O 63 443






KORTE GESCHIEDENIS
O F
BESCHRYVING
VAN DE
ZEE-REIZEN,
RONDOM de WERELD
EN D B
VOORNAAMSTE LAND ONTDEKKINGEN INHEtZUIDEN en in het NOORDEN.
Dienende tot Bydragen voor de Qeographie, DOOR
CHRISTIAAN LUDOLPH REINHOLD,
D.oiïor in de Wysbegeerte, Meefter der Vrye Kunften, Leer aar in de Wis-, Natuur- en Tekenkunde, aan bet Gymnajïum te Osnabruk, en Lid van verfcheiden Geleerden Maatfckappycn.
yiT HET HOOGDUITSCH VERTAAL^ï*^
lil ot
In'sG R A V E N H A G By ISAAC dü MEE en ZOON.
MDCCLXXXV1LI.






KORTE GESCHIEDENIS
VAN DE
2 E E-R EIZEN
RONDOM DE WERELD EN IN HET NOORDEN.
§. h De Eerfie fpooren der Scheepvaart.
Wat de Scheepvaart der ouden , die zéér gebrekkig is geweest, betreft, daar van kan men eigentlyk den eersten Uitvinder, üit de zoo zeer verwarde Schryvers én Dichtters der oudheid, niet ontdekken.
Het eerste Schip m de H. Schrift, is de Arke van Noach. Veele Schry ven aan Glaucus de Uitvinding der Scheepen en de kunst der Zeevaart toe, en zeggen dat hy het Schip Argo in de zee 'oorlog tusfchen Jafon en de Tyrriers beftuurt hebbe. Men heeft ook veele daartoe ftrekkendè dingen van Proteus gedicht, naamlyk: dat hy in de Zeevaart zeer ervaaren is geweest en wéA gens



a Reizen rondom de Wereld.
gens syne zonderlinge kennis, in de Natuurkunde der Zeën, en van weer en wind, zyne woning onder de Zeekalveren had gehad en ze in alierlye gedaantens heeft kunnen veranderen. Dit is zekerlyk een Poëtifche trek, want dewyl men deeze lieden gaarne door Loffpra. ken, wegens hunne kunst wilde verheffen, zoo wierden zy in dichtmaat opgezongen, en wy hebben zeer weinig uit de oudheid, wat niet met vercieringen der Dichtkunst voorgeftelt. is. Zoo was het met-de ongewyde Schryvers , en even zoo met de Heilige Propheeten, als zy door afbeeldingen, door droomen en gefichten fpraaken.
fntusfchen heeft het volgende een fchyn en grond van waarheid. De In woonders in Creta, ftonden onder den Koning Jupiter, die de zeerovers bedwong, wiens Zoon Minos, de Athenienfers in een Zte oorlog overwon, en hun onder een Jaarlykfche fchatting bracht. De Rfrddelandfche Zee was destyds alleen de geheele bekende Waterwereld, en alles wat ons de Gewyde en Ongewyde Schryvers hebben nagelaaten , heeft alleen betrekking tot die Zee. Het beloofde Land der Israëllieten, lag
aan



Reizen rondom de W7.reid. - 3
aan het zelve tegen het Oosten in Aziè'n, Egypten floot daar aan van de kant van Africa, de groote Monarchien. van Babiion en Afsyrien welke zich aan de Revieren den Euphraat en den Tiger uitftrekken, waaren insgelyks niet ver, van deeze Zee gelegen. Griekenland was een half eiland, gelyk ook Italien , in die Zee gelegen. De zoo zeer beroemde Reize van Ulisfes, was indien men dezelve met die van Cook vergelykt, naaüwlyks een niet noemwaardige ftreek. £n toen men eindelijk tot Gibralter, tot Cadix of tot Caap Finifterre kwam, geloofde men het einde der wereld bereikt te hebben. De Pheniciers waaren de eerfte, die met hunne Koop waaren naar Griekenland kwaamen, Thefeus had Taurus, die van den Koning Minos, tot Admiraal over zyn Vloot gefield was, op de Zee overwonnen, en hem in Zee geworpen , waar van de Fabel van Minotaurus haar oorfprong heefc. Gelyktydig leefde oqk Dedalus, die van den Koning Minos in Creta, ontvloden is. De Poëten maakten in hunne versfen, de Zeilen tot vleugelen , en verdichten van hem, dat hy over de Zee was gevlogen, en even zoo is het ook gefteld met het verdichtzel van Icarus. Men moet zich derhal ven niet voorftellen, dat beiA 2 de



4
Reken rondom de Wereld.
de deeze Aardvlfè'gérs', dusdanig over Zee gevlogen zyn, gelyk Blanchard en J-efferi in de Luchtbol. Promotheus fchryft aan Dedalus in de Eschyppus de Uitvinding der Zeilkonst toe, offchoon de Rhodiers hem die eere niet willen geven, maar zich zeiven die kunst toe eigenen. De Rhodiers zyn wegens de wetten , die zy van de Scheepvaart gemaakt hebben, zeer beroemt, gelyk de Hiftorie Schryvers en Rechtgeleerden getuigen; dat dusdanige wetten van hun haare oorfprong gekregen hebben. De Pheniciers in tegendeel zeggen, dat die eere hun toebehoort, en zy de Joniers waarvan de Jonifche Zee zyn naam ontleend heeft, uit Griekenland naar Egypten hebben overgevoert en de twee Polen of draay-punten heteerfte onderfcheiden hebben. De Cariers, die voormaals de Meesters van de Zee genaamt wierden, de Corenthers, de Egmeten en de Egyptenaar!, willen ieder voor hun zeiven deezen Roem hebben, en fchryven zich de Uitvinding toe.
§. 2. Bouwwyze der Scheepen by d$ Ouden.
Wat den Scheeps-bouvv byde oude 6etreft,
da



Rciücn rondom de Wereld.
5
de Broriers maakten hunne vaartuigen uit dikke lompe ftukken van Boomen, die zy met osfen huiden overtrokken, en met riemen voort roeyden, In de Roode Zee, voer men in den beginnen met vlotten, die door den Koning Erythro ( van wien de Erythreifche Zee, zyn naam gekregen heeft) zyn Uitgevonden. Men gelooft dat de Plateers, de Uitvinders van kleine Scheepen zyn geweest. Andere Schryven dat de Myjlers en Troyaanen met vlotten over de Hellespont zyn gevaaren. Die van Brittanien, overtrokken hunne kleine Scheepen, die van zwakke Boom reizen gevlogten waaren; met leer. Verder vind men in de oude Gefchiedenisfen, dat de Corenthier Aminodes die van Polydorius Virgilius, Amodes geriaamt werd, de Galeyenmet drie Roeybanken, de Atheners met vier, de Salaminifche Neficton met vyf, Zenazoras met zes, Mnefigeton met agt en tien Roeybanken, gemaakt hebben, waar by Alexander de Groote nog vier banken heeft gevoegt.
Ptolomeus Soter , had Galeyen van vyfcien Roeybanken doen maaken ; en dit aantal is daarna door Demetrius, Zoon van Antigonus verdubbeld geworden. Ptolomeus PUladelphus A 3 heeft



6
Reizen rondom de Wereld.
heeft ze tot veertig en Philopater tot vyftig gebracht.
§. 3. Groote der etrjle Scheepen by de Ouden.'
Nilus maakte zyne Scheepen van Egyptifch riet, biezen en reizen die hy te zaamen voegde. Wat de Groote van deeze Scheepen en Vaartuigen aanbelangt, daarvan vind men aanmerkelyke voorbeelden; naamlyk van den bovengemelde Ptolomeus Philopater, Koning van Egypten, die een Schip, had laaten maaken, 't welk 840 voeten lang, 114 voeten breed,en als het in 't water lag , 850 voeten hoog >as.
Hy liet nog een ander Schip bouwen, 300 voeten lang 't welk gefchikt was, om op de 'Nyl te vaaren ; doch dit is alles flechts een kleinigheid, tegen dat Schip te reekenen, 't welk Hiero, Koning van Syracufa , deed bouwen, waar van Arckimides, die beroemde Wiskonftenaar, Bouwmeester was, waar aan 300 Timmerlieden arb:-ide, en waartoe de Bouwftoffen van 60 Galeyen ieder van drie Roeijbanken, aan gebragt wierden; Dit Schip was inwendig buiten



R eizen rondom de Wereld. 7
ten gemeen kunftig ingericht en wel geordent. Dekajuyten hadden hunne plaatzen, gelyk ook de Bootsgezellen, en die geenen welke de Roep»riemen aan bevoolen waaren. De zoldaaten hadden hunne byzondere oorden, a's ook de Officieren, de Reizende en den Overfte. In dit Schip waaren onderfeheiden gemakken, Slaap kamers niet Bedden , bedekte Gangen, ïhuinen, Stallen voor Slachtvee , ook Vischvyvers met vloeyende Waters en Paardeftallen, als ook Vecht - en Danszaalen. Op ieder einde voor en achter waaren twee Toorens. Over het gantfche Schip, ftonden onderfeheiden Wapenrustingen, Werktuigen en Krygstuigen, in plaats van ons Gefchut, en onder anderen één, dat door de kracht van het tegenwigt, een fteen , ter zwaarte van 300 ponden, weg konde werpen , en noch een ander, dat Pylen van 36" voeten "lang, wel 600 voeten verre wegfnelde, nevens,noch veele andere dingen, welke door Atheneus. tot groote verwondering befchreven zyn.
§. 4. Zeevaarten en Zeetochten der Ouden.
Hoe gebrekkig de Zeevaartkunde der Ouden A 4 pok



3 Reizen rondom de Wereld.
pok in tegen ftelling van de tegenwoordige was, £00 hadden zy evenwel moeds genoeg, zich op zeetochten te begeven. Want men leest in de oude Gefchiedenisfen en Poëten, van onderfeheiden treffelyke Zeetochten, die zekerlyk zeer veel verliezen , door de fabelen of verdichtzelen der Dichters, welke zy daar in gemengt hebben; maar evenwel in de hoofdzaak wezentlykzyn. Hiertoe behooren de zeetochten van Baclius, Jafon, en Hercules, de Roof van Europa, Medea en Hekna. Bachus welke zyn zetel te Nyfa, een Stad in het gelukkig Arabien had, heerfchte over de bewoonders van den Perfiefche en Arabifche zeeboezem, als ook over geheel Syrien. Maar na dat hy Ariadnemthet Eiland Dia ofNaxa gerooft had, wierd hyvan de Tyreenfche Zeerovers overvallen en gevangen. Doch dewyl hy hun met wyn had dronken gemaakt, is hy de gevangenis fpoedigontkomen. Na zyne terugkomst leerde hy de Pheniciers de Scheepvaart, Sterrekunsten Koophandel. Waar op dan de Pheniciers met hunne Koopvaardyvlooten naar Griekenland voeren en roofden Jones, de Dogter van hiachus. De Cretenfers hunne fchaade weder zoekende te verhaalen , roofden na dien tyd , Europa de Dogier van Agenoris uit Phenicien. Deeze
ftreek



Reizen rondom de Wereld.
9
iireek voerde Jupiter, Koning van Creta zelfs uit, en devvyl aan het fteven van zyn wit ge. verwt Schip, een Os gebyteld was, hebben de Dichters daar uit gelegenheid genoomen te verdichten , dat Jupiter zich in een witten ftier verandert had, en Europa over de Zee ontvoert.
- De Argonauten, welke Griekfche Vorsten waren, en wier overften Jafon was, lieten ,
by den Berg Pelius, een ongemeen Groot Schip bouwen, dat zy Argo noemden, mogelyk van het Griekfche woord Argos, 't welk fnel beteekend. Met dit Schip voeren zy uit Thesfa. lien naar het Landfcbap Colchis, om het Gouden - vlies te roven, dat zy met zich te rug brachten , en tegelyk ook Medea de Dogter van den Koning Et as, die op Jafon verliefde. Uit deeze Reize der Argonauten, volgde de Zeer tocht der Grieken naar Troje, aan welke Stad zy, met een vloot van verre over de duyzend Scheepen aankwaamen en na een tienjaarigen Belegering verwoesten. Daar uit nu zyn de langduurige Reizen van Aeneas en Ulysfes ontftaan, welke zekerlyk als men het Romanesque of 't vercierde en het Avantuurlyke daar van af fnyt, evenwel merkwaardig genoeg zyn..
Aï $• si



to Reizen rondom de Wereld,
§. 5. Scheeps bejliiuring by de Ouden.
De Regeering der Scheepen of derzelver fnelle wending, fcheint by de Ouden zeer gebrekkig te zyn geweest, dit kan men hier uit opmaaken, dewyl men uit vreeze van niet weder aan de wal te kunnen komen, de volle Zee vermeyde, en altyd 'langs den oever roeyde. Ook vertrouwde men zich in den beginne niet des nachts in het Schip te blyven Maar na dat men de Zee, het Weder, de Winden en de Scheepen nu beeter heeft leeren kennen; waagdt fiet den kloekmoedigen Menfch, niet alleen een éénige nacht in het Schip te blyven, en het land op eenige Uuren afftand uit het geficht te verlaaten; maar gantfche Jaaren op de woefte en ongemeeten Zeen te blyven, Ja zelfs met hunne vyanden daar op bloedige zeegevechten te liaan.
De zeevaartkunde wierd dan by de Oude meer en meer ter harte genomen, de waarnemingen op het weer, wierden zorgvuldig gedaan, want P/Mm* fchryft, dat de Lente, voor de zeevaarende, de Zee oopende, als de zuid-
weste



Reizen rondom de Wereld. it
weste winden de lucht matigden , en in de Handelingen der Apostelen Cap. 7. f. 9. werd gemeld, dat de tyd der vasten , de gevaarlykfte tyd der Zeevaart was. Ook kwamen 'er van den vierden November, tot den zevenden Maart, geen Scheepen in Zee.
§- 6. Ontdekking van het nieuwe Werelddeel, America.
Maar voor 300 Jaaren heeft de zeevaart andere voortgangen, Ja reuzen flappen gedaan. Want een Spaanfch Edelman, uit Andalufien, wiens naam de loffpraak verzwegen heeft, was de eerfte welke Madera, een van de Canarifche Eilanden voorby zeilde en aan de Americaanfche kust kwam. Maar een groote flerfte onder het zeevolk nootzaakte hem weder naar Madera terug te keeren. Chriftoffel Columbus, een Italianer, die zich gelyktydig tot het teekenen van Geographifche Caarten op Madeia bevond, ontdekte van deeze aan ons onbekenden Zeeman, dit nieuws, en liet zich van hem zeer wel onderrichten. Den Andalufier, welke denkelyk ook te veel op zyne Reize geleden zal hebben, flierf ia de armen van Colum-
bus,



Ï2 ' R'izen rondom de Wereld.
bus, derhal ven was het geheim hem alleen bekend. Hy draalde niet, en zocht terftond by ZyneLandgenöoten, de inwoonders van Genua de Geldkosten tot eene Uitrusting van een zeereife} maar vruchtteloos. Even zoo ging het hem, toen hy zyn Plan en voorneemen aan Henderïk den VII- Koning van Engeland, en Alphonfus de V. Koning van Portugal bekend maakte. Dan by Ferdinand en Isfabeila, Koning en Koninginne van Caftillien vond hy beter gehoor. Hy verkreeg het geld tot de gefochte Uitrusting en zeilde uit Europa, in den Jaare 1492 om America te zoeken. Hy ontdekte ook teffens de Eilanden Hispaniola, Cuba Jamaika, St. Domingo en alle de overige Eilanden van de Antilles. Hy vond de bewoonders Vreedelievend , van. Geftalte als andere menfchen, en bracht zoo veel fchattenmeede, dat de kosten van zyne Reis, overvloedig vergoed werd. Vyf Jaaren laater zond Emanuel, Koning van Portugal, op verfchiliende Jaaren Americus Vespwius derwaarts, welke dan ook het eigentlyke vaste Land van America heeft ontdekt, en het naar zyn naam genoemt.
Dezen Americus Vespucius, was zoo min
werke-



Reizen rondom de Wereld.
13
werkeloos en ftil, als zyn Koning Emanuel; maar zocht die gewichtige zaak, zoo veel mogelyfe verder uittezetten. Waar door hy dan de eerllewas, die inden Jaare 1501 de Aequino&iaallinie naar het zuiden doorzeilden, en derhalven de eerfte was, die het waagde , de bekende noordelyken Starnhemel te verlaaten en zich naar de nooit beschouwde Zuid Pool te wenden. Zestien maanden bracht hy op deeze Reize door, en maakte uit zyne ontdekkingen bekend, dat America zich zeer verre ten Zuiden Uitftrekte, en dat den Zuidelyken Hemel met veel blinkender en helderfcheinender Harren bezaaid was, als de noordelyken,- ook dat zich aan de Zuid-Pool twee dichte klompen Harren bevonden, welke het voorkomen van de Melkftraat hadden. Na dien tyd is Pedro Alyares, Admiraal van de Portugeefche Vloot, het eerfte dooreen Orkaan in de Brajielifche Zeeboezem geworpen.
§. .7 Eerfte Reize Rond-om de Wereld, door Fercinand Magelan.
Twaalf Jaaren daar na, had Jot Pontius, «en Spanjaard uit het Koningryk Leon, het
vaft*



14 Reizen rondom de Wereld
vaffe Land van FJorida ontdekt: en verder na verloop van acht Jaaren, had Ferdinand Nagelten, die by de Koning van Portugal Emanuel, in ongenade geraakt was, zich in dienst van Keizer Karei begeven, die destyds ook Koning van Spanje was. Hy verkreeg een Vloot, zeilde onder de Linie door, en vond de Straat, die zich aan het vafte Land van Peru en Chili, uitftrekt, wyder konde hy zich niet wagen, dewyl hem het tegen over leggende Land, ge* heel vuur en rook fcheen te zyn, waarom hy het Terra del Fugo, of het rookende Vuurland noemde. Dat deeze Groote Man zich aan de uiterste moeite en gevaaren-heeft bloot gefield , blykt, dathy zyn geheele vloot tot Op een éénig Schip na, verloor, en eindelyk zelfs óp die reize het leven liet. Het overgebleven Schip, werkte door de ftraat henen, tot in de groote Zuid-Zee, en kwam eindelyk in het Jaar 1526 te Sevilien in Spanjen aan. Men noemde daarom het Schip niet alleen Victoria, maar men gaf aan de gevonden Zee-engte de naam van Straat van Magellan. Hier door nu was den Aard-kloot, voor de eerstemaal om gevaaren.
$. S«



Reizen rondom de Wereld. iy
§. 8. Reize rondom de Wereld van Fkans Drake.
i
Nootwendig moesten de Vorsten zeer opmerkzaam werden op deeze ondekkingen. De Koningin van Engeland hlifabeth ruste in 1580 vyf fcheepen uit, onder het bevel van Fraiu ciskus Drake, een Engelsman van Geboorte. Hy zeilde van Plymouth, in December, en na dat hy feventien dagen gezeik had, lande hy aan de punt van Africa, tegen over Madera, daar hy nog een Schip bouwde, en zeylde voorby Caap Blanko en het Eiland Jacob. Hier wierd zyn vloot verftrooit, en het verliep tot op de hoogte van 34 graden zuidwaarts der Linie , alvoorens hy zyn vloot, by de .kust van Brafilien, weder verfaamelde. In September zeilde hy door de Straat van Magellan, welke naar zyn bericht, aan beide zyden met keetens van Bergen gelyk de Alphen bezet is. Zyne terug Reyze ging langst de kust van Chili, die hy aandeed, en over de Caap de Goede Hoop. 'Met groote zegenpraal, kwam hy met zyn geheele Vloot in zyn Vaderland te rug, en gaf de naauwkeurigfte narichten van deeze zyne Reize rond-om de Wereld.
5- >



16 Réizen rondoni de Wereld.
§. qj Be Zee Reize rondom den Aardkloot van Thomas Cavendisch of Candish.
Na de voorgemelde wereld reiziger, ondernam op bevel van dezelfde Engelfche Koningin Elifabeth , Thomas Candifh , een Edelman» een evengelyke Reize. Hy gong op den 31 July 1585, van Plymouth onder zeil, en bevond zich reeds na tien dagen zeer naby de Canarifche Eilanden. Op het einde van Auguftus bevond hy zich nog maar 6 graden 30 minuuten van de Linie, daar hy op de zoogenaamde Goudkust ververfingen innam. In September zukkelde hy lang onder de Linie, zoo dat hem de fformen nootzaakte , weder tegen het zuiden te wenden, daar hy op het Eiland St. Sebastiaan een Bark bouwde. Den vierden December, lande hy op de Americaanfche kust aan de zoogenaamde Gewenfchts haven op 48 Graden zuiderbreete. Rafch daar na zeilde hy meer zuidwaarts tot op 52 graden 52 min. daar de Straat van Magellan haar begin neemt, en daar hyz\. Spanjaarts, een overblyfzel van 400 Mannen vond, die met 4. Sukken Canon, een Redout in het Voorgebergte verdeedigde.
De



RHzeit roftdotn de Wereld. 17
De Spanjaarts verlieten ras hunne fchans, die zy Philippopolis noemden en dus de Befcherming van deeze Zee-engte aan de Engelfche inruymden. Candijh, liet zich aan dat Fort, niets gelegen zyn, maar zeilde verder tot aan het Koningryk Chita, daar eigentlyk onder de 54. Graad, de Straat van Magellan haar begin neemt, verders in een krommen flinger gang van 135 mylen voortloopt, en in de Groote Zuidzee eindigd. Hy zeilde door deeze groote Zee,, tusfchen het Eiland St. Maria en het vaste Land, voorby het Koningryk Arecca en het Eiland Conception. Hy geraakte daar op, in de zandige vloet Quintany, daar hy gevaarliep te vergaan; maar na dat zy hét Schip gé. lukkig losgewonden hadden , gingen zy aan Land, en namen op het Eiland Pruma wat zf fcrygen konden. Na verloop van elf dagen zeilden zy weder van daar, en kwamen in een Rivier van zoet water, recht onder de Linie, daarop ftelden zy hunne vaart op Nieuw-Sparijenaan , naamen daar verfch-water in, eö jaagden de Spanjaarden uit hunne fchuilhoeken. Kort daar na bereikten zy de Haven Nativitatis, op39 Graden IS Min. Noorderbreedte. Van daar namen zy hunnen loop naar de haven Malaka, en naar het Eiland Andreat*.
B ïö



ï8
Reizen rondom de Wereld.
In Oftober zeilden zy tot onder de Keerkring van de Kreeft, tot aan het Eiland St. Lucifer, rondom California. Daar na zeilden zy 15 dagen zonder land te zien, tot dat zy eindelyk in January de Ladrenes, en in February het Eiland Spiritus Santlus, 13 Graaden Noordwaarts van de Linie bereikten. Hy verliet de Philippynfche Eilanden, kwam weder onder de Linie, en trad te Groot-Java aan Land. Na een korte üitrufting van de uitgeftaane ongemakken , begaf hy zich van daar en trof na 15 dagen zeilens een Land aan, 't welk de zeevaarende, alle voor het groene voorgebergte hielden, maar zy vonden zich in hunne meening bedrogen, toen zy gewaar wierden, dat dit Eiland op de Zee heen en weder dreef, en dus een dryvend Eiland was. Eindelyk kwam hy aan het Eiland St. Helena, en in vier weeken zeilde hy langs Florida weder te rug naar Engeland.
§. 10. Zaakelyke Herhaaling van de Reizen rondom den Aardkloot. Ferdinand Magellan.
ï. Ferdinand Magellan, een Portugees, was' ie eerfte die rondom de Aarde zeilde. Hv
zelfs



Reizen rondom de Wereld. ra
zelfs bleef wel voor de voleinding der Reize op Seba, een derPhilippynfche Eilanden dood, in een Gevecht met de Indiaanen ; maar één van de vyf Scheepen, met welke hyden 10 Augustus 1519, van Sevilien was afgezeild, kwam den 7e September 1522 , in de Haven van St. Lucas by Sevilien te rug, na dat het zelve de Reize rondom de Wereld in 3 Jaaren en zfl •dagen volbracht had. .
2. Fr anciscus Drake, een Engelsman, reizde den 15 November 1577 vanPlymouth af; maar moeft wegens een Storm, weder te rug keeren, waar op hy den 13 December andermaal onder zeil ging, en den 16 September 1580 in die zelfde Haven weder aaniande.
3. Thomas Cavendisch of Candish , welke de Reize op den 21 July 1586, uit de haven van Plymouth begon, en den 9e,September 1588,' daar weder te rug kwam.
4. Simon Cordes, een Hollander, begon die Reize in het Jaar 1590.
B 2 5» Öliyier



20
Reiztn rondom de Wereld.
5. Olhier van Noord, een Hollander, Reizde den 13 September 1598 uit Rotterdam af, en kwam den 22 Auguftus 1601 te rug.
6. Ceorg Spilbergen, een Duitfcher, welke den 8 Auguftus 1614 uit Holland zeilde, kwam op den ïen Juiy 1617, daar weder te rug.
7. Willem Cornelis Schouten, een Hollander, en Jacob leMaire, wenden op den i4en Juny ié'15 uit Texel het Steven in Zee, en liepen daar weder binnen in Juiy van den Jaare 1617Deeze gingen niet door de Straat van Magellan, maar door een nieuw gevonden Straat, die ook de Straat van Lê Maire genaamt is.
8. Dien zelfden weg naamen by laater tyd, ook hunne Landslieden , Jacob 'iHeremite en Joh. Hugo Schapenboom, die den 29en April 1623 van Goerée in Zuid Holland uitgingen, en op den 9e? Juiy 1626 in Texel aanlanden.
9. De Kaper Brwer, in 1679.
10. De Engelfche Capitein Lowley, van 1683 tot 1684.
11. Willem



Reizen rondom de Wereld. 21
11. Willem Dampier, een Engelschraan van 1689 tot 1691.
Ï2. DenNapolitaanfchen Doftor in de Rechtsgeleerdheid , Gieoran Francesco Gemelli Carreri, van den 13c Juny 1693, tot 1698. Deeze ging naar Surrate, Goa, China,Manilla, Acapulco, Mexico, Vera Crux, Havana, Cadix, en daar na over het Pyrenaeifche Gebergte naar Italien te rug.
13. Den Engelfchman Edward Looke, van 1708 tot 1711»
14. Dampier ten tweedenmaale, met Woodes Roger van 1708 tot 1711. De eerfte is beide reizen Ooftelyk om het Staatenland gezeilt.
15. Gentil de la Barnibais, van 1715 tot 1718.
16. Clipperton en Schelroke , beide Engel, fchen, welke den i3e.February 1719 uit Engeland onder zeil gingen, en de eerffe in het begin van Juny 1722 te Galway in Ierland; maar den ander den ie. Auguftus te Londen te rug
B 3 17- Ecn



aa Reizen rondein de Wereld.
Ij. Een Hollaodfche Vloot, onder Roggewin, die op den 16e Juiy i?2r uit Texel zeilde, eq op-den 11e Juiy 1723 weder daar aanlande.
18. pen Engelfchen Admiraal Georg Anfon, welke den i8e September 1740 van St. Heiena onder zeil ging, en op den 15 Juny 1744, te Spithead inliep.
19. De Schotfche Kaper Prachox in 240 dagen ; derhalven in een veel korter tyd , dan eenen der voorgaanden.
20. Den Engelfchman Johan Byron, lichte het Anker in Juny 1764, en lag deeze Reize, op welke hy alleen 6 Mannen verloor, in 2z Maanden zeer gelukkig af.
2T. Den Engelfchman Wallace, die den Delphin voerde, kwam in Mey 1768 en Car teret, die Capitein op de Zwaluwe was, in" Juny 17.39 te rug,
22. De Franfche Capt. Bougainville, zettede zyne zeilen by in December 1766, en Revende
" ' uit



Reizen rondom de Wereld 23
uitBrest, hy kwam in 1760, den i6«- Maart weder te St. Malo. Dit is de eerfte maal dat een Franfch Schip de Reize rondom de Aarde heeft gedaan: en nu zyn 'er weder twee, 'I Aürolabe en la Boufole, onder het bevel van de Heer Peyroufe, totdat zelve oogmerk uitgerust, en bereids een Jaar vertrokken.
§. 11. Aanmerkingen over deeze Reizen.
Dewyl alle deeze Reizen, naar de voorvallen, die daar in zyn voorgekomen , of meer of minder tyd geduurt hebben, zoo kan men daar na de fnelheid, der zeereizen niet afmeeten nog beoordeelen. Maar de volgende narichten, zullen daar toe kunnen dienen, ora dezelve ten minften eeniger maaten te bereekenen.
Van Cadix, tot aan de Canarifche Eilanden, heeft een Schip 10 dagen nodig; en dezen weg bevat omtrent 120 Duitfche Mylen.
Van de Canarifche Eilanden, tot de Antillifche, als Cuba, Jamaica, St. Domingo, enz. legt een Schip in tyd van 3* weeken, een weg van 200 Duitfche mylen af.
a 4



24 Reizen rondom do Wereld..
In het Jaar 1732 , den 8 January, zeilde een Schavuit de Haven van '4 Oriënt in Bretagne, en kwam op den 16 January aan de Manden van Caap Verd, den 12 April aan
tt EuJ:^ H°0P' 6nden 4* Juny «n het Eiland Bourbon, op de hoogte van Madagascar.
Pe geheele weg van de haven van V Oriënt, tot aan het Eiland Bourbon, bedraagd 3450 Mylen, en maakt rondom Africa, byna een ha ven Cirkel. Van den aften January, tot den thT JT' ZyU ^"8 dagen, zoo dat dan dit Schip den eenen dag door den anderen gereefd, dagelyks, of in 24 Uuren 23 Duitfche ^len afgelegt heef, By de gunstee winden Je he op deeze Reize had, dporfheloe het «1 r4 Uuren een Veg van S6 Mylen. N» is de grootfte omtrek der Aarde 5400 Mijlen zoodat d, Schip, altyd vergezeH nStfc een gunfbge w.nd, in den tyd van 3 of 4 Maanden, rondom de Aarde zoude kunnen komen• daar het integendeel by de menigvuldig ver! anderingen van wind en weer, meer dan een Jaar nodig heeft. ' •• 13
HetGallioen 't welk Jaarlyks tusfchen Aea
pulco



Reizen rondom de Wereld.
pulco en Manilla gaat, die omtrent 1400 Mylen van elkander leggen , gebruikt zomtyds tot de Reize 200 en eenige dagen en tot de terug reize nooit meer als 75 dagen.
De Scheepen, welke Jaarlyks uit Zweden naar China gaan, neemsn hunnen weg voorby de Schotfche Eilanden door het Noorden, dan vaaren zy door de Atlantifche Zee, op Cadix, van daar tegen Brafilien en zoo naar de Caap de Goede Hoop, verder door de Zeëengte tusfen Sumatra en Java, eindelyk over Borneonaar Canton. De Lengte van dezen weg, welke wegens de Pasfaatwinden zeer bezwaarlyk is, bedraagt 2500 Mylen, en duurt gemeenlyk 20' of 30 weeken.
Reizen van Cook, Furneaux, Clark en Foksteh.
23. Den Engelfchen Capitein Cook , is de laatfte en voornaamfte Reiziger rondom de Wereld. Hy ftak uit Engeland in den Jaare 1768 , in Zee, zeilde het uitterfte deel van Zuid-Amerika om, over de ftille-of groote Zuidzee, door den Ooftelyk'en Oceaan, langst B 5 den



aó Reizen rondom de Wereld.
den cofu- ;.-:*n oever van Nieuw Holland, van daa- we>r langst de Molu';fcbe Eilanden s Java opwarrds, naar de Caap de Goede Hoop, en viel in 1771 in Engeland binnen.
Den 22 November 1772 Reizde Capitein Cook, met Furneaux , van de Caap de Goede Hoop oostwaards af. Den 8e Maart 1773 , fcheidde hy af van Furneaux, omtrent op 50 Graden zuiderbre-dte. Cook ftuurde recht aan op deuiterfte Zuydelyke punt van Nieuw-Holland, en Furneaux gong 10 Graden dieper Zuidwaarts. Byde vonden zyby Nieuw Zeeland (tweeEilanden, onder het Vyfdewerelddeel) elkander in Cooks Zee ■ engte weder, zy kruisten op den ftillen Oceaan, en voeren in 1774, te rug onder Zuid America en verder naar de Caap de Goede Hoop. In 1777 liep hy en Clark, van deeze Caap weder af, zy naamen eerft den zoo even befchreven weg onder het vyfde Wereld deel, en wende zich daarop tegen het Noorden naar Kamptfchatka, tot op 70 Graden Noorderbreedte. De terugkomst van' beide deeze Scheepen was in 't Jaar 1780. De Heer Forfter die den Capitein Cook vergezelde, be-, fchryft deeze Reizen in een byzonder werk.
§. 12.



Reizen rondom de Wereld.
27
§. 12. /Aanmerkingen over Co 0 ks Reizen.
Capitein Cook had op de Reize die de Heer Forjier met hem gedaan heeft, en die 3 Jaaren en agtien dagen had geduurt, van 118 Menfchen, maar een éénige door ziekte verloren, en deeze ging reeds met een aangeftoken Long uit Engeland. De eerfte Scheepen die men by de oprichting der Engelfche Ooftindifche Compagnie uitrutte, hadden gemeenlyk eer zy twee Graaden boven de Linie waaren , reeds het vierden Deel der Manfchap .verlooren. Sir Richard Havkings, verzeekert, dat hy geduurende 20 Jaaren, dat hy de Zee had bebouwt, io,eoo Zeelieden bereekenen konde, dieflechts alleen van het Scorbuut waren weg gerukt. Anfon verloor binnen a Jaaren op zyne Reize vier vyfden deel van zyn volk, die hy by zyn uitreize had. Dit klein verlies van Cooke, heeft men aan de Groote rjnheid, de veelvuldige luchting van linnen, flaapko5Ten, flaapgoed en andere Scheepstuigen; als ook vooral aan de Kruyden, Zuurkool en de verdeeling van het Scheepsvolk in 3 wachten , volftrekt te danken.



a8 Reizen rondom de Wereld.
§.13. De Doorvaart in het Noorden, of de omzeiling der Noordelyke Landen.
Even zoo als de Zeevaarende Natiën in het Koorden en in het Westen verfcheiden maaien ondernomen hebben, het Zuidelyke Wereld, deel te omzeile», zoo hebben zy even zulke yverige pogingen gedaan, om ook rondom de Noordelyke Landen te fteevenen. Toen eenmaal het oogmerk van ieder Koning in America bereikt was, fcheen de weg over de Caap de Goede Hoop hun veel te verre, om naar de Ooftelylje werelddeelen, te komen. Daarom is men met de uiterfte moeite bedacht geweest, in het Noorden een doorvaart te vinden , en niemant heeft zich tot op dit ogenblik daarin meer moeite gegeven, dan de Engelfchen, de Nederlanders en de Deenen. De Eerfte voeren derwaarts, waar van de Engelfche gedenkboeken van de Jaaren 517, 883 en 1360 melding maaken; doch die vernaaien fmaaken zeer naar Fabelen. Want daar in verhaalt onder anderen Nicolaas van Linna, dat hy recht onder de Nood-Pool een groote draaykolk had aangetroffen, in wier afgrond zich
Mag-



Reizen rondom de Wereld. Zf
Magneet-klippen, dat is klippen van Zeylfteen bevonden, welke de Scheepen waar aan zich yzer bevond, onweerftaanbaar in dezen draaykolk trokken. Ja de Groote Ptolomeus, had deeze gedachten zoo volkomen overgenoomen, dat hy in de Indifche Zee, by de Satyris-Eilanden, zulke Magneetfche draaykolken heeft gevormt. Kleinder Geeften, als Jacob Knoyen, Pofiellus en Merkator, die zelfs deeze plaatzen in de kaarten geteekend hebben, kan men het vergeven.
§. 14. De Noordfche Zet Reizen der En~ . gelfchen. Sebastiaan Cabot.
De eigentlyke Noordfche Reizen der Engelfchen, naamlyk die met rechten ernst zyn gedaan, beginnen met het Jaar 1550. Wel heeft Hendrik de VII Koning van Engeland in 1496 den Venetiaan Sebastiaan Cabot naar het Noorden gezonden, die ook tot op 70 Graden doorgedrongen is; maar zonder verder vervolg nog gewichtige narichten. Het eenige dat hy berigtede, was, dat tot op die hoogte de Zee open was. Hy maakte ook een kaart van de Noordelyke deelen van Labrador; maar die Koning
Hendrik



$o Reizen rondom de Wereld.
Hendrik de VU, die ook zulke Landen gelyk America is, ondekt wilde hebben, niet bevreedigde.
*
%• 15- Hügo Willoüobï, en Ca-
bots zoon , 00k RlCHARD
Cancelier.
Een Zoon van dezen Cabot, raade Koning Eduart den VI. in 't Jaar 1553, tot een nieuwe Noordelyke Reize, met die ftreelende hoope, van door een korten weg in Catthay te komen. De Koning gaf drie Schepen tot deeze Reize, onder het bevel van den Ridder HugoWillougby. Doch deeze Scheepen hadden ter halver weg van Noorweegen, het ongeluk , door een Orkaan verftrooit te werden, Een van deze keerde daar op weder te rug, het ander waarop zich Willougby bevond geraakte aan een woest Eiland, dat hy naar zyn naam noemde. De Winter overviel hem, en hy verloor daar het leven , met alle die by hem waaren: daar na heeft men zyn dagregister nog in het Schip gevonden. Het derde Schip dat door Richard Cancelier gevoerd wierd kwam gelukkig door de witte Zee, voor de
mond



Reizen rondom de Wereld. 31
mond van de Rivier Duna en verder naar Moskau. Het nam deszelfs weg weder te rug, en kwam behouden in Engeland. Deeze Richari Cancelier begaf zich daar na in het Jaar 1557, onder de Regering van Koningin Maria, weder op Reize derwaarts, en bracht met zich Ofep Napea, Afgefant van den Grootvorst Bafilli, om een eeuwig verbond met Engeland te fluiten. Dan zy leeden Schipbreuk op de kust van Schotland, waar by de kostelyke gefchenken en waaren , die zy meedebrachten , te gronden gingen, en ook Richari Cancelier den ontdekker van dezen weg, ten afgrond gerukt werd. Den Gezant welke de Schipbreuk gelukkig was ontkomen, volbrachtevenwel zyn Gezantfchap, hy wierd niet alleen heerlyk te Londen ontvangen, maar hem wierden ook kostbaare gefchenken op zyne te rug Reize meede geven.
$. 16. Martin Forbisher,
De Engelfchen, welke in hun voornemen om nieuwe Landen te zoeken, aanhoudende voortgingen, zonden na dien tyd, naamlyk in het Jaar 1557, onder de Regeering van Koningin



32 Reizen rondom de Witeli.
gin Elifabeth, Martin Forbisher uit, die na dat hy een tyd lang gezeild had, Groenland ontdekte ; maar konde wegens de invallende lange nachten , en het veelvuldig Ys, daar niet landen. Doch hy wist by zyne terugkomst, de Koningin, zoo verheft op zyn ontdekking te maaken, dat zy hem in de eerftkomende Lente, wéder derwaarts met drie Scheepen üitruste , wanneer hy dan ook de oostelyke kust van dat Land betrad. Zoo dra de Inwoonders, de Engelfchen zaagen, vloden zy uit hunne fchuilhoeken, klouterden op de hooge Yspunten, en kwamen om het leven. De Engelfchen vonden de Hutten van deeze Menfchen uit vellen van Zeekalveren en Walvischen met tien naden te zamen genaait en op Vorkswyze ftutten gebouwt. Ieder hut had twee wanden en twee deuren, die zoo geordent waaren, dat de wanden tegen het Noorden en het Ooften, en de deuren zich tegen het Zuiden en bet Westen bevonden. Zy naamen een zwangere Vrouw met een Kind dat zy aan de hand leide, roeede. De wilde Vrouw fcheen zich niet Veel te bekommeren , en beduide met tekens Zoo goed als zy konde, gelyk de Engelfchen ook werkelyk zoo veel begreepen, dat zyzich nog hoger konden wagen* Zy zeilden daar-
op



E.'eizen rondom de Wereld. 33
'op Noordwaarts aan, en vonden een Land, dat haar hunne gedachten veel door Aardbevingen geleden moeffc hebben. Zy vonden daar veel dryfzand, van 't welk zy, om dat het Goud^ achtig fcheentezyn, 300 Vaten meede namen. Dit geweft, was aan de mond van een Rivier. Forbisher, zettede zich in een floèp, met eenige Soldaaten, en beval zyne drie Scheepen dat zy hem zouden volgen j hy voer de Rivier opwaarts, en toen hy een groot aantal Wilden op de klippen zag, was hy voor een overval beducht. Als die geene welke hem. roeyde zyne Vrees bemerkte, gaven zy de Wilden op het Land vreedeteekens op hoope van ze te lokken, drie der Inwoonders, die iets beter van aanzien fcheenen, als de overigen, kwamen daar op aan den Oever, en gaven allerley vriendelyke tëekehen, als tot een goéde verwelkörrift. Forbisher liet het zich welgevallen en trad aan Land, plotfelyk barftede verfcheidén hoopén uit hunne holen * maar dewyl deezen uitval te vroeg gefchiéde, konde Forbisher nog te rug trekken. De Wilden keerden weder en wierpen allerley raauw vleefch op het ft; and, juiïl als of zy Dieren wilden lokken, toen' dit hun niet wilde gelukken, brachten zy èen kreupel Lam aan ftrand, en weeken in G hunne



54 Rdzen rondom de i ere-ld.
hunne gaaten, gelovende dat de Engelfchen het zouden af haaien, maar deeze bemerkten de lift der Wilden en gaven vuur op hen, waarna zy ten fnelften Landwaards in liepen. Daar op wierden de Wilden toornig, wierpen met fteenen, en fchooten met pylen op de Engelfchen ', maar Forbisher gaf een vinnige laag uit de geweeren, waarop zy vloden en zich niet weder lieten zien. De üngelfchen konden zich voor ditmaal daar niet langer ophouden, maar keerden te rug. Op een bekwaamer tyd, deed Forbisher de derde Reyze, daarheen, en kwam aan een Oort, dien zy metam incognitam of de onbekende Grenzen noemden, hier keerde hy weder te rug en ging naar zyn Land.
§17. Noordelyke Reizen van JohanDavis,
In het Jaar 1585 , 86 en 87. had Johan Davis, drie Reizen in het Noorden gedaan, in welke hy onder de Noorder Keerkring de Straat ontdekte, die naar zyn naam genoemt is.
§ 18.



Reizen rondom de Wereld. 35
. § 18. Reize in het Noorden van George
W eymuth.
George Weymuth, Reizde in in het Jaar 1602. naar het Noorden, en kwam door eene engte Lumletz Jukt genaamt, welke Op 6t graden Noorder breete legt. Hy wende het zuidwaarts, eri kwam tusfchen het vafte Land Bacablaco in een Zeeëngte, hy vond aldaar eene al te groote Ebbe en Vloed, en keerde derhalven weder te rug.
§ 19. Reize in 't Noorden van Hendrik Hudson.
Hendrik Hudfon, die deeze gewenfchte doorvaart in het Noorden ook wilde zoeken, begaf zich in 1607,1608, en 1609, ook derwaarts. Hy zeilde door de Straat Davids, ging tot 63 graden in Weymuths Streek op. Toen wende hy zich Zuidwaarts tot op 54 graden , en weder Weftwaarts, tot op 60 graden. Hier vond hy een groote oopen Zee, welke hy oordeelde niet verre van Mexico te zyn, het bittere Jaargetyde overviel hem, en hy was genoodzaakt, hier te overwinteren.
G 2 Zy



3 Reizen rondom de Wereld.-
Zy drongen eenigzints Landwaarts in en troffen een Man aan, maar die zy door beroving zoo hoonden, dat hy zich niet weder het zien. Deezen Man was gekleed op de wyzederMexicaanen of als die van Florida. Hudfon, die een groote Geeft van navorfching bezat, had het ongeluk van door on vriendelyk en weerbarftigVolk vergezeld te zyn, en dewyl zy alleen voor agt maanden, van mondkoft voorzien waaren, zoo ftootede zy Hudfon met zyn Zoon en nog twee van zyne getrouwe aanhangers met weinig levensmiddelen in een Bark van zich af. Zy zeilde daar op met hun agten naar huis te rug; maar verlooren nog vier onder den weg. Hudfon vond daar na de Straat die naar zyn naam genoemt is, op 63 graden, by dat Land, 't welkzydaar na Nieuw-Engeland genoemt hebben. Zy vonden in deeze Zee, ontzettelyke diepe en zwaare Vloeden en Ebben, zoo dat eenige meenden dat zy in de Straat Anian en op den weg van Japan waaren. De Schriften en het Hudfonfche Dagregifter van dien Man, heeft men in Engeland, offchoon men vun hem zelfs niets weder gehoort heeft.
§• 20.



Reiztn rondom de Wereld. 37
% 20. Reize van Thomas Edgey en Wilhelm Basius in het Noorden.
Daar na en wel in het Jaar 1623. hebben Thomas Edgey en Wilhelm Bajius, twee Engelfchen deeze vaart weder ondernomen en zouden tot op 80 Graden doorgedrongen zyn.
§ 21. Zeevaarten in het Noorden, 'welke door de Deenen ondernoomen zyn, G o t ske Linde na u.
Chrifliaan de IK Koning vanDennemarken, wenfchte zeer ernftig in Groenland iets van gewicht uit te werken. Hy liet een zeer ervaaren Engelfchen Zee Capitein komen, welke reeds de Vaart in het Noorden meede gedaan had. Hy rufte drie Scheepen, onder het be^el van den Admiraal Cotske Lindenau, uit, welke dan ook in het Jaar 1605. uit de Sond, de Vaart naar het Noorden aannam. Den Engelsman, werd reeds ras door den Admiraal afgezonden. Gotske LinlenaUf kwam in Groenland, liethet C 3 Anker



38 Reizen rondom de Wereld.
Anker vallen, en nam eenige Wilden met vriendfchap in zyn Schip, hy bood hun Wyn aan, waar voor zy het hoofd fchudden, en Jiever vet van vleefch tot zich namen. De Deenen vertoonden hun allerlei fnuisnareyen, als Spiegels, Naalden, Mesfen, Bylen en Klederen , en in een woord 'er kwam een Ruiling met deeze zaken, tegen Vosfevellen, Beeren en Zeekalfshuiden tot Rand.
Gotske Lindenau bleef Hechts weinig dagen daar, en bracht twee Wilden meede naar Dennemarken. Den Engelfchen Capitein was in tusfchen met het ander Deenfche Schip de Straat Davis gepasfeert, en aan de Caap Fahrwel aangelant. Hy bezogt nog veel andere Havens, ruilde ook veel vellen in, en vond verfchillenderyk bevattende Zilverertzen. In zyn verhaal bevind men, dat tegen het Noorden veel Damp en Nevel opgerefen was, welke helder en verlichtend was geweeft. Ka hem hebben meer Deenen deeze tocht gedaan, waar onder die van Capitein Monk de merkwaardigfte is.
§ 22



Reizen rondom de Wereld,.
39
§ 22 Noordelyke Zeevaarten der Hollanders.
In het Jaar 1594. Reisde de Zeeuw, Wil-, lem Bar enz, van Jmfterdam en Enkhuizen derwaarts. De Amfterdammers kwamen tot op 77 graden en keerden weder naar huis. De Enkhuizers kwamen ineen Straat, zeilden zes Mylen door dezelve, en raakten op een warme Zee van Tartariën, by de Rivier Oby. Zy noemden deeze Engte de Straat van Nas/au, en geloofden nu de Doortocht gevonden te hebben, met welke zoete gedachten,. zy weder naar huis zeilden.
§23. Jacob van Heemskerk, Willem Barenz en Johannes Cor* nelis Rip, Reize naar het Noorden.
Gp de bóven aangeftipte goede Bootfchap, zonden de Staaten op nieuw zeven Scheepen derwaarts; maar welke vruchteloos terug kwamen. Dit fchrikte hun niet af, om een derde vaart te wagen. Jacob van Heemskerk, Willem q . Barenz



4« Reizen -rondom de Wereld.
Barenz en ComelisRip waaren daartoe benoemt, om met twee Scheepen uit te zeilen. Zy kwamen ook werkelyk tot op 80 graden , n minuten, daar zy kruid- en graseetende Dieren vonden. Zy zeilden weder te rug, naar het Bei ren Eiland. Hier fcheide de twee Scheepen van elkander, en Rip ging eenen anderen weg Noordwaarts, tot op 80 graden, Heemskerk en Barenz zeilden naar Nova Zembla, zy lande op het Eiland Vranien op 77 graden; maar vonden hier niets merkwaardig, en zeilden daarom verder om den Yshoek, hier wierden zy ras van het Ys ingeflooteh, en als mgekerkert, ook moeiten zy daar overwinteren. Zy bouwden een groote Hut, .waarin zy hunne Scheepslading brachten, en die tot een bekwaam verblyf toebereiden. Zy onder hielden zich zei ven met witte Vosfen, en moeRen fteeds waakende Schildwachten houden tegen de Beeren, die evenwel nog verfcheiden van de hunnen weg naamen. Den 22 Juny gingen zy weder van daar, kwamen naar Cola daar zy Rip aantroffen, die nu reeds zyn twee! de vaart gedaan had. Willem Barenz ffierf op de t'huis Reize en de overige kwamen in hun Vaderland.
§ 24.



Reizen rondom de Wereld. 4E
§ 24. De Reizen der Hollanders, naar Ooft-Indien.
De eerfte vaart daar heen was in 1594. met vier Scheepen, deeze kwamen met zulk een gelukkigen uitflag te rug, dat zy in 1598. weder vyf Schepen, onder bevel van Sebaldus de Waert, derwaarts zonden. Deeze wilde ook teffens Rondom de Wereld zeilen, en nieuwe ontdekkingen doen. Maar hy verloor in de Straat van Maggelan, zyne overige Scheepen, volvoerden ondertusfchen zyne Reize behoorlyk rondom den Aardkloot, maar hy heeft in OoftIndien, niets van aangelegenheid uitgewerkt. De liefde tot gewin, zettede de Hollanders geduurig meer aan, zy rufteden 32 Scheepen uit, onder het bevel van Olivier van Noprt, welke de nafpeuringen van Magellan, Drake en Candish zoude vervolgen. Hy gaf zich ook alle mogelyke moeite, maar verloor alle zyne Scheepen, nevens tweeGallioenen, en kwam alleen na veel zukkelens in zyn Vaderland. In het Jaar 161 \, deed Joris van Spilbergen, de vaart door de Straat van Magellan, en kwam gelukkig in Ooft-Indien. Noch in het zelfde Jaar Reizden Willem Schouten en Jacob le Maire, C 5 uit



4.2 Reizen rondom de Wereld.
uit Texel, zy vonden in het Zuiden eenStraat, waar van zy het Land dat aan de Noordzyde lag, Mauritz van Nasfausland en dat aan de Zuidzyde het Statenland noemden. Maar de Straat zelfs werd de Straat van le Maire geheeten, zy kwamen ook gelukkig in Ooft-Indien, en derhalven was hunne Reize niet vruchteloos.
In het Jaar 1623. Rullede de Staaten een Oorlogs Vloot uit, om de Spanjaarden in America, afbreuk te doen, onder het bevel van Jacques VHeremite als Admiraal en Huigen Schapenham, als Vice- Admiraal, beide ftierven zy? na dat zy America rond gezeilt en veele nieuwe Eilanden ontdekt hadden. Daar ra ging Admiraal Brouwer, naar de nieuwe Wereld, ontdekte veel Eilanden en kwam in Ooft-Indien aan, daar hy ftierf.
KORTE



KORTE GESCHIEDENIS
Der voornaamfte Landontdekkingen en derzelver Natuurkundige Gejleldheid.
§ 25. 't Vuurland, ( Terre du Feu, Tierra delFungo, Terra del Fogo.~)
Heeft zyn naam van de brandende Bergen, die de eerfte ontdekkers daarop hebben waargenomen. Deeze Eilanden van welke het grootfte aan deNoordzyde, eigentlyk het Vuurland genaamt is, ftrekt zich langft de Straat van Magellan, 100 mylen ver, van het Ooften naar het Weften, men hielt het in den beginnen voor een groot te zamenhangend Eiland, maar laater Zeelieden bevonden dat het door meer Kanaalen in verfcheiden Eilanden was verdeelt, de Eilanden, zyn bar en koud en hebben hooge Bergen, wier kruynen met fneeuw bedekt zyn, evenwel vind men 'er ook vruchtbaare daalen en vlaktens. De Bewoonders van dit Vuurland leven in de uiterfte wildheid. Eenftam beftaat gemeenlyk uit vyftig Menfchen, welke in een vlek van omtrent 12 tot 15 flutten woonen. Deeze Hutten beftaan uit ftaaken, die boven
aan



44
Reizen rondom de Wereld.
aan de kruin tezamen loopen. De Noordzyde, is met weinige ryzen en eenig gras bedekt a de andere zyde ftaat open en diend tot een ingang en Vuurhaart. Van Huisraad ziet men niets hoegeoaamt. Een weinig gras, dient hun tot legging en tot een onderlaage om op te zitten. Ook ziet men nog wel eens, een handkorf, een zak en een blaas met traan. Nog veel ellendiger zyn de ongelukkige Bewoonders der Weftkuft van het Vuurland, die met recht de Woeftkuft genaamt werd. Een ooggetuige, den roemwaardigen Heere Forfier, Profesfor te Kasfel, ontwierp een hartroerend en hoogftdroevigTafereel, van hunnen bedroefden ftaat Zy lieten geen ander geluit hooren als Petfche'. rehs, en dit nog wel in een zeer onaangenaamen toon, waar door men ze Petfcherehs noemt. Alle de trekken van dit Tafereel te zamen genoomen, maakt het fpreekendfte Beeld uit van haare diepe ellende. Het eenige kleerftuk datzy hadden, was een klein, oud Zeehonden vel. Zy zyn dom, onverfchillig en traag. Zy hebben Bogen, Pylen en Speeren. Hunne eicndige Sloepjes zyn uit Boomfchorsfen gevormt. Hunne fpeize is half verrot vleefch van Zeehonden. Naar het Bericht van 1'Heremite, eeten zy ook Menfchen vleefch.



Reizen rondom de Wereld. 4.5
§ 16. Staatenland.
Heeft nog een ellendiger en treuriger voorkomen als het Vuurland. Het beftaat geheel uit ontoegangelyke Rotzen, wier kruinen met eeuwige fneeuw zyn bedekt. Aan de Noord* kuft van Staaten Land leggen de
§ 27. Nieuw-J'aars Eilanden.
Deeze verkregen die naam van Capitein Cook, welke ze op dien dag ontdekte. De grootfte heeft 6 Zeemylen, zy leggen onder de 54°, 46' Zuider breete , en zyn volgens het Bericht van de Heer Forfter in deeze Geweüeu, de befte ververfings plaatfen voor de Zeevaarende, dewyl men hier Penguins, Zeeleeuwen, veel Gevogelte, Zellerey en Leepelblad vind.
§ 28. Eilanden van Falkland.
(Pepis-Eilanden, Malovinen, Zeebaldi-: nen, Asfumtion, Zuidbelgien.)
Americus Vefpucius, heeft waarfcheinlyk deeze Eilanden in April 1502, ontdekt. Tot in 1764, waaren zy een gerufte verblyfplaats van Penguins



4^ Reizen rondom de Wereld.
guins en Zeeganfen, In de Bochten en Zee= boezems leefde Zeebeeren, Zeeleeuwen en andsre Zeemonfters ongeftoort: van de Viervoetige Dieren vond men 'er alleen Ysvosfen, die op het dryfys verflagen wierden. In dat Jaar, fioeg zich hier een Franfche Kolonie onder Bougainville neder, die in i?66. aan Spanje wierd overgelaaten. Het Jaar te vooren veftigde zich op het Wefteiland by Egmonts Haven, een Engeüche Kolonie, tusfchen beide die Mogenheden was nu in het vervolg fryna een Oorlog over deeze woefte Eilanden losgebrooken. In Mey 1774. zeilde de laatfte Engelfche Bezetting af, waar door de oorzaak der twifteri wierd weggenomen. Het zyn niet anders, dan twee onbewoonde Eilanden, het Aardryk is goed, maar zelden boven één voet diep. Boomen zyn hier geheel niet; maar wilde Zellery en Lepelblad. De Baftaltpylen, doen befluicen dat hier voormaals Vuurbraakingen plaats hebben gehad.-
§ 29. Zuid-Indien of de Zuidlanden.
Men heeft lang vermoed, dat in dengrooten Zuid Oceaan, een groot vaft Land zoude leggen,



Reizen rondom de Wereld. 47
gen, 't welk zich van de Zuidpool tot 300. Zuider breete uitftrekte. Op de oude Kaarten vind men ditvermeendeZuid!and,met de naam van Terra incognita aujïralis, beteekent. Men beweerde het aanzyn van zulk een Land, 'twelk men den naam van Zuid Indien gaf, tot na de tweede Reize van Cook, die dit voorgegeven Land niet heeft gevonden. In tegendeel ontdekte hy veele groote en kleine Eilanden, en onderzocht de legging en de groote van dezelve. Deeze gezamentlyke, in den grooten Oceaan leggende Eilanden en de Zeën die deeze Eilanden omringen, maaken het vyfde Werelddeel uit, en draagen den naam van Zuidlanden. Deeze Eilanden beftaan in een buitengemeene meenigte en de ondervinding leert ieder dag den geenen welke de Zuidzee bevaaren, dat in deeze byna onmeetelyke Oceaan, ontallelyke Eilanden, gints en herwaarts verftrooit leggen; maar het is buiten allen twyffel, dat dezelve de op- en nafpeuring bezwaarlyk zullen beloonen, dewyl het zeer vermoedelyk is, dat zy nog door nieuwe Rykdommen, nog door beeter verbeetering in de bebouwing , van de reeds ontdekte onderfeheiden zouden werden.
Deeze gezamentlyke Zuid-Eilanden zyn over
het



4 8 ' Reizen róndoth de Wereld.
het geheel gehoomen, Vruchtbaar. Derzeiver Eetbaare voortbrengfeJs, zyn Yaras, Rima of Broodvruchten, Kokosnooten, Pifangs, Pompelmoes, Peeperkruid, Vaarenkruid, enz. Dé Engelfchen vermeerderen daar het Plantenryk^ met Zellery, Aardappelen, Graanzoorten Raapen en Moeskruiden. Het tamme Vee| beftaat enkel in Hoenderen, Varkens, Honden en Rotten, die hier tam zyn. Door de Engelfchen worden in die ftreeken Paarden, Hoornvee, Stieren, Koeyen, Schaapen, Rammert en Gevogelte tot vermeerdering aangebracht en voortgefokt. De meefte van deeze Eilanden, dragen de teekens Van Vuürbraking, en op veele treft men nog Vuurfpoegende Bergen aan. Het Climaat is op de ZuideJyke Eilanden onder de Keerkring van zulk eene warmte, dat men die zelden den naam van brandende hitte kan geven. De Eilanden van de ZuideJyke gemaatigde Luchtftreek, zyn kouder als de Eilanden van de Noordelyk gemaatigde Luchtftreek. De Zuid-Eilanders zyn over het geheel genomen, door ocffening, fpraake, kleur en geftalte van elkander onderfeheiden. Doch zy draagen veel de onloogenbaare teekens, dat zy Colloniften zyn uit een zelve verwantfchap, waar uit alle die Volkplantingen zyn
voort-



'Reizen rondom ie Wereld. 49
voortgekomen. De meeften eeten het vleefch van hunne gedoode Krygsgevangenen, en gehoorzaamen (flechts eenige weinige uitgezonden) aan Ehries of Koningen. Zy befchilderen hunne lighamen, met. gekleurde vlekken Als zy elkander willen groeten, doen zy zulks met de punten der neus, welke zy tegen elkander aandrukk'en. Hurihe wapens zyn Bogen, Pylen, Speeren en Slingers, zy hebben ook wapens van befchutting, a!s Helmen. Eenige hebben klederftukken van Boomfchors, andere gaan geheel naakt, maar alle zien d» gekleurde vederen als een grooten opfchik aan. De ondsügd van dievery is aan allen gemeen, dewyl het dóór geen bepaalde wetten verbodèh word, en het naar hunne begrippen een geoorloofde lift is, die men vooral tegen vreemden mag oeffenen. Onkunde en nieuwsgierigheid, die de waardye der dingen vergrooten, voeden deeze drift en maaken dezelve by hun fterker.
Naar hunne legging kan men de merkwsar* digfte Zuid-Eiknden (want die alle te melden en 'er van te fpreeken, zoude het beftek dat vvy ons in dit werkje hebben voorgefchreven, verre te boven gaan) omtrent in de volgende orde ymleelen. D § 30.



5^ Reizen rondom de Wereld.
§ 30. A. Zuid-Eilanden in de ftille Zee, (Mark Pacificum.)
a. Onder de Linie.
Nieuw-Brittanien. 't Eiland Horn. Biron's Eiland. Nieuw - Holland. Nieuw-Kaledonien. Nieuw-Zuidwallis. Kokos-Eiland. Ohetteroa. 't Eiland Egmont. Otaheiti. De Vriendfchaps Eilanden. Palraersftons Eiland. GezelfchapsEilanden. Terra del Efpiritu Sanéto. NieuwGuinea. Wilden Eiland. Nieuw Hebriden. 't Eiland York. Herweis-Eiland, 't Eiland Mendoza! 't Eiland Hoope. Het Vlakke Eiland.
b. Boven ie Linie.
Turtle,Forfters ofSchilpatten-Eiland. Sand-
wichs-Eilanden.
§ 31. B. Zuid Eilanden in de Zuidzee, of Mar del zur.
Norfolks-Eiland. Oefter - Eiland , Niéuw Zeeïand.
§ 32.



Reizen rondom de Wereld. 5Ï
§ 32. C. Zuid Eilanden, in de Zuidelyke Atlantifchen Oceaan.
Sandwïch's-Land. Zuid-Georgien.
-jij» friW Jj0isg3i 'J} H*6 < --.Ti; m\a$qf «b
§ 33. D. Z«zd Eilanden in de ZuidelykeIndiaanfchen Oceaan.
Marion's-Eilanden. Eilanden van Geluk.
De eerfte Meridiaan is van Grenwicli, 4' van Londen, en wel Ooftelyk genomen.
{Nota) Volgens Forfter, Zimmerman, een Dag Regifter zonder naam, Ellis, Bougainville, Creuzel, Zurville en Sparman.
§ 34. 1. Nieuw-Brittanien, 5°tot6°30' Z. Breete 148* tot 151° O. Lengte.
Dit Land werd in voorrge tyden zoo voor» gefteld als öf het met Nieuw-Guinea te zamen hing. Maar Dampier, bevond dat het een
d 2 tMii



5* Reizen rondtm de , Wereld.
Eiland was. Don Ahara Mendanm de Neyra, die in den Jaare i,67. van PtrU uitliep, om ontdekkingen te doen, was de eerfte die Nieuw Brittanien en Nieuw Yerland ontdekte. Hy gaf hun He naam van Salomons-Eilanden; maar wier legff-rig altyd valfch is opgegeven, dewyl de Spanjaarts, aan welke de legging wel bekend was, zoo als de Heer Forfter, niet zonder grond gelooft, of uit traagheid om het Land te Bouwen, of uit yverzucht tegen de Portugeezen op dat die het niet in naamen, de waare legging geheim hielden. Dampier, die in 1699. verfcheide ontdekkingen op de Kuften van Niéuw Guinea heeft gedaan, noemde de Salomons-Eilanden van Mendannd, Nieuw Brittanien. Naar het uitwendig aanzien; (want diep in dezelve is nog geen Zeevaarende ingedrongen,,» is het Land meeft met daalen gemengt, en heeft overal overvloed van groote en prachtige Boomen, Weiden en bebouwde Landeryen aan de zyden der Heuvels. De Inwoonders zyn een talryk, fterk en dapper Volk, van een dónkere kleur.
Rondom Nieuw Brittanien, leggen een meehigte kleine Eilanden: Gerrard-Denis-Eiland, Anton Cowes-Êiland, Möa, Arimoa.
% 35



Reizen rondom de Wereld. 53
§ 35. 2. Birons-Eiland.
Den Admiraal Biron, die zyn naam vereeu. wigt heeft, door een Reize rondom de Wereld, was waarfcheinlyk de eerfte die dit tiland zag. Zyne Officieren wenfte zyne nagedachtenis in deeze Wateren te vereeuwigen, en gaven aan dit Eiland zyn naam.
De Inwoonders zyn groot en wel gevormt, hun vel is van een koperagtige kleur, hunne wezenstrekken, voorbeeldig fchoon, het gelaat helder en onverfchrokken, de zoomen der ooren of oorlippen hangen by na tot op d« fchouderen.
§ 36. 3. Nieuw-Kaledonien, 1.90. tot 22°. Z. Breete 1630. tot 1660. O. Lengte.
Dit wierd van Capitein Cook in zyne tweede Reize, den 4e11 September 1774. ontdekt, en als boven genoemt. Hy had dit Eiland niet omgevaaren, ondertusfchen fcheen her hem een zeer lang fmal Land, van een aanmerkelyke D 3 groote



54 Reizen rondom de Wereld.
groote te zyn. In de meefte ftreeken is het zelve nog niet bebouw*; maar legt braak. De Inwoonders onderfeheiden zich door hunne fpraake, van de.overige Zuidlanders zeer groot. Vreefe en wantrouwen., gelyk den Hoogleeraar *orfter ons bericht, zyn by hun geheel onbekend, het Aardryk brengt daar weinig planten voort, en daarom is Vifch en Varkensfpek de meefte fpyze der Inlanders. De gewoonte om menfehen vleefch te eeten is hun geheel onbekend. Een Zeeofficier fpyzde in hunne tegenwoordigheid, van een ftuk Pekel vleefch, de Kaledoniers, hielden het ter oorzaak van de zwaare beenderen voor Menfchenvleefch en heten alle merktekens van groot affchu'wen. blyken. Zy zyn vriendelyk, goedaartig en traa* Hunne huizen gelyken naar groote Byenkorven, en zyn gelyk onze mandens uit Boomtakken gevlochten. Bogen en Py]en zyn hun onbekend, maar in plaats van deeze bedienen zy zich van Slingers.
§ 3?« 4- Het Kokos-Eiland, i<5<\ i0'. Z. Breedte.
Dit heeft zyn naam van de buitengewoons overvloed van Kokos-Boomen ,■ eigentlyk is het Eiland een hogen Berg. Twee Mylen
Zuid-



Reizen rondom de Wereld SS
Zuidwaarts is een ander lang maar laag Eiland, dat van wegens de verradery der Bewooners, door-Schouten het Verraders-Eiland genoemt wierd. Le Maire, en Cornelis Schouten ontdekten beide deeze Eilanden in 1616. en gaven dezelve hunne namen. Capitein Wallis, een beroemd Engelsman door zyne Reize rondom de Wereld, veranderde die namen in Boskaven en Keppels-Eilanden.
§ 38. 5. Egmonts Eiland, 11°. %. Breedte 165«. O. Lengte.
De reeds bovengenoemde Spanjaart Mendan< na, vond op zyn derde Reize, die hy in 159Stot ontdekkingen in de Rille Zee ondernam, het groote Eiland Santa Cruxs. Kartaret, die Wallis in zyne Reize rondom de Wereld, begeieide, vond dit Eiland weder, en noemde het ter Eere van den Graaf van Egmont, EgmontsEiland.
§ 39. 6. De Vriendfchaps-Eilanden.
Deeze wierden waarfchyhlyk van Abel Jantfen Tasman, die in 1642. van Batavia op ontD 4 ■ d€k"



Sé Reizen rondom de Wereld.
dekkingen in de Zuid-Zee uitliep, in 164, ontdekt. DeezeZeeman , gaf aan de driegroot "e, de naamen v,m Nedprlandfche Steeden; maar de naam van Vriendfchaps Eilanden ver-" «fegen zy van Capitein Cook. Er zyn een meenigte en zy fcheinen alle bewoont te worden door Menfchen van eenerley aart, die hetzelfde geluid in Jjet fpreeken, geven als de Zuidlanders, en die ook in den zelfden graad gezellig en tot den handel zeer gefchikt zyn. Zy zyn van een ajlervriendelykne gemoetsgefteltenis, openhartig, gaftvry,- maar diefachtig. Zy hóuden de diefftal voor een geoorloofde lift. Achterhaald men hun met het geftoolen goed, dan m zy gewoon hartig te laggen, om dat het hun plukt was, een eerlyk man door overlift te befteelen. Gezamentlyk hebben zy, zoo van het Mannelyk als van het Vrouwelyk Geflacht de gewoonte, van zich by het Sterven van hunne Moeder de linker; maar by de Dood van hunne Vader, aan de rechter flaap of fla{van het hoofd te laaten branden. Sterft den Oyerpriefter, dan znyden zy in den tyd der Rouwe, het eerfte lid van'de pink der rechterhand af. Hunne Krygsfieden en Bevelhebbers onderfeheiden zich alleen hier door van het Volk,, dat zy de eene helfte van het hoofchair geel verwen. ' " ' " De'



RHien rondom de Wereld. 57
De voortbrengzelen van deeze Eilanden zyn: Yams-Wortelen, Pompelmoefen, Broodvruchten. Varkens en Hoenders maaken daar het Hoofdveeuit,
§ 40. Tongatdbu of Amjlerdam,21*. ir. Z. Breete 175*. W. Lengte.
Dit Eiland fcheint een groote Thuin te zyn. Overal zag men de fpooren van Overvloed, en allesv vertoonde de welftand der Bewoor ders. Het gezonde Climaat en de . voortreffelyke Vruchten, zyn befchermmiddelen tegens veele Ziektens, die wy Europeanen in onze verfeinde Leefwyze, zoo ligt wegraspen. Hunne drank is water. — Maar meer voornaame, drinken Wyn van Peperwortel, die zeer dronkenmaakend is (*._). Op Tahiti werd deeze Pe_ perzoort ordentelyk geplant, en werd Ava genoemt. De Heer Forfter, noemde dezelve als een nieuw zoort, Piper methifticum. Deeze
wortel
(*) Zeer waarfchynlyk word door het fpeegzel de opryfende of giftende kracht vermeerdert. Zie Boerhaavs Phifiolpgie.



5 3 Reizen rondom de Wereld.
wortel kaauwen zy, en dan werd die door hun in Kokos-Melk gefpogen. Na dat het gegift heeft, word het vocht klaar afgefchonken en tot drank gebruikt. Dezelve heeft zulk een opreizende en dronkenmaakende kracht, dat zy. binnen korten tyd, het gebruik der Zinnen ftremt, bét Bloed naar het hoofd dryft, en heevige oprispingen verwekt, waarna een betooverende flaap volgt. Eenige boomen leveren daar ook een zoort van China-Schors.
$ 41. Anamoka of Rotterdam, 20°. Z, Breete 1850. O. Lengte.
Dit Eiland is met de lieflykfte Planten bedekt, die hunne verkwikkelyke Balfemreuk, rondom over de Zee verfpreiden. De Bewoonders oefFenen zich met fchoone en kunftige Handwerken, en leggen het met Paerlemoer zeer net in. De Vederen maaken een groot detl van hunnen opfchik, en hunne Momaangezichten, Armbanden, Schilden en Mantels zyn kunftig uit Vederen te zamen gefteld. Zoo wel de Anamokkers als over het algemeen de Bewoonders van deeze ftreek, koppelen meeft hunne Vaartuigen aan elkander, en voorfien
dezelven



Reizen rondom de Wereld, 59
dezelven met Maften, die men naar welgevallen kan opzetten en nederleggen. Hunne Zeilen zyn driehoekig, en hunne Touwen voortreffelyk. In plaats van Ankers, hebben zy aan het agterdeel der Canoe een lang Touw vaft gemaakt, waar aan groote Steenen zyn gebonden, die door middel van hunne zwaarte, als het Touw uitgeworpen word, het Vaartuig ftil houden.
§ 42. E-au-wehy of Middelburg.
Dit Eiland is even zoo vruchtbaar, en derzeiver bewooners meede zoo vriendelyk, als die van de nabuurige Eilanden. Maar in kunftig werk, overtreffen de kunftenaars van dit Eiland, zoo wel wat de uitvinding als de uitvoering aanbelangt, alle de Zuidlanders. Zelf^ overtreffen ook de Papegaayen van dit Eiland, in fchoonheid der Vederen, die van OoftIndien.
§ 43. 7. De Gtzelfchaps- of Societeits Eilanden.
Zy leggen omtrent 25 of 30 Zeemylen van Tahiti, en wierden in Juiy 1769. door Capitein.
Cook



6o Reizeft rondom de Wereld.
Cook ontdekt. De tamme Dieren aldaar, zyn Hoenderen, Varkens, Honden, Paarden, Schaapen, Eenden en Paauwen. Ook zaayen zy Europifche Zaden. De Eetbaare Vruchten der Grond, zyn: Yams, Plantaanen, Cocosnooten, Moerbeziën en Broodvruchten. ^}'i«ev;5 9önorI nei hhbim-ioob a;.'; , öabnötJOT
a
§ 44- *.Huaheine, i6°. 43'. Z. Breedte,' 209». O. Lengte.
Dit Eiland is het Vaderland van Omai, die in 1774 j met den Capitein Fourneaux naar Engeland zeilde, daar hy zich twee Jaaren op hield, en na de Inenting der Kinderziekte ondergaan te hebben, door Capitein Cook, weder naar Huaheine gebracht wierd, daar hem een klein houte Huis wierd gebouwt, en eene kleine Thuin voor hem aangelegt, bezaait met Europifche Zaden. Op de Weftzyde van dit Eiland is een zeekere en bekwaame Haven. De Inboorlingen fchynen grooter en dapperder te zyn als de Tahitiers, maar zy zyn zeer traag. De Heer Banks, die op zyn eigen koften, de. tweede Reize van Capitein Cook, meede deed, konde 'er geen eenige overreeden met hem een zekeren Berg te beklimmen; want zy zeiden,
dat



Réizen rondom de Wereld. 6t
dat indien zy deezen arbeid wilden onderneemen , zy daar onder zouden bezwyken. Zeven of aeht Zeëmylen van daar, legt:
§ 45. b. Ulintea eigentlyk O-raietea.
Een groot Eiland, maar dat niet zoo Volkryk, nog zoo Vruchtbaar fcheint. Dit Eiland heeft ook een groote en zeer bekwaame Haven. De Bewoonders beminnen het gelurt van de Hiwas, (danfende opentlyke Schouwfpellen) waarop zy met de vingers als op Trommelsflaan, zy zyn uit hart hout gefneeden, en met Haaivel overtrokken.
§ 46. c. Otaha.
Dit Eiland is nog kleinder en onvruchtbaarder. De hoflykheid der Inwoonders jegens Vreemden, word door de Heer Banks zeer verheven. Wanneer flyk, modder of water huri in dert weg was, dan twiftede zy met elkander wie van hun de Engelfchen op den rug daar over zouden dragen. Zy hadden nooit geen fchoonder, nog beter gekleede Kinderen gezien. Het Eiland Borabara (Botebola, Bolebola) dat geheel



6% Reizen rondom de Wereld,
heel met Klippen en Eilanden is omringt, ook Tubai en Aimeo (Eimeo, Emoa, Iorks-Eiland) behooren evengelyk nog tot deeze Gronden.
§ 47- 8. Nieuw.Guinea, o*. tot ia0. Z. "Breete 129». tot 154°. 30'. O. Lengte. Volgens Forreji , Sonnerat en Dampier.
Frans Serrana uit Portugal,- de Veroveraar der Molukfche Eilanden, drong geheel tot by de mterfte Ooftelyke Eilanden van Nieuw-Guinea door; maar welke daar na, door Spaanfche Zeelieden, die de weg van Magellan volgde, en zich zeiven voor de eerfte Europifche Zeevaarders, op de Kuften der Papua's hielden den naam van Nieuw-Guinea bekwam; of om dat in Nieuw-Guinea de tegenvoeters van het Africaanfche Guinea zyn, of om dat de Spanjaarts onder de Papua's even zulke zwarten met gekroeft hair, gelyk de Africaanfche Negers zyn, aantroffen. Het voorkomen derPapua's heeft volgens Sonnerat iets afkerigs en verfchik; kelyks. Zy zyn groot, glinftrend zwart, van een ruw en hart vel, dat door vlekken nog af.
fchuwe*



Reizen rondom de Wereld. 63
fchuwelyker word, en met de vlekken van melaatsheid veel overeenkomft heeft: zy hebben groote oogen , een plat gedrukte neus, over 't algemeen een wyde gefpleeten mond, dikke uitfteekende lippen en gekroeft zwart blinkend of rood hair. Hun innerlyk Caraóter, komt met hunne uitwendige gedaante wel over een. Zy zyn kloekmoedig, oorlogzuchtig, wreed, en wantrouwend. Maar in dit Land, dat zulke ruuwe Bewoonders heeft, brengt de Natuur haare koftbaarfte en zeldfaamfte gaven voort. Aan de Kuften, dryven de Hollanders met de Ingezeetenen handel, vooral met Speceryen, Kruidnagelen, Muskaatnooten en Paradysvogelen, die van de ingewanden gereinigt zyn: welke zy naar Suratte, Indien en Perfien voeren, alwaar de Tulbanden, Helmen en Paardentuigen der Ryken en Voornaamen daar meede verciert werden.
Cook is de eerfte die de waare gedaante van dit Eiland, naauwkeuriger bepaalt. Van Saayedra die het volgens zommige in 1529. zoude ontdekt hebben , bekwam het den naam van Terra de Papua's-, maar Schouten den Holiandfchen ontdekker, noemde het JSieuw-Cuinea. Zommige



Reizen rondom de Wereld.
mige verdeden het in de Lengte, in drie deelerij Nieuw-Guinea, Terra de Papua's en Karpentana. De B'efchryving van Dampier was te voeren de beite van Nieuw-Guinea, én Cook heeft de narichten van Rog,ewins beveftigt. Hy vond zeer hooge Bergen met afwisfelende Daalen, dichte Boslchen van Kokosbomen, Plantanen en de verdere Zuidlandfche Boomzoorten. De doorvaart tusfehen Nieuw Guinea en Nieuw-Hoiland, welke door Torres, de Reisgezel van Quiroshet eerfte ontdekt is, noemde Cook op z,>ne eerlte Reize rondom de Wereld $ naar zyn Schip, de Straat van JLndeayour.
§ 48. 9. De Nieuwe Hebriden.
Zy wierden van Capitein Cook m zyne tweede Reize ontdekt, en in de betrekking op de Hebriüenfche Eilanden, die op de Weftkuffc van Schotland leggen, dus genoemt: zy maaken een Gruppel of ruim van omtrent tien Eilanden uit, een meenigte kleinder Kilanden niet medegereekent. Derzelver Inwoonders zyn zwart-bruin en van een affchuwelyke Gezichtsgedaante. De Mannen dragen Cieraden van Albaft, in het neusbeen j en de Vrouwen
poederen



Reizen rondom de Wereld. O's"
poederen hunne hairen, met poeder van Kurkuma. De Inwoonders hebben de zeldzame gewoonte, het ortderlyf met een band zoo valt toe te fnoeren, dat andere menfehen daar door groot nadeel aan hunne gezondheid zouden Ijlden. De dikke Bosfchen,. waarmeede deeze Eilanden bedekt zyn, befchutten de Eilanders tegen de lootrechte neerdaalende ftraalen der Zon, als ook tegen het ruuwe weder. Zy woonen in veele kleine Stammen verdeeld , op deeze Eilanden en daar door zal het waarfcheinlyk gebeuren, dat zy dikwils Oorlog met elkander hebben. Hunne Wapens zyn Knotzen van Kafüarinahoiit, Spietzen, Bogen en Pylen, tegen het te rug ftooten van dezelve befchutten zy de hand, door een zoort van houte Manchet. De voornaamfte van deeze Eilanden is;
§ 49. Tann'a. 190. 30'. Z. Breedte^ Ï909. 38' O. Lengte.
ket heeft een brandenden Berg, en het Land is zeer vet en vruchtbaar. Het leverd voortreffelyke Planten en wilde Mufcaatnoten. Visfchen zyn daar in meenigté en vaii zeer goede
E iOQït-



60" Reizen rondom de Wereld.
zoort. De Bosfchen dienen aan veelerley zoorten van Duiven en Papegaayen, tot verblyfpiaatfen. Hoenders en Varkens zyn het teelvee der Tannaraanen. Hier moeten zich nog meer Volkplantingen neergeflagen hebben, want men treft drie verfchillende fpraaken aan. Kleederen zyn hun geheel onbekend, ja zelfs ontbreekt daar de lighaamelyke reinheid. Ieder Dorp, ieder Famillie is onafhanglyk van elkander, en vereenigt zich dan alleen, als een gemeenfchappelyk nut het vordert. Rang en verheven ftand, vind men onder hun niet; maar voor oude en dappere Mannen hebben zy hoogachting. Zy zyn onverfchrokken, dapper en grootmoedig. £ en van hunne Landslieden wierd door een der Engelfchen Zeefoldaaten neergefchooten, dewyl hy over een getrokken lyn geftapt had. De Heer Proffh Forfter en D.Spaarman waaren diep in 'tLand, verre van den Oever verwydert, daar dit Treurtoneel was voorgevallen, zy waaren in een afgelegen Bofcb en derhalven geheel in de magt der Tannaraanen. Dan deeze waaren 'er verre af, den zeer onverdienden dood, van hunnen Landsman aan beide deeze onfchuldigen te wreeken. Zy verhaalden deeze veel meer op hunnen te rug weg
met



Reizen rondom de Wereld.
met vriendelykheid en met weedom des harten en traanen, dat hunnen Vriend dood was, wyzende op de wonden van den neergefchootenen, die zy tusfchen zich hielden. Maar op andere tyden gaven zy duidelyk te kennen, dat zy Menfchen vleefch aaten.
Montagu, Hinchingbrook, Sandwich.
§ 50. 9. Herveis-Eiland, 19*. Z. Breete 201 °. O. Lengte.
Dit wierd door Capitein Cook, in zyne tweede Reize ontdekt, en naar den Heere Hervei, toenmaalige Graaf van Briftol genaamt De Eilanders, zyn buitengemeen vriendelyk jegens vreemden, en zy waaren nooit vrolyker, als dan , wanneer zy de wenfchen van hunne Europifche Gaften vervullen konden. Hunne wapens zyn lange Speeren van 13 of 14 voeten, waarmeede zy ook de vrouwen pleegen te Wapenen, en groote houte Schilden, die zy zeer gefchiktelyk weeten te voeren.
E 2
S 5#



68 Reizen rondom de Wereld,
$ 51. 10 't EilandHoope, ió9. Z. Breete, 182°. O. Lengte.
Dit wierd van de Hollanders zoo genoemt omdat zy hier Verfchwater hoopten aan te treffen; maar dewyl het met klippen, was omringt, tegens welke de Zee met groote woede floeg, konden zy niet landen. Het had Kokos- en andere Boomen. Dit Eiland is met Bergen bedekt, en men zag een groot Dorp met ver 7 fcheiden Huizen op de Kuit.
S 52- ii. 't Eiland Hom, lo^.Z. Breete, 179°. 30'. O. Lengte.
De Eilanders zyn geelbruin, wakker, fris goede loopers, ervaaren zwemmers en duikers! Zy zyn zeer gefchikt en zoeken in de hairvercierfels een byzondere eere. Zy hebben een, Koning, die zy met veel eerbied gehoorzaamen.
§ 53



Reizen rondom de Wereld 69
§ 53. 12. Nieuw-Holland, tot 440. Z. Breete, in0, tor 1530. O. Lengte.
Geen deel der Wereld verdiend meer onderzoek als dit. Men kent tot hier toe alleen de huiten zyden of ftranden, en deszelfs Rykdommen, zyn genoegzaam geheel onbekend. De zuidelyke en ooftelyke Kuften van dit Land, zyn wel door de Engelfchen naauwkeuriger onderzocht en daar door beveftigt geworden, dat die te vooren vermeende Eilanden, vooruitfpringende Landpunten van dit groote Land zyn, dat waarfcheinlyk niet kleinder kan weezen, als Europa , en ook grotendeels onder de keerkringen legt. 't Verdient zoo wel wegens deszelfs aanmerkelyke groote, als gelukkig Climaat, byzondere opmerkzaamheid. Des onaangezien, is dit Land tot hier toe voor niets anders als voor eene nog grootendeels onbekende wildernis aantezien, dewyl men 'er niets van weet. De Ooftelyke Kuft heeft Cook zelfs onderzocht, en
E % § 54,



Reizen rondom de Wereld,
S 54* ?3« Nieuw-Zuidwallis 9
Genaamt. Deeze Kuft heeft veele en fchoQr,e Reën, Havens en Hout. Slechts twee zoqrten van Boomen zyn goed voor den bcheepsbouw, veele andere zoorten waaren hem geheel onbekent." Planten zyn hier veelvuldig, maar weinige eetbaar, onder de viervoetige dieren is degewic .tigftede Kankaru, het is zoogroot als een Schaap, heeft een graauwe Pels, met kort hair , korte voorbeenen maar des te langer achter voeten. Honden, en nog een andere zoort van viervoetige Dieren, Vleermuizen, zoo groot als onze Patryzen, Papegaayen, Duiven, Quakkeis, Kraayen, Havikken en Aarenden, zyn de algemeene Dieren van deeze Kuft. Het Land -is dun bewoont. De Mannen van een middel, baare groote, zyn fierk en ruftig. Hunne kleur is Chocolaat bruin, de tanden zyn wit en de hairen zwart. Beide de geflachten of kunnen gaan ongekleed. ' Hunne voomaamfte opfchik is een been, dat door het neusbeen is geftooken, ter dikte van een vinger. Het lighaam fchilderen zy wit en rood, niet zonder finaak. ' Hunne Hutten in de Botanibaay
zyn



Reizen rondom de Wereld. 71
zyn «oo groot dat een Man even recht op, daarin kan zitten , en in de lengte zich niet recht uitftrekken. Zy gelyken een Bakoven en zyn met Palmbladeren bekleed. Het voedzel beftaat in Visfchen; Vogels, Kankarus, Yams en Ooft. Het Vleefch bakken zy. Zy fteelen niet; want zy zyn ten aanzien van alles wat men hun aanbied zoo onverfchillig, dat by hun daar tegen niets in te ruilen is. Het vuur maaken zy met twee ftukjes week droog hout. Hunne Werktuigen beftaan in een flechte fteene fchaaf, fteene beitel, houten hamer, en hunne wapens uit fpeeren met getande punten.
§ 55- Pm Diemens Land,
Of de Zuid-kuft, wierd door Capt. Fourneaux onderzocht. Hy bevond voor eerft dat van Diemens Land met Nieuw-Holland te zamen hing. Cook Lande op zyn derde Reize ook op dezelfde Landpunt. Hier vonden zy tot hunne verbazing Bosfchen met ftaatige Boomen, • zelfs eenige die zich tot eene hoogte van 90 voeten verheften, zonder de rqinfte knoeft of kwaft te hebben.. De BosE 4 fch:n



?2 keizen rondom de Wereld.
fchen zyn vol van de fchoonfte Vogels, van een verrukkende Hem en zang. De Meeren Vol Eenden en wrde Watervogels, en over liet algemeen fcheen hun het Land een der vruchtbaarfte te zyn. Maar de f\ atuur heeft op deeze Kuft te vergeefs haare fchoonheden verfpiJt: want de Inwoonde* hebben daarvan geen gevoel. Zy leiden een armzalig leven, en het is waarfcheinlyk, datzy zich alleen des Zomers daar ophouden, en metdeaannadering van den Winter,' tegen het Noorden te rug trekken. Zy gelyken' zoo in de kleur als in de zeeden, de Inwoonders van Zuid-Wallis, met welke zy ook zoortgelyke Levensmiddelen hebben. Des Zomers flapen zy in holle Bomen of in hutten met tiene ryzen vari takken ge. vlochten. Blyken dat zy menfchen vleefch eeten ontdekte de Engelfchen niet. Ook zagen zy geen Canoes nog' Booten, offchoon het Land voortreftelyk Timmerhout oplevert, en dit maakt de vermoeding waarfcheinlyk, datzy hier hun vaft verblyf niet hebnen.
§5&



K Reizen rondom de Wereld. •*•" 73
§5f5. 14. Ohetteroa, 22°. Z. Breedte 209°. O. Lengte.
n
Het voornaamfte voortbrengzel van dit Eiand , is de Etoaboom, waaruit de Inwoonders hunne wapens maaken. Zy zyn fterk, bruin en wel gemaakt. Hun tuig en ftoffen zyn met een blinkende donker geele kleur geverwt, en uitwendig met een zoort van roode of lootkleufige vernis bedekt. Over dezen grond trekken zy witte of roode ftreepen, eenige dragen Tulbanden van het zelfde zoort om het hoofd, andere hebben mutfen van vederen. Hunne wapens zyn lange Lanzen van Etoa^out, dat zeer hart is. Van dat zelfde hout hebben zy. knotzen. Het lighaam befchutten zy met drie- of viervoudige gladde matten,
§ 57. 15. Taheiti, 170. 29'. Z. Breedte 208°. O. Lengte.
( O-thaheiti, O-tahiti, Tahiti, Georgs~ Eiland, Nieuw-Cithere.y
Deeze Koningin der Zuid-Eilanden van den Keerkring, wierdt waarfcheinlyk, door den SpanE 5 jaart,



74 Reizen rondom de Wereld.
jaart, Pedro Fernandes de Qitiros, het eerfte ontdekt, en van hem Sagittaria genoemt. Na hem vond Wallis, in Juny 1767. dit Eiland weder, en noemde het Koning George's Eilar.; Bougainville, die na hem hier aan lande, noemde het in den beginne Nieuw-Cithere, wegens deszelfs laggende gedaante, tot dat hy van de Inwoonders, de waaren naam Tahiti, of met voorzetting van het Tahitifche Geflacht woord
O-tahiti, gewaar wierd. O-tahiti beftaat
uit twee half Eilanden, Teiarabbu en Otdhai. tinne, die door eenfmalleLandtong met elkander verbonden zyn. De uitzichten tot deeze Eilanden zyn uitlokkelyk en verrukkende. De Bergen zyn met voortreffelyke Bosfchen gekroont, de daalen met Beeken doorfneeden, met Vruchtboomen bedekt, die de verrukkelykfte Bosfchen vertoonen, en met Kruiden bekleed, die hunne Specery-reuk verre verbrei, den. Behalven de gewoonlyke Zuidvruchten, levert Tahiti Muscaatnooten, Barringkonias| Moerbeziën, Zuikerriet, dertien zoorten van Bannanas, voortreffelyke Appelen en zoete Aardappelen. Het tamme Vee, beftaat uit Varkens, Schaapen, Rammen, Koeyen en Stieren, die zy aan de vriendfchap der Engelfchen te danken hebben, en in Honden, die
dewyl



Reizen rondom de Wereld. 75
devyyl zy enkel van Planten en Boomvruchten leven, een zeer goeden fmaak totfpyze hebben» Visfchen zyn hier in een mtneemende meenigte en zeer goed. Zy vangen die des nachts by fakkels of toortfen, zamengefteld uit de Olieachtige Nooten van een Boom die de Heer Forfter Alurites triloba (_ Lichtboom) noemt, en die aan een puntig hout, of een andere punt vaft gemaakt werden. Het wilde gevogelte beftaat in Duiven, Eenden, Papegaayen en Keerkrings-Vogelen.
De Tahitiers hebben een Olyfkleur, zyn fterk en wel gevormt. Hunne fyne Luchtftreek, en de voortreffelyke Vruchten, geven hun lighaam aanloklykheid en fterkte Het gelaat van hun aangezicht is aangenaam, helder en vry van zuke trekken, die eenigzints een hevigen drift uitdrukken. Hunne Leefwyze heeft een Eenvormigheid, die zekerlyk gelukkig is. By het opgaan der Zon ftaan zy op, en fnellen zoo terftond naar de Beeken of Bronnen, om zich te wasfen en te verfrisfen. Als dan werken zy of gaan hier en daar, tot dat de hitte van den dag ben nodigt in hunne Hutten of onder Boomen uitteruften. In deeze uuren
van



?6 Reizen rondom de Wereld.
van uitfpanning maaken zy het Hoofdcieraat te rechtj dat is: zy ftryken hunne hairen glad, en zalven die met welriekende Oliën. Zomtyds blazen zy op fluiten en zingen daar by, of verluftigen zich uitgeftrekt in 't Gras, by 't liefelyk gezang der Vogelen. Op den middag eeten zy, of gaan tot hunnen arbeid, of tot verluftiging. In alles wat zy doen betoon en zy wel-willenheid, wakkerheid en fcherts zonder bitterheid. Onvercierdevertellingen, vrolykedanfen, en fchouwfpellen zyn hun tydverdryf: daarna brengt een maatig avond eeten,den nacht aan, en dan werd den dag door nieuwe baadingen beflooten. Beide geflachten gaan aangenaam gekleed, de Vrouwen weeten de ftoffen uit baft vanMoerbezienboomen, zeer fterk te maaken, en dezelve allerley kleuren te geven. Hunne Lighaamen , befchilderen zy met Teekeningen, die reeds in de Jeugd meteen puntigen kam onder veel fmerten ingedrukt worden. Jegens vreemdelingen zyn zy buitengemeen vriendelyk en gaftvry. Een van hun reizde met Capt. Cook op ontdekkingen naar de Zuidpool. Een anderen reizde met de Heer Bougainville, naar Parys, daar hy zich een geruimen tyd op hield, en op koften van zyn zenders, weder naar zyn Vaderland zeilde. Toen Bougainville



Reizen rondom de Wereld. 77
in de haven O-Hiddea voor anker lag, won hy da Gunst der Bevelhebber van dit diftrift, O-Retti genaamt, welke hem boven andere beminde. De Heer Forfter kwam den eerften Mey 1774. in dien zelfde kring van beftuur, wanneer hem O-Retti bad: Als gy myn vriend (Bougainville) ziet, verhaalt hem dan, dat ik zyn vriend ben, en hartelyk wenfche, hem weder hier te zien, doch op dat hy het niet vergeeten moehte, wil ik u een Varken uit den omtrek van myne beftuuring bezorgen, waarin ik voornemens ben terflond te gaan. Met zoo veel hartelykheid herrinnerde zich deezen EdelmoedigenGryzaart, zyne Europiaanfche Vrienden. De Heer Forfter, die daarna in Parys was, voerde de hem opgedragenboodfchap van O-Retti uit, by de Heer Bougainville, en vereerde hem teffens het Af beeldzei van O-Retti, 't geen door den Scheeps-kunft-fchiider, de Heer Hodges, was gefchildert.
De woningen der Tahitier's zyn niet aan elkander vereenigt, maar leggen in bloeiende daalen, onder fchaduvvryke Boomen of in verrukelyke Bosfchen verftrooit. Zy beftaan gemeenlyk uit een dak, dat op ettelykc ftyllen
ruft,-



7 8 Reizen rondom de Wereld.
ruft, en van rondornme vry is. Tot het dekken der daaken, levert dé Palmnootenboom zyne breede blaaden, en tot de ftylende Broodvruchtboom zyne ftam. De grond is met zacht hooy bekleed, waar over een biezern mat uitgefpreitis, des daags diend het hun tot zitten en des nagts tot flaapen. Slechts weinig hutten zyn met takwerk omvlochten. Zy hebben ook Beedenhuifenen opentlyke Begraafplaatzen. De gantfche Natie deelt zich, gelyk byna onder alle de bewoonders der Zuid-Eilanden onder de Keerkring, in vier Standen, derrie* zyn hunne Koningen, die zy zeer vereeren.
Ehrivis, zyn de naafte naait de Koningen; en hebben het beftuur en bevel over de Krygslieden. Deeze trouwen niet, zy reizen met groote gezelfchappen van Eiland tot Eiland, en worden overal met eerbied en vreugde ontfangen.
De Mattahounes en de Tautaus, maaken de laagfte Volkclasfe, of het gemeen uit. Zy bebouwen het Land, vangen de Visfchen, dragen hout en water aan. Hunne Tahatatoa of Krygslieden, hebben groote Helmen, zwaare
Knotzen ,•



Reizen rondom de Wereld. 79
Knotzen, Slingers en Lansfen, waarmeede zy zich wel weeten te verweeren en aanvallende te bedienen. Hunne Oorlogsbooten, beftaan uit eenige vereenigde of te zaam verbonden booten, tot 7a voeten lang, zy hebben een Maft, een Zeil, Roeiriemen, en op hetvoorfte deel een verheven zoldering, als een toneel, op 't welk de Krygslieden ftaan en vechten.
§58. 16. Palmerstons- Eiland 19°. Z. Breete 1960. O, Lengte.
Is ontdekt in de tweede Reize van Cook, 't heeft verfcheide goede en eetbaare kruiden; maar geen verfch water. Het is on bewoont,
§ 59. 17. Terra del Spiritu Santo, 140. 150. Z. Breedte, 167». tot ió8°. O. Lengte.
Dit werd door Fernandus de Quiros, ontdekt , en volgens zyn bericht is het een zeer groot Land. Naar zyn voorgeven heeft het verfcheide Speceryen: Zuiker-riet, Goud en Zilver in meenigte. De Inwoonders zyn Rerk,
wel-



8ö Reizen rondom de Wereld.
welvaarende, en het Climaat by deszelfs grootfte hitte evenwel gezond. Cook zag dit Land in een ruime aftand leggen. Het had hooge treffelyke Bosfchen en is voor zoo veel hy in die verre ftand konde waarneemen, aanlokkelyk en vruchtbaar.
§ 60. 18. 't Wilden-Eiland. SayagesIsland. 2oQ. Z. Breete, ipo". 30'. O. Lengte.
Den oever van dit Eiland is byna doorgaans Heil enklippig, de Inwoonders zyn zoo Oorlogzuchtig en wild, dat zy door geen wenken of toeroepen, tot een vriendfchappelyke ohtfangft der Engelfchen te beweegen waaren. Zy wierpen groote ftee^en naar hun, en Capt. Cook als ook de Heer Forfter waaren in gevaar door hunne fpeeren getroffen te worden. Het geheele Eiland beftaat uit eenen Cor;.al klip, waarop Hechts weinig Koeos Palmen; maar van andere Boomen geene hoegenaamt groeyen. Het is omtrent drie mylen lang, en heeft vari Cook, zyn naam bekomen.
§ 6x.



Reizen rondom de Wereld, 81
§ 61. 19. Yorks-Eihnd.
Dit wierd van Cap. Biron het eerfte ondekt, en zoo gedoopt. Het is met Cocosboomen bedekt; maar heeft een zeer gevaarlyke branding. De dóór hem afgezonden Lieden, troffen niet: het allerminfte fpoor van bewooning aan.
§ 62. 20. De Markefas van Mendofa'sEilanden, 9°. Z.Breete22i°. O. Lengte. [
Deeze wierden van den reeds dikwerf aangehaaldenSpanjaart Oji/m ontdekt Cr5950en tet eere van den Onderkoning van Peru, de Eilanden van de Marquis van Mendofa genoemt; De Eilanders fcheinen nog weinig befchaaft te zyn doch zy zyn goedhartig en oprecht. Hünne Echriki, geniet geen onderfeheiden agting. Zy zien hem aan als den oudften en fcheinen zich alle onderling als broeders te befchouwen. Het geheele lighaam punéteeren zy met eèn meeiiigte vlekken.
Dominica, St.Pedro, St.Chriftinaj HoodsEiland, Magdalena.
F § 63.



82 R-.izen rondom de Wereld.
§ ?3« 21. Ha Flakke-Eiland.
Het is zoo Jaag, dat men het naauwlyks bo. ven de oppervlakte der Zee ziet, de Grond beftaat overal uit Coraalkhppcn, deBewoonders, zyn iterke zwarte bruine Lieden, Zy hebben aangenaame en zachte wezenstrekken, en be dekken enkel het hooft met een ftukjen doek. Hun tamme vee, zyn honden, die een fyn wit en lang hair hebben. De Cokospalm, die aan zoo menig volk deszelfs onderhout geeft, levert ook aan deeze het voedzel. Van deeze Boomen is alles , nuttig en gebruikbaar. De Noot bevat zoo lang zy groen is, een Pint en zomtyds n**r water, dat een aangenaame zoetigheid en een byzondere liefelyke fmaak heeft, en weegens zyne koelheid een heerlyke laavdrank word, welke in deeze heete Lucht ftreek, den dorft buiten twyffel beter dan eenigen anderen drank ftilt. Werd de noot ouder, dan vormt zy een kern in zich , die in den beginnen aan vetten melkroom gelyk is; maar daarna, vaft en olieagtig word? ge]yk Aman_ delen. Zomtyds werd die olie uitgeperft, en
tot



Reizen rondom de Wereld. 83
tot zalving der hooft hairen en van het lighaam gebruikt. Uit de fchaal maaken zy drinkvaaten of potjes en allerlye gerieflykhèdén, dëzappige fchors, geeft goede ftarke rekbaare en duurzaame touwwerken, insgelyks veele zaaken tot den opfchik. Met de bovenfte lange bladen dekken zy Jrunne hutten , óf vlegten daar korven uit. Van de binnenfte veezelen der fchaal, bereiden zy een zoort van doek, en de verouderde ftam is nog nuttig tot den bouw van een hut, of- tot de maft van een Canoe.
§ 64. b. Boven den Evenaar leggen: Forfter- of de Zee-Schildpatten, ook Zandige Eilanden genaamt, i°. 30'. N. Breedte. 2100. O. Lengte. -
Deeze middelmaatige ellendige verbiyfplaats, fcheen de Engelfchen onbewoond te zyn, welke het zoo noemden en in de derde Reize van Cook ontdekten. Zoetwater had het niet, maar een overvloed van fchoone en groote Vogels, Schildpatten en Visfchen. Het Land is met F 2 dikke'



84 Reizen rondom de Wereld.
dikke Bosfchen bewarfbn. De weinig, Coko^ boomen, aragen byna geen vruchten, en als zy die nebben, zyn dezelve meeftendeel leedig en zonder kern.
$ 65. 2 Sandwiches-Eilanden, d'i*. N. Breete jrjyft 0. Lengte •
Zy wierden door Mendana ontdekt, van Cook wedergevorden, en naar Lord Sandwich genaamt Vyftien zyn 'er, deels groote en
alt klT6' ^ 3lJe Zeer bevolkt zyn, en onder welke Owaihi de grootfte is. De fpraak der Eilanders is tamelyk gelyk aan de Tahitifche, Zy hebben ook de zelfde geilalte, wefenstrekkenen en een roodbruine kleur. Maar hunne wasdom en uiterlyk aanzien is nog veel lchoonder en in hunnen omgang zyn zy aangenaamer, zedi' gere» gefchikter. De Vromvsperfoonen dragen het hair rond afgefchooren, en de Mannen znyden zich den Baard af, met twee tegen'elkander znydende fcherpe Zeefchelpen. Beide de Geflachten kleuren zich meteen zwart bruL ne Verwe, en hunne kledingen zyn fchorfen uit boombaft, die met teekeningen kunftig befchildert zyn, gelyk Cits. De Proeven daarvan



Reizen rondom de Wereld. 85
van zoo als van andere kunftige en natuurlyke merkvvaardigheeden, van deeze en andere ZuidEilanden, kan men vinden in het Ryke Cabinet van zeldzaamheden, te Gottingen. De Vrouwen bewinden het hoofd, met kransfen van gekleurde Vogelvederen. De Pronkkleederen van hunne grooten, zyn roode kunftig gevlochten mantels. Het binnenfte beftaat uit een wel gevlochtc n Grasmat, die uitwendig met rood© vederen zeer dicht bezet is. Deeze is weder met allerley trekken, van zwarte, geele en groene kleuren gemengt. De voornaamfte fcheinen ook door hooftvercierfelen zich van de geringer te onderfeheiden, welke hunne hairen kort, en recht rondom het hooft als borftels d;agen. Behalven het Zuikerriet, dat aan deeze Eilanden eigen fcheint te wezen, zyn derzelver voortbrengfelen even als die der Vriendfchaps - Eilanden. Op bet Eiland Oaaah, vonden de Engelfchen groote wortelen , die de Inwoonders Taen noemen Zy hebben een overeenkomft met de wortels van vaarerikruid, en zommige wegen van 50 tot 60 Ponden, het is een voortreffelyk, zuikeraartig, en fcorbuut tegengaande middel. Geltooten of geperft, geven zy een voortreffelyk gezond zap. Dit zyn ook de eenige der Zuid-Eilanden, wier F 3 In-



?f Reizen rondom de WerM.
Jnwoonderen zont kunnen maaken , 't welk wit en van een voortreffelyke deucht is. De lucht is hier eenigzints kouder, en daarom zyn hunne huizen beter befchermt. Zy zyn naar de wyzeder tenten gemaakt, en hebben een ordenteiyke deur, ook zyn zy van boven tot beneeden, met gras en loof, door fchoon gedraaide ftnkkcn, zoo kunftig doorvlochten, dat zelfs de fterkfte Regen 'er niet door kan dringen. De matten die hun tot bedden dienen, overtreffen de Tahitifche in kunft, fchoonheid en fterkte, zeer verre. • Hunne huisraat beftaat uit.houte fchotels en borden. De woningen zyn met m kamers afgedeelt: en hunne, werktuigen uit harde fteenen gemaakt. De Canoes zyn zwart en geelbruin geverwt, de waapens beftaan in fpeereh met weerhaaken en flingers. Dan hebben zy nog een zoort van houte dolken ' Kam, tweevoeten lang, die twee znydende zyn en zoo dun als de kling van een degen. Tot afparreering bedienen zy zich van de beddematten. Hunne Marais, of Begraafplaatfen, zyn met fteenen hoog opgeftaapelt, onder welke zy de dooden begraven, die zy Vruchten en een gehraaden Varken, tot Speize op hunne hnge Reize geven, dit word aan een hoojre ?.aal nevens het graf opgehangen. Hunne Goden



Reizen rondom de JFereU. $7
den noemen zy naar hunne Koningen. Zy hebben ook afgodenbeelden, van een verbaafende groote, die zy in de gedaante vaneen borftbeeld, uit buigzaam hout maaken, en geheel met roode vederen bekleéden. -Zy zetten hen oogen in van Paarlemoer en Varken* tanden. En eenige kappen zy met geele .en andere vee. ren, zommige vertieren zy met valfch hair.
§ 66, Owaihi, of Owbihee.
Is in het gantfche ruim voor ons het merkwaardigfte Eiland. Het heeft verfcheide vulkanen of vuurfpoegende bergen, welke behalven één alle uitgebrand zyn. Cook heeft tweemaaien hier geweeft, en bevond de Inwoonders akyd als een Edelmoedig en Zeedig Volk. Zie hier een Proeve van hunne Gerechtigheids liefde : Dewyl de Engelfchen om een genaakbaare Haven te zoeken, Owaihi verlieten, geraakte zy des avonds by een dood ftil weer in een fterke ftroom, die hun rechtftreek tegen de klippen der kuft dreef. In deeze benaauwtheid en verwarring fprong een ouden Prieiler, welke het vertrouwen van Gap. Klerkes geheel had verkregen, met een groot ftuk zyde overY 4 boord



S8 Reizen rondom de Wereld..
boord en kwam gelukkig aan Land. Des ande«n daags, zagen de Engelfchen van verre een Canoe naderen. In deeze Canoe was de Z mor[met zyn gevolg, en het geen zy in het «et verwachten den P,ieL Jhanden en voeten gebonden in hun midden. Enkel uit Vermoeden dat de Prieiter, het fchoone ftuk Zydeaan Land gebracht, mQcht geroofd hebben, had hem de Indiaanfche Vorft, laaten bmden, en gaf hem over aan den Capitein, maar met béede van hem zyh misdryf te ver» geven.
Toen Cap. Cook van de Noordpool te mg £wam, vertoefd, hy vier weeken op Owaihi,
het Volk hem door di^veryen en beieedigingen Jaftig te vallen waartoe waarfcheinlyk van de g^de der Engelfchen aanleiding gegeven was. Hendrik Z.mmerman, brengt twee redenen by, die veel waarfcheinlykheid hebben. Cook, had de pjaïen in den omtrek van hun Marais of begraafplaats, laaten uittrekken, dewyl zy het dichtfle P| zyn ankerplaats, hem tot brandhout ^ecrdjwftig waaren. Of fchoon ditnumet toef^ffupg vm den Koning gdihiede; bewees
evenwel



Reizen rondom de Wereld. 89
gyenwel het Volk hun ongenoegen daarover. Verder liet hy een kwartier meefter Wattman, op de Europifche wyze in hun Marais begraven. Daar door verboren zy het denkbeeld dat zy hadden, van de onfterfelykheid der Europeanen , en mogelyk hielden zy ook daar door hunne Mar ai ontheiligt. Genoeg, na veele kleine diefftallen, wierd hem des nachts de groote en befte Boot van 't Schip afgezneeden, en geftoolen.
Cook ging den volgenden dag met een party wèlgewaapende Zee Soldaaten aan Land, om den Koning en zyne Famillie als in Gyzeling meede naar Boord te neemen, gelyk hy eens op het Eiland O-Rajetta gedaan had. Dit vqorneemen had hem ook weder kunnen gelukken, indien hy de gewaapende Manfchap had te rug gelaaten , en de Koning op een vriendelyke wyze verzocht aan Boord te komen, gelyk hy daar gedaan heeft, en met een glimp in'tSchip gelokt. Dan hy was te driftig en dit was de oorzaak' van zyn dood. Het Volk en vooral de Krygslieden verfaamelde zich in buitengeineene groote hoopen, terwyl intusfchen de Koning door een groote meenigte Volk aan.
F 5 ftrand



Reizen rondom de Wereld.
itrand verzeld wierd. Naauwlyks waaren de Engelfchen daar aangeland , of 'er onftond een groot gefchreeuw,, Tutti (zoo noemden zy Cook) wil de Koning wegvoeren en hem'om 't leven brengen. Een öud wyf fpreide tusfchen Cook en den Koning een witten doek uit, om daar meede aanteduiden, dat Cook de Koning niet verder voeren zoude. Maar Cook greep hem by den arm om hem daar over te trekken. Hier op begon het volk met kleine f|eenen te werpen, en een van de naafte Krygslieden keerde zyn knots naar hem. Cookfchoot uit zyn Snaphaan met twee loopen, de met fchroot geladen loop op hem af, dat hy dood ter aarde viel. Terwyl hy met de andere loop op een ander aan lag, ftak een Indiaan hem van agteren een yzeren dolk, die Cook zelfs voor hem had laaten fmeeden, door de rechter fchouder, dat de punt door de linker bcrft weder uitkwam, en hy gevolgelyk dood ter aarde zonk. De Manfchap gaf vuur onder het Volks welke vier van hun met knotzen dood floegen en drie kwetften. Zy ileepten hier na het Lighaam van Cook, op een na by gelegen berg, daar zy hem braaden en opaaten. Het Hoofd , de Handen, deRuggegraateenigeBeenen en (tukken Vleefch, brachten zy op de beede der En.
gelfchen



Reizen rondom de Wereld. 91
gelfchen aan hun te rug en deze Begroeven ma Plechtigheid en Traanen, hunnen geliefden Overfte, een der Grootfte Zeemannen van hun Vaderland, in de diepte der Zee. Tweemaal had hy de gevaarlyke, en van duizenden ongemakken vergezelde vaart, rondom onze Planeet gewaagt, en op zyne derde Reize geheel onbekende kuiten bevaaren. Hy was tot de 70I*. tegen den Noordpool tusfehen Afien en America, op de gevaarlyke Yszee, in welke nog nooit een Zeeman zoo ver was doorgedrongen, en waarin hy met ontelbaare gevaaren had moeten worftelen, opgezeilt. De Scheepvaart en de Aardrykskunde hebben aan zyne onderneemende Moed veel te danken, en de Straat van nieuw Zeeland zal. zyn naam vereeuwigen en tot het laate nagedacht brengen. De Heer Zimmerman befchryft zyn Cara&er als Zeeman zeer uitgebreid, en het Gottinger Magazyn van 1781. Levert zyn Levensbefchryving, benevens zyn afbeeldzel.
§ 67.



9* Reizen rondom de Wereld:
§67. B. Zuid - Eilanden in de Zuidzee, of Mar del Zur.
ï Nordfolh-Eiland, 29'. Z.Breete 169°. O. Lengte.
Dit Eiland is van een middelbaare hoogte, en overal bewasfen metCipresfenboornen. Wegens de milde Hemelftreek groeit deezen Boom, nevens de Kol-Palmboom hier van een uitneemende goedheid De Cipre>fen geven goedeMaftboomen, waartoe men alleen hier en op Nieu wZeeland hout aan treft. De harten of middelfte fcheuten der Kol-Palmboomen zyn een aangenaam verfrifchings middel. De Ryken der Dieren en der Planten zyn hier meerendeels Overeenkomftig met die van Nieuw-Zeeland, en over het algemeen, fcheint dit Eiland niets' te ontbreeken, als een grooter uitgebreidheid* om voor de Europeaanen de befte Plantzoorten in de Zuidzee opteleveren.
$ ÓS.



Reizen 'rondom 'de Wereld. 93
§ 68. 2. Oefter-Eiland. 26°. Z. Breete* 2500. Ü. Lengte.
(Éafter-Eïand, Waihu, San Karlos-Eiland')
Roggewin ontdekte dit Eiland in 1721. De Bewoonders fcheinen zoo wel volgens de fpraake als het uiterlyk voorkomen, uit een zelve Volksftam, met de Noord-Zeelanders te zyn. Zy zyn van een middelbaare groote; maar mager, en naar 't gelaat van het aanfchjn, gelyken zy de Tahitiers, maar zy zyn zoo fchoon niet. Het zonderlingfte aan hun zyn de groote ooren, wier lappen tot op de fchouders leggen, en waarin zy zulke groote gaaten hebben, dat zy 'er vier of vyf vingers door kunnen fteeken. Hunne Vaartuigen zyn geheel uit kleine Rukjes hout te zamen gefteld. Zy puncteeren hun geheele lighaam gelyk de andere Zuidlanders. Zy gaan by na alle naakt, en het hooft alleen is met een muts van vederen bedekt. Hun aantal gaat niet boven de 700, buiten welke de Engelfchen by de doorzoek ing van het geheele Eiland nog 30 Vrouwen vonden. Zy zyn gantfch niet oorlogzuchtig. De
Grond



P4 Reizen rondom de Wereld}
Grond is kJippig en onvruchtbaar. De zoete Aardappelen groeijen daar het menigvuldigfte. De Engelfchen verbaasden zich het meefte over de Kollosfale of ontzettelyke groote fteene Gedenktekens, die men hier aantreft. Eenige hebben de hoogte van 27 voeten, zyn fiecht bewerkt ,en bevryzen de Kindsheid der Beeldhouwkunft op dit Eiland. Voor zoo veel de Engelfchen verftaan konden, zyn het Gedenktekens die zy hunne Koningen hebben opgericht. Doch zy bemerkten onder de tegenwoordige Eilanders, geen Perfoon van uitneemender aanzien, zoo dat 'er waarfchynlyk nü geen Koning is. Het is moeylyk te bebegrypen hoe zulk een klein Volk, dat geen werktuigen heeft, zulke groote klompen hebben kunnen bewerken en oprichten. Deeze Reuzachtige Gedenktekens, gaan over 't algemeen de krachten van de tegenwoordige Bewoonders te boven, en men moet ze als overbiyfzeis van beeter tyden aanmerken. Honger en gebrek, drukken de Bewoonders te zeer, dan dat zy op de bewerking van zulke- Kollosfale Standbeelden denken zouden, tot welker vol-' einding hun gantfche leven, en tot wier oprichting de vereenigde krachten van het geheel Volk vereifcht zou worden. Men treft hier
nergens



Reizen rondom de Wereld. 95
nergens werktuigen, nieuwe Steengroeven of nieuwbegonne Standbeelden aan. Het waarfcheinlykfte is derhalven, dat de Inwoonders, in voorige tyden veel talryker, vermogender en gelukkiger geweeft moeten zyn, als tegenwoordig : dewyl zy tyd genoeg hadden om die aan de ydelheid te verfpillen, van hunne Koningen Gedenktenen opterichten. De kleine houte Afbeeldzels, die men hier aantreft, en uit een zoort van hout gefneeden of gebeitelt zyn, dat men niet meer op het Eiland vind, maaken dit nog waarfcheinlyker; gelyk ook de fpooren van oude Plantfoenen, die men hier en daarop eenige kruynen der Bergen vind, niet weinig tot beveftiging van dit vermoeden by brengen. Voor het overige is het moeiJyk te bepaalen, door welke toevallen dit Eiland zoo verre tot verval gekomen is. Dan naar de Gedachten van de Heer Forfter, zouden de Vuur. braakingen dit Eiland zoo overheert, en over die geenen welke de verfchrikkelyke vuurvernieling zyn ontkomen, honger en ellende gebracht hebben: en dewyl alle de fteenzoorten van dit Eiland, van een brandende aart door hem zyn bevonden, is dit meer dan waarfcheinlyk.
§ 69.



$6 Reizen rondom de Wereld.
$ 69. 3. Nieuw-Zeeland, 34*. tot 470.' Z.Breete, 1660. tot 179". 0.Lengte.
Het legt in de Zuidelyke gemaatige Luchtftreek, tegen over Chili en Magellan. Naar Cooks bericht beftaat het uit twee Eilanden, die door de Straat van Cooke afgefcheiden zyn.
Abel Jansfen Tasman, ondekte Nieuw-Zeeland in 1642. Men zegt dat M Eiland met Groot-Brittanien zoo veel gelykheid heeft, dat de Engelfchen waanden in hun Vaderland te zyn. Over het geheel genomen is het vruchtbaar. Het Noorder gedeelte, brengt Sellerey, Vlasplanten en eenige Kruiden voort, die zeer nuttig zyn tegen het Scorbut. In de Engte van Charlotte, hebben de Engelfche Europifche Zaden aan Land gebracht en Uitgezaait, die voortreffelyk daar voortgeteelt zyn. In het Zuiderdeel, dat veele ruime Havens en Bogten heeft, waft treffelyk Scheepstimmerhout ; ook vind men 'er ruimte van Gevogelte en in de Baayen veel Visfchen , 'er groeyen nuttige Spruitgewasfen en de Theemirte. Doch het weder is in Dufcibaay zeer veranderlyk en
onaan-



Reizen róndèm de Wereld.
ft
onaangenaam, de lucht vochtig en de rondom zwermende aardmuggen, veroorzaaken door hunne giftige beeten blaaren gelyk zweeren. De bekende Vogelzoorten zyn Eenden, Duiven, Valken en Waterhoenders. Van de viervoetige Dieren vind men daar alleen honden en rotten. De Inwoonders zyn gróót, fterk en gaah gekleed. Hunne voeten werden door 't veelvuldig zitten krom. Uit hunne oogen, vlamt een onverfchrokken trotsheid. Zy hebben een donkere koperkleur, die door het inwryven van Ookergeel voortkomt. De mannen binden hun hair boven het hooft in een knot, die zy met gekleurde Vogelvederen verderen, de Vrouwen dragen het losviiegende; maar beide ge~ flachten zalven het hair, met vifch- of vogelvet. Hun doek weven de Vrouwen, uit de draden van Waterzwaardenkruid, tót pronk dragen zy Hondsvellen. In de Ooren, fteekeh zy Houtjes, Beentjes, Vederen en de Tanden van hunne afgeftorven Vrienden. Zy hebben geen Koning,- maar een Priefier, die nadr hun gedachten heilig en onkwetsbaar is. Zy geven Voor, dat hy met de dooden kan fpreeken. Indien 'er een vreemd Schip aankomt, dan fpreekt hy het aan , dreigt het met dood eri verderf, als het niet vyandelyke oogmerken geko6 meri



?8 Reizen rondom de Wenld,
men is; maar beJooft voor het tegengeftelde, vreede en vriendfchap. Men vraagd hem raad, alvoorens men een gevecht begint.
Visfchen en Aardvruchten zyn de Voedzel middelen der Noord - Zeelanders in den Zomen In den winter trekken zy Noordwaarts. De Vrouwen leven onder de ftrengfte flaverny van haare Mannen. Zy bezorgen de opvoeding der Dochters, gelyk ook de Vader de opvoeding der Jongens, en geene mengt zich in des anderen bezigheid van opvoeding. Die knaapen worden van de Jeugd af tot den oorlog op. getrokken, en beide deGeflachten van devroege Jeu-d, in de Vifchvangft onderweezen. De Jongelingen leeren nog boven dien netten en hengelfnoeren maaken, en de Meysjes doek te weeven. De Wapens erft de Zoon van de Vader, en met de Wapens die de Vader in een gevecht verovert heeft, oeffent zich de Zoon. Eene oeffening, die des te nootzaakelyker Is, dewyl zy elkander aanhoudende beoorlogen. Die het ongeluk heeft levendig in de handen van zyne vyanden te vallen, word doodgeflagen en gegeeten. De oorlogslieden verrichten dit met zwaare houte knotzen, en fnyden zulk
eenen



Reizen rondom de Wereld 9^
èenen aan ftukken, terwyl de Wyven het vuur aanmaaken. 't Hart en de lever werden het eerfte verteert. De kop als het befte behouden de Krygslieden, en het gemeene Volk de overige deelen van het lighaam. Dan dit treurig lot, treft alleen de gevangen Aanvoerder; want de geraeeneh werden terftond gedood. Ook zelfs de Europeanen die hier aanlandede , inoeften aan die gruwelyke zeden Schatting geven. Mei Jansfen Tasman, verloor hier vier van Zyne Matroofen, waarvan ëénen gegeetcn wierd. Toen voor veertien Jaaren een Franfch Schip hier aanlande, wierd de Capitein, de Heer Marion, met 28 Man verflagen' en opgegeeten. De Heer Profesfor Forfter verhaalt dit droevig geval in zyne uitmun„ tende Reisbefchreiving weitlopiger. Eenige Jaaren daarna; landede een Engelfch Schip aldaar, onder bevel van Furneaux, de Verge. zeiler van den groote Cooke, en deeze verloor hier tien Mannen, welke gegeeten wierdenó De aanleiding van dit droevig geval wierd Cooke niet vöor zyn derde Reize gewaar, door een Matroos^ die op een Noord-Zeelanderin was verheft geworden en met haar een plan had ontwórpen ,. daar te blyven j haar te trouwen e~. de Richter van een Colonie te v/ordeh. Hy



ioo Reizen rondem de Wereld.
verhaalde hem nog dat de Noord-Zeelanders op deeze daad, als op een Heldendaad, Gezangen gemaakt en 'er zich lange meede vermaakt hadden. Men vind de geheele gebeurtenis in het Uitgegeven Dagregifter van de Heer Forfter. Deeze gruwelyke zeeden, mogen nu hunne grond in wraakgierigheid of in gewoonte heb. ben, dit blyft zeker, dat de Europeanen hier niet genoeg op hunne hoede kunnen zyn. » en Noord-Zeelander is ras beledigt, eh' verhit zyn Landlieden, hun aanzettende tot een gemeenfchappelyke wraake. Boven die zyn zy wantrouwende, en door het dikwerf genot, beluft geworden naar het Europafche Menfchenvleefch. De Heer Zimmerman, een geloofwaardige getuige, bericht ons, dat Cooke op zyne derde Reize met Gezelfchap aan Land in Tenten overnacht had, en dat de NoordZeelanders, hun onvoorziens 25 Mannen Reik hadden overvallen; maar dewyl zy alle vaardig en waakzaam waaren, weder te rug getrokken zyn, waarbyzyniet anders, daneenTraanlepel ten buit kregen. Hunne Huizen zyn van houte 'paaien gebouwt, welker tusfehen ruimtens zy met hooy zeer vaft toevullen. Het dak beftaat uit Boomfchorsfen. Zy hebben bergveftingen, (Bippahs) die met pallifaaten omringt zyn.
Achter



Reizen rondom 'de Wereld. 101
Achter dezelve"zyn groote ftygeringen of ftdlagjën op welke hunne Krygslieden klimmen, en van daar ftryden.
| 70. C. Zuid-Eilanden, in de Zuidelykt Atlantische Oceaan.
1 Sandwich's Land, 50 °. 30'. Z. J3reete 27". 30' W. Lengte.
Cook ontdekte deeze groote Landpunt den 3de February 1775. De Heer Profesfor Forfter is zeer geneigt om te geloven, dat de oude Zeevaarders dit Land reeds ontdekt en onder den naam van Golfo de St. Sebaftiano en Krefalina by hun bekend was. Het is onzeker of Sandwich's Land, een Eiland, of de voorpunt van een groot Vaftland is, 't welk.zich tot tegen den Zuidpool uitftrekt. En vermoedelyk, zal dit nog, in de toekomende Eeuwen onbeflift blyven, dewyl de vaart naar dit woefie Wereldgeweft niet alleen gevaarlyk is, maar ook aan het Menfchdom geen voordeel zoudetoe brengen. Cook gelooft in tusfchen, dat 'er een groot Vaftland in de Zuidelyke Polar-, G 3 ftreek.



}©1 Reizen rondom de Wereld,
ftreek.moet leggen, waar van 't Zuidland eea voorfpringende punt zy. Zyne vermoeding grond by, op de veelvuldige Ys-Eilanden en Ysbanken, die by aantrof, en die naar zyne gedachten, alleen aan de Ruften en Havens gevormt kunnen worden. Door hunne groete en zwaarte worden zy van de geheele masfaYs afgefcheurt, en van de Noordelyke ftroom in de Zuidehke breete gedreven. ' Dan aan den anderen kant, gevende verfcheidene Proeven, die door andere Natuuronderzoekers met Zee' water zyn gedaan, Cooks gedachten byna een fchck, dewyl zy beweezen hebben dat het Zeewater ook bevrieft, en dat het op deeze wyze gevormde Ys, geen Zoutdeelen bevat, uitgenomen, daar het 't Zoutwater aanraakt, % welk zich in de tusfchen ruimtens trekt. '
§ 7i. 2, Zuid-Georgien, 54°. j5\ z.Breedte, S?°. 15'. W. Lengte.
Antonio la Rcche ondekte dit Land in 167$ hem vond het Duclos Gyiot, aan Boord van het Spaanfche Schip de Leeuw, in'February I75Ó. weder, en noemde dit Eiland Si. PUrre Cook kwam in January i?7S. daar aan volgend,



Reizen rondom de Wereld. 103
gend, en gaf het op voorftel van zyne geleerde Reisgenooten, den naam des Konings, op wiens bevel deeze Reize in de hoogfte Zuidelyfce Breetens ten nutten der Wetenfchappen was ondernomen. Daar door nu fcheint, dit ruuwe en onvruchtbaare Eiland hem toe geweid te zyn.
Het Climaat is volgens het bericht van de Heer Forfter, zoo koud en ruuw, dat het Climaat van 't Vuurland, hoe koud het ook zy, hem daartegen zacht voorkwam, 't Vuurland brengt zoo veel hout en ftruiken voort, als derzelver bewoonders tot de hoogde nootzaaklykheid nodig hebben; maar hier ontbreekt het doorgaans aan hout, ja zelfs aan eenige andere brandftoffe, die men in deszelfs plaats zoude kunnen gebruiken, zoo dat het onmogelyk is, dat Menfchen, al waaren zy met alle andere mogeiyke hulpmiddelen voorzien om zich tegen de koude te befchermen, hier zoude kunnen leven. Ten hoogften zouden zy het in den Zomer kunnen doorftaan , dewyl -die hier ook ontzettelyk'köud is; maar de Winterkoude, zoude hun gewisfelyk den dood aanbrengen, de. wyl zy alle middelen daar tegen ontbeeren moeG 4 ten.



104 Reizen rondom de Wereld.
ten. Buiten dat heeft Zuid-Georgien, niet het ailerminfte voortb/engzel, dat de Europafche Schepen daar heen kan lokken. Want zelfs de Walvisfchen, Zeebeeren en Zeeleeuwen, wier traan een Artikel van Koophandel is, zyn aan de Kuilen van Zuid-America, Falkland en de Nieuwe-Jaars Eilanden veelvuldiger en met minder gevaar te krygen, als in Zuid-Georgien.
§ 71. D. Zuid-Eilanden in de ZuidelykeIndiaanfchen Oceaan.
i h De MarionsrEilanden. (Prins Eduards Eilanden,) 46". Z. Breete, 37". O, Lengte.
Zy voeren den naam van den ongelukfeigen Franfchen Capitein Marion, van wien wy boven by Nieuw-Zeeland gemeld hebben. Hy liep geduurende de eerfte Reize vanKerguelen, op nieuwe ontdekkingen in den Zuidelyken Indiaanfehen Oceaan uit, en ontdekte Zuidwaarts vamMadagafcar deeze tweewoeRe enonvrucht
baare



Reizen, rondom de Wereld: 105
baare Eilanden. Van hier zeilde hy naar Nieuw Zeeland, daar hy doqdgeflagen en opgegeeten wierd,
§ 73. 2. De Eilanden van Geluk, 48% Z. Breete 68°. O. Lengte.
Zy wierden door den bovengenoemden Heere Kerguelen ontdekt, den 13 January 1772. en de Eilanden van Geluk genoemt. Zy zyn woefte, onvruchtbaare, klippige en bergachtige Eilanden, maar hebben verfch bronwater. Derzelver Bewoonders zyn Pinguins en Zeeleeuwen. Van eetbaare Kruiden vind men daar een zoort van wilde Kool, maar in een geringe hoeveelheid. Volgens de Heer Ellis noemde Cook die Eilanden, Eilanden van Droefheid,
§ 74. Van de Foïaar - Landen.
Polaar-Landen, zyn die Landen welke binnen de bevroren Poolcirkels, naby of om de Poolen leggen. De Poolen zelfs, of de twee ingebeelde punten,. m'e zy op onze Aarde, beteekcnen zyn nog niet bekent. Alle de poginG 5 gen



io<? Reizen rondom de Wereld.
gen en onderneemingen tot de ontdekkingen hoog rn het Noorden of in het Zuiden, hebben zeer veel dat affchrikkende is, dewyl de dryvende Ysvelden en Ys-Eilanden de Scheepen rondom omringen of wel geheel vermorfelen, en bovendien de daar leggende onbewoonbaare Landen van alle behoeftens geheel ontbloot zyn.
§ 75- Pe Noordelyke Ysjlreeh
Is veel meer bekent dan de Zuidelyke. De Rusfen hebben dikwerf Nova Zembla, by hun Nowa Zemlaia genoemt, boven de 75v. omgczeilt. Ja 'er zyn zelfs Groenlands^aarders die verre boven de 8o<\ zyn gekomen. Hudfon en Bafïïn drongen tot 8i°. 30'. door. Het fcheint derhalven niet, dat de Polaarzee met eeuwig Ys bedekt nog door aanhoudende rondom dryvende Ys - Eilanden tot bevaaring geheel onbekwaam is.
§ 76". a. Groenland.
Het is 40 mylen boven Ysland : en zeer onzeker, of het een Eiland is, dan of het met
Noord-



Reizen rondom de Wereld. 107
Noord-Araerica te zamen hangt. Het wierd door Erich een Noordfchen Edelman in 't Jaar 982 ontdekt, en wegens de Groene Weiden op de Kuilena Groenland genaamt. Een der Havens voert nog heden den naam van dezen ontdekker. Op het bericht dat hy in Noorwegen bracht, wierden 'er Scheepen met Deenfche Volkplantingen derwaarts gezonden, welke zich daar nederfloegen. In 987 telde men daar reeds 300 Hoeven of Landhuizen, 16 Kerken, 2 Steeden en ook zoo veel Kloofters. Tot het einde van de vyftiende Eeuw, ging de verkeering der Groenlanders en de Deenfche Koloniën zeer wel, maar toen lag de Regeering hindernisfen in den weg, en de Gemeenfchap tusfchen Groenland en Noorwegen wierd afge* brooken. Ter zeiver tyd woede de zwarte PeR heevig in Groenland. Eerft in 1ïj6. ontdekte Jens Munk de Weftkuft van het reeds lang vergeeten Groenland weder, dog de groote gevaaren die hy moeft uitftaan, fchrikte alle de Deenfche Schippers lange tyden af. Hans Egede, een Geeftelyke te Dorntheim, en een Man van een onderneemenden GeeR, knoopte de verbroken band, tusfehen Europa en Groenland weder. Na tien Jaarige vergeeffche aanzoèken, die zelfs de moed van een Volkplanter
hadden



i©8 Reizen rondom de Wereld.
hadden .kunnen wegneemen, gelukte het hem eindelyk, een Maatfcbappy van Kooplieden tot bevrachting van een Schip te beweegen, waartoe hy zelfs zyn gantfche vermogen gaf. Hy, zyn Vrouw, zyne. Kinderen en nog veertig Perfoonen, landede na een gevaarlyke overtocht in Juny 1721. hier aan. Zyne onvermoeidheid en de akyd werkzaame vriendlchappelyke onderfteuning van zyn Vrouw, in zyn onruft volle twintig Jaarig verblyf aldaar, zullen hem de Bewondering en Lof der dankbaar© nagedachten doen behouden, die hem in het Leezenswaardigwerk: De.Edle daden der Deenen, is gegeven geworden. Hy heeft de eerfte. ftukken tot de Gefchiedenisfe en Aardrykskunde van Groenland gelevert, die in het vervolg: door Stauning en Cranz nieuwe merkwaardigheden in de vermeerdering verkregen hebben.
Groenland is volgens de eenftemmige Berich, ten van deeze ooggetuigen een ruuw Land, dat grootendeels uit onvruchtbaare Steenklippen beftaat, die.altyd met beftendige Sneeuw en Ys.overdekt zyn. De Ooftkuft kan wegens het aldaar opgehoopte Ys reeds voor lange niet meer bevaren werden. De. Daalen der Weftkuft



Reizen rondom de Wereld. 109
kuft draagen in den Zomer eenigzints Gras en wilde Struiken en by de Deenfche Volkplantingen is het weêr verdraaglyker. Van September tot Juny blyft de Sneeuw leggen, die zich tot veele vademen hoog, in de daalen ophoopt. In den Zomer gaat de Zon byna drie Maanden lang niet onder, en in den Winter verlichten de Nöordei lichten Groenlands doodlangen Nacht. De Groenlanders fcheinen van het Weiten naar het Oöften getrokken te zyn en de oVereenkomft der Booten , benevens eenige andere omftandigheden maaken het zeer waarfcheinlyk, dat zy uit het Noord weftelyk Afiën, overgekomen zyn. Zy zyn dwergachtig klein, vet en affchuwelyk. In de Zomer, gaan zy byna geheel naakt, en in den Winter bekleeden zy zich, met Vellen, van Rendieren en van Beeren. Geen Volk op de Aarde (de Kamfchadalen en Hottentotten eenigzints uitgezondert) is zoo vuil als zy. Hunne lieffte Spyze is Spek. . Dan het ingefchapene (/«Jlintt) leert hun dit ftinketfde Traanfpek, dat overeenkomftig is, met hun koude Climaat en met hunne leefwyze, den voorrang te geven boven alle andere beetere Spyzen. Hunne Winter wooningen zyri van Steen , Mos en Aarde opgebouwt, ruim genoeg, maar laag. Het'
Dal;



tio Reizen rondom de Wereld.
Dak is vlak, van Latten geboiïwt en met ZooderJ beleg t. Verfcheiden Famiellien, woonen in zulk een Huis, en worden door zuilen of paaien van eikanderen afgezondert. Jn plaatze van Ovens hebben zy groote Lampen, waarin Vifchtraan brand, eh over welke hunne Vleefchpotten hangen. Deeze Lampen, met de heete uitwaafemingen van. meer Famiellien, maaken het ongemeen warm. Op de Weftkuft zyn twaalf Deenfche en twee Hernhutfche onderfeheiden Volkplantingen. Hunne wooningen ftrekken zich uit, tot de eenenzeventigfte graad, en zy hebben blyken van ouder Noordelyker wooningen gevonden. De Straat-Davids, die zich aan deeze Kuft bevind, word Jaarlyks wegens dé Waivifch - vangft van de Europafche Scheeperj bevaaren.
§ 77. b. Spitsbergen.
Het wierd in 1596. van den beroemden Hollandfchen Zee Capitein Heemskerk ontdekt. Dit Land had volgens het berigt van de Heer Phipps' (thans Lord Mulgrave) een vreeslyk en zeer Romanesk, voorkomen. Zoo ver het ooge zier befchouwt men niet anders als Bergen, Afgronden en Klippen, tusfehen dezelve leggen Heu-
" velen



Reizen rondom de Wereld. iti
velen van Ys, die van de Beeken voortkoonun, welke by hec fmelten van de fneeuw langft de zyd.n der Bergen neervloeyen. Het Ys vormt duizenden van zeldzaame gedaanten?. Dikwerf neemt het de k.eur aan van de ondergaande Zon, dikwils ook alle de kleuren van den Regenboog. De Smeerenburgs-Haven wierd het eerite van de Hollanders ontdekt. Zy beproefden om hier een kleine Volkplanting aanteleggen , maar de eerfte Bewoonders gingen alle in de volgende Winter te Gronde. Thans vind men nog de fporen van deeze Kolonie. Tot in het midden van Meyis het gantfcheGeweft, of de geheele Landftreek toegevrooren. Daar eenige Planten groeyen, bloeyen dezelve in het begin van Juny en tegen het einde van die Maa. d, is het Zaad volkomen ryp, waartoe de Vruchtbaarc Meft der Vogels veel toebrengt. De bewooners van dit woefte Eiland, zyn Rendieren, Vosfen , witte Beeren, Vogels en twee ftachtige Dieren.' Het Ys verandert rondom dit Eiland beftendig van plaats, en daar, waar de Scheepen het eene Jaar van Ys ingeflooten zyn, is op andere tyden geen Ys, maar vloeyend water. In de nabyheid van Smeerenburg, leggen eenige andere Havens en Eilanden. De lucht rondom Spitsbergen is niet vry van Ys
deeltjes,



112 Reizen rondom de Wereld.
deeltjes, men ziet zeglinftereride byMillioenen rondom vliegen als de Zon fcheint. Doch zeer zelden blyft de lucht eenige dagen agter den ander helder. De Nachten zyn hier zoo hcht als den dag. De Zon is zonder glans en men kan haar met open oógen in zien gelyk wy de Maan befchouwen. De Nevels vallen dikwerf zoo plotfelyk neder, dat men in een oo-enblik uit de helderfte Zónnefchein, in zulk eene duifterheid overgebracht word, dat men naauwlyks van het agterèinde tot het Voortteven van het Schip kan zien.
Zie Phipps Reize tegen den Noordpool. En de Befchryving van Spitsbergen.
§ 78. c. Nowa Sèmlaïa.
Nova Zembla, Nieuw - Land.
Nova Zembla, is het ellendigfte Land van ónze Planeet. Het is vol Bergen, die met eeuwige Sneeuw bedekt zyn , en vol ontoegangelyke Poelen en Moerasfen, die met een zoort vanMofch zyn bedekt, op welke kleine blaau-
we



Reizen rondom de Wereldt 113
we en geele Bloemen groeyen. Dit
zyn de eenige voortbrengzelen van dit Eiland. Ten aanzien der gedaante, ftemmen de Befchryvers weinig met elkander overeen. Eenige houden het voor een Eiland, die door de Straat van Way-gat van Europa afgefcheiden is. Anderen in tegendeel maaken het tot een half Eiland. De Lengte van het zelve is omtrent hondert, en zyne breete dertig of vyf en dertig mylen. De Hollanders waaren de eerfte Europeanen, die, dewyl zy in de Noord zee een doorvaart naar China en Japan zochten, daar aanlande. Van. alle de Reizen zyn 'die van J. Heemskerk en W. Barentz in 1596. ook die van Wood in 1676. derwaart ondernoomen, het meefte bekend. Heemskerk en BaJ rentz, wier Schip door de Ysfchollen omringt en geheel verbryzeld wierd, lande den 18den Mey 1596' hier aan, gingen aan Land en moeiten alle de gruwelen die de ellendigheid onder zulk eene verfchrikkelyke Luchtftreek voorts brengen kon, doorftaan. Zy bouwden van Dryfhout een Hut, waarin zy met 16 menfchen woonden. De eenige vreugde die zy gevoelden, was het opdagen der Zon. Deri .vierden November had dit gefternte zich aan hunne oogen geheel ontrokken* Ondertusfcheri H leefden!



IT4 Reizen rondom de Wereld.
leefden zy van hunnen voorraat. In die lang. duurige Winternacht beklecde de Maan de plaats der Zonne, met welke te gelyk de witte Beeren verdweenen waaren. Hunne drank belfond in gefmolten Sneeuwater, en de Spyzen in Vosfen, Visfchen en Bifchuit. Thans be» gon de Sneeuw zich onmaatig optehoopen. Honger, Vorft en een dikke Duifternis maakte hunne ftaat nog verfchrikke/yker. Den zesden December was de koude zoo hevig, dat ook de fterkfte daar onder moeft bezwyken. Met een half ftervend gezicht zagen zy elkander aan, en de droevige oogen die zy op elkander floegen, fcfieenen over en weer te zeggen, dat deeze grimmige koude onfeilbaar binnen kort, een einde van hun leven zoude maaken. Het grootfte vuur dat zy aanmaakte was niet bekwaam hun te verwarmen, en tot overmaat van ongeluk liep de voorraat van het Hout ten einde, daar de koude nog immer even ftrengvoort woede. Op den tienden waaren hun in de Hut, de fchoenen der wyze aan de voeten gevrooren, dat het Leêr zoo hart als hoorn was. Alszy zich Hechts een korten tyd aan de vrye lucht bloot fielden, dan kregen zy terftond in het gezicht , aan de lippen en ooren, vorftbuilen. Midden onderdat bitter lyden verfcheen het Nieuwe*
Jaar



Reizen romdom de Wereld. ii$
jaar 1597, en de lucht wierd eenigzints zachter; zoo dat zy de deur weder openden. Den 24 February zagen zy een gedeelte van de Zonnefchyf, of liever haare over den Horifont weerkaatfende ftraalen want de Zon zelfs, konden zy eerft veertien dagen later befchouwen den 14 Juny zeilde zy in een kleine Boot af.
Woot had order in 1676". tusfchen Nova Zembla en het groot (toenmaals zoo genoemde) Tartaryen een doorvaart naar Ooft« indien te zoeken. Hy leed op den 29 Juny hier Schipbreuk. Uit de ftukken vanhethout, bouwden zy zich hutten, en brachten de voorraat van mondbehoeftens uit het wrak daarin. Den 3 Juiy daagde het andere Schip op, 't welk met hem was uitgevaaren, op welke hy en zyn volk zich infcheepte. Zyn verblyf was kort, en van veel minder ellende verzeld als dat der Hollanders", wier droevig gelaat, de geleeden ongemakken beveiligden. Dit Eiland is niet bewoond, maar werd evenwel jaarlyks door de Samojeeden bezogt die daar ter Walrusvangft koomeri.
na
§. 79. 2. Dé



ii 6 Reizen rondom de Wereld.
§ 79' 2. DeZuidelyke Ts-ftreek.
Het hooft-oogmerk der tweede Reize van Cook, was tot onderzoeking of 'er in de Zuideiyke Polaarftreek een groot vaft land was, en of het Land of het Ys niet belette zooverre tot de Zuidpool door te dringen, als men reeds tot de Noordpool gekoomen is. Cook zeilde tweemaal tot boven de zuidelyke Polaarcirkel en drong door tot 7l«\ ïo' Dus was die groote Man , verder dan alle de andere Zeevaarders voor hem, en zelfs maar tot den afftand van iq°. van de. Zuidpool doorgedrongen. Maar zoo dikwils hy op deeze onderzoekings-Reize tegen de Pool gekomen was, zoo dikwils had hy ook nooit vast Land aangetroffen; maar wierd altyd, dan vroeger, dan Iaater door vastzittende Ysbanken , die men niet overzien konde in zyn loop opgehouden Tef fens had hy de Wind altyd matig, en in de hoogfte breeten gemeenlyk Ooftelyk bevonden; zoo als dezelve ook gewoonlyk in de hoogfte Noordelyke breeten is. Uit deeze omftandigheid, befloot de Heer Forfter, dat de gantfche Zuidpool, tot op 20 graden meer of minder met vast Ys bedekt is, en dat alleen
de



Reizen rondom de Wereld. 117
de uiterfte einden, of punten daar van jaarlyks door Stormen afgebrooken, door de Zonne gefmolten en in den Win ter weder herzet werden.
De gevaaren en de ongemakken, welke deezen Zeeman en het ander Schip dat hem vergezelde in de Zuidelyke Ys-Zee en de daar aan grenzende Oceaan moesten uitftaan, zyn onbefchryffelyk groot- Hunne Vaart was een eeuwig-en in den hoogften graad, langduurig eenerlei. Altyd Ys, Sneeuw, Nevel, Stormen en een onftuymige Zee, maakte donkere Toneelen, die zeldzaam door een voortfchie.; tende Zonneftraal opgeheldert wierden. Hun befchuit was ftinkend en rot geworden, en het Peekelvleesch van het zout doqrvreeten. De Eetens uuren waaren by hun gehaat; want zoo dra zy de fpeizen riekten, was het hun reets onmogelyk met eenige de minfte eetluft daarvan te genieten. Een donkere droefgeeftigheid vertoonde zich op alle de voorhoofden, en in het gantfche Schip heerfchte een treurige ftilte. Zy alle zonder onderfcheid hadden een ziekelyk en uitgemergelt voorkomen, en veele hadden door het ontdooyde Yswater en verkoudH 3 heid
s



ïi8 Rtizeh rondom de Wereld.
heid, ruhmatike pynen, gezwellen, klieren, ook hoofdverkoudhedep bekomen.
Nog verdient hier als een byzondere merkwaardigheid aangevoert te worden , dat zy de zuidelyke Landen en Zee-geweften altyd kouder vonden als de Noordelyke, van een zelfde breedte. De Heer Forfter fchryft dit toe, aan gebrek van Land, aan de grooter vlakte en Masfa van Zeewater en aan de Ooften winden, die hier in den Zomer heerfchen, hy acht dit de oorzaaken van dit verfcheinzel te zyn. Een andere Natuuronderzoeker , Wilfon, meent de reden daar van te vinden, in het groot aantal van Dieren en Planten die in het Noorden zyn, en de daar uit in eene groote meenigte uitwaafemende warme deelen.
§. 80. Hoofdzakelyke herhaaling en korte befchouwing van de weinig bekende Landen,
De minst bekende Landen, zyn:
• I Pw Europa tegen den Noordpool.
1. Spits.



Reizen rondom de Wereld. 219
1. Spitsbergen, onder de So^Graad, tegen den Noordpool, en alzoo het hoogfte in 't Noorden. Van den 4 Mey tot den 2 Auguftus is het een fteeds voortduurendep dag; en van den 18 Oétober tot den 24 February een fteeds biy vende Nacht. Een Hollander Jacob Heemsterk, heeft het in 1596 ondekt. Het is hier buiten gemeen koud. Gewasfen vind men 'er niet, die de Menfchen tot voedzel kunnen dienen. Daarom is het onbewoond, en word alleen om de Walvisfchen die in deszelfs wateren groot zyn, door de Hollanders, Franfchen, Engelfchen, Hamburgers en Bremers bezocht. In de Zee van Spitsbergen, en in de wateren boven en beneden America, werden meer dan elders veele Walvisfchen gevonden, waar onder eenige van 100 tot 120 voeten lang zyn. De Matroozen die ter Walvischvangst naar Spitsbergen vaaren, komen in Juiy aan, en reizen in Auguftus weder af. Wegens deverfchrikkelyke koude, blyven de lighaamen der doode Menfchen 303a meer Jaaren onverandert leggen. Rendieren, Vosfen en witte Beeren, worden hier gevonden*
%. De Qostkuft van Groenland, of OudH 4 Groen-



?2o Reizen rondom de Wereld.
Groenland is in het Jaar 982 ontdekt en in het vervolg bebouwt en bevolkt geworden; Maar men heeft het door 't menigvuldig Ys, waardoor het ongenaakbaar is, niet meer kunpen bezoeken.
II. Over liet Noordelyke Afien.
NovaZembla, ofNowajaSemla, datisNieuwJand. üok Heemskerk heeft het ontdekt, in Jaar 1596, het is hier buiten gemeen koud. In de Zee van Nova Zembla, bevinden zich Walvisfchen, Zee-Kalven, Zee-Paarden en Zee - Oliphanten. Het is een Eiland waar van reeds hier booven melding gemaakt is.
III. Over Noord -America,
1. Nieuw-Brittanien, of de Oostkust van de Hadfonsbaay, behoort zedert de Vreede van Utrecht de Engelfchen. Hudfon heeft het in 1612. ontdekt.
2. Nieuwwqlles, 't geen in Noord-en Zuidwalles word verdeeld.
3. Nieuw



Reizen rondom de Wereld. i*l
3. Nieuw Denemarken.
4. Het Eiland James, ook Cumberland gesjaamt, legt aan de ftraat Davids, tusfchen de Zee - engte van Hudfon en de Bocht van Baffing.
5. De Eilanden Soutkampton, Mansfeld en Nottingham, leggen in de Zee-boezem van Hudfon. Alle deeze Noord - Americaanfche Eilanden bezitten de Engelfchen ? zedert de Vreede van Utrecht.
>.■'., ito , #ft$m\ifti
IV. Op de Jiille Zee.
1. Het Eiland Gallopagos, niet verre van Peru; gedeeltelyk onder, gedeeltelyk neven de Linie
1. Het Eiland del Gallego, nevens de Linie.
3. Salomons Eilanden, die 10 in getallen zouden zyn, waar onder:
H 5 Vaiel"



122 Reizen rondom de Wereld. Ifabella, en
Malitia de voornaamfte zyn. Zy leggen onder de Linie.
4. Quiros, een Eiland, 't welk inwendig nog geheel onbekend is.
5. De Vriendfchaps. Eilanden, als: 'Amfterdam.
Rotterdam. Palmerfton, en de
Herveys-Eilanden. Zy leggen tusfchen de 18? en 23= < raad zuidelyke breete, en binnen de 2oad.e en ai7d.e Graden der Lengte.
€. De Societeits-Eilanden, heeft den Engelichen Commandeur Byron, in 1765 het eerfte ondekt, waarom zy ook de Eilanden van Koning George de III. genoemt werden. Na hem kwam de Capitein Wallis in 1767 ook daar, en lande op het Eiland Otaheite. Laater is een Fransch Capitein Bougainville, en een
En-



Reizen rondom de Wereld. 123
Engelfche jfourneaux en ten laatfte Cooke in 1769 ook daar geweeft. Het merkwaardigfte onder deeze Eilanden is:
a. Otaheite, het legt onder de i7dcgraad zuider breete, en de 227? graadÜofterlengte. Het is een zeer aangenaam en gezond Land, De veelvuldige Bergen, van dit Eiland, hebben wel een harde en onvruchtbaaren grond; maar daar tegen zyn de Vlaktens en de Daalen, des te vruchtbaarer. Deeze brengen de zoo genaamde Brood vrucht, Bannanas, Plantaanen, Jamba, Zuikerriet en veele andere Vruchten voort. Op dit Eiland vind men gezonde, fterke, welgevormde, leerzaame envatbaare Menfehen Hunne kleur is helder olyfachtig. Naar hunnen inborft zyn zy goedaartig en onnozel; doch zyn tot diefftalzeer geneegen. Mannen en Vrouwen befchilderen hunne lighaamen met meenigcrley cieradiën, 't welk zy Tattowiren noemen. Hunne woningen ftellen zy onder fchaduwryke boomen en op zeekere afftanden van elk anderen, gints en herwaarts. Uit de Veezelen van zeekere Boomfchorsfen, maaken zy doek tot klederen, tot Matten en Dekens. Ook uit een zoort yan zeer fterk gras, hunne
Viseh-



124 Reizen rondom de Wereld. .
Vischnetten, en de Canoe's bewerken zy met mesfen van beenderen gemaakt. Hunne Godsdienst is • niet bekent. Van Geleerdheid en Weetenfchappen vind men geene fpooren hoegenaamt. Ieder helfte van het Eiland word door een Koning geregeert, welke zy ErisRahir noemen; onder hem ftaan zekere Erichs of Vorften, en onder deeze weder andere die Manahuni, genaamt werden. Indien zy van Vyanden werden aangevallen, levert ieder Erich, een zeker aantal Soldaaten, welke alle vereenigt door den Eris Rahir, aangevoert werden. Hunne Geweeren zyn Slingers, Speeren en Knotzen, met welke zy dapper vechten.
b. Ulieta, een Eiland in de i6e. Graad Zuider breete.
c. Otaba.
7. De Sandwich - Eilanden , zyn door de Engelfchen ontdekt, en naar den naam, van denopperften Lord der Admariliteit, Sandwich * genaamt. Het zyn vyftien zoo groote als kleine Eilanden, de grootfte is:
Owahaihi, op welke de beroemde Capitein
Cook



Reizen rondom de Wereld, 12 £'
Cook den 14 Fcbruary 1779, zyn leven beeft verlooren.
V. Onder Zuid-America •
I. Terra del Furgo of Terra Ignis, dat is Vuur-Land. Magellan, heeft het in 't Jaar 1520, ontdekt. Op zich zelve is het een vuurfpoegende Berg, waar van de Portugeefen het den naam van Vuurland gegeeven hebben. Het Land is meestendeelsBergagtig en onvruchtbaar. Aan de voeten der Bergen groeijen Boomen,«Planten en veelerley Kruiden. In den Wintertyd is het Land koud en ftormachtig. De Inwoonders zyn fterke Menfchen van een witte kleur. Zy befchilderen hunne lighaamen met veelerley kleuren. Men houd ze voor' buiten gemeen dom.
2- De Eilanden aan de ftraat van le Maire, als:
a. Staaten-Eiland.
b. Mauritz - Land.
c. Het Eiland Beauchefne.
d. De twee Eilanden Barneveld.
e. De Malouinifche, of Falklands - Eilanden. Alle deeze Eilanden zyn onbewoond.
VI. Onder Africa.
Het Land de la Circoncijion.
VII.



lz6 Reizen rondom de Wereld*
VIL Op de Oojizyde van Aftd:
ï. Het Compagnies-Land, of Terra SocietatiSj ook Societas batavica, over japan.
a» Het Land der Staaten, aan het Kanaal Pideko.
3. Het Eiland Sagatien, of Anga in de Zee« boezem van Amun
4. Het Eiland Beering.
5. Het met America vereenigt half Eiland Alaska, van de 55e Graad, Noorder breetej en onder de 21^ graad der lengte.
6. De Eilanden, die tusfchen het half Eiland Alaska, en het Regeerings - Eiland, of tusde 182 en 215graad der lengte leggen, als:
a. de Aleutifehe of Chao - Eilanden, welke i 2 zyn.
b. De Eilanden Negho, of de Adreanifche deeze zyn 16 in getalle.
c. De Eilanden Kawalang , of Vos - Eilandden, waar van 'er 18 zyn, waar onder de grootfte Unalaschka is.
d. Het Eiland Kadiah
Vllh



Reizen rondom de Wereld. 127
VIII. tusfchen Jfia en America', onder de Linie, naar de Zuidpool leggen de volgende Landen, als: ?. Het Eiland Nieuw - Guinea, of Terra Pd' pous , dat is, het Land der Zwarten , het is in 15*7, door een Spanjaard, Akaro de Saavedra, ontdekt geworden, en legt by de Mollukfche Eilanden. Het Land is vruchtbaar, maar de Inwoonders zyn dom en wild.
2. Het Hooge Land, Terra Alta, nevens de Equinoctiaal Linie.
3. Het Zuidelyke Nieuw- Brittannien , is in 1700, dooreen Engelsman, Willem Dampier, ontdekt. Na hem kwaamen de Hollanders hier, en na deeze weder een Engelsman > naamlyk den Admiraal Carteret, welke een ftraat vond, die Nieuwbrittanien in twee deelen verdeelde* Het deel tegen het Zuiden, noemde hy Nieuw-brittannien, en het deel tegen 't Noorden, Nieuw-Ierland. Beide deeze deelen zyn vol Bergen , en fterke Bosfchen.
4. Het Eiland Nieuw Holland, dat een Spanjaard Ferdinand Quiros, in 1606 ondekte. De Engelfche Capitein Cook, heeft het in 1770 geheel ondekt. Dit Eiland zoude
500



J2Ï Reizen rondom de Wereld.
' 500 Mylén lang zyn. De binnenfte Gewest ten zyn onbekend. De Landftreeken die tegen het Noorden leggen, zyn onvruchtbaar, tegen het Zuiden is het Land laag en vlak, de Inwoonders zyn van een middelbaare groote, wel gevormt en fterk, zy hebben lange zwarte baarden en hairen. Zy gaan nakend, en.draagen een lang beentje in het Neusbeen, zy geneeren zich boven alle andere dingen met Visch. De wortel van vaarenkruyt, genieten zy in plaats van Brood. Hunne huisraad is uit boom-fchorsfe gemaakt. De huyzen zyn ellendige hut* ten, die met Palmbladen of Boomfchorsfen gedekt zyn. Hunne Godsdienst en Regeeringsvormis onbekend. Op dit Eiland vind . men:
a. Carpentaria, een Kust die den Hollandfchen Admiraal Carpentier. in 1620 ontdekte.
b. Arnhe'vmüand.
■ c. Het Land Witte.
■ d. Terra Concordia, het Land der Eendracht, dit wierd in 1616 ontdekt.
e. Het Land Lewin, ontdekt in 1621.
f. Het Land Diemen,
5. TerrM



Reizen rondom de Wereld. ii#
5, Terra Auftralis, of het zoogenaamde ZuidLand, in de heete Luchtftreek, tegen over Peru.
6 Nieuw-Zeeland, in de gemaatigde Luchtftreek, tegen over Chili en het Land van Magellan. Volgens de nieuwfte ontdekkingen, van de Heer Cook in 1770, beftaat Kieuw - Zeeland uit twee groote Eilanden, die tusfcben de 34 en 48 graad Zuider breete, en tusfchen de 192 en 197 graad Ooftelyker lengte leggen. Het Noordelyke heeft een aangenaam aanzien, en is vol Bergen, diemetgeboomtens bewasfen 2yn. Het Zuydelyke deel is zeer hergachtig, en waarfcheinlyk onbewoond. Dit Land heeft Plani ten en Kruyden, die aan het zelve geheel eigen zyn, en in andere Werelddeelen niet gevonden worden. Anderfints planten , de Inwooners ook Aardappelen, Kauwoerde en Kokos, waar van zy leven. De wateren zyn uitnemend Vischryk. De Inwoon, ders, wier Regeringsform onbekend is, zyn groot, Rerk, van een bruine kleur, wraak» gierig en wild. Mannen en Vrouwen, befchilderen hunne lighaamen met groote zwarte vlekken, en verwen hunne lippen. Uit de bladeren van zwaardleelie, maaken zy KleI de-



f 3-0 Reizen rondom de Wereld.
deren. De wortel van het Vaarenkruid, k hun yoornaamfte voedzel, diezy als Brood genieten. Veldbouw, Visfchery, en de Weef. arbeid zyn hunne voornaamfte bezigheeden.
By deeze weinig bekende Landen, bevinden Zich de volgende merkwaardige'Wateren, als: i. Tegen'de Noordpool:
a. De Zee-Engte tusfchen Afia en America die Forfter de Beringftxaat genoemt wil hebben, dewyl deeze in het Jaar i728, het eerfte door dezelve is gevaaren. Volgens de Nouveau Dic-
tionnaire van Roux ( Tom; , r. pag, 2I _2 )
heeft de Heer Bufching, deeze Zee-engte Anians die geheel tegen het Noorden, Afien van America fcheid, denaam van Cooks Zee-engte toe gelegt, om deeze groote Zeeman onilerfelyk te maaken, die dooreen al te groote levendigheid en drift, m dit Gewest zyn Leven verloor.
b. De Straat van Krenizen, tusfchen het Vosfen- Eiland ünimak en het half Eiland Alaska
c. Dé Straat Anian, of Sandwich - Evgtê by het Americaarifché voorgebergte Caap EhV
d. Over Afië'n, de Spüshergfche Zee. '
e. Over America, de Baffings-Basy. f De Straat Davids.
gi de Buttons- of Hpifons -Baay.
2a Aan



Reizen rondom de Wereld. 131
2. Aan de Zuidelyke punt van America..
a. De Straat van le Maire, tusfchen het Vuurland en Staaten-Eiland.
b. De Straat van Brouwer, op de Qoftzyde van het Staaten - Eiland.
3. Onder Afien, de zee-engte tusfchen het Zuidelyke Nkuw-Brittannien en Nieuw-Holland.
4- De Zee-Engte van Cook, tusfchen beide de Eilanden Nieuw-Zeeland. Door deeze Straat is Cook het eerfte gevaaren.
Nieuwe Volkplanting der Engelfchen, in Botany ■ Baay,
Botany - Baay , legt in Nieuw-Holland, of Zuid-Indien, op 32 graden zuider breete en 166 graden Lengte, het is een diepe Bocht, tusfchen twee Landtongen , aan de Ooftzyde van Nieuw-Holland. Als men van de Caap de Goede Hoop derwaarts zeilt, $aatdeftreekover het Eiland van Geluk en Desfolation, ter lin« kerzyde van gantsch Nieuw-Holland, om de punt van Diemensland, by de Eilanden van Furneaux, Ilikfpitze voorby, en zoo op de Botany-Baay.
De ruftelooze geeft der Engelfchen, zal ras het verlies van Noord-America herbetten, indien het voortgaat, Nieuw-Holland te bevolken, gelyk in het voorgaande Jaar een begin gemaakt is.
Den Capitein Phillips, en Gouverneur van Botany-Baay, heeftin het begin van 't Jaar j 787, I 2 van



13* Reizen rondom de Wereld.
van Portsmouth een Tranfport van 800 of 1000 Gaauwdieven benevens 68 Dievegges aan Boord genomen, om deeze als Stamvaders, en Stammoeders van een Nieuwe Natie op de BotanyBaay voort te planten. Deeze Voorouders nu zyn zeer zeker van 't flechtfte kaf en koorn; maar daar uit volgt niet dat hunne Zoons of Dogters even zoo zullen zyn. Religie, een goede zedenleer en goede wetten, kunnen uit hun even zulke goede Burgers en Ridders maaken, als uit de Romeynen zyn voortgekomen, die niet veel beter waaren by de oprichting van hun Ryk, zelfs Romulus niet uitgezondert, als deeze nieuwe ColonniRen nu zyn, welke nog daar en boven, dit voor uithebben, dat hunne aanvoerders rechtfchapen Mannen zyn.
Dewyl de Botany-Baay, en ook geheel NieuwHolland, onder een der gelukkigfte en vruchtbaarfte Luchtftreeken legt, zoo is 'er geen twyffel aan, dat niet binnen weinig Jaaren, daar ook een bloeyende Staat kan voortkomen. Indien nu eerst de Bosfchen geordent, de Rivieren wel opgenoomen engekent zyn, dezaaden wasfchen, op dat de Vogels zich kunnen geneeren om de al te fterke voortplanting der Infeften te keer te gaan en te beletten.
EINDE.