanden toestand konden wijzigen, voor en aleer het verschil op wettige wijze is ten einde gebracht.
Uit Art. 41, zooals het thans luidt:
Bijaldien de Kerkeraad (zoo Algemeene als Bijzondere), bij het vervullen zijner roeping om de gemeente' bij Gods v\ oord te houden en de drie Formulieren van eenigheid als accoord van kerkelijke gemeenschap te handhaven, op zóó ernstige wijze mocht worden bemoeielijkt, dat hij zich genoodzaakt zag in volstrekten zin naar 'het gebod, dat men Gode meer gehoorzaam moet zijn dan den menschen, te handelen, of door schorsing of afzetting van meerdere zjjner leden, of uit wat oorzaak ook, zich zijn recht om als wettig bestuur der gemeente op te treden betwist zag, en hetzij een ander bestuur zich in de zaken van deze gemeente mengde om te willen doen wat des Kerkeraads is, of ook een tegen-Kerkeraad geformeerd werd, zal de Commissie voortgaan met den oorspronkelijken Kerkeraad (zoo Algemeenen als Bijzonderen), die de gemeente bij Gods Woord zocht te houden, als den eenig wettigen te erkennen, en bij de uitvoering van alle bepalingen van dit keglement, die van , Kerkeraad" gewagen, uitsluitend hem daaronder verstaan.
Uit Artikel 40, gelijk dit sedert 1875 onveranderd bleef:
Wanneer een lid der Commissie, een der Stemgerechtigden, of wel een der Beambten onverhoopt onder kerkelijke censuur, van wat aard ook, mocht gesteld zijn, beslist de Commissie, of en in hoeverre deze censuur gevolgen heeft voor de rechten van den betrokkene, hem krachtens eenige bepaling van dit Reglement toekomende of toegekend. In elk geval blijft tot op deze beslissing de zaak in haar geheel en de betrokkene in functie.



Uit Artikel 10 gelijk het, bijna woordelijk als vroeger, thans luidt:
De leden teekenen bij hun eerste optreden eene verklaring, die aan den Algemeenen Kerkeraad wordt ingezonden, en wel van den navolgenden inhoud :
„Wij ondergeteekenden verklaren en beloven, dat wij, „in hoedanigheid van leden der Commissie tot het Bestuur „over de Kerkgebouwen, Goederen, Fondsen en Inkomsten „der Nederduitsche Hervormde Gemeente te Amsterdam, „al de eigendommen, fondsen en inkomsten aan die Ge„meente toebehoorende, rechtvaardig en ten baren meesten „nutte zullen helpen besturen, en ons stipt zullen gedragen „naar de bepalingen voor deze Commissie vastgesteld, en „nooit eenigen stap zullen doen, waardoor zonder uitdrukkelijke toestemming der stemgerechtigden [vóór 1885 „stond hier: „der Gemeente"], het beheer der goederen „aan toezicht of regeling, hoegenaamd ook, van eenig hoo„ger kerkelijk of politiek college zou worden overgelaten, „tenzij door de uitspraak van den burgerlijken rechter „gelast" [vóór 1885 stond hier: „tenzij door de rechterlijke uitspraak gelast"].
en eindelijk uit het feit dat, krachtens datzelfde reglement, eene afzonderlijke jurisdictie voor dezen tak van Kerkelijk Bestuur bestaat, en, ingeval van verschil, eene arbitrage is aangewezen, volgens art. 36 en 37, thans, in 'geheel denzelfden geest als vroeger, aldus luidende:
Indien bij den Algemeenen Kerkeraad of bij de Commissie zelve twijfel ontstaat aangaande de grenzen der bevoegdheid van de Commissie, of aangaande de beteekenis van eenig artikel van dit Reglement, wordt de beslissing opgedragen aan zes van hare leden, door haar zelve te benoemen, in vereeniging met zes leden uit den Algemeenen Kerkeraad, niet tot de Commissie behoorende, en door dien Kerkeraad te benoemen.
Indien de Commissie, in Art. 36 vermeld, tot geene beslissing mocht kunnen komen, of wanneer hetzij de Commissie of de Algemeene Kerkeraad meent zich daaraan niet tte mogen onderwerpen, doet de Algemeene Kerkeraad bij volstrekte meerderheid van stemmen uitspraak.



3°. dat, gesteld al dat het Classikaal Bestuur mocht optreden in plaats van den bestaanden Kerkeraad, en dat het dan ook in deze zaak mocht doen wat des Kerkeraads is — beide welke beweringen geen schijn van grond hebben, — zij dan toch in geen geval aan eenig reglement eenige bevoegdheid hoegenaamd konden ontleenen om tijdelijke plaatsvervangers in de Kerkelijke Commissie aan te stellen.
De ondergeteekenden gaan thans voort met liet verhaal der feiten.
De leden van het Classikaal Bestuur, althans de voorzitter van den Kerkeraad, Ds. Westiioff, misbruik makende van liet goed vertrouwen, dat de beheerders der kerk in hen hadden gesteld, heeft, na het sluiten van hunne vergadering, des avonds de deur van de consistoriekamer van een Amerikaansch vleugelslot doen voorzien, de architraven van de paneelen doen wegsnijden en over de paneelen pantserplaten doen aanbrengen. Voorts heeft het Classikaal Bestuur aan den koster Karres den navolgenden last gegeven:
De heer Karkes koster der Nieuwe Kerk wordt vriendelijk, doch dringend herinnerd aan zijne Instructies als koster, als bode van het Provinciaal Kerkbestuur enz. Hij mag hoegenaamd geene order uitvoeren van een hem als geschorst bekend Ouderling enz. die als zoodanig ook niet meer als Kerkmeester fungeert: en inzonderheid Art. 30 instructie kosterij Nederduitsche Hervormde gemeente, en Art. 34 der Instructie als bode van het Provinciaal Kerkbestuur enz. zie Reglementen en Instructiën des Kerkeraads bl. XXXIY en XXXIII.
G. J. VOS Azn.
Eindelijk hebben zij gedurende den nacht en des morgens een paar mannen in de kosterij geplaatst, om den toegang te beletten.
Den volgenden morgen, 6 Januari, des morgens te acht ure, verscheen de Voorzitter van de Sub-commissie der Nieuwe Kerk, Dr. F. L. Rutgers, vergezeld van den vice-Voorzitter van de Commissie tot het Bestuur over de Kerkgebouwen, Dr. A. Kïïyper, van rechtskundigen bijstand, en voorts van 5 arbeiders, voor de Nieuwe Kerk. Zij bevonden den toestand gelijk die boven omschreven is. De toegang tot de Consistoriekamer werd hun belet. De voor de deur geplaatste arbeiders hadden den navolgenden last ontvangen:







was van den Heer Seefat (geschorst diaken), met geweld opengebroken en zijn geldswaardige stukken daaruitgenomen, in strijd met liet recht van eiken administrateur, om zijne sleutels niet uit handen te geven. dan na het doen van rekening en verantwoording. Die braak is geschied met medeweten en zonder protest van Ds. Laürillard en Ds. Adriani. De Heer Seefat had de afgifte van den sleutel geweigerd, omdat bij dien ontvangen had van de Diakonale vergadering, en hem dus niet mocbt overgeven aan een ander bestuur dan waarvan hij hem bad ontvangen.
De geschorste kerkeraadsleden hebben zich hunnerzijds stiptelijk onthouden van officieele optreding in hun ambt van Predikant, Ouderling, Diaken, of in eenige betrekking, welke steunt op een of ander der Kerkelijke Reglementen.
Bij dit alles komt ten slotte nog iets. Gelijk boven vermeld is, hadden H.H. Kerkvoogden, na al het voorgevallene in de volstrekte onmogelijkheid, om, zoolang zoo onrustige toestand bleef aanhouden, de lokalen der Nieuwe kerk, die bovendien door bovenvermelde daden in het ongereede waren gebracht, beschikbaar te stellen, bij twee missiven van 6 Januari den heer Westhoff bericht als volgt:
Amsterdam, G Januari 188G.
Aan den Kerkeraad der Nederduitsche Hervormde Gemeente alhier.
De Commissie tot het bestuur over de Kerkgebouwen, Goederen, Fondsen en Inkomsten der Nederduitsche Hervormde Gemeente alhier, brengt hiermede ter kennisse van den Algemeenen en Bijzonderen Kerkeraad, en door middel van dezen ter kennisse van de Commissiën door deze beide benoemd, dat tijdelijk de verschillende lokalen van de Nieuwe kerk in het ongereede zijn geraakt, zoodat deze vooreerst niet ten gebruike kunnen worden gesteld; maar dat in de Oude kerk de kerkmeesterskamer, en zoo noodig ook de trouwkamer, voor de vergaderingen van Commissiën enz. ter dispositie zullen zijn. Voor de groote vergaderingen zal men zonder twijfel, evenals voor eenige weken en op dezelfde wijze als toen, van bet Oefeningshuis kunnen gebruik maken.
De Commissie voornoemd; F. L. RUTGERS, Voorzitter. H. W. VAN LOON. Secretaris.



Amsterdam, 6 .Januari 1886.
Aan het Ministerie van Predikanten bij de Nederduilsche Hervormde Gemeente te Amsterdam.
De Commissie tot het Bestuur over de Kerkgebouwen, Goederen , Fondsen en Inkomsten der Nederduitsche Hervormde Gemeente alhier, brengt hiermede ter kennisse van het Ministerie van Heeren Predikanten, dat het gewone lokaal in de Nieuwe kerk tijdelijk niet ter beschikking kan worden gesteld , maar dat de Kerkmeesterskamer der Oude Kerk op eiken Maandag, des namiddags van half één tot vier uur, ter dispositie zal y.jjn *). Mocht het Ministerie ook nog op andere tijden verlangen te vergaderen, dan wordt aanzoek voor lokaliteit tijdig ingewacht bij den Voorzitter.
De Commissie voornoemd,
F. L. RUTGERS, Voorzitter.
H. W. VAN LOON, Secretaris.
Desniettemin is namens het Classikaal Bestuur tegen 8 Januari ten ll/s uur eene vergadering in deze lokalen uitgeschreven, en door den heer Westhoff eene vergadering van het Ministerie saamgeroepen, met uitdrukkelijke bijvoeging, dat deze vergaderingen in het gewone lokaal in de Nieuwe kerk gehouden zouden worden, tengevolge waarvan zeer vele Predikanten en andere niet geschorste Kerkeraadsleden, te midden van eene felle sneeuwjacht, op den Dam aan allerlei onaangenaamheid zijn blootgesteld geweest en een Deurwaarder formeele acte van de weigering heeft moeten nemen. En dit laatste nog wel, hangende eene poging juist door de gemolesteerden aangewend om, ter voorkoming van meerder schandaal voor eene Christelijke kerk, door de rechtsgeleerde adviseurs tot eene voorloopige schikking te geraken.
Deze poging was aangewend door Mr. Th. Heemskerk Az., bij het navolgende schrijven:
Amsterdam, 7 Januari 1886.
Den WelEerw. Heer Ds. B. J. Adriani, Voorzitter van het Classicaal Bestuur te Amsterdam.
WelEerw. Heer!
Namens Heeren Kerkvoogden van de Nederduitsche Hervormde kerk alhier, en als door hen aangezocht, om
*) Dit is de gewone tijd der wekelijksche vergadering.



met Mr. W. Heineken hen te dienen van rechtsgeleerd advies, veroorloof ik mij, aan U in Uwe bovenvermelde hoedanigheid een voorstel te doen dat naar ik hoop en vertrouw in goede aarde zal vallen.
Door U wordt ongetwijfeld even als door Heeren Kerkvoogden diep betreurd, dat in en om een Kerkgebouw dezer dagen feitelijkheden hebben plaats gegrepen, en dat het hoogst wenschelijk is een modus vivendi te vinden, waardoor aan den tegenwoordigen gespannen toestand een einde wordt gemaakt, en tevens herhaling van feitelijke moeielijkheden worde voorkomen, natuurlijk volkomen ongeprejudicieêrd alle geschillen omtrent' ieders rechten.
Ten einde zoo mogelijk tot zoodanige modus vivendi te geraken, heb ik de eer voor te stellen, dat er tusschen de wederzijdsche raadslieden overleg plaats grijpe, en ik verzoek beleefdelijk te mogen vernemen met wien uit mijne confrères ik mij daartoe in betrekking mag stellen, en zoo mogelijk tevens, wanneer èene conferentie kan plaats grijpen.
Èn Mr. Heineken èn ik waren heden geruimen tijd geen meester van onzen tijd; anders had dit vooorstel U reeds eerder bereikt. Ik behoef bij U wel niet op spoedig antwoord aan te dringen.
Hoogachtend heb ik de eer te zijn,
Uw. dw.
((jet.) Th. HEEMSKERK.
Hierop antwoordde de heer Ds. Adriani:
Amsterdam, 7 Januari 1886.
WelEdel Gestrenge lieer!
Zoo spoedig mogelijk haast ik mij Uwe geëerde letteren van heden te beantwoorden.
Diep betreur ook ik, wat dezer dagen in en om ons heiligdom heeft plaats gehad.
Tegen het zoeken naar een modus vivendi, zooals Gij dien omschrijft, heeft het Classicaal bestuur geen bezwaar.
Onze raadsman is Mr. J. A. Molster, die zich vol-



komen bereid verklaart, eene Conferentie met U te hebben. Met hem zult Gij tijd en plaats wel willen afspreken.
Met hoogachting en heilbede heb ik de eer te zijn,
Uwen dienstw.
(was (jet.) B. J. AD RIAN I,
Pr. v. h. Cl. Bestuur.
Tengevolge van welke correspondentie dan ook eene conferentie van genoemden Mr. Heemskerk met Mr. Molster , den advocaat der tegenpartij, plaats greep, toen deze conferentie onverhoeds verstoord werd, doordien Mr. Heemskerk plotseling moest worden weggeroepen, om in de Nieuwe kerk te adviseeren over eene handeling met Deurwaarders, die geheel buiten vooi-
kennis zelfs van Mr. Molster wierd uitgevoerd.
Ziedaar de eenvoudige en volledige uiteenzetting van onbetwistbare, immers in de tegenwoordigheid van betrouwbare getuigen gepleegde feiten; feiten ongehoord in de geschiedenis
onzer kerken. . , „
Wat kan de oorzaak zijn van zoo willekeurige handeim en. De Scriba van het Classicaal Bestuur heeft zelf te dien aanzien gepubliceerd:
De Scriba van het Classicaal Bestuur alhier maakt, tot wederlegging van allerlei onjuistheden, op vriendelijk "verzoek, de opmerking, dat de geruchtmakende proyi-
"sioneele schorsing, OM GEENE ANDERE REDEN uitgesproken werd dan om de door den Algemeenen lverke" raad «enomene besluiten in zake het Bestuur van de "„Kerkelijke Goederen, Fondsen en andere Eigendommen der „Gemeente."
Het Classicaal Bestuur geeft dus voor, dat de eenige reden is- de door deu Algemeenen Kerkeraad genomene besluiten m zake het Bestuur van de Kerkegoederen enz. der gemeente, door welke besluiten zou gehandeld zijn tegen schier elke bepaling van Art. 3, Al. 2, Reglement Kerkelijk Opzicht en Tucht, welk Artikel luidt:
Aan de kerkelijke tucht zijn onderworpen alle lidmaten, en inzonderheid Leeraren, Ouderlingen, Diakenen en andere leden van kerkelijke Besturen, ter zake van onchristelijken wandel, van openbaren strijd met den geest en de beginselen van de belijdenis der Hervormde Kerk (art. L7 van



het Reglement op het Examen), van verstoring van orde en rust en van verzuim of vergrijp in de uitoefening van kerkelijke betrekkingen.
Het behoeft waarlijk geen betoog, dat die eenige reden niets anders is dan eene gefingeerde. De geschorste leden hebben, door het stemmen over, of in behandeling nemen van de wijzigingen en bijvoegselen in het Algemeen Reglement, eenvoudig voldaan aan de hun opgelegde verplichtingen. Vóór die wijzigingen hebben ook gestemd in de vergadering der Kerkelijke Commissie Ds. Krayenbf.lt, die zijn presidium voor deze maand heeft overgedragen aan Ds. Westhoff bovengenoemd, alsmede de heer Hessel, diaken. Die wijzigingen hadden geene andere strekking, dan verduidelijking van het bestaande reglement. Maar al hadden zij dat ook niet, dan nog komt het oordeel daarover niet toe aan de besturen, samengesteld krachtens het Algemeen Synodaal Reglement. Indien wellicht aanmerking mocht worden gemaakt op: de bepalingen van het nieuwe art. 41 [reeds boven, blz. 11 opgenomen], zoo merken de ondergeteekenden eenvoudig op: 1°. dat deze bepaling in beginsel hoegenaamd niet verschilt van art. 1 van het oude reglement boven aangehaald; 2°. dat het onmogelijk is, daaruit te distilleeren verstoring van orde en rust, vermits die bepaling juist beslist aan wien men zich in moeielijkheden te houden heeft, en dus voorkoming van wanorde en bevordering van rust bedoelt; 3°. dat het even onmogelijk is daaruit af te leiden eenig verzet tegen de krachtens reglementaire bepalingen bestaande besturen, vermits die besturen toch zeiven niet onderstellen mogen, dat juist zij Gods Woord en de belijdenisschriften zullen terzijde stellen; en 4°. dat de gemeenteleden wel aan den Kerkeraad bemoeiing met het beheer hebben opgedragen, maar ten allen tijde volkomen vrij zijn, die opdracht in te trekken, zoodat eene opdracht aan andere dan wettige kerkeraden in geheel Nederland en speciaal in Amsterdam eene volmaakt wettige handeling is, bij Koninklijke Besluiten van 9 Februari 1866 (Staatsbl. N°. 10) en van 3 Februari 1869 (Staatsbl. N°. 20) aan de souvereine beschikking der gemeenten overgelaten.
Dat deze schorsing niets is dan eene schijverlooning, blijkt bovendien uit de allerzonderlingste mededeeling, dat het Classikaal Bestuur de besluiten in quaestie vernietigd heeft, in verband met de verwachting van dat bestuur, dat de geschorste leden die vernietiging zullen eerbiedigen. Indien die besluiten door de handeling van het Classikaal Bestuur kun-



nen vernietigd worden, dan blijkt daaruit zonneklaar, dat die besluiten ook geene rust- en ordeverstoring konden teweeg brengen, en dat de vernietiging dier besluiten veel beter de rust en orde handhaafde, dan de schorsing van 79 kerkeraadsleden, die in de o-eheele gemeente de grootste onrust en beroering heelt teweeg gebracht. En de verwachting, dat de geschorste leden die vernietiging zouden eerbiedigen, kan hoegenaamd geene beteekenis hebben, omdat hunne individueele meenmg aangaande het effect dier vernietiging in rechten van nul en Treener waarde is, en ook eerst te pas komen kan op het oogenblik, dat iemand van de door liet Classikaal Bestuur veinietiede bepaling wenscht gebruik te maken, die natuurlijk dan daarbij niets te maken zal hebben met het oordeel van
afzonderlijke kerkeraadsleden. , . ,
Het Classikaal Bestuur zegt, dat de geschorste leden schier elke bepaling van art. 3 al*- 2 hebben overtreden; doch de ondergeteekenden achten het niet de moeite waard, nog m het bijzonder aan te toonen, dat de handeling der geschorste leden "een blijk is van onchristslijken wandel, of van openbaren strijd met den geest en de beginselen van de belijdenis
der Hervormde Kerk.
Zij meenen door het voorgaande genoegzaam te hebben aangetoond, dat het Classikaal Bestuur eene provisioneele schorsino- heeft uitgesproken op andere gronden dan die in het reglement of in hun schorsingsbrief zijn aangegeven. Let men op het besluit, door dat Bestuur reeds den 4 e" Januari drie uren na het ingaan der schorsing genomen, betreffende de afgifte der attesten, dan is het voor ieder die zien wil duidelijk, dat het Bestuur, wenschende aan den Kerkeraad de mogelijkheid af te snijden om de gevraagde attesten te weigeren uit o-ehoorzaamheid aan Gods Woord, gebruik gemaakt heett van eene voor een ander doel geschreven bepaling, ten einde een oogenblik den Kerkeraad op zijde te stellen en het gèsclul door die machtsoverschrijding te beeindigen. Het Bestuur heeft daartoe eene bepaling gebezigd, door welker toepassing eene allergrofste beleedi<ring wordt toegevoegd aan personen op wier zedelijk gedrao- geen aanmerking gemaakt is. , Geruchtmakende bezw.u en van° ergerlijken aard" als in art. 48, Regl. Kerkelijk Opzicht en Tucht bedoeld worden, kunnen onmogelijk teiten op het oog hebben, die aan zeer enkelen bekend en door nog minder personen beoordeeld kunnen worden: eene stemming n.1. over een artikel van een reglement, dat niet eens onder de competentie
der kerkelijke besturen valt. .
Na eenmaal dezen stap te hebben gedaan is het Classikaal



Bestuur in zijne machtsovfcrschrijding nog verder gegaan, door allerlei maatregelen te nemen, die noch met de afgifte der attesten, noch met de schorsing der kerkeraadsleden iets te maken hadden. Om zijn zin door te drijven ten aanzien van een punt, waarover de Kerkeraad zich in allen gevalle nog tot den 8sten Januari mocht beraden en waaromtrent ook feitelijk nog geen definitief besluit was genomen (de afgifte van attesten), heeft het Classikaal Bestuur de reglementen ter zijde gesteld; is het onbevoegd opgetreden in de plaats van een Kerkeraad die reglementair altijd nog bestond uit 21 niet geschorste predikanten, 11 niet geschorste ouderlingen en 25 niet geschorste diakenen; heeft het zich gemengd in zaken van beheer, waarmede het noch volgens algemeene beginselen, noch volgens de reglementen iets te maken heeft; heeft het ook bij die bemoeiing alle daarop bestaande bepalingen eenvoudig ter zijde gesteld ; eene schorsing uitgesproken op blijkbaar gefingeerde gronden; eene grievende beleeding aangedaan aan kerkeraadsleden op wier zedelijk gedrag geene aanmerking is gemaakt; zonder eenige noodzaak, en zonder de minste provocatie van de zijde der geschorsten, handtastelijkheden uitgelokt, die vooral in eene stad als Amsterdam, en met name aan den Dam aldaar, eene zeer ernstige volksberoering hadden kunnen verwekken, en die alleen door de voorzichtige handelwijze van de gemolesteerden zijn voorkomen ; der kerk de schande aangedaan de politie in te roepen, alsof men tegenover misdadigers stond; in één woord onrust en wanorde in de kerk gebracht, en eene scheuring veroorzaakt, dieper dan door eene formeele afscheiding had kunnen worden Ie weeg gebracht.
De ondergeteekenden achten het mitsdien noodig, uw College met alle deze feiten in kennis te stellen.
(was gel.) C. A. REN IER, V. D. M.
J. A. TER WOLDE, Ouderl. J. INGWERSEN, M. EICHELBERG,
Amsterdam, 9 Januari 1886.







B IJ L A G E N.
i.
Aan het Classikaal Bestuur van Amsterdam.
De ondergeteekende heeft van Uw collegie onder dagteekening van 4 Januari jl. een schrijven ontvangen, waarin hem bericht wierd, dat het Uwe vergadering heeft goed gedacht, de voorloopige schorsing, bedoeld in Art. 48 van het Reglement van kerkelijk opzicht en tucht, over hem uit te spreken.
Hij bericht U hierop, dat hij zich door deze beslissing van Uw collegie ten diepste gekrenkt gevoelt, overmits aan alle Kerken hier te lande bekend is, hoe dit artikel uitsluitend is ingevoerd, om toegepast te worden in een geval van verregaand zedeloos of oneerlijk gedrag, en er toch blijkens Uwe mededeeling geen andere zaak der verooi'deeling waardig in hem is gevonden, dan dat hij in de Vergadering van den Algemeenen Kerkeraad van 14 December jl. zijne goedkeurende stem schonk aan eenige voorstellen, die door de Kerkelijke Oommissie waren ingezonden, krachtens de bevoegdheid, haar bij Art. 41 van haar Algemeen Reglement en Instructie uitdrukkelijk toegekend, en die geheel dezelfde hoofdstrekking hadden als de wijzigingen, die in den jare 1875 in dit zelide Algemeene Reglement zijn aangebracht.
Het is hem dus zeer hard, zich door deze handeling van uw bestuur voor eenigen tijd gestoord te zien in de uitoefening van zijn ambtelijke rechten.
Overmits echter deze voorloopige schorsing eene zaak is, waarover God de Heere in Zijn Woord niets gebiedt of verbiedt, doch die, behoudens de algemeene beginselen van het Woord Gods, aan menschelijke ordening is overgelaten, rest hem niet anders, dan dit over hem komende lijden te ondergaan;



altoos in afwachting van verdere beslissing, die Gij te zijnen opzichte mocht nemen.
Uw verwijt, dat het antwoord op Uw schrijven door den Kerkeraad zou zijn opgehouden, werpt hij verre van zich.
Op 15 December is Uw brief reeds in de handen van den toemnaligen Voorzitter Ds. Van der Hoest gekomen, die, hoewel hij den fatalen termijn kende, hiervan geene mededeeling noch aan den Subscriba, noch op de agenda heeft gedaan; pas tegen 21 December de vergadering saamriep; toen met zekere overhaasting de vergadering verdaagde, hoewel hem gezegd was dat het ééne ontbrekende lid in aantocht was; daarna weer een gelieele week liet verloopen; en alzoo eerst op 28 December j.1., d. i. drie dagen voor het verloopen van den 'ermijn, de vergadering in staat stelde, om in'zoo gewichtige aangelegenheid te besluiten. Gij toch zult wel allerminst beweren, dat de Kerkeraad niet anders had te doen, dan U eenige namen op te geven. Gij vroegt overlegging van het Algemeen Reglement en Instructie voor de Kerkelijke Commissie, en Gij vroegt dit, niet om er kennis van te nemen; want meer dan een Uwer eigen leden bezit dit; maar om den Kerkeraad te bewegen ook in zake het Beheer U zeker recht van inmenging toe te kennen. Zeer terecht maakten dan ook tien leden der vergadering gebruik van het reehl, hun bij artikel 9 van het Huishoudelijk Reglement toegekend, om te eischen, dat de zaak Commissoriaal wierd gemaakt. De Kerkeraad kon hier zelfs niets aan doen. De Kerkeraad had hier niet over te stemmen. Hij moest een commissie benoemen. Het niet vroeger ontvangen van antwoord is dus geen zaak, die Gij zonder de stuitendste onbillijkheid hem als verzwaring moogt of kunt toerekenen. De man, die ten deze de schuld draagt, is Ds. P. C. van der Horst. Ook dit wist Ge, en hem laat Ge ongemoeid, en zijn verzuim, om het zachtste woord te bezigen, rekent Gij den ondergeteekende als verzwaring van schuld aan.
Hij spreekt hierover niet verder, maar laat dit voor Uwe rekening.
De mogelijkheid, dat hij, naar Gij meent zijn verkeerdheid ten deze zou inzien, zoude ook dan door U geen oogenblik ondersteld zijn, indien Uwe vergadering geweten had, dat de ondergeteekende op den 14 December 1885 de door U gewraakte stem uitbracht naar eer en geweten.
Mannen van karakter zijn niet gewoon hun overtuiging als een kleed te verwisselen.
En wat uw laatste vraag betreft, of hij bereid is de geldigheid van uw besluit, waarbij Gij het kerkeraadsbesluit van



14 December jl. zegt vernietigd te hebben, erkent, zoo veroorlooft hij zich, U te antwoorden: vooreerst dat hij juist over deze vraag licht wacht van de Commissie, die de Kerkeraad benoemd heeft, teneinde hem van consideratie en adviss te dienen; maar die thans juist door deze daad van schorsing buiten de mogelijkheid is, dit licht voor hem te ontsteken; ten nadere, dat hij in hoofdzaak de rechtspositie ook gelijk die vóór 14 December j.1. was en door de wijziging van 1875 ontstond, genoegzaam verzekerd acht en zich dus zal neêrleggen bij alle wettige rechtsgevolgen, die dit IJ w besluit heeft; en ten derde dat de beslissing, welke die gevolgen zijn , hier een zaak van derden kon raken, die niet door hem, maar alleen, of door overeenkomst, öf door den burgerlijken rechter kan worden uitgemaakt.
En voorts heeft hij hieraan niets toe te voegen, dan dat hij zich geheel kan nederleggen bij de uitspraak door U in uw schrijven van 15 December j.1. aan den Algemeenen Kerkeraad gedaan, waarin Gij zegt: „De Algemeene Kerkeraad is zeer zeker hl de wijze van Bestuur dier eigendommen volstrekt onafhankelijk van eenig ander Kerkelijk Bestuur. Het Classicaal Bestuur heeft dan ook daaromtrent niets te zekeren!"
Hetwelk doende enz.
N. N.
(door onderscheidene der geschorsten individueel geteekend en ingezonden.)
Amsterdam, 9 Januari 1886.
II.
Aan de Redactie van „de Standaard" (met verzoek van gelijktijdige aanbieding aan „de Amsterdammer, Dagblad voor Nederland" en aan „het Nieuws van den Dag").
In verscheiden bladen, maar vooral in het „Handelsblad", worden allerlei scheeve voorstellingen gegeven van 't geen in den kerkelijken strijd te Amsterdam is voorgevallen. Daar de meeste dier feiten door officieële stukken bewijsbaar zijn, en



dus te zijner tijd de volslagen onwaarheid dier voorstellingen wel vanzelf in het licht zal treden, zoo is het overbodige en op dit oogenblik waarschijnlijk ook vergeefsche moeite die voorstellingen te weerleggen.
Doch omtrent één punt kan alleen door getuigen, en wel grootendeels alleen door ondergeteekenden, de toedracht der zaak in het juiste licht worden gesteld. Het is om die reden, en om tevens het aandeel der politie in deze zaak juist te kunnen waardeeren, dat ondergeteekenden de vrijheid nemen het onderstaande, als zijnde, naar hun weten, „de geheele waarheid en niets dan de waarheid", ter kennisse te brengen van het publiek.
Toen, Maandag, de bekende schorsing der Kerkeraadsleden heeft plaats gehad, heeft hel Classikaal Bestuur reeds te drie uur vergaderd in de Nieuwe kerk.
Des Dinsdags wederom, des voor- en namiddags.
Aan geen dier vergaderingen heeft de Commissie van Bestuur der kerk (de kerkvoogdij) eenig bezwaar in den weg gelegd.
Toen de vergadering van het Classikaal Bestuur geëindigd was, heeft men, gelijk bekend is, zich in het bezit der kerk trachten te stellen, door een bewaarder daar te plaatsen, de deur te pantseren enz.
Zoodra de Kerkvoogdij dit vernam, begaf zij zich (Woensdagmorgen) naar de kerk, en vond daar twee mannen, gemachtigd en belast door Ds. Westhoff, als president van het Classikaal Bestuur doende wat des Kerkeraads is, 0111 te beletten, dat zonder zijne toestemming eenig geweld aan of in den omtrek van de zaal, welke dient tot Consistoriekamer, Kerkmeesterskamer, Archiefkamer enz., gepleegd werd.
De Kerkvoogdij beschouwde zich op dat oogenblik in hel wettig, feitelijk en onafgebroken bezit van het kerkgebouw, en wel om deze redenen:
1°. Al kon worden aangenomen — wat intusschen wel door geen jurist zal worden volgehouden — dat de PresidentKerkvoogd (Ruïgees) en de Kerkvoogd Vak Loon waren geschorst ook als Kerkvoogden, dan bleef toch de bevoegdheid van den1|derden Kerkvoogd van de Nieuwe kerk, Meyer, die niet geschorst was, ten volle bestaan, evenzeer als die van de overige 16 leden der Kerkvoogdij, dieniet als Kerkeraadsleden geschorst waren.
2°. De Kerkvoogdij was feitelijk houder der kerk in den



persoon van den door haar aangestelden, nog steeds in het gebouw wonenden koster.
3°. In geen geval was „de president van het Classikaal bestuur" en evenmin „het Classikaal Bestuur doende wat des Kerkeraads is" bezitter van, noch rechthebbende op het bezit eener kerk.
4°. Eindelijk bestond, reeds sedert 1875, deze bepaling: „wanneer een lid der Commissie (Kerkvoogdij) onder kerkelijke censuur, van wat aard ook, mocht gesteld zijn, beslist die Commissie of en in hoever deze censuur gevolgen heeft voor de rechten van den betrokkene, hem krachtens eenige bepaling van dit Reglement toekomende of toegekend. In elk geval blijft tol op deze beslissing de zaak in haar geheel en de betrokkene in functie."
Het was noodig op deze feiten te wijzen, ten einde het volgende wel te begrijpen.
De Voorzitter van de Kerkvoogden, Rutgers, begon in deze zijne qualiteit den bewaarders te gelasten heen te gaan. Deze weigerden. Hij begaf zich daarop met een sleutel naar de straks bedoelde zaal. Dit werd belet door de bewaarders, die — wat ook door den Kerkvoogd werd goedgekeurd — volgens den uitdrukkelijk hun opgedragen last, onmiddellijk de politie inriepen.
Toen de President-Kerkvoogd den ingeroepen politie-agenten verzocht de bewaarders te verwijderen, gingen deze den inspecteur halen, om te vernemen wat zij doen moesten. In dien tusschentijd hadden de vier of vijf arbeiders, die de President-Kerkvoogd in zijn dienst had, zeer wel de beide arbeiders van Ds. Westhoff uit de deur kunnen en mogen zetten. Doch het was geenszins het voornemen van den President-Kerkvoogd om het bezit te handhaven, anders dan met behulp der politie, vooral daar hij zich bewust was, dat in eene zaak als deze uit eene kleine handtastelijkheid de betreurenswaardigste gevolgen konden ontstaan.
De inspecteur verklaarde op zijn beurt zich te moeten onthouden van het verleenen van assistentie, doch noodigde ons uit naar den sectie-commissaris van politie, den heer Stork, te gaan. Daar gekomen, poogden wij den Commissaris aan te toonen, niet alleen dat de Kerkvoogdij recht had op het beheer en bezit der gebouwen van de Nieuwe Kerk) blijkens de afdoende bepalingen der reglementen), maar ook nog steeds in het feitelijk bezit daarvan was, vermits de kosterij bewoond werd door den koster, aangesteld door die Kerkvoogdij. Wij beweerden derhalve, dat de politie



verplicht was het feitelijk bezit te handhaven, even goed als wanneer een roover 's nachts in het huis van een ingezetene gedrongen is, en die ingezetene diens verwijdering verzoekt. De Commissaris weigerde evenwel. Daarop stelden wij liem voor, zelf meê te gaan en den koster (dus den feitelijken houder) te vragen, wie hem aangesteld had; dan zou men weten, namens wien die houder het gebouw in handen hield.
Wij hadden op dat oogenblik den koster nog niet gesproken, en wisten dus niet, in welken geest deze de vraag zou beantwoorden.
Intusschen weigerde de Commissaris ook aan dat verzoek te voldoen, zeggende, dat hij reeds den vorigen avond van Ds. Westhoff vernomen had, dat den koster door het Classikaal Bestuur gelast was, aan de geschorsten den toegang te weigeren, ook in hun qualiteit van Kerkvoogden. Onzerzijds werd daartegen opgemerkt, dat eene schriftelijke machtiging of een bevel, door onbevoegden gegeven, geen wijziging brengt in den feitelijken bezitstoestand, dus hier niets ter zake deed.
De Commissaris stelde daarop voor, om door den inspecteur aan de beide bewaarders, „op verzoek van den President-Kerknieester den last der Kerkvoogden over te brengen, de Kerk te verlaten". De inspecteur zou daarbij niets anders zijn dan de tusschenpersoon tusschen den President-Kerkvoogd en de bewaarders. Maar als deze dan niet gingen, bemoeide hij zich niet verder met de quaestie.
Wij namen daarmee (/een genoegen, en vroegen wat hij doen zoude, als wij zeiven de bewaarders deden verwijderen.
De Commissaris antwoordde, dat hij aan ons over moest laten, te beslissen wat wij doen wilden. Op onze vraag aan wien hij dan assistentie verleenen zou, zoo er feitelijkheden plaats grepen, antwoordde hij, dat dit niet te voren te zeggen was en van omstandigheden zou afhangen; dat hij echter bij zijn voorstel bleef.
Daarop gingen wij, en ging, langs een anderen weg, ook de inspecteur, naar de Nieuwe kerk terug.
Daar gekomen vroeg, in bijwezen der bewaarders, de inspecteur eerst aan den President-Kerkvoogd, ot hij hem verzocht den last der Kerkvoogden over te brengen aan de bewaarders om de kerk te verlaten. Het was dus niet in het minst twijfelachtig dat de last niet gegeven werd van wege de politie. Op het bevestigend antwoord van genoemden Kerkvoogd zeide de inspecteur op den meest beleefden toon — trouwens was tot dusver alles op de hoffelijkste wijze, ook



met de bewaarders, besproken — „ de President-Kerkmeester verzoekt mij u den last over te brengen het gebouw te verlaten; «jt gÜ daartoe bereid ?" Wij voegden daar geen woord aan toe. De beide arbeiders antwoordden terstond: „o, ja zeker; met plezier '; maakten een buiging en gingen heen.
Een paar uren later verscheen plotseling de Commissaris Stork in de gang van het kerkgebouw , riep ons in de gang en sprak tot alle daar aanwezige arbeiders op zeer Geagiteerde wijze eene soort van rede uit, waarin hij zeer precies en naar waarheid mededeelde, wat 's morgens op zijn bureau had plaats gehad, „en", voegde hij er bij, „nu zijn die bewaarders heengegaan, meenende dat het een order der politie was, en nu wil men mij er meê laten inloopen, alsof ik partij getrokken heb, en nu zijn die beide mannen weêr hier en nu breng ik hun den last over van den Kerkmeester, maar ik voeg er bij, dat zij geenszins uit deferentie voor de politie jehoeven heen te gaan. Ik constateer, dat deze bewaarders door mij verklaard worden geheel vrij te zijn 0111 te blijven of te gaan."
„En ik, antwoordde de heer Lohman, „constateer, dat de inspecteur den last van den Kerkvoogd heeft overgebracht, precies zóó als hem bevolen was door den Commissaris van politie; dat de bewaarders geheel vrijwillig zijn heengegaan; voorts dat wij aan U, mijnheer de Commissaris , en aan den inspecteur, onverplicht, doch uit deferentie voor de politie, de ketting van de deur hebben gedaan om U binnen te laten, en dal gij toen twee mannen legen onzen wil binnengelaten hebt en alzoo den bezitstoestand gestoord hebt."
De Commissaris, die den Heer Lohman voortdurend in de rede viel, raakte steeds meer geagiteerd, bewerende dat niemand den arbeiders den toegang verboden had, waarvoor hij echter alleen hun eigen getuigenis inriep, terwijl het feit door verscheiden anderen werd tegengesproken, bepaaldelijk dooiden bewaarder Kater.
„<iij hebt, in allen gevalle", zeide de heer Lohman, „die mannen door uwe cpialiteit gedekt". Na nog eenige woordendenwisseling, die soms met ietwat verheffing van stem plaats had, omdat de Commissaris blijkbaar zich beijverde alleen het woord te voeren, ging de Commissaris heen.
De heer Lohman vroeg daarop terstond aan de bewaarders, 10e liet kwam dat zij, die twee uren weg geweest waren, nu juist tegelijk met den Commissaris bij de deur der kosterij waren gekomen? '



Een hunner antwoordde toen, na korte aarzeling: „de inspecteur heeft ons gezegd om maar achter hem naar binnen te gaan."
Indien hier dus van een of meer krijgslisten sprake is, dan komt de eer der uitvinding geheel toe aan den heer Commissaris Stork. De Kerkvoogdij had trouwens die krijgslisten niet noodig om in het bezit der kerk te geraken, daar haar koster steeds aanwezig geweest was in het gebouw en zij dus zelfs geen seconde dat bezit verloren heeft.
Had de Heer Stork ons eenvoudig meegedeeld, dat de arbeiders zich hadden vergist, maar dat hij van die vergissing nu de schuld kreeg en dat hem dit onaangenaam was, dan had de Kerkvoogdij waarschijnlijk de bewaarders vrijwillig toegelaten, ten einde den Commissaris, die tot dusver zeer beleefd geweest was, in geene verlegenheid te brengen. Maar het scheen hun minder gepast, dat ambtenaren van hun qualiteit gebruik maakten om ongenoode gasten in een huis te doen indringen tegen den kennelijken wil der eigenaars of bezitters.
Zeer korten tijd nadat de bewaarders weer binnen waren, hebben zij geheel vrijwillig, op raad van hun baas, die toevallig bij de Kosterij kwam, hel gebouw verlaten.
Ziedaar de juiste toedracht van feiten, die alleen daarom van eenig gewicht zijn, omdat zij gebezigd worden om sommige onschuldige menschen zwart te maken in de oogen der menigte. Indien wat omtrent den bezitstoestand gezegd is, onwaar is, dan is het Classicaal Bestuur, dat niet bang blijkt te zijn voor procedures, zedelijk verplicht, alsnog zich bij rechterlijk vonnis in hel bezit der Kerk te doen herstellen. Er is, althans buiten de Kerk, nog wel recht in Nederland te krijgen, ook tegenover onwettige bezitters.
U dank zeggende voor de plaatsing dezer regelen, met de meeste achting,
Uw Div. Dienaren,
F. L. RUTGERS.
A. F. DE SAVORNIN LOHMAN.



Bij den Uitgever dezes is mede verschenen :
HET DREIGEND CONFLICT.
MEMORIE
VAN DE
GEVOLMACHTIGDE COMMISSIE UIT DEN AMSTERDAMSCHEN
KERKERAAD,
TER VOORLICHTING DER GEMEENTE
IN ZAKE DE ATTESTEN,
VOOR DE COMMISSIE GESTELD
DOOK
D*. A. KU Y PER.
JPrijs 45 Cents.











KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE STOOMDRUKKERIJ, WARMOESSTRAAT IOÓ , AMSTERDAM.