TV 50195 UTJT 'T LÉVE. U u t 't Léve DOOK A. H. DE HARTOG. ROTTERDAM, D. A. DAAMEN. 1905. Hier hed-de ons nou zoo-as we léven en doen en spréken ien de Bètuwe. Wie meint niks as möjigheid ien di buukske te zulle viende, die hoeft t'r gin ins aon te beginne, 't Moois zit duk allinnig aon de buutekant. En 't léven is meer as buutekant. „Wies-de gij mien 't mooie mar is ien d'n honger, as ge da kunt" zeit 'n partekeliere vrind van mien. En dat hèt-i goed geprakkezierd. D'r zien d'r, die pretendiere, da 'k niet alles ien 't Bètuwsch ha motte schrieve. Want da 'k zoo nou en dan gekeken en daorum 't ok gezeid heb, zoo-as 'n boeremins 't nie doen zou. Daor hè 'k over naogedocht. En da kan wel wèze. Mar gellie mot zoo min niet over ons denke! D'r binne bij ons terdegesche kiekers, mot-te mar rèkene. Daorum hè Ti 't zoo gelaote. 'k Heb t'r vur ollie 'n stuk of wa prentjes bij get eikend. — O. d. H. INHOUD. 'n Tobber ^ Jaonus 'jA0N „ 25 Kuusse-man gg Va-tje ^ 47 't Spookhuus 5^ 't Demeske 73 Ötje de Kuuper • gg Deik „ 91 De Doodgraver 99 WOOBD-VEBKLABING 109 'n TOBBER. I. 'n TOBBER. D'n erste keer, da 'k mè Geuetse kennis miek, da was ien de krant. De neien burgemeister had mit te vrouw bij ons zien ientoch gedaon en daor stond 'n heel bietjen over ien t Bètuwsch Neis-blad: hoe ze den feesteling ontvangen hadde en mit hum en de vrouw rondgerejen 't heele dèrp deur. Vlak t r onder stond nog 'n berich bij ons van-daon en da begon: ,> ongeluk komt zelden alleen!" Zou dat n haotelikheid op te neien burgemeister zien? docht ik. Mar nee. Toen 'k wie-jer las, zag ik, dat t'r stond: „bij Geuktsen werden van nacht tien kippen gestolen. De grijsaard had zich dezer dagen juist ernstig met een bijl aan het rechterbeen verwond. Zoodat hier het spreekwoord van toepassing is: een ongeluk komt zelden alleen." — Die Geuetse mó 'k toch is op gaon zuuke, docht ik bij mien eigen en dat dee ik. 't Had heel wat voeten ien de eerd, veurdat 'k 'm viende kos! Hij woónt ien 'n akelik huusken achteraf, midden ien 't veld. Gin weg of gin ding geet t'r langs: niks as mar bèzepollen en 'n sloot mit 'n bietje grip-grès d'r umlieer. Van buute was t'r dus nie veul aon en van binne nog minder; um te zien niet en um te ruuken ok al nie. 't Rook t'r krek, as-of ze giestere boere-moes hadde gekookt en de deur verders mar dich hadde laote zitte. Mar da was 't érgste nog niet. 'k Goenk te geut over en 'n deur rechs ien en kwiem toen ien 'n erremoe-jige kamer, 't Leek wel, of ze overal mè zwartsel hadde ligge knooje: de raome, de stoele, de vloer, de taofel, de kas, alles leek groezelig en smerrig. 'n Brmzaolig zoo-tje! — „Is t'r gin mins hier?" vroeg 'k. Want 't was tege den aovond, ien d'n uile-vlucht, en de ruute liete toch al nie veul lich deur. „Wal-lè?" heurde-n-ik 'n stem achter de kachel. En daor kwiem Geurtse veur d'n dao- Ö* 'n Griezelechtige kèl! As-t'r dwèrge binne (mar da gleuf k nie), dan motte die d'r zekers zóó uut zien. - Kromme been as 'n hoepel; 'n lang bove-lief mit dito erms dr aon; n baord as 'n bok; 'n bree-je moei mè gin tand tr ien; n rooje neus mè snuf veur de kop; gluuperige bruine oog mè borstels t'r over; en 'n pet mit 'n mollevel d'r umheèr ien de nek. —Zoo strompelde-n-i naor veure en vroeg, of t'r volk was. Met-een stond t'r 'n ding, dat achter de kachel zat, zachjes op en schuufelde naor mien toe. Erst begreep k nie, wat ta was, mar toe zag ik ien de schemering n oud wiefken op mien af komme. Heure dee k ze nie; mar komme zag 'k ze. Net zoo-as ge da wel is ien d'n droom hebbe kunt. 'n Oud gezich en toch ok weer as 'n kiend, mè groote blaauwe ooge d'r ien en grieze, flossige haor d'r umheer en 'n groezelige slaopmuts d'r op, mè boksebenjes onder de kin vastgeknupt. — Twee traone liepe dr uut te oogen en die ooge keke mar naor mien. Toe ze dichter bij kwiem, vuu-tje veur vuu-tje langs te ronde taofel, met 'n hand t'r op as stutsel, toe heurde-n-'k, da-se schreèuwde zonder te schreèuwe, za 'k mar zegge, 't Was krek 't geluid van 'n hond, die nog niet aon 't janke toe is mar d'r mee beginne wil. — 't Waoter liep t'r uut te mond ien den halsdoek en ik keek nog naor d'r, toe 'k te kèl mit 'n schorre stem heurde snauwe: „Veèg-te mond af!" „Jong, jong! Wa zitte-gellie hier bedroef," was 't erste, wa 'k zegge kos. „Jao, tobbe man, tobben is 't," zei-te kèl en 't wiefke kwam al dichter bij. ,,'k Ben van daag krek vijf en zeuventig jaor geworde mar 'n érge fees-dag, dat is 't veur mien nie. 't Wordt mit dieje daor al erger. Tegenswoordig wil ze d'r altied uut en, as ik ze niet oppas, dan ontlupt ze mien en dan trekt ze zich de spullen uut en lupt zóó mar langes te weg. Underlest hebbe ze ze gunt op te wal gekregen en zoo mè niks aon weèr thuus gebroch. 'k Pas ze zoo goed op as 'k mar kan mar 'k het-te keujes achter ok nog liggen en die motte toch ok t'r ver- zurging hebbe. — En dan wat 't mien al gekos het! — De bevallings van d'r goenken al muujeliker en ze wierd t'r al wonderliker van. De leste keer moste d'r twee aon te pas kommen en die zien van 's merges tó 's aoves mè-se aon do geng gewest. Toe hebbe ze ze op te taofel uutgespelkt. — Da 's nou al lang geleje mar 't hè mien wa gekost! 'k Heb t'r al heel wa mee verdokterd en dan natuurlik fleskes naor venant." — Veul kos ik die keer nie zegge mar 's nachs ok nie veul slaope. Op weg naor huus bin ik bij de mulder aon gegaon. Die duut ok nog zoo'n bietje winkelje. En daor heb 'k vieftig segaore besteld um bij Geurtse te brenge, zooveul as 'n present veur zien verjaorsdag. — Mar veul slaope kon 'k die nacht nie. De vollegende mèrge bin 'k t'r al daolik weèr hen gegaon. Toe 'k binne kwiem, zag Tc Geurtse bij de raom zitte. Mè zwarte sjet stopte-n-i zien eige kouse. 'n Stuk of wat groezige hemde van 't wiefke hinge d'r bij de kachel te dreuge. Mar 't wiefken eiges zag 'k nie. „Waor hed-de de vrouw Geurtse?" vroeg 'k. „Die za k wel is efkes kriege" zei-die. En toe wiegde-n-i op te kromme been naor de deur. Aon den overkant van 't smalle gengske was t r n tweede deur. Door de ring d'r van ha Geurtse n lange staak gestoke, da-se van binne niet ope gemakt kos worde. — Net as bij 'n keujes-hok. — En toe kwiemen we ien 'n klein bij-keuketje, koud en donker. — 'k Zag nog niks van 't wiefke. — 'n Rooje deur mit 'n gat t'r ien kwam uut 't duuster op. — Daor stapte de kèl op aon en dee d'r d'n grundel af. — Nog donkerder was 't ien 't hok, dat-i ope makte. — En daor stond-te stumper ien en kwam d'r uut sluupe, vuu-tje veur vuu-tje, nè krek as te vorigen dag: altied mar kieke naor mien mit twee traon uit te oog en mar schreèuwe zonder te schreèuwe. ,,'k Hè-se daor 'n bietjen opgeslote. Anders ontlupt-se mien," zei-d'n baos. En ik: „Kèl! kèl! Nou het ta mins alzóóveuljaore mit ou 't léve gedeeld, en nou ze oud en zóó geworden is, nou zul-de gij da léven uut smieten as 'nouwe lantern." Zóó kon 't nie langer blieve, da begreep ik t'r wel van en daorum hè 'k t'r wérk van gemakt, da vrouw Geurtse naor Ermelo of ieuwers anders hen zou. 'k Had 't alles al ree, toe 'k te bodschap van Geurtse kreeg, of 'k nou nog is kwam kieke, want da-te vrouw 'n beroertes gekregen had. Ien d'n hoek van de kamer was 'n donkere bedstei en daor uut stook 'n magere, groezeligen èrm. t \\ as of-ti al uut t graf stak. Ik viet de hand aon en vuulde-n-'m zachjes drukke. Mar zien kos ik nie veul, want daorveur was 't te donker. Allinni°- O heurde-n-ik weèr 't schreèuwe. Da het mien lillik aongepakt en, umdat 'k gin schrievert bin, za 'k mar niet probieren um te zegge, hóe. „Nou mot-te weèr naor d'n dokter! 't Hè mien al 'n heel bietje gekos!" veul meer was 't nie, da Geurtse zei. Mar ik begreep wel, dat 't nou nie veul meer koste zou En da is uutgekommen ok. Nao 'n dag of watte hebbe we vrouw Geurtse begrave. 't Was op 'n donkere, sneèuwige wienter-mèrge. Toe de stoet aonkwiem, stond ik ien de kerk-deur d'r naor te kieke en bove mien luidde de klok altied mar droevig de wij-je, duustere wienter-locht ien. — Toe 'k naor bove keek, zag 'k niks as witte vlökskes, die vielen uut te donkere wolke zachjes op te grond neer. De kerkhofweg was zoo week geworde, da-ge de voetstappe telle kos. — 't Graf lag as 'n vochtig: dampig gat ien de sneeuw. — En daor hebbe ze vrouw Geurtsen ien gebürge. — Nou is 't al 'n jaor gelejen en nou kun-de de plek al haost nie weer viende. — Van de zommer was 't 'n zwarte stei ien 't gruune grès.— Mar nou kun-de al haost nie meer zien, waar ze ze neergeleid hebbe. JAONUS. II. J AONUS. Jaonus woont ien 't èrme-huus. Allinnig ien zien kamertje, 'terste van de vier op 'n rij. Ien 'ttwidde woont Jaon. Ien 't darde d'n trekhond van Giel, Jaonus zien bruur. Ien 't vierde Giel eiges, — 'nkèl, die slungel-echtig langs te weg lupt, — en zien vrouw, — 'n kardul wiefke van op-te-zeuventig, — en d r kleinzoon, 'n zeeg menneke. 't Heele dèrp houdt van Jaonus, benamelik umdat-i goed is gewest veur zien moèder, die die tot aon d'r end gebrocht het. Zien moèder was oud geworde, drie en negentig jaor. Op 'tlest van d'r léve was ze zoon bietje kiender-echtig gaon doen, „a erkiensd zooas te minse da nuume, en toe had Jaonus ganze-bord en dril-pinneke mit-ter gespeidd um pèpernote. — Op 'n goeien dag, toe Jaonus achter ien de bakkerij aon 't deèg trooje was, had-i zien moèder akelik heure schrèken en toen-i op ta geschrèk verschrikt naor de veurkamer was komme loope, toe had-i zien moèder dood gevonde. Zóó was-se gestürve. — En nou zit Jaonus ien 't èrmehuus. Al jaore lang. Allinnig. — As we de weg uut komme, dan steet-i gemeinlik over den onderdeur te loere: 'n grauwe kop mè bakkebaorden aon weèrskante en 's wienters 'n snor d'r bij „umdat-i van wège de kouw mit 't scheermes nie zoo krek onder de neus komme kan zonder zich te jaope tussche die ouwe plooie." — Uut zien gorige snuut kieken as te gaotjes uut 'n gloeiende briketkool twee felle eugskes. Zien heele kop kumt 'n bietje naor veure van wégen 't kromme rugske; mar anders is Jaonus nog 'n kardulle kèl veur zien twee en zeuventig jaore. Da zul-de gellie wel begriepen, as 'k ollie is vertel, hoe korts geleje 'n jong te pas is gekomme, die van plan was um „Jupke" mè Jaonus te speule. Die jong had zien eige 'n doek um de kop gedaon en 'n wannelepper d'r op gezet en zien éénen èrm onder de jas gehouwen, as-of-i 'm kwiet was. Tegen 'n uur of acht 's wienters 's aoves was-t-i toe bij Jaonus op te deur komrae kloppen en ha geroepe: „Is taor iemes binne?" „Wie bèn-de?" ha Jaonus deur 't sleutelgat hen gevraogd. „Ikke!" „Wie is ikke?" „Ikke!" „Wie is ikke dan?" „Ikke! 'n Kèl. Hed-de gij ok slaopes veur mien? Die boere-hengste hier hebbe mien 'n gat ien de kop geslaogen en nou kan 'knie wiejer en nou wou k gèrn onderdak bij ou veur van de nacht." „Kèl" zei Jaonus en meteen makte-n-i de deur los „ik heb hier gin achter-uut en gin strooi en gin bedstei. Niks. Wa zou-de hier komme slaope?" „k Wil-der tóch ien!" had te schuumerd toe geschrèkt en was te deur binne gedronge. „Wat?" schrèkte Jaonus weerum „d'r uut zul-de!" en hij viet te jong bij de kraog, gaf 'm 'n fleer urn de kop en kwakte-n-um tege de grond. Gaauw miek-ti de deur weer toe „mar had nog wel 'n kwartier zitte rille op zien stoel van zenuwechtigheid, zoo-as-ti die kèl bij de schubbe ha gehad." Daorum zeg ik: Jaonus is nog 'n kardulle kèl. Hij kan van alles: eiges te pot koke; kouse stoppe; 'n paoling 'tvel af doen; 'n boks lappe; 'nrad aon de krui-wage zette; stumpere; de klompe van de schoólkiender mit 'n stuksken iezer-draod kramme; pinnekes veur de worst van döörne make; planke fabrecieren nm 't brood ien d'n ove te schiete; aol stèke mit ten aol-scheer (daor is Jaonus 'n effetieve liefhebber van); ja zelfs hèt-i mien korts gelejen is verteld, dat-i duk zat eiges 'n keuje ha geslacht. — Bén ding kan Jaonus niet en dat is hemde maken uut 't stukske katoen, dat-i 's wienters bij de bedeeling van de diaokenie kriegt. Die makt Coba de naeister veur 'm. „Hij is gróóts op mien" zeit Jaonus dan. En daor meint-i Coba mee. Want al zien 't vróllie, Jaonus praat altijd van „hij" en „hum". Jaonus is ien zien tied 'n felle bakker gewest, 'n exterateur ien zien vak en nou mot-ti zien eige d'r over bedroeve zoo-as te jonge minse tegeswoordig mit 't deeg ligge knooje: „Zoo!" dat duut-i ou veur op te taofel. Mar mit al da geknooi brenge ze d'r nog niks van terech: „Net as 'n deel wijve mit pot koke!" — Jaonus zou ze nog best 'n tartje kunne doen, lao-se 't mar is prebiere! Soep-erte kan-i koken as t'n beste. „Gre mot ze is pruuve, zeit-i, „k zal is kieken of ze al gaor zien" en dan leit-i d'r 'n paor op t'n disch en dutst ze mit t'n duum plat. „Dank-oe wèl Jaonus! 'k Heb 't ète pas op!" — Umdat Jaonus van alles kan, daorum hangt zien kamertjen ok vol mit allerhande spulle: 'n eêkflesken um aon te ruuken as ge pien ien de kop het; verroeste, puntige meskes; dreuge paoling-veile veur dorsch-vlègels; kiepe veer; 'n hörn van 'n bees mit vet t'r ien; 't vel van 'n kaoter; 'n olie-kènneke van 'n ouwe naei-mesien; 'n zaog; fleskes mè magnèsia en kremotard veur de schèrpte-n-ien 't blóèd en allerlei ander grei: alles langs te wand opgehangen aon vette touwkes. Midden ien 't kamertje steet 'n keuke-taofel, op 't blad gruun geschilderd mit 'n rooie rand d'r um heer, — mè zonder taofel-kleed. De muur het Jaonus mit te laotste schonmaak zoo'n bietje roodechtig wit geschilderd mar d'r zien lilleke vochtplekke na. gebleve. Ien 't rond tege de wand staon 2 de stoele, allemaol op te zittings bekleed mit 'n stuksken ouwe japon, nog van Jaonus zien moèder. Ien den hoek bij de bedstei hè Jaonus eiges 'n hökske veur 't gruus getimmerd en aon de deur van de bedstei hange zien boksen en andere spulle. — Kiek daor is, wat het Jaonus daor nog 'n feilen ouwerwetsche Friesche klok hange! Jao, de wiezers schiete zoo nou en dan 'n bietje deur, mar da duu-nie, Jaonus zet ze weèr geliek mit ten toorn. Da kan-i gemekkelik, want 't èrme-huus is krek langs 't kerkhof gebouwd. (De bedstei uut, de grond ien, da's mar 'n stepke). — Onder de schorsteen steet 'n kechel-je, waor Jaonus 's zomers en 'swienters langs zit: „Hij mot toch zien ète koke, wa?" As Jaonus daor zit, spiertst-i rechs de kole-bak ien, altied raok. Wil-de bij ,Jaonus 'n bietje gaon naobere, dan motte, um bij hum ien 't kamertje te komme, 'n leèg deurke door. 't Zal mien meevalle, as-ge de kop nie stoot! „Daor zou-de-n-'t vluuke van leere zeit Jaonus. — As ge binne bent, dan wunscht-i ou erst ordentelik „ge-mèrge" en dan kruupt-i weèr langs te kachel, zet te klompen op-te rand, veègt zien neus af en griept te steel van de kachelring mit te rechterhand bij 't gaotje, waor eigelik 'n hout ien zitte mos. Dan krabt-i mit te linkerhand te pet schoeks, de haoi achter ien de nek en kiekt tusschen de naogels van de hand, veurdat-i ze 'n bietje bij de kachel houdt urn te wèrme. Zoo zit Jaonus en is op zien gemak. As-ti 'n pot mit uien op 't vuur hè staon, dan zeit-i: „lao 'k die d'r efkes af vatte, want da ruukt zoo leed." — „O nee, Jaonus, da 's niks, da duu-nie, laot tie mar staon." Nou k toch over 't pot koke van Jaonus bezig ben, wil 'k ollie erst is efkes wa vertelle. Ge mot wète, da Jaonus van alles lust. Huusmussche, spreèuwe, jao ééne keer het-i 'n reiger gebrüdseld. Ge kunt 't zóó verkeerd nie koken, of Jaonus lust 't. Nou dan, lestes had-i 'n heel deel huusmussche te vuur staon; mar most t'r efkes van ëweg. Toen zien d'r 'n partij jonges gekommen en die hebbe de mussche gauwkes stuk veur stuk uut 't sop gevischt. „Jaonus! 'k gleuf, dat te musschen aonbrande!" zei d'r één, toe Jaonus weerum kwiem. Hij aon 't ruure! Mar hij von niks. „Kiek" zeit-i eindelik „alles smeujig gekokt!" — Zóo hadde ze hum te pakke genomen. Jaonus is ien zien eenigheid zoo'n bietjen aon 't prakkeziere gegaon. Toe d'n domenie van 't dèrp d'n erste keer bij 'm kwiem en zei: „Jaonus, 't léve mit God is veur de dagen en de nachte", toen het Jaonus hum bescheid gedaon en gezeid: „Jao, God is net krek as-te wiend, die zie-de ok nèrges en die is toch overal en die duut kracht, al zie-de-n-'m niet" en daorbij wèverde-n-i mit zien groezeligen hand hen en weèr, asof-ti de wiend vuulen en taste wou. — Zoo kunde mè Jaonus nogal aordig risseniere. AI kan-di nie lezen en daorum ok alles nie zoo krek onthouwe, hij weèt terdeeg goed, waor d'n domenie 's Zondags over geprêkt het, benamelik, as 'n ander mins de schoen kan aontrekke. „Hij het-ze van de mèrge weer smeèr gegeven en ze hebbe zat mee achter de kachel kunne nemen um 's wienters 's aoves over te prakkezieren!" zei-ti dan. 's Wienters dan kumt Jaonus eiges anders nie duk ien de kérk. Want dan kan-di de kachel thuus zoo lang niet aon houwe. Mar de lilleke minse (en die zien d'r 'n boel!) zegge, da Jaonus onder kèrktied naor 't „postkantoor" sniekt um dan mit 'n slappe lip gaauw efkes 'n klein bitterke te vatte, ,,'t Postkantoor" zoo nuumt Jaonus 't kroegske van de brieve-gaorder. Da klinkt veurnaomer wit-te, en dan kriege de minse d'r zoo gaauw gien èrg ien. O jonges! as Jaonus duk ien 't postkantoor kumt, dan wordt 't zoo'n lilleke, vuile kèl, as 't anders 'n goejige lempes is. Dan kiekt-i zoo vreed as 'n schaop. Want dan het-i terdeeg gepruufd en dan makt-i ruzie init ielkendeel. Aon zien loope langs-teweg kun-de-'t al zien, dat 't mis is. Schikschouwere, kuute dat-i dan kan, alderverschrikkelikst: de kop vooruut, de been hoog ien de locht. Onlangs het te meister 'm is geattrappierd, toen-i weer zoo aon 't bitse was: de jas dicht geknupt mit 'n duts aon weèrs-kante. „Wat hed-de daor ien de binne-zakke zitte, Jaonus?" het te meister gevraogd. „O, niks, — 'n bietje room," het Jaonus toe gezeid. „Nee Jaonus, da blief ik niet aon te neme! Laot ik te jas is ope-make" en meteen miek-ti de knoópe los en toe kwamme d'r twee halve fleskes brandewien uut kieke. Toe is Jaonus vuil geworde en hè gezeid: „Gij bin-t-'n lilleke kiender-beul en 'n zakkeroller. Dèr dan!" As Jaonus zat is, dan het-i veural de mier aon de kèl, die hum veur d'n èrme-meister 't halve mud gruus ien de weèk levere mot. „As Jaonus hum en Derk Jan mar is achter 't kasteel ien 'tbosch te pakke kos kriege, dan zou-di ze de lel wel lichte! Dochte ze soms, dat bij 'n èrm mins 't gruus brande kos, as 't as waoter deur de ruster lupt? Grien stukske kool zat-t'r ien! Zókke sniekers van kèls!" en dan smiet Jaonus de deur dicht en dan raost en tiert-i daor binne asof-t'r wel tien {)ij mekaore zien. Dan hoefde nie bij ''m te komme! Waor-doe! Want dan leit-i egaol te schelden en te smiete mit 'n biel of 'n talhout. Korts geleje was d'n domenie d'r krek op ien komme loope en toe had Jaonus mit zoo'n vremd gezicht tegen 'm gezeid: „ik durf-oe haost niet te laote kieke, wa 'k daor ien d'n hoek hè staon" en toe was-i naor dien hoek toe gegaon en had 'n dikken eike-knuppel veur d'n dag gehaold. „Die hè 'k bij Knellissen uut te sloot geslüpt.... en lao-se nou mar is komme, as ze 't hart ien 't lief hebbe, verduld!" „Jaonus, Jaonus, 't is weèr mis met ou", had ten domenie gezeid, „jong, jong waor mot 't toch naor toe zóó?" „Wat? dochte gij, da-se mien op mienvessiezouwe magge spijge? Ik heb ok altied 't leèr gevrète. Mar nou is 't uut! D'n duuvel daor binne brekt los. Ik kan mien eige best verdiffendiere!.... Die luizige jonges van de kortechisaotie hebbe giesteren aovond weèr schavierigheid gedaon. Ze hebbe mien de deur toe gebonde, mè siessers d'r tege gesmeten en deur 't sleutelgat ligge sarre: „Jaonus , daor-is-te meid van d'n domenie mit 'n bietjen ète". Mar, óf ik 't touw heb losgerokke! En toe hè 'k se mit t'n errappelestamper achter de vodde gezeute! Jaonus is 'n goeie kèl, mar hij laot zien eige nie vertrampeniere!.... Die weerlichsche pomp veur 't huus zat van de mèrgen ok al weèr steenvast gevrore. Kos t'n burgemeister niks doen as mar ien de sjeès zitte foeperen en kos-ti niet is umkieke naor 't zuipe veur 'n èrme kèl? As 'k 'm mar is achter 't kasteel ien 't bosch te pakke kos kriege, dan zou 'k 'm d'r veur schuppe! Daor geet t'n dokter heèr! Zoo'n kèl meint, dat-i over 'n èrm mins kan remmeisteren as over 'n ongansch schaop!..." As-te bui over is en d'n domenie kumt Jaonus onderhouwe, dan is-ti weèr zoo zeeg as 'n lam. Dan zet-i de pet af en duut te ooge dicht en gaot mit te kop veurover zitten en meint toch ok wel, dat-i d r uut mot scheie mit te lip zoo slordig ien 't glaoske te laote hange. Dan magge cle minse Jaonus weèr gèrn lij-je, veural, umdat-i zoo trouw op zien moèder gepast het. — En mit te slacht, kriegt-i 'n stukske harteliks ien de pot. — JAON. III. J AO N. Lmda Jaon en Jaonus krek allins liiete, motte nou nie denke, da ze ok krek op mekaore lieke. Jong nee, gin zier, en (behalve da-se zich 's wienters gin van bei-je wassche) veural van buute nie. Jaonus kende-gellie al; mar hoe za 'k ollie Jaon nou is veurteikene? 'k Zou denke zóó: vat 'n ton; zet tie op twee dunne staakskes; duut t'r 'n korte rok umheer; zet t'r dan weèr 'n klein bove-liefken op en daórop 'n dikke kop mit 'n muts. Dan hed-de Jaon. — Zóó steet ze net krek as Jaonus te loere, altied mar te loere, wat t'r op te weg veur neis te zien is. Mar, Jaonus het béter kiek-uut en kan dus over d'n onderdeur zat waomeme; Jaon mot gemeinlik de deur uut en 'n ein-je de weg op um te kieke. Gin mins kan d'r bij d'n domenie of te meister of t'n boer daor gunterd komme, of Jaon het 't ien de smiese. As ze 't nie wil laote mèrke, da-se aon 't spikkeloeren is, dan blieft ze ien d'r kamertje zitten en beurt 't gordientje zoo'n bietjen op zij en kiekt deur 't ree-tje. As ik t'r langs kom en ze leit over d'n onderdeur, dan smiet ze d'n èrm ien de locht. Want Jaon en ik da benne speciaole. — 't Kamertje van Jaon is, „onaongekleed" za 'k mar zegge, natuurlik nè zoo iengericht as ta van Jaonus. Mar bij hum hedde de deur rechs, bij lieur hedde-n-'m links. Bij hum steet te kachel links, bij heur steet-i rechs. Bij Jaon is t'r nie zoo veul te zien as bij Jaonus, motte mar rèkene. 'n Spiegeltje mit 't weêr d'r ien is al mee 't veurnaomste. Onder da spiegelje hangt 'n beksken en ien da bekske leit 'n kam mè wa tand-t'r uut en wa haor d'r ien. Nou begriep-te gellie wel, wa Jaon mit ta spiegelje en die andere spulle duut. — Yeur 't raom steet 'n taofel (net krek zoo'n taofel as bij Jaonus) en, as ge binne kumt, dan zeit Jaon tegen ou: „leg tien hoed nou is hier neer" en dan klopt ze daorbij mit-te vuust op tie taofel. Onderlèst most Jaon mien is uut-dui-je, waor d'r neèf, de kiepekrèmer woont, die bij zien moeder, Jaons' zuster, is iengetrouwd; en toe kon ze de weg op te taofel nut teikene. Zou da vanwegen 't smeèr kunne zien? — Jaon het ok nog 'n ketje, 'n akelike poddik, 'n schier beesje, zoo dun as 'n aol, behalve natuurlik, as-ti weèr dik is, zooas Jaon da nuumt, en dan meint ze daormee, dat t'r weèr 'n partij jonge ketjes veur de sloot op te komst zien. — As-ti te veul bij de kachel zit te poddike, dan bust Jaon 'm mit 'n zwipken ëweg. — Jaorms is altied jong gewest; mar van Jaon vertelle ze, da-se d'r léven is 'n keer getrouwd was. Mar de kèl goenk t'r al gaauw van deur en liet Jaon zitte. 't Was hum niet èrg meegevalle. „Da zal-ze nie zegge!" zeit Joanus, as-ti vuil op Jaon is. En nou hiet Jaon deur de bank „Jaon"; mar, as-te minsen 't 'n bietje deftig wille zegge, dan hiet ze „de weduwvrouw van 't Oor". Zoo nuumt te dejaoke ze ten minste. De jonges, die d'r altied over uut zien um 'n oud mins 'n teèk uut te trekke, hebben d'r 'n middelje op gevonden um Jaon, die anders goejig is, nijdig te maken as 'n spin. Ze hebben 'n rijmke bedocht en komme da zoo nou en dan bij Jaon venr de deur staon zinge. Behalve, da Ja on weduwvrouw is, past ta verske heel niet op ze; maor bij jonges kumt t'r da-soo krek niet op aon. 'k Zal veur ollie da rijmke is uutschrieve: „ Wie had dat ooit gedocht, dat ik as weduwvrouw, Hier in dit vluchtend hert 'n borrel tappe zou?" — Die bruiloft van Jaon, um daor weer op terug te komme, is al lang geleje. Want, toe 'k ze nei-jaor kwam winne, toe het ze mien bij die gelegenheid verteld, da-se nou al vijf en dartig jaor allinnig zit. Al vijf en dartig jaor! —- Da's 'n ding! — Da's wat te zégge! — En toch, Jaon is altied zoo tevreje. En dan het ze d'r nog wel 'n kwaol bij. 't Mins is waoterzuchtig. Jao, ze hèt 't waoter gelaoje. Gellie begriept wel, da 'k doei wa 'k kan um Jaon 'n bietjen op te beure. „ Trooszeit t'n dokter, „aonspraoJc, da's 't eenigste, wat ta mins noodig het." Zoo nauw en dan kumt ze los en dan wil ze ok nog wel is 'n keer kemiek wèze. ,,'k Zal Maondag 'n keuje motte slachte." „Zoo Jaon. Waor hed-de 'm ligge?" „Hier!" zeit ze en haolt 'n pampierke veur d'n dag, waor Derk de slaoger 't spek ien gebrocht het en waor mit blauwen ink 'n keujen op geschilderd steet. — Toe d'n domenie nie krek ien orde was, stelde ze mien veur: „As ik Zondag is op te stoel trooi! — Hè, hè! 'k Zou denke da 'k meer kiekers as koopers kreeg!" En dan valt ze achteruut en slaot mit te platte hand op te taofel, zoo'n schik het ze. — Mè Sinterklaos hè 'k ze 'n paor suikelaode letters en wa klaos-mennekes gebroch. Mar die suikelaode letters kende ze zoo nie. „Kun-de die óp-ète?" vroeg ze. „Wa doch-te anders Jaon? Da 'k ze ou veur 't mooi meegebrocht had?" Den volgende mèrge, toe 'k langs kwiem, stond Jaon aon de deur. „Kum-t'r efkes ien," zei ze. „Graot-t'r 'n bietje zitte. Kiek ik is hebbe! Sinaosappele, man! Die komme heelemaol van achter Nimwège van daon! Van mien nicht! — Die suikelaode letters, da's anders ok fijn spul, heur! Dank oe wèl!" en toe kreeg ik 'n dikken hand van 't mins en zei: „Jao Jaon, 'k heb altied schik, as 'k wa veur ou doen kan. Wij minse kunne mekaor anders nie veul helpe. We motten 't hóóger op zuuke, Jaon!" „Jao, ik vertrouw mar op bóve!" zeit Jaon dan en steèkt te wiesvinger van de rechterhand op. As-se da gedaon het, dan leit ze de vuust op taofel en kiekt naor buute. „Daor mar trouw um denke, Jaon." „Ik denk t'r zooveul aon as 'k mar kan." Jaon het 'n kienderlik vertrouwe, al hè-se nie veul begrip. Léze kan ze ok al nie, nè zoo min as Jaonus. Mar ze kumt dukker ien de kérk. „Da duu-de um den héb!" hè Jaonus is teuge d'r gezeid, toen-di 't aon de rug had. Mar da blief ik niet aon te neme. 's Wienters zit Jaon ien de kérk altied op te vrije-plaotse-bank. „Veur behoeftige" steet 'r op geplekt. Daor zit ze lekker te bakke langs te kachel. Ze zürgt altied, da-se mooi op tied is; mar lestes had ze zich is 'n keer verlaot. Toe kwiem ze (nè krek as te veldwachter bij 'n veurname begraofenis) veur d'n domenie en de kerkeraod uut stappe. D'n domenie, die ok nog wel is aordig kan zien, keek zoo'n bietje verlegenechtig kemiek, mar Jaon en de kerkeraod schene d'r niks van te mèrke. — As ge 't mè Jaon niet aon de stok wilt kriege, dan motte van d'n domenie afblieve. „Zoon goeien as gij," mot ze onlangs is tegen 'm gezeid hebbe, „hebbe we hier in langen tied nie gehad. Da zeg ik ou nou mar vlak veur de kop Bweg." „Zoo Jaon hed-de zoo'n schik mè mien?" „Jao net, hè 'k schik mit ou! En nou hè 'k van de nacht is ligge prakkeziere, waormee ik ou is 'n plezier kos doen. En nou hè 'k gedocht, as ik ou 's wienters is 'n kool-je vuur op te preèk-stoel brocht veur de kouwe voete!" „Nee Jaon , dat is best bedoeld mar van kouwe voete hè 'k gin last. Ten minste op te preèk-stoel nie; thuus as ik aon de studie bin, mee-keere." „Nou, dan weèt 'k wat anders. Ik heb hier nosr O zoo'n ouwe voete-zak die 'k vroeger 's nachs ien bed gebruukte. Die doei 'k ou present, man!" „Nee Jaon, die zou 'k mar liever houwe. Want, as we weèr n strenge wienter kriege, dan kumt-i ou eiges misschien béter te pas." „Dan weet k t nie meèr. Dan kan 'k niks meèr prakkeziere. Mar ien mien hart, hier, daor houw 3 'k veul van ou. Da kan 'k zoo niet uutdrukke; mar hier zit 't." Al houdt Jaon veul van d'n domenie, 't kan toch wel is gebeure, da-se hum nie zoo krek begriept. Op 'n keer, toen-i d'r moed en vertrouwen iengesproken had, toe doch-ti, da Jaon aongedaon was en toe viel 't hum wel 'n bietje tege, da-se zei: „Jao, mar moed houwe. — 't Is haost kermis." — Jaon leit deur de bank nie veul te erremoeie mit te minse, mar de vrouw van Giel, d'n buurman, daor het se de mier aon en da's wederkeerig. Daorum hè 'k tege die buurvrouw is gezeid: „Kom, gao Jaon is op zuuke. Gellie zoudt saome zoo'n schik kunne hebben en nou is 't altied mar genits. Kom, gao Jaon nou is opzuuke!" „Nee, da zie 'k zoo nie gewóón," zei-de buurvrouw, zuutjes heèr. „Jao, mar ge kunt 'n gewoonte toch wel is verandere?" „Nee, da zie 'k zoo nie gewóón." „Och kom, gellie woont zoo vlak naost mekaore en Jaon het zoo weinig aonspraok. Gij het ouw man en ouw kleinzoon altied nog; mar zij .... ?" „Nee, da zie 'k zoo nie gewóón." En daoi bleef tbij. Da het dus nie veul geholpe. En zoo zit Jaon 't mist van de tied mar allinnig te priestere. D'r nicht kumt 's Zaoterdags 't schoóne grei, n flodder-weske, veur jaone-meu brengen en de kaomer 'n bietje aonvège. „Nie veur niks! Döchte-dat? Nee, veur mien eige cente" zeit Jaon en dan schuuft ze mit t'n dikken duum langs te wiesvinger. Jaonus het ok hart veur Jaon en helpt t'r nog al is 'n bietje. As ze niet te best ter been is, haolt-i 'n emmer waoter veur d'r uut te pomp. „Hij is weèr zoo ongelukkig" — zeit-i meteen en wiest mit 't heufd naor Jaon. Lest is ze 's nachts deur de bedstei gevalle en toen het Jaonus d'r de volgende mèrge n neien ézel, zooas wij minse da. nuumen, ien gezet. Nou leit Jaon weèr goed. Mar duk kan ze nie slaope van wège de benaauwdigheid op te bors en, as ik d'r dan de volgenden dag kom, dan vertelt ze mien, dat ze d n heele nacht plat op bed gezeute het, en bij mien vertrek wunscht ze mien nog is ien 't bezonder: „Wel te ruste. Da. ge mar goed slaope meugt." — Eéne keer ien ai d'n tied, da 'k Jaon ken, hè-se is 'n toerke gemakt. Ze had mien d'r nood geklaagd, da-se d'r zuster de móéder van de kiepekrèmer, ien gin twee jaor gezien had. Jaon kon nie naor heur toe, umda-se zoo slecht ter been was; en zij moch nie bij Jaon komme veur d'r zoon. Toe heb ik de kiepekrèmer is opgezocht en hè-se daor allemaol thuus getroffe. Jaon d'r zuster nuume ze „grootje", zooas d'r schoondochter mien mit 'n zeurstem deur d'r neus heèr vertelde. — Grootje zat as 'n geslagen hond langs te kachel en dors terecht niks te zegge, toe \ is informierde, hoe 't toch eigenlik ien mekaore zat, da grootje nie bij Jaon moch komme. „Wit-te, wa grootje duut? Ze praot altied van de minse en da leit niet ien mien aord" zei de schoondochter mit te zeur-neus. „As-se bij Jaon is, dan zit-se mar d'n heelen dag deur ien die laoi van Jaon —, da wit-te wel, — te zuuken en te vruuten en dan zeit-ze, as-se thuus kumt: „Jaon het nog vèt; — Jaon hè niks gin gebrek; — Jaon hoef niet te klage," en zoo mar vort. — Mar ik zeg: grootje het hier ok zat te ète. Grootje het hier ok niet te klage. — Hed-de 't nie goed hier, grootje? Hed-de nie zat te ète?" Grootje knikte mar zoo'n bietje mar zei nie veul.... De krèmer is 'n kèl mè bakkebaorden en 'n pet schuuns op te kop. Hij steèkt 't lief veuruut en zwaoit mit-te hand, as-ti schoeks op zien stoel zit te praote mit 'n schrèk-stem, as-of-ti ruzie het. 't Is krek of-ti mit zien eige leit te smiete. Hij vertelde mien, da zien móéder-daór hum van kiend of aon gekoejenierd had en zien vaoder al krek zoo. Nou had-i ze wel zeèg gekrege mar vroeger ha-se drie boksen aon gehad! Toen-i trouwe goenk, had zien vaoder hum net zooveul mee gegeven as-ti nou op zien platte hand ha ligge —niks! „Vaoder", had-i toe gezeid „gij zult bij mien nog 'n sneetje brood komme bedelen en nou was 't krek zoo uutgekomme. Daór zat-ze! — D'r bruur, d'n eenige, die d'r overgebleven is, had ok te mier aon d'r. As-ti naor d'r informierde, dan vroeg-ti niks as: „Is ze nog nie kapot?" — Eindelik hè 'k t'n baos aon 't verstand gebrocht, dat hij die twee ouwe minse nie van mekaoren af mocht houwe. En toen is-i op 'n mooien dag weèr mit te hondekat bij Jaon veur komme rij-je en toe hebbe wij ze mit zien alle d'r ien geheisterd. Toen is ze naor d r-zuster getrokken en 's nachts het t'r neèf Jaone- meu apart te leziere gehouwe. Zien vrouw had tege mien gezeid: „As ge 's aoves te deur bij Jaon dicht ziet zitte, dan hoef-de niet ongerust te wèze, dan is ze hier gebleve." D'n volgende mèrgen is Jaon weerum komme rij-je. Ze schreèwde, toe ze bij mien veur de deur langs kwiem. De krèmer mit 'n blaauwe kiel aon liep naost 't karreke, de pet weèr schuuns op te kop. Mar hij zei niks. D'n hond kon haost nie meer vooruut, de tong hing 'm uut t'n bek. Mar hij dee niks. Toen hebbe we Jaon afgelaojen en nou zit ze weer krek as altied ien d'r kamertje. Waor zoo'n mins toch dag ien dag uut overdenke zou ? .... KUUSSE-MAN. IV. KUUSSE-MAN. Hèrhe was 'n achterlik kiend gewest. En nou was-ti oud geworde. De harde dagen en nachte deur. Zien ouwers had-i vroeg naor 't kerkhof gebrocht. Toen wierd-i uutbesteid bij 'n grove kèl en 'n beenderig wief. „Mit gesmiespel en lievigheid hadde ze niks aon de pet," zeie ze. Zoo was Hermen 'n vremde gebleven onder de minse. Toe de dejaokenie nie meer veur 'm betaolde, goenk-ti zien eige kos verdienen en had zien ientrek genomen ien de verlate hut, waor-di nou nog ien woónt. Grip-graver was-ti geworde, zwaor werke mos-ti ien de grond, mit te klei was-ti saamgegroeid. De eerde had al half beslag op 'm geleid. Eindelik na jaoren en nog is jaore zwoeges had-i 't zoo ver gebroch, dat-i van zien overgespaorde centen 'n raaol-kelfke ha kunne kope, 'n bleur-kop. Dat had-i eiges groot gebrocht en dat was zien eenigste kammeraod geworde. Hèrme had zien eigen aon kuusse-man gehecht en kuusse-man had zien eigen aon d'n baos gehecht. Zoo hadde ze same gehuusd, al jaore lang. — En nou leit Hèrme daor! Mit zien ermen is-ti op te zul gevallen en de kop leit op te erms en hij schreeuwt, hij schreeuwt, dat z'n lief t'r van schokke mot. En de zul is hard en erdkleurig en de deèl is hard en erdkleurig en Hermen is hard en erdkleurig. Ze zien samen, as één blok harde eerd. — De wiend komt over d'n onderdeur en speult mit 'n paor grauwe haor-vlokke van Hèrme. En schreèuwe, schreèuwe mot-i as 'n kiend. — Want ien de stal, daor leit kuusse-man, de beene van 't lief, zwaor en zwart veur de grond. Zien laotste geld het Hèrmen uut 't blikke duske motte haole veur de veearts. En die is t'r gewest en die hè gezeid, dat 't bees 't miltvuur liad en nie meer bétere kos. Afgemakt most-i worde. De vilder most Hèrme ten erste gaon bestellen en dat had-i gedaon. Die zou mèrge vroeg komme. — En nou lag kuusse-man ien de stal, diep en muujelik goenk zien aojem, akelik benaauwd was 't stomme dier. — Hoe lang Hèrme geschreèuwd het, ta wit-i niet. — Eindelik staot-i op, veègt mit zien mouw de oogen af en teikent d'r erd-strepe mee langs zien oud, bedroef gezich. „Kuusse-menneke, mien jong, waor is t'n baos?" zeit-i. En kuusse-man wil de kop opbeure mar laot 'm log weer valle. „Waor bin-de dan menneke? — Mot-ti d'n baos nog is lekke? Kan-die 't nie meèr, mien èrm dier? — En gao-de gij mien nou verlaote, kèl-je? Gao-de gij ëweg? — Och jungske!" En Hèrme veègt zien eige mar over zien gezich. En hij gaot t'r nou zitten op te rand van de zul en hij kiekt veur zich uut en blieft t'r zitte. — En de duuster valt en de schèmering wordt nacht. En Hèrme wit t'r niks van. — 't Kreune van kuusse-man makt zien suffende kop wakker. „Zal d'n baos op blieve bij zien menneke? Za 'k 'n lantern haole, mien jong en bij ou op blieve de leste nacht?" — „Kom lao 'k ou nog is iengève, èrmen hals! Hier, vat 't, stumper. — Baote kan 't nie meer. Mar veur de pien, veur de pien." — „Doet ou dat goed, dier? Hier, 'k zal ou 't strooi nog is verlegge. Hier hè ik 'n frissche klap veur ou, kèl-je." — „Nee helpe kan 't nie meer. Mar veur de pien." — „Wat hebbe wij mekaoren al lang gezelschap gehouwe, war? — Wat hadde we 'n schik, as 't veurjaor wier en as gij 't malsche gres weèr ien kos en as gij weèr begos te géve veur de zomermaond. Dan miek ik mooie, gele schupkes van de gres-botter, schupkes mit zwarte körnekes veur eugskes en 'n tekske pieterselie ien 't bekske! — En dan makte wij daor mooi geld veur, wit-te nog wel? En dan hadde we 't best same. Roggen-teunis zooveul as we mar lustte. — En wat hè 'k duk bij ou gewaakt, as t'r weèr 'n kleine kuusse-man komme mos. — Jao, dan haolde-n-ik de stroo-zak en de déken uut bed en dan sliep ik bij ou ien de zul. — En, as we d'r dan deurheèr waore, dan most ik vreed zien en ou 't kien-je afneme, war? Zoo'n lee-je baos! En dan brocht ik 't bij den boer Och, menneke, menneke, waorum gao-de nou? Waorum gao-de nou?" — En Hèrme kruupt bij 't dier en same zien ze één donkere plek op te stal-vloer. „O, waorum gao-de nou?" Um vier uure schrikt Hèrme wakker deur 't boldere van 'n stutskar op te harde weg. 'n Doffe slag op te deèl-deur en 't roepe van 'n mins daor buuten, of-ti ope make wou.... En nou most 't gebeure. 't Kon niet en toch 't most! Zien èrme kuusse-man! — Hij viet te lantern en lichtte d'r mee over 't zieke beest. Stil lag-i; hij verruurde zien eige niet; de poote van 't lief; de ooge strak ope. En aojeme dee-di nie meer. Aojeme dee-di nie meer! Hij was t'r uut! Nou kan Hermen 't nie langer houwe, hij snikt 't uut te kèl, da zien kuusse-man zoo stillekes is afgetrokken en dat-i 't mes nou nie meèr hoeft te lij-je. Nou kan-di 'm mit te vilder en zien knech op te kar beure. Strak spanne zien spieren en mit 'n smak valt kuusse-man d'r neer. Dan rijdt te wagen Sweg en laot diepe spore na. „Dag kuusse-man! Dag mi en jungske!" — Hèrme kiekt te grauwe morgen-nèvel ien, strak veur zich uut; mar hij ziet niks en hij vuult niks, niks as te zwarte plek ien zien kop, zwaor van de klei. Verlaote .... verlaote .... totdat de eerde heelemaol beslag op 'm legge zal. — VA-TJE. y. VA-TJE. 'n Ziek mins en 'n ziek mins, da's lang niet 't eigeste! D'n één leit ien 'n veère bed en het room en eier en krachtige spulle zat mè 's nachs 'n lich-je van Veekaden op te beddeplank. D'n ander het terecht gin ligges en gin licht, 's nachs niet en over dag ok al nie. Zoo zien d'r bij ons ien de streèk mar zat en één d'r van, da's „va-tje". Gellie stadsche minse begriept misschien nie, wa „va-tje" beteikent. Daorum za 'k beginne met ollie dat is te vertelle. Eigelik beteikent 't „vaodertje" en, umdat 'n vaoder gemeinlik hoog dingen is, veural bij móéders, daorum zegge die móéders hier „va-tje" tege de kiender, as ze 't ien 't lief hebbe, of nie n goeien dag hè va-tje 't alderverschrikkelikst ien de been gekrege. Op 'n mèrgen is zien grootc bruur half grienend bij mien aon komme loopen, of' ik as-te-blieft is naor „Knèlis" (zoo hiet va-tje van zien doopnaam) zou wille komme kieke; want dat 't naor en akelik was zooas-ti te keer goenk. Op stip en sprung hè 'k te fiets gevat en ben d'r heèr gegaon. 'k Kwiem d'r net op ien, toe va-tje weèr 'n aonval had. Hij lag ien 'n donkere bedstei onder de panne mit-te been' schoeks opgetrokke en goenk te keer van belang. \ ad en moed en de andere kiender stonde bij de bedstei en schreèuwde mar. an de nacht was 't gekommen. Ien de veur-nacht had-i mar \an niks as van keujes gedroomd, die "m biete wouwen en toen-i mit 'n schrèk wakker wier, was t krek, of ze hum mit 'n heit raokel-iezer ien de botte zatte te peütere. Dan had-i 't ien 't rechterbeen en dan ien 't linker en toe was 't omhoog geschoten ien de èrms en nou kós-ti 't nie hóuwe van de pien, mirakels! D'n dokter was t'r van de mèrgen al gewest mar die ha nie veul gezeid. Allinnig 'n zwarte fleske mee gegeve. Zwarte milcijne." Nou weet 'k niet of 't ollie ok zoo geet as mien. Mar, as 'k bij 'n ziek mins staoi, dan vuul ik 't, béter as ta 'k 't zegge kan, da wij minse praots zat hebben, as 't op rissenieren aon kumt mar da we niks binnen en niks te kommandiere hebben, as 't léven of te dood d'r mee gemuuid is. „Dan motte we 't hooger op zuuke," zooas Jaon zeit. Ik stond mar en keek mar en va-tje lag mar te kruupe van de pien. Wa 'k gezeid en gedaon heb, toe 'k 'n woord deur de keèl kos kriege, da zul-de gellie wel begriepen en, as ge 't nie begriept, dan kumt 't t'r ok niet op aon. Wa 't eigenlik veur 'n ziekte-n-is, die va-tje gekregen het, da weet ik nie; mar t was akolik om de jong te zien ligge. D'n ersten tied kos-ti gin spier deur de sloekert kriegen en wierd al magerder en magerder, niks as vel over de butjes. — Mar nou begint-i gelukkig te winne. Dien akeleke, donkere bedstei hebbe we-n'm uut geprakkezierd en deur d'n timmerman 'n groote houte krib veur 'm laote make. Verve, da hoefde nie. Die krib hebbe we veur 't raom gezet en daor hè va-tje nou béter ligges as ien de bedstei. Al rookt 't fornuus meekeere, dat-i hoeste mot; en al tocht 't deur de stukkende ruute heèr, — zóó da moed ze mit 'n blaauwe katoene zaddoek hè motte dicht stoppe en mit 'n krant dicht plekke, — hij leit taor nou nogal aordig. En ik wou, da gellie 'm daor is zagt ligge. Hij kan krèk uitkieken op te weg. D'r kumt nie veul langs, mar wat t'r langs kumt, da kan-i zien. De houte krib is zoo veul as zien kamer geworde. • 't Aloozie het-i mit 'n spiekertje aon 't voeten-eind opgehange; 'n paor aongezichtskaorte mè driehoekige touwkes aon 't hoofdeneind. Langs te vensterbank ligge d'r allerlei spullekes uutgestald: knoope van de boks; 'n moeltrompet; leege blekskes van snoepelaoderöllekes; 'n stukske zuut pek; 'n haoze-peutje; 'ndobbelsteenje um mee te hutselen en zoo al vort. Van daag was-ti jaorig. Da wiest 'k en daorum had ik aon zien zus-ke gevraogd, wat-i gèrn hebbe zou. Toe kreeg ik 'n briefke namens hum (want eiges schrieve, da wit-te, da kan-i nie): „Komplement Knèlis die vint het heel pleizierig dat u daar al op denk maar hij weet niets in te brenge hij laat het aan uwe over Zoo die het doet is liet aangenaam, en verders de komplement. tot ziens." 'k Goenk t'r naor toe en va-tje lag al uut te kieken, of 'k haost kwiem. Hij bad zien eige feestelik uutgedost mit 'n blnumken op ielke schouwer deur 'n gaotje van de borstrok en één op te bors deur 't knoopsgat. Van zien bruur had-i 'n vreeselik mooi dingske gekrege: 'n oranje stèrn mè rood, wat en blaauwe strèpkes. Die zat op zien kusse vast gestoken en bij lag t'r mit te kop naost. — Mien kadoo-tje dee-i ien 'n klein portemenee-ke mit 'n boekètje d'r op geschilderd. — Zien andere spulle bewaort-i ien 'n kesje, dat-i eiges van 'n segaore-kiesje gemakt het, mit 'n slot t'r op. Daor hoef niemand aon te komme! — Nou die 'n bietje aon begint te stérke, noukriegt-i ok liefhebberij ien allerlei knutselwèrk. — Zoo het-i aon de bruur van de post, die 'n felle jager is, um ouwe patroone gevraogd en aon de post eiges um ouwerwetsche was-lucifers. En toen het-i van de patroone duskes gemakt um de was-lucifers ien tedoen. — Van 'n kiepe-butje het-i mè pek en 'ntouwke 'n sprink-haon gefabrecierd en die laot-i nou springe. — 't Ete begint-'m ok weer te smake. „Komme de sinaos-appele haost uut?" vroeg-timien lestes. „Die zou 'k wel luste. En zoo'n treksken aon 1n segaor, da begind ok al te komme." Toen 't slacht-tied was, toen had-i schik. „Wonder," zei zien móéder, „ge zoudt zégge: hij vraogt altied um de ooren en de peutjes van 't keuje. Verders lust-i d'r niks van. De minse brengen 'm anders nog al is 'n stukske harteliks." „Zou-de-gij," het-i eiges aon d'n domenie gevraogd „niet is rond kunne gaon um te kieke, waor de minse geslacht hebbe? Want zoo'n vèrekes-oorke, daor hè 'k schik mee." — Da was ien November, mar nou begint-i terdeeg gezond van harte te worde. We koken, ieder opzien beurt n dag ien de weèk, 'n potje veur 'm: 'n stukske vleisch mit errappels en père-stukskes of andivie-moes. Daor kum va-tje ziender-ooge van aon en we hebbe hoop, da we-n-'m weèr gaauw op te been kriege.Hij zit nou ielken dag 'n uurken achter de kachel op. mit 'n doek van moeder um de kop. Al word-i d'r 'n bietje muui van ien de botte, da duu nie. En nou is 't veur-jaor op te koms! — 'k Heb al mugskes op hooge been gezien. Ze zien nog wel 'n bietje slap op te poote mar gezien hè 'k ze. — En, as ge ien de grond graaft, dan komme d'r vliegskes veur den dag. — triestere vloog t'r zoo-waor al 'n motje veur mien nut. — En de spitse blaodjes van de snei-klökskes kieken uut te eerd; zoo hier en daor bleu-je ze ok al. — En de uile zitte 's-aoves „töët" te doen ien de peppele-boome. — En 't gelp gruune wienter-kore steet 'n hand breed bove de kluute de locht ien. — En ien de krante sclirieve ze, da-se de leèuwerik al geheurd hebbe! — 't Kan niet anders, of va-tje die mot nou gaon winne! — 't SPOOKHUÜS. VI. 't SPOOKHUUS. As te volle maon bij ons stillekes veur zich lieer ien de diepe, wij-je locht staot te schiene, dan is 't heimelik op te velde. — 't Opgeploegde bouwland trekt as 'n donkere, kalme zee egaol mar vort te eindeloosheid ien. — De boome staon as zwarte streèpen ien 't rond. — 'n Grauwe nèvel kumt uut te verte aon sluupe en de weg rolt as 'n breeje grieze band veur ou uut. De wiend zingt zien droevig lied over de vlakte en deur de boome-toppe. Vremde geluide drieven d'r ien de locht. — Gunt toetert 'n weemoedige boot op te rivier. — Nou beurde ver ëweg 'n doffe klok slaon, twaolf keer. — (Wat het ta. ding al lang geroepen ien de nacht!) — Daor vliegt ou 'n vogel schrèkend over de kop heèr en achter ien 't veld loeit t'r 'n bees of blaft t'r 'n hond op 'n verlaoten èrf. — Daar zou-de stil bloed van kriege! — Benamelik, as ge op zoo 'n aovond „de zwarte Hoeve" langs kumt. — Die leit 'n half uur buuten 't dèrp, 'n heg t'r umheer, op 'n eenzaome zandweg naor de stad, vlak bij de wegwiezer, 'n zwart kruus ien de nacht. — De bliende zitte d'r altied toe, overdag en 's nachs. — As 'n zwaor blok leit 't huus veur de grond en teikent 'n zwarte, vierkante plek tege de locht af. — 'n Kat-uul zit op 'n roei van de leege berg en roept „wieuw! wieuw!" — Daor guntert kriegt-i antwoord: „töët! töêt!" — Hoe zou-de 't van 'n spookhuus ok anders kunne verwachte ? Jao, de zwarte Hoeve bij ons da's 'n spookhuus. D'n erste keer hè 'k t'r van geheurd op 'n wienterschen aovond. — Detïk de krul, Nulleke spierts, Hent t'n ezel, Aokiê kin, Goosje snuf, Jupke leunes en ikke zatte langs te kachel te naobere en we kwiemen op te vremde dinge, waor ge tegeswoordig weer zoo veul van beurt. Dat t'r stuupe, witte juffers en weèrwolve binne, da gleufde we nie. Mar toch heur-de van vremde dinge. Zoo is t'r 'n kèl verlèje wienter, toen-i 's aoves laot van de stad kwiem, vierkant te sloot ien gezet. „Hoe 't kan, da wit-te nie mar 't kan", zeit-i, as ge 't nie blieft aon te neme. De jong van juffer Mina mos veur 'n jaor of anderhalf 's nachs bij 'n zieke koe van zien bruur op blieve. Die bruur woont 'n half uur bij de juffer van daon. En dat ien 'n donkere nacht! Mar.... bij de kromming van de weg had te jong wel 'n paor minute mit te stutskar deur 't vuur motte juttere. Van zökke vremde ding heurde gedurig. En dan mit ta spiertsisme ien de stad. We hebben 't t'r niks op staon! Mar, waor ge 't niet op het, da, zul-de altied zien, daor mot-te net krek over praote. En zoo gebeurde-n-'t, da wij die wienterschen aovond, — toe we rondum de kachel zatte, mit te kouse-voet op te voete-wèrmer, — van eiges op al die griezelèchtigheid kwieme. „Jong, wa geet 'r weer heer, buute," begon Hent, toe de wiend mit 'n vlaog deur de schorsteen kwam valle. ,,'t Zal ien 't veld ok lang niet alles wèze," zeit Jupke. „Motte mar rèkene," pretendiert Nulleke. En de vrouw raokelt mit te pook ien de kachel. (Da doen ze bij ons altied, as-se zoo'n bietje van d'r stuk benne.) ,,'k Zou 't er niet op hebben um van de nacht ien 't veld te ligge," reclamiert Aomft kin. „De zwarte Hoeve," zeit te vrouw mit 'n akelike stem. Dan zegge wij 'n poske niks mar zitte te kieke naor de rooie rand um 't kachel-deurke en te luustere, hoe de wiend door de liende-boome veur 't huus vaort. 't Gretik van de droppels uut te lekkende geut aon de buute-muur kun-de ok krek gewaor worde. Erst kunne we niet op onze eier komme. Eindelik begint t'r een: „Jao, gij zegt daor zoo „de zwarte Hoeve" mar ik heb 't t'r niks op staon." „Nee nè nie!" schiet Hent uut t'n hoek, „mar, as ge nou van vremde dinge praote wilt, ik kan mien nog best herinnere, as-of 't giestere gebeurd was, da mien grootmoeder (da was t'r zoo een, die 's nachs naor 't kerkhof most, um 't hekken ope te doen, as t'r binne kort iemand begrave zou worde) mit mien groötvaoder uut gewest was en zoo bleek as 'n doek thuus kwiem. „Wat hed-de, grootje?" vroeg mien moeder. „0, kiend, vraog t'r mar nie naor," zei groötvaoder. 't Is akelik!" (xroótmoèder viet 'n glas waoter en beet t'r haost 'n stuk uut, zoo klapperde ze mit te tand. Nao veul rikraoie vertelden ze eindelik, da groótmoèder, toe ze aon de boerderij ,,'t Hekke" gekomme waore, groötvaoder ien èns bij d'n erm ha gevat en gevraogd: „Heur-de gij da loope daor niet achter die heg? Allemaol minse!" „Nee-je," zei groötvaoder, 'n bietje van zien stuk gebrocht. „O, daor kumt 't!" schrèkte-ze en verder ha-se nie gekunne, plat veur de grond was se d'r neer geslage. Toe ze weer bij kwiem, vertelde ze, da-se duidelik 'n lijk-staosie had zien veurbij gaon: de kiest veurop en 'n heele rij minse d'r achter. Ze was t'r tegen aon geloope en wiest verder van niks meer. — En, jaowel, heur. 't Was wel zoo! 'n Paor dage laoter stond d'n boer van 't Hekke boven eerd." — „Wat is ta?" schrikt-te vrouw op. „O, niks, de wiend smeet te bliende van de opkamer ope." „Derk, gao-de gij ze is efkes dicli doen." „Ikke?" zeit Derk, „ik weet nie krek, hoe ge ze vast zet. Kun-de 't eiges niet efkes doen?" „Dan zal ik wel gaon, bange schietert!" zeit Aorië kin. As-ti weerum is, schinkt te vrouw de kumkes nog is vol. Aorië vat mit te tang 'n stuk gloeiend hout uut te kachel en steèkt te piep aon. Hij smakt 'n paor keer en begint: „Wa 'k zegge wou. Da van Hent's groötmoèder is lang gelèje. Mar, wit-te wa mien vaoder eiges overkommen is? Op 'n ouwe-j aors-aovond wou moèder gèrn oliebolle bakke veur de kiender van d'r zuster, die ien 't bed zat. Vad had t'r nie veul mee op. „Wa zou-de op ouwe-j aors-aovond t'r uut loope?" zei-di; mar 't was nou eenmaol afgesproke en daorum goenk ze dan ok. D'n aovond viel vaoder lang en 't zal zoo tegen 'n uur of elf gewest zien, toen de lamp uut begos te gaon. Da was vervélend veur d'n ouwe man. Mar, hij wiest zoo krek nie, waor 't petroleum-kenneke stond en daorum docht-i: die-je zal 't nog wel houwe. — De lamp begon al meer te verflaauwen en 't wier al duusterder en duusterder ien de kamer. Ge kos terecht niks meer zien as 't schijnsel van de kachel tege de zoldering. Daor meinde-n-i, dat t'r zachtjes aon de deur geklopt wierd. Hij riep: „binne!" Mar, toe d'r niks op ien kwam, ontgaf-ti 't zich en docht, dat-i misschien was iengeslaopen en gedroomd had. 't Duurde-n 'n hortje. Toe was 't krek of te deur efkes aongeduwd wierd. Of 't de flikkering van 't vuur was gewest of nie, da wiest vad niet, mar hij docht zékers, dat-i de deur efkes ope ha zien gaon. — Nou begon-di toch wel 'n bietje griezelig over de rug te worde. "Want, zooas gellie wit, ons huuske staot midden ien 't veld, eenzaom en verlaote. En 'n mins ha mien vaoder niet heure loope. Dus, 't was meer as recht toe. Mit te oog strak op te deur bleef d'n ouwe man zitte.... en daor goenk ze verèchtig heelemaol ope, langzaom mar heelemaol. En daor stapte drie kèls binne. Die droege mit z'n drieën 'n doodkiest en zetten 'm vlak bij vaoder neer. Toe goenke ze 5 overeind staon en keke mit strakke ooge naor vaoder; mar zegge de-je ze niks. — Erst kos te man gin woord deur de keèl kriege. 't Was krèk of ze-n 'm toegeschroefd zat. De bleeke kèls stonde mar te kieke. Eindelik wierd vaoder zien eige meester, nam de pet af, wèverde mit te hand en zei: „Nee, kèls! 't is mien tied nog niet. Gellie most mar liever weer vertrekke. Simon-blè." (Da beteikent, geleuf 'k, ien 't Fransch zooveul as „as-te blieft"). En meteen viel-i van zien eige zeivers. — Toen-i weèr bij kwiem, lag-ti mit te kopienmoeds schoot. Ze liet 'm aon 't eèk-fleske ruuken en waschte-n 'm de slaope mit brandewien en sprietste-n 'm waoter ien 't gezich. — Toen is-i 't bed ien gestumpert mar kreeg 's nachs de kattedraole koorse, —woeiend. En hij het t'r 'n maond of drie, vier hard ziek aon gelege. — Zoo waor 'k hier zit! Za 'k verzinke!" — We waore nog niet op ons verhaol gekomme, toen de deur ope goenk. De vrouw, die anders nog al haok op te tand het, gaf 'n schreeuw van wa-ben-je-me. — Mar wij hadden 't al gezien, dat 't Knèlis van Dbute was. Hij bleef aon de deur staon, stampte de onnuttigheid van de klompen en vroeg: „Wat is hier te doen?" „O niks, hou zuut mar, de vrouw is 'n bietje zenuw-echtig. Aorië kin had nè krek 'n verhaol gedaon van 'n geestelike verschijning aon zien vaoder. — Mar gij, Knèlis, kumt, asof ge geroepe bint. — (iij mot ons is vertelle, hoe 't toch eigelik mit-tien zwarten Hoeve van ollie zit." „Jao, jonges," zeit Knèlis, „daor doe 'k nou liever gin praot van. Ge behoeft zókke dinge niet uut te blaffe." „Gij bint tr ok altied zoo geheimzinnig mee. Kom t'r nou is mee veur den dag. Wij hebbe hier mekaore allerlei historische geschiedenisse zitte doen en die-je daor (da was ikke) het nog nooit 't verhaol van de zwarte Hoeve gebeurd. — Kom, ge mó nou nie zoo héél zien!" — „As 't dan mit alle geweld mot, dan mot 't ok mar," zeit Knèlis, terwijl-di 'n stoel vat en d'r zitte geet. „Zoo-as gellie wit, wone wij nou al ien gin twintig jaor meer op te Hoeve, 't Wierd ons daor te gortig af. En nao ons wou d'r niemes meer huize. Ze hadden 't t'r niet op. Nou, um kort te gaon, vroeger was 't alles best op te Hoeve. We heurde niks en zagge niks en hadde nèrges erg ien. — 't Is pas begonne, toe dejuffer, die 't spul toekwam, gesturve was. Ze had ien 't testement bepaold, dat 't altied ien de fremilie blieve mos mar de èrve (mien vaoder was mar zet-boer, da wit-te wel) de-jen 't toch van de hand. Tege de laotste wil ien.... Op 'n aovond kumt mien vaoder deur de gang, mit 'n brandende keers ien de hand. — Fuut! — de keers uut. Tochte dee 't nie, dus begreep vad t'r niks van. Hij stak te keers weer aon. — Fuut! — alweèr uut. — Toe veur de darde keer. — Alweèr 't eigeste. — Mien vaoder was 'n gerisselevierde kèl en daorum riep-ti mar ien 't wilden eweg: „Is ta nou haost uut! Want ta begint mien nou is tevervèle!" — En toe was 't uut ok. — Mar we zouwe d'r meer van mèrke! Mien zuster had 'n binne-kwaol en mos gedurig onder de deikes. 's Aoves laot, toe ze op te opkamer ien de bedstei lag, heurde ze duidelik, dat t'r iemes mit 'n kleed aon deur de kamer en langs t'r bedgordiene liep te sluupe. Ze docht, dat 't een van de zusters was. — Mar, toe ze d'r de volgende mèrge naovraog naor dee, wa-se giesteren aovond nog zoo laot op te kamer hadden uutgespoókt, toe vernam ze, dat t'r niemand gewest was. — 'n Andere keer, 't was ien 't jaor drie en tachentig, wierd t'r deur 'n koppel dieve hier ien de buurt veul koórn gestole. Mien vaoder was laot naor bed gegaon en kos te slaop niet best vatte. Tegen 'n uur of twee schrikt-i uut 'n haoze-slaopken op. Hij stootte moeder aon: „Heur-de niks?" smuuspelde-n-i d'r zachjes ien't oor. Jao, moed heurde-n-'t ok. Nè krek, of ze boven op zolder bezig waoren um de èrte mit 'n houte schoep ien 'n schèpel te scheppe. — Vad had 't t'r erst niet erg op begrepe. Moed zei: „Blijf mar liggen" en zoo. Mar eindelik begos 'm da gemier te vervèle. „Zou 'k mien eige laote bestèle zonder 'n vin te verruure?" docht-i. „Jao mar iens geheel nie!" Hij stond op, schoot te boks aon, vatte-n-'t gelaoje geweer van de wand, stook 'n lantèrn aon en stapte-n-op te kouse-voet naor bove. Hij smeet te deur van de zolder open en — jaowel, hoor — niks te zien! Alles lag krek zoo-as 't altied lag, gin ert van zien plek! Moed sting beneje mit te pook verrig. Mar 't hoefde nie. — 't Griezelèchtigste van alles gebeurde dartien dage laoter. Da 's moèder overkomme. Op 'n aovond, da-se d'r allemaol uut waore, heurde ze boven op zolder iemes loope. „Da 's zékers te meid, die achter ien gekommen is en nou naor bed geet" docht-ze. „Wacht, ik mot te bödschappe veur Hent te booi nog op geve." En zoo stapte ze naor bove. D'r was licht Op te kamer van de meid. 't Viel deur 'n reet van de deur. Toe moed t'r op aon liep goenk te deur open en — — gin meid mar 'n lange gedaonte kwam d'r mit 'n zucht uut. Hij liep mit 'n licht ien de hand raokelings langs moèder heèr, keek t'r vlak ien 't gezicht en zei niks as „hë", toen-i langs kwiem. Hij goenk mit 't licht te kraokende trap af en moèder bleef ien 't donker staon. — Hoe ze benejen was gekomme, da wiest ze eiges nie meer. — Ze kreeg dikke been van de schrik en kos 'n dag of wat nie loope. — Eindelik begon da gemier ons de keèl uut te hange. — Gaot t'r mar aon staon! — We goenke verhuize. Mar, jong, die léste nacht! Om 't half uur zette de hond 't alder-akelikst op 'n huile en meteen kroop-i mit te start tussche de been langes te grond, d n hoek ien. — Dan duurde-n-'t efkes en nao 'n hortje heurde we allemaol 'n helsch lawaai, 'n kloppen op te deuren en vensters, van belang. 't Was helder maonlicht en wij konde boven uut t zoldervenster d'n heelen hof waorneme; mar te zien, niks hoor! Zoo bleef 't de heele nacht deur aon de gèng. Ieder half uur weer van voren af aon. — Of wij blij ware, toe de dag aon d'n hemel kwiem! Toe was 't meteen uut ok. Mar die léste nacht ien de zwarte Hoeve, die vergète we niet al worde we zoo oud as Malthuselem!" — Toe Knèlis zien verhaol uut had, liep ons allemaol de griezel over de rug. We hadden 't t'r niks op, da we de duustere nacht nog ien moste. Mar, da hilp nie! opbrèke moste we. „Ik gaoj!" zei Goosje snuf kordaot. „Wél te ruste." „Ik gaoj ok!" zei Aobie kin. „Slaop wél." — En zoo trokke we d'n één nao d'n ander af. — Laoter hè 'k geheurd, ta Nulleke spierts onderwegges zien eige 'n ongeluk schrok, toe d'r 'n kalf de snuut over de heg stak, waor-di langs kwam stulpere. Hent t'n ézel, as 'n echte dulpes, trapte-n 'n kaoter, die aon de sloótskant op te kiekvorsche-jacht uut was, op te start. — De kaoter miek 'n marrejauw van belang. En Hent t'r van deur! Jong, wa kös-te kèl kuute! — D'n volgende mèrge stond te zon weèr helder aon de locht te scliiene. Toe we mekaoren op te weg tege kwieme, schaomde-we ons 'n bietje. Nulleke spiertste van de pruum en zei: ,,'t Is mien al te kiender-echtig af!" 't DEMESKE. VII. 't DEMESKE. 't Is aondoenlik um Jup mit zien dèrnje aon de hand langs te weg te zien trekke. — Hij 'n lange, moeie kèl, zoo'n bietje schoft-èchtig ien de rug; en zij 'n klein, teer pupke, nè niks. Al jaore lang is Jup weduwnaor en al jaore lang hèt-i mit zien dèrnje allinnig ien 't kleine huuske, waor de wilde wingert tegen op kruupt, gewoönt. 'n Bietje onbekökt was Jup getrouwd en hij had t'r dan ök gin haos aon gestriekt. — Eiges was-ti nie jong meer en de vrouw had al lang ien de stad gediend, toe Jup zin ien d'r kreeg. Op te kermis had-i ze ien de gaote gekrege. En, toe ze samen 'n toerken of wat ien de mallemole gezeute hadde, traktierde Jup Mie op 'n glaoske rood mit suuker. 'n Bietje giebeltjes gemakt, dat had-i, mar rond d'r veur uut gekomme, nee-je, da nog nie. Nao 'n dag of watte trok Jup te stoute schoen aon. 'n Zwart half hèmke mè kraole veur, 'n stijle pet op, 'n manchester boks aon, zóó uutgedost stond-i veur 't mooie heere-huus, waor Mie diende. Erst mos-ti efkes rikraoien, of-i 't waoge zou, urn aon de glimmende kopere belleknop te trekke. Mar toe wierd-i astranterig en lapte-n-'t-'m. Nao 'n poske heurde-ni heel achter uut 'n lange gang iemes op pantoffels aon komme sloffe. En, toe 't vlak bij was, toe kon 't niemes anders as Mie eiges zien. Jaowel, heur, ze miek 'm de deur los en Jup vroeg 'n bietje verlegen-èchtig mar toch risseluut um is 'n woordjen of wat ien 't partekelier. — Mie liet 'm ien de keuke en 't trof krek dat t'r kammeraod d'r op uut was. 'n Kupke koffie mit zuut (Mie lag t'r 'n Stakebrandje bij) had Jup keraosie gegeve. En daorum begon-i mar ien èns: „Mie, dèrn ik hè sjeniejigheid ien ou gekrege. En nou kwam 'k vraoge, of ge nog niks gemérkt had?" Mie kreeg 'n kleur, da ge d'r de piep op aonstèke kost. Ze goenk aon de scliolk zitte plukke en toe kwam 't t'r eindelik uut, da-se Jup ok wel lij-je mocht. Mit te praot was 't nou uut; nou most 't tot te daod komme. En, umdat Jup nie wiest, hoe-di 't 'm anders lappe zou, vroeg-ti vlak ëweg: „Wille we dan mar daodelik beginne?" Zóó waore ze aon mekaore gekommen en mit te Mei same getrouwd. Van d'r spaor-cente had Mie 'n dekselsche mooie mahonie-geschilderde kast gekocht. — Die steet mit te spulle d'r ien nou nog daor gunt ien d'n hoek. — Mar 't verging Mie nie best ien d'n trouwdag, 't Was tobben en dokteren van d'n ersten dag af aon. Ze was, zoo-as Jup ta nuumt,'n bietje onganzerig „mar ik lag mar nie veul mit 't vrommeske te erremoeie." Mit t'n uiver stonde ze zoowaor toch op 'n goeien voet. Want 't volgend jaor ha Jup wa jongs bij de vrouw: 'n dèrnje, 'n heel klein dèrnje. „Mar drie punjes" zei Jup, die 't daodelik gewoge had (natuurlik héél veurzichies), mit 't touwke um 't liefke aon d'n haok van 'n punder opgehange. Umdat ta dèrnje zoo min was, daorum prakke- zierde Jup t'r de naom „demeske" veur. Wat tat eigelik veur 'n woord is, da begriepe wij gin van alle, mar we vuule best, wa Jup t'r mee hè wille zegge. Moed was nao de bevalling ziender oogen achteruut gegaon. En 't duurde nie lang, of Jup stond mit 't dèrnje op zien erm bij de ope kiest. Toe wiest-i niet, wat-i beginne mos. 't Dèrnje kende moed, die daor zoo bleek en zoo stillekes lag, nog bést en stook te èrmkes naor d'r uut. Mar Jup most zien eigen umkeere. — Zóó kon-di nie blieve zitte, docht-i erst en daorum had-i 't dernje bij 'n buurvrouw uut besteid. Mar, wa dee 't lilleke wief? — Um 't kiend 't schreèuwe 's nachs af te leere dee ze mosterd en peper aon de luts! Zoo'n bluut-je! Daolik had Jup zien demeske weer thuus gehaold en het ze verder eiges gevoeierd: lammetjes-pap, brokke mè room. — Erst blaozen en pruuve veurdat-i 't lèpelje ien 't kleine moeleke stopte. — Ien zien ei ge bed-stei op te plank had-i 'n kripke getimmerd en daor lag 't demeske 's nachs ien. Dan had-i 't bij de hand, as 't aon 't schreèuwe goenk. -n Nachtliehje ien n glas patent-olie stond bij zien bed op 'n stoel. En de klok tikte d'n heelen nacht deur. Hij het t'r heel wat mee afgetobd! Dan had 't kiend tand op 't borsje; dan was 't neusje verstopt en dan weèr wat anders. Toen 't demeske groöter wier, toe lei vad, as-ti d r uut mos, t aon n touwke um de poot van de taofel vast. Zóó het Jup vort gesukkeld en zien dèrnje groot gebrocht, Wat 'n schik veur vad, toen-i ze bij 't meesterken op te school brenge kos. Erst ha-se erg te keer gegaon. Schreeuwend was-se in de bank gaon zitte: mit-te hèn-jes veur de oog dorst ze nèrges naor te kieke. Toe ze uutgeschreèuwd was, begon ze ok is efkes langs de hand te loere en toe knikte d'r 'n jungske tege d r. Gaauw de hand weèr veur de oog! — Mar, toe ze nog weèr is loerde, knikte-n-'t, jungske weèr. — En zoo was-se langzamerhand op t'r verhaol gekomme. — Nou zit ze al ien de darde klas. Mee-keere mag 't demeske visite doen mit-te kiender uut te buurt. Zoo n stuk of zes zeuve bij mekandere. \ ad griept erst veur 'n dubbelje beschuut bij d'n bakker en daor geet 't heèr! Snoepelaod mit beschuutjes! En spullekes naor venant. Erst „piep zeit te muis" en laoter op t'n aovond lotto- of schimmelspul. — Eindelik mot-te wuunder, die 't demeske van vad op t'r vèrjaorsdag gekregen het, 't hok uut en ze kumt t'r eiges mee aondrage um 'm te vertoone. Ze kan 'm zoowa nie beure, want 't ding is haost nè zoo groot as 't dèrnje eiges. Mar, da duu niet, ze vat 'm um 't lief, en hij wit nie béter, of 't heurt zoo, dat t'r mit 'm ge-oozekt wordt. — 't Demeske houdt iezend veul van vad! As ge tege schoftes-tied de kamer ien kumt, dan kun-de d'r mestentieds achter de kachel zien zitte: mit 'n blaauw-gestrèpte scholk veur en 'n zwart jurksken aon, de dunne beenjes stèken ien klömpkes mit 'n leerke d'r over heèr en bungele langs te poote van de stoel. Dan is ze zooveul as bezig um de pot veur vad te koke en klaustert op 'n stoel um te kieken of 't boere-moes haost gaor is. Tege da vad thuus komt, zet ze twee diepe borde op te taofel en leit t'r 'n tinne pik-vork mit 'n lèpel bij. Dan loert ze mit graojige eugskes 't vensterken uut, of ze-n 'm ok al op te weg ziet. — As-ti thuus kumt, dan kruupt ze dichies bij 'm en trekt 'm aon de knoope van zien jas, da vad t'r aondoenlik over wordt en mit te keèl schrape mot. — Ze past op vaoder, da wit ze best, en ze gleuft, da moed dat ok wel wit. Want veur 'n poske was t'r 'n buurvrouw èrg ziek geworden en 't zou nie lang meer duure, of ze mos stèrve, had d'n dokter gezeid. Da wiest 't demesken en daorum goenk ze op 'n aovond, toe vad nie thuus was, ien de schemering naor de zieke buurvrouw toe. Ze trok aon d'n déken en zei: „Buurvrouw, k gleuf, da gij d'r nie lang meer wèze zult." „Nee, kiend, da gleuf 'k ok niet," had de buurvrouw gezucht. „En gao-de gij dan daor naor toe, waor moed naor toe gegaon is?" De buurvrouw zuchtte weèr 'n keer. „Dan wou 'k ou 'n boodschap meegeve, vrouw, — aon moeske. Of gij, as ge ze tege kumt, is vertelle woudt, da, vad en ikke èrg naor d'r verlange mar dat ikke goed op vad pas en da-se d'r daorum mar nie bezürgd over mö wèze, hoe wij 't hier make." 'n Paor uur laoter was te vrouw gesturve. En 6 toe meinde-n-'t dèrnje dat te boodschap onderwegges was en d'n volgenden mèrge, as ze wakker wier, wel bij moed wèze zou. — As gellie deze kant is uut kumt, dan motte Jup en zien demesken 'n keer op gaon zuuke. — Vad is 'n bietje eenzelverig geworde. „Ik zing d'r nie van" zeit-i en meint daormee, dat-i nie mit Jan en alleman over zien eenzaam léve praote kan. — Mar. as Jup mérkt, da ge hart veur 'm het, dan wordt-i al toeschieteleker. — OTJE DE KUUPER. VIII. ÖTJE DE KUUPER. Mien groötvaoder is burgemeister gewest. Nog zoo 'n ouwerwetsche. Op n goeien dag ('t is al 'n heelen hort geleje) is 't gebeurd, dat Ötje de kuuper bij 'm kwiem en zei: „Burgemeister, ik wou 'n deunje gaon trouwe." „Mar Ötje, hoe kun-de da nou prakkeziere? Gre het nè krek brood veur ouw eige. Wa zou-de d'r nou nog n vrouw bij vatte? 't Is te umgekeerde wereld: wie d'r een vatte kunne, die vatte d'r geen en die d'r geen vatte kunne, die vatte d'r een." „AVil ik ou is wa zegge, burgemeister? Liever vrouw en gin brood as brood en gin vrouw!" „Jao mar, jong, 't boek is vol!" „Dan mot t'n burgemeister mar 'n nei boek van de plank haole," reclamierde Ötje. Toe was t'r niks meer aon te doen en toe het mien groötvaoder Ötjen en de vrouw iengeschreve. — Jong, jong! wat zal de kèl d'r nog duk aon gedocht hebbe, dat te wieze burgemeister hum zoo ten beste geraoje het. Want, wat 'n gemier, wat 'n geërremoei, wat 'n genits! Ruzie ielken dag en 's nachs d'r bij. Erst mit te vrouw allinnig en toe mit te dochter ok al. Nou is te vrouw zoowa bliend. En de dochter is zoo te zegge nie wies; ze lupt te trekke mit 't ééne been. Mar mit zien bei-je kunne ze Ötje terdeeg op te rug komme. — Bij Aorië kin had 't huushouwen 'n kamertje gehuurd, veur zeuve stuuver ien de weèk, mit 'n zoldertje d'r bij. As Ötje, die altied 'n domme mar 'n eerlike mins is gewest, 's Zaoterdags 's aoves aon Aorië de huureentc wou betaole, dan kreeg-ti weer smeèr van de vrouw. Die versnoepte de cente liever mit te dochter. En Ötje had gin huurcente en gin piep tabak en gin stukske spek, heel niks. Alles afgèven aon de vrouw en eiges nie half genoeg te ète. De kèl wiest t'r niks anders op te prakkezieren as dat-i mit t'n boer, bij wie die errebeijerde, accordierde um mar ien de kos te komme wèrke. „Want thuus had-i 't meer as slecht, éten uut waoter en zout."— Eindelik kreeg Aorië kin d'r d'n buuk van vol. Toe de vrouw hum, as huusbaos zijnde, ha deurve veurhouwe, dat-i hollie spulle van de zolder stool, toe het-i 't ze liege gehieten en ze meteen op straot laote zette mit 't heele boelje. Blikslager, de veldwachter, is t'r aon te pas gekommen en die het 't. 'm handig gelapt. En nou zitten Ötjen en de bliende vrouw en de gekken dochter op straot. Zóó mar op straot! 't Erremzaolig zootje huusraod hadde ze erst èrges neer geprakkezierd. Mar da was poldergrond gewest en toe hebbe de poldermeisters ze daor ok Sweg gedaon. Eu nou ligge ze bij de school onder de groote liendeboom, tusschen 't brandspuithuusken en de muur van t kèrkhof ien. — We hebbe d'r allemaol n erm hart over, benamelik over Ötje. — n Stuk of wat stake het-i ien de grond geprakkezierd en daor overheer 'n mat mit wat strooi d'r op. Mar, mins, we hebbe zoo 'n slecht weèr van 't veurjaor! Régenen en sneèuwen en hagele dat 't duut, ongemekkelik. Meer as Mertsche buitjes, za 'k mar zégge. En ien die natst, daor zien ze nou aon 't ligge gekomme. Al van verleje Maondag veur acht dagen af. De ermmeisters zien d'r op uut gewest um rond te kieke (tot Huüsse toe) of ze ok 'n kamerke koste viende, waor ze de minse onderdak zouwe brenge. Mar niks leeg, heur! Eergiesteren aovond stürmde-n 't van geweld en toe kon de pestoor 't toch nie goed hebbe, dat tie minse daor mar onder d'n blooten hemel lagge. Toe het-i 't zóó overleid, dat Ötje bij d'n boer ien de schuur zou slaopen en de vrouw mit t'n dochter het-i eiges ien 't achterhuus opgebürge. Tegen 'n uur of acht kwieme ze d'r op los trekke. Ötje veurop, um de vrouw en de dochter toch nog zooveul as thuus te brenge. Toe-di ze aon 't ligge had, achter 'n ouwe piano-kiest van de pestoor, toe wou die nog hartelik zien ok en de vrouw mit zien jas toe dekke. Mar 't lillike wief smeet te jas de deèl op en zei: „Gao-de gij mar. Gij kunt vur mien part te pip kriege!" — Toe het Ötje de jas mar weèr aongetrokke. — Um negen uur is te pestoor komme kieken, of se binne waore. „Bèn-de daor vrouw de kuuper?" vroeg-ti um d'n hoek van de deur. „Jao, meneer pestoor, ikke-n-en mien dochter Tonia." „Nou, wel te ruste dan! De meid zal ou 'n kumke koffie mit 'n botteram brenge." „Houw is efkes! Meneer pestoor, houw is efkes! Ge duut te deur toch niet op slot, wa?" „Nee vrouw,hou zuut mar! Ik doej deklink t'rmarop." „0, daor zou 'k 't anders niet èrg op hebbe. Zoo mit gin licht of niks." — De pestoor kan die vröllie natuurlik niet altied te leziere houwe. En wij weten ok nie, wa we beginne motte. Aobië kin is blij, dat-i 't zootje kwiet is en ze hoeve niet te denke, da-se bij hum ooit weèr ,,'n poot ien de kamer zette." — Nöl de kleermaker, zooveul as 'n neef van de vrouw, het eiges erremeraosie zat ien huus, um de kiender te drossiere. En anders is t'r niks leèg. Dus, wie zal d'r raod schafte ? Giestere kwam juffer Mina bij mien d'r over praoten en die zei: „As we is 'n sprei of 'n keuje verlotte? Zou dat ok kunne helpe?" „Mar mins, zeg ik, „dan hed-de ze ummers toch no°- Ö niet aon't zitte? We zulle d'r 'n andere mouw aon motte passé." „Wit-te wat?" zeit-te juffer toen. „Lao-ve ze zoo lang ien 't brandspuithuuske doen." Dat was nogal aordig bedocht en 'k bin daolik naor d'n burgemeister gestapt en die hè 'k t'n affaire-n-uut te knup gedaon. Mit te wethouwers is die d'r toe op los getrokken en het te tobbers veur gesteld um as noodhulp d'r ientrek ien 't huuske te neme. Mar, jawel heur! Da was-se te min af. „Mein-de gellie da wij 't arrestanten-hok zouwe betrekke? lens geheel nie!" — En nou is 't vandaag al weèr zoo'n sneèuwigen dag. En iederen dag buute is t'r één, mot-te mar rèkene. Ik denk da we d'r mar 'n kaveet neer zulle zette. Ötje ziet t'r slecht uut. Hij het overal jukte, zeit-i tege mien. „Hij mó mar scheuzeke."En as te vrouw en de dochter nie zók-ke lee-je vröllie waore, dan zou 'k mit hullie ok te doen hebbe. Mar nou motte ze 't eiges mar wete. Jao, van Ötje, da kan mien spiete. 'k Heb 'm d'r nie naor gevraogd, of-ti nog altied meint: „Liever vrouw en gin brood as brood en gin vrouw." — DRIK. IX. DRIK. Dkik is al mee 't miserabelste schepsel, da ge ou \eur kunt stelle. Van binnen en van buute. Of ze ongelukkig is of slecht, da weet 'k eigelik nie. Misschien wel van beijes. Wanneer ge op te weg 'n hoop poeterige kleer, dik opgeblaoze, mit 'n gemeine kop t'r boven uut, tege kumt, dan kun-de d'r over rèkene, dat ta Dkik ls' As n dier, dat um hulp schreèuwt, roept ze ou aon. Hartelik en toch akelik. — D'r stiefmoèder stuurt ze d'r altied op uut um cente te verdiene mit verkeerde dinge. As ze niks mee thuus brengt, kriegt ze mit te pook op te rug, doffe slaag. Mit slaag en mit slechtigheid is Dkik de grond ien gewérkt. — Zeuve kiender het-se gehad. V an wie allemaol, da wit-se eiges nie meer. — Stuk veur stuk zien ze dood gegaon op 'n paor na. Want te stief-moèder stopte ze ëweg, achter op deèl bij 't vèrkeshok. En daor krepierde de bluutjes van honger en van kou en van de vunzige, bedompte locht. Tweehebbe d'r tot nog toe 't leven afgebrocht. I)'r oudste en d'r jongste. D'r oudste is nou vieftien jaor, 'n idejoot, 'n gevaorlik sësjet; groot en zwaor en sterk as 'n kèl. Mar toch pas vieftien jaor. Zien groötmoèder is gek mit hum en lüpt mit 'm aon de hand te trekke langes te weg. Dan het-i schik. As 'n kiend wiest-i overal naor en mot t'r um lache: „wa, wa, wa!" En d'r naor griepe mot-i ok al. — Aon de hand van groötmoèder is-ti nogal zeeg; mar jong, hij kan zok-ke lillike buije kriege! Mar groötmoèder kan 'm baos. Ze griept 'n hout en sleet t'r op los: op zien kop, op zien erms, op zien bors, waor ze-n'm mar rake kan. Da duu nie. Ze slüpt 'm naor de deèl en smiet 'm ien 'n hoek. As-ti daor 'n poos geleuge het en 'n halven dag niks over 't hart kriegt, dan wordt-i wel weèr muujzaam. — 's Aoves kumt-i mit 'n rood beschreèuwd gezich veur d'n dag sluupe. — 't Kleine bluutje, zien zuske het-i ien de erms. Hij vat 'n homp roggenbrood van de plank en hurkt mit t'n hummel op schoot bij de kachel neer. De ')i okke van t brood weèkt-i ien werm waoter en voejert zóó zien kleine „möpke". — n Paar daag geet 't weèr goed. Mar da duur nie lang. Lestent kreeg-ti 't erst woejend ien 't heufd. Bar slecht wier-i. Eindelik viel die van zien eige zeivers. En toe die bij kwiem, toe goenk-ti te koor van belang. Erst ien huus en toe naor buute. Bij de put van d'n buurman liep 'n klein dèrnje van 'n jaor twee, drie. Dat viet-i bij 't röksken en beurde-n't bove de put. Mit 'n schrèk kwiem de moeder 't huus uut stürmen en kon 't kiend ne krek nog vast griepe, veurdat 't te laot was. — Toe most t'r 'n end aon komme. D'n domenie is tn burgemeister op gaon zuuken en docht, dat-i d'r meteen klaor mee zou zien. Mar, jaowel heur! da goenk zoo gemekkelik nie. Nao veul vijven en zesse zeit t'n burgervaoder eindelik: „Och! Domenies overdrieven altied! Da leere ze 's Zondags op te prèkstoel." Nou begriep-te gelliewel, dat tien burgemeister zien eige tot te „verlichte" rekent. Op te rederijkerskamer kan-i woejend aondoenlik veurdrage, benamelik van Multatuli. Mar aondoenlik veurdragen en aondoenlik zien, da 's lang niet 't eigeste. — Zoo hebbe we d'r erst nog 'n poos mee hen motte tobbe. Mar enteleke tied begreep te raod toch ok, dat 't uut most zien. — De veldwachter is gekommen um de jong te transportiere naor 'n idejööte-gestich. Die veldwachter is 'nwieze, kalme mins en daorum had-i 'n tuutje mè plèskes ien de zak gestoken um de jong ien de spoorwage zuut te houwe. Mar dat ha gin ens gehoeve. Want te stumper had 'n schik van belang, dat-i mit 't mooie bruine pak van de dejaokenie op reis moch gaon. Hij danste-n-as 'n vullen ien de wei. Mar mit Dkik had-te veldwachter 'n èrm hart. 'n Kwartier lang het ze achter 't huif-karreken aon gesjokst en schreeuwde mar: „Mien kiend! mien kiend! 'k Zie 'm nooit weèr! 'k Zie 'm nooit weèr!" En de jong begreep t'r niks van. Hij zat achter ien 't karreke smuk te kieken en te lache. — Zoo kwiem 'k 't gedoe tege. Drik t'r achter aon, mit te haor los, klappende ien de hand: „Mien kiend! Mien kiend! 'k Zie 'm nooit weèr!" „Kom dèrn," zeg ik, „gaoj mee." En 'k viet ze ondei d n erm. Erst hè 'k ze bij 'n buurvrouw binne gebrocht en 'n slukske barnsteen laote drinke. Toe bm 'k 'n uurke mit t'r rond gaon huuje. 'k Heb ze laote kieke, dat te bloesems weèr aon de boom kommen en heb gezeid, da we toch wel is bétere dinge te wachte zien. — Mar, jong, jong! de eerde het t'r nog zwaor aon te beure. — 7 DE DOODGRAVER. X. DE DOODGRAVER. Zie-de gellie da kleine, witte huuske daor gunterd aon de sloótskant staon? — Daór woönt-i, Hent te doodgraver. ,,I) n ulling" nuume ze-n-'m, mar ik zou 'm liever „de marmot" gehiete hebbe. Want, as-ge-n-'m op te weg aonspreèkt, clan kruupt-i as zoo 'n dierke vlak bij ou en begint te risseniere mè gaauwe bewegingskes, die-di ou mit zien rechter èrmke naor de kop smiet. Umdat 't zoo'n klein menneken is, zie-de niks van m as zien snuutje mit 'n paor slimmen eugskes onder de pet uut en 'n punt-baortje op te stropdas. Zoo 't menneke, zoo 't huuske. Hij kan d'r nè krek ien. 'n Klein deurken en één raomken ien 't front; op zij 'n halve-manslengte hoog en midden ien zoowa twee. 'n Höfke mè wat uiversbloemen en leège pèlmkes d'r ien en 'n sloot t'r umheèr. Die sloot da's èrg gemekkelik. Want daorin kan de vrouw van Hent, as-ti aon 't graven is gewest, zien modderige boksen uutspuule. As-se èrg smerrig binne, dan leit ze ze aon 'n touwke vast en laot-se 'n halven dag ligge. Dan trekt 't smeèr d'r wel uut. — De vrouw van Hent is 'n bietje vremdig. Da kumt, umdat t'r vaoder ze as kiend egaol mit te pet um de oore gefleèrd hèt. Ze kan ien ééne keer zoo mar um niks gaon zitte schreèuwe. „Die Mie van mien," zeit Hent dan, „is nog dommer as 't achterend van 'n vèrke." Da zeit-i um Mie 'n bietje te trooste. Kiender hebbe ze niet en daor mot-te ök mar nie naor ienformiere. Dan wordt Hent vuil. „Ge mö nie vraoge, waor nie-d-en is!" zeit-i dan. — Da's net krek andersum as bij zien bruur Stève. Die hèt 'n schot vol mit blage. As ge aon Stève vraogt: „Jong, hoeveul hed-de d'r nou wel bij mekandere?" Dan steet Steven op, zet te pet af en zeit: „As 'k ou is prissentiere mag. Ikke-n-en de vrouw hebbe samen acht kiender gefokt. En gin eene kwaojen is t'r bij!" Dan zet Stève de pet weer op en gaot t'r zitte. — Kum-de bij Hent 'n bietje naobere, dan neuit-i: „vat n stoel." — -Tong, hij kan zoo risseniere! En as ge over stèrven en begrave begint, dan kumt-i los. „Dnk zat hè 'k staon schreèuwe ien 'n graf, da k make mos en dan docht 'k: mèrge gij, Hent! Nie, dat ta bietje botte mien wa schèle kan, — nog nie zóóveul! (en meteen smiet-i 't mes, dat op taofel leit, 'n end ewèg). — Mar, 't zal d'r dan toch op aonkomme veur 'n mins. 'tls hier mar 'n posken en dan ....?" Door al da, graven en prakkezieren en rissenieren is Hent 'n exterateur geworden; en domenies pundere kan-i as-t n beste. D'n onze daor het-i nie veul mee op: „Heur-de ooit 't woord verkiezing ? — En preèkt-i de drie stukken en d'n tweeweg zuuver? Lang nie-d-alle keer! — En slaot-ti ou plat veur de grond? lens geheel nie! — Ik zal d'r de klömpkes nie meer veur aon trekke! Ik heb t'r nie zoo misselijk veul mee op as 'n deel." Daorum het Hent ,,'n döörnepak" aon, zoo-as-ti da nuumt en daor meint-i mee, dat-i zich overal aon haokt, wa niet ien orden is. As-ti dan ok nie mit alle geweld bij d'n domenie wèze mot, dan hoef-de niet te denke, dat-i d'r komme zal. Mar, as 't mót, dan mót 't. En dan is t'n domenie ok nogal 'n aordige mins. 'n Poske geleje het-i hum zelfs 'n borrelje gepresentierd en toe docht Hent, dat-i toch wat zegge mos, al wist-i nie zoo krek, wat 't wèze zou! — „Gezondheid!" da vont-i wat al te familjaor. Toe zei-di mar: „Hozanna, domenie!" en liet 'm schiete. De segaor, die-di kreeg, deet-i ien de pet um veur 's aoves te bewaore bij de vrouw. — Deze wienter het Hent 'n heel bietje gegrave. Want „slappe wienters, vette kerkhove" zooas wij da zégge. — En, as-t'r iemes dood geet, dan wordt Hent 'n veurname mins op 't dèrp. Dan lupt-i mit 'n hoogen hoed en mè schoen en mit te Zondagsche boks aon 't heele dèrp af. Ien zien zwart katoene handschoen, plat aon de toppe, het-i 'n pampierke vast en daorop staon de name van de minse, waor-di wèze mot. Dan zal-di ou niet aonsprèken onderwegges! Al trefte-n 'm ok 'n uur ver van ouw huus, op weg daorheer um aon te zegge, dat die-jen of die-jen 't het afgeleid, — hij het gin praot veur ou. Niks as „gë-mèrge". Want zoo'n boodschap kan-i alleen bij ou aon de deur kwiet raoke. En da 's meines heur! Want ongeloge: veur 'n poske kwam Nul, de kleermaker, hum is tege. D'n vörigen aovond had-i Hent te Zondagsche boks, die-di krek aon had, afgelèverd en daorum vroeg-ti neis-gierig: „Lóp-te wel mekkelik ien die boks, mien jong?" — Mar Hent dee gin spreèk weerum, hij stook allinnig mar de vinger ien de locht: zooveul as: jao! — As Hent zoo 'n dag ien de weèr is gewest, dan trekt-i 's aoves te Zondagsche boks weèr uut en de vrouw bergt zien ouwerwetschen hoogen hoed ien de deus, 'n zakdoek d'r overheèr. — Dan kriegt-i 'n flodderboks van de spieker, liaolt 'n ouwe schup en n lantèrn van de deèl en trekt t'r op uut. Op 't kèrkhof is 't stil, overdag mar benamelik 's nachs. En alleen 's nachs graaft Hent. Dan hoef-t'r zich verders niemes zenuwechtig over te make. — Erst mot-i mè zien lantèrn de plek zuuke. Da 's nog zoo heel gemekkelik nie. Want wij soort minse zette gin kruis of dingen op te grave. Da kost ummers twintig gulden aon de kérk en dan hed-de d'r nog niks veur. As 't 'r een is, die veur d'n èrme begrave wordt, dan kumt-i daor gunt achter de heg te ligge; mar 'n veurnamere hier aon deze kant. — Nou het Hent de plek gevonde. Hij zet-te lantèrn op te grond en steèkt mit-te spaoi 'n langwerpig vierkant ien 't gres af. Dan vat-i de platte schoep en schept te zoo-jen op. En dan mar grave. Nao 'n uurken of 'n ding is 't afgeloope — en dan leit 't zwarte gat de nacht deur te wachte. — D'n volgenden merge trekt Hent te Zondagsche boks weèr aon. Want um tien ure worde de vrinden aon 't stèrfhuus verwach. Eén veur één komme ze aon zeule, de hand onder de pande van de jas; 'n korte vierkante boks bove de schoen, d'n hoogen hoed aon. D'n hoed zette ze hier of daor neer. As-ge plek te kort kumt, dan kunne d'r hier op te doodkiest ok nog wel 'n paor staon. Nou zitte we allemaol: de dragers op te geut, de faomilie en de vrinde hier ien de kamer. De bliende staon op 'n kiertjen en d'r kumt nè krek 'n zonnestraol deur heèr schieten over 't zwarte lijkkleed op te kiest. — Veul zegge doen we nie. De miste kèls zitte mit-te been opgetrokke op t'n onderste sport van de stoel: de naoste faomilie bij mekaore langs te kachel. Eén mit te zakdoek, 'n vierkant lepken opgevouwe, ien de scholk; 'n ander het 'm vast aon de punt en laot 'm verders mar as 'n straol waoter uut te pomp langs te been schiete. Om half elf brengt Hent, die buuten op wacht hè gestaon, d'n domenie binnen en die geèft te naoste faomilie ielk 'n hand. Dan gaot-i d'r zitte, vat t bïebelboek en leèst 'n stukske veur. As-ti aondoenlik begint te worde, dan heur-de hier en daor n zucht of 'n snik of één van de vröllie begint akelik te grijne. Nao n poske kumt Hent weer binnen en vraogt, of t r ok van de faomilie en vrinde benne, die d'n overledene nog zien wille. — Jao, de miste. — Dan vat Hent 't kleed en de deksel van de kiest en dan komme ze d'r umheer staon en kieke naor de stille mins, die daor leit. — Lang kan t nie duure. De deksel mot toe en Hent schroeft één veur één de piepende scharniere d'r op. — Dan zitte wij d'r zoolang umheèr en zegge niks. — De dragers kriegen 'n borreltje uut één glaoske same. — Dan wordt te kiest deur 't raom heèr gestoken en de dragers laojen 'm op 'n hooi-wage van d'n boer uut te buurt. — Ien de kamer dringe de minse zachjes tege mekaoren en kieke veurover onder 't gordien deur de kiest nao. — As alles reè is, geet Hent veuraon staon en dan trekt te stoet, vuutje veur vuiltje, as 'n zwarte streèp de breeje, zandige weg langs. Hoe dichter we bij 't kerkhof komme, hoe duideleker ge de klok kunt heure lui-je. — Zöó het Hent t'r al heel wat naor 't graf gebrocht en as-ti daor zeit: „de vrinden en bekenden worden bedankt veur de laotste eer, aon den overledene beweze", — dan is alles afgeloope. En wij trekken ëweg, 't léve weèr ien. — WOORD-VERKLARING. WOORD-VERKLARING. Allins = hetzelfde. Aloozie = horloge. Aol-scheer — aal-schaar (vischtuig). Astranterig = brutaal. Bank (deur de) — gemiddeld. Bed (ien 't) zitten = kraamvrouw zijn. Bèze-pol = bessen-struik. Bitse — draven (van 't vee in de wei). Blaag = kind. Bleur-kop = wit-kop. Bluutje = bloedje, kind. Boks = broek. Brudsele = braden. Busse = jagen. Drossiere — dresseeren. Duk = dikwijls. Dulpes = stommerd. Duts = deuk. Duu nie = 't komt er niet op aan. Eèk-fleske = azijn-fleschje. Eier (op z'n) komme = op streek komen. Erremeraosie = karwei. Fleèr = klap. Flodderweske — klein waschje. Foepere = op en neer, heen en weer schudden. Gemier = gezeur. Genits = gekibbel. Gesmiespel = gefluister. Geut = soort bij-keuken (met pomp). Giebeljes = grimassen. Graojig = graag. Grei = allerlei goederen. Haos strieke = meevaller hebben. Harte (gezond van) = eetlust hebben. Harteliks (stukske) = hartigs. Héél = stijf. Heistere = hijschen. Hortje = oogenblik. Hutsele = schudden. Ielkendeel — iedereen. Iemes = iemand. lewers = ergens. Jupke speule = voor den gek houden. Juttere = draven. Kardul = wakker. Kaveet = planken hut. Kèl (spreek ongeveer uit kjèl) = kerel. Keraosie = courage. Keuje = varken. Kiepe-krèmer = kippenkoopman. Klabbus = klapbus (kinder-schiettuig). Koejeniere - kwellen. Krek = juist. Krepiere = sterven. Kuusse-man = koe. Kuute = hard loopen. Leed, lee-je = naar. Lempes = goejige, domme kerel. Luts — speen van 'n zuigflesch. Maol = koe. Mier hebben = 't land hebben. Naobere = naburen. Natst = nattigheid. Neis — nieuws. Oozeke = sollen. Pet (aon de) = ergens mee op hebben. Plèskes — koekjes. Poddik = kat met siep-oogen. Poeterig = vies. Pundere = wegen. Remmeistere = rentmeesteren. Rikraoje = overleggen. Rug (aon de) = het land. Schavierigheid = ondeugd. Scheuzeke = krabben. Schikschouwere = de schouders heen en weer schikken. Schier = dun. Schoeks = scheef. Schot = hok. Schrèke = schreeuwen. Schupke = schaapje. Sjokse = zwaar loopen. Sloekert = slokdarm. Smeujig = fijn. Smieze (ien de) = in de gaten. Smuk = frisch, opgewekt. Smuuspele = fluisteren. Snieke - sluipen. Spier (gin) = niets. Spiertse = spuwen. Spijge = spuwen. Stakebrandje = koekje van Stakebrand. Stulpere = struikelend loopen. Stumpere — hakhout verzamelen; moeilijk gaan. Tartje doen = iets doen, wat 'n ander niet kan. Trooje = treden. Tuut je = zakje. Ulling = bunzing. Venant (naor) = naar verhouding. Yerrig — klaar. Vertrampeniere = vertrappen. Voeten ien de eerd = moeite. Vuil — kwaad. Wannelepper = slappe hoed. Waor-doe = pas op. Wèvere = wuiven. Wie-jer = verder. Wit-te = weet-je. Wuunder = mannetjes-eend. Zeèg ~ tam. Zeule = slenteren. Zul = voeder-bak Zuut pek = drop.