Lichtstralen op den akker der Wereld,
VI
Verloren, maar Gevonden.
Een bladzijde uit de geschiedenis der Zending in China
door
J. HENZEL.











Op reis in China.



fschin was barbier en Tschin was hotelhouder ook Zoo zou men kunnen denken, dat Tschin goede zaken deed en dus ook in goeden doen verkeerde, maar dat was niet zoo. En wanneer men dezen barbierswinkel aanzag, begreep men dadelijk, dat Tschin geen welgesteld man was. Veeleer was hij het omgekeerde, een arme stakkerd.
En toch was hij barbier en hotelhouder.
Maar nu moet ik allereerst zeggen, dat hij een Chineesch barbier was, en een Chineesch hotelhouder, en dat zijn klanten behoorden tot de allerarmsten onder de Chineezen
Voorin zijn barbierswinkel stonden twee bamboebankjes en een standaard met een waschbekken. Op een kleinen tafel lag somtijds een leeren tasch met vijf scheermessen maar meestal droeg Tschin dien tasch aan zijn gordel.' Verder lagen er een paar wetsteenen om de messen te slijpen en anders was er in den barbierswinkel niets. Of ja, toch' achter in den winkel stonden vier paar schragen' met p anken er over gelegd. Op die planken was een weinig stroo uitgespreid; over dat stroo lag een mat en daarover was een ouden gescheurden deken gelegd. Dit waren vier bedden! Chineesche bedden natuurlijk! En deze vier bedden vormden tezamen de afdeeling van de zaak, die we hotel hebben genoemd.
Doch neen, er was nog meer. Er was ook een kookplaats. Een paar steenen op den smallen kant gezet en daarover







wereld, want het onmetelijke Chineesche Rijk is alleen al een groote wereld.
Zoo was zij na dagen loopen doodmoe en halfverhongerd voor het huis van onzen Tschin gekomen, en . . was binnen gestrompeld. Toen ze wat tot zichzelf gekomen was, had ze hem gevraagd of hij geen huishoudster noodig had. Ze wilde gaarne voor hem werken.
Eerst was onze vriend geweldig verschrikt geweest, maar het einde was geworden, dat hij de indringster niet slechts gehouden had, maar haar zelfs tot vrouw had genomen En hij had er geen spijt van gehad. Wat was alles spoedig anders geworden! De winkel kreeg een nieuw aanzien, zag er nu netjes uit en het gevolg was, dat de klanten van den barbier-hotelhouder weldra ook een beteren stand toebehoorden, en ... . natuurlijk ook beter betaalden. De zaken marcheerden. Men kon een jong varkentje aanschaffen en de vrouw des huizes verzorgde het met teederen zorg.
Zoo waren twee jaren verloopen en er kwam weer een huisgenoot bij. Ditmaal geen jong varkentje, maar een klein menschje, een lief Chineezenjorigentje. Tschin was den prins te rijk en moeder verzorgde voortaan naast den vader en het varken ook nog haar kind, haar A-tschau met echte moederlijke zorg. Tschin had een goeden dag gehad, toen hij de arme zwerfster had opgenomen in zijn huis De opiumpijp had hij niet meer gebruikt en zijn vrouw, die zuinig was, had een spaarduitje weten over te leggen! Een nog heerlijker toekomst opende zich,
ïoen .... A-tschau was haast drie jaar geworden, toen op eenmaal werd aan zjjn geluk een einde gemaakt. Zijn vrouw werd ziek en stierf binnen eenige dagen. Geheel en al gebroken, en stom van smart stond de arme man aan het doodsbed van zijn vrouw, die zoo in waarheid de zon van zijn leven was geweest. De waarzegger had dan toch



gelijk gehad, toen hij hem jaren geleden verzekerde, da de lijnen in zijn hand niet veel goeds voorspelden. Had één van zijn klanten geen gelijk, toen hij hem aanraadde een pijp opium te rooken! Dan zou hij de smart wel vergeten. En hij deed zoo. En de smart werd lichter te dragen.
Lichter, ja. Maar licht was ze toch met. Tschin moest nu zelf weer voor alles zorgen, voor zijn zaken, voor zijn
kind en voor zijn varken. Spoedig begon alles er weer slordig
en vies uit te zien en A-tshau was weldra niet meer te herkennen. Huilde het kind, vooral des nachts, dan gaf de vader hem wat opium in den mond en het wei stil. Zoo groeide het arme kind op bij dit vergif, dat het ongeluk is geworden van talloos vele Chineezen.
Hij zal ongeveer acht jaar geweest zijn, toen hij opeen avond, naast het vuur zittend, in slaap viel. Zijn kleeren vatten vlam en aan één zijner armen beliep hij zulke ernstige brandwonden, dat hij eigenlijk zijn arm meer goed heeft kunnen gebruiken. , ,
Als dat nu het ergste nog maar geweest was, dan had het nog wel gegaan. Heel wat erger was, dat juist in dezen tijd zijn vader kwam te sterven, zoodat hij alleen in
wereld stond. . ..
Wanneer in China een kind alleen achterblijft, dan zij
er geen weeshuizen, waar ze kunnen worden opgenomen
Ze staan dan in de meeste gevallen alleen op straat en
moeten maar zien, dat ze zich redden. En dat beteekent
dan meestal, dat ze zich aansluiten bfl een troep bedelaars
en dieven. Ze moeten dan voor dezen stelen en krijgen
ook een deel van de buit. Tenminste, wanneer ze wat
thuis brengen. Doen ze dat niet, dan krijgen ze stagen.
Wanneer we ons echter de dieven en roovers in China
voorstellen als elders, dan vergissen we ons. Men
niet alleen en men vereenigt zich zelfs niet alleen tot troepen,



maar er is over geheele streken één groote organisatie van zulke menschen, één groote vereeniging, op de beste wijze geordend. Staat er aan het hoofd van de staat één man een koning of een keizer, zulk een vereeniging van bedelaars in een heel district heeft ook één man, die regeert, een soort van dievenkoning. Hij heeft een zeer groote macht maar moet ook een zeer knap en rechtvaardig man zijn. Dit moge vreemd klinken, maar het is toch zoo. Iedere troep heeft ook weer een hoofd, aan wien men gehoorzaamt en meestal zijn zij het, die den dievenkoning kiezen. Is er twist tusschen de leden der vereeniging ontstaan, ze gaan tot hun hoofd. Hij beslecht de geschillen, en zij leggen er zich bij neer.
Waar de hoofden zooveel macht hebben, daar spreekt het wel van zelf, dat deze geheime genootschappen bestuurd worden volgens wei-omschreven wetten. Maar dat ook alleen een hoogstaand man zich immer kan doen gehoorzamen is even duidelyk. '
Deze aanvoerders werken dan ook niet mee. Alleen in zeer bijzondere gevallen, wanneer een groot rijkaard of een mandarijn het aangewezen slachtoffer is, wanneer er dus groote voorzichtigheid en veel kennis van terrein en omstandigheden noodig zijn, dan treedt het hoofd zelf op.
De leden zijn vrij in hun doen en laten, maar van alles, wat zij doen, moeten ze den aanvoerder kennis geven. Keurt hij het goed, dan ontvangt hij het tiende deel van aen buit. Het kan echter ook voorkomen, dat hij den roof met goedkeurt. Dan wordt alles weer precies terug gebracht en degeen, die den eenen morgen met smart ontdekte, dat
zijn bezittingen in den nacht aanzienlijk verminderd waren
komt den volgenden morgen tot de ontdekking, dat alles' op even geheimzinnige wijze weer op zyn juiste plaats staat, oe geheimzinnig het optreden dezer menschen is, en



hoe ver ook de draden van den invloed reiken, zonder dat iemand ze kan volgen, toch blijft het districtshoofd niet onbekend. Integendeel. Iedereen weet wie het is, en iedereen vreest hem. Daarom zoeken zeer velen ook zijn gunst te winnen. Dat is trouwens vrij gemakkelijk. Men betaalt een bijdrage aan de kas van het geheime genootschap en men werkt het niet tegen. Moet men in China op reis, dan is dat, vooral in het binnenland, en vroeger overal, zeer gevaarlijk. En de bescherming, die een mandarijn kan verleenen, is niet altijd van groote beteekenis. Maar als men den weg gaat onder de hoede van den rooverhoofdman, dan gaat men volkomen veilig. Zelfs tot in de rechtszaal reikt zijn invloed.
't Is dan ook waarlijk geen wonder, dat niet slechts de burgers probeeren met deze geheime genootschappen op goeden voet te komen, maar dat zelfs mandarijnen den gunst der hoofden zoeken. Daarom stellen ze hen vaak aan als opzieners der wegen en meestal werkt dat heel goed.
Natuurlijk zijn er ook andere mandarijnen, die den hoofdman liever aanklagen, maar dan is het dikwijls noodig, dat de beste soldaten van de provincie te hulp komen om den boosdoener te grijpen. En in de meeste gevallen gelukt dit nog alleen maar door verraad. Verraad is dan ook de grootste misdaad, die een lid van een geheim genootschap begaan kan. En wee hem, wanneer hij vandaag of morgen in de handen valt van zijn vroegere vrienden. Voor het minst worden hem de oogen uitgestoken; in de meeste gevallen volgt de doodstraf in den een of anderen vorm.
Bij zulke lieden voegde onze kleine vriend zich, en al was hij eerst nog zeer onbedreven, langzamerhand werd hij een gewaardeerd medearbeider van den troep.
Maar ook voor deze dieven en bedelaars schijnt de gelukzon niet altoos. Op ontzettende wijze moest onze kleine booswicht dat ondervinden.



Op een goeden avond was hij weer eens in een kippenhok gekropen om daar zijn slag te slaan. De wanden van het hok waren van leem gemaakt en zonder veel moeite maakte A-tshau daarin zulk een gat dat hij er gemakkelijk door kon. Hy had echter ditmaal buiten den waard, dat is, buiten den eigenaar gerekend. Deze was nog niet naar bed' en hoorde, dat er aan den muur gewerkt werd. Hij liet den dief begaan, maar toen deze goed en wel in het hok was en meende zijn slag te kunnen slaan, werd hij dooiden bewoner op hardhandige manier beetgepakt. Zooals ieder Chinees toen ter tijde, zoo droeg ook A-tshau zijn haar in een langen staart. Met dezen staart werden zijn handen hem op den rug gebonden en met een touw bond men hem zelf verder vast. Toen liet men hem alleen. Den geheelen nacht kon hij nadenken over het gebeurde.
Was dit nu alles geweest, dan was hij er genadig afgekomen. Maar A-tshau had reeds genoeg verhalen gehoord van kameraden, die ook betrapt waren, om te weten, dat ij niet veel goeds te wachten had van zijn rechters Een ontzettenden nacht bracht hij dan ook door, niets anders meenende, dan dat het nu met hem gedaan was.
Den volgenden morgen liep het heele dorp te hoop. Iedereen had reeds gehoord, dat althans één van de dieven gepakt was. De spot van de menigte was niets, maar de folteringen die men hem deed ondergaan, waren ontzettend. Nadat men de armen en beenen naar achter had gebogen, bond men om de duimen en groote teenen een touw en trok dat zóó aan, dat zijn knieën nog even op een stuk hout konden rusten. In waarheid hing hij echter meestendeels aan duimen en groote teenen.
Men martelde hem tot hij het bewustzijn verloor. Toen begonnen de dorpsbestuurders te beraadslagen wat zij doen zouden met den jongen dief. Sommigen wilden hem naar



den mandarijn opzenden. Die kon dan recht spreken. Maai dat zou geld kosten en geld toegeven wilde men niet. Anderen sloegen eenvoudig voor hem te binden en in de rivier te werpen. Dan was men van den dief af. Eindelijk werd besloten, dat men hem zou laten leven, maar men zou hem zóó straffen, dat hij dezen diefstal wel nooit meer zou vergeten.
Een duivelsch plan ging men ten uitvoer brengen. Een ladder werd tegen het huis gezet en aan een dakbalk daarboven een flink touw gebonden. Ondertusschen werden A-tshau de handen op den rug tezamen gebonden en deze aaneen bevestigde handen weer aan het touw gebonden, dat van het dak neerhing- Nu moest het slachtoffer een sport of tien op den ladder klimmen entoen wierp men hem naar beneden. Het lichaam bereikte niet den grond, zoodat door den schok beide armen in den schouder ontwricht werden.
Het gegil van den ongelukkige werd met spot beantwoord en nadat men hem geluk gewenscht had met den goeden afloop, liet men hem meer dood dan levend gaan.
Kreunend van pijn kwam hij in den vervallen tempel, waar de dieven tezamen kwamen, en wierp zich op een hoop stroo in een hoek neder. Maar ook hier weid hem geen woord van medelijden toegevoegd. „Houdt op met dat gehuil. Zeker weer een dommen streek uitgehaald schreeuwde een oude, doortrapte dief hem toe en hij probeerde op te houden met zijn gekerm. Eindelijk viel hij in slaap. Maar 't zal niet zoo heel lang geduurd hebben, of de hevige pijnen deden hem met een schreeuw ontwaken.
Het gezelschap was grooter geworden. Er waren nu wel twaalf personen bijeen. Onder hen een oud man, die zich tot A-tshau wendde. Hij begreep, dat hem iets ernstigs overkomen was en toen hij zag, wat geschied was, voerde hij hem wat van zijn eigen rijst. Daarna gaf hij hem een



opiumpijp. De opium zou hem goed doen. Hij zou dan zijn pijn tenminste niet gevoelen.
Het hart van den jongen booswicht was vol van dank en hij sprak het ook uit tegenover den ouden man, terwijl hij uitriep: „ik ben het niet waard, groote broeder". Toen de opium wat gewerkt had, probeerde de oude A lu ook de armen van den jongen weer in het lid te brengen. Dit gelukte hem wel niet volkomen, en goed zijn ze nooit meer gevonden, maar A-tshau had het aan dezen ouden man te danken, dat hij zijn armen tenminste nog eenigzins gebruiken kon. Zóó dankbaar was de jongen, dat hij zijn ouden weldoener de helft van zijn gespaard geld aanbood dat hij ergens in den grond verborgen had. Maar de oude weigerde. Hij had genoeg. Toen vroeg de kleine hem om verlof hem dan „Vader," te mogen noemen. Dit voorrecht werd hem toegestaan.
Toen het nacht werd, riep A-lu zijn „zoon" by zich en bood hem aan naast hem onder zijn deken te slapen. Hij was n.1. zoo ryk zulk een ding in eigendom te hebben.
Deze A-lu was het hoofd van het geheime genootschap in dit district. Hij was één van die mannen, dien wij nooit in zulk gezelschap zouden verwacht hebben. Hij was, zooals. we straks van de hoofden zeiden, een rechtvaardig man Maar hij had ook een bijzonder goedigen aard. Als hoofd had hij recht, zooals we zeiden, op een tiende deel van den buit van de dieven, maar hy was ook met het twintigste deel tevreden. En de dieven gaven liever een twintigste dan een tiende deel. A-lu was algemeen bekend en even algemeen gezien.
Vroeger was hij boer geweest en houthandelaar tevens. Hij leefde met zijn jonge vrouw en zijn oude moeder gelukkig tezamen. In zijn nabijheid woonde de rijkste man van die streek en deze sloeg het oog op een deel van A-lu's grond



Het proces werd langgerekt, de rijke man beïnvloedde met zijn geld de rechters en na verloop van twee jaar bezat A-lu geen cent meer. Zijn moeder was van verdriet gestorven; zijn vrouw had een betrekking moeten zoeken en hij, ontevreden als hij was geworden met de orde der dingen, was in de bergen getrokken en had zich bij de roovers aangesloten. Hij wilde wraak nemen.
Het zal ongeveer twee maanden daarna geweest zijn, dat de rijke man des nachts uit ztfn slaap gewekt werd door het geroep van „roovers, roovers". Een hevig gevecht ontstond, maar de overwinning was aan de zijde van de roovers. Met een gioote som gelds verlieten ze het huis van den rijkaard, dien zij verder ongedeerd lieten.
Toen de rooverkoning de geschiedenis van A-lu gehoord had, beval hij, dat ook de mandarijn zou gestraft worden, die zich in het gerecht door den rijkaard had laten omkoopen. Eens moest hij in een andere stad van zijn gebied recht spreken. Met zestig soldaten ging hij er heen. Maar in de bergen gekomen werd het geheele gezelschap overrompeld. Tegen betaling van een som geld werd de mandarijn dadelijk weer losgelaten.
A-lu was tevreden. Hij had wraak genomen.
Door zijn eerlijkheid en rechtvaardigheid, door zijn moed en vastberadenheid, nam hij weldra een leidende plaats in onder zijn nieuwe makkers en zoo werd hij aangewezen als het hoofd van dat district. Maar eigenlijk stuitte hem dit beroep tegen de borst. Sedert jaren werkte hij dan ook niet meer mee aan het eigenlijke werk. Daar hij niemand iets kwaads zou doen, doch veeleer overal den nood hielp lenigen, was hij overal in zijn groote gebied een goede bekende. Wilde een jonge vrouw haar ouders bezoeken, dan vroeg zij A-lu haar te begeleiden. Met hem ging zij veilig. Had een ander een som gelds ergens te



bezorgen, het werd aan A-lu opgedragen en het kwam in goede orde aan de bestemde plaats. Was er een feest, A-lu werd genoodigd en men kwam goedkooper uit dan anders. Er werd niets gestolen en de roovers stelden zich tevreden met wat hun als hun deel werd aangewezen.
Deze man was nu een vader geworden voor A-tshau.
Het was aandoenlijk te zien met welk een toewyding en liefde deze van nu af den ouden man diende. Des morgens biacht hij zijn weldoener warm water om zich te wasschen; daarna zette hij thee en bracht die aan A-lu en vervolgens zorgde hij voor de rijst. De kleine had er zelf echter geen schade bij, want A-lu deelde steeds met zijn aangenomen zoon, en daar hij altijd genoeg had, ontbrak het zijn jongen beschermeling evenmin aan iets.
En toch ging hij zijn weldoener na eenigen tijd verlaten. Als een dief eenmaal betrapt is in een bepaalde streek, dan kent men hem overal en men blijft in hem den dief zien. Steelt een dief niet, dan bedelt hij. Maar een bedelaar, die reeds eenmaal op heeterdaad is betrapt, toen hij zich aan diefstal schuldig maakte, wordt overal weg. gezonden.
Zoo moest ook A-tshau ervaren, dat zelfs voor deleden van zoo'n geheim gilde het leven zeer moeilijk kon worden. Daarom probeerde hij het elders. A-lu raadde het hem af, maar hy ging toch. Spoedig bleek echter, dat de oude man meer van het leven kende dan zijn jonge beschermeling. Zonder de bescherming van zulk een invloedrijk man kon A-tshau het niet uithouden tusschen de bedelaars en ... . hij keerde terug. A-lu begroette hem met de veelzeggende woorden: „Ik wist wel, dat gij spoedigzoudtterugkomen. Gij zijt te eerlijk voor ons handwerk."
Inderdaad, daar was waarheid in deze woorden. Niet, dat A-tschaueenig begrip had van zonde, neen, hij droeg in zijn



armen de droeve herinneringen mee aan zijn diefstal en sedert dien tijd was hij bang voor de gevolgen. Doch ook dan, wanneer men niet steelt, kan men voor diefstal gestraft worden. De Chinees zegt: „Een bedelaar steelt". En hij heeft waarschijnlijk reden genoeg om zoo te spreken. Wanneer men in het gezelschap van bedelaars is gezien in een plaats en er wordt daar een paar dagen later gestolen, dan is de eerste de beste van de bedelaars, die men heeft
gezien, de dief.
Op zekeren dag was A-tshau zoo ook in gezelschap geweest van drie collega's. Ze wilden een koe stelen, maar daar A-tshau niet gaarne meer mee deed, en daar bovendien de eigenaar van de koe geen rijk man was, weerstond hij allen spot van zijn makkers en ging alleen zijns weegs.
De koe werd gestolen en den volgenden dag werd de
onschuldige A-tshau gepakt. Wij willen niet weer stilstaan bij de martelingen, die men hem aandeed. A-lu, die toevallig voorbij kwam, kon hem gelukkig nog loskrijgen uit de handen van zijn kwelgeesten, maar niet dan nadat ze hem weer vreeselijk gepijnigd hadden. Zoo erg was het zelfs geweest, dat hij zijn bewustzijn verloren had. En gedurende dien tijd van bewusteloosheid was zijn ziel naaide onderwereld gegaan en plotseling zag hij zich omringd van geesten. Ze hadden allen een papier in de hand en de een na den ander werd binnengebracht om voor den rechter der dooden te verschijnen. Op zijn vraag vertelde één der geesten A-tshau, dat op die papieren de goede en slechte daden geschreven waren, die ze in hun aardsche leven hadden gedaan. Die werden beide opgeteld en van den uitslag hing het oordeel van den rechter af en dus ook de toekomst van den geest. A-tshau schrok, want nog nooit had hij erover gedacht, dat hij eens verantwoording zou moeten doen van zijn daden. Hij had dan ook geen lijst



van al zyn goede en slechte daden. Toen zijn naam eindelijk afgeroepen werd en de rechter naar zijn lijst vroeg, moest hij zeggen er geen te hebben. Dat was een vreemd geval, dat heel veel drukte gaf. De boekhouder moest er aan te pas komen, maar ook hij kon niet anders dan melden, dat de naam A-tshau niet in zijn boeken voorkwam. Na lang zoeken kwam men tot de ontdekking, dat er twee namen verwisseld waren. „Gij moet weer naar de bovenwereld terug", luidde het vonnis van den rechter, en hij voegde er aan toe: „wees maar blij, en zorg, dat nu uw zaken in orde komen. Gij weet nu hoe 't gaat. Het goede wordt beloond en het booze gestraft. Laat 't booze dus na, en doe het goede."
Bij het heengaan vroeg A-tshau aan den boekhouder of de menschen eerst op hun sterfdag in zijn boeken werden opgeteekend. Maar deze antwoordde, dat dit vijf jaar van tevoren geschiedde. Daarna wilde hij nog gaarne weten of zijn vriend A-lu reeds in de boeken voorkwam, waarop de boekhouder, na zijn boeken te hebben ingezien, hem zei, dat deze juist was ingeschreven. Daarna werd zijn geest weggeleid en kwam ten slotte weer op de aarde en keerde in het lichaam terug.
Zooals we reeds gezegd hebben, had A-tshau aan de toevallige verschijning van A-lu te danken, dat hij weer in vrijheid kwam. Zoodra hij zijn pleegvader had gezien, had hij hem toegeroepen: „Vader, Vader, Gij hebt nog vijf jaar te leven; men heeft het my in de onderwereld verteld. Denkt U vooral aan Uwe verantwoording, men moet een lijst van zijn goede en slechte daden meebrengen."
A-lu dacht, dat zijn aangenomen zoon wartaal sprak als gevolg van de pijnigingen, die men hem had aangedaan.
Maar A-tshau hield alles voor volle waarheid. Hij kon het dan ook niet vergeten. Wanneer hij alleen was, stond



hem alles weer voor den geest en wilden de beelden maar niet voorbij trekken. Voor hem stond het vast, dat zyn pleegvader over vijf jaar moest heengaan.
Met nog meer liefde dan tevoren wijdde hij zich aan den ouden man. Het was treffend te zien hoe hij de wenschen van Alu trachtte te voorkomen. Wanneer zij soms tezamen waren, kon hij hem liefkozen, als ware hij in waarheid zijn vader geweest. Omgekeerd hechtte de oude man zich nog meer dan vroeger aan zij n jongen beschermeling en geen vader had beter voor zijn zoon kunnen zorgen, dan deze man deed voor zijn aangenomen zoon. Was het alleen in antwoord op de inniger liefde van A-tshau, dat de oude zich nog meer gaf aan zijn pleegkind? Of.... was het wellicht ook een gevolg van het gevoel, dat het met hem ten einde liep? Men zou het wel zeggen. A-lu was in den laatsten tijd verouderd. Zijn haren waren heel wit geworden. Hij voelde wel, dat hij niet meer de oude was.
Drie jaren zullen verloopen zijn sedert den droom van A-tshau. Zijn vader zou dus nog twee jaren hebben te leven. Weer zaten zij tezamen, de oude en de jonge bedelaar. Maar wanneer men hen hoorde spreken, zou men niet aan bedelaars, en nog minder aan dieven gedacht hebben, doch zou de gedachte opgekomen zijn aan twee edele zielen, zoo nauw samengebonden, dat beiden gevoelden het niet zonder den ander te kunnen stellen.
A-lu deelde zijn jongen vriend gewichtige dingen mede. Het was hem zelf ook niet ontgaan, dat hij ouder was geworden. Zijn ambt begon hem moeielijk te vallen, en en hij deelde A-tshau mede, dat hij erover dacht zijn ambt neer te leggen. Deze verschrok, toen hij van dit voornemen hoorde en zijn eerste gedachten waren aan zijn droom. Zou het dus waar zijn, dat de tyd naderde, dat A-lu de groote reis zou moeten aanvaarden? Met alle kracht, die in hem was,











poogde hij den ouden man af te brengen van zijn plan Waarom zou hij het doen?! Hij was de wijste man uit het geheele land, zijn rechtvaardigheid was overal bekend. Wat moest er van het geheime genootschap worden, wanneer •lij de dingen niet meer leidde. Hij was oud, ja. Hij begon zich zwak te gevoelen, maar dat was nog geen reden om zijn ambt neer te leggen. A-tshau wilde naar de bergen gaan en het eeuwigheidskruid voor hem te zoeken, boed toebereid zou dat hem nieuwe krachten schenken. Vol van liefde had de oude zijn jongen vriend laten uitspreken en met vreugde in het hart had hij geluisterd naar alles, wat de liefde hem ingaf. „Jammer," zoo zei hij eindelijk lachend, „dat gij niet een meer geschikt lichaam hebt gekregen, waarin uw ziel kan wonen. Gij zoudt dan waard geweest zijn mijn opvolger te worden. Wees echter gerust en tevreden. De hemel heeft ons lot bepaald ; de hemel is het, die de zielen op de aarde zendt en dié ze ook weer oproept. Als ik de groote reis aanvaard, dan moet ge mijn eeuwige levenswoning (de kist) volgen en op het graf de offers brengen. Mijn geest zal u dan omzweven en u beschermen. Ik hoop de reis echter nog niet te aanvaarden, maar wel zal ik mijn ambt neerleggen Het wordt mij te moeilijk, en ik heb er ook niet meer die belangstelling voor, die noodig is. Bovendien erger ik mij aan het jonge volk, dat tegenwoordig tot het geheime genootschap toetreed. Zij doen onzen naam schande aan En bewogen riep hij uit „Och, wat is het leven moeilijk. Waar is de tijd, dat ik vreedzaam leefde met mijn vrouw en mijn moeder in mijn kleine woning! Booze geesten moeten het zijn, die me daaruit verdreven hebben. Maar waarom er nog over gepraat! En de oude man weende bij de herinnering aan dien zonnigen tijd, die zoo ver, ver weg was. Niet lang daarna legde A-lu inderdaad



zijn ambt neer. Toen was er met zijn pleegzoon reeds
iets heel belangrijks gebeurd.
Sedert eenigen tijd nl. was in die stad, in Schaukwan, de zending met meer kracht aangevat. Reeds langei was er een Chineesch dokter aan het werk geweest, maar nu men meende, dat de bodem genoegzaam bereid was, had men er ook nog een zendeling en een Europeesch dokter heengezonden. In een der voornaamste straten werd een flink huis gebouwd en tot zaal ingericht. Daar werd nu
het Evangelie gepredikt.
Op zekeren dag was A-tshau weer op een bedeltocht. De deur van een huis was open; hij trad binnen en zag een menigte Chineezen, die op banken zaten en luisterden naar een ander man, die tot de aanwezigen sprak. In de deur bleef A-tshau staan en riep, zooals de bedelaars dat alty deden- „Een almoes, asjeblieft," maar een paar Chineezen zeiden hem stil te zijn. Ook de prediker had hem opgemerkt en zijn vraag gehoord en op eens hoorde onze vriend zich aangesproken. „Ga zitten en zoodra ik klaar ben, zal ik je wat geven. Luister nu maar en stoor de anderen niet." A-tshau was in elkaar gekrompen van schrik. Aan zitten durfde hij niet te denken. Hij ging in een hoek staan en luisterde naar den man, die he woord voerde.' Eerst begreep hij er niet veel van. Wat <de man zei was zoo vreemd, dat hij eenigen tijd noodig had om er iets van te begrijpen. Maar des te opmerkzamer luisterde hij toe, en voor de eerste maal hoorde hij een
prediking van een Christen, die sprak van eeuwig leven, van
zonde en van genade. Hij hoorde spreken van een zekeren Jezus, die de menschen zóó lief had gehad, dat hij zichzelf o in den dood had gegeven en nog veel wondelijke dingen meer.
Aan het einde kreeg hij een aalmoes en vroeg men hem of hij zoo iets wel eens meer gehoord had. Maar hij



antwoordde, dat hij maar een bedelaar was en dat zulke dingen niet vöor hem waren. Vreemd hoorde hij echter op toen de prediker hem verzekerde, dat deze blijde boodschap juist was voor armen en ellendigen. „Veel geld kan ik u niet geven," zoo sprak de vriendelijke prediker, „maar het woord des levens kan ik u wel brengen, en den weg tot vrede en geluk kan ik u wel wijzen."
Dienzelfden dag ontmoette A-tshau een anderen bedelaar ook een arme stakkerd. Hij leed zeer van een ziekte aan zijn voeten, waardoor hem het gaan moeilijk was. Hij vervloekte die voeten en vertelde zijn nieuwe vriend, dat hij daardoor nooit goed uit den weg kon, wanneer er iets aan de hand was. Nog kort te voren had hij een paar aai dappelen slechts uit het veld meegenomen en men had hem betrapt en een pak slaag gegeven, eenig en alleen omdat hij niet snel genoeg uit de voeten kon. „Zoo gaat t altijd bij ons werk als men niet goed gezond is. Weet je wat wij eigenlijk doen moesten? We moesten ons aaneensluiten en tezamen handelen. Gij hebt geen goede armen doch gezonde beenen en bij mij is het omgekeerd. Laten we een verbond sluiten; de inkomsten zullen we samen deelen, en we zullen er beiden winst bij hebben". A-tshau stemde niet dadelijk toe. Hij meende, dat hij dan den ouden A-lu zou moeten verlaten, en dat wilde hij tot geen pi ijs. Maar zijn nieuwe kameraad wees hem er op, dat de oude man hem wel niet lang meer zou kunnen beschermen En wat zou er dan van hem worden? „Je bent altijd een a aard geweest. En nu ben je zelfs naar de duivelsleer gaan luisteren." „Maar ken je die leer wel?" vroeg A-tshau. Zeker," antwoordde de ander, „Die leer is goed voor rijke menschen, maar niet voor ons, arme kerels. Je mag niet stelen, niet liegen, geen opium rooken. Je moet eerlijk zijn en waar; een rein leven leiden en al wat dies meer zij.



Dat is prachtig voor rijkaards. Maar wat zullen wij,arme duivels, doen ? Je voelt toch wel, dat we moeten verhongeren, wanneer we naar deze woorden luisteren. „Ben je er al geweest?" vroeg A-tshau, die natuurlijk de nieuwe leer niet verdedigen kon tegen zulk een aanval. „Zekei, heb je niet gehoord, dat de prediker een dokter is ? Arme menschen behandelt hij voor niets; ik ben er al drie maal geweest. Eerst moet je poos luisteren en daarna krijg ie medicijn." „Is die medicijn goed?" „Dat zou ik denken. Die komt uit het 'vreemde land. Die vreemde duivels zijn knappe koppen. Als ze mijn voeten verbonden hebben, doen ze lang zoo zeer niet." „Heb je al eens zoo'n vreemden duivel gezien ?" vroeg A-tshau weer, die graag er meer van wilde weten. „O ja, ik heb ze gezien en gesproken," luidde het antwoord. „Ze liegen nooit, maar ze zijn erg streng. Ze hebben heel andere gewoonten dan wij, maar ze hebben een goed hart. Ze zijn niet zoo hebzuchtig als onze beambten. Een keer heeft de vreemdeling zelf mijn voeten gewasschen alsof het zijn eigen voeten waren. De medicijn bevalt mij best, maar hun leer hoor ik niet graag. Stelen is bij hen een groote zonde. Maar je kunt toch niet alleen van bedelen leven."
A-tshau die met groote aandacht had geluisterd, zei nu.
Toch wel. Ook zonder stelen gaat het wel. Maar men heeft vaak honger en gebrek. Dat is waar. Maar daaraan zijn we immers toch gewend." De ander die blijkbaai meei van het leven wist, lachte hem uit en zei: „Wanneer je er dikwijls heen gaat, zal het spoedig met je gedaan zijn. Je moet je leven beteren en werk zoeken, dan verdien je geld en behoef je niet meer te bedelen. Dat is alles goed en wel in het vreemde land, maar bij ons gaat dat niet. In het vreemde land zorgen de rijken vooi de armen. Daar moeten armenhuizen en ziekenhuizen zijn en gebouwen, waar ouden worden opgenomen. Zie je, als



Een Zendings-Hospitaal.







dat bij ons volk zoo was, dan zou niemand er over denken om te stelen."
Dien nacht droomde A-tshau van groote armenhuizen, waar hij opgenomen was en waar hij het goed had. En hij droomde, dat hij weer opgehangen werd aan zijn handen en onbarmhartig geslagen werd, terwijl men hem toeschreeuwde: „Gij zult niet stelen." Luid schreeuwde hij in zijn droom en riep: „Genade, genade ik zal nooit meer stelen en naar de zaal van de vreemdelingen gaan" an angst werd hij wakker, veegde hy het zweet van het voorhoofd en was dankbaar, dat het maar een droom geweest was. Stelen moet toch wel zonde zijn, dacht hij bij zichzelven. Anders zouden de menschen het zoo niet straffen Den volgenden morgen begon zyn nieuwe makker weer over het te sluiten verbond en hij wilde nog denzelfden, morgen naar den tempel gaan om den eed van trouw af te leggen. Wanneer twee Chineezen een verbond willen sluiten, gaan zij nl. naar den beschermgod van de stad en beloven elkaar daar trouw. Dan staan ze elkander in alle omstandigheden getrouw ter zijde.
A-tshau was echter niet gerust. Het klonk in zyn ooren: „Gij zult niet stelen", maar dan dacht hij weer, dat zijn verbond van trouw hem niet noodzaakte te stelen, doch alleen verplichtte tot trouw aan den vriend. Ook wilde A-tshau de vriendschap van dezen man niet gaarne verliezen. Want al waren zijn voeten niet zeer goed, zijn lichaam was sterk en krachtig en in menig geval zou hij zeker A-tshau kunnen beschermen. „Mag ik nog naar de vreemdelingen gaan, wanneer we een verbond hebben gesloten?" zoo vroeg hij. „Wel, natuurlijk", antwoordde de ander, ,,ik ga zelf ook mee." Hiermee was de zaak beslist en nog denzelfden dag werd het verbond gesloten voor den beschermgod van de stad.



Phau-nga hield woord en reeds den volgenden morgen ging hij met A-tshau naar de vreemdelingen. Niet, omdat hij meer met hun leer bekend wilde worden, maar om behandeld te worden door den dokter. En wanneer men behandeld wenschte te worden moest men immers eerst toeluisteren.
Dien dag werd er gesproken over den verloren zoon. De prediker sprak echt voor Chineezen en vertolkte de bekende gelijkenis op echt Chineesche wijze. Phau-nga was niet rustig. Wanneer hij kwam, had de prediker het altijd op hem gemunt. Ook nu weer. Zijn ouders waren ook welgestelde lieden geweest, maar hij had ook het ouderlijk huis verlaten. En zijn toestand als bedelaar was niet veel beter dan die van den verloren zoon in het vreemde land. „Die prediker wil me zeker bewegen terug te keeren tot mijn ouders. Maar dat is niet zoo gemakkelijk als hij denkt. Mijn vader is al dood en mijn oudste broer wil niets meei met mij te doen hebben". Zoo dacht Phau-nga onder de prediking. Tot Jezus gaan wilde hij evenmin. Dan mocht men immers geen opium meer rooken.
A-tshau luisterde met heel andere gevoelens naar het Evangelie. Een gevoel van zaligheid kwam over hem. „Evenals ze me hier vriendelijk binnenlaten en me zelfs een bank geven om op te zitten, zoo wil Jezus mij ook ontvangen. Maar dan wil ik tot hem gaan en ik zal hem even lief
hebben als A-lu," zoo dacht hij.
A-lu. Dien had hij reeds in eenige dagen niet ontmoet. Deze had het den laatsten tijd druk met allerlei werkzaamheden, die in verband stonden met het neerleggen van zijn ambt. Toen A-tshau hem nog een paar dagen later ontmoette, was één van de eerste dingen, waaiovei hij met zijn pleegvader sprak, zijn bezoek aan de vreemden. Hoe verheugd was hij, toen hij uit den mond van A-lu



niets dan goeds over de vreemden hoorde en toen deze hem zei, dat hij daar gerust kon heengaan. Wat anderen eivan zouden zeggen, was hem vrij onverschillig, alsAlu het maar goed keurde. En nu had deze het goed gekeurd; hem haast aangemoedigd. Voortaan ging hij iederen dag naar de bekende zaal, en het licht der genade ging den armen ongelukkige steeds meer op. Tot nu toe waren slechts enkele stralen van licht in zijn ziel gevallen, maar ze hadden hem met schrik vervuld over de dikke duisternis in eigen leven. Nu ging het licht eiken dag meer op en werd de duisternis verdreven. Nu kwam vreugde en blijdschap in het hart van den armen bedelaar wonen. Zijn even scheen hem nu geheel anders dan tevoren. Zijn lot was met meer zoo hard; zijn ellende niet meer zoo groot, angzamerhand kwam er iets over zijn leven, dat hij niet onder woorden kon brengen, maar dat toch van de allergrootste beteekenis was. Langzamerhand werd zijn leven vernieuwd. Als een arm zondaar gaf hij zich over aan de heerlijkheid van het nieuwe leven, vol van dankbaarheid voor de vergeving van zonden, die hij met den dag meer mocht ervaren. Nooit dacht hij er aan zijn vroegere leven te vergoelijken of de schuld ervan op anderen te werpen,
Hij wilde vergeten wat achter was en zich uitstrekken naar wat voor was.
Hij voelde het, alles moest nu anders worden. Hij begon ook meer op zijn uiterlijk te letten, dat inderdaad heel wat te wenschen had overgelaten. Meer nog, hij deed alles wat
• 9 v, nu°m n°g l6Zen te leeren' wat niet gemakkelijk is in het Chineesch.
Natuurlijk moest A-tshau van velen spot en hoon ondervinden. Het gaat in dezen in China precies zooals bij ons. Wel keurt niemand het stelen goed, maar wanneer een bedelaar om een aalmoes vraagt, geeft men die meestal,



hoewel men zelf steeds zegt, dat iedere bedelaar toch ook een dief is. Maar nu A-tshau zijn leven had veranderd, nu bespotte men hem en voegde hem scheldwoorden toe in plaats van een gave. Dikwijls zei men; „Hoe smaakt je de duivelsrijst ?" of „heb je nu geen Engelsch geld genoeg van de vreemde duivels gekregen ?" En of hij dan al verzekerde, dat hij geen rijst en geen geld zocht bij de vreemdelingen, maar goederen van hooger waardij, het hielp natuurlijk niets.
Toch waren er ook wel lieden, die de verandering ten goede wisten te waardeeren in den armen man, Vooral wanneer ze, na hem beproefd te hebben, zekerheid hadden, dat de verandering echt was. Zoo had een aanzienlijk koopman, bij wien A-tshau in den winkel kwam, zich even verwijderd, terwijl hij een dollar had laten liggen. Hij vermoedde, dat bij zijn terugkomst bedelaar en dollar wel verdwenen zouden zijn, maar dat was niet het geval geweest. Na dien tijd gebruikte deze koopman A-tshau nog al eens voor een of ander werk van vertrouwen.
Ook de Christen begonnen steeds meer in te zien, dat het dezen vuilen en ongelukkigen man ernst was, waarachtige ernst. En waar hij bescheiden was en steeds bereid om hulp te verleenen waar hij kon, daar mocht hij zich ook spoedig in de achting der Christenen verheugen.
Zoo vlogen de dagen en de maanden voorbij en aan het geluk van A-tshau zou niets ontbroken hebben, wanneer zijn oude pleegvader ook met hem het geluk van het kindschap Gods gedeeld had. Dikwijls vertelde hij A-lu wat hy by de vreemdelingen gehoord had en deze verheugde zich, dat zyn zoon iets had gevonden, waarin hij gelukkig» was. Soms zei hij wel eens lachend: „Jongen, je zult nog zoo in de nieuwe leer opgaan, dat je ouden A-lu nog vergeet. Maar dan antwoordde A-tshau met vuur: „O neen, Vader,



dat nooit. Juist andersom. Bij al het goede, dat ik' hoor, denk ik altijd dadelijk aan U en ik denk dan dikwijls - als de oude A-lu ook eens meeging! Wat zou dat heerlijk zijn!" Maar dat wilde de oude man niet. „Reken daar niet op," zoo zoo antwoordde hij dan, „de leer van de vreemden is goed maar voor mij is het reeds te laat." En het had er allen' schijn van, dat hij gelijk had. Het was duidelijk merkbaar dat hij achteruit ging.
Ook A-tshau zag het heel goed. Met nog meer liefde omringde hij den man, aan wien hij zooveel te danken had.
n meer nog dan anders sprak hij over de heerlijkheid van het Christelijk geloof, waardoor men zich ook bij het naderen van den dood in de hand van een liefdevol Vader weet „Wat er van mij wordt na mijn dood," zei A-lu dan, „weet ik met. 't Is me ook precies hetzelfde. Als er een God is laat hem dan maar doen wat hij wil. Geloof gij maar wat gy wi t. Als ge maar gelukkig zijt. Bekommer u echter niet om mij!" Zoo zei A-lu. Maar wat er in zijn hart omgin<* wist niemand. °
Toen A-tshau op een Zondagmorgen uit de kerk kwam zag nij, dat de man, die hem als een vader liefgehad en beschermd had, hem nu spoedig zou gaan verlaten. Geen oogenbhk verliet hij het bed van den stervende. Hoewel ei geen klacht over de lippen kwam van den zieke, kon men toch wel merken, dat hij hevige pijnen had. A-tshau vertelde hem kort de geschiedenis van den moordenaar aan het kruis en bad hem toch ook al zijn vertrouwen op Jezus te stellen. De lippen bewogen zich nog eens om te antwoorden, maar hij kon niet meer. „Jezus is goed, maar. ...» toen bleef hij steken en de lippen sloten zich voor goed. Met deze woorden stierf hij.
Het was juist vijf jaren geleden, dat A-thau zijn wonderbaren droom had gehad !!



Nu "A-lu hem ontvallen was, sloot A-tshau zich nog nauwer aan bij de Christelijke gemeente. Nog steeds was hij niet als lidmaat aangenomen.
A-tshau had nu reeds lang genoeg getoond, dat het hem ernst was met zijn geloof en de zendeling had dan ook geen bezwaar hem nu door den doop in de gemeente op te nemen. Hij had zyn best gedaan om nog lezen te leeren en was daarvoor iederen dag tot een onderwijzer gegaan. Met de Bijbelsche Geschiedenissen was hij zeer vertrouwd geworden, en de hoofdwaarheden van het Christendom kende hy uitnemend. Niets stond dus in den weg. En zoo werd hij op zekeren Zondag met een aanzienlijk koopman en den onderwijzer, die hem lezen had geleerd, in het midden van de gemeente gedoopt.
Wat was er veel veranderd in het leven van deze armen, eenvoudigen man! Steeds meer had hij zijn vroegere makkers verlaten en had hij zich bij de Christenen aangesloten. Nu was alles beslist. Alles was nieuw geworden. Daarom had hij bij zijn doop ook een nieuwen naam aangenomen. Evenals Saulus na den grooten ommekeer in zijn leven Paulus werd, zöo werd A-tshau vooitaan A-en. „Genade", dat was de zinrijke beteekenis van den nieuwen naam. Gods genade was in hem groot geworden; het was Gods genade, dat hij was, die hij was.
„Ben je nu werkelijk gedooopt?" zoo riepen sommige van zijn kennisen hem onderweg toe. „Ja, en ik dank God ervoor," luidde het wederwoord. „Nu, dan zul je ook wel geen gebrek meer hebben, he. Hoeveel betaalt de zendeling je iederen dag ?" De arme kerels konden maar nier begrijpen dat men zoo veel met de vreemdelingen omging, wanneer er niets achter stak. De Chineezen zijn echte sjacheraars en van een geloof des harten hadden, de arme menschen geen flauw begrip. Maar A-en was zelf heiden geweest en



had dus spoedig zijn antwoord klaar. „Maar wanneer jelui de afgoden aanbidt, krijg je toch ook geen geld. Je moet betalen en je krijgt niets voor je geld. Ik daarentegen heb vergeving van zonde ontvangen en ik ken nu het geluk en den vrede, die mij vroeger onbekend waren."
Nog veel redetwisten ze met elkaar. Maar toen A-en weg was, zeiden ze tot elkaar: „Het mag wezen zoo het wil, maar het is toch iets bijzonders met dien godsdienst van de vreemde duivels. Vroeger was deze man als een stok en nu spreekt hij als een oude boekenlezer." „Kent gij den houthandelaar Lyu?" vroeg een ander. „Met hem is werkelijk een wonder gebeurd. Vroeger was het een van de grootste schelmen. Wanneer er ergens iets gemeens werd gedaan, dan was hij erbij. En nu wil hij Confucius nog den loef afsteken, geloof ik. 't Is waarlijk een wonder Ei zit in de leer van de vreemdelingen een tooverkracht."
Zoo kalm ging het echter niet altijd toe. Had onze vriend reeds sedert lang zijn vroegere makkers steeds meer verlaten, nu had hij heel geen omgang meer met hen. Sedert eenigen tijd had een koopman hem een hoekje in zijn winkel ingeruimd, waar hij den nacht mocht doorbrengen op voorwaarde, dat hij den winkel 's avonds op tijd sluiten zou. Gaarne deed hij dat en zoo behoefde hij ook niet meer des nachts een verlaten tempel of een andere plaats op te zoeken, waar de bedelaars meestal slapen. Zoo kon ook hij een beetje meer op zijn uiterlijk letten. En al bleef hij arm, hij zag er toch voor zijn doen waarlijk veel .beter uit Deze geheele verandering in het leven van A-en werd natuurlijk dóór zijn vroegere kameraden niet begrepen In hun oogen was het verraad, aan het geheime genootschap gepleegd, dat hij zoo geheel gebroken had met hen. Zagen zij em in tamelijk fatsoenlijke kleeren, zij meenden, dat hij heel wat geld moest bezitten. Het bleef niet meer bij



spot, maar ze begonnen hem te haten. Eens op een keer grepen zy hem aan, sloegen hem en beroofden hem van al zijn kleeren. Met eenige lompen, die ze achterlieten, moest hij het naakte lichaam bedekken.
Zoo kwam hij thuis, waar zijn gastheer hem verschrikt zag. Hij meende, dat A-en weer tot het oude leven teruggevallen was en al zijn kleeren verspeeld had.
Een andere keer probeerde men hem over te halen tot diefstal. „Je kunt ons best eens helpen. Niemand gelooft toch, dat jij het zoudt hebben gedaan." Maar gelukkig stond A-en vast in zijn overtuiging. De anderen werden echter woedend en wierpen hem in een put. Niet dan met groot,e moeite kon hij er uit kruipen.
Misschien zouden er wel erger dingen gebeurd zijn, als God weer niet op bijzondere wijze over hem gewaakt had. Was het niet de hand Gods, die hem jaren geleden A-lu had doen ontmoeten, die zijn leven lang over hem gewaakt had en hem altijd in bescherming had genomen tegen al te ruwe behandeling van de zijde van zijn makkers. En juist voordat de beschermende hand van A-lu hem ontviel had hij Phau-nga ontmoet, met wien hij een verbond van trouw had gesloten. Deze had de plaats van A-lu als beschermer van A-tshau ingenomen en hy was hem te meer tot steun, omdat zijn voeten langzamerhand onder de behandeling van den vreemden dokter genezen waren.
Evenals A-lu was hij in zijn soort een man met een groot gevoel van rechtvaardigheid bedeeld. En eigenaardig genoeg, het was juist dat gevoel van rechtvaardigheid, dat hem in den weg scheen te staan om Christen te worden.
Van den beginne aan had hij A-tshau geheel vry gelaten in het bezoeken van de vreemdelingen. Meermalen ging hij zelfs mee. Ook toen zijn voeten geen behandeling meer noodig hadden. Wat hij hoorde greep hem menigmaal in



het hart en meer dan eens stond hij op het punt den grooten stap te doen en Christen te worden. Maar steeds kwam er weer wat tusschenbeide. Nu eens was het een onrechtvaardig oordeel van een rechter, die zich had laten omkoopen, dan weer de vervolging van een onschuldige of een andere onrechtvaardigheid, die hem met toorn vervulde tegen de maatschappij en die hem weer deed besluiten om den dader van het onrecht te vervolgen en te straffen. Eindelijk gaf hij de gedachte om Christen te worden geheel op. Het was zijn ernstige overtuiging, en meermalen sprak hij die ook tegenover A-en uit, dat hij m zijn positie ook het recht en de gerechtigheid kon dienen ja, beter nog dan wanneer hij Christen werd. Daarbij kwam, dat hij door dat rechtsgevoel aan den eenen kant en door zijn lichaamskracht aan de andere zijde steeds grooter invloed kreeg op zijn kameraden. Hij voorzag in de toekomst wel, dat hij als hun aanvoerder zou verkozen worden of voor het minst een leidende positie onder hen zou innemen. Of zoo de hoogmoedsduivel ook een rol speelde in zijn besluit, zal wel niemand kunnen zeggen. Zeker is echter, dat eindelijk zelfs de gedachte aan Christen worden geheel onderdrukt werd en hij zich geheel gaf aan zijn handwerk. Daarbij toonde hij altoos zulk een omzichtigheid en zulk een inzicht, dat een onderneming die door hem geleid werd, nooit mislukte.
Hij had dan ook goed gezien. In den loop der jaren werd hij tot aanvoerder gekozen. Waar onrecht gedaan werd, strafte de onzichtbare hand van Phau-nga den schuldige op de strengste wijze. Werd een arme leed gedaan, men kon zeker zeggen, dat de wraak niet uitbleef. Verrijkte een aanzienlijk man zich ten koste van de armen in zijn omgeving, zijn schatten werden hem vandaag ef morgen ontstolen, en al wist iedereen wie de hand in het spel had,.



niemand durfde iets tegen den gevreesden man ondernemen. Zoo poogde hij recht en gerechtigheid te handhaven. Maar bh dit alles dwaalde hij steeds verder af van Hem, die zelf het recht wil handhaven en aan Wien alleen de wrake toekomt. Jaren waren verloopen, sedert hij voor de laatste maal een kerkgebouw van de vreemdelingen was binnengegaan. En toch was de gedachte aan den God der vreemden niet uitgewischt. Hij kon niet nalaten te denken aan wat hij vroeger zoo menigmaal gehoord en gezien had van de leer der vreemdelingen. Maar nu vreesde hij hun God; hi] vreesde hen en hun God. Ja, zoover ging hij zelfs, dat hij aan zijn mannen streng verbood met de vreemden in
aanraking te komen.
Zijn rechtvaardigheid bracht hem ten val. Toen zijn ma kers zich eens schuldig hadden gemaakt aan de een of andere lage daad, strafte hij dit onrecht met dezelfde strengheid als eik ander onrecht. Zoo vormde zich een tegenpartij, die hem eindelijk verraadde. In zijn eigen huis werd hij op een nacht door een menigte soldaten van zijn bed gelich en gevangen genomen. Zijn hoofd viel onder de beulshanden te Kanton. Bijna was hij een Christen geworden; in den nacht van het heidendom was hij ondergegaan.
Is het niet inderdaad opmerkelijk, dat ook deze manin ziin besten tijd den zwakken A-en had moeten beschermen .. God gebruikt alle middelen, en Hij weet zijn doel te berei -en.
Met A-en was het beter gegaan. De machten der duisternis mogen losbreken en zich vijandig stellen tegen de kinderen des lichts, ten slotte woont toch in ieder menschenhart de
behoefte aan licht.
Onder alles en bij alles was A-en ootmoedig zijn weg gegaan. In de samenkomsten der gemeente werd hij des Zondags nooit gemist. De dankbaarheid jegens God voor Zijn onuitsprekelijke genade was gebleven; zelfs grooter



geworden. De blijmoedigheid, die het teeken is van vrede des harten, lag op zijn gelaat uitgespreid. Hij had verstaan het geheim van den waren Christen, het geheim van een leven van blijheid en van vreugde. Kon hij iets voor de gemeente doen, dan was hij te allen tijde bereid. En aan niemand vertrouwde men een boodschap van belang beter toe dan aan hem. Moesten er gewichtige brieven van den zendeling naar buitenposten gebracht worden, A-en vervulde zijn taak met de grootste nauwgezetheid. Moesten er Christenen bezocht worden, hij was steeds bereid. Door zijn groote ondervinding in allerlei omstandigheden des levens kwamen \elen vaak tot hem om raad en waar hij kon, hielp hij volgaarne. Maar wat het voornaamste was, hij bleef de eenvoudige man van weleer. Dit kwam wel op het heerlijkst uit toen men in de gemeente, die van jaar tot jaar grooter was geworden, besloot om ouderlingen aan te stellen die voortaan met den voorganger het opzicht zouden hebben over handel en wandel der leden. Er waren er namelijk velen ie A-en bilden kiezen. Maar daarvan wilde hij niet weten' Hy wees er den broeders op, dat voor het ambt van opziener in de gemeente iemand noodig was, die in alle opzichten daartoe bekwaam was, en die in de gemeente ook zulk een plaats innam, dat de menschen tot hem opzagen en straks ook bereid waren zich aan zijn oordeel te onderwerpen. Hij was daarvoor een te arme man. Hij hield vol, en men koos een ander.
Men meene nu hierom niet, dat hij zich niet in staat achtte dwalende broeders op hun fouten te wijzen. Integen
deel Hoe eenvoudig en hoe bescheiden hij ook was, wanneer iet de eere Gods betrof en de belangen van Zijn Koninkrijk dan ontzag hij niemand. Waren er zieken in, of ook buiten de gemeente, hij bezocht ze menigmaal en voor vele kranken waren deze bezoeken een ware vertroosting.



Hij had in zijn leven zooveel genade ervaren en ook zooveel ellende ondervonden, dat hij wist wat de menschen noodig hadden. En hij putte uit de volheid van zijn Meester,
genade voor genade.
Het behoeft haast wel niot opzettelijk gezegd te worden, dat hij ook met menig heiden sprak over wat aan zijn ziel geschied was. De groote verandering, die over zijn eigen leven gekomen was, was voor hem zoo geheel werkelijkheid, dat hij aan den eensn kant de leegheid van het heidenhart ten volle kende, en aan de andere zijde zoo geheel en al begreep, waarnaar dat zondaarsharte uitging. Zoo sprak hij menigmaal het rechte woord en zoo werd menig Chinees door hem tot Christus geleid.
Aldus gingen de jaren voorbij jaren van licht en van leven Maar ook voor dezen eenvoudigen discipel des Heeren kwam de ure, dat hij alle banden hier beneden moest losmaken. Veel belangstelling en liefde had men hem bewezen in zijn ziekte en met dankbaarheid had hij menigmaal zijn broeders aangezien. Hij wist, dat het met hem ten einde spoedde. Maar hij vreesde niet. Hij wist, dat een trouwe Vader hem wachtte; een Vader, trouwer nog, oneindig trouwer nog dan A-lu ooit was geweest. Aan dien Vader gaf hij zich over met stille gelatenheid en omringd van zijn vrienden, die hem als voor 't laatst de hand wilden drukken, verliet hij deze aarde om de laatste reis te beginnen; de reis naar het Vaderhuis daarboven.