VOORLOOPIG REGISTER
VA N
CHARTERS, PRIVILEGIËN, PLACAATEN9 ORDONNANTIËN ENZ.
STAD en LANDE
BETREFFENDE, EN KUNNENDE DIENEN TOT HET OPMAAKEN VAN DERZELVER
GROOT PLACAAT
E N
CHARTER-BOEK.
hopende
tot aan de reductiet of het jaar 1594^
Te GRONINGEN; By PETRUS DOEKEMA, Boekverkoper.



J. POTGIESER Comm. de Ohfiagio. c. 3. §. 10.
Quantum efi:, quod huc usque in hiftoria ignoramus; quam miferexcoecutimus, quoniam MONUMENTA illorum ternporum non fuppetunt, fed vel negle&a perierunt, vel ad ea aditus praecluditur.



irr
VOORBER I GT.
D
e nuttigheid van Placaat en Charter boeken alhier te betoogen, zvaare voorzeeker iets overboodigs: daar het genoegen, met zvelk diergelyke werken by oudheidgraage leezers omvangen zyn, genoegzaam bewezen heeft den prys, dien men er op fielt; en de naamen der geene, die zig met derzelver uitgaave belast hebben, bejlendig in agting blyven.
Het gevoel van derzelver nut deed ook voor lang hier klaagen over het ontbeeren eener diergelyke verzameling, met betrekking op deeze Provintie. En dit verzuim is te aanmerkelyker: daar het hier nog aan voorraad, nog aan arbeidzaame menfehen ontbrak.
Veelligt, dat de grootheid der ondert:eetning, en de daaraan verknogte moeite, den anders genegenen afgefchrikt hebben. Want dit ondervond ik zelfs; toen ik voor eenige jaaren , ten eigen gebruik, begon de charters, placaaten, en andere Staats/lukken dezzer Provintie in eene chronologifche rang' fchikking te brengen. De lyst (niettegen/laande de veelheid der my ontbreekende of nog onbekende /lukken) dyde dermaten uit: dat ik het voorneemen , van ze ten eenigen tyd door den druk gemeen Xe maaken, begon optegeeven.
Maar de aandrang van vtrfcheide myner goeds vrienden, wier oordeel en goedkeuring ik hoog fchat, heeft my weder gefterkt. Hier by kwam niet alleen de ontdekking van een aanzienelyken voorraad; maar vooral de gunftige belofte van diens bezitten, * 2 om



iv VOORBERIGT.
om my in deezen de behulpzaame band te willen bieden.
Te weten, de kutidige Heer en gebroeders, A. P„ en R K. DiUESSEN, die, en van bunnen vader, den Heer J. P. DR1ESSEN, (in leeven Syndicus der Ommelanden) en door eige vlyt en opfpoortng, etne zeer ryke verzaameling van plukken magtig tuaaren geworden, hadden (genoegzaam ten gelyken $yd als ik, fchoon van eikanderen geheel onweetend) diergelyk opzet mede gevormd; en dat reeds tot het jaar 1570 volvoerd, wanneer zy van myn begonnen werk toevallig kennis hreegen.
Ah toen hadden die Heer en niet alleen de. edel' moedigheid my het hunne mede te deekn; (gelyk de leezer dit by eene doorlooping zal bemerken, en waardoor het-thans meerder ons gemeen] chajypelyk, dan myn afzonderlyk werk geivurden is,) maar ook te belooven: om, by al dien de tydsom/landigbeden, gepaard met de aanmoediging en byftand der Hoage Collegien , de uitgaave van een Chmexboek deezer Provintie toelaaten, my in datmoeielyk, en tyd wegneemend, werk te onderfieunen; en gezaainentlyk ter uitvoer te brengen.
Niettegenjiaande deezen vermeerderden voorraad, zvect ik egter, hoeveel er nog ontbreekt. Daar n1* de uitgaave eens Charter/w/w zo volleedig moogelyk diende te gefchieden, word dit regifter voor af bekend gemaakt: ten einde de geen, die genegen, en in. ftaat, zy dit werk te begunftigen, met een op* /lag van het oog mooge merken, of by een alhier onbekend, ofonaangehaald, fluk bezitte. En worden in dat geval dezulke op het vriendelykfle uit» genoodigt daarvan aan de Heeren Dricjfen, of my, mededeeling te doen; waar tegen wy belooven h#t têsgezondfne getrouw weder ter hand te feilen, en



VOORBERIGT.
by de uitgaave melding te maaken, van wie hes
berkomftig is.
Dit zy genoeg omtrent het voorneemen; er fcbietr alleen over den leezer met een woord te onderhouden, over den vorm, waarin dit regilter uitgegeven word.. Eerftelyk verfchilt het daar in van andere zoortgelyke; dat de Schryvers, by zvie iets gedrukt te vinden is, of de plaatzen, alwaar de ongedruktenog voorhanden zyn, telkens aan den voet. van ieder ftuk opgenoemd zvorden. Indien de bedilzugt. daar in dagt te vinden een vertoon van beleezènr beid, zoude zy den hal misflaagen; daar de aanr gehaalde Schryvers zo weinig in getale zyn, en üauïby van dien aart om eenen ieder, die zoortgelyk rafter zvilde opmaaken, van zelfs in de hand te vallen , dat- alle daarmede beoogd zvordetide roem te fchraal is om er eenigen prys aan te hegicn. Maar het oogmerk beflond hierin; eensdeels den leezer de. amhoritek, die ik voor ieder ftuk had, optegeevcn, ten einde by, eene beetere bezittende, dezelve, my mogie mededeelen; en anderdeels, om dit regifter, daar het drukken van het Chm&rboek zelfs nog verre afveezig fchynt, reeds nuttig te maaken, met den begeerigen naar het een of ander ftuk de bron of plaats, alwaar het te vinden is, aantezvyzen; en dus fcbetszvy ze reeds te vertoonen bet gr ontere nut, dat een volledig Placaat en Charterhek daar zoude ft ellen.
Ten tweeden, zal moogelyk de leezer- daarin zyne opmerking veftigen, dat veele [lukken als hier en daar, dog het meest by EMiYilUS, aangehaald opgegeeven zvorden. Dit is gefchied zn die fiauzve hoop, dat alle nog niet verhoren zullen zyn; en EMMIUS in deezen niet konde overgeftaagen worden; daar bet te bekend wasP boe zeer deeze ge* * 3 lm' de,



vi VOORBERIGT.
leerde, en te regt hooggefchatte, Schryver toegang gehad heeft tot veele Staats Archiven. En al word die hoop te leur gefield, begryp ik, dat het ook zyne nuttigheid hebbe te weeten, welke ftukken door den vernielenden tyd al zveggeraakt zyn.
Wyders durf ik niet bepaalen , dat de charters, door my opgegeeven als berustende in de archivekasten der verfchillende Staatsleden van dit gewest, aldaar alle nog werkelyk, of in die rangfchikking, voorhanden zyn. IVant ik hierin heb moeten volgen oude particuliere ly sten, voor veele jaar en reeds opgemaakt. Ook is het waarfchynlyk, dat aldaar veele ftukken zyn, die op de door my gebruikte lysien niet fiaan. Iets dat blyken zoude, indien die Hooge yzrgaderingen eens honden befiuiten den tot nog toe zorgvuldig bewaarden toegang te openen» Dat hier toe de uitgaave deezes regifters eene aanleidende oorzaak mogte worden, is myne zvensch !
Eindelyk heb ik dit regifter niet verder in druk gegeven, dan tot in het jaar 1504, of de reductie deezer Stad. Dit maakte allergevoeglykst eene affcheiding tujfchen de oudere, en nieuwere, Staatsgefteltenis van dit gewest. Ook zal het dan minder fiaatkundige hinderpaalen opleeveren in de mededeeling, en openbaarmaking, der egte oude hefcheiden. Dog byaldien de daadelyke onderfteuning myner landgenoot en hunne goedkeuring vergezelle; ben ik genegen deeze lyst, tot aan den tegenwoordigen tyd vervolgt, uittegeeven; niet zullende reekenen den daaraan verknogten arbeid, wen ik fiegts nuttig voor myne Stad en Landgenooten heb mogen zyn. Groningen den 28 Maart 1789.
A. J. de SITTER,



VOORLOOPÏG REGISTER
van
CHARTERS, PRIVILEGIEN,1
PLACATEN, ORDONNANTIËN enz.
STAD en LANDE
Betreffende, en kunnende dienen tot iïet opmaaken van deszelfs
GROOT PLACAAi:
E N
C I I A R TER-BOE IC
640.
J)e oudfle Vriefche Wetten voor de tyden van Keizer Karei den Grooten, of de zoogenaamde) Leges Frifionum.
By Swartfenburg Charterb. van Vriesland, 1. deel, en by meer andere Schryvers, aldaar ia de voorreeden aangehaah.
S chotanus Be/chryv.van Friesland, infol.p.z^ A 754.



g REGISTER va.
S. Bonifacii Moguntini et Ultraieétini Areriiepfacopi epiftola ad Stephanum Papam, circa annum 75$fcripta, de ftatu ecclefiae Ultraieéhnae poft obijum S. Willibrordi, in qua multa de Fre/onibus. By Mieris Charterb. i. deel, p. 4. Miraei Opera Diplom, t. 1. p. 13. Swartjenb. Charterb. 1. deel, ^.41. 800 .
_ Ihfcriptie op het marmeren taferee] in de S. Mi* chiels Kerk te Roomen, waarin van llderado de Groninga.
By Schotanus in tablino fol. 3. M. Hahiconii Frifia p. 127. R. Volaterrani Commentaria urbana. U. Emmii Apologetica refutatio , (Ld. in fol.\ p. 41.
• 802. Frivilegium Caroli Magni, Frifonibus ob probitatem etc. concefl'uin.
In de Stads Archiven A. 1. 8. Gelyk mede aldaar A. 1.7. van dit privilegie is een gevidimeert translaat van den 21 Ocl. 1456'. By Swartfcnb. Charterb. 1 d. p. 44, en 682; die oof^ opgeeft de Schryvers, by wie dit privilegie in zyn geheel word opgegeeVen, als Mieris Charterb. 1 d.p.Z, en andere.
812.
Het Siimdrucht der gemeene Friefen.
By Winfemius Chron. van Friesl. fol. 100. Schotan. Befchr. van Friesl. in 4to p. 286. 815.
Bonorum virorum arbitrium, inter tres familias Alüngam,Tlü'eboldingam, Fockingani;, et Trento-
wal-



CHARTERS enz: §
waldios interpofitum, fuper lite de coërcendo niuniendoque flurrline IIUNESA, et piscationis iure. Geelt, by Alting Notit.Germ. Infer.part.z.p.yy', 820.
Brief van Keizer Ludovicus aan de Friefen, ge» geven in Ingelinbeim.
By Mc. van Schatert ? in Annal. P aderbojrn', l. 2. p.. 65. Swartfenb, voorrede voor 't 1. deel des Char» terb.
866.
Catalogus bonorum Ecclefiae Traieclinae antó tempora üdibaldi Episcopi.
By Mieris Charterb. 1. d. p. 17. Swartfenb. Charterb. 1. d. p. 48. 870.
Divifio regni Lotharii Imperatoris inter Carolum Calvum et Liidovicum.
By Mieris ld. p. 24; Dumont Corps Diplom, t. i. p. 17. Swartfenb. ld.p.55; MiraeiOper .Diphml t. 1. c. 21. p.. 28.
970.
Diploma Ottonis Imperatoris, in quo confirmat haereditateni, quam Comes Wichmannus Ecclefiae Altinae donavit, inter alia fitam in comitatibus HERNESS A, FOMELGA, MERMO, MIDAGE (dit is Hjuiifingo, Five/go, Marne, en Middagte} tertio non. Aug.
By Mieris ld. p, 46.
Pontanus Hifi. Gelr. I. 5. p. 60, Matth. Anale&a t. 4. p. 43. Swartfenb. ld. p. 60, Van Loon Aloude Hifi. t. 2. p. s&$l
A 2 Ver-



4 R E C I S T E R van
Vertaaling van voorenftaanden 13rief By Mieris ld. p. 47.
Kerkelyke Oudb. van 't Bisdom Utrecht
2 d. p. 456. Swartfenb. Id.p. 61.
973-
Diploma Ottonis II, coniïrmans diploma antecedens» By Pont. H.G.l.5.
Hifi. Episc. Ultra/, p. 293.
981.
Diploma Ottonis Imperatoris, in quo donat Abbatiam S. Servatii, et praedium in Frifia, Magdeburgeaii Ecclefiae, 8 Cal. Oei. By Mieris ld. p. 49.
Lunig Spieikg. Ecclefiast. der Tentfchen Reichs Archivs, anbang au den LrtzStifftem VI von Magdeburg. p. 25. Swartfenb. ld. p. 02.
996.
Diploma Ottonis 111 imperatoris, confirmans bona manera et libertates, monr;fterio Eltinenfi concefia; inter alia, quae iita funt in comitatibus HU~ NESCO, FUALGO, MERME, MEC1JETA (dit is lhmfngo, Fivelgo, Marne, en Middag!e) IS Cal. Jan.
By Mieris Charterb. 1. d, p. 51. Pontanus Hiftor. Gelr. I. 5. p. 72. Van de IVal liandv. van Dort. 1. afd. bl.f, Swartfenb. Charterb. 1. d. p. 63. Vertaaling van bovengemekien Brief. By Mieris ld. p. 54.
Kerk .Oudb .van''t Bisdom Utrecht 2 457. van Loon Aloude Holl. Hijt. 2 d. p. 220. Swartfenb. ld. p. 65.
1006.



CHARTERS enz. 4
1006.
Brief vvaarby Anfridus, Biffchop van Utrecht, in de oprigting van het Kloofter Holiorst, by Amersfoort, gewag maakt van Groningen. Nov. 18. Zie Pontanus Hifi. Gelr. I. 5. p. 75. Mieris Charterb. i.d. p. 57.
IOX3.
Transaétio inter Abbatcm Prumienfem, et Duccm Lim burgen fem, in qua IFeraerus de Groningen in Conti turn numero cenfetur.
Pontanus Hifi. Gelr. I. 5. p. 85.
Conjule quoque M. Alting Not. Germ. Inf. torn. 2. p. 73.
1021.
Memoriale Adelboldi Episcopi de Liberis Vafallis Ecclefiae Traiectenfis.
Buchel. in He dam. p.111. Mieris Charterb. I. c. p. 60.
1040.
Donatio Henrici, de Lintherunge, et Even, inter Emefe et Lavika iiuvios, data 12. Cal. Jun. By tleda p. 121.
van Loon l. c. p. 220. Donatio Henrici de villa GRONINGA, feu praedio in villa Gronings, Ecclefiae Martinianae, Trajecti. Data 12. Cal. Jun. indici. 8. By Heda p. 121. 122.
van Mieris Charterb. 1. p. 63. G. v. Loon aloude Holl. Hifi. 2 d. p. 294. J. Gleintz Groningae Praefedfura &'c.p. 41. idfinga Staatsr. 1. d.p. 32. Alting Pi laar en en Peerlen &c. 2 d. c. 1. Bymy 3 Copien, waarvan een, een Fidimus tfart 1419, en de ander een Vidimus van J537- A 3 1057.



6 REGISTER van
Epifïola Henrici, Romanorum Regis, dataArchïEpiscopo Adalberto de Comitatu in pagis HUNES-* GA et FIVILGA , ct de conftituendis in pagis Hunesga ct Fivilga dnobus mercatibus, videlicet'in WINCHEUM, (Winfum) et in GERLEVISWERT, ( Garrelsweer ) cum monetis.
By Lindeabr. Rer. Septentr. Script, p. 159. 112.2.
Henrici V Imperatoris conftitutio de Telonio, quod Trajecti foivitur, lècundum qtiam Freiönes, «ie Oefterlant venientes, dant 24 denarios, ita ut 4 eis rcddantur. 4 Non. Jun.
MS. ex drchivis Civit. Traject, en Placcaatb. van Utrecht 2 d. p. 323. Mieris Charterb. i.d.p. 06.
«34-
Diploma Fotharii II, quo confirmattir donatie Abbaiiiïae Eltenfi facta, inter alia in quatuor comitalibas HUNESGO, SUDALGO, MERMA, MICHETA ( ilunfingo, Fivelgo, Marne , en Middagte.)
• Ponton. Hijtor. Gelr. I. 6. p. 103.
1156.
Lïtterae Wibaldi Abbatis ad fuos iiicceffbres, in qmbos partcm aliquam fiivae Hoipitali Groningcnfi tradit.
Collect. nova a Mariene et Dur. t. 2. p. 620. Mieris Charterb. z. d. p. 101.
li 66.
Concordia inter Episcopum Trajectenfem, et Camitem llollandiae de comitatu Friibnum,
MS.



CHARTERS ENZ. J
MS. op perkament van de Kerk van Utrecht i gecollationeerd naar 't Ms. van Boekenberg ; ook in 't Suppl. au corps DipL t.i.p.^J. a Leidis Chron. Belg. I. 18. c. 3. p. 160. A lier is Charterb. 1. d. p. 110. Swartfenb. Charterb. 1. d. p. 78. Een gefchrift over den dienst des Pafloors van Winfum, welken hy om't 3de jaar den Abtvm Werden moet doen.
By Kemp. de orig. fitu, et qual. FriJ. p. 155. Idjinga Staatsr. 1. d. p. 117. Dog Alting N. G. L 2. d. p. 75 fchym dit gejehrifttot de 10de Eeuw te brengen. 1178.
Register der Leenmannen van de Utrechtfe Kerk ; waaronder de Burggraaf van Groningen.
Chron. de Trajeclo p. 331; van Bsxhorn Neder!. Hift. p. 103.
H79.
Ludi Equeftres, in Germania celebrati, ediria Florentio Comité, apud Coloniam Agrippinam, in quibus_ in Comilum numero, IJermannus Cornet Groeningenfis, recenfetur.
Pande&ae Triumphales j torn. 2. de haftiludm^
p. 57. feqq. Mieris Charterb. 1. d. p. 119.
1196.
Diploma Henrici VI Imp. de Comitatu Vdine; in quo inter te/les numeratur Ilenricus Camerariut de Gron.
Miraeus Oper. Dipl. t.i. c. 64.. p. 289. Du Mont Corps Dipl. t. 1. p. 120. Mieris Charterb. 1. d.p. 131.
Ï207,'



I REGISTER van
1207.
Willekeuren van Langewold.
Analecla van de Sociëteit P. E. I. P, 1. deel. 1208.
Brief, waarin genoemd word Ecbertus de Groninge.
By Matth. ad Anon. p. 129.
1209.
Brief, waarby de Bifichop van Munfter beveiligt de fundatie eens Kloofters, door Emo begonnen. prid. Cal. Apr.
In Chron. Emonis by Matth. Anal. (Ed.in 4to.) t. 2. p. 8.
I2ir.
Epiftola Gcrvafii data Innocentio Papae in favorem Emonis.
In Chron. Emon. ld. p. 11.
1214.
Brief, waarby Gervafius, Abt van Premonftreiten, beveiligt het werk, en de inrigting van Emo. 6. Id. Jun.
By Matth. ld. p. 14.
1216.
Epiftola Magiftri dliveri ad Groninganos etFrifones, By Matth. ld. p. 65.
en daar uit by Mieris i. d. p. 169; Swartfenb. 1. d. p. 86.
1217.
Litterae Gcrvafii Abbatis, in paternitatem accipientis Emonem , et ecclefiam Floridi Horti. By ï\Iatth. ld. p. 23, en 69.



CHARTERS enz. 9
iai8.
Litterae Oliveri, Abbatibus, Prioribus, Praepofïtis, et Confulibus Frifiae.
MS. IVorperi ; zie ook Hamton. p. 128 ; Schot'.
in 4to. p. 319. Schot an. Chron. van Vriesland in tall. p. 11, Mieris l. d. p. 176; Swartfenb, Charterb. I. d. p. 86. Vertaaling dier Brief. By Mieris l. d. p. 176.
1223.
Epiftola magiftri Oliveri ad Groninganos, Emo in Chron. by Matth. ld. p. 6$.
Eiusdem epiftola ad Praelatos Frifiae. Emo ld.
(dit zyn dezelfde brievenzak hiervoor opi 2.16.etc.") Litterae Domirii Conradi, Praemonftratenfis Abbatis, et Caphuh, Abbatibus de Horto S. Mariae, de Doccum, et de Valle B. Virginis, ad compellen» dum fratrem Herdricum praepoftïum. &c. Emo Id.p. 67.
1224.
Litterae Conradi Abbatis ad Herdricum praepofitum in Skelwalda. Emo ld. p. 68. Litterae Emonis ad Conradum Abbatem.
Emo ld. p. 69. Litterae Magiftri Oliveri ad Conradum, et Capitulum Praeraonftratenfe. Emo ld. p. 71. Litterae Capituïi Colonienfis ad Abbates de orto S. Mariae, et in Doccum, et Magiftrum I. in nova ecclelia Plebanum, Trajeélenfis diocoefis. Emo ld. p. yi.
3 Lit-



go REGISTER van
Litterae ejusdem Capifuli.
Emo ld. p. 72,. Litterae Honorii Papae ad Episcopum Monafterienfem.
Emo ld. p.j?y. Litterae Honorii Papae ad Priores de orto S. Mafiae, et de Doccum, et Magiftrum I. de nova ccclefia.
Emo ld. p. 73. _ Litterae Honorii Papae ad Abbates de orto S.Mariae, et de Doccum. Emo ld. p. 74. Litterae Conradi Portuenfis Cardinalis ad Episcopum Monafterienfem. 12 Cal. Jul. Emo ld. p. 74. Litterae ejusdem ad Abbatem de orto S. Mariae, de Doccum, de vallebeataeMariae&c. n Cal. Jul. Emo ld. p. 75. Compofitio inter Theodoricum, Episcopum Monafterienfem , et Emonem Praepofitum iloridi orti. 13 Cal. OFl.
Emo ld. p. 77. Litterae Abbatis, etCapituliPraemonftratenfis, ad Abbates de orto S. Mariae, et in Doccum. Emo ld. p. 70.
Compromiffum Comitis Geldrenfis, et Episcbpi Trajectenfis &c, in quo inter arbitros Dominus Lgbertus de Gronitige.
By Mieris Charterb. Ld. p. 196; Buchelius ad Hedam; Matth. adanon.; en J. Pontan. Hifi. Gelr.
1226.
Litterae Frederki II. Imperatoris ad Frifones.
By



CHARTERS enz. g| By Schotanus in tabl. p. 12; cn Schot, in 4to,
P- 323;
Mieris l. d. p. 198; Swartfenb. I. d. p. 90, Vertaaling daarvan.
By Winjemius Chron. v. Friesl. p. 16b.
Mieris l. d. p. 199; Swartfenb. I. d. p. pr. Cohortatio Honorii Ilf. Papae, ad Frifones, ad reftiturionem rcrum in terra Sanéta.
By Schot, in tabl. ƒ>. 12, en Schot, in 4X0p. 323 ; Hamcon. p. 129.
Mieris l. d. p. 200; Swartfenb; l. d. p. 91, Vertaaling daarvan.
By IVinfemius ld. p. 161.
Mieris ld; en Swartfenb. Id.p. 92. 1228.
Litterae Abbatis de Doccum, et Fretherici de Frekcnhorst legati Episcopi, dc compofitione necis cujusdam.
Emo ld. p. 88.
1232.
Diploma Wilbrandi Episcopi, continens fuj;dationem Monafterii in monte Mariae pro lalute Qthonis, in quo inter tcftes, Egbertus, Praefe&us Groningen/! s.
By C Dumbar Anal. t. 2. p. 229. Mieris l. d. p. 210.
1237.
Charta Ludolfi Episcopi Monafterienfis, qua Bo+ lardu Ripperda conceditur jus collationis pagorura Farmlom, Weywerth, Hevensk, Oterdum, el Meethuifen.
By de Heercn Driejjen in H. S.
B 2 1246*.1



ü REGISTER van
1246.
Charta Ludolfi Episc. Monaft. qua Ha/om Ripperda conceditur jus collatiunis in Hohvierda, Udewierda, Juckwart, Crewarth, Marfum.et Tjamsweer.
Gedrukt agter een predik, van O. H. Zwam.
Gron. 1783. cn by de Heer en Dri effen in II. S. Fundatio tempii Amnrci in urbe Groninga.
By U. tmmius de Urbe Groninga cs'c. (in 8vo) in cake.
üudbed. van Groningen p. 53 ; Hifi. Episc, Ultraj. t. 2. p. 12.
1248.
Diploma Wilhelmi Regis, in quo confirmat omnia Jura, libertates, ac privilegia, a Caiolo MagnoFriionibus concelfa.
By Mieris Charterb. I. d. p. 258.
Iforp van Thabor MS. Chron. - Swartfenb. I. d. p. 94. Vertaaling van dien Brief.
By ll'infcmius Chron. p. 168; Schotan. in tablino p. 10, en. befchryving van Friesl. in 4to. p. 100.
By Mieris. I. d. p. 252; Swartfenb. I. d. p. 94. Zie ook Rrouerius van Nidck Anale&a 490; Hamcon. p. 120. 1250.
Brief van Bifichop Hendrik van Vyanden aan die van Aduard.
Gecit. by U. Emmius l. 10. p. 151. 1252.
Het oudeLandregtvan Hunfingoin de Friefcheml In de Anal. S^;ic:. P.E.S.P. 2. deel.
MS7'



CHARTERS enz. 13
Brief van de opdragt der Kerk van Stedurn aan het Kloofter van Aduwart. By Halfema ld. p. 446, en 470 gemeld.
Verbond van Fivelgo, en Groningen.
Gecit. by U. Emm. I. 11. p. 163. Brief, waarby Hendrik, Koning van Êngeland, die van GRONINGEN in zyne proteclie neemt, en hun eenige vryheden in Engeland geeft. In de Stads Archtven O. 1. 12.
1260.
Epiftola admonitoria Legati Apoftolicae Sedis ad Frifones fcripca.
Emo in Chron. ld. p. 161. Mieris l. d. p. 336; Swartfenb. L. d. p. 95.
1262.
Koopbrief van zeeker ftuk grond aan Sibrand Humeloep, en Otto Buning.
By Idfinga Staatsr. 1. d. p. 402.
1276.
Brief van Everhard, Biflchop van Munfter, over geeftelyke zaaken. April. 15.
By É. Beninga Chron. van Oostfr. (ed. Harkenrf) p. 122. Halfema fchynt er een latyns affchrift van te hebben, en brengt het op 1277. Zis hem ld. p. 189, 276, en 432.
1282.
De Nieuwe Willekeuren van Langewold. By de Sociëteit P. E. I. P. anale&a torn. 1.
B 3



14 REGISTER van
1283.
Verbond tuflchcn de Stad Groningen, en die van Menterwolde.
In de Stads Archiv. E. 3. 3. Gemeene overeenkomst der bondgenooten , waarby Selwert zal gereekent worden onder het Goregt te behoorcn.
Gecit. by U. Emmius Rer. Frif. I. 12. p. 178.
1285.
Contract tnflchen den Abt van Aduwerd, met die van Oolterwolde, enGho, belangende de Dyken by de Groeve, of Gave.
In de Stads Archiv. C. 1.4.
In het Prothocol ter Secretarie der drie Delf-
zylen. By my in H. S.
1287.
Verbond en zoen tuffchen de Stad, en Menterwolde.
In de Stads Archiv. E. 3. 2.
1288.
Epiftola Frederici, qui fe pro Jmperatore gerit., ad Episcopum Trajeétenfem, ut comitem Hollandiae admoneat, ut a moleftanda eente Frefonica defiltat.
Chron. Joh. de Beka. p. 94.
Mieris l. d. p. 493 ; Swartfenb. I. d. p. 122. Vertaaling dier Brief. Nederd. Chron. van J. de Beka. p. 175. Mieris ld. p. 494; Swartfenb, ld.
1290.



CHARTERS enz.. i$
1290.
Litterae, quibus Rudolphus Imp. cornmittit Frifiam totam Reynaldo, Comiti Gelriae. MS. Worp. Thabor. p. 84 ver/o. Swartfenb. I. d. p. 123. Zie ook Schotan. in tabl. p. 15, Chron. van
Friesl. p. 150. Befchryv. van Friesl. in4X.0. p.110; Maté.
Anal. in 8vo. t. 6. Mieris l. d. p. 507.
1291.
Defenfif verbond tuflchen de Stad Groningen, en den Cafteleyn van Coevorden, mitsgaders de Gemeente des Landfchaps Drenthe: die nativitatis Job. Bapt.
In de Stads Archiv. D. 3. 4, (dog waarfchynlyk de jaart&kening abufif.) Zoen tuflchen de Dekens van Lopperfum, Slogteren, Schilwolde, en Hemmenis.
Gecit. in Contiu. Menconis by Matth. ld.p. 203.
1293.
Verdrag tuflchen den Graaf van Benthem, en de Stad Groningen.
dn de Stads Archiv. K. 1. r. Idfinga Staatsr. 1. d. p. 362. Vertaaling van dat verdrag. By my in H. S.
1295.
Compofitio inter Menaldamenfes, et Helium. Gecit. m Contin. Menconis by Matth. ld. p. 209.' _ Diploma Regis Angliae, concedens jura piscatio«is Ilollandis, Zeelandis, et Frifonibus.
By



?6 REGISTER van
By Rym&r Acta Publ. Angl. t. 2. p. 688en Chron. van Zeeland'door Boxhorn 2 d.p.100; Mieris l.d. p. 566; Swartfenb. l.d.p. 128. Vertaaling van dien Brief.
Chron. van Zeeland door Boxhom ld. Mieris; en Swartfenb. ld.
1298.
, Salvus conductusWilhelmi, Ultrajectini Episcopi, per Groninganos.
In de Stads Archiv. O. 1. 13.
1299.
Diploma Alberti, Romanorum Regis, quibus confirmat litteras Rudolphi, patris lui. Worp. Thabor MS. p. 85; Swartfenb. I. d. p. 131.
Zie ook^Schotan. in tabl.p. 15, Befchryv.in 4to. p. 112. Pontan. Hifi. Gelr. I. 6. p. 171; Mieris l. d. p. 604. 1301.
Uitfpraak nopens de Burgwal, gelegen tuflchen Popthahalga en de Suidwending by ten Boer, tusichen die van Garmerwolde, en het Convent ten Boer. In het Prothocol ter Secretarie der 3 Delfzylen ; en by my in H. S.
1303.
Dykregt van Omptata Tya tot aan Delfzyl. Gecit. by Halfema l. c. p. 377.515- 5*7• en 550, die ookp. 285, en 528, nog gewaagt van een brief op dit jaar.
1304.
Ilmiringe eens walts buiten A. Poort, in de Stads Archiv, E. 1. 1.
1306.



CHARTERS enz. 17 1306.
Mieris 2. d. p. 52 geeft op dit jaar de Fy veringelandes willekeuren van geestlyken Rigteren, {dog abufive; zie 1406.)
1308.
Giftbrief van zeeker huis te Groningen, aan de Preekhceren te Winfum.
Kemp de Situ cs'c. I. 1. c. 9. p. 142.
Oudb. en Gc/iigt.va/iGron. p.56; Hifi.Episc.
Gron. p. 74; Ldfmga 1. d. p. 404.
1309.
.Brief van onderhouding, pending, en viflchery, van de Hunfe, by die van Aunen, op ?\ voet vvytte. In de Stads Archiv. C- i. i. Uiripraak over de viflchery op de Hunfe, tuflchen die van Drentherwolde, en Annen.
In de Ommelander Arcbroen lade, num* a ; en by Idftnga ld. p. 404.
1310.
Wetten, en Inflcllingen van Guy, Biilchop van Utrecht, voor de kerkedienaars onder zyn Bisdom. in V Latyn.
Batavia Sacra, in Guidone p. 174; Mieris 2. d. p. i)6; Swartfenb. ld. p. 139. Vertaaling dier wetten.
By Mieris l. c. p. 99 Swartfenb. I. c. p. 143»
1311.
Certificaat van eenige prieflers te Groningen. By Matth. ad Anon. p. 109, (91).
C 1312.



18 REGISTER van 1312.
Brief van Augufta, Rigterfche der Stad Groningen, over de leengoederen, tot de geregtigheid van 'Groningen behoorende.
Gedeeltelik by ld/inga l. c. p. 405.
I3I3-
Aduarder Zylbrief.
Gecit. by Halfema l. c. p. gig, 540, en 547. 1316".
Brief van den Biflchop van Munfter, waarby ie" der huis in Weflerwolde hem hoenders moet lee" veren.
By ïdfinga l. c. p. 406.
Renverlaalbrief van hetzelfde, door de Wefterwolders afgegeeven.
• By ïdfinga l. c. p. 407.
I3I7-
Verbond tuflchen Groningen, en Leeuwaarden.
Jn de Stads Archiv. O. 3. 3. Uitipraak over de verfchillen, tuflchen die van Ooflfricsland, en de Stad Campcn.
By Mieris ld. p. 188; Swartfenb. ld. p. 157. Brief over de uitwatering der drie üelfzylcn, zynde de Zylbrief, (ante affumptioncm Virginis Martaef)
In het Prothoc. ter Secret. der 3 Delfcylen. Gleintz Gron. PraefeEl. p. 34. en by my in II. S. Zandfter Zylbrief, gemaakt in de ZandflerKerk, op Jacobi Apofloli, en beveiligt in Appingadam. in het Prothoc. ter Secret. der 3 Delfz. en by my in II. S.
i|i8.



CHARTERS enz. i9
1318,
Verbond tuflchen Groningen, en Dokkum.
In de Stads Archiv. O. 3. 4. Verbond tuflchen Groningen, en Ooftergo.
In de Stads Arcb. O. 3. 5.
1320.
Brief van den watertogt in de A; 2. May.
In de Stads Archiv. C. 1. 21. Limitatio aggerum inter conventum de Jherufa» km, (alias Gerkeskloofter ) et coheredes novae terrae inLangwaid; die Lanrentii Martyris.10 Aug. By Sivart/enb. I. c. p. 161.
1321.
Compofitio inter univerfos judices Aduardiae^ Hunsgoniae, Fivelgoniae, et confules de Groninge, cum hominibus de Threntawalda, de fundando aquaeductu in amne ADUARDINO; in die beati Petriy Joluti a vinculis.
By my een geauthent. affchrift.
en by de Hecren Driejjen een diergelyk. 1322.
Eadem compofitio, ad majorem certitudinem confignata figïllis Egberti, Praefecti in Groninge, filii Doroini Adulphi; Egberti, Praefeéti filii Godekini; et Occonis Schulteti. in die Divi Matthiae Apoftoli. in de Stads Archiv. C. 1. 2. By my een geauthent. afjchrift. en by ae Ileeren Driejjen adidem.
I323-
Leges Frifionum in Upftallesbome latae, altera di& Lamberti; met de vertaaling.
IVinjemius Chron. v. Friesl. ƒ, 192.
C 2 Scha*



20 REGISTER van
Schotanus in tabl. ƒ>. \6; cn in 410. p. 114. Siccama ad Leg. Frifioa. p. 53. Mieris 2. d. p. 325, cn 327,- Reces und accordbuch.
By my in MS.Cod.; en by de Heer en Driejjen, 1324.
* Ordonnantie van Borg. cn Raad op de evaluatie van eene oude Vleemlche. (dog beter volgens andere Cod. op 1394.)
In myn Stadsboek l. 7. §. 20,
* Adidem op het winnen van goed met oude brieven.
Ibidem § 2i. (dog beter op 1375.) Verdrag tuflchen Heffe], Proost te Farmfutn, en die van het Oldampt, endc Holwert.
Halfema l. c.p. 299 had hier van een latyns affchrift.
By Schotan. in tabl. p. 110 is het nederduitsch; (hoewel het jaar aldaar is 1355.) Induciae Frifiis Orientalibus a Comité Hollandiae datae.
By Mieris l. c. p. 354. Sivartjenb. I. c.p. i/i.
1326.
Brief, waarby de Graal' van Holland zyne egtgcnoote bemagtigt, om met de Uostfriezen te handelen. By Mieris ld. p. 378. SwartJ'cnb. I. c. p. 172. Brief, waarby de Gravinne van Holland, ingevolge daarvan, vrygeleide geeft aan 60 Oostfriezen. By Mieris; en Swartjaib. I. c.
Be-



CHARTERS enz. zi
Beltand, met die van Stavoren, en de Oostfriezen ingegaan.
By Mieris l. c. p. 386. Swartfenb. I. c. p. 174.
1327.
Statuta Univerfitatis Appingadamme, confirmata
in Upftallisbome, dominica infra O&avatn Ascenfionis, ofte de Damlter Buurbrief.
By Harkenroth Byvoegzelen over E. Benin ga. p.867; Harkenroth Oostfr. Oor/pr. p. 552, . In de Stads Archiv en; cn eene geauthenti' leerde copie by my. Nederduitiche vertaling daarvan. By my in H. S.
1328.
Litterae Episcopi, de privilcgio in quatuor cafibus Ecclefiallicis.
In de Stads Archiv en A. x, 14.
1330.
Brief, waarby Keizer Lodewyk aan den Graaf van Holland afïlaat het regt van het Duitlche Ryk , op Holland, Zeeland, en Friesland. By Mieris Lep. 497. Swartfenb. I. c. p. 184.
1332.
Contract over de uitwaatering van de Zylvellen van *t Goregt, door Mansm en Vrede wold; die be° atae Agnetis.
In de Stads Archiv. C. 1. 3. by my een gcauthentif. affchrift. Brief, over de Synoden in Dremh, en Groningen l en wat zaaken aldaar plegen verhandelt te worden. In de Stads Archiv. D. 3.5, *3344



s2 REGISTER van
1334-
Salvus condudtus pro Groninganis.
In de Stads Archixi. O. i. 14. Brief van de tolvryheid der Groninger burgers te Stavoren.
In de Stads Archiv. O. 1. 15.
1336.
Halfema Lep. 293 meld een brief op dit jaar 9 by bem in H. S.
1338.
Transactio pacis inter Frifones, et civitatem Groningenferh. in commemoratione b. Pauli.
In de Archiv. der Ommelanden, doos G. no. 1. Rengers ten Post, MS. Chron. p. 21. ïdfinga l. c. p. 409.
Swartfenb. Lep. 195; en by my in H. S. Brief, waarby het geflagt der Cortings deeze verzoening aanneemt.
Gecit. by U. Emm. I. 13. jö. 199. Brief, waarby de Graaf van Holland regelt de tolregten, voor de Oostfriezen, komende op de jaarmarkt te Alkmaar.
By Mieris Lep. 604. Swartfenb. I. c. p. 193.
1339.
Diploma Ludovici Imp. in cjuo oppignorat totam Oostfrifiam Reinaldo, Duci Gelriae, excepta parte Wilhelmi Comitis.
By Pontanus 1. c.p. 219. Mieris l. c. p. 616. Swartfenb. I. c. p. 197.
Pa



CHARTERS enz."
23
Pactum inter Drenthe, Groningen, et GhoPL1CHT nuncupatum. ' In de Stads Arcbiv. D. 3.7. by my een geautbent. affchrift.
1342.
Brief, dat die van Aduwert geen meerder erven ' nogte renten, in de vryheid van Groningen zullen mogen koopen, dan zy hebben. In de Stads Archiv. A. 1.9.
T343-
Brief van de agt Zylvesten, en Groninger hamrik. Gecit. in een brief van 1424.
1344.
Brief van den Biiïchop Johannes van Utrecht in caufis Episcopi, inGho, Wok, enDrenth. 0^.28. In de Stads Archiv. A. 1. 15.
Halfema l. c. p. 220, 293, 338, meld een brief op dit jaar , by hem in H. S.
I346- .
Brief der Stad Hamburg aan den AbtteAduvvard.
By ïdfinga l. c. p. 412. Brief van de Confules in Groningen, wegens de cverdragt van een huis.
By de Heer en Driejjen in II. S.
*347-
Verdrag tuflchen die van Hamburg, de Abtdy van Aduard, cn Hunfingo.
In de Archiv. der Ommel. doos G. 110. 2. By ïdfinga l. c. p. 413. Litterae de pace cum Hamburg, Grj'ze Monnikken, item pago de aldc Ambacht.
m de Stads Archiv. O. 1. 23. Brief



ê4 register van
Brief van Graaf Willem van Holland, vryheidgee» vende om te panden op de Oostfriezen.
By Swartfenb. I. c. p. 203. Ut lüpra.
By Swartfenb. I. c. p. 204.
1348.
Ut fupra.
By Swartfenb. I. c. p. 206. Ut fupra.
By Swartfenb. I. c. p. 207.
'349-
Diploma Caroli, Romanorum Regis, renovans, et confirmans omnia privilegia, Episcopis, et Ecclcfiis Trajectenfibus conceffa.
By lleda Hifi. Ultraj. p. 247. Mieris l. c. p. 762. Diploma Caroli Regis, concedens Episcopo Trajeélenfi facultatem jura liia fibi revindicandi, fuo5 et feptem Praelatorura fuorum, juramento. By Heda l. c. p. 249. Mieris l. c. p. 763. Diploma Caroli Regis, concedens Episcopo Trajeétenfi facultatem jura fua aiferendi contra colonos, fervituti obnoxios, per teftimonium feptem hominum ejusdem conditionis, et ordinis. By Heda l. c.p. 248. Mieris l. c. p. 763.
i35o-
Verzegelde Zoenbrief tusfehen de Stad Groningen, en Reinolt van Coevorden, en Drenth. In de Stads Archiv. D. 3. 8.
'35'.
Brief van Hertog Willem; den Oostfriczen vry-
heid



CHARTERS enz. 2$
heid gevende, te Haarlem ter markt te koomen. By Mieris l. c. p. 806. Swartfenb. I. c. p. 208.
1352.
Vergelyk tusfchen Hendrik van Sehvert, en het Capittel te Utrecht, over de beleening van het regts-» gebied te Groningen. Apr. 4.
By Buchel. ad Hedam, p. 255. Matth. ad Anon. p. 42. (48). Ïdfinga l. c. p. 415. Zoen tusfchen de Stad en Drenth.
'353-
Halfema 1. c. p. 215, 278, gewaagt van ee% brief up dit jaar, by hem in H. S.
1355.
Obligations brief aan Roelof Predigers.
In de Stads Archiv. E- 1.2. Verdrag met Roelof Grede, en deeze Stad.
In de Stads Archiv. O. 1. 20. Verdrag tusfchen Groningen, Stellingwerf, Schoterwerf, &c.
Gecit. by U. Ernm. I. 14. p. 204. Halfema l. c. p. 446, 470, 471, 473, meld op dit jaar een brief, by hem in H. S; zynde over de Kerk van Stedum.
Verdrag tusfchen Hesfel, Proost te Farmfum, en die van het Oldampt, ende Holwert.
By Schotan. in tabl. p. 110. (dog ziet op 1325.)
1357-
_ Brief, waarby belooft word het huis tot Selwert niet weder vast te maaken.
In de Stads Archiv. A. 3. 14.
D '358,



r*6 REGISTER van
1358.
_ Aankomstbrief van Alricus Scheltkuma, Capitalis in Sandweer, van het regtfchap aldaar. In vigilia B. Jacobi. In een Vidimus brief'van 1564, by de Heeren Driejjen in H. 6,
1359-
Diploma Caroli IV. Imper. confirmans, et renovans donationem Henrici, Eccleiiae Ultrajeétinae, de Groninga, &c. in 1040.
Jn de Archiv. der Ommel. doos E,n. 1.
ïdfinga 1. c. p. 4.16; Mieris 3. d. p. 86.
1360.
Huwelyks contract tusfchen Ida van Selwert, en Herman van Coevorden.
By Rengers ten Post. MS. Chron. ïdfinga l. c. p. 417. Zoenbrief van Johan, Bisfchop van Utrecht, gegeven aan de Stad Groningen.
In de Stads Archiv. O. 1. 27.
1361.
Verdrag tusfchen Groningen, en die van Laugewold.
Gecit. by U. Emm. I. 14. p. 206. Confirmatio, et mukiplicatio legum Upftalbomiarum, Groningae habita.
In de yjrchiv. der Ommeland, doos B, n. 16. ïdfinga l. c. p. 437.
Lunig Spicil. Secular. des Teutfen Reichs
Archiv. p. 784. Mieris l. c. p. 128; Swartfenb. I. c. p. 225.



CHARTERS enz.
1362.
Gilderolle der Kremer gilde, ofte hun Broeder* fchaps brief. Zond. voor Pinxtere». In het Gildeboek dier gilde.
Compromisfaire uitfpraak der fes Heeren Borgemeefteren in Groningen, tuflchen den Abt, en st Convent van Aduwert ter eenre, en de gemeente, mitsgaders de agt Zylvefienyen; noopens de Zuidwendinge by Geraïdsweer, en de flagte waterflutte, Noortpant, ofte Knype by de Groeve, Waarvan de Heeren Borgemeeftercn de determinatie; van de plaats, vvytte, en hoogte, is gereferveert. In de Stads Archiv. C. 1. 5.
1365.
Confirmatie der privilegiën , door Hertog Albrecht van Beyeren, Graaf van Holland. In de Stads Archiv. A. 1. 24. Fundatie van de Muidesterzyl. op Johannis. In het Prothoc. ter Secretarie der 3 Delfzyletll By my in H. S.
x366.
Verbond tuflchen Groningen, en Hummerze,' In de Stads Arch. O. 2.1. By ld/inga l. c. p. 438.
1368. ■
Een brief, om die van Groningen, Gho, elft Woltregt, niet te evoceeren.
/« de Stads Arch. A. 1. 16. Verbond tuflchen Stad, en Lande, in Aug. Sommierlyk by Emm. I. 14. p. 209.
C 2 1369»



Ǥ REGISTER van
1369.
Transfixbrief, raalcende de omiflïe van het zege! 'Van Fivelgo in het verdrag, of conpromis van 1364. In de Stads Arch. C. 1. 5.
I37P-
Litterae, qnibus urbes Hanfeaticae, inter qnas etiam GRON1NGA, declarant pacem feciflè cura Valdemaro, Rege Daniae. den 24. Mep
By Pontan. Hifi. Dan. p. 499; Dumbar, Deventer 1. d. p. 530; Mieris l. c. p. 250; Swartfenb. I. c. p. 233. Brief, waarby Walderaar, Koning van Denemarken, met de Hanzee fteeden, en daar onder GRONINGEN, fluit een vreedes verbond. ^24 Mey. By Lunig, Teutfchen Reichs Archiv. part. fpec.cont.1V. 2. theil, IXabtheilung, p.Z; Dumbar, Deventer 1. d. p. 539 ,■ ' SchrasJert, Harderw. 1. d. p. 137; Mieris l. c. p. 251 ; Swartfenb. I. c. p. 234; van Hallam, Zwol, 1. d.p. 193; zie ook_ idjinga t. c.p. 439.
Brief, waarby de Koning Waldemar, en zyne Raaden, of de Stenden des Ryks van Deenemarken , geeven voorregten aan de Hanzee lieden, en daar onder GRONINGEN. 24 Mey.
By Lünig, Teutfchen Reichs Archiv. part. fpec. IV. un4 letraer continuation 11. theils fortfetfung, p. 10; Mieris l. c. p. 253; Swartfenb. I. c. p. 237 ; Dumbar l.c.p.$/\o. Litterae Judicum trium aquaeduchium in Delffitum, quibus ad illorum aquaeducuis recipitmt duas parochias, Middclbeuh, ct Engelberth.
1)1 het Prothoc. ter Secretarie der % Delfzylen. by my, cn de Heeren Driejjen in H. S.



charters enz. m
i37i-
Brief, waarby Johan van Coevorden cum foc. bekennen het Gerigt te Groningen, en te Selwert, voor hun leeven gepagt te hebben van het Capittel te Utrecht.
By Matth. ad. Anon. p. 85. (72). In de Archiv. der Ommel. doos E, no. 2; by ïdfinga l. c. p. 440. Verbond tulï'chen eenige Abten, en Praelaaten hier te lande, over de bepaaling van eenige munten, en maaten.
In de Archiv. der Ommel. doos G, no. 3. Ïdfinga l. c. p. 441. Halfema l. c. p. 23 r, 506", 537, en 552, gewaagt van de Schouwer Zylbrief op dit jaar; by hem in H. S.
1372.
Brief van Arnoud van Hoorn, Biffchop van Utrecht, waarby aan Otto Polman overgedraagen word het Nydincge goed, gelegen in den gerigte van Zelwarth, ende Kerfpel van Groningen.
In de Archiv. der Ommel. Kist met 3 floten, ïdfinga l. c. p. 442.
1374-
Ordonnantie van Borg. en Raad in Groningen, dat de goederen onder man en vrouw gemeen zyn. in het Stadsboek l. 2. §. 8.
L376-
Brief, waarby de Koning Olaus de V. beveiligt het verbond der Hanzee Heden, voorheenao. 1370. met Waldemar gcilooten.
By Pontan. Hifi. Dan. 1.8. p. 506. Schraffert, Hardtrw. p. 143.
D 3. 1378.



y> REGISTER van
1378.
Verbond met Hunfingo, Fivelgo, Middagfterdeel, en andere landen.
In de Stads Archiv. B. 2. 1.
Sommierlyk by U. Emm. I. 15. p. 214. Verbond tuflchen de Abtdy van Aduwert, en Groningen.
In de Archiv. der Ommel. doos B, no. 3. ïdfinga l. c. p. 442. Verbond tuflchen der Stad Groningen, en de Hamrikker landen. Cforte Hummerze landen; z.ie U. Emm. ld.)
In de Stads Archiv. O. 2. 2.
1379-
Sententie by de gemeer.e Regteren van Hunfingo , en Borg. en Raad in Groningen , over de erfvolging in zeeker fluk goed.
In de Archiv. der Ommel. doos B} no. 12. ïdfinga l. c. p. 443.
1380.
Litterae de Jurisdidione Ecclefiaflica in Groningen, Gho, et Woltrecht, et de iisdem Groninganis non evocandis.
In de Stads Archiv. A. 1. 17. Privilcgium Episcopi Ultrajectini, de non evocandis Groninganis in cafibus ep-iscopalibus. In de Stads Archiv. A. 1. 18. Vidimusbrief van den Biflchop Florens, belangende de cafus episcopales.
In de Stads Archiv. A.i. 19, * Zoenbrief' tuflchen de Stad Groningen, en het Convent tot Aduard. (waarfchynlyk^ die van 1378.) In de Stads Archiv. O. 2. 3,
1381.



CHARTERS enz. 41
1381.
_ Pointen van het verbond tuflchen de Friezen, en de Groningers, 2a. Sept.
Sommierlyk_ by U. Emm. I. 15. p. 217; en by Swart/enb. I. c. p. 244; Winjemius; en Schotanus. &c.
1382.
Hetzelfde verbond, vermeerderd door de toetreeding van Hunfingo, Fivelgo &c. Gecit. by U. Emm. I. c. p. 220. Accoord tuflchen 't Convent van Aduard, Gernewert, Efinge, Ferwert, en Franfum, Zylveftene van Luderwolde, van Peyfe, Roden, en Fockeswolde, over den Aduarder Zyl.
In de confid. der Erf. en Ingezet, p. 51. Diploma Wenceslai, Romanorum regis, conflrmans libertates, gratias, &c. per divos lmperatores ecclefiae Trajeclenfi conceflas. 20. April.
By Heda l. c.p. 252; Mieris l. c. p. 387.
1383-
Brief over de cafus Episcopales.
In de Stads Archiv. A. 1. 20. Ordonnantie van Borg. en Raad op het doen van aanklagten.
In het Stadsboek l. 6. §. 10. Aduarder Zylbrief.
In de confid. der Erf en Ingezet, p. gl ; (dog daar op ^82.) Verdrag van den Abt van Aduwerd, en Selwert, over den Aduarder zyl.
Ter Secretarie van het Aduarder Zylvest.
.,0. 1304.



Z'i REGISTER vau
1384.
Brief over de cafus Episcopales.
In de Stads Archiv. A. 1. 21. Hal!erna l. c. p. 199, 226, gewaagt van een ly hem in H. S.
I385-
Accoord tuflchen de agt Zylveften, en de 3 Delfzylen, tegens het geweld der Drenthen, en Gho, op Pauli.
Ter Secretarie der 3 Delfzylen. by my in H. S. Brief over den waterloop der 5 Karfpelen in Vredewolt.
By de Heeren Driejjen in H. S.
1386.
Verbond tuflchen Groningen, en Stellingwerf.
In de Stads Archiv. O. 3. 6. Confirmatiebrief van Reinald van Coevorden van alle voorgaande verbonden , en contracten, tuflchen Groningen, en Drenth.
In de Stads Archiv. D. 3. 9.
1387.
Verbond met Rudolph van Swerne, wegens dat Bocko in Groningen gevangen gezeeten heeft. In ae Stads Archiv. O. 1. 21.
Verbond met Hunfingo, Fivelgo, Middngfterdeel, en andere landen, (is waarfcbynlyk dat van
In de Stads Archiv. B. 2. 1. Verbond tuflchen Ooftergo, Weftergo, Stellingwerf, &c. met die van Groningen. Gecit. by U. Emm. I. 15. p. 219.
Zoen



CHARTERS enz. 33
Zoen tuflchen Groningen, en de Hillings in Hum* fterland.
Sommierlyk by U. Emm. ld.
1388.
Ordonnantie van Borg. en Raad, dat, endevrou, en de kinderen na het egtlchap gewonnen, borgers zyn, indien de man borger was. In bet Stadsboek l. 6. §. 2. De Nieuwe Landregten van Vredewolt.
By de Sociëteit P. E. J. P; zie ook Halfemtt l. c.p. 427.
1389.
Verbond tuflchen 't Aduarder Convent, en de* Stad Groningen.
In de Stads Archiv. O. 2. 4. Ommel. Archiv. doos B. no. 1, ïdfinga l. c. p. 445.
1390.
Brief, waarby Vroii Auka overdraagt dimidieta* tem arae, in Eppingahuftere Hammerke. By de Heeren Driejjen in H. S. Vidimus der brief, de jurisdictione Eccleflaftica in Groningen, Gho, en Wokregt, deao. 1380, In de Stads Archiv. A. 1. 17.
I39I-
Overeenkomst tuflchen Reiderland, en het 01dampt, over den afloop der wateren. Gecit. by U. Emm. I. 15, p. 222,
E Zoen.



§4 REGISTER van
1392.
Zoenbrief tuflchen de Stadt Groningen s en de Hovelingen tot Faniim.
In dc Stads Archiv. O. 2. 5. Brief van den Officiaal van Munftcr, over den proost, en proostdy van Hummerze. op S. Brixii. By my in H. S. Brief, waarby het Domcapittel tot Utrecht verpagt aan Godevaart, en Johan van den Hove, en Swanelt hun moeder, dat f deel der waareldlyke geregtigheid binnen Groningen, en Selvvert. In de Ommel. Archiv. doos E\ no. 3. ïdfinga l. c. p. 446;
Matthaeus de Jure gladii, c. 28.jO.457; Mieris Ic. p. 590. Vidimus van gemelde brief, door Borg. en Raad in Groningen, op S. Simon en Judas. Oei. 27. Ibidem l. c.
Brief van het Domkapittel tot Utrecht, overdraagende aan de Stad Groningen, al de geregtigheden en gerigten tot Groningen, &c, voor honden jaar, uitgezonden het deel der van Hovens. Zondags na S. Lucie. Dcc. 15.
In de Stads Archiv. A. 3. r. Ommel. Archiv. doos E. no. 7. ïdfinga l. c. p. 447; Matth. I. c; en Mieris l. c. p. 591.
1393-
Transport des Kapittels van Utrecht van alle de geregtigheden, zoo binnen, als buiten de Stad Groningen , als mede van de munt. In dc Stads Archiv. A. 3. 1.
Accoord tuflchen de Stad Groningen , en die van Reiderlajid, cn het Oldampt.
&



CHARTERS enz.
In de vryh. en Independ. der Oldampt. p. 21. Aduarder Zylbrief.
In de Confid. der Erf. en Ingezet, p» 51. Verzegelde Vidimusbrief der voorige brieven ^ ofte accoorden, van 1350, 1352, en 1386, met Dreuth geftooten.
In de Stads Archiv. D. 3. 10. Vidimusbrief van het contract, depligtgenaamd, ten jaare 1339, tuflchen Groningen, Drenth, eij. Gho gefloten.
In de Stads Archiv. D. 3. ir. by my een geautkent. affchrift. Zeendtbrief van Usquert, in het oud friesch.
By de Sociëteit P. E. J. P. in H. S. Verdrag tuflchen de Stad Groningen, en GerkesIdoofter, waarby aan de Stad toegellaau word omby dwarsnagt te procedeeren.
In de Stads Archiv. O. 3. 7. .
1394-
Verbond der Fivelgoörs, raakende hunlieder dyken, en gekoorene zes Rigters, voor den tyd van 7\ maand ; of van Geertruid tot Allerheiligen. In de Stads Archiv. C. 1. 6.
1395-
Vreede tuflchen den Biflchop Frederik van Blankenheim, en de Friezen van Stellingwerf, &u. {hebbende mede betrekking op Groningen.) 18. April, By Matth. ad anon. p. 93. (110}. Mieris l.c.p. 625. Swartfenb. I. c. p. 254. Brief van Frederik van Blankenheim, en de K,?J pittelenvan Utrecht, over Reinold vanCoevordena en zyne vrienden. 26. 27. May.
E2 %



0 REGISTER van
By Matth. de nobil. p. 262; en ad' Anon. p.7%. ( 93 ). ïdfinga 2 d. p. 8. Brief van denzelven over Drenth, en het huis Coevorden;(CTéwfe betrekking hebbende op Groningen.) By Dumb. Anal. t. 2. p. 343; ïdfingal.c.p.9. Zeendtbrief van de agt Karfpclen, door den Proost van Hummerze. op Fradasci. By my in H. S. Zoenbrief tuflchen de Stad Groningen, en Vredcwold.
In de Stads Archiv. O. 2. 6. Privilegie voor de Groningers, om vry te vaaren in het Stift van Utrecht.
In de Stads Archiv. O. 1. 16. Sommierlyk_by U. Emm. I. 15. p. 225. 1396.
Halfema l. c. p.251, 315, en 382, gewaagt van een brief, by hem tn H. S.
Brief van Hertog Albrecht, opontbicdende alle zync onderzaaten, die zig in den lande van Oottfriesland hadden nedergezet. 22. Mey. By Swartfenb. I. c. p. 256". Vrygeleide de Oostfriezen, ten getale van 2operfbncn, gegeeven. 8. Aug.
By Swartfenb. I. c. p. 258; Verfcheide brieven van Hertog Albrecht, om zyne vyanden, de Oostfriezen, allen afbreuk te doen. By Swartfenb. I. c. p. 259 — 263. Willekoren van Vrcdewolt 'van den iove, und arfenis.
By de Sociëteit P. E. I. P. en dc Heeren Drieffen in II. S.
1397.
Aankomstbricf van het Redgerrcgt in Spyk.
By



CHARTERS enz. 37
By de Heeren Drieffen in originali. Verfcheide brieven van gemelden Hertog ten zelfden einde, als 1396.
By Swartfenb. L. c. p. 264— 268.
1398.
Ut fnpra.
By Mieris l. c. p. 670— 603. Swartfenb. I. c.p. 268 — 288. Brief van Halico van Hildema, ende ReynerRenfinge, Hooftlingen tulTchen die Lauwers, en die Eemfe, opdraagende aan Hertog Albrecht zeekere landen, en floten, om die wederom van hem ter ïeen te ontvangen.
Gecit. in een brief van 1499, by Swartfenb. I. c. p. 794.
Adidem van Wiefel, Heeren Ocken zoon, en andere Hooftlingen tuflchen der Lauwer, en der Eemfe, belovende Hertog Albrecht te helpen. Gecit. ibidem. Adidem van dezelve, over tolvryheid aan Hertog Albrecht, en de zyne. Gecit. ibid.
Adidem van Ailco van Hildema, &c, wegens hulde aan Hertog Albrecht. Gecit. ibid.
Adidem van Tamo Gokinga, en Menno Houwerda, draagende aan Hertog Albrecht verfcheide goederen ter leen op. Gecit. ibid. p. 7%. Adidem van Hommekonen Snelleger, en Jan, Wibben.
Gecit. ibid.
Brief, waarby Hertog Albrecht van Beyeren fchenkt aan Pieter Reiners eenig land, als HumflerE 3 land,



38 REGISTER van
land, Zuidhorn, en Noordhom; alsmede het fchoutambagt tot Groeningen. 28. Dec.
In de Archiv. der Ommel. doos G-, no. 5. ïdfinga 2. deel. p. 27.
1399-
Eenige brieven van Hertog Albrecht, foecteefenden den Frieflchen oorlog.
By Swartfenb. I. c. p. 288 — 304. Tradaat tuflchen den Billchop Frederik vanBlaukenheim, en de Stad Groningen. In de Sfads Archiv. B. 1.2. Verdrag tuflchen den Biffchop Frederik van Blankenheim, en de Stad Groningen, beveiligt door de zegelen van het Kapittel, en de Stad van Utrecht, als mede de Steden Campen, Deventer, Zwol, en Amersfoort, woensdag na Invocavit. In de Stads Archiv. B. 1. t. By Matth. adAnon. p.4.2, (48) enp. 58 , f68). Dumbar Deventer p. 646; Mieris l. c.p. 688'; ïdfinga l. c. p. 28. Brief van den Biffchop Frederik aan de Stad Amersfoort, wegens dat dezelve in het bovenftaand verdrag het laatst genoemd was.
By Matth. de Nobilit. I. 3. c. %. p. 895. Ïdfinga l. c. p. 29. Accoprd tuflchen de Stad Groningen, en dc Ornmelanden, met Elde Gockinghe, Hoveling te Oostbroek.
In de Archiv. der Ommel. doos B, no. 15. ïdfinga l. c. p. 36. Verbond tuflchen de Frieflchc Schicringers, en Groningen, met zommige Onimelanders. Gecit. by U. Emm. I. 16. p,. 236.
1400.



CHARTERS enz. 39 1400.
Verbond tuflchen de Schieringers hier te lande, en die van Reide, Eemsland, Hisco van Embden. Gecit. by U. Emm. I. 17. p. 239.
Verfcheidene brieven van Hertog Albrecht, om de Oostfriezen &c. afbreuk te doen, en ook eenige in 140X.
By Swartfenb. I. c. p. 304 — 317 — 322. Afftand van Johan ten Hove, aan Frederik van Blankenheim, van het derdedeel van Selwert.
Gecit. by J. de Lemmege in Chron. apud Matth. p.76. Adidem van Hindrik van Selwert.
Gecit. ibid. p. 83. Brief, waarby het Capittel te Utrecht aan Biffchop Frederik van Blankenheim overdraagt deszelfs regt op Groningen, en Gho. Sept. 5.
By Matth. ad Anon. p. 44, (51). ïdfinga l. c. p. 37. Verdrag tuflchen den Biffchop van Munfler, en Haje en Bole Adding. 8. Sept. By ïdfinga 1. c. p. 58.
1401.
Transfixbrief, waarby de Aarts Biffchop van Keulen de brief tuflchen Blankenheim, en het Kapittel, ten jaare 1400 beveiligt. 8. Juny.
By Matth. ad Anon. p. 47 , (54). Ïdfinga l. c. p. 41. Verbond tuflchen het Stift van Munfler, Groningen, Fivelingeland, Hunfingo, 't Oldampt, Hummerze, Langevvold, Vredewold ,Reiderland, Eemfigerland, met Hylke van Embden, om elkanders voordeel te zoeken, cn vry te handelen. In de Stads Archiv. M. 3. 1,
Som-



4o REGISTER van
Sommierlyk by U. Emm. I. 17. p. 240. Halfema l. c. p. 388 gezvaagt een brief der Rig» ters van Fivelgo op dit jaar, by hem in HS.
Ordonn. van Borg. en Raad, dat de dag van verovering van Gockinga llot jaarlyks zoude gevierd worden.
Gecit. by U. Emm. I. d.p. 241. Induciae cuin Praelide Ultrajeétino a Cal. Dec. ad Cal. Nov. 1402.
In de Stads Archiv. A. 1. 12. Somm. by ü. hmm. ld. Vrede tusfchen Oostergo en Westergo, en Hertog Albrecht en zyne helperen, waaronder Groningen, en de Ommelanden. Obl. 1. By Szvartfenb. ld. p. 327.
1402.
Verzegelde zoenbrief wegens eenen dootgeflagenen op Gockingahuis.
In de Stads Archiv. I. 3. 15.
Compromis aan Barthold Buining, en Jan Everdes , Cureiten, en aan Borg. en Raad in Groningen begeven, door den Abt, en't Convent van Aduard, en de Rigters der 8 Zylvesten, over al hunne fcheeföngen , inzonderheid over de Kirype. • In de Stads Archiv. C. 1. 7.
Verbond tusfchen die van Groningen, en die van Worften, over vryen handel. &c. Gecit. by U. Emm. I. c.p. 243.
Tnitrumentum fuper refignatione" dominiorum in Covordia, et Drenthia, Episcopo Trajcctenli, &c. per D. Reynoldum de Covordia. 4 April. By Matth. ad anon. p. 75, (89.^
1403.



CHARTERS enz. 4i
1403.
Gildebrief van de Schuitluiden, of Schuitenfchu? vers.
In het gildeh. dier gilde. Verfcheide brieven van Frederik van Blankenheim aan 't Goregt, en den Schuitman, Amptman, In de Stads Archiv. A. 3. 1. Verbond met Haro tho Griethe, en Enno tho Norden met de Stad Groningen. In de Stads Archiv. O. 3. 6.
1404.
Verbond van eenige Ooflfrieffche Hovelingen tegens de Groningers, en Hiskc van Embden. op S. Margriet.
By E. Beninga (Ed. Harkcnr.') p. 173. Breneifen O. II. t. 1. I. 2. n. 1%. p. 27. Ordonnantie van de Wysheid der Stad, op hei broodbakken.
By de Heeren Drie/Jen in H. S. Ordonnantie van Borg. en Raad, verbiedende ds burgers eikanderen buitenlands pleit aantedoen. In het Stadsb. /. 8. §. 44. Brief, waarby Borg. en Raad in Groningen den Graaf van Benthem erkennen, als Overman der Zoenslieden, tuflchen den Biflchop van Utrecht, en hun. 6. Nov.
By Matth. ad Anon. p. 50, (58). ïdfinga i. c. p. 49.
Ï405.
Brief, waarby eenige perlbonen belooven te zullen houden, en te volbrengen, den Zoen tuflchen den Biflchop van Utrecht, en Groningen cn Ommelanden, op S. Michiels avont. 28. Sept.
F By



te REGISTER van
By Barman Utrecht. Jaarh. i. d. p. 57; Mieris 4 deel. p. 24; Ïdfinga l. c.p. 51. Provifioneele Uitfpraak, ofte Zoen, tuiTchen den Biflchop van Utrecht, en de Stad Groningen, en pondgenooten.
By Matth. ad Chron. anti. J. de Beha. p. 314Mieris l.c.p.z^zieookj.a Leydis XXXl.5% ïdfinga l.c. p. 49. Brief, waarby Borg. en Raad in Groningen, die van Hunfingo, Fivelgo, 'tOldampt, en Reiderland, aanneemen te onderhouden bovenflaande uitlpraak, ofte zoen.
In de Stads Archiv. A. 3. 3 • By Mieris l. c. p. 25; ïdfinga l. c. p. 51.
Verzegelde Zoenbrief van Weflerwolde met Groningen.
In de Stads Archiv. I. 3. i6\ Brief, waarby Frederik van Blankenheim verpagt aan Groningen het Gerigte. 1. Öcl. By Matth. ad Anon. p. 47. (54). ïdfinga l. c. p. 52.
Brief van Hertog Wiliem, om de Oostfriezen te belchadigen.
By Swartfenb. I. c. p. 351.
1406".
Zeentbrief van Langewold. op S. Trinitatis.
By my in H. S. Fivelinge Landes Willekcuren van Geeftelvke rer* ten. op S. Benedi&us. h By Schotan. in tabl. p. 112. Mieris 2. d.p.52} (dog is aldaar abufivc op 1306.)
By.



CHARTERS enz. 45
By my in MS. Cod ; en by de Heeren Dries(cn in H. S.
Vrygeleide aan agt Friezen, &c. om in Holland te handelen over vreede.
By Swartfenb. I. c. p. 353. Brief van Borg. en Raad in Grpningen, aanneemende de vreede, door die van Oolter, en Westergo met Holland gemaakt. 22. Nov. By Swartfenb. I. c.p. 355. Diergelyke aanneeming door die van Fivelgrji 22. Nov.
By Swartfenb. I. c. p. 356". Diergelyke aanneeming door die van Hunfingo.
Gecit. by Szvart/enb. I. c. p. 795. Brief van Hertog Willem aan eenige Ommelander Heeren, als zyne Leenmannen, om de geflotene vreede te agtervolgen. in Nov. By Swartfenb. I. c. p. 358. Adidem, kennis geevende van de geflotene vreede aan die van Oostfriesland, Reiderland, 'tOldampt , Fivelgo, Hunfingo; &c. in Nov. By Swartfenb. I. c.
1407.
Zeemt»rief van Hunfingo, en Fivelgo, beveiligt door Borg. en Raad in Groningen, op S. Andreas. 30. Nov.
By Scbotan. in tabl. p. 113. Mieris. 4. d. p.91;
by my in 2. MS. Cod; en by de Heeren Dries* fen in PIS. Brief over de evaluatie eencr korte groote. Gecit. in een MS. Cod.
F * 1408;



44 REGISTER van
1408.
Brief der Zylregtcrs, en gemeente van Winlumer Zyl.
In dc confid. der Erf. en Ingez. p. 10. Brief der inlaatinge van Noorddyk, in het Winfumer Zylvest. op S. Michiel.
By my, en de fleer en Driejjen in II. S. Schouwer Zylbrief. Gemeld by Halfom l. c. p. 533, 553.
1409.
Brief om dagvaart met de Oostfriezen te houden binnen Stavoren.
By Swartfenb. I. c. p. 368.
1410.
Vrede gefloten tuflchen Hertog Willem, en Keno ten Broeke, met zyne helperen. 25. Maart. By Szvartfenb. I. c. p. 370. Verlenging van gemelde vrede. Juny 12.
By Swartfenb. I. c. p. 371. Brief van Hertog Willem om de Oostfriezen te befchadigen. 19. Nov.
By "Mieris l. c. p. 158. Verdrag van de Stad Groningen , met de agt Zylveften, en metDorpflerZylvest. Donderd.naS.Vyt. Ter Secretarie der 3 Delfzylen. by my in II. S.
1411.
Vrygeleide aan de Oostfriezen op den dagvaart te Amftcrdam. 7. Juny.
By Swartfenb. I. c. p. 372.
Vrede gelluten tusfchen de Graaf van Holland, en de gemcene Friezen. 1 Aug.
By



CHARTERS enz. 45
By Mieris l. c.p. 172; Swartfenb. l.c. p.372. Brief, waarby Hertog Willem bekent met Groningen, en Omlanden, een gelyke vrede gefloten te hebben, als met Oofter, en VVeflergo. 1. Aug. By Mieris l. c. p. 173; Swartfenb. I. c. Brief van de Stad Groningen, en de Omlanden, van dezelfde inhoud. i.Aug.
By Mieris l. c.; Swartfenb. I. c. p. 374. Vrygeleide daarop de Friezen gegeven. 6. Aug.
By Swartfenb. I. c. Salvus conductus van de Graaf van Holland voor de Stad Groningen.
In de Stads Archiv. O. 1. 22. Uitfpraalc van Zegsmannen over het herftel der Dykcn in het Oldampt. Sept.
Gecit. by U. Etmn. I. 17. p. 2.56.
1412.
Brief, waarby Borg. en Raad in Groningen, en de Regters der Omlanden, als van weerzyden verzogte arbitri conpromiffarii, decideeren de fcheeling tuflchen de Zylvesten van de Uitzylen tot Delfzyl, en de dorpen Schüwolde, Helium, en Sydeberd. Woensd. na Judica.
By my, en de Heerem Drieffen in copia autbentica.
Transfixrelatif tot deeze brief, maand, na Jubi/ate. Ibidem.
Brief, gemeld by Halfema l. c. p. 339, 341? 345» w 365-
'4*3'
Brieven aangaande Reide.
In de Stads Archiv. E. 3. 10. Vrede gemaakt tuflchen Frederik van BlankenF 3 heim,



\6 REGISTER van
heim, en de Friezen van Stellingwerf, en Schoterland, op uitfpraak van Zoeuslieden, waaronder Groningen. Dec. ai.
By Mieris l. c. p. 267 ; Swartfenb.1. c.p. 3;9, 1414.
Vrygeleide van Hertog Willem aan die van Stavoren, en Groningen. 14. Aug. By Swartfenb. I. c. p. 386.
1415.
Verdrag tuflchen de Stad Groningen, en het halve Ampt. Maart.
In de Ommel. Archiv. doos B, no. 14. By ïdfinga 2. d. p. 230. Zoenbrief tuflchen de Stad Groningen, Hunfingo Fivelgo, met Ocke ten Broek , en Focke Ukens. In de Stads Archiv. Q\ 3. 24; (dog waarfcbvnlyk 1425.)
Verbond tuflchen Keno ten Broek, en Stad en Lande.
Gecit. by U. Emm. I. p. 263. Vrede tusfchen Hertog Willem, en Keno ten Broek, en zyne hulperen. in Decemb. By Swartfenb. I. c. p. 389.
1416".
Vonnis van Borg. en Raad, cn Hooftmans in Groningen, en de Rigtercn van Hunfingo, en Five'go, over de gaave, en opdragt DES LIGGENDE LANDES. Dond. na Ommegange dag. By my in copia authentica.
Verbond tuflchen Hunfmgo en Fivelgo, met Groningen.
Gecit. by U. Emm. l.io.p. 263,,
Ver-



CHARTERS ENZ. 4/
Verbond tuflchen Groningen, en de agt Kerfpefen, die van Hummerze, en Vredewold, voor tien jaar.
In de Stads Archiv. N. 3. 1. Sornmarie by U. Emm. I. c. Brief van den Rooms Koning Sigismund aan de Friezen, kennis geevende van het afzenden zyner gevolmagtigden. 19. Aug.
By Mieris l. c. p.%87 ; Swartfenb. l.c.p.^o. Brief van Sigismund aan Frederik van Blankenheim, vernieuwende alle de voorige Keizerlyke giften , aan de kerk van Utrecht gedaan. 17. Nov. By Heda l. c. p. 274 ; Mieris l. c. p. 392.
1417.
Brief van Hertog Willem van Holland, aan N. Buntzlow, gezant van den Rooms Koning aan de gemeene Friezen. 30. April.
By Mieris l. c.p.397 • Swartfenb. I. c. a.393. Verbond tusfchen Groningen, Hunfingo, en Fivelgo, om buiten elkanders kennis geenen Heer aan te nemen.
In de Ommel. Archiv. Doos B, no. 3. By ïdfinga l. c. p. 234. Verdrag tusfchen Keno ten Broek, etc. met Groningen over de gevangenen, in luny. Gecit by U. Emm. 1.18. p. 265. Diploma Sigismundi, Romanorum Regis, confirmans omnia iura et privilegia Frifiorum, tam Orientalium, quam Occidentalium. 30. Sept.
By Beninga; Hamconius; IFinfemius- Schotanus; etc.
Mieris l. c. p. 423 ; Swartfenb. I. c. p. 396.
In de Ommel. Archiven, doos B, n. 4; enby at Heeren Driejjen 2 gevidimeerde copien van 1570, en 1572. Ver-



^8 REGISTER van
Vertaling dier brief.
By Mieris l. c.p. 4.2$; Swartfenb. l.c. 399J Ryksagt van Sigismund regens Groningen, en eenige uit de Ommelanden, als de Houwerda's, Onfta's, Ripperda's, benevens Ocko ten Broek, Focco van Lier, &c.
Gecit. by Emm. I. 18. p.266.
1418.
Geloofsbrief van Keizer Sigismund, opzigtelyk zyne gezanten aan de gemeene Friezen. By E. Beninga l.c. p. J95 •
Mieris l. c. p. 502; Swartfenb. I. c. p. 403. Traétaat, tulfchen de ballingen uit Oost en Westfriesland , waaronder ook uit Groningen, met Hertog Johan van Beyeren.
By E. Beninga l. c.p. 192 S.Beninga l. c. p. 415 ; Lumg l. c. 2. d. p. 1863; Mieris l. c; Swartfenb. I. c. Leges, a civitatibus Flanfeaticis latae.
By Mieris l.c. p. 509. Verdrag der agt Karlpelen in Friesland, met Ocko ten Broek, zyne vrienden, en de Stad Groningen.
In de Stads Archiv. O. 3. 46. Vernieuwing van het verbond tuilchen Groningen, Langewold, Vredcivold, en Hummerze.
Gecit. by Emm. I. 18. p. 268. Adidem tuflchen Groningen, Hunfingo, en Fivelgo,
Gecit. I. c.
Eeuwige zoen, en verdrag tuflchen de Stad Groningen, en Upflerland.
In de Stads Archiv. O. 3. 8. Brief, waarby Hertog Jan van Braband, tot zyne erfgenamen in Friesland, aanilelt de kinderen
van



CHARTERS enz. 49
van Hertog Jan van Beyeren. 27. Decemb.
By Mieris l.c. p.506; Swartfenb. I. c.p. 404, Regifter van het overregt te Warphum. By de Heeren Drieffen in H. S.
I4I9-
Vidimusbrief van de Officiaalen Curiae Traject, over den giftbrief van Keizer Hendrik, de Ao. 1040, 44. April.
By my in H. S. Brief, waarby de Groningers hulde doen aari Biffchop Frederik van Blankenheim. 15. May. In de Ommel. Archiv. doos E;
by ld/inga l.c.p. ^38 ; Matth. ad Anon.p. 62 ; Mieris l. c. p. 534 en by my in H. S. Brief, waarby de Biflchop de Stad Groningen in zyne befcherming neemt. 15. May.
By Matth. ad. Anon. p.58 ; Mieris l.c. p.5%5 ; ïdfinga l. c. p. 240, uit de Ommel. Archiv. en in de Stads Archiv. B. 1. 3. Belofte van den Biflchop van Utrecht, om de wegen en ftraaten van 't Stigt Utrecht tot aan Groningen niet te liaan.
In de Stads Archiv. O. 1. 2C Kwytfcheldinge van den Ryksagt, op Groningen, Ocko ten Broek, en andere gelegt. In de Stads Archiv. O. 1. 17. Brief, of verbond van Frederik van Blankenheim met Hunfingo, Fivelgo, en 't Weflcrquartier. 14- Juny.
in de Stads Archiv. M. 2. 5.
en fommarie by U. Emm. I. 18, p, 270. Ontwerp van vreede tuifchen de Schieringers, en Vetkopers. in Of/.
G Py



'S° REGISTER van
By Emm. I. c. p. 272; en uit Schotanus by Swartfenb. I. c. p. 406. Declaratoir van den Keizerlyk en gezant Buntzlow. in OBob.
Gecit. by Emm. I. c. p. 273. Schriftelyke, en beëdigde belofte van gemelden Buntzlow.
Gecit. ibid. p. 274. Conpromis van de Schieringers en Vetkopers, ftellende hunne verfcliillen ter uitfpraak van zegsluiden. in Nov.
By Emm. I. c; en üit Schotan. by Swartfenb. I. c. p. 407.
Beftand, door hem uitgefchreeven, en zyne provifioneele uitfpraak. in Nov. Ibidem.
Verbond tuflchen Borg. en Raad in Groningen, met Fivelingo. in Nov.
Uit Rengers MS. Chron. f. 29, by ïdfinga l. c. p. 250. Adidem met Hunfingo. 28. Dec.
By Rengers l. c. bylagen f. 32; Ommel. Archiv. doos B, no. 17; ïdfinga l. c. p. 25X. Verbond tuflchen Groningen, en Hunfingo, Fivelgo, en groot Aduard.
In dc Stads Archiv. B. 2. 5.
1420.
Nadere uitfpraak van Buntzlow tuflchen de Schielingers, en Vetkopers. 13. Jan.
Gecit. by Emm. I. c. p. 275; uit Schotan. by Swartfenb. I. c. p. 408. Scherp gefchrift der bondgenooten tegens Buntzlow. Gecit. by Emm. I, c. p, 27S.
Ver-



CHARTERS enz. 51
Verdrag tuflchen het Convent van Ludingakerk, en Ocko ten Broek, Groningen, en Ommelanden. Juny 2.
In de Stads Archiv. N. 3. 2. Swartfenb. I. c. p. 412. Verdrag tuflchen den Hertog van Braband, en den Hertog Jan van Beyeren, onder anderen over de landen van Friesland. 21. April.
By Mieris l.c. p.54.5; Swartfenb. l.c. ƒ7.413. Gilderolle der Schroders, ofte Kleermakers.
In het Gildeboek. Warffs Conllitutie over wifl'el van land. Woensd. na Sant gang.
By de Heeren Driefen: en by tay in II. S. Vredesverdrag tuflchen Ocko renBioek, Gro» ningen, en Ommelanden, nu 1 . 1.6. Aug.
By Mieris l. c. p. 5 t. p. 1864,
2. d.; E. Beninga p. 208; Brcncyfen l. c. P- 39; '<#Hg» c. p. 25%; Swartfenb. I. c. p. 415.
Verbond tuflchen Ocko ten Broek, Groningen , Langewold, Hummerze, cn Ilitthpcn, en die van Wolder kerk.
In de Stads Archiv. N. 3. 3. Zoen met Smallingerland.
In de Stads Archiv. O, 3. 47. Articulen van vrede, en onderlinge befcherming,1 tuflchen Ocko ten Broek, de landen van Oofler, en Weflergo, en de Stad Groningen. 14. Sept.
By Swartfenb. I. c. p. 416; zie ook Emm. l.c. p. 28r.
Scheidbrief van de gevangens tuflchen Ocko teu Broek , en de Stad Groningen.
In ae Stads Archiv. Q. 3. 5. Verzoening van Sibolt van Rustringre, met de Stad G 2 Grcw



ga REGISTER van
Groningen, en de Ommelanden. Ibidem Q. 3. 7. Vrede gefloten tuflchen den Graaf van Holland, en de Friezen, waaronder mede de Groninger ballingen. 4. Nov.
By Mieris l. c. p. 559; Swartfenb. l.c.. 419. Volmagt van den Graaf op zyne commiflarien, om van gemelde Friezen, &c. de hulde te ontvangen. 4. Nov.
By Swartfenb. I. c. p. 421. Adidem op dezelve, om gemelde Friezen uitzyn naam eed, en gelofte te doen. 4. Nov. Ibidem, p. 422. Brief, waarby de Graaf aan Oofter, en Weflergo, en de Groninger ballingen de vrede verlengt. 4. Nov. Ibidem.
Kvvytfcheldinge der Soudenaarente Stavoren, &c. op verzoek der Friezen, en Groninger ballingen. 4. Nov.
Ibidem, p. 423. Commiflie van johan , &c. op Hindr. van Renesfe, tot zynen Capitain Generaal over geheel Friesland, van Stavoren tot aan de Wefer. in Nov. Ibidem. I. c.
1421.
Verbond van de ballingen uit Ooflergo, Weitergo, Groningen, Embden, &c. met Hertog Johan van Beyeren. 3. April.
By Mieris l. c. p. 575; Swartfenb.l.c.p.429; S. Beninga l. c. p. 415. Vrygeleide voor Fock ükema, Ocko ten Broek, en Groningen, door Hertog Johan. 6. Juny. B.y Swartfenb. L c. p. 436.
Ver-



CHARTERS enz.
Verlenging van dat vrygeleide. 9. Juny.
Ibidem.
Brief van de Grietmannen, en Rigteren van Leeuwarderadeel, aan Hertog Johan, over gevaar, dat Dokkum liep van Groningen, en Okko ten Broek. ii. Juny.
Ibidem; en Mieris l. c. p. 586'; ïdfinga l.c. p. 257. Vrygeleide van Ocko ten Broek, Sibet Ruftringre, en Groningen aan icoo van des Graaven van Holland volk. 26. Juny. By Mieris l. c. p. 587. Vrygeleide van Borg. en Raad in Groningen aan 1000 van 'sGraaven volk. 27. Juny. Ibidem p. 588. Vrygeleide van Johan aan Groningen, Ocke ten Broek , &c. 28. Juny. Ibidem, p. 589. Ontwerp van vrede tuflchen Hertog Johan, en Groningen.
Ibidem • Iofinga l. c. p. 258. Verdrag, ofte accoord tuflchen Hertog Johan van Beyeren, en Ocko ten Broek, Sybet Edens, met de Stad Groningen, en de Ommelanden. 1. Sept. In de Stads Archiv. N. 3. 4. Zie ook Breney/en. I. c. t. 1. I. 2. p. 35; Mieris l. c. p. 5q5; Ïdfinga l. c. p. 259; Swartfenb. I. c. p. 437. Accoord tuflchen 'die van Sloten, en Ocko ten Broek, Sibolt Ruftringre, en de Stad Groningen. In de Stads Archiv. O. 3. 9. Brief, waarby Hertog Johan in zyne befcherming neemt de weduwe van Coppen Jarichs. en haare kinderen, <Jcc. 20. Dec.
By Swartjenb. I. c. p. 444.
G 3 Brief



'54 REGISTER van
Brief over dezelve, zo. Dec. Ibidem p. 445. ♦ Warffs Conftitutie over het verliezen der jaarmaalen. By my in H. S. (dog waarfchynlyk bet jaargetal onregtf)
1422.
Zoen of vrede tuflchen Ocko ten Broek, Sibolt van Ruftringre, Groningen, en Ommelanden ter eenre, met die van Ooiter en Weftergo ter andere zyde; voorbehoudens de regten van Hertog Jan van Beyeren. Febr. 1.
In de Stads Archiv. N. 3. 5. By Mieris l. c. p, 61?,; Swartfenb. l.c. p. 445 die ook opgeeft de Friesfcbe Schryvers, alwaar het geboekt is. Beveiliging van den bovenftaanden zoen door verfcheide Friesfche Edelen, t. Febr.
By Mieris l. c. p. 621 ; Swartfenb.l.c. p.450. Brief van Jan van Beyeren aan die van Oolter, en Welteigo, betuigende zyn misnoegen over die vrede.
By Mieris l. c. p. 622; Swartfenb. I. c. p. 451. Brief, waarby Jan van Beyeren aanflelt eenen Capitain, en Rentmeelter generaal over alle zyne Janden van Oostfriesland, te weeten van Stavoren tot aan de Wefer. 4. Maart.
By Mieris l. e. p. 623 ïdfinga l. c. p. 265 ; Swartfenb. I. c. p. 4,51. Verbond tuflchen Ocko, Sibet, en Groningen, met Hamburg en Lubek.
Gecit. by U. Emm. I. 19. p. 289. Accoord tuflchen die van Sloten, met Ocko ten Broek , Sibolt Ruftringre, en Groningen, &c. In de Stads Archiv. N. 3. 0.
Adi-



CHARTERS enz. 55
Adidem met de gebroeders Harinxma.
Gecit. by U. Emm. I. c. p. 290. Beëdigde beveiliging van het eeuwigduirend verbond tuflchen Groningen, Oostfriesland, &c. In de Stads Archiv. Q. 3. 8. Accoord adidem met ^ibrand Harmana cum loc, en verfcheide Groningerlander ballingen. 31. May.
Gecit. by Emm. I. c. Hollandsch vrygeleide voor de ballingen van Groningen. 31. May.
By Swartfenb. I. c. p. 452. Brief van Hertog Johan aan Ocko ten Broek, over het breeken der zoen. 21. Juny.
By Mieris l. c. p.641; Swartfenb. l.c. ^.453. Het Dykregt van die van Luiwerwolde.
Ter Secretarie van het Aduard. Zylvest-, en in de Confid. der Erf, en Ingez. &c. p. 54. Atteftatie van Hero Wybrand, Cureet to Slogteren, &c. nopens de hamrikken tho Lasquert. By de Heeren Driejjen in H S.
1423.
Brief, waarby Hertog Jan commiflariffen benoemd om na Elburg te trekken, om aldaar te handelen over de verfchillen met die van Groningen, Ooiter en Weltergo. 8. Maart, (of ook 1424.)
By Mieris l. c. p. 715,- Swartfenb. l.c. p.460. Beltand tuflchen Hertog Jan, en de Stad Groningen , tot in de winter naastkoomend over een jaar. By Mieris l. c. p. 680; ïdfinga l. c. p. 167. Zeendbrief van die proveltie van Lopperfum. feria 311a post reminiscere.
By my in H. S. (hoewel waarfchynlyk abufive voor 1424.}
1424.



$6 REGISTER van
1424. *
Brief over "de verdeeling van den uiterdyk in Fivelgo.
By my in H. S. Conventie van de Abten van Wemmen Selwert, nopens den uiterdyk op den Sande. By de Heeren Driejjen in H. S. Inlaatingsbrief van het Groninger Oofter Hamrik. Donderd. na Jubilate.
Ter Secretarie der 3 Dilfzylen. en by my in H. S. Brief, waarby de agt Zylvesten, en 't Groninger Hamrik aanneemen de onderhouding van den brief, de ao. 1343.
Ter Secretarie der 3 Delfzylen. en by my in H. S. Brief over twee graazen lands by Walfridi brugge, de minrebroeders gegeeven. In de Stads Archiv. E. 1. 3. Zeendtbreefregt van der Proostdy van Lopperfum. Dingsd. voor reminiscere.
By Schotan. in tabl. p. 113; en by de Heeren Driejjen, en my in H. S. Vrygeleide van Hertog Johan aan de Groningers om op den dagvaart te Elburg te koomen. 21. Oei. By Mieris l. c.p. 740; Swartjenb. l.c. p.4.64. Overeenkomst der gemeene gildebroederen van den Scroder Ambagte. Dingsd. na S. Remigius. In het Gildeboek^ dier gilde. Verdrag over het doen van het brouwer ampt, ofte der brouwer gilde brief, op exalt.Crucis.
In het gildeboek dier gilde , en by my in II. S.
1425.
Brief van den BilFchop van Utrecht, de Groninganis non evocandis. ƒ#



CHARTERS en£
In de Stads Archiv. A. i. 22. Hulpe van Groningen, Hunfingo, Fivelgo, gedaan tot de Reiderdyken uit medelyden, en nief van regte.
Ibidem C. I. 8. Revifie van het Stadsboek.
In origina/i op bet Stadshuis, en in veele H. S. Verbond tusfchen Ocko ten Broek, Hunfingo, Fivelgo, Groningen &c., om de ballingen uit Gro? ningen en Embden te houden.
Gecit. by U. Emm. I. 20. p. 294. (en is waar» fchynlyk in de Stads Arch. Q. 3. 24; bosi %vel daar op 't register 1415 jtaat.) Uitfpraak der Groninger Zoenslieden, ofte Arbiters over den bruidfchat, en goederen van Hebü van Doorn üm. Gecit. ibid.
Verbond tusfchen Groningen, Langevvold , Vredewold, en Hummerze, met Oplterland, rotweer ring der kwaaddoeners. 21. May. In de Stads Archiv. N. 3. 7. en by Sivart/enb. l.c. p. 466. Adres van de Utrechtze geefielykhcid aan Sweder van Kuilenburg, over Groningen, (hoort waarfchyn» lyk tot dit jaar.)
By Matth. ad Anon. in dedicatione. ïdfinga l. c. p. 352. Volmagt van den Hertog van Bourgondien aan drie poorters van Amfterdam, om met de Groningers te handelen. 5. Nov. By Mieris l. c. p. 800. Verdrag tusfchen Borg. en Raad, en de Kedej Rechters in Langewold.
Gecit. by Halfema l. c. p. 286, 529.



53 REGISTER, van
1426.
Accoord tuflchen de Stad Groningen, en Jacob Beier, Proost te Lopperfum, over de bewaarine- van het huis tot Reide.
In de Stads Archiv. £.3.5. Scheiding van landen tuflchen het Convent Gerkeskloofter, en de ingezetenen by de westerzyde der Lutteka Horna. 6. Aug. By Swartfenb. I. c. p. 469. Verbond tuflchen Groningen, en Ommelanden9 met de agt Kerfpelen, over het ftraffen van dieven. in Juny.
In de Stads Archiv. B. 2. 7.
By ïdfinga l.c. p. 344; Swartfenb. I. c. P' 53°5" {die het egter brengt tot 1447.) Sententie van de Dykregters Reders in Langewold.
Gecit. by Halfema l. c. p. 520. Uitfpraak van Groningen en Ommelanden in het verlchil tuflchen Ocko ten Broek en conf., met ï'ocko Uken en conf. Zond. na Kruisvinding. In de Stads Archiv. O. 3. 24.
By E. Beninga l. 226, p. 235 • Breney Jen l. c. t. 1, /. 2. 11. 22.
1427.
Overoud Oidampfler Landregt, gemaakt in terr& Keidenfi, in communi coetu Pallae.
By de Heeren Driefjen, en my in ff. S. Ordonn. van Borg. en Raad, Hellende het mannengeld by dage op 30, by nagtop 60 oude franfche ichilden.
In het Stadsboek lib. 4. Verbond van Hunfingo, Fivelgo, 't Oldampt, Reiderland, Langewold, Vredewold, Hummerke,
en



CHARTERS enz.
en Middag, met Focko Uken, en conf. de 5de; dag na Paa/cben.
Uit de Ommel. Archiv. by ïdfinga l. c. p. 345, Verbond tuflchen den Graaf van Oidenburg, Bremen, Ocko ten Broek, Rustring, Groningen, en Ommelanden, rakende de gemeene befcherming der landen, en het ftrandregt. (ad 8. Cal. Majii) In de Stads Archiv. N. 3. 8, en 9. Brief, waarby Ocko ten Broek die van Groningen en Ommelanden tolvryheid geeft van olï'en en koejen tot AUrich. (ad 8. Cal. Maj.) In de Stads Arch. O. i. 29. Verbond tuflchen Hendrik, Biffchop van Munfler, met Focko Uken en conf., waaronder Haje Ripperda te Farmfum , Haje tot Westerwolde. &c. By E. Beninga l. c. \. 230. p. 249; Lanig l. c. 2. d. p. 1869; Mieris l. c. p. 908; Sv^art/enb. I. c. p. 474. Zoen of vrede tuflchen Bremen, Butjadingerland 9 Worflen, Ocko ten Broek en conf., met Focko van Lier, en conf.
In de Stads Arch. Q\ 3.3 ; gedceltelyk. byEmm. I. c. p. 303.
Brief, waarby Hendrik ter Bruggen, Borgemeefter in Groningen, Imejen to Larrelt belooft weder in de gcvangenisfe te komen, als ontboden word. Difgsd. na S. Fyt.
By E. Beninga l.c* §. 228. p. 245. Verzegeld verbond van Hajo van Westerwolde met Stad en Lande.
In de Stads Arch. J. 3. 17. Zoen tuflchen Groningen , en de ballingen. ^.Mayi.
Gecit. by Revius Hifi. Dav. I. 1. p. 102. Zoen en verbond van Groningen en conf, me? Fccko Uken, en Sibet Rustringre.
H »



«td REGISTER van
In (k Stads Arch. Q; 3.9. (waarfchynlyk 1428.) Volmagt van den Hertog van Bourgondien aan zyiiera Rentmeefler, om met de ballingen in Oostfriesland te mogen fluiten. 31. Aug.
By Mieris l. c. p. 897; Swartfenb. l. c. p, 474.
1428.
Verbond van die van Hunfingo, Fivelgo, 't 01dampt, Reiderland, en 't Wester Quartier met Focko Uken, Hisco van Embden, en conf. de 6de dag na Paafchen.
Sommarie by U. Emm. I. 20. p. 307. Verbond tuflchen de Stad Groningen \ en het Wester Quartier. in Aug.
In de Stads Arch. B. 2. 3; en uit de Ommel. Arch. by ïdfinga l. c. p. 349 ,• en by my in H. S. Verbond tuflchen de Stad Groningen, Middagte, lïummerze, met die van Ooster en Westergo, Smallinge, en Upflerland. in Aug. Sommarie by Emm. I. c. p. 309. Beltand tuflchen de Stad Groningen, en Focko van Lier met conf.
Gecit. by Emm. I. c. (waarfchynlyk_m de Stads Archiv. op Q. 3. 9.) Brief, waarby Focko van Lier zyne befcherming belooft aan den Abt van Termunten &c. in Sept. Gecit. ibid.
Conventio Jnter Focconem, et Groninganos de damno Dichufano. pridic Cal. Dec. Gecit. ibid. p. 310. Uitfpraak van de Rigters van het Winfumer ZylVest over Noorddykfler Ooflerhamrik, hoe die van 't Wester Hamrik gependet zal wcezen. By de Uecren Drieffen in H. S,



CHARTERS enz. 6t
1429.
Uitfpraak, ofte zoen door die van Groningen, de Abten van Aduard, en de Marne, den Proost van Hummerze, en den Prielter van Baffelt, tusfchen die van de Marne, en liet Wester Quartier. in Juny.
In de Stads Archiv. B. 2. 2. Nader verbintenis daarop tulfchen Groningen , het Wester Quartier, en de Marne, ócc. Gecit. by Emm. I. c. p. 310. Schryven van Focko van Lier en conf. aan Groningen , om de Hamburgers hier te lande niet te molelleeren.
Gecit. ibid.
Verfchryving van Eppo Gockinga zampt conforten, gekoren dykrigteren van de Reiderdyken, aan die van Middelbert, en Engelbert, om de Reiderdyken mede te maken; waartoe dezelve zeggen niet gehouden te zyn.
//; de Stads Archiv. C. 1.9. Zeentbrief voor die van Langewold. op S. Ar* nulphus.
By my in H. S.
1430.
Eenige beëdigde getuigenisfen van 't jaar 1430,' en volgende, als mede een extract van tolcedullcn, mitsgaders brieven rakende het ftapelregt. In de Stads Archiv. C. 2. 22. Conventie tusfchen de Rigters, en gemeente van de drie deelen des Aduarder zyl, het Convent van Aduard, Middagt, en Selwert.
Ter Secretarie van het Aduard. Zylvest. Algemeene verbjntehisfe tusfchen alle de landen H 3 van



62 REGISTER vast
van Friesland, van 't Flie tot aan den Wefer, Breinen, &c. ii. Nov.
By E. Beninga l. c. §. 237. p. 262. Swartfenb. I. c. p. 494. Verdrag tuflchen Borg. en Raad in Groningen, en die van Vredewold over het ftraffën van eenige misdaaden. Zaturd. na Lucie.
By de Heeren Drie/Jen in H. S. Register van het Redgerregt van Eenrum, Peterburen, en Nylant. domin. Philip, et Jacobi. Ibidem.
Uitfpraak van de Zoenslieden Eppo Gockinga, Haje Ripperda, Ailke en conf., tusfchen Uken Focken zoon, en de gemeente te Olderfum. Vryd. na Allerbeil.
By E. Beninga U c. I. 2, §. 2, p. 272.
Halfema l. c. p. 541, en 545 meld een brief op dit jaar.
1431.
Commisfie van Hertog Philips op Jan, den Baftert van Beyeren, en conf., om te zyn Capitainen van het volk, dat ten dienfle van Focko Uken opgetrokken is. 3. May.
By Swartfenb. I. c. p. 495.
1432.
Quitantie van Roelof Jans, borger te Harderwyk, Wegens reflitutie zyner goederen, bevonden in twee lot Delfzyl opgebragte lcheepen. In de Stads Aicb. O. 1. 33. Verzegeling van de Erve, daar het üot van Aduarder zyl plagt op te ftaan. Ibidem N. 2. 1. Transflxbrief van dc Rigtercn in den Dam, vidi-
mec-



CHARTERS enz. 63
meerende den buurbrief van Appingadam van '| jaar 1327.
By E. Beninga l. c. p. 869. Warffsconftitutie relatif de Procesorde. By de Heeren Driejjen in H. S.
i+33-
Warffsoordeel, dat alle fcheiding van land met zegel en brief moet bevestigt worden. Maand, na Valentini.
By de Heeren Driejjen in H. S.
Brief van Rudolph 'van Diepholt over het Nydincge gued in den gerigte van Selewarden, ende kerlpel van Groningen. Dingsd. post Petri ad vincula.
Uit de Ommel. Archiv. by ïdfinga l. c. p. 353. 1434-
* Warffsoordeel, dat men de renten moet invorderen in domicilio rei fitae. Zaturd. na Ligtmis. By my in H. S. Raadsordonn. op het ftuk van 't Gildregt. Petri ad Cathed. In H. S.
Verbond der Friezen van Norderland, Reiderland, &c. i\.Juny.
By E. Beninga l. c. p.288; Lunig l. c. p. 1R70 ; Mieris l. c. p. 104.1; Swartfenb. I. c.p. 507. Gilde ordonnantie derKnokenhouwers. Dond.na S. jfacob.
Der Kremeren gildebrief, of rolle. Dond. na
S. Meerten.
In het gildeboek dier gilde. Origineele Francynbrief van vereeniging tusfchen Hajo en Boele Ripperda ter eenre, met de Stad
Gro-



*4 REGISTER van
-Groningen ter andere zyde, over den doodflag van Willem Wicheringh, en de bezetting van het huis te Farmfum. op Laurentii avond.
In de Stads Archiv. C. 2. 7, en 8.
en by ïdfinga l. c. p. 354, uit het MS. Chron. van Rengers. Raadsordonnantie van de Schuttery.
In de Stads Archiv. N. 1. 4. Verbond van Hamburg, bezittende Embden, met de Stad Groningen. Ibidem. O. 1. 7. Verbond tusfchen de Stad Groningen, en het Wester Quartier van het jaar 1428, nu mede aangenomen door Hunfingo, en Fivelgo.
Ibidem. B. z. 3. • Accoord tuflchen de Stad Groningen, en Fivelgo. Ibidem. K.z. 1. Verdrag tuflchen Borg. en Raad, en het Scharnier Zylvest, over de inlatinge van het Wester Stads Hamrik. op S. Meer ten.
Ter Secretarie der 3 Delfzylen.
en by my, en de Heeren Driejfen in H. S. 1435.
Confirmatie van der 5 Karfpelen Zylbrief in Vre,4ewold van 't jaar 1385.
By de Heeren Driejjen in H. S. Confent van den Abt, en het Convent van Selvver»: tot de^ uitwatering van Wierumer Hamrik. Ter Secretarie van 't Aduard. Zylv. en by de Heeren Driejjen in H. S. Accoord, vaarby het Kloof ter Selwerd, cn die van de Paddepoel toegeflaan word door de Regteren, en mcene Meente van den dren deelen der Zylvelten van Adevverder Zyl, om een gruntzyldoor het Westerdiep te leggen, op Gregori.
By my in H. S. Raads-



CHARTERS enz. 65
Raadsordonn. dat onegtgeboorene geen burgers zyn.
In het Stadsb. I. 6, §.3. Brief van Borg. en Raad, bepaalende dat men twaalf oude vleemfche grooten kan betaalen met een loot fyn gebrand zilver, op Calixti. By my in H. S. Brief van een weg op het Zandt, aan het Convent van Werum. By my in H. S. Nader vereeniging van Hajo en Boelo Ripperda, met de Stad Groningen, over het huis te Farmfum, en maintien van het Stapelregt. (5. Iduum Aprilis.)
In de Stads Arch. C. 2. 9. Toetreeding in de verbonden, voorheen met Groningen gemaakt, over het Stapelregt, door die van Farmfum, VVeywerd, Heveskes, Oterdum &c. Gecit. by Emm. I. 22. p. 335. Aanneeming van het Farmfumer verbond door die van Holwierda, en Marfum. (ad diem 8. Cal, Mart.)
In de Stads Archiv. K. 2. a. Verdrag tuflchen die van Finfervvold, en deEcxta, met de Stad Groningen over het Stapelregt. (postrid. Non. Mart.)
In de Stads Arch. E. 3. 9. Adidem met die van Winfchooten, in conformité het verdrag met Fivelgo, voor 12 jaar. (5. Iduum Aprilis.)
Ibidem E. 3. 7. Adidem met de overige dorpen van het Oldampt, als Midwolde, Oostwolde, Finfterwold, Veenhuizen, Scheemda, Eexta, Meden, Overmeden,Muntendam , Zuidtbroek , Noordbroek, en Wageuborl gen 7



66 REGISTER VAN
gen, ia conformité het verbond met Farmftmi &c. (postridie Non. Maj.) Ibidem E. 3. 8. Sommarie by Emm. I. c.p. 336. 1436.
Handelingen tuflchen die van Hamburg en Groningen , ter bylegging van de onderlinge verfchiilen. Gecit. by Emm. I. c. p. 340, 341. * Verbond tuflchen de Stad Groningen, met Hunfingo en Fivelgo, waarby de laafte aanneemen het verbond met het Wester Quartier, van 'tjaar 1428. In de Stads Arch. B. 2. 3. Klauwbrief over eene flytinge in Oldezyl.
By Halfema l. c. p. 375 gecit. in H. S. Brief van liet Winfumer Zylvest over het verfchil tuflchen die buiren van Zuidwolde en Beyrum, met die van Noorddyk. Vrydags na hemelvaart. By de Heeren Driejjen, en my in II. S. Oprigting der privilegiën van de brouwer gilde in Groningen, op L. Vrouwen avond nativitatis.
In de Stads Arch. N. i.g; in het gildeboek; en by my in H. S. De gencraale gildebrief van alle de gildens in Groningen, op L. Vrouwen avond nativit.
Ibidem N. r. 7; cn in het gildeboek der Kremers ; Ilocdemakers ; SteÜemakers ; Schuitluiden i en in El. S. Teflamentum Memionis Ponnama, & Akkae ejus uxoris, quo legant ecclefiae in Urisgast, Minorigast, aliqua bona. 9. Oei.
By Swartfenb. I. c. p. 515.
1437.
Ryksban van Keizer Sigismund tegens Groningen,



CHARTERS enz. 6>
gen, over het niet aanneemen van Walraven van Meurs tot Biffchop. &c.
Gecit. by Emm. I. 32. p. 341. Verbond tuflchen Hamburg en Groningen, in Augustus.
In de Stads Arch. O. 1. 8. Ordonn. van Borg. en Raad &c. op de tinnewer/r kers. in Jan.
Jn het Stadsboek l. 8. Brieven van Eppo Gockinga, en Ailco Hauwerda, waardoor mede bevat zyn in het verbond tusfchen Hamburg en Groningen. Gecit. by Emm. I. c. p. 342. Brief van Hero Uden aan Groningen over het arrefteeren van een fchip met kooren. &c. Gecit. ibid.
Laudum tuflchen de Zylvesten van Aduwarder zyl cum foc. tegens die van Peyle cum annex. In de Stads Arch. C. 1. 10. Meeting van Fivelgo.
By de Heeren Driejjen in H. S. Brief van Ema Abbema enBouke, over een weg aan het Convent te Werum.
By de Heeren Drie/Jen in H. S.
1438.
Verdrag tuflchen Ailko Ilouwerda van Termini* ten, en de Stad Groningen.
In de Stads Arch. E. 3. ir. * Accoord tuflchen de Stad Groningen, en de agt Karfpelen over het ftraffën der dieven &c. Ibidem O. 3. 10. Raadsord. over den braspenning. In het Sladsb. lib. 7.
I 2 Brief-



f§ REGISTER van
Briefwisfeling tuflchen de Stad Groningen, en Nicolaas Fetel.
Gecit. by Emm. I. c. p. 344. Conventie tuflchen het Convent van Werum, en Slogteren, over de contributie tot de Slogter zyl. Maand, voor Sacrament.
By de Heeren Driejjen, en my in H. S. Eenrumer Regtfchap.
Gecit. by Halfema l. c. p. 350.
*439-
Verdrag ofzoen tuflchen die van Hamburg, en de Stad Groningen.
In de Stads Arch. Ö. j. 9. Adidem tuflchen de Stad Groningen, en Eppp Gockinga ten Broeke. Ibidem E. 3. 12. * Warft's Conltitutïe regens het dreigen van iemand te flaan. <3tc. na hemelvaart. By my in H. S. Een mandaat van Borg. en Raad aan die van Duirsvvok.
In de Stads Arch. A. 2. 12. Het Uithuizer en Medenier Regtfchap.
Gecit. by Halfema l. c. p. 350. Confederatiebrief van de Zylregters tot Slogter en Scharnier, wegens de til tot ter Muide, waarin die van Slogteren \ moeten betaalen. Ter Secretarie der 3 Delfxylen. Briefwiflèling tuflchen Edzart van Greetzyl, en Borg. en Raad in Groningen, over Eppo Gockinga. Gecit. oy tmm. I. c. p. 347, 348.
1440.
Brief van verkoop van Heffe Klawshuis aan de Minrebroedcrs.
In de Stads Arch. E. 1.4. Qui,-



CHARTERS enz. 69
Quitantien en precarien in 't Goregt. Ibidem B. 3. i.
Zoen tuflchen de Stad Groningen, en de Weduwe van Ailco Houwerda van Terrnunten. (ad 9. Cal. Nov.)
Ibidem E. 3.14, in 2 vidimus van 1460, en 1482.
Brief over de nieuwe pendinge op Stedumer maar.
By de Heeren Drie/feu in H. S. Contract van den nieuwen dyk, of wal byDamfterdiep, zullende de Abt van ten Buur dykrigter weezen, met twee dykrigters uit het Vierendeel, en Garmerwolde.
Ter Secretarie der 3 Delfzylen; en by de Heeren Driejfen in H. S.
1441.
Dykbrief van het Stadshamrik buiten A poort,
In de Stads Arch. C. 1.11. Zoen tuflchen de Stad Groningen, en de Steden Workutn, en Hinlopen, op het fluk van brand en roofgoed. 1. Aug. Ibidem O. 3. 11.
* Warffsconftitutie, dat men over erfagtig goed moet fpreken binnen tien jaar. Saturd. na elfduiz. maagd.
By my in H. S; (dog ool^ op het jaar 1442.)
* Warffsoordeel over de geene, die mede in clip en cafe geweest zyn. Sond. na elfduiz. maagd.
By my in H. S.
1442.
Klagten, en briefwisfeling van Groningen met Ulrich over Coop Huiten. in Maart. Gecit. by Emm. I. c. p. 353.
I 3 Be-



70 REGISTER van
Beltand tuflchen Groningen, en Bremen. Gecit. ibid.
Briefwisfeling tuflchen Ulrich, en Groningen, over het plunderen van Drizer. in April. Gecit. ibid.
Adidem tuflchen Hamburg en Groningen over Gockinga.
Gecit. ibid. p. 354. Westerwarflsconflitutie over ovcrdragt van land door de geeflelyken.
By de Heeren Driejjen in H. S.
H43-
Zoen van Coop Huiten, en Overlengerland met Groningen, in Januar.
In de Stads Arch. O. 3. 10. Brief, waarby de Aarts Bisfchop van Bremen, en de Graaf van Oldenburg de Groningers vrye handel vcrlecnen. In Febr.
Gecit. by Emm. l.c. p. 355; en waarfchynlyk in de Stads Arch. O. 1. 31. Pardonbrief van Borg. en Raad in Groningen aan den feherpregter. 12. Maart. By my in II. S. Zoen, ofte uitfpraak van den Abt te Aduwert, den Kerkheer te Bedum &c., tusfchen den Abt te Dokkum, cn den Abt van Gerkcskloofter. 26. May. By Swartfenb. I. c. p. 523. * Verbond tuflchen Groningen, en Ditmarfen.
In de Stads Arch. O. 1. 11. Twee verzegelde verbonden tusfchen Groningen, en Egge van Wcsterwold, waarby hy zyn borg de Stad in bezettina; doet.
Ibid. J. 3. xz:
Brief



CHARTERS enz. 71
Brief van den Bisfchop Hendrik van Munfler over de collatie van de proostdy te Hunimerke.
Gecit. by Halfema l. c. p. 449, 452, als by hem in H. S.
1444.
Weigering der Oldampfters om tot de Reiderdyken te helpen.
Gecit. by Emm. I. c. p. 356. Commislie voor den Kasteleyn op het huis te Termunten. op S. Agatha, (pf 5. Febr.) Gecit. by Alting depend. &c. p. 27. Brieven en handelingen tusfchen Ulrich van Oostfriesland, en de Stad Groningen.
Gecit. by Emm. I. c. p. 356, 357. Verbond van vreede, en onderlinge befcherming tusfchen Oostergo, en de Stad Groningen; 25. April, (of in Nov. zie Emm. p. 360.)
By Schotan. I. c. p. 310; en in 4to p. zot; IVinfem. I. c. p. 258 ; Swartfenb. I. c.p. 524 ; en in de Stads Archiv. O. 3. 15. Warflsconftkutie over vreedebrieven. na S. Pancras.
In het Prothoc. ten Hove Provinciaal. Ompteda Tjadabrief. op S. Urbaan, (0/25. May.) Ter Secretarie der 3 Delfzylen; en by de Heeren Drieffen, en my in H. S.
* Confirmatie der privilegiën van Groningen, door Rudolph van Diepholt, Bisfchop van Utrecht.
In de Stads Arch. A. 1. 25.
* Zoen voor twee maanden tusfchen Groningen, en Bremen. (liever op 1442.)
Ibidem O. 1. 25. Brief, waarby Borgemeefteren ende Raad op den Warff zyn gecompareert, en voorgezeten hebben. Ibidem A. 2. 9.
Warffs-



REGISTER van
Warffsconffitutie, dat geen man TO RUTER trekken zal, den een of den anderen to bate, off to fchade. op H. Kruisdag.
In het Prothoc. ten Hove Provinc; en by de Heeren Drieffen, en my in H. S.
* Warffsoordeel over naarwislèl. Zond. na Michiel. By my in H. S.
Verzegelde fententie van Borgem. ende Raad, en de Hooftmans, tusfchen de fchuttenregtereo en bakkeren in den Dam, by het welk de bakkers word opgelegt om alle vrydagen te lotten naar het lot in de Stad Groningen.
In de Stads Arch. J. 2. 8. Klagte van eenige Edellieden in Oostergo tegens Groningen.
Gecit. by Emm. I. c. p. 361. Verbond tusfchen de Grietmans, Rechters en gemeente in Oostbroeküerland ter eenre, en Burgemeelteren en Raad der Stad Groningen, tot weering van alle kwaad, m Oblob.
By Swartfenb. I. c. p. 52,6.
* Verbond tusfchen de Stad Groningen, en eenige van Smallingeland.
In de Stads Arch. O. 3. 14. ,
1445.
Verzegelde brief van de Stad Hamburg over geborge goederen, op het eiland Bork geftrand, met belofte van gelyke bejegening. Ibidem O. 1.2.
Brief over 't halve Regtfchap, of het Zylregt van ten Post.
In de confid. der Erf en Ingezet, p. 39. Delfzylfter Zylbrief. op Petri advincula.
Ibidem p. 36 — 40; ter Secretarie der 3 Delfzylen; en by my tn II. S. Brief



CHARTERS enz. il
Brief van bet Vredewolder Zylregt, gemeld by Halfema l. c. p. 531.
Warffsconffitutie over het vervolgen der zaaken iu appel.
In het Prothoc. ten Hove Provinc; en in H.St Adidem op het aanteekenen der zaaken.
Ibidem, etc. Adidem, dat de vreedebrieven maar een jaar duuren zullen. Ibidem, etc.
Adidem op doodflag, Hellende op de herhaaling den ftraffe der onthoofding, ten zy de vrienden daar voor gelden willen. Ibidem, etc.
Adidem, metlwat regt men over land zal Ipreeken. By my in H. S.
144.6.
Brieven en handelingen tuflchen Ulrich van Oostfriesland, en Groningen.
Gecit. by Emm. I. c. p. 357, 358. Ampliatie van liet Gildregt.
By my in H. S. Raadsordonnantie, dat geen Hollander, of Zeelander alhier borger mag worden, op dage divif, Apoflol.
In de append. agter het Stadsbo.ek. Warffs-fententic tuflchen de Zylregters van Niekerk, en de Oxwerder buiren. op S. Matthaeus, In het Prothoc. ten Hove Provinc. Adidem overbet kondig maaken van vreedebrieven, ibidem.
Adidem over praefcriptie in onroerlyke goederen, £aturd. na elfduiz. maagd.
By de Heeren Driejfen, en by my m II. S.
K * Adi-



'74 REGISTER van
* Adidem om over land met weereldlyk rest aan te lpreeken.
By my in H. S. Brief van Borg. en Raad in Groningen over den Zeedyk m Hunfingo. op S. Matth. By de Heeren Driejjen in H. S.
1447.
Brief van een wagenweg van den Hoornfchen dyk naar het Eelder diep.
In de Stads Archiv. E. 1. 6.
* Verbond tulfchen die van Agtkarfpelen, en de Stad Groningen en Ommelanden; 2. Juny.
By Swartfenb. I. c. p. 530; (zie hier voor mede op 1426".) Verdrag cn verbond tulfchen de Stad Groningen, en de meene meerite des landes van Westerwolde. qp S. Bartholom. avond.
By den Hoof dm. de Sitter in H. S. Uitfpraak van Borg. ende Raad in Groningen tusfchen Eggen Hiddinck, cn de meenete van Westerwolde over het zetten van eenen Regter. op S. Barihoiom. dag.
By ïdfinga l. c. p. 357. Verdrag tulfchen de ingezeetenen van Oostermcer, en Groningen, in Septemb. By Swartfenb. I. c. p. 531. Verdrag der ingezeetenen van Sudenmeer, Garyp, Bergen, Noordmeer, Eeltrum, Amke Rykersma op Ihddingeryp ter eenre, met de Stad Groningen, om dieven te ftralfen, naar uitwyzinge van het verbond der Agtkarfpelen. in Septemb.
In de Stads Arch. O. 3. 12,- en by Swartfenb. I. c. p. 5ii.
* Warffs-



CHARTERS enz.
* Warrfsconftitutie om met monnik ken in geenen ovelgang te gaan. Zond. voor vaste/avond.
By my in ld. S.
1448.
Handelingen tuflchen Hamburg en Groningen.! Gecit. by Emm. I. c. p. 364.
* Zoenbrief voor twee maanden tuflchen Groningen en Bremen.
In de Stads Arch. O. 1. 24. Het nieuwe landregt van wondinge, of het verbond tuflchen Stad en Lande, op S. Pontiaan. In veelvuldige H. S. Raadsordonnantie over den tyd, binnen welk men erfagtig goed aanfpreeken moet. op S. Tbomac avond.
In de App. agler het Stadsboek. Adidem over dooddeele. Ibidem.
Briefwisfeling over Egge van Westerwolde, &c.
Gecit. by Emm. I. c. p. 365. Adidem tulfchen den Biflchop van Munfler, en Groningen.
Ibidem.
Register van het Redgerregt van Middelftum, Doornwert, &c.
By de Heeren Driejjen in II. S. Warffs-oordeel, waar men rigten zal de zaak over een doodgebleven wyf te Lopperfum. Zond. na S. Vyt. In het Prothoc. ten Hove Prov. Warffs-conftitutie over het aanteekenen der zaaken , en het praefent zyn der Hooftmans. Zond. na.. H. Kruisdag. Ibidem.
K 2 jNaa-



fë REGISTER van
Naamen der gekorene om dat nieuwe verbond te maaken.
Ibidem.
* Warffs-oordeel, hoedaanig tegens eenen breukvalligen rigter te procedeeren. By my in H. S.
H49-
Verbond tuiïche'n de Stad Groningen, en Luppc Hetfema, invoegen als met de Agtkarfpelen. In de Stads Arch. O. 3. 13. Brief, waarby Abel Heynema aan de agt Zylvesten overdraagt vier akkeren lands te Broeke. Zaturd. voor Paasch-agt.
Ter Secret. der drie Delfzylen ; en by my in U.S. Brief over het dubbeld zylfchot derEngelberfters, en Middelberffcrs.
Ibidem; en by de Heeren Drie/Jen in H. S. Stokleggingsbrief van Abel Heijnema met den Abt te Wierum, wegens een akker lands, en over het opmaaken der nieuwe dyk, gelyk de Emerdyk. Ibidem.
Warffs-conititUüè, dat mcerderjaarige hun goed mogen verkoopen. Zond. na L. V. Purificatio. In hèt Prothoc. ten Hove Prov. Adidem, dat een dogters kind even na is tot de ervenis van de oude moeder, als de dogter. Z<md. na S. Vyt. Ibidem.
Warffs-oordeel over het voormonderfchap van prieïters. na S. Meer ten. Ibidem.
Adidem tuffchen de Abt van Dokkum, en Yle Aickema over de uiterdyken van Kuifem,er. Zond. na lixalt. Crucis.
Ibidem, 1450.



CHARTERS enz. ff
1450.
Uitfpraak tufTchen de drie parten des Aduard. Zylvest, en de Zylvesten van Peife, Vriefe, Roden, en Foxwolde over der laaften contributie in het Aduard. zylvest.
Ter Secretarie van het Aduard. Zylv.
Smeekbrief van Imelo van Oofterhuizen aan Groningen.
Gecit. by Emm. I. c. p. 366. Voorfchryvingsbrief van Groningen voor hem aan Hamburg.
Gecit. ibid. p. 367. Briefwisfeling tuflchen Croningen, en de Hamburger bevelhebbers te Embden. Ibidem.
* Zoenbrief tuflchen Ulrich van Grietzyl, en die van Holland, by uitfpraak van Borg. en Raad in Gron. (dog hoort te huis op 1455.) In de Stads Arch. Q. 3. 22. Warffs-oordeel tuflchen de Regters van hetWold, en Menne Eesbrandes tot Helium, over het graven der oude Wymers.
Jli het Prothoc. ten Hove Prov. Adidem, dat halfzusters kind nader is tot de ervenis, dan ooms kind. Zond. na II. Sacrame/jt. Ibidem.
Renvoy der Hooftmans van een doodflag aan den Warff.
Ibidem.
Warffs-oordeel tuflchen den Abt van Veldweer, de Godlinzer eigenerfde buiren, en Luppe Bunnema, over den Godlinzer uiterdyk. Fryd.naSacram. Ibidem.
ti 3 Ï451*



?5 REGISTER van
'45'-
* Zoenbrief tuflchen den Graaf Ernst van Oldenburg, en Groningen, aangaande de commercie. (behoort tot 1443; tie Emm. I. c. p. 355.)
In de Stads Arch. O. i. qi. Handelingen van Stad en Lande, om de vreede tuflchen die van Hamburg, en ülrich te bevorderen. Gecit. by Emm. I. c. p. 360.
* Raadsordonnantie, hoe fterk men ten dagvaart reizen mag.
By my in H. S. Warffs-oordeel, zyndeeen conpromis, tuflchen de Onflema's, en de kerk van Ulrum. Zond. na Ligt mis.
In het Prothoc. ten Hove Prov. Adidem tuflchen de monnikken van Ooster Wierum, en de buiren van Watum, over den dyk. Ibidem.
Warffs-conftitutie, dat geen geeftelyke erven kan. na Pont 1 aan. Ibidem.
1452.
Zoenbrief tuflchen de Drenthen, en Aduarder zylvest. op S. Ambrof.
By de Heeren Drieffen in H. S. Warffs-conftitutie over bevreede brieven. Zond. va S. Michiel.
In het Prothoc. ten Hove Prov. Warffs-oordeel over het doen van bedreigingen. By my in II. S.
H53-
Brief over de Woltema-til. Zaturd. voor Dionif. By de Hesreu Driejjen, en my in II. S.
Or-



CHARTERS enz. 79
Ordonn. van Borg. en Raad nopens den fcheepvaart.
By de Heeren Driejjen in H. S. Verdrag tuflchen den Abt van Oldenkloofler, en die van Werum over den dyk. By my in H. S. Brief van de Stad Groningen, vernietigende het regt van exue met die van Amtterdam. op S. Job. Bapt. Handvesten van Amfterdam (ed. 1663) p. 159; (zie ook 1553.) Brief van Egge van Westerwolde. op S.Mauritius.
By Brenneyfen. O.H.t. 1. /. 2, no. 24, p. 70. Warffs-oordeel, dat twee zusters zo veel zullen erven, als een broeder. Zond. na S. Joh. Babt. In het Prothoc. ten Hove Prov ; en gedrukt in de dij), van denHr.enMr. R.K.DrieJJenyp.x\. Warffs-conftitutie over het berigten van misdaaden.
In het Proth. ten Plove Prov. Warffs-oordeel over teftaments begiftingen. Zond. na Reminiscere.
By my in PI. S.
1454-
Opdragt van de walle buiten A poort aan de Stad, gelegen tuflchen het Stadsdicp, en de Marwyks pyp.
In de Stads Arch. E. x. 7. Entfcheidung und zoen tuflchen Groningen, und Sjuke te Vredenburg. Ibidem Q. 3. 11. Accoord tulfchen Groningen, en Ommelanden ter eenre, en het Oldampt ter andere zyde, over het maaken en onderhouden der Reiderdyken, tuflchen Palmaer en Finftcrwald. Maand, na Cantate. By my in II. S,
Het



*o REGISTER van
Der Buurfter Redgerregtsbrief. Vryd. voor Ani punc. Mariae.
By de Heeren Driejjen, en my in H. S. / Raadsordonn. over de valeur van de oude jagers.
By de Heeren Driejjen in H. S. Die Schreidbrief van Vredewold.
Ibidem.
Warffs-conftitutie, aan wie competeerd de beregring der klagten over het doorfteken van dyken, en dammen. Zond. na S. Michiel. In het Proth. ten Hove Prov.
* Warffs-conftitutie , dat de regtdagen moeten gehouden worden op de kerkhoven, (liever op 1456.)
By my in H. S.
1455.
* Confirmatio privilegiorum civitatura Daventriae , Campen. Zwol. et Gron. (liever op 1456.)
In de Stads Arch. B. 1. 4.
* Verdrag tusfchen Stad en Lande, en het 01dampt over de Reiderdyken. (liever op 1454.)
Ibidem C.x. 12.
* Zoen tusfchen Graaf Geert tot Oldenburg, en de Stad Groningen.
Ibidem Q. 3. r8. Vernieuwing van het verbond tusfchen Stad en Lande, weder voor 10 jaar.
Gecit by Emm. I. c. p. 375; et in Syntagmatt. Uitfpraak van Borg. en Raad in Groningen, tusfchen den Hertog Philips, die van Holland, en Graaf Ulrich van Oost-Friesland. 24. Mey.
By Brermeyfen O. H. t.i. I. 3. no. 31, p. 78; en waarfchynlyk in de Stads Arch. op O.3.22. Regifter van het Redgerregt van Hoogkerk! By de Heeren Driejjen in H. S.
Warffs*



CHARTERS enz. Si
Warffs-conftitutie over het berigten der verfchillen over Redgerregten. In de week Joh, Bapt. In het proth. ten Hove Prov. Adidem over het bevreedigen der regtdagen. Ibidem.
Verdrag, dat een Rigter moet hebben eigen heem, en huis, en 10 gras land; gelyk ook Dykregters cn Zylregters dusdanig begoed moeten zyn. voor Pontiaan. Ibidem.
1456.
Brief van die van Ooster cn Westergo aan Groningen over de oogmerken van Hertog Philips. 8 Cal. Jul.
Gecit by Emm. I. c.p.3%1; Gabbemaverh.vdit Leeuwaard, p. 56. Brief, waarby het Zylvesterfchap der Oldampten, met de renten, en visfcheryen daartoe behoorende , voor 25 jaar aan Borg. en Raad overgedraagen word.
In de Stads Arch. C. 1. 13. Confent der Oldampfters, dat er een Zylrigter over hen geftelt worde voor 25 jaar. Ibidem E. 3. ia. Brief, waarby Bisfchop David van Bourgondien bevestigt de privilegiën van Deventer, Campen, Zwol, Groningen, etc. Bond. na Sacraments dag. By ïdfinga l. c. p. 377 i cn in de Stads Arch. B. 1. 4.
Privilegium Caroli Magni, translatum et vidima. tum. ai. Q&.
In de Stads Arch. A. 1. 7.
* Vidimusbrief van Johan, Paltzgraave op den Rhyn, van den brief des jaars 1237, opzietclyk de collatie van Farmfum.
L By



3* REGISTER VAN
By de Heeren Driesfen in een gevidim. copie. (dog dubiae fidei.) Raadsordonn. verbiedende, dat de kinderen hun goed verkoopen zonder confent der ouderen. In de app. agter het Stadsboek. Adidem over de fchulde der kinderen.
By de Heeren Driesfen in H. S. Brief over het onderhouden van eene waterpending, op Luc. Euang.
Ibidem, en by my in II. S. Vidimusbrief van de dykfters van Engelbert en Middclbert.
Ter Secretarie der 3 Delfzylen. Beftand tusfchen Groningen, en Sibo van Doornum, en Efens.
Gecit by Emm. I. c. p. 376". Warffs-conftitutie over het verhoogen der Zeedyfcen. in de -week Panli.
In het proth. ten Hove Prov. Adidem tegens het klaagen, of aanfpreeken met gcestelyk regt. Ibidem.
Adidem over het borgen der biertapperen. Ibidem.
Adidem om rcgtdag te houden op de kerkhoven. Ibidem.
Warffs-oordeel tusfchen die van Upende, en de Keders van Langewold.
Ibidem; en by Halfema l. c. p.500, (dog abuJive 1457.)
1467-
* Verbond tusfchen Bremen, en Groningen. In de Stads Arch. O. 1. 2.6.
* Verbond tusfchen 't Stift Munfler, cn Gronin¬
gen



CHARTERS enz. 83
gen voor 20 jaar, waarin mede over een weg, te onderhouden met Munfler, door Westerwolde", het Oldampt, en Duirswolde tot Groningen. In de Stads Arch. M. 3. 2. Brief, raakende den Oxwerder zyl, en van der nye flagte.
By de Heeren Driesfen in H. S. Conventie van der nye flagte nopens het graaven van zooden tot den nieuwen dyk. op S. Urbaan. Ibidem.
Meeting van de Noorddykfler Hamrikken. Ibidem.
Verdrag tusfchen Ulrich vanGreetzyl, en Stad en Lande, over den vryen handel, en markt in Westphalen. ldib. Febr.
Fi de Stads Arch. Q. 1. 6; by F. Beninga l. c. p. 342. Zoenbrief tusfchen de Stad Groningen, en Sibo van Doornum.
In de Stads Arch. Q\ 3. 13. Verbond tusfchen Ulrich van Greetzyl, Sibo van Doornum , met Stad en Lande, over de vrye handeling op, en gebruik van, den Eems. Dond. na Kruüvind.
Ibidem O. 1. 11 ; en by my een geauth. copie; E. Beninga l. c. p. 342. Het zelfde verbond. Dond. na Philippus, en Jacobus.
By Brenneyfen. I. c. no. 32. Brief van Keizer Frederik 'de lilde aan de Friezen. 10. Aug.
By Ocko Schar/. Chron. van Friesl. p. 53; Schotan. in tabl. p. 28; tlamcon. I. c. p. 125; E. Beninga l. c. p. 350; Brenneyfen. l.c; Swartfenb. I. c. p. 593.
L 2 De-



H REGISTER van
Bevel van gemelden Keizer aan de gemeene Friezen. 10. Aug. (in 't latyn.)
By Hamcon. I. c.p. 126; Brenneyfen l.c. p. 81« Swartfènb. I. c.p. 595. Vertaaling van bovengemeld bevel.
By Ocko Scharl. I. c. p. 53 verfo; Schotan. in tabl. p. 29; Swartfenb. I. c. p. 595. Bevel van gemelden Keizer aan Hertog Philips om de Friezen niet lastig te vallen. 10. Aug. (in'tlatyn.) By Brenneyfen l. c; Swartfenb. I. c.p. 59^. Vertaaling van bovengemeld bevel.
By Ocko Scharl.l.c; Schotan. I. c; Swartfenb. I. c. p. 596. Verdrag tusfchen Borg. en Raad, Gezwoornegemeente, en de gilden over het buitenlands kooien, en afzonderlyke vergaderingen der Gezworens. Maand, voor Barthol.
By de Heeren Brieften t en my in II. S. 1458.
* Verbond tulfchen dc Agtkarfpelen, Groningen, Langewold, Vredewold, en Hummerze.
In de Stads Archiv. N. 3. xo. Verbod van Borg. en Ra*d om verboden goed óver den Eems te kopen. By my in H. S. Inlaatingsbrief van de Ooster nieuwe Zylvesten in de Winfumer zyl. op Jacobi.
By de Heeren Dri effen, en my in H. S. Warffs-conftitutie, dat de regtskosten van het gefloten goed mogen genomen worden, in de week Gercon. cn Vi&or.
In het Protb. ten Hove Prov.
H59-
* Compromis van zoen tuflchen Sibo van Doornvjm j en de Stad Groningen. jn



CHARTERS emz. 8£
In de Stads Arch. Qj 3. 12. Verdrag tuflchen den Abt van Gerkesldooster en des Convents meyers in Lutkegast, nopens de" voorwerken, en collatien van priefleren. op Maria Magdal. (of den 21. Julyf) By Swartfenb. I. c. p. 597. Brief, waarby die van IVesterzvolde zig opdraagen aan den Biflchop van Munfler, Johan Paltzgraavc by den Rhyn, &c. met deszelfs renverfaal. Vryd. na Marie hemelvaart. By ïdfinga l. c. p. 379. Brief, waarby Egge Addinges van Westerwolde zig byzonder opdraagt aan gemelden Bisfchop, Zond. na Marie hemelvaart; met des Bisfchops renverfaal. Zond. na L. Vrouwen asfumptie. By ïdfinga l. c.p. 381. Eeuwig verbond tuflchen Ulrich van Creetzyl, en Groningen, over het vrvvaaren der kooplieden op de ordinaire tol. ad 4. ld. Aug. In de Stads Arch. O. 1. 30. Raads-ordonn. dat der pupillen goed niet mag verkogt worden, dan met toeftemining der voormonderen.
In de App. agter het Stadsb. Adidem op het ftuk der kleine bode. Ibidem.
Adidem op de breuken, in de vrymerkten voorvallende.Ibidem.
Adidem op het ftuk van Stads-vreede. Ibidem.
Adidem, verklaarende alle wed-fpeelen, enkoopen op der luiden lyf, nietig. Ibidem.
L 3 yre.



86 REGISTER van
Vredewoldes Landes-keur, dat niemand ongebeden koome op ivar/cup, of kindelbier, en daar vegte. In bet Proth. ten Hove Prov.
1460.
Ceffiebrief van Embden aan Graaf Ulrich, waarin gelproken word van Egge van Westerwolde. By Brenneyfen O, H. t. 1. /. 3. p. 83. Nadere gildebrief der Kremer gilde, op L. Vrouzvcn avond.
In der kremer-gilderol. Copie des verdrags tulfchen Groningen, en de weduwe van Eilco ter Munts.
In de Stads Arch. E- 3. 14. Brief van den Bisfchop van Utrecht, by welken hy aan de Stad verpand het gerigt van Selwerd, voor 1600 goudguldens. Ibidem A. 3. 4. Brief over de precarien in Drenth, van den Bisfchop van Utrecht, David van Bourgondien. Ibidem D. 3. r. Brief van gemelden Bisfchop David, over eenige tienden tot Haren, in den gerigte Selwerd. Gecit. by ïdfinga l. c. p. 382.
1461.
Verbond tuilchen Groningen, en Uplterland, waarby is toegelïaan, dat de Hooftmannen in Groningen by confent van 3 of 4 mannen der voorf. landen alle jaaren mogen kiezen eenen GRIETMAN en REGTERS over voorf. dorpen, van welke appel aan den Hooftmannen-Kamer. feria quarta a Pentecost.
In de Stads Arch. O. 3.16; Emm.I.c.p.392.
Warffs-



CHARTERS enz. Zf
Warffs-oordeel, tuflchen Joh. Rengers van ten Post, en Alle Hidding in die groote Harkftede, over het lankregt aldaar, in de week naLetare. In bet Protb. ten Hove Prov. Adidem tuflchen Eelke Allema, en Syerds Jemens kinderen, met die Scepetellers van Petersbuiren, en Nieland. in den week na vifit. Marie. Ibidem.
Adidem tuflchen Joh. Rengers van ten Post, en de buiren in de groote Harkftede, over deregtunge aldaar, in den week na S. Michiel. Ibidem.
1462.
Brief over de graaving des Damfterdiep, inhoudende de verklaaringen der Damfters, Schilwolders, Eesters, Enumers , Godlinzers , Holwierders, en Uitwierders.
In de Stads Arch. C. 1. 14.
Brief, waarby David van Bourgondien zyne tafelgoederen in, en by, Groningen uitgeeft in erfpagt aan Johan Wycheringh, Proostte Hummerzem. 23. Aug.
By ïdfinga l. c. p. 383.
* Warffs-oordeel, dat volle oom nader is tot de ervenis, dan halfbroeders kind. na Pinxteren.
By my in H. S.
1463.
Verzegelde zoenbrief tuflchen Tj'aard Meckema, en den Abt op de Zwaag.
In de Stads Arch. O. 1. 34.
* Zylregt van de Winfumer zylen. in Mey. By my in H. S.
Op-



P REGISTER vast
Opdragt van de Buirmande, en Celkingeland. door de eigenerfden aldaar, aan het Aduarder Zvl' yest. na Petri ad vinc.
Ter Secretarie van het Aduard. Zylvest • enbv de Heeren Driejjen in H.S. ' Klagten der Groningers over Sibo van Efens, en Doorn um. ' Gecit. by Emm. I. c. p. 388. Brief van den Vicaris Generaal' wegens Bisfchop DavidvanBourgondien,over hetoprigten van een nieuw altaar in de Martini Kerk alhier, ter eeren van Maria, Nicolaus, Franciscus, en Margaretha. ik. Jul By de Heeren Driejjen in H. S. Bulle van Paus Pius, ontflaagende Groningen van den Pryftoel. 1. Sept.
By Dumbar, Deventer p. 581. Nadere bulle daaromtrent. 6. Sept. Ibidem l. c. p. 582.
* Warffs-conftitutie, dat de zoon den vader de boedel met mag kwytfchelden, buiten toeftemmins zyner vrouw, na Pont laan.
By my in H. S.
* Adidem over naarkoop. By my in H. S.
Brief gecit. by Halfema l. c. p. 505, en 518.
1464.
Giftbrief van Jacobus Wiltinck , Cureet to GerlsTm^'- e" Vlcaris tot Lopperfum, van zyn goed APlii, in Westerwolde, aan den Generaal Prior der orde des Fi. Kruis, op Petri ad Cathed. By my in H. S.
enfacotu! Winfumer Zylvestc«y- op Philippus
Ter Secretarie van het Winf. Zylvest; in de confid. der Erf en lngcz. p. 43. jn.



CHARTERS enz. 89
Inlaatingsbrief van de Wester-Embder fcheppery in de 3 Delfzylen.
By de Heeren Driejjen, en my in H. S.
Adidem van Gartshuizen, Ryp, Eendeel, en het Zandt.
Ter Secret. der 3 Delfzylen.
* Warffs-conftitutie, dat kindskind gaat tot de fcheiding der grootouders goed, als eigen kind.
By my in H. S.
* Adidem, dat eene verzegelde verhuiring duirt zelfs na den dood des vcrhuirders.
By my in H. S.
1465.
Brief over de zuidwending by ten Boer.
Ter Secret. der 3 Delfzylen. Confirmatie der giftbrief van Jacobus Wiltinclc , over zyn goed APEL in Westerwolde, door Conradus de Diepholt, Biffchop vanOsnabrug. 22. Jun. By my in II. S. Klagten der Groningers over Sierk van Freburg.
Gecit by Emm. I. c. p. 390. Warffs-conftitutie om in cas van appel borgc te ft ellen, op Invocavit.
By de Heeren Driejjen in H. S.
* Adidem op het vertoonen der beroepings. Zond, na Invocavit.
By my in II. S.
1466.
Raadsordonn. dat men geen twee gilden te gelyk rnsg oeffenen. 26. Febr.
In de app. agter het Stadsboek. Accoord tusfchen de Uoster Nye-ZyJvesten, en Winfumer Zylvest over eenen weg. op Meydag. By my in H S.
M Brief



9° REGISTER van
Brief van de Grietmans des Jandes van Vredewold, over den Proost van Hidmerfe. op S. Laurent.
By my in H. S. \ Cesfie van Egge van Westerwolde aan Graaf Ulrich, over Embden.
By Brenneyfen O. H. t. i. /. 3. m. 44. Brieven tusfchen Graaf Ulrich, en Groningen over Sierk van Freeburg.
Gecit by Emm. I. c. p. 390. Warffsoordeel tusfchen de Damfters, en Wagenborgffers, over den dyk. na S. Michiel. In bet protb. ten Hove Prov. Adidem tusfchen den Abt van Thefinge, en die van ündenvierum. na S. Meerten. Ibidem.
* Adidem over de reflitutio in integrum van min«erjaange, wier goed verkogt was. By my in ff. S.
146-7.
Opdragt van een gras land by het tiggelwerk. tot een weg verandert by Walfridi weg. In de Stads Arch. E. 1. 8. Brief, waarby Jonker Klooster, en conf. verkoopen aan dc Stad Groningen het regt der Punterbrugge , als mede een vierde waardeel. Ibidem B. 3. 2,. Verbond tusfchen Groningen, en Collumerland , waar by aan de Stad toegeffaan word aldaar eenen Kasteleyn te ftellen, om regt te doen, en zulks voor 30 jaar. poflr. Non. Sept.
Ibidem O. 3. 17; en by Emm. I. c. p. 394; S. Beninga in Chron. p. 6. Concept eens verbonds met Dokkum, Dongeradeel, Ferwer-deel, en die van Groningen.
Ibidem O. 3. 29. yer.



CHARTERS enz. 9t
Vernieuwing van het verdrag tusfchen Stad en Lande, over het ftapelregt.
Gecit by Emm. I. c. p. 395. Warffs-conftitutie, hoedaanig de Regters in Hunfingo, Langewold, en Vradewold begoed moeten zyn, als mede over het ftuk van regtspleeging. na S. Pont taan.
In het proth. ten Hove Prov. * Adidem, indien een vader zynen zoon, die een doodllager is, huizet. By my in II. S.
1468.
Brief, waarby Ludekina, Weduwe van Albert Jaricus, eenige goederen fchenkt aan de Kerk der broeders van het huis der Klerken te Groningen. By Lindebom Notit. Episc. Daventr. p\u6; Oudb. en Gejiigt. van Gron. p. 63. Brief, waarby David van Bourgondien bevestigt de ftigting van het Klooster der Klerken alhier. Ibidem. I. c. Raads-ordonn. op de breuken der vegtingen, voor-, vallende in de Stads tafel.
In de app. agter het Stadsboek.
_ „ . 1469Confirmatie der privilegiën van Groningen door Bisfchop David van Bourgondien. In de Stads Arch. Q. j, g. Verzegeld certificaat van verfcheide karfpelluiden in den Üldampte, over het erfregt aldaar, aan vaders en moeders zyde. Dingsd. na vifit. Mark. By A. P. Driejjen in dij]'", de retratlu p. 10. Raads-ordonn. ter beteugeling der monnikkenin April.
Gecit by Emm. I. c. p. 305.
M 2 Mjs-



§2 REGISTER van
Misfive van Karei den Stouten aan Groningen.
Ibidem. I. c. Deszelfs eisch om als Opperheer erkend te worden.
Ibidem, p. 397. Misfive van Groningen daar over aan het Stigt, etc.
Ibidem. I. c. Warffs-oordeel, dat de ervenis valt op de oude moeder, en niet op ooms, of moeijen. in de week, na midvasten.
In het proth. ten Hove Prov.
* Adidem om naarkoop te doen met gereeden gelde.
By my in H. S.
1470.
Verbond tusfchen Groningen, Hunfingo, en 'Fivelgo. IVoensd. na S. Johan in den zoomer.
Uit de Ommel. Arch. by Ïdfinga l. c. p. 402. Brief van Oostergo, Westergo, Sevenwouden etc. aan Groningen, ad 8. Cal. Sept. Gecit by Emm. I. c. p. 399.
* Verbond tusfchen Groningen, en Oostbroekfterland.
In de Stads Arch. O. 3. 49.
* Gebod van Borg. en Raad in Groningen aan den Kastelein in Oostbroekflerland.
Ibidem A. 2. 11. Het oudere Landregt van Westerwolde.
By de Soc. P. E. I. P. in H. S. Confirmatiebrief van gemeld Landregt, door de Kerkhceren van Westerwolde, Sellinge, Vlagtwedde, en Vriesfcheloo bezegelt, op Prisce virg. Ibidem.
Verzegeling over den werf van het flot tot Qterdum.
In de Stads Arch. /. 2. £. Brief



CHARTERS enz. 93
Brief van Borg. en Raad in Groningen wegens opgebragt fchot door zommige Ommeianders. op S. Cecilie.
Uit de Ommel. Arch. by ïdfinga l. c. p. 402. Proteftatio Abbatum Friflürurn, (inter quos de Mentema, Aedwert, et Rottem) quod monachi fuccednnt parentibus in hereditatibus paternis.
By Swartfenb. Lep. 644.
1471.
Eenige gefcliriften van den Kasteleyn over het Oldampt, en üterdum.
In de Stads Arch. E- 3. 16. Landregt van het Oldampt, en des vyfde deels van Reiderland, gemaakt te Midvvolda. 2. Jan. By de Heeren Driejjen, en my in H. S. Uitfpraak tusfchen den Abt van Gerkesklooster, en de ingezetenen van Rugevvaart, nopens het leggen van den zyl, en de uitwateringe van dien te graven. 1. Aug.
By Swartfenb. I. c. p. 647.
1472.
Brief, of accoord tusfchen het Convent te Wytwart, en het kcrfpel Usquert, over het onderhouden der Onderdamtter brug. op L. Vrouwe nativ. by de Heeren Driejjen, en my in H. S. Littera; Frederici 111. ad Andream Canter, Gro* ningenfem.
By Schot, in tabl. p. 58.
* Warffs-conftitutie over het houden van bevreediging tusfchen partyen.
By my in H. S.
* Adidem, dat halve ooms vervangen oude moejen, vol fibbe. na S. Mecrten.
Ibidem.
M 3 Adi-



94 REGISTER van
Adidem, dat overfpel berigt zal worden door de Hooftmans. na Sacram.
By de Heeren Driejjen in H. S.
1473-
Bevel van Groningen aan Onno van Ewfum te "Middelihim, om de begonne toren aldaar af te breeken.
Gecit. by Emm. I. c. p. 400.
Misfive van Leeuwaarden aan Groningen over de voorflagen der Gelderfchen, tegcns den Hertog van Bourgondien.
Gecit. I. c. p. 402.
Verbond tusfchen Hunfingo, Fivelgo, Langewold , Hummerze, en Groningen, over onderlinge befcherming regens alle Duitfche, en Zuiderfche Heeren. etc. Vryd. na Petri advinc.
Uit de Ommel. Arch. by Ïdfinga l.c. p. 403.
Verbond tusfchen Oost Friesland, en Stad en Lande, tegens Hertog Karei van Bourgondien. ante ld. Aug.
In de Stads Arch. Q. 3. 14; en by Emm. I. c. p. 403. Misfive van Groningena an de Wester Lauwerfche Friezen, etc.
Gecit. by Emm. I. c. p. 404. Adidem van dezelve aan de Gravinne Theda van Oost Friesland met het andwoord, ad diem 15 Cal. Sept.
Gecit. I. c.
Verdrag tusfchen die van den hoogen zyd des Goregts, met de Stad Groningen, over de onderhouding van het fchuitendiep.
hi de Stads Arch. C. 1. 17.
* Ver-



CHARTERS enz. 9$
* Verbond tusfchen Groningen, en Stellingwerf]", over goede, en korte adminiflratie van regt. Ibidem. O. 3. 19. 'Conventie' tuslchen Borg. en Raad, en Jemen Sierts, over het Redgerrcgt tot Eenrum. By de Heeren Driejjen in H. S.
1474.
Misfive der Stadsgezanten, gezonden naar Keizer Frederik, om het regt der goude munt te verwerven.
Gecit. by Emm. I. c. p. 407. Privilegie van Unico Ripperda wegens de munt, tol etc.
In de Stads Arch. D. 1. 1. Adidem van Johan Rengers tot Scharmer, over de munt.
Ibidem. D. i. 2. Confirmatiebrief van Keizer Frederik van het verbond, tusfchen Groningen, en de Ommelanden. Ibidem. B. 2. 4. Brief van gemelden Keizer, neemende de Ommeland ers , of inwoonderen des Kleinen Frieslandes tusjchen den Eems en Lauwers, in zyne befcherming. etc. voor S. Sebastiaan.
In de Supplicatie der G ron. ballingen tot Spicrs» fol. 23.
By ïdfinga l. c. ƒ>. 407. Verfcheide brieven, copien, en verzegelings van Johan Rengers aan Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, gilden etc.
In dc Stads Arch. D. 1. 3. Brief, waarby de Abt van het vrye Stift van CORVEY beleent aan Eggen Addinga de hcerlykheid Wedde, en Westerwolde; als niededevoogdy
te



$6 REGISTER tan
te Winfchoten. Zond. na Jacob. Jpofi.
Ibidem J. 3. 19; en by ïdfinga l. c.p. 408.
* Aanneeming van Broer Mekema van zoodanig verbond, als Oostbroekilcrland met Groningen heeft opgerigt.
Ibidem. O. 3. 18.
* Verzegelde belofte van de Spaanfche natie tot Brugge, om de Groninger kooplieden ten allen tyd te willen helpen.
Ibidem. N. 1. 6. Brief van de bloedverwanten van Edo Jongama aan Groningen, ad 12. Cal. Nov. By Emm. I. c. p. 425. Transfix-brief, verlengende de uitfpraak van 1450 tusfchen het Aduard. Zylvest, en de Zylvesten van Peife, etc.
Ter Secretarie van het Jduw. Zylv. Raads-ordonn. over het Hagen der munte, de Vlegers.
By de Heeren Brieffien in II. S. Brief van Borg. cn Raad, verlengende den zoenbrief van 1452. tusfchen de Drenthen, en het Aduard. Zylvest, nog voor 30 jaar. Ibidem.
Brief, waar men de zooden mag graaven tot den dyk by de nye flagte. Bond. voor Judtca. Ibidem.
* Warffs-conffitutie, dat de huwelyks voorwoorden binnen het jaar moeten bezegelt worden, voor S. Michiel.
By my in II. S.
* Adidem, dat halve ooms vervangen de olde moejen, die vol fibbe zyn. na S. Meer ten.
By my in H. S.



CHARTERS enz. 9?
1475.
Schryven van den Keizer Frederik aan de Groningers.
Gecit. by Emm. I. c. p.412.. Adidem van de Groningers aan den Bisfchop van Munfler.
Gecit. I. c.
Adidem van de Groningers aan den Keizer, etc. Gecit. I. c.
Warffs-conftitutie, dat de Redgeren, etc. alle jaaren zullen moeten aanzweeren. na S. Michiel. In het protb. ten Hove Prov.
1476.
Schryven van Douvve Sjardema aan Borg. en Raad over het gebeurde op den Landsdag te Leeuwaarden; etc.
Gecit. by Emm. i. c.p. 4.17.
* Compromis van Sicco Sjarda, met de Stad Groningen.
In de Stads Arch. O. 3. 20, (dog liever 1480, of 14.79.)
Ordonn. ofte ampliatie der Brouwergilderolle, IVoensd. na Fyt.
In het gildeb. der Brouwers. Raads-ordonn. om niet meer, als eensterweek, te mogen brouwen. 19. Iuny. In de App. agter het Stadsb. Adidem, dat brandftigters tot pulver verbrand zullen worden. Ibidem.
Adidem, op het uitpanden der breuken.
Ibidem.
Adidem, verbiedende de excesfive gefchenken by «itigflen, maaltyden, jaardagen, kindelbieren, etc. Ibidem. N Adi-



$8 REGISTER van
Adidem, verbiedende het draagen van verhcolen wapens.
Ibidem.
Conventie, nopens de Overregtinge tot Uithuizen oostereind.
By de Heeren Driejjen in H. S. Supplicatie van den Abt van Gerkesklooster, en der ingezeetenen van Rugewaard, aan Borg.en Raad m Groningen, over de gepleegde geweldenaryen der Agt karfpelen.
By Swartfenb. l.c.-p. 666. Warffs-conftitutie, dat de Overregters in Hummerze lande met hooger zullen rigten, dan tot 5 mark; maar het geen daar over is, moeten de Grietman* bengten. na S. Fyt.
In het proth. ten Hove Prov.
Brief, waarin Groningen opgeteld word onder de fteden van Overysfel.
By Matth. ad Anon. p. 64; Burm.Utr.Jaarb. 3 d. p. 178. Vreede, en verbond geflooten tusfchen de Stad Groningen, en dc landen en fteden van Oostergo, en Westergo, tien jaaren lang. Dingsd. na S. Fyt. (of ln Juny.)
By Ocko Scharl. Chron. p. 59; Schot, in 4&. p. 21 r ; E. Beninga Chron. 2 d. §. 129 p. 377; Swartfenb. I. c. p. 669; jnede in de Stads Arch. O. 3. 48. Klagten der Stad Amfterdam, en andere, over de zeerooveryen van Heino den grooten. //; de Stads sJrcb. O. 1. 1. Verzegelde verklaaring over de vicarien van de kerK van Bedum, afgelegd door de Vicarien Johan-
nes



CHARTERS enz. 99
nes Wunderlick, en Ulfardus; als mede door Nicolaus Rater Capitaneus, en Petrus Ontgers, Advocatos ecclefiae parochialts S. IVoldfridi martyris in Beduni, terrae Frifiae, Monafterienfis diocoes. QO.Dec. By my in een Vidimus van 1545.
1478.
Brief, waarby Groningen van den Bisfchop van Munfler aanhandelt het regt op Westerwolde voor eenige jaaren.
Gecit. by S. Beninga in Chron. p. 12; Emm. I. c. p. 418.
Verfcheide brieven, copien, en verzegelingen van Johan Rengers, aan Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, gilden, etc.; als mede diverfe misfivcn van den Bisfchop van Utrecht, en andere, over hem aan de Stad Groningen, (zie Emm. I. c. p. 419.) In de Stads Arch. D. 1. 3.
Handelingen op de algemeene byeenkomst te Groningen; klagten der veroordeelde West Friezen; mislives daarover aan Groningen door dievanLeeuwerderadeel, en Dongerdeel; met de antwoorden, etc.
Gecit. by Emm. I. c. p. 428, 429.
Brief van den Magiftraat der Stad Utrecht aan die van Groningen, over de paijementen van den gelde.
Burm. Utr. Jaarb. 3. d. p. 240. Warffs-conftitutie, dat de huwelyks voorwoorden binnen het jaar moeten bezegelt worden. In het proth. ten Hove Prov. Volmagt van Keizer Frederik op den Cardinaal Georg, den Fiscaal Johan Kelner, en Doctor Arnold van Loo, om beftelling te maaken over Ooster , N 2 en.



loo REGISTER van
en Westergo. 7. May.
By Swartfenb. I. c. p. 72.7.
1479.
Copie van de volmagt voor Keizer Frederiks geZanten , om de Friezen te regeeren; en de overgifte daarvan gepraefenteert aan Borg. en Raad in Groningen.
In de Stads Arch. O. 3. r. Confirmatio, et ampliatio Fred. III. Imp. privilegiorum, olim ab Imperatoribus, Frifiis concesiórum 1. April.
By Swartfenb. I. c. p. 682. Vertaaling dier brief.
Ibidem p. 686. Eenige ftukken, (trekkende tot voortzetting, en bevestiging; van Gronings gezag in West Friesland , door bemiddeling van Arnold van Loo.
In de Stads Arch. O. * 3. 2. (zie ook Emm. t. c. p. 431.) Misfive der Groningers aan Keizer Frederik. etc.
By Emm. I. c. p. 431. Compromis aan fcheidsluiden afgegeven door Groningen, en Douwe Sjardema, over hunne verfchülen.
Gecit. ibid.
Uitfpraak, gedaan by de Gedeputeerde van Ooster en Westergo, Stad Groningen, en Ommelanden, over den eigendom van eenige vecnen, gelegen in Dantuma-deel. in Aug. By Swartfenb. I. c. p. 692. Accoord tusfchen Groningen, Campen, en Deventer om eénëh penning te liaan. In de Stads Arch. D. i. 4. Requcst van het kerfpel Wagenborgen, verzoeken-



CHARTERS enz. ioi
kende, dar die van het Stads hamrik 3oroedenvan hun gebrooken, en afgellagen dyk weder mogen herltellen, naar inhoud der verzegelde brief van
H79-
ibidem. C. i. 16. Accoord met den Kluizenaar, over het maaken cn onderhouden van den weg na Haren. Ibidem. A. 3. 8. Brief over den waterpending by Doëtil. op Petri ad Cath.
By de Heeren Driejjen, en my in PI. S. Fundatiebrief van Mepfchen gasthuis, vryd. voor Michiel.
1480.
Nader conpromis tusfchen Groningen, en Doüwe Sjardema.
Gecit. by Emm. p. 433, (forte in de Stads, Arch. O. 3. 20.) Bullen, en brieven van Keizer Frederik ten voordeele der Groningers, ad diem 12. Cal.Dec; et die 8. Cal. Dec.
By Emm. I. c. p. 433. etc. Testament van Hildegunda, vrou vanliindr.Smedes, waarby zy, onder anderen, aan het Klooster ter Apel maakt drie guldens Rhyns, 'sjaars; jls mede aan de Parochie Kerk te ^ppingadam.
Gecit. by Elarkenr. adBeningam p. 542, en 557. Verbintenis tusfchen Stad en Lande.
Gecit. in de Supplicatie der Gron. ballingen tot Spiers, p. 20 ver/o.
1481.
Zoen tusfchen Groningen, en Douwe Sjardema.
Gecit. by Emm. I. c. p. 433. Volmagt der Groningers op Axnolü van Loo om N 3 voor



los. REGISTER van
voor hun by den Keizer te handelen; en deszelfs renverfaal.
Ibidem, p. 434. Getuigenis van die van Siddebuiren, Helium, en Schilvvolde, nopens het landgebruik. By de Heeren Driejjen in H. S. Willekeur, genomen door de leden van de Schuitluiden gilde, daags na Elizabeth. In bet gildeb. dier gilde.
1482.
Verbond tusfchen Groningen, es de gebroeders Hottinga, Harinxma, Martena, de Steden Sneek, Franeker, Workum, als mede Wynbritfera-deel, franekera-deel, Idaarder-deel, etc. fub. non. Aug. Gecit. by Emm. I. c. p. 441.
Vidimus van het verdrag, tusfchen de Stad Groningen , en Eilco van Termunten's weduwe, gefloten in 1460.
In de Stads Arcb. E. 3. 14.
* Sauveguarde van den Keizer Maximiliaan voor Groningen, geduurende een half jaar. (mogelyk op
Ï494-)
Ibidem. O. 1. 19. Nader verdrag tusfchen Hendrik den Bisfchop van Munfler, en de Stad Groningen, over het Westerwolde. Dingsd. na Palmzond. Bj Ïdfinga l. c. p. 417. Bsdeening van Westerwolde aan Hajo Addinga, door de Abtdy van Corvey. Gecit. ibidem, p. 419. Het Landregt van Selwert. op Thom. apofl.
By my in H. S. Brief over de beroepings in Selwert. Adidem.
Het



CHARTERS enz. 103
Het Schuttenregt van Groningen.
Adid. en by de Heeren Driejjen. Verbond tusfchen de Stad Groningen, en de Ommelanden , voor 40 jaar, zynde eene hernieuwing, en vermeerdering der voorige.
In de Ommel. Arch. doos B9 no. 9; en in veelvuldige H. S.
1483.
Verdrag tusfchen den Bisfchop van Munfler, en Groningen.
In de Stads Arch. L. M. 1. 2. Adidem tusfchen den Bisfchop en de Stad Munfler, met Groningen, over de graving van een diep, uit den Eems by Heede tot na Groningen. Ibidem M. 3. 3.
* Brief van Johan Rengers ten Post, aan die van Ooster, en Westergo. post converf. Pauli.
By Schotan. in tabl.p. «7 ; Swartfenb. I. c.p. 720. Opdragt eener flytinge in Wester Embden.
By my in H. S. Brief, gemeld by Halfema l. c. p. 340, 365,467.
1484.
* Verzoening tusfchen Johan Rengers tot Scharnier , en de Stad Groningen; met een brief over de munt, hem door den Keizer gegeven.
In de Stads Arch. O. 1. 18.
1485.
* Verdrag tusfchen Groningen, en den Heer van Gemen, Drost van Zutphen.
Ibidem. O. 1. 10.
* Beftand tusfchen Hero van Doornum, Edo van Jeveren , Uko van Knypens, eens; en Groningen , anderdeels.
Ibidem. Q. 3. 16. Con-



;t04 REGISTER van
Confirmatie by Borg. en Raad in Groningen gedaan, van den doem, gegeven by Evert Hubbelding, Kastelein in Oostbroekfterland, nopens een zoenbrief tusfchen den Abt van'Gerkesklooster, en Focke Haijenz; van welke Idzen te Burura aan Borg. en Raad had geappelleert. 23. April. By Swartfenb. I. c. _p. 728. Verbond tusfchen die van Stellingwerf?, en Groningen; als om 1 gj. aan den vervolger het gefiolen goed, zonder jota daar voor te geeven, te laaten volgen; en 2 2.. om niemand der ingezeetenen om fchulde gevangen te houden.
I11 de Stads Arch. O. 3. 21. Koopbrief van Duirt Alberda over landeryen op het Zandt.
By de Heeren Driejjen in H. S. Raads-ordonn. over het liaan, en de valeur van vleemfchen. Ibidem.
Adidem op het gevangen zetten van vreemden om fchulden.
In de App. agtcr het Stadsb. Adidem op de accyzen van het wynhuis, ofte Hamburger bierhuis. 20. Dec. Ibidem.
1486.
Briefwisfeling tusfchen Edo van Jever, Hero Efens van Doornum, en Groningen, over bet gepleegde geweld door Iko van Knypens. Gecit. by Emm. I. c. p. 452, 453. Brief, waarby Hajo Addinga zig op nieuws opdraagt aan den Bisfchop van Munfler. in Maart. By ïdfinga l. c. p. 419. Brief van een vierde waardee] in Drenth. In de Stads Arch. D.3.6. Ver-



CHARTERS enz. ictf
Verdrag tuflchen Stad en Lande, over doodflag, Vryd. naar Hemelv. (zie 00.^1489.,) By my in II. S.
1487.
Nadere handelingen tusfchen de Heeren van Jever, Efens, en Groningen.
Gecit. by Emm. I. c. p. 453, 454Handelingen tusfchen Groningen, en de Houwerda's.
Gecit. ibid.
Privilegie van den Keizer Frederik aan Groningen, over het regt der GOUDE MUNT. In de Stads Arch. D- 1. 5. Verbond tusfchen Groningen, en de vier kerfpelen van Smallingcland, raakendc het ftraffen der misdaadigers, het Hellen van Regteren, &c. ibidem O. 3. 22. Verdrag, en quitantie van het diep in de Zegge, met de vryheid van een voetpad. Ibidem C. 1. 15. Atteftatie der geregtigheid van groot, en klein Ter Munten, en der andere kerlpelen in het KleyOldampt.
Ibidem E. 3. 15. Warffs-conftitutie op de ordening der Warffen, ei> wanneer de Redgers praefent moeten zyn. In het Proth. ten Hove Prov. Sententie in cas d'appel, gegeven by de Overrigters in Groningen, waarby het vveereldlyk regt aan het Convent van GerkcsMoofter over haare meyer^ word toegewezen. 16. Oei.
By Swartfenb. I. c. p. 742.
O 1482.



ïo6 REGISTER van
1488.
Brieven van Stad en Lande, aan Bremen, Hamburg , Lubek, &c. over de zeeroveryen der Oost Friezen.
Gecit. by Emm. I. c. p. 454. Verbond tusfchen Bremen, Hamburg, Lubek. Groningen, Ditmarfen, Worften, &c. tekens <y&melde zeeroveryen. J ö
Gecit. en fommierl. I. c. p. 455. Beiland tusfchen gemelde Steden, &c. en de Heeren van Jever, en Efens. Ibidem.
Ontwerp over het maaken, en onderhouden van een weg door Vredevvold , tegens over den opllag ter difpoütie van Borg. en Raad in Groningen; zuil lende gemelde Raad de buirrigters, maar niet den huisman, mogen breuken.
//; dc Stads Arch. C. 1. 18. Eenige gefchriften raakende den Kaflelein over net Oldampt, en Oterdum. Ibidem E. 3. 16. * Twintigjaarig verbond tusfchen de Agt Karfpelen, Groningen, Langewold, Vredevvokf, enHumraerzc.
Ibidem O. 3. 50. Warffs-conftitutie op het aanteekenen der zaaken. Zond. na Santgang.
In het Proth. ten Hove Prov. Dezelfde conftitutic genomen op den Westerwarff voor yi&or. Ibidem.
1480.
Uitfpraak cn zoen, tusfchen Stad en Lande, Hero tc Doornum, Edo te Jeveren, en Uko te Knypens. In de Stads Arch. Q. 3. 15. * ]\j0g



CHARTERS enz. i0(?
* Nog een diergelyke.
Ibidem Q. 3. 26. Uitfpraak tusfchen Eilco en Gerholt van Uphuizen, en de Stad Groningen , volgens welke de Stad de heerlykheid van Termunten houd. in Sept. In de Stads Arch. E. 3. 6. Klauw-brief van Uithuizer, en Meedfter Redgerregt. Dond. na Remig.
By de Heeren Driesfen, en my in H. S. Nieuwe brief van de Stads Oofter, en Wefter hamrikken, op S. Simon, en Judas. By de Heeren Driesfen in H. S. Meetinge van den nieuwen dyk onder Aduard. Zylvest.
Ter Secret. van Aduard. Zylvest; en by de Heeren Driesfen in H. S. Rentebrief, voor Borg. cn Raad in Groningen gepasfeert, door Dirk Sappema aan Helprich Hibboldinghe. in Novemb.
By Swartfenb. I. c. p. 7^6. Warffs-conftitutie, zynde een verdrag tusfchen Stad cn Lande, niet de Hooftmans, over doodftag, cn wondinge. Vryd. na Hemelv. By de Heeren Driesfen in H. S. Adidem op het dreigen van doodflaan.
By my in H. S. Adidem, welke zaaken in den Warff zullen aangenomen worden. Vryd. voor Pinxt. In het Proth. ten Hove Prov. Adidem over verbale injurien, daarmede de vreede gebroken word. Ibidem.
Adidem, dat men de wilkoeren in weerde zal houden, op het verkoopen vanland, enopnaarkoop. Ibidem.
O 2 Brieft



ioS REGISTER van
Brief, gemeld by Halfema l. c. p. 340, als by ban in H. Si
1490.
Warffs-conftitutie, of verdrag tusfchen Stad en Lande, dat men geen erilyk goed mag verkoopen aan geeftelyke perföonen. Woensd. na Sant gang.
In het Proth. ten Hove Prov.
* Adidem op liet ftuk van wisfeling. By my in H. S.
1491.
* Zoenbrief tusfchen Groningen en Ommelanden , cn den Graaf van Oidenburg.
//; de Stads Arch. O. 1. 32. Verbond van 18 jaar tusfchen de Vctkoopers van Ooftergo, en die van Groningen. 17. Sept. Ibidem O. 3. 25.
By alle de Fries/che fchryvers, als Ocko van Sckarl in fol. p. 68 ; Schotan. Chron. /f.385 ; in 4 gj. p. 231 ; IFin/em. Chron. p. aio; ïdfinga l.c. p. 424; Swartfenb. I. c. 10/748. Verbonden van verfcheide particuliere Edellieden in Friesland met Groningen.
In de Stads Arch. O. 3. kii
* Warffs-conftitutie op liet ftuk van nederflag. op Gcertr.
By my in II. S. Brief, gemeld by Halfema l. c.p. 18, 318., 321,348.
1492.
Briefwisfeling tusfchen die van Hamburg, Groningen , cn de Gravinne Theda, &c. in Juk. Gecit. by Emm. I. c. p, 462.
Adi-



CHARTERS enz. 109
Adidem tusfchen de verbondene in Friesland, en Groningen, over hunlieder dagvaarding teSneek&c. Gecit. I. c. p. 478. Adidem tusfchen Botto Holdinga, Willem Frederiks, &c.
Gecit. I. c. p. 479. Adidem tusfchen Groningen, en Juw Hottinga.
Gecit. I. c. p. 480. Verbond tusfchen Borg. en Raad in Groningen, en de gebroederen Hottinga, de fteden Francker en Workum; Franekera-deel; en de Heeren Dekama, Martena, Hemmema, <Scc. 10. Oei. In dc Stads Arch. O. 3. 23. By Worp in Chron.; Ocko van Schart; Schot. Chron. in tabl. p. 86 ,• in 4 2-. p. 241 ■ id„ /inga l. c. p. 428; Swartfenb. I. c. p. 754. Verbond tusfchen Groningen, en Leeuwaarden. 10. Oct.
In de Stads Arch. O. 3. 30; en fomm. by Emm, l. c. ƒ>. 481.
Verdrag tusfchen Groningen, en Sneek, den Hooftling Bokko Harinxma, en conf. 14. 0&. Ibidem O. 3. 24.
By Worp; Ocko van Scharl; Schot, in tabl. P-95 ; *» 4e« P- 243 ; Ïdfinga l. c. p.429; Swartfenb. I. c. p. 755. Idaarder-deels aanneeming van het verbond met Groningen $ genaamt het Dokkumer verbond. In de Stads Arch. O. 3. 28. Barthold Starkenburgs aanneeming van gemeld verbond.
Ibidem O. 3. 26. Adidem van Annjum. Ibidem O. 3. 27.
O £ Adi-



iio REGISTER van
Adidem van verfcheide particuliere Edellieden in Friesland.
Ibidem O. 3. 31.
* Concept van het verbond met Dokkum, Dongeradeel, Ferwerdeel, en Groningen.
Ibidem O. 3. 29.
* Confirmatie der vereeniging met liet Stifr Munfter.
Ibidem M. 3. 4. Verdrag tusfchen Borg. en Raad, Gezwoorne rVleente in Groningen, en de Boumeefteren cn gilden , over de evaluatie van het geld; als mede der Jaastgemelde renverfaal. op L. Vrouw, avond. Ibidem. D. 1. 6, en 7.
By de Heeren Driesfen, en my in H. S Recipis van den Graaf van Oldenburg over ontvangene zilvere fchenkvaten. Ibidem Q. 3. 19. Verzegeling van een Huk grond , by het kloofler ter Apel aangekogt van die van Weerdingen, om aldaar leem te mogen graaven. Ibidem L. 3. 1. Opdragt van een halve kamer agter Folkerdince ftraat, in Ketelsgang. Ibidem E. 1. 9. Toelaating van dc Scheppers van Sciiarmerzyl aan Jan SchafFer, om by Groenenberg in den dvk een pomp te leggen.
Ter Secret. der 3 Delfz. Uitfpraak tusfchen die van Eünge, en Feerwert over de waatering en til door Feerwert.
Ter Secret. van Aduard. Zylvest; en by de Heeren Driesfen in H. S. Raads-ordonn. over het liaan van Geert Hesfels rnunt.
By de Heeren Driesfen in H. S. Warfs-



CHARTERS enz. ul
Warffs-oordeel over den uiterdyk, tusfchen Uithuizen en Usquerdcr hamrik. op Apollonie. In het Protb. ten Hove Prov. Warffs-conftitutie, of verdrag tusfchen Stad en Lande, over de ftraffe des meineeds. Dingsd. na Lebui nu s. Ibidem.
Dezelfde conftitutie, genomen op den Westerwarff. Dond. na Grcgor. Ibidem.
Adidem over het betaalen der huiren door de meijers. Vryd. na Santgang.
By de Heeren Driesfen in H. S.
1493-
Briefwisfeling tusfchen Botto Holdinga, en den Kerkheer Willem Frederiks.
Gecit. by Emm. I. c. p. 483. Klagten der Stad Sneek over Groningen, door van Langen aan Borg. en Raad alhier ter hand geftelt. Gecit. I. c. p. 484; en waarfchynlyk^ in de Stads Arch. O. 3. 41. Briefwisfeling tusfchen Holdinga, Harinxma Streek, met die van Groningen, en vice verfa; en van Groningen met Üostergo. etc. in Febr. en April.
Gecit. I. c.
Zoen tusfchen Groningen, en de gebroeders Mockama. 5. Id. Mai.
Gecit. I. c. (forte in de Stads Arch. op O. 3. 18, of op O. 3. 51—54.) Verbonden van verfcheide particuliere Edellieden in Friesland met Groningen. In de Stads Arch. O. 3. 31. Briefwisfeling tusfchen van Langen, en Willem
Fre-



IW REGISTER van
Frederiks; Sneek en Groningen; van Landen en Groningen, etc.
Gecit. by Emm. I. c. p. 485, 486, 488. Volmagt van den Keizer Frederik op den Aarts Bisfchop van Keulen, en den Bisfchop van Munfler, om het verfchil tusfchen Groningen, en de Schienngers in Friesland te beflisfen. Gecit. I. c. p. 488. _ Scherpe brief van gemelden Keizer aan de Groningers, om by verbeurte van alle hunne privilegiën , en confiscatie hunner goederen, zig geen regt of gezag meer over Friesland aantemaatigen. 5. Jul. By Worp in Chron.; E. Beninga Chron. p. qo6 • van Scharl f. 73; Winfem. Chron. f. 3\7 ■ Schot. Chron. p. 396; in 4&. p. 24*; ïdfinga l. c. p. 435; Sivart/ènb. I. c. 0.758 Briefwisfeling tusfchen Haring, en de Groningers ; Frund, en den Cancelier Waldcner ten voordeele der Groningers; tusfchen de Groningers, en hunne gezanten, etc.
Gecit. by Emm. I. c. p. 489—491. Formulier van het ingefielde beroep van den Keizer op den beter te onderregten Keizer, door de Groningers, prid. Non. Sept. Somm. by Emm. I. c. p. 492. Brief van Maximiliaan, RoomschKoning, waarin hy bevestigt het gebod, door zyn vader, den 5 JuJy, aan dc Groningers gedaan. 23. Sept.
Somm. I. c. p. 494; en by Swarts. l.c. p. 76b. Bevel van Maximiliaan aan zynen zoon, 'den Hertog Philips van Bourgondien, óm de Groningers geen vry geleide te geeven, nog zyne onderdaanen toeteftaan met hun gemeenfehap te houden. 23.Sept. By Swartf. I. c. p.762; (hoewel verkeerdelyk op den 23 Dec.)
Na-



CHARTERS enz. 113
Nadere brief van Maximiliaan aan van Langen, en de andere gezanten om met de zaak der Groningers niet voort te vaaren. poftr. Id. 0&. Somm. by Emm. I. c. p. 496. Adidem aan den Hertog Philips. Gecit. I. c.
* Verbond tusfchen Groningen, en de Sevenwolden.
In de Stads Arch. O. 3. 32. Stukken, raakende de Kallclany van Dokkum. Ibidem O. 3. 38.
* Verzoening van Hiskg, Hoofrling te Godens, met de Stad Groningen.
Ibidem Q. 3. 17. Conventie nopens het Opltallingerregt, en het Dykregt van Siccama-huilter kluft in Humlterland. By de Heeren Dries/en in H. S.
'494-
Brief van Langebeek, Borgemeefter te Hamburg, aan Borg. en Raad in Groningen. Gecit. by Emm. I. c. p. 463. Getuigfchrift der Groninger Magiltraat aan hem verleent.
Gecit. I. c.
Citatie van Groningen, voor Commisfarisfen van den Roomsen Koning, om te toonen haar regt over Ooiter, cn Westergo. die Agnctae. In dc Stads Arch. O. * 3.
Handelingen van Otto van Langen met de Schieringers, en Vetkoopers, ter vernietiging van het verbond a£L. 1491 gemaakt, tusfchen Groningen en Ooltergo.
By Schot.Chron.p. 402; Swartfenb. I. c.p. 764.
P. Ma-



ii4 REGISTER van
Manifest der Groningers tegens van Langen, niet deszelfs antwoorden, occ. in Febr.
Gecit. by Emm. I. c. p. 507, 508. Briefwisfeling over hem, tusfchen den Bisfchop van Munfter en Groningen, in Febr. Gecit. I. c. p. 509. Vier notabele fubmisfien van verfcheide Prelaten in West Friesland onder de loffelyke regeering van Groningen, waaronder zy verzoeken door den Keizer gelaten te worden, (zie Emm. p. 509.) In de Stads Arch. O. * 1. Brief, of bulle van Maximiliaan, waarin hy bevestigt het verbond, voorheen tusfchen Groningen en Ooftergo gefloten. 24 May.
In de "Stads Arch. O. 3. 35,- Supplic. tot Spiers etc. fol. 23, Ut. A. 2. Confirmatie der privilegiën van Groningen door Maximiliaan. 24 May.
In de Stads Arch. A. 1. 26. Privilegium Maximiliani DE NON EVOCANDO, aan die van Groningen, en Ooftergo verleend. 24 May.
Ibidem A. r. 23; en by ïdfinga l. c. p. 447, uit het MS. van Rengers ten Post. * Mandaten van Borg. en Raad in Groningen, ofte van derzelver Gecommitteerden, refideerende in Friesland, tot betaling der fchatting. Ibidem O. 3. 55. Briefwisfeling tusfchen Maximiliaan, en Groningen , Ooftergo &c. over het invorderen der fchatting. in Aug.
Gecit. by Emm. I. c. p. 515, 516. Adidem tusfchen Juw Juwing, en Groningen. in Otl.
Gecit, l. c. p. 518, 519.
Last-



CHARTERS enz. 115
Lastbrief van Maximiliaan op Wolfard van Gertz en Coenraad van Ampringen, als gezanten naar Friesland, prid. Id. Nov. Gecit. I. c.
Volmagt van Maximiliaan op gemelde gezanten, om die van Groningen en (Joftergo den eed afteneemen, en derzelvcr privilegiën te confirmeeren. In de Stads Arch. A. 1. 27. Brief van 50 gras land in Ackema-heert, voor de Minre-broeders.
Ibidem li. 2. 4. Confirmatie der privilegiën van Embden , raakende de tol op den Eems-ftroom. 4. Nov. Ibidem O. i. 7. Ordonn. van Borg. en Raad op vreedelooze luiden. 22. Dcc.
In de app. agter 't Stadsb. Westerwarifs-conftitutie over den Proost van Hummerze, en zyne Commisfarisfen, wegens den zeendtbrief. &c. Fryd. na L. Fr. Purific. In het Proth. ten Hove Prov.
H9S-
Handelingen tusfchen de gezanten van Maximiliaan , Groningen , Ooftergo, &c.
Gecit. by Emm. I. c. p. 520, 521. Epiftola Conradi Stutzel de Buchen, Doctoris t\ Milids ? Regii Cancellarii, ad Guilhelmum Fredericum. alt. die Febr.
By Emm. I. c. p. 522. Verfcheide procuratien, obligatien, en quitantien van de Raaden van Koning Maximiliaan, wegens de confirmatie der privilegiën , en verbonden. In de Stads Arch. K. 1.4.
P 2 C011r



li6 REGISTER van
Concept van het verbond, tusfchen Groningen en Westergo. die 3. Id. Mart.
Somm. by Emm. I. c.p. 523. Brieven van Graaf Edzard aan Willem Frcderiks.
Gecit. ibid. p. 524, 537Quitantie van Maximiliaan, van 4000 ggld. aan de Stad Groningen.
In de Stads Arch. K. 1. 5. Decifie van Borg. en Raad in Groningen, tusfchen den Abt van Gerkesklooller, en den Kafleleyn van Oostbroeklterland , over de regtinge te Burum. in July.
By Swartf. Lep. 774.
* Mandatum Maximiliani Regis. In de Stads Arch. O. 3. 2.
* Protest tegens Ko. Maj. Commisfarien. Ibidem O. 3. 2.
* Mandaat van Maximiiiaan, gebiedende Itillland tusfchen die van Ooitergo, Leeuwaarden, en die van Groningen.
ibidem O. 3. 44.
* Verzeegeling, waarin die van Groningen aan Hamburg borge gezegt hebben voor Graaf Edzard en zynen broeder, wegens3000Rhynsguldens; &c.
Ibidem K. 1. 6.
* Verzeegeling, waarin Borg. en Raad in Groningen bekennen in bewaaring genomen te hebben het verdrag tusfchen Hamburg en Graaf Ulrich van Oost Friesland, over Embden en Lier-oort; als mede de betaaling van joooogld.
Ibidem K. i.7, en o. Brief van Borg. en Raad, zynde een fchuldbrief van 60 guld. rente wegens 1200 Rhynsg. aan het Convent van S. Maximin te Keulen, en aan Vrouw Beilgen von Glesch. in Oei.
Au-



CHARTERS enz. 117
Auth. brieven by de regeering van Keulen afgegeven, den 21 July 1660.
* Brieven van Jasper van Oer, en quitantien van de rente van Marienveld in Munlter, en Maximiner tot Keulen.
In de Stads Arch. ÜT. 1. 2, en 3. Brief van het Kloofter S. Maximin binnen Keulen, om fes gld. rente te mogen losfen. Ibidem K. 1. 3. Briefwisfeling tusfchen Graaf Edzard en de Groningers, over den vreemden krygsknegt, in West Friesland ingebragt. in Nov. en Dec. Gecit. by Emm. I. c. p. 547. Accoord nopens het Buir, of Dykregt van Oldehooffter, Eelwerder, en Barwerder kluften. By de Heeren Dries/en in H. S.
1496.
Brief van Wolprecht von Gertz aan den Kerkheer Willem Fredcriks.
Somm. by Emm. I. c. p. 542. Volmagt van Sneek om te Leeuwaarden te handelen met de Gecomm. van Groningen. In de Stads Arch. O. 3. 40. Verdrag tusfchen de Gron. Gecomm. en Nittarj; Fox met zyne Soldaten, aanneemende tegensbetaaling van 8000 ggld. Sneek, &c. te verlaten; met, deszelfs quitantie.
Gecit. by Emm. I. c. Ovcrgifte van Sneek aan de Stad Groningen. In de Stads Arch. O. 3. 33.
* Adidem van Sneek, Sneker vyf-gae, en Wyn,^ britzeradcel, aan Groningen.
Ibidem O. 3. 36". Volmagt van Sloten. Ibidem O. 3. 45. P 3 Ver»



li8 REGISTER van
Verbond tusfchen Groningen en Westergo, over het aanftellen van Rigteren; appel aan "Groningen, &c.
Ibidem O. 3. 34. Volmagt van de Stad Franeker, om met Groningen te handelen.
Ibidem O. 3. 39. Verdrag tusfchen de Steden Groningen, Leeuwaarden, en Dokkum ter eenre, met Franeker, Sneek, en Sloten, ter andere zyde. Ibidem O. 3. 37. Klagten van die van Franeker over Groningen. 5. Cal. Sept.
Somm. by Emm. l.c. p. 546; (en mogelyk. inde Stads Arch. O. 3. 42.) Briefwisfeling tusfchen Graaf Edzard cn Groningen, &c.
Gecit. by Emm. I. c. p. 547, 548. Verzegelde opdragt van een huis te Dokkum door de Stad Groningen gekogt.
In de Stads Arch. E. 1. 10. Quitantie van de, Graaf Edzards wegen, aan die van Hamburg betaalde fom. Ibidem K. I. 10.
* Continuatie van het beftand, tusfchen de Stad Groningen en den Graaf van Oldenburg.
In de Stads Arch. Q. 3. 20.
* Zoen met Oldenburg! Ibidem Q. 3. 21.
1497.
Confirmatie der privilegiën van Groningen door den verkozen Bisfchop van Utrecht, Frederik van Baden.
In de Stads Arch. A. 1. 28.
Ac-



CHARTERS enz. iit>
Acte van non prajudice van Frederik van Baden, en Groningen.
Ibidem B. i. 6. Decreet van gemelden Bisfchop tegens het doodflaan, en wonden van geeftelyke perfoonen in Groningen, Gho, cn Wolt, tot ico, en 500 goude fchilden incluis. 23. Dec. Ibidem A. 3.6". Raads-ordonn. vastftellende, dat Borg. en Raad, en de Hooftmans, zullen continueeren, tot ao lange de Raad met de Wysheid een beter vinden; edog dat de Borgemeefters alle jaar zullen gekoren worden. &c. Maand, in de vastelavond. In de app. agter de. Stadsboeken. Adidem, over de Stads-muur, bolwerk, wateringen, rypen, uitvoeren van mes, &c. By de Heeren Driesfen in H. S.
1498.
Misfive van Egbert Koning en Herman Held, aan Groningen, over het krygsvolk door Walta aangenomen ; als mede van Campen daarover. Gecit. by Emm. I. c. p. 551. Adidem van die van Ooftergo aan Groningen.
Gecit. I. c. p. 552. Brief, waarby Hertog Philips van Ooftenryk aan Hertog Albrecht van Saxen afftaat zyn regt op geheel Friesland, tellende daaronder het Groninger gebied. 17. Maart.
By Sivartjenb. I. c. p. 778. Brief, waarby Hertog Philips zig verbind den Hertog van Saxen te helpen, in het tot gehoorzaamheid brengen der landen van Friesland, in de voorige afftand begrepen. 17. Blaart. By Sivartfenb. I. c. p.7%1.
Ver-



>2o REGIS TER van
Verdrag tusfchen de Gedeput. van Stad en Lande met den Ridder Fox. die 7. post Pafch.
Somm. by Ocko van Schar 1. Chron. x. b.p.^6. Misfive van Maximiliaan, aan de landen van Friesland, (waaronder Groninger gebied) waarby hy kennis geeft, dat den Hertog Albrecht van Saxen aangeftelt had tot Gouverneur, en Poteftaat over die landen. 16. Jnly.
By E. Beninga Chron. 3. b. §.35, p. 456; Swartfenb. 1. d. p. 785; 2. d. p. 6. Bulla, feu diploma Maximiliani Regis, in quo conftituit Albcrtum, Ducem Saxoniae, Gubernatorem terrac Frifiae, cumnominePoteftatis. zo.July. In de Stads slrch. N. 3. 11.
By Hamcon. Frifta. p. 126; Emm. I. c. p. 562; Swartfenb. \. d. p. 786. Vertaaling dier bulle.
By Winfem. Chron. f. 362; Schot. Chron.p. 459; Swartfenb. I. c. p. 787. Bulla altera Maximiliani, Alberto Duci Saxoniae data. 20. July.
By Swartfenb. I. c. p. 789. Six lettres, de Herman Archevesque de Cologne; Berthout Archevesque de Mayence; Jean Archevesque de Treves; Philippe Comte Palatin du Rhin; Frederic duc de Saxe; et Jean Marquis de Brandenbourg; Elecleurs du S. Empire; donnëes en 1498, par lesqucllcs ils approuvent les transports du pais de Frifc, mentionnés aux dites lettres de Maximilien du 20» Juill. 1498.
Volgens Ïdfinga l. c. p. 461 onder de Archiv. te Rysfel. Zie oo\ Swartfenb. 2. d. p. 326". Induciac conciliatae inter Albertum Saxonem et Groninganos, per Fredcricum Ultraj. Episcopum. In de Stads Arch. 0.1. 3.
Ver-



CHARTERS enz. ipf
Verbond tusfchen Graaf Edzard, en zommige Ommelander Heeren.
Gecit. by Emm. I. c. p. 566. Misfive van Graaf Edzard van Oost-Friesland aan de Stad Groningen, by welke hy eischt het Oldampt, en Westerwoldingeland. In de Stads Arch. F. 3. 5. Brief, waarby Borg. en Raad in Groningen we-» derom overdragen al hun regt over Westerwolde aan den Bisfchop Coenraad, Bisfchop van Munfter, en Adminiftrateur van de Kerk tot Osnabrug. daags na Petri ad vinc.
By ïdfinga l. c. p. 457. Verzegelde brief, waarby die vanBellingewolde,1 en Blyham, hun begeeven hebben onder de befcherming des Bisfchops van Munfter. op S. Panthaleon, In de Stads Arch. I. 3. 20. Verbond, en zoenbrief tusfchen den Bisfchop van Munfter, en de Stad Groningen. Ibidem M. 3. 5. Beftand van een maand tusfchen Groningen, e<i zommige Ommelandcrs.
Gecit. by Emm. I. c. p. 566. Klagten van de Groningers aan den Bisfchop van Utrecht, over Edzard , en den Sax; en misfive van den Bisfchop aan Edzard. etc. Gecit. I. c. Deszelfs antwoord. Somm. I. c.
Misfive van Schomberg aan Graaf Edzard.1 3. ld. Aug.
By Emm. I. c. p. $67. Verbond tusfchen Graaf Edzard, en Schomberg.1 pofir. ld. Aug. Gecit. I. c.
q Brief.



122 REGISTER van
Briefwisfeling tusfchen Groningen, en gemelden Schomberg.
Gecit. I. c. p. 568, 569. Adidem tusfchen Graaf Edzard, en Groningen.
Gecit. en Somm. I. c. Adidem tusfchen Edzard, en den Bisfchop van Utrecht.
Gecit. I. c. p. 570. Lastbrief van Hendrik den Swaab aan Groningen, Leeuwaarden etc.
Somm» by Emm. I. c. p. 572. Handelingen op den dagvaart of zamenfpraak te .Vollenhove. in O&ob. Gecit. I. c. p. 574. Belland aldaar gefloten tot Febr. 1499.
Gecit. I. c.p. 575. Comniisfien, en aanneemingen van de munt, met yerfcheide brieven in een gerolt. In de Stads Arch. D. r. 9.
1499.
Handelingen, en briefwisfelingen op den byeen» komst, te Woerden bepaalt, oyer de Friesfche en Groninger zaaken, etc.
Gecit. by Emm. I. c. p. 576. Une lettre du Sr. Empereur Maximilien de declaration des parties de Frife, et mesmement de la ville de Griminghe, et de tous les nobles et autres tenans aucuns biens es dits pays de Frife, tous lesquels doivent eftre fubjers et obeyr au Sr.de Saxe, comme Gouverneur et Poteftat perpetuëlduditpays; "celles lettres donnees a Nuys lc 27 %. jour de Mars. Gecit. in de lyst by SzvartfenbT2.d. p. 325. Somm. by Emm. I. c. Une lettre du Roi Philippe de Caflille, Archiduc
d'



CHARTERS enz. 12$
d' Auftrice, Duc dc Bourgogne etc, par laquehe il a vendu cedé et transporté a Mon dit Sr. Ie Duc Albrecht de Saxe tout le droit, qu'il avoit es dits pays de Frife, et leurs appartenances, pour les caufes au rachat et autres charges, contenuës et declareës cn icelles lettres, donneës a Bruxelles le 17» de Mars.
Gecit. ibid. by Swartfenb. p. 326". Brief van Hertog Albrecht van Saxen, waarin hy opnoemt alle de brieven, en charters, betreffende de geregtigheid van den Aartshertog Philips van Oostenryk op de landen van Friesland; die door hem (Hertog van Saxen) ontvangen waaren. 8. April.
By Swartfenb. i. d. p. 792. Handelingen, en voorhagen op den byeenkomst te Woerden, tusfchen Hertog Albrecht, en de Groningers.
Somm, by Emm. I. c. p. 577. Induciae conciliatae inter Albertum Saxonem, et Groninganos, per Fredericum Ultraj. Episcopum. In de Stads Arch, O. i. 3. Briefwisfeling tusfchen gemelden Bisfchop, den Hertog, en de Groningers.
Gecit. by Emm. I. c.p. 57%; Adidem met Graaf Edzard.
Gecit. I. c. p. 579. Adidem tusfchen Aepko Onfta van Ewfum, Adolf Burggraaf van Coevorden, en Johan van Reg;teren.
Gecit. I. c. p. 581. Adidem tusfchen den Bisfchop, en Groningen.
Gecit. I. c. p. 582. Voorwaarden des befhnds tusfchen den Sax, en Groningen, voorgefleid op de byeenkomflen te Q 2 Leeu-,



124 REGISTER van
Leeuwaarden, en Gerkesklooster, in Sept., en 0&„ Somm. I. c.p. 583 j (en mogclyk in de Stads Arch. op O. 1. 3.) Briefwisfeling tusfchen den Hertog, den Bisfchop, en Groningen.
Gecit. I. c. p. 584. Verdrag tusfchen den Raad, of de 13 mannen in Groningen met Jr. Ulrich van Doornum, over leevering van krygsvolk. etc. By Emm. I. c. Brief van Geert Casfens, erkennende voor 6 jaar Van Borg. en Raad in Groningen ontvangen te hebben de Kasteleinfchap te Winfchooten, met de Üldampten daartoe behoorende, als mede het huis Pckelborg. op Paasch-avond. By my in copia at/tb, Willekeuren van Langewold.
Gecit. by Halfema l. c. p. 292, 321, 383. Brief over de Regtinge in Usquerd.
Gecit. ibid. p. 365. Gilderolle der Hoedenmakers. In het gildeboek dier gilde.
1500.
Verbond tusfchen de Friezen en de Groningers, gefloten te Dokkum.
Gecit. by Emm. I. c. p. 593. Brief, en bevel van Maximiliaan aan de Groningers, die altera post ld. April. Gecit. I. c. p. 595. Ryksagt van Maximiliaan tegens de Groningers.
In de Ommel. Archiv. Comrnisfie der Ryksllenden op den Ridder Jurjen Van Thör. 11. Cal. jun.
Gecit. by Emm. I. c. p. 595.
Uit-



CHARTERS enz. 125
Uitfpraak, ofte verdrag tusfchen den Hertog van Saxen en de Stad Groningen, gemaakt door den Bisfchop van Utrecht en den Ridder Georg van Thor. 12. Cal. Sept.
In de Stads Arch. C. 2. 10, cn rr ,• by de Hee~ ren Dries/en in H. S.
Somm. by S. Beninga p. 51-54; U. Emm. I. c. p. 601. Handelingen van den Ridder van Thör met Groningen, en de Ommelanden.
Gecit. en fomm. by Emm. l.c. p. 602, 603. Concept der requestratie van Jurjen van Thör.
In de Stads Arch. O. t. 5. Ratificatie van Hertog Hindrik en Georg van Saxen van het verdrag, door hunnen Vader met Groningen gemaakt, die 4. ld. OUt. Somm. by Emm. I. c. p. 603. Scherpe brieven en klagten, tusfchen Groningen en Appingadam.
Gecit. ibid. p. 604. Westerwarffs-conftitutie, dat de verkogtc landen zullen bezwaart blyven met den last des dyks, en zulks ingevolge de dykswillekeuren van Humlterland. op S. Bonifacius.
In hei Proth. ten Hove Prov. Adidem, dat ieder, die een getuigenis afgegeven heeft, zulks ook des gevergt zal moeten bezweercn, ofte dat namaals in geen getuigenis zal ontvangen worden. Ibidem.
1501.
Handelingen van den prielter ArnoJd Michiels te Brusfel, en van Hindrik Swaab te Groningen. Gecit. by Emm. I. c. p. 606.
Q 3 Brief



lo6 REGISTER van
Brief der Groningers aan den Bisfchop van Utrecht , zig verontfchuldigende over het weder aan? genomen bewind der Ommelanden. Somm. by Emm. I. c. Brief daartegens , gefchreeven aan gemelden Bisfchop door de Ommelauder Heeren. 3. Cal. Mart, Somm. ibid. p. 607. Briefwisfeling tusfchen Hugo van Leisnich en Groningen.
Gecit. I. c. p. 613. Nader verdrag tusfchen de Saxife bevelhebbers en Groningen, gefloten te Asfen, door toedoen van den Bisfchop van Utrecht; byna op den voet, als dat van 1500.
Somm. I. c.p. 61$; en by S. Beninga. p. 61. Antwoord der Saxife Vorflen op dat gefloten verdrag.
Somm. I. c.
Warffs-conftitutie, dat de appellant gehouden zal zyn borge te ftellcn. op Vale»tint avond. In bet Proth. ten Hove Prov.
1502.
Briefwisfeling tusfchen Groningen en den Bisfchop van Utrecht, over het zenden van gezanten naar Leipzig; als mede de inftructie van gemelde gezanten.
Gecit. by Emm. I. c. p. 615. Wederzydze voorilagen te Leipzig gedaan.
Somm. I. c. p. 616. Provifioneel accoord, gefloten tusfchen de Hertogen van Saxen en de Groninger gezanten. 29. Mey. Somm. I. c. p. 617. Nadere voorilagen der Stad Groningen, de Hertogen van Saxen toegezonden door Mr. Ulferd. Somm. I. c. Be-



CHARTERS enz. 12?
Beftand tusfchen gemelde Hertogen en Groningen , tot in Maart 1503. Gecit. I. c. p. 617.
* Verdrag tusfchen den Hertog van Gelder en Groningen, aangaande den tol der beeften, bydeeze Stad te betaalen.
In de Stads Arch. O. 1. 6; zie ook Pont. Hé Gel. £.623.
* Voorreeden van Eggerik Ripperda. In de Stads Arch. K. 2. 3.
I503'
Verlenging van het beftand tusfchen de Hertogen van Saxen en Groningen, eerst tot Michiel, en daarna tot May 1504.
Gecit. by Emm. I. c. p. 619. Handelingen van gemelden Mr. Ulferd by de Hertogen in Saxen. Gecit. I. c.
Brief van Graaf Johan van Oldenburg, ten einde alhier de munt van goud en zilver met de zyne werde gelyk gehouden; en alhier gekundigt, dat de Oldenburgcr munt in valeur zo goed is,, als de Groninger.
In de Stads Arch. D. 1. 10. Contract van Sicco Beninga over den tol dei brugge tot Leegkerk. Ibidem. N. 2. 2. Voorwaarden, op welke Wyet Tjarfema aanneemt wegens den Abt van Gerkesklooster te bedienen het regt over Visvliet, en des Convents meijers in Langewold. 31. Dcc. By Swartjenb. z.d.p.414. Atteftatie van den Commandeur te Ooster Wierum
over



128 REGISTER van
over den brug te Onderdendam.
By de Heeren Dries/en, en my in H. S. Warffs-conftitiuie, dat geen "weereldlyk perfoon over ervagtig goed, of groene erven, metgeeitelyk regt moge aanipreeken. Dond. na Pinxfier. In het Proih. ten Hove Prov. Befcheid van Ubele Tasfema, en Tjabbo Fosfema, Grcetmans in Langewold. etc. Gecit. by tlaljema l. c. p. 380.
1504.
Handelingen op den dagvaart gehouden te Gent, ten overftaan van Koning Philips, tusfchen de Groningers en den Sax; alsmede dc briefwisfelingen hier over.
Gecit. by Emm. I. c. p. 620—622. Nader handelingen daar over, voor en op den byeenkomft te Vollenhove. Gecit. I. c. p. 623. Beftand tusfchen den Sax en Groningen, tot in November.
Somm. I. c.
Nadere handelingen tusfchen Koning Philips en de Groningers.
Gecit. I. c. p. 624. Stukken, raakende de oneenigheden tusfchen Groningen en Appingadam. Gecit. I. c. p. 626. Verlenging van het beftand tusfchen den Sax en Groningen, tot Febr. 1505. Gecit. I. c.
Privilegiebrief, door den Hertog Georg van Saxen aan Appingadam verleent, die 4. ld. 0&.
Gecit. I. c. (en waar/chynly/^ter Secretarie van Appingadam.)
Mis-



CHARTERS enz. 129
Misfive van den Bisfchop van Utrecht aan de Stad Groningen, om de voerlieden van Annen vry door Groningen te laten vaaren, tot uitdragï van zaaken.
In de Stads Arch. C. 1. 2r. Transactie over iemand, die dood gebleven is ter executie van het ftapelregt. Ibidem. C. 2. 17. Brief, waarby Hertog Georg van Saxen verklaarf goed regt in de Frieslanden te willen houden. By Swartfenb. 2. d. p. 234. Ordonnantie van gemelden Hertog op het ftul? der munte, in de gemeene Frieslanden. Ibidem, p. 240. Accoord onder de Scheppers, raakende hetbe» dienen van de zylen.
By de Heeren Driesfen, en my in H. S, Koopbrief van land op het Zandt. By de Heeren Driesfen in H. S.
I505-
Handelingen onder mediatie van den Graaf van Bcnthem, tusfchen den Sax en Groningen, eerst te Rolde, en daarna in Gerkesklooster. Gecit. by Emm. I. c. p. 631, 632. Ryks-agt van Maximiliaan tegens de Groningers, 25. April.
Somm. I. c. p. 635. Brief van Maximiliaan, waarby de Ommelanders om hunne gehoorzaamheid worden gepreezen, 25. April.
In de Ommel. Arch. Verbod van Maximiliaan aan den Deken, en hef Kapittel van Utrecht, om de Groningers te helpen. 25. April.
By Matth, ad Anon. p. 66.
R Brief»



13» REGISTER van
Briefwisfeling over den toeftand van Groningen; tusfchen den Koning van Engeland, den Bisfchop van Utrecht, den Sax, Graaf Edzard, Groningen, etc.
Gecit. by Emm. l.c. p. 635, 636; (de brief by Matth. ad Anon. p. 68 hoort hier mogelyk toe.)
Nadere briefwisfeling daarover tusfchen den Bisfchop, Graaf Edzard, en den Sax, als mede Koning Philips.
Gecit. by Emm. I. c. p. 638—641; S. Beninga p. 91, 92, 98. Handelingen op de byeenkomst te Deventer. in July. _
Gecit. I. c. p. 641. Sauveguardc van een maand, gegeven door Graaf Edzard aan de Groninger meijers in 't Goregt, en Drenth.
Gecit. I. c.p. 642; S. Beninga p. 111. Briefwisfeling en handelingen op de byeenkomst te Doesburg, en te Hattum. in Sept. en 0&. Gecit. I. c. p. 643—647. * Scherpe brief van Maximiliaan aan den Bisfchop van Utrecht, om Groningen niette helpen. 25. Sept. By S. Beninga p. 113. Brief van de Stad Groningen aan den Bisfchop van Utrecht, ir. Gal. Nov. By U. Emm. I. c. p. 647. Brieven van gelyken inhoud aan de Steden van het Stigt, met de antwoorden. Gecit. I. c. p. 648. _ Brieven van den Bisfchop van Utrecht aan Groningen , klaagende over ftrooperyen in Drenth aan de Kloosters etc. met de antwoorden. Gecit. by S. Beninga p. 130.
Han-



CHARTERS enz. 131
Handelingen met de Saxize bevelhebbers, en Graaf Edzard.
Gecit. by Emm. p. 649, 650. Pointen van verdrag, beraamt tusfchen de Saxize bevelhebbers in Aduard en Mr. Johan Vredewold. By S. Beninga p. 136. Pointen, voorgeflagen door die van Groningen.
Ibidem, p. 137, 138. Nadere brieven van den Bisfchop aan Groningen,^ met het antwoord.
Gecit. by Emm. I. c. p.652; S.Beningap.139. Ordonn. van Borg. en Raad, dat de verraaders gevierendeelt zullen worden, en het hart uit het lyf gerukt. 18. Meert.
In de App. agtcr het Stads boek. Adidem , dat de meineedigen zullen verliezen de twee voorlte vingeren, en eerloos zullen zyn. Ibidem.
* Compromis tusfchen de Hertogen van Saxen, en de Stad Groningen, wegens het overgetreden beftand.
In de Stads Arch. O. 1. 4. Register van het Redgerregt van Feerwert.
By de Heeren Driesfen in PI. S. Warffs-conftitutie over huizen, die voor de renta blyven leggen. Woensd. na Pauli. In het Proth. ten Hove Prov.
1506.
Verdrag tusfchen Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, Boumeesteren en gilden, dat alle de uitgeweken borgers voor Ligtmis zullen moeten wederkoomen, by ballingfchap en verbeurte der goederen etc. Zond. voor Pont taan. Somm. by S. Beninga. p. 144.
R 2, Brie-*



132 REGISTER van
Brieven van Vyt van Drachsdorp aan de Boumeesteren en de gilden, met de antwoorden; als mede van Frederik van Egmond.
Gecit. by Emm. I. c. p. 654, 655. Stukken, en handelingen betreffende de byeenkomst te Hattum.
Gecit. I. c. P.656--65Q; S. Beni?igap. 156--160. Onderhandelingen van Groningen met Graaf Edzard.
Gecit. l.c.p.66o--66^; S. Beningap. 161-166'. Brieven van Coenders en Horenken aan Groningen, met een exemplaar der brieven van het Kapittel, den Adel, en de Steden van het Stigt, aan den Bisfchop.
Gecit. I. c.
Tractaat tusfchen de Graaven van Oost-Friesland en de Stad Groningen, waarby de Graaven als Schuts Heeren worden aangenoomen. op Marcus avond, (of 24. April.')
In de Stads Arch. Q. 3. ï. By Breney/en. O. li. t.i. L 4. p. 127; E. Beninga Chron. p. 501; S. Beninga p. 167; Du Mont Suppl. t.^.p.i.f.xi. Formulier van den eed, door Groningen aan de Graaven van Oost-Friesland afgelegd. In de Supplic. tot Spiers f. 25. Provifioneel verdrag tusfchen Graaf Edzard, en de Saxize bevelhebbers; en nader briefwisfeling. Gecit. by Emm. I. c. p. 667, 668. Artikulen des verdrags tusfchen Edzard, en de Saxize Raaden, over het Stadhouderlchap in de Ommelanden. IVoensd. na Laurens. By S. Beninga p. 177. (179.) Brief van den Bisichop van Utrecht aan den Keizer, klaagende over den afval der Croningers.
Gecit.by Pontun. II.G.l. 11.p.634. Lyst



CHARTERS enz. 133
Lyst der dorpen en kerlpelen van Groningerland, met de ampten, waaronder gelegen, als mede den jaartaxt, en renten.
By Schotan. F. H. p. 524; in het Landb.van Martena, by Swartjenb. z.d. p.64. Gefchrift over de vorming van het Preckheeren Convent te Groningen.
In de Oudhed. van Groningen etc. p.$%. Brief van Graaf Edzard over Zylvesteny zaaken, en wel der drie Delfzylen. die Gcrvafii et Prothafii. Ter Secretarie der 3 Delfz. en in H. S. By Gleintz Aqiiaed. p. 93' ; Confid. der Erf. en Ingez. p. 40; Brief van gemelden Graaf Edzard, raakende het regt der Dykgraaf over de zee, en zomerdyk onder 't Farmlümer Zylvest.
Ter Secretarie van gemeld Zylvest. Conventie tusfchen Hoogkerk en Dorquert, over den til van de klyve by Hoogkerk.
Ter Secretarie van het Aduard. Zylv. Accoord, ofte willekeur tusfchen de buiren van Gelkinge en Kranelanden. op Pinxteravond.
Ter Secret. gemeld; en by de Heeren Driesfen, en my in H. S. Conflitutie, over de verdeeling der breuken van de overheering der Zylvesten.
By de Heeren Driesfen in H. S.
1507.
Citatiebrieven van Maximiliaan, gelastende Edzard , en de Groningers, om te Constancz te compareeren; handelingen aldaar; enprovilioneeldecreet van Maximiliaan.
Gecit. by Emm. I. c. p. 669—672; S. Benin*
ga p. 180—182.
R 3 Pla-



134 REGISTER van
Placaat van Graaf Edzard op het ftuk der munt. Gecit. I. c. en by E. Beninga p. 506.
Placaat van Borg. en Raad om de opgenomene gelden te moeten betaalen in dezelfde lpecie, waarin opgenomen zyn.
Gecit. by Emm. p. 673.
Beklagte der Sdgtzen aan Paus Julius den II; bullen van gemelden Paus op eenige geeftelyken om die klagt te onderzoeken; daagbrief dier gemagtigden aan Edzard, en Groningen; derzelver vonnis; en appel daar van door Edzard, en Groningen, tot den Paus.
Gecit. I. c.p. 673; en S. Beninga p. 183,184. * Warffs-oordeel, waaruit confteert, dat Borg. en Raad mede fesiie op den Warlf gehad hebben, gaande de Stad voorde Ommelanden naar de Kamer. In de Stads yirch. A. 2. 3..
1508.
Handelingen tusfchen Graaf Edzard, de Groningers , en den Sax, te Schuttorp; en te Munfter. Gecit. by Emm. p.674.; B. Beningap.509,510. Brief, waarby Graaf Edzard bevestigt een doem in Langewold gegeven, over een weg van Visflieter zyl tot aan het nieuwe voorwerk, en van het regt over den weg en dyk. in Januar. By Swartfenb. 2. d. p. 258. Misfive, vervattende den korten inhoud van het testament van Wyart ter Brugge te Sybaldabuiren. in Maart.
Ibidem, p. 259. Conftitutie der drie Delfzylen.
By de Heeren Driesfen in H. S. Verdrag nopens de Redgerregten en Lankregten van Siddebuuren, en Oostwold. op Pinxteragt. In een vidimus brief van 1530, by de Heeren Driesfen in H. S. 1509-



CHARTERS enz. 135
1509'
Verdrag tusfchen Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, Boumeesteren en de gilden, dat van de vonnisfen van Borg. en Raad appel kangeinftitueerd worden by den Graaf van Oost-Friesland. Somm. by Emm. I. c. p. 675. Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, etc. op verlcheide impofuien. Somm. I. c.
Ordonn. van den Raad en Meente op overfpel, Hellende de boete op 25 gouden Rhynsguldens, of by onvermogen de kaak of fleendragen, 20. April.
In de App. agter het Stadsb. Adidem op het innen der breuken. Ibidem.
Koopbrief van twee grafen land, de tiggeldobben genaamt, voor Ebbingepoort. In de Stads Arch. E.i. 11. Dykbrief van Lywerdervvolde, Ghelkingeland, en Middelbuirfchap, wegens het onderhoud der dyken en wateringen, op Palmedag.
Ter Secretarie van het Aduard. Zylv. By de Heeren Driesfen, en my in ELS. Verdrag tusfchen eenige kerlpelen van Drenth en Aduwarder Zylvest.
Gecit. in een brief van 1540. Brief, inhoudende eene bereedinge tusfchen de Zylvesten van Delfzyl en Eggerik Ripperda, waarby aan het Zylvest de oude privilegiën gelaten worden , uitgefproken door het hoog geregt des G. H. Graaf van Oost-Friesland. Dond. na Elfduiz. maagd. Ter Secret. der 3 Delfzylen; en by myinH.S.
1510.



136 REGISTER van
15x0-
Sententie, by Graaf Edzard geveld, tusfchen den Abt van Gerkesklooster en die van de Rugewaart, nopens de zylfchot van de Munnikke zyl. in Januar.
By Swartfenb. z.d. p. 267. Nadere fententie, door gemelden Graaf geveld, tusfchen dezelfde, over de onderhouding van de Munnikkezyl. in Febr. Ibidem, p. 268. Verdrag, ofte uitfpraak van Overmannen tusfchen dezelfde, aangaande den zylfchot van Munnikke zyl. in Junii.
Ibidem, p. 269. Fundatiebrief van de Kerk tot Leermens. 16. Aug.
By de Heeren Driesfen in H. S. Bevel van Graaf Edzard aan die van de Rugewaart om de Munnikke zyl, naar inhoud der fententie, te onderhouden, in Ocl. By Swartfenb. I. c. p. 271. Verdrag met den Proost van Lopperfum, daarby hy renuntieerd aan de Saxize party. In de Stads Ar eb. M. 2. 1.
I5II.
Lastbrief van Maximiliaan en de Stenden des Ryks, op den Aartsbislchop van Keulen, den Hertog van Guük, en den Ridder Ludwig von Sonsheim, om het verfchil tusfchen den Sax, Graaf Edzard, en Groningen te onderzoeken , etc.
Gecit. by Emm. p. 677 ; S. Beninga p. 184. Verdrag tusfchen Groningen, en Appingadam, over het betaalen van eenige impofitien. 4. Dec. Gecit. by Emm. p. 67%; en by de Heeren Driesfen in II. S, Schei-



CHARTERS enz. 13^
Scheidinge tusfchen den Abt van Gerkeskloofter , en Johan Braamfche, Boumeefter der gilden in Groningen , en Udo van der Coldenburg, Drost aldaar , over eenig zilverwerk, in Januar. By Swartfenb. I. c.p. 271. Uitfpraak tusfchen het Convent van Wittewierum en die van Slogteren, over het gebruik des wegs van Slogteren, Schiltdamme zuid waards optrekkende. Dond. voor descens. Dei.
By de Heeren Driesfen, en my in H. S. Accoord tusfchen de Boumeefters der gilden en de hocdemakers. Dond. na Remig. In het gildeboek. der Hocdemakers.
1512,
Scherpe brieven van Saxize Regenten in Friesland , aan den Drost Udo van der Coldenburg, en Groningen, &c.
Gecit. by S. Beninga p. 190; Emm. p. 684. Briefwisfeling tusfchen de Steden van het Stigt en Groningen, over het geweld, door Rudolph van Munfter in Drenth, en Coevorden gepleegt.
Gecit. by S. Beninge p. 194; Emm. p. 685. Mandaat des Keizers Maximiliaan aan Graaf Edzard , hem gelastende den Hertog van Saxen hulde te doen. ai. Sept.
By S. Beninga p. 193. Misfive van gemelden Keizer daarover aan Graaf Edzard.
Gecit. by Emm. I. c. p. 688. Brief over de fchouwing tusfchen Focke ham en Wolterfum, door de Schepperen van Pofter Schepperfchap, en verfcheide Zylregters. Maand, na Sf Martin. Episc. et Confesf. By my in tl. S.
& m



ïtf REGISTER van
Uitfpraak gedaan by de Hooftmannen van Graaf Edzard in de Omlanden, tusfchen den Abt van Gerkeskloolter en die van de Rugewaart ter eenre en de eigenerfden van Lutkegast ter ander zyde' nopens de uitwatering van de Munnikkezyl, en zylfchot van dien; zullende die van Lutkegast halffchot betaalen. in Juny.
By Swartfenb. I. c. p. 295". Gilderolle der goudfmeden. Zaturd. voorjudica.
By de Heeren Driesfen in H. S. Brief, waarby der goudfmeden gilde gefcheiden word van de andere gilden. Dingsd. voor Elfduiz. maagd.
Ibidem.
Sententie van M. Broerfema, Grietman in Hummerke, nopens het tweede buirregt van En»elum« mer, en Saaxumer Kluften. Ibidem.
Brief over den aankomst van eenige landerven op het Zandt. T *
Ibidem,
Handelingen op de byeenkomst te Aupsburg tusfchen den Sax, Graaf Edzard, &c. Gecit. by Emm. I. c. p. 686. Adidem op de byeenkomlïen te Munfter; te Stathagen in Schouwenburg; en te Aduard, &c. Gecit. I. c. p. 687, 688, 689. * Vernieuwing van de beleening der Overheid en dat Schultampt van Groningen, door den Bisfchop van Utrecht.
Gecit. by S. Beninga p. 197; (dog abufive op dit jaar: zie Emm. p. 689.)
Brief-



CHARTERS enz: 139
Briefwisfeling tusfchen Edzard en Groningen, om goaden moed te houden. Somm. by Emm. p. 690. Raads-Conilitutie over doodflagers, die ontvlugten naar gewydde plaatzen. n. Jan. By my in H. S. Sententie van Borg. en Raad tusfchen de Krernergilde en de Sraedengilde. Dond. voor Elizab. In het Gildeb. der Kremers. Commisfie van de Hooftmannen in Groningen wegens Graaf Edzard, op den Abt van Gerkesklooller, om te mogen ftellen een Overzylvester over de munnikke zyl. Zaturd. ?ia Valentini. By Swartfenb. I. c. p. 297. Refolutie van het Zylvest der drie Delfzylen, om uit het Woldt geen turf te graven, meerder dan uit een wier landes twee dagwerk.
Ter Secret. der 3 Delfzylen; cn by myinH.S.
Ryksagt tegens Graaf Edzard, gegeven te Infpruck ; met de verder onderhandeling tusfchen den Cancelicr Reifchach en Groningen, Edzard en Gro» ningen, &c.
Gecit. by Emm. p. 693—695; S. Beninga p. 206, 207. Brieven van Hertog Georg aan den Raad en gilden in Groningen, met het antwoord; de verdere handelingen op de byeenkomst te Meppen; en opgevolgde oorlogsverklaring van Hertog Georg, &c. Gecit. I. c. p. 696, 697; p. 209—212. Onderhandelingen van Eberhard van Koningflom met Groningen en den G/aaf Edzard, en deszelfs voorilagen op de onderfcheide byeenkomlïen. in Meert en April.
Gecit. I. c. p. 698—702; p. 213—226.
S 2 Ont-



Ï40 REGIS TER van
Ontwerp van het ultimatum, door Edzard en Groningen aan Koringftein te verzenden. &c. Somm. I. c. p. 703. Ryksban ten voordeele des Hertogs van Saxen, door Keizer Maximiliaan tegens Graaf Edzard van Oost Friesland, zyne helperen en aanhangers, uitgefchreeven. 15. April.
In het Landb. van Martena, by Sivartfenb. 1. d. p. 81.
Brief van Edzard aan Groningen, wegens het Opontbieden zyner troepen. Gecit. by Emm. p. 705. Gebod van Hertog Georg aan alle landlieden, die binnen den omtrek van een uur gaans van Groningen woonen, om hunne huizen aftebreeken, met het tegenbevel der Groningers.
Gecit. by S.Beninga p. 232; E.Beningap.541. Briefwisfeling tusfchen Graaf Edzard en Willem Frederiks.
Gecit. by Emm. p. 709. Verdrag tusfchen den' Hertog van Gelder en Graaf Edzard.
Somm. I. c. p. 713. Brieven van den Hertog van Saxen aan de drie Kerkhecren, den Prior van de Jacobincn , den Guardiaan van de Minrebrocderen, en aan de gilden, en naderhand in Nov. nog 3 brieven.
Gecit. by S. Beninga p. 238, en 263. Verbond tusfchen den Hertog van Saxen en den Bisfchop van Utrecht, cxc. en briefwisfeling daarover tusfchen gemelden Bisfchop en Groningen. Gecit. I. c. p. 246,- Emm. p. 717. Handelingen tusfchen de gemagtigden van den Hertog van Gelder, Groningen, en Graaf Edzard, &c
Ge-



CHARTERS enz. 141
Gecit. by Emm.p.719—7S4> enp-7%7—73'• Handelingen van Simon Reifchach in Frank ryk. in Nov.
Gecit. by Wagenaar Vad.Hifi. t. 4, p. 386". * Vidimus der brief, waarin des Hertogs van Gelder aanneeming van de Stad Groningen. In de Stads Arch. B. 1.?.
151S'
Verdrag tusfchen van Oojen en dc Stadsgemagtigden, met Ewfum, Rengers, en meerder Ommelander Adel, te Noorddy*. Gecit. by Emm. p. 732.
Briefwisfeling tusfchen Graaf Edzard en Groningen, &c.
Gecit. I. c. p. 733.
Voorwaarden, waarop Groningen zig onderwerpt aan den Hertog van Gelderland, gefloten met 's Hertogs afgezant, den Maarfchalk Willem van Oojen. 17. Febr.
In de Stads Arch. B. 2. 10; en Somm. by Emm. p. 733. Verdrag van overgave der Schans by Aduarderzyl door de Saxize bezetting. 17. Maart. Gecit. by S. Beninga p. 171. Verdrag tusfchen Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, en de gilden tegens verltandhouding met den vyand, by ftralfc de zweerds, en verbeurtverklaaring der goederen. Zaturd. na Paafch. In de App. agter het Stadsb. Verdrag der overgave van Appingadam door Carlowitz.
Somm. by Emm. p. 736. Handelingen daarover tusfchen Graaf Edzard, Groningen , Carlowitz, cn van Oojen, Erkelens &c. Gecit. by Emm. p. 7$6—738. Twee



142 REGISTER van
Twee misfiven van Karei, Hertog van Gelder, aan Borg. en Raad, raakende de verzogte flegting der vestingwerken van Appingadam. In de Stads Arch. j. 2. 3. Brieven van gemelden Hertog aan van Oojen en Swartzburg, over Graaf Edzard, en aan Groningen. 8. et 9. Cal. Jun.
Gecit. by Emm. p. 741. Litterae, quibus Georgius Dux Saxoniae ceditius fuum in Frifia nniverfa Carolo, Piincipi Hifpaniae, ea lege, ut fibi folveret iocooo florenos aureos, falvisque conditionibus vice verfa contract is. 19. May. By Swartfenb. z.d.p. 302; (zie ookPont. Heuterus lier. Belg. I. 7. p. 319.) Vertaaling van gemelden afïïand.
By Swartfenb. I. c. p. 104, en 305; (zie ook_ Winfemius en Schotanus op dit jaar.) Obligaue van Prins Karei van Spanjen, ten voordeele van Hertog Georg van Saxen, groot 30000 goudguldens, wegens den verkoop van Friesland. 21. May.
By Swartfenb. I. c. p. 370. Ordre du PrinceCharle a fes Treforiers de payer au jDuc de Saxe, felon les termes convenus la foraine ftipulé , pour 1'achat de Frife. 22. May. By Swartfenb. I. c.p. 308. Voorilagen door de Saxize gemagtigden op de byeenkomst tot Esfen. 28. May. Gecit. by Emm. p. 743. Beftand, gemaakt tusfchen Karei Prince van Spangien en den Hertog van Gelder, aangaande de landen van Friesland. 8. Juny.
By Swartfenb. I. c.p. 87; Schotan.Chron.p. 572. Briefwisfeling tusfchen Floris van Egmond en Groningen.
Gecit. by S. Beninga p. 279. Brief



CHARTERS enz. 143
Brief van Graaf Edzard aan Borg. en Raad in Groningen over het removeeren zyner aangeftelde Hooftmannen. xi Cal. Quint. By U. Emm. I. c. p. 745. Deszelfs nader briefwisfeling daarover aan van Oojen, Coenders, Horenken, &c. Gecit. I. c.
Apocha, qua Commisfarii Ducis Saxoniae confitentur, fe a Joh. Micault, Coniiliario et Receptore Generali Principis Caroli Hifpaniae, recepislë fi;mman 56000 librarum in diminutionemfummae, quam Carolus Princeps Saxoniae Duci concesfit in folutionem cesfionis univerfae Frifiae. By Stvartfenb. I. c. p. 312. Apocha Commisfariorum Saxoniae Ducis, qua 20000 ulnarum pannorum laneorum quantitatern, paóto de transferenda Frifia ftipulatam, a Joh. Micault, nomine Caroli Principis Hifpaniarum, ipiis esfe traditam, profitentur. Ibidem, p. 313. Voorflag van wegens Graaf Edzard op de Ommelander landdag te Winfum, en daarop gevolgde briefwisfeling tusfchen hem, de Gelderfche gemagtigden, Groningen; en handelingen op ten Post, <Scc. Gecit. by Emm. p. 748—754. Ordre de Charles Prince d'Espagne, depayeren recompenfe au Commisfaires du Duc de Saxe, dans 1'affaire du rëachat de Frife, 4000 livres. 28. Aug. By Swartfenb. I. c. p. 322. Declaratio Ducis Saxoniae Commisfariorum, Johannem Micault ipfis folvisfe, nomine Principis Caroli, fummam 14000 librarum, fecundum pactum conventum de Frifia univerfa transferenda. 29. Aug. Ibidem, p. 32-3. Inventaris der ammunitie door den Hertog van
Sax-



144 REGISTER van
Saxen, by den overdragt van Friesland aan Prins Karei, ter hand geftelt. 28. Aug. Ibidem, p. 373. Litterae, quibus Deputati Ducis Georgii Saxoniae confitentur a Joh. Micault, nomine Caroli Principis Hifpaniarum, accepislè fummam 2000 librarum.
29. Aug.
Ibidem, p. 324. Lifte der lettres remifes, par les Ambasfadcurs du Duc de Saxe, au Deputez du Prince d' Espagne.
30. Aug.
Ibidem, p. 325. Apocha Rudolphi Schenk, data Confiliario et Receptori Principis Hifpaniae Johanni Micault, ob acceptam pecuniam, fibi ab eo Principe ordinatam et concesfam. 31. Aug. Ibidem, p. 326. Quiftance comme ci devant touchant le memc fujet du Clerc du Sr. Micault. 12. Sept. Ibidem, p. 327. Apocha Ducis Saxoniae altera de emtione ornnis Dominii et Patriae Frifiae &c. 14. 0&. Ibidem, p. 328. Epillolae inter Guilhelmum Fredericum et Buchonem Aita, de caftello Werdenbrasfaeo. By U. Emm. I. 48. p. 755, 756. Vidimus der brief van 1435, over de evaluatie der oude vleemfche groote. daags voor Elfduiz. maagd.
By my in H. S.
Sterke brief van den Koning van Spanjen aan de gemeene Friezen, houdende de Gelderlche party. 26. April.
In



CHARTERS enz. 145
In bet landb. van Martena, by Swartfenb, l. c. p. 93.
Verbond tusfchen den Hertog van Gelder, den Graaf Hendrik van Lunenburg, den Graaf Johan van Oldenburg, en Groningen, tegens Graaf Edzard.
Somm. by Emm. L c. p. 762. Accoord en arlostingbrief van 26 vaten roode boter, met den Graaf van Benthem. In de Stads Ar eb. K. l. 12. * Inftrumentum executionum compulforialium, ad inltantiam Comitis Edzardi et Groningenfium, contra Trajeclenfem Epifcopum. In de Stads Arch. Q. 3. 4. Begiftiging der goederen van Bennert Abbinga aan Jan Ridder van Groningen. By Swartfenb. I. c. f>. 340. Adidem van de Grieteny 111 Langewold en de Hommers, met de dykregten en alle profyten, aan Yva Fritzma. Ibidem, p. 342. Sententie van Borg. en Raad, waarby een vrykopingsbrief van Everwyn, Graaf van Benthem, in waarde gekent word. op Job. Nat. Bapt. By my in II. S. Adidem over het aanfpreekcn van rente, gaande uit huizen, of landeryen. Ibidem.
ï$*7>
Acte van Karei Prince van Spanjen, roerende de bctalinge der bepaalde en toegezegde penningen wegens den inkoop van geheel Friesland, in May. By Swqrtjenb. I. c. p. 350.
T Apo-.



Ï46 REGISTER van
Apocha Georgii Ducis Saxoniae. 20. May.
Ibidem, p. 351. Ordonnance de Charles, concernant le paijement pour 1' achat de Frife. 3. Juny. ibidem, p. 352. Verbond tusfchen den Koning Karei van Spanjen , cn Graaf Edzard van Oostfriesland, waarin hy onder anderen ook tot 's Konings Stadhouder in de Ommelanden geheld word. 1. Juny.
By Breney/en O. H. t. 1. I. 4. n. 30. p.135; Somm. by Emm. I. c. p. 766. Brieven van den Hertog van Gelder aan Groningen om gefchut en ammunitie te keveren tegen» den Bourgondiër.
Gecit. by S. Beninga. p. 306". Ordonnance de Charles Roy de Castille de payer a T. Gramaye les frais, qu'il avoit fait au fujet de la reraife des fommes, dué's pour 1' achat du pays de Frife. 3, Juny.
By Swartfenb. l.c. p. 353. Qukance de Thom. Gramaye. 4. Juny.
Ibidem, p. 354. Ordre de Charles Roy de Caftille, pour faire certains paijemens, a 1'occafion du debourfement pour les Garnifons de Frife. iz.July. Ibidem, p. 355. Beftand tusfchen den Koning Karei en den Hertog van Gelder, voor fes maanden.
Repert. der placaaten; Charters van Brab. te Vilvoorde.
Handelingen op de byeenkomst te Utrecht; en briefwisfeling daarover tusfchen Roggendorp, Groningen, en den Hertog van Gelder, etc.
Gecit. byEmm.p.774; S. Beningap.3i5,310".
Dt-



CHARTERS enz: 147;
Declaration d' un paijement faitparMicaut, dans Ia guerre de Frife. 12. July. By Swartfenb. I. c. p. 356".
Ordonnance de Charles, Roy de Caftille, depaijer deux vaisfeaux, pretes dans la guerre de Frife.
22. Aug.
Ibidem, p. 357. Quitance des proprietaires d' une navire Gabare:
23. Aug.
Ibidem, p. 358. Ordonnance de Charles, fur les avances faits par les marchands d'Anvers dans la guerre de Frife. 28. Dec.
Ibidem, p. 36b. Declaration du Confeil de Finance fur le mêrae fujet. 28. Dec.
Ibidem, p. 561. Brief van een legerftede by de muiren, by de uiletooren.
In de Stads Arch. E. 1. 12.
1518.
Bevel van Otto van Diepholt, uit Edzardsnaam, aan de Ommelanden om fchattingen op te brengen. Gecit. by Emm. p. 779. Verlenging van het beftand, tusfchen Koning Ka-» rel en den Hertog van Gelder tot maart 1519. Gecit. I. c. p. 780. Tractaat tusfchen den Hertog van Gelder en Groningen. 18. Febr.
In de Stads Arch. B. 2. 9.
By Schjtan. in tabl. p. 96 Swartfenb. ad. p. 102; en in H. S. Renverlaalbrief door de Stad aan den Hertog gegeven.
By de Heeren Driejjen, en my in H. S*
T 2 Or*



148 REGISTER van
Ordonnance de Charles, Roy de Caftille, de paijer au Duc de Saxe la fomme due, pour 1'achat de Frife. ia. April.
By Swartfenb. I. c. p. 365. Adidem de paijer a Bernard Sterke, Facteur des Fonckers, les avances par lui faites pour 1' achat de Frife. 12. April. Ibidem, p. 366. Lastbrief van Hertog Georg van Saxen voor T. Gramaije om uit zyn naam te ontvangen dc gelden wegens Friesland. 14. April. Ibidem, p. 368. Ordonnance de Charles, Roy de Caftille, dc paijer au Duc de Saxe le reste du prix de 1' achat de Frife. 7. Juny.
Ibidem, p. 369. Quitance de Thom. Gramaije. 1. July.
Ibidem, p. 370. Obligatie van Prins Karei van Spanjen ten voordcele van Hertog Georg van Saxen ; met de quitantie daarop. 1. Juli. Ibidem. I. c. Voorllaagen door de Gelderfche Friezen aan de gemagtigden des Hertogs overgegeeven. Gecit. by Emm. p. 781. Losbrief van den Graaf van Benthem aan Groningen , wegens 50 gld. jaarlykze rente. In de Stads Arch. K.1.13. * Verdrag tusfchen Hendrik, Bisfchop van Munfter, en Groningen, over den paftoor tot Bedum, Mr. Johan Vredevvold.
In de Stads Arch. B. %. 8. Ordonn. van Borg. en Raad, en Gezwoorne Meente, dat de brouwers niet mogen llyten by tapjaaar, 17-Ag,
In ae Ajp. agtcr het Sladsb. 3 51,9,



CHARTERS enz. 149
1519.
Verlenging van het beftand tusfchen Koning Karel , en den Hertog van Gelder.
Repertor. der placat. van Holland, p. 6. Lastbrief van den Hertog van Gelder voor Christoffel, Graaf van Meurs, als Stadhouder over Groningen , etc.
Gecit. by Emm. p. 784. Accoord tusfchen Koning Karei en den Hertog van Saxen, over de ammunitie, by den overdragt van Friesland door gemelden Hertoggeleent. 6.Maart* By Swartfenb. I. c. p. 375. Quitance de Bernard Sterke. 6. Maart.
Ibidem, p. 376. Ordonnance de Charles, Roy des Romains, de paijer au Duc de Saxe f artillerie, laillëe dans le pays de Frife. 7. Maart. Ibidem. I. c.
Brief, waarby Johan Reyners, en Jutte zyn huisvrouw , te Groningen, aangenoomen worden als con» ventsluiden in Gerkesklooster. 19. April. Ibidem, p. 378. Lettres de conftitution au profit d'Anvers, a eaufe d' une fomme avancëe pour 1' achat du pays de Frife. 13. Juny. Ibidem, p. 380. Commisfie van wegens den Hertog van Gelderland , op den Abt van Gerkesklooster, als Dykgraaf over alle des Convents dyken en wegen, etc. 2.7.Juny. Ibidem, p. 382. Quitance de la fomme de 38000 florins, mentionée dans 1'ordonnance du Roy, le 12. Avril 1518. 28. July.
Ibidem, p. 383. Lastbrief van Hertog Georg van Saxen voor JaT 3 cob.



l5o REGISTER van
cob Loss, om te ontvangen de resteerende onbetaalde gelden, wegens den overdragt van Friesland. Ibidem, p. 384. Quitance de Jaques Loes. 31. July.
Ibidem, p. 385. Litterae, quibus Georgius Saxoniaj Dux cedit jus fuum Jacobo Flinker ad iooco flor. aureorum, pro inachinis bellicis in Frifia reliétis. 23. Nov. Ibidem. I. c.
Quitantie des Graaf van Benthem van socoRhynsguldens, wegens het botergeld. In de Stads Arch. K. r. 14.
1520.
Verlenging van het befiand tusfchen Keizer Karei en den Hertog van Gelder. Gecit. by Emm. p. 785. Misfive van Karei, Hertog van Gelderland, aan het Stigt, op klagten der Groningers wegens het verfterken van Coevorden. altera Fifit.B. Mariae. By Matth. ad Anon. p. 84. (71). * Verbond tusfchen Hertog Karei van Gelder en Stad en Lande, (liever 1521).
Gecit. by Gleintz. I. c. p. 05, als ter Secret. der 3 Delfz. Accoord tusfchen den Abt van Gerkesklooster, en die van Rugewaart en Lutkegast, over het maaken van de Munnikkezyl. 25. Maart. By Swartfenb. I. c. p.401. Vidimus van het conpromis ende uitfpraak der kloosteren in de Ommelanden, en de gilden, om maar een fchoemaker tot ieder kloosters behoef te houden.
In de Stads Arch. C. 2.1; en by de Heeren Driesfen in H. S.
Zoe»



CHARTERS enz. fjj
Zoen tusfchen de munnikken des Convents van Aduard, en de Gaykema's cum foc. wegens den doodflag van Hendrik, en Frederik Gaykerna. maa?id. na Simon.
By S. Beninga. p. 323 gcdeeltelyk; volledig by de Heeren Driesfen, en my in H. S. Quitance de Bernard Sterker. 30. Dec.
By Swartfenb. I. c. p. 412. Warffs-conftitude op het Hellen van voormond en voogden. Dond, na Matth. apofl. In het Proth. ten Hove Prov.
1521.
Opontbod der Ommelanders door den Gelderfchen Stadhouder, den Graaf van Meurs, om den eed aan den Hertog te doen. Gecit. by Emm. p. 789. Brief van Borg. en Raad in Groningen, betuigende, dat de Abten, Prelaten, Jonkeren, Hoollingen, en eigenerfden der Ommelanden hooge geloften, plichte, huldinge, en Eed gedaan hebben, op S. Urbaan.
Gedrukt agter het Waaragtig verhaal etc. blyken «9-.. 5. Extracf, dat de Ommelanden hulde gedaan hebben aan Gelder; houdende mede in bepaaling van het ftapelregt.
In de Ommel. Archiven ; en by de Heeren DriesJen in H. S. Verbond tusfchen den Hertog Karei van Gelder en de Ommelanden. 20. Juny.
Gecit. by Emm. I. c. (Gleintz l. c. p. 95.) Bevel van den Hertog van Gelder aan Stad en Lande ter opbrenging van 3000 gld., s'door de Stad , en | door de Ommelanden.
Ge-



Ï52 REGISTER van
Gecit. I. c. p. 794; (en waarfchynlyk. in de Stads Arch. op A. 2. 5.) Brieven der Groningers aan den Hertog van Gelder, en den Graaf van Meurs, om hulp tegens de invafie van Twickel.
Gecit. I. c. p. 797; S. Beninga. p. 336. Conditioneele vergunning aan het Convent Gerkesklooster, om het weereldlyk regt te bedienen over alle haar meijers. 10. Januar. By Swartfenb. l.c. p. 413. Vidimus van het conpromis, en uitfpraak der kloosteren in de Ommelanden, en de gilden, om maar een fchoemaker tot ieder kloosters behoef te houden.
In de Stads Arch. C. 2. 1. Brief van betaaling van 13 guld. wegens Vicarie land van S.Meerten. Ibidem. J. 1. 1. Uitfpraak, ofte fcheidbrief tusfchen het Klooster Dunebroek, en die van Bellingewolde, over het land van Hammenhoke, Vrymoer etc. op Jacobi Apost.
By E. Beninga. I. c. §. 32L p. 606. Brief van het Winfumer Zylvest over de brug te Onderdendam.
By de Heeren Driesfen, en my in H. S. Contract tusfchen H. van Deventer, en het Convent van Esfen, wegens een doorgang van het water.
Ter Secret. der 3 Delfz. Brief, waarby Nietend en Saaxumhuifen worden toegelaaten uittevvateren in den Schauvverzyl. opCrispin. en Crispiniaan.
By de Heeren Driesfen in H. S. Brief, ende uitfpraak over het deel, dat Huifin-



CHARTERS enz. 153
finge en Stedum in het Deelfler maar moeten graaven. op Pauli. Eremit. By my in H. S. Warffs-conftitutie op het aanteekenen der zaaken. Vryd. voor Cathar. virg.
In het Proth. ten Plove Prov.
1522.
Bevel aan de Ommelanders om optetrekken, ten einde Twikkel uit den Dam te jaagen.
Gecit. by Emm. p. 797; Beninga ƒ>. 336. Brieven van den Hertog van Gelder aan Groningen, om volk en gefchut, etc. Gecit. I. c.p. 799; en 338. Conditiën, op welke Keizer Karei de V. dat Friesland, dat tot nog toe zyne Keizerlyke Majefteit geen eed en hulde gedaan heeft, wil ontvangen, etc.
By Swartfenb. I. c. p. 119. Protectie, en fauveguarde voor de Kooplieden van Groningen , gegeven door Karei de V. In de Stads Arch. N. 1. 8. Handelingen wegens het neemen van eenige fcheepen, tusfchen Hamburg, Groningen, en de Gelderfche bevelhebbers.
Gecit. by Emm. p. 805; S. Beningap. 346-348. Bevel aan de Ommelanders om optetrekken tegens de Bourgondiërs in het Westerquartier. Gecit. by S. Beninga p. 355. Uitfchryvingsbrieven van de Gelderfche troepen in het Westerquartier aan de Ommelanden, om fchatting op te brengen. Gecit. I. c. p. 356. Bevel van Keizer Karel's bevelhebbers in Friesü land



154 REGISTER van
land aan de Ommelanden, om hulde te doen, etc* Gecit. I. c.p. 358. Briefwisfeling, tusfchen eenige Groninger Regenten en den Hertog van Gelder. Gecit. by Emm. p. 812. Inftructie en commisfie voor Jr. Jasper van Marwyk, als Gelderfche Stadhouder. Gecit. I. c. p. 813. Ordonn. van Borg en Raad, Gezwoorne Meente , etc. over den tyd van het houden der vrymerkt in Groningen.
In de App. agter bet Stadsb. * Verdrag tusfchen den Bisfchop van Munfler en de Ommelanden, over de Officialen, etc.
By de heer Prof. de Rboer in tl. S; zie ook. Halfema l. c. p. 448.
1523-
Opontbod des derden mans uit de Ommelanden, en het Oldampt, om te Nuiszaam te koomen. Gecit. by Emm. p. 814. Brief van Marwik aan de Regeering van Groningen om eenig kanon , etc. Gecit. I. c.
Bevel van Wasfenaar en Schenk aan de Ommelanden , om te IXoorthorn den Keizer te zweeren. in Aug. Gecit. I. c.
Eed van Getrouwigheid door de Ommelanden gedaan aan zyne Keizerlyke Majefleit. 8. Aug. By Swartfenb. I. c. p. 449. Brief van Wasfenaar en Schenk, kennisgeevende van het behaald voordeel in het Westerquartier op de Gelderfchen. 10. Aug.
By Schot, in tabl.p. 143 Swartfenb. /, c. £.450.
Brief



CHARTERS enz. 155
Brief van gemelde aan de Keizerlyke Raaden in Holland om ammunitie, ten einde hunne onderneemingen (mede in de Omlanden van Groningerland) te kunnen volvoeren. 28. Aug.
By Schot. I. c. p. 145, Swartfenb. I. c. p.451. Handelingen met de Keizerlyke bevelhebbers op de byeenkomst te Aduard. Gecit. by Emm. p. 820. Ordonn. van Borg. en Raad op de Stadsdienaars. Maand, na Servat. By my in H. S. Verdrag tusfchen Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, en de gilden, dat iemand, die in llads eedspil is, geen GAGIE mag trekken van eenige Heeren. op Elizabeth avond.
Ik de App. agter het Stadsb. (Emm. l.c. p.826 fielt het op 1524.) Warffs-conftitutie op het aanteekenen der zaaken. Dingsd. voor Valentini.
In het Proth. ten Plove Prov. Adidem , dat de appellant borge moet ftellen by de beroeping vaneenrooff. maand, na converf.Pauli. By de Heeren Driesfen in H. S. * Adidem over de bereedinge van tilbaare goederen. M/oensd. na Letare. By my in H. S.
1524.
Handelingen met de Keizerlyke bevelhebbers te Gerkesklooster. in Januar.
Gecit. by Emm. I. c. p. 820; S. Beninga
P- 379—38IBeftand voor een jaar gefloten doorRoelf ten Water met den Stadhouder Floris van Egmond. Gecit. I. c. p. 820; en 383.
U 2 Be-



Ï56 REGISTER van
Beftand tusfchen het huis van Bourgondien, enden Hertog van Gelder.
Gecit. by Pontan. H.G. I. n. p. 713; Goudhoeven p. 587. Sententie van Borg. en Raad tusfchen de Maaiers, Beeldenfnyders, en Kremers. Vryd. na affumt. Mariae.
In het gildeb. der Kremers. Warffs-oordeel, waar de beroepingen moeten vertoond worden.
In het Protb. ten Hove Prov.
I525-
Brief van den Hertog van Gelder aan den Raad in Groningen om gezanten te zenden; derzelver lastbrieven, etc.
Gecit. by Emm. l.c. p. 826; S. Beninga p. 387. Lastbrief voor Hendrik Erkelens en lierman Knoppert, door den Hertog van Gelder afgezonden naar Groningen; met het antwoord op derzelver voorffagcu.
Gecit. I. c. p. 827; en 388. Brief van den Hertog van Gelder aan het Vok van Groningen, postrid. Non. Mart. By U. Emm. l. c. p. 827. Nadere handelingen tusfchen de Gelderfche gemagtigden en Groningen.
Gecit. by Emm. p. 828, 829. Brief der Groningers aan den Hertog van Gelder. 5. April.
By de Heeren Driesfen; en my in II. S. Verdrag tusfchen den Hertog van Gelder en Groningen. Dmd. na Judica.
Ibidem; zie or.k Pontan. I. c. p. 721. Verlenging van het beftand, tusfchen het huis van
Boiir-



CHARTERS enz. 157
Bourgondien en den Hertog van Gelder, voor een jaar.
In de Charters van Brab. te Vilvoorde. Vreedes verdrag tusfchen den Hertog van Gelder en het Stigt.
Gecit. by Emm. p. 829. Affchaffing der accynzen, gepubliceert met klokkengeluy, op den geweldigen aandrang der gemeente ; en meer andere ftukken, ter gelegenheid van dit oproer voorgevallen.
Gecit.l.c. P.832--835; iS. Beninga ^.397-403. Brief van Paus Clemens de Vil. over de Kapel te Solwert. 6. Sept.
Gedrukt agter de Predik.van O.H.Sivam. 1783. Copia authentica van den brief ( 2 May 1320} over den watertogt in de A.
In de Stads Arch. C. 1. 21. Warffs-conftitutie over nootlosfing. op Crisp. en Crispiniaan.
In het Proth. ten Hove Prov. Adidem over het fententiegeld.
Ibidem. * Adidem over naarkoop. By my in H. S.
1526.
Edict des Hertogs van Gelder, dat van alle desi, Raads fententien kan geprovoceert worden tot deq Stadhouder en Hoofmannen, etc. ld. Mart. By de Heeren Driesfen in H- S. Confirmatie der Hooftmannen kamer op den 01dampfter warff van een fententie, geveld door Wig» bold Koning, Drost des Oldeamptes in de kley. Dingsd. voor Michaël.
In het Proth. ten Hove Prov.
U 3 Adi-



158 REGISTER van
Adidem van de Sententie, geveld by RoelfHuin» ge, Drost in den Üldampte, tflsfchen den Proost van Hilligerlee en Remke Bennes, over land by de Eexter brugge. Woensd. voor Michaël. Ibidem.
Ordonnantie van Borg. en Raad etc. op het beregten van doodflag, gepleegt aan luiden, vredeloos om penningfchuld. Woensd. voor nativ. Mariae. in de /ipp. agter het Stadsb. Uitlpraak van Rudolphus Mepfche en conf. gekorene dedingsluiden, tusfchen Kggerik Ripperda en d( Voogden van S. Meerten in Groningen, over de Kapelle te Solwert. Maand, voor Viti martyris. Gedrukt agter de Predik.. vanO.H.Swam. 1783. Brief van l 'li ich van Doornum aan den Raad in Groningen, over de lasteringen van den Prior der Jacobinen, Mr. Laurentius. Gecit. by Emm. p. 838.
Placaat des Raads op de evaluatie der geldfpecien; met de verder ftukken van het oproer; ongenjLg.n des Hertogs van Gelder, etc.
Gecit. by Emm. p. 841, 842; S. Beninga p. 404—407. Uitfpraak van Zegsluiden in eene fcheelinge tusfchen het Convent Gerkesklooster en Ailke Tyarsma, over de visfchery in Tjaardsma meer. op Hemelv avond.
By Sivarl/enb. 2 d. p. 707. Uitfpraak van Zegsluiden tusfchen het Klooster Dunebroek , en die van Beliingewolde en de Ham. Gecit. by E. Beninga l. c. p. 618. Verbond tusfchen Stad cn Lande, op het ftuk Van naai koop. Dingsd. na Victor.
in het Proth. ten Hove Prov. en in II. S.
Warlfs-



CHARTERS enz. jg9
Warffs-conftitutie over nootlosfing, praelcriptie. Ibidem.
Adidem over verbale injurien. Ibidem.
Adidem op het aanteekenen der zaaken op de werffen. Ibidem.
Brief over de verkoop van 34 gras land op het Zandt.
By de Heeren Driesfen in H. S.
1528.
Sententie in cas d'appel van de Hooftmannen Kamer, aangaande een koegraazinge in de galgevenne te Visfliet. 17 Febr.
By Swartfenb. I. c. p. 539. Tractaat van beftand tusichen den Keizer, de Koningen van Frankryk, en Engeland, waarin de Hertog van Gelder ook begrepen word; op voorwaarde van (onder anderen) Groningen en Ommelanden den Keizer interuimen. in Juny.
By Du Mout Corps diplom, t. 4, p, 1, ƒ 515. De Rymer A&a Pub/. Angl. t. 6 , p. 2, f. 103. Tractaat van vreede tusichen den Keizer en den Hertog van Gelder, waarby (onder anderen) Groningen en Omlanden na Gelders dood worden overgedraagen aan den Keizer. 3. Ocl.
By Schotan. in tabl.p. 98; Pontus Heuterus Rer. Belg. /.<),p.440; Pontan.HG./.11, p. 758; Sligtenhorst Geld. gefchied. p.^og; Charters van Braband te Ft Ivoor de ; Du Mont l. c. p. 514 ; Swartfenb. I. c. p. 546. Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente &c. op de aanfpreekinge van misdaden door twee getuigen,zynde een alteratie van het Stadsb.1.5. §. 25. Dingsd. na Ligtmis.
In de Append. agter bet Stadsb. Schut-



joo REGISTER vam
Schuttenbrief der Stad Groningen.
By de Heeren Driesfen in H. S. Brief van Noorddykfter Oofter Hamrik, hoe die van het Wester Hamrik gependet zal worden.
By my in H. S.
1529.
Klagte der Groningers, dat de Hertog van Gelder over het Oldampt eenen Drostgefteldhad; 'metdeszelfs fcherp antwoord.
Gecit. by Emm. I. c. p. 850. Confirmatie der privilegiën van 't gerigt van Selwert, door Karei, Hertog van Gelder. 27. Jan. In de Stads Arch. A. 3. 5; Zie ook Alting pi' laar. etc. 2 d. cap. 1; by de Soc. P. E. I. P ; en my in H. S. Dat Lantregt des gerigtes van Selwert, gegeven door den Hertog van Gelder. 27. Jan.
By de Soc. P. E. EP; de Heeren Driesfen; en my in H. S. Brief, waarby de Abt van Gerkesklooiter, en caveerende voor den Abt vangroot Aedweert, door het Hof van Friesland toegedaan word de interlanden buiten Kollumer dyk te mogen bedyken. 26. April.
By Swartfenb. I. c. p. 556. Nadere brie! daaromtrent. 1. Juny.
Ibidem, p. 558. Overeenkoms der Kremer gilde over het doen der rgeken. Maand, voor Invoc. In het Kremer gildeb. Sententie van Borg. en Raad tusfchen de Malers, Beeldenfnyders, en Kreemers. op S. Agniet. Ibidem.
Renverföal der verpagting der Punterbrugge dyk, met een vierde waardeel.
In de Stads Arch. A. 3. 10. Co^



CHARTERS enz. 161
Copia copiae van de knypen en aalftallenin Drenth, volgens verklaaring des Etftoels, op 14 voet te onderhouden.
Ibidem C. 1. 22. Doem tusfchen die van Stedum en Westerwytwert, om het Deelfter maar te graaven. op exalt, crucis.
By my in H. S. Warffs-conftitutie, waar het zegel van Langewold, Vredewold, en Humfterland zal bewaart worden. Zaturd. na lnvoc.
In het Proth. ten Hove Prov., en in H. S.
I530-
Brief van Berend van Hakfort, bekennende ter leen ontvangen te hebben het huis te Wedde, benevens het Oldampt, en het Wold. In de Ommel. Archiv.
Verdrag aangaande de geeftelyke Jurisdictie. 13. May.
By de Heeren Dries/en, en my in H. S. Accoord over de nieuvvlanden en Kollumer-dyken, tusfchen den Abt van Gerkeskloofter, en den Abt van Aduard en conf. 2. Juny.
By Swartfenb. 2. d. p. 568.
* Kenninge tusfchen den Abt van Thefinge, en Johan Timens in Korningehuifter kluft, en Leffert tot S. Annen kloofter in Lieuwerder eed, over het graaven van een ftulc maar.
Ter Secret. van het Winf. Zylvest. Vidimus van het verdrag van 1508, nopens de Redgerregten en Lankregten van Siddebuiren, en Oostwold.
By de Heeren Driesfen in H. S.
* Tractaat van Hertog Karei, en de Cedeput. der
V Oni.



161 REGISTER van
Ommelanden, over - de gemeens kerkregten der Paftoren. Dond. na Lucie. By my in H. S. Warffs-conftitutie, dat van de aankoop van goederen, door geellelyken gedaan, altyd naarkoop valt. Dond. na Remigius.
In bet Protb. ten Hove Prov. * Adidem om wegens aankomst iemand aantefpreeken. Maand, voor Remigius. By my in H. S.
I53I-
Commisfien, inftrnctien, renverfaalen van eenige Drosten en Rigters tot Wedde ; en Westerwolde. In de Stads Arch. J. 3. 22. Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, ócc. gebiedende de eigenluiden uit de Siad te vertrekken. Maand, voor Jacob. Apoft. In de app. agter bet Stadsb. Sententic van Borg. en Raad relatif de Kremergilde. Maand, na Gerb. Abb. In het Kremer gildeb. Uitfpraak der gedeputeerde Scheppers der 3 Delfzylen, tusfchen EngeJbert, Middelbert, en de beide Iiarkfteden , nopende de borgiloot. //; de Stads Arch. C. 1. 23. Opdragtsbrief van de grieteny van Vredewold aan Juffer Beetke, Weduwe Wigb. van Ewfum. 20. May.
By ïdfinga i.d. p.i8$; by de Heeren Driesfen,
en my in II. S. Confoederatiebrief der drie gepriviligicerde Zylvestenyen in de Ommelanden, daags na Fvti en Modesti.
Ter Secret. der 3 Delfzylen.



CHARTERS enz. 163
By Glcintz Praef. p. 96; Juftific. van het Aduard. Zylv: gedrukt 1669, by lagen nQ.24.; en in IL S.
Uitfpraak tusichen den Abt van Gerkeskloofter, en de meyers van Visvliet. 28. 0&. By Swartfenb. 2. d. p. 609. Verdrag over de gemeene Kerkregten der Paftooren in de Ommelanden. Dond. na Lucie. By de Heeren Driesfen, en my in H. S. Warffs oordeel over een halve heert landes. Woensd. na Martini. By my in li. S. Westcrwarfts-conftitutie ter verfferking van het 7de poincf des nieuwe Landregts over doodftag. Dond. na Lucie.
By de Heeren Driesfen in H. S.
I532-
* Verdrag over de geeftelyke Jurisdictie. 13. May.' By de Heeren Driesfen, en my in H. S.
* Kenm'nge tusfchen den Abt van Thefinge, en Johan Timens in Korningchuifter kluft, en conf. over het graaven van een ftuk maar.
By de Heeren Driesfen in H. S. Warffs-oordeel over opruiminge van een heert landes. Maand, na Pontiaqn. By my in H. S.
1533-
Overeenkomst der Kremer gilde over het gildebier. Zond. voor Jacobi. In het l\rcmcr gildeb. Warffs-oordeel over het bezegelen derhuwelyksvoorwoorden. IVoensd. na Letare.
Gedrukt in d& diff. van denHeerRJi.Driesfenp.$.
V 2 1534.



Ï64 REGISTER van
*534-
' Klagten der Groningers aan Graaf Enno van OostFriesland over den inval in Fivelgo, en het Oldampt. Gecit. by Emm. I. c. p. 878. Brieven des Hertogs van Gelder, begeerende des maands 16000 Rhynsguldens, zolang de kryg met Oost-Friesland duurde; met het antwoord. Gecit. I. c. p. 879. Tractaat van vrede tusfchen den Hertog van Gelder en den Graaf Enno van Oost-Friesland. By Breneyfen O. H. t. 1, /. 5, «2. 13. Somm. by Emm. I. c. p. 880. Citatie van Wymer Freerks om in perfoon te compareeren voor den Hooftmannen kamer, tegens den Abt van Gerkeskloolter. 25. May. By Swartfenb. 2. d. p. 654. Ordonn. van Borg. en Raad , Gezwoorne Meente &c. dat een inwooner deezer Stad niet mag trekken EENIGE GAG1E van eenige Heeren, of dat eeuwig vreedeloos zy. Zond. na drie Kon. In de app. agter het Stadsb. Adidem op het winnen van het borgerregt. op Simonis en Jadae avond. Ibidem.
Adidem gelastende de wederdopers, en alle die befmet zyn met de nieuwe feéte, uit de Stad te vertrekken, by ftraffe der kaak. op Zond. Cantate. By my in LH. S.
Contract tusfchen het Wold-Zylvest en Appingadam.
Gecit. in het Regiem, voor het Schuttengerigt van /tpp in gadam, van 1755, art. 2. OofterwarJl>-oordcel. By Abel Eppens in MS. Chron.
1535-



CHARTERS enz. 165
1535-
Vergelyk tusfchen Hertog Karei van Gelder en Graaf Enno. 14. J"h-
By Breneyfen O. H. t. 1, /. 5, P' *73Atteftatie der Damfters wegens der Ommelanden vryheid over den Eems. Dingsd. na Jacob. Apoft.
By Abel Eppens l. c. Brief van Viglius aan de Commisfarisfen van Groningen , Friesland , tegens de herdopers. In de Oudhed. van Groningen p. lyi. Warffs-conftitutie tegens de herdoopers. op o&a* va Michaël.
In het Proth. ten Hove Prov., en in H. S. Warffs-fententie over het maak en van den tils met den weg in den Kleyvenne, voor die van het Zandt. Otlava Michaël. Ibidem.
I53<S.
Klagten van Stad en Lande, over den inval van Meinhard van Ham in Appingadam, aan den Hertog van Gelder; en meer andere ftukken, daartoe relatif.
Gecit. by Emm. I. c. p. 887. Volmagt op Barthold Entens en Hidde Onftas om te handelen met de Gouvernante, de Kóninginne' Maria.
Gecit. I. c.
Projeér. van artikulen op 't goed believen van de Kóninginne Regente geftelt, om geiniereert te worden' in het tractaat, uit naam van den Keizer met de Provincie van Stad en Lande integaan; ncffens het fchrifteryk debat by die van Groningen op het auto-; graplion geftelt. op Pinxter maand.
By my in H. 8. V 3 Eed



166 REGISTER VAN
Eed van getrouwigheid, door Stad en Lande afgelegt aan den Keizer, Karei de V, in handen van den Stadhouder Georg Schenk van Tautenbürg. 8. Juny.
By E. Beninga Hift. van Oostfr. (ed. Harkenri) p. 713. Verdrag tusichen Tautenbürg en Groningen , gefloten op het goedvinden der Kóninginne Regente&c. 8. Juny.
By my in ƒƒ. S. Tractaat geflootcn uit naam van den Keizer Karel de V. met Groningen en Ommelanden. 15. Juny. In de Stads Arch. A. 2. 18.
By Schot, in tabl. p. 108; by de Heeren Driesfen, en my in H. S. Tractaat van Keizer Karei, waarin hy belooft aan Stad en Lande, om ieder in zyne privilegiën te maintineeren.
In de Stads Arch. B. 2. II. Aanfchryving van Schenk aan die van Leeuwaarden, om hondert burgers tot zyne byfland voor den Dam te fchikken. 26. July.
By Swartfenb. 2. d. p. 685. Misfive van dankzegginge van Schenk aan den Heer Tjaarda voor de getrouwe dienften, by die gelegcntheid beweezen. 11. Aug. Ibidem p. 606. Adidem aan den Magiflraat van Leeuwaarden. 12. Aug.
Ibidem l. c.
Verdrag van overgave der Gelderfche bezetting in den Dam aan den Stadhouder Schenk van Tautenbürg. in Sept.
Somm- by Emm. I. c. p. 889. Nadere bevelen van de Kóninginne Regente aan
Schenk



CHARTERS enz. 167
Schenk ter flegting der vestingwerken van den Dam, &c.
Gecit. I. c. p. 890. Tractaat van vreede tusichen den Keizer en den Vorst van Gelder, waarin de laalte aflland doet van Stad en Lande. 10. Dec.
By Swartfenb. I. c. p. 690; zie ook Pontan. H. G. p. 782. Renverfaal brief van Johan Sickinghe, gegeven aan Borg. en Raad, over het Drostampt der beyde Oldampten. na Concept. Mariae. By my in H. S. Warlfsconltitutie tegens de wederdoopers, en andere nieuwe feclen. Vryd. voor Invoc.
In het Proth. ten Hove Prov., en in H. S.
1537.
Verfchillen tusfchen Groningen en Appingadam Over het Stapelregt, &c.
Gecit. by Emm. I. c. p. 898. Provilioneel accoord over der Stads en Ommelander quota in een lïngulier point. In de Ommel. Arch. Placaat, in Friesland geëmaneert, om niet te trekken tot zeekeren hoop krygsknegten, in Groningerland verzameld door Evert Oevelaker. lo.Sept. By Swartfenb. I. c. p. 706. Koopbrief van de vierde part in de helft van Weyt Tyaardsma meer, of visfchery, gelegen in Sybaldabuuren, aan den Abt van Gerkeskloolter. 21. Sept.
ibidem l. c.
Vidimus der Grietmans in Langewold van een acte de an. 1527, waarby aan Gerkesklooüer was
over-



168 REGISTER van
overgedragen de halve visfchery in Tyaardsma meef. Dond. na Michaël.
Ibidem l.c.p. 707. Vidimus van het verdrag tusfchen Blankenheim en de Stad Groningen, van den 15. May 1419.20. Oei. By Ïdfinga i.d. p. 237, uit de Ommel. Arch. Vidimus van den giftbrief des Keizers Hendrik , de anno 1040. 20. Ocl. By my in H. S. Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente &c, dat van alle erffnisfen, vallende op uitheemfche luiden buiten der Eems, Lauwers, en Coevorden, de vierde part vervallen is aan de Stad. op Kruisvind.
In de app. agter het Sladsb. Verdrag der Hovelingen en Redgeren te Leermens , over de regtunge aldaar. Dond. voor Vyt. By de Heeren Driesfen in H. S. 1538.
Atteftatie over der Uamfteren en Ommelander vryheid over den Eems.
In Chron. MS. Abel. Eppeus. Adidem der Damflers tegens Groningen. Dond. na Paa/chen. Ibidem.
Privilegiebrief van Keizer Karei den V. gegeven aan Westerwolde. 12. Aug.
By de Heeren Driesfen, en my in II. S. Somm. by Alting Pilaren etc. 2. d. c. 3. Brief, waarby Keizer Karei de V. zynen Stadhouder Heer Georg Schenk beleent het huis en flot tot Wedden, mit den landen, dorpen en heerlicheiden van Westerwoldingerland en Bellinghewolde, mit fampt den hamlanden, uthgorfen, holt, broek, venen, vislcheryen. &c. 25. Aug.
By den Hooftm. de Sitter in H. S. Be-



CHARTERS enz. i6>
Beftand gemaakt tusfchen den Keizer en den Ko> hing van Frankryk voor tien jaar. 18. Juny.
By Du Mont Corps Dipl. t. 4. part. 2. p. 169. Bevel van de Kóninginne Regente om zulks in de Nederlanden te publiceeren. 2. July. By Swartfenb. I. c. p. 720.
1559-
Sententie der Hooftmannen in Groningen, waarby op grond der Appingadamfter buirbrief is verftaan, dat huur voor koop gaat.
By de Heeren Driesfen in H. S. Placaat van Borg. en Raad, oud en nieuw, Ge? zwoorne Meente &c. tegens de wederdoopers. Ibidem.
Brief nopens het buirregt van Tadingeweerfter en Niehooffter kluften. Ibidem.
Reverforiaalbrief van Georg Schenk, Vryheer toe Tautenborch, Heer van Wedde, aan Keizer Karei wegens het leen van Westerwolde. 7. Sept. By den Hooftm. de Sitter in H. S. Mandaat des Keizers, nopens de aalmoezen en tollen der Minrebroeders. 19. April. By Swartfenb. I. c. p. 742. Sententie, gegeven by de Hooftmannen in Groningen, tusfchen den Abt van Gerkeskloofter met de Schepperen en Zylvesten der Munnikke zyl, en die van Doefum en Oppende. 21. Sept. ibidem l. c. p. 768. Volmagt, door die van Oppende gegeven, in hun proces tegens de Zylvesten der Munnikke zyl, occ, gevidimeert den 1. Nov. Ibidem l. c. p. 774.
W fte-



17° RE GISTER vam
Gelyke volmagt door die van Doefum gegeven. gevtd. den i. Nov.
Ibidem l. c. p. 775.
I54°-
Brief afgegeven door Johan van Ewfum, over liet Ewiumer regt in Equerder klauvve. In Chron. MS. Abel. Eppens. Zoenbrief tusfchen Vries, Roden, Peyfe, Foxwolde, en het Aduard. Zylvest, waarby de brief s van 1509 geconfi'rmeert word. 28. April.
Gedrukt agter de Juflific. van het Aduard Zylvest C1669) «P- 31. Placaat des Keizers^orn niet te trekken naar een hoop knegten in Üverysfel, &c. 14. May. By Swartfenb. I. c. p. 790. Citatie der ingezeetenen van Rugewaart, Lutkegast , Doefum, en Oppende voor de Hooftmannen in Groningen , ten einde in fchrift tegeeven hunne grastallen , om daarna te taxeeren het zylfchot voor de Munnikke zyl. 8. Sept. By Swartfenb. I. c. Ordonn. en Edict van Keizer Karei op de religie en policic, particulier opbankeroeten, monopoliën, woeker, &c. 4. 08.
In dehandv. van Amfl. (ed. 1613) p. 59. By Cau Groot Placaatb. t. 1. col. 311; Swartfenb. I. c. jö. 798. Inftructie voor den Stadhouder van Friesland, Overysfel, en Groningen, hoe hy zig reguleeren zal 111 het exerceeren van de voorf. ohrcien. By Swartfenb. I. c. p. 805. Ordonnantie, by Keizer Karei gegeven tot Namen, op de Zeevaart der Nederlanden. 27. Dec. In het Recueil der Zeezaakeu. 3. d. p. 23; Cau l.c. 4.d.f.izïSiSivartJenb.l.c.p.820.
1541.



CHARTERS enz.
1541.
Brief, waarby het Convent van Gerkeskloofter toeftaat aan Gherck Froma om het regt te voeren in Visflieter karipel. 17. Jan.
By Swartfenb. I. c. p. 826". Verzegelde en beëdigde atteftatien tegens den Dam, aangaande het ftapelregt, en de bieren. 13. May.
In de Stads Arch. C. 2. 12. Atteftatie van die van den Dam, belangende het ftapelregt, met eenige verdere aanwyzing der fub3'ectie der Damfters aan de Stad Groningen. Ibidem C. 2. 14.
Verzegelde atteltarien, dat er boomen voorde Delfzylen plagten te leggen met yzeren proppen, die de Stad Groningen liet op en toeiluiten; alsmede, dat de Damfters zig moeiten bedienen van het Groninger gewigt.
Ibidem C. 2. 13. * Adidem van verfcheide Oldampfters belangende het ftapelregt, dat Borg. en Raad hadden in Delfzyl.
Jbidem C. 2. 15. _ Damfter publicatie tegens den Olderman, en copje der compofitie van de Gevolmagtigde der Keizerlyke Majefteit, tusfchen die van Groningen en den Dam. 3. Aug.
Ibidem LM. 1. 21. Provifïoneel decreet van de Kóninginne Maria; in het proces over het ftapelregt, tusfchen Groningen en Appingadam. 3. Aug.
In Chron. MS. Ab. Eppens ; en fomm. by Emml l. c. p. 910.
W 2 Ee-



ly% REGISTER van
Eenige getuigenisfen van de hoogewal tegens Claas Schaffers Erven.
In de Stads Arch. E. 1.5. Brief, waarby Job. Sickinghe, Hindr. Ulgers, Clara Froma, en Joh. Wyflringh de Stad Groningen quiteeren wegens 5000 Emder guld. Ibidem K. 1. 15. Uitfpraak tusfchen de kerfpels Huifinge en Stedum, over het Deelfter maar.
By de Heeren Driesfen in H. S.
1542.
Brief van de Kóninginne Maria aan de Gravinne Weduwe van Oost-Friesland , aangaande dc klagten der Groningers wegens belet op den Eems. 11. Maart.
By my in H. S. Antwoord van gemelde Kóninginne Regente aan Groningen, over de verzogte adfiftentietotbedwenginge der fortificatiën; 2do dat de Ommelanders mede mogen graaven de Stads gragten ; en 3U0 over de reparatie der zeedyken, en hoofden in de Ommelanden.
In de Stads Arch. A. 2. 15. Acte van de Gedeputeerden van Ooftergo, ineen proces van guarand tegens Groningen, origineel impetrante &c. 22. Sept.
By Swartfenb. I. c. p. 866". Procuratie van de Ingezeetenen van Ooftergo, relatif bovengemeld proces. 22. Sept. Ibidem l. c.
Explicatie van (het 2de art.lib. I. van) het Stadsboek. Fryd. na pa/entini.
In de afp. agter het Stadsb. Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente



CHARTERS enz. i;3
te &c. waarby der Hooftmannen gagie jaarlyks gefield word op 40 Emder gulden. By my in H. S. Sententie van Borg. en Raad, ten voordeele der Knokenhouwers. 3. Maart. By die gilde in H. S. Ampliatie der Schuitluiden gilderolle. op Reminiscere.
In het gildeb. dier gilde. Adidem der Hoedemakers gilderolle. Dingsd. na Allerbeil.
In het gildeb. dier gilde. Eerfte Dykbrief van het Oldampt. Zaturd. na Paaschagt.
By de Heeren Driesfen in H. S.
1543-
Contract tusfchen het Convent Ccrkesklooffer, en die van Rugewaard, Lutkegast, Doefum , en Oppende , nopens de onderhouding van de Munnikke zyl. ai. May.
By Swartfenb. 3. d. p. 15. Notificatie der geflote vrede, tusfchen den Keizer en Hertog Willem van Kleeff. 12. Sept. Ibidem l. c. p. 28. Uitfpraak van Zegsmannen in het verfchil, tusfchen de Zylrigters van de groote Harkftede, en de meyers van het Fraterhuis te Groningen, over het ruiden der kleifloot. Op Margarethe.
Ter Secret. der 3 Delfzylen, en in H. S. Conventie nopens het graaven van een maar by Ewlümer til. Dingsd. voor Vyt. By de Heeren Driesfen in H. S. Concesfie om een windmolen te zetten op het W 3 groo-



174 REGISTER VAN
groote rondeel by de pyp, als mede nog op eene andere plaats.
In de Stads Arch. F.l.i.
1544-
Edicten ordonn. des Keizers, nopens remisficn Van doodflagen, brieven van legitimatie, placaat, relpyt, cesh'e, en beneficie van inventaris. 19. May. Cau Groot Placaatb. 1. d. p. 341; Swartfenb. I. c. p, 37.
Brief van Borg. en Raad der Stad Antwerpen, gegeeven ten verzoeke der Kremer gilde in Groningen, over de manier, onder de Kremers tot Antwerpen gcbruikclyk. 12. Aug. In het Gildeb. der Kremers. Placaat des Keizers tegens de wederdoopers, geaddresfeert aan de Hooftmannen alhier. 31. s/u*. By de Heeren Dries/en in li. S. Sententie wegens een overregt, ofte buirregt te Sandeweer. Maand, na Allerh. By my in H. S. Nadere interpretatie van het Keizerlyke edict van den 19.May 1544, opzigtefyk twee artikulen.7.Nov. Cau l. c. 2. d. col. 2055; Swartfenb. l.c.p. 55.
1545-
Brief van de Regeering der Stad Amfterdam, gegeeven ten verzoeke der Kremergilde in Groningen, over de manier, onder de Kremeren tot Amfierdam gebruikelyk. in Januar. In het gildeb. der Kremers. Diergelyke brief, gegeeven door de Regeering der Stad Utrecht, in Januar. Ibidem.
Misfive van het Hof in Friesland aan den Abt van
Ger-



CHARTERS ENZ. J75
Gerkcskloofler, over eenen gevangen by den Redger van Visvliet. 6. Febr.
By Swartfenb. I. c. p. 61. Misfive van Lieut. en Hooftmannen aan den Abt van Gerkeskloofler om in plaats des afgetreeden eenen nieuwen Redgerte Visvlietaanteflellen. 25.Febr. Ibidem p. 62. Klagten der Groningers aan Kóninginne Maria, over belet op den Eems door de Emders. in May. Gecit. by Emm. I. c. p. 928. Request van de ingezeetenen vanWesterwoldingerland aan den Keizer, met diens apoitil. 27. Juny. By de Heeren Driesfen, en my in H. S. Doleantie van de Staten van Friesland over het ftapelregt der Groningers; met het appoinctement van de Kóninginne Regente. 7. July. By Szvart/enb. I. c. p. 73. Accoord tusfchen den Abt van Gerkeskloofler, en die van Rugewaart en Lutkegast, nopens de contributien tot de Munnikke zyl. 25. July. Ibidem p. 81. Vidimus van Stadhouder en Hooftmannen, van den brief de agj 1477, over de vicarien der kerk van Bedum. 11. Sept. By my in H. S. Placaat van Keizer Karei den V. om alle OoftFriesfche fcheepen te arrefteeren, ten zy aan die van Groningen betaalt hebben 25 gl. van ieder fchip, en de 2ofte penning der waaren: om redenen zy die van Groningen op den Eemsftroom bezwaaren. (12 Cal. Nov.)
In de Stads Arch. O. 1. 10. Diergelyk placaat van^den Keizer, toegezonden aan den Praeiident en Raaden in Friesland. 21.0c7. By Swartfenb. l.c. p. 9J,
♦Re-



176 REGISTER van
* Renuntiatie, ofte opzegginge der Ommelanden aan het verbond van 1482.
In de Stads Arch. B. 2. 21. Verbod aan de Zuid en Noordbroekfters, om eenige landen over den Ae te graaven, of te gebruiken.
Ibidem C. 1. 24. Brief, waarby die van de laage Meeden aanneemen het Zylvester zyltjen te onderhouden, buiten kosten van die van Oostwold. Dond. voor Oculi. By de Heeren Driesfen in H. S. Uitbefteeding van het maar tot Cantes. Ibidem.
1546.
Ampliatie van der Brouweren gilderolle. 21.May.
In het gildeb. dier gilde. Commisfie voor Wynand vanBreyll, Land-Commandeur der Duitfchen Orde van Biesfen, als Geutenant Stadhouder over Friesland, Ovcrysfel, en Groningen, gedurende de abfentie van den Graaf van Buuren. 20. July.
By Swartfenb. I. c.p. 108. Ordonn. van Borg. en Raad gegeven aan de ingezeetenen des gerigts van Selwerd.
By de Societ. P. E.I.P, en de Heeren Diies* fen in H. S.
I547-
Atteftatie van Pabe Harkema, gewezen Zylrigtcr te Visvliet, dat die van Visvliet niet gehouden zyn reparatie van houtwerk aan de zyl te doen. in Jan. By Swartfenb. l.c» p. 114. Placaat des Keizers, dat niemand zig by de hoop knegten, die voor Bremen gelegen heeft, vervoegen.



CHARTERS enz. i^j>
gen, maar reeds by haar zynde, zig binnen agt da-» gen daar af fcheiden zal. i.Juny. Ibidem p. 124. Atteftatie van Theunis Bakker te Visvliet, aangaande het graven van Visvlieter oudezyl opwaarts na Lutkegast. 30. Juny. Ibidem p. 125. Placaat des Keizers, om tot befcherming van den Lande te ligten, op te zetten , en te onderhouden een bende van drie duizend man te paarde; en reglement voor hetzelve. 12. Otl, Ibidem p. 126. Placaat van Borg. en Raad in Groningen, verbiedende den opkoop van witte lakenen in 't gros. al* iera Thom. Apofl»
In de app. agter het Stads fa Uitbelteeding der graving van het Breemaar.
By de Heeren Driesfen in H. S. Warirs-confi.itutie, waar by de dogter, getrout buiten confcnt des vaders, geregtigd verklaard word tot de erffenis. na Converf. Pauli. Ibidem.
Copia authentica van de weg naar Blyham, en Bellingevvolde.
}/; de Stads Arch. C. r. 25,
1548.
Commisfie voor d&n Heer Jan van Ligne, Grave van Aremberg, tot Stadhouder Generaal van Friesland, ï. Januar.
By Swartfenb. Lep. 130. Brief van der Rigteren, of Borgemeefteren regt cn fchuttenregt binnen Appingadam. 10. Jan. Gedrukt, en in H. S. Mandement van Maria, Kóninginne Regente, aan X Heer



Ï7B REGISTER van
Heer George Schenk in een verfchil, tusfchen hen en Jonker Haye Addinge van Westerwolde. 10. Jan. Gedeeltelyk by den Hooftm. de Sitter in II S. _ * Aanfchryving van Stad en Lande aan de Koningin Maria, over de beroeping van de fententie, tusfchen de gebroeders van Ewfum en Toutenberg, door Stadhouder en Hooftmannen gepronuntieert; met het antwoord.
In de Stads Arch. A. 2. 1, en 2. Gilderolle der Linnenweevers. Sententie van Borg. en Raad, tusfchen de Schoemaakcr gilde en de Schedemakers. 7. Juny. In het Kremer gildeb. Verbond tusfchen "Keizer Karei de V. en de Stenden van het üuitfche Ryk, te Augsburg gefloten, over de Nederlandfche erflanden. 26". Juny.
By Conring t.i. p.4.37; Limnaeus injure Publ. I. 5. c. 2. «.50; Du Mont Corps Dipl. t.^.part. 2. p. 340; Cau Groot placaatb. t. 3. p. 23; Swartfenb. I. c. p. 133. Edict, van Keizer Karei tegens de Oost Friezen j hen , onder zwaare bedreigingen van hondert mark lootjes goud, verbiedende de Groningers met tollen te bezwaaren. 30. Juny.
In de Stads Arch. £). 1. 4. Placaat des Keizers op de cours van alle goudc cn zilvere, uit cn inlandfche, geldlpecien; exempt, dat in betaalinge van huuren, renten, en andere opkomflen, dc voorige pryzeeringe zal gevolgt worden. 11. July.
By Swartfenb. I. c.p. iqp. Placaat van Borg. en Raad, Hooftmans, Gezwoorne Meente &c. gelastende de wederdoopers uit da Stad en Jurisdictiën te vertrekken, of dat met den zweerde zullen gerigt worden.
By my in II. S. Con-



CHARTERS enz; 179
Contract, en inlaatingsbrief van het Convent van Esfen.
Ter Secret. der 3 Delfzylen. Warffs-oordeel over inlosfen van land. 2.6. Sept.
By de Heeren Driesfen in H. S. Adidem, dat de zuster met eene hand , dog de broeder met twee handen erft. Ibidem.
Adidem over een Over, of Buirregt te SandeWeer. 8. Nov.
By my in H. S.
%M 9-
Accoord tusfchen den Abt van Gerkcslclooster en zyn Convent, en die van het kerfpel Doefum, na* pens de uitwateringe van de Munnikke zyl. 18. Jan. By Swartfenb. I. c. p. 148. Ordonnantie des Keizers, op het ftuk der zeevaart, equipagien &c. generaal door alle deNeder-r landen. 19. fan.
By Cau Groot placaatb. t. 4. p. 1219; Recueil van Zeezaaken t.%.p. 33; Swartfenb. I. c. p. 149.
Placaat des Keizers om geen leer of ruethe uittevoeren. 28. Jan.
By Swartfenb. l.c.p. 159. Placaat des Keizers, waarby deFranfcheblanken of ftuivers billioen verklaart worden. 20. Maart. Ibidem p. 159. Aéte van de Kóninginne Maria, dat men Groningen en Groningerland niet zal bezwaaren boven dergelver confent.
In de Stads Arch. B. 2. 12. Credentiebrief van Keizer Karei de V. op den X 2 Graaf



ïSo REGISTER van
Graaf van Arenberg, wegens de huldiging van zyn Zoon Philips.
Ibidem B. 2. 13. Commisfie van Philips, Prince van Spanjen, op den Graaf van Arenberg, om, in deszelfs naam als Erf heer van geheel Friesland, den eed te ontvangen, en te doen. 31. 0&.
By Swartfenb. l.c.p. 178. Placaat des Keizers tegens de ketteryen. 20. Nov,
In het 1 He Placaatb. van Vlaanderen p. 153. Verzegeling van Klaas Kater over eenig land. In de Stads Arch. J. 1. 2.
I55°-
Convocatie eener landdag, ukgefchreeven door Lieut. en Hooftmannen, om den eed te doen aan Philips, Prince van Spanjen. 3. Jan.
By de Heeren Driesfen, en my in H. S. Eed door den Graaf van Arenberg gedaan aan Stad en Lande, uit naam van Philips. In de Stads Arch. B. 2. 14. Ffuldigingsbricf van Stad en Lande aan Philips, Prince van Spanjen. 10. Jan. In de Ommel. Arch.
By Ab. lippens in Chron., cn by den Hooftm, Keifer in H. S. Renverfaal van den Graaf van Arenberg, uit naam van Philips, gegeven aan Stad en Lande; met deszelfs eed. 10. Jan.
Ibidem; zie ook Juftific. van 't Aduard. Zylv. bylagen n SL 34. Brief, waarby de Graaf van Arenberg vidimeert de acte van de Kóninginne Maria van 1549, dac men Groningen en Ommelanden niet zal bezwaaren boven defzeïver confent.
In de Stads Arch. B. 2.12. Pla-



CHARTERS enz. iBi
Placaat, ordonnantie, en eeuwig edict des Keilers tegens de ketters, en ketteryen; met de catalogus der verbode boeken. 29. April. In de Ordonn. gedrukt te Gent ƒ 157. By Swartfenb. I. c. p. 191. Placaat des Keizers, hoe een ieder zig overeeukomffig zyn ftaat zal moeten kleeden. 27. May. In de Ordonn. te Gent etc. f 693 Swartfenb. I. c. p. 208.
Placaat des Keizers tegens de nieuwe Christenen, uit Portugal ontvlugt. 30. May. By Swartfenb. l.c.p.211. Placaat des Keizers tot vernieuwinge, en interpretatie der voorige placaaten tegens de ketteryen, en verboden boeken. 25. Sept.
In de Ordonn. te Gent etc. f 1Z6 ; Borl.i, ƒ5 verfo.
Swartfenb. Lep. 216". Octrooi van Keizer Karei, dat die van Groningen alle Emder, en Oostfriefche fchepen, en goederen mogen arredeeren, en aanflaan met de 2olle penn. en 25 gld. van ieder fchip; en zulks in alle landen van herwaards over. 6. Otl. In de Stads Arch. Q.1. 2. Adidem om executie te mogen dresfeeren op de Emders, en Oostfriezen, wegens de tollen en doorvaart. 6. Otl.
Ibidem Qj 1.3 ; by my in copia authent. Keizerlyke Majeileits executorialen op de aanhoudinge der Emder, en Oostfriefche Scheepen. 6. Otl. Ibidem Q. 1. 5. Commislie van Keizer Karei op alle exploicten, met mandament poenaal tegens die vanEmden, indien zy continueeren de ingezeetenen deezer Provincie de tol afteneemen tegens octroy.
Ibidem £.1.9. X 3 Brief-



18a REGISTER van
Briefwisfeling daarover door de Gravinne van Oostfriesland met die van Groningen. Gecit. by Emm. I. 60, p. 94.5. Ordonn. van Borg. en Raad , opzigtelyk het regt van befate, en arrest, en praeferentie der creditore'n. 6. Nov.
In de app. agter het Stadsb. Verzegeling van een pagt van een daalder, door Ype Grevinge aan de Stad Groningen te geeven, wegens een plaats tusfchen Poelpoort en zyn huis. In de Stads Arch. E. 1. 13. Concept van een nieuw Ommelander Landregt. In de Ommel. Arch. en by de Heeren DriesJen in II. S. Opdragt van eenige veenen in de Nuis aan Jonker Chrid. van Ewfum.
By de Heeren Driesfen in H. S. Placaat des Keizers, om niet te trekken tot de knegten, by Bremen vergadert. 2. Dec. By Swartfenb. I. c. p. 229. Vredes tractaat, tusfchen zyne Keizerlyke Majefteit en de Kóninginne van Schotland.
By Du Mont Corps dipl. t. 4, part. 3 , p. 14. Cau Groot Placaatb. t. 4. p. 260. Bevel des Keizers om gemeld tractaat overal te publiceeren. 19. Dec.
By Swartfenb. I. c. p. 229.
looi-
Misfive van eenige Ommelander Heeren aan den Abt te Wittewierum, den Abt van Thefinge, Edzard Rengers, Hiddo Jcnsma, Menno Houwerda, en andere te Groningen vergadert om de correctie des Landregts, waarby gemelde Heeren verklaaren zulks niet te zullen gedogen. 2, Maart.
By my in EL S. Or-



CHARTERS enz. iffg
Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente &c, hellende op den doodllag de ftraffe des zweerds. 23. Maart.
In de app. agter het Stadsb. Damfler reces.
In de Stads Arch. P. 1. g. Quitantie van Geert Hooft wegens zyn fchip; door de Emders genomen. Ibidem Q\ I; 8. Placaat des Keizers, verbiedende den uitvoer van zoete wynen, zout, haring, labberdaan &c. tot den 10. Auguftus. 15. July.
By Swartfenb. I. c. p. 260. Ordonnantie des Keizers op de toerustinge der fcheepen , vaarende ter zee, als mede op de zeeregten. 19. July.
In de Zeer egt en, inhoudende dat oudfte et c.p. 15. Handv. van Amflerdam (ed. 1624.) p. 165. Swartfenb. I. c. p. 261. Placaat des Keizers, dat niemand graanen mag uitvoeren, het zy gemalen of anderzints, buiten de landen van herwaarts over &c. 12. Sept. By Swartfenb. I. c. p. 277. Placaat des Keizers, om ter oorzaak van de vyandelykheden met Frankryk met dat Ryk niet te handelen; en verbeurt verklaarende alledeFranfche effecten hier te lande. 21. Sept. By Swartfenb. I. c. p. 279. Adidem om geen goederen uittevoeren na landen van geallieerde of neutrale Vorften, van waar dezelve verder vervoert worden na Frankryk. 9. 0&. Ibidem p. 280. Adidem, gelastende alle Franfchen, hier te lande hen onthoudende, te vertrekken. 16. Oei. Ibidem p. 283.
Adi-



m REGISTER Van
Adidem, om de Oofterfche graanen, in de lantien van herwaarts over gebragt, mede niet uitte* Voeren. 24. 0&. Ibidem, p. 285.
Conventie over het fteeken van zooden tot het maaken der fchoordyken in het Aduard. Zylvest. $, Nov.
Ter Secretarie van het Aduard. Zylv. By de Heeren Driesfen in H. S, en by my in copia authent. Overdragt tusfchen de eigenaaren van de ooft en weftzyde van het Reytdiep, over de aarde tot reparatie der dyken. i.Nov.
In de Stads Arch. L. M. i. 3. Brief van twaalf Emder guldens jaarlyks uitHarm Gyzes huis, ten ooften de oude Heerpoort. Ibidem E. 1. 14. Placaat des Keizers, dat niemand zig begeeven mag in dienst van vreemde Pleeren, of Gemeenten ? buiten confent. 15. Nov.
By Swartfenb. l.c. p. 286. Adidem van denzelfden inhoud. 28. Nov. Ibidem l. c.
Adidem tegens eenige vreemde daalders. 23. Dec. . Ibidem p. 288.
Accoord tusfchen het Convent Gerkeskloofter, cn die van Sybaldabuuren, en de Grote Gast, nopens de uitwaatering van de Munnikkezyl. Ibidem p. 289.
1552.
Aanfchry ving en bevel van den Stadhouder, Graave van Arenberg, aan Borg. en Raad, om het Oldampt , en Gerigte van Selwert in de wapenen te brengen, en te monfteren. 2. Jan.
In de Stads Arch. E. 3.1en by my in H. S.
Pla-



CHARTERS enz; ïsg
Placaat des Keizers tegens den uitvoer van graanen, vlees, vis, boter en kaas, tot den laasten July. 12. Jan.
By Swartfenb. I. c. p. 290. Nadere aaufcbryving van den Stadhouder, Graave van Arenberg, aan Borg. en Raad om de Burgery, het Oldampt, en het Gooregtte wapenen, er» te monfteren. 27, Jan. By my in H. S. WarlFs-conltitutie, dat de geestelyken by testament mogen disponeeren over hunne aangewonne goederen. 10. Febr.
In het Proth. ten Hove Prov. Octroy van Keizer Karei, gegeven aan die van Groningen, om als een contretol van de over Eemfe osfen en beesten te mogen neemen een fchaap, of drie blanken. 17. Febr.
In de Stads Arch. Q. 1. 12; en by myinH.Sl Placaat des Keizers, behelzende eene moderatie op de cours der geldfpecien, met uitzondering van eenige daalders, die billioen verklaard worden. 23. Maart.
By Swartfenb. I. c. p. 295. Atteitatie aangaande de jurisdictie van Gerkesklooster in Visvliet. 25. April. Ibidem, p. 298. Adidem over dezelfde materie. 14. May.
Ibidem, p. 301. Request van den Abt, en Conventsluiden vani Gerkesklooster aan den Keizer, houdende verzoek tot herftel van hunne jurisdictie; met het appoinctement. 1. Juny.
Ibidem, p. 302. Brieven van Paus Adriaan, belangende het ontY flag



iS6- REGISTER van
flag der eed, voormaals aan Graaf Edzard gedaan. In de Stads Arch. O. 3. 2.
1553-
Placaat des Keizers, dat de moderatie op de cours der munt als nog gecontinueert word tot Sint Jans misfe. 1. Febr.
By Swartfenb. I. c. p. 310. Conllitutie van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. ter alteratie van §§. 1, 2, 6, etc. van het ftadsb. lib. 2, voornaamentlyk op het ftuk van erffenis. 19. Maart.
In de App. agter het Stadsb. _ Accoord tusfchen de Steden Amfterdam en Groningen , ter onderlinge kwytfchelding van het regt van Exue. op Job. Bapt.
In de Handv. van Am ft er d. (ed. i6i<$) p. 36"; (dog in de edit. 1663 ftaat het op bet jaar n .J453-)
Copia authentica van der Heeren Hooftmannen oordeel, tusfchen de Zylvesten van Oterdum en Termunten.
In de Stads Arch. C. 1. 26. Belofte van Wesfel Hartgers over de fchaadelooze toegang onder de ftraat, gelegen op de laan. Ibidem. E. 1. 15. Adidem van Gurick Verver, om de Stad vry te houden van de watering by zyn huis. Ibidem. E. 1. 16. Brief van Geert Hartgers van een pomp aan Poelpoort.
Ibidem. E. 1. 17. Accoord met Stad en Lande, om 24000 guld. in 4 jaar meerder te betaalen aan de Keizerlyke Majefteit, als de ordinaire contributie.
Ibidem, B. 2, 15. Am-



CHARTERS enz. 187
Ampliatie van het Selwerder Lantregt, opzigtelyk een fchuldenaar dwarsnagt te zetten. By my in H. S. Placaat des Keizers, verbiedende den uitvoer van realen, of andere muntfpecie, uit deeze landen. 22. Oei.
By Swartfenb. L.c. p. 318. Adidem, dat het verbod van uitvoer der graanen^ vlees, boter, en andere victualiën, gecontinueerd word tot may eerstkomende. 25. Nov. Ibidem. f>. 322.
I534-
Adidem, continueerende de moderatie , en provifioneele cours der muntfpecien tot Sint Jans misfe aanftaande. 25. Jan. Ibidem, p. 325. Oostcr warffs-oordeel.
By my in H. S. Placaat des Keizers, continueerende het verbod van uitvoer der victualie, uitgezonden haring, tot den laasten novemb. 27. May. By Swartfenb. I. c. p. 362. Scheidbrief tusfchen Johan, Christoffel, enWigbold van Ewfum, over hunne goederen in de Ommelanden. 5. July.
By de Heeren Driesfen in H. S. Mandaat van de Hooftmannen Kamer, met een request der hoepenbinders, tegens het verkoopen van brandhout in de Ommelanden. In de Stads Arch. N. 1. 2. Dykregt van Oterdum, gefloten tusfchen den Commandeur te Ooster Wierum en de eigenerfden van Oterdum, confirmeerende mede de opperfchouw Y 2 van



J88 REGISTER van
van het D'ykgraaffchap der huize van Farmfum.
Ter Secret. van het Oterdummer Zylv. Placaat des Keizers, continueerende het verbod van uitvoer der victualie, uitgezonden eenige ipecien, tot den laasten may eerstkomend. 26. Nov.
By Sivartfenb. I. c. p. 369. Uitlpraak der Boumeesteren van de gilden, dat de zeemsleerverkopers moeten winnen de kremergilde. in Dec.
In het Kremer gildeb.
Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. op het winnen van het borgerregt. \$. Mart. Gecit. in aant. Placaat des Keizers prolongeerende het verbod van uitvoer der victualie tot den laasten novemb.' eerstkomend. 25. May.
By Swartfenb. I. c. p. 375. Adidem, tot prolongatie der moderatie op de prys en loop der munt tot aanflaandeligtmis. 22. "Juny. Ibidem, p. 376. Adidem, tot extirpatie der feclen cn ketteryen, en confervatie der Roomfche Religie. 25. Sept. Ibidem. I. c. Handelingen op den landdag, gehouden op den
23. July-
By my tn H. S. Propofitie van de refignatie zyner Keizerlyke Majefteit aan den Prins Philips.
In de Stads Arch. B. 2.19. Reponfe de ceux de Brabant a la refignation de l' Empereur a Ion fils. Ibidem. B. 2. i!J. Acte van de overdragt der Nederlanden, door
Kei-



CHARTERS enz. 189
Keizer Karei op zyn zoon Philips gepasfeert. 25. Otl. By Cau Groot Placaatb. t. 3. ƒ 27 j 5o/- Arefifer/. oorlog, t. 1; Goklust. Conftit. lmper. t. 1. 575 ^ Z)a ZÜowif Corpj t. 4. p#r£. 2. ^. 93 ; Swartfenb. I. c. p. 377. Copia van de huldigingsbrief van Koning Philips.
In de Stads Arch. B. 2. 16. Eed van Koning Philips, gedaan aan Gecommitteerden van Stad en Lande, en vice veria.
In de Stads Arch. B. 2. 17; zie ook Gleintz Aquaed. p. 101. Ordonn. by de Wysheid der Stad Groningen, dat de inkomende vreemden zig by de Kluftmeesters moeten aangeeven.
By de Heeren Driesfen in II. S. Brief nopens de ommegangen van het Opftallinger Regt, ofte Buirregt van Jelumer, Ikkemahuister, en Gaikemaheerdller kluften in Plumfterland. Ibidem.
Bereekening van de grastallen in de Ommelanden. By den Hooftm. Keizer in H. S.
WariTs-confiitutie tegens de wederdopers, en nieuwe fecten, zynde een confirmatie van de conftimtien daartegens in 1535, en 1536 genomen, in Jan. In het Proth. ten Hove Prov. Mandaat der Hooftmannen kamer op de Rigters te lande, om de warffs-conftitutien tegens de wcderdoopers te onderhouden. 26. Jan.
By de Heeren Driesfen, en my in H. S. Plet Dykregt van het kerfpel Weywert. 28. Jan.
By den Hooftm. de Sitter in H. S. Placaat des Konings, dat men met de Franfchen niet handelen, 'nog hen eenige betaalinge doen zal, Y 3 ver-



190 REGISTER van
vermits vernietiging en ophef van het vyfjaarig beftand. 2.7 • Maart.
By Swartfenb. I. c. p. 398. Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. nopens de opzegging, en expiratie van alle verhuiringen; als mede op het ftralïen van geweld. 19. April.
In de App. agter het Stadsb. Sententie, gegeven door den Redger SickePantser. 8. Juny.
By my in H. S. Adidem van Borg. en Raad, gegeven tusfchen de Kreemers en Sweertvegers. 29. July. In het Kremer gildeb. Adidem tusichen de Kremers en Schedemakers. 29. July. Ibidem.
Confirmatie des Konings van Spanjen, van de ordonnantie en het edict van Keizer Karei de V. tot extirpatie der ketteryen etc. 20. Aug. By Swartfenb. l.c. p. 402. Atteftatie van Evcrhardus, dat wanneer mandaten by de Hooftmannen kamer uit naam van den Ölderman worden verleent, en de party compareert, dezelve als dan aan het gildregt word gewaezen.
In de Stads Arch. C. 2. 19. Belofte, gegeven door Martén van Naarden, Lieutenant van de Hooftmannen kamer, uit naam van Koning Philips, aan die van Westerwolde, om hen te maintineeren by de privilegiën, etc. 3. Nov. By dc Heeren Driesfen, en my in ff. S. Sententie van Borg. en Raad over de handwerken en 'ambagten in de Ommelanden. 7. Nov. Ibidem.
Pla-



CHARTERS ENZ. igi
Placaat des Konings, dat niemand zal mogen uitgeeven , ontvangen, of wisfelen eenige penningen, in de moderatie der munt van den jaarei.554 niet toegelaten zynde. &c. 10 Nov. By Swartfenb. I. c. p. 404.
Statuit tot extirpatie der oproerige ketteryen. J7. Nov.
In het Chron. MS. van Ah. Eppens; en by de Heeren Driesfen in H. S. Mandaat der Hooftmannen Kamer op de Ommelanden, om het verdrag van 1535, en 1536, en bovengemeld ftatuit tegens de ketteryen te publiceeren. 3. Dec. Ibidem»
Mandaat der Stad Groningen op den Amptman van het Goregt, om de fectarisièn te f haffen. 10. Dec.
Gecit. in de Suppl. tot Spiers op H. 3 , fol. 20. verfo.
Nadere warffs-conftitutie tegens dewederdoopers, en andere fectarisfen. 8. Febr. In het Proth. ten Hove Prov. Gilderolle der Kleermaakers. 15. Maart.
In het gildeb. dier gilde. Placaat des Konings om proviand &c. na 's Konings leger te voeren, met vryheid van tollen, impofitien, en andere ongclden, zampt civile en militaire arresten op perfoonen of goederen. 9. Juny. By Swartfenb. I. c. p. 414. Commisfie van Koning Philips voor Johan de Mep. fche, Cancelier van Overysfel, als Lieutenant en eerften Hooftman van Stad Groningen en Ommelanden. 4. Aug.
By my in II. S. ^di-



192 REGISTER van
Adidem voor Geert Horenken, als Stadsgezant naar Deventer.
Gecit. in aant. Verdrag tusfchen het Slogter Zylvest en den Abt van Oudeklooster, over een pomp. Ter Secret. der 3 Delfzylen. Placaat des Konings, ter nader bevestiging van het voorige van den io.Nov. 1556, op de cours van eenige muntipecicn. 11. Dec. By Swartfenb. I. c.p. 417. Edid des Konings, hoe zig te gedraagen omtrent het uitvoeren, uitgeven, en drukken van boeken; met het advis van de Theologifche Faculteit te Leuven, cn eene catalogus van verboden boeken. 16. Decemb.
Ibidem p. 419.
Brief van Roelcff LuifToeghe, van wegen Kon.' Maj. van Engeland Schultes tot Eelde, zynde een kenninge, uitgelproken op de buirmarkt tot Eelde met de keurnoten, betrekkelyk de llagter gilde te Groningen.
In originali by die gilde. Overeenkomst der gildebroeders van de Kremer gilde. 2. Febr.
In het gildeb. dier gilde. Refolutie, waarby die van Coevorden alhier accyns vry verklaard worden naar ouder gewoonte. 3. Febr.
Gecit. in aant. Sententie tusfchen de ingezeetenen van Grote Munte, en den Abt van Gryze Monnikken als fchepper van Oterdummer zyl, waar by verklaart word, dat de Schepperen alleen gehouden zyn re-
ke-



CHARTERS enz. 193
kening te doen aan de gezworen Zylrigteren, als van ouds. ai. May. Gecit. adid.
Oosterwarffs oordeel over de fententie van Sikke Pantzer van den 8 Juny 1556. By tny in H. S. Aankoopsbrief van 106" roeden lands, Freerikvan Goor afgaande, gelegen by de Heer poort, aan de westzyde der ftraat.
In de Stads Arch. E. I. 20. Placaat des Konings, om na 's Konings leger te voeren proviand, met vryheid van tollen, etc. 18. Juny.
By Swartfenb. I. c. p. 435. * Placaat om geene goederen der rebellen onder zig te houden. 26. Juny.
Ibidem, p. 437; (dog moet op een ander jaar gebragt worden, alzo daarin gemeld word van den Hertog van Alba, als Gouverneur en Capitain Generaal deezer landen ; en van den Graaf van Megen, als Stadhouder van Friesland, Groningen, etc. dus liever 1568 ; zo als er ook een gelyk luidend op dat jaar by Swartfenb. p. 735 is.) Supplicatie van het Convent van Gerkesklooster aan Stadhouder en Hooftmannen in Groningen, Waarin beweerd word, dat de Conventsmeijers te Visvliet niet gehouden zyn reparatie van houtwerk te doen aan de Visvlieterzyl. in Juny. Ibidem p. 439. Geregtelyke atteftatien, genomen by Ipo Haijema, Grietman in Langewold, aangaande de limietfcheidingetusfchen Oplïerland enVredewold. \8.Aug* Ibidem p. 441. Depofitien, rakende Visvlieterzyl, dat die van Z Hyl-



194 REGISTER van
Hyllamahuis, tot onderhoud van dien, niets behoeven te contribueeren dan tot de aardwerken. 26. Aug.
Ibidem p. 446. Sententie van de Hoefmannen kamer, deezen aangaande. 27. Aug.
Ibidem.
Placaat des Konings, verbiedende tot Paasch eerstkomende den uitvoer van haring, zampt droge en gezouten visch. 19. Nov. Ibidem p. 447. Adidem tegens het debiet van alle nieuwe munt, met gevalueert nog gepermitteert in de moderatie en continuatien van dien. 26. Nov. Ibidem p. 448.
1559-
Warffs-conftitutie op het aantcekenen der zaaken in den Warff. 16. Maart.
In het Proth. ten Hove Prov. Ordre op den Olderman en Gildregte, om de privilegiën tegens dc Ommelanden te maintineeren, en voort te zetten. 27. April. Gecit. in aant. _ Bulle van Paus Paulus de IV. tot inftelling der nieuwe Bisfchoppen in Nederland, en daaronder ook tc Groningen. 12. May.
In de be/chryv. van het Utrecht fche Bisdom. 1.1. p. 14; by Bor Nederl. Hifi. t. 1. p. 24; Swartfenb. I. c. p. 455. Dezelve bulle in het latyn. (4. Id. Maji.)
By Miraeus Oper. diplom, t. i.p. 472. Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, etc. op het vry brouwen. 7. July. By my in tl. S. Befchryving om Gedeputeerden te zenden naar
Gent



CHARTERS enz. 195
Gent tot het houden der algemeene vergadering der Staten Generaal van alle de landen van hervvaards over, en dat zonder praejudicie aan het voorregt van niet buitenlands belchreeven te worden. In de Stads Arch. B. 2. 20. Accoord tusfchen den Abt van Gerkeskloofter en die van Opeinde, over de uitwateringe door de Munnikke zyl. 20. Aug.
By Swartfenb. I. c. p. 474. Sententic, dat eene gave, door de moeder aan haar zoon gedaan buiten confent der mede erfgenaamen, onwettig is. 29. Aug.
By de Heeren Driesfen in II. S. Verdrag van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente , en de Gilden om den Olderman van het gildregt te maintineeren. 1. Sept. Gecit. in aant. Aanftelling van Aggaeus Alberda tot Syndicus der Ommelanden. 28. Sept. In de Ommel. Arch. Renverfaalbrief van Johan Wyifrinck aan Borg. en Raad, wegens het Amptmanfchap der Oldampten, in den wolde en in den klcy. 16. Otl. By my in H. S. * Eeuwig verbond tusfchen Ulrich van Grietzyl en Groningen, aangaande het vry vaaren der kooplieden op de ordinaire tollen.
In de Stads Arch. O. 1. 20. (dog aldaar abufive op dit jaar in plaats van 1459.)
1560.
Placaat, waarby in Friesland verboden word te ontvangen eenige Groninger of Emder munt. 8. Febr.
By Swartfenb. I. c.p. 48.3.
Z 2 Brief



l$6 REGISTER van
Brief tot aanftelling van eenige Heeren ais Gedeputeerden der Ommelanden. 5. Mart. In de Ommel. Archiv en.
Uitfpraak en ordre van den Graaf van Arenberg a casfeerende de aanftelling dier Gedeputeerden. 7. Maart.
Gedrukt agter het waaragtig verhaal etc. docum. n 2. 7.
Bulle van Paus Pius de IV. waarby het Groninger Bisdom onderwerpelyk gemaakt word aan het Aartsbisdom van Utrecht. (5. ld. Mart.)
By Miraeus donat. Belg. in Ober. diplom. t.i.p.6iB. Sententie over de quaeftien tusfchen Stad en Lande. 14. May.
Gecit. in aant. Misfive van het Hof in Friesland aan Lieut. cn Hooftmannen te Groningen, klagende, dat de Groninger ingezetenen gemerkte zwaanen, de ingezetenen van Friesland toebehorende, opvangen. 18. Juny. By Swartfenb. I. c. p. 519. Placaat des Konings tegens de zogenaamde Egiptenaren, of heydens. 2. Sept. Ibidem p. 528. Verdrag van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente 3 en Gilden om het Stads wapen alleen op den Heert van den Arent regt te zetten. 16. Aug. Gecit. in aant. Brief van de groote Broer ftraat.
In de Stads Arch. E. 1. 18. Renverfaal van Jan Hazekamp, wegens de kast 'en uitfteekzels in de zuipeftraat van groote Broer ftraat. Ibidem E. 1. 19. Mandaat van de Hooftmannen kamer, enrequest fler hoepenbinders tegens het verkopen van brandhout



CHARTERS enz. i9?
hout in de Ommelanden. Ibidem N. i. 2. Atteftatie van Derk Leweszoon van Harlingen, aangaande het ftapelregt te Groningen. Ibidem C. 2. 16. Vier atteftarien daaromtrent; gepasfeert by de Hooftmannen, dc Stad Leeuwaarden, Harlingen, en den Secretaris Booge. Ibidem C. 2. 18. Twee verzegelingen van twee, en drie Arentsguldens uit Lutkemaheerd tot Zuidhorn, enHaarfe? maheerd tot Sibaldabuiren. Ibidem N. 2. 3. Warffs-conftitutie over de qualificatie der Rigteren; en op het ftuk der procesorde. 7. Nov. By de Heeren Driejjen in H. S. Warffs-oordeel, waarby de fententie van den 29. Aug. 1559 over de onwettigheid eener gave, door de moeder gedaan aan haar zoon buiten confent der mede erfgenaamen, bevestigd word. 7. Nov. Ibidem.
i$/6i.
Het dykregt van Farmfum, Weywert, en He? veskes. 28. Febr.
By de Heeren Driejjen in H. S. Verdrag tusfchen de Stad Groningen en Ommelanden, over het ftapelregt. 3. Mart. In Chron. MS. van Abel Eppens. Appointement van Vrouwe Margarctha, Hertoginne van Panna &c. op een requesr, in zaaken Ha30 Addinga van Westerwolde, en Schenk, &c. 22. April.
By den Hooft man de Sitter gedeeltelyk.
Z 3 Adi-



198 REGISTER van
Adidem, waarby partyen gerenvoyeert worden naar Lieut. en Hooftmannen in Groningen. 29.May. Ibidem.
Declaratie van den Graaf van Arenberg, aangaande de Ommelanden.
In de Stads Arch. P. i. 5. Ses atteftarien, raakende het ftapelregt te Groningen.
Ibidem C. 2. 20. Eenige atteftarien, van inhoud, dat koopmanfchap van in en uitlandfche waaren in Appingadam ongeoorloofd zy, en door den Olderman geftraft word.
Ibidem C. 2. 21. Verbond der Ommelanders, om hunne vryheid in het verkopen, en al hunne verdere geregtigheden te defendeeren.
In de Ommel. Arch. Interpretatie van Mevrouw de Gouvernante, van de fententie van den 14. May 1560, betreffende de quaestien tusichen Stad en Lande. Ibidem.
Placaat van de Hooftmannen kamer tegens de vagabundeerende knegten. 28. Juny. By de Heeren Driejjen in H. S. Bulla Pii IV. Pontificis de inftitutione Episcopatus Groningenfis. 7. Aug.
Hiftor. Episcop. etc. p. 4. Vertaaling dier bulle.
In de Oudb. en Gefiigt.van Groningen etc. p.6. Plandelingen tusfchen Stad en Lande over de reparatie der oosterfe dyken te Reide, Fimel, de Zwaag etc. 2. Otl. By my in H. S.
Pla-



CHARTERS enz. 199
Placaat des Konings tegens de nieuw geinventeerde kleine zogenaamde voetbogen, met een yzere pyl geladen, etc. 26. Otl.
By Swartfenb. I. c. p. 564. Brief ter betoog van de geregtigheid der drie Delfzylen, cm te mogen fchonen, en berigten de wegen, tillen, en pompen, etc. 17. Nov.
Ter Secret. der 3 Delfzylen; en by my in H. S. Verdrag, dat geen kadyken in het Aduarder Zylvest met mis zullen mogen geflagen worden; als mede wegens het maken van de groote klyve by de nieuwe brugge.
Ter Secret. van het Aduard. Zylv. en by de Heeren Drieffen in H. S. Bulla Pii IV. Pontilicis,de novisEpiscopatibus.6.Z)ec. In het zde Placaatb. van Vlaanderen, p. 39.
1562.
Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. op de Brouwergilde. 12. Jan. Gecit. in aant. Verdrag tusfchen Wigbold van Ewfum, die van Sloterzyl, en het Convent van Aduwerd, over de inlaating der vecnwateren van Nyenoort. Gecit. ibid.
Commisfie van Lieutenant en Hooftmannen. 13. Mart.
By de Heeren Drieffen in H. S. Verbod van eenige vreemde bieren in de Ommelanden te mogen tappen. 24. April. Gecit. in aant. Brief van Johan van Ligne, Graaf van Arenberg, aan die van Westerwolde. 13. May.
By de Heeren Drieffen; en my in H. S. Misiive van Margaretha, Hertoginne van Panna,
aan



2oo REGISTER van
aan de Staaten van Stad en Lande, over brieven Van reliëf. 7. Juny. Ibidem.
Verfcheide memorien, raakende de wateringen en wegen by Kleishuis, Hankema-horn, Ruisfcher brugge, en Noorddyk.
In de Stads Arob. C. i. 27. ^rffcheiding.
Ibidem P. t. $. Zeentbrief, of het Indultum van Lopperfum.
By de Heeren Driejjen in H. S. Placaat van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. om geen last te breken op het wat, of op den ftroom. 1. Aug.
By my in H. S. Vidimus van Stadh. en Hooftmannen, van dc belofte, door M. van Naarden ao. 1556. aan die van Westerwolde gegeven. 18. Aug. Ibidem.
Adidem van de brief van Johan van Ligne aan Westerwolde. (13. May) 18. Aug. Ibidem.
Atteftatien, en beëdigde verklaaringen nopens dc Redgerregten en Lankregten te Leermens. 29. Aug. 2, 3, 6. Sept.
By de Heeren Driejjen in H. S. Eenige atteftatien, getuigende dat koopmanfehap van in en uitlandfche waaren in den Dam ongeoorloofd zy.
In de Stads Arch. C. 2. 21. Verzegelde reftitutie in integrum door den Koning van Spanjen aan de Stad verleend, wegens vermiste procesftukken tegens die van den Dam, met mandaten daartoe dienende. Ibidem G. en H. 2. 7.
Phi-



CHARTERS en2; iaot
Philippi Cobels articulen tusfchen Stad en Lande;
In Chron. MS. Ab. Eppens. Brief van aanftelling der Ommelander Gedepu* teerden, i. Otl.
In de Ommel. Arch. Authorifatie op gemelde Gedeputeerden om penningen te ligten, tot defenfie der Ommelander privilegiën tegens Groningen. Ibidem.
Provifioneele decifie van de Gouvernante tusfchen Stad en Lande. Ibidem.
Placaat des Konings, verbiedende den uitvoer van gemalen of ongemalen graan buiten de landen van herwaarts over. 3. Otl.
By Swartfenb. I. c. p. 581. Warffs-conftitutie op het ftuk der Rigteren, Hovelingen; en over de wyze van procedeeren. 6.Nov. In het Proth. ten Hove Prov. Adidem, dat alle fententien, geweezen tegens de conftitutie van den 7. Nov. 1560, van geene waarde zyn. Ibidem.
15^3-
Renverfaal van Albert Wyffring aan Borg. en Raad in Groningen, wegens het Amptmanfchap der beide Oldampten. in Febr. By my in H. S. Corre&ie van het Selwerder Lantregt in eenige poincten. Ibidem.
Placaat des Konings om zig niet te begeeven in vreemden dienst. 24. May.
By Swartfenb. I. c. p. 586.
A a Adl-



*02 REGISTER van
Adidem, om geene ammunitien van oorlog uittevoercn naar vyands, neutrale, nog geallieerde landen. 16. Juny. Ibidem p. 587.
Commisfie van fubdelegatie tot het Inquifiteurfchap, mede over Groningen , op Wilhelmus Lindanus.
Gecit. in het Repertorium van placaten, geregistreerd in de Memoriaalboeken van Holland, p. 112. Oftrooy van den Koning aan de Ommelanden, tot het collecteeren van penningen. In de Ommel. Arch. Dykregt van Humlierland. 12. Aug.
In de confid. der Erf en Ingez. p. §7; en by de Heeren Drieffen in originali. < Vidimus van Borg. en Raad van een brief des jaars 1358.
By de Heeren Drieffen in H. S. Adidem van een brief des jaars 1397 over het Redgerregt te Spyk. 20. 0&. Ibidem.
Ordonnantie des Konings, by forme van edict perpetueel op de fcheepstoerustinge, de zeeregten, en asfurantien. 31. 0£l.
In de Zeeregten, inhoudende dat oud/ie etc. p. 27; Handvest, van Am ft er d. (ed. 1624) P- 173i Cau Groot Placaatb. t. i.p.796; Placaatb. van Vlaanderen, 2 d. p. 307; Swartfenb. I, c. p. 591. Brief van Ewe Tema over Luppema halve heerd te Marum. 29. Nov.
By de Heeren Drieffen in H. S. Appelbrief der drie gcprivüigieerde Zylvestenyen. op dage Lucie,
Ter



CHARTERS enz. 203
Ter Secretarie van het Winfumer, De/fzylfier3 cn Aduarder Zylvest.
1564.
Dykregt van Humlterland, geconfirmeert byLieut. en Hooftmannen. 15. Jan.
In de confid. der Erf en Ingez. p. 57; en by de Heeren Driejjen in originali. Ordonn. voor de Ityzitters van den Deken in het Goregt, ter bevordering van de geestelyke jurisdictie. 20. Jan. Gecit. in aant. Antwoord van Borg. en Raad aan de Ommelanden , wegens derzelver propofitie om ten Hove te iuppliceeren tegens den komst van den gedefigneerden Bisfchop Knyff. 26. Jan. By my in II. S . Ordonn. van Borg. en Raad etc. op het regtzetten door de dienaars, in cas van afweezigheid der geciteerden. Ibidem.
Warfl's-conftitutie tot bevestiging van die van 156*0, e;i r5Ö2,over de qualificatien der Rigters,etc. i^.Febr. In het Proth. ten Hove Prov. Waiffs-oordeel over de ervenis van een egen, man. 1. Maart.
By de Heeren Driejfen in II. S. Placaat des Konings om zig niet te begeeven in vreemden dienst. 3. Maart. By Stvartjenb. I. c. p. 614. Vidimusbrief van de Graaven Edzard, Christoffer, en Johan, van de Appingadamller buirbrief des jaars 1327. 15. Mart.
By E. Beninga {ed. Harkenr.j p. 866.
Aa 3 Sen-



204 REGISTER van
Sententie van de Boumeesteren der gilden, rclatif de Kremergilde.
In het Kremer gildeb. Placaat des Konings om zig niet te begeeven in Vreemden dienst. 17. May. By Swartfenb. I. c. p. 617. Adidem, om geene goederen of koopmanfchappen uit deeze landen te voeren naar Engeland, of naar plaatzen, daar de Engelfchen handelen. 20. May. Ibidem l. c.
Sententie van Borg. en Raad, ten voordeele der Kremergilde tegens de vreemde kramers, op S. Jacob.
In het Kremer gildeb. Erffcheidinge.
In de Stads Arch. P. 1. g. Citatie der Hooftmannen-kamer op de Commandeurs van Oosterwierum, om voor Borg. en Raad te moeten compareeren. Ibidem A. 2. 14. Verzegeld contract tusfchen de Stad Groningen, en Heine Jarges met de voogden over Evert Ulgers kinderen, waarby de Stad ten deele is gevallen het geheele Noord veld agter Eslën. Ibidem B. 3. 6. Accoord, of conventie over het ftapelregt tusfchen Stad en Lande, door bemiddeling van Philips Coebel, Kon. Maj. Raad in den feercten Raad. 4. Aug.
By de Heeren 'Drieffen in H. S. Protest van Appingadam tegens gemelde conventie. 5. Aug. ibidem.'
Placaat des Konings, provifioneel opheffende het befpier van den handel met Engeland, tot drie
wee-



CHARTERSenz. 205
weeken na het eindigen van de onderhandeling te Brugge. 29. Dec.
By Swartfenb. I. c. p. 641.
Placaat van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. dat het gewas uit West-Friesland, alhier ter markt verkogt wordende, cyns vry is. 4. Jan. Gecit. in aant. Protest van Borg. en Raad tegens het verhandelde op eene afzonderlyke Ommelander Landdag. 15. Jan.
Gecit. in aant. Uitfpraak van Dutmar Rengers, Abt in Rottum, over eenige geregtigheden in Hunfingo. 1. Maart. By de Heeren Drieffen in H. S. Placaat des Konings om zig niet te begeeven iq vreemden dienst. 3. Maart.
By Swartfenb. I. c. p. 643. Request door Hendrik van Brederode, en andere Nederlandfche Edelen , gepraefenteert aan Mevrouw, de Gouvernante, Margaretha van Parma. 5.April. By Schotanus in tabl. p. 103. Ordonnantie des Konings, tegens het bedrog en loosheid, die gepleegd word tegens de onderhouding der placaaten, om met de rebellen en vyanden van zyne Majefteit niet te handelen. 6. April, By Swartfenb. Lep. 643. Verzegelde brief van Lieut. en Hooftmannen , confirmeerende de uitfpraak van Dutmar Rengers, Abt in Rottum, over eenige geregtigheden in Hunfingo. 13. April.
By de Heeren Drieffen in H. S. Damfter reces.
In de Stads Arch. P. 1. 5.
Aas Brief



s.o6 REGISTER van
Brief van § der tienden tot Haren, ten behoeve van Aike Onita. 27. April. Ibidem B. 3. 31. Attedatie, of verzegelde depofitie van het verdrinken eeniger dorpen in den Dollart, met de gelegentheid derzelve. Ibidem F. 3. $. Warrfs-oordeel, dat de Wedman op den zeiven eed, daar mede hy den Redger gezworen heeft, ook den Lankrigter zal bedienen. 24. May. ■ In het Proth. ten Hove Prov. Ordonnantie des Konings, om voortaan in de tydrekening het jaar met den eerden January te beginnen. 15. July.
By Swartfenb. L c. p. 647. Adidem, om tot Augustus eerstkoomende geenc graancn uittevoeren. 15. Sept. Ibidem p. 653. Placaat van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. tegens het mestrekken. 4. Nov. By my in H. S. Adidem op het beknuppen der verzegelings. 4..N0V. Ibidem.
Adidem op het aanteekenen der praetenfien in de ftads fchryfkamer. 4. Nuv. Ibidem.
Misfive van Borg. en Raad aan den Stadhouder, verzoekende, dat het kooren niet moge geviiiteert worden. 17. Dec. Ibidem.
1566.
Brief van voorfchryvinu van Borg. en Raad aan den Rigter te Emlichen, in eene civile zaak. 4 Jan. In het Stads Orddboek^van 156j—1577.
Brief



CHARTERS enz. 207
Brief van Borg. en Raad adomnespopuloswegens een begaane moord. 16. jan.
Ibidem.
Ordonnantie des Konings tegens de oproermakers, uithrooyers van kwaade tydingen; ophoop van paarden; ammunitie van oorlog &c. ng.Febr. By Swartjenb. I. c. p. 661. Sententie van Borg. en Raad, waarby eene zaak over een geeftelyk leen gerenvoyeert word aan het Geeftelyk Regt. 4. Mart. In het Stads Ordelb. I. c. Misfive van de Gouvernante aan alle de Steden in Nederland. 26. Maart.
By Bor Neder 1. Hift. 2 b, p. 40. Sententie van Borg. en Raad tusfchen de Zylvesten van Delfzyl, en de kerfpelen Noorddyk, Middelbert, Engclbert, en Westerbroek. 30. Maart. In het Stads Ordelb. I. c. Sententie der Boumeefteren van de gilden, tusfchen de Smeden en Kremers. 17. April. In het Kremer gildeb. Mislive van Borg. en Raad aan den OfEciaal in den Dam, over verkorting, door hem gedaan in de jurisdictie van den Amptman der Öldampten. 27. May.
In het Stads Ordelb. I. c.
Overdragt van een akker lands buiten Oosterpoort.
In de Stads Arch. F. 1.2. Verzegelde fcheiding der goederen van Jan van Gulik.
Ibidem II. 1. 1. Gratiarum aca'o pro equo, Landgravio Hesfïae donato.
Ibidem K. 1. 16. Damtler reces. Ibidem P. 1. 5. Brief



so8 REGISTER van
Brief van zeekere nieuwe landen te Winfchoot, door conpromis tusfchen de Stad, JacobEngelkens» Take Leens, en het Convent Apel ter neergezet, en waarvan vier deimt aan voorn. Convent zyn geadjudiceert.
Ibidem F. 3. 6. Misfive van de Gouvernante aan de Steden, en Provinciën van Nederland, ai. July. By Bor. I. c. p. 56. Placaat des Konings, om de kerkfchenders, en andere verftoorders der gemeene rust, te vervolgen als vyanden. 25. Aug.
By Svoartjenb. I. c. p. 674. Translaat der bezegelde brieven, door de Plcrtoginne Regente aan de geconfoedereerde Edelen op hun request gegeven, etc. 22—27. Aug. Ibidem p. 675. Placaat des Konings, dat niemand eenig krygsvolk mag aanneemen of infchryven , buiten expresfc lastbrieven des Konings. 3. Sept. Ibidem p. 679. Provifioneele decifie der Commisfarisen ten Hove in Brusfel, in het proces verbaal tusfchen Stad en Lande. 3. Sept.
In de Ommel. Arch. Placaat van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. vergunnende de vrye prediking in de Minrebroederen kerk. 17. Sept. By my in H. S. Scheidbrief van eenige aangewasfene landen tot Spyk. 18. Sept.
By de Pleeren Driejjen in H. S. Verbond der Ommelanders, om hunne geregtigheid in het kopen en verkopen te maiutineeren. 1. 0&. In de Ommel. Arch.
Vi-



CH ARTERS enz. 209
Vidimusbrief van Borg. en Raad eener verzegeling, den 20. may 1531 afgegeeven, over de grieteny van Vredewold, aan Beetke, weduwe van Wigbold van Ewfum. 15. Nov.
By my in H. S. Landregt van Westerwolde, op francyn, met twee uithangende zegels van Boldewyn van Roon, en Johan de Mepfche.
In de Stads Arch. I. 3. 14. Uitfpraak van Kon. Maj. Commisfarifen over de brugge, het dyk en bruggegeld voor den huize van Wedde, en de verdere differentiaale pointen, tusfchen Boclman Tjabbink en Hermannus Hilverdink, als volmagten van Westerwolde, en wylen Hans Hesfc, in leeven Drost te Wedde, en mJ zyne weduwe en erfgenaamen. 5. Dec.
By de Heeren Driejjen; en my in H. S. Placaat des Konings tegens de ongeregeldheden van het krygsvolk, en tegens het draagen van geweer of wapens, niet zynde in 's Konings bezol* ding. 14. Dec.
By Swartfenb. I. c. p. 690.
1567,
Dykregt van Farmfum, Weywert, en Pleveskes. 28. Jan.
Ter Secret. van 't Farmfumer Zylv. Commisfie van Koning Philip, voor den Hertog van Alba, als Capitein Generaal van de Nederlanden. 31. Jan.
By Bor. Lep. 129verfo; Cau l.c. /. 4.^.46. Vrygeleide van Borg. en Raad aan Gerrit Derks. 20. Febr.
In bet Stads Ordelboek van 1565—15/7-
B b Brief



aio REGISTER van
Brief van den Koning Philips aan de Steden in Nederland. 28. Febr.
By Bor l. c. p. 130 verfo.
Bevel van Borg. en Raad en de Wysheid der Stad , 'dat ter verwydering van verder onraad de predikatiën zullen cesfecren. 15. April. Gecit. in aant.
Oirkunde, door den Graaf van Aremberg fchriftelyk aan Groningen mede gedeelt, overgiet opdringen der Hoogduitfche knegten aan gemelde Stad. 18. May.
Gecit. in dc Suppl. tot Spiert op 't register Lit. 1. Placaat des Konings op de cours van de gouden gulden, en zilvere daalder. 4. Juny. By Swartfenb. I. c. p. 712. Placaat van Borg. en Raad, waarby eené vaste prys op verfcheide eetwaaren geftelt w ord. 14. Juny. By my in H. S. Adidem tegens de kerkenbrekers, en tegens het houden van eonventieulen der nieuwe Religie, en het verfpreiden van oproerige tydingen. 18. Juny. Ibidem.
Placaten van dezelfde teneur, gepubliceert in het Oldampt, en den Gerigte van Selwert. 12. July. Gecit. in aant. Misfive van dc Gouvernante aan alle de Steden in Nederland. 3. July.
By Bor l. c. p. 121 verfo. Placaat des Konings, houdende waarfchouwfng voor eenige ligte daalders; als mede verbiedende den uitvoer van geld of muntftoffen naar vreemde munten. 16. Aug.
By Swartfenb. I. c. p. 715. Mislive van de Gouvernante aan alle de Steden in Nederland. 3. Sept.
By Bor l. c. p. 130 verfo. Pla-



CHARTERS enz. ai*
Placaat des Konings, gelastende, dat alle afgedankte knegten aanltonds moeten vertrekken elks na zyn plaats en bedryf, en zig niet te begeeven in vreemden dienst. 14. Sept.
By Swartfenb. L c. p. 716. Commisfie van den Koning op Lieuwe Everard cn Jan Charles, om informatie te neemen van de binnenlandlche nieuwigheden, beroerten, en mefufen. 14. Sept.
Ibidem p. 717. Placaat des Konings tegens het vertrekken uit den Lande, by pcena van fuipect gehouden te worden aan de inlandfche beroertens. 18. Sept.
Ibidem p.718; zie ook Bor Cc. p. 123 verfo. Adidem, om zig niet te begeeven in buitenlandfche krygsdienst. 7. Oei. Ibidem p. 720. Commisfie van Koning Philip, voor den Hertog van A!ba, tot Gouverneur Generaal van de "Nederlanden. 13. 08.
By Bor l. c.p. 133 verfo; Cau l. c. t.^.p.^B. Renverfaal van Harmen Clandt aan Borg. en Raad, wegens liet Amptmanfehap der beyde 01dampten. 28. 08. By my in tl. S. Placaat des Konings om tot aan Bamisfe eerstkomende geen haver uittevoeren. 8. Nov. By Swartfenb. I. c. p. 722. Commisfie van den Plertog van AIba op Lieuwe Everard en Jan Charles, om informatie te neemen op de troebles &c. 17. Nov. Ibidem p. 723. Sohriftelyk affcheid van de Gouvernante, genomen by de Staten en Steden van Nederland. 9. Dec. By Bor. Lep. 132 verfo; Cau 1. c. p. 4.9.
Bb 2 Laa-



'sis REGISTER van
Laudum op de Damfterwal by den Bnir Abtszyl en Rotteval, wegens een beklag der Siddebuirfters, dac de waterwering niet wel gehouden word. Ter Secretarie der 3 Delfz. Brief over het gemeene Buir Lankregt te Wester Emden.
Gecit. by Halfema l. c. p. 360. Uitfpraak van Kon. Maj. Commisfarifen in het verfchil tusfchen de ingezetenen van Westerwolde, en wylen den Drost Hans Hesfe. 4. Dec.
Gedrukt voor 't IVestervoolds Landregt, cn in H. S.
Het Landregt van Westerwolde, op francyn gefchreeven, met twee uithangende zegels in 1566, en 1567, als mede met de zegels van Boldewyn van Koon en Johan de Mepfche.
In de Stads Arch. 1. 3. 14; en gedrukt op Raadsordre.
1568.
Brief van Borg. en Raad aan de Borg. Joachiin Ubbena, en Derk Schalier, de Raadsh. Albert Jarges, en Geert Wyffringh, dezelve citeerende, naardien in den Raad gekozen zyn, om hun eed te komen afleggen. 8. Febr.
In het Stads Ordelboek 1565—1577. Nadere misfive daaromtrent aan den Borg. Ubbena. 12. Febr. Ibidem.
Adidem aan den Borg. Schafler. 14. Febr. Ibidem.
Sententie der Inquifitie van Spanjen tegens de Nederlanden. 16. Febr.
By Bor l. c. p. 160 verfo.
Na-



CHARTERS enz. ai3
Nadere misfive aan den Borg. Schaffer om den eed te koomen afleggen. 9. Maart.
In het Stads Ürdelboek 1565—1577. Adidem. 10. Maart.
Ibidem.
Placaat des Konings, dat niemand in zee fleeke dan met bemande fcheepen; en verbiedende allen handel met Engeland. 31. Maart. By Swartjenb. I. c. p. 727.
Adidem om geen krygsvolk aanrenecmen, dan met confent des Konings; als mede verbiedende in vreemden dienst zig te begeeven. 20. April. Ibidem p. 732.
Manifest van Graaf Lodewyk van Nasfau, reden geevende, waarom met krygsvolk hier te lande is gekoomen; en opontbiedende de Edelen en eigenerfden der Ommelanden by zig in den Dam 4. May.
In Chron. MS. van Ab. Eppens.
Sauveguarde van gemelden Graaf Lodewyk van Nasfau, gegeven aan de dorpen Wirdum en Enum. 21. Juny.
By my in originali.
Placaat des Konings, om geen goederen van gebannene onder zig te houden ofte verzwvgen, maar dezelve aantegeeven. 26. Juny.
By Schotan. in tabl. p. 61 ; Swartjenb. I. c.p. 735;,
Adidem om met de gebannene rebellen geene correspondentie te houden, nog hen asfiflentie te doena by poene van als medepligtigen gehandelt te worden, 26. Juny.
By Swartfenb. I. c. p. 738.
Placaat van den Hertog van AIba, raakende de confiscatie der goederen van de geene, die zig in de troebles vergreepen hebben.
' Gecit. in aant. B b 3 Adi-



3i4 REGISTER van
Adidem om de geeftelyke goederen niet te ver-» koopen, of te bezwaaren. Ibidem.
Adidem confirmeerende alle de placaaten van Keizer Karei, raakende de religie. Ibidem.
Bevel van den Hertog van Alba aan Stad en Lande om nanteneemen den nieuwen Bisfchop; als mede over het bouwen van een kalteel in de Stad. In de Supplic. tot Spiers f. 20; by Schotan. in tabl. p. 58.
Ordonnantie van den Hertog van Alba, dat alle die van de confoederatie der Édelen binnen 30 dagen moeten komen pardon verzoeken, zullende na dien tyd geen gratie kunnen verwerven. 24. Aug. By Swartfenb. I. c. p. 747.
Placaat des Konings , dat alle proviandiers hunne rivres zullen hebben te transporteeren naar het leger omtrent Maalhicht, met vryheid van tollen. 31. Aug.
Ibidem p. 748.
Bevel van 's Konings Raad om procesfien en gebeden te doen, tot voorfpoed over 's Konings wapenen. i!>. Sept.
Ibidem p. 753-
Bevel van Borg.' en Raad aan den Prior van Esfen, denPater tenHoorn, dcFafloren vanllaren enWolde, den Abt van ter Munten, den Provest tot Hilligerlee, de Paftoren van Zuidbroek en der grooter Munte, om met den Abtsftaf, koorkappen, rokken , en andere ornamenten optekomen, ten einde den nieuwen Bisfchop te ontvangen. 27. Sept. Gecit. in aant.
Verzegelde brief van den Bisfchop van Munfter, raakende de parochie van Wetzinge.
In de 6tads Arch. L.M.1.51. Pla-



CHARTERS enz. 215
Placaat des Konings om neerftige informatie te laten doen na de autheurs en verlpreiders van oproerige boeken en gefchriften, en dezelve te apprehendeeren. n. Nov.
By Bor l. c. f. 180; Swartfenb. I. c.p. 756. Misfive van den Hertog van Alba aan Borg. en Raad, ter bekendmaaking der komst van de Heer van Billy met fes vaandelen Waaien. 31. Dec. By de Heeren Drieffen in originali. Waifï's-conftkurie over het verblyf der partyen op den WarlF.
In het Proth. ten Plove Prov.
1569.
Placaat van den Hertog van Alba, dat geen Griffiers, Secretarifen of Notarifen zullen neemen informatien in zaaken der troebles. 11. Jan. By Swartfenb. I. c. p. 760. Commisfie op F. Fritema, als Ontvanger der geconiisceerde goederen der gevlugte uit ótad en Lande. 21. Febr.
By 'Warcus, Sententien van Alba. p, 22. Placaat des Konings, dat niemand magTïudeercn op andere , dan binnenlandfche, Univerfiteiten en op die van Romen, etc. 4. Maart. By Szvartfenb. I. c. p. 764. Adidem nopens de zaak en quaestie met Engeland. 31. Mart. ° By Bor. I. c. f. 199 verfo. Citatie van Borg. en Raad, op bevel van Kon. Maj.Commisfanfen, op verlèheide vlugtclingen om te compareeren den 17 may voor den Hertos- van Alba. 26. April.
In de Sapplic. tot Spiers f. 31 verfo. Antwoord van gemelde vlugtelingen aan Borg. en
Raad,



*i6 REGISTER van
Raad, zig beklagende over die citatie, als ftrydig met de Stads privilegiën. 5. May. Ibidem f. 32 verfo. Inftrutnentum proteftatioris et appellationis van gemelde vlugtelingen, gepasfeert voor Notaris en getuigen binnen Embden. 5. May. Ibidem f. 33. Misfive van gemelde vlugtelingen aan den Koning van Spanjen. Ibidem f. 35. Volmagt van gemelde vlugtelingen op Hans Frefen, om van hunnent wegen fchriftelyk te fuppliceeren by den Koning van Spanjen. 9. May. ibidem f. 36 verfo. Tweede citatie der gevlugte, thans uit naam des Konings, om binnen drie agt dagen te compareeren, by poena van eeuwige ban en confiscatie der goederen. 17. May. Ibidem f. 37 verfo. Certificaat van de Stads Secretaris, cn deurwaarder van het afleezen der bovenfiaande citatie, en het verder exploiéteeren van dezelve. By my in tl. S. Verzegelde Leenbrief, waarby Karei Graaf van Aremberg beleent word met de Heerlykheid Wedde en Westerwolde. 4. Juny. In de Siads Arch. I. 3. 21. Tweede protefiatie en appellatie der Groninger vlugtelingcn. 1. July.
In de Suppl. etc. f. 40 verfo. Derzelver tweede misfive aan Borg. en Raad.
3- Juh>
Ibidem f. 39 verfo. Derzelver tweede fupplicatie aan den Koning van Spanjen, met 'sKonings apoltille.
Ibidem f. 42. Der-



CHARTERS enz. ai?
Derzelver tweede volmagt op Hans Frefen, ten einde gemeld request hunnen't wegen te praefenteeren. 7. July.
Ibidem f. 43 verfo. Placaat des Konings, dat niemand mag aanhandelen eenige actiën, praetenfien of fchulden, tot Me der gecondemneerde, of gevlugte perfoonen om rebellie en oproer. 17. July. By Swartfenb. I c. p. 770. Citatie aan de gevlugte perfoonen uit de Ommelanden om te compareeren binnen drie vyltren dagen. 20. July.
In de Suppl. etc. f. 46". Placaat des Konings, hernieuwende het voorig verbod (zie den 31 maart 1568) van allen handel met Engeland. 29. July. By Swartfenb. I. c. p. 770. Vrygeleide van Borg. en Raad gegeven aan een Soldaat om hier te koomen. 23. Aug. In bet Stads Ordelb. 1565—1577Accoord tusfchen de Boumeesters der gilden en de Hoedemakers, over de grauwe wolle. In bet Gildeb. der Hoedemakers. Adidem tusfchen de Boumeesters, en alle de gilden, over verfcheide poincten. 31. Aug. Ibidem.
Ordonn. op het brouwen der bieren, van 2 deelen garst, en een deel havermolt. 14. Sept. Gecit. in aant. Volmagt der gevlugten uit Groningen op Johan Vrefe, om hunnent wegen een request te praefenteeren by den Hertog van Alba. 29. Sept. In de Suppl. etc. f. 45 verfo. Derde fupplicatie der Groninger gebanncne aan den Koning.
Ibidem, f. 44, Cc Vol-



m REGISTER van
Volmagt der gebannene uit de Omlanden op To-
„nZ mu™ hmTU weSen re(lues* tepraefcntee* ren by Alba. 29. Sept.
Ibidem f. 49 verft). Supplicatie der Omlander ballingen aan den Ko-
Ibidem f. 48 verfo. Verzoek van den bode om befcheit op de ge^ melde twee requesten, met de apoftil. 12. Otl. Ibidem f. 49 verfo. Deszelfs nader verzoek.
Ibidem f 50. Generaal Pardon des Konings van Spanjen (biet gepublueert den 6. Aug. i5?0T) 16. Nov. ^ By Bor l. c. f. 230 verfo.
Eppts" Tn0t.Redger ]rae3e Loth™z ™Ahd
In bet MS. Chron. van Ab. Eppens. Verklaaring van het Stadsboek, (lib. a | o,l waarby het beroven van een hand geftelt word op half mannegeld. 29. Nov. p
Gecit. in aant.
1570.
Sententie van den Bloedraad tegens 66 gevlugte perfoonen uit de Stad Groningen. 10 fan.
By Marcus Sententiën van Alba etc. p. zia Adidem tegens 86 perfoonen uit de Ommelanoen. 10. jan. Ibidem.
Placaat des Konings, op het ftuk der zilvere munt gearresteerd. 2. Maart. By Swartfenb. I. c. p. 776
,J ■!?r 6 Van den Bloedra^ «gei» drie perfoo, nen uit Groningen. 31. Maart.
By Marcus l. c. f. 228. Her,



CHARTERS en2. 219
Hernieuwing van de ordonnantie des Keizers, in dato den 25 Sept. 1550, door zyne Kon. Maj. geconfirmeert den 20. Aug. 1556, rakende de Religie. 9. May.
By Swartfenb. I. c. p. 784. Placaat en ordonnantie des Konings op de boek? drukkeryen, en het verkopen van boeken. 19.May. Ibidem p. 768 ; Tweede Placaatb. van Vlaanderen, p. 8.
Adidem tegens den invoer van Engelfche waaren in deeze landen. 3. Juny. Ibidem p. 792. Adidem om een declaratie van fchaade, door de Engelfchen veroorzaakt, optegeeven binnen een maand na publicatie van deezen. 7. Juny. Ibidem p. 792; Winfemius Chron. f. 555. Ordonn. van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. op het borgen der gelagen, door vvyn en biertappers. 29. Juny. By my in H. S. Ordonn. des Konings op 't ftuk van de crimïneele Juftitie in de Nederlanden. 5. July. (hier gepubliceert den 8 Mart. 1571.)
By Swartfenb. I. c. p. 795 ; Cau t. 2. ƒ. 1007J Adidem aangaande den ftyl generaal, te onderbladen in de crimineele procedures in de Nederlanden. 9. July. Ibidem p. 819. Bevel van Borg. en Raad om de huizen, boomen^ en heggen binnen den bcgrype van het te leggen kasteel aftebreeken. n. July. Gecit. in aant. Bevel van den Hertog van Alba om de voorige ordonnantiën tegens de ketteryen qp nieuws te C c 2 pu-



fiao REGISTER van
publiceeren. 26. July.
By Swartfenb. I. c. p. 829. Nader bevel van Alba daaromtrent. 22. Aug.
Ibidem p. 834. Brief van de Groninger ballingen aan den Keizer. 28. Aug.
In de Supplic. tot Spier s f. 4; G er des in fcrmio t. 8. part. 2. p. 723. Supplicatie derzelve op den Ryksdag rot Spiers. Gedrukt te Franckfurt 1573; en by G er des l. c p. 72g.
Ordonn. van Borg. en Raad voor de Procureurs of Voorfpraaken, met den taxt. 10. 0&. Gecit. in aant. Der Ausspurgifcher Confesfion Verwandten, Churfursten, Fursten, und Stende fuppiication ann der Rom. Key. Maj. von wegen der anchalïung des Niderlendifchen verfolgs. 9. Nov. In de Suppl. etc. f. 50 verfo. Proteftation van der Burgundifche Gefanten tho Speir up den Reichstag gethan. Ibidem f. 56. Bevel, waarby de oude Raad, Taalmannen en Gezwoorne Meente, en de Boumeesters der giiden de bediening opgezegt word. 16. Dec. Gecit. in aant. Formulier van den Eed voor de Stads booden of loopers. 20. Dec. Ibidem.
Verhuiring van de weg, en het bruggegeld der Punterbrugge en dyk, met een vierde waardeel te Glimmen voor 6 jaar.
In de Stads Arcb. A. 3. 9.
tsn-



CHARTERS enz. 221
I57l>
Placaat van Borg. en Raad tegens verbale injurien, en maken van pasquillen. 8. Jan. Gecit. in aant. Adidem om dc huiden der verdronkene beesten te verkopen, en het geld onder de noodlydende door den watervloed te verdeelen. 12. Jan. Ibidem.
Stadsprotest de non praejudicando wegens eene afzonderlyke Landdag der Ommelanden. 18. Jan. Ibidem.
Brieven van den Hertog van Alba om geen Raadskeur te houden. Ibidem.
Ordonn. des Konings, aangaande het beleggen, losfen en betaalen van renten, etc. 5. Maart.
By Swartfenb. I. c.p. 838; Tweede Placaatb. van Vlaanderen, p. 422. Bevel van Borg. en Raad aan de Amptmannen der beide Oldampten, en des gerigts van Selwert om 's Konings edict, op het ftuk der crimineele Juft'tie, van den 5 July i57otepubliceeren. 8.Mart, Gecit. in aam. Mandaat van Borg. en Raad op Doedo Tjarks, als verordente Rigter der beide Oldampten. 13. Maart.
In het Stads Ordelb. 1565 —1577Brief van Borg. en Raad aan Otto Valcke, Drost van Emden, wegens afgedreeven houtwerk van de Oosterfche dyken. 3. April. Ibidem.
Placaat des Konings tegens de geweldenaryen, aan Geestelyke perfonen gedaan wordende. igAprili By WinJ'emius f. 557; Swartjenb. I, c. p. 842» Cc 3 Com-



s22 REGISTER vaït
Commisfie op Borg. Ubbena cn Clant, Raadsh. Jarghes, Synd. Westendorp, Secret.Alting, Taalm. van Cleve, en Boumeester Berent Hindriks, als Stadsgezanten naar Alba. 12. May. Gecit. in aant. Vordering van Alba van 50000 gld. in afkoop van de petitie van de tiende, enhonderstepenning 28. May. v ö
Ibidem.
Afkoop der Ommelanden van gemelde petitie voor 28000 gld.
In de Ommel. Arch. doos C. _ Placaat des Konings ter prolongatie van de provifioneele cour» van de Duitfche Daalders. 5.7.'juny, en 10. July.
By Swartfenb. I. c. p. 857. Brieven van den Graaf van Megen, en de gezanten Ulger en Ubbena, dat de Hertog van Alba de 50000 gld. in gereed geld wilde hebben; en de refoltitie der Regeering daarop, in July. Gecit. in aant. Protest der Stads Regeering tegens den Col'onel Kasper de Robles, Heer van Billy, over de geweldige inquartiering der foldaten, overgegeven aan den Lieut. Johan de rUepiche. 15. July. Ibidem.
Placaat des Konings aangaande de examinatie en zuivering der befmette boeken na een zeker opftel, genaamd Index Expurgatorius. 31. July. By Swartfenb. I. c. p. 861. Ordonnantie van den Hertog van Alba, ofte deszelfs provifioneel accoord tusfchen Stad en Lande. 7. Aug.
In Chron. MS. van Ab. Eppens.
Sen-



CHARTERS ENZ. 223
Sententie tusfchen Stad en Lande nopens het Stapelregt.
In de Stads Arch. C. 2. 2, en 3. Damfter reces.
Ibidem P. 1. 5. Commisfie van Margaretha, Gravinne van Arenberg , op Albert Kokers om een windmolen op zyn land wederom te hebben. Ibidem 1. 3. 1. Verklaaring of gerigtskenning van Johan them Venhuis, Rigter tho Westerwolde, wegens Vrou Margaretha Gravinne van Arenberg, relatif de llagtergilde alhier. 8. Aug.
In originali by gemelde gilde. Sententie van Borg. en Raad, tusfchen de dorpen ter Munte en Woldendorp, over het repareeren der dyken. 22. Aug.
In het Stads Ordelb. 1565—1577. Placaat des Konings tegens den uitvoer der graanen. 21. Sept.
By Wiüfemius ƒ. 559. Placaat van Borg. en Raad, gelastende de 01dampfters geen kooren, ipek, fchaapen, boter, kaas etc. uit den Oldampte te vervoeren, maar hetzelve te Groningen ter markt te brengen. 3.0^. Gecit. in aant. Placaat des Konings, tegens den uitvoer van buitenlandfche graanen, onder eenige bepaalingen. 3. Nov.
By Swartfenb. I. c. p. 868. Misiive van Borg. en Raad aan den Hertog van Alba, met een copie van het Stadsboek. 27. Nov. Gecit. in aant. Placaat des Konings tegens de frauden, bedrog,
mo-



«24 REGISTER van
monopoliën, en verdieringe van graanen. 30. Nov.
By Swartfenb. I. c. p. 87a. Ordre van Borg. en Raad, hoe ver des panders executie van Roffart en weete gaat. 4. Dec.
Gecit. in aant. Mandaat van Borg. en Raad op de ingezeetenen van Selwert en beide Oldampten, om volmagten te zenden, ter aanhooring der fchriften van Kon. Maj. betreffende hunne coltumen. 4. Dec.
Ibidem.
Coffumen van Selwert, overgegeeven aan Borg. en Raad. 7. Dec.
By my in H.S; en by de Soc. P. E. I. P.
1572.
Brief aan den Graaf van Megen, ter geleide varï de coffumen van de Stad, der beide Oldampten, en Selwert, aan hem toegezonden van wegens Borg. en Raad, naar luid van het bevel van Alba. 2. fait,
Gecit. in aant. Placaat des Konings, waarby het krygsvolk verboden word zig uit het leger, garnilben, of krygsdienst te abfenteeren zonder verlof, of pasport. 29.Jan, By Swartfenb. I. c. p. 879. Nader placaat van Borg. en Raad voor de 01dampffers, als dat van den 3. Oct. 1571. 5. Febr. Gecit. in aant. Raads-ordonn. dat die iemand wond boven de boete ook het meestertoon zal betaalen. 15. Febr. ibidem.
Placaat des Konings, prolongeerende het termyn van het generaale. pardon. 22. Febr. By Bor l. c, 1,5. p. 232.
Man-



CHARTERS enz. azg
Mandament op de Abten, Prelaten, Proost, Praebendaet, Pastoren en Vicarien, mitsgaders eigenerfden en ingezetenen der beide Oldampten, tot opbrenging van een half jaar taxt, tot betaling van de foldyen der foldaten. 22. April. Gecit. in aant. Placaat van den Hertog van Alba, prolongeerende het Koninglyk generaal pardon, voor den tyd van drie maanden. 30. April. By Sivartfenb. I. c. p. 883. Communicatie van de aandelling van Gillis van Barlaimont, Heer van Hierges, tot Stadhouder in plaats van den overleden Grave van Megen. 4. May. Ibidem p. 884. Placaat des Konings, dat niemand eenigen handel of wande] zal mogen houden met de geene, die den Briel en Vlisfingen hebben ingenomen, op poene van de dood, en confiscatie der goederen. 12. May.
By Winfemius Chron. p. 362. Placaat van Borg. en Raad, waarby de portiers gelast worden alle vreemde inkomende lieden op te teekenen, en des avonds aan des Raads Gecomm. over te leveren. 6. juny. Gecit. in aant. Adidem, waarby de ingezetenen gelast worden de by hen logeerende vreemden mede alle avond over te geven aan des Raads Gecomm. 6. Juny. Ibidem.
Placaat des Konings, dat niemand ecnig krygsvolk moge infchryven, of zig laten infchryven, zon^ der expresfe last van zyne Majefteit. 9. Juny. By Swartjenb. I, c. p. 887. Ordre aan de Gezwoorne Meente, om alle avonden iemand van hun per vices by de poorten te iielDd len,



326 REGISTER van
Jen, om opzigt te hebben op de van buiten inkomende lieden, etc. 11. Juny. Gecit. in aant. Misfive van den Hertog van Alba aan Gillis van Barlaimont, tot publicatie van het placaat des Konings , aangaande het beleggen en betalen der renten. 12. Juny.
By Swartfenb. I. c. p. 889. Adidem tot het doen publiceeren van het placaat, aangaande de practenfien op verbeurd verklaarde goederen. 12. Juny. Ibidem p. 890. Bevel van Barlaimont aan het Hof van Friesland om het zelve te publiceeren; als mede om daarvan copien te zenden aan den Lieutenant van Groningen , en den Raad aldaar. 29. Juny.
By den Hooftm. de Sitter in copia auth. Commisfie van Piins Willem van Urange op Graaf Joost van Schouwenburg, Heer tot Gehemen, als Stadhouder van Friesland en Groningen. 14. July. By IVinfem. I. c. p. 570; Schotan.I.c. p.767 ; Swartfenb. I. c. p. 892.' Commisfien op de dienaars, uit bevel van den Collonel en Lieutenant. om gravers uit de Ommelanden tc verboden tot bevestiging van den Dam , naar de ordonnantie van de Ingenieurs. 15. july. Gecit. in aant. Placaat des Konings om niet te gehoorzaamen aan de bevelen der rebellen, die Dordrecht hebben ingenomen, etc. 1. Aug.
By Swartfenb. I. c. p. 897. Adidem nopens het maaken en verkopen van buskruid. 12. Aug.
Ibidem p. 898. Raads-ordonn.op de Stads accyns-kamer. 13. Aug. Gecit. in aant. Klas--



CHARTERS enz. 227-
Klagten van Borg. en Raad aan den Collonel, wegens dat hy de Raadsheeren Gruys en Ulger, en eenige andere borgeren mee wyf en kinderen, de Stad had laten uitzetten. 27. Sept. Ibidem.
Ordonnantie en placaat des Konings om te annoteeien alle roerende en onroerende goederen, actiën en fchulden der rebellen, en tot nadere dispofitie te bevvaaren. 6. 0£ï.
By Sivartjenb. Lep. 907; en den Hoof lm. de Silter in H. S. Misfive van den Hertog van Alba an Gillis van Barlaimont, Baenreheer tot Hyerges, om gemeld placaat mede alhier te publiceeren. 8. 0&. By den Hooftm. de Sitter in H. S. Placaat des Konings, waarby verboden word met de rebellen te handelen, of eenige koopmanlehap te doen ; nog dezelve victualie toe te voeren. 21. Nov. By Swartjenb. I. c.p. 913.
1573-
Ordonnantie van Don Louis de Requefens aan den Heer van Billy om informatien te neemen van de fchaden, fchattingen, geweld en verdrukkingen, die de ingezeetenen door inlegering van het krygsvolk geleden hebben. 15. jannar. ibidem p. 921. Placaat des Konings casfeerende alle paspoorten, niet onder het groot zegel verleend; dog permitteerende om victualie te haaien uit de landen der rebellen. 16. Jan. Ibidem p. 922. Adidem, om geen waaren of koopmanfehappen, komende van de vyanden en rebellen van zyne Dd 3 Ma-



aa8 REGISTER van
Majefteit, te brengen in de landen van herwaarts over. 12. Maart. Ibidem p. 929. Commisfie op den Abt van Rottum, Wiebold Lewe , Adriaan Ripperda, en Synd. Verrucius om ten dienst der Ommelanden ten Hove te reizen 2.6. Mart.
In de Ommel. Arch. doos D. Placaat des Konings, om niet te trekken in vreemde krygsdienst, by poene van de galg. 29. Maart. ° 5
By Swartjenb. I. c. p.931. Commisfie en eed der loopers in den Oldampte. 23. April. 1 Gecit. in aant. Adj^^der onderloopersin den Oldampte. z.May.
kens tho Warthtim, als Dykgraaf in het Kley-OIdampt, in May. y By my in BI. S. Misfive van Borg. en Raad daarover aan Borg. Harmen Clandt, als Amptman der beide Oldampten. 20. May. r Ibidem.
Warffs-oordeel over de geene, die by een doodliag m chip end cafu geweest zyn. 26. May In het Proth. ten Hove Prov Placaat van den Hertog van Alba, waarby het krygsv. k, dat den dienst^des Princen van Oianien 71 Jut™' ^ V1'ye d00r£°St W°rd toeSeftaan. By Swartjenb. I. c. p. 945. Uitfpraak of decifie van Borg. en Raad over hPr maaken der Dullartdyken. 5. Au?
By my in H. S. 6' Con.



CHARTERS enz. 229
Conventie tusfchen Borg. en Raad, en de eigenerfden van het ooster Hamrik, om voor de Hogerbrugge in hooge watersnood te mogen laten maken fchot ofte flagdeuren. 8. O&. Ibidem.
Ordonn. van Borg. en Raad op de generale dingh dagen des gerigts van Selwert. 3. Nov. Gecit. in aa?it. Adidem op de portiers, om alle inkomende vreemden op te teekenen, en des avonds aan Raads Gecomm. over te leveren. 9. Dec. Ibidem.
I574-
Berigt van Borg. en Raad over de keur des Raads aan den Collonel ter hand geftelt. 13. Febr. By my in H. S. Requesten van Stads wegen ten Hove gepraefenteert over eene VRYE KEUR. Gecit. in aant. Propofitie daarover door den Collonel in den Breden Raad gedaan. 15. Febr. Ibidem.
Antwoord van den Breeden Raad daarop. 16. Febr.
By my in H. S. Verdere handelingen daarover tusfchen den Heer van Billy, en den Raad. 16, 18, 24, 25, en 26 Febr.
Ibidem.
Generaal Pardon des 'Konings. 8. Maart.
By Bor 7. boek, p. 27 verfo. Meeting der zeedyken van Fimel tot Oterdum op last der Gedeput. 13. April.
In Chron. MS. van Ab. Eppens. Ordonn. van Don Louis de Requefens om procesfie te houden over de victorie, op Graaf LoD d 3 de-



C30 REGISTER van
dewyk van Nasfau by Nimwegen op de Mookerheide bevogten 19. April.
By Swartfenb. I, c.p. 970. Warffs-conltitutie over injuricn. 2,1. April.
In het Proth. ten Hove Prov. Verzegelde notariëele verklaaring wegens de informatien tegens den Lieut. Johan de Mepfche. 24. April.
In de Ommel. Arch. doos C. Vidimusbrief van Philips de II. Koning van Spanjen aan Lieut. Johan de Mepfche in den Ham, Wegens 500 gld jaarlykfche rente. /// de Stads Arch. P. r. 3. Weigering der Ommelanden om te contribueeren tot herttel der dyken in het Kley Oldampt. 29. April. \ Gecit. in aant. Vergelyk daarover gemaakt, door den Stadhouder Billy. 30. April, ibidem.
Bulle van vergiffenis en abfolutie, door Paus Gregorius de Xllt. 30. April. By Bor l. c.p. 29 verfo. Stads protest tegens de aanftelling van den Rentm. Fritema als Hooftman. 3. May. Gecit. in aant. Raads-ordonn. dat de wkftuiver van anno 1453 zal gelden zeven plakken. 15. May. Ibidem.
Refolutie van het Winfumer Zylvest over het aanltellen van een Notaris. 2. Juny. By de Heeren Dries/en in H. S'. Vericheide refolutien op het maaken der dyken in het Kley Oldampt, en verdeeling daarvan door het lot. in Juny.
Gecit. in aant. Brief



CHARTERS enz. 231
Brief van het verlaat, en de fchipvaart voor die van Fermpfum. 24. Sept.
Ter Secret. der 3 Delfz.; en by my in H. S. Misfive van de conventuaalen van üldenklooster by den Dam aan hun Abt.
In de Ommel. Arch. doos H. Raads-ordonn. waarby de moeder verklaart word nader te zyn tot haar verdorven kints goederen, dan des verftorven halffuster of broeder. 5. Otl. Gecit. in aant. Stads protest tegens de uitfchryving van zeeker jaartaxt by de Ommelanden gedaan zonder confent van de Stad. 6. 03. Ibidem.
Stads verzoek aan Billy om gemaintineert te worden by het ftadsboek wegens de Raadskeur etc. 29. 08. Ibidem.
Adidem om van de leening voor de foldaten bevryd te worden, als mede van de begeerde 40000 gld. tot voltrekking des kasteels. in Nov. Ibidem.
Requesten der Ommelanden, met de appoinétementen daar op gevolgd, over de verlaten in het Dampfter diep. 20. Nov.
In de Ommel. Arch. doos F. Request van den Bisfchop KnyfF aan den Stadhouder Robles, met de apoltille. Ibidem.
1575-
Placaat van Borg. en Raad, verbiedende aan de foldaten iets op hun geweer of wapenen te leenen. 14. Jan.
Gecit. in aant.
Op-



23a REGISTER van
Opzeggingsbrief van de Ommelanden aan de Stad van het verbond des jaars 1482, met het Stads protest daar tegens. in Jan. Ibidem.
Stads protest tegens de uitfchryving der jaartaxt op mandaten van Lieut. en Hooftmannen. in Jan. Ibidem.
Misfive van Borg. en Raad aan den Stadhouder, wegens de vordering van Capt. Bustamente om de fleutels van het nieuwe verlaat te hebben. 29. Jan. Ibidem.
Cautie, door Borg. en Raad gegeven aan de Ommelanden, wegens het nieuwe verlaat. 14. Febr. By de Heeren Dries/en, en my in H. S. Raads-ordonn. dat de broeder met twee handen toetast, maar de fuster met een hand; mits dat ook de fuster niet gehouden zy haar broeder te onderhouden. '4. Mart. Gecit. in aant. Adidem, dat men niet fchuldig zy lyfrenten te betalen, voor dat dezelve verfchenen zyn. 10.Mart. Ibidem.
Credentiebrief, rakende de opmaakinge des kasteels, door den Stadhouder aan Borg. en Raad ter hand geftelt.
Gecit. in aant. Protest, uit naam van de Stad, aan den Heer van Billy overgegeven, tegens de gevergde opmaking des kasteels; en reclame om by de Stads privilegiën gemaintineert te worden. 25. April. By my in H. S. Ommelander refolutie, dat niemand gehouden zy eenige ordonnantiën van Lieut. enHoofmannen, zonder confent of voorweeten der Staten der Ommelanden geëmaneert, te agtervoJgen. 3. May. Ibidem. Re-



CHARTERS en2. 233
Refol.irie der 3 Delfzylen, dat onder het Woli (n geene ploeg/of hooilanden turf mag gegraven Worden, in May.
Ter Secret. der 3 Delfz. en by my in H. S, Keerskoopbrief van een heert lanues te iNLhove, 3. Juny.
In de Ommel. Arch. doos B • Stads protest tegens de geweldadige voortzetting? van den opbouw des kasteels door üeii 6tadhouder» 8. o. Juny.
Gecit. in aant. Placaat van Borg. en Raad, verbiedende eerig$ tilbaare goederen zonder confent uit de Stad te vervoeren. 9. Juny. Ibidem.
Placaat des Konings, waarby geftatueerd word, dat alle diverfiteit van den datum des jaars zal ophouden , en de veinieuwinge van het jaar beginnen met den eerden dag van January. 16. Juny, By Swartfenb. I. c. p. 1012. Supplicade der Ommelanden van beraamde byfebatting, mede over het Stads Hamrik, en 't Oldampt.
Gecit. in aant. Ordonn. op de teering en onkosten der karabi* niers, by de weerden alhier. 23. Juny. Ibidem.
Placaat des Konings, om geene correspondentie, hoe genoemd, met de Rebellen te houden. 4. july» By Swartjenb. I. c.p. 1022. Ordre des Stadhouders Robles aan de zeevaarefide fchippers , die zyne Maj. te water willen dienen , om te koomen te Leeuwaarden voor dat blokhuis j en niet weder herwaards te koomen, dan E e me?



234 REGISTER van
met genoegzaam certificaat, ii. July. Gecit. in aant. Placaat en provifioneele ordonn. des Konings tot reductie der renten, op de Stad Antwerpen geconftitueerd. 15. July.
By Swartfenb. I. c. p. 1026. Raads-ordonn. om geen turf te losfen, of door den boom te brengen, ten zy de accys betaalt zy. 22. 27. July.
Gecit. in aant. Commisfie voor den nieuwen Stads Syndicus, Johan Gouda. 1. Sept. Ibidem.
Lastbrief der Ommelanders op hunnen Syndicus Verrucius om ten Hove te reizen. 10. Sept. In de Ommel. Arch. doos D. Verzegelde verklaaring van het overlyden van Jr. Butto Tjarda van Starkenborg. Ibidem doos G. Renverfaal van Borg. en Raad, dat de contributie van een en een half jaar taxt, door die van het Oldampt tot de gebrooke dyken in het Klei Oldampt gedaan, niet ftrekken zal tot eenige praejudice of fervituit.
In de Stads Arch. C. r. 28. Placaat van Borg. en Raad om geene cynsbaare goederen te losfen, of van hier uittevoeren, dan na aangeeving en betaaling in de aecyskamer, 17. Dec.
Gecit. in aant.
1576.
Placaat des Konings, dat geen fchippers of matroozen zig mogen begeven in dienst der ketters. 3- Jan-
By JVinfemius Chron. f. 506. Raads-



CHARTERS enz: 235
Raads-ordonn. dat rentebrieven zullen gaan voor Heeren breuk. 4. Jan. Gecit. in aant. Mandaat van Stadhouder en Hooftmannen op de Ommelanden, om op te brengen meerdere week leening, ter betaaling der foldaten. 7. jan. In Chron. MS. Ah. Eppens. Acte of apoftille van den Stadhouder aan Borg. cn Raad, over de gevraagde half jaar taxt van wegens het Oldampt, en Stads Hamrik. 8. Jan. Gecit. in aant. Handelingen tusfchen den Stadhouder, Borg. en Raad, en de Ommelanden, over bylegging der onderlinge differenten. in jan. Ibidem.
Misfive van den Gouverneur Generaal aan Borg.1 en Raad over de Raadskeur; en antwoord. inFebr. Ibidem.
Placaat des Konings om geen loteryen aan te leggen, als met fpeciaal confcnt. 9. Febr. By Swartjenb. I. c. p. 1047. Infinuatie gedaan aan de Heeren Plooftmannen tegens het Hooftmanfchap van Fritema. 7. Mart. Gecit. in aant. Verzegeling, waarby Aris Ennekes heeft gekogt Gockema heerd, eic. 21. Mart. In de Stads Arch. F. 3. 7. Ordonnantie des Konings tegens de list en geheime handel met de Rebellen etc. 6. April. By Swartfenb. I. c. p. 1050. Bevel van Stadhouder en Hooftmannen aan de Ommelanden om zig te wapenen tegens de ffrooperyen des vyands, als Bartholt Entens van Menteda etc. 20. April.
In Chron. MS. Ab. Eppens.
E e 2 Com-



$36 REGISTERvan
Commisfie van Borg. en Ra:;d vonr AysCo Phebe» lens tho VVirihum, .ils nmpcman m de Kley, ea. Dykgr.iave aldaar 7. viay. By my in H Misiive van Borg. en Raad, waarby kennis gee» Ven van de aanitclling van Aysio Phebekens tho Warth'im, als Amptman in de Kley etc. 9. May. Ibidem-
Protest tegens het zitten van Fritema op de Hoorrmarinen kamer. 24. May. Gecit. in aant. Accoord der itellemakergilde met de andere gilden , over her gebruik der fchaave. 1. Juny. In bet gildeb. der ctellemakets. R iads-ordonn. dat de borgeiy geen foldaten intieeme, als op billetteering van den Raad, of der Commisfirifen. 14. Juny. Gecit. in aant. Ommelander commisfie op Johan de Mepfche, Feijo Sickinghe, en den Synd. Verrucius, om ten Hove te reizen. 93. Juny.
in de Ommel. Arch. doos D. Conventie tusfchen den Bisfchop Knyf, en het Convent te Aduard.
Hifi. Episc. Gron. p. :8. Hofs-ordonn. van Brusfel, om alk differenten tusfchen Stad en Lande vuor Lieut. en Hooftmannen te inftrueeren; en daarna verder te zenden aan het Hof te Brusfel.
In de Stads /Jrcb. A. 2. 8. Apoitille, aangaande de quacstie tusfchen Stad en Lande over het Stapelregt. Ibidem C. 2. 3. Sauvegarde verleent by Philips, over liet getui, genis des Oldermans.
Ibidem C. 2.4. Mis-



CHARTERS enz. 237
Misfive van den Raad van Staat aan den Heer van Bjlly 5- ^ug.
by Bor L. 10. ƒ. 197.
Requesten wegens de Stad Groningen aan den Stadhouder, om ontflag der weekleening, etc. 6. Aug. Gecit. in aant. Request der Ommelanden om remis van twee jaar taxt. 14. Aug.
In de Ommel. Arch. doos A. Verklaaringe der Generaale Staaten van de ordonnantie des Hertogs van Alba, in dato den 6. Aug. 1571. 16. Aug.
In Chron. MS. Ah. Eppens. Placaat des Konings om met de Rebellen niet te handelen, ir. Sept.
By Swartjenb. I. c. p. 1071. Misfive van de Staten van Braband, en van Rhoda.
Gecit. in aant. Stads declaratoir op gemelde misfives, als dat zig gedenkt te houden aan het tractaat met zyne Maj. 19. Sept.
By my in H. S. Verklaaring van Lieut. en Hooftmannen, dat van Warffs-fententien geen appel of revis valt. 22. Sept. In de Ommel. Arch. lade N2..2. Misfive van den Raad van Staat te Brusfel aan de Staten van Stad en Lande, om Gedeputeerden te zenden. 5. Oei. By my in li. S. Misfive van den Raad van Staat aan den Heer van Billy, ten zelfden einde. 15. O&. Ibidem.
Placaat des Konings over de aeftimatie der gouE e 3 de



fi38 REGISTER van
de en zilvere munt, tot eerstkomende S. Jans misfe. 25. OS.
By Swartfenb. I. c. p. 1073. Misfive van den Raad van Staat aan den Heer van Billy. 29. Otl. Gecit. in aant. Brief van de Kon. Maj. aan Stad en Lande. 30. OS. Ibidem.
Nader misfive van den Raad van Staat aan Stad en Lande om Gedeputeerden te zenden, ten einde te advifeeren op eene pacificatie. 5. Nov. By my in H. S. Pacificatie van Gendc, gefloten tusfchen de Staaten der Nederlanden, en den Heer Prince van Orange. 8. Nov.
By Bor l. 9. p. 739,- Hooft Ned. Hifi. Lu. p. 441; Schotan. p. 793; Gouthoeven oude Holl. Chron. 2 d. p. 125; Cau t. 1. p. 1 ; Du Mont t.5. p. 278; Betit grande Chron. <f Hollande t. 2. p. 318 ; E. Eremundus 0rigo Belgic. tumult, p. 257. Stads protest tegens Fritema, als vyfde Hooftfcnan. 14. Nov.
Gecit. in aant. Brief der Gedeputeerde van Gelderland aan Groningen , te kennen geevende, dat zy zig met de Algemeene Staaten verbonden hadden. 21. Nov. By Bondam onuitg. ftuk. etc. 1 d. p. 171. Misfive der Stad Groningen aan den Raad van Staat, over het gevangen neemen van den Heer van Billy door de foldaaten. 24. Nov. By my in H. S. Stads Request aan gemelden Raad van Staat,
ver-



CHARTERS enz. 339
'verzoekende de demolide van het begonnen kasteel.
Ibidem.
Raads-ordonn. voor de Heeren Commisfarifen voor de poorten. 28. Nov. Ibidem.
Ordre op de Rotmeesters om aan te zeggen in elk rot vier ligten te branden, en voor ieder huis een vat met water voor de deur te zetten. 29. Nov. Ibidem.
Publicatie van Borg. en Raad, dat die van het Landfchap Drenth met have en goed veilig alhier, om der foldaten wille, mogen inkomen, en koophandel doen. 2. Dec. Gecit. in aant. Placaat, verbiedende alle mansperlbonen na negen uur des avonds agter ftraaten te gaan. 2. Dec. Ibidem.
Brief van de Gedeputeerden der Algemeene Staaten aan de Stad Groningen, om aan te neemen de pacificatie, gefloten tot Gendt. 10. Dec. By my in H. S. Credentiebrief van den Raad van Staat voor den Heer van Lalaing, als gevolmagtigde om alhier de zaaken in goede ordre te ftellen. 11. Dcc. Ibidem.
Inftruétie voor de Stadsgezanten naar Brusfel. 14. Dec.
Gecit. in aant.
Misfive van Don Jan van Oostenryk aan Stad en Lande, om zig te vervoegen by zyn Alteze. 13. Dec.
Ibidem; en waarfchyfilyk gelyk. aan die by Sivart/enb. L c.p. 1082. Placaat des Konings, waarby verboden word de
uit-



24° REGISTER van
uitvoer van graanen uit zyn Maj. erf Nederlanden, 20. Dec.
By Swartfenb. I. c. p. 1083.
1577-
Unie, by de Generale Staaten, binnen Brusfel vergadert, beraamt en gefloten, en door zyne Majefteits Raad van Staat, aldaar refideerende, geaggreëerd en bevestigt. 9. Jan.
By van Meteren Ned. Hifi. I, 6. f. 116; Bor l. 10. p. 769; Gouthoeven ad. p. 125; Le Petit Cbron. d''Hollar.de p. 326; Cau k.4; Du Mout t. 5. p. 1. ƒ. 285. Accoord tusfchen Stad en Lande over eene inzaameling van penningen, om daarmede de Kon. Maj. foldaten, leggende in de Stad Groningen en Ommelanden, by provifie tecontenteeren. Ca. jan. By my in H. S; en in Chron. MS. Ab. Eppens.
Inftructie en commisfie voor de Gedeput. van Stad en Lande, om bovenftaande collecte van penningen te executeeren. 12. Jan. By my in H. S. Credentif van de Princelyke Doorlugt. op Ufkens, inhoudende de Princelyke aanbieding van hanthaving der privilegiën, en demolitie van het kasteel.
Gecit. in aant. Placaat van Borg. en Raad om al het gereede geld, dat iemand boven de 50 daalder in huis heeft, de Stad op rente te doen tegens 12 ten honden. 19. jan.
By my in H. S. Concept van de verwisfing wegens het opgefcho$en geld, door de Commislarifen uitgegeven.
Ibidem. Na-



CHARTERS enz. 241
Nadere verzeekering afgegeven door de Comrnisfaiisfen ter verzameling van het geld voor de foldaaten. 25. Jan. Ibidem.
Bevel van Borg. en Raad aan de borgery om al het gewerkt zilver op het Raadhuis te brengen, ten einde daar van klip penningen te munten, 30. Jan.
Gecit. in aant.
Begeerte der borgery, om, gelyk het voor het maaken van het Stadsboek was, ZELFS DOOR KLUFTEN DE KEUR DER GEZWOORNE MEENTE TE DOEN; handelingen daar over met Borg. en Raad, en den Stadhouder Lalaing, 6. 7. 8 Febr. Ibidem.
Publicatie van den Raad van Staat te Brusfel, over de continuatie der tolerantie van den loop en prys der muntfpecien. ro. Febr. By Swartfenb. I. c. p. 1099. Adidem om de bewyzen der quotifatien, door het vreemde krygsvolk gepasfeert, origineelyk naar Brusfel te zenden. r3. Febr. Ibidem p. 1100. Eeuwig Edict en gebod, op het accoord tusfchen Don Jan van Oostenryk wegens Koning Philippus, en de Generale Staten van herwaarts over, om de troebles in dezelve Landen, by de uitheemfche krygslieden gefusciteert, neder te leggen en te appaiseeren. 17. Febr.
By van Meteren 1.6. f. 116; Bor 1.1 o. p. 786'; de Tas fis apud Papendr. Anal. Belg. t. 2. p. 2. f. 247 Le Petit Chron. Lu. p.326; Gouihotven oude lloll. Chron. t. 2. p. 129; Cau t. 4. f. 53 ; Du Mout t. 5. p. 1. ƒ. 285.
F f ür-



*4» REGISTER vAïf
Ordfe om de materiaalei! op het kasteel te dóen verkoopen tot betaalinge der creditoren. 18. Febr. Gecit. in aant. Verzeekering door de Stad aan het Hof gegeven , ten einde van de bezetting bevryd te worden, en de demolitie van het kasteel te erlangen. 13.Maart. Ibidem.
Publicatie van Borg. en Raad, om tot reparatie der afgebrande Martini tooren vrywillig geld te contribueren. 17. Mart. By my^ in H. S. Verklaaring, dat Borg. en Raad, ten overftaan van Jonker Willem vanDoetecum, gezwooren hebben gehoorzaamheid aan de Ko.Majefteit, ofte derzelver Gouverneur Generaal. 18. Mart. Ibidem.
Publicatie van Borg. en Raad, dat alle logementhouders de naamen der vreemde perfoonen des avonds zullen overgeeven, by 5 mark breuk. 22.Mart. Gecit. in aant. Mandaten der Hooftmannen op de Ommelanden, om te helpen tot afbreeking van het kasteel. Gecit. in Chron. MS. Ab. Eppens. Protest der Ommelanden tegens gemelde mandaten.
In de Ommel. Arch. doos C. Ordonnantie en artikelbrief voor de Schutterv en Borgerwagt. 3. April. Gecit. in aant.
Adidem voor den Provoost des Boreerlvken Regiments. 3. April. Ibidem.
Acte de non praejudicando door Borg. en Raad gegeven aan de Gezwoorne Meente, dat haar gaan
•11-



CHARTERS enz: 243
ender de fchuttery zal zyn onverkort haar fustenue van wagtvry te zyn. 3. April. By my in H. S. Raads-ordonn. om voortaan van doorgaande goederen, die zonder lastbreeking doorgevoert worden, de halve accyns maar te vorderen. 13. April. Gecit. in aant. Publicatie van den Raad van Staat te Brusfel, gelastende alle officiers en vafallen hunne bewysfchriften van de penningen, tot behoef van het krygsvolk gefourneert, naar Brusfel te zenden etc. 30. April.
By Swartfenb. I. c. p. 1123. Antwoord aan de Gezanten van den Bisfchop en het Dom Kapittel van Munfter, nopens de geestelyke jurisdictie over eenige van de Stads-kerfpelen, zonder prae- judice van Kon. Maj. 13. May. Gecit. in aant. Vidimusbrief van de fundatie en ftigting van Jacob Graevens en Elke 's pracbende, en vicarie in A Kerk, zampt S. Jacobs gasthuis; waarvan collatoren zyn de Abt van Aduwerd, de Prior van Esfen, en de oudlte Borgemeester in der tydt. 15. May.
In de Stads Arch. L. M. 1. 23. Misfive van Don Jan aan de Vicarisfen des Bisdoms van Groningen, tot onderhouding van de catholyke religie. 23. May. By Bor l. 10. f. 247. Placaat des Konings, waarby de muntfpecien, gepermitteert by placaat van den 25 Oct. 15763 nog drie maanden gecontinueerd worden. 22. Juny. By Swartjenb. I. c. p. 1138. Adidem, gelastende alle afgedankte foldaten van Honden aan te fcheiden. 26. juny.
Ibidem. F f 2 " Adi-



&44 REGISTER van
Adidem om den Hollandfchen daalder niet hooger uittegeeven , of te ontvangen, dan tegens 27 fluivers. 17. July. Ibidem p. 1141. Mislive van Don Johan van Oostenryk, meldende de redenen van zyne retraite op het kasteel van Namen. 24. July. Ibidem p. 1142. Tweede misfive van Don Johan, waarin nader reden geeft van zyne retraite. 1. Aug. Ibidem p. 1143. Reekeninge van der Waaien uitkoop, geapprobeert by Stad en Lande. 25. Aug., en 3. Sept. By my in H. S. Dispuit tusfchen Stad en Lande, over het familiegelt. 27. Aug. Gecit. in aant. Placaat van Koning Philips tot bevordering der execatien, by de Hooftmannen kamer verleent, op klagten van den Oldcrman wegens het ftapelregt.
In de Stads Arch. C. 2. 5. Aanftelling van den Grave Georg van Lalaing tot Stadhouder van Friesland , Groningen, Ommelanden, en Drenthe. 31. Aug.
By Szvartfenb. I. c. p. 1150. Misfive van de Generaale Staaten om den Grave Van Lalaing als Stadhouder te erkennen. 31. Aug. Ibidem p. 1151. Adidem, houdende eene zeekere ordonnantie, by Don Johan op den 10. Aug. aan de Hoofcmans Verleent, in furcheance. 16. Sept. In Chron. MS. Ab. Eppens. Scherpe brief van Rennenberg wegens het ftrem-
men



CHARTERS enz. 245
rnen zyner bevelen, om de Ommelanders in het geweer te brengen. 23. Sept. Ibidem.
Commisfie op den Raadsheer van Cleve, om wegens de Stad ten Hove eene fupplicatie te praefenteeren, ten einde de fterkten op den Opflag, en Delfzyl, gedemolieert worden. Gecit. in aant.
Commisfie der Ommelanden op Jr. Claas Burmania, en den Synd. Verrucius, om wegens de Ommelanden ten Hove te reizen. In de Ommel. Arch. doos D.
Acte van fecuriteit, door de Stad aan de Ommelander Heeren gepraefenteert, dog by hen geweigert, in Otl.
By my in H. S.
Verbod om buiten de Heer en Oosterpoort te timmeren, of in de hoven boomen te planten.
12. 0&.
Gecit. in aant. Uitfchryvingsbrief op naam van Stadhouder en Hooftmannen aan de Ommelanden, om binnen Groningen te compareeren in het klooster der Minre-? broeders. 14. 0&.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Protest der Ommelanden, overgegeven aan de Heeren Hooftmannen. Ibidem.
Placaat van Lalaing, opzigtelyk den Lieut. Joh, de Mepfche, en den Secret. Popko Everhardi. In de Ommel. Arch. lade «2. 2. Declaratoir van Borg. en Raad, opzigtelyk de relaxatie van den Lieut. Joh. de Mepfche. By my in H. S. Placaat des Konings, om binnen een maand, na Ff 3 de



%\S REGISTER van
de publicatie van deezen, alle graanen ten platten lande te dorfchen, en binnen de belloten lieden te brengen. 30. OSt.
By Swartfenb. I. c. p. 1162.. Refolutie van Borg. en Raad om verfcheiden Ommelander Heeren te arresteeren, en in verzeekeriug te houden. 1. Nov. By my in H. S. Vertcheide requesten van enige Prelaten, en Edelen der Ommelanden, door Borg. en Raad in Groningen gevangen geftelt.
In de Stads Arch. A. 1. jo. Remonftrance verbale, ou doleances et plaintes de 1' emprifonnement des Prelats et Nobles cn la villc de Groningue.
Gecit. by Bondam 4 d. p. T34. Remonftrance des Depute'z d'Ommelande.
Ibidem p. 145. Confent van Rennenberg om Delfzyl en den Opflag te ontvesten; weigering van den Bevelhebber Ailco VVynken, etc. in Nov. Gecit. in aant. Verzegeling van een huis op Delfzyl.
In de Stads Arch. I. 2. 4. Placaat des Konings op het ftuk van de Munt. 11. Nov.
By Swartfenb. I. c. p. 1163. Nader declaratoir van Borg. en Raad, opzigtelyk de relaxatie van den Lieut. Johan de Mepfche. 3. Dec.
By my in II. S. Placaat der Generale Staaten , waarby Don Johan voor vyand verklaard word, toegezonden aan Rennenberg. 7. Dec.
In Comm. I. B. de Tasfis, apud Papendrecht Anal. t, 2. p. 2. f. 274. Adi-



CHARTERS enz. 247
Adidem, ordonneerende alle amptenaaren te inventarifeeren, en te bewaaren de goederen van de aanhangers van Don Johan van Oostenryk, etc. 7. Dec.
By Szüartfenb. I. c. p. 1167. Artikulen en conditiën, by de Generaale Staten opgefteld, om dezelve door den Aartshertog Matthias te doen bezweeren, eer hy ontvangen zal worden in het gouvernement dezer Landen. 8.Dec. By Bor l. 12. p. 927. Misfive van Don Johan aan de Staaten van Stad en Lande, om met hem te blyven houden, en hem gezanten toe te fchikken. Gecit. in aant. Schriftelyke belofte van Johan Starckenborch, en Sibolt Byma, waarop uit hunne detentie ontflagen zyn. 9. Dec.
By Bor Lu; en by my in H. S. Adidem van Christoffel van Ewfum. 12. Dec.
Gecit. in aant. Commisfie van de Generale Staaten op Philips van Marnix Pleer van S. Allegonde, en Doet. J\icafius Sille om te reizen naar Groningen, ter relaxatie van de gedetineerde Ommelander Heeren. 11. Dec. Ibidem.
Vrybrief van Borg. en Raad voor alle de Ommelander Landdags-comparanten. 14. Dec. By my in H. S. Ordonn. voor de geene, die de wagt hebben by de Ommelander gedetineerde, ten huize van Westendorp. 20. Dec. Gecit. in aant. Verfcheide memorien, raakende de wateringen en wegen by de borg Kleishuis, Hankemahorn,
Ruis-



S48 REGISTER van
Ruisfcherbrugge, Hogerbrugge, en Noorddyk. In de Stads Arcb. C. i. 27.
1578.
Propofitien, door de Heeren Comnrisfarifen van Marnix en Sille gedaan aan de gevangen Ommelander Heeren; met derzelver antwoorden. 2. Jan. In Chron. MS. Ah. Eppens. Conferentien van gemelde Commisfarifen met de Stad; en des Stads fchriftelyk berigt by maniere van juftificatie. 9. Jan. Gecit. in aant. Placaat nopens een nieuwe perfoneele impofitie., ingeftelt door de Generaale Staaten te Brusfel. 11. Jan.
By Swartfenb. I. p. 1176. Artikelbrief voor het veendel op het fchuitendiep. 19. Jan.
Gecit. in aant. Declaratoir van de Heeren Commisfarifen van Marnix en Sille. 19. Jan. By Bor l. 11. Nader declaratoir van dezelve. 20. Jan. Ibidem.
Misfive van den Secreeten Raad aan de Stad Groningen, over de gedetineerde Ommelanders. Gecit. in aant. Adidem van de Generale Staten, om dezelve te relaxeeren. Ibidem.
Refolutie der Ommelanders, vergadert te Aduwert.
Ibidem.
Commislie der Ommelanden op Bartholt Entens
orn



CHARTERS enz. 249
om eenig krygsvolk te werven, ten dienfte der Ommelanden.
In de Stads Arch. B. 2. 22. Misfive van de Generaale Staten om uit de fteden de 4ofte, en uit de dorpen de 2ofte man te wapenen, en drie maanden te bezolden.
Gecit. in aant. Adidem over de twist tusfchen Stad en Lande j en relaxatie der gevangens.
Ibidem.
Misfive van den Aarts-Hertog Matthias aan den Grave van Rennenberg over het verfterken der grenzen, en zommige kasteelen etc. 18. Febr. By Swartfenb. I. c. p. 1184. Manifest van Borg. en Raad, tergerustftellingvan de Ommelander ingezeetenen. 21. Febr. By my in H. S. Poincten en articulen, waarop Bartholt Entens van Menteda zig, en de zyne, gevangelyk heeft overgegeven aan het Groninger krygsvolk. 22. Febr. Ibidem.
Declaratoir van den Dam en de Ommelanders, dat voornemens zyn zig by Groningen te houden; en Wigbolt van Ewfum, en de zyne, niet toe te vallen. 26. Febr. Gecit. in aant. Misfive van de Gedeputeerden van Overysfel aan Groningen, over het inneemen van Coevorden. 24. Febr.
By Bondam 5 d. p. 321. Antwoord, of declaratoir der Ommelanden op den landdag binnen Groningen. 26. Febr. By Bor l. 12. Acte van fecuriteit, gegeven door de Ommelander gevange Heeren aan de Stad Groningen.
Ibidem. G g Cre;



S50 REGISTER van
Credentiebrief van Zyn Genade op Jarich van Hottinga, om propofitien te doen tot vergebking der twist tusfchen Stad en Lande. 2. Maart. Gecit. in aant. Renverfaal van Borg. en Raad, aan die van de Ommelanden gegeven. 6. Maart. By Bor. I. 12. Sommier van verfcheide handelingen tusfchen de Stad en Ommelanden, in Maart. In Chron. MS. Ab. Epp ens. Ommelander declaratie en aanbod om de vriendfchap met de Stad te herftellen. 8. April. Ibidem.
Placaat des Konings, verbiedende alle pastoren en predikanten iets tot oproer, of korting van het ontzag voor de Overheid, voort te brengen. 12. April. By Swartfenb. I. c.p. 1189. Propofitien van Jr. Hindr. van Oyenbrugge, Thomas Duterne, en Carel Rhoorda, gezanten van Zyn Genade , aan Groningen. 17. April. Gecit. in aant. Publicatie, behelzende eene declaratie van een articul in de Pacificatie van Gent, aangaande het restitueeren der onroerende goederen, die in de voorgaande troublen geconfisqueert zyn geweest. 2,2. yjpril.
By Swartfenb. I. c.p. 1191. Ordonn. des Konings op de onderhoudinge van de Pacificatie van Gent; mitsgaders verbod van handel met den vyand. etc. 22. April. Ibidem p. 1192. Handelingen tusfchen de Stad en Ommelanden. 24-27. April.
Gecit. in aant. Placaat des Konings, tot onderhouding der or-
don-



CHARTERS enz. 251
donnantie op de generaale middelen. 3. May. By IVmjemius in Chron. f. 612. Protest der Ommelanden tegens de Stad. 4. May.
In de Ommel. Arch. doos C. Misfive van den Aartshertog Matthias aan den Grave van Rennenberg om het placaat van de generaale middelen te publiceeren, en te doen onderhouden. 5. May.
By Winfemius l. c. f. 612. Eenige requesten van de Prelaten, en Edelen der Ommelanden, door Borg. en Raad alhier gevangen geftelt.
In de Stads Arch. A. 1. 10. Borgtogt, waarop Afinga Entens geaccordeert is in zyn huis te gaan, zonder daar egter uit te mogen gaan, of te ontwyken. 0. May. Gecit. in aant. Commisfie op Reint Alberda en Joost van Cleef, om wegens de Stad tegens de Ommelanden ten Hove te fuppliceren. 12. May. Ibidem.
Placaat op naam des Konings, waarby de Steden Deventer en Campen voor vyanden verklaart worden , wegens aankleeving aan Don Johan. 2g.May. By Dumbar Anal. t. 3. p. 518. Diergelyk placaat tegens Zwol. 25. May.
By van Hat turn, befchr. van Zwol. 3 d. p. 163. Middelen van accoord, geproponeert door den Prince van Orange, den Grave van Swartfenborg etc. ten einde het verfchil tusfchen Stad en Lande by te leggen; en door de Gedeput. van de Stad en Ommelanden aangenomen op het welbehagen van hunne Principaalen. 30. May. By my in H, S.
Gg 2 Eeni-



%a REGISTER van
Eenige requesten van Joh. de Mepfche, Kon. Maj. Lieutenant, om uit zyn arrest ontflagen te worden.
In de Stads Arch. A. i. n. Acte, waarby de Lieut. Joh. de Mepfche gepermitteert word buiten de Stad te reizen, onder cautie de Je toties quoties fistcndo. 9. Juny. By my in H. S. Brief van Borg. en Raad, inhoudende hun debat en redenen, waarom de voorgeilage middelen Van accoord niet kunnen aanneemen. 16. Juny. Gecit. in aant. Revers, of acte de non praejudicando gegeven aan 't Goregt, wegens deszelfs hulp tot opmaaking der graft, en fterkte voor Botteringe poon. s8. Juny.
By my in II. S. Accoord der Stellemaker gilde met de Boumeesteren der gilden, over het houtkopen. 7. July. In het Gildeb. der Stellemakers. Misfive van den Aartshertog Matthias aan Groningen, om haar te bewegen tot de aanneeming van de voorgeilage middelen van accoord. 9. July. By my in H. S. Misfive van den zeiven aan den Graaf van Rennenberg , en Stad en Lande, om te hebben verklaaring , of men gezind zy de Religions vreede alhier aan te neemen. 14. July.
In Chron. MS. Ab. Eppens. (gelykluidend by Swartjenb. I. c. p. 1201O Misfive van Rennenberg aan de Staten der Ommelanden , ter geleide van bovengemelde misfive. 15- JuhIbidem.
Rt>



CHARTERS enz. 253
Religions-vreede, gemaakt en gefloten te Antwerpen. 22. July.
By Meteren Ned. Iiift. I. 8. f. 141; Du Moni t. 5. p. 1. ĥ 318. Declaratoir van Borg. en Raad over het posfes der iegten, die de Stad pretendeert in de Ommelanden te hebben. 31. July. By my in H. S. Ordonnantie van den Graaf van Rennenberg op de Rigters in de Ommelanden, om de ingezeetenen te conflringeeren, niettegenflaande het verbod van de Hooftmannen-Kamer, tot bctaaling van een half jaar taxt, op de Ommelander landdag te Winfum bewilliget. 4. Aug.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Verzegeling van de aankoop van Vrou Remkes, of Peter"Ripperda heert te Winfum, voor 15000 Emder guld. 5. Aug.
In de Stads Arch. E. 2. 5. Protest der Ommelanden tegens het gedrag van Rennenberg. 28. Aug.
In de Ommel. Arch. doos C. Misfiven van zyn Alteze aan Borg. en Raad oud en nieuw; Taaimans Gezwoorne Meente cn Boumeesteren; en aan de gilden; tot relaxatie der aangehoudene Ommelander Heeren, en om aan te neemen de voorgeftelde middelen van accoord. Gecit. in aant. Antwoord der Stad Groningen op dezelve. 13.Sept. Ibidem.
Handelingen van de Pleeren de Corteville, van Voorst te Grimberge, de Gruitere, en de Cotthen, als Gedeputeerden van de Generaale Staten, met Stad en Lande, etc. Ibidem.
G g 3 Or-



554 REGISTER van
Ordonnantie op naam des Konings, aangaande den regel, die de krygslieden moeten onderhouden; en tegens derzelver overlast en geweld etc, 12. oa.
By Swartfenb. I. c. p. 1215. Brief, waarby de Aartshertog Matthias ratificeert de aanneeminge der Religions vreede, door de Ommelanden op den 24. Aug. gedaan. 19. 0&. In Chron. MS. Ab. Eppens, cn in de Ommel. Arch. doos C. Provifioneele uitfpraak, ofte ordonnantie van den Aarishertog Matthias in de verfchiilcn tusfchen Stad en Lande. 24. Oël.
In de Stads Arch. G. H. 2. 1; Ommel. Arch. doos C; by Bor l. 13. f 80 verfo; Nader protest 1677 Ut. F; en in Chron. MS. Ab. Eppens.
Volmagt op Gofen Heringa om bovenflaande uitIpraak aan Stad en Lande te infinuecren. Gecit. in aant. Misfive van den Stadhouder Graave van Rennenberg aan de Stad Groningen , ten einde zy aannecme en introduceere de Religions vreede, haar in zo verre ontihande van den gedaanen eed. r3. Nov.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Brief van de Gedeputeerde Staaten der Ommelanden by Groningen aan Jr. Nicolaas van Zuilen, Schout te Utrecht, te kennen geevende gereed te zyn om afgevaardigden te zenden naar de vergadering op de Unie, belegd te Utrecht. 18.Nov. By van den Spiegel Gnuitg. ftukken. 1 d. p.88. Brief van de Stad Groningen aan de Gedeputeerden der Provinciën, in antwoord op derzelver brief van den 22. Oct. 1578, waarby de Stad
fchryft



CHARTERS enz. 255
fchryft zig tè willen houden aan de Pacificatie van Gent. 20. Nov. Ibidem p. 90. Sententie der Hooftmans over Derk Rusfchenbroeks collatie tot Winfum. 19. Dec. In Chron. MS. Ab. Eppens. Confent van Stad en Lande, om in afkoop der generaale middelen drie duizend guldens des maands te contribueren. 22. Dec. Gecit. in aant. Publicatie van de provifioneele ordonnantie tusfchen Stad en Lande, door Graaf Otto Hendrik van Swartzenburg. 24. Dec. Ibidem.
Refolutie van Hunfingo en Fivelgo, bevattende de aanftelling van 's Lands Gedeputeerden, als mede eene verklaaring van te blyven by het accoord van den 3 may 1561. 27. Dec. In Chron. MS. Ab. Eppens. Refolutie van Fivelgo daaromtrent. 27. Dec. Ibidem.
Protest van Fivelgo tegens eenige leeden van de Ommelanden. 29. Dec.
In de Ommel. Arch. doos C. Bevel ofte infinuatie aan den Archi-Diaken Adam Wachteler, Jacob Alberts Licentiaat van Munfter, Bloemert, H. Adrianus, H. Werner Prior te Wittewierum, en den Officiaal Jensma, (zynde fes nieuwelyks ingevoerde Kanonnikken) om weder van hier te vertrekken. 29. Dec. Gecit. in aant. Ordonnantie op de Stads fpeelluiden. 31. Dec. Ibidem.
1579'.



&$6 REGISTER van
1579-
Bevel aan de Paftooren Eeltz, en Koninclc, om zig voortaan in den kerkendiensttegedraagen, gelyk als voor de invoeringe des Bisfchops, en van het Kapittel. 2. Jan. Ibidem.
Procuratie van de Ommelanden op de Heeren Eysfo Jarges en Egbert Clant te Saaxura en Stedum, om te verfchynen op de vergadering, den 10. Januar. te Utrecht gelegd. 4. Jan.
By van den Spiegel Onuitg. ftuk. t.i. p. 126. Paspoort, door Borg. en Raad gegeven aan eenige Kanonnikken, om dadelyk te vertrekken. 5. Jan. By my in H. S. Refolutie over het houden van particuliere byeenkomlïen in de Ommelanden.
In de Ommel. Arch. doos C. Protest der Ommelanden, dat met de Stad niet zullen komen in communicatie, ten zy Barthold Entens en de Rentmr. Wynbrugge op vrye voeten geftelt zyn. 8. Jan. ibidem.
Brief van de Stad Groningen, verklaarende by herhaaling, dat de vreede van Gent en de generale Unie genoeg waare tot onderhouding van goede correfpondentie. 8. Jan.
By van den Spiegel l. c. p. 13 r. Brief op naam van de Ommelanden van Groningen, houdende, dat zy goede hoop hadden van een aanftaande vreede, en daarom befloien hadden by de generale Unie te blyven, agtende eene nadere verbintenis onnodig. 8. Jan. Ibidem p. 133. Brief der Gedeput. van de Ommelanden, waar
by



CHARTERS enz: a#
by zy bevestigen de procuratie door hen gegeven, tot het helpen fluiten der Unie; en verklaren, dat het voorig fchryven, op naam der Staaten van de Ommelanden, alleen het werk is van byzondere perfonen, door heimelyke praétyken van de Stad Groningen omgezet, n. Jan. Ibidem p. 150. Placaat van Borg. en Raad tegens pasquillen, en fameufe libellen. 15. Jan. Gecit. in aant. Ordonnantie op het inneemen van de Rentemeesters reekening. 16. Jan. Ibidem.
Placaat, dat alle, die binnen een jaar en dag uit andere Provinciën in Groningen gekomen zyn, weder moeten vertrekken. 29. Jan.
Ibidem.
Authorifatie der bondgenoten op de Staaten der Groningfe Ommelanden, om zig tegens de aanflagen van den vyand op Stad en Lande te voorzien, ten koste van de Generaliteit der nadere Unie. 29. jan.
By van den Spiegel l. c. p. 225. Ordonnantie op het regtgeld der vier Stads dienaaren. 31. jan. By my in H. S. Placaat Hellende een breuke, wanneer des appellants appel van onwaarde word gekent. 31. Jan. Ibidem.
Brief van de Gedeputeerden der nadere Unie aan Rennenberg, verzoekende , dat hy de Stad Groningen zoude verzeekeren, cn bewaaren onder de gehoorzaamheid van den Aartshertog en Generaale Staaten. 1. Febr.
By van den Spiegel l. c. p. 231.
H h Pla-



258 REGISTER van
Placaat van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente etc. op het verkundigen der landen in de kerken door de deurwaarders en Raadsdienaars. 17.Febr. Gecit. in aant.
Accoord der Stellemaker gilde over de leerjongens. J
In het gildeb. dier gilde.
* Beflakbrief voor de militie van den Staat. uit. Febr.
By van der Kemp, magazyn etc. 8 deel; Tulhng, onderzoek over dien beflaltbrief.
* Ordonnantie van den Oirloge. uit. Febr. By Tulling l. c. bylagen p. 7.
* Inftructie voor de Commisfarifen van de monftermg. uit. Febr.
Ibidem p. 25. _ Placaat van Borg. en Raad, gelastende, dat alle mkoomende fcheepen gevifiteert zullen worden. uit. Febr.
By my in H. S. Ordonn. van Borg. en Raad, cn Gezwoorne Meente, op het perfoonlyk doen der wagt. 1.Maart.
Ibidem.
Befluit van den Breeden Raad in Groningen, dat memand weigeren mag den post van Borgemeester, Raadsheer, Hooftman, Amptman, Gezworen , Gildregtsheer etc. te bekleeden, of dat der Stads woning ontwaart zal zyn, en inhabiel verklaart worden tot eemge amptsbediening in het vervok. 20. Maart. ° Ibidem.
Acte, waarby Rennenberg aanneemt de nadere Urne. 3r. Maart.
By Bor Ned. Hifi. l.i5,f 89 verfo. riacaat, dat memand zonder confent van den
Aarts-



CHARTERS enz. 259
Aarts-Hertog etc. zig in vreemden dienst mag begeven. 6. April.
By Swartjenb. 4 d. p. 18. Placaat van Borg. en Raad, dat van erffgoederen, binnen de Stad gelegen, geen bundige koop gefchied, dan na gedaane gerigtelyke bereeding, of zegels aanhanging. 11. April. Gecit. in aant. Rapport van de Gedeputeerden der naadere Unie, afgezonden aan Rennenberg, over het gebefoigneerde metdenzelven,en deszelfs zwaarigheden.22./^?-//. By van den Spiegel l. c. 2 d. p. 89. Brief van de Gedeputeerden der naadere Unie aan den Prins van Orange, over het zelfde onderwerp. 27. April. Ibidem p. 98. Brief van eemelde Gedeputeerden aan hunne mede Gedeputeerden by den Prins van Orange, over dat zelfde onderwerp. 28. April. Ibidem p. 106. Aanfchryving aan Groningen, Stavoren, en Bolswert om op Trinitatis te koomen tot Lubek, om te houden een algemeene Hanzeedag. Gecit, in aant. Request, en authoriiatie van de Generaale Staten, dat de Ommelanders de inkomlten van het klooster Wittewicrum tot hunne nodige depenfes zullen mogen emploijeéren. 2. May.
In de Ommel. Arch. doos F. Schriftelyk antwoord van Borg. en Raad op de propofitie van Rennenberg om de Stad verzekert te hebben, het zy door guarnifoen, het zy door gyzelaars. 6. May. Gecit. in aant. Comminatiebrief van Rennenberg, waarby hy HI12 tef-



s6o REGISTER van
teffens furcheert de Hooftmannen Kamer. 9. May. Ibidem.
Brief van de Stads gezanten, met het ontwerp van de nieuwe Unie. Ibidem.
Formulier van den eed, door de burgery afteleggen, waarby men zig verbind, met aflegging van alle twist, de Stad te befchermen tegens alle geweld. 28. May.
By my ia H. S. Ordonnantie ofte Religions-vreedc, by Matthias en den Prins van Orange gearrefteert, voor de Catholycquen en Gereformeerden te Groningen. 29. May.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Misfive van Matthias aan den Graaf van Rennenberg en Borg. en Raad, om bovengemelde Religions-vreede aanteneemen, en te publiceeren. 2. Juny. Ibidem.
Acte, waarby de Graaf van Rennenberg approbeert en aanneemt de Unie.van Utrecht. 11. Juny. By Sivartfenb. 4. d. p. 37. Tractaat, waarby de Stad Groningen zig overgeeft aan den Graaf van Rennenberg, en de Algemeene Staaten. 11. Juny.
By Bor. I. c. I. 13. p. 129; en in Chron. MS. Ab. Eppens.
Acte, waarby de Stad Groningen aanneemt de Unie, en commisfie geeft aan den Borg. Johan Wyffringh, Synd. Joh. de Gonda, en fïaadsh. Lulof Roelefs om fesfie te neemen in de vergadering der Heeren Generaaïe Staten. 11. Juny. By my in HS. Inftructic voor welgemelde Heeren Gecommitteerden. 11. juny.
Ibidem. Vol-



CHARTERS enz. 2.61
Volmagt op Herman Sickinghe, Jan Rengers tot Helium, en Synd. Verrutius, gecommitteerd ter vergadering der Generaale Staten, om te confuleeren en fluiten over zaaken van de Provincie in het generaal, en dc Ommelanden in het byzonder. In de Stads Arch. M. 2. 2, en 5. Ordonnantie op de wyn en bieraccyns. in Juny.
In Chron. M. S. Ab. Eppens. Publicatie, op naam van Borg. en Raad, en den Graaf van Rennenberg, van de Religions-vreede, gearrefteert den 29. May jongstl. 29. Juny. Ibidem.
Brief van de Stad Groningen aan die van Campen over de gyzelaars. 8. July.
By Dumbar Anal. t. 3. p. 560. Acte van de nadere geünieerde Provinciën, waarby zig verbinden tot het opbrengen van alzulke penningen, als by gemeen advis geconfenteert hebben. 8. July.
By Swartfenb. I. c. p. 49. Acte, waarby het Goregt weigert de Xpenning van dc huiren ,■ renten &c optebrengen , maar aan de Generaliteit belooft eene redelyke zommegelds te willen opbrengen. 11. july. Gecit. in aant. Ordre op de wagten by de poorten, cn op de wal. 12. july. Ibidem.
Protest van 't Goregt tegens de gevorderde betaling van de X penning. 18. July. Ibidem.
Verbod van Borg. en Raad om geen zilver naar de munt in den Dam. te brengen, of met de muntmeefler eenige communicatie te houden. 20. July. Ibidem.
H h 3 Man-



z6z REGISTER van
Mandaat van den Graaf van Rennenberg, ter verklaaring, hoe ver de fauveguarde, aan den Stads Olderman gegeven, ftrekt. 20. July.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Commisfie van gemelden Graaf op Bartholomeus Hindriks, Geert Potter, en Mr.GerritteWinfum, als aangeftelde Executeurs in de Ommelanden, ter ophaaling en beuring van de bewilligde fchattings. a6. July.
Ibidem.
Protest der Stad Groningen tegens Hindrik Velthuifen, die een muntflag in de Ommelanden wilde opregten. 28. July.
By my in H. S. {By den Heer Ippius is een Ommelander daalder destydes gemunt; zie ook Hal/erna l. c. p. 270.) Misfive van die van Groningen aanEmdcn, om te mogen hebben Menfo Alting als leeraar te Groningen. 28. July.
By Meihders Oostfr. Kak. Gefch. t. 2. p. 58. Nadere misfive van dankzegging der Groningers, dat M. Alting als leeraar vran Emden gekregen hadden, to. Aug.
By Meinders O. K. G. t. 2. p. 6$. Ordonnantie der nadere geünieerde Provinciën pp het ftuk van vergadering. 19. Aug. By Swartjenb. 4. d. p. 71. * Misfive van Borg. en Raad der Stad Groningen aan de Magiilraat van Leeuwarden, verzoekende berigt, of aldaar mede ontvangen waaien zeekere articulen van vreede, toegezonden dooide Generaale Staaten; gelyk zy ontvangen hadden &c. 24. Aug.
Ibidem p. 76. Declaratoir van den Graaf van Rennenberg, toege-



CHARTERS enz. 26*3
gezonden aan de Stad Groningen. 27. Sept. By my in H. S. Supplicatie der Gedeputeerden van Fivelgo en Huniingo aan de Staten Generaal. 30. Sept. In Chron. MS. Ab. Eppens. Remonflrantie door de Gecommitteerden der Ommelanden aan den Graaf van Rennenberg, en door denzelven de Stad ter hand geftelt ten fine van berigt. 17. Otl.
By my in ff. S. Pointen, die zyn Genade de Graaf van Rennenberg nodig bevind, tot redres der juftitie op de Kon. Maj. Gerigts Kamer. 21. Otl. By my in H. S. Advis en goede meeninge des Raads, en der GezwoorneMcente op bovengemelde pointen.25.Otl. Ibidem.
Acte tot wegnecming der abuifen op de Kamer, door de Hooftmannen gepasfeert, en afgegeven aan den Graaf van Rennenberg. 4. Nov. Ibidem.
Revers van gemelden Graaf, daarop aan de Hooftmannen ter hand geftelt, over dezelfde materie. 7. Nov.
Ibidem.
Advis van verzeekering, door Rennenberg voorgeftelt aan den Raad, om te ftrekken voor alle de Ommelanders, die in de Stad, of voor de Hooftmannen Kamer, of op de VVarven&c. moetencompareeren. jo. Nov. Ibidem.
Acte, waarby de Raadsheer Rembertus Ackema, gekoren tot Secretaris op de Kon.Maj.Gerigtskamer, ontflagen word uit den Stads Eed. 15. Nov. Ibidem.
Pro-



264 REGISTER van
Protest der Ommelanden tegens de opening der Kamer, j 7. Nov. Gecit. in aant. Aanneeming van Borg. en Raad, Gezwoorne Meente, en de Gilden, van de ordonnantie, den 24. Oct. 1578 by den Aarts Hertog Matthias en de Generaale Staten beraamt, tot bylegging der verfchillen tusfchen Stad en Lande. 18. Nov. By my in II. S. Mandaat van den Graaf van Rennenberg, gelastende de Ommelanders om de Hooftmannen Kamer te moeten gehoorzamen. 28. Nov. Gecit. in aant. Articulen, waarop de Graaf van Rennenberg verklaart gereed te zyn binnen Groningen te komen. 9. Dec.
By my in H. S. Concept van der Stads aanneeminge dier articulen, aan de Gilden en het Borgerlyke regiment tot overweging ter hand gefteld. 10. Dec. Ibidem.
Brief van Rennenberg, waarby hy aandringt op eene verklaaring, of men de door hem geproponeerde articulen aanneeme, dan niet. 13. Dec. Gecit. in aant. Protest der Gezwoorne Meente van onfchuldig te willen zyn aan de gevolgen, indien de Gilden en het Borgerlyke regiment langer weigeren den Graaf binnen de Stad te laten. 15. Dec. By my in H. S. Nadere articulen, door den Graaf van Rennenberg voorgeftelt. 18. Dec. Ibidem.
Stads acceptatie dier articulen. 18. Dec. Ibidem.
Pla-



CHARTERS enz". i<5£
Placaat, op naam van Koning Philips, te Antwerpen gearrefteert, raakende eene generaale voorziening op de munt,
By Swartfenb. 4. d. p. 97. Klagte van den Aartshertog Matthias, over de gebrekkelyke voldoening der tractementen, hem in hoedaanigheid als Gouverneur Generaal toegezegt; (zynde de quote van Groningen daarin 1608 gld.) Ibidem p. 105. Acte, nopens het aahftellen van eenen Landraad van alle de geünieerde Provinciën. 27. Dec. Ibidem p. 110. Placaat van Borg. en Raad, dat men by de betaaling van huiren, renten, fchulden geen meer paijement, ofte kleine munte, behoeft te ontvangen, als ter weerde van tv*ee daalder. 28. Dec. Gecit. in aant.
1580.
Declaratoir van den Graaf van Rennenberg nopens de relaxatie der gyzelaars. 17. Jan. By my in H. S. Declaratoir of acte, waarby de Stad nogmaals aanneemt het tractaat met zyn Genade, den n. Juny 1579, te Winfum gemaakt. 19. Jan. ibidem.
Revers van de Gilden en het Borgerlyke Regiment, waarby door naamsortdertekening medeaanneemen bovengemeld declaratoir. 19. Jan. Ibidem.
Brief van den Graaf van Rennenberg aan den Magiftraat van Campen, tot relaxatie der gyzelaars. Gecit in aant.
Adidem aan de gyzelaars, met de patenten voor ptezelve.
Ibidem. I i Ar-



'*66 REGISTER van
Articulen, waarop de Graaf van Rennenberg beleid is z.g met den Koning van Spanjen te verzoenen, en hem Groningen ter hand te «ellen; met de beëdigde belofte van Guislain le Baiily om deze articulen voor den Graaf ten Hove te 'bedingen. 31. jan. &
By my in H. S. _ Poincten en articulen, betreffende de bevordering der naardere Unie. to. Febr. By Swartjenb. 4. d. p. 123. Vidimus van Stadhouder en Hooftmannen van twee brieven,.inde jaaren 1445, en 1506, gepasfeert, raakende de drie Delfzylen. 16. Febr. In de Confid. der Erf en Ingez. p. 36 — 40 Advis van de Gedeputeerden der naardere Unie op de voorgeflage pointen ter bevordering. xy.Febr By Swartfenb. I, c.p. 129. Advis van gemelde Gedeputeerden op de voorSlag tot het opnoten van een Landraad. 19. Febr. Ibidem p. 131. Propolitie van Rennenberg aan den Raad om te verwerpen de nadere Unie van Utrecht, en zig te verbinden geen guarnifoen in te neemen. 20,. Febr By my in H. S. t Schriftelyke verbintenisfe van Rennenberg en eenige burgers van Groningen, ter verwerping van de nadere Unie, en weigering van guarnifoen inteneemen. 24. Febr. Ibidem.
Placaat van Borg. en Raad , waarby een Konings^ daalder op 36 ft. brab. gerekent word, en agtplakKen op een ft. zó.Feb. 6 F '
Gecit. in aant.
J^fÈT deGed£Puteerdender Ommelanden. In Chron. MS. db. Eppens. Wee»



CHARTERS enz: sj6?
Weete en pardon van den Graaf van Rennenberg aan alle hooge en laage Officiers, die de Unie var» 1579 gevolgr zyn.
In de Stads Arch. B. 2. 22. Brief van Hopman Jan Cornput aan Jonkh. Died. Sonoy over het gepasfeerde te Gronii gen. 3. Maart. By Bor l. 14. f. 187^ Procuratie op Doede Tjarks, en Bonno Hijes, volmagten der Oldampten, om de Unie van Utrecht; aantenemen. 8. Mart.
In de Stads drch. E. 3. 4. Commisfie van den Prins van Orange op Jonkh.' Died. Sonoy om de pasfagien van de Bourtange en Coevorden te bezetten. 15. Mart. By Bor l. c. f. 188. Ban en edict des Konings van Spanjen tegens den Prins van Orange. 15. Mart. Ibidem f. 209. Vier misli ven der Ommelanden over kanon, geld tot werving van ruiters en foldaaten; en nader te geevene procuratien by die van de Ommelanden tot inwilliging der nodige contributien. In de Stads Arch. M. 2. 4. Refolutie der Ommelanden. 2. April.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Misfive van J. D. C. uit Keulen, aan den Graaf van Rennenberg. 28. April. By Bor l c.f. 213. Adidem van Lubbert de Wale. 3. May. Ibidem.
Adidem van Bucho Aytta. 4. May.
Ibidem.
Ommelander refolutie of ordonnantie op het begeven van Paftoren, Vicarien &c. 18. May. Iu Chron. MS. Ab. Eppens.
1 i a Ge?



268 REGISTER van
Generaal pardon voor die van Mechelen, gepubliceert door alle de Nederlanden. 23. May. By Swartjenb. 4. d. p. 157. Brief van Johan de Mepfche, waarin verklaart ordre te hebben, als Lieutenant van de Kamer, om van 's Koningswege den Aduarder zyl openteipeeren. In de Stads Arcb. A. 2. 10. Re verzaal van eenige beneficiën, de Stad competeerende.
ibidem 2?. 2. 3. Placaat van den Aartshertog Matthias, relatif Mechelen, gepubliceert door alle de Nederlanden. 8. Juny.
By Swartfenb. I. c.p. 162. Request van Friesland tegens de Ommelanders, over de goederen van Gerkeskloolter. 15. juny. Ibidem p. 167. Ordonnantie 's Hofs van Friesland om de Ommelander beesten vry te laten pasfeeren. 20. Juny. Ibidem, p. 171. Ordre van Rennenberg aan de bevelhebbers in Delfzyl, ten einde die plaats te mogen opgeeven. 22. juny.
By Winfem. Chron. f. 668. Naamloofe brief, gefchreeven uit Groningen aan den Overfte Wigbold van Ewfum. 30. juny. In Chron. MS. Ab. Eppens. Misfive van den Graaf van Rennenberg aan den Prins van Parma. 13. July.
By Bor l. 15. /'. 218. verfo. Ordonnantie van Matthias op het krygsvolk. 16. July.
By Swartfenb. l.c. p. 195. Bevel van Borg. en Raad op de kerkendienaars .der beide Oldampten, om dc catholicque ceremoniën



CHARTERS enz. 269
en te houden. 8. Aug.
in Chron. MS. Ab. Eppens. Placaat van de Gedeputeerden der nader geünieerde Provinciën tegens het overlopen der ruiteren en foldaten. 22 Sept.
By Swartfenb. I. c. p. 206". Commisfie van gemelde Gedeputeerden op Jonkh. Wigbolt van Ewfum om fes vaandelen foldaten te mogen ligten. 29. Sept.
Gecit. by Bor 1.15. ƒ. 229. Request, gepnefenteert door G. Bailly, als volmagt van den Graaf van Rennenberg, aan zyne Excellentie den Gouverneur Generaal; met de appointementen. 6. Otl.
By Swartfenb. I. c. p. 211. Refolutie der Gedeputeerden van de nader geünieerde Provinciën op het beleid van den oorlog. 8. Otl. ibidem p. 214. Accoord tusfchen de Boumeeflers en de Hoedemakers, over eenen nieuwen gildebroeder. 15.Nov. Jn bet gildeb. dier gilde. Misfive der uitgeweekene Heeren uit de Ommelanden aan Jonkh. Wigbolt van Ewfum, Eisfo Jarges, en andere uit de Staten der Ommelanden. 7. Dec. In Chron. MS. Ab. Eppens. Juliificatie en uitfehryvingsbrief van den Overfte, Jon dl. Wigbolt van Ewfum, Pleer van Nyennoort. 10. Dec. Ibidem.
1581.
Verbintenis tusfchen de Staten Generaal en den Hertog van Anjou. 23. Jan.
By Cau Groot Placaatb. t. 4. p. 68. Octroy door den Prins van Parma gegeven aan de I i 3 Stad



S7o REGISTER van
Stad Groningen ter bevestiging van het ftapelregt, en om de juftitie in de Ommelanden te doen adminiftreeren door een Lieutenant en vier Hooft mannen, by de Stad te kiezen, in April, in de Stads Arcb. C. 2. 6. Brief van Wigb. van Ewfum, Adriaan Ripperda, en Eisfo Jarges nopens de aanhandeling van een gewapend ichip. 24. April.
in Chron. MS. Ab Eppens. Pointen en articulen, waarop de krygsluiden te Winfum en Warffum zig hebben overgegeven tot behoef der Kon. Majefteit. 8. Juny. Ibidem; mede by Bor l. 16. f. 32. Placaat van de Staaten Generaal der vereenigde Nederlanden, waarby de Koning van Spanjen word verklaard vervallen te zyn van de overheid en heerfchappy deezer Landen. 26. July.
By Bor l. c; Cau l. c. t. 1. col. 25; Du Mout Corps Diplom, t.g. p. \, f 413, Zettinge en ordre op de munt, door Koning Philips. 5. Sept.
In de Stads Arch. P. 1.4. Ordre op het loon voor de mulders in Groningen. 17. 08. b Gecit. in aant. Sententie, ofte berecdinge der Hooftmannen, tusfchen de Dy rigters van 't Zandt en Vierbuiren, en de Zylvesten der drie Delfzylen, aangaande de dykfchouwinge. 14. Nov.
Ter Secret. der 3 Delfzylen; en by myinH.S.
1582.
Adres van Johan Rengers ten Post aan de Heeren Gedeputeerden van Friesland. 24. jan. In Chron. MS Ab. Eppens.
Adi-



CHARTERS enz. 27ï
Adidem van Wigbold van Ewfum aan dezelve. 24. Jan. Ibidem.
Adidem van denzelven aan den Stadhouder Merode. 25. Jan. Ibidem.
Lastbrief van den Hertog van Parma op Verdugo, als Stadhouder van Groningen &c. Gecit. in aant. Commisfie van Borg. en Raad in Groningen op Albert Eeltz, als Amptman van het Woki Oldampt. in Mart.
By my in H. S. Sententie van Borg. en Raad, tusfchen de kremers en de kleermakers. 6. April. In het Kremer gildeb. Credentiebrief der Ommelanden op Jonk. Johan Rengers te Helium, en den Synd. Verrutius, om met den Hertog van Anjou te handelen. 24. May. By Alting pilaar en en peerlen. 1. d. c. 3. Publicatie, waarby de ryksdaalder geëvalueert word op 45 ft. tot revocatie. 7. juny. Gecit. in aant. Ordre op het loon der metzei en timmerlieden, 7. Juny. Ibidem.
Placaat, dat des Konings Philipsdaalder zal uitgegeven worden tot 50 ft. brab. 21. Juny. Ibidem.
Tractaat tusfchen den Hertog van Anjou en de Ommelanden, met den eed vicever/a gedaan. 12. July. By Bor l. 17. ƒ. 27, 28 Alting l. c.
Placaat tegens de uitgewekene pcrfonen uit Groningen , om buiten confent niet in de Stad te komen. f,1. Sept.
Gecit. in aant. Prj,



Z72. REGISTER van
Privilegie ofte oftroy van Koning Philips aan de Stad Groningen, over de Hooftmannen kamer, het ftapelregt, en vertier der bieren in de Ommelanden öcc. 31. 0&.
In de Stads Arch. A. 2. 4; en by Alting l.c. Oftroy van gemelden Koning aan de Stad Groningen , om bier en wyn accyns te mogen heften tot der Stads behoef.
In de Stads Arch. G. 1. r. Brief van gemelden Koning, dat de accynfenvan wynen en bieren, in de Ommelanden by tapmaate geeonfurheert, te Groningen in eene gemeene kist zullen worden gebract. Ibidem A. 2. 6. Nog eenige brieven van Koning Philips.
Ibidem A. 2. 7. Octroybrief van den Koning van Spanjen aan de Gravinne van Arenberg, om eenige tollen te mogen heffen tot betaling, en onderhoud, van25man bezetting op het flot te Wedde. Ibidem J. 3. 2. Renovatie van de keur, op het gelag der wyn en biertappers. 6. Nov.
In de app. agter het Stadsb. Publicatie, waarby de waarde van een korte groote gelyk geftelt word aan een brab. fluiv. 8. Nov. Gecit. in aant.
1583-
Placaat des Konings op de reformatie des Calenders. 10. jan.
In het 2de Placaatb. van Vlaanderen p. 729. Placaat der Hooftmannen-kamer tegens de vvederdoopers, fectarifen, &c. 23. May. In Chron. MS. Ab. Eppens.
Com*



CHARTERS enz? s?f
Commisfie van de Gedeputeerden der geünieerde Provinciën aan de oostzyde der Maas, op Wigbold van Ewfum Heer van INyennoort, en Afinga Entens HovelingteMiddelltum, om volk te werven. 6. july. Gecit. by Bor l. 18. ƒ. a6 verfo. Publicatie tegens de geheime conventiculen.i8./f«g.'
Gecit. in aant. Adidem om geene beesten in een anders weide te laaten loopen, nog eenige wringen of fchuttings te breeken. 12. Nov.
Ibidem. \
1584."
Placaat van de Staaten Generaal op den ophef der generale middelen. 1. Maart. By Swartjenb. 4 d. p. 436. Publicatie van Borg. en Raad, gelastende de wondheelers en barbiers om alle wondingen, waarvan zy verband gelegt hebben, aan den Prsefident aan te brengen. 9. juny.
By my in H. S. , 3
Adidem op het doen van arrest. 9. Juny". Ibidem.
Adidem, ftatueerende, dat drie perfoonen totdë voogdy genoeg zyn, waarvan een door den Raad tot voormond, en de twee andere tot voogden gekoren zullen worden. 9. Juny. Ibidem.
Adidem, bepaalende hoe ver men van de aangewonne goederen, en van de patrimonieele, mag testeeren en donateeren. 9. juny.
Ibidem.
Adidem over dezelfde materie, in cas er kinderen zyn. 9. Juny. Ibidem.
K k Brief



m REGISTER van
Brief van de ballingen te Emden aan Commisfarifen alhier. 4. Aug.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Sententie van Borg. en Raad tusfchen de kremers en kleermakers. 6. Aug. In het kremer gildeb. Placaat om voortaan het borgerregt te Groningen met dübbeld geld te winnen. 7. Aug. Gecit. in aant. Antwoord op de brief der ballingen te Emden door Claas ten Buir uit Oterdum. 14. Aug. In Chron. MS. Ab. Eppens. Misfive van Mello Broerfema en Abel Eppens aan den Syndicus, gelchreven uit Emden. 15. Aug. Ibidem.
Adidem van Claas ten Buir aan Nicolaas Kater. Ibidem.
Publicatie, waarna verfcheide geldipecien zullen gereekent worden in cas van aiiosfing, en paiiement. 4. Sept. v J
Gecit. in aant. Misfive van den Syndicus Verrutius aan Mello Broerfema, en Abel Eppens. 10. Sept. In Chron. MS. Ab. Epp ens. Ordonn. van Borg. en Raad etc. op het Ruk van brand, en allarm. 13. Ocl. Gecit. in aant. Adidem om, geen nering te doen, zonder te hebben het borgerregt. 27. Ocl. By my in H. S. Adidem, verhoogende viervoud alle de boetens, op verbale en reële injurien geftelt. Ibidem.
Adidem op de Procureurs, 2. Nov. 1 in aant.



CHARTERS enz. z?$
Publicatie der Hooftmannen kamer, hoedaanig de fchattingen in de Ommelanden door de eigenaaren en meijeren moetengedraageri worden. 3.n0v. in Chron. MS. Ab. lippens. Ordonn. van Borg. en Raad op het brouwen» 13. Nov.
Gecit. in aant. Requcsten, geprasfenteert door Prelaten, Ede« Jen, en andere uit de Ommelanden aan Lieut. en Hooftmannen, klaagende over den Olderman, en de Stad Groningen. 19. Nov. Ibidem.
Koopbrief van een huis in Caroli weg.
In de Stads Arch. F. 1.3. Adidem van een heerd lands tot Winfum, het voorwerk genaamd.
Ibidem E. 2. 6. Adidem van fes akkeren lands te Scharnier,
Ibidem 1. 2. 5.
Register der gronden, op welke Otto Graaf van Benthem gehad heeft het regt van gruns/ing. Ibidem F. 1.4. Brief, waarby Arent Graaf van Benthem dat regt van gruns/ing op eenige huizen binnen Groningen aan gemelde Stad afdaat,en verkoopt. 19.Juny. ibidem; en Jommarie by my. Misfive van Abel Eppens aan den Borgem. Joachim Ubbena. 23. Juny.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Commisfie voor Francois de Verdugo, als Kon^ Maj. Stadhouder van Stad en Lande. i.July. Gecit. in aant.
Kka A&f



'&?6 REGISTER van
ASïe van handligting en gratie, door zyn Alteze aan den Borg. Derk SchafFer verleent. Ibidem.
Afte van den Breeden Raad in Groningen , daarop aan gemelden Borg. Derk SchafFer verleent. 17. July. By my in H. S. Specificatie der nootivendigheden in de fchants tot Oterdum, met de dispofkie van Graaf Willem Lodewyk. 19. July.
By Winfem. Chron. ƒ. 755.
1586.
Infiruét/e der middelen om Groningen tot reden te brengen, door Graaf Willem Lodewyk toegezonden aan den Graaf van Leicefler. 18. Febr. By Bor. Nederl. Oor/. I. 2.1. Memoriaal der ballingen aan den Graaf van Leicefter. 8. Juny.
In Chron. MS. Ab. Eppens. Placaat van den Graaf van Leicefter, op het afdoen der fauveguarde. &c. 5. July. By Swartjenb. 4. d. p. 630. Publicatie van Borg. en Raad op het verdeden der nobelen, voor de afzetting by den Rentmeefterder koopfchatten ontfangen; als mede om voortaan het fcoopfchat binnen twaalf weken na gehoudenkeerskoop te betaalen. n. Sept. Gecit. in aant. Adidem, verbiedende het arrefieeren van brieven in de Stads fchryfkamer, onder den Secretaris aldaar. 12. Sept. Ibidem.
Koopbrief van vier jukken lands te Maarflac, en 't Redgerregt van half Menfingeweer en Maarflac, Pbergum, en lutke Saaxum.
In de Stads Arch. E. 2. 7. Brief,



CHARTERS enz. 277
Brief, waarby de Koning van Spanjen aan den Magjltraat van Groningen vereert, of toeftaat het Augustiner klooster, tot onderhoud der latynfche fchöolen van S. Meerten. Ibidem I. 2. 1.
Verzegeling, waarby Borg. en Raad die van Winfchooten toeftaan een watering van vier voeten in de Renfel, dog dat de flooden by de Pekela zullen toegedamt worden, der Pekelwal gelyk, by verlies "d.ej voorz. waterlosling. ai. Ocl. Ibidem F. 3. 8.
1587.
Request van de huisvrouw van Abel Eppens aan 'de Heeren Hooftmannen. 5. Jan. Li Chron. MS. Ab. Eppens. Publicatie der Pleeren PJoofmannen, hoedaanigv de ichattingen in de Ommelanden door de eigenaars en meijers zullen gedraagen worden. 16. jan. Ibidem.
Ordre van Borg. en Raad, hoe veel voor he,t groote Stads zegel, en hoe veel voor het fecreet zegel moet betaalt worden. 7. Marl. Gecit. in aant. Brief, gefchreven op naam van den Raad der Stad Utrecht, aan die van Friesland, Overysfel,, en de Friesfche Ommelanden. 23. May. By Bor l. c. I. 22. Request van de huisvrouw van Abel Eppens aan de Heeren Hooftmannen. 27. Juny. In Chron. MS. Ab. Eppens. Particuliere brief over de circumftantien dier ty-' den. 29. Juny. Ibidem.
K k ^ Re;



278 REGISTER van
Remonftrantie en protest van de Stad, tegens een geinftitueerd beklag over een fententie Van Borg. en Raad by Lieut. en Hooftmannen. in Aug. Gecit. in aant. Ordonnantie om de kalkmaaten alle halve jaaren op nieuws te yken. 30. Oct. Ibidem.
Placaat des Konings op het ftuk van renten. 31. Oct.
In het 2de placaatb. van Vlaand. p. 427. Misfive van den Koning van Spanjen aan de Regeering alhier, om inrevvilligen een Seminarium en Jefuiten collegie. 7. Dec. Gecit. in aant. Koopbrief van een erf, huis, en fchuir op Holtszuider wal.
In de Stads Arch. F. 1.5.
1580.
Ordonnantie, dat lant en huishuur, als ook dienstbodenloon, naast rentebrieven praefercntie zullen genieten. 15. Febr. Gecit. in aant. Adidem, dat Heeren breuke gaat voor fchulde daarna aangelegd, maar niet voor fchulde ouder fils de Heeren breuk. 2. Juny. Ibidem.
Ordre op de ingezetenen van Noortbroek om tot de reparatie der kerk aldaar niet te yéikoopen eenige kerkenlanden, maar die onkosten te verdeden óver alle de landen, ónder de klokkeflag van Noortbroek. 11. Juny. By my in II. S. Request van de huisvrouw van Abel Eppens aan de Heeren Hooftmannen. 24. Juny.
fa Chron. MS. AL\ Eppens. Oc-



CHARTERS enz. 279'
Octroy of het placet van den Koning wegens het Jefuiten Collegie alhier. 20. Aug. Gecit. in aant. Ordonnantie opdekeerskoopskosten, en vacatiën. 18. 08.
Ibidem.
Ordonnantie der Stad Leeuwaarden tegens het ontvangen der Groninger fcheiskens. 4. Nov.
By Swartfenb. 4. d.p. 718. Koopbrief van twee gras land tot Winfura, itf vrouw Remkes heerd.
In de Stads Arch. E. 2. 3. Adidem van negen gras aldaar.
Ibidem E. 2. 9. Adidem van de helft van Uiterboereni
Ibidem F. 3. 9. Het Dykregt van Ooslrer Wytwert.
Ter Secretarie der 3 Delfz.
1589.
Placaat, waarby geftatneert word, dat het bloedgeld behoort aan de erfgenaamen, en niet aan de creditoren. 31. Jan. Gecit. in aant. Pagtbriefvan Sickinghe-wal, verpagt aan het Convent van Esfcn. 20. Febr.
In de Stads Arch. F. 1. 6. Ordonnantie op de breette en hoogte der loivenJ 20. April.
Gecit. in aant. Placaat des Konings op doodflagen, en remisfien &c. 22. Juny.
In het 2de Placaatb. van Vlaand. p. 169. Publicatie, dat een ieder vermids de groote hitte
ge?



t8o REGISTER van
gehouden zal zyn een vat met water voor de deur te zetten. 25. July. Gecit. in aant. Accoord tusfchen Graaf Willem Lodewyk van Nasfau, en den Overften Allart Clant. 30. Aug. By Bor l. 26. f. 57 verfo.
1590.
_ Placaat, verbiedende by lyfftraffe eenige brieven pit 's vyands land overtebrergen. 14. April. Gecit. in aant. Placaat des Konings op de zeevaart &c. 2. Aug.
In het 2de Placaatb. van Flaand. p. 346. Getuigenis wegens het zaajen van winterkooren. By de Heeren Driesfen in tl. S.
1591.
Acte van fauveguarde voor de dienstbodem van Rein: Fritema te Groningen. 12. jan. By Swartfenb. 4 d. p. 763. Misfive van den Gouverneur F. Verdugo aan den Hertog van Parma. 19. Juny. By Bor l. 28./. 31. Renovatie van het placaat, den 29 Juny 1570 gearrefteert, op het borgen by wyn en biertapperen. 22. Nov.
By my in H. S.
1592.
Publicatie, dat de ervenis van een verdorven kind vak op den vader, en niet op halfbroeder, of fuster. 27. April. Gecit. in aant. Adidem, dat dc gouden Rhynsgulden met 48 ft. brab. kan betaalt worden. 30. April.
Ibidem. Com-



CHARTERS en2, a8t'
Commisfie tot het doen van befteeding der aardwerken in de fchans Sokkamp. 13 July. By Swartfenb. I. d. p. 793. Placaat van Burg. en Raad tegen het nemen van fauvegarde van den vyand. 17. Aug.
Gecit. in Chron. MS. E. E. Phebens p. 3054 Brieven van Prins Maurits en de Generaale Staaten aan Groningen, met het antwoordt Gecit. ibid. p. 308. Keerskoopbrief van een huis aan de oostzyda in de fieereftraat, en uitgaande in Gelkingeftraat,. In de Stads Arch. F. 1. 7Order op de wyze van inneeming der reeken van de Pontkamer, en fesfie der Gecommitteer* den. 4. Dec.
By my in II. S.
Placaat van Burg. en Raad tegen het neemen van fauvegarde, en trekken naar den vyand &c. 20 Jan. Gecit. by Phebens l. c. p. 312. Order van Burg. en Raad aan het Schuitluiden gild, op het ftuk van prelfen. 8. Febr. In het gildeb. der fchuitluiden. Misfive van Robles aan Capitain Grootvelt. 13 Febr.
By Swartfenb. I. c. p. 812. Adidem van Boymer aan den Capit. Grootvelt te Groningen, 21. Febr. Ibidem p. 813. Misfive van Graaf Willem Lodewyk aan de Staten van Friesland, over de Bellingewolder-Schans, Winfchoten, etc. 24. April.
By Winfemius in Chron. f. 809. Misfive van Graaf Willem Lodewyk, tot opmaaking van de fchans op Delfzyl. 19. May. By Winfemius l. c. f. 810.
L1 Adi-



«82 REGISTER van
Adidem van den Hopman Cornput aan Graaf Willem Lodewyk, over de gelegenheid des krygs in deeze Provincie. 26. Aug* Ibidem f. 811. Adidem van den Graaf Willem Lodewyk aan de Staaten van Friesland, over de krygsoperatien in deeze Provincie. 24, 20. Sept. Ibidem f. 814. Refolutie om geene paspoorten te verleenen, ten einde uit Groningen te reizen, a. Nov. By Sxvartfenb. 4. d. p. 847. Refolutie van Friesland over de uitgeweekene Edellieden uit de Ommelanden. 17. Nov. Ibidem p. 849. InftruCtie voor S. van Hottinga etc.
Ibidem p. 850. Aankoopsbrief van eenige Stads gronden in de Steentilftraat, voorheen 361531 aan Claas SchafFer verzet.
In de Stads Arch. E. 1. ar. Verzegeling van 47 roeden lands, van Johan Waardmg, buiten de A-poort. Ibidem 1. 1. 3.
1594-
Inflruclie voor des Raads - deurwaarders. 14. May.
Gecit. in aant. Misfive van Graaf Willem Lodewyk aan de Staaten van Friesland, over de belegering van Groningen. 14. May.
By IVinfemius l. r. f. 816. Inftrucrie voor de Frieffche Commiffariffen tot de reparatie der Bellingewolder, en Bourtanger fchanffen. 1. Juny. Ibidem f. 821.
Mis-



CHARTERS enz. 283
Misfive van Prins Maurits van Naflau aan den Magiitraat van Groningen. 15. Juny. By Bor L. 31. f. 26. Tractaat tuflchen Prins Maurits, den Raad van Staat, en die van Groningen. 22. July. In de Stads Arch. B. 1. 8. By Bor l. c. f. 43; Winfemius f. 817; en afzonderlyk gedrukt. Accoord tuflchen Prins Maurits, en den Overften Lauckema met het verder guarnifoen in Groningen. 22. July.
By Bor l. c. f. 44; Winfemius f. S19.
^•^•4'^•^•^•^•^••^
Lyst van Stukken, welker juifle jaartekening niet zeker kan opgegeeven zuorden.
De algemeene Frieflche wetten. (Deeze bevatten in zig DE ZEVENTIEN RESTEN, DE VIERENTWINTIG LANDREGTEN, DE KEUREN, EN OVERKEUREN, enz.') _
Deeze zyn gedrukt voorhanden in het oud Friesch, en oud plat Duitsch, en zommige ftukken in het Latyn; als by
Schotanus befchrijv. van Friesland \ by van Wicht aant. op het Oost Friesch Landregt; in de AnaleBa van 't Oron. genood/bh. P. E. I. P; en onlangs uitgegeven te Campen by Chalmot, onder den titel van OUDE FRIESCHE WETTEN; en ongedrukt in verfcheide MSS. Landregt van Fivelgo, onder den titel PRIMUM PLEBISC1TUM IN F1VELGONIA. (in 't Latyn, en oud Duitsch.')
By de Heeren Driesfen, en my in H. S.
L 1 2 Land-



284 REGISTER van
Landregt van Vredewold, met het opfchrift • JJtt is dat Landregt der Elemetha Fredezvolt heb-
■Öy de Zfew; Driesfen in H. S Landregt van Hummerke, onder dén titel: Haeo fint fauna terre Humcrkc, que Jiatuta umverJitas voluit:
Jy de Sociëteit P. E. I P. in ff. S.
v^fcrLangevvo,t'de * ** ■•***
Landregt, oncfer den titel: hier begint allerkys firffernffc des landes na Honfynge ende FfiwelyZ lande zvilkocr; (i„ 'toud Duitsch.)
By de Heeren Driesfen, en my in H. S. Ulden-amptes, en Reiderlandes "landrecht. Ibidem.
Overregt van Hunfinge lande. Ibidem.
Wilkoren der Vrefen van Fyvelingh landen.
By de Heeren Driesfen in II. S. Keuren van Hunfingo en Fivelingo, met het op7 7 "rr/int die ^Uithoren und domen zvyfere luyden Hunfmge und Fyvelinge landen, und alte Ommelanden in den vredevall dat fint lande die onder den vrede vallet, dejfe inthonemene und uyt to gevcne.,, Ibidem.
Kem-en vanFiyelingo, en het Old-ampr, met het
«p; Y'S S ?ö!Lfem töa mttm Qn& töa bumari toifaa «uta fpwolje fonblf en&t albeomp^ fef mentra toafomon* iwnp/ rftiffe in to mm and ut to refiaat. '*
De



CHARTERS enz. 285
De rechten en wilkoren, de daar vallen tuflchen Henfynghe end Fywlingh lande van erffenifle; of volgens Halfema, onder den titel van „VVoe alle arffniflè fullen vallen in Hunfynge en Fywelyngelauden.
Ibidem.
Iufta expoftulatio Epponis Gockingii, Domini et Capitanei in Brucka, adverfus urbem Groningam. By my in H. S. Stukken aangaande de vrye vaart in OostFriesland, tuflchen Focko Ukens, en Albert van Beyeren, Graavs van Holland. In de Stads Arch. Qj 1. 15. Verzoek van den Kelner te Ellen over den weg tuflchen Haren en Groningen. Ibidem A. 3. 7. Verdrag tuflchen Bremen en ter Schelling.
Ibidem Q. 3. 23. Concept, en verdrag tuflchen Hamburg, en Graaf Ulrik, over het flot, en de ftad Emden. Ibidem K. r. 9. Hamburger overdragt van het flot in Emden, en Lieroorc, aan Ocko toe Norden. (denkelyk Ulrich van Gr eet zyl.) Ibidem K. i. xi. Biflchops verzoek om door het Selwerder hof geen ftraat, en waterloozing te maaken. Ibidem LM. 1. 1. Concept des verbonds tuflchen Dokkum, Don* gera-deel, Ferwer-deel, en Groningen. Ibidem O. 3. 29. Geconcipieerde order op het munten, tuflchen Deventer, Campen, en Groningen. Ibidem D. 1. 8.
L 1 3 Ont-



a86 R E G I S T E R van
, Ontwerp van het verdrag met den Biflchop van Monitor, om eenen weg over het Pekeldermo.r te maaken.
Ibidem M. 3. 6.
Specificatie der geledene fchaade door Hero van Doorn um.
Ibidem O. 3. 25. KJagten van die van Sneek over de Groningers.
Ibidem O. 3. 41. & Particuliere zoenen tuflchen Groningen, en zommige Fneflche Edelen. b ' Ibidem O. 3. 51—54. Misfive van Weflergo aan Groningen en Ooftergo, met een volmagt. Ibidem O. 3. 43. KJagten van die van Franeker over de Groningers.
Ibidem O. 3. 42. Request van de voerlieden van Annen, Eext, Gieten, tegen de Stad Groningen, over het herfstvoeren.
Ibidem C. 1. 19. Rcnverfaal wegens den rentebrief des Graven van Oost-Friesland, groot 12000 Ryksd. Ibidem H. 1. 5. Accoord met den Hertog van Gelder, waarby hem befprooken word duizend guld. 'sjaars, voor de befcherming van Stad en Lande.
Ibidem A. 2. 5. ■ Ordonnantie op het falaris der deurwaarders in zeker exploict.
Ibidem A. 2. 17. Eed van den Secretaris der Hoofdmannen Kamer aan Karei van Gelder.
By de Heeren Driesfen in H. S.
Adi-



CHARTERS enz. 287
Adidem van de dienaars.
Ibidem.
Eed van de Hoofdmannen aan Keizer Karei. Ibidem.
Suppücatie van de Stad Groningen aan Keizer Karei den V- om de voorbyvaart voor Emdem In de Stads Arch. Qj 1. 13. Vidimus van 's Keizers placaat van 1550 tegen Emden.
Ibidem Qj l. 14. Oclroy van de Kremer, en fcheerdergilden, over den voo"rkoop van zyde waaren, en ltoffeering. Ibidem N. 1.1. Concept van een Stadsboek, verdeelt in zeven boeken.
By de Heeren Driesfen in copia auth. Concept van een Ommelander landregt.
Ibidem.
Inllructie voor de Hoofdmannen Kamer onder den titel „ der Hoefmannen rechten tot oeren officium yn den lande van Ko. Maj. Ibidem.
Brief, waarby het Convent te Scharnier, om de ongemakken en periculen des oorlogs, etc. zig cedeert, en overgeeft aan het gellagt der Heeren Clant, als fuccelfeuren van Heer Johan Rengers, Ridder, fundateur en patroon van gemeld Convent. By my in H. S.
Mislives aan de Heeren van Ewfum, over den verwarden, en bedroefden, toeftand van het Klooster Wytwert, in deeze oorlogstyden. Ibidem.
Lyst



üS8 REGISTER vai*
Lyst van Stukken, na dat reeds let voorgaand regifter afgedrukt was, ter band gekoomen.
806.
Dispofitio Imperatoris Caroli Magni, Frifiara adjudicans Ludovico.
By Du Mont Corps dipl. torn. lp. 4; Lunig Reichs Arch. t. $.p. 2.
1233-
Taxt op den Sturtol op de Wefer: zynde die van Appingadam vry.
Gecit. in das grundl. herigt uber die Stadt Bremen. fol. Eee.
1235.
< Diploma Ottonis, Epifcopi Trajectenfis: in quo inter teftes Ecbertus de Groningbe.
By Lunig Spie. Eccl. cont. I. p. 361. 1245.
Brief, beleden voor de Al dermans ac univerfttotem in Groninge, waarby Alfgerdis, en baare zoonen Occo en Gergardns, aai/het Convent van jefle verkopen de bona abedingonum voor 140a ponden, xviij. Cal. Decembr.
In originali, voorzien met het uithangend Stads zegel van de Walburgskerk.
1262.
Brief van degemeene boeren van Zuidlaren, waarby dezelve aan het Convent Adewerdt verkopen de goederen Gronesbeke en Prumefteke.
In een brief, door den Etftoel van Drenth gevidi-
meerl anno 1529.



CHARTERS enz.
1264.
Brief van dezelven, waarby zy aan dat Convent, verkopen agtentwintig vvjard .elen in Evtrdeswalda* Ibidem.
1276.
Compofitio E. praefecti, ac Aldermannornm in Groninge, et T. H. fcultet de Eiethe in controverfia, quam filii Domini Thezonis militis (videlicet lohannes mües, tlermannus, et Thezo) habebanc cum AbbatiiTa et conventu de Yefie, fuper decitnis de Glumme. 14 Cal. Decembr.
In een brief, door de Univerfiias Clericoriim
Drentie gevidimeert ad 1294.
ï20r.
Brief, waarby bet Convent te Rottum overdraag» aan het Convent Jefle eenige goederen in Kropswolde, met borgftelling voor de evictie; bezegelt door de gemelde Abtdy; door Adolfus, Domicellus de Groninge; en de Stad Groningen, in oÏÏava Petri et Pauli. In originali.
1294.
Brief, waarby de Univerfitas Drentbiae klaagt aan den Biffchop van Utrecht, dat de kinderen van Thefo het kloofter Jefle geweldig molest aandoen, over de tienden te Ghmme , tegen den brief van 1276, die hierby gevidimeert Wordt.
In originali, met het groot uithangend zegel van Drenth.
1300.
Bulla Papae Bonifacü VIII, ecclefiam in B^nm



REGISTER va»
rurfus adjudicantis roonaiterio de Thezinge is Kal. Nov. h ' 4
/« originali. Regider van het redgerregt van Warphum, en de Brede; circa feftum Pbilippi, et Jaeobi.
By de Heeren Driesfen in H. S.
1301.
Teftarhent van Deyco Duirdisma te Uithuizen. In originali.
Regifter van het redgerregt van Obergum, SaaJcum, Maarhuizen, cn half Menfingeweer. By de Heeren Driesfen in H. S.
Inltrumentum, in quo mentio Ludolfi de Groenenberg, Equitis, Pracfecti in Groningen.
Gecit. by Alting Not. Germ. Infer. part. 2. in ind. primo.
I323-
Conventio inter Thriante, Northlare , Haren, Elethe ex una; et Middelbord, Engberde, Broke, Crepswald, Berge ex altera parte; de novo aquaeductu in Skilga-Forwerk. In originali. Cautie door het Convent jefle, en bovengenoemde dorpen, gegeven over die nieuwe waterleiding. Adidem.
133^.
Brief van Agneta, Rigterfche der Stad Groningen, disponeercnde over kaare goederen, onder



CHARTERS enz. 29?
anderen van de derde part der geregtigheid in Groningen, op Valentini.
By den Heer Hooftm. Keifer in H. S; door Ïdfinga is deze brief gebragt op 1312.
1.337-
Giftbrief van Luidulph, cnape d'Elethe , van, goederen in villa Thillicke, aan hec Convent Jeffe. op IValburgis. In II. S.
Adidem van Rodulphus, filius Ecberti de Thiliicke, van goed in Thilli&ebeicb aan gemeld Con-. vent. op Ürbani Martiris. Adidem.
Adidem van Johannes, filius Afonis, van goed |n Westerhamrik, aan gemeld Convent, op Job. Bapt. Adidem.
1342-
Adidem van land in Broke, Adidem.
Ï343-
Adidem van Rudolph Buninc, van goed in Thiï* lachte aan gemeld Convent, op Jacob. apoft. beleden voor de Confules in Groningen. Adidem.
I347-
Brief aan den Plebaan in Midleltum, en den Abr, in Dockmahen, over de Hospitaalbroeders, op Motie affumpt. Adidem.
1353.
$rief, waarby het kloofter Wytwert verklaart Mm? «



«92 register van
te houden voor p-incipale coflatoren, fundtoren, «o patroonen de II eren Eheken in den Oen, ei Meyn.lt m den Ocrt, Hüvetiingen te Middeidura. In een vidimusbrief van J474.
£^™maa'ie 0VCr goeJe^n in Uithuizen, op Joh In H. S.
1366'.
Overdngt van H.lleke Eiflïnghe , van goed In Uilghete aan H yco Emetinck, op Martini, beleden voor de Confules in Groninge. Adident.
13/o.
Adidem van het goed Reyndismadele by Medum door Ewa en Hydda Ondgirsma aan Ultardiu I hyadeka. poft Letare. Adidem.
137^
Giftbrief van eenig goed te Uithuizen door Te. teka, vrouw van Almaru.s, beleden voor den Cureer van Uithuizen, en Eppo Menkema, gerentetn (onjulatum ibidem, in fefto omnium fanctorum. Adidem.
'377-
Koopbrief yan eenig goed aldaar, door Dofeko Tadema aan Hiddo Üuirdisma. op Gregor. -bat Adidem. t r'
Nog een diergelyk aan denzei ven. op Panorciï mwtirrs. r
Adidem.
t|8«



CHARTERS enz. 293
1380.
Adidem tuflchen Tadeke Hiddama, en Ulferdus
Tyudekama. op Walfridi. Adidem.
Verbond tuflchen de agt Zylvesten, en Reinolt Hughinc, borgtr in Groningen, waarby de laatfte belooft de anderen met gewapende mannen by te Haan, tegen derzelver vyanden. dingsd. na facram. In originali, met het zegel der agt Zylvesten.
1385.
Koopbrief van land te Uithuizen, tuflchen Sjjbbo Svckama, en Rembold Renukema. op hemelv. 'In H. S.
1387.
Adidem tufllhen Aylwardus Onnema, Cap;talis in Sandweer, en Tadeke Hiddama van Uihufen, van land in Uthuferhamrik. op Agathe. Adidem.
Adidem tuflchen Hajo R-^neri in Uthufèn, en Aylwardus Oinema , Capitalis in Sandweer, van land aldaar, op purific. bezegelt met het zegel van Hunfi'igo oofljrambacht. In originali.
I39r-
Brief, waarby onderfcheidene pagtgronden overgedragen worden aan het kerfpel Kmpswolde, op Andreas, bezegelt door Jongvrouw IDA van Selwert, en Hendrik van Selwert, haar zoon; Godeken v-m den Hove, &c. Adidem.
1393-
Bevestiging der gifte van eenige goederen, aan Mm 3 de



m REGISTER va«
de kerk van Rottum, door de gezamentlyke Rigters van Hunfingo. op Simon.
In originali, met bet uithangend zegel van
Hunfingo.
Orodragc van het Mantings goed, 0p Remigius, In II. iit.
1396.
Adidem. van eenige tienden in DiJght, aan het Convent Efl'cn. zat. na Pinxt. Adidem,
Verdrag over het Hyddama goed te Uthuizen. met de Kerk aldaar, op Medardi. Adidem.
Schuldbrief van Titardus Hunkarna. op Matthias,. Adidem.
1399.
Overdragt van land door het Convent van Wer-, phum aan Tadeke Hiddama in Uthulen. op Martini. Adidem.
Adidem van een huis in Frcderyks - ham by Uithuizen.
Adidem.
Pagtbrief van het Mantinge goed,onder het Con^. vent Ellen, r.a paafch. Adidem.
1403.-
Bulla Papae Bonifacii JX, data Commendatori et fratriöu* domus Hofpitalis in Wytvvertli, confijrmansomnia privilegia, autea eis conccila. 2 Non. Maj.
In originali.
1405.
Vidimus van Borg. en Raad in Groningen van
eene



CHARTËRS enz. 293'
eene bulle, gegeven door Paus Gregorins den IX, aan bet Hofpitaalhuis te Wytwerth. op Laurenüi. Adidem.
1408.
Bulle van Paus Gregorius den XII, over de Benediktiner kloosteren in Friesland, en deeze Provintie. By T. de Niem in labyrintho; Qudbed. van Gron. p. 176. Agt Koopbrieven van land te Uithuizen, en Sandeweer, f1406—1460). In H. S.
1409.
Bulla Fratris Wicboldi, Epilc. Pharenf. in qua vifitantibus capellam in Crepiswalda quadraginta dies indulgentiarum conceduntur. In originali.
1412.
Gift, en concellïe van zeeker geld, of rente, ter bekooming van oly voor het Convent Feldvvirth, by Appinaadam. op Pontiaan.
By den Heer Hooftman Keifer in II. S.
1415.
Brief van den Abt van Menterna, Bartold Buninck Cureet van ü. Meerten in Groningen , van het Convent Eifen, en den Cureet van Cropswolde, over de opkomften van de capelle aldaar. In een vidimus van 1430.
1418.
Verzegelde kwytlchelding van Abel Tamminga*
Hovetlinck, aan het Convent , wegens er*
reezene tweerlrngt. in originali.
X428.



&$6 REGISTER vak
1428
Teftamentaire gifte van Johan van Hervorde, ert vrouw, aan de Meeftériche en zufteren van vroa lUenolda Convent in Groningen, van 29 guldens rente, um daarvan aan tien kloofters, iel bekuolïung van oly, uitdeeling re doen.
By dun Heer Hooftman Keifer in ff. S.
Concluli tfinalis ludicum parochiarum minoris Menternae, Oterdum, Woldmonnathorp, et Borgisloe, de quidam parte aggerum de novo erigendorum; in e. monafteria de Menterna, er Werphum. feria proxima poji fe/lum Laurencd martiris. In originali.
1430.
Vidimus van Gerardus Hoogftraten des brieft, anno 1415. afgegeven, over de opkomften van da capelle te Cropsvvolde, 26. Sept. Aaidem.
Brief over de voorwaarden der aanneming van een conventuaal in het kloofter Wytwerth. op Gr& gorius.
In tl. S.
Verkoop van land, dnorHïddeEwisma (Ewfum) Hovetlms in Middeiftum. na Margarethe. Adidem
Zeventien koop, en wiflelbiieven van land, 1409—1431. Adidem.
H33-
Koopbrief vin een huis in de Keerlsxveg te Gr» pingen.
By de Heeren Driesfen.
Sea-



ÖHARTËRS én*. &tf
Sententie van Borg. en Raad, Hooftmans, HoVelingen en Regteren der Ommelanden, in de mee' tic landes warve, over den Godlinzer uiterdyk. vj> Job. Bapt. Ibidem.
1437-
Verklaaring van den Cureet te Cropswolde, over bet geen hy jaarlyks trekt van her Convent Eden. 2 Oei. ten overftaan van Johannes ten Hove, ScuU teti territorii Zelewerth. In originali. Koopbrief van land in Helpman, beleden voor J-.han ten Hove, Ampünan des gerigts van Selwert. na Ligtmis. Ibidem.
Voorwaarden der aanneeming eener conventuale in Ellen. Ibidem.
1440.
Brief, waarby verfcheide Abten, (te weeten Rudolphus ad S. Bernardum in Adewerth, Hiyo ad S. Benedictum in Silo, en Johannes in Menterna) vidimeeren de bul van Paus Bonifacius (1403) gegeven aan de Hofpitaalbroeders in Wytwert. zt
In H. S.
Overdragt van land in Colham, door den Abt in Bure aan de Abtdifle, Prior, en Convent van Eflen, beleden voor den Notaris Gifeb. Viffcher Van Ummen. Ibidem.
1445'
Bulla Papae Éugenii IV. data Johanni Vredebold, Prepofito in Emeda, contra moleftias, c{ af-.
N n fMas



<#8 REGISTER van
fhctas ab Epifcopis, Perfonis, et alii.s, qui partes Concilii Balilienfis fequebantur. xi Cal. Jul.
By den lieer Hoofi man Keifer in originali. Miilive van Appingadam aan Groningen, veizoekende vrygeleide voor tien buirmans ren Damme, by de Hooftlicden gedagvaart. na S. Jacub. Ibidem in H. S. Koopbrief van Helprich vSickirg te Anlo van land, aan de Minifterfche en gemeene zusreren van den Olden Convent in Groningen , bezegelt door den Kerkheer van Anlo. op Bonif. In H S.
Twee, en twintig koop, en wifTelbrieven vaa land, C1431—X445). In H. S.
1450.
Overdragt van land te Saaxum, bezegelt door Hoitatus, Hovetprieftcr van Menlinghalve. op pinster avond.
In originali.
Uitfpraak tulfchen het kloofter Feldwirth , en
Godlinfe, over den uiterdyk aldaar, dingsd. napaascb. By de Heeren Keifer, en Drieffen.
1453-
Koopbrief van roggeland te Eext in Drenth, gezegeld door Johan Potter, Raedtman in Groningen. In H. S.
-454-
Voorwaarden der aanneeming van een conven* tuaal in Geertruids gasthuis te Groningen, doyr
de



CHARTERS enz; 299
de verwaerers en voogden van gemeld gasthuis, op Remigius. Adidem.
1456.
Vidimus des briefs, anno 1449 gemaakt tuflchen de drie Zylveften der Delfzylen, en de keripden Middèlbert, en Engelbert, over het zylfchot der laatstgemelden. In originali.
H57-
Uitfpraak tulfchen het kloofler Feldwirth, en Godlinfe, over den uiterdyk aldaar, op Petri en Pauli. By de Heeren Drieffen in H. S. Verdrag tuflchen de Munllerlche en Jeverlaften, en den Abt van Selwert, en conf. over eene afwatering tuflchen* hunne goederen, in Groningen gelegen, op Martini.
Ibidem, in een vidimus van 1600. Overdrait v in land te Noordlaren, gezegeld door Juhin van B^rfen, Raedtman in Groningen. In PI. S.
1458.
Brief van den Biffchop van Munfter, en het Domkapittel, verkoopende een jaarlykze rente van 14 mark tfeld, in de Curte te Baflo, aan Bernardus Mersmm, priefLr van Steinvord.
Gevidimeerd in een brief van X459.
H59.
Brief, waarby de executeurs van het teflament van Bern, Mersman gemelde rente in de curr,e van Baflo overdragen aan het nonnenkloofter van Augultiuus, her Schelen Convent, te Keulen. 5 Juny. ' In originali.
Nn a 1400».



Soo RE GIS TER van
1460.
Brief over de vrye uitvaart der goederen van. het kloolter Effen, te Colham, door de floot uit Vojfeshol, flrekkende door Colham tot aan de AE. dond. voor Margar. In ff. S.
1463.
Uitfpraak van Unico Ripperda, en Johan Ren*, gers, over den Godlinzer uiterdyk. na S. Jan.
By de Heeren Ktifer, en Driejjen in ff. S. Overdragt van veen te Wolfsbergen aan Abel Onfta, Hovetling in Sauwert, beleden voor Ütto ter Hanzow, Burgemr. van Groningen. In H.
1464.
Overdragt der nonnen van Auguflinus te Keulen, her Schelen Convent, van de jaarlykze rente in de curte van Bifloo, aan den Abt, en het Con? vent in Siloë. na Marcus.
In originali.
1466.
Verzegeld certificaat van Boc-lke, als een rekenman, en Sypo to Berom, omtrent den wynkoop cemger landeryen aldaar, op Midvastcn.
By de Heeren Keifer, en Driejjen, in H.S.
1468.
Litterae Henrici, Epifcopi Monafler. in fpiritualibus terrae Frifiae Vicarii Generalis, Commenda» \qï\ er domui in Wytwert. op Joh. Bapt.
In originali.



t HARTERS enz. 3or
H73-
Lantwiffel te LutkeSaxum, beleden voor den Perfoon en Cureet van Baflo. /« H. S.
Uitfpraak van Unico Ripperda, en Johan Rengers ten Pofl, als zegslieden, tuflchen het Convent Feldwirth, en Willem Clant, over den uiterdyk te Bierum. op Falen tini.
By de Heeren Drieffen in H. S.
1474.
Conventie tuflchen het Convent Feldwirth, en de Heeren Clant en Alberda, over den uiterdyk te Godlinze, voor reminifc. Ibidem.
Brief van de Abtdy Corvey over de beleening van Weflerwolde aan Heer Addinga, dat het zelve niet moge (trekken ter praejudice van den Biflchop van Munfter. na vinc. Petri.
In een originele vidimus van 1647, by den Heer W. Cremers. Vidimus des briefs van 1353, waarby de Heeren Elteken in den üert, en Meynolt in den Oert, eikend worden voor fundatoren en patronen van Wytwert.
In originali.
1478,
Bulla indulgenthrum , civibus quibusdam Groninganis concefla, per Lucam, Epifeop. Sibenicen. ex auctoritate Papae Referendarium, et Nuncium, cum poteftate Legaii de latere deftinati, nee non jndulgentiarum anni Iubiler1 executorem unicum. 27 july. cum formula ablblutionis.
Jü originali, by den Heer Prof. Lubbers.
Nd 3 i48q.



Soa REGISTER van 1480.
Teftament, waarby aan de kerk te Oldehov© eenige inkomften gemaakt worden, voor Fahntin.
By den Heer Hooftman Keifer in H S. _ Decifio Johmnis Priggenhagen, Deomi S. Martini m Bramefche, inter Abbatem et Conventum S. Iuham in Rotthum, et Onnonem Ewisma (Ewfum') Militem, de dqnatione, incorporatione, et unione pra-pomtirae in Usquart, monaflerio in Rotihum. 27 08.
dn originali.
X48r.
Brief van den Deken van Drenth, over eenige. goederen van het Convent Effen.
Adidem, met bet zegel van bet decanaat.
1482.
Aanneeming van het Convent Feldwirth, om eenige dyken te maaken.
By de Heeren Drieffen in H. S.
Uitfpraak tulfchen het Convent Effen, en de buiren van ILren, over het dragen van het heilige Sacrament over de Efferkamp. In H. S.
Litterae Fratris Iohannis, Abbatis Ciflercienf. daïae Priori monalteni beate Marie in Zibekeloe, de regimme monafterii in Yeffe. 10 Juny. In originali. Verzegeld certificaar van Luduwynus, Cureet to Godlinfe, dat onderfcheide perfounen, voor hem gecompareert, en tot dat eind door een Hooftmans mandaat in de kerk van Godlinfe verdagvaart, onder.



CHARTERS ENZ. 303
der eede hadden verklaard, dat allynghe Godlinfes ut er dyk valt toe Godlinfe toe rechte, na Pontiaan.
By de Heeren Keifer, en Drieffen in H. S. 1484.
Uitfpraak tuflchen het Convent Effen , en de buiren van Haren, over de afwatering door de Eslervval.
In H. S.
1485.
Afkoop van den Abt, en het Convent Feldwirth, over de nalatenfchap van eene geprofeffede raonne aldaar.
By de Heeren Driesfen in H. S.
Litterae Henrici, Epifcopi monaflerienfis, et Ecclefiae Bremenfis Admimflratoris, datae Abbati et Conventui in Thefingen , alias germania, ordinis Benedicti, partium Frifie, approbantis incorporationem, et tranflationem monafterii de Buris, in monaflerium de Thefinge. r5 Julii. In originali.
1489.
Uitfpraak over de aanneeming van Hidda in het Con vent Feldwirth, en over de goederen, door haar daar in te brengen, na uitkeering derzelver zy ewelyk en erflyk van vaders, moeders, broderen, en fuft er en erfnijfen zal afgewyzet worden, op Agnete.
By de Heeren Driesfen in H. S.
1491.
Uitfpraak van den Ridder Johan Rengers, Haj'o Ripperda, Rolof Mepfche, en Ufke ten Damme,
vol?



go4 REGISTER van
volmagtigd van Germet Allema, als Dykgraveri$ gezet van Stad en Lande, tuflchen den Abt van Feldwirth , en de dykrigters van Godlinle. dond. na Jacobi. Ibidem.
1493-
Verdrag tuflchen den Commandeur te Warfum, en de kerfpdluiden aldaar, over de overfcheenng des uiterdyks. op Pancratii.
In H. S.
1499.
Verzegeling, by welke 'het Convent Wytwert overdraagt aan de Heeren van Ewfum, om bc-wezene weldaaden, alle de geregtigheden in Usquert. zond. na Laurent. In originali.
1500.
Koopbrief, ten behoeve van het kloofter Feldwirth, van land en uiterdyk te Bierura, niet bovenwater, en onderwater; bezegelt door Udo ter Coldenburg, Drost tot Emden, en Overfle Capitain ten Damme , van wegen den Hooggebooren Vorsten Prince, Heer Albrecht, Hertog vanSax.-n; en den Doorlugtigen Heere, Heer Edzard, Grave van Oostfriesland, na Mar gr.
By de Heeren Kei/er, en Driejjen in II. S.
1502.
Diergelyke brief over den dyksvoet,en uiterdyk, bezegelt door denzelven. Ibidem.
1506.
, Sententie van Johannes Huisman, Landrigter van
Graaf



CHARTERS &vg. *9§
Graaf Edzard, tulfchen het Convent Wytwert, en Gornelius to Nyenhuis. op S. Meerten. In originali.
1507.
Uitfpraak van Graaf Edzard, Stadhouder, als 'gekoren Overman, beneffcns gevolmagtigde Raaden, en des Hofgerigts byzitteren; waarby het Convent Feldwirth toeaekent word al de uiterdyk, en dyksvoet te Bierum, 'rriyi allen ioebehoer, heerhcheit% eigendom, anwafjynghe und verbeterynghe , boven en beneden water went in de zee. Dond na Dion, By de Heeren Kei/er, en Driejjen in H. S.
1510.
Uitfpraak van Rodolphus Poppinck, Cureet en Commiifanus ten Damme, en Eggert Ripperdaj Hovetling en Redger te VVytwert, als gekoren zegslieden, omtrent den Bierumer uiterdyk. maand, na Oculi.
Ibidem.
Conventie tuifchen de buiren van Zyldyk op dett Zande, en het Convent Feldwirth, of Oldenkloos* ter by den Dam , als ook Wittewierum, omtrent derzelver dyken; behelzende eene volleedige repartitie, en dykrolle. op Mauritii. Ibidem.
Uitfpraak van Boele Ripperda, Proost en Ho* vetling te Farmfum, en Redger ten Damme; SnelJeger Houwerda, Drost van Oterdum; en EverC Horenken, Kafteleyn; gefchikkeden der dyken we* gens Edzard, Graaf van Oostfriesland en der Omroelanden, tulfchen Eggerik Ripperda, en het Convent Feldwirth; waarby aan dat convent worden O 0 toe*



go6 REGISTER van
toegekent agt roeden dyks in Holwierda, myt allé den anworp, boven en onderwater, went in'tbeff. Ibidem.
1518.
Overdragt van de menne meeners van TvvxeLm van land in Olinger hamrik, aan de voogden tn voorftanders der huiszittende armen in Appingadam.
Onder de brieven van Ant. Gastb. in Appingadam.
I5zi.
Epiftola Erasmi ad Gulielmum Frederici. prid. Cal. maj.
In Erasmi epift. no. 571; Gerdes H. E. R. torn. 3.
1522.
Verzegelde ftokleggingsbrief, door het kerfpel Borch in Drenth, waarby aan den Abt, en het Convent Feldwirth, worden opgedragen 45 mudde rogge, erfelyke rente; met vryheid aan den Abt, om die uit der gemeene kerfpelluiden goederen intevorderen, daarvoor derzelver perlbonen of goederen, binnen, of buiten Groningen, te arrefteeren, ook dezelve met beide regten, geeftelyk of weereldlyk, intemaanen. op Bartbolom.
By de Heeren Kei/er, en Driejjen in H. S.
I523-
Difputatio, habita Groningae in aedibus Praedicatorum, inter Dominicanos atque Sacerdotes Ecclefiae Martini, de poteftate Papae monarrhica.
Gedrukt te Gron. 1614. in 8V0; en by Gerdes
H. E. R. torn. 3.
1526.



CHARTERS enz. 3^7
1526.
Acte van citatie op getuigen, om te compareren voor Luppo Diurcken en Tjapko Popen, Rlchteren in de Beerta. Saturd. voor Letare.
Gecit. in een piëce, genaamt Oldampfter Jurisdictie &c.
Verzegeling, raakende het privilegie der knokenhouwer gilde te Groningen.
Gecit. in een rejbi. van den 25 April 1657.
Vidimus van den Etfbel in Drenth, van een brief van 1262, waarby die van Zuidlaaren verkopen aan de Abtdy van Aduard het goed Gronesbeke en Prumefleke; als mede van een brief van 1264, waarby die van Zuidlaren verkopen 28 waardeelen in Everdeswajda aan gemelde Abtdy. In originali.
Sententie van gemelden Edloel, waarby, conform die brieven, de klooflermeyers van Aduard in Zuidlaren vry verklaard worden van fchattingen, om reden daarin gemeld. 1 April. Adidem.
1534-
Uitfpraak van dedingsluiden in het verlchil, tusfchen het Convent Wytwert en den Hoofmeefler, over het Hofmeefterampt aldaar. In II. S.
Contracf, gefloten tuflchen de Stad Appingadam, en het Wold-Zylvest; zvoensd. na Viti.
By den Heer Hooftman Keifer in H. S.
O 0 3 Vej«



$08 REGISTER van
Verbond tuflchen den Koning van Frankryk, era Karei van Gelder, 14 Ocl.
Somm. by Pontan. H. G. L. xi. p. 775. Contract tuflchen Helium , en Schilwolda; eq Noortbroek, over de fcheiding, cn het regt der 3vvette daags na Job. Bapt.
By den Pleer Ontvang. Trip in H. S.
1535-
Nader accoord tuflchen dezelve dorpen, over he? Zvvetmaar. 2 May. Ibidem.
Het wegregt der kerfpelen Helium, Schil wolde, en Siddebuiren.
By den Heer Hooftm. Keifer. Verdrag van de kiuft, oostzyde van het Siddo buirfler kerkhof. Ibidem.
ï.545-
_ Placaat van Keizer Karei, op het ftuk der politie. 30 Jan.
De Water Utr. Placaatb. I. d p-7*/\.. Verdrag van het meene Redfchap to VVarffphnmer kerfpel en de Breda, over den mterdvk aldaar, In H. S.
154.6.
Verzegelde atteftatie der Grietlieden van Lange, wold, over dè rojinge der Nye - oerter Veenen, en de zwarte Ryt.
In een gedrukte pie'ce van den Hr. van Nyen*
noort.
Brief van Francifcus, Biflchop van Munfter, over f!e Augufliner kerk in Appingadam. Iv de Grcbycqn aldaar,
154*.



CHARTERS enz. 309 1547-
Overdragt van land buiten lioteringe poort, bezegelt door den verkoper.
By den BI eer IV. Cremers in originali.
1549-
Uitfpraak van dedingslieden tuflchen het Dorpflrer en Scharmer Zylvest, en eenige kerlpellieden te Engelbert. 18 Sept. In originali.
I55I-
Ordonnantie van Keizer Karei den V, op de goud, en zilver lineeden. 13 April.
De IVater Utr. Placaatb. I. d. p. 569.
1555-
Placaat tegen het vertier van vreemde bieren. Gecit. in aant.
1556.
Inltructie voor vier Stads meefter-Chirurgyns. Ibid.
1557-
Opdragt van land in Olinge, door Ubbo Ennens. van Twixlum, aan de voogden en voorftanders der huiszittende armen in Appingadam.
Onder de brieven van Antoni Gasthuis aldaar. Sententie van het VVinfumer Zylvest over de $naaking van de Zuid wende. 2r April.
By den Heer Hooftm. Keifer in H. S.
O 0 3 . 1558,



REGISTER van 1558.
Dykbrief van het kerfpel Oostwolde. 15 April>x By den Heer Omv. Trip in dl. S.
15.59-
Brieven, gefchreeven door de Gereformeerden ia Groningen aan die van Emden. 2 Mart.
Gecit. by Meinders O. K. G. torn. 1. p. 395. Placaat tegen de koopmanfchap buiten de pourten. 17 April.
Gecit. in aant. Adid.dat de biertappers, en mulders, van het bier en koren ceduls moeten halen van de cynskamer. 19 Sept. Ibidem.
1560.
Placaat tegen het bcfchadigen van boomen, tuinen, wallen, poorten dcc. i$ Januar. Ibidem.
Reglement op de prys der veen, en zwarte, turf.
zond. na Bartb. Ibidem.
156».
Public, van Lieut. en Hooftmannen, opzigtelyk het hernieuwen van de dyksrollen van Humfterland. 13 Maart.
By den Heer Hooftm. J\eifer.
15^3-
Dykbrief van het Oldampt, zynde een ampliatie van die van 1542.
Gecit. in den dykbrief van 1573.



'CHARTERS enz. 3ri
Uitfpraak van Lieut. en Hooftmannen, over het Opmaaken der Oxwerderzyl, en diep. 8 May. By den Heer Hooftm. Keifer in H. $.
1564.
Brief van Gife Weftervvold, Adminiitrator des Convents Uartha.
Onder de Archiv. le Appingadam. Brand - order, ar jan. Gecit. in aant.
Placaat tegen den uitvoer van koren, met de commisfie voor den opzigter. 4 Nov. Ibidem.
1566.
Placaat tegen particuliere Joteryen. 30 Mart.
Ibidem.
Adidem tegen bedelaars &c. 23 Juny. Ibidem.
Regiem, op de Stads wagters. Ibid.
1567.
Explicatie der uitfpraak over de Oxwerzyl, 28 Febr.
By den Heer Hooftman Keifer in H. S. Order op de prys van het runtvlees, boter, vis «te. 28 April.
Gecit. in aant. Uitfchryving van een biddag. 30 Dec. Ibidem.
1568.
Order om hier en te lande alles te repareeren;
wac



8T2 REGISTER van
■wat door de beeldflorming in de kerken is gebroken, ij Mart. Ibidem.
1569.
Order op de Oldafflpfters, om de zerovers van de dyken te weeren. 8 Ocl. Ibidem.
Paufelyke beveiliging der vernietiging van het Winfumer Convent.
Gecit. in de Oudb. van Gron. p. 61.
1570.
Credentialen voor den Abt van Mariemont, als algemeenen bezoeker der Conventen van Bernardi Gecit. in de Kerk. Oudb. p. 312. Adres van het Oldampt aan den Stadhouder,verklarende zig niet te zullen verzetten tegens zyne Genade, xr Juny.
By den Hr. Hooftm. Keifer.
Dykbrief der kerfpelen Beerta, en Einfèrwoldi t May.
Bv den Heer Ontv. Trip in H. S. Oofterwarfs (entende, over den uiterdyk by de" •ude Warfumer zyl. 27 April.
By den Heer Hooftm. Keifer in H. S.
1572.
Brief van den H?rtog van A!bi aan den Lieut. Joh. de Mepfche, over de vprbanuiug van den Syndicus der Ommelanden. 12 Jan. By Nyenborg Gron. ilijior.
Man-



CHARTERS enz. Srs
Onderlinge willekeur, ofte accoord van het kerfpei Oostvvold over de dyken aldaar. 15 Febr. By den Heer Ontv. Trip in H. S. Misfive van Borg. en Raad in Groningen aan het Convent der gryze Munnikken over de dyken, 22 May; en Raads fèntentie daar over. 31 May. In het Stads Ordelboek 1565—1577. Sententie van Borg. en Raad, tuflchen Finferwold en de Beerta, over den dyk. 2 Juny. Ibidem.
Mandaat op de Oldamptflers om aan de veftingwerken van Delfzyl te komen graven , op bevel van Alba. 2 Juny. Gecit. in aant. Accoort tuflchen het Convent Effen, en de buireu van Haren, over de uitwaatering van de Effer nieuwe fchuiten floot, naar de noorderboem, 27 Juny. In originali. Mandaat van Borg. en Raad op die van Termun" ten, om de zeedyken te maaken. 8 Aug. Gecit. in aant. Adidem om de zuimagtige daarover te executee* ren. 8 Aug. Ibidem.
Adidem op de 01damptfters_, om hun koren naar de Stad te brengen. 28 Aug. Ibidem.
Adidem om geen koren uit het land te voeren. 4 Sept. Ibidem.
Adidem op den Amptman van het Kley-Oldampt om de zeedyken te maken. 25 Oct.
Ibidem.
ió73-
Brief van Borg. en Raad aan den Hertog van Pommeren. \%May. Stads ordelb. 1565—1577.
P p Her-



5i4 REGISTER van
Hernieuwde dykbrief (z. 15 April 155?,) van het kerfpel Oostwold, 6 July.
By den Heer Ontv. Trip in H. S. Explicatie des dykbriefs, tuflchen de kerfpelen Beerta, en Finferwold. 28 July. Ibidem.
Sententie van Borg. en Raad, over de dyken in het Oldampt.
Stads Ordelb. 1565—1$77. Uitfpraak van den Amptman, en der Gezworens van Selwert, tuflchen het Convent Elfen en Reinolt Huinge, over eene afwaatering. In originali. Mandaat van Borg. en Raad aan de Oldamptflers, om de dyken een el hoger te maken, als geweest zyn. 23 Aug.
Gecit. in aant. Recommandatiebrief van Borg. en Raad, aan den zoon van Borg. Schalfer. 25 Aug. Ibidem.
Mandaat van de H. J. Kamer op die van Zuidwolde Noordwolde en Beem, om de Zuidwende niet doortefleeken. 2.6 Aug.
By den Heer Hooftm. Keifer in H. S. Sententie van de H. J. Kamer daaromtrent. 28 Aug. Ibidem.
Ordre aan die van het Kley-Oldampt op het hermaken der dyken. 29 Aug. Gecit. in aant. Ordre aan de Wold - Oldamptflers om die van het Kley-Oldampt te helpen. 2 Sept. Ibidem.
Ordre op den veerman van Oterdum, om geen koren of vee overtevoercn, ten zy voorzien met
een



CHARTERS enz. 315
een cynsteken van de Stad, tot maintien van het
Stapelregt. 17 Sept. Ibidem.
Ordre van Borg. en Raad aan de Oldamptflers, om -een halfjaar taxt optebrengen. 10 Nov.
Ibidem.
Accoord tuflchen de Heeren Sickinghe, en confl wegens Goldhoorn, en het kerfpel Oostwold, over eene dyking tot aan den AE. 19 Maart. By den Heer Outv. Trip in H. S. Raads-Sententie over de dyken te Woldendorp. 16 April.
Stads-Ordelb. 1565—1577, " Adidem te Noortbroek. 17 April. Ibidem,
Adidem in de Beerta. 19 May.
Ibidem.
Brief van Borg. en Raad aan Joost van Ckve.inNov.
Ibidem.
J575'
Raads-Sententie tusfchen het Klei-Oldampt, en het VVnld - Oldampt. 22 Juny.
Ibidem.
Adidem tuflchen Termunten,Reide, Woldendorp; Noortbroekfter, en Scheemder - hamrik. 1 Ocl. Ibidem.
Ordre op die van Finferwold en de Beerta, om gezamentlyk een grote kolk te dempen. 2t May. Gecit. in aant. Ordre op het Oldampt om den jaartaxt op te brengen, 6 July. Ibidem.
Adidem om zeker getal van wagens, paarden9 Pp 2 en



Si<5 REGISTER van
en manfchap te leveren tot het maken der dyken in het Kley-Oldampt. 12 July. Ibidem.
Approbatie der Abten van Lidlum en Dokkum, dat het Convent Bartha in Oost-Friesland sëincorporeerd worde met het Convent te Schilwolde. -30 Jan.
In originali. Brief ofte certificaat van den Magiftraat van Dokkum, dat de Abt aldaar gemelde incorporatie heeft geapprobeert. 6 Maart. Adidem.
■ Verdrag, of accoord tuflchen den Biflchop Johan Knyf van Groningen en de Abtdy Aduard. 32 April. ' a
Hifi. Epifc.Gron; Oudb. van Gron. p. 190. Raads-Sententie tulfchen Noordbroek en Wagenborgen, q May.
Stads Ordelb. 1565—t577. Adidem tuflchen MidvvoldaenNoortbroek. 21 July. Ibidem.
Adidem tuflchen Lutke Munte en Woldendorp. &7 otn. r Ibidem.
1577-
Brief van Borg. en Raad aan de Stad Emden. 6 Aug.
Stads Ordelb. 15 65—1577. Belofte der Ommelanden gedaan aan het Convent Aduard.
Gecit. in de Oudb. van Gron.p. 320.
1578.
Verklaring der Dykrigteren van Usqusrt, dat het Waken der dyken aldaar, gedaan door de nabuirige
ket-



CHARTERS enz. 317
kerfpelen, dezelve niet zal ftrekken ten prejudice.
31 May.
In originali.
l579-
Proviiloneele uitfpraak van den AartsHertog Matthias over het houden van Ommelander Landdagen. 2,2 Jan.
By den Hr. Hooftm. Keifer. Tractaat tusfchen den Graaf van Rennenberg en de Friesfche Omlanden. 11 Juny. Ibidem.
Ordonnantie op de generaale middelen door alle de geünieerde Provintien. 1 April. De IVater Utr. Placaatb. 2. d. Brief van Borg. en Raad aan hunne Gecommitteerden te Antwerpen. 25 May. By Bor byvoegf. 2. d. p. 6. Brief van den Graaf van Rennenberg aan Borg. en Raad. 6. Aug. Ibidem p. 10.
1580.
Quitantie van den Graaf van Rennenberg wegens ontvangene 16000 pond. 2 Mart. Ibidem p. 13. Pardon voor Rennenberg. 5 Maart.
ibidem.
Conditions, auxquelles le Comte de Renneberg s'oiïert de fe rendre du cölte du Roy. 8 Maart. Ibidem p. 5.
Miffive van Borg. enRaad aap de Stad Campen, waarby de afval van Rennenberg verfchoond word.
4 Maart.
Gecit. in MS. E. E. Phebens f. 141. Antwoord van Campen. 14 Maart.
Ibidem.
P P 3 4e?



3-8 REGISTER van'
Accoord, waarop het Staaten krygsvolk in Delfzyl zig overgeeft aan Rennenberg. '30 July. Ibidem f. 159. Miffive van E. de Lalaing aan den Grave van Rennenberg. 23 Ocl.
By Bor byvoegf. 2. d. p. 14. Requeft aan Lieut. en Hooftmannen door het Convent in Schilwolde, over de incorporatie van het Convent Bartha.
I11 ee?i viaimus van 1582. Twee requeften aan gemelde Lieut. en Hooftm. door de Abten van Lidlum en Dokkum, over die incorporatie. Ibidem.
Voorvvaardelyke ratificatie der gemelde incorporatie, door Lieut. en Hooftmannen. 15 Dec. Ibidem.
15S1.
Request van eenige gevangens aan Borg. en Raad, verzoekende hunne relaxatie. 14 Juny. By Bor byvoegf. 2. d. p. 14.
1582.
Vidimus van Borg. en Raad van drie requeften, en der apoltille van Lieut. en Hooftmannen, 15Dec. 1580 afgegeven, over de incorporatie van het Convent Bartha met dat te Schilwolde. In originali. Placaat van den Hertog vsn Anjou, ter invoering van de Gregoriaanfche ftyl. 10 Dec. Utr. Placaatb. I. d. p. 456, Authorilatie der Abten van Lidlum, en Dokkum, Op den Proost van Schilwolde, om van den Prins van Parma te verzoeken approbatie der incorporatie van Bartha in Schilwolde. 18 Apr. In originali.



CHARTERS enz. 319 1586.
Commiffie des Konings van Spanjen, waarby Johan Gouda van Swyndrecht aangefteld word tot Lieutenant der Hooftmannen Kamer. 18 Sept. By den Heer Hooftman Keifer in H. S. 1587.
Brief van Verdugo aan Graaf Willem van Naifau.
By Bor L. 23. Appobatie van den Koning van Spanjen over de incorporatie van het Convent Bartha in dat van Schilwolde. 6 Oct. In originali.
1589-
Sententie van de H. J. Kamer over de brug te Winfum. 19 Aug.
By den Hr. Hooftm. Keifer.
1590.
Lettre d'Elizabeth, Reine d'Angleterre, fur Ia reunion de Groningue. 12 May.
By Rymer Acla publ. Angl. torn. 7. p. 34. Brief difcours fur 1'importance de la ville de Groeeinghen.
Ibidem p. 40.



CORRIGENDA.
Pag. a, in fine, Het bonorttm virorum arhitrium is albier verkeerdelyk geplaatst, daar bet volgexs Alting is van 1315,- boewei bet eigent lyk behoort tot 1309.
Pag. 133, reg. 6 van boven, flaat vorming, lees hervorming.
Pag. 15a, reg. 9 van onder, ftaat H. van Deventer ,lees de Delfzylveften.
Pag. 156, reg. 3 Tan boven, ftaat 713, lees 717.
- i 3 van onder, ftaat Po k, lees Polk.
Pag. 160 , reg. 9 van onder, ftaat overeenkoms, lees overeenkomst.
Pag. sóo,reg. 7 vanonder, ftaat Gonda% lees Gouda.