AAN WILLEM DEN EERSTEN. 65
Zal hy verraderlyk op u een' aanflag wagen,
Kan hy door oorlogslist niets tot uw' val bettaan. Verfchoon my , 't is de nood die me ongeveinsd doet fpreken:
Schoon gy zo wel als hy den naam verdient van held, In meer dan éénen togt , in dézen, is 't gebleken
Dat hy, als oorlogsman, naast u mag zyn gefield. Zyt gy in ftaatslist ryk, hy is 't in oorlogslisten,
Daarin verwint hy u, als elk getuigen kan: Hoe listig deed hy u in 't veld den tyd verkwisten ?
't Geen gy als ftaatsman zyt, is hy als oorlogsman. Hy fchroomde een kans in 't veld , maar 't was een wyslyk fchrooHy wist, uw nood verëischte om tot den flag te fpoên; Hoe listig, en hoe koel wist hy den flag te ontkomen!
Hy kwam om Bergens wal , niet om uw' wil te doen. By zo veel oorlogskunde, en kennis van belangen,
Ontbloot van goede trouw, als die zyn wit weêrflaat, Is hy volmaakt gefchikt u in den flrik te vangen,
Het zy door oorlogslist, het zy door boos verraad. Daarby beflaat zyn heir uit kundige oorlogslieden,
Eén landaart, kryg gewoon, in 't vuur niet licht verbaasd; Daar tegen is het volk dat wy u zien gebieden
Meest vreemd, geen' kryg gewoon, en faam' geraapt met haast. Voorkom dan uw gevaar, door fpoedig weg te trekken ;
Hou flechts de ftad in 't oog tot dat myn bode keert. Het volgend teeken zal myn' toeftand u ontdekken : Zo Alva toe mogt ftaan 't geen Lodewyk begeert,
E Dan


LYST DER BRIEVEN.
T. VAN OLDENBARNEVELD, AAN MAURITS.
J Bladz. 5
MARIA VAN REIGERSBERGEN, AAN HAAK.' GEMAAL, HUGO DE GROOT.
GILLIS VAN LEDENBERG, AAN JOOST VAK L EDEN BERG. .
DE GRAAF VAN ECMOND, AAN ZYNE GEMALIN NB. • • • * 3*
UACDALENA MOONS, AAN DON FRANCISCUS DE VALDEZ. • • ' 48
LODEWYK VAN NASSAU, AAN WILLEM DEN EERSTEN. • • • 57








MAATSCH. DER NEDERL. LETTERK. TE LEIDEN. Catal. bi.
Geschenk van Tooneelslukken, 1841.


VADERLANDSCHE BRIEVEN.
Tweede ftuk.




VADERLANDSCHE
BRIEVEN,
DOOR
j. N O M S 2.
Te AMSTE LD AM, by WILLEM HOLTROP, MDCCLXXXV.


p


De meester in de kunst van roemryk te oorelogen, Wiens geest de kunst des krygseen' nieuwen luistergeeft.
Die Spanjes haatlyk juk door Neêrlands krygsvermogen, Maar meest door zyn beleid, met roem, verbryzeltheeft, A 3 Sta
J. VAN OLDENBARNEVELD,
AAN
M A U R I T S.


6 J. VAN OLDENBARNEVELDj
Sta toe dat de oude vrind van zyn' vermoorden vader,
Wiens trouw den grond destroonsder vryheid heeft gevest'» Hem, als den grooten zoon van grooten Willem, nader',
En eedlen Maurits groete als zuil van dit gewest'. Die tytel, groote vorst! word u met recht gegeven, Dcor all' wat waren prys op heldendeugden fielt; En wierd u zo veel roems alom niet toegefchreven, Denk dat gy dien ontfangt van gryzen Barneveld. Van hem die, in den loop van meer dan veertig jaren,
De zaken leerde zien in haar behoorlyk licht, Van hem wien niemant ooit den Grooten heeft zien fparen,
Wanneer hy fpreken moest naar de infpraak van zyn' pligt; En die, alleen door zucht voor 't vaderland gedreven,
Toen hy die 't licht u gaf den rang der graaven zocht, (Och! rustte nooit die fmet op vader Willems leven!)
Dien grooten man weêrltond, hoewel ik niets verinogt. Ja, prins! dus is de man dien gy uw deugd hoort roemen,
Die haar geftand zal doen in 't aanzien van 't heelal; Maar die ook uw vergryp geen eedle daad zal noemen,
Schoon'tmooglyk hemzyn'rang, zynhoofdzelf! kosten zal. Die braaf is volgt zyn' pligt .fchoon't hem moog'doodlyk wezen.
De man die waarheid haat is van onéédlen aart. Die zo rondborstig fpreekt heeft mooglyk leed te vrcezen;
Maar, Maurits! is die man by u verachting waard"? Och! dat Gods gunst uw hart voor zulk een drift behoede" Een vorst die eerlykheid bedreigt met ongenac',
Word


AAN MAURITS, 7
Word licht, zelfs eer hy 't denkt, der volken geesfelroede...
En vromen Willems zoon word' nooit Caligulal Door zulk een hoop verlterkt, zal ik te vryè'r fpreken.
Myn eerlyk hart bemint held Maurits teêr genoeg, Om, daar een ftaatsörkaan op hem dreigt los te breken, .
Te vergen dat hy zich naar zyn belangen voeg'. Het fmartmy van een'prins door's Hemels hand verkoren
Ten bouwheer van den troon der vryheid in dit land, (Uw vader lag den grond diens troons!) te moeten hooren.
Dat hy een' twistvuur voed, dat in de kerk ontbrand. Die taal fchyne u niet hard: een vorst die met krakelen
In 't hart der kerk ontftaan zich Hechts ten halve moeit. Voed een vernielend vuur door in 't gefchil te deelen,
Daar naar wat kant hy helt vervolgzucht fpoedig groeit. Doorzoek u: is uw brein, gefpitst op 't oorelogen,
Gefchikt Gomarus legre, of't ftelfel van Armyn, Te fchiften ajs 't behoort? Kan Maurits, onbedrogen,
Verzekren wie van hen tot God 's volks gids moet zyn? Waar' hun gefchil ontdaan van wegens de eêlfte wyzen
Waarop men fchans, of wal, of heir ter neêr kon flaan; Wel verr' dat Barneveld uw' yver zou mispryzen,
Prees hy geen' ander hen dan u ten fcheidsman aan. Doch waarom hebben zy elkaêr fints lang befïreden?
Wat is toch hun gefchil ? Kan ftaats-of oorlogsman Als rechter tusfchen hen , gelyk het zyn moet, treden ? ... Licht dat hun aanhang zelf hen niet begrypen kan!
A 4 Dert


8 J. VAN OLDENBARNEVELD,
Dees roept (leeds dat Gods wootd de twistzaak moet bedechter^
Maar dees weêrfpreekt, die dryfr een Godlyk vast befluit; Wie zal nu in de zaak der beide twisters rechten?
Elk hunner legt Gods woord ter gunst zyns ftelfels uit. Heeft iemant onzer ooit in 's Hemels raad gezeten?
Gaf God één' onzer licht dat hy den twist beflisf'? De mensch vernoeg' zich dan met wal de mensch kan weten,
En zie in kerkgefchll wie zagtst, wie reedlykst is. Doch wien 't wel 't minde voegt in kerkkrakeel te deeler»,
Is hy die aan het hoofd gefield is van een' Haat: Zyn byval vormt een breuk, verr' van een breuk te heelen;
Noch meer, hy vormt altyd meer dan één' onverlaat. De geestlykheid, iri twist gezind het all' te wagen,
Merkt naauwlyks dat een prins in twist baar zyde kiest, Of zal , in ieder land, zich daadlyk trots gedragen,
Bewust dat 's prinsfen kling flechts fchaers een pleit verliest» Naauw* heeft het kerklyk heir een' bondgenoot gekregen
In, 't geen 't met yver zoekt, den waereldlyken arm, Of 't doet zyn meerderheid ftraks voelen allerwegen,
Verr' dat het over 't wee eens vyands zich erbarm*. Wat toch heeft Spanjes grond van ketterbloed doen rooken ?
Een' Torquemadoos drift voor de eer van Romes kerk: Die leera'ar heeft zyn' vorst gedurig voorgefproken,
Als waar' de kettermoord een heilverdienend werk. Zeg niet, doorluchte vorst! dat Romes priesterfcharen
'f Alleen zyn die door 't zwaard haar heerschaucht doen gedandi
Da?


AAN MAURITS. 9
Dat onze geestlykheid dat onheil niet kan baren,
Daar zy beteugeld is in 't vryë Nederland: Het gros der geestlykheid, hier en in alle landen,
Heerscht niet dan al te gaarne, indien het heerfchen kan: En is het geesfelen, het hangen en 't verbranden Het éénig kenmerk juist van eenig' kerktiran ? Die Godsdienstöeffening aan een gezindte ontrukken
Die hunne leer' weêrfpreekt, wat zouden die bellaan Waar' hen vergund een' dolk in 's vyands hart te drukken?
Of konden zy door vuur de ketters doen vergaan? Kunt gy gematigdheid van zulk een' ftoet verwachten?
Neen,vorst! de man die doemt, doemtwylhy niets meerkan, Maar is altyd geneigd om 't geen hy doemt te Aagten;
Verdrukking is de dolk van zulk een* zieltiran. Of, alles wél befchouwd, is vryë leereöntrukking
Aan 't geen van ons verfchilt, niet waarlyk tiranny? Vermoording is altyd een dochter van verdrukking,
Als flechts een prinslyk zwaard haar baring gunstig zy. De kerklyke, inderdaad! fchoon door geen' prins gefteven, Zo 't volk zyn zy' flechts kiest, en hy 't vertrouwen kan, Zal overal zyn kerk 't bewind in handen geven;
En zo veel 't mooglyk zy word hy metéén tiran. Vorst! der Hervormden woede in Gend fchynt u vergeten, . Ten minfte veinst gy dit, zo gy my wedeifpreekt: Het woelen van Datheen moet immers Maurits weten; Wierd niet door hem in Gend de moordzucht aangekweekt?
AS Wat


10 J. VAN OLDENBARNEVELDj
Wat fterveling, hoe wys, kon ooit of ooit verwachten
Dat volk den zielendwang van Rome naauw' ontrukt, Een volk dat om 't geloof zyne oudren had zien Aagten,
Een volk door Alvaas voet, noch kort geleên, gedrukt, Daar 't Inquifitievuur noch voor hun oog moest gloeijen,
Daar 't ketterdoodcnd zwaard in 'toognochglinstrenmoest, Daar 's bloedverwants gekerm noch in hun oor moest loeijen,
Éénmaal vervolgen zoude, als Rome, en ruim zo woest? Wie vormde in Gend het volk tot altaarnederrukkers ?
Wie maakte hen, ten fchrik en nadeel van die flad, Van onderdrukten tot baldadige onderdrukkers?
Eén leeraar, die niet eens een' prins ten fchutsheer had. Kan nu één predikheer, zelfs zonder vorstcndegen,
In kerkelyk krakeel zo groot een kwaad beftaan; Wat kan een gcestJyk heir dan niet al gruwlen plegen,
Stookt eenig vorst de hitte in 't hart der hoofden aan? Dus, blaast de leeraar moord , 't volk word ftraks medepligtig;
Doch door geen hof gefchraagd loopt alles noch tot niet; Maar's prinsfen kleinst geblaas maakt alles ftraks gewigtig,
En ftort veeltyds een volk veel jaren in verdriet. ft Is beter dat een prins geen' Godsdienst ooit belyde,
Dan dat hy voor één kerk met drift in 't ftrydperk treed j Niet flechts omdat de drift der leeraars naar wier zyde
Hy yvrigst helt, terftond 't ontwerp tot hcerfchen fmeed, Maar omdat hy, ontdaan van 't geen we een flelfel noemen,
Nooit in 't gevaar zich vind, dat hy in eenig' ftaat
Ver-


AAN MAURITS. n
Vervolger worden zal van't geen zyn leeraars doemen,
Maar elk gezindte een keur van weg ten Hemel laat. Uw vader, waarlyk groot in 't kundig volkregeeren, Heeft nimmer zich bemoeit met kerkelyk bewint : Wat Rome, wat Geneve, of Wittenberg wilde eeren,
Wie deugdfaam burger was, was vader Willems vrind. Myne oogen zagen hem de Roomfche kerkaltaren
Befchermen tegen 't woên... helaas! myn prins, vanwicn? Van hen voor wie men zegt dat gy u zult verklaren,
Van hen die we onbefchaamd aan 't hof u vleijcn zien, Van held Datheens gevolg,van die Hervormde vrinden,
Die, trots op uwe hulp, in weêrwil van 's lands recht, Een kerkvergadering in Dord licht dienstig vinden,
Niet om 't Armynsch gefchil bedaard te zien bedecht; Maar om Armyns gevolg, bedaande uit trouwe mannen,
Wier yver, wier gebed voor Neêrland werkfaam is, Uit kerk, uit land, wel meest uit hof en raad te bannen ;
Waarom? Dat Maurits zelf liefst naar die oorzaak gisf'. Of zo die fchrandre prins die oorzaak niet kan gisfen,
Dat hy by Coligny zich daadlyk flechts vervoeg': Hy kent haar edel hart; haar uitfpraak kan niet misten . • •
Maar Maurits kent en haar en Barneveld genoeg! Doch eens gedeld, ö prins! dat gy door uwen degen,
Of kuipcry, van Dord een ander Trcnte maakt, En door ééne enkle kerk een' aanhang had verkregen, Die u 't gezag al gaf waarna gy vurig haakt;
Zoud


12 J. VAN OLDENBA RNEVELD,
Zoud gy dan grooter man dan nu in Neêrland wezen!
Denkt ge aan de heerschzucht niet der zelfde geestlykheid ?... Zy, die u vreeslyk maakt, kan zich van u doen vreezen,
Als gy flechts ééns hierna haar 't kleinst verzoek ontzeid. Haar invloed is geducht, haar tong kent nimmer banden:
Soldaat en burger doen wat hen de leeraar zegt. Noch ééns, wie wrong te Gend den dolk in ieders handen?
Verkiest ge een kerklyk juk, voor dat van wet en recht ? Verfchoon dees vryë taal; 't is niet meer tyd van veinzen:
's Lands recht firekt u ten juk, waarvoor gy afkeer voed. Held Maurits is geen man tot fmooring van gepeinzen,
Dan als hy daar in veld, of flag, toe komen moet. Het was niet in uw magt uw grimmigheid te fmooren,
Toen Coligny, die gy tot my om byfland zond Omu, door Neêrlands raad, tot graaf te zien verkoren,
U fchreef dat Barneveld uw trotsch ontwerp weêrfiond. Uw haat te mywaarts bleek, en gy moet my vergunnen
Te zeggen dat die maar', hoe fmartlyk, my voldeed; 't Zyn de êellre vorsten niet die „altyd" veinzen kunnen;
De beste is die tot heil des lands te veinzen weet. Wel! haat my, en noch meer: laat uwe haat my treffen,
Voor veertig jaren dienst, en trouw dit land betoond, Voor 't eerlyk yvervuur dat my u deed verheffen,
Toen door Leicestcrs komst uw ftamhuis wierd gehoond; Voor dat ik u geen' rang die u ten val zou (hekken , Voor 't minst u domplen zoude in haat by volk en raad ,
WH


AAN MAURITS. 13
Wil opgedragen zien, en trouw u wilde onttrekken
Aan angften zonder eind'... haat my, om zo veel kwaad ! Maar ken dan Barneveld, zo flreng een' vyand, tevens;
Hy wil den zoon zyns vrinds niet ongelukkig zien. 'k Heb noch, en dit gaat vast, flechts weinig dagen levens,
En ik bedeed' die best als ik uw fiambuis dien'. Doch eer 't zy raad of kerk , tot Maurits finart en fchande,
Een' gravelyken hoed op Maurits haiicn drukk', Strekk' Barneveld uw wraak vernoegd ter ofFerhande:
Hy wil uw wee niet zien, en 't land op nieuw in 'tjuk. De kerktwist zal gewis uw' toeleg we'nig baten!
Gomarus woel' voor u , verjaag' door u Armyn, (Wiens zagtheid my bekoort,) misbruik' hier toe de (laten,
Vergeefs! zolang in 't land een Barneveld zal zyn. Dit hoofd erkent nooit graaf; zyn juk is hier vertreden!
's Lands vryheid , recht en wet, ziedaar 's lands opperheer! Dit hoofd , dit gryze hoofd! zy van den romp gefneden,
Eer Barneveld op nieuw een' graaflyk meester eer'. Ziedaar tot welk een' prys men hier ten troon kan komen,
's Lands meester draag' den roem, by 't zwaaijen van den ftaf, Dat zyn geweld, of list, het bioed des mans deed flroomen,
Die voor 's volks rechten zich vernoegd ten offer gaf! Ik wil, fchoon gy my haat, en Neerland wik regeeren
Als graaf, in 's konings plaats, (ik fchryf 't met bittren rouw!) 't Onteè'rend denkbeeld noch uit myn gedachten weeren,
Dat Maurits tot dien prys een' troon begeeren zou.
Doch,


»4 J. VAN OLDENBARNEVELD,
Doch, hoe dit wezen moog', laat u myn doorzigt raden: Roei toch, in 's Hemels naam ! niet in het kerkgefcb.il. De menigte bedilt de kleinfie prinsfendaden,
En oordeelt uit een' fchyn te dikwyls 's vorsten wil. Verneem, opdat ge uzelv' van blaam moogt zien ontheven,
Die ieder, kundig van uw heimlyk kerkgewoel, (Hoe fpoort men vorsten na !) op uwen naam doet kleven,
't Gemompel daar uwe eer by 't volk aan ftaat ten doel. Men luistert overal elkander fiil in de ooren,
Dat„gy" den val bedoelt der volgers van Armyn, Omdat zy 't groote ontwerp in 't prinslyk brein geboren,
't Ontwerp der heerfchappy pligtmatig tegen zyn; Dat gy Armyn met vreugd door Gommer zaagt vertreden, In hoop dat 's eerften leere in 't land verboden word'; Dat gy hen die in 't brein een Dordsch Synode fmeeden,
In 't heimlyk tot den val van hun partyën port; Dat als deze overal, als ketters, zyn verdreven,
't Van zelf fpreekt dat gy hen kunt bonzen uit den raad, En hunne plaatfen kunt aan uw Hervormden geven ,
Waarvan voorzeker geen uw groot ontwerp weêrftaat. Men voegt 'er fchimpend'by, wat zeg ik! haatlyk, fteekend',
Dat gy het kerkgefchil zo wonder wél bevat, Dat ge onlangs , met een' vrind van Leidens kerktwist fprekend',
Dees woorden van dien twist tot hem gefproken had : „ 't Is een vervloekte leer' die God ons heeft befchreven, „ Alsöf Hy eenig' mensch vóór zyn geboorte doemt!"
Waar


A A N M A U R I T S. ij
Waarop die vrind aan u ten antwoord had gegeven:
„ Zagt, prins! dat is de leer'die gy befchermt, en roemt." Kan zulk een lastertaal, kan zulk een (nood vermoeden,
Behaaglyk zyn, 6 vorst! aan eenig' man van ftaat ? Moet hy door zyn gedrag dien laster niet verhoeden,
Indien hem , als 't betaamt, zyne eer ter harte gaat ? Wel! prins, het is hoog tyd den laster voet te ontnemen,
Die, daar ze uwe eer bezwalkt, die ik wil zien behoed, Der Nederlandren hart van Maurits zal vervreemen.
Gy ziet dat uw belang alleen my (preken doet. •tGerucht, waaraan, helaas! de Grooten fchaers zich ftooren,
Kan hen gevaarlyk zyn : 'tis waar, 'u's eersteen dwerg, Maar haast een reuzenbeeld, vol monden en vol ooren,
Wier fpraak , en wier gehoor een zandkorl maakt ten berg. Noch ééns dan: laat Armyn en Gommer (lelfels (chiften ,
En ftryden met de pen, of op den predikftoel, Als zich geen hof bekreunt om hunne redetwisten,
Ras zult ge een einde zien aan al dat kerkgewoel; En tevens zal 't gerucht dat u beleedigt zwygen.
Ik heb u vry getoond, dat vorsten die in ftryd Van kerken, aan hun zyde één' kerkdrom willen krygen,
Niets anders doen dan kwaad, en zy doen dat altyd. Doch, Maurits! andermaal, ik zal vrymoedig fpreken ,
Als tot myn' voedfterling, den zoon van mynen vrind, En als uw vrind, wiens trouw u dikwyls is gebleken, En die en u en 't huis waaruit gy fproot bemint;
Die


16 J. VAN OLDENB ARKEVELD,
Die uw vergrooting zocht, noch zoekt, enfleedszal zoeken,
Zo verr' dit met 's lands heil en myne pligten ftrook"; Maar tevens als een man, die zich niet laat verkloeken
Door vleitaal, of gedreig, wat ftorm hem ook beftook'. Hoor my: ftclt u de rang dien gy bekleed te vrede,
Zoekt gy de rust der kerk, bekreunt ge u aan Armyn Noch Gommer, (en dit is al uwer vrinden bede!)
Geen man zal ooit zo groot als gy in Neêrland zyn. AH' wat ik kan beftaan om u te doen beminnen,
Waar flechts myn invloed u kan dienen in den raad, Waar't my flechts mooglyk zy voor u één' vrind te winnen,
Wat ik bewerken kan tot luister van uw' (laat, In 't kort, all' wat ik kan om Maurits groot te maken,
Als (ledehouder, en als hoofd der oorlogsmngt... Myn grootst geluk zal zyn voor uw geluk te waken,
Myn roem zal zyn uw' roem in top te zien gebragt. Doch is 't vermoeden waar, floort ge in de kerk da vrede ^
Zoekt ge in den Leidfchen twist de heerfchappy van 't land, Verwacht zolang ik leve, en 't wigtig ampt beklcede
My toevertrouwd, van my den (ïerkfren tegenfland. Gy kunt door kunstnary my van myn ampt ontzetten,
Gy kunt myn eerlyk hoofd doen bukken voor een zwaard; Defchok eens reuzenbeelds kan licht een' dwerg verpletten ,
Maar'tblyft licht in dien fchok zelf niet voor fchaê bewaard, 't Is waar, myn val zou u een graaffchap kunnen geven ;
Doch, prins! daar is een (lemdie nooit zichfmooren laat,
't It


AAN MAURITS. 17
't Is zy, die op den troon de koningen doet beven;
En daar geen Nero zich in 't fterven van ontfJaat. Slechts één verwyt van haar maakt all' wat leeft elendig.
Zy fpreekt op 't fierfbed flerkst tot wie gezond haar tart. De rang is niets in 't graf, 's volks liefde leeft beftendig.
Wee hem, die grootheid kiest voor een bevredigd hart! Vaarwel. Dit vry gefchrift doet u myne inborst weten.
Een tweede vader is 't die aan uw keuze ftelt, Of gy 's volks vader, of tiran wilt zyn geheeten.
Verkies: den eerften naam, of... 't hoofd van b a r w s v e l d.
s


De groot! eene echtgenoote, in heeten toorne ontdoken,
(Dien ze u beflisfen laat of hy onedel is, U, die zo zy door u alleen word vrygefproken,
's Volks oordeel weinig acht in haar gefteltenis,)
Be-
MARIA VAN REIGERSBERGEN,
AAN HAAR' GEMAAL,
HUGO DE GROOT;
IN ZYN GEVANGENIS,TE 'S GRAVENHAGEN.


M. V. REIGERSBERGEN, AAN H. DEGROOT. 19
Begroet u in ditfcbrift, welks zending word gerekend
Als gunst aan haar betoond. Zo verr' gaat dwinglandy, Die in dit vryë land met bloed haar flappen teekent,
En zeMs haar meesters flaat in 't juk der flavemy! Haar meesters! naauwlyks 't juk des Kastiljaans onttogen!...
Kan 't mooglyk zyn, de groot! dat een bevryde Haat Haar hoofden wraakloos ziet in 't flaaffche juk gebogen !
En aan een' dienaars trots den vryën teugel laat. Sints gy uit myncn arm naar 't moordhol zyt vertrokken,
Ik meen naar 't eerloos hof, beflierd door helfche drift, Sints een geveinsd verzoek u derwaarts wist te lokken,
Verbood men my by u bezoek, gefprek en fchrift; Gy weet dit! En ik durf uit dat verbod befluiten
Dat booze dwinglandy, altyd door vrees bezield, Door wacht in uw vertrek , voor u all' wat daar buiten
Gebeurd is, tot deez' dag, met zorg verholen hield. Hoe licht misbruikt een prins, door eerzucht aangedreven,
Begunftigd met de magt van fiaatsbevordering, Door vleijery van 't hof, fteeds heet naar rang, gelieven,
Zyn grootheid! en verweert dat misbruik met de kling! Wat vind hy fpoedig volk genegen tot verraden ?
Tot fmeeden van bedrog? tot dienst van wreeden moord? Hy word maar al te wel gediend in euveldaden ,
Zodra hy flechts doet zien dat hem haar vrucht bekoort! Och! mogt het nagedacht, myn hugo! éénmaal leeren,
Wanneer 't uw lot verneme en Barnevelds elend',


ao MARIA VAN REIGERSBERGEN,
Hoe noodig 't zy 't gezag ééns enklen mans te weeren ,
Die, mensch en zwak, als zy, 's volks rechten lichtlyk fchend! Wat baat ons nu niet meer Kastiljes juk te dragen ,
Wat baat de breking nu van Phlips ontzind geweld, Nu wy ons fchandlyk zien in Nasfaus juk geflagen ?
Nu Maurits hovaardy dit volk de wetten fielt ? Vergeef me, ö myn gemaal! al die befpiegelingen, Die hugoos fchrander brein onmogelyk ontgaan : Het hart, een hart gedrukt door duizend folteringen,
Zoekt (leeds, doormond, of pen, zich van zyn last te ontdaan. Het redekavelt fchaers by 't loopen van den veder,
't Zoekt in de ontlasting flechts vermindring van zyn' druk. Verlichting van verdriet geeft ons de kalmte weder...
De grootfte is fomtyds klein in grievend ongeluk! Licht zult ge, en 't is niet vreemd.op't hoogst verwonderd,denken
Waarom de trotfe prins, die't all' bediert door dwang, Befloot tot dit gefchrift de vryheid my te fchenken...
Die vryheid is een vrucht der zucht voor zyn belang. Hoor wat my is gebeurd; dit zal u oopning geven
Waarom ik dezen brief myn' iiugo zenden mag ; Zie hoe uw gemalin tot fchryven wierd gedreven ,
En wat een vorst al durft ten deun van zyn gezag. Op gistren was de dag waarop , naar 't welbehagen
Ééns wreedaarts, die u boeide, en wien 's lands juk bekoort, Den gryzen Barneveld het hoofd wierd afgeflagen , Of liefst waarop die held op 't Godloost is vermoord :
Naauw'


AAN HUGO DE GROOT. 21
Naauw' viel dat hoofd.met recht de neerlykfte eerkroon waardig, Op 't gruwzaam moordtooneel, in een verachtlyk zand, Of all' wat eerlyk denkt was onverfchrokken vaardig
Ter doeming van den wrok van Neêrlands dwingeland. Het is alsof de flag die Barneveld ontzielde,
Die (lag, bereid ten (leun van wetteloos gezag, Metéén de vrees in 't hart van 't zuchtend volk vernielde,
En de Oppermajefteit dien flag flraft door den flag. De dwingland, door dien fchok, dien hy niet dorst vermoeden,
(Zó zwaait de tiranny geblinddoekt byl en zwaard!) Kreeg eensklaps naberouw van zyn bloeddorftig woeden;
En 't is zyn vrees alleen die nóch myn' hugo fpaart. Ik zag toen de avond viel my in ons huis omringen,
(Men fchaamde zich, zo 't fcheen , die laagheid by den dag,) Door een' geheelen hoop verachte hurelingen;
Waardoor uw gade zich , op 't fchaarntloost, dringen zag Tot fmeeking aan den prins, voor u, om lyfsgenade!
Tot fmeeking aan een' prins die zelf een dienaar is4 Genade voor een' man die 't land ten beste raadde!
Had uw Maria recht tot fpyt, en ergernis ? Maar oordeel of 't myn' toorn' niet billyk moest vergrooten,
Toen dat verachtenswaard', dat omgekochte rot, My dreigde dat uw bloed in 't kort zou zyn vergoten;
't En zy myn fineeken u onttrok aan 't hoffchavot, Welk gruwzaam praaltooneel van trotfen Nasfaus fchande Noch (laat, voor 't oog van 't volk , op'tStaatfche binnenhof: B 3 Men


22 MARIA VAN REIGERSBERGEN,
Men fchetfte my de groot daar reeds ter offerhande,
Van hem die Barneveld geworpen had in 't fiof! De liefde, droefheid, fpyt, de toorne en 't mededoogen,
't Werkte alles op één' tyd op dat gevoelig hart, Dat, fier op hugoos deugd, met nu go os lot bewogen,
Altyd zyn fmart vermomde, en Maurits had getart. Byna wierp eedle toorne alle andre drift ter neder,
Hy was gereed zichzelv' van allen band te ontflaan: Maar zucht voor hugoos eer gaf my de kalmte weder,
En nam de list te baat om hem ten dienst te ftaan. 'k Begreep dat zo myn toorn' voluit waar' los gebroken,
(Vecltyds eene eigenfehap van een opreeht gemoed, Maar meest een ongeluk!) dat ik zou zyn verftoken
Van 't middel om uwe eer voor fmaad te zien behoed. Men zou voorzeker my het fchryven niet vergunnen,
Indien ik, éénsflags, ruw, het voorflel had vervloekt, Onmooglyk zou myn pen u onderrichten kunnen,
Van 't geen een eerloos hof tot uw vernedring zoekt, 'k Bedwong me, en fprak: 't is hard genae' te moeten fmeeken
Voor een' doorluchtig man, die flechts zyn pligten deed: Genade heeft flechts plaats waar wanbedryven fpreken;
Zeg my, wat wanbedryf de groot voor 't hof beleed. Is zyn bekentnis daar; gy zult zyn Reigersbergen,
Wier fleren aart gy kent als wars van boos bedrog, Gewis niet zonder vrucht genadefmeeking vergen....
Beklagende een' gemaal, mint zy hem echter noch !
Zo-


AAN HUGO DE GROOT. 23
Zolang zy evenwel haar' hugo moet beklagen,
Niet om zyn wanbedryf, maar om zyn ongeluk, Zal 't haar onmooglyk zyn vergiffenis te vragen
Voor hem , als had hy deel aan eenig gruwelfiuk. Gefmeek voor een' gemaal wisn ik niets zag verrichten,
Dan 't geen in 't vaderland geroemd word overal, Behalven by den prins.... Dit fmeeken waar' betichten;
En wil men dat ikzelf de groot betichten zal? De prins , of wel zyn raad, zy fchelmenrot genadig;
Tot noch toe is de groot by elk een fchuldloos man. Wie om vergifnis fmeekt verklaart zichzelv' misdadig.
Wie de onfchuld fmeeking vergt verklaart zich voor tiran. Voor my, ik kan de groot niet in zyne eer verkorten.
Hy ftond de vryheid voor, hy mint zyn vaderland, 'k Zag liever fchuldloos hem door 't zwaard ter nederftorten,
Dan dat hy fchuldig fcheen, en leven zoude in fchand'. Want leven zonder eer, welk een elendig leven! I Wie dat verkiest verklaart zichzelven eereloos. Nochtans ik wil uw' eisch, uw' drang voldoening geven,
Mits eerst my blyk' dat zelf de groot dien weg verkoos. Het zy my vry vergund myn' echtgenoot te fchryven.
Zo hy, die best zich kent, met ernst befluiten kan Tot fmeeken om genaê voor hem my aan te dryven;
En vind ik hem een' zwak , of een' misdadig man, Straks zal ik Hollands (laat, (geen' prins, zyn' dienaar!) fmeeken,
Dat die den blooden man, of fchelm , genadig zy.
B 4 Aan


24 MARIA VAN REIGERSBERGEN,
Aan my zal 't daarna (taan zyn vonnis uit te Ipreken :
Hy leev' dan voor den prins, maar nimmermeer voor my. Een prins die enkel pleit met ruiters en foldaten,
Die Barneveld, de groot en Hogerbeets bedroog, De vryheid werpt in 't zand , en Hollands eedle (laten
Veranderde , en een rot dat op zyn wenken vloog Heeft in de plaats geftelt, daar rechters uit durft kiezen,
Wier hart Toledoos woede en Vargas laagheid heeft, Wier uitfpraak, ('s prinfen wil!) het leven doet verliezen,
Of wreed de vryheid rooft, aan wat den prins weêrflreeft j Ik zeg, een prins zo groot, zo menschlyk , zo rechtvaardig,
Omringd, gevleid , gediend van zulk een' vrindenftoet, Is , by die vrindenrei, noch zagt één halsvrind waardig,
Die zich ontè'ert, wiens hoofd door fmeeken is behoed. Hiermeê nu heeft uw gade al 't hofgebroed verzonden ,
Dat gaarn', den prins ten diende , u zo verr' zag gebragt, Dat door uw gade zelf uw glori wierd gefchonden ;
Want zo zy voor u fmeekt, zyt gy by 't volk verdacht. | Hoe :t zy, men fielt in u een laffe zucht voor 't leven;
M^itblykt, want, inderdaad, ondanks myn fcherpe taal, Men heeft tot dit gefchrift de vryheid my gegeven, Op hoop dat u myn drang tot laagheid overhaal'. Die Helling dat gc als fchelm het leven zoud verkiezen,
Die hoop dat door myn' drang de hofwensch word' vervuld,.., Die (telling en die hoop doen my 't geduld verliezen !
Jk brand van toorn'! dien gy gewis niet doemen zult,
Gy


AAN HUGO DE GROOT. 25
Gy kunt, ö myn gemaal! van uwe gaê niet vreezen,
(Ik zoude u onrecht doen, zo ik 't vermoeden kon!) Dat ik het hoföntwerp ooit zal behulpfaam wezen ,
'tWelk, door Belang gediend, verfchrokken Dwang verzon. Gy merkt hoe dwinglandy, zo laag, als wreed in 't woeden,
Verfoeid om 't gruwelftuk aan Barneveld begaan, De fchaê zich toegebragt arglistig wil vergoeden;
Deswegens dringt haar drang my tot dat fmeeken aan. Dan kreeg de trotfe prins, gedekt door myne bede,
Waarop die dwingeland u ftraks het leven fchenkt, Den roem van goed te zyn ; en zyner vrinden rede
Meet dit als grootheid uit, by 't volk, dat weinig denkt. Maar zou uw leven dan 't gefchenk van Maurits wezen ?
Wat recht heeft toch op u die dienaar van den ftaat?... De groot ! wat edel hart zal ooit het fterven vreezen,
Als 't leven gunst moet zyn, van 't voorwerp van zyn' haat ? Op gisteren wierd het bloed van Barneveld vergoten,
Dat bloed dat als een daauw den vryheidsgrond verkwikt; Het kweekt in vryheidstuin een' reeks van heldenloten, 1 Wier fchaduw', door den tyd, de oranjevrucht verdikt: Maar wist dat ceriyk bloed, op 't punt zelfs van teftroomen, Van fchrikvoormoordfehavot,voor zand.voorzwaard.voorbeul?
]s in held Barneveld genaêbede opgekomen?
Neen ! in zyne onfchuld fiechts zoekt hy in 't fterven heul. En wat deed Ledenberg, gedreigd door fokeiingen?
Die lïeun van vryheidstroon koos 't graf voor fchandc en pyn: B 5 H*


2fJ MARIA VAN REIGERSBERGEN.
Hy dorst, vol moeds, het daal zich in den gorgel wringen !.»
En zou myn hugo ooit beneên die helden zyn! Neen' neen! wie aan den dienst der vryheid zich durft wy den,
Een hoofd is van 't gemeen, dat hem hun heil vertrouwt, Moet voor een vry gemeen grootmoedig kunnen lyden:
Zyn hoofd zy voor 's lands heil gelyk een. „ Niets" befchou wd. Ziedaar door welk een drift uw gade word bezeten!
Zie hoe haar drang u noopt tot dringen om genaê! Sterf, zo gij derven moet, maar met een vry geweten,
Eu tree op 't martelfpoor denBarnevelden na. Ilct Ncêrlands volk leeft vry, 't is eerlyk; 't moetfzo derven :
De dood zy hen min wreed dan een gehate boei; Het fpreke als 't fchuldloos is van geen gcnaêverwerven;
Neenldat cer't eerlyk bloed,ter fchand'buns dwinglands,vIocij'! Het week voor Phlips geenszins , zou 't nu voor Maurits wyken ?
Zou 't wislen van tiran? noch naauw' van banden vry!... Zo Maurits hccrfchcn wil, hy hcersch' hier over lykcn, - En dat ons lyk zyn' troon ten eerden drempel zy. Veel liever myn' gemaal , hoe ik hem min, verloren,
Dan dat ik, op den drang zelf van zyn' dwingeland, Myzelf op 't fnoodst zou zien ten werktuig uitverkoren
Dat hem,voor 't oog des volks,zou domplenin defchand'! 't Is hard om fchande of graf voor 't geen men mint te kiezen;
Maar wat moet dreelendst zyn voor 't hart vol edelheid, 't Beminde ontcerd te zien? cf 't roemryk te verliezen?
't Alom te zien veracht? of om zyn deugd befchreid ?
Myn


AAN HUGO DE GROOT. 27
Myn hugo oordeel' zelf! Ik durf van hem verwachten
Dat, om myn' toorn', myn list, myn fierheid, en myn' moed, Hy , zo dit mooglyk zy , my meer dan ooit zal achten...
Ten minfte keurt zyn hart myn' ftouten toeleg goed! De toeleg is gelukt om u te mogen fchryven.
Nu weet myn echtgenoot hoe thans de zaken (taan: Hy ziet waartoe het hof my loos tracht aan te dryven, En dat de moord aan hem de handen niet durft flaan. Voorzeker, (voor het minst ftaat ons die trek te vreezen,)
Zal 's prinfen laffe ftoet, die my met fpyt vervult, U dringen, om uw gade, uzelv' onwaard' te wezen,
En dat gy, haar ten troost, genade fmeeken zult. Maar.Huco! ken haar thans min teder dan rechtvaardig!
De groot was altyd groot in trouw en ftaatsbeleid; Hy zy met recht den naam van Grooten dubbeld waardig,
Door groot te zyn in nood, en door (landvastigheid. Die hoop (trekt my ten troost in 't wee dat ik moet vreezen;...
Neen! my ftreelt eedier hoop! Licht raad gy wat die zy: De Hoogde Majefteit zal onze Redder wezen!..
Ja! teêrgeliefd gemaal! myn hart voorfpelt het my! Vaarwel! Door zo veel hoop in 't moedig hart gefleven,
Dat u onvatbaar acht voor 't vleijend hofvenyn, Kus ik in 't hart uw beeld, dat eeuwig daar zal leven. Blyf uw Maria waard'... Steeds hoopt ze u waard' te zyn


GILLIS VAN LEDENBERG,
UIT ZYN GEVANGENIS, IN 'S GRAVENHAGEN; AAN ZYN EN ZOON,
JOOST VAN LEDENBERG.
Noch fchrik, noch treur, myn zoon! a!sgy dit fchrift zult lezen, Neen ! gy hebt ftof tot vreugd : want als gy dit ontfangt,
Zal reeds uw vader vry van 't juk zyns dwinglands wezen, Van kerker, pynbank, (mart, en alles wat hem prangt.
Dc weg dien Ik verkies om al myn wee te ontkomen, Is zo misdadig niet als hy u mooglyk fchyn':
't Geen


G. VAN LEDENBERG, AAN ZYNEN ZOON. 29
»t Geen by den burger word als misdaad opgenomen,
Kan voor een'ftaatsman deu gd.voor 't minst geen ondeugd zyn. Elk fterfling is gefchikt in zekren kring te leven.
Waarin hy zich beweegt, naarmate van zyn' ftaat; Elk' leefftand is een perk van pligten voorgefchreven,
Gelyk aan elk planeet de kring waarin hy gaat. De vorst, dc hoveling, de ftaats- de burgerleden,
De krygs- de handelsman, 't heeft all' zyn redenwyz': By dézen word een daad een' pligt te buiten treden,
By génen is zy waard' dat niemant haar mispryz'. De ftaaisman moet op meer en grooter zaken letten
Dan de amptelooze man; dus heeft hy ruimer baan Aan 't hof, en grooter recht de grenzen uit te zetten
Der zelfvergunning, dringt 's volks heil hem daartoe aan. Dat heil, myn grootfle pligt, myn grootst genoegen tevens,
Heb ik altyd bedoeld, met zorg daarop gelet, De vryheid voorgedaan, en nooit op 't pad myns levens
De grens van zelfverlof misdadig uitgezet. Maar Maurits, voortgefleept door denkwyz* van de hoven, Dorst, na zyn yzren vuist den Staat zyn magt ontwrong , Zich onvergeeflyk veel in 't land veröoreloven:
Hy was het die my boeide, en my ten grave drong. Door zyn barbaarfche list in 't kerkerhol gefmeten,
Met Hoogerbects, De Groot en gryzen Barneveld, (De laatfte is reeds gedoemd, dit zult gy zeker weten,) Leed niemant meer dan ik van 's dwingkn.ïs wreed geweld.
De


3o GILLIS VAN LEDENBERG,
De zon, die God vergunt aan boozen en aan goeden,
Dringt niet haar ltralen nooit in myn gevangenis: Uw vadsr ziet haar nooit zich langs haar loopbaan fpoeden,
Dan als hy word verhoord daar Nasfaus bloedraad is. Zo wil een vorst in magt Godzelven gaan te boven,
Als hy door vleijers word gelyk een God befchouwd; Door, fchaamtloos en ontmenscht.zyn' medemensen te ontrooven
't Geen God den boozenzclv' op 't aardryk niet onthoud. Myn fpys is walgchelyk , myn legplaats is elendig,
Een flaauwe lampflraal glimt in 't moordkot dag en nacht. Zó heeft uw vader reeds, ten loon zyns pligts, beftendig,
Veel weken achteréén , zyn leven doorgebragt. Terwyl geen andre troost hem byblyft in zyn lyden,
Dan een onfchuldig hart, de grootfte fchat op de aard'! De vryheid voor te ftaan, een moedig dwang beflrydcn,
Is misdaad by een' vorst die heerfchen wil door't zwaard. Myn wachters, door de hoop op amptcn ingenomen,
(Een lage en laffe ftoet!) verzekren , fchimpend', my Dat nimmer Ledenberg deez' kerker zal ontkomen ,
't En zy hy zich beticht' dat hy misdadig zy. Men dringt me ik zal De Groot en Hoogerbeets bezwaren,
Ik moet betichter zyn van ccdlen Barneveld, Ik moet myzclv' en hen voor fchelmenrct verklaren,
Rechtvaardigende op 't fnoodst een rechtbank van geweld. Uw vader heeft dien eisch heldhaftig afgeflagen,
Gelyk die daad betaamt aan ieder' eerlyk' man;
Hy


AAN JOOST VAN LEDENBERG. 31
Hy zocht veeleer zyn lot met lydfaamheid te dragen ;
Maar die ftandvastigheid beleedigt 's lands tiran. Die held, ten einde raad, heeft door zyn hurelingen
Den eisch ter pynbank reeds op 't kunstigst toe doen flaan : Op morgen zal dit lyf de wreedfte folteringen,
Naar 't vonnis van den raad der boozen, ondergaan. Ziedaar den ftaat.myn zoon! waartoe ik my zag brengen!.
Ik zou betichting doen, daar ik geen misdaad weet! 6 Zoon! zal Ledenberg zyn' levensdraad veriengen,
Ten dienst der dwinglandy? of rekking van zyn leed? Wat uitzigt heb ik toch in een noch langer leven,
Géén, dan dat yslyk is, of fchandlyk buiten maat: Wie weet wat in myn pyn worde op 't papier gefchreven,
Door een' baatzuehtigen, en omgekochten raad ? De toeftand wel befchouwd , de zaak op 't best genomen,
Men teekent zuiver aan all' 't gene ik zegge in pyn, Zal dit my ooit of ooit de elenden deen ontkomen?
Zal myne oprechtheid my niet fchadelyker zyn ? Waar ééns een rechter zwoer te kerkren, of te Aagten,
Dat is , waar baatzucht praalt, die van geen vryfpraak weet, Wat is daar voor den man in kluisters ooit te wachten?
Niets, dan een dood vol fchande, of meerdering van leed. De baatzucht, die flavin van dwangzieke opperheeren,
Tot heerfcheres gemaakt op eenig' rechterftoel, Is als een blind gemeen, toevallig aan 't regeeren; 't Staat all' by haar aan drift, en niets aan 't recht ten doel.
Ze


32 GILLIS VAN LEDENBERG)
Ze is zonder bloeddorst wreed , en zonder haat wraakvoedend',
Dat is, zy moord, zy boeit, doet alles om zichzelf: Ze ontrukt Gerechtigheid haar zwaard , misbruikt het woedend',
Met koelheid, fchoon zy deugd een' poel van rampen delv'. Beklagenswaard' de man die wreed zich ziet gedrongen,
De klaauw dier hofnarpy ten doel te moeten fiaan ! Gelukkig is dc man die, door haar boei bedwongen,
Den heldenmoed bezit om zich daarvan te ontdaan! Door vryheid , en natuur ziet hy zich 't pad gewezen ,
Waar langs hy ras de klaauw des hofgedrochts ontgaat: Zyn moedig hart hebb' flechts het derven niet te vreezen!
Ziedaar hem vrygefleld van 't woên van eigenbaat. Maar , zee me eens, waarde zoon! is dan het menschlyk leven,
Wanneer men 't wél befchouwt, zo ongemeen een fchat, Als doorgaans, in 't gemeen,'t aan ons word opgegeven ,
Alfüf't het grootst geluk des dervelings bevat ? Bchoeftiger dan 't vee word de arme mensch geboren:
'tVee brengt meest dekfel meê',demensch verfchynt hier naakt, Doet fchreijend' zyn behoefte in 't eerde tydftip hooren ,
En word, als in gevaar, met zorg, met angst, bewaakt. Hy leeft als wezenloos een' gantfehen reeks van dagen,
Zyn weerloosheid verëischt elks hulp een lange poos; Zyn hand is hem onnut, zyn voet kan hem niet dragen ,
Zyn oog, zyn oor, 't is all' voorlang hem nutteloos. Zyn mond is onbekwaam tot fmeeken, en gebieden,
Men voed hem als een dier: die nare ftaat verdwynt;
Gc-


AAN JOOST VAN LEDENBERG. 33
Gevoelloos zag hy zich tot noch den tyd ontvlieden,
Waarna geen beter Haat en tyd voor hem verfchynt. Dan acht hy 't voor een pyn wanneer hy iets moet leeren,
Ziedaar zyn' eerden last! En wat is zyn vermaak? Wy zien hem van het één zich tot het ander keeren,
Hy leeft als in een' droom, mint alles, zonder fmaak. Maar eindlyk komt de tyd, gelyk men 't noemt, der reden;
Waar is dan zyn geluk? Hy ziet zich onderdaan Van fchepfels zyns gelyk; men noemt die Overheden;
Dees duid men hem met ernst ais aardfche goden aan. Te Pera zegt men hem, dat, wil hy zalig wezen,
Hy, voor zyn leven lang, den Koran volgen moet, Te Rome zegt men hem , wil hy Gods toorn' niet vreezen ,
Dat hy dan 's pausfen leer' befchouwe als 't hoogde goed. Te Wittenberg zal hy van Luthers volgers hooren,
Dat wie dien leeraar volgt alleenlyk zalig word; In Zwitferland , dat wie Calvyn niet heeft verkoren
Tot leidsman van zyn ziel, zyn eeuwig heil verkort. In Neerland, fints een prins het diendig heeft gevonden
Voor zyn belang en roem, dat hy Armyn verdrukt, Vertelt men dat Gods eere onzinnig word gefchonden,
Door alles wat niet blind voor Dordrechts delfel bukt, En, 't geen verbazendst is, altyd, in alle landen,
Te Pera, Rome, hier, in Duitsch-en Zwitferland, Heeft ieder geestlykheid de zaligheid in handen,
Voor 't minst heeft elk van haar de waarheid op haar hand.
C Zo


34 GILLIS VflAN LEDENBERG,
Zo word de zoon alom getrokken door den vader,
En dees trekt weer den zoon, wanneer hy vader word; (Zo volgt de dog zyn' heer!) fchaars onderzoekt men nader
Een opgedrongen leer', fchoon ze ons verdand verkort. Zo flyt in zelfbedrog de mensch de jonglings jaren!
In 't eind', hy word een' man: waar is dan zyn geluk? In zorgen? kwelling? last? in arbeid ? in gevaren?
In kranktens? fchyn vermaak ? in luttel vreugd? veel druk? Zo nadert de ouderdom, de vader aller kwalen,
Die naauwlyks is gefchikt tot vorming van een' wensch. In 't eind', de dood genaakt, en doet ons grafwaarts dalen.
Vergeten is die groote, en vrygeboren mensch! Ziedaar, geliefde zoon! dien eedlen fchat! dat leven!
Die hoogde weldaad! die onfehatbre Hemelgaaf! 6 Gy! doet u de jeugd langs roozenpaden dreven,
Wees wys: dat nooit uw hart zich aan die fchim verflaav't En wat is toch de mensch tot hoogen daat gekomen?
De dwaas roemt zyn geluk, gaapt hem verwonderd aan. Heeft hyniet eindloos meer dan't dechtdegraauw te fchroomen?
Hoe duur komt menigmaal hem de eerlykheid te daan! Gelyk de zwakke mensch door delfels word getrokken,
Waaraan 't gebruik zyns volks de zaligheid verbind , Zo laat hy door 't gebruik in alles zich verlokken:
Hy waant in 't all' zich ziende, en is in alles blind. Voor my 'k heb grof gedoold by myne ftaatsverheffing,
Myn vrinden nevens my... 't Juichte all' om myn geluk!
Wat


AAN JOOST VAN LEDENBERG. 35
Wat is de flerfling blind! geen onzer had befeffing
Dat ééns myn hooge rang my domplen kon in druk. Nu hangt myn leven af van Maurits, en zyn vrinden,
Wie gaf hen recht daarop ? Zyn zy niet voortgebragt Als ik? Wat gruwzaam recht kan dus de mensch verbinden»
Dat hy zyn hoofd moet zien in zyn' gelykens magt? De mensch is overal in waarheid vry geboren.
Der menfchen lafheid voert der grooten magt in top, Bepaalt die magt als recht, doet dat als grondrecht hooren:
De ware wyze fchort die wreede rechten op, Belacht die, ziet het volk, gefchikt voor zweep en teugels,
Gedwee in 't flaafsch gareel; (dit's diendig voor 'tgemeen!) Der wyzen vuist en geest heeft in de boeijen vleugels,
Waarop hy 1 juk ontfnelt, dat hier de trotfen fmeên. De dwaas deed dwinglandy op 't leven magt bekomen,
En ftond , op 't hoogst ontzind , die magt haar af, als recht. Heb ik geen magt op my, door haar op my genomen?
God gaf my die,- waarom die magt my dan ontzegd? Maar, buiten dit, myn kind! de ftaatsman zie zyn leven,
Wil hy een eerlyk man, een burgerdeunfel zyn, Als waar' 't hem niet voor zich, maar voor zyn volk gegeven J
Hy denke als held, en niet als 't volk, geleid doorfchyn. Wy zien voor 't heil des (laats den braven krygsman derven,
Hy heeft zyn huid verkocht ten diende van zyn land; De ftaatsman moet, in nood, zyn leven kunnen derven;
't Is aan 's volks heil, als dat des oorlogsmans, verpand.
C a Waï


3ö GILLIS VAN LEDENBERG
Wat raakt hem hóe hy fterv' ten dienst van vryë lieden?
Hy breng' zichzelven om, (hoe ftreng die ftelling zy,) Kan hy door zulk een dood zyn land meer byftand bieden,
Dan door zyn levenzelf... Dit ftaat een' ftaatsman vry! Myn leven kan voortaan één' man flechts dienftig wezen,
Wiens wraak het nutloos maakt ten dienfte van myn volk, Die me in den kerker doet een daaglyksch flerven vreezen... ;
Ik kus myn vryheid grootsch op 't fpits van mynen dolk! Die ligt thans nevens my, terwyl myn wachters flapen.
'k Verborg dien fteeds met zorg voor 't volk myns dwingelands: Ik druk dien aan myn hart; myn fchat is nu dit wapen,
Dat my verlosfen zal van 't woên eens vloekgefpans. Het roept geflaég my toe: „ Gryp moed! Hechts weinige uren
Zult gy noch in dit hol een prooi uws dwinglands zyn. ,, Gy zult, door myne hulp, geen rampen meer verduren.
„ Geen pynbank deert u iets, als 't morgenlicht verfchyn'. „ Een leven vol elende, een' flag des zwaards te ontfangen,
Of ééne fneê van my, die u aan beide ontheft... „ Verkies, om van uzelv' grootmoedig af te hangen,
„ Of van één' medemensen, wiens wraak u fchandlyk treft i , Uw' meesters ftaatsgeheim, dat nooit een prins moet weten,
,, Loopt geen gevaar door pyn te vallen uit uw' mondf „ Zo ge u toont waard' te zyn dat gy het hebt bezeten,
En eer de dood verkoost, dan dat ge uwe eeden fchond. „ Eén fneede, of floot, alleen! en gy zyt buiten vreezen „ Dat pyn, ten val des flaats, door drang uw' mond ontwring
,, 't Geen


AAN JOOST VAN LEDENBERG. 37 \
„ >t Geen Maurits in't ontwerp tot heerfehen nut kon wezen, " „ Of hem van dienst kon zyn tot 's volks vernedering. „ Het zwygen voegt aan 't ampt dat men u ziet bekleeden : „ Myn byftand make u groot, door zwygen in uw' valt „ Loopt niet uw tong gevaar by 't foltren uwer leden,
„ Dat menschlyk zwak haar iets ontwringen kan, of zal, „ 'tWelk by een' raad, die reeds met bloed zyn flappen teekent,
„ De vryheid, Barneveld, De Groot, of Hoogerbeets, „ Nadeelig zy ? voor 't minst als misdaad word' gerekend? " „ En 's raads partydigheid bleek die niet zigtbaar rééds ? „ Gy dient, door toe te flaan, u en 's lands helden tevens,
„ De fchoone vryheid meest: ge ontgaat éénsflag de wraak „ Die Maurits nemen zal op u , den tyd uws levens!
„ Wees groot: ontruk dien prins dat voor hem zoetst vermaak. „ Doe meer: maak door uw dood dat hy zich ftorte in fchande ;
„ Want hy verricht gewis dat fchaars barbaar verricht: „ Hy neemt ontwyfelbaar uw lyk ter offerhande;
„ Waardoor hy Nasfaus huis voor lang een fchandzuil fticht. „ Zo veel is u vergund! Zo veel kunt gy verrichten 1 " „ Uw hoofd is 't land onnut, uw dood dient Neerland nu. „ Noch ééns, één fneede, of floot! Gy zult uw land verpligten. ' „ 'tGeen misdaad is by elk, is heldendeugd voor til" ó Myn geliefde zoon! bemoedigd door die rede... ' Ik hoor gerucht!... Welaan! 't verlostuig in de hand !.. Eén woord noch, en daarna... de gorgel wacht de fneede: | „ Indien ik héb gedwaald. ..ik dwaalde uit zucht voor't land 1"
è
C 3


D E
GRAAF VAN EG MOND,
UIT DEN KERKER., TE BRUSSEL; AAN
ZYNE GEMALINNE.
6 Dierbre wederhelft! 6 Leven van myn leven!...
Hoe heeft die naam weleer ons hart met vreugd vervult! En hoe moet deze naam thans u en my doen beven ?
U, die na morgen my dien niet weêr fehryven zult? My, die op heden u voor 't laatst dien toe kan voegen ?
Doch tot myn' laatften fnik zal op myn lippen zyn! Wat is de mensch! 't Geen nu op 't hoogst hem kan vernoegen,
Strekt morgen hem, helaas! ter doodelykfte pyn. Sabine ! ó moet de loop der ondermaanfche dingen,
Voor dienaars van de deugd, en flaven van het kwaad, Dan zo éénvormig zyn in zyn veranderingen,
Dat hy fomtyds hen beide op 't felst met rampen (laai? Wat zeg ik? Grooter blyk van onrechtvaardigheden
Geeft die geduchte loop, zelfs meer dan al te veel: Hoe dikwyls zien wy deugd door ongeluk beftreden?
Hoe dikwyls valt hier 't kwaad het grootst geluk ten deel? Noch erger: meer dan ééns zien wy op de aard' den goeden,
Den vroomften, besten man, door grilligheid van't lot ,
Of


EGMOND, AAN ZYNE GEMALINNE. 39
Of hoe men 't noemen moog', geleverd aan het woeden
Van 't gruwzaamfto, onbezuiste of trotsfte fchelmenrot ? Gy zaagt uw' Lamorael zyn vaderland verweren,
Hoe fchaers genoot hy rust, geprangd doorNeêrlands rouw! Wy zien éénsflags 't geluk den nek dien krygsman keeren:
De ketens en de dood zyn 't loon van zotg en trouw. En 't lot dat my verneêrt, wien toch zien wy't verheffen?
Een' man die Nederland in bloed en vlammen zet, Die had dit volk één' hals, dien hals gewis zou treffen,
Een' Alva, die zyn' wil hoogmoedig ftelt ten wet. Doch troosten we ons, Sabine! als 't voegt aan grootezielen.
Het lot woede op ons hoofd, maar hebb' 'tgenoegen niet Te zien dat we om die woede ooit tot een klagt vervielen ,
Oneigen aan een hart 'waarin de moed gebied. Bedenk, bedenk, heldin! by't fmooren uwer tranen,
Dat gy op 't huwlyksfeest in uwen Lamorael, Hoe groot, hoe wydberoemd by 's konings oorlogsvanen,
Niet dan een' flerveling ontfingt tot uw' gemaal ; Dat, daar 't zyn lot fleeds was met oorlogsvolk te kampen,
Oy hem gelyk kunt zyn in roem, door grooter flryd, Door 't ftryden met een' drom van pynigende rampen!...
Toon, 't wreed geweld ter fchand', dat ge Egmonds gade zyt, In wier heldhaftig oog'geen traan moet zyn gevonden,
Die hem die my verwees op 't hoogst verblydcn zou : Gy kunt den Kastiljaan niet doodelyker wonden ,
Dan als ge u niet vertoont als overheerd door rouw.
C 4 Och!


40 DE GRAAF VAN EGMOND,
Och! zeg niet dat gy treurt omdat ik onrechtvaardig,
Daar ik de vryheid diende, een offer word' van 'tzwaard; De misdaad van een' man maakt hem beklagenswaardig:
Wie voor 's lands vryheid (ïerft is niet beklagenswaard'. Ik heb reeds jong geleerd den last des krygs te dragen,
De kryg maakt ons verdriet, en zorg, ja dood gewoon... Gy kampt flechts éénsmetramp!...Een Egmond moet nietklagen
Dat zich Sabineop 't grootschst haar'Egmond waardig toon'! Daar gy een' flcrfling hebt in uw' gemaal ontfangen,
Is 't reedlyk dat gy denkt, hoe 't lot der flerflykheid, Dat vorflen treft als ons, dat lacht met alle rangen,
Hem immers, vroeg of laat, gewis was opgeleid. Hier zyn geen vrinden, neen! hoe naauwveréénd zy beiden
Verknocht zyn aan elkaêr, (dit moet ons nooit ontgaan,) Of't lot heeft hen veréént om éénmaal hen te fcheiden;
Waar is de huwlyksband die eeuwig zal beftaan? 't Is waar, de wyz' fchynt flreng, men kan 't niet tegenfpreken,
Waarop de Alwyze magt, Die alles hier gebied , Den band die ons verbind , dien tedren band! wil breken; ,
Maar alles hangt veel af van 't licht waarin men 't ziet. Ontzet u niet: een zwaard zal morgen my doen fneven;
Maardreigde,alsEgmonds vuist voor de eer zynskonings flreed, Niet honderdmaal een zwaard op 't oorlogsveld zyn leven ?
De plaats waarop ik fterf maakt dus myn fterven wreed. Maar moet dan de eere eens helds aan zyne fterfplaatshangen?
Neen , de eer hangt aan geen plaats: zy moet haar waar beftaan
Van


AAN ZYNE GEMALINNE. 41
Van 't oordeel van all' 't geen dat ons omringt ontfangen;
't Vergryp, een fterfplaats niet, brengt ietnant onëere aan. De ftrafplaats word den naam van een fchavot gegeeven;
Doch waar geen misdryf is daar heeft de draf geen plaats: 't Schavot dus deert my niet, wyl ik niets heb misdreven;
Voor my is 't een tooneel van martlaarfchap eens ftaats. Zie hier hoe Egmond denkt, gereed ter dood te treden,
En oordeel of fchavot, of zwaard, zyn' luister krenkt, En of uw droefheid fteunt op welgegronde reden ,
Als ge om een fchanddood my, Sabine! uw tranen fchenkt. Ik zag myn volk verdrukt; en veel doorluchte mannen,
Oranje, Brederode , en Hoorne, en Lodewyk , Zyn tofs volks redding grootsch met Egmond aangefpannen;
Ik deed dus niet alleen den koning ongelyk, Indien 't zo heeten mag dit land de magt te ontrukken
Des Spaanfchen hovelings, en niet aan 's konings magt; Dat booze rot, de bron van Neêrlands ongelukken,
Heeft op zyn' konings hals de wreede blaam gebragt, Als waar'dat folteren, dat hangen cn dat branden
In 't zuchtend Nederland een vorftelyke last; (*)
Ik
C) Hoe ongaarne wy den aandacht des lezers door aantekeningen die altyd in de lezing van een dichtwerk ftuitcn, afleiden; om vooroordeelen te^en te gaan, dient men fomty^s zyn' fmaak geweld aan te doen. Zou men gelooven dat 'er in onze dagen «enfehen zyn, d.e ftoutclyk ontkennen dat de Spanjaarden en hun opperhoof.1 Alva zo flecht vaderland hebben huisgehouden, als men voorgeeft! Wat reden deze Mftta aandryft om, door de verkleining der Spaanfcbe geweldenary C 5


42 DE GRAAF VAN EGMOND,
Ik duchtte voor den vorst 't verlies der Nederlanden ,
En heb , ziedaar myn fchuld, zyn vleijers aangetast. 6 Welk een zoet vermaak in 't uiterst uur van 't leven,
Beftookt door 't ongeluk, te zeggen tot zyn hart: „ Schep moed ! God, Die u kent, zag niets door u bedrevc!:
„ Dat burgerpligten fchond , of Zyn geboden tart"! Sabine! is ooit een man die voor volbragte pligten,
Voor onbezweken trouw, betoond aan vorst en land,
Op
en bloeddorst, hunne eigen vader'anders dus wegens hunnes opftand tegen Spanje fchuldiger te doen voorkomen, deze reden zulten zy best weten. Laat hen den hertog van AIva, met een Astorga, tot een gemoeJdyk man maken, die weende over de dood van Egmond, enz. wy vei genoegen ons den minkundigen lezer bet volgende onder het oog te brengen wegens de „ weinige" wreedheden in de Nederlanden gepleegd; bet zyn de woorden van een' doorluchtigen en, dat noch meer afdoet, een' onwraakbaren getuigen, namelyk, die van den cedlen Drost hooft: „De galgen hingen gerist.de raden, de ("taken, de boomen aan „ de wegen ftonden overladen met lyken, gewurat, onthalst, gebarnt: „ zoo dat de menfeben, nu in de lucht, tot adcin-fchspping gefebapen, „ als in een gemeen graf, en wooning der overledenen , verkeerden. Elke „ dag had ryne deerlykheid, en 't basfen d^r bloedklok, dat met den ., dood van unnaag, den cj^ra zwager ('f vriend , den anderen in „ 't hart klonk. Aan 't bannen, aan 't verbeurtmaken der goederen .. wis geen einde." Zodanig zagt regeerden de ., valsclibefchuldigtie" Spanjaarden, in 't jaar 15(57, het jaar voor de dood van Egmond en Hoome. Wat waren deze graven, de grooie grondlegger der vrjheid, Willem I. e-:.: Lodcwyk, een Adolf van Nasfau, een Urederode, een Cuilenberg en anderen,, flechie luiden,dat zy (anenfpanden tegen zulke nienschlievende regenten * En wat zyn onze nieuwe historifehe waarhcidöntdekkers, die zo yriendelyk de ftelling dryven, dat de Spanjaarden zo wreed tiiet waren, oprechte, kundige, onzydigc en cctlyke mannen?
Overigens houde men in het oog dat het waarheid was dat Egmond, by hc: heg;.: der beroertens, het (and voor tkn Koni.ig zocht te behouden.


AAN ZYNE GEMALINNE. 43
Opwelk een plaats hyook voor'tmoordend zwaard moetzwicbten, Een man die fterft bevlekt flechts met een zweem van fchandV Neen, 6 myn teerbeminde! in tegendeel, m\n flerven
Is gloriryk in 1 oog beftraald door 't redenlicht. Wie kan een eedier dood van 't grillig lot verwerven, Dan hy die roemryk fterft als 't offer van zyn' pligt? Heeft niet de landvoogdes, in eedien toorne ontftokcn,
Om myne kerkering, haar eerampt afgellaan? Heeft zy niet opentlyk uw' Egmond vrygefprokenï
Laat Spanje tot dien prys uw' Egmond doen vergaan! De flag by Sint Quintyn is 't Spaanfche hof vergeten...
Neen , niet aan 't gantfche hof: die flag word noch herdacht: Het word door Alva nu aan Lamorael verweten,
Dat hy daar Vrankryk floeg met Neêrlands oorlogsmagt; Daar 't Kastiljaanfche volk zich tweemaal zag verjagen, En voor de derdemaal byna geen' weêrftand bood ; De zege, aan't hoofd myns volks, voor Spanje, weggedragen,
Is nu een wanbedryf dat Egmonds fchuld vergroot. Dus ftrekt uw echtgenoot den haat ter ofTerhande ,
(Doorgaans aan 't hof het loon van ieder' eerlyk' m in ! ) Maar aan wiens zyde is de eer? en aan wiens zy' de fchandef
Is 't mooglyk dat uw oog dat niet doorgronden kan? Maar evenwel de brief door 's konings hand gefchreven, Dees fchynt den ryksmonarch, en al zyn hof, ontgaan; De koning had daarin en Hoorne en my vergeven AU' wat, naar zyn' begrip, door beiden was misdaan.
Dus


44 DE GRAAF VAN EGMOND,
Dus zyn de koningen! 'k Zal de eerde man niet wezen, Aan wien een opperheer 't gegeven woord niet houd.
Weet gy wat Iterfling meest, en duurzaamst heeft te vreezen? 't Is hy die prinsfen gunst, en woord en eed, betrouwt.
Vertroost u dan. Noch ééns, op wie zal de oneer komen,
Op die door woordbreuk my verfchalkten in hun net?
Op dieom't doen mjns pligts myn bloed door'tzwaard doen ftroo-
(men ?
Op hem die misdaad zoekt in 't voorftaan van 's lands wet? Of op den man van Haat, die, in zyn gantfche leven,
Geen enkle daad belfond waarom hy bloozen moet? Die 't fchuddend Nederland de rust heeft weêrgegeeven ,
Na't gruwzaam was beroerd door's hooflings zucht naar bloed ? Die voor zyn' koning 't land in vrede zocht te fparen ?
Die voor de vryheid fprak, op 't recht des lands gegrond? Die ftelde dat de vorst, zou hy dit land bewaren,
De vryheid laten moest gelyk hy die hier vond? Dat wie de vryheid drukt der fiere Nederlanders,
Offchoon hy 't land behield, het nutloos voor zich maakt ? Dat hy een moedig volk vervreemd van zyne fianders?
Ja, eindlyk niets behoud, daar hy naar alles haakt' Befiuit dan dat onze eer geen vlekken heeft te vreezen ,
Door op wat wyz' men fierft; maar door't geen wy misdoen. Zal niet elk man 'van eer veel liever Egmond wezen,
Dan één van hen die wreed op 't hoofd van Egmond woên ? By 't uitzigt dat die naam onfterfelyk zal leven,
(Dat uitzigt moest alleen ons troosten in den druk!)
Is


AAN ZYNE GEM ALINN E. 45
ïs my dit uitzigt noch ten grootften troost gegeven:
Dat ééns de firenge wraak voor Neêrlands ongeluk Zal fpruiten uit myn bloed, en dat van Neêrlands grooten,
SlagtörTers van de list van een verbasterd hof, Dat, ziende ons vry, en zich in 's vorflen boei gefloten, Uit nyd, 's lands eedlen tracht te werpen in het ftof; Maar dat onfchuldig bloed der edelflen en besten
Des volks, 6 myn Sabine! och! alles zegt het my! Is heldenteelend vocht dat Neêrlands grond zal mesten,
En ftraffers levren zal van Spanjes tiranny. Die galgen, mikken, raên , (thans bosfchen dezer (treken!)
Van heldenlyken vol, befchouwe ik als geboomt', Waarvan elk vrucht gewis een' heldenrei zal kweeken,
Die niet alleen den dwang en moordery betoomt; Maar die den monflerfloet, langs heuvelen van lyken,
Gevormd van hen wier haat ons bloed by béken ftort, Den Nederlandfchen grond in 't eind' zal doen ontwyken, Daar ieder voetflap gronds een' landbeuls ftrafplaats word. De Hemel, gemalin! heeft my dien troost gegeven:
De fiere Nasfau leeft, ontkwam, door fchranderheid, (Och! had en Hoorne en ik den held gehoor gegeven!)
De ftrikken door Kastilje en hem en ons gefpreid. Die eedle vryheidzon is flechts een wyl verduisterd
Door 't zwart der donderwolk van Spanjes dwinglandy; Haar glans blyft in zichzelf, word door geen wolk ontluisterd. .
Haar doorbreuk maakt eerlang 's lands lucht van dwang wolk
's Helds


46 DE GRAAF VAN EGMOND,
's Helds rampen zyn bekend, zyne aanverwanten magtig,
Zyn daatkunde is beroemd als diep en uitgeleerd , Zyn moed is waarlyk groot, zyn geest is fyn en krachtig,
Niet Iichtlyk word zyn hart door wanhoop overheerd ; Zyn uitzigt ftrekt zich verr', hy laat zich fchaars doorgronden,
Met «Hes voordeel doende is hy fteeds ryk in hoop; Waar word tot Spanjes val gefchikter held gevonden ?
Zyn vriendfehap zy uw troost in al uw' levensloop. Men zegt, hy (laat gereed gewapend af te komen,
Om Neerland en zichzelv' heldhaftig recht te doen... Licht word voor Egmonds bloed in 't kort zelfs wraak genomen!
Voor 't minst zal Nasfau zich als wreker herwaarts fpoên. Ziedaar uw' echtgenoot! Ziedaar hoe hy wil wezen!
Ziedaar zyn' moed, zyn hoop hoe 't lot ons hulp zal biên! In 't kort, 't fs Lamorael! Wien niemant ooit zag vreezen,
Zou iemant dien gedwee nu 't derven vreezen zien ? En voelt myne echtgenoote, een fpruit van zo veel helden!
Dan niet dat ze een' gemaal , die toch ééns derven moet, Nooit gloriryker kan zyn dienften zien vergelden ,
Dan door een levenseind' waarin zyn eerlyk bloed, Zodra 't flechts ligt gedold, ten fondament zal ilrekken
Des troons waarop in 't land, voldrekt gebragt ten val, De vryheid haast den moed der volken op zal wekken,
Ais Nasfau en ons volk haar daarop plaatfen zal! Eéns zegg' dan 't nagedacht, na 't ftaatswee is verdreven ,
Eeuw in, eeuw uit: „ ons heil kocht Egmond met zyn bloed,
„ En,


AAN ZYNE GEMALINNE. 47
„ En, (wat triomf kon ooit myn'naam dien luister geven!)
„ Die held ftierf, wylhy't land verweerde doorzyn' moed." Geen tranen dus myn gaê! Zal Neêrlands volk verwinnen,
Dan moeten, en in ftryd, in kerker, dood en pyn, De mannen helden, en de vrouwenrei heldinnen,
Geen fchrikkers voor 't fchavot, geen ydle klagers, zyn. Welaan, myn wederhelft! na u den troost te geven
Dien Egmond geven kan aan 't Paltfche heldenbloed, Zie uw' gemaal gereed om naar de plaats te fireven,
Daar Egmond meer dan ooit zich Egmond toonen moet. Omhels voor my het kroost uit onzen echt geboren:
Wees moeder, wees heldin! fpoor 't aan tot Spanjes ftraf... Is 't mooglyk dat één traan!... Eer Egmond ga verloren .
Door Egmond, rukk' hy zich van zulk een voorwerp af! Myn geest omhelst uw beeld. Vaarwel!... 6 Myn Sabine!
Indien ge uw' moed of druk hierna te voeden poogt, Kus, kus, opdat dit fchrift uw* moed of droefheid diene,
De teekning van die hand die gy niet kusfen moogt.


C Valdez! die uw hart uw Moons hebt opgedragen, Waarom zy hoopt dat gy zult deelen in haar pyn...
Een brief van Moons zal toch De Valdez niet mishagen! Schoon mooglyk 't onderwerp niet aangenaam zal zyn.
Maar»
MAGDALENA MOONS,
AAN
DON FIUNCISCUS DE VALDEZ,
OPPERBEVELHEBBER VOOR LEYDEN, IN 1574.


MAG D. MOONS, AAN DON FR. DE VALDEZ. 49
Maar, neen! geen onderwerp kan ooit mishaaglyk wezen,
Dat uit den veder vloeit van haar die 't hart gebied, Of 't moest afkeerigheid aan 't minnend hart doen vreezen;
Maar tl voeden van die vreet is 't wit myns fchryvens niet. Het word u noch, ó held! in uwe keur gegeven,
(Een Nederlandfche vrouw laat 's minnaars keuze vry,) Of gy verkiest voor Moons, of zonder Moons tc leven.
Licht, gist gy welk een keur haar de aangennamfte zy! Gy weet het Neêrlandvch hart is niet gefchikt tot veinzen:
Waar de eer de oprechtheid vergt ten dienst van't vaderland, Daar kent myn landaart nooit de fmooring van gepeinzen;
Dit rekent ons geen volk dat edel denkt tot fchand'. Gy zult, eer ik my uit, dit is myn hoop, gehengen ,
Dat ik "t gene is gebeurd toen gy van liefde fpraakt, En ik u dit vergunde, u moog' te binnen brengen,
Benevens 't geen die liefde, en onzen toefiand, raakt, "t Valt hard te zyn genoopt een' ftaatsman aan te dryven,
Dat hy, als man van eer, 't bezworen woord voldoe, Noch harder 't doen zyns pligts hem vóór te moeten fchryven ;
Maar't gene ik van u hoore.ö Valdez! dwingt me'er toe. Herrinner u het uur waarin gy, 't veld ontweken ,
Waarop ge, uit wreeden pligt, myn vaderftad bevecht, U niet weêrhouden kost my van dien gloed te fpreken,
Die overal u volgt, zo gy de waarheid zegt. Verwonderd door een liefde uit uwen mond te hooren,
Daar ik tot volk behoor welks wisfen ondergang
D De


p MAGDALENA MOONS,
De koning wien gy dient, in gramfchap, heeft gezworen,
Herinnerde ik u vry uw wezentlyk belang. Hoe hartlyk durfde uw Moons haar' Valdez toen verklaren,
Dat dienaars van den vorst gehuwd aanNeèrlandsch bloed , Een' achterdochtig prins een' argwaan kunnen baren,
Die, zo niet doodlyk, hen ongunftig wezen moet! Maar dat het geen wel meest voor eeuwig ons moest fcheiden,
Was dat de gramme vorst uw hand verkoren had, En tot belegering en tot verderf van Leyden,
Myn meest-myn teêrst-beminde, en myn geboorteftad, Waarin myne oudren zyn door uw geweld befloten,
Die gy door honger drukt, of dreigt met Spanjes fiaal; En dat ik nooit de hand die hen door 't hart zou ftooten,
Kon kusfen, als de hand van een' geliefd' gemaal; Dat Neêrlands volk, op 't flerkst aan 't vaderland gebonden,
Een huwlyk van dien aart met recht verfoeijen zou; Dat, dienend' hem wiens vuist's lands vryheid had gefchonden,
Gy 't hart niet eifchen kost van een Bataaffche vrouw; En dat ge om my de ftad, reeds half voor u bezweken,
Van 't vonnis van den vorst onmooglyk kost ontflaan, 't En zy ge, in fpyt uws pligts, befloot uw' eed te breken,
Den grammen ryksmonarch , als oorlogsman , gedaan ; Ja, dat, in 't eind', u 't lot; (hoe moest die taal my drukken!
My! die uw fmart bemerkte, en u genegen was!) Geen keur liet, dan de keur van fchand- of gruwelftukken,
Een eedbreuk, of myn ftad te zien in bloed en asch.
Hoe


AAN DON FRANCISCUS DE VALDEZ. 5r
Hoe ftond het moedig hart des oorlogsmans verflagen,
Die honderdmaal in 't veld de dood niet vreeslyk vond, Op 't hooren van een taal die, hoe ze ook mogt mishagen,
In 't eind' bekoorlyk was uit eener maagden mond! »t Is der verliefden aart dat, na de ftrengfte drukking
Vanfmart, Cde vrucht van't zien dat iets hen tegenloopt,) De hoop verflagenheid verjaagt door vreugdverrukking...
Geen fterveling begéért, die geen verkryging hoopt! Myn Moons! dus borst gy uit, ik moet ronduit verklaren,
Dat gy myn hart verrukt, daar gy het flaat met pyn: Zo veel fcherpzinnigheid is boven uwe jaren;
Is dus de minnares, wat zal de gade ééns zyn! Uw fchrander oog doorziet de ware zwarigheden,
Verknocht aan 't groote ontwerp dat Valdez voor durft flaan; Word uw bekoorlykheid door Valdez aangebeden,
Zyn hart aanbid uw' geest noch eindloos meerder aanl Doch, zo ik hoop, eerlang Geneester myner fmarten!
Waar is ooit één gevaar dat niet op zeker uur, Met een gewenscht gevolg, met roem! is uit te tarten,
Als fchranderheid, of moed, zich voegt by 't liefdevuur? Za gy aan Valdez bede een gunftig oor wilt leenen,
De liefde ftort zyn hart een heilryk middel in: Op 't vrindlykst kunnen zich zyn liefde en pligt veréénen;
Ik kan myn hof voldoen, en haar die ik bemin. Myn pligt, ontwyffelbaar! is Leyden te doen bukken,
De liefde eischt door uw' mond dat ik uw Leiden fpaar's D a WeU


52 MAGDALENA MOONS,
Welaan! ik kan die fïad uit Nasfaus handen rukken,
Terwyl ik 't Leydfche volk voor moordery bewaar'. Gelukkig dat de liefde uw' Valdez af komt vragen
't Geen met zyne inborst ftrookt! Waar was De Valdez wreed ! Zeg my, waar heeft zyn zwaard één' burger neêrgeflagen,
Die eerlyk voor zyn land zyn' burgcrpligt voldeed ? Waar was hy Alva ooit gelyk in landverwoesten?
Waar was hy ooit een man van bloeddorst, of geweld ? Myn benden moordden nooit, dan daar zy moorden moesten,
Dat was in 't heetst des fïryds, op 't bloedig oorlogsveld, 't Is waar, ik heb den vorst op 't plegtigst trouw gezworen;
Maar hoe? als moordenaar? of als een oorlogsman? Om in myn hart de fiem der menschlykheid te fmooren ?
Of om te fparen 't gene ik fparen mag ? en kan ? Indien de Leydfche ftad door ftorm word ingenomen,
Dan zal 't niet mooglyk zyn, dit 's ongeveinsd gezegd, De woestheid van ons volk, verbitterd, in te toornen;
En't bloedbad waar' dan flechts een vrucht van't oorlogsrecht. Doch zo ik u beloove om nooit de Leydfche wallen
Te dwingen door een' ftorm , maar tot een goed verdrag; Zal dan, geliefde Moons! myn liefde u wél gevallen?
Dus hoore ik liefde en pligt, zo veel een held vermag. Die taal, ik fchaam my niet dat ik 't u nóch doe hooren,
Ontwrong me, uit eedle vreugde, een' tedren tranenvloed; Ik juichte dat my 't lot een' minnaar had befchoren
Die, zynde een oorlogsman, geen glori zocht in bloed.
Myn


AAN DON FRANCISCÜS DE VALDEZ. 53
Myn liefde ontdekte zich misfchien toen al te vaardig ;
Doch 't Nederlandfche hart fchaamt zich de oprechtheid niet: Wat zeldfaam is door deugd is waarlyk liefde waardig,
Ten minfte is 't zo in 't hart waarin de deugd gebied. Toen heeft myn mond u trouw, uw mond my trouw gezworen;
Myn hart zwoer met myn' mond : zwoer ook De Valdez hart ? Helaas! het geen wy nu in 's Gravenhage hooren,
Houd, inderdaad! den geest van uwe Moons verward. Men zegt, dat Juliaan den ftorm u op durft dringen,
Ik twyfel hieraan niet, ik ken Romeroos aart; Maar dat De Valdez zich door hem zou laten dwingen,
Gelyk men zeggen durft, dit 's 't geen my twyfel baart. Hoe! zou een Juliaan, en al die hem verzeilen,
Een' Valdez tot zo verr' vernedren door den fchrik, Dat hy een' Juliaan verr' boven Moons zou (tellen?
En liefde en eed vertreên, op 't eigende oogenblik? Wel! 't zy 't een valsch gerucht, het zy 't een waar moog' wezen,
Ik hoop dat gy vermaak in myne oprechtheid fchept; Spreek: wat heeft Moons van u te hoopen? wat te vreezen?
Zeg haar, of gy den ftorm, of haar verkoren hebt. Indien gy 't eerfte kiest, uw glori wilt verliezen,
Myn maagfebap geeft ter prooije aan 't zwaard; verwacht gewis Myn' haat. Wat eerlyk hart zal ooit tot egaê kiezen
Een' bloodaart, die trouwloos, en tevens moorder is? Dit vryheidlievend volk. bemint de trouw, acht de eeden, 'i Gaf duizendmaal daarvan Kastilje blyk by blyk; D 3


54 MAGDALENA MOONS,
En Moons, het ga hoe 't ga, zal nooit in 't huwlyk treden,
Dan met een' held wiens hart aan 't haar' zich toont gelyk, 't Js billyk dat de liefde, al boeit ze op 't fterkst de harten,
Voor de infpraak van den roem en onze pligten zwicht. Wie groot is tart de liefde, als pligt eischt haar te tarten.
De liefde is een vermaak; maar wat is de eer? een pligt! Die eer , met recht zo waard' aan groote ftervelingen,
6 Valdez! (deze taal zy in uw hart van klem!) Is niet in ons; zy is in hen die ons omringen :
Haar wezen word gevormd door 's medefterflings (tem. Dus denkt, dus is het volk der Nederlandfche (treken;
't Veracht een' koning zelv', als hy zyn glori krenkt: Dit volk verwierp uw' vorst, om 't fchandlyk eedverbreken;
Het denkt gelyk het fpreekt, het fpreekt gelyk het denkt. Ik kan in Leydens nood geen ander middel kiezen,
Dan pleiten voor't behoud van myne vaderfiad; Hoe vrolyk zoude ik 't hoofd op Leydens muur verliezen,
Zo Leyden van myn' val flechts eenig voordeel had. Nu oordeel of ons volk gehecht is aan de fireken
Daar 't in een vryë lucht een' vryën adem haalt; Daar 't vrolyk 't vryë hoofd kan naar dien Hemel (teken,
Die, door hun vuist, den dwang met fchande en (taal betaai;. Nu oordeel of hier vrouw haar vaderlyke wallen
Koelzinnig, door uw zwaard, in 't ftof zal vallen zien; En of zy ooit haar hand aan wie haar ftad deed vallen ,
Ten loon van oudrenmoord , ten huwlyksgift zal biên.
Z«


AAN DON FRANCISCUS DE VALDEZ. SS
Zo 't gene ik ducht gebeurt, toch kan ik Leyden wreken:
De ftormer op myn ftad verliez' 't geen hy bemint. Nóch hoop ik op zyn hart, het myne is hem gebleken.
Befef wat gy verliest, zo gy den ftormftryd wint. Doch zie of ik alleen door liefde word gedreven
Tot Leydens burgery, (naar wier verderf gy ftaat, Zo gy Romeroos drift ten ftorm gehoor wilt geven,)
En of myn' minnaars roem my min ter harte gaat/. Zyn roem is myne roem, myn glori zy de zyne,
Door 't vesten van zyne eer, vest' ik myne eer metéén, Als hy zyn glori vest' dan vestigt hy de myne:
Dat hy, dien ik verhoorde, ook my gehoor verleen'. Zo gy de Leydfche ftad tot de overgaaf kunt noopen,
En grootsch de burgery befchermt, na goed verdrag, Wat krygsman in den dienst des konings kan ooit hoopen
Op zulk een' grooten naam als Valdez hoopen mag ? Het volk van Nederland zal van myn' Valdez leeren,
Dat niet „ elk» K*ütjaan vermaak fchept in 's volks pyn; Gy kunt dus haat en blaam van 's konings krygsliên weeren.
Dit zal dan de eerftc roem eens Spaanfchcn ve'dheers zyn! De myne zal beftaan, In dat ik s volk* elcnden
Op 't loflykst heb verragt, verzagtende u. myn' held! Eéns worden wy gekend van die ons nimmer kenden,
Daar God verborgen deugd altyd in daglicht ftelt. En dit is 't loon der deugd: wy mogen die bedekken, De Hemel wil flechts fchaars dat een verheven daad,
D 4 N:ct


S6 MAGD. MOONS, AAN DON FR. DE VALDEZ.
Niet zal aan all' wat leeft ten bake en prikkel (trekken;
't Is daarom dat zy meest de duisterheid ontgaat. Noch meer: bevordrend' dus en uwe en myn belangen,
Keurt Neêrlands vryë volk myne echtkeur dubbeld goedi En ik zal Leydens held in mynen arm ontfangen...
Bedenk of ik daarom u minder minnen moet! In't eind', dringt Juliaan om (tonnende aan te vallen,
En gy ééns wanklen mogt, ft kon zyn dat dit gefchied',) Verbeeld u Moons te zien vooraan op Leydens wallen,
Daar zy haar bloote borst aan Valdez lemmer bied. Voor 't laatst, ontwyk als held een haatlyk overwinnen.
Denk dat, wat dit u kostte in uw gelteltenis, Ik ons belang, uw woord, uw loon u breng' te binnen ...
In 't kort, dat „ Moons" het loon der ftormöntwyking is! Vol hoop dat ge ons belang, uw' woord, myn' drang zult hooren,
Dat gy my zult voldoen, bekoort door zo veel loons, En „ hoopend" dat myn beeld tot trouw u a'an zal fporen,
Noemt uw beminde nóch zich, als voorheen, „ UW" Moons,


LODEWYK VAN NASSAU,
AAN
WILLEM DEN EERSTEN.
TJIT HET BELEGERD BERGEN, IN HENEGOUWEN.
6 Broeder! die aan 't volk der vryë Nederlanden, Als aan uw eigen volk, uw dienften hebt gewyd,
En de eer my hebt vergund, met u, kon 't zyn, de banden Te breken van dat volk, dat zo veel rampen lyd.
D S 0ch!


58 LODEWYK VAN NASSAU,
Och! mogt u Lodewyk een ander naricht geven ,
Dan 't geen hy geven moet, gedrongen door den nood'. Een naricht dat het hart van Willem zal doen beven ,
Hoe ook zyn moedige aart zyn' heldenroem vergroot'! Ik kan, ik mag daarvan u niet onkundig laten:
Zo 't gene ik billyk ducht dat hier eerlang gefchfed', Kan dit bericht voor 't minst den fchrandren Willem baten,
Die waar een ander fuft doorgaans eene uitkomst ziet. Ziedaar de laatfle hoop van uw' getrouwen broeder,
Wien nooit gevaar zo fterk als in dit tydftip drong! Myn toefiand op dit uur is inderdaad verwoeder,
Dan toen ik Alvaas woede eertyds in de Eems ontfprong. Met finartbetcmde toorne, een heimlyk medelyden,
Een welgegronde fchrik dien Alvaas aart my geeft, Beltonnen Lodewyk, elk uur, aan alle zyden,
Zó dat hy naauwlyks tyd tot zyn berading heeft. Een volk dat my vergrimt dwingt my myn Ipyt te fmooren,
Der burgren nadrend wee doorfnyd myn hart met pyn; Toledo heeft gewis my Egmonds lot befchoren,
Zodra dees vesting flechts in zyn geweld zal zyn. Doch 't minfte dat my drukt is 't gene ik heb te fchroomen:
De man die ééns zich wyd ten dienfte van zyn land, (En Neerland acht ik't myn',) weet,wat hem voor moog' komen,
Dat hy dat lyden moet , 't zy pyn, 't zy dood, of fchand', Noch meer: hy moet van 't volk noch loon,noch dank verwachten;
Hy moet, integendeel, als hy 't ondankbaar vind,
Zyn


AAN WILLEM DEN EERSTEN. 59
Zyn pligten evenwel als eerlyk man betrachten,
Gelyk de brave zoon de ondankbre moeder mint. En wat kan 't loon toch zyn van die zyn bloed doet ftroomen?
Kan 't offren van zichzelv' een loon zyn toegeleid? Zo edelheid van hart ons daartoe niet doet komen, Is 't offren van ons bloed een loutre zinloosheid. Dus denkt de ware held; voor't minst, hy moet zo denken.
Och! mogt u Lodewyk, in 't nypendst van zyn' nood , Zyn bloed, op't veld van eer, den Nederlandren fchenken!...
Zyn toeftand in dit uur is wreeder dan de dood ! Zolang gy met uw heir voor dees beklemde wallen,
Den dwingland hield in vrees, voldeed myn volk zyn'pligt: Maar fints gy af moest zien om Alva aan te vallen,
Bekeurde ik niet dan fchrik in 's oorlogsmans gezigt. De moed en trouw myns volks zyn met uw heir geweken.
Haast ftond de morrery in 't oog van elk' foldaat. •k Deed daadlyk van verdrag met wreeden Alva fpreken, En wacht zyn antwoord af, dat licht zich raden laat. Intusfchen dat myn bó naar Alva was vertrokken ,
Waarvan myn volk niets wist, verfcheen het oorlogsrot Met wapens in de vuist, baldadig, onverfchrokken,
En viel my ftout op 't lyf, in 't vreeslyk wapenflot, Waarin de blikfemftof, en moordende ingewanden Der yzren kneuzers zyn, tot Bergens zekerheid. Men fchreeuwt, men fcheld, men zweert, en dreigt my^aan te Zo de overgaaf des wals noch langer word ontzeid.
Ik


6o LODEWYK VAN NASSAU,
Ik kende ons volk in ftaat, vertoornd, myn bloed te plengen;
Dus, ziende in 't nadren klaar wat drift hun hart bewoog, Beval ik heimlyk ftraks een brandend lont te brengen;
Myn dienaar hield dat vuur verborgen voor 's volks oog. „Wy zien ," dusfchreeuwde't rot, ,,dat Nasfau ons verraadde:
,, Die grootheidzoeker veinsde alleenlyk ons ontzet; ,, Nu laat hy ons ter prooije aan 's Kastiljaans genade,
„ Aan Alva, die op trouw, op woord, noch eeden Iet. ,, De loosaart heeft in 't land de toorts des krygs ontdoken,
„ Uit afzigt voor zyn' roem, en niet voor 's lands geluk: „ De Spanjaard heeft op 't volk Oranjes list gewroken ;
,, Uw broeder beeft de fchuld van ieder beulenduk. ,, Zo gy de ftad niet geeft, en borg ftelt voor ons leven,
„ Vertrouw dat we, ongezind naar galg of rad te gaan, ,, U zullen, ons ten borg, aan Alva overgeven,
,, Om, door die gift, ons zelv' van ftrop of zwaard te ontdaan." Dat uur, dat vreeslyk uur! deed my op 't wreedst befeften
Wat last een krygsmr.n torst, en dat zyn minst gevaar Is, dat hem in den ftryd de kogels kunnen treffen:
Zyn ergde vyand is fomtyds zyne oorlogsCchaar'. Gy weet, myn aart is koel, maar ééns getergd oploopend',
Ik achtte my gehoond, en voelde uw ongelyk: Op niemant in dien nood dan op myzelven hoopend',
Riep ik: „ Verraders! kent den aart van Lodewyk. „ Die krygsman, ziende op 't klaarst, hóe Nasfau is getrokken,
„ Dan voor- dan achterwaarts, dat 's prinfen list, noch moed
„ De»


AAN WILLEM DEN EERSTEN. 61
n Den dwingland uit zyn (tcrkte in 't vlakke veld kon lokken,
„ Voorkwam den dollen eisen dien gy onftuimig doet. „ Op 't zien dat 's prinsfen heir 't ontzet moest varen laten, „ Was Lodewyk , op wien gy eertyds heb vertrouwd , Dien ge altyd hebt bemind, en die zich nu ziet haten, „ Ondankbaar volk ! terftond bedacht op uw behoud. „ Na aftogt van den prins, licht door zyn woeste benden, „ Als ik door u, geprangd, befloot ik, zelfs dien dag, „ Een' bode in 's vyands heir, met vollen last, te zenden,
„ Ter onderhandeling van eerlyk krygsverdrag. „ Zo Alva, naar myn' eisch , ons uittogt wil vergunnen, „ Met vaandels, metgefchut, en verdere oorlogsëer, „ Dan zal myn zendeling 't verdrag bezeeglen kunnen;
„ Dit weigrende, is myn wit te ftervcn in 't geweer. „ Want ons op hoop van gunst in Alvaas magt te geven ,
„ Te hoopen zonder grond op zyne menschlykheid , „ Zou roekloos fpelen zyn met onzer beider leven :
„ En, is ons inderdaad het fneuvlen opgeleid, „ Zal 't ons niet grootfeher zyn als oorlogsliên te fneuvlen,.
„ Dan dat uw lyk, aan galg, of boomtak, vast gehecht, „ Ten vogelaas gefchikt, zal waaijen op de heuvlen ?
,, En dat een beul het hoofd my voor de voeten legt? „ ÓVolk, noch hoogst my waard', ondanks uw fpoorloosheden,
„ Om uw' betoonden moed, in zulk een lang beleg 1 „ Gehoonde Lodewyk kan u niet zien vertreden: „ Dat toch uw ongeduld my 't wachten niet ontzegg'!
h Myn


62 LODEWYK VAN NASSAU,
„ Myn bode zal misfchien deez' dag noch ftadwaarts komen;
,, Gy waart me altyd getrouw, blyft noch onwankelbaar! „ Doch zo gy wilt beltaan wat gy hebt voorgenomen,
,, Ziet hier wat Lodewyk befchut voor lyfsgevaar." Toen rukte ik 't brandend lont uit mynen dienaars handen,
Ontblootte éénsflags het vuur voor 's muitelings gezigt. Het volk Hoof achterwaarts, zodra 't de lont zag branden ,
En hield een fiddrend oog op myne vuist gericht, 't Gelaat, door toorn' gegloeid, met vuurkleur overtogen,
Wierd ylings paers en bleek, door de infpraak van den fchrik. Ik zag en kaak en knie door fiddring fel bewogen;
Straks maakte ik myn gebruik van zulk een oogenblik. „ Dit vuur," vervolgde ik toen, „zal Lodewyk behoeden, Eén flap flechts voorwaarts flcekt de ftof des blikfems aan! Toen rees's volks haïr te berge,) „ en voor't bloeddorstig woeden
„ Van Alva en zyn rot, en uw vloekwaard' beflaan. „ Door met één zwaai alleen dit buskruid aan te fteken,
„ Zal Lodewyk, opwicnge, ondankbre hoop! durftwoên, „ U ftraffen, redden, en zichzelven roemryk wreken,
„ En dus zyn' pligt en wraak op éénen flond voldoen." Ziedaar den beerenzwerm éénsflags myn oog ontvlogen!
Een onbefchryfbare angst was op elks aangezigt: De meesten floegen fors de handen voor hunne oogen.
De vrees dreef hen te rug, maar niet tot hunren pligt. Men fchreeuwt, men raast, men tiert, men woelt, als uitgelaten,
Genoegfaam geen gezag weêrflaat den overmoed ,
Het


AAN WILLEM DEN EERSTEN. 63
Het toomloos oorlogsrot holt dronken langs de ftraten,
Daar 't allen overlast aan de arme burgers doet. Inmiddels houde ik my in 't wapenflot bedoren :
Myn troost bcftaat alleen in myn ontdoken lont; Dit dekt my tegen 't woên der woeste vloekgenooten,
Tot dat de bode keert dien ik naar Alva zond. Befef myn' toeftand nu, 6 myn geliefde broeder!
Eéns dong u 't oorlogsrot, gelyk nu my, naar 't hoofd... Geen' veldheers toeftand is, wat hem gebeur', verwoeder,
Dan die van een' dien 't lot van zyn gezag berooft. Een koning die éénmaal het zwaard heeft uitgetogen ,
En tevens's menschdoms heil zich door den kryg voorfpelt, Bedriegt gewis zichzelv', of word gewis bedrogen:
Verfaam een' tygerdrom, of wolvenhoop, op 't veld, En zeg: „ ik breng u faam' om altyd my te hooren:
„ Gebruik uw' klaauw en tand tot heil van 't aardsch gedacht; „ Gezag behoud een heir, 't is zonder dat verloren;"
En zie dan of die drom uw goede meening acht. Is hy nu minder dwaas die duizend moordenaren ,
Die hy voor weinig geld eerst van zichzelven koopt, Tot ééne bende doet op 't open veld vergaêren,
En van dien drom 't geluk der ftervelingen hoopt? Wy , door den harden nood in 't oorlogsveld gedrongen,
Wy , ftrydend' voor ons hoofd , voor vryheid, have en goed, Wy beiden zagen ons gelasterd, en befprongen , Door hen die gy, als ik, voor ilaverny behoedt
6 Broe*


64 LODEWYK VAN NASSAU,
6 Broeder! die dit volk aan 't dwangjuk wilt ontwringen,
Die de inquifitievlam hen grootsch wilt doen ontgaan, Men fchryft u heerschzucht toe... Och ! zyn de (tervelingen
Wel waardig dat we om hen naar hooge fiaten liaan! Hoe 't zy, myn toeftand is, en blyft op 't hoogst gevaarlyk:
Want zo Toledo my geen' vryè'n aftogt gunt, Ik heb myn lot bepaald, ö Willem! 'k heb dat waarlyk.'
Myn hoop is dat ge alsdan één' broeder misfen kunt. Ik heb myn lot bepaald uit nood en glori tevens :
Nooit zegg' het nagedacht, dat Nasfaus heldenbloed, Uit fchandelyke zucht tot weinig dagen levens,
Zich heeft gefpaard voor 't zwaard van Alvaas bculenfioet. Van zulk een denkbeeld vol, dat gy niet kunt verachten,
Omdat gy Willem zyt, wiens ziel ik ken voor groot, Befluit uw Lodewyk zyn' zendling af te wachten,
En met dien zendeling het leven, of de dood. Maar gy, o Willem! gy' wiens lot myn hart doet beven,
Om 't heil van Nederland, dat aan uw leven hangt, Wat zal uw lot toch zyn, fchoon Alva my moog' geven
AH' 't geen myn zendeling van dien tiran verlangt? Of 't zy zyn weigering my dringt my om te brengen ?
Dit laatfte is inderdaad myn lot , naar allen fchyn !.. Doch 't zy Toledo al myn' aftogt wil gèhengen,
Prins! de uitflag kan voor u niet dan hoogst hagchlyk zyn. Gy kent den dwingeland: van dit beleg ontflagen ,
Waarin hy heeft gefchroomt met u in 't veld te flaan,
. , za:


66 LODEWYK VAN NASSAU,
Dan zy een vredevrên op 't hoogst des muurs het teeken,
Dat Lodewyk met eer den wal ontruimen mag : Maar wil Toledo niet van uittogt hooren fpreken,
Zo hy niet luistren wil naar eerlyk krygsverdrag, Dan toont de flag en rook, veroorzaakt door het fpringen
Van 't flerke wapenflot, daar ik myzelv' bewaar Voor overval, voor dwang, of boei der muitelingen,
Dat ik de boei ontkwam van 's lands geweldenaar. Dees brief, in teekens u en my bekend gefchreven,
Gaat af met mynen bode in 't midden van den nacht: Dit fchrift kan Alva dus in 't minst geen oopning geven
Van myncn fiaat, offchoon 't al kwame in Alvaas magt, Doch 't waar' zo, dat hy al den inhoud wist te ontknopen,
Dan noch verergert nooit door dit gefchrift ons lot : By weigring zie 's lands beul dat hy niets heeft te hoopen ,
Dan op een' hoop van puin, na 't fpringen van dit flot. Hoe 't zy, zo 't ergst gebeur', denk, denk flechts aan uzelven.
Dat Willems moedig hart niet denke aan Lodewyk; Maar aan den poel van ramp dien Alva hem kan delven,
Door list, verraad, of flag, of alle drie gelyk. Doch zo u 't bloed al dwingt aan Lodewyk te denken,
('k Hoop dat het zelfbehoud u 't harte fterker raak', Dan vruchteloos beklag, en ydel tranen fchenken!)
Denk dan aan Lodewyk alleen tot Neêrlands wraak. Uw krygsdeugd, door de kreet van broederbloed geiteven,
Scherpt uwe listen op, en fpoort uw' yver aan:
De


AAN WILLEM DEN EERSTEN. 67
De (terfling van beleid door deugd tot wraak gedreven,
(Dit is een zeldfaamheid !) kan wonderen befiaan. E„ Neerland, dat gy grootse* de ketens traeht teontrukken.
Dat Neerland dat u mint, en ge alles fchuldig zyt Zal van uw wraak voor my dan de eêlfte vruehten plukken,-
Voldoedus'tland,mynrehim,uzelv',oPéénen tyd. „och word, zo 't u behaagt myn bede en raad te hoorea
En ge, om myn dood, voor 't volk uw' tranenvloed bedekt. (GantschNeêrlandzietopu!) een ander heil geboren,
Dat Neêrlands volk tot nut, en u tot glori ftrekt: Het zien dat Willem zich door fmart niet laat beltonnen,
Dat by voor't vaderland de ftem van't bloed verfmoort, Zal 1 Nederlandfche volk tot fiere helden vormen,
Wier hart alleen de ften, van 't zuchtend' Neêrland hoort. De vader die zyn' zoon voor 't vaderland moet derven, Zegge, als zyn oog één traan in t moederoog befpeurt: Heeft Willem dan voor 't land zyn' broeder niet zien fierven» " En heeft die eedle held diens broeders val betreurt?
Moetonseenzoon meerwaard' den hem een broeder wezen?" " Zo Heil' de vrouw zelfs roem in 't misfen van haar' man, De broeder zal eerlang niet voor den broeder vreezen;
En wat is volk dat dus naar 't Ihydperk treden kan! Uw voorbeeld kweek' dus grootsch die koele doodverachting,
Die een krygvoerend volk de lauwerkroon beretd , Voor 't minst gevaarlyk maakt, in 't hevigst van de flagfng. Het volk is 't lyf; zyn ziel, de held die hen geleid!
E2 DöS


68 LOD. VAN NASSAU, AAN WILLEM I„
Dus „ hoope" ik, als gy vielt, te zullen kunnen denken;
Schoon ik geen Willem ben, die grootscb zicbzelv' gebied,... Na 't zorgen voor dit volk, zoude ik u tranen fchenken;
Maar, Willem! wis voor 't oog der Nederlandren niet! Vaarwel! het daglicht daalt. Dat u Gods hulp geleide!
Dat Willem, uit myn' naam, myn' broeder Hendrik groet', Dat God en u en hem een beter lot bereide,
Dan my, indien gy ééns voor Neerland fneuvlen moet. In Hendrik doe Gods gunst u lang een' broeder vinden,
Die u cn Neerland dien ter firaf van 't Spaanfche ryk. 'k Weet dat dees volken hem van jongs af aan beminden ..,
Die jonge held firekke u eerlang ten Lodewyk! Noch ééns: vaarwel! hoe zwaar moet my dat woord ontflippen !
Licht is 't het laatst vaarwel dat Lodewyk ontfehiet! Myn hart geeft u de kus geweigerd aan myn lippen,..
Indien ik langer fchreef... Licht bleef ik Nasfau nies!