01 3100 8021



01 1886 1830 UB AMSTERDAM



VERHANDELING
over het gebruik van den roonhuiziaanschen hefboom, inde verloskunde.
DOOK
JAN de BREE Cz.



T0iofleah my pur/e s/ïeals trash; 't is fomething nothing % 'Twas mine, 'tishis, and hm been Jlave to thoufands; Bui he, tbat filchesfrom me my goodname, Robs me ofthat which not enriches him, hut makes me poor indeed.
shakespare's othello.



VERHANDELING
OVER HET GEBRUIK VAN DEN ROONHUI2IAANSCHEN HEFBOOM, IN DE VERLOSKUNDE.
D è Roonhuiziaanfche hefboom, zo wel als de Roonbuiziaanfche Proedmeesters, zijn, van tijd tot tijd, voorwerpen geweest eener vrij algemeene, en dikmaalen zeerfcherpe, berisping.
Of de laatften die berispingen verdiend heb» ben , laat ik onbeoordeeld, de Hefboom zeker verdient ze in geenen deele.
Ten einde dit, (m gevolge mijn oogmerk,) te A



fl over. den roonhuizmanschen
doen blijken, zal: ik mij van dien Hefboom niet bedienen om de Tangen van levret en smellie uic haare fpil te wringen; noch mijn voet zetten in den onlangs verdichten Stijgbeugel, om het ftokpaardjen van den verfierder voorbij te rennen: hiertoe gevoel ik te veel eerbied voor den zo even genoemden grooten Verloskundigen, te veel mededogen voor den bedoelden verdichter; en te veel ontzach voor de Maatfchappij, welke ik deeze aanmerkingen aanbiede.
Alles, wat ik ten dien einde doen zal, beftaat eeniglijk hierin:
Eerst zal ik, zo kort en klaar mij mogelijk is, aanwijzen, hoedanig in de meest natuurlijke verlosfingen het hoofd des kinds in het bekken treedt; en op welk eene wijze het zijnen weg, door hetzelve , naar buiten vervolgt: dan het geval bepaalen waarin een waar beklemd hoofd zig bevindt, en de verfchijnfelen optellen, welken men doorgaands daarbij waarneemt.
Vervolgends zal ik doen zien, hoedanig men met den Roonbuiziaanfche hefboom werkt, en werken moet, om zulk een hoofd gemaklyk, Jpoedig, en veilig, te doen geboren worden.
Eindelijk zal ik mij eenige losfe aanmerkingen veroorlooven, zo wel met betrekking tot de opgemelde, als tot eenige andere wezentlijke bijzonderheden , en die ik, zonder het verband van



ÖÈFJJOOM, IN |>E VERLOSKUNDE. 3
**eo te kort te doen, elders niet wel konde inlasfchen.
Si
Intreedt en Voordgang van Ut hoofd des kinds, tn en door het bekken, bij eene volmaakt natuurlijke geboorte.
Zo haast eene zwangere vrouw het tijdperk van verlosfing bereikt heeft; zij zelve eene volmaakte gezondheid geniet, en niet zeer verre gevorderd is in jaaren, alle haare natuurlijke deelen welgeireld zijn; het hoofd des kinds naar onderen gekeerd is, met het voorhoofd naar de lendenen der moeder; in grootte evenredig is aan de ruimte van het bekken, en de waare weën, na ééns begonnen te hebben, regelmagtig, dat fa noch te fterk noch te zwak, doorwerken; als dan , en in alle onhandigheden daaraan naast gelijk, of immers zo weinig mogelijk daarvan afwijkende, heeft men gegronde redenen om te denken, dat de verlosfing, in alle deelen, natuurlijk is, en geheel geene of geene merkelijke hulp eener verloskurdi^e hand behoeven zal.
In deezen gevallen veroorzaaken de weën, in het begin van den arbeid, eene aanhoudende neiging tot waterloozing, ten blijke dat het nederA a



4 over den roonhuiziaanschen
gezakte hoofd eene drukking tegen de pisbl as maakt: na eenige maaien water geloosd te heb' ben, vermindert die neiging, en het is als dan, mits de ontfluiting zulks toelaate, das men de Fontenel van het hoofd des kinds gevoelt -— het voorhoofd, tot aan den hoek, welke de laatfte lendenwervel met het heiligbeen maakt, genaderd zijnde, en in die richting van het bekken niet kunnende indringen, zoekt de plaats waar het den minften tegenftand ontmoet; te weeten die lijn , welke men zig moet verbeelden getrokken te zijn van de vereeniging des heiligbeens met het eene heupbeen, tot aan de vereeniging der heup- en fchaambeenderén van de tegenoverftaar.de zijde; ën daalt hier langs neder , tot in de middenlle dwarslijn van het kleine bekken; vervolgends, en bij voordduurende weën, draait het achterhoofd voor den ftcmpen hoek der fchaambeenderén, en daalt nederwaards; de wandbeenderen beginnen het kleine bekken mede te vullen, en het geheele hoofd drukt de bilnaad achterwaards, eindelijk rijst het hoofd voor , en op waards naar buiten, befchrijvende daarbij de Hyperbolifche lijn, door levret en camper afgebeeld, en gekeerd met het achter, hoofd en de nek naar de vereeniging der fchaambeenderén. met het aangezicht naar de bilnaad der moeder.



HEFBOOM, IN DE VERLOSKUNDE. 5
§ II.
De/laat eens beklemden lioofds, </« rceófe gepaard gaande verfchijnzelen.
Door een geklemd hoofd, verfla ik eeniglijk een hoofd, dat door de ween, in de bovenfte engte van het kleine bekken geperst zijnde, bij gebrek van genoegzaame ruimte, daar ter plaatze, dus naauwkeurig wordtingefluten, dat, hoe groot de poogingen der Natuur ter uitdrijvinge, ook zijn mogen, dezelven geene uitwerking altoos hebben; en men naauwlijks, immers niet dan met meikelijke moeite, eenig werktuig, ter verloifin* ge, kan binnenbrengen.
In dit geval heeft, zo ik mij niet grootlifks bedriege, het hoofd meestal eene fchuinfe ligging, en neemt zeer zeker altoos de gedaante aan van eenen ftomphoekigen kegel, wiens grondvlakte naar boven gekeerd is: deeze kegels wijze gedaante verfchilt in fcherpte, na dat of het achterhoofd of eene der wandbeenderen zig voordoen.
De verfchijnzelen, welken doorgaands daarbij plaats hebben, en men als zo veele kentekenen daarvan gewoon is aantemerken, zijn: eenezwelling der bekleedzelen van het hoofd des kinds, dikwerf zodanig, dat de kundigfte hand buiten ftaat is om over de naaden van het gemelde hoofd te kunnnn oorA 3



6 OVER DEN ROONHUIZIAANSCHEN
deden, vermits dezelve niet te ODtdekken zijn^ fomwijlen vindt men het voorfle gedeelte van den moédermond met het hoofd beklemd, en als eene wrong vóór het zelve geplaatst, en in enkelde gevallen de uiterlijke teeldeelen mede zeer gezwollen.
Van alle deeze verfchijnzelen intusfchen kan men met waarheid zeggen, dat geene zo zeer een geklemd hoofd kentekenen, als wel deszelfs onbe* weegelijkheid, gelijk door den beroemden baudelocque, in zijne uitmuntende Verloskunde, zeer wèi is aangemerkt.
§ III.
Werkwijze, om met den Roonhuiziaanfchen hefboom een wddr geklemd hoofd te doen geboren warden.
Om met den Roonhuiziaanfchen hefboom eer) beklemd hoofd, boven befchreven, te verlos* fen, laat ik de beenen der vrouwe van het ledikant, of de rustbank, aftillen, en doe dezelven ter wederzijden, vasthouden: hierdoor vermijde ik , het altoos meer omflagtig, volftrekt noodloos, en , voor vreesachtige vrouwen meesal fchrikbaarend gebruik van hee kortbed, waarvan men gewoon is zig in dj?



HEFIïOOM, IN DE VERLOSKUNDE. «r
geval te bedienen: ik zeg aan de kraamvrouw, ten einde haar zo veel mogelijk gerust te (lellen, dat ik haar dus plaats, alleen om haare niet voldoende vlaagen optewakkeren, en door deeze opwakkering haar te fpoediger, en met meer gemaks, te kunnen verlosfen.
Zo dra hierna geene weën komen, breng ik den hefboom, met de holle zijde naar het hoofd des kinds gekeerd, langs de binnenfte oppervlakte der fchede, op eene onmerkbaare wijze, zo hoog mij mogelijk is, in-en op-waards, en welaan die zijde waar ik den meesten tegenftand gewair word: gelukt mij dit niet, tot zo verre dat ik eenig gedeelte van het hoofd in de holte deezes werktuigs kan befiuiten, als dan haal ik den hef boom zachtlijk terug, en breng hem wederom binnen, met dezelfde zijde naar den kant der fchede gekeerd; doch ik bedien mij daarvan maar alleenlijk tot het maaken van zo veel ruimte, als genoeg is om het werktuig, weder terug gehaald zijnde, andermaal op de eerstgenoemde wijze intebrengen.
Hec werkpunt van den hefboom behoorelijk geplaatst zijnde, 't geene ik daaraan weet als het bij eece geringe pooging tot opligting houdc, ligt ik langzaam het beweegpunt meerder op, en oefen hierbij nooit meer kracht, dan of ik eene fterke vlaag wilde veroorzaaken: ik laat ver* volgends van tijd tot tijd het beweegpunt zakken, A4



8 OVER DEN ROONHUIZTAANSCHENf
zo om dat zulks medehelpt ter omklemming, als om dat het de vrouw doet gelooven dat de vlaag afgebroken is: fomwijlen ook verplaats ik het werkpunt, als het mij toefchijnt dat ik daardoor eenig voordeel kan aanbrengen: ik druk na dit alles eindelijk, op voorgemelde wijze, dat is te zeggen , door het beweegpunt van den hefboom zachtlijk opteligten, het hoofd langzaam naar beneden, tot dat het de ruimte van de bilnaad vult, en de beklemming ofgeheven is, als wanneer ik den hefboom wegneem; dan breng ik den voorflen vinger in den endeldarm tegen het voorhoofd van het kind, en druk hetzelve daarmede naar buiten , houdende de binnenzijde der hand tegen de bilnaad , om verfcheuringen te verhoeden; waarna ik de verlosfing voltooi, op geliji.e wijze als men gewoon is te doen in natuurlijke gevallen.
Bij dit alles plaats ik het fteurpunt van den hefboom meestal tegen den tak van het een of ander fchaambeen; zeer zeldzaam tegen de vereeniging der fchaambeenderén: de pisbuis derhalven, wier belediging men den Roonhuiziaanen zo algemeen gewoon is ten laste te leggen, wordt voor het minfte door mij niet befchadigd, en daarom ben ik nimmer bevreesd voor eene daarvan afhankelijke te. genwilligepisontlasting, even weinig voor eeneverfcheuring van de bilnaad of verbreeking der bekke. rxelsbeenderen; van welke beide laatstgemelde ?ae»



hefboom, in de verloskunde. 9
vallen ik bij het gebruik van de tang van levret sen voorbeeld gezien heb, 't welk niet onbekend is aan twee zeer verdienftelijke medeleden deezes Genootfchaps, en ik mij veroorlove, tot flot deezer onderdeoling, hier bijtevoegen.
In de Jar.rcn 1770 en 1771 te Parijs zijnde, leerde ik bij den Heere levret de Theorie, bij den Heere peant het werkdaadige der Verloskunde: op zekeren tijd werden wij geroepen bij eene vroedvrouw, ter verlosfinge eener zwangere vrouwe, bij haar gehuisvest; het geval was eenbe. klemd hoofd: de Heer peant, die zelf, in onze tegenwoordigheid, de verlosfing deed, eischte een pot mee warm water, phulte de bladen der tang van levret in dezelve, liet ze daarin zo lang liggen,; tot ze een behoorelijken graad van warmte gekregen hadden, bragtze hierna zijdelings naar binnen, en had het ongenoegen, toen hij dezelven wilde vereenigen, dat ze telkens afglipten, en hijze hierom met een fterken band moest zamenbinden : hij bragt echter met zeer veel moeite het kind dood naar buiten; doch niet zonder verfebeuring van de bilnaad der moeder en verbreeking van het ééne voorhoofdsbeen des kinds: ik maakte mij door geld meester van het zelve, en bevaar hot nog heden: men behoeve flechts zeer weinig in de Verloskunde gevorderd te zijn, om de zijdelingfche ligging A5



10 over den roonhuiziaanschen
van het hoofd des kinds te kunnen begrijpen; en men hebbe maar een oogenblik zijn vooroordeel ter zijde te ftellen, dan zal men zien dat een Roonhulziaan, op mijne voorgeftelde wijze, zeer gelukkig zoude geflaagd hebben.
§ IV.
Aanmerkingen, betrekkelijk elk der opgemeh de, en eenige andere gewigtige bijzon' derheden.
I.) Ik heb in het begin deezer Verhandeling gezegd, dat ik oabeoordeeld liet, of de Ronhuiziaanfche Vrotdmeesters, de zo fcherpe berispingen, welke men hen voo«naals van tijd tot tijd gedaan heeft, verdienden; en moet nu aanmerken, dat, waren ze even edelmoedig geweest als ruisch, die den meergemelden hefboom», uit een beginzel van menfchenliefde, kocht van chamberlein, en aan rogier van roonH ui zen mededeelde, zij zekerlijk eenen zeer grooten dienst aan de Maatfchappij zouden gedaan hebben; dan, wat vermogen niet de behoefte, de gouddorst, om niet te zeggen de onkunde, welke men gevoelde aangaande het waar gebruik deezes werktuigs, en der gevallen waarin hetzelve te ftade kwam ?



hefboom, in de verloskunde. II
2. ) Ik heb ter zelfde plaatfe gezegd , dat dè Roonhuiziaatifcbe hefboom deeze berisping in geenen deele verdient, en vlei mij, zulks te hebben doen zien in de laatstvoorgaande afdeeling deezer Verhandeling.
3. ^ Dat alle navolgers van van roonhuizen tot hier toe geen juist denkbeeld gehad hebben van de ligging eens geklemden hoofds, noch van den aanleg huns werktuigs , kan ik niet tegenfpreeken : de Voorrede van den onftervel'jken camper, vóór het verloskundig werk van mauriceau, als ook deszelfs Verhandeling over het gebruik van den hefboom , geplaatst in het vijfde Deel ter Memoires van deKoninglijke Academie der Heelkunst te Parys, bewijzen dit ten klaarften, als meede dat hij dat juiste denkbeeld niet had; doordien daarin allezins beweerd wordt, dat de meeste geklemde hoofden natuurlijk liggen; de toenmaals leevende Vroedmeesters erkenden , dat ze in 't geval van fchuinfe klemmingen niets doen konden, en het werkpunt van den hefboom altoos moest vallen op de beweegbaare onderkaak.
Zulks blijkt nog meer daaruit, dat toen ik in den Jaare 1775 mij door eene Aéle het onderwijs van het gebruik des hefbooms, van den Heere a. titzingh, onderwierp; een man zeker, die, onder alle bezitters van het zogenaamd Roonhuiziaam geheim, den meesten roem



ia over den roonhüiziaanschen
verworven had, bij voorkomende ivddre beklemde hoofden, denzelven wilde overtuigen van het tegendeel der eene en andere deezer (tellingen, zulks uit hoofde van aangenomene vooroordelen onmogelijk vond, en hierin, in weerwil van de indrukzelen des werkpunts, niet Haagde, dan, na dat ik hem op mijne phantome het zelve op de blijkbaarfte wijze had doen zien.
Uit kracht hiervan alleen is het, Com niet meer der te zeggen,) dat hij door zekeren brief aan den Heer herbineaux, in het uitmnntende werk van den beroemden baudêlocque, loftuitingen geniet, waarvan hij zeer zeker anderszins zoude verdoken gebleeven zijn.
4.) Indien in het geval van beklemming, het hoofd altoos natuurlijk gekeerd ware, en met het achterhoofd vóórkwame, (gelijk de Roonhuiziaa. tien, en camper met hun, gewiid hebben,) als dan zojde waarlijk het werkpunt van den heft boom op de onderkaak moeten vallen, en ik mij nimmer van denzelven, maar van de kromme tang des Heeren smellie, bedienen, ik zoude dit echter niet doen, om dat ik de tang van levret daartoe afkeur; geenzins! want ik heb met dezelve onderfcheidene keeren gelukkig gewerkt, maar otn dat ik in de Jaaren 1765 en 1766', te London zijnde, en het eerfte onderwijs in de Verloskunde genietende van den Heer mackenzie,



HEFBOOM, IN DB VERLOSKUNDE. ig
Provoost des Heer smellie, mij .meerder in het gebruik der Smelliaanfcbe tang geoefend heb: elk Kunitenaar tog, bevindt zig het beste bij het gebruik van dat werktuig waaraan hij gewend is, en alle Roonhuiziaanjche Vroedmtesters, welke ik gekend heb of nog ken, fchoon zig eeniglijk van den hefboom bedienende, zullen hierom echter geen geklemd hoofd laaten zien , 't welk door de tangen kan verlost worden.
5.) Bij de niet zo zeer geklemde, als wel terug gehoudene hoofden , die meestal fchuin liggen, en zig dikwerf met het linkeroor onder de veree» niging der fchaambeenderén aanbieden, kan men met de tangen zo wel verlosfen als met den hefboom : ik geef nogthans ook in dit geval het laatstgenoemde werktuig den voorrang; zo om dat men de! verlosfing daarmede doen kan, zonder de vrouw te verplaatzen , of de omftanders daarvan iet te doen blijken, als dat het minder omfiagtig is dan de eerstgemelde werktuigen: gewoon den hefboom altoos in den rechter zijzak van mijn' broek bij mij te draagen, laat ik denzelven , in deeze gevallen , ongemerkt tusfchen den roksmouw en mijn arm inglijden , houde mij als of ik weder onderslaan wilde; breng het werkpunt terftond op het flaapbeen, of in deszelfs nabijheid, maak eene kleine ligting van het beweegpunt; breng hierdoor het achterhoofd vóór den hoek



14 OVER DEN ROOWHUIZiAANSCiïEN
der fchaambeenderén; neem alsdan den hefboom weg, en voltrek de verlosfing als naar gewoonte: op deeze wijze, in der daad, heb ik verfcheidene kinderen verlost, zonder dat de bijzijnde 'er iet van gewaar wierden, en onder anderen zelfs de vrouw eens Geneesheer, van verloskundige kennis op verre na niet veriïoken.
Zeker Vroedkundige heeft voorgefteld, om in deeze gevallen de hand in het bekken te brengen, en het hoofd daarmede recht te plaatzen: in hoé verre dit hoofd recht zal blijven, en of deeze handgreep gemaklijker is dan de mijne, laat ik andere beantwoorden: de,minfte bekkens zijn bekkens van een phantome; cok liaan de kinderen niet altoos in evenredigheid als in het laatfte geval. • 6.) Overtuigd dat deeze mijne verhandeling grootendeels ftrijdig is met de algemeen heerfchende gevoelens, aangaande het gebiuik van den hefboom; zo wel als der ligging en beklemming van het hoofd des kinds, ben ik verpligt te doen opmerken, dat de Heer camper zelf heeft toegeftemd, dat de hoofden dikwerf fchuin beklemmen; gelijk ook, dat deHeeren coopmans,vander haar en stylkejans, met meergemelden hefboom fchuin liggende hoofden, op eene gemaklijke wijze, ontkiemd en verlost hebben.
7.) Ik ben eindelijk verpligt aantemerken, dat geene der ichte navolgers van roonhüizen,



hefboom, in de verloskunde.
ooit of ooit, zig bediend hebben van een' hefboom, verfchillende van dien welke door camper in de boven aangehaalde werken, zijn befchreeven en afgebeeld; dat zij nimmer het einde daarvan verbreed of gekliefd hebben; dat het hun opgedrongen lint of de band, om den voet in te ftellen, hun geheel onbekend is geweest, en zij als nog daarvan onkundig zouden zijn, ware het niet dat de Heer van den end en, hetzelve genoemd had' de: dan indien er immer eenige merkelijke verandering in den hefboom gemaakt zij, zulks ge* fchied is door mij, die aan deszelfs bogt, Cgelijk in de nevensgaande afbeelding blijkt,) eene flaauwere gedaante gegeven heb: het is en blijft een eenvoudige hefboom; het zijn geen twee hefboomen zamengevoegd; ook ziet men dat het geene tangen zijn, al ware men zelfs nog ééns zo veel „ door vooringenomenheid en eigenliefde ve*voerd geworden."



VERKLAAR ING
DER
AFBEELDING
Van den Roonhuiziaanfchen hefboom, by my in gebruik. PLAAT I. Fig. i. Opgemeld Werktuig, gezien op zijn plat, om over deszelfs breedte, in alle ztjne bij. zondere punten, te kunnen oordeelen. A B.Ds fpatel.
B C. De Jiecl, die met een plat verlengzel door het kandvatze l
heen laopt. C D. Het handvat/el.
Fig. 2. Het zelfde Werktuig, gezien gedeeltelijk
op zijn plat, gedeeltelijk van ter zijde. E F. Eene eenigzins kusfenswijze opvulling van het hondslederen
bekleedzel, gefchikt om alle befchadiging van het hoofd des
Mnds te verhoeden.
Fig- 3. Het zelfde Werktuig, gezien geheel van ter zijde ; ten einde men door vergelijking met de afbeeldingen, tot hier toe daarvan gegeeven, kunne opmaaken, in hoe verre deszelfs gedaante verfchilt van deeze, en hoe groot de dikte is der flraks gemelde kusfenswijze opvulling, hier terplaatfe bij de letters G en H. aangeweezen.
NB. Ieder deezer afbeeldingen vertoont den hefboom, zo in 't geheel, als in elk van deszelfs deelen, in zijns eigene lengte-



■
Plaat 1 „Bladz.16.