Boekbinderij Drukkerij
RUSTENBURG Tel.72 17 78 Amsterdam



B1 1069 2134 UB AMSTERDAM



HÖLLANDSCHË
PLEIT-ZAAL*
O F
M A G A Z Y N
VAN
SINGULIERE
PROCESSEN;
Dienende tot een vervolg van de ACADEMIE
DER
JONGE PRACT1ZYNS.
Öpgefttld tot Injlructk en ten dien/te va» Aanko* melingen , welke zig m de eerjle Gronden der Wtiktuigelyke DeeUn van de Rechtspleging zoeken te bekwaamen.
DOOK
Mn. E. LIEVENS KËRSTEMANj
Schryver van de Academie der Jonge Practizyns, en meer andere Rechtsgeleerde Werkpgp"'x >w
Te AMSTERDAM, By J. B. E L I
MDCCLXXXli.






INLEIDING
Wanneer* .ik in den jare 1765. héfi laatfte ftuk van myne Academie der Jonge Practizyns vol* leedig had afgefchreven, en de Eerftö druk van het compleete Werk, bevatten* de de allereerfte Proeven van myrtö Rechtsgeleerde Verhandelingen, nog te midden van dat Jaar het Licht zag, had Ik in het Negen en twintigfte Hoofddeel* pag. 408 en "409. by gelegentheid dat ik aldaar over de Generaale en Speciak Efecten van Koop en Hu u r handelen moest 5 my in Notis pleehtig verbonden om tegen het aan volgende Jaar 1766* een Nieuw en uitvoerig Tractaat ovei* de Rechtspleging te zullen uitgeven, bekwaam om aan deeze volwichtige ma» * a të-



IV
INLEIDING.
terie, waaruit doorgaans onder de Burgerlyke Maatfchappy de meeste Procesfen ontftaan, en die ik in het voorgemelde Hoofddeel flegts onvolledig aangeroerd had, wac meerder Licht te kunnen byzetten; daartoe bediende ik my van de volgende Aanmerking , die ik verplicht ben hier woordeïyk te plaatzen , om dat zy van mynen kant een noodzakelyke Uitlegging vordert, die klaar betoogen zal dat een uitftel van 23 Jaaren, waarna dit lang geprojecteerde Werk voordeeerftemaal te'voorfchynt komt, buiten de
fchuld van den Autheur is gefchied:
Hier meede word bedoeld het Werk „ waarvan in 't Voorbericht deezer Aca„ de mie pag. XIII gewag is gemaakt?
en met de Befchry ving van welke], de „ Autheur van dit Werkje, en sommige „ Juristen van Naam zig heiast hebben; Dit uitvoerig en inflructif Tractaat over de Rechtspleging , dat twee volkomen „ Deelen in Qtiarto flaat te begrypen9 „ zal waarfchynelyk in 't midden van *$
5, aan*



INLEIDING. v
s, aanvolgende Jaar ij66 het licht zien, „ onder den Titul van N&derlands „ Pleit-Zaal. of Algemeen Maga5, zyn van Singuliere Proces„ sen, dewelke van tyd tot tyd voor „ de Hoven van justitie , mitsgaders „ voor de Gerechten van de Steeden, en „ ten platte Lande onder het Rechtsgebied en de byzondere Distric-
„ ten der Vereenigde Nedkrlan„ den, geventileerd en voorgevallen zyn:
En worden ondertusfchen alle Heer en „ Practizyns en anderen, de Practyk exer9, ceerende, fpecialyk verzogt, en geinvi,, teerd, wanneer zy zig gedisponeerd vin-
den, iets tot ■perfectie van het g'projecj, teerde Werk toetebrengen, 0/72 de fuppe„ diteerende Stukken die zy met melding „ van haare Naamen daarinne begeeren
geplaatst te'hebben, 'di/ectelyk aan den „ Drukker van de Academie der T 0 n-
ge Practizyns over te zenden en „ te doen bezorgen.
* 3 Be-



VI INLEJDIN6,
Behalven dat nu verfcheiden onvoor* ziene omftandigheden de vertraging van de Uitgaaf van dit Werk, het welk als een Vervolg of Aanhangzel op de Academie der Jonge Practizvns behoort te worden geconfidereerd, onvermydelyk en wettig hebben gemaakt, gelyk onder anderen de Befchryving van de zo overbekende Rechtsgeleerde Werken, getyteld: Rechtsgeleerd Woordenboek en de Sleutel der Crimineels Practyk, die beide van geen minder aanbelang waren, Zoo heeft het beruchte Proces in Cas Crimineel, waarin wy zedert den Jaare 1773- tegen den toenmaligen Hoofd Officier der Stad Rotterdam gewikkeld wierden, eene vroegere Uitgaaf van dit Trac-* taa£ genoegzaam onmogelyk gemaakt, om dat, hoe zeer wy door een fpeciale vergunning, geduurende onze Gevangenis, van het vrye gebruik der Pen, gaudeeren mogten, nochtans daardoor de toegangen abelheden waren 9 ora van
al-



INLEIDING,
Deelen van eene Rechtsgeding uitmaken^ ter' Rolle te leeren ftellen, behalven meer andere nog dagelyks voorvallende Burgerlyke Rechtszaken , welke in de Academie der Jonge Practizyns by ver° gisfjng waren overgeflagen.
HOL,



HOLLANDSCHE PLEIT-ZAAL %
O F
M A G A Z Y N
VAN
SINGULIERE PROCESSEN.
EERSTE HOOFDDEEL.
Over allerhande Notulen in het generaal, en hoedanig dezelve na ftyl van de Practyk ter Rolle dienen gepeld te worden,
ffdt verjlaat men in de Rechtspleging dm de benaming van Notulen?
E-n Kuntswoord van de'JudicieelePraftyk, tekennen gevende de werktuigelyke Deelen waar op de fundamenten van een Proces of Rechis^umg, beide in Civile en Ordinaris Crimiceele zaken eigentlyk berusten.
Verklaar eens nader, wat men in de Litis Contes* tatie voor de Werliuigel^ke Deelen yan een i'roces houden moetl
Allerlei zoorten van bekende Exceptien, Contra Exceptien en particuliere Verzoeken, die zoo op de f rov&e! als ten Principale door Partyen Lit.ganten



naar vereisch van zaken gedaan , en door derzei ver Procureurs ex tempore ter Rolle gedifteerd worden.
Geef eens een Voorbeeld, op wat wyze het voor de Hoven van Justitie in Holland, marde Jlyl van de Practyk gebruiklyk is, de Notulen ter Rolle te dicteeren?
Volgens het Formulier, gevonden wordende in de Manier van Procedeeren , voor den Hove van Holland Cap, III. Num. 10. worden doorgaans de Notulen of Dingtalen door de Procureurs van Partyen Litiganten onder anderen, aldus ter Rolle gedineerd:
E XE MP L I GRAÏIA!
Pieter, doet Eysch Concludeert en Verzoekt provi. Jle, pro ut in fcriptis Paulus, Dag op morgen
Paulus , Redoublerende het interdict antwoord, ende verzoekt meedeprovifie, pro ut in fcriptis, Pieter, over, en dag Pieter, renuncieert de inftantie Paulus , Dag.
Paulus, accepteert de gedane renunciatie,mits hebbende adjudicatie van zyn Eysch ende Conclufie in reconventie met de Kosten.
Pieter, fustineerd dat de Gedaagden? en de Eysfchers, haare Conclufie niet anders als Jïmpelyk zal worden geadjudiceerd, nopende de Recredentie is te vreden te betalen de Kosten
Paulus, Perfisteert by zyn gefustineerde.
Pieter, Refilieerende van zyne gedane renunciatie en mj'ende de Reconventie, Justineert met de renunciatie in Conventie gedaan te mogen vclftaan.
Paulus, verzoekt dien volgende abfoiutie van de inJiantie in Conventie met Condemnatie van Kosten, ende alzoo de Verweerder [in gebrecke blyft te antwoorden, in Reconventie ierzoekt voor 't profyt van 't verjlek, adjudicatie van de recredentie, admisjie om



(il)
Jntendit over te leggen, ende een ander Mandament
om 'ï zelvs te zien vtrifieeren-
„ 't Hof abfolveert de Gedaagden* van de Infian5, tie in Conventie, ende Condemneert den Impetrant in ,, de Kosten van dezelve injlantie, adjudiceert by pro„ vifie, voorts de Gedaagdens in de recredentie in tecon„ vjéntie, ende admitteert haar Lieden haar Intendit Sv óver te leggen, ende een ander Mandament met in5, timatie.
Hoedanige Notulen zyn algemeenlyk voor de Recht, banken in de Steden, zoo in Crimineele als in Civile zaken , meest practicabel ?
Alvoorens te handelen over de particuliere Verzoeken, welke naar gelegenheid van Perzonen en zaaken» uit reden van noodzaakelykheid zomtyds kunnen plaats hebben, en die als dan by wyze van JSFotukn ter Rolle worden gedaan, zoo behoren de procureurs zig in deeze werktuigelyke tak van de Practyk byzonder toe te leggen op zodanige Notulen, alleen relatie hebbende tot eene der drie Hoofd Exceptien, in de Rechtspleging bekend.
Waarin bejlaan dezelvet
Inzonderheid in de Exceptien Declinatoir, Dilatojr, en Peremptoir.
Heeft ten aanzien van. de eerstgemelde Exceptie, Deciinatoir > ook eene byzondere l^erdeeling plaats, die opmerking verdient ï
Ja zekerlyk, want zy beftaat eigenlyk uit driederlei onderfcbeiden zoorten waar op zorgvuldig gereflecteerd dient te worden; Als Ci.) In het Verzoek van Renvoy wanneer de Jurisdietie van den Rechter voor welke iemand betrokken word notoir incompetent is, (i. In Lithpendentie, dat is, als de zaak nog voor een ander Rechter hangt : Én in Litisfinitie , plaats hebbende, als de geventileerde zaak bevoo-
ren3



( iS )
F. als Procureur van den Gedaagden , alvorers op den Eysch ten Principale te antwoorden, proponeerende de Exceptie Dilatoir, zegt toe fundament van dien, dat nademaal de Gedaagde in de noodzakelykheid verfeert, om ter zyner Defenfie en tot Probatie van zyn goed recht enige bewyzen of \rerklaringen uit Portugal , Spanjen, en meerandere verafgelegenLandftreIcen te moeten inwinnen; derhalven om redenen als gemeld verzoek doende, ten fine deeze zake, geduurende de tyd van zes Maanden, moge worden geftatueerc, en met de verdere Li. tiscontestatie van dezelve zoo lange zal worden gefupercedeerd tot de benodigdeBewysftukken, binnen den voorgemelden bepaalden tyd tenveordeele en tot decharge van den Gedaagden zullen zyn ingewonnen : ongepiEejudiceerd en onverkort het recht het welk de Eisfcher naderhand zoude willen fustineeren en ter zake van hec voorfchreven retardement wettig te competeeren.
E. als Procureur van den Eisfcher zig oppofeeren. de tegen het verzoek van Statering by den Gedaagden ter Rolle gedaan, 3ls zynde capticus en onnodig, verzoekt dat de zelve moge worden geordonneerd ten Principale op denjEysch te antwoorden; confenteerende niet te min in het verzoek van den Gedaagde, mits Rellende Cautie van het Gewysde, en voor het retardement daardoor veroorzaakt.
F. als Procureur van den Gedaagde accepteert de voormelde Prsfentatie van den Eisfcher indiervoegen , als dezelve gedaan is , verklarende (fchoon ongehouden) te vrede te zyn, de gerequireerde Cautie in beide refpectèn te willen geftand doen; verzoekende daarop Condemnatie by Interlocutoire dispofitie van deezen Edelen Achtbare Gerechte.
I N-
■



C tg )
INTERLOCUTOIR VONNIS."
Schepenen al gehoord, verklaren Partyen mee i, hunne Prccfentarien in deezen ten wederzyden „ gedaan, respectivelyk te kunnen volftaan; condemneeren dezelve tot prestatie van dien voor zoo veel des noods; ordonneeren verder inge„ Volge van dien dat de:-ze zake geduurende de tyd Van zes Maanden in fialu quo za! blwen , mits aan de zyde van den Gedaagden illico zal worden ge„ iteld, fuffifante en deugdelyke Cautie voor het „ Gewysde, mitsgaders voor de Kosten van den Re„ tardemente daardoor veroorzaakt tot Contente. ,i ment en genoegen van den Eisfcher, en refer* veeren wyders de Kosten op deeze incidente ge„ vallen tot den uiteinde van den Procesfe''. Actum enz.
NB, Parijen zig met deeze Interlocutoire Dispofrie geconfirmeerd hebbende , is de Gedaigde uit krachte van dezelve verplicht binnen driemaal vier en twintig Vuren de geretireerde Cautie te moeten presteeren. *
Tot nader interpreta'ie aanbelangende het eerfts Onderdeel van de Exeeptie üilaioir houdende het Verzoek van Statering geeft de eerfte Commentator over het Werk van Merula, nam-lvk Mr. Gerard de Haas aldua<- Lib. 4 Cap  f« Notis . twee merkwaardige voorbeelden rakendedeczelpecie van dilatoire Êx'cépHen zodanig als dezelve ten respecte van die beide gevallen, by wyze van Notulen ter Rolle zouden kunnen worden gedicteerd. °
EERSTE VOORBEELD.
„ A. word gedagvaard om zvne Actie te infb'tu„ eeren binnen zes weken.' A kan binnen dien ?> tyd zyne Actie niet inffitueeren, om dat
B * » In'



( ïor )
Infbumenten, die hy daartoe nodig heeft, uit ver gelegen Plaatfen moeten ontboden worden. A. verzoekt lïatering. Doch alzo het verzoek van ftatering is eene Dil itoire „ Exceptie , en fpeculatie zoude kunnen vallen, of daar by wel geperflsteerd mag wor* „ den, zoo zoude tegen A. verftek van Ant,, woord verzogt kunnen worden. Daarom zoude het raadzaam zyn, dat A. antwoorde onder beneficie van deeze prtefentatie, dat hy A. te vreden is, zyne Actie te inftituee„ ren binnen een Jaar of zodanigen convenabe,, len tyd, als waarmeede den Rechter zal arbi,, treeren, dat A. de Inftrunnenten zal kunnen bekomen, om zyn Proces meede te infiru„ eeren."
TWEEDE VOORBEELD.
„A. en B. doen in Compagnie. A. heeft te Ca„ dix het Comptoir van de Compagnie waarge„ nomen. A. hier te Lande komende word door B. gedagvaard om Kekening Bewys en „ Reliqua van zyn Bewind te doen".
„ B. heeft Eysch gedaan; daar op laat A. in zyn „ Conclufie prcemitteercri enige middelen en „ redenen , dat hy niet in Raat is om zyne De-
fenfie of Rekening te kunnen doen voor dat ,, hy de Boeken , Rekeningen enz. te Cadix •5, nog zynde, daar van daan zal hebben beko„ men ; mits welke 'er andere redenen enz. „ zyn Procureur, alvoorensjte antwoorden, ver„ zoekt ten einde de zake mag worden gefta„ teert (in ftate gehouden, fiil zal ftaan) ter
tyd en wylen toe de voorfz. Boeken, Reke„ ningen enz. van Cadix hier te Lande zyn
gearriveerd. Binnen zekeren convenabelep f, tyd daar toe by den Rechter te arbitrceren".
Bo-



( 21 )
Boven genoemde Commentator remarqueert verder ter aangehaalde plaatfe nog het volgende; Nu geheurt het wel dat de Party (namelyk de Eisfcher) Justineer t dat de Gedaagde of Verweerder by zodanig Verzoek van Statering niet perjtsteren mag , maar dat hy met eenen ter Principale moet antwoorden: Dan zulks is (onder verbetering gezegd) een onnozel argument om dat zo dra de wettige redenen tot de Statering van het Proces niet aanftonds geprobeerd worden, de Rechter doorgaans gewoon is aan den Gedaagden te ordonneeren om onverminderd zyne Exceptie ten twee fine te moeren antwoorden, al was het flegts dat de noodzakelykheid van dien gegrond was, om de Litiscontestatie niet finaal af te fnyden , want zonder dat zoude het aan eenen Gedaagden of Verweerder, om tyd te winnen, gemakkelyk vallen onder allerlei futile en opgeraapte voorwendzelen eene Rechtshangende zaak (kepende te houden, ten einde de Condemnatie tot zyn nadeel zoo lang mogelyk door het proponeeren van eene Dilatoire Exceptie te ontwyken, en gelyk wy beleefd hebben, by Notul ter Rolle verzoek te doen dat de zake zoo lange in Jiatu quo mogte blyven toe dat de benodigde L'ewyzen, waarvan den Gedaagde ter zyner Defenfie Productie wilde doen, uit Batavia zoude zyn gearriveerd; hoedanig verzoek van ftatering door den Rechter niet wierd geaccordeerd, dan onder conditie dat de Excipient alvoorens cautie voor het Gewysde en de Kosten van den Procesfe moest Rellen, invoegen als by den Cedaagden in gevolge van deeze Interlocutoire Dispolitie dan ook dadelyk gepresteerd wierd,
No. IV. — FORMULIER van een Notul houdende de Exceptie Dilatoir in Cas van Guarind of Vrywaring.
G. als Procureur van den Eisfcher dient van Eysch, en concludeert als pro ut in fcriptis.
B 3 «i 4fe



( 22 )
H. als Procureur van den Gedaagden neemt, over Copy van dén Eysch, en Dag om te antwoorden of <-n excipicren.
H. a's Procureur van dezelve alvoorens ten Principale ie antwoorden, proponeert de Exceptie Dilatoir is Gas van Guarand, fustineerende dat de t.isch en Conclufb door ofte van wegen den Eysfcher ten zynen Laste gedaan en genomen , voor als nog is informeel en ten eenemaaien ongefundeerd; en derhalven verzoek doende Concludeert, dat de Actie waarover de Gedaagde Guarandeur ten onregte is geconverteerd en betrokken geworden, zoolange iiia" worden p,efurcheerd tot de "rincipale zake bv deezen Edelen Achtbaren Gerechte zal wezen afgedaan. Immers en ib aUcn gevallen, dat aan hem een zekere bepaalde tyd, ter Discretie van den Rechter, moge vergund worden om zyn ■ verhaal jegens den Origh eelen Gedaagden te itoéken ter plaatze daar zulks hehoort en de Tunsdictie van dien voor als dan competent zal bevonden zyn, of ten mmften dat de Proceduren rakende de Principale zake.zoo lange.moge blwen opgefchort , tot by den E>sfcher als Verkoper van de gegarandeerde goederen in Ouestie zal wezen gedeclareerd, of hy den Oricineelen Gedaagde in het principale Proces wil adfisteeren dan-met; makende by refuus van dien öö alles Eysch van Kosten.
r als Procureur van den Eisfcher verzoekt dat den Gedaagden in Cas van Guarand zal worden gecondemneerd ten Principale te antwoor-
K's den, r-^erkort zodanige Exceptie als hy te raade worden zah
Schepenen hierop gedelibereerdhebbende, ordönneêren Partyen om ten Principalen voort te ^P.ocedeeteu onverminderd de Exceptie van den



( 27 )
TITÜLÜS III.
Befchryf eens eenige Formulieren. hoedanig me* de verfchillende Onderdelen van 'ie Exceptie PerEmtoir in de Rechtspleging by Notulen ter Rulle dicteeren kan}
EXEM'PLI GRATH.
f&l VI. —— FORMULÏERFN van Notulen houdende de Exceptie P e n e mïoir in Cas van Bedrog, onanngetelde Gelden , Betaling by Qaitamie , Misrekening , Novatie , of Schuldvernieuwing en Liquidatie van Rekening.
L-. als Procureur van de EysfcKercsfe (onderfteld wordende in alle de bovenfhande gevallen'te dienen van Eysch) Concludeert als pro ut in fcripüs*
Definitie van de eerjle Notul in Cas van Bedrog.
M. als Procureur van den Gedaagden, proponeerde de Exceptie Peremtoir, fustineersnde ongehouden te zyn, ten deezen op de Principale zake te antwoorden , aangezien in het Contracteeren van de Sponfalia of Trouwbeloften, geduurende de Minderjarigheid van.den Gedaagden een Notoir Bedrog, een Metus of Vrees, ja zelfs Violentie heeft plaats gehad, zoo als uit twee beëedigde Vergaringen, waarvan de Exhibitie althans in Judicia gedaan word , zonneklaar zal komen te blyken, en boven dien de Ondertekening van dezelve Trouwbelofte, buiten de Minderjarigheid an lé'n Gedaagden, aan zyne zyde in dr^nkenfehap is uefchied, het welk alleen.in R.echten esculabel is, met dat effect r van



C 28 )
van daarop de Exceptie Peremtoir te kunnen fundeeren; Verzoekende derhalven dat de Gedaagde om geallegeerde redenen illico van deeze onwettige Actie moge worden geabfolveerd met de Kosten. '
Definitie fan de tweede Notul in Cas van onaangetelde Gelden.
M. als Procureur van den Gedaagden alvoorens te antwoorden , proponeerde de Exceptie de Non numeratiS Pecunia , of van onaangetelde Gelden , onder Pasfentatie van met'folemneelen Eede te wilien verklaren , directelyk of indirectelyk geheel of ten deelen eenige Penningen te hebben ontvangen uit hoofde van zekere Obligatie by den Gedaagden ondertekend, en uit krachte van welke de Eysfcher althans frauduleufeJyk ageert; fustineerende in alle gevallen met dezelve Prsefentatie te kunnen volftaan, en onder Beneficie van deeze Exceptie Peremtoir verzoekende abfolutie van de Inftantie met de Kosten.
Definitie van de derde Notul in Cas van Be> taling van Quitantie.
M. als Procureur' van den Gedaagden zonder den Eysch te rescontreeren, proponeerde de üxceptie Peremtoir en produceert alhier in Judicio de eigenhandige Quitantie van den Eysfcher; Verzoekende daarop Condemnatie ftaande Rolle cura expenfis.
Definitie van de vierde Notul in Cas van Mis. rekening.
M. als Procureur van den Gedaagden, zonder te disavouee^en zyne Ondertekening van zekere Promesfe ten behoeve van den Eysfcher gedaan,
0 pro-



/
r 49)
proponeert alvoorens in deezen ten Principale te antwoorden de Exceptie de Errore Calculi, en produceert tot een fatisfactoir J3ewys van de by hem geallegecrde Misrekening , twee OrigineeleBrieven van den Eysfcher, waarvan de Gecjaagde in Judicio Exhibitie doet, waaruic blyfct dat de Gedaagde op de gecontracteerde Schuld meerder Penningen betaald heeft gehad, dan het montant van de Promesfe, waar uit aan de zydc van den Eysfcher althans geageerd wo'd , bedraagt; Sustineerende vervolgens met dezelve Verificatoire Bewyzen tot abfolutie van den Eysch te kunnen voldaan, en onder Beneficie van de geproponeerde Exceptie Peremtoir op alles Eysch van Kosten makende.
Definitie van de vyfde Notul in Cas van Novatie van Schuld.
M. als Procureur van den Gedaagden, alvoorens ten Principale te antwoorden, proponeert de Exceptie Peremtoir, overleverende alhier in judkio Copie Autbenticq van zeker Contract, waaruit biykt dat 'er Novatie of Schuldvernieuwing tusfchen den Eysfcher en Gedaagde plaatsheeft gehad, en dat de eerfte Acte Obligatoir , uit krachte van welke de Eysfcher althans dolo mak of ter kwader Trouwe in Rechten ageert, daardoor is gemortificeerd. en vernietigd geworden; Verzoekende derhalven ouder beneficie van de geëxhibeerde Acte van Novatie van Schuld Condemnatietot abfolutie van den Eysch met de Kosten.
Definitie van de zesde Notul in Cas van Liquidatie van Rekening.
M. als Procureur van den Gedaagden, fustineert ongehouden te zyn ten Principale te antwoorden



C 30)
• den, als zynde de Exceptie Peremtoir in dee'« zen gefundeerd ter oorzake dat 'er Liquidatie van Rekening tusfchen den Eysfcher en Gedaagden 'plaats heeft , conform zeker mutueel en onderhandsch Gefchrift daarvan zynde, respectiveiyk door Partyen eigenhandig ondertekend, •waarvan de Gedaagde in Judicia- exhibitio doet, verzoekende daarop abiöivatoire Condemnatie Cum expenfis.
TITÜLUS IV.
Wat Formulier van Notul is naar Jïyl van de Praetyk gebruikelyk ter Rolle te dicteer en, als msn doet om Getuigen te horen?
EXEMPLI GRATIA.
No. VII. FORMULIER van een Notul,
houdende Verzoek om Getuigen te horen.
N. als Procureur van K. Requirant, Contra B * Gerequireerde, om Verzoek te doen.
Oe voornoemde Procureur Concludeerde ten fine, de Gerfquireerde zal hebben te geven Getuigenis, der waarheid op zekere Articulen alhier ter Rolle overgeleverd, en waarvan by 't doeD der Citatie Copie is overgeleverd. Cum expenfis in Cas van Refuys, Dilay, of Contradictie.
O. als Procureur van den Gerequircerden,Bag te drie dagen na f xpresfiV tegens wien, en in wat zaak de Requirant de overgeleverde Interrogatorien zal willen employeeren onverminderd zyne Exceptie.
N. zei-



( 3i )
fft zeidedatde Requirant de overgeleverde Interrogatorien, en daarop te doene depofitien zal employeeren in zeker Proces, zoo in Cas van Injurie'n als anders, 't welk hy genoodzaakt is geworden tegen B . . voor den Gerechte der Stad ...» te Infiitueeren.
O. zeide dat de Gerequireerde op her. voormelde Verzoek te drie Dagen finaal zal antwoorden.
,, Schepenen al gehoord ? Condemneeren den Ge„ requireerden binnen drie Dagen Getuigenis der
waarheid te doen, op pcene van ter requificie van „ den Requirant daartoe byGyzeling te zullen wcr„ den geconfiringeerd".
NB. Het is bedenkelyk onder de Rechtsgeleerden , of de ampliatie van eene Conclufie ook kan gefchieden by wegen van Elucidatie en nadere Interpretatie van den Eysch welke den Impetrant ofliys* fcher in den beginne van den Procesfe gedaan en genomen heeft, mitsgaders af aan de zyde van den Gedaagden daartegen kan worden gerecipieerd het zy by Exceptie Dilatoir of Peremtoir; Dit laat fte voor zoo veel wy geheugenis dragen , en op de onder, vinding fteunt, is in de Hollandfche Rechtspleging geheel impracticabel : Maar wat de Ampliatie of Interpretatie van eene Conclufie van Eysch betreft, dezelve kan volgens onze Practyk by wyze van ATotul aldus ter Rolle gedicteerd worden.
EXEMPLI GRATIA.
No. VIII. FORMULIER van een Notul
waarby de Ampliatie of Interpretatie van een Conclufie van Eyssh ter Rolle gedicteerd word.
Compareerde, voor den Hove van IIor,land.
P. ,, als ProcurQur van W: Ende deede zeggen,
dat



(30
voorraad, als 'er nog geen Proces gemoveerd is, worden geappliceerd, indien de Perzonen , wiens jDepofitieh gerequireerd worden , haar bevinden op plaatfe daar de Pest grasfeert. Vide As ton. Faber ad Cod Lib. 4- M- Def. i. En met nog meer fundament, als 'er een praelumtif gevaar ver. feert, dat de Getuigen , door de langduungheid van tyd, de waarheid en omlbndigheden van zaken waarop zy gehoord worden, uit het geheugen zouden kunnen verliezen. Volgens de opinie van R osba ch Proces/. Judie. Civ. tit. 59. Num. 4. 6 geen vootnamelyk zyne relatie heeft toe hoogbejaarde kranke, of zwakke Perzoncn.
Wat Formulieren va» Requesten , omme te obtineeren Enqueste Valetudinair , zyn doorgaans in Rechtspleging het meest practicabel ?
< ÏMiilven van twee byzondere gevallen, waarvan de Formulieren van Requesten, by Mr. Willem van Alp hen in zyn Papegaay 1. Deel\pag. 596 en Kaf: onder Num. 1.2. vinden kan, en die naar den Styl van de toenmaalige Practycq genoegzaam volftaan konnen, zoo volgen alhier twee andere Formulieren van eigen Compofitie, welke voorbeelden van verfchillende natuur en als van meerder gewigt , heel zeldzaam in de Judicieele Rechtspleging voorvallen, en daarom ter inftantie van Aankomelingen, zonder grootfpraakige aanpryzing, ten uiterften1 recommandabel zvn, omopgevoigd te worden: Koedanige Formulieren van Requesten by Enqueste Paktudinair in onderfcheide gevallen gebruikelyk zyn , alhier onder twee byzondere Titulen zullen worden geinfereerd.
No. 1.



( 37 )
No. I. .<-.. ii ; FORMULIER van een Request, houdende Verzoek in hetzelve Cas.
Aan den Hove van Holland.
„ Geeft revsrentelyk te kennen A. hoe dat „ hy Suppliant genoodzaakt word, voor deezen „ Hove Proces te fustineeren, enz.
Ende de Suppliant bedugt is', dat han„ gende de Procesfe , veel tyds verloren zal worden, en dat middeler tyd eenige van de ,, Getuigen, hebbende kennisfe van de voorfz. „ zake, zoude mogen komen tefterven, als zyn„ de al oude Luiden.
„ Zoo verzoekt hy Suppliant dat 't Hof ge„ lieve te verleenen Commisfie Valetudinair, op „ een van myn Ed. Hceren van den Raade,
daar by dezelve werde geauthorifeerd; Om„ me op zekere articulen, te hooren al zulke
Getuigen als de Suppliant voor hem zal wil»
len produceeren, dit doende enz.
APPOINCTEMENT.
„ FiATRequeste in Judicio , ter prafentie van s, Partyen ofte haar Luider Procureur^. Gedaan in den Haget enz.
C 3 No. II.



C 42 )
der Heeren Commisfarisfen uit het midden van deezen Hove te Committeeren, ten fine de Perzonen van A. B, en C, ter requifitie en ten Koste van de Suppliante op interrogatorien onder Eede mogen worden gehoo'd* derzelver gerecolleerde Verklaringen verzegeld en in de Griffie van deezen Hove zoo lange gefeponeerd mogen blyveii, tot tyd en wylen de Suppliante geradelyk zal vinden ter reparatie van haare gefchonden Eer in Cas van lnjurien daarvan gebruik te maken,
't Welk Doende, enz.
jj0 tv i- ~ FORMULIER van een Request, rakende een ander gedistingueerd geval; en houdende verzoek van Enqueste Valetudinair.
Jan den Hove van Holland.
Geeft met behorelyke fubmisfie te kennen, ' Baltltafirnn W. Rentmeester en Ihereforier Generaal over de Stad en Lande B; Dat ?, hem Suppliant, onaangezien hy door zyne aangeboren fentimenten alle discusfien enPro" cesfen zoekt te vermyden, en dezelve al tyd " voor zeer ruineus en nadeelig |in familieza" ken aangemerkt heeft gehad, nochtans op " volzekere berichten ter kennisfe gekomen is, dat wvlen zyne Tante Maternel Alxda Jaco" ba C. 'waaivan by Suppliant de eenige en uni" verieele Frfgenaam ab intestato had moeten " zvn, indien dezelve zonder Testamentaire 5 H Kspofitie gemaakt te hebben Overleden was^



(45;
tiüs Inkld- Lib. 3. part. 17. Num. 7. GaiL; Lib. 2. Obf. 1. En principaal Damhouder pract. civ. cap. 48. ö5 51. Welke remedie zig ook uitftrekc tot zodanig Bedrog, waar door een Kooper de Goederen onder de helfte der waarde gekogt heeft, daar van uitgezonderd zynde , wanneer de Verkooping van 't Goed by fubhastatie of openbare Veilinge voor 'Jt Gerecht gedaan, egter .voor minder dan de helft der waarde was gekogt, in welk geval de Koop daarom niet zoude wezen gerefcindeerd, of vernietigd, nademaal de Wetten in dat opzicht die leeren: Nam re decreto Judicis intercedente, vilisfimo etiam distracta prcetio, reftitationi in integram, quo ad refcindendam.venditionem, locus non est,
1 Dat, in de tweede plaats, een der vrornaamfle Effecten van Huur, die men te obferveeren heeft, eigentlyk beftaat in de Avantuurlyke gevalleD , waaruit fchaade en benaadeeling aan het gehuurde goed geoccalioncerd worden , gelyk onder anderen brand, in de fchaade van welke verftaan word de Huurder ge^nzims gehouden te worden, wanneer zodanig ongeluk buiten zyn fchuld of toedoen veroo'zaakt wierd; vid. Grotius Lib 3. part. ii). Num. 38. En behoort zelve een Huurder in deeze en andere onvoorziene Ongelukken, alsOorlog, Watervloed, Onvrugtbaarheiden Doorbraaken van Dyken , verligting van Huurpenningen te genieten, zoo als in diergelyke gevallen by den Hove van Holland wel eer gefententieerd is, naar de Getuigenis van Loenius Decif.&Ob' ferv. Caf. 33. Maar wanneer de onvoorzigcigheid en ongepremediteerde Handelwyze van den Huurder gelegentheid tot de afbranding van een Huis gegeeven had , zou hy de veroorzaakte fchade gehouden zyn te refundeeren, en te vergoeden, waarvan een applicable pasfage gevonden word, in de Utrechtsche Günsultatien a deel
Caf.



( 4* )
Maar zyn 'er boven dit alles geene andere Reguifiten yZ meerder aan» elegentheid te obferveeren die tot het zamenfiellen van een Koop Contract behoren i
Het is indisputabel zeker, dat daartoe zeven Notablè en oSdericbeide Articulen georeerd worden, als begrypende het ganfche zamenftel van Zf mitsgaders bet geen tot deeze materie eene fee of indhecte betrekking heeft, en waarop dienvolgens in Cas van Litiscontestatie door de Practizyns zorgvuldig dient te worden gelet.
Waarin confisteeren deeze zeven uitzonderende Articulen van Noodzakelykheil' m materie van Koop?
EXEMPLI GRATIA.
ft ) Wanneer een Koop naar rechten voor voltrokken en Aten gerekend ww*,~(*.) Welke Verzenen geaMceerd en ongequalificeerd zyn om te Koopen of 1$kopen; (3 ) Wat Goederen gepermitteerden ke verboden zyn te Kopen *n te Verkopen, M fat eigentlyk Koopsgevolg is, datiste zeggen wat men door dT Generaale-en Speciaale Effecten van een KooP yerJUanmoet: fc.-j Over de Conditiën en byzondereJUpjatien van een Koop, en hoe dezehe m '«* K£°Ptontract behooren te worden ingefield. (6 ) Waartoe de Koper zoo wel als de Verkoper respectivelyk wederzyds verobligeerd of gehouden zyn , ten opzichte VM de lrZtatie van een gefloten Koop, m. ;: 7.) «* hoeda* %l Oorzaken een Koop volgens de Befchreven en Plaat?*hke Wetten gedisthgueerd en vermengd kan norden, hetgeen men in de Judicieele Practycq gewoon t* Koopbraak te noemen.
Wat



(49)
Wat valt 'fr aangaande het eerfle Articul, rakende'jeen Conventie van Koop, in het particu. liere aantemerken?
Onder anderen dat het naar rechten Conftant, en buiten alle Contradictie is, dat een Koop diezoowel mondeling dan fchriftelyk, en Confequentelyk ook by Misfive gefchieden kan, voor gearresteerd, gefloten , en voltrokken word gehouden , zo draa de Prys derzelve tusfchen den Koper en Verkoper onderling is vastgefteld en bepaald , alfchoou noch de betaling, noch de dadelyke levering van de Verkogte Goederen daarop niet gevolgd ware.
Waar uit Confieert dat ?
r * ' ~ ' " ' '
Boven en behalven dat daarvan pertinent is, de Lex 2. §. i.jf. de contrah. empt- de Lex i. §.2. ff. de Rer. per Mutat. en de Lex 8. ff. depericul. &Commot. rei vend. pro infiit. de empt. êf vend.; zoo kan tot meerder affirmatie van dit algemeen geadopteerd gevoelen der Rechtsgeleerden hier over worden nagezien , Gail lik e. Obf. 13. Mr. Simon van Leeuwen Roomsch Hollandsch Recht Lib. 21. part. 17. num. 1. Grotios Inleiding Lib. 3. part. 14. Num 60. en Ortwin. pag. 283.
Maar terwyl in de Rechtspleging genoegzaam in aller/ei Utiscontesterende zaken Exceptie pl zats hebben , zou het eerfie Articul in materie van Koop dan ook, in zommige gevallen aan geene uitzon • deringen geasfujetteerd of onderworpen zyn ?
Ja zekerlyk , als de zake daartoe gedisponeerd is, hebben dien aangaande verfcheiden uitzonderingen plaats, welke in het Rechtsgeleerd Woordenboek,
D 08«



( 5o)
onder den Tituivan Koop duidelyk,doch ter loops aangehaald zyn; Gelyk by voorbeeld indien de Koop Conditioneel was gefloten, dat is, als dezelve gefchied ware onder de expresfe voorwaarde dat de Verkochte Goederen eerst zouden moeten worden gezien, gewaardeerd, of Confumtie waaren zynde eerst zouden moeten geproeft wezen, in hoedanige gevallen diergelyke Gondirioneele Koop niet eerder voor voltrokken word gerekend , dan wanneer aan de Conditie voldaan is, zoo als onder meer andere Rechts Autheuren op folide gronden remarqueert, Grotius ter geallegueerde plaatfe Num, 63- en met welke Leerftelling ook inzonderheid quadreert, de Lex 34 §. 5. de Contrah. empt,
Zyn 'er nog geen andere excufable redenen te beden* 'ken, waardoor dit eerfte Articul in materie van Koop in rechten iïlufbir en onbegaanbaar kan worden gemaakt ?
Wel degelyk zou de Krachteloosheid of Nulliteit van een Koopshandeling in de Rechtspleging kunnen worden geëxcipieerd, in geval het op eene probable wyze den Rechter genoeg zynde, kwam te blyken dat 'er aan de zyde van den Koper of Verkoper een grof erreur of misverftand had plaats gehad ten zulken effecte, dat *er aan een van beide kanten der Contracterende Partyen op eene ongepermitteerde manier van Simulatie of Bedrog was cebruik gemaakt; Hoedanige wettige redenen om een Contract van Koop ipfofacto te doen vervallen, veelerlei en van verfchillende Natuur zyn, waarom zy ook dikwyls in de Practyk voorkomen, en vervolgens aanleiding tot kostbare Procesfen geven.



(50
Expliceert dit wat nader door zommige Voorbeelden? j
By Exempel.' Als in de eerfte plaats aan de wezentiyke Qualiteit of Quantlteit van de verkochte zaak iets ontbrak, principaal indien eenige Goederen verkocht waren op Conditie van Nieuwe te zyn, en naderhandhetContrarie van dien geprobeerd en bewezen wierd; In de tweede plaats, wanneer de verkochte zaak tot merkelyke 'praajudicie, verkorting en zichtbare fchaden van den Koper, op de geftipuleerde tyd door den Verkoper niet geleverd waren: Of in de derde plaats, ingeval men by voorbeeld, Tin voor Zilver, en Koper voor Goud verkocht had, en generalyk in alle zodanige handelingen van Koop, in welke prasfumtie van bedrog of liever een frauduleufe handelwyze aan de zyde van den Koper of Verkoper gerefideerd heeft gehad.
Welke Obfervatien verdienen voornamelyk eene finguliere reflectie ten aanzien van het tweede Articul belangende een Conventie van Koop?
Inzonderheid deeze navolgende: Dat alle Perzonen zonder de mïnfte distinctie of onderfcheid gequalinceerd en bevoegd zyn, om een Contract vm Koop aantegaan, en Confequentelyk om te kunnen Kopen of Verkopen, behaiven alleen die geene welke door de Wetten verboden zyn, te mogen Con« tracteeren, uitkrachte van de geadopteerde iïelregel van rechten dicteerende dat een Eigenaar macht heeft om zyn eigen Goed te kunnen vervreemden, veraheneeren, belasten of bezwaaren, wanneer hem zulks by dispofitie of authorifatie van den Rechter, ter plaatze daar hy woonagtig is , niet fpeciaal is verboden , Conform de Leer van H db er in zyn Hedendaagfcht Rechtsgeleerdheid, part. 1. Num. 2. pag. 418.
JD a Vet*



(SS )
behoren by voorbeeld daaronder zoo wel roerende dan onroerende Goederen , gelyk onder andere» Leengoed en Erfpacht, mitsgaders al wat voorkomt onder de hoedanigheid van Lichamelyke en Onlichamelyke zaken, en gevolglyk in fpecie niet alleen Huizen , Landen , Landcrven , Thuinen , Schuuren , StaÜen , Schepen, "Molens, en allerhande zoorten vm Beesten, maar vervolgens ook Obligatien, Lyfrenten , Schepenkennisfen , Kustingbrieven, Actiën in de Oost-en West-lndifche Cora» pagnie deezer Landen.
Zyn 'er, boven de gefpecificeerde zahn, geène andere die volgen* de Wetten in materie van K^op als Gepermitteerd kunnen aangemerkt worden?
Indisputabel Ja! Gelyk by uitzondering het recht van een Ervenisfc" of een zeker gedeelte van dien, het zy zulks den Verkoper by Testament, of by fuccesfie ah Intestato mogte aangekomen zyn ; Mitsgaders iJoelcl'chulden, voorde deugdelykhcid,en niet voor de Voldoening van welke, den Verkoper in Cas van Transport of overdracht responfabel en verantwoordelyk blyft, ten zy by Contract van Koop anders geconditioneerd was: Als meede Procesfen of Rechtsgedingen rog ongedecideerd hangende, insgelyks een twyffelagtige Actie of Pretenüe, welke voettfoocs, dat is zoo goed en kwaad als dte is, yerkogt word, zonder voor de gevolgen of wanbetaling te caveeren, uitgezonderd als door een expres beding , tusfchen den Koper en Verkoper, het contrarie van dien was geftïpuleerd, als wanneer de Zin en Meening van het Koop Contract boven het befchreven Recht en onze Statutaire Wetten in deezen zouden behoren te praavaleeren , en ten laatften een Servituit of recht van Dienstbaarheid, als by Exempel Waterlozing, en Recht van O verpanding van een fluk Land, dat eender aangrenzende Buurlieden toeft 4 komt;



C 5<S )
komt • Alle welke voorenftaande Goeder én en zaken resforferen of gehoren onder dat geene, waarvan de Koop abfolutelyk en indisputabel is gepermitteerd.
Wat verftaat men tot interpretatie van het zelfde Derde Articul, rakende de materie van Koop, tev aanzün van zulke Goederen, en zaken welke hy het befchteven Recht en onze Piaatzelyke Statuten \ol(lrektelyk ongepermitteerd zyn te'Kopen en Verkopen?
Behalven meer andere Goederen en Zaken, welke de Hcllandfche Rechtspleging in het Geval van Koop als ongepermitteerd aan de hand geeft, hoort men ten dien respecte voornamelyk op het navolgende te reflecteeren; Als (i) Lands, Stads, enKerkelvke Goederen, waarvan de Koop, zonder wettige Authorifatie van de Overigheid der Proymcien of Steden van dien, uit zig zelfs zoo krachteloos en nietig is, dat alfchoon de Koper en Verkoper dezelve wetende of onwetende gekocht enverxocht hadden, aan beide zyden ter zake van dien geenerhande' actie in JudvJo kan werden aangedaan, overeenkomftig de Kechtsdoctrine van VoetW. •x Tit "4* Num, f>. waarmeede Concordeert het eenparig" fentiment van de meeste Hoüandfche Rechtsgeleerden: (2.) Dat volgens de Keuren van zommiee- Steden volftrekt ongepermitteerd is Gebouwen en Huizen af te brecken, zonder andere in de plaatfe te (tellen, en dus met oogmerk om d«n Grond ledig te laten, te Kopen of te Verkonën als (trekkende tot demehcratie en UntzierïV van zodanige Steden , of als een Huis, in gevaar zvnde van door Ouderdom in te (forten, en door onvermogendheid van den Eigenaar' niet weder kon worden opgebouwd, zulk een Verkoping op expresie Authorifatie van den Magiftraat der



C 57)
Plaatzè, waaronder dje bouwvallige Goederen gelegen waren, gefchiede. (3.) Is het ook ongepermitteerd te kopen, en te verkopen alle zoorten van bekend vergift, gelyk onder anderen A'zenicum of Rotteiïruid, als alleen om te mengen, of wanneer het tot een noodzaaklyk gebruik dient, om zig van Rotten, Muizen en ander plagend Ongedierte te ontdoen, en dan zulks alleen nog maar aan bekende Ingezetenen , en geenzins aan Vreemdelingen of onbekende Perzonen, vee! minder aan Innocente, Krankzinnige en andere fufpecte Menfchen, waarvan een overheerlyke definitie gevonden word, by Hubes Hedendaagkhe Rechtsgeleerdheid, part. r, •N«m 3.jp_qg. 4.15. Als welke de Oorzaken daarvan met verfcheide gedenkwaardige Exempelen terovertuiging van dien adftrueert; En (4) dat onJcr de Clasfe van een ongepermitteerde Knop, ook by uitzondering gecomprehendeerd zyn Gefiolen Goederen , op Poene en Straffe als by de befchreven Rechten geftatueert geworden zyn, namelyk dat zodanige geftoolen Goederen aan den Eigenaar moeten worden gereftitueerd, zonder reftitutie of wedergeving van de uirgefebo'en Penningen, waarvoor dezelve door Acn Koper aangekocht waren, uitgenomen wanneer diergelyke Geftoolen en naderhand v^rkogte Goederen ter goeder Trouwe op een vrye Jaarmarkt openbaar verkocht en gekocht zyn, 'in hoedanig geval de Kooppenningen aan den Koper, zoo veel hy onder Iiede verklaard daar voor betaald te hebben, behoren te worden gereftitueérd : Zie op dat respect nader Grottus Inleiding Lib. 2. part. 3. Num 13. en is dien Conform op den 26 January J6-4. by den Hove van Holland geattendeerd, volgens het verhandelde in Pellum Juridicum of den Oorlog der AdvocatenCafus 1.
D 5 Zou-



C 58)
Zouden 'er ten respecte van geftoolen Goederen geu
ne uitzonderingen te maken zyn, die de attentie van den Rechter verdienen, ten opzichten van een ongepermitteerde Koop?
Waarom niet? want behalven dat een Koper die geprtefumeerdword geweten te hebbeu, dat hy geitooien Goederen heeft gekocht, verplicht is zig onder expurgatie van Eede van dien blaam te zuiveren, eensdeels om daar door te ontgaan de ftraffen, ingevolge onze Wetten daartegen geftatueerd, en ten anderen om reftitutie te hebben van den ingevochten prys der gefiolen en gereclameerde GoedeTen, zoo moet ten deezen opzichte met relatie tot een Lombard of Bank van Leening, die Geld op geftolen Goederen Sgefchooten heeft, een aanmerkelyk onderfcheid'gemaakt worden, als welke ter zake voorfchreven tot geene reftitutie of teruggeving van Geftolen Goederen is verplicht, dan na voorgaande Betaling van de beleende Penningen , en de verlopen Interesfen van dien; Maar geheel aBders zoude het in Rechtspleging verftaan worden als de Directeur, of Bediendens, van een Bank van Leening, ter behorelvke tyd door den Eigenaar of van zynentwegen gepra-ad verteerd en gewaarfchouwd zynde , aangaande de Qualiteit cn Quantiteit der Geftolen Goederen, ten eindetdaarop geen Geldbeleringe te doen , en onaangezien zodanige wsarfchouwing handelende, als dan daarover culpabel en ftrafbaar zouden wezen, het zy met deportement van haare Officien of anderzints , ter Arbitragie van den Rechter, immers ten zulken effecte van ten minften voor haar privé aan den Eigenaar, kost-en fchadeloos, de waarde van de geftolen Goederen, tegen de se'dane waarfchouwing by haar beleend, te moeten reftitueeren: Dan hoe zeer zulks op geen Gezag van pofitive Wetten, nog van plaatzelyke Ordonnantiën en Statuten gefundeerd zynde, om die reden by zomaiige Rechtsgeleerden



C59)
disputabel fchynt, en dus in de Rechtspleging veel tegenfpraak ontmoet, zoo is dat nochtans Confirmatoir aan het eenftemmig gevoelen der meeste Rechtsdoctoren.
Welke uitzonderingen vallen al verder te ohjerveeren met betrekking tot het tweede Lid van het JDerde Articul rakende een ongepermitteerde Koop?
Daaromtrent is byzonder reflectabel, dat de oude Kleer Verkopers of Uitdragers aan den Eigenaar van geftolen goederen tot geen wedergeving van dezelve, zonder voorgaande reftitutie van den betaalden Pry* kunnen worden geconttringeerd behoudelyk dat zy haar reguleerden na het gearresteerde byhet Placaat vanden 17 Maart des JaarS 1663. ingevolge van welke de oude Kleerverkopers of Uitdragers geordonneerd en gelastjworden alle ingekochte Goederen, acht agtereenvolgende Dagen, publycq voor hunne Huizen ten toon te hangen. En is 'by Keure van den Magiftraat van 's Gravenhage van dato 6 October 1719. te vinden in de gedrukte Keuren en Ordonnantiën aldaar, pag. aj)Q. fpecialyk vast gefield, dat geene Joden eenige gekochte Goederen, van wat zoort dezelve ook zouden mogen wezen, zullen mogen Verkopen, ten zy die bevorens drie dagen hebben voorgehangen; Dan hoewel de introductie deezer Keure principaal is gefchied met het Salutair Oogmerk om den opkoop van Gefto-, len Goederen krachtdadig te weeren, zo worden egter door de gewoone fubtiliteiten en Sinistere Handelingen van die van de Joodfche Natie, profesfie makende om oude Kleeren, en onder die benaming indifferentelyk alle Goederen zonder onderfcheid te kopen, en te verkopen, de opgemelde Ordonnantie dikwyis illuloir gemaakt, en daardoor Occafie gegeven dat geftolen Goederen veelmalen



C 6o )
momentelyk verdonkerden verkogt worden, zonder ooit weder aan den rechten Eigenaar te gera* ken; .Weshalven het te wenfchen ware dat zodanige Opkopers van geftolen Goederen, naarRigeur van Placaten op dat ftuk geëmaneert, zonder de minfte conniventie of Oogluiking, even als de Dieven zelve wierden geftraft, ten minften met een Lyf. ftrafre, of eenige Jaren opfluiting in een Tuchthuis, of anders met Bannisfement uit den Lande, als zynde in onze Crimineele Practyk gerecipieerd de be» kende ftokregel van Rechten, de Heelder is zo goed als de Steelder. Het geen allen van applicatie is ten opzichte van de zulke die uitkopen, met een volle bewustheid en zekerheid , dat het geftolen Goederen zyn geweest, waarvan tot meerder Elucidatie kan nagezien worden, Damhouder Practyk Crimineel, Cap 119. als welke over deeze materie zeer folidelyk raifonneert.
Wat begrypt in het generaal het vierde Articul, wel ke noodzakelyk tot het fluiten van een Conventie van Koop gerequireerd word ?
Dat vierde Articul, het welk met recht voor de Ziel en ganfche fubftantie van een Koop aantemerken is, begrypt principalyk in het algemeen de zoo ongemakkelyke, als zoo fterk aan disputen onderWorpen bepalingen, wat eigentlyk naar de gronden van het befchreven Recht en het gebruik van de Practyk voor Koopsgevolg te houden is, of om het door een nadere Verklaring beter te distingueeren, alles wat men door de Generale en Speciale Effecten van een Koop verftaan moet.
Hoi-



( 61 )
Hoedanige Obfèrvatien en Onderzoekingen hebben daaromtrent in het particulier plaats?
Dat tot een fundament of grondflag daarvan dient te wordm gelegd, dat Koopsgevolg of anders de Effecten van Koop zyn van tweederlei Natuur, en haare betrekking hebben, zoo in de eerüe plaats tot de Perzonen van den Koperen Verkoper, als in de tweede plaats tot de zaak die gekocht en verkochc word.
Wat behoort onder de eerfie van deeze tweeledig» Objecten van Onderzoek?
Inzonderheid de Ontlasting van de Vraag,waarvan hier vooren onder Articul I. ter loops mende is ge. maakt, namelyk, wie van beide, de Koper of Verkoper, de fchade , Lasten, en Nadeelen, mitsgaders de Baat-en Voordeden, op de Verkochte Goederen na de Kóops voltrekking vallende, zoude moeten draagen en genieten? Over deeze ftoffe wordby de Rechtsgeleerden zomwylen gedisputeerd en met Authoriteit van Wetten Ihet Pro & Contra ten dien opzichte (taande gehouden, en vallen in der daad daar omtrent ook eenige particuliere onderfcheidingen te maken, welke de Vraag in Questie van gedaante veranderen, of naar'gelegentheid van zaken beilisfen kunnen; Ondertusfchen word generalyk in rechten en naar flyle van de Practyk geobferveerd , ja war. meer is, voor een üilzwygende Conditie in materie van Koop gehouden , dat alle fchaden, avanturelyke gevaren en onvoorziene Nadeelen aan verkochte en gekochte Goederen , na het fluiten van de Koop ontftaande, het zy dezelve by Ongeluk, of op eene andere wyze veroorzaakt waren, alleen komen ten Lasten van den Koper, ouaangezien het Transport en de Levering van dien nog niet
ge-



( ö7 )
Waartoe fpecieert eigentlyk de etrstvetmelde deezer beide Ob'fervatien, voor zoo) veel het ander de hoedanigheid van Koopsgevolg begrepen is?
Dat in de eerfte plaats de Levering of de wettig* Overdracht van dè verkochte Ooederen, en al 'c gunt daartoe directelyk en indirectelyk behoort, in zyn geheel en volkomen, dat is met alle recht en ainkleven van dien , 'mitsgaders op den geftipuleerden tyd moet gefchieden niet alleen, volgens het gedicteerde by de Lex 3. §. x. ff. de Act. empt. en de Lex 20. ff. de rei vend. maar dat vervolgens ooie de Verkoper de getranfporteerde en gelevetdeGoederen moet vryeu en waaren, dat is aan den Koper den vollen en wettigen Eigendom van dien doen bezorgen en behouden; Ondertusfcheu wit Vryen en Waaren naar zyne eigentlyke betekenis, ten opzichte van Goederen die verkocht worden, by uitzondering te kennen geven, iemand te guarandeeren, en fchadeloos te houden, wegens alle aanfpraken, Namanjngen, of prastenfien, dewelke een derde Perfoon in tyden en wylen op de verkochte en getransporteerde Goederen zoude willen ftutineeren , of naderhand komen te maken , en in dien zin fchynt de interpretatie, die Meykr, in zyn bekenden Woorden-Schat, aan het woord Waaren geeft, dan ook te moeten worden opgevat: En in de tweede plaats fpecceert tot de laatst vermelde deezer beide Obfervatien , behorende tot het tweede Object van Onderzoek rakende Koopsgevolg, de zoo algemeen bekende doch echter zeer eenvoudige Questie, wat men door de zamengekoppelde Clau. fulen van Aard- ea Afa^/Jwf geinfeieerd in een Conditie van Koop, of in een Gerechtelyk Traufport van vaste Goederen, zakelyk en in fpecie te verftaan heeft, dat is te zeggen hoedanige influeerende en Obligatoire gevolgen de voorgemelde zamenlo. pende Claufulea varj Aard en Nagelvast, op het E 2 wekt



C 63 )
wezen.en beftaan van een gefloten Koop, noodzaa'clyk moeten nebben.
Is deeze Obfervatie van zoo veel aanbelang in de Judicieele Practyk, dat W in Cas van Litisconiettaiie gebruik van kan worden gemaakt?..
Dat de Confequentie van deeze ftoffe groot en gewichtig, immers van deuiterfte aangelegeutheid, in de Rechtspleging moest gehouden worden, is incontestabel en buiten alle bedenking; Want behalven dat rer zake van dien doorgaans een meenigte Procesfen en Cavillstien geboren worden, zoo hebben verfcheide Rechtsgeleerden zedert een paar Eeuwen herwaards hun Hoofd hier meedè gebrooken, zonder die mat en ie volledig te behandelen, er*, de meeste van hun hebben zich vergenoegd'; om in plaats van vaste'bepalingen dien aangaande aan de hand tegeeven, die in Cas van Lftiscontes*tatie als. décifoire regulen zouden kunnen worden gevolgd, flegts door algeineefje fpeculatien, welke men als geen gronden van zekerheid in de Rechtspleging allegueeren kan, de zaak beflisbaar te maken.
Hoedanige 'Autheur.en., welke over deeze Stoffe geffhreven hebben, kan Ken tot bewys van dit. gevoelen aanhalen ?
Onder anderen Grotuis , Inleiding Lib. 2. part-, r. i\um. 4. alwaar hy kortelyk zegt: Wat Aard- en Nagelvast is, word gehouden, als een gevolg, van het ontilbaar e. En Lib. 3. part. 14. Num. t40 cn 50 vind men het volgende ,• Land zynde verkocht ; worden ook verft.-an de Vruchten ve> kocht te zyn die op het Land jtaan, en een Huis verkocht zyn? ae, al het gunt Aard- en Nagelvast is. Vervolgens-
ao.«
1



C 72 )
Wat behelst nu het Vyfde Articul , met opzicht tot een Conventie van Koop?
Voor eerst de Conditiën, Voorwaarden en byzondere ftipulatien, welke een Contract van Koop Compofeeren of zamenftellen, en vervolgens de wyze hos dienaar zyn Order dienen geconcipieerd ofopgefteld te worden, als zynde van geep minder importantie en aangelegentheid, dan de Voorige vier verhandelde Articulen , welke tot de zamerftelling en hoedanigheid van een gefloten Koopshandeling noodzaaklyk gerequireerd worden.
Wat behoort ten dien Opzichte in het generaal te worden gereflecteerd?
Dat een Koop onder alle zódanige Conditiën, die eerlyk beftaanoaar, en gepermitteerd zyn, of om het beter uit te drukken, niet tegen de befchreven Wetten en Plaatzelyke Statuten ftryden, mag gefchieden, zonder de minfte onderfcheid van wat Nacuur die Conditiën ook mogen wezen.
Zyn 'er echter geen (lüzwygende Claufulen in mvérie van Kooo bekend, welke vnn gelyke kracht zyn, of ten minflen in de Rechtspleging het zelfde tff eet forUeren, moeten, als if zy by een openbaar lnjirument ter zake van dien geftipuleerd en uitgedrukt waren?
Ja, gelyk onder meer andere , byaldien in het Koop-Contract geen tyd of termynen van betaling der Kooppenningen gefteld of bepaald was, als wanneer naar rechten verftaan word om Contant Geld verkocht te zyn geweest, volgens de Lex 14. ff.



C 75 )
enfBedingen, tusfchen den Koper en Verkoper, wie van hen de 4clte en Softe Penningen aan het Gemeene Land rakende, een Koop van Goederen hetzelve fubject zynde, mitsgaders de verdere Ookps» ten op het Transport vallende, zal moeten dragen, en (13.) de wedejzydfche Overgif:eder respective Contractanten «tot"het verzoeken der williye Condemnatie, waarby nog oudtyds gevoegd wierd de renunciatie aan beide zyden van alle Excentien en Beneficiën van Reliëf of het middel van ht rltelhng, zonderling van de Exceptie Dolt of van Bedrog , doch zulks is tegenwoordig , in de Koop-Contr icten ten Opzichte van vaste Goederen, geheel buiten practyk, en als een overvloedige Clauful hier te Lande in ongebruik geraakt.
Wat valt Vr vervolgens aangaande het Zesde Articul , met betrekking tot een Conventie van Koop, als omermydelyke Verplichtingen, naauwkeurig te remarqueeren ?
De reciproque en onderlinge Verplichtingen, waartoe'den Koper en Verkoper respectivelyk in hunne Qualiteiten tot nakominge van het Koop - Contra;t verobligeerd en gehouden zyn.
Verklaar eens omftaniig, en by manier van een volledigs Definitie, al het geen waartoe de Verkoper en Koper respectivelyk ter\ wederzyden verobligeerd en gehouden zyn ?
Tot nadere informatie van dat zesde Articul dient voornamelyk, dat aan de zyde van den Verkoper in de eerfte plaats moet worden geobferveerd, dat hy abfolutelyk genoodzaakt en verplicht is, te presteeren of te leveren al het gunt hy verkocht heeft, zodanig en op die wyze als by Koop Contract is gecon-
di.



(7«>
dftioneerd en bedongen geworden, volgens het geadvifeerde in de Hollandsche CoNsoLfntien part. i. Conf. 224. aangezien hy by nalatigheid of onwilligheid van dien in gebreke blyvende, de Conditiën van een gecontracteerden Koop te volbrengen, of op zyn tyd te vervullen , daartoe by Gyze« ling kan worden geconftringeerd en gedwongen..
Waarom word in Cas- fubject by voorvallende differenten en Verfchillen, zoo ftreng tegen een' Ver koper in onze Rechtspleging geprocedeerd ?
Waarfchvnelyk alleen om die Oorzaak, ten einde de goede Trouw, in zaken van Koopshandeüngen , zoo veel mooglyk ftaande te houden, de Negotie daardoor te favorifeeren, en in 't particulier om dezelve van alle bedriegelyke Cavil'atien en Pleitzieke Ondernemingen te bevryden of te ontlasten.
Wat word 'er ten respecte van de Verplichtingen eoncerneerende den Verkoper al verder gerequireerd ?
Dat hy vervolgens in de tweede plaats aan zyne zyde gehouden is het' Contract van Koop eerst te moeten voldoen; En dat zulks in Cas van Litiscontestatie als per Je of onwederfprekelyk in de Hollandfche Rechtspleging aangemerkt word, blykt evidentelyk daaruit, dat zonder dit voorafgaande Requifit een Verkoper in rechten niet gehoord, ja wat meer is, nog veel minder tot Namptisjement of provifioneele Handvulling van de bedongen Kooppenningen contendeeren mag: Want behalven dat het de abfurditeit zelve zoude zyn, dat Iemand en in 't particulier een Verkoper ex Contracto voldoeninge zoude prajtendeeren, daar hy zelfs aan zyne zyde het Koopcontract het eerst ongepresteerd gelaten had, zoo
comi



( 77 )
competeert volgens de Dïspoütie van onze Nationa* le Wetten, een Koper in Cas van Önbereidwillig." heiden Nonprestatie aan de zyde van den Verko-* per ten dien opzichten gedaan , blyken het Jus relentionis of het Recht van inhouding der Kooppenningen, tot zoo lange by de laatstgemelde aan den inhoud van het Koop-Contract effectivelyk en letterlyk is voldaan.
Refideeren aan de zyde van den Koper insgelyks niet eenige Verplichtingen, tot prestatie van welks hy in 't jtuk van Koop onvsrmydelyk gehouden is?
Onder de Obligatoire zaken, welke ten zynen opzichte recommendabel zyn, bevinden zig by uitzondering deeze navolgende ; Dat hy op de tyd by het Contract van Koop gettipuleerd. of zoo men het anoers uitleggen wil , by het Transport van de gekochte zaak de betaling van dien proesteeren moet, en by gebreeke daarvan door Gewysde van den Rechter Condemnabel is, tot oplegging van de Interesfen der Kooppenningen, a tempore more, mits trekkende de Vruchten en Baaten van de gekochte Goederen zeden die tyd af: Dat hy boven dien verplicht is te refundeeren of te vergoeden alle zodanige Kosten by den Verkoper, na dato vandeKoopsvokrekking aan de Verkochte zaak uit noodzakelykheid gedaan, en dat hy onaangezien de Koop al reede gefloten en voltrokken was, zig nochtans de Posfesfie of het Bezit van dien op eigen Authoriteit niet mag aanmatigen , zonder voorgaande betalinge der geaccordeerde Kooppenningen , of zonder een weEtig Transport, mitsgaders zonder ander sequipolleerend bewys van Eigendom daar toe fpecialyk te zyn bevoegd, nademaal een Koper de Posfesfie van het gekochte.Goed . buiten deeze geamplecteerde Voorzorgen , op eigen gezag aanvaardende, in onze
Rechts.;



<7«>
Rechtspleging by een Rover gecompareerd en. vergeleken word, gelyk met folide argumenten aangetoond is, in zeker Advys ftaaude in de Hollandsche Consultaties part. i. Conf. 209.
Wtlke Ob/ervatien fpecteeren tot het laatfte «/zevende Articul , behorende tot een Conventie van Koop, 1 behni onde' den Naam van Koopbraak, uit krachte van weike volgen* de Befchreven en Plaatzelj' ke PP'ett.n^ een getr acteer de Koopshandeling geèxtingueerd en vernietigd kan worden ?
Ter beantwoording van deeze Vraag behoort men principaal te onderzoeken driederlei Oorzaken, weike Conform de ^ronden van onze Rechtspleging eer. Contract van £oop disfolveeren, ontbinden, doen vervallen , en ten êenemaale buiten effect ftellen kunnen: Als(t.) met relatie tot de eerfte Oorzaak, by mauicre van Conventie of Accoord tusfchen den Koperen Ve k.'per, waar by zy eikanderen wederzydsch van de koop vrywillig ontflaan, en by formeele Acte ieder van hun respective recht, ter zake van een gefltem Koopshandeling , behorelyke renunciatie en afftand doen; Oiergelyk ontflag van een voltrokken Koop is in de Hollamifche Practyk, zoo wel als in zommige andere Provinciën gerecipieerd , en heeft veelvuldigmaal plaats, mits dat hetzelve niet gefchied in .prtejudicie of verkorting van het Gemeene Land, voor zoo veel de vaste Goederen aangaat , dat is , dat 'er behalven den 4often Penning rakende de Verkopinge , nog eens den Boften Penning wegens de wederoverneminge van de zelve Goederen aan den Lande moet betaald worden: Ondertusfchen is by de Ordonnantie op hec fubject van den 4often P-nnin* in dato 9 Mey 1744. Art, 8. uitd'ukkelyk geftatueerd; —• „ Dat indien
het Goed wel verkocht maar nog niet getransporteerd „ is, ende Verkoper door de.abfolute Onmacht van
„ den



c 79;
„ den Koper genoodzaakt word dat zelve Verkochte Goei' g, aan zig te behouden, in dat geval alleen, eens den „ 8often Penning zal worden betaald". Hoedanige voorgevende Onvermogentheid van den Koper nochtans alvorens door een valabel Bewys aan de zyde van den laatstgenoemden geprobeerd dient te worden. (2.) Met belang tot de Tweede Oorlaak , is het een ongedisputeerde Zaak, dat allerhande Contracten van Koop noodzakelyk uit haar zeiven vervallen en vergaan, zonderdiergelyke wederzvdfche. geconfenteerde renunciatie en ontflaging van dien benodigd tc hebben, als de Koopshandelïng in Dronkenfchap of in dronken Gelagen gearresteerd engefloten is, mits betalende het geen tot PVynkoop verteerd of bedongen is geworden, waarvan nader te zjen is, het geen Mr. Simon van Leeuwen in zyn Roomsch Hollandsch Regt, Lib. 4. part. 20. Num. 6. daarover aangemerkt heeft; En C°.) betreffende de laatfte Oorzaak heeft Koopbraak plaats door bedrog, of indien 'er een Animum fraudandi dat is een Oogmerk om te bedriegen, aan de zyde van den Verkoper of Koper exteert: Zie daarover tot meerder elucidatie en opklaring van zaken onder meerandere Rechtsgeleerde Autheuren, Grotids, Damhouder, Hdb.es', en van Zütphen, welke alle over deeze materie zeer ampel gefchre» ven hebben, doch is ten dien opzichten byzonder recommendabel het Tractaat van den Profesfor Voet over de IV. Boeken van Jüstinjanus Lib. 3. part. 34. Num. 5.
Hoe word deeze derde of laatfte Oorzaak, concerneerendi een Koopbraak, ontjiaande uit een Dolus of Bedrog, nader verklaard?
Dat Conform de Lex 2. Cod. de Refc. Vend. en de eenparige Sentimenten der zoo even aangehaalde Rechts Doctoren, eigentlyk voor Eedrog in
ma-



( 84 )
Koop te houden , of daarvan te kunnen recilieere» of afgaan, zoo kan een of twee der Kopers van zodanige Conditioneele Koop ten allen tyden voor het Transport daatvan renunciatie en afftard doen, alfchoon de andere Koper, of Kopers, welke de ge< kochte zaak in Compagnicfchap hadden aangekocht, zig aan de vervulling van het Contract bleven houden, volgens het geen men geadvifeerd vind, in de Holland sche Co n s »lta t i en part. 4 Conf. 310. En eindelyk in de zevende piaats, waarmeeue wy voor althans deeze wydlopige en zwaarwichtige materie van Koop zullen beüuiten, dat volgens ftyl van Negotie te Rotterdam in 't ftuk van Koop gepractizeerd word, dat als Iemand iets koopt en geen tyd van betaling ftipuleerd, ftilzwygende verftaan word, de zaak voor Contant Geld verkocht hebben, onaangezien de betaling, terftond, of binnen de zes weeken gefchied, en den Koper dat recht heeft een Per Cento, of een Gulden van het honderd , voor prompte betaling te mogen korten; En dat als iemand te Amfterdam, eenige Koopmanfchappen op dag verkoopt, aan een Koper die twee of drie dagen daarna infolvent word, of Bankroet fpeelt, de Verkoper geen recht heeft, om de verkochte Goederen , alhoewel dezelve nog in den Boedel van den infolventen of voortvlugtigen Koper gevonden wierden , te reclameeren of weder naar zig te nemen , maar moet even als op alle andere nagelaten Goederen van den Koper, met en nevens de overige Perzoneele Schuld eisfchers concurreeren , Ponds Fonds gelyk, zoo als tot meerder affirmatie te zien is, in de Willekeuren der Stad AmfUrdam gedrukt in het Jaar 1639, pag. iqo,
Zyn



( 85 )
Zyn in materie van Huur, boven 'en behalven de generale Effecten, waar van by den aanvang van dit Hoofddeel konelyk gewas is gemaakt, nog eenige zaken te obferveeren ?
Ja, onder anderen hebben wy, in het PracTs zyks Zak-Boek in den Jare 1779. voorde eerfle maal uitgegeven, pag. 108 en 109. daaromtrent
het volgende geremarqueerd: ,, Huur van
, Huizen, enz. word voor gefloten gehouden, als men in dePrys geaccordeerd is; Nicmandmag Lan» t den verhuuren , zonder Schriftelyke Huurcedulle 9, te hebben, op een] Zegel; binnen zes maanden na het ingaan van de Huur, en van de Huizen „binnen drie maanden; Huurder en Verhuurder J} misverfland over het Loon hebbende, zoo is de ^ handeling nietig: Te Gouda heeft de Verhuurder ^ geloof, op alle Conditiën van Huur, als 'er geen ,, Schrift of Getuigen yan zyn ; Een Lyftochter . s) van onroerende Goederen, nmg dezelve verhuu,, ren , maar met den Dood eindigt de Huur; Maar „indien Iemand gemaakt was het gebruile van dit 4, Huis of dat Land, zoo zuude hy hetzelve niet • „ mogen verhuuren, en de tweede Huurder is zo wel als de eerfte verbonden aan den Eigenaar, „ doch niet verder, als hy het bewoond of gebruikt „ heeft. Huur moet voor een tyd aangegaan wor,, den, en hetzelve moet in het Schrift nevens de „ fomme uitgedrukt worden , om het Zegels wille , ,, Onroerende Goederen konnen niet langer als ic, ,, Jaar verhuurd , ten ware de Huurcedulle verle,, den was voor het Gerecht daar het Goed ge. ,, iegen is: Sententie van 't Hof van Hol/and 1609+ „ hetzelve Hof heeft verklaard, van waarde een „ Huur van 20 Jaren, en pa expiratie van dien „ ic, 10 a 30 Jaren Optie 1664. de Huurcedulle „ was Notariaal. Een Huurder mag het verhuurde „ weder overdoen, ten ware anders bedongen was; Doch dit heeft geen piaats in Huur van Dienst* F3 „ei



( 88 )
, en aangaande de Huizen, is ook zulks by de Keu.
', ren van de meeste Steden verboden, zonder des
Eigenaars bewilliging, en moet de Huurder den
Eigenaar offereeren, of hy het wil aannemen of
\ niet". »'
Op wat wyze worden de Formulieren van KoopContracten naar Jtyle van de Practyk doorgaans gedresfierd of opgejteld?
Invoegen als hier volgt.
TITüLÜS r.
No. I- 11 m i ' FORMULIER van een Koop-Contract , van Landeryen met Overneeming van een Hypotheecq daar op gevestigd.
„ Op huiden enz. Compareerden enz. W. en F. „ in qualiteit als Erfgenamen ab intestato, van hun„ nen Vader. H. in leven enz. wonende den eer„ ften Comparant alhier, en den tweeden Comparant te N. ter eene j en A,Bouman, wonende in 't Ambachte van enz. en zynde met den tweeden Comparant alhier in den Hagey ter andere „ zyde".
„ En bekenden zy eerfte Comparanten verkocht, „ en hy laatfte Comparant gekocht te hebben, een „ Woning, Huia, Bouwhuis en Stallinge met zyne „ Landeryen; Groot, ruim, twee en dertig Mergen Lands, by den hoop zonder maat; ftaande ,, endé gelegen onder de voornoemde Ambachte „ van enz. zynde de .... Cavel: belend ten Oos-
» ten



, ten .: ♦. ten Zuiden .... ten Westen en ten Noorden de Heeren weg, thans by den Koper in Huure gebruikt wordende; Voorts met al c " geen daar in Aard, Wortel, en Nagelvast is, de Verkoper toebehorende. VVyders met zodanige " lvdende en domineerende Servituiten als 't ver'! kochte heeft, ofte fubject zoude mogen zyn, volgens de Brieven daarvan zynde, die aan üen " Koper by den Opdracht overgeleverd zullen wor" den, ende dat voor de fomme van .. .
„ Nemende de Koper tot zyn Lasten , om aan „ zyne gemelde Kooppenningen te korten, eeni Hynotheecq van. .. . op het gemelde Effect ge" vestigd; Lopende tegen drie Gulden perCento in V, ï Jaa?, aankomende den Heer N . . • eneind.gen„ de den ..
, De Verkopers zullen 't verkochte, voorts _Ie'veren vry en onbelast, niet daarop ftaande dan " de Heer N ... zyn Recht, en nevens de ver" lopen interesten , van 't voorgezeide Hypo''theecq, en van de Verpondingen en andere Las" ten . Conform de daarvan gepasfeerde HuurceAtf V van den u May 17 .,; zuiveren tot den laatften
December aanftaande."
Wvders is geconverteerd , dat de Opdracht ,,'vaïïgemeldegverkochte gedaan ende ontvangen
v\\ moeten worden op den .... ais mt-eue u<m. " ?e 4ofte Sng en tiende Verhoging, mitsgt" ders Schryven en Zegelen der Opdrachtbr.ef, en " wat daar aan dependeerende is, als meede deeze Jj Se , wederzyds voor de helft gedragen en betaald
worden zal".
F 4 -a Ee«



C 88 ) '
, „ Belovende zy Verkopers 't verkóchte te zullea, u Vryen en te Waren als recht is",
; Tot nakoming enz, Aldus gedaan énz.
%ou Vr geen ander Voorbeeld te allegeeren zyn, waar■ door een Formulier van Koop.Contract. ten deezen afplicabel kan worden gemaakt?
Ja! onder anderen in het navolgende geval, alwaar by de Conditiën van Koop ter zeiver tyd een Kus■ting-brief plaats heeft,
Geef eens een Exempel daarvan?
;>
No. II. .. l FORMULIER van een Contract van Koop, waarby de Koper aan den
. , Verkoper geduurende zyn Leven , een
halfjarige Uitkeerin^ belooft, onder Jèe cwiteit van een Rusting-brief.
,, Op huiden fïUz. Compareerde enz. A. W, ter ,, eenre; en I. K. ter andere zyde, en beide wqj, nende alhier".
,, En bekende hy eerfte Comparant verkocht, ,, en hy tweede Comparant gekocht te hebben , ,, z\n Verkopers zes Huizen, met een Tuin daar „ annex .• ftaande en gelegen aan de Noordzyde 3y vaQ • • • alhierBelend enz. En dat met al 't geen 3, daar in Aard- Nagel-, en Woitelvast is, den Ver„ koper toebehorende, mitsgaders met zodanige ,, lydende en domineerende Jservituiten als 'c ver9» keehte is hebbende; Ende zulks voor de fomme
s» Yaa



C 89 )
van twee duizend Guldens, 'welke fomme door den Koper of zyne Succesfeurs zal worden vol,, daan, aan den Verkoper, ieder verfeheenen half ,, Jaar, ingaande mee den dag der Opdrachte, en ,, zulks zvn Verkopers leven lang gedurende, als 3, een Lyfrent te betalen tachtig guldens".
„ Ter verzekering van de voornoemde halfjarige „ betalinge, zal hy Koper, ten behoeven van den
Verkoper, ten dage der Opdrachte, en ten zy. „ nen Kosten, pasfeeren behoorlyke Kustingbrief ,, ter fomme van twee duizend Guldens, op 't ver-
kochte te vestigen: Welke Kustingbrief, op 't ,, overlyden van den Verkoper zal komen te ces-
feeren en te niet gaan, en mitsdien als dan voor „ gerojeerd gehouden worden''.
„ De Opdrachte van het voornoemde verkochte „ zal gedaan, en ontfangen moeten worden op den eerften Mey aanftaande; En zal de Koper de » Kuure moeten praesteeren volgens de Huurcedul„ len daarvan zynde, mits genietende de Huurpen„ nipgen",
,, De Koper zal betalen den 4often Penning, tode Verhoging en Softe Penning, mitsgaders 'tScbry-
,, ven en Zegelen der Brieven van Opdrachte, en 't geen daaraan dependeerende, als meede 't pas.
ft feeren deezer Acte".
„ De Verkoper zal 't Verkochte leveren vry en „ onbelast, niets daar op ftaande dan de Heer zyn „ recht, en 't zelve zuiveren van de Ordinaris ea 9, Extraordinaris Verpondingen tot den laatften De* F 5 t> ccm«



C Po")
0 cember jongstleden en voorts 't zelve tè vryen en waren als recht is".
Tot nakoming enz. Aldus gedaan enz.
Zou men geen vaste Handleiding of Formulier tot infiructie van Aankomelingen kunnen Contipieeren van een Conditie of Voorwaarde, welke in eene openbare Veiling of Verkoping van vaste Goederen te pas komt ?
Daaromtrent is preferabel het Voorfchrift van den Kundigen Notaris, Arent Lybreohts in zyn beredeneerde Practyk over het Notaris Ampt , pag. 105. tffeqq. het welk boven alle de Formuherfchryveren aanpryzing verdient, waarom wy het zelve alhier woordelyk en, voor zooveel wy weten, naar de Letter, zonder daar iets by gedaan of afgelaten te hebben, zullen plaatfen.
No. III. «—— FORMULIER van een Conditie en Voorwaarde, op welke de Publicque Peiling, of Verkoping van een Huis en Erve gefchied.
„ Men zal de Verkoping doen', om Guldens van , twintig Stuivers het ftuk te betalen in zilverGeld, ,! of goude Ryders, maar met geen goude Schel-
lingen, en in geen minder fpecien dan Sesthal' ven; te betalen by't doen der Opdrachte, wel, ke gedaan en ontfangen zal moeten worden, op
den ïften Mey ies aanftaande Jaars 1740.
„ De



( 91 )
„ De Verkopers zullen aan den Koper overleve„ ren zodanige Eigendom, Brieven als zy machtig „ zyn: Zonder in eenige fpeciale Waarborge ge' „ houden te wezen, niet tegengaande de Costume „ ter contrarie".
Indien den Roeper hem kwam t'abufeeren, of „ wel Questie geviel in 't Mynen, zoo in den Af„ flag op deeze Veilinge, als in den Op- of Afflag „ op den dag der gunninge, de Verkopers aan zig „ relerveeren 't zelve te richten naar hunne mening, „ en den Trekpenning of Koop ie gunnen dien 'c ,, hen goeddunken zal".
Die in 't hoogde Bod is, en de Trekpenning , kome tè genieten, zal zyn woord geftanJ rooeten \ doen tot aanftaande Vrydag, 's avonds de Klok. ), ke acht Uuren, een half üur onbegrepen'.
, De Koper zal gehouden zyn , onverminderd zvne uit te loven Kooppenningen, te betalen den
', doften Penning en iode Verhooging ; mitsgaders den Soften Penning (indien het te verkopene daar aan onderworpen is) 't Schryven en Ze-
" gelen der Brieven van Opdrachte en t geen daar aan dependerende is".
Wvders als hem de Koop zal worden aangeVeid, ofte by deszelfs abfentie, aan den Castelem " der Castelenye van den Hove van Holland ge" gSnd gehouLn zyn gereed aan de respect, ve:Ge" machtigdens, tot randzoen geld te betalen eenen * Stuiver8, mitsgaders nog een quart Stmver, con, " rerneerendc 't pondgeld der Magiftraat van's Ha-. " ?e ende zulks van ieder Gulden, die by hem m \\ Koope zal wezen beloofd". ^



(90
.„Nog zal de Koper gehouden zyn te betalen, „■ voor 't minuteeren en grosfeeren deezer Voor„ waarden met het Zegel .... voor den Armen ,, deezer Stede . .. . . Mitsgaders de CopieAuthen„ ticq deezer Voorwaarde, volgens 't recht van den s, respectiven Hove".
De Koper zal tot zynen lasten nemen, om aan s, zyne Kooppenningen' te korten , een Capitaal j, van .... Guldens; lopende tegen drie Gulden 5, en tien Stuivers perCento Interest in 't Jaar. aanr j, komende m . . . . gevestigd op het te veilen 5, Huis en Erve, en zal komen te expireeren op, 5, den .... des Jaars." .. .
De Verkopers zullen voorts dop te veilen 5, Partye leveren vry, ende onbelast, niets daarop ftaande dan de Heer zyn Recht , en zuiveren van d'Ordinaris en Extraordinaris Verpondingen tot den laatften December deezes Jaars 1730; ,, mitsgaders der verfchuldigde Interesten van 't voorgemelde Hypotheecq tot den laatften ApriJ „ 1740
§f9, Laatftelyk zal die geene, welke de Trekpen* „ ning komt genieten, mitsgaders die Koper word , „ ter Contencement van de Verkopers, gehouden „ zyn, aanltonds.te Hellen twee ilifficante Borgen, „ onder expresfe renunciatie van de Beneficiën Or3, dinis excusfionis cjf divifionii , houdende hen zel,, ven van de krachten van dien onderrecht:. Ende „ zulks voor de nakominge van de vorenitaande Conditiën ende Voorwaarden, mitsgaders onder Verband van hunne Perzonen en Goederen, fpecialyk met fubjectie aan den Ed. Hove van Hóleiland; ende zullen tevreden moeten zyn, hen in t,sden inhoude deezes by den voorfz. Hoyeten hun-



c 93;
s, rjen kosten, goedwillig te doen ende te latencon>, demneeren. Ten dien einde onwederroepelyk ,» Conftitueerende W. H. en P. Procureurs voor den gemelden Hove, zoo om de Condemnatie te verzoeken als daarin te confenteeren respec„ tive".
„ Op alle welke Conditiën ende Voorwaarden „ word geveild, een Huis en Erve,- ftaande ende
gelegen aan de Westzyde van de .... alhier: „ Belend ten Zuiden .... ten Westen .... ten „ Moorden .... en ten Oosten de Heere Straat, », met al 't geen daar in Aard- en Nagelvast is, de s> Verkopers in hunne Qualiteit toebehorende: 3, Voorts met zodanige lydende en dominerende Ser„ vituten als 't geveilde fubject ofte hebbende is: v Ingevolge de Oude Brieven daar van zynde".
Opgeftoken tot Trekgeld . . ƒ Geboden by • . , .
Borgenjj
Opgehangen . ♦
Afgeflagen
Ende daar voor opgehouden . • .
•Sthtp)



Co* )
j. Toe nakominge van de respective Huur eü 3, Optie Jaren; mitsgaders de verdere Conditiën, „ verbinden zy Comparanten hunne Perzonen en si Goederen; dezelve fubjecteerende aan de Judihi cature van den Ed. Hove van Holland en den Ed, |, Achtbaren ^Gerechte deezer Stede ; Te vreden ?J zynde, zig by den opgemelden Hove en Ge3, rechte goedwilliglyk in den inhoude deezes, ., ten hunnen Kosten, te doen ende te laten Cons, demneeren: Vervolgens Conltitueerende A. 13.
en C. Procureurs voor den opgemelden Hove, f, D. E. en F. Procureurs voor den gemelden „ Gerechte, zoo om de Condemnatie te verzoe* 3, ken, als daarin te Confenteeren respective".
Aldus gedaan enz.
No. V. —— FORMULIER, van een Huur-Cedul , van eene Boere Woning , met zyne daaraan dependeersnde Landeryen.
„ Op huiden enz. Compareerden voor my enz. ,. de Heer. ., . enz. wonende alhier, ter eeöre; „ En E. W. Bouman , wonende in . . . zynde
thans alhier, ter andere zyde".
„ En bekende by eerfte Comparant verhuurd, „ ende hy cweede Comparant gehuurd te hebben, „ zyn Comparants Woning: Als Huis, Schuur, „ Stallingen, Bergen, en Landeryen, zynde de
. . . Cavel in de bedykte .... (uitgezonderd „ de boven Voorkamer aan de Ryweg, die hy „ Verhuurder tot zyn eigen gebruik is houdende) „ zynde groot . . . i Mergen VVey Lands, zoo
als dezelve Cavel tusfchen zyne belenden is leg-
gende , nochtans met de hoop zonder maat;
Ende dat voor den tyd van .... achtereenvol-
» gen-



f ioo )
,, De Huurder zal, niet vermogen eenige Fruit„ ofte andere Bomen uic te roejen , dan met Con,, fenc en in Preientie van hem Verhuurder".
„ Nog behoud de Verhuurder aan zig ,• de hak ,. van alzodanig Hout, als op ende aan de voorzeij, de Woning is behorende".
»% Voorts zal de Huurder, tot zynen Kosten,zig „ van Stal rebels moeten voorzien, met het geen ,, daaraan behorende is; en gehouden zyn 't uit„ fchot of 't fchieten der Sloten, welke de Ver„ huurder, zoo 't hem mogte goeddunken, den „ Huurder te laten doen, de fpys ter bekwaamer „ plaatfe op \ Land zal moeten brengen, of ten
zynen Kosten te laten doen".
,, Laatftelyk is geconvenieerd, by aldien 'er eenige Reparatie aan 't voorzeide'Huis, Schuur, ,', Stallingen, Bergen, en wat van de gemelde W0„ nig mochte dependeren , gedaan zoude moeten werden, de Huurder gehouden zal zyn, de Materialendaartoe nodig zynde, met Wagen en Paarden van de naaste plaatfe re halen, en te voeren, „ daar dezelve verbruikt (taan te worden".
„ jrfy 't eindigen der voorfchreven Huurjaren A „ zullen, zy Comparanten wederzyds gehouden zyn, „ den anderen zes Maanden voor 'den laatften Ver„ valdag behoorlyke op- ofte aanzegginge te doen".
„Tot nakoming van vt geen voorfz flaat, ver„ binden zy Comparanten hunne Perzónen en dè Goederen; dezelve fubjecteerende aan de Judica-



C 101 )
„ ture van den Ed. Hove van Holland ende den Ho. •> gen Rade" enz.
Aldus gedaan enz.
No. VI. ~ FORMULIER van een Onderhand-
Jche Acte, waarby Wei- en Hooiland verhuurd w„rd.
„ Wy ondergetekende M. H. zoo voor my zeI„ ve en als Procuratie hebbende, van m\r\" twee
„ Zusters de dato den . . . voor den No.
f- ,tar,s en Getuigen te . . . gepasfeerd, be-
„ kenne verhuurd, en J. B., Bouwman alhier ge„ huurd te hebben , een Ruk zoo Wei- als Hooiland „ groot omtrent vyftien Hond, met een Servituit „ van een Overgang-pad, en 't maken van een Stal „ aankomende O. O. gelegen in de Oostcamp on„ der Haag-Ambacht, thauds by hem Huurder ge„ bruikt wordende; ende dat voor den tyd van vvf „ Jaren, ingaande den 24 December 17 . , ende „ zulks jaarlyks 'voor de fomme vau .. . . te bètajS len precies op den Vervaldag.
„ Nemende hy Huurder daarenboven tot zyn las„ ten, d'ordinaire Verpondingen, Sluis-, Mergen„ Malegelden en Bouwerken, en ingevalle d'extra„ ordinare Verpondingen kwame te betalen , zal't „ zelve aan zyne Huurpenningen korten".
„ Voorts zal de Huurder ten zynen Kosten 't „ zelve Land behoorlyk in en rondom moeten Slo„ ten en Greppen, en houden buiten aile Keure en Befchouwinge ; de Hoofden bekwamelyk maG 3 „ ken



C ï°a )
„ ken en onderhouden; als meede 't zelveLand be„ hoorlyk moeten Miscen, ftrooyen en zuiveren".
„ Wyders gehouden zal zyn, in een Regenachti,, ge Natyd, 't gemelde Land niet te mogen beflaaa,
op dat het niet vertreeden worde: Maar 't zelve „ te gebruiken als een goed Huurder betaamt te j>, doen".
„ Nog zal hy Huurder 't gemelde Land aan nie„ mand mogen overdoen, dan mee 1'chriftelyk Con,, fent van den Verhuurder".
,, Laatftelyk wederzyds gehouden zullen zyn; '„ op den iften November voor't eindigen derHuu„ re, den andere behoorlyke op-ofte aanzegging M te te doen. Onder verband als naar Rechten .
Actum 's Hage den énz.
VIER.



( loi )
In *t generaal vale ten opzichten van zodanige Arresten, of Befhgneming op Perzonen en Goederen te reflecteeren, dat hetzelve moet gedaan, en ter uitvoer gebracht worden, door middel en adfistentie van een'Deurwaarder, of Gerechtss, Boode, of andere Suppoosten van de Justitie; Ën „ dat Arresten op Perzonen , en Goederen gefchieden kan uit den Naam en van wegen zodanige ,, Perzonen, die volgens de Dispofitie van het Be« „ fchreven Recht bevoegd zyn, om voor haar zelve. of a's Lasthebbende, vooranderen, in Rechten „ te verfchynen. invoegen dat' Arrest op Perzonen „ en Goederen ook uit krachte van een Procuratie» „ ad Litis mag worden gedaan, om dat onder die ,, Lastgeving, gcneraalyk alles begreepen is, 't ,, welk tot het Aanleggen, en verweeren van eene ,, zaak gertquireerd v*ord: Zie Lex 62. ff. de Pro„ curaiorib ver^e'eeken met Peckius, de Jure i, Sistipart, 3. Num. 3."
Bi.edani.ge Verdeeling word by Mr. Pieter Boet in z\n Tractaar handelende van Arresten, daaromtrent geobferveerd?
Deeze Compleete en weluitgewerkte Verdeeling, die zékeriyk boven alle zoortgelyke Tractaaten van andere Rechts Doctoren, Over de materie van Arresten gefchreven hebbende, te pra;fereeren is; Als (i,.), vi-.nhet woord Arrest, wat Arrest is, hoe meenigerleij, en waarom ingevoerd, (ar.) PP ie Arrest Ve>zoektn kan, en wat in 't verzoeken dient waargenomen'3-) V/ie Arresc verkenen kan, en wanneer het word ververleend, (4) op wien Arrest kan verleend worden, en op yitn niet, < 5., op wat Goedtren Arrest kan verleend worden, en' op wat Goederen niet, (6.) Boe een Arjest v>r.'eend zynde, te werk word gelegd, en dc.arinne vtrder geprocedeerd, (7.; Van de Werkingen en Effecten dis'Arresten hebben 3 zoo in het algemeen, als in 'j
by-



( 109 ) V.
,, Ende of uit krachte van 't zelve Mandament, den Perzoon, ofte Goederen van den „ zeiven Vreemdeling in Arrest genomen zyn,, de, daar op de Jurisdictie, van den Hove niet ,, welen is gefundeerd"?
V I.
„ Ende of daarop voor den zelve Hove de Ci„ tarie, by Edicte behoorelyk gedaan zynde, by „ den voorfz. Hove niet en word geprocedeerd ,, naar ftyle van denzelven Hove"?
V I I.
,, Ende wanneer de Gedaagde niet en Com,, pareert, of tegens hem niet en word verleend „ default, ende voor 't profyt van dien, gede,, cerneerd Sententie van Namptisfement , zoo „ het Hof bevind de zake daartoe gedisponeerd „ te zyn"?
. VIII.
„ Of de provllioneele Séntentie niet en is van zodanige kracht, dat die zoo wel onder Cautie mag worden ter executie gefteld, op den Per„ zoon en de Goederen van den Gecondemneerden, als een definitive Sententie ; 't zy op de Goederen die men in Arrest heeft genomen hier te Lande, 't zy ook op de andere Goederen
,. van



C )
miaeerd 3 en vervolgens daarop by Appoinctetnent finaal Recht gedaan, zo als Da omllandigheden van zaken in goede Justitie by den Rechter bevonden word te behooren.
HoeÓAiti* Formulier van een Request Antidotaal, zoude in het ftuk van Arrest, volgensJtylvan de Practyk, aannemelyk en van gebruik kunnen zyn?
E X E MP LIG RAT I A.
Men kan (onder verbetering) van het navolgende Formulier, voor zoo veel de materie van Arrest betreft, gebruik maken.
TITÜLUS L
No. I. —— FORMULIER van een Request An« tidotaal, in Cas van Arrest.
Aan den Hove van Holland!
,, Geeft met behoorelyke reverentie en verfchuldigde Eerbied te kennen , Confiantinus „ van R. wonende te M . . Dat vermits de Sup* ,, pliant niet zonder reden bedugt is,dat van we,, gen Jacob G. Koopman woonachtig alhier in \s Gravenhage, ter zake van eenige openlfaande Schulden, van deezen Hove eerlang wel Man„ dament van Arrest op deszelfs Perzoon zoude kunnen verzocht, en waarfchynelyk ook geobtineerd worden, in gevalle Ugc. Mog. alvoo-
3> reus



C "7 J
gearresteerd of gegyzeld is ten verzoeke van eenen. Crediteur, in denzelve Arreste ook wel mag gerecommandeerd worden ter inftantie van een ander Schuldeisfcher: Ja zelfs verdient het althans in de Hollandfche Rechtspleging, geen de minfte fpeculatie meer, dat zodanige Recommandatie van Arrest wegens gecontracteerde fchulden, wel deegelyk effect forteeren en plaats hebben moet, alfchoon de Gearresteerde door den eerften Arrestant ten onrechte en voor een ondeugdelyke fchuld was gearresteerd geworden» en over/ulks van hetzelve Arrest en uit zyne detentie by Vonnisfe van den Rechter Kost en Schadeloos wierd omfh^en , volgens Beu nardus van Zutpheh Nederlandfche Practyk, Verb. Arrest. Art.%. alhoewel de Costumen van Antwerpen Cap. 27. Art, a8, 29 en 30. het contrarie van dien ftatueeren.
Waarom heeft dit in onze Rechtspleging plaats?
Aangezien by ons de Recommandatien niet blotelyk gefchieden op het fundament, of by vernieuwing van het voorgaande Arrest, maar met zodanige formaliteit, dat die op haar zelve voor een byzondere Apprehenfie Perzoneel zoude kunnen verftrekken, waaruit dan by Confequentie volgen moec dat d.ergelyke zoorten van Recommandatien in materie van Arrest by ons worden verftaan van waarde te blyven , alwaar het dat de eerfte principale en Drigineele Apprehenfie naderhand -verklaard wierd, kwalyk en ten onrechte gedaan te zyn; Zie daarover het geargumenteerde, by Mr. Simon van Leeuwen in Notis Cap. 17. & Pecjcius dn Jure Sisstendi-
H 3 ., . 'Alt



(I»«)
Als 'er Arrest op Goederen gedian word, ten einde daardyor de Jurisdictie van een Vreemden en anders niet Competenter* Rechter tetunherm , enm tas van een daaruit refulteerend Proces den Eigenaar van de gearrestterde Goederen voor zodanigen anderfints incompeunten Rrdtier bang vast te maken, hoedanige O'ofervatien hebben alsdan zonderling plaats ?
Tot een klaar Verftarjd rakende de beantwoording van deeze ingewikkelde vraag, behoort particulierlyk opgemerkt te worden, op eene tweeledige distinctie, die daaromtrent plaats kan hibben, en van de uiteifte noodzakelykheid is te obferveeren j Ais in de eer(leplaats dat men , door middel van Arrest op Goederen , om de Jurisdictie buiten dtn domkilai'-cn Rechter elders vast te maken vryelyk mag doen arresteeren, alle zodanige Actie en Effecten als Iemand heeft te prascendeeren onder het resfort van dien Hechter, weikers Jurisdictie men door het zelve Arrest tracht tefundeeren: En in de tweede plaats indien het zulke Actiën en P.astenfien zyn, üie de Gedaagde heeft tegen den Arrestant zelfs, zoude ht:t minder revolteeren en meer betamelyk wezen, dat de Arrestant zyn Arrest op diergelyke lp.e en van Actiën liet doen, ouder zyn Procureur, heio alvooien.-» voorziende of geevende een fpeciaalé Procuratie ad l.ites, waar by hy uitdrukkelyk gequa ificeerd wierd, om van zynentwegen i al'1- Anesten z noev uit/ordering aanteneemen, aangezien het echeel infornuel en buiti n den haak zoude zyn, da! een Arrestant onder zig zelfs iets deed arresteeren of io beflag n<emen, het geen hy zelfs aar den Gearresteerden fchuldig is, waarvan in den jare 1654.1 en vei volgens in later tyd meenigvuldig. Voorbeelden, zoo voor de Hooge Provinciaale Colkgien van Justitie» ais voor de Rechtbanken der
res.



( U9 )
respective Steden van Rolland hebben geê'xteerd gehad. ,
Geef om een Schets van een gewoon Formulier in Cas vare Arrest op Goederen, die onder een derden/erzoon gefchied , ten einde daardoor de Jurisdictie te fundeeren van dien Rechter, onder welkers Rechtsgebied het Arrest gedaan is ?
Het navolgende Korte Opftel, als in de Rechtspleging meest gebruikelyk zynde, zal ten dien opzichte kunnen voldaan.
TITOLÜS II.
No H. FORMULIER van een Arrest- op
Goederen, tsndeerende om de Junsdic tie te fundeeren vaneen Rechtbank die men anders niet onderhoorig is.
, De ondergefchreven Gerechts - Boode der Stad A** zal ter requiiïtie uit den Naam ende " van wegen Barend Gochelman, Burger en In' woonder derzelver Stad, onder Pieter van Da" len Koopman meede alhier woonagtig , arres" teeren en in beflag neemen alle zodanige Goe'' deren, Actiën, en Contante Penningen, als eenigzins Concerneerende , toebehorende of aankomende zyn , aan Flons Jacob van Sparre. - Houtkoper wonende te Arnhem in Gelderland, ** 2, nog werkelyk onder den gemeldui Pieter van li ^«berustende zyn, ten fine om daardoor te fundeeren de jurisdictie van den Ede.en Achtba. ITc/rechte deezer Stad, en vervolgeus door middel van dien te reconvreeren of te bekomen " H 4 »• v "



C I20 )
„ voldoening van zekere Pratenüe ter waarde van ƒ 513:12:-, den Arrestant wegens gele„ verde HÓutwaaren, volgens overgeleverde Rekening, ten Lasten van den voornoemden Floris ,, Jacob van Sparre wettig Competeerende; L>ag„ vaard ter zeiver tyd uit Naam als boven, den ,, meergemelden Floris Jacob van Sparre; of alle 3, de geene die zig in deezen Partyen zouden willen Rellen, om op huiden over veertien Da„ gen, zullende zyn den 2 Maart eerstkomende, 3, het zy in Perzoon of door Gevolmachtigde ter „ Arrest Rolle deezer Stad te Compaieeren, ten „ einde aldaar ter zake voormeld Eysch te hoo„ ren, het Arrest in deezen als wel en ten rech„ ten gedaan van wegen den arrestant te zien ,, fustineeren , daar tegens te antwoorden, en s) voorts te procedeeren ais naar rechten".
Concludeer-ende als ent.
r En verklaare ik Ondergefehreven Gerecbts„ Boode deezer Stad, het voorenftaande Arrest „ aan de Perzoon en ter Woonftede van Pieter van Dalen in voegen voorfchreven gedaan, en ,, aan clezeh e t opy daarvan overgeleverd te heb» „ ben'. ACtum ut Supra*
Welke particuliere Aanmerkingen behoren onder de derde Per deeling tot üe materie van Arresten i, fpecteerende ?
Daar onder' word in de derde plaats algemeenlyk gecomprehenueeid en begrepen, het tweeledig onderzoek , welke ten dien opzichte applicabel kan worden gemaakt , namelyk wie Arrest verleenen kan, en in welke Züken dezeive al of niet verleend
wor-



Km )
worden ? waaromtrent in het generaal tot nader Verklaring te remarqueeren vait, dat 'erin deezen een aanmerkelyk onderfcheid moet worden|gemaakt, tusfchen een Arrest op Perzonen of dat op Goederen gedaan word; want hoe zeer Niemand zyn Schuldenaar op eigen Authoriteit of Gezag kan doen arresteeren, zoo moet het zelve boven dien in beide respecten noodzakelyk gefchieden door een' Deurwaarder, Gerechts-Boode of ander wettig gequali* ficeerd Suppoost van de Justitie, en wel voor zoo veel een Perzoneel Arrest betreft, na voorgaande Verzochte en geobtineerde Authorifatie of Bevel van den Rechter, onder wiens Jurisdictie zig onthoud, den Perzoon dien men arresteeren wil, of alwaar ook de Goederen gelegen zyn, die men begeert in Arrest te nemen Invoegen dat het van zelfs fpreekt , dat de Rechter aan wier men in beide gevallen tot het verlcenen van Arrest verzoek doet, in of onder zyne Jurisdictie abfolutelyk moet hebben , de Perzoon of Goederen waarop hv het Arrest decerneeren zal, en het is uit dien hoofde dat het Hof van Holland. als hebbende de generale Jurisdictie over de geheele Provincie, Mandament van Arrest verleenen kan op Perzonen, mitsgaders op Goederen die in het Territoir aldaar worden gevonden , alhoewel hetzelve Hof, buiten het middel van Arrest. daarover niet dan immediatelyke Jurisdictie heeft.
♦
Hoedanige distinctie* of Onderfcheidingen objieerett, in de Rechtspleging tegen dit argument?
Dat inzonderheid voor de Rechtbanken in de Steden en ter lager Vierfchaare, alle Arresten ten Verzoeke en op requilitie van Partye propria aucto-. ritate gedaan mogen worden, op Meubilaire of roerende Goederen by een gezwooren Koedrager of Gerechts-Boode» zonder fpeciaal Confent, AuthoH 5 ri«



( 12» )
rifatie, Ordonnantie, of Commisfie ten einde van dien van Burgemeesteren en Schepenen benodigd te hebben, zie het Recueil van Keuren der Stad Amfterdam Tit. 19. van Arresten, art. 3a. Alzoo de Gerechts-Boodens aldaar eens voor al zyn gelast van zodanige Arresten zonder fpeciaal Confent te mogen doen, tik aanmerking dat de geringheid der zake de Kosten van alle de gerequireerde en noodzaaldyke folemniteiten niet wel lyden kan ; dan hetzelve heeft geen plaats in Arrest op Perzonen, vermits hetjzelve niet gefchied noch verleend word, dan by den Hoofd Schout, deszelfs Subftituit, of door zyne Dienaaren op deszelfs Order en Bevel, zonder dat daar toe alvoorens een fpeciale last van Burgermeesteren of Schepenen gerequireerd word, Conform de Keuren van Amfterdam, op het fubject van Arresten, art. 31. ten zyde Perzoon, tegen welken men Arrest verzoekt, een Poorter of Inboorling van de Stad was, of een Vreemdeling van aanzienlyke Qualkeit, bekleed met een Publiek Caracter,die niet gearresteerd kan worden, dan met Confent en verleende Authorifatie van een der Burgermeesteren of het Collegie van Schepenen, alwaar het Verzoek ten fine gedaan word.
Waarin heeft Arrest, zonder Limitatie geen plaats 1
In opzicht van Onroerende Goederen, welke voor de Rechtbank in de Steden, en ter laagere Vierfchaare niet kunnen worden gearresteerd, dan op expresle Ordre en ten overftaan van den Gerechte, hoe zeer ten platten Lande zodanige Arrest zomtyds gefchied by den Schout van het Ambacht, waarvan eagexien kan worden de Handvesten van miA Holland, pag\. 177- j
Wat



( "3 )
Wat behoort 'er vervolgens aangaande het tweede LU
yan deeze derde Verdeeling, rakende de materie van Ariesten , geobfei veerd te worden'i
Dat een Rechter in het verkenen van Arrest, niet prEcipitanter of by overhaasting te werk moet gaan, maar daar in alle mooglyke Voorzichtigheid, langduun'gheïd van beraad, eu voor zooveel de Perlbneele Arresten betreft, alvoorens de ze've tc verleenen, van een rype overweging behoort gebruik te maken, als -zynde het in deezen opzich» teniet genoeg, dat men cm een fatzoenclyk vlensèh in zyne reputatie en goeden Naam te proftitueeren, door het voorbarig verleenen van een Perzoneel Arrest, als een Haan over de h.ete Kooien fpringt, maar dat de Rechter, aan wélken zodanige Prövifiè van Arrest word verzoch , niet ad folam partis asfertionem te moeten oordeelt n , maar alvoorens gehouden is goede en bondige kennisfe van zaken te nemen; Ondertusfchen zyn de Rechters niet gehouden, noch naar de befchreVen Rechten verplicht zig te informeeren op alle de Circumttantien van het gunt gelibelleerd word in de Requesten, waar by men Provifie van Arrest verzoeke, ma?tr alleenlyk op dat geene, waarin in de Rechtspleging gereguardeerd behoort te worden, tot een fundament van het verleenen van zodanige dispolitie van Perzoneel Arrest,
Hoedanige Onderfcheidingen komen in de vierde Verdeeling, betrekkelyk tot het ft.uk van Arrest, eigenlyk in Conftderatiet
Op welke Perzonen Arrest verleend', of niet verleend kan worden; Ten aanzien van het eerfte is het buiten alle Contradictie, dat nademaal wyhier te Lande zyn in Fatria Arresti, zoo kan volgens
de



C 133 )
Hoog Mog. meergemelde Waarfchouwhg van den „ 9 September 1679- word uit de voorverhaalde ,, Misfive van den Hove van Holland de dato 21 February 1721. by den Prefident van Bynkirs,, hoek in zyn Tractaat de Poro Legatorum bygegebracht, en woordelyk geiniereerd, in üeNieuwe Hollandfche Cunfultatienvan Mr. Gekarü de „ Haas pag. 166. '& feqq. duidelyk en klaar be» wezen. Terwyl Haar Ed. Mog. in dezelve Refcriptie zig onder anderen van deeze krachtige „ eu onwederleggelyke argumenten bedienen; Dat „ het generaal fundament, daar op die Waarfchous, wing is gebouwd, wel is rakende de Contractie ,, van Schulden der publicque Ministers, die tot haar „ Caracter, tot haare Huishoudinge ofte tot andere ,, noodzakelykheden van haar tydelyk verblyf al,, hier te Lande, relatie zyn hebbende, maar dat dezelve IVaarJchomvinge zoo verre zoude kunnen „ worden geéxteudeerd , dat wanneer gemelde Mi„ nisters buiten het geene haar Caracter, het zy „ proximé het zy remoté in eeniger manieren is be„ treffende, zig geduurende haar verblyf hier te „ Lande bcgeeven tot handelinge van Koopman„ fchappen, Kopenden Verkopen van vaste Go „ deren of andere Capitale Effecten, haar Mi dc, len, of verhoopte vermeerdering V3n dien raken„ de, zy echter op prcetext van de gemelde Waar„fchoumng zouden wezen gefteld buiten alle vér5> volg van Justitie, niet was te geloven ooit de ,, Intentie van Haar Ed. Groot Mog. of van de ge.
meene Bondgenoten te zyn geweest. Alzoo het „ gansch alleen zoude zyn en ftryden tegen Recht „ Keden, en Billykheid dat een Minister in hetgee„ ne, daarin hy zyn Caracter gansch te buiten <*aat echter van dat Recht zoude willen jouisfeeren dat tot zyn Caracter alleen is behorende; En dat wel ,, ten zulken EfTecte dat in Cas aan hem, omtrent „ zodanige Koopmanshandelingen, de voldoening „ kwam te weigeren, hy wel de Ingezetenen van dk Land in Rechten zoude kunnen betrekken, * 3 ••jiccfa.



C 140 )
Waarover handelt nu de Vyfde Verdéeling, betref, jende de materie van Arrest, volgens de Definitie die Mr. Pieter Bort, in zyn Tractaat van Arresten daarvan geeft?
Die Verhandeling behelst eigentlyk het tweeledig onderzoek, op wat Goederen Arrest kan worden verleend, en op welke niet; Dan terwyl deeze beide Objecten van Onderzoek grootendeels onder de Vierde Verdeeling gecomprehendeerd , geplaatst, en vervolgens aldaar zynde beantwoord geworden, zoo zal men, ten einde in deeze volurnineufe \erklaring over het (tuk van Arresten, in allen opzichten de Schikking en Verdeeling van den grooten Rechtskundigen Bort beftiptelyk op te volgen, van geene andere zaken in Cas fubject, gebruik maken, dan die by de laarite afgehandelde Vierde Verdeeling nog overgeflagen , of geprajmediteerd aldaar onbeantwoord gebleven zyn, en mitsdien onder faveur van zodanige bepaling, alleen kortelyk gaan aanftippen, wat 'er met betrekking tot deeze Vyfde Verdeeling in beide respecten nog te obferveeren valt.
Waarin leflaan dan de Obfervatien, rakende het AI of Niet ve<leenm van Arrest op Goederen, voor zoo veel dezelve ónder' de laatde" Verdeeling, niet gecomprehendeerd en geplaatst zyn geweest?
In het generaal behoren daartoe nog de navolgende overgeflagen gevallen in Confideratie te komen: Als (1.) Dat Arrest gedaan zynde op de Bodem of Lading van een Schip , waarby den Gearresteerde voor een derde, vierde, meerder of mindere Portien part heeft of geinteresfeerd is , zoo mogen de overige Reeders van het Schip, weikets Parten niet zyn gearresteerd, oDtflag van het
Ar-



( 142 >
dagk'aar en óp eene overtuigende wyze te demonftreeren; En eindelyk dat het.zedert den Jare 167©. tot eene permanente Wet by Staaten van Holland is gemaakt, dat Gelden of Effecten, in de Wisfelbank der Stad Amfterdam berustende, of zodanige Actiën importeerende het recht tot dezelve, met dat effect, dat daarvan by affehryvinge kan worden gedisponeerd, in het geheel of ten deele niet kunnen worden g:er:rresteerd, onder de Factoors of andere gequalificeerde op welkers Naam dezelve Gelden Actiën en Effecten zouden mogen gefteld zyn, op poene vanNullteit, en dat daarop in de Rechtspleging geen recht gedaan noch Condemnatie ter Verkorting van dien moge gedecerneerd worden, agtervolgens het Octroy by de Staaten van Holland en West-Friesland aan de Stad Amfterdam op den 16 December des Jaars 1670. in maniere als volgt verleend. Houdende.
' „ De Staaten van Holland ende West-Vriesland , doen te weten, alzoo ons vertoond is by Büt> * germeesteren en Regeerders der Stad Amfter" dam, hoe dat in den jare 1609. binnen dezelve " Stad, met advys van de zes en dertig Raden al3' daar, opgerecht was een Bank van Wisfel, zoo " tot voorkominge van alle fteigeringe, endeConfufie, in 't fluk van deMunte, als totgeryfvan " de Koopluiden , ten einde dezelve toe haare '* verzekerdheid daar zouden mogen inbrengen , ' ende tot haar believen wederom uittrekken zoo" danige Penningen, Masfen, Grenuillen , ende 9 Billioenen, als zy Luiden zouden goedvinden, " ende onder anderen meede met deeze expresle " precautie, dac de voorfz. Penningen, en de " andere Speciën, aldaar niet arrestabel zouden " zyn, het welk ook van zodanig fucces wasge" weest, dat niet alleenlyk de Koopluiden bin" nen de voorfz. Stad woonende, ofte trafieque" „ ren-



c y
,, rende, haar volkomen gerief ende verzekerdheid 9, daannne hadden gevonden, maar ook veele en voorname Perfonagien van buiten haare gelden aldaar gebracht, ende vertrouwd hadder!, zoo op haare eigeneNaamen ende Rekeningen, 5, als op den Naam ende Rekeninge van andere, die zy Luiden;daartoe a!s haare Factoors ofte ,, Gemachtigden goed gevonden hadden te ge„ bruiken, ende al hoewel daartoe wel de mees« j, te aanleidinge gegeven hadden, d3t de voorfz. ,, Gelden en Speciën , aldaar riet gearresteerd „ hadden mogen worden, ende dat zulks ook de ware intentie van Burgermeesters endeRegeerders voornoemt, in 't oprechten van de voorfz. 9, Wisfelbank was geweest, dat zy Luiden ech,, ter met der tyd in ervaringe gekomen waren, „ dat eenige fcherpzinnige Perzonen , distin,, gueerende zoo het fchynt, tusfchen Gelden „ ende andere Materialen , die in fpecie in de in (Je voorfz. Wisfelbank waren gebracht, en,, de op den Naam van den rechten Eigenaar wa3, ren gefteld, haar hadden onderwonden ,' dóór 3, middel van Mandament van Arrest, van onzen Hove, ofte andere Rechteren, zoo wanneerde „ Gelden, ofte effecten, van haare Debiteuren ,, op een' anderen naam inde voorfz.Wisfelbank „ waren ftaande, de voorfz. Gelden en Effecten, ofte de Actiën, ende het Recht tot dezelve, ,, ende omme daarvan by affehryvinge, ofte an5. derzints te disponeeren , niet in de Wisfe'1„ bank, maar onderden voorfz. derden Perzoon „ te arresteeren, in allen fchyn als of het geene ,, directelyk op de Penningen zelve niet mogte gefchieden , per indirectum, onder den Perzoon ,, van deu Factoor , ofte Gemachtigden, geper3, mitteerd ofte practicabel zoude zyn, en alhoe„ wel het voorfz. tentamen, het welk den Ver» toonders , tot het tegenwoordig verzoek , „ voornamelyk aanleidinge hadde gegeven , in „ Justitie geen vervolg hadde gehad, dan even-
„ wel



C 144 )
„ wel 't zelve de Vertoonders omzichtig hadde
gemaakc, ten reguarde van 't geen op de zel,, ve, ofte andere wyze, in 't toekomende on„ dernomen zoude kunnen worden , zonderling
confidereerende , dat door middel van dien , „ het Credit, van dezelve Bank, beftaande in de „ voorfz. verzekerdheid,en de vrye faculteit om„ trent het inbrengen ende weder uitlichten van „ de voorfz Speciën, of hetdjsponeeren van de„ zelve by overfchryvinge op andere Rekeninge, „ niet alleen gedïsturbeerd, maar de vfeemde,, lingen daardoor met redenen gedeterreerd zou,, den kunnen worden: Dat zy Lieden derhal,, ven te raade geworden, waren, zonder noeh„ tans haar in hun oud recht ende posfesfie van ,, Keuren te maken, eenigzints te prasjudiceeren, „ haar te addresfeeren aan Onsf, met verzoek,
dat het Ons geliefde haar Luiden te accordee„ ren opene Brieven van Octroy, by dewelke „ voor zoo veel des noods zy, de voorfz. ge„ ftelde Ordre, dat geene gelden, ofte andere ,, Speciën, in de voorfz. Wisfelbank gearresteerd „ mogten worden, geapprobeerd en geratificeerd „ wierde, met expresle byvoeginge (alhoewel
hetzelve genoegzaamimplicitedaar onder fcheen ,, begrepen te zyn ) dat ook geen Arresten op „ Gelden of Effecten in de voorfz. Wisi'elbaniv „ zynde, nogte ook de Actie ofte 't Recht iot „ dezelve, ende omme daarvan by affchryvin-
ge , ofte anderzints te disponeeren , gedaan ,, zoude mogen worden, onder de Factoors of-
te andere Gemachtigden, op welkers naam de ,, Gelden, of andere Speciën, in Banco gefteld
zouden mogen zyn, alles op poene van nulli,, teit, ende dat daar op geen recht gedaan zal „ mogen worden, maar dat dien onaangezien, ,, by die geene, op welkers Naam of Rekeninge ,, dezelve Gelden of Speciën zouden zyn gV ,, fteld, daarvan vryelyk, ende zonder eenige s, verantwoordinge fubjecc te zyn, gedisponeerd
s, ZOU"



£ *45)
„ zoude mogen werden; Zoo is 't, dat wy dë „ zake, ende 't verzoek voorfz. opgemerkt heb„ bende, ende de '/ertoonders willende gelieven, „ uit onze rechte wetenfchap, Souveraine Macht, „ ende Authorireit voorzoo veel des noods zy, de ,, voorfz. by de Vertoonders gefielde Ordre, van ,, dat geene Gelden , ofte andere Specie, in de „ voorfz. Wisfelbank gearresteerd zullen mokert worden, hebben goedgevonden, geapprobcerd-, ,, ende geratificeerd , vinden goed , approbeeren 5, ende ratificeeren dezelve by deezen, ordonnee„ rende ende ftatueerende daar beneffens, dat gee„ ne Arresten op Gelden, of Effecten, in de voorfz. ,, Wisfelbank zynde nog ook op de Actie, ofte 'c s, recht tot dezelve, ende omme daarvan by af fchry5, vinge, of anderzints te disponeeren,'gedaan zal , mogen worden onder de Factoors, ofte andere „ Gemachtigden, op welkers naam de Gelden, of J} andere Speciën in Bauco gefteld zouden mogen zyn, alles op pcene van nulliceit, ende dac dairop geen recht gedaan zal mogen worden, maar dat dien onaangezien, by de geene op welkers „ naam, of rekeninge dezelve Gelden of Speciën }, zullen gefteld zyn, daarvan vryelyk, ende zonder eenige Verantwoordige fubject te zyn, gedisponeerd zal mogen worden, ende teneinde de „ Vertoonders deezen onzen Confente endeOctroye ,, mogen genieten, als naar behooren, lasten en „ ordonneeren wy, dat deezen ter Griffi' van onze „ Hoven zal werden geprsefenteerd, omme aldaar geregistreerd te worden, als naar behooren. 't ,, Welk gedaan zynde, lasten wy voorts allen, en „ een ygelyk die deezen aangaan zal mogen, de„ Vertoonders 't efiecc van deezen, rustelyk, vreedelyk. ende volkoir.'.-ntlyk te laten genieten, en„ de gebruiken, Cesfeerende alle belet endemoeije-. ,, nisfe ter Contrarie: Gegeven in den Hage, on« „der onzen grooten Zegel hier aan doen' hangen , „den 16 December, in 't Jaar onzes Heeren enZa„lig makers 1670. Was geparapheen.: Jan detVüh.
K „Op'



Op de Plicque ftond: terPrdonnantie van de Ste 3, ten, erjde was geteekent: Simon van Beaumont,
hebbende onder uithangen aan een dubbele Fran-
cyne ftaert, een groot "Zegel in rooden Wasfche y, gedrukt. Nog ftond op de Plicque, geregistreerd
in 't io Register van den Hoogen Rade van de „ Ordonnantiën, Placaten en beginnende met den 33 Jare 166?. ftaande aldaar fol. 118. recto gr1 vêrfo. a, Actum dezen -24. December 1670. In kennisfe 3, van my, en was geteekent: ImanCau. Geregis9, treerd in 't 13. Memoriaal-Boek van den Hove ,, van Holland ende West-Vriesland , beginnende
met den n Juny 1670, ftaande aldaar fol. 89. des ,., 24 December 1670. In kennisfe van my, en was yt geteekent Adriaen Bots.
\ Wat begrypt de zesde Verdeeling, relatief tot hei Jiuk van Arrest, zoo op Perzonen als op Goederen ?
Tn wat voegen eén Ai rest in beide opzich ten verleend zvnde te werk dient gelegd, en daar in al verder behoort geprocedeerd te worden.
Moe procedeert men naar ftyle van de Practyk in Cas van Arrest, en welke refirictien of bepaalingen zyn daaromtrent in de Rechtspleging obfervatoir ?
Onder dezelve komen in de Hollandfche Practyk de navolgende zaken wel meest in Confidentie; Als fi.) dat over het algemeen genomen, zo wel Perzoneele Arresten, als zulke welke op Goederen gedaan worden gtlyk in de der de. Verdeeling volzakelyk gedemor ftreerd en aangetoond is, voor de Provinciale Hoven van7Justitie in Holland, door een' Deurwaarder, en vo orde Rechtbanken in de Steden , of ook voor de Vierfchaaren ten Platten Lan. 7 de»



t Hi y
de, door een'Gerechts-Boode dienen geëxploiteerd en ter uitwerking gefteld te worden, uitgezonderd als 'er by diergelyke gelegenheden zoo fchielyk geen Deurwaarder of Boode tot het doen exploicteeren van een Arrest by der hand Ware, en dé zaak nochtans Van die Natuur was , dat zy geen uitftel kon Iyden, in hoedanig geval de Rechter onder welkers Jurisdictie het Arrest gefchied, no^ toir bevoegd is, daartoe zodanig ander Perfoon té authorifeeren als hy goedvinden zal, volgens PecKius ds Jure Sust. Cap. 10. (2.) Een Crediteur zyn'Schuldenaar buiten de Stadspoorten vindendei, fchoon nog onder de Jurisdictie van dezelve Mad„ doch prsefumeerende of bedugt zynde, dat hy zig abfent maken zal, alvoorens hy een Gequalificeerdï Perzoon van de J'jstitie tot zyne adfistentie zoude kunnen krygen, vermag by manquement van een Ordinaris Exploicteur iu Cas van Noodzakelykheid zyn' Schuldenaar zelfs arresteeren of aanhouden, én voorts in handen van de Justitie leveren; (3.) Die Iemand in PerzOon wil arresteeren, moet alvoorens de Kosten van de Gyzeling affpreeken, en by wyze van Borgtogt daarvoor fecuriteit ftel* len, indien de Kastelein of Cipier, daar men den Gearresteerden provifioneel wil bewaren , welke genoemde Personen jonder anderen ook gequalificeerd en gerechtigd zyn, om den Gearresteerden in Arrest te doen houden voor de Kosten daarop vallende: (4) Een Exploicteur in het doen van Arrest negligent zynde, of daaromtrent eenig Verzuim of Wandevoir begaande, is gehouden alle dé Kosten en nadeelen, by dènJArreseant ter zake van dien geleden , aan denzelven te refundeeren ert te vergoeden. (5.) Het is een indisputable zaak, dat een Exnloicteur een Arrest doende in het ftuk van zyn Officie niet mag worden gerefisteerd, en zodanige geweldadige reftitutie doorgaans zeer hoog by de meeste Collegicn van Justitie of andere lubaiterne Rechtbanken opgenomen word, tenzulken effecte dat alle feitelykheden door den Gear„ K & res



CHS)
resteerden aan den Exploicteur in het ftuk va» zyn Officie geweldadig aangedaan , volgens onze Plaatfelyke Wetten gehouden en geitraft word, even als of dezelve aan de Hooge Overigheid van den Lande, of aan den Rechter, op üczach van welke het Arrest verleend en geëxploicteerd geworden is, in Perzoon ware aangedaan geweest, mits dat daarvan by Asfertfe van geloofwaardige Getuigen in rechten blyke , om reeden dat het fimpel voorgeven der Exploiceturs , ten opzichte van eene geweldadige refistentie, daartoe op haar zelfs niet fuffifant noch aannemelyk in de Rechtsoleaing zyn: (6) In zommige uitzonderende gevallen vermogen Crediteuren, haare Debiteuren wet doen arresteeren op Zondagen of andere Hooge tvden des jaars, in welke anderzints geen Arresten hoe genaamd, of uit wat Oorzaak, het zy op Perzonen, het zy op Goederen gepermitteerd noch toegelaten worden, byzonder in zulke gevallen alwaar de Gearresteerde rechtmatig verdacht word gehouden van tezya Susptctus de fuga, of dat uit alle de omftandigheden van de zaak klaar biykt, dat 'er aanaaande heezelve periculum %n mora, of gevaar des tyds refideert, gelyk ook een Perzoneel Arrest, tegen het gewoon gebruik van de Practyk, na Zonnen ondergang, in dat geval alleen mag cefchieden, als de Arrestant door vol zekere berichten geïnformeerd is en vervolgens aantonen kan, dat zyn Debiteur, op welkers Perzoon hy Arrest verzoekt, van intentie is met de Noorder Zon te vertrekken, of Bankroet te fpeelen, maar buiten rtqt niet. vermits anders de Gearresteerde tegen het decrement van het verleend Arrest, als_ informeel zynde, met goed fundament zoude kunnen excipieren. (7.) presten op Perzonen hebben ook nlaats ter Oorzake van gecontracteerde Schulden , met relatie toe zulke Debiteuren, die haar op Jaarof Paardemarkten bevinden , except m zommige Steden en Hiaatzen, alwaar de Jaar-of Paardemark?eu geprivïligeeid zyn, hoedanig Privilegie echter



C 149 )
geen Bankroetiers in zodanig geval patrocineert, nog te ftade komen kan. (8.J Arrest heeft geobtineerd tegen zynen Debiteur, en deeze prsefentatie deed om aan den Arrestant zyne Schuld te voldoen, onder voorwaarde dat de] Deurwaarder of Gerecht-Boode, tot dat einde met hem naar zyn Huis of naar een Herberg zoude gaan, en de Exploicteur zulks weigerde te doen, zoude na Verhoor van Partye het Arrest, als kwalyk en ten onrechte gedaan, gerejecteerd, en de Gearresteerde vervolgens daaruit Kost en Schadeloos behoren ontflagen te worden; (9.) Indien de Goederen van een' Debiteur die abfenc is, geduurerde zyne abfentie zyn gearresteerd, zoo moet nochtans ter zyner Woonplaatfe het gedaane Arrest geinfinueerd, en hy behoorlyk ter Arrestrolle 'gedagvaard worden, omme te zeggen zyne reeden van Oppofkie, in geval hy daar tegen eenige raade wete te alle» gueeren of in te brengen: (10.) Als Iemand uit Krachte van een Perzoneel Arrest in Civile GyzeJing is gebruikt, zoo moet de Arrestant binnen driemaal 24 lJurcn aan den Gearresteerden doen overleveren Copy van de Bewyzen , mitsgaders van de redenen waarop hy het Arrest fundeert; (i 1.) Wanneer een Arrest is gedaan ter inftantie van een'Perzoon die noch gegoed noch geërfd is, zoo zoude de Gearresteerden wettig bevoegd zyn van den Arrestant, wegens zyne onvermogendheid, Cautie voor de Kosten van den Proces', ie te eisfchen, volgens-Mr. Sim os van Leeuwen in Notis, ad Peckips, Cap. 50, En (12.) behoort vooral gereflecteerd te worden, dat de Manier van Frocedeeren ten respecte van Arresten, zoo op Perzonen als op Goederen, voornamentlyk afhangt van de Ufantieö, Costumen, en Ordonnantiën, zodanig als dezelve op elke Plaatj of Stad dien aangaande gemaakt en nog werkelylc in gebruik zyn, waarvan onder anderen te zien is de Keuren van Rhynland, Art. 4e eu 43. mits* K 3 g*



C 150 )
gaders de Costumen van Zuid Holland, en wat die? meer is.
Welke aanmerkelyke Byzonderheden behoren onder de Zevende Verdeellng, Jpecteerende tot het Onderwerp van Arresten?
Dezelve bepalen zig alleen tot de Werkingen en Effecten, die de Arresten, volgens de geadopteerde Wetten hier te Larde in übfervantie, in Cas van Rechtspleging noodzaaklyk kunnen en moeten hebben-
Waarin beftaan dan eigentlyk die Werkingen, en Effecten wdke mtn algenetnlyk aan de Arresten toefchryven uil?
Principalyk daarin, dat een Arrest op Perzonen Goeden behcorlyk geëxploiteerd zynde, LU tispendeötie" in de .Rechtspleging introduceert, en over zulks ook Preventie, waarby het Rechtsge, hied van den domicüairen Rechter gedeclineerd kan worden selvk daardoor alle exceptien houdende Sc Hp'titf of Verjaring, ter zeiver tyd worden afsefneden en verhindeid, Behalven dat zodanige Fffeccen en Werkingen inCan van Arrest, directe-. Tvk beletten alle veraliieneering, vervreemding, of bezwaaring van het geen gearresteerd geworden is voor zoo veel zodanige Alienat.en of Belastineen cp de gearresteerde Goederen zouden mo?en " e?en gedaan, in. prriudicie en ter Verkon'g van het Arrest, mitsgaders buiten Autboritdt' en zonder Confent van den Rechter, onder welkers Judicatüre het Arrest * geichied: Onderwsfehen komt het voorfz. Effect te cesfeeren en
OP



f m )
-op te houden, by voorbeeld als door den Rech ter is geordonneerd, hec gearresteerde Goed, om dat het bederffelyk was, ten profyte of Vcordeele van den Gearresteerden te verkopen , anderzints biyft de affectatie, voor dato van het Arrest daarop gedaan, geduurende de Litiscontestaue, ja zelfs tot de volkomen Decifie van het Proces op de gearresteerde Goederen. ftand houden; En laatftelyk dat, zoo als in de voorgaande Verdeelingen ook aafigemerkc geworden is, alle Arresten op Perzoren of Goederen fundeeren de Jurisdictie van dien Rechter, die dezelve heeft geordonneerd te doen, wel te verftaan, tn perfonalibus non vero realibus, waar van de redenen by üort, in zyn meergemelde Tractaat Num. g. word opgegeeven, waarom dan ook voor dien zelfden Rechter word voort geprocedeerd, alhoewel hec Arrest onder Cautie èn Borgtogt is afgedaan, met Jat effecc dat de gearresteerde Perzoon of Goederen daaruit zyn ontilagea.
"Op hoedanige particulariteiten betreklyk de Effecten 'of werkingen van Arresten, behoort al verder zorgvuldig gelet te worden?
Vooreerst, dat volgens ffyle van de Practyk en bekende Cfantien van den Hove van Holland, al. daar ook een Perzoneel Arrest, mee kennisfe van zaken geimpetreerd, de Jurisdictie van denzelven Hove fundeert, alhoewel anders niet algemeenlyk allerlei Arresten zonder onderfcheid by den Hove Provinchal verleend, gelyke Effecte hebben , maar .particulierlyk alleen zodanige Perzoneele Arresten, die met dringende, dwingende, wettige of gewichtige redenen bekleed zyn, het welk voor zeker van alle foorten van Arresten moet worden gep;a> fumeerd, die met kennisfe van zaken zyn verleend geworden: Ten tweeden, dat indien Iemand fustiö K4 een*



C i54 )
'AUegueert eens eenige opklarende Voorbeelden vat zodanige geamplecteerde Oorzaken, waardoor Arresten zoo we/ op Perzonen dan op Goederen, gemorUficeerd en buiten effect gefteld kunnen worden?
Behalven de Dood van den Gearresteerden, die natuur'yker wyze de kracht en Effecten van een Perzoneel Arrest doen extingueeren, vervallen , en vergaan, zoo zyn onder de wettige Oorzaken, in de Practyk gerecipieerd om Gearresteerde Perzonen of Goederen uit den Arreste doen ontdaan, deeze navolgende wel de voornaamfte, en die in de Rechtspleging de meeste ingresfie verdienen, waarom men dezelve vervolgens alhier articulatim zal geventl en na zyn order Verhandelen; Als (1.) Concurreert als een wettige Oorzaak om een Arrest in beide respecten te doen aboleeren en buiten effect te Rellen , als Iemand die het Beneficium-Competentie verkreegen heeft, by wyze van Cesfie alle de Goederen die ia haar macht zyn, ten behoeven van haare Crediteuren, het zy dezelve onder de Arrestanten behoren, dan niet, vrywillig en ter goeder trouwe cedeeren of overgeeven, als waar meede gefustineerd word, dat een Gearresteerde Debiteur tot provifioneelebetaling van zyne gecontracteerde Schulden, mitsgaders van de Kosten op het Arrest gevallen, kan volftaan, ten zulken effecte van onder beneficie van dien illico uit den Arreste te moeten worden ontflagen: (2.) Alle Arresten worden generalyk afgedaan, prestida Cautióne of na gefielde Borgtocht, dan aangemerkt een Gearresteerde of Gedaagde naar rcchcen ongehouden is een andere Cautie te üellen, als die Judcio Sisti, zoo beweeren veele Rechtsgeleerden , (fcnoon wy deeze opinie nimmer voor gangbaare lwunt in de Rechtspleging geadopteerd hebben gehad) dat alle Perznneele Arresten, zonder onderfcheid onder zodanige zoort van Cautie behóren afgedaan te worden, en het fundament waarop dit arbitrair
ge-



C Ï5f )
gevoelen fchyrjt te {leunen , komt eigentlyk hier ■van daan, om dat men wil dat de Arrestant, door het genot van zulk een gepresteerde Cautie, zoo veel behoud of ten minften geene mindere Voordeden geniet, dan hy door het geobtineerde Arrest alyoorens verkregen heeft gehad, want, zeggen zy tot ftaving van hun fentiment, zoo zoude dan ook per tandem mor tem het Arrest vruchteloos zyn; Onaangezien dit los gebouwd argument, het welk in de Hollandfche Practyk geen fl ekkan houden, bewyzen de Costumen van Amfterdam, Middelburg en Rotterdam , en van meer andere Koopfteuen , by Mr. mmon van Leeuwen in A'olis ad Peckios Cap.A-5. aangehaald, vlak het tegendeel, als welke Costumen en byzonder de Keuren der eerstgenoemde Stad , Tit. 19, Art. 3. zo uitdrukkelyk meede brengen, dat geene Arresten zullen worden afgedaan, dan onder de zamengevoegde Cautie, de Judicio Sisti& Judicato Solvendo -, en zulks gefchied ien faveure en bevoordeeling van den Koophandel, waarin niet alleen de Hoofdpenningen van derzelver lnwtonders, en de onuirputtelykeGoudmyaen van deeze Landen beltaan, maar waaraan zelts de ganfche welvaart van alle de takken van het Burgerlchap ten eeneraaale | dependeert of afhangt: Behalven dat, om ;ie gefundee;dheid aangaande de beftipte Obiervantie van de voormelde Costumen en Keuren, in een helder daglicht te dellen, onder anderen tot redenen van noodzakelykheid daarvan worden bygebracht, dac eensdeels de Cautionarisfen de Judicia Sisti het Proces lang zouden fleepende houden , om middeleivvyl Super ver.ente motte Res , daarvan gelibereerd en bevryd te worden, of anderdeels in geval, de Gedaagde verre van de hand zynde, zodanige Borgen door eene gefabriceerde Certificatie van zyn Overlyden, welkers Contrarie bewys den Arrestant zwaar zoude vallen, hen gcmakkelyk op die wyze van haare gepresteerde Cautie te knnnen bevryden, en is daarom meermaalen, zoo voor de respective Hoven van Justitie, als voor de Rechtbanken



ritoir of Grondgebied van de Republicq woont; Ondertusfchen behoort men, behoudens dit alles, nog aantemerken, dat een Gearresteerde, het zy Inboorling, het zy Vreemdeling,[ftellende Cautie, de Jndicio Sisti 6? Judicato folvendo, tot Contentement van den Arrestant, daardoor in geenen deelen of op eenigerléi wyze verftaan word van het Privilegium Fori, afgegaan te'zyn.
Welke Oorzaken rakende het AI of Niet vettig omJiag van een Arrest komen, als mindere Objecten daarvan, al verder in Conjideratie V
In het eerfte geval, wanneer een Arrest van den
aanbegïnne volftrekt nulliter en informeel is geweest, word dezelve immediatelyk door den Rechter afgedaan en de Gearresteerde daar uit ontflagen' Vervolgens cesfeert ook van zelfs een Arrest, lis de Arrestant hetzelve door zyn eigen Conlent ontflaat, en daarvan Liti&Caafa renuncieert, onder betaling van alle de Onkosten daarop gevallen, doch anders niet: Een Arrest op'een' Perzoon komt wettig te Cesfeeren, niet alleen door het doen van Gestie, maar ook door het impetreeren van Brieven van Refpyt. En in het laatfte geval zyn alle relaxatien of Ontflagingen uit den Arreste voor onwettig, en onbeftaan te houden, als een Cipier op eigen gezag eenen Geatresteerden ontflaat, zonder voorgaande Vonnis van den Rechter of Confent van Partye, en eindelyk als Iemand uit twee verfchillende Oorzaken gearresteerd zynde , gerelaxeerd word, zonder alvoorens ten iminften de ongefundeerdheid vaa een deezer Oorzaken bewezen te hebben.
VYEv



( «58 >
VYFDE HOOFDDEEL.
Over Testamentaire Quaestien- en de Dis* tinetien' die daarby plaats hebben.
Alvoorens tot de Verklaring van de Testamentaire Óuajstien, en de menigvuldige^Oorzaken waarover, relatif tot deeze materie, Proces/en refuiteer en kunnen, overtegaan, word in de eerfte plaats noodzaaklek gerequireerd, wat men eigentlyk door de benaming van een Testament, of uiterjie Wil verftaan moert
Volgens de kortbondige en zakelyke Definitie, die by Arent liyb>eo,ht,s. in zyn beredeneerd Vertoog over het Notaris Ampt, Part. i. Cap. 20. Num 7. daarvan gegeven word, is een Testament eene regtmatige betuiging onzer Wil, van dat geene ;uamelyk Iemand begeert, dat na zyn" Dood zal moeten gefchieden, daartoe allegueeren. de Voet hegimelen des Rechts, Lib. i. Tit iq. Num. 3. Dan iitde Academie der Jonge Practizyns, Cap 20 pog !i89, hebben wy gemeend op de eerde Vraag, vat is een Testament? eene meerder uitgebreider Interpretatie daarvan te moeten geven , en ver. volgens daarop by wyze van definitie woordelyk geantwoord ; — ,, Zodanig een Inftrumect, gepasfeerdvoor een' Stads Stcfetaris ; en twee Schepe" nen, of vooreenen Notaris en twee Getuigen, af* " gefchreven door den Testateur onder de hand, " en nernunieerd met eene Acie van fuperfcriptie " van een van beiden; waarby Iemand volkomen " over zyne Nalatenfchap disponeert, cn na zyn' ?! Dood Erfgenamen benoemd, onder expresfe be-
» geer.



c is9 y
,„ geerte dat de vermaakte Goederen na zyn! Over„ lyden aan de geinftitueerde Erfgenamen in Eigen,, dom zullen volgen en overgaan". Hoedanig Inftrument nochtans naa de gronden van onze Practyk gedistingueerd en onderfcheiden word in tweederleï zoorten; als ten ft.) in Testamentaire t en ten (a.) in Codieilaire Dispofitien.
Verklaar eens waarin deeze beide zoorten van DispO\ } fitien van malkanderen verfchillen, namelyk waarin het onderfcheid beflaat tusfchen een Testament en een Codicil?
Principaal daarin, dat de eerfte deezer Testamentaire Dispofitien een volkomen Uiterfte Wil van den Testateur is, waarby inftitutie, of benoeming van Erfgeramen. gefchied, en over zyne ganfche Nalatenfchap gedisponeerd word; Daar in regendeel de tweede deezer Dispofitien, namelykeen Codicil, liegts een onvo'komen Uiterfte Wil bevat, alwaar de Maker alleen van zekere Legaten en Praslegaten, ten behoeven van zommige Perzonen, buiten de genomineerde Erfgenamen disponeert, Voogden over Minderjarige, of andere toezicht behoevende Perzonen . mitsgaders Executeuren ter bereddering van zyn' nagelaten Boedel aanftelt, of gelyk zeer wel met het Voorfchrift der Wetten te compasfeeren is, de geinftitueerde Erfgenamen, in zyn Testament benoemt, naderhand by al zulke Codicillaire Üispo. fitie met den Last van Fidei Commis bezwaart.



( ïöo )
Hoedanige voornaame Requifiten worderi, in de tweede, ^.plaats, tot de Conjlructie of zaamenflelling van eene Testamentaire Dispofitie noodzaaklek vereischt, en welke Perzmm zyn volgens de Wetten gequdlificeerd en ongeqmlificeerd, om by Testament over haare Goederen te kunnen disponeer en1*
Men kan de volledige en zakelyke beantwoording' van deeze tweeledige Vraag naauwkeurig gedetailleerd en befchreven vinden, inde Academie der Jon* ge Practizyns, Cap. qo. pag. 290. tot welke in deeze kortheidshalve gerefereerd word.
Geef eens, boven en behalven de vorenftaande interpre, tatoire definitie van een Testament, eenige nadere ophelderingen aingaande hetzelve, voor zoo veel die tot meerder inftructie van Aankomelingen zouden kunnen dienen?
Hiertoe renvoyeéren wy tot nader en beter elucidatie, rakende dit onderzoek tot de plenaire en volzakelyke befcbryving van een Testament, vervat in het Aanhangzel' van het Rechtsgeleerd W o 0 u » e n b o e k , Tit. Testament, pag, 1155. Col. 3 £f 2. alwaar over deeze gewichtige materie het volgende in fubftantie aangeteekend word, het welk wy alhier by wyze van Uittrekzel tot gerief van alle weetgierigen infereeren : ——- KenTestament is een „ rechtmatige Verklaring van het geen Iemand wil, ,, dat na zyn' Dood gedaan zal worden, Lex 1. ff. a, h. t. En is of folemneel of minder folemneef, „ dat is geprivilegeerd. Beiden is het in fcriptis of „ nuncupatief, in Gefchrift of Mondelyk. Hoe of „ oudtyds, de Testamenten by de Romeinen wier3, den gemaakt, flaanwy over, maar naar het laatfte |, Recht moeten 'er verfcheiden folemniteiten in „ een Testament in fcriptis worden geobferveerd.
„ Voor-



J? Vöornamelyk word 'er vereischt, dat een Testa„ ment, in een Context geheel en al worde afgedaan §.3. Inditut, de testam. ordin. L. 21. §. uit. ff. h t. L 20. ff, de verbor. fignif . Want daar een Tts, tament eeniglyk beftaac door den wil van den Testateur , en dezelve veranderlyk is ; maar een , Contract de Overeenkomst of Conventie van ' twee 1'erzonen vereischt en niet ter befcheident' heid van een hunner alleen kan worden krachte, loos gemaakt; L. j. Codicis de oblig ts actionib. s junct. L. 1. §. a. ff. de pactis, zoo zoude het ee, ne Contradicae uitleveren, dat men een onherroepelyke zaak in een herroepelyk Testament zou. , de willen vast (lellen en celebreeren. Maar als 'er iets noodzakelyks tusfchen beiden in vale, W waar door de Aclus of handeling inderdaad afge, broken fchynt te wezen, dan word 'er echter geacht, dat het Testament in een Context,was gemaakt, om dat noodzakelykneid boven de Wet gaat; En daarom zal het Tesfment niet nul zyn, „ (zoo als de Keizer zegt J als 'er iets tusfchen beiden invalt, dat het Lichaam van den Testateur " betreft , neem het nuttigen van Voedzel, in„ neemen van Medicynen, Stoelgang, enz. L. 28. „ Codicis de Testamentis. lnsgelyks benadeelen over„ tolligheden niet, en een Erfftelling zal niet krach. ,, teloos zyn, als een Testateur zig dus uitdrukt, ,i Amsteldam boven Johankes zy myn Erfgenaam. arg. L. 'ff. de Verbor. Obligatün. Maar ook moet een Testateur zyn Testament ondertekenen, als hy fchryven kan, en als hy noch ,. leezen noch Schryven verftaat, of zoo zwak is, dathy niet kan ondertekenen, dan moet'er boven ,, het bepaald Getal van Getuigen nog een Perzoon ,, worden geëmployeerd , d e in zyn Testateurs „ naam ondertekent, L. 2t. Codicis de testam. Als ,, hy den Inhoud van zyn Testament zelfs heeft gefchreven, dan word de Ondertekening onnodig gehouden, Li Codicis de testam. Daar en br>„ ven moeien 'er zeven Getuigen overftaan, die L daar-



ret. irj tractat. fuo Codicillari QuEest. 3. Behalven dat by den toorgem. Testamente gezegd werd, dat de Kinderen van den voorfz. Harman Frederiksz. uit de opgem. Succesfie en Erffenisfe worden geëxcludeerd, welke Exclufie niet genomen moet worden voor exhereditaire, maar door infligatie van 't geene zy aireede by 't leven van de Testatrice genoten of geprofiteerd hebben.
Aldus geadvifeerd in V Hagt den 97 July 1672. Was ondeir.eekend
M. Paats.
\Wat is een befloten Testament?
r Zodanig een Onderhandfche Uiterfte Wil, het welk den Testateur of zelfs gefchreven heeft, of door een ander heeft laten fchryven, om de Dispofitie over zyne na te laten Goederen verborgen en bedekt te houden; En moest zulks, volgens de Romeinfche Wetten, eertyds gefchieden , in tegenwoordigheid van zeven Getuigen, onder mondelinge Verklaring aan alle dezelve, dat zyn Uiterfte Wille daarin gefchreven was, zonder den inhoud van dien aan Iemand van hun te reteveeren cf te openbaaren: Vervolgens was de Testateur of Testatrice fpeciaal gehouden dat Onderhandfche Gefchrift, houdende de Dispofitie over derzelver nalati nfchap ter Prefentie en bywezen van deeze zeven Geruigen te ondertekenen, die, na hunne Ondertekening insaelyks gedaan hebbende, wierd zulk een Befloten 'Festameni, het zy metecnerlei, het zy mee verfchillende Zegelen behoorlyk verzeegeld, gelyk men onder anderen omftandig befchreven vind by Grotjus Inleiding Lib. 1. Part. 17. Num. 12. Doch volgens ocze ftatutaire Wetten is het genoeg,
en



C m ))
Is een Krygsmdns Testament ook aan alle de fa* lemniteiten van de Burgerwet verbonden?
In alle gevallen niet, fchoon daaromtrent een distinctie of onderfcheid plaats heeft; Want alhoewel hec eene bekende zaak is, dat aan ee: Krygsmans Testament (zekere Voorrechten gtacrocheerd zyn, welke by den Profesfor Voet op den Tit. de Testamenta Militis, volleedig zyn verklaard, zoo is het aan den anderen kant niet minder zeker, dat die zelve prsrogativen of Voorrechten onder zekere bepalingen by ons nog duuren , voor zoo verre zy niet opentlyk geabrogeerd of afgefchaft zyn : Waarom het aan de eene zyde niec meer disputabel is, dat een Krygsmans Testament, gemaakt ten* tyde van Krygstochten te Velde , gelyk ook in belegeringen van gefortificeerde Vestingen, alwaar een Testateur, gewond geworden zynde, zig in een apparent Doods gevaar bevind, van zodanige Voorrechten behoort tegaudeeren, invoegen als by Groti os Lib. a. Part, 17. §. 39. geleerd word; Hoe zeer dit volgens cnze Opinie (onder verbetering; in het minde geen plaats kan vinden . ten opzichte van een Krygs» mans Testament, in tyde van Vreede gemaakt, om redenen dac alle Militaire Perzonen, in de Guarnizoen Plaatzen, alwaar zy zig bevinden, niet alleen den Auditeur Militair hebben maar zelfs in de meeste Frontier Steden van denStaat, Notarisfcn zyn, welke op hunne eerfte requifitie gehouden zyn, haare Testamentaire dispofitie te moeten, pasfeeren: Weshalven in zodanig geval, de anderzints uitgefloten distinctie prEEvaleeren moet, dat een Krygsmans Testament buiten Oorlogstyden , en een pradumtief gevaar van fchielyke Dood , wel degelyk aan defolemniteiten van de Burgerwet verbonden blyfc.
Heb.



( i»5 )
bet Oogmerk van de pies Caufce gefchreven heeft gehad, te vinden in 's Mans Werken in Folio te J eka in den Jare 173B. herdrukt, en wel particulier in het eerfte Deel agter Obfervatien 21. is aangemerkt geworden , het welk geen Mensen van gezond Oordeel kan lezen zonder zig te verwonderen , hoe het mooglyk is geweest dac het Menfchelyk Geflacht, niet "alleen hec gemeene Volk, maar zelfs ook Keizeren, Koningen, en andere machtige Potentaten, zig vry erger als de redelooze Dieren, aan een Party verwyfde en niets waardige Geestelykheid in vroeger Dagen heeft kunnen onderwerpen, alleen onder fchyn van zulk een Godsdienftigheid, welke van de gezonde reden ten eenemaale was ontbloot, God onteerde, en met zyn Heilig Woord den fpoc dreef; Een Weikje dat wy ter zyner tyd tot gebruik van onze Nationaale Rechtsgeleerden m een Nederlandsch Gewaad verhoopen het Licht te doen zien, terwyl daaruit zonneklaar zalconfteeren datdeChristenen, of die met zodanigen Naam pronken, zoo niet fiimmer, ten minden wel zoo erg, door haare Geestelykheid in de tyden der Onkunde geblinddoekt zyn geweest, als de Egyptenaaren door de hunne: Aangaande welke laatfte overwaardig is na te leezen , de •zinryke Aanmerking van Arnol» Hoogvliet, in.zyn onnavolgbaar Dichtjiuk, getyteld: Abraham de-Aartsvader , alwaar hy in het tweede Boek als in verwondering opgetoogen, aldus overheerl\k en naar waarheid opzingt:
Hoe doolt het domme Volk niet in een donkre naarheid. Wanneer 't de Stralen mist der Goddelyke Waarheid, En van de Lippen van de looze Priesterfchap Te deer lyk afhangt, en geleidt word in de Kap, En dus 't elerdig lot ten Speelpop moet verjirekken Van Quter Vlegels, die zig met een gryns bedekken
M 5 • Van



( is7)
Zoude'er onder tusfchen geene Objecten of'bekwame hulpmiddelen te bedenken zyn, die ten voordeele van zoodanige Ongequalificeerde Perzonen , rakende het dispaneeren over' hiare Goederen by Testament oi Codicil, in zommige uitzonderende gevallen, behooren te nuiüeeren ?
Verfcheiden notable Voorbeelden, van die Natuur, in zommige van welke wy nevens meer andere Rechtsgeleerden wel eer met een goed gevolg geadvifeerd hebben gehad , bv ondervinding aangetoond hebbende, dat 'er middelen gepractifeerd kunnen worden, om' de Testamentaire Dispofitien va-. Cngequahficeerde Perzonen , aan welke hec volgens do Wet volürekt verboden is, over haare Goederen by Testament te mogen disponeeren, volkomen effect te doen forteeren , en van kracht te doen zyn, wel te verftaan, dat na voorgaande Verzoek zodanige onbekwame Tesrateuren daartoe alvoorens door de Staaten van den Lande, op in genomen Aivys van den Hove Provinciaal van Holland, wettig waren <*equ3lificeerd en bekwjam verklaard geworden; En derhalven zoude het in Cas van Litiscontestatia voör alle oplettende Practizyns niet ongeradelyk zvn , over deeze materie op te volgen, of des goedvindende gebruik te maken van de Formulieren van Requesten, welke wy in het beliuic van dit Hoofddeel aan de hand ftaan te geven, en waarvan wy met opzicht toe zulke Testamentaire Quasstien in vencheide voorkomende gevallen van dien aart,fucceshve. Ivk' zelfs gebruik gemaakt hebben gehad , hoewel 1 dezelve flegts als proef kundige Geneesmiddelen tegen hooplooze Rechtsgeleerde Krankheden aanprvzende/ daarom altvd voor de goede gevolgen daarvan niet zouden willen inftaan: Ondertusicben behoort men tot beter begrip van zaken alhier in de eerfte plaats ten grondflag te leggen, het. geen wy met betrekking tot het testeeren van dat ilag van ongequaliflceeide Perzonen, uit verfchillende



C 283 )
Oomken onder hei; Curateelfchap gebruikt, in het
KF.chtscei.Ef8D VV ooi! DENB of.k , Onder
den Tituivaa Curateele, pag. 9c & feqq ten dien respecre hebben geremarqueerd en waar van hier een kort en zakelyk uittrekzel ftaat te volgen.
En is naar Rechten meede notoir dat Iemand, „ onder Curateele gefield wezende, zyn Perzoon
verliesc, en daarom geen Testament mag ma,, ken, nadema l gedisponeerd word, quod pro„ digi & quibus bonis interdictum est, Testamenti j, facttonem non kabeantl Evenwel is een Testament^ „ voor dato van de gedecerneerde Curateele, of ,, interdictie, van volle kracht en waarde, om re,, den dac de Perzoon, tegen welke de Authorifatie ,, van 't Curateelfchap verzogt, en verleend is ,, geweest, op. die tyd nog de vrye en abfolu-
te dispofitie en administratie over zyne Goede„ ren hadde. En verdient reflectie dat een Pro-
digusiaFrankryk, ftaande deCuratee/e, vryelyk ,, by Acte tescamentair over zyne Goederen kan „ disponeeren, zonder daartoe dispenfatie of öc,, troy van den Souverain benodigd te hebben, „'gelyk dat pofitivelvk bekragtigd word, door
Charo'n de 'Traité dePandecte du droit FranJ „ cois, Lib- ff. §. 2 en vervolgens nog nader, ,, door Aller. Definitien van Rechten'Tit Quist,, goed, pag 67. Maar hier ie Lande, waar een „ Prodigus en by Confequentie ook Iemand , en die
wegens zyn /wak verltand. en hoogen Ouderj, dom, onder Curateele is gefield, de Testamenti ,, facti activa d<-or de Wet benomen is , kan ,, zulks niet gefchieden. dan met expres Confent ,, van de Hooge Overigheid , ten overftaan van ,, twee Commisfarisfen uit den Hove, of van den
Gerechte van de Plaats, door welke het Cura-
teelfchap is gedecreteerd, tem einde aan dezelve ' zoude blyken , of zodanige dispofitie testamen„ tair met de rechtzinnigheid overéenfiemt. En
» op



( l«9 )
„ op dien voet heeft het testeeren van Iemand, die onder Curateele gefteld was, ten behoeven van een Vrouw, Na'stbeftaande Vrienden, ot ook wel ad pias Caufas meermalen in V a i e s l a n d ! volgens de getuigenis van ^ande Lib. 4" Tü l. Def. 3. plaats gehad, En zelfs ook. in V, Holland, ads blykc uit zekere öeci/ÏJ van den 22 November 1616. ftaande in Appendice DeciJ. " *Mt. R«/>., >nifc. Ho/l fart. 3 Vol. li pag.
a8 wi <rby verftaan is , dat een Perzoon die " on&vr Curateele was gefteld, aan zyne \ rouw validelvk heeft mogen maken deLyftogt van alle " zyne Goederen, indien hy zonder Kinderen te ' fterven kwam; Insgelyks is op voorgaande ge" eeven Advvs van den Hove van Holland, door "de Staaten van Holland en West-Vriesland, " in d-n lare 1731. geaccordeerd aan Ifaac Smits" terjeen, Medicina? Doctor in den Hage, die we. s' aeifs zwakheid en hoogen Ouderdom onder Cu' mede was gefteld, om onder zekere Limita" tien en bepalingen by Testament over zyne Na" atenfcbap te mogen disponeeren. Zie ««Ad" vvs van wel eemelden Hove ftaande onder de " Juridique Obfervatien, van Mr. Johan f« ' fa A u{ e c n 1 u l t , Obf. 24. P«g- '20' l alwaar vervolgens tot befluit over deeze ftofte op pag. 123. nog de volgende folide Remarque ' eevonVn word - Het voorzichtiglte, en het " veiügfte middel zal dan altoos wezen voor le" mand, die onder Curateele is gefteld, en begee" S is om « maken eene regtzinnige Dispofitie " van Ui'erfte Wille, of ten faveure van haar " Nabtftaande of ad pias Caufas, zig te addres" feeren aan den Souverain , en ten zeiven einde br Requeste te verzoeken Octroy ; Om dat het (inetum Jus, aan Iemand die onder Curateele is "iele 'benomen hebbende, de Testamenti fac" tio activa, volgens de Paragraphusi. Inftüutio-
Niemand als de Souverain alleen, in welkers



C ï9° )'
„ boezem de Wetgevende Macht is, van de ri,, geuren obfervantie van de Wet ontheffen en dispenfeeren kan".
Waarom ontfiaan inde Rechtspleging zoo meenigvuldigmaalOuestietf over Testamenten of Codicillen, houdende de Claufule Fideicommisfair of wasrby de wettige Erf.ge .'f amen met den Last van Fideicommis bezwaard worden?
Om reden dat zodanige Testamentaire dispofitien, houdende de gemelde Ciaufule, van alle tyden af, niet alleen by de Rechts Doctoren, maar zelfs_by den Souverain van den Lande, en vervolgens ook als een natuurlyk effect van dien by de meeste Collegien van Justitie als ten uitenten odieux en haatelyk aangemerkt zyn geworden, het geen waarfchynelyk de Oorzaak is, dat tot het maken van al zulke Testamenten of Codicillen, cöntineerende een Fideicormruslair verband een dubbel Zegel, dat is te zeggen een Zegel importeerende eens zo veel boven de waarde, als anders by &i Ordonnantie daartoe is bepaald, gerequireerd word; BehaLen dat de differente of verfchillende zoorten van Fideicommisfen, welke zomtyds zeer penibel en zwaar te beoordeelen zyn, aanleiding zoo tot onophoudelyke vyandfchap onder Familien, als tot onooodzakelyke Cavillatien in de Rechtspleging kunnen geeven, die doorgaans niet dan met zwaare kosten aan beide zyden van partyen Litiganten by riet aflopen van een Proces by den Rechter gedecideerd zyn geworden, of het geen niec zelden gebeurt, na alle de fchaden der„Proceskosten ten wederzyde gefupporteerd te hebben, noch dikwyls door een opgevolgd accoord , hoe prcejudiciabel ook, onbeflisc blyven: Ongeacht het geargumenteerde, onaangeroerd voorbygaande, al het geen tot explicatie van de verlchiliende zoorten van TbTa-



( 101 )
tamentaire Dispofitien ontftaande, ter zake van daarin geclaufuleerde Fideicommisfam zoo in de Academie der Jonge Practizyns, als in hec Rechtsgeleerd Woordenboek, discinctelyk is aangehaald geworden, zullen wy insgelyks, toe affnyding van alle onnodige Procesfen, alhier eenige Formulieren opgeven, waardoor in zommige gevallen aan de eene kanteen Testament of Codicil houdende de Claufule Fideicommisfair, onder zekere reftrictien of bepalingen door het Gezag van 's Lands Hooge Overigheid buiten effect gefteld, of wel door middel van Transactie tusfchen de Erfgenamen met den Last van Fideicommis bezwaard, zonder voorgaande Authorifatie van den Souverain, of van den Rechter daartoe benodigd te hebben, ten eenemaalen door wederzydfebe goedkeuring der Geinteresfeerden kan worden geëxtingucerd en vernietigd.
TITÜLUS I.
No. I. —— FORMULIER van een Request, houdende Verzoek om een1 Perzoon onder Curateele ftaande , geduurende den tyd van het Curateelfchap, te qualificeeren, om by Testament over zyne Goederen te mogen disponeeren.
Aan de Ed. Groot Mog. Heeren Staten van Holland ende WestVriesland.
„ Geeft onderdaniglyk 'en met verfchuldigde „ Eerbied te kennen, P* L* ü* in Qualiteic „ als by den Hove van Holland aangeftelde Cu* „ rator over den Perzoon en Goederen van Wy-
„ brand



( 102 )
, brand van Z . • . in der tyd geweest zynde, Bierbrouwer alhier in >s Gravenhage, volgens " ypfc-pre Acte van Authorifatie daarvan zynde, en ten deezen geannexeerd uit krachte van welke de bovengenoemde Wybrand van Z ... V, Ier oorzake van lyn' hooger» Ouderdom, verval van Levenskrachten en Memorie, mitsgaders ", wegens meer andere pregnante omftanüighe' den waardoor hvvolftrekt onbekwaam geraakt " was' om zyn eigen Goederen langer te kunnen 'l admïnistreeren en beheeren, vervolgens|op voorgaande Verzoek van zyne naaste Bloedvrienden " bvden zeiven Move onder Curateele was ge"ftcld; Dat onaangezien hetzelve, geduurende " het Curateelfchap van den gemelden Wynbrand " van Z . . • by verfcheiden gelegenheden over" vloedt gebleken zynde, dac hy zyn Verftand " en het'gebru'k zyner Zinnen in zoo verre ge" Soepzalm machtig was, als volgens de Wetten J' deezer Landengerequireerd wierd, omby les»■ «ment over zyne Nalatenfchap te kunnen dis" noneeren, gelyk dan ook van wegen denzelven " eet"en andermaal, ten einde van dien,zeer aandringende Verzoeken waren gedaan: Dat dan " de Suppliant in Qualiteit voorfz. geconfide**■ reerd hebbende, dat niet alleen Iemand, agter" volgens eene wettige Authonlatievanden Rech" ter onder Curateele gefteld wezende, immed.a" elvk zyn Perzoon verliest en daarom, confe" ou-ntelyk geen legitbnam Perfonam fiandi m juZü meer kan hebben, maar dac boven dien " fan zodanige onder Curateele ftaande Perzonen . " conform de dispofitie vanhet befchreven Recht, " en de WettenPhier te Lande v.geerende, uic " aien hoofde geduurende den tyd van het Cura" fiplfchan benomen zyn het Perfoneel recht de
ronder voorgaande verzocht en geootineem Conilnc van de Hooge Overigheid, toe het ma11 ken van een UiterfiVWil, ten fine om van^y-



c 195;
qualificeerd, om volgens de Wetten onbelemmerd van zyne Goederen te kunnen disponeeren, derhalven niet in gebreeke bleef, van terftond de Testamentaire dispofitie, geduurende het Curateelfchap
I gemaakt, te reVoceeren of te herroepen, en ingevolge van dien , by een later Testament dezelve
I Erfgenamen ab intestato, welke hem dat onaangenaam geval berokkend hadden, te exherederen en te onterven.
< Ne II. «— FORMULIER van èen Request, houdende Verzoek ten einde een Stom en Doof geboren Perzoon te qualificeeren, om by Testament over zyne Goederen te disponeeren, onaangezien zulks uitdrukkelyk by de Wetten geprohibeerd en verboden is.
dan de En. Gr. Moe. Heeren Staten van Holland en West^Vries-
land.
Geeft eerbiedig en met behoorlyke fubmïsfie te kénnen Frans zonder Zorg, Burger en Inwoonder der Stad Haarlem; Dat hy Suppliant , het deplorabel Ongeluk gehad hebbende van Stom en Doof geboren geweest te zyn , onaangezien dit aangeboren defeé van de Nutuur, zedert den tyd van ruim if Jaren, niet alleen zyne Goederen en verdere huishoudelyke zaken in eigen Perzoon geadministreerd had, zodanig als een braaf Man betaamde, maar boven dien geduurende hetzelve een Comportement hid gehouden, welke de algemeene goedkeuring zoo van zy. ne Stads Overigheid, als van zyne Medeburgeren, confecutivelyk had weggedragen, gelyk van al hetzelve uit de alhier geannexeerde Bylagen ten overvloeit % de



c 108;
„ hebbende, Catharina Rens, wonende te Rys~ wyk onder de Jurisdictie van Haagambacht, en „ aldaar de Veebouwery exerceerende".
,, Dat des Suppliants gemelde Huisvrouwe, by „ Testament van haar overleden) Oud Oom paterne! Gysbert van der Spin, voor een derde ge„ deelte van deszelfs Boedel als univerfeele Erf,, gename geinftitueerd zynde geworden, daarby de overige twee derde gedeeltens van zyne Na,, latenfchap tot in het derde Gelid hadden bezwaard, met den Last van Fideicommis , ten „ zuiken effecte dac de Fideicommisfaire Goede„ ren en Capitalen in volle Eigendom zouden ,, moeten devolveeren op de Kinderen van den „ Supplt., by zyn meergemelde Huisvrouwe Catharina Rens ten Huwelyk verwekt, of ingeval „ zy , zonder wettige Defcendenten nacelaten , kwame te overlyden, op de als dan rog in leven zynde naaste Erfgenamen, ab intestato van „ 's Vaders en Moeders zyde by reprefentatie „ zouden overgaan, agtervolgens en conform het „ Extract authenticq van de Testarnertaire dis', politie door de hier voorgenoemde Gysbertvan ,, der Spin, op den 12 July des.Jaars 1692 ge„ maakt, en ten einde daarvan evidentelyk zoude „ kunuen ccnfteeren, (voor zoo veel het nodig „ mogte zyn) ten deezen geannexeerd".
„ Dat de bovengemelde Testateur deeze zvn „ laatfte Uiterfte Wille met de Dood geconfirmeerd hebbende, daarop vervolgens was ko-r ,, men te gebeuren, dat de Suppliant, na onge„ veer den 27 Jaren met gemelde Catharina Rens ,, getrouwd te zyn geweest, geduurende het zei9, ve by haar in wettig Huwelyk hadde verwekt, „ twee Zonen en een Dochter, althans nog in „ Leven zynde, welke tiy Supplt. zoo uit de
^ Vruchi



C 199 )
„' Vrachten van zyn Beroep, als uit het derde „ gedeelte van de aangekomen Erff±nisfe hier „ vooren gemeld , ordencelyk hadde gealimen„ teerd en opgevoed; Dan dat zedert eenige Ja„ ren de huishoudelyke zaken van den Supplt. „ door de iammerlvke en algemeen yerfpreidenue , Veepest', of vernielendefterrte onder het Rund-
vee hier te Lande by aanhoudendheid gegras" feerd hebbende, tot zulk|een uiterfte graad yan " verval en decadentie waren geraakt, dat den " Suoplt. ter oorzake van dien door onvermo" e»nrheid buiten (laat wierd gefteld, om langer " zvne geruineerde Veebouwery ten voordeele " van zvn Huisgezin te continueeren , en als een * eevolg van dien zyne drie Kinderen uit de ïn" komften van de Fideicommisfaire Goederen te " kunnen onderhouden : Waarom de Supplc. " seradelyk is , zoo tot redres van zyne gedela" beteerde huishoudelyke zaken, als tot betere ■ !* opvoeding zyner drie Kinderen gebruik te ma-
ken van de gratieufe Confesfie , bepaald by " tjc-d Gn. Mog. Refolutie van dén 23 Juny " ,6fo.' en ingevolge daarvan Hoogstderzelver " Confent te imploreere tot ontflag van de helft " van hec Fiteicommis, waarme.de Gysbert van " der Spin des Suppliants Huisvrouwe Oud Oom " paternel twee derde gedeelten van zyne Nala" teufchap bezwaard heeft gehad. -
Met welke de Supplians uit hoofde van alle zoHqni»e ingresfie vindende redenen, zig m de onvïmydelyke noodzaaklykheid bevind, by Requeste ï ÜEd Gr. Mog. te moeten addresfeeren; ootmoedig, en met behorelyke onderdanigheid ver. zoekende, dat het ÜEo. Ga. Mog. als in effect v°n Hoogstderzelver Landsvaderlyke zorgen goedïunftiglYk behagen moge in ConfiJeratie van des iupp &s ongelukkige omftandigheden , entenemdePin ftaat gelteld tl worden, van zyne drie minN 4 uer'



C *o3 y
Fidcicommisfair Verband, haar by het voormelde " Testament van wylen haaren Oom maternel Har" mams van Schalkwek geïmponeerd , te ontflaan , ,' gelyk zy Comparanten by deezen verklaren, malkanderen daarvan te ontflaan met dat effect, dat ' zv Comparanten volkomen Conteentement en ge, nöegen nemen, dat!de nalatenfcbap van wylen haa' ren meergenoemden Oom onder hen in vier gely' ke portien zullen worden verdeeld , en door ieder van haar met het rechc en onder den tytel van volle Eigendom, na de gedaane Verdeeling zal blyven geposfedeerd en bezeeten. Kenuncieeren' de zy Comparanten respectivelyk, zoo voor hunne Üefcendenten van alle recht van aanfpraak, het geen de langstlevende van hun ter zake van „ dien naderhand zoude willen fustineeren, en by„ zonder malkanderen over en weder guarandeeren„ de tegen alle Actiën en Gerechtelyke vervolgin„ gen van hunne Kinderen respective, voor zoo veel zy zouden willen beweeren als Erfgenamen „ van hunne Ouders verkort te zyn, met opzicht ,, tot het geene zy Comparanten in deeze met al,, gemeen Confent en goedvinden, facta parentum „ hadden gedaan, onder expresfe renunciatie van „ het Beneficie van Reliëf: Te vrede zynde zyCom„ paramen om hen in den inhoude deezes by den „ Hoogen Rade vrywillig en onwederroepelyk te „ doen en te laten Condemneeren; Daartoe con„ ftitueerende de Procureurs L. M. N- en O. zoo ?, om de Condemnatie te verzoeken, als daarinne „ te confenceeren respective".
Aldus gedaan en gepasfeerd, enz.
ZES-



C )
ZESDE HOOFDDEEL.
Over Transactiën of Dadingen, en de voor-
naamfle Effecten van dien.
Ceef eens een algemeene definitie, wat men door Trans» aaien of iJadingen eigentlyk verftaan moet ?
Aangezien deeze merkwaardige materie, die van zoo veel aanbelang in de Rechtspleging gecoi.fooereerd word, in de Academie der Jonge Practizyns ganfchelyk overgeflagen, en .daarvan geen bet minde gewag hoe genaamd gemaakt is, zullen wy in de eerde plaats tot eene algemeene Explicatie van dien alhier eerst gebruik maken van de ..kone en zakelyke verklaring, die in het Practizyns Zakboek p.ig. 90. daarover is gegeven , en vervolgens in het particulier aantonen, het geen ïl li c; o de Groot, V o e t , en meer andere geé'x.perimenteerde Rechtsgeleerden aangaande de Effecten der Transactiën gevoelen.
Waarin beflaat de algemeene Exnlicatie, met betrekking tof deeze materie, voor zoo ver daar van in het Practizyns Zakboek gehandeld is 2
Woordelyk is het volgende: — „ Dading is een „ Toezegging van Dingsluiden tot des Oingtahge btflisfing, hetzy dat zy daarover in Rechten zyn, , of dat zulks gevreest word: Alle die Toezeg„ gen moogen, die moogen TranOgeeren: Voog-



( 205 )
„ den moogen Dadigen , mits geen vast Goed „ vervreemdende: Van alle Twistzaken mag men ,, Dadigen, uitgenomen van Onderhoud des toe.
komenden tyds; wel verftaande, 't welk by ui„ terfte Wille gemaakt is, mag men zonder ken,, nisfe van het Hof, of van den Gerechte niet „ Dadingen, tot nadeel van den geene, die het ,, onderhoud gemaakt is. Uit Dading fpruit, dat „ voldaan moet worden, het geene by de Trant-, „ actie befprooken is; Alwaar het fchoon dat hem
de een of de ander vermoed eenig nieuw bewys „ bekomen te hebben. Vermag .geen Overeenkom,, fte gemaakt worden van gefchilleh, lpruitende „ uit eenige uiterfte wille, die nog niet geopend „ of geleèzen zyn: Over misdaden mag met den
Officier niet verdragen worden, als met kennisfe ,, van den Gerechte of Overigheid , maar wel
met den beleedigden".
Wat is een Transactie, in het particulier, voor zoo veel zy in de Practyk word aangemerkt'!
Zodanig een Conventie of Verdrag tusfchen twee of meerder twistende Perzonen, rakende eenige zaken in Questie, die of nog niet, of bereids werkelyk voor eene Recht bank Litispendent, en nog ongedecideerd hangende zyn.
Expliceer eens over hoedanige zaken het naar rechten gepermitteerd is van te mogen tranfigeeren.
Onder anderen,over de navolgende: Als (i) over een twyffelachn'g en nog onzeker Proces, waarover men mag tranfigeeren , alfchoon de zake aireede bepleit en in ftaat van wyzen gebracht was, zoo lang dezelve by Sententie van den Rechter niet is be» flist j (2.) Heeft Transactie inzonderheid plaats als
'er



C 206 )
'er zig een apparentie van een toekomend Proces, dat nog niet begonnen is , opdoet, gelyk de meeste Rechtsgeleerden van Opinie zyn, dat zulks by uitzondering voor de wettige en gefundeerde Oorzaken moet gehouden worden, waarom het gebruik van de Transactiën eigentlyk geintroduceerd en ingevoerd zyn; (3.^ Is het volkomen gepermitteerd vantemo. gen tranfigeeren, terzake van aangedaane mondelinge, fchriftelyke, en dadelyke Injurien, mitsgaders over de Kosten en Schaden daaruit gerefulteerd, wanneer onmiddelyk na de gefloten Transactie en daarop gevolgde betaling van de bedongen Penningen,degefustineerdelnjurien gerekend worden, daardoor gemortificeerd en kwytgefcholden te wezen: En (4 ) heeft Transactie ook zomtyds plaats ten opzichten van Iemand, die van een misdaad beticht.of befchuldigd word, zonder dat zulks nochtans eenige relatie heeft of ten gevolge getrokken kan worden , ten aanzien van het Recht der Hooge Overigheid, volgens het geen folidelyk geleerd word , by Roehefort in zyn Tractaat over de Civile Wetten, pag. 533. in Notis.
Is dit laatst bysehracht argument, wet betrekking tot de Kracht en Wettigheid van een Transactie, aan geen bepaling onderworpen?
Tn zekere uitzonderende gevallen Ja .' Exempli gratia, als Iemand een ander moedwillig aangerand, lekwetst, met een Mes een fneede in het aangezicht, of aan zyn Lichaam toegebracht had, zou hy daarom wel bevoegd zyn, in dat opzicht met de geofTenfeerde Party te mogen tranfigeeren voor zoo veel de aangedaane hoon, Pyn, Smerte en de Rosten der genezing betreft, maar onaangezien het zeive kan het den Aggresfeur of Belediger niet bevryden van de ftraffe, Boete of Breuke by de Hooge Overigheid, ofwel by particuliere Keuren enSr;^*-



Cto7>
wetten op zodanige misdryven 'gefteld , nademaal het vervolgen der Misdaden alleen aan de Hooge Overigheid competeert, volgens Grotius, Inleiding Lib. 3, Part. 4. Num. 10.
Over welke zaken is het naar rechten ongepermitteerd van te mogen tranfigeeren?
Generalyk over alle zoorten van zaken die liquide, verzierd, of imaginair zyn; En fpecialyk over een Lyftocht tot Alimentatie van een behoeftig Perzoon nagelaten, ten ware zulks gefchiede op gezag van den Rechter: Insgelyks is het by de Wetten uitdrukkelyk verboden te tranfigeeren over Levensonderhoud by Testament gemaakt, dan onder Confent en goedvinden ^an denMagiftraat der Plaatfe, onder welkers Jurisdictie de respective Tranfingenten reforteeren; De reden van dit verbod is voornamelyk daarop gefundeerd , ten einde de Perzoon , aan wien hetjaarlyks onderhoud gemaakt is, door de prefentatie van gereede Penningen, zig zelve niet zoude laten berooven , van het geen hem tot zyne Lyf nooddruftigheden benodigd was, en dus op die wyze tot eene onherftelbaare armoede vervallende, ten bezwaare van de Stads Diaconie Huizen niet zoude komen te geraken, waarmeedr quadreert het fentiment van Huber, Hedendaagfche'Rechtsgeleerdheid, Part. 1. pag. 535. Num. 5 cjf 13- Inzonderheid is het ook almeede volftrekt ongepermitteerd te tran. fjgeeren over de alimentatie en Levensonderhoud van een Kind in Onecht gewonnen; Ortdertusfchen is het fingulier, dat daaromtrent deeze distinctie plaats heeft , dat ten respecte voorfchreven zulks by Transactie wel gefchieden mag, aangaande de Alimentatie Penningen ten behoeve van zodanig een Onecht Kind geaffecteerd, die reeds verfireken zyn, maar niet over dat gedeelte derzelvc-, het welk nog niet verlopen, en waar van ce betalingen nog niet
kan



C 20S ;
Kan worden gepretendeerd, zonder in het laatfte ge" val daartoe een voorgaande authorifatie van den Rechter verkregen te hebben: De reden hiervan is palpabel en algemeen by de Rechtsgeleerden geadopteerd, om dat zonder diergelyke voorzorgen aan hec gemis van eene aanftaande alimentatie, het Leven van een Mensch zou kunnen, af hangen, en niet aan de alimentatie penningen die reeds verftreken zyn , overeenkomftig hec gevoelen van Damhouder, Practyk Civil. Cap. 200.
Hoe befchryft H u c o de Groot, de kracht en Effecten der Transactiën?
Aldus, §. t. Tot het geflagt der toezegging
behoort meede een Dading, doch om zonderlinge eigenfchappen, dient daarvan zonderling gefproken.
§. 2. Dading is een toezegging van dingsluiden, tot des dingtalige zaaks beflisfing.
« r>. Alle die toezeggen mogen, mogen ook dadingen, een gemagtigde mag zulks van zyns meesters weege niet doen, ten ware by last hadde tot zvn eigen zaak, ofte vry bewind van alle Iemands Goederen, Voogden mogen dadingen, mits dat zy door de dading geen vast Goed vervreemden.
s 4. Van alle twistige zaken mag men dadingen, uitgenomen van onderhoud des toekomenden tyds, van gefchillen uit uiterfte willen ryzende , niet anders dan na overleezing van de woorden des uiterften willens.
<S, t. Alzoo hier te Lande 't vervolg van de



( 209 )
itraffe der misdaden toekomt der Hooge Overigheid , zoo mogen, die byzonderiyk by de misdaad zyn beichadigd, daar over dadingen.
§. 6. Men mag dadingen in regt en buiten regt, flegtelyk ofte onder een indien, ofte mids, ook mee beding van boetens jegens den Verbreeker.
§. 7. Dadingswoorden worden eng (ftricQ genomen , ende daarom word niet verftaan daar onder begrepen te zyn, iets waarom ten tyde van de dading waarfchynlyk niec is gedagt.
§. 8. Uit de dading ontftaat by ons niet alleea verzet (exceptie,) voor den Verweerder, maar ook Tegt om te eisfchen tot nakoming van 't geene toegezegd is 't welk plaatfe heeft, alwaar 't ichoon dat de een of de andere hem vermat (fustineerde) eenig nieuw bekomen te hebben.
Op welk een wyze behandelt de Profesfor Voet, deeze materie?
Transactie, zegt hy, is een Conventie over een da» bieufe of dingtalige zaak, die niet ten fchenk maar door tusjchenkomst van geeven, houden of beloven, word aangegaan, L- 38. Codicis de Transact. En even als een gefchenk of donatie door een pactum of Conventie, - ftipulacie, of beding of ook wel door de overgifte zelfs kan worden; zoo is het ook even eens met de zaak gelegen als men tranfigeert of dadigt, dewelke zomtyds voor een Conventie, als zy eenvoudig door toeflemming, ftipulatie als zy met folemniteiten van woorden , of een ongenaamd Contract, als zy door geven of doen van het eenvoudig geconvenicerde gedaan, te fchatten zy, L. 4. L. 6. L.
O Ij.



( a" )
vwren, en is daarom die post niet wel precies te defitiieeren, als zynde in effecten der Steden advifcerende Advocaten. Zie Groenbweegknad L. 6. ff- op den evengezegden titul) der Steden Administrateurs, Bewindhebbers van Sociëteiten, endiergelyke meer in den Naam vanjhaare Pupillen, Sociëteiten of Steden, als zy maar uk hoogmoed of grootsheid, dat is ambitie, het goed recht hunner Minderjarigen, Ste» den of Sociëteiten niet weg geeven; En dat daarom, cewyl zy alle niet zyn aangefield om haarer Minderjarigen, Steden of Sociëteiten goederende bederven en disfipeeren , of door haare ontydige barmhartigheid te benadeelen. maar op dat zy hec interest en voord-el van dezelve zouden behartigen, L. 46 % uit. ff. de admin. peric. tut, L. 16. Codicis eodem, L. 4- ff- decr- ab ord' faS' L' 'l* ff. depactis, L. ii- Codicis de transact. L. 54* S« uit. L. 56. §. 4 /• de furtis. TirAQURLLUs, ad L. 8. Codicis de revoc. donat. num. 196. MokTa HOS de tuieiis, cap. 33. num. 239. & fiqq. V t n «111 s, de transact. Cap. 3- num. 7. 8. 9. H ol> iajidsche CossDLT. 1. Deel Advis 201.Want aizoode üefenfeurs der Steden, of van welk ander Lichaam het zy, niet bevoegd zyn, een' Eed te defereeren, ten zy dezelve daartoe fpeciaal zyn gelast, L. 34. §. 1. ff. de Jurejurando, zoo is hen daarom de vryheid niet benomen, om over een dubieuie zaak te kunnen tranfigeeren : want dewyl door het defereeren van een' Eed het verlies van de gaofche zaak te vreezen ftaat, zoo hy, aan wien de Ked word gedefereerd, dezelve komt te prssteeren ; maar by transactie aan hem,die tranfigeerr, altoos ten nvnften nog iets overig blyft, zoo is het niec te verwonderen, dat aan de voornoemde Voorftanders, by de Wetten wel het vermogen van te kunnen dadingen of tranügeeren, maar niet om een'Eed te kunnen defereeren , is toegeftaan, om nu niet te zeggen , dat , de defenfores alleen uitgezonderd , den Voogden, Curateuren, en diergelyke in dubieu. fe zaken het defereeren van Eed zelfs niet geproO a in-



( «a)
hibeerd is; L. 17. §. *■ L. 3$. princip. f. de Jure jurtmdo» Als 'er evenwel questie is over hec onroerend of zodanig Goed, dat zonder decreet van den Rechter niet gealieneerd mag worden, zoo moet 'er altoos approbatie van den Rechter tot het aangaan van dieping zyn, als by dezelve doorden Voogd, eenig litigieus onroerend Goed, dat hy bezat, aan zyn Party word afgeftaan, om daar iets anders weer voor te genieten, of eenig onroerend Goed , dat niet litigieus of dingtalig is, aan zyn party geeft, op dat die van zyn proces wegens eenig ander Goed gemoveerd of zy 'er reuuncieere, L. 4. Codicis de treed, fif aliis rebus minor, fine deer. non alünand. Doch het zoude contrarie zyn, als 'er zoo getranfigeerd was, dat het onroerend Goed aan den Minderjarigen bleef, en hy daar en tegens iets weder overgaf, tot welkers alienatie geen authorifatie van den Rechter benodigd is: Of zoo het litigteufe onroerend Goed met in posfesfievan den Minderjarigen, maar van deszelfs Party was, en aldus door de Transactie by den zeiven Posfesfeur verbleef: en wel om reeden, dat in het eerfte geval geen onroerend Goed veraliëneerd word: Rn in het laatfte Cas kan niet gezegd worden vervreemd te zvn, dewyl in dubio het den Eigendom van den Posfesfeur georefumeerd word te zyn, Mokt anus, de tutelis Cap. 33. num. 2 9- & multis feqq. Go mes in s Fa» riarum reful. num 2. Cap 14. num. 15- Menochi us, de arbitr. Judic lib. a. cafus 171. num 74. San de de prohib. alten. part. 1. Cap. i. §• 3- num. 20 ft7, 28. Pinf.L7.us parte 3. Lib- 2. Codicis de bonis maternis , num. 45- Huc° Grotius hier boven <S 3- vergelyk ook hier meede AndrjFas Gail lib» 2. obferv. 72. Argent^ös ad Conpet. Britt. art. 482. glosfa 2.
Hoe-



C 313 )
Hoedanige Formulieren van Transactiën komen, onder de menigvuldige zaken, waarover men in de Burger lyke Maatfchappy tranfigeeren kan, voornamelyk in aanmerking ?
Inzonderheid de drie navolgende, welke boven alle andere de meeste fpeculacie verdienen, en waarvan doorgaans een frequent gebruik word gemaakt; Als in de eerfte plaats, over eenTestament, van het welk den inhoud dubieus en twyffelagtig is, zonder dat 'er nog Litiscontestatie ter zake van dien is gevallen : In de tweede plaats, over de begrooting en uitkoop van een Legitime portie die eenigzins disputabel fchynt; En in de derde plaats, over een toegevallen Erffenïs, waarover men ftond te litiscontesteeren , of ter Oorzake van welke bereids tusfchen de Erfgenamen, of naaste bloedvrienden, litiscontestatie gevallen was : Hoedanige driederlei zoorten van Transactiën, in maniere hier navolgende by Acte Notariaal geconcipieerd en opgefteld worden,
TITüLüS f.
No. I. ——— FORMULIER van een Transactie ter zake van een dubieus of twyffelagtig Testament.
Op huiden den enz. Compareerde enz Bartholoma?us van Solenftein, gewezen Hospitaal Doctor in Dienst van de Geoctroyeerde Oost-Indifche Compagnie deezer Landen , doch althans woonagtig binnen deeze Stad , ter eenre; En Gabriel Montagne, als in Huwelyk heb. bende Clara Pitton, zoo voor hem zeiven, als de rato Curerende voor Justus Pitton zyn Overleden trouws Broe$rs Minderjarige Zoon ter andere zyde. alle meede woO 3 run-



r 214)
runde hier en my Notaris bekend: Te kennen gevende
hoe dat Claudius Pitton, Broeder van de Huisvrouw van den laatstgenoemden Comparant, en Oom paternel van den gemelaen justus Pitton, in zyn Leven geweest zynde Vendumeester te Bengalen, aldaar by zyne Testamentaire dispofitie voor den Opperkoopman Aruoldi en zekere Getuigen, op den laatjten Augustus aes Jaars 1736 gepasfeerd, van alle zyne . nagelaten Goederen hadde gedisponeerd, ten behoeven van den eerften Comparant. BarthoLomams van Solenftein, en denzelven daarby tot zyn'eenige en Univerfee len Erfgenaam had benoemd, gf lyk de bovengenoemde Testateur dan ook vervolgens deeze zyne Uiterfte Wil, op den 10. September daaraan tolgende met de Dood had geconfirmeerd.
Dan aangemerkt in de voorfz. Testamentaire dispofitie verfchetde duistere, dubbelzinnige, mitsgaders zulke twtfelagtige Cautulen geinfereerd waren, en opmeer dan eene plaatze tn de Omfchrynng van hetzelve Testa ■ ment door den Overleden Testateur Claudius Pitton 1» voegen voorfz gemaakt, gevmd-n wierden, welke de Jnftitutie daar by gedaan in vet ierlei. opzichten zouden fchynen te contradiceeren; Al\het welke by de respecti e Comparanten zynde ingezien, verftian, en behoor lyk overwogen, ter oorzake van dien niet zonder reden bedugt waren geworden, dat tusfchen hun daar over zonde kunnen refulteeren en ontflaan onaangemame diswsfien en kostbare Procesfen, waaracor ae Nalatenfchap van den meergemtlden Testateur buiten noodzakelykheid en als gansch nutteloos zouden worden geconverteerd of verfpild: Om al het welke zorgvuldig te pracaveeren en ten einde den ftaat des gefchüs, mitsgaders alle differenten, die daartoe al verder aanleiding zouden kunnen geeyen, buiten den weg van litiscontestatie te houden. de Com« parariten ter eenre en andere zyden geradelyk gevonden, en vervolgens gerefolveerd hadden over het Captieufe, vervat in den Testamento van wylen Claudius Pitton, met malkanderen te tranfigeeren in maniere hier na volgende; Namehk dat de terfte Comparant in Qualiteit,
als



,, ten zynde, dat ter zake van deeze decenfien tus„ fchen de Comparanten'ter eenre en andere zyde „ nadeelige proceduren zouden kunnen ontflaan; „ Tot voorkoming van welke zy Comparanten res,, pectivelyk, hebben befloten by wyze van Trans-
actie te accordeeren, gelyk zy verklaren te ac» , cordeeren by deezen , dat de Vrouwe Comparan', te ter eenre aan de beide Comparanten ter andere \t zyde,in voldoeninge van de Vaderlyke Legitime , Portie uittekeeren, een fomme van vyfcien dui. „ zend Guldens zonder meer, waarvan de laatst„ gemelde Comparante bekende voldaan te zyn, en
daarmeede volkomen Contentement te neemen, ,, onder afftandvan alle verdere prasteniien hoe ge,, naamd, en onder Confent dat de Vrouwe Com„ parante ter eenre, van nu af aan zal blyven in de , Posfesfie en het volle Bezit van den Boedel', '„ zodanig als dezelve ten tyde van het overlyden
van haaren overleden Man, Mr. Jozephus de la
Vïlle geconftitueerd is geweest; Renuncieerende , zy Comparanten ter eenre en andere zyde van alle „ recht^van aanfpraak, welke deeze onderling geflo-
ten Conventie eenigzints zoude kunnen Contra, venieeren . mitsgaders van het middel van Reliëf,
of herftelling voor zoo veel het aan een van haar " Comparanten in deezen te rtaade zoude kunnen
komen".
' Te vrèden zynde enz. Aldus gedaan enz.
Ko. HL —— FORMULIER van een Transactie over eene Erffenis, waarover men ftond te Litisconteeren, of al bereids Proces aangevangen was»
Op huiden enz. Compareerden enz. J. C. L.. • en gewezen Weduwenaar van wylen C. C. B. . • O 5 „ wo*



G*« >
tn bemiddeling.van hunne respective Bloedverwanten gtfi. convenieerd en 'overeengekomen te zyn, onderling in der minne daarover te tranfigeeren op de volgende wyze. Namelyk zal de tweeden Comparant ter andere zyde zonder te advoueeren of bekennen van de Vader van het Kind te wezen, welke hem in Barensnood gezwooren is aan handen van de Comparante ter eenre, eens voor ai ter vergoeding van de pratenfe Defloratie , geëischte Kraamkostenen alimentatie voor het zelve Kind zal betalen, een fomma van honderd Goude Ryders, of veertien honderd Guldens, gelyk zy Comparante ter eenre verklaarde op heden ter prafentie van my Notaris ontvangen te hebben, en daarmeede volkomen Contentement en genoegen te neemen, zonder ten fine voorfz. eenige verdere rlctie ten Lasten van den Comparant ter anders aryde meer te hebben of te ztdlenpreetendeeren; Waarmeeie zy Comparanten respectivelyk verklaren dat het Proces tusfchen hen voor deezen Ëd. Achtb. Gerechte, voor als nog ongedecideerd hangende, zal wezen ge'e'xtin
fueerd, en van nu af aan door deeze Transactie zal omen te cesfèeren en op te houden, met Compenfatie van Kosten.
Te vrede zynde zy Comparanten, zoo ter eenre als andere zyde, zich in den inheude deezes te doen en te laten Condemneeren, enz. NB. Hierop volgt nu de Overgifte tot de willige Condemnatie by den Hoogen Rade van Holland.
Aldus gedaan, enz.
Z E.



C "3 )
ZEVENDE HOOFDDEEL.
Over allerhande zoorten van MatrimonieeJe Questien, en hoe die in de Rechtspleging behandeld worden; zynde ten vervolg van het Zestiende Hoofddeel, van de Academie der Jonge Practizyns.
Wat behoort hier de eerfte Praag te zyn?
Hoe men allerhande Actiën in Cas Matrimonieel onderfcheiden , aanleggen , en dcfendeeren
moec.
Waarom?
Om reden dat zig zoo in de natuur, als ten opzichte van de behandeling van Matrimoneele Procesfen, volgens het Voorfchrift der Rechtsgeleerdheid enn de ftyl van de Practykjvoor verfchillende Rechtbanken, een merkelyk onderfcheid opdoet.
Waar van dan deriveert eigentlyk het woord Matrimonieel, zodanig als men gewoon is, zig inde Rechtspleging daarvan te bedienen?
Van een Kunstwoord in de Judicieele Practyk gebruiklyk zynde , en afftammende van het La-



( «4 )
tynfche woord Matrimonium, het welk naar den grond zin daarvan te kennen geeft een Echt, Trouwverbond , of Huwelyk; In hoedanige betekenis door Matrimonieele zaken eigenaartig verftaan word Hu» welykszaken, namelyk de zodanige, welke eene directe of inditecte betrekking tot het Huwelyk hebben : In diervoegen word by voorbeeld de materie van Deflsratien indirectelyk almeede onder de benaming van Matrimonieele Questien in de _ Rechtspleging begreepen, zo draa daarover Litiscontestatie valt, alfchoon dezelve van een Matrimonieele Actie ten eenemale gefepareerd, en in haare effecten daarvan metkelyk onderfcheiden is.
Waaruit fpruiten algemeenlyk de Procesfen, in Cas Matrimonieel ?
Uit eene Verbintenis die men in de Rechtspleging gewoon is Sponfalia of Trouwbelofte te noemen , in welke Engagementen of Verbintenisfen plaats hebben, tusfchen Meerderjarige Jongtnans en Jonge Dochters, gelyk ook tusfchen Weduwenaaren en Weduwen, of respectivelyk tusfchen de eerfte en laatfte derzelven, in beide devooreuftaande betrekkingen , dat is te zeggen tusfchen een' Weduwenaar en eene Meerderjarige ongetrouwde Dochter, en tusfchen een Meerderjarig Jongman en eene Weduwe; Mitsgaders ook tusfchen Min • derjarigePerzonen van de beide Sexen, mits daartoe hebbende fchriftelyk Confent van, of in dat opzicht geadfisteerd zynde, met hunne Ouders of de langstlevende van dien: En zoude by gebreeke van dezelve ook daartoe het Confent van Voogden, ten respecte van Minderjarigen gerequüeerd worden.
Hoe»



( aaö )
D. D. tot eenen generalen grondflag in 't fr.uk vaa Matrimonieele Proceduren word gelegd, dat een onwillig Mansperzoon, of Vrouwsperzoon, doormiddelen van Rechten, tot het aangaan, en voltrekken van een Huwelyk te willen conftringeeren, en dwingen, of caufa aréua & gravisjïmal voor eene zeer zwaare en harde zake te houden is; Weshalven in Matrimonieele of Huwelykszaken al zulke fterke, en overtuigende bewyzen gerequireerd worden, dan in Crimineele Procesfen: aangezien het Huwelyk, ingevolge het natuurlyke recht en de fundamenteele Wetten deezer Landen, vry van alle Contrainte en dwang behoort te zyn, nademaal uit het contrarie gemeenlyk niet anders dan disfentie en oneenigheid tusfchen de Echtgenoten, en vervolgens niet zelden jammerlyke gevolgen, en apparente gevaarlyke uitkomften te dugten flaan. Waaruit par confequentiam te belluiten valt, dat de Rechters, voor welkers Jurisdictie de Actie in Cas Matrimonieel word geinftitueerd , en aangelegd, zoo klaar als den dag moes Confteeren, dat 'er Trouwbeloften, met oogmerk om een Huwelyk te fluiten, gecontraheerd zyn, door zodanige Perz(men,"aan welke uit krachte van de Wet, niet verboden is fponfalia met Iemand aantegaan en zulks niet blykende, moet den Gedaagden in Cas voorfz. van den Eysch om te trouwen geabfolveerd worden, vermits de prefumtie dat 'er geen Beloften van 'lrouw gecontraheerd zyn, altyd voor den Gedaagden in Cas Matrimonieel betrokken, en gedagvaard wezende militeeren moet. Zie op dat respecc inzonderheid de compleete en wel beredeneerde argumenten bygebracht in zeker Kapitaal en bondig Advys, ftaande in de Hcll/indsche Consultatien Part. 3. Conf. 90. Num. 26. tot 16. i«*~ clufive.



C -»7 )
Alvoorens overiegaan tot de principale, en afzonder* iyke Requifiten, die in Cas ivlatrimonieel, volgens de gronden der Rechtspleging gerequireerd worden, allegueer eens een fingulier voorbeeld aangaande deeze materie, welke aan den Rech^ ter, ter befJisfing van dien, zeer intricaat en bedenkelyk voorkwam?
E XEMP L I GRATfA!
Als zynde eén Calus die ten hoogden notabel, en voor weinige Jaren in eene voorname Stad voorgevallen is , en daarom de oplettendheid van alle Beminaaaren der Rechtsgeleerdheid verdient. J
T I T U L ü S h
Ko. t. m CASÜS POSITIE rakende een Meer-
derjarig Jongman , welke met drié Vroawsperzonen in een Jaar tyds Sponlalia of Trouwbelofte gecontracteerd heeft gehad , en waarvan dé eerfte en laatfte deezer drie Jonge Dochteren bevrucht waren.
QUiERITUR!
Met wélke van deeze drie Vrouwsperzonen zodanig een Meerderjarig Jongman, uit krachte van de voorgemelde aangegaane Verbintenis f en, naar rechten tot het voltrekken van een wettig Huwelyk zoude kunnen worden geconflribgeerd?
„ Gezien de bovenftaande Cafus Pofitie, en gelef
P 2 „Op



( 228 )
„ op de Vraage daaruit geproponeerd, zyn wy on-> dergefchreven Adrocaten , als daartoe fpeciaal van wegen Heeren Schepenen der Stad R * * * „ verzocht, (onder correctie) van Advys; Dat nademaal het naar rechtenindisputabel is, en m de „ HollandfchePractyk algemeen geobferveerd word, „ dat geen Sponfalia met eenig fundament plaats kan „ hebben, of hier te Lande geen de nnnfte effect „ forteeren kan, dan tusfchen twee Meerderjarige „ Perzonen, of die als zodanig door eerder Huwe5, lyk daarvoor erkend zyn, ten ware de Minderja„ rige Contrahenten of een van hun in Cas voorfz.
geadfisteerd ware met hunne Ouders of de langstj, levende van dien, Conform het geen in de Pok„ ticque Ordonnantie Art. 3, deswegens is geltatu.
eerd geworden , vervolgens per Confequentiam „ necesfariam daaruit refulteeren moet, dat ten aan' zien van het eerfte geval, rakende Beli de la Motte 11 hoe zeer zy ook het eerfte by den Gedaagden is „ bevrucht geraakt, geen Actie ten Laste yan den ' zelve, uit hoofde van haare eige Minderjarigheid „competeert, en bygevolge ter zake van dien aricti Jure niet verder zoude kunnen Contendee1 ren dan tot reparatie en vergoeding van het geea haar in Cas van Defloratie met alle de gevolgen en aankleeven van dien wettig toekomt, en m ' hoedanig opzicht, doch niet meer, de algemeene Nationale Wetten, de voorgemelde Beli de ia Mot!! te. qwR quo zouden fchynen te patrocineeren: ' Dan wat het tweede geval betreft, het welk een meerder Object van fpeculatie en bedenkelykheid , voor den Rechter importeert', zouden wy onder' gefchreven al verder van gevoelen zyn, gelyK zulks met de befchreven Rechten palpabel w, dat ten respecte van de mondelinge Sponjalia ot " Trouwbelofte, welke deeze Jongman met Helen* " Rauwenhof heeft gecontracteerd gehad, onaangezien de beide Contractanten, toenmaal al Meerderiarig waren , aan een merkelyk defect laboreert, Z als hebbende daar by maar één Getuige geadfis.
teeru;



( *»9 )
J, teerd; Nademaal het in de Rechtspleging per je j, ei volkomen notoir is, zonder dat het nodig zal s, zyn, dat men tot adftructie van dien, van eene op* », ftapeling van Recbtspasfagien gebruik make, dat 9, tot het aangaan van eene mondelyke Trouwbelofte s, tusfchen Meerderjarige Pt-izonen , ten minden ■> twee geloofwaardige Getuigen gerequireerd wor«, den: Behalven dat een Schriftelyke 6ponfalia ia
vroeger of later tyd, dan een mondelinge Trouw„ belofte gecontraheerd, oneindig boven dezelve
preferabel is, te meer wanneer zodanige Meers, derjarige Dochter niet verfeert in het geval van „ gedefloreerd en bevrucht te zyn, gelyk in Cas
1'ubject ten opzichte van dit mondeling engage„ ment alhier plaats heeft. Wesbalven daaruit con„ fequentelyk en zonder de minfte bedenkelykheid „ van zelve moet volgen, dat de derde Trouwbe„ lofte van deezen Jongman , Schriftelyk gefloten
met Elifabtth Fontein, in een' tyd dat beide deCon„ tractanten Meerderjarig waren, en waarop ver-
volgens de gemelde Meerderjarige Dochter al
meede is bevrucht geraakt, in haare effecten bo„ ven de twee voorgaande Schriftelyke en monde. „ lyke Veibincenisfen noodzakelyk praeva'eeren „ moet, zodanig dat men volgens de geadopteerde „ Rechtsdoctrine hier te Lande obfervatoir, geen ,, zwaarigheid zouden behoeven te maken, deezen „ voormelden Meerderjarigen Jongman by Senten-
tie te Condemneeren om uit aanmerking van dien, „ met de voornoemde Elifabeth Fontein, een wettig „ Huwelyk te voltrekken , dan terwyl moogelyk „ by den Rechter bedenkelykheid zoude kunnen „ ontflaan, of men Iemand, die zig in het geval be„ vind, van aan drie Vrouwsperzonen, genoegzaam „ in eene Maand tyds, Sponfaliti gegeven te hebben , ,, tegen zyne inclinatie zoude kunnen conftringee„ ren, met welke van dezelve hy trouwen moet, „ zoo zouden wy OndergefchreveaAdvifeuren(on„ der verbetering) van gevoelen zyn , dat dit Gerecht zonder imprecatie aaa de Wetten te P 5 „ be-



•„ de afftand van een derde gedeelte van zynen „ Boedel ten behoeve van de andere gedefloreerde „ Dochter , die den Gedaagden uit krachte van „ deeze Verkiezing repudieeren zal: Ratio est! Om dat volgens onze Statutaire Wetten een Eerlyke jonge Dochter onder fchriftelyke Trouwbeloften 3, misleid en vervolgens gedefloreerd, in alle geval3, len , hoedanig die ook zynj, mogen zonder de min3, fte uitzondering regres, en vergoeding ter zake 3, van dezelve defloratie wettig competeert . den „ Text daarvan expres zynde, in de L. i. Codicis de fponfalibus, hec geen al verder gecorrobereerd „ kan worden, uit een fingulier Voorbeeld, gealle3, geerd by Mr. Willem van Atp hek , liaan„ de in zyn Papegaay, pag. medio 39 & jeqq".
Aldus ter requifitie. en op expresfe Last van den Edelen Achtbaren Gerechte alhier ter Stede, falvomeliore Judicio, geadvifeerd op den 16 July Ao. 1768.
NB. En verklaren wy Ondergetekende Profes/oren van 's Lands Univerfïteit te Leyden, mitsgaders wy Ondergefchreven Advocaten, praciifeer ende voor de respective Hqven van Justitie in Holland, ons in alle deelen met hetzelve Advys te Conformeer en, als zynde wel en den Rechten conform geadvifeérd.
T NB. Hierop is vervolgens de Condemnatïe van den Rechter, overeenkomftig het bovenflaand Advys gedecerneerd geworden, en de Gedaagde ver .volgens naar zyne Verkieziüg met Geertruy Plank getrouwd.
Waar-



C 239 )
Waarin beftaan de principale Requifiten, die ter zaks van Matrimonieele Questien, voor zoo veel de Ou- 5 ders en Kindtren belangt, behoren geobferveerd te worden?
f' Onderide menigvuldige Obfervatien, welke in Cés yoorfchreven wei meest in Confideratie komen, en grootendeels in de Academie der Jonge Practizyns opgelost geworden zyn, verdienen de navolgende eene byzondere oplettendheid Toor de geene die de Rechtbank frequenteeren; Als ( 1.) dat die geene welke Huwelyks Proclamatien willen verzoeken , gehouden zyn in Perzoon te Compareeren voor den Magiftraat of Kérken-Dienaren van de Steden , en Plaatfen hunner Refidentie ingevolge Art. 3. van de Politiq_ue Ordonnantie van den 1 April 15H0. in dat opzicht accordeerende met de Keuren en Costumen der meeste Steden , gelyk onder anderen met de Keuren van Leyden en Amfterdam.. (2.) Dat wanneer Kinderen de aantekening van derzelver Huwelyksgeboden verzogten, elders, als waar naar de gemeene Opinie geoordeeld moest worden , de vaste Plaatfe hunner Refidentie of Woninge te zyn, de Ouders iu allen gevallen niet kunnen of mogen worden geavoceerd, en afgetrokken, om elders als voor hunnen dagelykfehen en os=dinaris Rech* ter redenen te geven, waarom zy in 'c verzoete Huwelyk niet willen Confenteeren. (3.; Dat in Holland een Huuwbaare Dochter boven de twintig Jaren oud zynde, in Cas Matrimonieel heeft perfonam ftandi in Judicio tegens haare Ouders, zonder een Curator ad Litem benodigd te hebben; Als zynde gefundeerd op 'c Roomlche Recht, volgens welke by exempel de Kinderen ten opzichte van 't Pecalium Caferenfe, vel quafi hunne Ouders in Rechten konden doen oproepen, of van hen aldaar opgeroepen worden , hoe zeer zy anderzints onder de Ouderlyke Macht {tonden, en in 't algemeen genomen, geen
Le-



fC 240 )
Legitimam perfmam\ fiandi m Judicio, of wettige Perzoon in Rechten hadden. En (4.) dat een vervoerde, of vrywillig doorgegaane Dochter, alvoorens eenige Huwelyksgeboden te verzoeken, haar weder moet begeven onder de Macht en Gehoorzaamheid van haare Ouders. En dat alle de voorfz. vier Requifiten'in Procesfen in Cas Matrimonieel tusfchen Ouders en Kinderen, immers als 'er Ver. voering, of weglopingvan een jonge Dochter plaats heeft gehad, als eene Conftant [gebruik doorgaan, fchynt in Cas d'Appel by Dictum van den Hoogen Rade in Holland van den al December 1748. aldus verftaan te zvn geweest: In welke notable Proceduren nog twee* wet uitgewerkte Cafus pofitien van de Advocaten Mi.Francois Ellinkhuizenen Mr Johannes Schopman te vinden zyn, in de Bylagen agter her tweede Deel van Arekt Lybreghts, Red. Vertoog over 't Notaris Ampt, pag. 427. £f feqq.
Terwyl in de Academie der Jonge Practizyns op eene volledige wyze verhandeld zyn alle de wettige Oorzaken t waardoor de Kracht en het effect van een Sponfalia of Trouwbelofte, volgens de befchreven Rechten, en onze Nationale Wetten kan worden geëxtingueerd en vernietigd, of om beter uittedmkken, van zelfs komen te vervallen; zoo is eindelyk alhier de Vraag of een vrywillig ontflag van eene Trouwbelofte tusfchen twee Meerderjarige Perzonen gecontrac- , teerd, door onderling Confent van beide Contractanten buiten LitisconcesraoepZiMtx kan hebben , alfchoon 'er reeds drie Proclamatien of Kerkgeboden gegaan waren?
Ta, zodanige Voorbeelden zyn in de Hollandfche Rechtspleging, zedert onheugelyke tyden. gerecipieerd en'aangenomen geworden; Ondertusfchen houden



,( 341 )
den wy ten diebfte van Jonge Practizyns, oF wel tot inftruccie van Aankomelingen in de Practyk , ten deezen opzicnte voor ten uiterften recomniendabal, de onderftaande Notariale Acte van ontflag al* hier geplaatst onder,
T1TÜLUS II.
No. — ' FORMULlF.il van een Acte van Ontflag!, ler zake van Trouwbelofte , 72a dat wegens het voorgenomen Huwelyk al bereids arte Proclamatien gegaan waren.
Op huiden enz. Compareerden enz. AT. enz.. Weduwenaar ter eenre: en O. Weduwe wylen P. ter ande. re zyde, en beide wonende alhier.
Te kennen geevende hoe dat zy Comparanten van voornemen waren gefeest , eerstdaags hun voorgenomen huwelyk te voltrekken, en ten dien einde reeds drie Kerkelyke Geboden hadden gehad: Maar dat door wettig opgekomen zaken en beletzelen, hun Comparanten bekend , niet dienflig hadden geoordeeld, 't zelve Huwelyk te volbrengen: Zoo is 't dat zy Comparan. ten, om die Oor zake, over en weder, af (tand doen, van zodanig recht, als zy, uit Hoofde van voorgegaane Trouwbeloften , ende daarop gevolgde Proclamatien op des anders Perzoon verkreegen hadden. Mitsdien confentetrende, dat de voornoemde Kerkgeboden ter Secretarye deezer Stad mogen worden geroyeerd.
Aldus gedaan, enz.
Q
o NB.



( 24O ^
NB. Op zodanige Acte van Ontflag ter zake van een Trouwbelofte, tusfchen twee meerderjarige Perzonen, worden altyd des verzogt zynde, by den Hove Provinciaal, of by den Hooge Rade ia Holland, de willige Condemnatie verleend.
A G T-



( »43 )
AGTSTE HOOFDDEEL.
Over de Verklaring van het Hollandfche Leenrecht, de menigvuldige Obfervatien daaromtrent; plaats hebbende, mitsgaders de wyze hoe daarin geprocedeerd word; dienende tot een Vervolg van AefDrieentwintigfte Hoofddeel van de Academie der Jonge Practizyns.
Welke'generale en aanvankelyke Definitie, is indé Academie der longe Practizyns, over zaken toucheer ende het Leenrecht, gegeeven i
Dat volgens de zakeivke én meest bevatbaare Verklaring der Rechtsgeleerden mêh eigent* Ivkdoor het Leenrecht verftaan moet èen hereditaire en door perpetueele fticéesfie veiftervende on« fnhtsbaare Tocht op een anders ontilbaar of onroerend Goed, onder reciproque Last en wederzydfche Verbintenisfen daartoe fpecteerende. Hoedanige onderlinge Verbintenisfen, met relatie tot allerlei zoorten van Leenen, beftaan in Schut en Peicherm aan de zvde van den Leenheer, en in Hulde, Plicht van Manschap, en Heergewaden aan de zyde van den Leenman. En worden vervolgens alciaar uit krachte van het gebruik in de Rechtspleging plans hebbende de Leenen in tweedcrlei zoorten verdeelt, en onderfcheiden, als in de eerfte plaats m goede
Q 2



( 244- )
Leenen en in de tweede plaats in kwaads of anders rente Leenen, tot welke plenaire Ondolcheidingen, Jn de Academie der Jonge Practizyns gevonden wordende, kortheidshalve in deezen gerefereerd word.
Hoedanige gerenomeerde en voortreffelyke Rechts DoeZen ielke als eerfle Flonker ftarren m *™f ^ rooa ter zake van haate\ongemeene Kundigheden, uitgeblonken hebben gehad, hebben met bewonde ri%Z over de materie van het Holl a n d s c h Leenrecht gefchreven?
TUhaTven den wvdvermaarden H u o o de Gr oo t di?n zylelleiding tot de Hollandfche RechtsJeUerdheid ten eerften Grondüag daarvan ge ëgd feeft echter deeze ryke en byna onuitputte.yke nfarerie niet heel wydlopig , maar zoo fuccrnrelyk en io«böniig geacteerd heeft gehad dat 'er nog ve-1 ter explicatie van dien overbleef; Onder and£n nog d'e Frofesfor Vo.i
richt- van welke berde laatstgemeld? Aurheurcn wy ons w illustratie en opheldering over oeeze ftoffe, vootnameiyk zullen bedienen.
Wat al nuttige Obfervatien worden in'de eerfte plaats, over het (tuk Whet Leenrecht, ter algemeene m Uructie en Rfbruik voor Aankomelingen, conform ■i het fentiment of de Leer van Grot ius m het Practizyns Zakboek gevonden.
Inzonderheiddeezennvolgende; welke de reflectie van alle Practizyns overwaardig zyn , en waan an de wel^ uitgewerkte Veihandeling hoofdzakclyk hrar-



C 245 )
-op uitloopt: Leenrecht is Erffelyke on-
fplitsbaare Togt, op eens anders ontilbaar Goed, met onderlinge Verbmtenisfe van Schut aan de eene, en plicht van Manlchap en Heeregewaaden nan de andere zyde. Onfplitsbaar in Holland dan door gunninye ("dit is alzoo, voor zoo veel Iemand by uitterfte wille daar van wil disponeeren, onder de levende in fterffelyke Leenen, maar gelyk in onfterffelyke Leenen de Heer niet beletten kan, dat een Vafal die in 't geheel aan een' ander opdraagt, alzoo word zyn gunde niet vereischt om een gedeelte van dien aan een ander over te doen, of het geheel aan verfcheide,) en gaat by Verderf naar hec Oud Hollands Hecht (zoo niet anders befprooken is) op hec oudfte Mmhoofd, onder de laatfte Bezitters wettige Kinderen en verdere Afkomelingen, Mannen uit Mannen, het naaste Lid voor het verdere (want in rechte Hollandfche Leenen nier Erven opgaande noch Zydmaagen, noch ook Dochters, ten ware uitdrukkelyk in de Uitgift - Brief gefteld , in welken gevalle na des Dochters ovcrlyden, haar Zoonen meede erven, in andere Marinelyke Afkomelingen, voor alle Vrouwen : By gebrek, van Kinderen in het eerfte Lid , komen die van het tweede Lid , en een ouder Zoon gekomen van een' Jonger gaat voor, een Jonger gekomen van een' ouder Zoon, alzoo hier geen plaatsvullinge word aangenomen; Deeze foorten van Leenen werden kwade Leenen genoemd, by eerder tyd rechte Leenen, door beding met den Leenheer kan by de Uitgifce of daar na verbeeterd worden, en zulks meede op Dochters gaan, 7.00 hec uitgegeeven word tot een onverfterffelyk Leen, dac is tot een Leen dat niet ligc op den Heer verfterft, zoo vervalt het niet zoo lang als Iemand gevonden word, van Zwaard- of Spilzyde, die door Verfterf Erfgenaam zoude kunnen zyn, van de laatfte Bezitter. Het Leen kan maar op één komen, fgelyk gezegd is daar Onleengoedeten Deelbaar zyn, en gaat op de Bloedverwanten vaa Q 3 den



( 346 >
den laatften Bezitter, die ook behoren tot den zeiven Tak by dewelke het Leen laatst bezeten is, en di* Tak ontbreekende , tot Bloedverwanten van den Tak, waaruit die Tak was gefprooten en zoo voorts, blyvende altyd by de Afkomehngen van den eerften Leenman , of die den laatften Bezitter van die zyde beftaan, zoo lang als er een is te vinden, en by gebrek van dien aan andere Bloedverwanten van den laatften Bezitter; Tenderden in Verfterf Leenen, gaan Zydmaagen, gekomen van een opgaarde, voor-dezelve, ten vierden «uit het nader Lid van een Tak het verder uit. Ten vyfde gaat in een Lid een Man voor een Vrouw tusfchen twee of meer Mans, gaat de Oudfte voor en tusfchen meer Wyfs ingelyks. Een nieuw onftetffelvk Leen , het gren eerst bekomen is by het Leven van den Overleden, komt eerst op den Zoon, by gebrek vanZoonen op de oudfte Locnter, die ontbrekende, op een van het derde Lid, gaande een Man voor een Vrouw , en voorts de oudfte voor de jongfte, zonder aanfchouw te neemen of'zy van Zwaard-of Spiteyde zyn gekomen , en zoo voort van Lid tot Lid, onder wettige Afkomelineer. Wanneer het Leen om geld is gekocht, óf uit eigen goed opgedraagen en te Leen omfangen, zoo moet de Zoen of andere Af komeïfne van den en ften Leenman, tot voordeel zoo van de'Weduwe als van de meede Erfgenaam, vergoedinge deen, van het geene den Boedei oaar coor js verminderd; zoo verre tusfchen haar en den Overleden gemeenfehap van goederen en Conquesten is geweest, en het zelve Leen tot de gemeene eocdeien of Conquesten beboerende is, moet dan voor alle deelinge eerst de waarde inbrengen Zoo de Kooppenningen nog niet zyn voldaan, of ook het Leengoed verbonden, zulks komt tot Lasten van den Leenvolger die ook de andere Erfgenaam van alle opfpraak ter dier oorzake vry moet houden, welke vergoeding by andere Leenvolgers, geen nedergaande Maagen zynde van de Bdcomer,



c =47;
niet gefchied ten aanzien van" de meedeerfgensmen , dan wel ten aanzien van de Weduwen ; JS'edergaande Maagen ontbreekende, komt het öp den Oudften Broeder, volle of halve, indien de Overleden beiderzyds beftorven is, maar is hy niet beiderzyds beftorven , zoo komt het meede op den Oudften Broeder, volle of halve, zonder on» derfcheid van Vaders of Moeders zyde benoorden den Tsfel, uitgezeid 'i Hoge en in Rotterdam, maar Bezuiden de Tsfcl en in den Haag en Rotterdam, leau het Leen alleenlyk komen op een Broeder, die den Overleden beftaat aan de beftorven zyde, om dat by de Staaten het oude Aasdoms en Schependoms Recht,, alleen te niet is gedaan , zoo veel Onleengoederen aangaat: Broeders ontbrekende, komt het op de Ouifte Zusters, met zulk onderfcheid als van Broeders gezegd is. Zusters ontbrekende, komt het op den oudften Zoon, die van een' Broeder of Zuster gekomen is: Broeder of Zusters Zoonen ontbrekende, op de oudfte, het zy Broeders,het zy Zusters Dochters, en zoo voorts op de volgende Leden, gekomen van Broeders of Zusters, altyd, gHyk gezegd is, in het zeive Lid,- Een Man gekomen van Zwaard- of Spilzyde, gaande voor een Wyf, beftaande in hec zelfde Lid, en "onder Mans of Wyfs den ouder voor den jonger. By gebrek van Broeders, Zusters , en haare Af komfte, indien Vader en Moeder nog in Leven zyn, zoo komc het Leen op den Vader, met Last van aan de Moeder (zynde zyn Huisvrouw) de waarde van de helft te laten volgen, indien het Leen ligt in Schependoms Recht, maar lag het in Aasdoms Recht, zo ware hy geen vergoeding fchuldig; Maar hec Bedde zynde gefcheurd, komt het op de langstlevende, in Schependoms Recht, kunnen in zulken geval de Ouders niet komen. De Ouders ontbrekende, komt het Leen op de Oomen, volle of halve, van Zwaardof Spilzyde , den ouder gaande voor den jonger, ten ware Iemand den Overleden beftond van de Q 4 on-



• ( 248 )
onbeftorven zyde,want die kan in Schependoms Recht tot het Leen niet komen. Oomen mede ontbrekende komt het Leen op deoudite Moeyen, zulks al meede van Qomen is gezegd. By gebrek van Oomen en Moeyen, komt het op der Oomen en Moeyen Kinderen, by vervolg als vooren, deeze meede ontbrekende, komt het op den Grootvader, by gebreke van dien op de Grootmoeder, meede Bunder onderfcheid van Zwaard- of Spilzyde, ouder voor jonger: welverftaande, dat in Schependoms Recht Grootvader of Grootmoeder, het Bedde gefcheiden zynde, worden uitgefloten. By gebrek van Grootvader en Grootmoeder, komt het Leen op den oudften Oudoom, en voorts op de oudfte Moeyen, en by gebrek van dien op haare Nakomelingen, gaande van Lid tot Lid. By gebrek van Oudeomen, Oudmoeyen en haare Nakomelingen op den Overgrootvader, of by zyn gebrek op de Overgrootmoeder, in gelyker voegen gaat men alzoo voort by gebrek van de nadere Leden, tot voorder Leden, tot het tiende Lid toe.
Het Versterf van een oud Leen gaat op de r.edergaande Maagen, in alles gelyk van een Nieuw Leen is gezegd, doch zonder vergoedinge, uitge. nomen van de gedaane Kosten, tot verbetering van het Leen ,dieaande Weduwe of den Weduwenaar worden vergoed; De nedergaande ontbrekende, gaat het Leen op den Oudften Broeder volle of halve, den laatften Bezitter beftaande van de zyde , van waar het Leen is gekomen; Dat is, indien het Leen gekomen is van den Vader aan den oudften Broeder van de Vader gekomen, zoo volle als halve; En indien het van de Moeder is gekomen op den oudften Broeder van Moeders wegen, zonder onderfcheid van volle of halve. En indien ook het Leen was gekomen van een' Broeder die het Leen eeï*t hadde bekomen, zoo moet evenwel gezien worden, of die Broedenden laatften Bezitter beftaan
heeft,



( 249 }
heeft, van 's Vaders of van 's Moeders zyde, want het Leen moet gaan aan een* Broeder of Maage, den laatften Bezitter van dien zelve zyde foeftaande, zoo lang Iemand te vinden is, het welk ook in Zusters en verdere Leden moet onderhouden worden. Want Broeders ontbrekende, komt het op de oudfte Zuster, en by gebrek van dien op den oudften Broeders of Zusters Zoon, by gebreke van dien, op dezelve oudfte Dochter, en zoo voorts van Lid tot Lid, Man voorWyf, ouder voor jonger , zonder onderfcheid , (als gezegd is) van Zwaardof Spilzyde; Maar altyd blyvende, zoo lang men kan, aan de zyde van waar het Leen is gekemen. By gebrek van Broeders Zusters ea haare Afkom'elmgen, indien Vader en Moeder van den Overledenen nog leeft,komt het op den Vader zonder vergoeding. Indien het Bedde gefcheiden is. komt het op de Langstlevende, 'c zy Vader of Moeder, in Aasdoms Recht , maar niet in Schependoms Recht; De Ouders ontbrekende, of belet zynde door Schependoms Recht, zoo gaat het Leen aan de Oomen, beftaande van de zyde daar van het Leen is gekomen, by gebrek van de Oomen aan de Moeyen en zoo voorts op haare Af komften van Lid tot Lid, by zodanig vervolg als van Broeders en Zusters afkOmfte gezegd is. Oomen en Motyen met haare af komften ontbrekende, zoo gaat het Leen op Grootvader of Grootmoeder, zulks als van een Nieuw Leen gezegd is; Doch altyd lettende van wat zyde het Leen gekomen is. By gebrek van Grootvader en Grootmoeder, op de Óudoomen, op de öudmoeyen, en by gebreke van dien op derzelver Nakomelingen zulks als voor. By deezer aller gebrek, op Overgrootvader, zoo die niet re vinden is , op Overgrootmoeder , en zoo voorts «oo lang Iemand word gevonden, birneu het tiende Lid, den laatften Bezitter beftaande], van de zyde van waar het Leen gekomen is, en dan voorts op andere Bloedverwanten, dieOnleen goederen des Jwtften Bezitters toejlaac te Erven, onderhoudende Q s ook



( <»5o )
ook onder deeze het vervolg van Nader Lid voor verder. Man voor Wyf, ouder voor jonger. Alle hec geene gezegd is te verftaan van wettig geborenen, Onechtcn hebben geen recht tot de Leenen, zelfs niet ven 's Moeders zyde, doch die door volgende lïuwelyken zyn gewettigd ,worden ook indcezen veeIe voor wettig gehouden, m^ar die door gunde van de Overigheid zyn gewettigd, zyn ooktocLeenen 'gerechtigd, indien zulks in die Gunfte is uitgedrukt , want anders word wettigen alleen verftaan omtrent allodialc Goederen , en ook kunnen zy toch niet erven, die Leenen van de Maagen die daar in niet gecoufenteerd hebben. Geestelyke, en die aan Lichaam of Verftand gebrek hebben, worden niet uitgefloten van de Hollandfche Leenen. Een geescelyk Perzoon willende een Leen ontfangen, is gehoudeD een ander in zyn plaats te fteilen, die ked en Hulde doet, welke fteryende, een ander in zyn plaats gefteld word, om den Eed te vernieuwen, betalende alleen het Heen: voor het vernieuwen van dien, en geen Hofrechten. Zoo meede omtrent een Vrouwe en een Weeze: Geestelyke of Waereldlyke Corpora, mogen geen Leen posfedeeren als met Octroy, en moeten alsdan een flerffelyk Man in haar plaatfe fteilen , en telkens als die Man veranderd word, het Leen van nieuws verheffen, en de Hofrechten ten vollen betalen. Daar is gezegd Leen een Togc te zyn , ten aanzien van welke Togt als Erfrelyfc zynde, de Leenman alle Kosten moec dragen, die op hec goed vallen, en het zelve niet verminderen zonder des Leenheers fpeciaal Confent, als het Land uitteveeneu enz. Dienstbaarheden op het goed gezet, duuren niet langer als dat de Leenman en zyu Nakomelingen het goed bezitten, evenwel zyn de Leengoederen, by gebrek van andere Goederen, verbonden, voor des Bezitters of Leenmans bchulden, Losrente op Leengoederen gevestigd, zyn Ipsfe Goederen: Het Leen is een anders goed, om dac een ander daar aan heeft recht van verval,
de-



(;
dewelke de Heer van het Leen is; Deeze zyn des Lands Overheid of deszelfs Leenmannen , want des Graaffelykheids Leenmannen mogen mede haare Leenmannen hebben , die men noemt Leens Leenmannen, en het Goed Leens Leen.^Maar dac Iemand, zynde geen Leenman van de Graaffelyk* heid Leen, zoude uitgeven, is nooit toegelaten, anders als een Geestelyke, daarom brengt de oude eewoonte meede, dat die eenig Goed ter Leen nitg-eeft, noemt een Hoofd Leen hem toekomende, waarvan hec achcer Leen Leenroerig zal zyn. Manfchap of Hulde is een Eed waar door de Leenman zig verbind, den Heer gecrouw te zyn , deszelfs voordeel te zoekenden besten te raaden, by tc ft-aan, zyn nadeel te weeren, en te ontdekken dat tot zyn fchaade zoude mogen flrekken. Zoo dikwyls als het Leen verderft, moet Manfchap gedaan worden, binnen een Jaar en zes weken, nevens Verzoek van Verly; voor onmondige, doet het de Voogd r mits als mondig zyn geworden hec zelfsdoende;zoo de verheffing gefchied op den naam van het heele iterfhuis, te weten voor Dato van de Devifie, zoo moet die geene, die naderhand het Leen te beurt valt, het zelve van nieuws verheffen, en alle Hofrechten wederom betalen, by verzuim van verheffing vervalt het Leen niet aan den Leenheer, maar kan geredimeerd worden met tweemaal de Heeregewaden en Hofrechten te betalen, ten ware dat bleek van menfehelyke verfmading. Een groot Leen is, het geen hooge en lage Gerechten in zig begrypt , of boven de 30.1 gl. aan inkomen heeft, een thiddelbaare wiens inkomen is beneden 300 gl. en boven 10gl., een kleine dac boven de 10 gl, niet heeft, ftaat ook te letten of veele op een Leen aantal'deeden, den Heer ieder van derzelver Verly zal geeven, behoudens ieder zyn Recht, een ieder zal de Heere Gewaden betalen, zonder dat de Heer gehouden is dezelve te'refhtueeren. Zoo een Leen by bewilliging van den Heerware gefplitst, zoomoet ieder deel zoo veel als-het geheel betalen ; Een oudfte



C 352 )
fte Zorn het Leen op een jonger latende overgaan, moet evenwel voor hem zelfs beraieu, zaken van Leenen komen by ons, zoo het achter Leenen zyn, voor des Smalheers Leenbank, maar van des Graaffelykheids Leen voor het Hof. Van Smalheeren Leenmannen kan men by appel voor "t Elof komen, en vermag een Leenman zyn' Heer in Rechten roepen , zonder Oorlof te verzoeken. Proeven en Prasbenden gaan op die geene die de Stigters het naaste in den Bloede beftaan, na voorftelling , worde dezelve door de Staten van Holland vergeeven.
Leen word bekomen door Uitgifte , het zy uit des Feeren Boedel, of uit des Leenmans eigen Goed. De Hollandfche Leenen zyn niet alienabel, al was het fchoon ftirpi geaffecteerd , want het zelve alleen meede brengt, hoe die by Verderf zullen gaan , ten ware de eerfte Uitgifte expresfelyk meede brsgt, verbod van vervreemding, mitsgaders van geen Confent daartoe te verleenen , of dat het zelve, verleend, van onwaarde zoude zyn, Ten tweeden door uiterfte wille, met Octroy van de Overigheid, al ware het fchoon, dat hy geen toelating hadde vanden naasten Heer des Leens, zonder Maagen of Leenvolgers bewilliging , en mag het maken aan die hy wil, mits zynde wettig geboren. Mitsgaders aan verfcheide Perzonen by deeling, ten ware de Brieven van Gunning zulks verboden. Deeze toelating plag verftaan te worden, alleen om eens uit der hand te disponeeren , maar worden nu by de Staten Befluit gegunt, met macht, om uit der hand of over de hand by een of meer Leeden het te doen gaan naar gebefte, maar zonder zodanige toelating is de making 200 nietig, dat zelfs de waarde van het gemaakte niet mag worden geëischt: Ten derde door opdragt, uit fchenking van Huwelyksgoed, Verkoping, Verruiling, gefchied voor twee Leenmannen: Deeze Opdragt mag niet geweigerd worden in onfterffelyke Leenen, wei verftaande, dac de Heer het Recht
heeft,
■



( «53 )
heeft, om het Leen aan hem te behouden, mits'betalende het geen daar voor bedongen is ; Van rechte Leenen is de Heer niet gehouden Üpdragte toe te ftaan als door gunfte : Maagen hebben geen naasting , als ter plaatfe daar naasting valt; Men kan ook geen Leenen belasten met Renten enz. Anders als voorden Heer of zyn' Stadhouder, en de Leenmannen, en daarvan betalen HeereGewadenen Hofrechten , als van 't verheffen van het Leen; Ean Lyftogter moet Brieven van Confirmatie hebben en betalen , en den Eigenaar moet het ook binnen hec Jaar verheffen, en de Rech-.en betalen. Zoo de Lyftogt gaat over twee, drie of meer Leenen, zoo word het inkomen van dien bv een getrokken, en men is maar één Recht van Confirmatie fchuldig. Ten vierden, word Leen door Verfterf bekomen als gezegd is. En alhoewel Iemands Zoon of Dochter of andere , (geen Erfgenaamen zynde, by Verfterf in Onleengoederen) wel Erfgenaam kan zyn in de Leengoedereu , ook de Lrffenisfe van Leengoederen mag aangaan , verlatende de Ërffenisfe van de Onleengoederen, wel verftaande als een ander de hrffenisfe van de Onleengoederen aanvaard, maar zulks niec gefchiedende, is een Zoon, zynde Erfgenaam in de Leengoederen, ook gehouden de Onleengoederen, ten minften onder beneficie van Inventaris, te aanvaarden, ten zy kennelyk was, dat de Overleden meer Schulden als Goederen nagelaten hadde. Indien des üverledens Schuldenaaren het haare niet konden bekomen uit de Onleengoederen, zoo motien zy eerst de Leenrechten , en die niet beftaande, het Leengoed zelfs aanfprecken, te weten, indien by des Ovevledens Leven op het Leengoed Recht gemaakt is, en anders nie: , maar komt vry aan den Leenvolger. Eu indien Niemand van de Maagen Leenvolger wil zyn, zoo mag de Verzorger des veriatenen Boedel Verly neemen, en het Leengoed verkoopen tot Baate van de Schuldeisfchers, Her Leen op een Maag verftervende, blyven evenwel de genoten Vruchten by den Erfgenaam van dè
On.



Hot behandelt vervolgens, in de derde plaats. Mr- Pi e« x e u li o k t de materie van het Leenrecht ?
Mee?rer!yk, en op eene wyze overeen kom flig de grootheid zyner talenten, uitgeftrekte ervarenheid in de Rechtspleging en andere zyner eminente Qualiteiten , welke nog tot heden toe zyne gedachtenis in het School der Rechtsgeleerdheid doen admireeren ; Dan terwyl het voortreffelyk Tractaat, by hem over het Leen Recht gefchreven ,veel te uitvoerig is om van het zelve in het kort bellek van deeze Hollandfche Pleit Zaal zonder wanfchikkelykheid gebruikte kunnen maken, van alle de ryk geftoffeerde argumenten, welkedeeze delicate ftoffe een' overheerlyken luister byzettei?, zoo zal .men zig alhier flegts bepalen tot overneming van al zulke'notable byzonderheeden, die in Qusestien vallende over het Leen Recht, voornamelyk in Cas van Liti^contestatie, ter zake van dien een ongemeen eclaircisfement aan de hand kun* nen geeven.
Waartoe bepalen zig dan de wetenswaardige Obfervatien, geallegueerd in het wel uitgewerkte Tractaat, van denbove: genoemden Autheur, rakende het LeenPechc, voor zoo veel dezelve de meeste fpeculatie verdienen, en tot de Rechtspleging betreklyk kunnen worden gemaakt ?
Voor eerst, in de wyze van het Verzoek tot Octrooy, ten einde by uiterfte wil over Leengoederen mogen di' poneeren , hoedanig Octrooy by den Souverain of de Staten van den Lande, voor zoo veel de Hollandfche Leenen concerneeren, word verzogt en veileend , en waarvan het Formulier van een Request, daar'oe betrekkelyk, hierna volgen zal; Tentweeden, welke icürictie of bepaaling volgens het PJacaat van de Staten vin Hollanden West-Vriesland gearresteerd een 4 Mey 1655, ten opzichte van de Roomsch-
ge-



(y
'Op wat wyze behoort nu, in de eerfte \plaats, het Verzoek van Octrooy, ten fine Om van Leengoederen te mogen disponeeren by requeste gedaan te worden ?
Volgens het Voorfchrift,in het Tractaat>an Mr. Pieter Bort gevonden wordende, in manieais volgt.
TITULÜS I.
No., I. —— FORMULIER van een Request, hou, dende Verzoek van Octrooy om over Leengoederen te disponeeren,
Aan de En. Gr. Mog. H ferenStaaten van H o r,j,and en West-Vriesland.
„ Geeft reverentelyk te kennen N. N. dat al„ hoewel hy omme merkelyke redenen, hem daar,, toe moverende , zeer gaarne by zyn Leven zoude „ disponeeren. by forme van uiterfte wille van de „ goederen, waar van hy althans in een deugdely„ ke Posfesfie van Eigendom is, ende hy met de ., Dood zal komen te ontruimen, ende dat onder ,, dezelve zyn Leengoederen, die hy van de Graaf"„ felykheid van Holland ter Leen is houdende, en.
de hy Suppliant van dezelve Leengoederen niet „en vermag te disponeeren zonder UE d. Gr. „ Mog. fpeciaal Confent ende Octrooy, dierhal-
ven genoodzaakt word zig te addresfeeren aan „ UEd. Gr. Mog. verzoekende onderdanig, dat „ dezelve hem Supplt- gelieven te permitteeren en„ de te vergunnen, dat hy van alle zyne Goederen,
«, Lee-



( a65 )
„Leenen, Cynfen, Tienden , Erven, Renten, „ Landen , en de andere roerende en onroerende „ wettig geacquireerde Eigendommen , hoedanig 1 „ of waar ter plaatfe dezelve ook gelegen mogten
zyn, zoo die hy werkelyk bezit, als die by in ,' vervolg van tyd by fuccesfie of anders zoude mo« „' gen verkrygen in den Lan ie van Bolland, ende 3' die hy van de Graaffelykheid derzelver Lande of„ te Vafallen van dien is houdende, zal mo^en dis,, poneeren by forme van Testament, Codicille, „ en andere uiterfte wille, het zy by inftitutie,fub-
ftitutie ende andere makinge voor Notaris en Ge„ tuigen, Mannen van Leenen, ofte Wetten en Ge.
rechten, daar de Goederen gelegen zyn, mitsga.
ders al zulke Ordonnantie, Testament, en Ui. ,, terfte wille zal mogen wederroepen, varanderen, „ vermeerderen en verminderen zoo hem dat goed„ dunken zal, ende hem daarvan verleenen, Acte ,, in optima forrnd".
't Welk Doende, enz.
Valt '«r ten re-pecte van deeze eerfte afdeeling nog iets meer te rtfiicteeren ?
Ja, tweederlei byzondere distinctien, die van veel aangelegenheid zyn, en in de Rechtspleging, voor zoo veel het ftuk van Leenrecht belangd, van eene zonderlinge approbatie kunnen wezen; Als fi)Dat alhoewel in alle andere gevallen tegenwoordig niet meer practicabel is, de Requesten zoo aan de Staten van Holland, als aan de Hoven van Justitie aldaar, eigenhandig door den Suppüant ondertekent worden , om dat zulks by de Advocaten, Procureurs, of andere gequalificeerde Perzonen 'doorgaans uit haar' Naam word gedaan, zoo behoren nochtans de geprefenteerde Requesten , houdende verzoek van



( a66 )
Octrooy om over Leengoederen te mogen disponeeren, abfolutelyk door Leenmannen, zodanig verzoek doende, met'hunne eigen hand ondertekend te worden ; En ingeval de Suppliant in Cas voorfchreven door ziekte, abfentie, of andere wettige Oorzaken daaromtrent is verhinderd geworden, dient ten minften door andere aequipollente middelen te blyken, dat zulks op zyn expresfe last, en volgens zyne uitdrukkebke begeerte is gefchied: En (».) dat indien behalven de Leenman meer andere Perzonen daar by geinteresfeerd zyn, het geen in Huwelykfche Voorwaarden dikwyls kan voorvallen, en dat de leenman vervolgens'tergiverfeert of weigeragtig blyft orn Octrooy, Approbatie, of Confirmatie van den Leenheer te verzoeken, op zodanige Huwelykfche Voorwaarden, die na zyn' Dood eerst effect forteeren moet, en gevolglyk in de Termen van Citterfte Willende vallenCe, zoo is zulk een Geinteresfeerde Perzoon naar Rechten bevoegd den on. willigen Leenman, ter zake van dien , voor den Competenten Rechter te betrekken, en by wegen van rechten dezelve daartoe te conftringeeren; nademaal het niet meer dan billyk is dat Huwelykfche Voorwaarden getrouwelyk en naar de Letter worden gepresteerd of agtervolgd, mitsgaders allerlei doleufe en bedriegelyke handelingen verre van al zulke folemneele ïnfirurnenten worden verbannen.
Als nu het Verzoek, ten fine om ever Leengoederen te mogen dispmeeren, gedaan is, wat volgt 'er dan op zodanige gepresenteerde Requesten?
Brieven van Octrooy van de Staten van Holland en West-Friesland, houdende dat verleenen yan het verzogte Confent, en zynde fubftantieelyk van deezen Inhoud, gelyk hier volgt onder,
T I-



( 8Ö7 ) TITUL US II.
No, i. i — OCTROOY, waarby Confent tot het disponeeren over Leengoederen verleend word.
De Ridderfchap, Edelen, ende Steden van Holland ende West-Vriesland, reprefenteerende de Staten van denzelven Lande; Dat wy ter Ootmoedige bede ende fupplicatie van N. hem Suppliant gegund, geconsenteerd ende geoctroyeerd kebben, gunnen en confenteeren uit onze zonderlinge gratie by deeze onze Brieven , dat hy zal mogen disponeeren, testeeren ende ordonneeren van alle zyne Goederen, die hy verkregen heeft, ofte namaals verkrygen zal mogen , by koope, verfterffenisfe, Juccesfie, ofte anderzints, gelegen binnen den Lande van Holland, West-Vriesland, Voorne ende elders, gehouden van rfeGraaffe • lykheid van Holland, ofte den Vafallen derzelve, het zy by fotm van testament ende uitterfte Wille, Codïclle, voor Notaris en Getuigen, Mannen van Leenen, ofte Wetten ende Rechten, daar onder dezelve Leenen ofte Goederen gelegen zyn, ofte wezen zullen, als elders, ende andsrs tot zynen gelieven, ten profyte van zyne Kinderen , indien hy eenige heeft, Vrienden, ende Ma^en, ofte andere Vreemden, dien ende alzoo het hem gelieven ende goeddunken zal: Hebben voorts den Suppliant verlof en confent gegeven . en geven by deeztn 't voorfz, zyn Testament ende Uitterfte Wille, dat hy)alzoo maaken zal, ofte voortyds gemaakt heeft . by Codicille ofte andere Ordonnantie van uitterfte Wille te mogen veranderen, vermeerderen, vet minderen ende wederroepen , wanneer en J' allen tyden als 't hem gelieven zal. Welk Testament, Gif te ende Ordonnantie, dat hy den Suppliant alzoo gemaakt is ofte zal wezen, wy als nu voor als dan geconfirmeerd ende bevestigd heb • ben , confirmeeren ende bevestigen by deezen onzen
Brie-



( a68 )
Brieve, en de willen dat die onderhouden ende volkomen worde, ende van goeder waarde ende effecte blyve ten eeuwigen dage. Behoudelyk dat de voorfz. Suppliant geen Bastaard en is, ende dat de voorfz. Leengoederen aan den Heere ofte Vaf allen niet Jterffetyk en zyn, nog ook gegeven ofte gemaakt zullen wezen, eenige Kerken, Klooster en, Godshuizen, ofte Geestelyke Perzo .eni Behoudelyk ook dat die geene wien de foorfz, Suppliant de voorfz. Leengoederen gtven , ordonneeren , ofte maken zal, 't zy Mannen ofte Vrouwen, gehouden zuden zyn binnen zes w.* ken na den overlyden van den voornoemden Sup pliant, ofte dat zy Luiden dezelve Goederen geaanvaard zullen hebben, de voorfclveven Graafelykheid, ofte Vaf al Heeren, van wien dezelve Leengoederen gehouden worden, Eed, Hulde, ende Maychap daar af te doen, ende te betalen de Hechten daartoe Jlnan de ende behorende. Des 't oirconden hébben wy onzen grooten Zegels hier aangehangen, gegeven in den Hage, enz.
Waaraan bepaalt zig nu de tweede Afdeeling van hetOhiect van Onderzoek, rakende het ftuk van Leenrecht , geallegueerd by Mr. Pieter Bokt, ende gtwichtige.Obfervatien, daartoebetreklyk zynde?
Inzonderheid dat aangaande het disponeeren over Leengoederen, met de uitterfte zorgvuldigheid dient te worden gelet, dat alhoewel generalyk door een iestament ten dien opzichten niet alleen vahdelyk gemaakt en gepasfeerd kan worden voor twee Leenmannen van den Leenheer, waarvan het Leen , waarover men wil testeeren, ter Leen gehouden word , maar zelfs ook voor twee andere Leenmannen van de Graaffelykheid van Holland, zoo draa het Octrooy daar toe van de Staten verzogt en verkregen is , nochtans ten deezen respecte in aanmerking komt,
dat



C *7i )
„ dereenig effect, ende compenfeert de Kosten", enz. Actum.
No. III. —— SENTENTIE van den Hoogen Rade, in Cas van Reformatie [over het zelfde geval.
„ 't Hof doet te niete de Sententie van den „ Leenhove van Holland, in questie, en doende j, dat die van den zeiven Leenhove behoorden
gedaan te hebben , ontzegt deGedaagdens haa,, ren Eysch, ende Conclufie voor den voorfz. „ Leenhove gedaan en genomen , en compen„ feert de Kosten van deezen Procesfe om rede.
nen". Gepronuncieerd den 23 Mey 1665.
Waarover rouleert de derde Afdeeling van het Object van Onderzoek, met betrekking tot de dispofitie over Leengoederen, voor zoo veel de Legitime en Trebellianique Portien betreffen?
Voornamelyk komt in deezen opzichte in Confr deratie zeker Advys op den 16 Maart 1654. gegevendoor vier practizeerende Advocaten voor de respective Hoven van Justitie in Holland, op een \ oorgaande aan haar overgegeven zoo genoemde Interrogat, gefchreven in de Franfche Taal, en alhier nevens de daarop gevolgde Advys van dezelve Rechtsgeleerden woordelyk geinfereerd , als zynde zulks best gefchikt om de bovenlfaaodp V raag buiten alle bedenkelykheid te ifellen, en vervolgens op gronden van zekerheid in Cas van Litiscontestatie ter bcilijfing van zodanige een Questie te kunnen bepalen; Het voormelde lnte?rogat, en het daarop uitgebracht Advys, behelzen bec volgende.
No. IV.



( 2?8 )
zelfde wyze, byna, als al oudtyds aan hetProvincia&l Hof van Utrecht, de Kennisneeming over de Utrechtl'che Leenen is gedemandeerd geworden, Iuftr. voor den Hove van Utrecht, tit. 1. art. 23. en dierhalve dat byzondere Hollandfche Leenhof in zoo verre heeft opgehouden te oordeelen, zoo blyft echter buiten allen twyffel, het geen in de Inftructie van den Jare 1661. is vastgefteld geweest, yan een zeer titneemend nut en gebruik in de Practyk, inquasstie van Leenzaken; in welke getwyffeld kan worden, of de qucesiie moet worden gediscusfieerd voor den ordinairen iuferieuren Rechter, of liever voor den Rechter over Leenzaken. Uit het Placaat van de Staaten Generaal van r. Maart 1677. JoJ elucidatie van dat van 25. August. 103a. blykt, dat de Raaden van het Hof van Vlaanderen over de Vlaamlche Leenen, zover dat Land onder den Staat reforteert, de competente Rechters zyn. Zie over de Com? retecte Vievfchaar in materie van Leen. verder by Sixtimus, de regalibus lib. 1. Cap. 8. Rosemthal. de feudis Cap. u. Concluf. i. &feqq. VulTE,ct, de feudis lib. a. Cap. 2. Scn kade rus. de feudis part. 10 Section. 1. & multis Jeqq. Waar by vooral gevoegd moet worden, het geen de Heer Petrus Bort, met opzet over de Leengerechten heeft gefchreven, in het 8..Peel geheel door.
Aanbelangende de Quasstien over de Posfesfie of auaCi posfesfie van Goederen en gerechtigheden voor welken Rechter dezelve moeten worden geventileerd, daaromtrent was naar het Roomfche Recht bepaald, dat de qusstie over de posfesfie van de proprieteitniet mogt worden gerepareerd of afgezonde-d of voor verfcheidene Rechtbanken betrokken maar dat het disput over het bezit en den eigendom door een en denzelven Rechter moest worden gedecideerd, op dat de aaneengefchaakeldheid van de zack niet mogte worden verdeeld , zelfs onder bedreiging van een arbitraire poenaliteu, als 1eb 0 mand



( a8a 5
behandeling der Militaire Zaken geventileerd wordende, voor'de Guarnifoen Krygsraaden onder het gebied van deezen Staat behorende, deeze korte, en zakelyke definitie, „ In Civile zaken word voor „ de Krygsraaden ordinair communicatoire gepro5, cedeerd, dat is, door hec over en weder cotn-
municeeren van de Schrifturen, met een zeker ,, termyn, binnen welke te dienen de zaak in ftaat ,, van decifie word gebragt. In Crimineele zaken
die meer het Object van de befoignes van een'
Krygsraad uitmaken , word op tweederhande „ wyze geprocedeerd, namelyk accufatoire by klag-
te door de beleedigde Party, of die daarby in,, trest zelve heeft; Of inquifitoire by ondervra-
ginge, wanneer de Auditeur Militair uit hoofde „ zyn Ampt tegens een' Delinquant procedeert". Ondertusfchen dient aangaande de Militaire Zaken, welke tot het Departement van de Ordinaris Kiygsraaden gehooren, byzonder gereguardeerd te word en, dac in alle Crimineele Delicten, door Militaire Perzonen begaan, doorgaans als een vasce ftyl word in agt genomen, dac den Delinquanc op de Accufatie en aanklagte van den Commandanc van 'i Guarnifoen, of van 'c Regimenc, hec Arresc word aangezegd, en vervolgens by den Provoosc gelogeerd word, waarna binnen de 24 Uuren de Auditeur Militair, geadfisteerd met cwee Officieren, ter zaake van 'c aangeklaagd Delicc behoorlyke Informatie moet nemen, en zulks verricht zynde, dac is de Delinquanc, op de Interrogatorien gerespondeerd hebbende, Word 'er op lasc van den Gouverneur , Commandeur of Commandanc van 'c Guarnifoen Krygsraad belegd, dat uit een Hoofd Officier als Prsefident, en zes andere Officieren ais Leden beftaac: Maar in gevalle geageerd word tegen een' Geaccufeerden hec zy Officier of Soldaat die abfent is, over Defercie, Abfencie zonder of boven Verlof, of ter Oorzake van eenige andere Delicten, die een Crimineele ftraffe zouden im. porteeren , zoo word de Delinquant by trommel-
fiag



C a87 )
VRAAG-ARTICULEN.
5. Of hem Gedetineerden , by den aanvang van zyn' dienst, en vervolgens van tyd tot tyd, de Militaire Articul -Brief niet was voorgelezen ?
6. O/^y Gedetineerde dezelve voorgelezen Krygsvetten wel verftaan, dan niet begreepen heeft gehad ?
7. Of hy Gedetineerde niet wist, .dat volgens dezelve Krygswetten de Doodjlraf voor een' Deferteur daarby opgelegd en bepaald was ?
. 8. Waarom, en om welke Oorzaak hy Gedetineerde van zyn Regiment en Compagnie gedeferteerd heeft gehad ?
9. Of aan hem Gedeti neerden de gewoone Soldy, of 's Lands bezolding, be
RESPONSIVEN..
5. Zegt Jal
6. De Gedetineerde verklaart den Inhoud, van den aan hem meermaals voorgelezen ArticulBrief zeer wel verftaan , en begrepen te hebben.
7. Zegt Ja!
8. De Gedetineerde heeft j op deeze Vraag fpeciaal I geantwoord , gedeferteerd te zyn, ter Oorzake dat de Capitein van zyne Compagnie hem geweigerd had, een Brief, je van Confent om te trouwen te geven, dan onder Conditie dat hy Gedetineerde op nieuw voor zes Jaren zoude moeten dienst neemen.
9. De Gedetineerde zegt Ja ! onder bygevoegde
'Verklaring, van ter zakend



( 289 )
No. II. ——— FORMULIER- van Interrogatorien, om daarop ter Reqiiijitie van deri Auditeur Militair der voorfchreven Stad B .. ex officie- nader te evamineeren , en ondervragen den Gedetineerden als boven.
VRAAG-ARTICULEN.
I. Ofhy Gedetineerde nog blyft perfisteeren en volharden, by zyn antwoord gegeven , op het achtlie Vraag - Articul van de eerfte Interroaatorien ; Mitsgaders of zulks de ware Oorzaak van zyne Delertie is geweest ?
a. Zoo ja ! Wanneer, en hoe menigmaal hy Ge detineerde by zyn' Capitein aanzoek heeft laten doen, tot het ver kry gen van een Confentbrieffe , ten einde als vomn?
3- Of'er ook eenige Getuigen by dit V".rzoekprteJent zyn geweest ?
T
RESPONSIVEN.
. i. De Gedetineerde verklaart , by zyne aldaar gegeven Responfive,aangaande de Oorzaak van zyne Defertie volkomen te perfisteeren , onder by voeging, dat hy door bet Vrouwsperfoon, *rnec welke hy trouwen wilde daartoe aangedrongen en verleid was.
2. Zegt driemaal , als eens door den Sergeant Wouter Palm, en twee. malen in eigen Perzoon, by welke laafde gelegenheid de Luitenant van zyne Compagnie, daarby pra;fent zynde, tegen den Gedetineerden had gezegd : Wel nu f A n , de Capitein zal U laten trouwen, als Gy Uwen Dienst voor zes Jaren verlengt !
3. Zegt Neen, als alleen de laatfte maal. volgens zyne Responfive op Articul 2.
4. Hce



( aoo )
VRAAG-ARTICULEN.
4. Hoe lange het geleden is, dat hy Gedetineerde van zyn Regiment en Compagnie gedeferteerd heeft gehad?
5. In wat Plaats £y Gedetineerde, ten tyde van zyne Defertie, in Guami foen lag?
6. Ofhy Gedetineerde, vervolgens geduurende de tyd , dat hy zig van zyn Regiment en Compagnie geabfenteerd heeft, buiten 's Lands is getrouwd ?
7. Waarom hy Gedetï neerde vrywillig by zyn Regiment wedergekeerd, en zig als Arrestant, in de Hoofdwacht deezer Guarnifoen Plaatje begeven heeft gehad?
8. Of hy Gedetineerde Verfchooningen ter z^ner defenfie zoude kunnen inbrengen?
RESPONSIVEN.
4. Zegt ongevaar den tyd van zeven Maanden , voor zoo veel hem Gedetineerden geheugc.
5. ZegtbinnendeStad Heusden.
6. Zegt Neea.
7. De Gedetineerde zegt, dat hy berouw gevoelende van door een Vrouwsperzoon misleid, en van zyn Regim. gedeferteerd te zyn , befloten had zyn overige tyd als een braaf Soldaat uit tc dienen, in geval hy met een Regimentsftraf vry kwam.
8. Zegt niet anders, dan dat hy Gedetineerde zig in de gunst van den Krygsraad deezes Guarnifoens onderdanig aanbeveelt , Met verzoek dat dezelve Cömpaslie met zjne Jeugd en Verleiding' gelieven te hebben.
Al-



C 291)
Aldus door my Ondergefchreven Auditeur Mil!» fairvan hec Guarnifoen der Stad S * * *, in Pra?~entië van beide de Heeren Vaandrigs G. en B. andermaal ex Officioop Articulen ondervraagd, en geëKimineerd den Gedetineerden Soldaat Jan van Spankeren, dewelke nogmaals, nagedaane Voorlezing, verklaarde by deeze zyne Responfive, in voegen voorfchreven gedaan, volkomen ce perfisteeren; Gelyk ik Ondergefchreven in qualiteit als boven, insgelyks verklare hier mede ex Officio,de Informatien ten Onderzoek van den Gedetineerden te houden , voor gefloten. Actum enz.
Hoedanig was eertyds de laatst geremoveerde Hooge Krygsraad geconjtitueerd, en waain bejlond voornamelyk derzelver Jurisdictie f
Dit Opperde Militair Gerichtshof, bekend onder den Naam van Hoogen Krygsraad der Vereenigde Nederlanden, refideert (wanneer het in Wezen is,) by aanhoudendheid in tyd van Vrede t' 's Gravenhage, doch geduurende den Oorlog trekt hec meede te Velde , waarvan dan het waarfchyhelyk voorheen den Naam van Krygs-Raad te Velde gedragen heefc gehad, tot dac het in den Jare 1747. door wylen Zyne Hoogheid Prins Wj r. h e m de IV. als een permanente Rechtbank en een Hof van Appel,beide in Crimineele en Civile zaken, is geërigeerd en opgerecht geworden; De Ministers en Suppoosten van dat Militaire Col'egie van Justitie zyn onder anderen de Fiscaal van de Generaliteit, die voor hec zelve • hec rechc van óp Hooge Overigheid waarneemt, benevens den Griffier; vervolgens den Provoost Generaal, Luitenant Provoost. Deurwaarder, of Kamerbewaarder , Klerken, Cipier, Hellebardiers enz. Oofc zyn 'er een zeker bepaald getal Procureurs by den Hoogen Krygs-Raad geadmitteerd, die voor hetzelve posculeeren. Alle Crimineele en Civile zaken kunT 2 - nea



( 492 )
nen voor het zelve Collegie zoo wel rauwelyks, en ter eerfter inftantie, als in Cas d'Appel aangelegd worden, en de toenmalige Hoogen Krygsraad had het recht om niet alleen van puure Militaire Delicten, en zitlken die alleen den Krygsdienst betreffen, kennisfe te neemen, m3ar vervolgens ook van alle gemeene Delicten en Civile zaken, alsby voorbeeld Matrimonieele, en Testamentaire Qua?stien, en diergelyke meer, voor zoo verre dezelve hebben eene directe betrekking tot Militaire Perzonen, ftaande in werkelyken dienst van H. H. M. de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, want een Militair Perzoon, den Krygsdienst verlaten hebbende, of anderzints by Sententie van Hooge of zo genaamden Guarnifoen Krygs-Raden daar uit geraakt zynde , cesfeert de Militaire Judicature ten zynen opzichte aanftonds, onaangezien het imaginair en abufief gevoelen van zommige, dat zodanige Perzonen nog een Jaar en zes weken de Jurisdictie van den Militairen Rechter onderworpen blyven; Hoedanig voorgeven noch op 't befchreven recht, noch op het^wy Statutarium gegrond is. ündertusfchen verdient het Appel Reglement van den 08 Augustus 1750. een zonderlinge reflectie, als zynde daar by geftatueerd en verklaard, welke zaken appellabel zyn, en van fcoedamee Crimineele V-onnisfen , by de Guarnifoen of Subalterne Krygsraden gewezen, aan den Hoogen Krygsraad kan worden geappelleerd, mitsgaders de wyze op welke de Injectie van 't Appel moet gefchieden : Alle Crimineele Sententien by het vooriz. Militair Gerechtshof gedecreteerd, behoren nochtans ter Approbatie, of Improbatie van den Pnnlf Êrfiladhouder overgegeven te worden, en word wyders gefustineerd , dat van Condemnatien m Civile zaken by den Hoogen Krygs-Raad, ter eerfter inftantie of in Cas d'Appel gewezen, .Revifiekan worden verzoet , en mitsdien na de ordinans wyze van Rechtspleging hier te Lande in Obfervanne «, het geproponeerde Erreur in zodanige Civile vonnisien renderende, kunnen worden gecorrigeerd. Vervolgens



( 297 )
Dan dat hoe zeer de Voornoemde Ritmeester Gonzagas Q * * * naar recht, reeden en billykheid gehouden was, volgens zyne Schriftelyke belofte de Gecontracteerde fchuld hier voorengefpecificeerd te moeten voldoen, de Supplt. onaangezien alle vriendelyke interpellatien en zoo mondelyke als fchriftelyke aanmaningen, tot nog toe geene betaling van deeze zyne deugdelyke Prtetenfie had kunnen verkrygen; Weshalven den Suppliant ter recouvreering van dien, zich in de onvermydelyke noodzaküykheid bevind, zig by Requeste tot U Hoog. Ed. Gestr. te addr es feeren: Ootmoedig verzoekende Appoinctement waarby de meergemelde. Ritmeester ge. ordonneerd word, de gecontracteerde Schuld ter fomme van 1768 Guldens en 18 Stuivers, met de Kosten daaromme gedaan, mitsgaders met de verfcheenenInttresfen a 4 perCento 'x Jaars, zedert den 14 July laatstleden tot de volle en effectueele voldoeninge toe, aan den Suppliant te betalen, met auctorifatie op den Solliciteur van den voorfz. Ritmeester, om een derde gedeelte van deszelfs Tractement zoo lange intehouden , tot dat den Supplt. van zyne bovenjlaande deugdelyke Prcetenjïe, Kosten en Inttresfen van dien zal wezen voldaan.
't Welk Doende, enz.
(Inmargine ftond,) zy deeze Requeste gefteld in handen van den Ritmeester Gonzagas Q~ * * ten fine, den Hoogen Krygsraad, binnen den tyd van veertien dagen, daarop te dienen van Bericht, Acturn enz.
T R



( 30i )
TIENDE HOOFDDEEL.
Oyer het Wisfel-Recht, met alle de Ex~ ceptien en Uitzonderingen, welke Pro & Contra daaraan geaccrocheerd zyn, dienende tot een Vervolg van het Tweeëndertigfte Hoofddeel van de Academie der Jonge Practizyns.
Wat verftaat men, in de eerfte plaats, door jen'Wisfelbrief?
Volgens de Opinie van zommige Rechtsgeleerden is een Wisfelbrief een uitdrukkelyk Bevel, waar by de een den anderen belasc op zekeren vastgefteiden tyd, en in den Wisfelbrief genomineerden Dag , of op de Vertoning derzelve en ten laatften op Ufo, half Ufo, anderhalf Ufo of verdere Ufances, (.waarvan ieder Ufo een Maand betekend) aaneen' derden Perzoon betaling van.zekere getrokken fomma Gelds te doen, ingevolge van liet geene daarvan folidelyk geleerd word by phoonsen in zyn Tractdat over den Wisjelftyl, Cap, 14- Aru 2. Ondertusfchen. noemt Rn «o Grot 10s in zyn Inleiding tot de Hollandfche Rechtsgeleerdheid, lib. 3- P«rt. 13- Num. L zulks een Mandaat of Schriftelyke Lastgeving, waardoor Iemand belasc een ander van zyn' Lastgevers wege zeker Geld aan een derden te tellen; Dan met dit alles is het indispiuabel zeker, dat zodanig Bevel,



(3oa y
Mandaat, of Lastgeving, hoedanig men het ook noemen wil, geweigerd kan worden,te betalen en dus eerst zyne kracht ontvangt, wanneer de Wisfelbrief geaccepteerd is, zie het geadvifeerde in de Hollandfche Confultatien, Part. 3. Conf. 39. gelyk dezelve Wisfel ook zyne kracht verliest zoo draa die voldaan is, conform het geallegueerde aldaar, Conf- 199.
i
Hoedanige algemeene Verklaring is, in de Academie der Jonge Practizyns, ter loops van de Wisfel' brieven gegeven?
Dat het beftaat in een abfoluut Bevel, of Recht van overwyzirig, tot faciliteeringen gemak van den Koophandel , en andere particuliere Affaires gejbruikelyk, waar by de Trekker aan den Acceptant of den Perzoon, ten wiens lasten de Wisfel ïs getrokken, belast, om een zekere fomme vant penningen, in den Wisfelbrief vermeld, op een' geftipuleerden tyd voor zyne rekening te betalen aan den Houder van dezelve, of aan de Ordre van die geene op wien de Houder, of zyne recht verkrygende de Wisfel endosfeert.
Wat remarqueert, onder anderen, de geleerde Commentator in Notis op den Codex Batavus van van Zurk, rakende het Jluk van Wisfelrechc ?
Inzonderheid maakt hy ten dien opzichte de navolgende gefundeerde aanmerkingen: — „ Hoe „ weinig veele toevallen op materie van Wis/el „ by de Wetten bepaald zyn , en hoe weinige „ Practizyns die verftaan, en hoe de meeste met „ het beleggen van Turbe , van Koopluiden afgedaan ,



C 3°3 )
•
„ daan moeten worden, weet men te Amfterdam „ zo wel als voor de Hoven van Justitie in Holland; Of niet nodig ware hier in te voor„ zien, of een Boek van Turbes te maken, als te „ Antwerpen is, en waartoe dikwyls Anzblmo in Tribuniano Belgico wysc, oordeelen de geene, , welker oordeel- in deezen meer gelden kan, dan " myne aanmerkingen".
Alyorens tot de volzakelyke definitie van den' Profesfor Voet, met belang tot deeze materie, over te gaan , zoo allegueer, eens buiten het geen in de Ac-demie der Jonge Practizyns daarvan is gehandeld , de Articulen der Ordonnantie , waarop het ganfche Wisfelrecht gebouwd is?
Zie hier dezelve.
Art. Li
Een acceptant van Wisfelbrief is fchuldig ten dage, in den Wisfelbrief genoemd, betaling te doen , of, zoo hy zich in Rechten laat betrekken, word uit aanneeming zonder eenige exceptie , namptisfement toegeweezen om, onder Cautie van reftitutie, zoo by 't eindoordeel apders verftaan wierd, dat te moeten voldoen, v. Cestum. Amft. C. 5c. ai t. 2.
1 r.
Zoo de Wisfelbrief geweigerd word , moet de Houder aanftonds, of ten uiterften binnen drie dagen daar na , protest doen, en wettelyk doen aanzeggen het Verhaal van fchade daar door re ly-
den



( 305 )
als in Franfche Kroonen, op den voet van anno 1685. noch op langer Termyn als 3. Ufo , Lions except, op pcene van nulliteit; En word in Cas van weigering , de Verklaring , of Advysbnef van deniHouder, voor procesc Notariaat gehouden. En mag met Bankiers van den Koning , of Agenten, met gehandeld worden met Muntbriefjes, op arbitraire ftraf. En is alle handel derzei ve bier te Landen verboden , op nulliteit en verbeurte van het verhandelde, en mogeu Noearisfen, of Makelaars over zulken handel niet ftaan. Rtf. HM. 1 Jan, 170/.
V I I.
Alzoo de veranderingen in't Geld buiten 't Land> ende ordres, waar by nieuws geordonneerd, of gepermitteerd w0rd de betaling van de Wisfelbrieven te doen op andere wyze als in contant Geld, iïrekken tot groot nadeel en belemmering van de Commercie, is geflatueerd, dat voortaan alle Wisfelbrieven , binnen deeze Provincie getrokken, of ingetrokken, te betalen buiten 's Lands, zonder onderfcheid van Landen, of Plaatfen, zullen moeten worden voldaan naar de Cours en waarde, als ten tyde van de trekking, en intrekking dier Wisfelbrieven hier te Lande bekend is geweest, dacdeGeldfpecien, daar in gemeld, gehad hebben ter Plaats, tot de betaling gedestineerd, zonder dat de Verhooging of Verlaaging van de Geldfpecien, het zy in de Cours of waarde van dien, ter Plaats van de gedestineerde betaling, door de publicque auctoriteit, na de trekking, of intrekking der Wisfelbrieven, of voor dezelve, of buiten weten van den Geever der waarde gemaakt, aan den zei ver Geever, of Houder der Wisfelbrieven, eenig nadeel, of voordeel zal geeven,
V VIIf. Dat



( 3»4 ) TITüLÜS I.
Uo. I. ■ FORMULIER van een Protest van
een' Wisfelbrief, waar van de Accep. tant of abfent of onbekend was.
Op huiden den enz. Compareerde Johannes Leonardi Koopman woonagtig binnen deeze Stad, my Notaris bekend; Te kennen gevende dat hy Comparant op gisteren morgen van zyn' Correspondent B * R * te Rotterdam per Marktfchuit ontvangen hadde een Brief met zekere geaccepteerde Wisfelbrief daarin gefloten gt oot 500 Guldens, lopende ten Lasten van Wynandus de Boer alhier , en luidende woordelyk in Jubfiantie : ( hierop volgd nu den Inhoud van de Wisfelbrief, met de Endosfementen daar agter llaande,) verklarende hy Comparant, vervolgens, onaangezien alle mogelyke gedane recherchen en onderzoek, den voornoemden AcceptantWynandus de Boer hier ter Plaatze niet te hebben kunnen uitvinden, gelyk ik ondergefchreven Notaris almeede ver* klare den Acceptant van den voorfchreven Wisfelbrief, piet tegenfiaande alle aangewende diligentie en mogelyke devoiren, zoo ter Beur fe als ten Post Comptoire deezer Stad alvoorens gedaan , niet te hebben kunnen decouvreeren of ontdekken. Weshalven ik ondergejehreven Nota • ris, ter Reqwfitie en uit Naame tan den Comparant tégen den bovengemelden abfenten of onbekenden Perzoon van Wynandus de Boer Acceptant van den hier bovengemelden Wisfelbrief, even alsof hy Prcefent cn hekend ware, protesteer e van Nonbetalinge, Wisfel, en herwisfel, mitsgaders van alle Kosten, Schade en Interes, fin, ter zake van dien bereids geleden of naderhand r.og te vallen, omme alle de zelve op den abfenten en onbekenden Acceptant te verhalen daar en ter Plaatfe zulks wettig behoren zal.
En



( 315*)
En verzogt de Comparant hier van Acte, dewelke is deeze: Aldus gedaan en gepasfeerd op dato als boven, ter Prcefentie van A. en B. als Getuigen hiertoe verzogt, enz.
No, ij. ,, FORMULIER, van een Relaas van een"Notaris, houdende Protest in Cas van Non acceptatie van eeri Wisfelbrief.
,, Ik ondergetekende N. N. openbaar Notaris, 'byden Ed. Hove van Holland geadmitceerd,
in 's Hage redderende, geasfisteerd met D. W.
en H. iS. als Getuigen, hebbe ten verzoeke van ' de Heeren J * * en L*** Kooplieden fAmfter" dam op den »8 October deezes Jaars 17.. my ge" vonden ten huize van den Heer D. M. alhier, en jj vermits deszelfs bedlegerige ziekte, volgens De.
claratoir van zyn Ed. Huisvrouw, aan haar voor|' gelezen een' Wisfelbrief van den 16 Junyi7 ..
uit Surinvnen cp hem Heer D. M. getrokken r " mn den Heer G. L. of ordre, ter fomme van
zeshonderd Guldens Hollandsch, zes weken na ' zigt te betalen, de waarde genoten. En gete' kend: A. B. M. Op de rugge ftond: Betaald
voormy aan de Heeren J. en L.t' Amfterdam, of " of ordre. Paramb. 12 July 17 . . En getekend: *' G. L. \ ervolgens haar Ld. heb afgevraagd, of " haar voorn. Man denzelven Wisfei, ingevolge " zyn Inhoude, geliefde te accepteeren ? Haar Ed. " my tot antwoord gaf: Ik zal ze niet accepteeren. " Vervolgens heb geprotesteerd, van alle Kosten, '* Schaden en interesfen, wegens de niet acceptee" ring geleden en nog te lyden. Rciateere dit te ], zyn oiyn wtdervaren".
No. UI.



( 3^7 )
nog kan acceptecren, maar daarom de Betaling yan dien op den vervaltyd prasfteerd ja wat^ meer is, een derde Perzoon, zonder by den Wisfelbrief geinteresfeerd te zyn , kan naar rechten m zyn plaats de beta ing van den Wisfelbrief na verloop van de zes Refpytdagendoen, zoo als dijcwyTs gebeurt dat geaccepteerde of ongeaccepteerde Wisfelbrieven, door een' derden Perzoon, met betaling op den vervaltyd gehonoreerd worden, 'ter eere en tot behoud van het Credit van den Perzoon , op wien de Wisfel getrokken was: weshalven de noodzakelykheid van een tweede Protest altyd in geval van Nonbetaling • derzelve in de Rechtspleging is gefundeerd.
ELF'



< sta;
ELFDE HOOFDDEEL.
Over zommige finguliere gevallen, welke in ^Crimineele Practyk kunnen voorkomen, met aanwyzing hoe dezelve behoren aangelegden gedefendeerd te worden; dienende tot een vervolg van het Acht* fte Hoofddeel van de Academie der Jcnge Practizyns.
Welke aanmerkenswaardige Obfervatien fpeeïeeren-tot de Crimineele Practyk, boven en behalven bet geen wy, in de Academie der Jonge Prac/izyns, in het Rechtsgeleerd Woordenboek, en vervolgens in de Sleutel der Crimineele Practvfr, over deeze materie volledig verhandeld hebben ?
/"""Vnaangeroerd latende al het geen in de drie br>v_/ vengenoemde Rechtsgeleerde Tractaten, aangaande de Crimineele Rechtspleging zou üxcraordinaris als Ordinaris geremarqueerd geworden is, zal men tot een Supplement of Byvoegfel van dien zig alhier voornamelyk bepalen tot de doorwrogte en overheerlyke explicatoire Verhandeling van Mr. Pi e i er Bort, en derhalven in de eerfte plaats onderzoeken wie, volgens zyn Opinie, voor Competente Rechters in Crimineele zaken te houden zyn.
Wat



C 319 )
Wat heeft deeze hooggeleerde Autheur, rver de Competentie van Jurisdictie, tot een fundament van het aanleggen 'van allerhande Crimineele sletten aangemerkt gehad ?
Onder méér andere we'enswaardige zaken, geeft hy daar van de navolgende welberedeneerde Verklaring: Aangaande de Competentie van den
Rechter in Crimineele zaken, zoo is voor eerst, ende wel inzonderheid confiderabel, dat naar rech» ten, uit een ende 't zelve feit ofte delicc, onderfcheide Rechters geboren word recht van Judicatu. re, ende macht, ofte authoriteit, om 't zelve feit, ofte delict naar behoren te doen berichten en te ftraffen. Ende wel voor eerst, de Rechter van de Plaatfe, daar de Perpetrant zyn Domicilie, of Woonplaatfe heeft, doordien zyn Perzoon onder dien Rechter eigentlyk (laat en gchooit, en dien volgende by den zeiven Rechter, over de misdaad by hem begaan, kan worden geftraft, indien door andere Rechters, daartoe uit andere oorzaken meede gerechtigd , daarinne niet is geprevenieerd; Ten tweeden, zoo is ook gefundeerd de Jurisdictie van den Rechter van de Plaats, daar het feit of Cnmen is begaan, nademaal deszelfs Jurisdictie door zodanig delict is geledeerd, en ter zaake van dien, denzelven de ftraffe daarover meede competeert. En ten derden, zoo is de Rechter van de Plaatfe, daar den Delinquant word gevonden, meede bevoegd, denzelven aantetasten, tegens hem te procedeeren, en vervolgens over de misdaad, elders begaan, den zclven meede na exigentie van zaken te ftraffen, ne Gimina maneant impunita, gelyk veeltyds zoude gefchieden, als die misdaan heeft, wegens het Crimen by he,m bedreven , voortvluchtig van zyne Woonplaatze, en mede van dePlaatfedaar by heefc gedelinqueerd , zoo zulks buiten zyne Woonplaatfe is gedaan, niet geftraft zoude kunnen worden, ter Plaatfe daarby word gevonden, ende mitsdien over
het



C 32° )
het Cn'men by hem gecommitteerd, is aangetast en gedetineerd: Invoegen, dat volgens ons hedendaagfche gebruik , als meede van geheel Duitschland, Ca rpzovius in pract. Crimiml. qucest. 110 mm S. cumfeqq. in Crimineele zaken is triplex Forum ordinarium, te weien, i. Forum Domicilii. 2. Forum Delicti commisfi, 3. Forum Deprehenfionis rei , omtrent welke zaken alzoo verfcheide Confideratien vallen, zoo dient van ieder ook in 'c byzonder ge- • handeld.
Wat gevoelt B o r t vervolgens, van deeze driederïii zoorten van Jurisdictiën, in Cas Crimineel?
Wat het Forum Domicilii aanbelangt, zegt hy in de eerfte plaats, nademaal ieder een zyn doen eigenlyk is gehouden te verantwoorden voor den Ordinaris Rechter van de Plaatfe daar hy woonagtig is, en dac de zeiven domiciliaire Rechter is competent zoo wel in Civile dan in Crimineele zaken; Zoo word Forum illud domicilii by de meeste Rechtsgeleerden gehouden, Cceteris foris prceftare, en dienvolgens ook genoemd, Forum generalis, en kan dien volgende in Foro domicilii tegen een' Misdadiger worden geprocedeerd, niet alleen over een Delicc in foro Ulo domicilii commis fa, ne maar ook over zodanig delict, quod extra domicilii territorium Commisfum est: En dac niec alleen daarover klachten komen aan den domicilairen Rechter, pane Ltefa & fic via accufationis ut D. D. lo* quantur, maar zelfs ook als daar over aan hem geen klagten gefchieden, is Ide domicilaire Rechter, ex fama publica Criminis, of uic andere gelegenheden kennisfe. bekomen hebbende van hec delicc by zynen Onderdaan begaan, bevoegd zig daar over cegens den zeiven te informeeren , ende voorts etiam via inquifitionis tegens den zeiven te procedeeren, naar exigentie van zaken, ook zelfs
dan



C 3ȕ )
dan als de Misdadige, wegens het delict by hem begaan, voorr.vluchr.ig is, of latiteert, alhoewel zommige de Competentie van den domiciliairen Rechter alleen zoo verre extendeeren , ut accufationis, non etiam inquifitionis via contra fubdituumjuum proceder e pos fit. In de tweede plaats, is een Delinquant over een Crimen of delict by hem begaan, ook aanfpreekelyk bv den Rechter, onder welkers Jurisdictie dat hy heeft gedelinqueerd, en kan over zulks voor den zelvenRechter daarover cegensden Delinquant worden geprocedeerd, niet alleen Criminaliter wegens het gecommitteerde delict zelfs, cum eius Judicis Republica eo facta est injuria fcf Jurisdic-, tio Lafa & offenfa, nemaar ook, Civiliter ab intereste partis offenfa, ut tenet per plures ab eo ih allegatur. Dan , de Delinquant gevonden ende geapprehendeerd zynde, ter Plaatfe daar hy het Delict heett Gecommitteerd , is den zeiven aldaar justiciabel; Èindelyk en in de derde plaats, word door het 'Pertium Forum deprehenfionis verftaan zodanig een Rechtsgebied, onder welke een Delinquant geapprehendeerd word, zonder aldaar een Misdaad begaan te hebben , de Text daar van expres zynde, m de Lex primo Codicis de Criminibus, alwaar de volledige Verklaring over deeze laatfte zoort van Jurisdictie pertinentelyk befchreven ftaat.
Hoedanige Distinctien maakt Bort, in zyn Tractaat van Crimineele zaken, over de bovengaande Wet, met betrekking tot de Jurisdictie van de Plaats, alwaar Iemand, zonder gedelinqueerd te hebben, geapprehendeerd en in hechtenis genomen word V
Hieromtrent, zegt de Hooggeleerde Autheur al verder, disputeeren de Rechtsgeleerden onder malkanderen zeer fterk, of de aangehaalde Text, in L. l. C ubi de Criminib. alleen plaats heeft ende disponeert, in Vagabundis èf erronibus, dan of dezel-



C 32- )
ve meede te 'verftaan is, de aliis qui fixum domicilium alibi habent, aangezien de voorlz Text fpreekt indefinite, de omnibus reis, en geen de minfte distinctie maakt, inter reos an alibi certum & fixum domicilium habeant an non hdbeant 6f proinde videatur generaliter & fine ulla distinctione esfe intelligendus, cum ubi Lex non distinguit, nee' nos distinguere debeamut, L- non "distinguemus•,''32. ff. de recept, arbitr. cum fimilib. zoo fustineereri aan de eene kant zommige Rechtsgeleerde Schryvers, dat dezelve Text firn. pliciter, en zonder eenige distinctie moet worden verftaan,', feilicet reos, ubi repeiiuntur, accu/ari purfe, onder dewelke meede zyn Cujacius in paratis ad tit. C. ubi de Criminib. Voltejus ibid. num. ?.6. cumfeqq. Huco Uonellus Lib. 7. Comment. Cap. 16. /iNTONi Mat th jf. us f72 tract. de criminib. ad tit de accufat Cap. 5. num. 4. en j oa n a S a k» de in decif. Cur. Frifïc®, lib: 1. idèfin. 6. die meede daar fchynt gelogeerd te zyn, als by ex ae L. >. C. ubi de Criminib. deduceert , quod reus etiam ibi forum fortiatur, ubi deprehenditur, etiam ibi domeilium non h.abeat, en zulks nöo'd'zakelyk moet worden verftaan tefprceken, de reis alibi domicilium habentibus, add. j oa n Brunnemannus in' tract. de procef. inquifit. Cap. 3. num. 5. Maar andere .Rechtsdoctoren, hiervan dislentieerende, zynin tegendeel van fentiment dat den voorfz, Text, adLex I. C. ubi de criminib. moet verftaan worden, alken plaats te hebben. (1) In errone & vagebundis, dat is in regüard van zodanige Perzonen, die geen certum nee fixum domicilium hebben, indienvolgende ook gehouden en geacht moeten worden, nbkunque hab'itare; (2.) In fugitim, dat is in reguard yan Perzonen, die wel fixum & certum domicilium hebben gehad, voor het perpetrecren van 'tfeit of Delict, maar vermits deszelfs enormiteit en atrociteit, en uit vreeze voor de ftraffèidaar toe ftaande, haar zelve daar niet langer opentlyk hebben durven onthouden , en zulks latitiven, of in Certo Lare vageeren, nu hier dan elders zynde: Welke Perzonen ,
turn



C323 )
cnm domicilium non amplius Cenfeaitur habtre, ut,vigabundi, £? errones, £f id quod habuerunt dereliqaé ■ rint, ut fugitivi &? latituntes wordende geconfidereerd, vervolgens niet kunnen ratione domicilii, dat ze niec, of ten minften niet met effect hebben , /««" per fori incompetentia excipieeren, arg. L, i. C, in quib. cauf, colon. cenfit. dom accuf. posfunt lib. n. Matth-ü us Col er. de procef. execut. Part 2. Cap, 1. Num. 28. En zvn over zulks volgens den voorfz Text, in L. 1. C. ubi de criminib. gehouden te recht te flaan, daar ze zyn gevonden en geapprehendeerd, nam vigor disciplines exigit, ne malefii cia maneant impunita, at tranquillce £? pacatcc fint Pro. vincice, acmalis hominibuspurganiur, L. 3. ff, deoffic. prcefid. nee distingidtur unde fint quibus verbis fignificatur, etiamfi non funt inde ubi accufantur, tamen eos ibi occufationem fubire, &Ja defends>e debere, nam prcécipitur Prafidi Provincis, ende by ons ook alle de Officieren van de Hooge Overigheid, in derzelver naam, Latrones ei? facrilegas, aliusque CrimiriO' fas conquirere, Conviéïasque legïtimis posnis affcere. Jdque minus dubii habet lempore hodurne, quo plenmquè exofficï», per modum inquifitionis, adverjas facinorofu p'ocediiur eo loco, abi reperimtur Carpzovius in pract. Crimhl'ü. Part. 3. qnasti 110. Num. 71, Invoegen dat het bekende Axioma der Doctoren ubi teinvenio-, ibi te judicio, conform de voord, dispofitie van Rechten, in rechtzinnigheid alleen applicabel is, ad errones£f vagabundos, mitsgaders zodanige Perzonen, die, ter zake van de delicten by hun geperpe reerd, genoodzaakt zyn haar van hunne ordinaire Woonplaatfe te abfenteeren, en Istiterende, in Certo lare vageeren , en gelyk hiervoor is gezegd propter defertionem domicilii niec verftaan kunnen worden , maar eem'g domicilium ergens te hebben, en dienvolgende respectu defectus & carentice domicilii, met goed rechc en fundament vagabundis & erroni' bus worden geannumereerd. En dien volgens geenzints extenfibel tot Perzonen. die nog effective en in der daad Certum & fixum domicilium zyn hebben X -z de,



C 329 )
Invoegen dat Prasventie noodwendig prasfupponeert Concurrentie van Jurisdictie, maar wat Acten dat Preventie maken, en door dewelke dat'de zelve word geinduceerd, daar over word onder de Criminalisten zeer gecontroverteerd, gelyk als hier vooren is gezegd, en maken dezelve distinctie, inter praventionern Judicialem £5? extra Judicialem, demembreerende preeventionem Judicialem wederom in Preventie , die gefchied in- quibusvis Judiciis Civihbus. Alle welke zoorten van Praeventii deeze materie niet raken, en daar van over zulks niet zal worden gefproken, maar alleen gedefereerd tot den voor geallegueerde Franfchen Autheur, als ook insgelyks tot de Rechtsgeleerde Verhandeling, van Franci scus de Tonduti, die van alle zoorten van Prasventie een fpeciaal Tractaat heeft gemaakt, zodat in zodanige Preventie, waarin een Rechter dezelve aan andere Rechtbanken disputeert, ten zulken effecte, dat hy, alleen competente Rechter in de zake blyvende , om1 dan hy alle andere R echters, het zy door Apprehenfie Corporeel, of wel door ptcecedente Informatie, geprrevenieerd heeft gehad, derhalven ook alleen bevoegd is met zyne begonnen Proceduran voor te gaan, en de andere Rechters, die voor dezelve pneoccupatie mede competent in de zake zyn geweest, te doen ftil ftaan en verbieden, van zig mee de zelve zake eenigzints verder te bemoeijen, de voor verhaalde Preventie kan by den Rechter alleen worden geinduceerd, door den Delinquant voor zyn Gerecht wettiglyk te hebben doen citeeten, worden alle andere Acten, als prefenteeren van Requeste, om te hebben Mandament impetreeren van Mandament, ordre om 't zelve te exploicteeren, en wat 'er van diergelyke zaken meer zoude mogen zyn . alleen gehouden en opgenomen, pro praparatoriis & partibus futurce Cf. tntionis, dewelke, alzoo daar op nog geen efFect is gevolgd, ligt kunnen worden onderlaten, vid. Tokb ut. in tract. de prcevent. part. 1. Cap. 1. num. <io. & ai. en dienvoigende wel uiewyzen en te kennen X <r ge-



C 33* )
geven , dat die zulks heeft gedaan heeft gehad, voluntatem praveniendi, maar geenziuts dat hy de andere Rechters effectivelyk heeft geprasvenieerd, 'l welk alleen verftaan word gefchied te zyn, cum citatus actu in Jus vocatus fuerit £? proinde citatio , qu-h, primus est acius Jurisdictionalis, executione fit wo.nda.ta inque citati notitiam venerit, aut venire potuerit, £f fic in omnibus fuis partibus abfoluta fcf perfecta fit, daardoor het eerst een Citatie komt te worden, en zulks ook eersc iets kan opereeren : Wel is waar. dat verfcheide Rechtsgeleerden fustineeren, dat praecedente informatien, over een Delict genomen, Proevende maken, gelyk als eenige daarvan getuigen, maar dien onaangezien, zoo zyn echter meest alle de Criminalisten, om voor gededuceerde redenen, van gevoelen, en fteilenpro regttia, nullum actum ante Citationem inducere pi aventionem ut iradit £fpluribus probat, Cauleval. dict. peet. 'j. num. 878. 't Welk by ods meede plaats heeft en gevólgd word, in Cas als ordinaire Rechters en die eigentlyk, en primitive de Jurisdictie competeert, tegens den anderen Prasventie willen fustineeren , maar dewyl het Hof vanPIoLLAD in prima injtanna geen ordinaire Rechter is, of Jurisdictie heeft, quam in Cafibus Curi® exPresfe delegalis, feu tefervatis, zoo is hier te Lande altyd verftaan, dat in Cas van Purge, praecedente informatien, by den ordinaris Rechter van 't Crimen genomen, Prasventie maken, in reguard van den Hove en de accidenteele Jurisdictie van den zeiven Hove , in Cas van Purge by het 8, Ait. van derzelver Inftrnctie gegeven, tot zulkcn effecte , dat de zeiven origineele en priyatjye Rechter die albereids prtecedente informatien heeft ge nomen, en zulks behoorlyk geviligeerd, door we- . gen van Purge der-zaake, en de kennisfe en Judicarure van dien niet kan worden onttrokken , maar onaangezien 'c zelve Purge, wederom van den Hove moet afgaan en voor zyn Gerecht komen, t welk grootelyks zyn reden heeft. Maar als gezegd word, dat ccdane Citatie alleen Prseventie kan opereeren, ö zoo



( 33' )
zoo ftaat wel waar te nemen dat dezelve wettiglyk en naar behoren moet wezen gedaan , en voltrokken, Goarzin in tract. de defenfa reorum def en f. i. Cap. 9. Num. IJU cumfeqq-, en dat by defect van eenig het minfte esfentieel requifitum, daar uit geen Proevende kan worden gemoveerd en vastgemaakt, celvk meede dezelve Citatie het Delict, deswegen men Preventie wil fustineeren, moet raken en opneerneeren, en ook niet wezen verjaard.
Welke fpeculatien van aangelegenheid geven zommige Rechts Doctoren,nupens de materie van Praeventie, rakende ha recht van Jurisdictie in Cas Crimineel, al meerder aan de hand?
Onder andere importante Obfervatien, ook zonderling de navolgende; Dat indien een .Misdadiger bv een Officier bevorens js gedaan cueeren pro leviori delict o, en daar na by een' anderen Officier word geciteerd over 'een zwaarder Delict , zoo zeggen de Criminalisten, dat de tweede Rechter met zyne Proceduren is bevoegd voort te gaan, onaangezien de voorfz. anterieure Citatie. Ondertusfchen zon alhier de Vrage zyn: Or een Officier een'Misdadiger wettelyk voor zyn Gerecht hebbende doen citeeren, over een delict by denzeiven begaan, of zulks alleen Pisventie maakt, nopende den geciteerden zelfs, dan meede in reeuarde van zodanige andere Perzoncn, die 33n het zelve delict meede vast zyn , en by denzelven eo" niet zynde geciteerd, daarover naderhand zyn cedVvaard by een' anderen Rechter, over diezake meede concurrentejurisdictie hebbende,en over zulks insgelyks Competent zynde? Waarop de meeste Criminalisten antwoorden van Ja 1 Doch als hier vooren gezegd is, dat wettige Citatie Praeventie maakt, en dat over zulks die Rechter alleenbevoegd



( 33* )
is, in de zaake voort te procedeeren., voor welkers Gerecht de Misdadige eerst is geciteerd, zoo ftaat wel aan te merken, dat de proprieteic ook in hora 8* quovis alio quam minimo temporis punc io, Deciab. Confil. \oq. num. 11. lib. a. Dat een anterieure Citatie word geprefereerd voor eene Citatie, die daar na word gedaan, en zulks Praeventie maakt en induceert , 'c zelve heeft geen plaats, als de anterieure Citatie alleenlyk is Citatio verbalis, waar by dat een Misdadiger is gedaan dagvaarden te zyner Woonftede, ten tyde om in Perzoon tot zekeren dage te compareeren, over eenig deüct by den zeiven gecommitteerd , en de Citatie, die daarna is gevolgd, niet is van dezelvde zoort, en nevens dezelve den Perzoon van den Delinquant zelfs ook is aangetast en in verzekerdheid gefteld, want in zodanige gelegenheid word aan de laatfte Citatie, genoemd wordende Citatio reaiis, ia Confideratie dat daar by de Perzoon van den Delinquant word verzekerd, en zulks gefchied, cum Rei apprehenfione, praeferentie gegeven voorde voorige en anterieure Citatie , die alleen verbaiiter & fine ulla reali apprehenjïonis is gefchied, en daarom ook verbalis Citatio word genaamd. Zoo komt uit de natuur van Capture ook nog te volgen, dac die Rechter , die den Delinquant heeft geapprehendeerd , praeferentie moet en behoort te hebben voor alle andere Rechters , inzonderheid hier te Lande, daar de remisfien geen plaats hebben, en Confequentelyk ( de Rechter die den Perzoon van den Delinquant heeft in verzekeringe, en denzelven niet, wil overleveren, als niet gehouden zynde óver te leveren, maarden Delinquant zelfs zullende (treffen,) de Jurisdictie van den Rechter, die wei eer in de weer is geweest, maar den Perzoon van den Delinquant niet geapprehendeerd heeft, genoegzaam daar door komt te vervallen, en cesfeeren, als niet kunnende Iemand die over een delicc, en naar exigentie van zaken by een' Compecencen Rechter is geftraft, daar over by andere Rechters verder
ge-



C 333 )
gerechercheerd of gemolesteerd worden, CarP* zovius inpract. criminal. Part. 3. quast. 110. num. 09. en daar in beftaat eigenlyk het effect van tgeene de Rechts Doctoren zeggen , namelyk , quod per Citationem verbalem praventu quidem Jit cauja , per realem vero perfona.
Boe, wanneer, en op wat wyze word in de Crimineele Rechtspleging verftaan , dat Préparatoire of Proecedente Informatien eigenlyk plaats hebben i
Behalven meer andere Obfervatien van die natuur; welke in de Crimineele Rechtspleging van een zonderlinge ingresfie en invloed by den Rechter zyn, zoo zoude onzes bedunkens daaromtrent behoren te prsevaleeren , de uitgewerkte aanmerking van B ort in zyn meergemelde Tractaat van Crimineele zaken, immers ten opzichte van hec geargumenteerde^ aldaar, waar by hy zig aldus uitdrukc, en hoedanige Opinie wy verklaren als zeer aanneemelyk, aangaande het ftuk van Pmcedenti informatie te adopteeren. Ten eerften (zegt hy) alzoo de goede naam en faam van Perzonen zeer word gegraveerd door cnminee]e P.oceduren, dat meede delicten zelden worden ex zelo Justitie publicceque quietis amore aangebragt, maareèroeenlykexooïo, vindictce propriique lucrivel cmstus gratia , zoo moet die geene, die Amptshalven aanbevolen is op alle voorvallende delicten te pasfen, en goede zorge te dragen, necum niaximo Reipublic02 dètrimento Crimina maneant impunita, ook zeer voorzigtig zyn omtrent zodanige zaken, én zig op de gelegenheid en omftandigheden van het feit, ten min'len fummirelyk informeeren, al voeren eenige Proceduren bv de band te nemen, waarom oolc 10. Art. van de In'ftructie van den Hare van Holland, expresfelyk is gecaveerd, in reguard van den Procureur Generaal van denzelven Hove, dat denzelven niemand en zal vermogen in Proces te betrek-
Ken,



C 34° ) TITÜLLJS I.
No. I, —— FORMULIER, van Notulen in Cu Crimineel, houdende Verzoek om te hebben Copy van Vraag Articulen , en Kesponfiven , waarop cis Rechter Fiat verleend, en te gelyk confenteert dat de Gedaagde svan de Perzoneele Comparitie ontflagen zal worden , en vervolgens geadmitteerd om te mogen cccupeeren by Procureur.
De Graaf de Rietje, Gedaagde in Perzoon, Contra den Procureur Generaal van deezen Hove , uit den naam en van wegen de h, d. Groot Mog, Heeren Staten van Holland en West-Vriesland, Impetrani, defaulten te purgeeren.
Den qo December 1669. van Dalfzen met. den Gedaagden praafent, verzoekt Purge van de Defaulten in deezen verleend , met den effecte van dien, te vreden zynde de Kosten, ter zake van dien gevallen, te refundeeren.
De Procureur Generaal refereert zig nopende het Verzoek, ter discretie van deezen Hove.
't Hof houd de Defaulten voor gepurgeerd met ten effecte, mits refundeerende de Kosten.
De Procureur Generaal, alvcoren Eisch te doen , verzoekt dat de Gedaagde zal worden gehoord op Articulen.
Fan



( 34i )
Van Dal/zen confenteerc in 't zelve Verzoek , mits dat hem gegeven zal worden Copie van dezelve Articulen en Responllven.
De Procureur Generaal refereert zulks insge. lyks ter discretie van den Hove.
't Hof ordonneert, dat na voltrokken Examen den Gedaagden gegeven zal worden Copie van de voorfz. Articulen en Responfiven by den Gedaagden te doen.
De Procureur van Dalfzen verzoekt, van we. gen zyn' Meester, dac hy mag worden geablólveerd van de Perzoneele Comparitie, en geadmitteerd te mogen occupeeren by Procureur, onder belofte en handtastinge, van te allen tyden, des vermaand zynde, weder in Perzoon te compareeren , fub poana Confesfi 6? Conricti.
De Procureur Generaal refereert insgelyks, no- . pende 't voorfz. Verzoek, ter dispofitie van den Hove.
't Hof ontflaat den voorfz. Gedaagden van de perzoneele Comparitie, en admitteert den zei ven te mogen occupeeren by Procureur, onder belofte en handtastinge, ut fupra.
Actum by de Heeren Dorp ,. Sixti, Nierop, Pauw, Goes, Fannids, en Cloeck,
Y 3 #oe



( 34» )
Hoe veete Defaulten hebben in Crimineele zaken plaats, fen opzichten van een' Delinquant, die Contumaxof abfent is, en na voorgaande wettige Citatie niet compareert ?
Drie byzondere Defaulten, en meesttyds de vierde, die naar ftyle van de Crimineele Practyk, voor zoo veel des noods, ex fuperabundanti geichied.
Hoedanig zyn de effecten van deeze vier onderfcheiden Defaulten, in Cas Crimineel?
Dat voor het Profyt van het eerfte Default, de Defaillant of Gecontumaceerde veiftcoken word van de Exceptie Declinatoir, voor het Profyt van hec tweede Default het recht verliest, cm zig van de Exceptie Dilatoir te mogen bedienen , voor het Profyt van het derde Default, de Exceptie Peremtoir ontzegd word, en voor het Profyt van het laatfte of vierde Default, die ex fuperabundanti gefchied, by dispofitie van den Rechter van alle verweering en Defenfie ten zynen Voordeele, dadelyk ontzet word, met dat gevolg dat den Procureur Generaal van den Hove of den Officier ia Loco, door wien de Crimineele Actie is aangelegd en begonnen, geadmitteerd word, om zyn Intendit, metde Verificatien daartoe dienende , mitsgaders zyn Eisch en Conclufie ten Laste van den Defailiant, in Judicia te mogen overleggen,
Is 'er geen Remedie van Justitie in de Crimineels Rechtspleging bekend, volgens welke alle dezelve opgenoemde vitr Defaulten , met derzelver effecten, kunnen gepurgeerd en vernietigd worden?
Ja, optweederhandewyze, als in de eerfte plaats, anneer de Gedaagde wettige redenen van ab-
feni



s9 derom te begeeven binnen de voorfz. Stad Dori3, recht, blyvende eenigen tyd lang zig aldaar ont33 houden in zekere Huizinge, die hy te vooren J} hadde bewoond, en onderwylen houdende eeni-
ge byeenkomften en Coirespondentien met ver*
fcheide Burgeren en Ingezetenen aldaar, tendes, rende dezelve byeenkomften en Corresponden, tien tot geen anderen einde , dan om dezelve , Burgeren en Ingezetenen op te ruyen en te inci3, teeren tot ongehoorzaamheid en wederfpannigs, heid tegen de Regeerders en die van de Magi5, ftraat der voorfz. Stad, zynde haare wettige O ve-
righeid, en dat onder pratext en door Impres3, fie, die hy aan dezelve Ingezetenen hadde zoeken 3, te geven, van dat aan haare, of der Gildens Ge-
recluigheden en Privilegiën, by dezelve Regeers, ders zoude worden gedaan merkelyke inbreuke, „ dat die van dezelve Regeeringe zouden wezen ge„ (teld contrarie dezelve Privilegiën, en zulks die
zouden wezen onwettig , als ook meincedig , ,, doende hy Gedaagde 't zelve niet alleen monde-
lyk, met aanwyzing, en voorftellingen van ee„ nige remedien, als by de voorfz. Ingezetenen, „ en Gildens zoude ftaan daar tegen te gebrui„ ken , welke voorgeftelde remedien zodanig
waren , dat eenige van de voorfz. Ingezere„ nen, die hy dezelve voorftelde, daar van had„ den een fchrik en afkeer, maar ook om te beter
zyn intentie te effectueeren, doende 't zelve by „ eenige Gefchriften, die hy aan eenige Ingezete„ nen, en Deekens van de Gildens der voorfz. Stad
hadde gecommuniceerd, zynde dezelve Gefchrift-
ten, of eenige van dien, meede van zodanigen „ gevaarlyken inhoud, dat dc voorfz. Deekens de„ zelve maar ten deelen gelezen hebbende, goed„ gevonden hadden die te doen verbranden, gelyk „ hy Gedaagde meede ten voorfz. einde alhier in „ den Hage hadde laaten Drukken, zodanig of dier„ gelyk Gefchrift, geintituleert wezende: Maga. s> zyn van^meineedige Ontucht eti Bastaard Spaan*
» fche



IC 347 )
„ fche moetwil, betreffende de Vroome Magiftra„ ren, Deekens, Gildens, en alle goede Ingezete„ nen der Stad Dordrecht, zonder by 'c uitgedrukt „ te worden, den Naam van dén Autheur, van den „ Drukker, en van de Plaatze daar her gedrukt „ was, waar inne niet alleen injurieufely.: wierd „ getoucheerd de Eer en goede Naam en Faam van „ vërfcheide Regenten der voorfz. Stede in 't par„ ticulier, en't zelve derhalven ten dien reguarde niet anders gehoudenkonde worden, als voor een „ fameus Libel , maar ook de Inhoud van dien „ zeer feditieufelyk was (trekkende ten voorfz. ein„ de, namelyk, omme generalyk de voorfz. Inge,, zetenen derzelver Stad op te hitzen, en te infti5, geren tot wederhoorigheid en wederfpannigheid tegen dezelve Regeerders aldaar, en dat ondet , het voorfz. pretext, zoo van dat de voorfz. In\, gezetenen door dezelve zouden lyden , eenige , inbreuk van haare Privilegiën , en dat dezelve Regeerders zouden wezen onwettelyk gefteld , " als ook dat dezelve, of eenige van de Principaal, fte van dien zouden wezen meineedig, ja ook de,' zelve Regeerders daar by befchuldigd wordende \ van ongebonden Godloosheid, Hooge Macht , fchendige, vergvtinge en fouleeringe van de Justitie en Politie vim de Stad en Provincie , valsch"t heden', en trouweloosheid, en andere diergelyke ', enorme en zeer exorbitante fatiten mefuren en ' misdaden, en omme de voórfz- Ingezetenen te ' meerder te commoveeren, tot wederhoorigheid 3 tegen haare voorfz. Regeerders , onder dekzel * van inbreuk der voorfz. Privilegiën, dezelve In'\ gezetenen daarinne meede wierden aangemaand, 9', van dat haarer Eed en fchuldigePlicht zoude zyn ,, daar tegen te voorzien, met byvoeginge van im„ pertinente Allegatien, en abufive Appücatien van ,, eenige Exempelen van dadelyke Oppoficien en „ Refistentie by der hand genomen zynde, tegen „ de Tyrannieke Regeeringe van eenige Overhe^ den, ten einde de voorfz. Ingezetenen daar door ^ „ zou-



C.34» )
„ zou Jen worden gemciteerd, tot het aanneemèn van eenige feitelyke middeien, en tot feitelyke ,, wederfpannigheid tegens haare voorfz. Regenten of Magiftraten, gêlyk ook (omme de voorfz. In„ gezetenen tot zodanige middelen te meerder te ,, impelleerën,) daar by wyders met zodanige abu,, five Allegatien van Exempelen en anders, getragt „ worde dezelve Ingezetenen te geeven deeze im,, presfie, dat zy Luiden, indien zy daar inne nalatig „ zouden zyn , zouden hebben te verwachten en „ gedreigd zouden worden met Gods ftraffe, in s, plaats van dat dezelve Ingezetenen, indien zy Luiden in haare Geregtjgheden en Privilegiën by „ dezelve zouden worden verkort, daar tegen zouj, den komen en alleen behoorden te zoeken, de „ behulpelyke hand van de Hooger Justitie alhier „ te Lande zynde, zoo wierd daar en boven ookbe„ vonden, de voornoemde Gedaagde met zyn eigen hand gefchreven, en onder de Voorfz. Inge5, zetenen geftrooidof aan dezelve gecommuniceerd „ te hebben, nog een ander feditieus Schrift, ingefteld zynde, by forme vaa Conftiltatié, enwezende geintuieerd, Rechtmatige Confultatie en j, Remedie tegen de Meineedige Ontucht en Vertreedinge der Rechten, Vryheden, en Privïle„ gien der Stad en Gildens van Dordrecht, ftrekkende den inhoud van hetzelve Gefchrift meede „ evidentelyk, ten einde om aan de Ingezetenen „ der voorfz. Stede te geven alzulke impresfie, te 3, weeten dat zekere haare Gerechtigheid of Privi. legien, by die van de voorfé. Regeeringe zoude worden geinfringeerd, en om dezelve Ingezetenen „ te animeeren en te extimuleeren, om onder het dekzel van dien, en als daar tegen by de hand te „ neemen eenige middelen van dadelyke wederfpannigheid tegen haare voorfz. Regenten, mee„ de brengende hetzelve Gefchrift onder anderen , „ tot beter uitwerkinge van al zulke dadelyke we„ derfpannigheid, dat indien eenige Deekens van si de Gildens naarlatig of verzuiming zouden zyn ?
,} haai,



( 349 )
j, haare Gilden dadelyk te vergaderen, omme het „ voorfz. pretenfe Recht der Gilden te helpeü „ handhaven, zy als nalatige, trouwlooze enmein„ eedige van de Gildebroeders zouden mogen en
moeten worden verworpen , tendeerende het zel„ ve uitzienelyk , omme de goedwillige Deekens „ van dc Gildens, en andere goede Ingezetenen der
voorfz. Stad, tot zodanige wederfpannigheid niet „ genegen zynde, daartoe meede aanteporren, te
impelleeren en aan te dryven, of de andere te* ,, gens dezelve optehitzen, en alzoo onder alle de»
zelve meede te veroorzaken, een groote twee. ,, dracht, twist, en oneenigheid, ftaande uit alle ,, hetzelve niet anders te verwachten, dan een groote
Oproer en Tumulte in de voorfz.Stad, waardoor „ dezelve Stad, of alle de Regeerders en Ingezete,, nen van dien, zouden kunnen worden gebracht „ in merkelyk perykel en gevaar, 't welk by ge, volg meede zoude ftrekken tot merkelyken On,, dienst van den Lande, zoo dat alle 't geene by „ den voornoemden Gedaagde in manieren voorfz. ,, zoo door de voorfz. mondelinge als fchriftelyke ,', Inftigatien , was getracht en gemachineerd ge-
weest, uitzienelyk was tendeerende tot een zeer „ fchadelyke en dangereufe feditie en Tumulte ,
gelyk daar op ontftaan was een merkelyke On„ ruste en Beroerte onder de Ingezetenen der voorfz.
Stede zoo verre dat van noden was geweest, by
den voorfz. Hove derwaards gecommitteerd te
worden eenige Commisfarisfen, omme daarop ee,, nige ordre^ te fteilen, ten einde dezelve Onruste „ Zoude worden gefteld, en wyders voorgekomen, „ en mitsdien den voornoemden N. Gedaagden , „ moest worden geconfidereerd en gehouden, als Author feditionis concitator tumultus , zynde ,, in Rechten kennelyk, hoewel de ftraffe over zo„ danige fchynt te wezen eenigzints arbitrair, quod ,, tarnen Authores feditionis & Concitatores Tumultus
gravisfime fint plectendi, fecund. text. in L i. C.' ,, de fediliojis, & C. in L fi quis aliquid ex metallo,
§- Au-



geerden dage meede niet compareerendé , zoo
was hem Impetrant jegens den Gedaagden ver„ leend het tweede Default, tot zulken profyte, „ als naar Kechten daarvan fchuldig was te vol„ gen, en verders een derde Mandament, daar• meede de voornoemde Gedaagde en Defail-
lant, ten derdenmaale, als boven zoude worden „ gedagvaard, omme te zien wyzen, 't verder pro„ fyt van den voorfz. Defaulte, uit krachte van „ welk Mandament de voornoemde Gedaagde ,, ten derdenmaale, in manieren als boven, behoor„ lyk gedagvaard zynde, en alzoo de Gedaagde „ en Defaillant ten dage by dezelve dagvaardinge „ geprefigeerd, meede niet compareerde, zoo was „ by den voorfz. Hove tegens den Gedaagden en „ Defaillant gedecerneerd het derde Default , eq „ uit krachte van dien hy Impetrant geadmitteerd „ over te leggen zyn Intendit met de Verificatien ,, daar toe dienende, als ook hem Impetrant ge,, confenteerd een vierde Mandament, daar meede
de voornoemde Gedaagde en Defaillant ten „, vierden maale & fuperabundanti, by Edicte in „ Perzoon als vooren, zoude worden geroepen, om „ hetvoorfz. Intendit te zien verifieeren , en Senten„ tie te horen pronuncieeren met inthimatie, welk 3, Mandament meede naar behoren geëxploicteerd,
en dienvolgende de voornoemde Gedaagde en „ Defaillant tot zulken einde by Edicte in Perzoon
als vooren gedagvaard wezende, tegens zekeren „ geprefigeerden dage, en alzoo de Gedaagde en ,, Defaillant ten zelfden geftelden dage meede niet , was compareerendé, zoo was by den voorfz. Hove
hem Impetrant tegens den Gedaagden en Defail, lant verleend het vierde Default, en de Aefevan l, dien om gevoegd te worden by het voorfz Inten„ dit, om in 't vifiteeren van dien, daar op al zulk „ reguard genomen te worden, als naar behoren,
welken volgende, zoo dient hy Impetrant van „ deezen zynen intendit, met de verificatien daar „ toe dienende onder deezen Hove, en concludeeit,
„ dac



'( 353 )
„ dat uit krachte en voor het profyt van alle de „ voorfz. Defaulten > de voornoemden Gedaagde „ en Defaillanc verfteeken zal worden, van alle Rx„ cepcien declinatoir, dilatoir, en peremptoir, mits5, gaders defenfien ca weeren, die hy comparee„ rende, in deezen hadde mogen prononeereo en „ doen . en dat dienvolgende hy Gedaagde en j, Defaillant, by Sententie diffinitive van deezen Ho,, ve, ten eeuwigen dage zal worden gebannen uic „ Holland, Zeeland, Vriesland ende Utrecht, zon„ daarinne weder te mogen komen, op poene van „ zwaarder arbitralyk aan Jen Lyve geftraft te wor„ den, en dat alle zyne Goederen zullen worden „ verklaard te wezen verbeurd, en geconfisqueerd, ,, ten profyte van de Honge Overigheid, of tot an„ dere finen en Conclufie als bevonden zal worden „ te behooren.
Wat volgt 'er gewoonlyk, na de Overlevering van zodanig een Intendit, tegen een' Gedaagden in Cas Crimineel, wanneer hy by aanhoudenheid Defaillant, en Contumax hl'jft ?
Dat de Procureur Generaal, na van zyn Intendit,
mitsgaders van de Informatien en Verificatien daartoe behorende , onder behorelyke Inventaris onder den Hove gediend hebbende, na Overlevering van dien, zulks by den gemeldenHove naauwkeurig on. dereocht, geëxamineerd, en daarop vervolgens rypelyk gedelibereerd zynde, meesttvds conform hec geconcludeerde by het zelve Intendit word recht ge. daan, en de zaak by Contumacie gefententieerd of uitgewezen.



( 354 )
Hoedanig word zoortgelyke Sententie in Cas Crimineel, tegen een'Defaillant op het Overgeleverde Incendic ge'èxtendeerd ?
Zodanige Vonnisfen op het Intendit, byContumacie tegen een' Gedaagden in Cas Crimineelgewezen, zyn doorgaans van deezen inhoud.
TITÜLUS III.
No. I. — FORMULIER van eene Sententie, zoodanig als na overgeleverde Intendit, tegen een' Gedaagden in Cas Crimineel, na vier voorgaande verleende Defaulten, practicabel is.
Gezien by den Hove van Holland, het Intendit, den zeiven Hove overgegeven door den Procureur Generaal , uit de Naam ende van wegen de Hooge Overigheid en Graaffeiykheid van Holland, impetrant van Mandament Crimineel; Op ende jegens M .. Gedaagde en Defaillant in hetzelve Cas, Proponeerende en Concludeerende den voorfchreven Impetrant , invoegen als breeder by zyn overgeleverde Intendit is vermeld.
NB. Hierop volgt nu het r.arrê, of den ganfchen Inhoud van het Intendit zelfs.
5, Al het Welke zvnde zaken van zeer pernicieufe en gevaarlyke gevolgen, welke in een welgeftel.
,, de Regeering niet behoren toegelaten of geleeden, maar andere ten exempele geftraft te wor-
„ den; 'c Voorfchreven fciof met rype deliberatie
), van



: c 355 y
VP« foUipS. -num. 18;-Qt ar as.1§ fin. qmst. i nt)?n.i2. daarvan dat hy Bossius, intract* T-'l;.., .tit de Lüt. pr'inc. & n. K dereden word *^a.leg«d, en word hec zelve ook zulks niec ' -Jditeenlvkepractfzeerd te Müanen en elders, Cls*' .'.os 'ÊBossiusv-de locis, 'maar is dok voor deezen vftaan by den Hoogen-..R-aade-in Hólland , " indezaWanfrancoüSM/io, in zyn Leven lafeU ' houder Rotterdam, dewelke.,mee zyn Gon" r0Tten fnarfkc 'hebbendé eèh ^anqueroet, ee" niac duinden ponden Vlaamsch importerende, " t\t vier'£faulren, ,op zekeren Intendit by den F"«caal trgegevch geeondemneerd , en gebannen « yvrüe daarvan geappelleerd hebbende , by é §*g zen Hoogen Raade, niec tegenftaande de voornode Contumacie,; is geadmitteerd te moli opecren by Procureur, en in Ordinaris J? roceatfapgen , neque ohfiat fententiq fuper Con" tumdcita., qua in rem judicatqm tranfiisfe \ide-. »• n-r f#' e5f /^V6r innocm*is > "Mf ea exctfHo nihi» /„«intfcai» habeat L. g. f-Je qucest.
»' 'ïur. }sïos diPJJfeo'& de Renicd. Jnjlit. num. 7. ,, ^ 'eritsdien is de voornoemde A. wel gefun" d'eerft voornoemde Reliëf aanr C. te verzoe" len-'pnd'jr'fïéi.d dewyl geprajfüppbrieerd wofd , -""iü'ac l>ok eerige fchr.ftèlykc redenen ■van-zvnö 1 -ai ^ODoniparatie heeft overgezonden-"gehadj en " 'bèhó bét zelve'Reliëf den voornoemden A. <iii;g§nr:chfen vereend 'e worden, non'tnim esth&ts i' &e",ratia,jedgrathi Justitia. &.L. 1 fin. ff.
>> ie W- L\ O,*»' JTalns 27- f-™ ?<Mis> Ao*" tmin tit banrdti quld dmhlunt. num. cc. £r de » Red Contra bann. num. 3. £? de Jupplic adverf. ?' f(7num. 5. ideoque eam Princep tomeder e terielik ïa,Boss/de Lltt. Princ. mm. 3. facit textus in „ fimn defendantur. 19. ibiqtte D- D. ff. de peelt ni mits dac hy 'Èi hem'binnen zekeren compe* a> teten tyde zal in Perzoon fisteeren , voor de or. *, daris Justitie van dén Lande,B. alwaar hy vodr
dg



( )
„ de voornoemde Condemaat'e gewoond, en Burger geweest is, te meer dewyl hem de voornoem-
„ de A. mee het fisteeren van zyn' Perzoon a's voo-
„ ren, non fubduit pcem, fed potius fi nocens est of, fort, interest autem Republicas, non tantum male-
.. ficia puniri, L- ita vulneratus n. ff. ad kg. Aguil.
' fed etiam abfentes defendi , L. 33- ff- *e procur.
- maxime vero innocentem neminem condemnari, L.
,\ abfentem ff. de paenis, L fin. C. de lus gut lata, ' zonder dat hec voornoemde verloop van Jaren hier eenigzints komc in Confideratie, femper emm
l', admittenda est innocenti.ee probatio, Jasos hb. 9. Conf. 175- Ê? quandocumque venerh reus potest Je
3, purgare, Rebuff, tract. decontum. art. iz.glosf.
M 2. in fine.
Aldus geadvifeerd, enz.
Wat valt eindelyk, ten opzichte van Defaulte in Cas Crimineel, nog te obferveereni
Dat tesen den Procureur Generaal van den Hove, of tegen" een* Officier van een ftemhebbende Stad, Keen Default hoe genaamd in Crimineele Procesfen vallen kanNifi faho Purge) en zulks om hem te willen cor.ftringeeren, van prsecifelyk termyn ftaande de Crimineele Rechtspleging te moeten houden , waar meede quadreert de Opinie van Rebuffus ad Conftit reg. Tract. de contum. & defect, in pnzfacio. Part. 3. num. ia. & 13*
Z& TWAALF-



C 360 )
TWAALFDE HOOFDDEEL.
Over het Recht-jw* Jurisdictie van '5 Lands Univerfiteit der Stad Leyden, met bygenoegde finguliere en daartoe fpecterende Qtieestien rakende het Forum Competens van de Lidmaten derzelve Univerfiteit.
Door wie, en wanneer is de inflelling van 's Lands Univerfiteit te Leyden gedaan en gefchied?
Door Philippos detweede, Koning van Spanje», als Grave van Holland, onder de direc. tie en het beleid van deszelfs Steedehouder W illem den Jff.2 Prince van Orange, op den zesden January 1574. volgens de Brieven van Octroy daarvan zynde.
Op wat tyd is de folemneele of plechtige investiging tvan heoggemelde Univerfiteit verricht geworden?
Op den achtften February 1575. als wanneer Prins Willem de Ifle van Orange, by de voormelde Brieven van Octroy, geauthorifeerd wierd, het Advys van de Staten van den Lande van Holland en Zeeland, al zulke Ordonnantiën en Statuten te maken, als tot vordering der voorfchreven Untverfi. teit, van alle goede Politie , Regeeringe en Oruening
van



( 363 )
Hóe ver sant Tut Recht van Jurisdictie van Lands Univerfiteit te Leyden , in Judicieeh of Civile zaken ï
Belangende de Tudicieele takder Regeéffnge, cömoeteer'ende aan dezelve Academie, ltaat.pnccipaal te letten dat alle Qusstien of gefchillen , voorvallende tusfchen Ledematen der Univerfiteit /except deProfesforen,) in allerhande Civile zaken, of zeifs tusfchen Ledematen der Univerfiteit ■ en andere Perzonen buiten dezelve, wie zy ook «yn mogen, het zv zodaniae geimmatriculeerde Ledematen zyn Aaniezzers of Verweerders, moeten worden geteïmineerd en beOist voor de Univerfiteits Vierfcbaar alleen, conform, Art. 19. der Statuten en Ampliatien yan dien behelzende dat Partyen, alvoorens te litiscontêsteeren,voor de Rechters der Univerfiteit eerst moeten compareeren en ontboden voor den Rtctor én Asfesfores, opdat die hen trachten te accordeeren zoo veel het doenlyk is, waarom de Rector en Asfesfeurs in Civile Rechtszaken, zonder dat ue sanfcheAcademilcheSenaat daarin betrokken word, door de wandeling in haar Privé genoemd worden Vredemakers , volgens Art. 10. van de gemelde Statuten disponeerende in zoo verre op alle voorrende attnl Maar by alüien zulk een ininnélyk accoord niet kan worden geëffectueerd, dan eeist moeten de Rector en Asfesfores, conform haare Inftructie, openen den weg der justitie, en Partyen1 Li. riaant rcuvvceren tot des Univerfiteks rolle Vierfchaar welke gecoeftitueerd en zamengelteld is aan de eene zyde uit den Rector en Asjesfoies, en aan de andere zyde uit Bufgemeesteren en twee Scpeoenen der Stad Leyden, van welkers Sententie of Lewvsde geen provocatie of Appel word toegelaten , of fundament van Art. 39. der Statuten en Ampliatien van dien,
m



C 3«s )
Welke Perzonen behoren, behalven de Studenten, als Lidmaten van 's Lands Univerfiteit te Leyden gerekend te worden, en als zodanig, zoo wel in Crimineele als Civile Questien, van de Privilegiën of het Forum Competens te gaudeeren?
Allerhande Perzonen zonder onderfcheid, zoowel binnen als buiten de Stad Leyden woonende, mits door eenige Delicten of Crimineele Condemnatie alvoorens niet infaam verklaard zynde, kunnen zig ten allen tyde als Ledematen van dezelve Univerfiteit by den Rector Magnificus doen immatriculeeren en infchryven , betalende voor de immatriculatie aanftonds drie Guldens, en alle Jaren op den gften February, by de aanftelling van een' nieuwen Rector, vier zesthalven voor het recenfeeren.
Hoedanige Rechten en Voordeelen zyn aan het Lidmaatjchap van deeze Waereldberoemde Uni vei fiteit verknogt?
Voor eerst, dat, volgens de Privilegiën aan hoog* gemelde Academie vergund.. Iemand van den dag zyner immatriculatie of infchryving 'als Lidmaat aldaar , terftond alle de Voordeelen en Rechten daarvan geniet, namelyk voor zoo veel betreft de Studenten van alle de Faculteiten, mitsgaders de verdere Ledematen, geen Studenten zynde, doch wonende binnen de Ringmuuren der Stad Leyden de Vryheid, van, zonder impost aan den Lande te betalen, alle Jaren vyf Ankers Wyn,'en zes Tonnen Bier zonder meer te mogen inflaan. En vervolgens, het geen van vry meer.aanbelang is, dac conform de voorfchreven verleende Privilegiën de Leden van dezelve Univerfiteit, zedert den tyd, dat *y immatriculeerd zyn, zoo in Burgerlyke Qua:stien als in Crimineele zaken, alleen te recht ltaan,
voor



c 37* y
„ tusfchen zeven en acht Uuren is door den Pedel 1 aan den Rector gerapporteerd, dat de Verzegelm* ge was gedaan, en dat, inmiddels hy Pedel daar ' meede bezig was, Mr. Simon. van Alphen, Secretaris van de Weeskamer alhier , was gekomen, welke gezegd hadde, gy neemt my het werk uit de hand, en zoude ik het zelve lubben gedaan' ■ gaande daarop terftond van de Kamer, En ging de Pedel voort met de bezegehnge der Goede" ren, te weeten een Cabinet, een ftaande Lesfe; naa met Laaden, mitsgaders twee Koffers, zvn,1 de hec Lyk nog op de voorfchreeven Kamei .
Den 8 Februaty, zynde den, dag van de inftal'l'atie van den Nieuwen Rector, heeft meergemel"de Rector het geene voorzeid is aan deszelb % Succesfeur in Officio bekend gemaakt; By,w^ kort na de middag is gekomen geme de Secrcta" ris uit naame der Weesmeesteren, kennisfe ge" vende van het geene omtrent dit Lyk was voor% gevallen, en zeggende dat hy Rector ordre wilde " seeven, dat ds bezorginge van die alles fier.de 'J gelaren aan de Weeskamer, brengend meede " het Tweede deel van de Papegay van Willem vm Al* V, phen en zeggende aldaar, pag. ua en volgende, ? tei vinden zyn een Gewysde van den Ed Hove " Provinciaal, in datoden 3 November106.. voT. " gens welke zodanige Lyken niet ftonden ter be." lorginge van de Academie; Voegende daar by te " meenen, dat die ook confteerde mc de Ampl.a" ™v"£ Haar Eo. Gr. Moe. op hec 39 ^f. i der Statuten van de Academie van den 24 Maarc " 1665. en maakte ook gewag van de Heeren Bur? germeesteren, welke hy zeide te hebben gefproV ken De Verantwoordde, voor zyn partic»r lier daarin niet te kunnen doen, maar die zaake ' te zullen brengen in de Vierfchaar der Univerfi" Sf en dan te zullen antwoorden. Dit meende \\ £ Rector te doen in navolginge van bet geene



(383 )
No. II. ■* Vervolg der By lagen.
Gy oudfte Pedel hier toe geordineerd , zult U bevoegen naarde Huizinge van den HeerPtffifident van de Weeskamer alhier, en aldaar zeggen dat de Reetor Magnificus, mitsgaders de Senatus Academicus, niet zonder de uiterfte verwonderinge hebben verftaan, hoe dat op den zeveDden deezer lopende Maand, op ordre van den Rector Magnificus in der tyd , door den Pedel Schouten, zoo ue goederen, als de Kamer van Hieronimus van den Dyke, indispurabel Lid van deeze Ujiivei fiteit, bezegeld waren, en na dat de Rector' Magnificus en Senatus Academicus de hertelling van het Lyk haaren Pedellen hadde aanbevolen, hoe dat Uwe Achibaarh. hebben kunnen goedvinden om op Zaturdag laatstleden de Zegels viafacti te laten aftrekken, en anderen in derzelver plaatze te zetten, en daar op den volgenden dag zynde Zondag, aan bet Huis van den Pedel Schouten, als doen abfent wezende, door een' bedienden aan den Pedel Schagen, aldaar ontboden zynde, te laten denuncieeren , dat noehhy, nog zyn Confrater, zig direct of indirect zoude hebben te bemoeijen met het Sterfhuis : dat waarlyk zaken zyn fmakende naar groote hevigheid, ftrekkende tot infractie, en apprehenfie van hec deugdelyke en evidente regt, dat de Academie in deezen is competeerende, en waar van dezelve een lange reeks van Jaren is geweest in vreedige posfesfie; Gelyk uit verfcheide^exempelen zonneklaar zoude kunnen worden aangetoond, hoede Rector en Senatus Academicus gewoon zyn, na hec overlyden der Leden van de Univerfiteit, zorge te draagen voor de begraaffenisfe, en bezegelinge der nagelatene goederen, ook wel zomwylen daar over geroepen word de Senatus Juridicus, naar exigentie van zaken : zynde ook in deezen niet het alder■ minfte gedaan, dan het geene de volftrekte noodzakelykheid , pligt, en billykheid waren vereis, fchecoe, om het Lyk ter aarde te beftellen, en im.
mers



( 3^5 )
'eefl Huize en Woonftede van den Heer Mr. JStm Trigeland, althans Prefident van de Weeskamer alhier; met intentie omme aan den Heer Prefiden* Voorfchreven myne gemelde infinuatie en protest voor te lezen, doch van zyn Achtbaarh. toe antwoord bekomen, aldaar geen Weesmeester te zyn, maar op hec Stadhuis: hebbe (vermus zyne Achtbaarh. zig aanftonds uic hec Voorhuis retireerde,) Copie van de voorfchrevfen Acte op de bank in het Voorhuis neder gelegd, 't welk ik Uüd. Achtbaar- ' leden relative te zyn myn wedervaren. Actum ut frpra, laager ftond, by my: en was getekend F, •Schouten.
j$o; IV. i. "- Vervolg der Bylagen.
Ben Edelen Hooggeleerden en Biscre' ten, onzen lieven befonderen Gedepii' tierden Staten 's Lands van Holland.
Be Prince van Órangien, Gr ave van Nasfau, Heere in *ï Bdroen van Breda, van Diest, enz.
Edele Wyze, Discrete, lieve bezonderet Al< zoo tot een vast fteunzel en onderhoud der vry heid en goede wertelyke regeeringe des Lands, niet alleen in zaken der Religie, maar ook »h 't geene den gemeenen burgerlyken welftand belangt, inzonderheid en voor alle dingen van nooden ,s, dat bier 's Lands en de Graaffelykheden van Holland, of van Zeeland, een genoegzaame en vermaarde Schoole or Univerfiteit worde opgericht, aldaar de jeugd zoo B b ^



( 386 )
van de voornoemde Graaffélykheden, als van Bra* band, Vlaanderen en andere omleggende Landen beide in rechte kennisfe Gods, en allerlei goede eerJyke en vrye Konden en Wetenfchapnen , dienende tot die wettelyke Regeerioge der Landen, opgevoed en onderrigc worden , zoo hebben wy voor goed ingezien aan ULieden deeze Brief daar over te fchryven. en met eenen den fcerzamen en welgeleerden Mr. Jaeeques Sajaert Licentiaat in den Rechten, (den welken wy ten dien einden onze meeninge daar over grondelyk ende parricuüerivk hebben verklaard J ULieden over te zenden , om voor zoo veel als wy van rechts, en Officie wegen fchuldig zyn , des Gemeene Lands en der Landzaten oirbaar en welvaren na onze vermogen te verzorgen , het geene dies aangaat youweiyk te raden. Zoo is 't dat wy ULieden wel ernfle.'yk vermanen en bidden dat gy deeze zaake wildec behertigen, en na den raad en geic=entheid die ULuiden van den voornoemden Mr. Jaeeques Sajasrt; zal worden u t onzeNaame voorgedragen , ULieden refolveeren , en daartoe fchikken., dat binnen de ffsiaffelykhedea van Holland , tot Lof en Prys des Goddelyken Naams, tot ftichtinge zyner Gemeente en Verzeekerioge deezer Landen, die nu gemeender band', overmits de zonderlinge genade en hulpe dés Almachtigen, den Kryg tegens de Tyranm'e der Vreemden zoo Jange hebben gevoerd, worde gdffigc cn opgcrigr. En dat eer ende alvoorens men in eenige befLic van Vreede of Verdrag eenigzints trede: gemerkt dat zoo verre a'zufks' van te vobren niec gefchied, zoo zal ontwyffelyk door de Cbmmuiicarie en Verhandehnge des Verdrags eenen fïiiftand peboden, en alzoo alle hoope, middelen, gelegt mbeid van hier namaals iet zulks te willen of' mogen onrigten. ganfchelyk afgehouwen en weggenomen worden: 'Waardoor deeze voorgaande 'geconfedereerde Landen gefchapen zullen zyn, niet alleen zeer onzeker en wankelbaar in haare verworvene Vry-
heid,



x 387;
heid, ën goede aangeheve Regeeringe te blyvefu maar ook eeuwëlyk onderworpen te wezen aan allerlei listige aanflagen der Vyanden, die het ontwyffelyk daarop zullen aanleggen, om de ware Religie uit te roeijen, en alles wat tot verzekeringe der Inwoonderen der voorrchreven Landen eenigzints dienen mag, kragteloos en te niet te maken: daar en tegens, zoo gy Lieden eene alzoo heilige, loffelykeen hoognoodige zake ter herten nemende, eene goede Schoole en Univerfiteit, alzoo gezegd is, by tyds oprichtet, benevens dat Gy Lieden daarmede Gode eenen bezonderen aangenaamen dienst zult doen , en de beerlykheid zynes Naams grootelyk verbreiden: Nog zult gy Lieden den Rand de» Lands daar meede alzoo verzekeren, dat de Vyan. den deszelfs nimmermeer zoo ligtelyk zullen haare vierige Tyrannie en Verdrukkinge, na den GoddeJyken dienst, als der Vryheid der Lande, 't zy met geweld of met Listigheid konnen weder oprichten. Overmits dat eene al zoodanige Schoole en Univerfiteit niet anders wezen zal, dan een vast blokhuis en bewaarenisfe der ganfcher Landen , en meede eenen onverbrekelyken band der eenigheid van denzelven, niet alleen onder malkanderen, maar ook rnet alle aanpalende Provinciën: beneffjns ook dat die Burgeren en Ingezetenen der voorgenoemde Landen,' daar voor veroorzaakt wezende haare Kinderen binnen 's Lan^s te houden, ja ook die JMa. buuren van allen zyden gelokt, de haare alhier te fchikken, zal daaromme de Jeugd wel en deugdelyk onderrigt worden , het Geld binnen 's Lands blyven, en de kleine Onkosten, welke daar inne nootelyk moeten vervallen , menigfout vergolden en met grooter profyte en woeker den Landen, en den Ingeze. tenen derzelver ten oo:rbaar komen. Bidden daarom en vermanen ULieden anderwerf daarop ernlliglyk te willen letten, en met alle mogelyke vlyt en trouwigheid , ten aldereerften de zaaken met der, daad verrichten. Ldele, Wyze, Discrete, Lieve Bbi by.



r 389)
npn, en de geheele Academie wil zegenen. Vaar* 'wel. VUsfingsn den 15 July 1582.
3 :t A " .-■ r' ■ , "**',, ,5
UL. in zonderlinge Vriendfchap toegenegen
Willem van Nassauw.
Bet Opfchrift was:
Ann de zeer Vermaarde en GeleerdeMannen,den Rector en overige Profe*foféj| v«n de Leydfihe Aca.de' mie.
]S!o. VI. — — Vervolg der Bylagen.
Maurits, Graaf van Nasfauw KatfensHeboden, Vianden enz.
Agtbare Mannen, My zoude niets aangenamer ofte behaagelyker geweest zyn, dan dat ik alhier myn xaken, zoo ik best konde, befcbikt hebbende, aanftonds wederom naar Leyden tot uwe Goede (Alma) Academie, als tot de fchoot van myn tederlievende Moeier, had kunnen keeren, om zoo aan Haar als aan UL. voor de goede genegentheid ons beweezen «ankbaarheid te betuigen. Doch, na dat het de Hoog Agtbare (Amplisfimi) Staaten onzes Vaderlands behaagd heeft, my hier te doen blyven, om des te gemakkelyker en fpoediger hen , in den tegenwoordige^ dringenden Last, welken ze voor hetGemeenebest van Land en Kerke op zig hebben genomen, na myn klein vermogen, zoo veel doenlyk, by te * ' Bb 3 fpnn-



( 39» )
fen of naar Leyden D. Andreas Wandloyius, Catechist, een Man van beproefde trouwe , gelyk ik bok wel zorgvuldig aan myn' Zoon heb geboden, dat ze zig van Parys na die Stad hebben begevenj Öp dat hy voornoemt aan myn begeerte voldoe, en het geweeten van myne Kinderen verlosfe uit het akelig gevaar, tn den voornnemdenLukas Bockvicius van zyn dienst hebbende afgezet, een ander in zyn plaats verkieze. Edoch alzoo hy dat zelve door zyn eigen magt niet kan doen, heeft het my goed gedagt U den Rector Magnificus en den zeer wyzen Senaat der Academie by gefchrifte te verzoeken , dac U den voornoemden Andreas Wandlovius agtervolgens haare Christelyke Liefde, en haare trouwe, door haar gezag, Godvrugtigbeid, regt, gënegentheid en zagtmoedigheid gelieven te helpen. Onze wensch God aangenaam, en onze heilzaame daaden hoopeo wy dat een goed einde mogen verkrygen. Gy zulc derhalven, Achtbare Mannen, dit Godyrugtig voorneemen agtervolgens Uwe Voorzigtigheid volbrengen : En dien Eerwaarden Man 5 die ik tot UL. zend behulpzaam zyn. Daar en boven verzoek ik ook dit van Uwe Achtbaare, dat hy aldaar tot Leyden reekeninge aan Uwe Achtbaare doet van de onkosten , welke my behaagen zullen, zoo als ze aan UL. zul. len zyn goedgekeurd, ende zooniet, heb ik daaromtrent myn gëdagten aan D. Andreas Wandlovius bekend gemaakt. En gelieft in dit alles te handelen om onzer gemeener Vriendfchaps wille na het geene de Godvrucht , Trouwe , en Billykheid zullen meede brengen. Wat my aangaat, Achtbaare Mannen , ik en de myne zullen fteeds bedagt zyn om IJL. gelyke, en zoo we daartoe in ftaat zyn, grooter dienftendoor deeze Verbintenisfe.. te doen. Vaart wel na Ziel en Lichaam in Christus Jezus, ter Eere van zyn' allerheiligften Naam en Vérbreidingejdeszelfs, én de God des Vreedes kroone eindelyk UL. en den geheelen Christen ftaat van Nederland, met
een



C 393 )
een geruste Vreede. Kaminiek in Podolien deq'8 Maart ióc6.
UL. Agtbaare
zeer toegenegene
Andreas Potok'sky van Potock.
Kroms Schenker in 't Land van Podolien met myn eisen hand.
Het Opfchrift was:
Aan den Rector Magnificus, en den Wyzen en Agtbaren Senaat der luisterlyke (iilustr.) Leydfche Academie, Heeren en zeer geliefde Vrienden.
Bb 5 DER-



( 394 )
DERTIENDE HOOFDDEEL.
Over het recht van jfudicature, rakende de Hooge, Middelbaare, en Laage Ambachts-Heerlykheden, in de Provincie van Holland en West-Vriesland.
Hoe veele voorname en gewichtige Obfervatien, fpectesren tot de materie van de Hooge, Middelbare, en Laage Ambaehtsheerlykheden , icor zoo veel het reeht van derzelver Jurisdictiën , respectivelyk ieder in den haare, concerneert ?
Zeven onderfcheiden Obfervatien, waaron de voorfchreven materie gegrondvest is , en vervolgens,als ook zaken van de uiterfte aangelegenheid, eén byzonder attentie verdienen, voor alle oplettende Practizyns, welke zig op deeze panible tak van de Judicieele Rechtspleging met fucces willen toeleggen, en bevlytigen.
Waarin bejlaat dan dit zevental van hoognodige 01* Jervatien, die het fundament daar van uitmaken?
Specialyk in de navolgende; Als
I. Vttn den Öorfprcnk der Heerlykheden.
II. Van



( 395")
II. Fan Hooge . Middelbar! en Laage Jurisdictie in ft gemeen.
III. Fan de Hooge Heerlykheid en derzelver gevolg.
IV. Fan Jmbachts-Heerlykheid en derzelver gevoig.
V. Hoe dat Hooge en sfmbachts-Heerlykhe. den in Holland worden bekomen en verloren.
VI. Eenige poincten, de Zeeuwfche AmbachtsHeerlykheden in 't byzonder rakende.
VII. Ecnize byzondere poincten en Fragen, Heerlykheden en jurisdictiën in 'f gemeen concerneer ende.
Geef eens eene volledige en verjlaanbare Ferklaring, van den Oorfpronk der Heerlykheden in het algemeen, en van het onderfcheid dei zelve m het byzonder {
Om hiervan een volzakelyke Dèfinitie te geeven, dient in de eerfte plaats op dat respect te worden eeconfidereerd , dat voormaals by de Staaten van den Lande aan de Graven van Holland geüemandeerd en oDfïedragen wezende de Regeering over dezelve Landen, en daar by ter zeiver tyd is geaccordeerd en toegedaan geworden, de vrye en onaeturpeerde magt inOeffening van Jurisdictie of Rechtsgebied van alle zodanige Steden en Plaatzen .onder de Provincie van Holland reforteerende, met alle de Pra:rogativen, Voordeelen, en Emolumenten daaraan verknogt, als zynde zulks een der estenueclfts deelen



( 405 )
maken op Kermisfen , Vastenavonden , Jaarmarkten , Kramers, Kamerfpeelders , Tafeifpeelders ; op 't zingen en fpeelen maken op Nieuwe Jaar, Drie Koningen, of andere tyden, voor de deuren van goede Luiden, en op andere zaken daaraan dependeerende, tegen Ontucht van Jonkheid, kwaade opzicht van Ouders, en ongeregeldheid van an. deren, tegens het Vechten, Mestrekken, Smyten, Slaan, tegens Bedelaars, Vagebonden, of andere Landlopers, komende op Feesten, Kindermaaltyden, Uitvaarten, of Doodmaakyden, tegens die geene die van buiten in 'c Ambacht komen wonen,, zonder te vertonen goede Attestatie van de Plaatze, daar zy laatst hebben gewoond, tegens het fchieten en het belet doen aan Bruidegoms of Bruids, op Wegen of Wateren, tegen de Herbergiers, Taveniers , Speelluiden , of andere getrouwde of ongetrouwde Perzonen , die eenige Dansfpeelen ophouden of vergaderinge maken buiten Confent, tegens getrouwde Mansperznnen die in de toegelate Dansfpeelen komen of converfeeren, tegens die geene die, ongenood zynde, zig laten vinden of gaan in eenige Bruilofsfeesten, Doodmaahyden, Kindermaalcyden, of andere Maahyden, tegens het planten en oprechten van Meyboomen, zonder Confent, tegens het Visfchen in eenige Wateren, Zwetten of Grachten, met eenige Netten, of ander Gereedfchap.
Eindelyk ert ten zevenden, zoo fpecteert ook tot Middelbaare Jwisdictie ordre te fteilen op het aanbrengen , yken en getuigenisfe der waarheid te geven van Quetfuren ter Judicature van de Middelbaare Jurisdictie ftaande, mitsgaders Reglemen* ten te maken voor Taalluiden voor haare Rechtbank comparecrende, en verder op alle zodanige zaken, die tot Confervatie en goede onderhoudinge van goede ordre en Policie en tot weeringe yan inbreuke ter contrarie, worden gerequlreerd.
C<: 3 Waar-



( 406 )
Waartoe beperkt zig'de Laage Jurisdictie van een Arabachts Heerlykheid?
Alleen tot die wettige Macht om te decideeren» of beflisfen allerhande ongepriviligeerde en dagelyks voorvallende Civile of Burgerlyke zaken, niet fmakende naar het Crimineel Rechtsgebied, en dus alleen betreffende de Qusestien tusfchen de Ingezetenen en andere Particuliere Perzonen onder derzelver Jurisdictie behorende; waaruit dienvolgens confteert dat Officieren , als Schouts, Schepenen enden Secretaris, aangefteld tot de bediening van de Laage Jurisdictie, by den Heer van de Heerlykheid die dezelve Laage Jurisdictie heeft, alleen competeert het onderzoek van particuliere zaken, rakende zoo de vrywiiljge als Contantieufe Jurisdictie, met zodanige Correctie en Uitvoering als daar toe in de Rechtspleging gerequireerd word: Hoedanige Correctien muliter en Boeten als een gevolg en vrucht van deeze zoort van Heerlykheeden ook komen ten profytevan dien geenendienhetUccht van de Laage Jurisdictie competeert, mits niet excederende ofte buiten gaande de fomma, daartoe by p!aatzeIyke;Re« glementen geftatueerd.
III. Wat verftaat men nu verder door eene Hooge Heerlykheid en derzelver gevolg ?
In de eerfte plaats, dat men zorgvuldigd dient te letten, dat de Posfesfeurs of Bezitters van de* 7elve, doorgaans onder verfcheide gedistingueerde Benamingen voorkomen, als by voorbeeld Hooge Heeren, Hals Heeren, of onafhankelyke Heeren of liever Vrye Heeren, aldus abfolutelyk ex per exceh lentiam genoemd, gelyk onder meer andere de Hooge en Vryei Heeren van Lekkerkerk en Wiltenburg, als de hooge Crimineele Jurisdictie voerende. En
in



C 407 )
jn .de tweede plaats , dat zodanige Vrye Heeren als een gevolg van dezelve Hooge Heerlykheden alle de PrEeemioentien, Rechten en Gerechtigheden, tot de Hooge Crimineele Jurisdictie Ipecteerende, wettiglyk competeert, voor zoo veel haarresfort of Districc aangaat, zonder daaromtrent ter eerfter inftantie door een Hooger Collegie van Justitie geturbeerd of verhinüerd te kunnen worden.
Expliceer dit eens nader?
Ten einde hiervan een inftructive verklaring te geven, zoo behoort men op de volgende Uitzonderingen te reflecteeren; Eerftelyk dat de Hooge of Vrye Heeren recht hebben van zig, zonder eenige byvoeginge, en zulks abfolutelyk te qualificeeren, Heeren van de Plaats, daar zy de Hooge of Crimi. neele Jurisdictie over hebben, en dat met uitfluitirjge van alle andere, zelfs ook van die geene, die Ambachts Heeren van dezelve Plaats zyn, die gehouden zyn haar Ambachts Heeren te qualificeeren , en ook doen qualificeeren, alzoo zy het eigentlyk, en ook alleen zyn, en niet vermogen haar fimpelyk Heeren te qualificeeren; Rn in Conftderatie'dat Hals Heeren kunnen alleen gezegd worden , territorium te hebben in hunne Hooge Heerlykheid, zoo kunnen ook derzelver Ingezetenen Onderdanen genoemd worden , van de Hooge Hooge Heeren van de Plaats , daar zy in wonen: lïn dat over zulks zoo wanneer als Iemand, de Ambachts Heerlykheid alleen over eenige Plaats hebbende, zig zeiven fimpelyk Heer gcqualificeerd, zig ook by gevolg als Hals Heer inftelt, 'c welk hy niet is, en een ander toekomc, zoo is die geene, dien de Hooge Jurisdictie aldaar toekomt, gerechtigd om hem zulks te verbieden. Maar hier valt deeze Questie of Iemand, alleen voor een gedeelte Hals Heer zynde van eenige Plaats , zig C c 4 firn.



C 408 }
fimpelyk Heer kan qualificeeren, by ons zyn zodanige Heeren gewóón zig te qualificeeren , niet Heer van de Plaats, daar zy alleen ten deele Heer van zyn, maar Heer in de Plaats. De Bezitters van Oude Adelyke en aanzienelyke Huizen, zyn by ons wel gewoon zig te laten noemen Heer van 't zelve Huis, alhoewel zodanig Huis geen Jurisdictie is hebbende, maar nademaal hec woord Heer in zulke gelegenheid alleen denoteert, privatum dominum ö5 non publicam aliquam authoritatem feu Jufisdictionem, zoo kan zulks ook niec'belec wordéh, ten ware dat die geene die zulks wilde doen, konde coonen daar by eenig rechcmatig interesc te hebben , daar op dan reguard zoude moeten' worden genomen, en geordonneerd als naar behoren.
Ten tweeden, zoo hebben dan Hooge of Hals Heeren by ons Macht, om door haare Bailluw eri Welgeboren Mannen prascedence informatien te doen nemen, (want 't zelve fpecteert alleen tot de Hooge Jurisdictie) en verder te doen berechten, alle Misdaden, by de Ingezetenen van haar Heerlykheid binnen dezelve Heerlykheid begaan; Uitgezonderd eenige kleine mefuren, vel quajï delicta\ dewelke vermits de weinige aangelegenheid van dien en ter oorzake van de geringe Geldboete daar toe ftaande, meer naar het Civiï, dan naar het Crimineel fmaakende, daarom ook verftaan'worden tot de Civile Jurisdictie te behoren: En ten derden, zoo moeten ook hier uitgezonderd worden , eenige hooge en zwaare Misdaden, die gemeenlyk delicta privilegiata worden genoemd, om dat de ordinaris wyze van procedeeren in dezelve niet word gevolgd, als zynde Crimina Lctfte Majestatis, infractie van Saüvegarde, vervalfchinge van Munte Injurien den Officieren van de Justitie, ten opzich* te van haaren dienst, gedaan; Alzo dezelve volgens het Placaat van Keizer Ka rel, wylen Graaf van HoLLAMb, in dato den 6 April 1513. zyn
de



C 410 }
Op wat manier hebben de Hooge of Halt Heeren Crimineele Jurisdictie hebbende, recht om aan de Bailluwen, Onder Houtvesteren, of andere Officieren by haar aangefield, Inftr uctien en Ordonnantiën te geven?
Ingevolge van het onderfiaande Formulier alhier geinfereerd onder:
TITULUS 1.
No. I. INSTRUCTIE en ORDONNAN¬
TIE , waarna de Bailluw, Onder Houtvester en Strandbewaarder van onze Heerlykheid van N. in 't administreeren van de respective Ampten zig zal hebben te reguleeren.
I.
In den eerften, zal de voorfz. Officier alle Vlyc en Naarftigheid aanwenden, om deLimiten v3n onze voorfz. Heerlykheid wel en getrouwelyk te con* ferveeren, onze Praeminentien en Gerechtigheden, met alles wat daar aankleeft, binnen dezelve voor te ftaan, kennisfe te nemen van alle delicten, mefuren Crimineel, mitsgaders Civil, voor zoo veel wy die tot zynder kennisfe meede laten, en verderniet, zal dien volgende de Delinquanten en Misdadigers fchuldig zyp is met alle naarftigheid te vervolgen, en daar het de zake vereischt, apprehendeeren, dezelve te Rechte fteilen voor onze Bank van Leenmannen, en doen ftraften naar behoren.
II. Be-



(415)
VII. In de laatfte plaats zoude nog in Conftderatie komen, hoedanige afzonderlyke distinctien en Vragen, concerneerende de Heerlykheden en derzelver Jurisdictiën in het algemeen, eenige refiexien verdienen ?
Vooreerst , dat de gezamentlyke Regeerders en Ingezetenen van Dorpen, geen notable of aanzienelyke Heerlykheden mogen acquireeren of bekomen ; Ten tweeden, dat alfchoon volgens onze Nationale Wetten alle Leenroerige Heerlykheden by ons onfplicsbaar zyn, daar onder by uitzondering behoren gecomprehendeerd en begrepen te worden zodanige Heerlykheden , Crimineele Jurisdictie hebbende : Ten derden , dat Heeren bevoegd zyn, eenige Stukken of üedeeltens van hunne Heerlykheden ten Agter Leen aan anderen uittegeven, maar niet met gelyk of minder Recht van Jurisdictie als zy zelfs bezitten; Ten vierden, dat een Heer Die* mand tegen zyn' wil en dank, in zaken hem zelfs concerneerende, voor zyne Vierfchaar mag trekken , als in welkgeval de geconvenieerde daarop excipieeren mag: En ten vyfden dat in Cas van Contentie tusfchen twee Heeren, over hec Ruk van Jurisdictie, de zaaken in qusestie ondertusfchen voor een' Hooger Rechter geventileerd moet worden.
Eindelyk is, ten bejluit over'deeze materie, de Vraag, ■ op welke efficacieufe Gronden de mefuren tot Hooge, Miuuelbaare, en Laage Jurisdictiën behorende, voorzien zyn geworden ?
Om te weten en een volmaakt Compas te heb. ben, wat tot de Crimineele, en wat tot de Civile Jurisdictie van de onderfcheide driederlei zoortert der Heerlykheden behoort, is zulks by den Hove Provinciaal van Holland pertinentelyk gedecideerd
eo



C 4»3'>
« rende de Predicatie, haare Winkelen openen, en „ Waaren uitftelden, nog daar en boven by hec zes. „ tiende Articul een boete vaD tweemaal tien pon,, den, jegens de Herbergiers , Taverniers, Speel„ luiden, of andere Gehuwde of Ongehuwde Per„ zonen , die eenige Dansfpeelen ophielden , of „ Vergadering maakten , buiten Confent van den
Bailluw : By het zeventiende Articul een pcene „ van tien Ponden jegens de Getrouwde Mansper-
zonen die in toegelaten Dansfpeelen kwamen of „ converfeerden: En by het agetiende Articul gely-
ke pcene jegens die geene, die ongenood zynde, ,, zig lieten vinden of gingen in eenige Bruilofts5, feesten , Doodmaaltyden , Kindermaakyden of
andere Maaltyden; Item voor zoo veel ook by
het negentiende Arcicu! prEetenfelyk gekeurd wierd „ op een pcene van tien Ponden tegens die geene 3, die Meyboomen plantten, of oprechtten, buiten „ Confent van den Bailluw en by het twintigfte Ar3, ncul , tegens de Rhetorykers , of Kamerfpeel-
ders, begonnen of voleindende, buiten Confent „ van den Bailluw, op de verbeurte van de Kledin3, ge en Gereedfchap , het welk zy Luiden daartoe
gebruiken, boven de boeten van tien ponden, en ,t voor zoo veel als ook by 't eenentwintigde en ,, tweeëntwimigfte Articul van dien prartenfelyk een ,, pcene van tien ponden wierd geftatueerd , ten
laste van die geene, die by den Bailluw gedag„ vaard zynde , om getuigenisfe der waarheid te s, geven, in eenige Civile of Crimineele zake, 'c
zelve niet dadelyk deden en compareerden , be„ neffens dat ook het tweeentwintigfte Articul fcheen „ meede te brengen , dat de Bailluw zodanige dag-. ,, vaardinge, om getuigenisfe der waarheid te ge-
ven, om in Civile zaken, die geene die 'c zelve ,, niet dadelyk deeden en compareerden , zoude „ mogen doen voor Welgebooren Mannen, en dat ,, tot discretie van de Welgebooren Mannen zoude „ ftaan of die geene, tlie gedagvaard waren om ge-
tuigenisfe der waarheid te geven, eenige dagge!Dd 4 „ den



C 424 )
8, den zouden genieten, of niet van gelyken ook
9, voor zoo veel by hec vierentwinngfte en vyfen„ twintigfee Aarticul, jegens die geene, die buiten „ in Wateren, zwecten, of Grachten, gingen vis»a fchen, met eenige Necten, of Gereedfchap, een
pcene van tien ponden word geftatueert, tenpros, fyte van den Officier, en dat de bekeuringe daar3» over zoude mogen worden gedaan, zoo wel by j, den Bailluw als by den Scbouc; leem by het zes5, entwincigfte Articul, dat die geene die over 't 3, geene voorfz. ftaat Culpabel zoude mogen wezen 3, bevonden, van geen vermogen waren, de voorfz. „ poenen en breuken te betalen, daar over tot cx„ empel van andere zouden mogen worden ge,) ftraft, of met Bannisfement of anders naar gelegen-
heid van zaken, en nog by het zevenentwintigfte „ Articul, dat geene Inwoonders van den .Hage
en Delft zouden mogen op de twee eerfte Kersj, dagen, Paaschdagen of Pinxterdagen , voor, nog
raa de noen, geduurende de Predicatie, in de ,j Herbergen drinken, nochte gelach houden, op „ een pcene van drie ponden , te verbeuren zoo wel „ by de Waardinnen als by de Gasten. en dat de 3, Bailluw de geenen, die niet magtig waren die ,, boeten te betalen, zoude mogen apprebendee3, ren, als alles breeder te zien was by de voorfz. ,, prastenfe Keure, die gedateerd zoude wezen den „ 9 Martii Anno 1620. Derhalven en alzoo dezeU
ve praïtenfe Keure t' eenemaal was nul, en inva» 33 lide, zoo ten inzichte dat in 'c vermogen van den „ voornoemde Gedaagden niec en was zodanige pra>
cenfe Keure te maken, of temogen oprechten, ,, als ook dat dezelve, in reguarde van de poincten
hier vooren geroerd , en andere diergelyke zou„ den ftrekken tot ufurpatie van de gerechtigheden „ en praseminentien van den Ambachts Heer van „ Ryiwyk, of hem Impetrant, deszelfs Schout, door
dien al het geene daarover de voorfz. praïtenfe 3, Keure, en poincten en Articulen hier vooren ver33, naald, en van gelyke natuur zynde, zoude dis*.
»», po*



(425)
poneeren, fpecteerende was tot de Politie, en " berechtinge van den Ambachts Heer, of Schout en Gerechte aldaar, by den Ambachts Heer gefteld , en nog echter onaangezien alle 't geene voorfz. is den voorfz. Bailluw en Gedaagde ge'' liefde, onder praatext of uit machte van dien , " dagelykfche Caufatie voor te nemen , en te intern " teeren, zoo was hy Impetrant benodigd gewor" den, tot Confervatie van zyne, en des Ambachts Heeren gerechtigheid, zig daar tegens te voorzien by wege van Justitie, over zulks met deugs, delyk vertoog aan deezen Hove hebbende zig ges, addresfeerd, en' daar op behoorelyke Provifie van 5> Mandament hebbende geobtineerd , hadden de , voornoemde Gedaagdens , uit krachte van dien 'J gedaan dagvaarden, tot zekere dagen voor den ; voorfz. Hove, Concludeerende ten zeiven dage f, dienende , dat de voorfz. praatenfe Keure hier j vooren breeder gementioneerd , vooi; zoo veel „ aanging de poincten hier vooren bretder geroerd, „ verklaard zouden worden te wezen nul en invali,, de. en dien volgens de voornoemde Gedaagde in „ de voorfz. quaiiré gecondemneerd, hec maken en ,, oprechten derzelver prastenfe Keuren, mee den „ gevolge van dien. als {trekkende tot ufurpatie van „ de Jurisdictie en Gerechtigheid van den Ambachts ,, Heer aldaar , Kost en Schadeloos af te doen . „ met interdictie van geiyken meer te doen , en „ voorts de zelfde Gedaagden zoude worden gein» terdiceerd dezelve pra:tenfe Keure geenzins in het „ werk te fteilen , noch uit zake van dien eenige be,, keuringe te doen of de breuke daar uit te vorde«> ren, maar ter Contrarie hem Impetrant alsSchouc s> van de Plaatze, met alle 'c geene daar jegens de,, zelve praitenfe Keure in zaaken hier vooren ge„ roerd was disponeerende, mitsgaders de berech„ tiage van dien en Caufatien , zoo dat uit zodanige „ Oorzake eenige ftonden te doen, te laten bewor„ den, als fpecteerende tot zyne Jurisdictie, en da.: eelvkfche Politie daar van dependeerende, makenA * • Dd 5 de



C 426 )
„ de Eisch van Kosten of tot anderen fine en Con* „ clufie als bevonden zal worden te behoren: waar „ tegens van wegen voornoemden Gedaagden en ge-
voegde geallegeerd is geweest, dat den Bailluw „ en Welgebooren Mannen der Heerlykheid van Rys~ „ wyk, altyd van oude tyden Keuren en Ordonnan „ tien hadden gemaakt over de voorfz. Heerlykheid, „ en de Ingezetenen van dien, als namelyk onder „ andere in den Jare 1500. in den Jare 1587. in den >, Jare 1598. in den Jare 1605. en nog laatst in de
Maand van Mey des Jaars 1620. welke laatfte Keu„ re by de Heeren Burgermeesteren en Regeerders „ der Stad Delft, als beleend hebbende de Hooge „ Jurisdictie der voorfz. Heerlykheid, waren geap» probeerd en geratificeerd, en hadden dezelve Bajl» », luw en welgebooren Mannen, altoos uic krachte „ van dezelve Keure en Ordonnantie tegens de Con» traventeurs van dien geprocedeerd, gelyk daar-
van by verfcheide oude Vonnisfen biykende was, >, zonder dat den Ambachts Heer, Schout, of Ge* 5, rechre van Ryswyk, of Iemand anders ooit daar-
tegens hadden gecppofeerd, uitgezonderd dat de >• voorfz. Impetrant in deezen , nu 't zedert een »! Jaar of twee hadde gezocht hem Gedaagde in 't v, executeeren der voorfz. Keure in den Jare 1Ö20. » gemaakt te bemoeijen, veel min om dezelve hem
Gedaagde, mitsgaders de Welgebooren Mannen »• der voorfz. Heerlykheid te onttrekken, te min, » nademaal den voorfz. Impetrant, zynen Bailluw »• van hen Lieden ontfangen, en den Eed daartoe " gerequireerd aan hem Gedaagde, gedaan hadden, n waar by hy Onder anderen beloofd hadde, dat hy » volgens het Recht en de Costumen van allen ou" den tyden in de voorfz. Heerlykheid geobferveerd »> alleen recht zoude doen in zaken, tot zyne ken »> nisfe behorende, zonder zig eenigzints te on. »> derwinden , en tot zynen profyte te trekken ee»« nige zaken tot zyne kennisfe niet behorende, en '• by hem Gedaagden , zynen gezworen Klerk , of " Dienaar, zoude te kennen geven alle Civile za-
„ ken,



( 4«7 )
ken, daar den Hailluw kennisfe van kwame, mits„ gaders alle Crimineele zaken en Delicten in zy„ nen Schout Ambacht vallende , en datbinnen vier „ dagen, na dat die gefchied en tor, zyne kennisfe >. gekomen zoude zyn , dat hy meede geenzins hem Gedaagde in zyne boete zoude verkorten, .» maar dat hy daarinne t' allen tyden getrouw zoude » zyn, het hadde hem nochtans geliefd aan deezen » Hove Requeste te preefenteeren , en prretexee>» rende dat veele en verfcheide Articulen der voorfz. ?» Keuren zouden fpecteeren tot zyne kennisfe, of » fubreptif en abreptif te kennen geven, te impe» treeren Mandament, en hem Gedaagden uit krach" te van dien te doen dagvaarden, toe zekeren dage v voorden voorfz. Hove, by welke voorfz. midde?> len hy Gedaagde en Gevoegde antwoordende, »* concludeerde ten floe van niet ontvankelyk, en »» by ordine dat den Impetrant zynen Eisch en Con»' clufie zoude worden ontzeid, makende Eisch van »* Kosten of tot andere finen en Coucluften als be" vonden zoude worden te behoren. Jegens wel" ke antwoordde de voornoemden Impetranc per«' fisteerde voor Keplicque by zynen voorfz. Eisch »• en Conclufie, en na dat van wegen den voorr' noemden Gedaagde en Gevoegde geperfisteerd " was voor Duplicq , zo hebben de voornoemde w Pdrtyen in Corformite, van den Appoinctemente " dispofitif van den vooriz. Hove, gefchreven by »' Memoden, en Advertisfemencen van Rechten , en »' daar van,mitsgadersandereal zulke Rukken en Monumenten als elk van hun Lieden belieft heeft te " exbibeeren onder denzelven Hove, gediend, en " recht verzocht, waarna hadde de voornoemden " Impetrant zig hem aan de Hooge Overigheid " geaddresfeerd, te kennen gevende, dat hy Im" petrant in de Qualiteit als vooren genoodzaakt " was geweest jegens den voornoemden Gedaagden " en Gevoegdeu voor deezen Hove Proees te fusti" neeren, aangaande de Keure breeder bier vooren " getnentioaeerd 9 welke zake voldongen en ter Or-
» don»



C 4*8 )
„ donnantie van den Hove befchreven was by Me„ rnorien en by Advertisfementen van Rechten en „ dewyl de voornoemden Gedaagde beliefd hadde onder prastexc van de voorfz. piaatenfe Keuren, j, voor zyné Vierfchaaren van Welgebooren Mannen te caufeeren zekere Perzonen, ter zaake zy Lui» den gefpeeld, en gezoDgen hadden als Rhétory»,' kers, en jegens hen Luiden te contendeeren, toe », adjudicatie van de pcenen by de voorfz. prastenfe „ Keure jegens zodanige Speelen van Rhethorykers „ geftatueerd, dat de voornoemde Bailluw, Ge>, daagde in deezen, zoude gecondemneerd worden ., dezelve Caufatie, als kwalyk en onrecht gedaan, j, kosteloos en fchadeloos af te doen, en hem Impe>, trant, zoo daar eenige Caufatie van dien te doen „ ftond, daar meede zoude hebben te laten be» worden, als fpecteerende tot zyn Impetrants Ju,> risdictie, als Schout van Ryswyk, en dien aan» .. gaande van dezelve Welgebooren Mannen Vonnis, ,, fe hebbendegeo.bcineerd to.t zynen voordeele, daar „ by hun Impetrant zynen voorfz. Eisch en Con-. „ clufie in Cas van Oppoïitie gedaan en genomen by; » dezelve Welgebooren Mannen was geaojudiceerd, „ de voornoemde Gedaagde beliefd hadde daar van 1, te appelleeren, aan deezen Hove, welke zake 5, van Appel aldaar ook was hangende ongedeci. „ deerd, en metzekere andere inltantien vanMahdament Poenaal, en van Attentaten daar un mée„ de gefprooten , volgens het Appoinctement dis-. „ potif van den voorfz. Hove was befchreven by „ Memorie, mits welken en gemerkt by de voorfz.' „ zaken onder reverentie, overmits de Connexiceit „ van dien, als beide principalyk dependerende'van „ de validiteit of invaliditeit van de voorfz. praaten. „ fe Keure, 't zamen gelyklyk dienden te worden „ gecombineerd, dat meede, al was 'r,, dat de voorfz. „ praatenfe Keure t' eenemaal was nul en invalide, „ zoo ten opzichte dat in 't vermogen van den voor. ». noemden Bailluw Gedaagden en Welgebooren Man» nen niet en was geweest zodanige prstenfe Keu-
«> ten



C 499 )
„ ren te mogen maken sof oprechten, noch zyLui,, den daar toe fuffifancelykgequalificeerd, als dat dej, zelve prcetenle Keure, nopende de poincten en „ Articulen hier vooren gernentioneerd , t' eenemaal zouden disponeeren in zaken, niet ftaande tot berechtinge van hem Bailluw en Welgeboo„ ren Mannen, maar toe berechtinge van hem Impetram, als Schout en Schepenen van Ryswyk „ voornoemd, nadien de voorfz. praetenle [Keure al over eenigen tyd, het ware in 'c geheel (als ,, Partye voorgaf) of ten deele was gekondigd, 3, of in den Dorpe van Ryswyk gepubliceerd, dat daaromme dezelve prastenle Keure niet anders zoude worden vernietigd dan by wege van provo„ catie, zoo hadde hy Impetrant in de voorfz. qualite goedgevonden zig daarvan meede voor zoo ,, veel aanging de poincten en Articulen vooren geroerd, te conftitueeren (zoo verre als't van ,, noode mogte wezen maar verder niet) Reformant aan deezen Hove, en bedugt zynde, dac ,, hem by avanture, in zyn goed recht zoude ko,, men mogen obfteeren, dac dezelve Provocatie „ niec binnen 's Jaars na de verkondinge, noch voor ,, deezen tydelyk was gefchied, noch hec Reliëf bin,, nen vier Jaren verzochc, ten ware hy van alle 'c zelve ook, voor zoo veel als 'c van noode zoude mogen wezen, wierde gereleveerd , zoo „ hadde hy Impetrant op 'c voorfz. te kennen ge„ ven, en "t verzoek daar beneffens gedaan, geobtineerd Requeste Civile, tendeerende om ge„ admitteerd te worden voor den voorfz. Hove , „ te mogen Eisch doen in Cas van Reformatie, ,, jegens voorfz. praitenfe Keuren , zoo veel aan,, ging de poincten en Articulen hier vooren bree,, der gernentioneerd, en tot dien fine ook gerele,, v,eeid, van dac dezelve Provocatie niet binnen ,, behooilyken tyd,of voor deezen tydelyk, maar ,, eerst na verloop van zoo veel Jaren was gein,, tenteerd, en ook voorfz. Reliëf niet binnen vier Jaren was verzocht, mitsgaders van alle,Omis-
, fien^"



C 430 )
„ fien en verzuimenisfen,die daartoe eènigzints rftög,, ten zyn geflagen, alles voor zoo veel hem zulks van noode zoude mogen wezen, maar voorder en anders niet, en daar by voorts hy Impetrant „ wierde geadmitteerd aldaar in Judicio te mogen ,, verzoeken, dat de voorfz. twee respective Pro,, cesfen wierden gecombineerd, omme te zamca gelykelyk en fimul fc? femel te worden gedeci„ deerd, welke voorfz. Requeste Civile, met Com„ minimus aan deezen Hove addresfeerende, hy „ Impetrant denzelven Hove behoorlyk doende pre,, fenteeren, concludeerende ten interinemente van dien naar haar forme en inhouden en voort onder beneficie van dezelve, in Reformatie, tot nullité of annullatie, voor zoo veel het nood ware, van de voorfz. prstenfe Keuren in quaes„ de , ten minften aangaande de poincten hier ,, vooren breeder geroerd, en voorts tot adjudi„ catie van 't verzoek van Combinatie daar by ,, gedaan, makende in Cas van debat Eisch van Kosten, of tot anderen fine tn conclufien hem Impetrant oorbaarl^ksc zynde. Waar jegens de „ voornoemde Gedaagde en Gevoegde antwoordende, Concludeerden tot rejectie van de voorfz* „ Requeste Civile, als Incivil, en dat den Impe„ trant zyn Verzoek dien aangaande gedaan, zou,, de worden ontzegd, makende daarover meede ,, Eisch van Kosten als vooren : Jegens welke ant„ woorde de voornoemde Impetrant perfisteerde voor Replicq by zyn voorfz. verzochre in,, ter'nement , en na dat van wegen den voor„ noemden Gedaagden en Gevoegden geperfisteerd was voor Duplicq , hadde 't Hof den Impetrant „ 't voorfz. verzoek van Combinantie ontzegd , en voor zco veel aanging de voorfz. Requeste „ Civile, was ter Ordonnantie van denzelven Hove Acten vandiergelyke dingtalen gemaakt, en met ,, dezelve Requeste Civile gevoegd by den Pro„ cesfe , om in 't vifiteeren van dien , daar cp zulks reguard genomen te worden als naar behoren.
„ 't Voorfz.



C 43» )
,, het twaalfde Articul, mentioneerende vandielgee-
ne, dievau buiten in 't Ambacht van Ryswyk ko„ men wonen, zonder aan Bailluw of bchout te „ vettonen goede Attestatie van de Plaatzen daar , zy Lieden laatst hebben gewoond. Item voor zoo
veel belangt het dertiende Articul, inhoudende hec „ verbod van Bruidegoms of Bruids, op Wegen of „ Wateringen, te fchutten of belet te doen. Insge„ lyks voor zoo veel by het zestiende Articul word , gekeurd jegens de Herbergiers, Taverniers, Speel„ luiden en andere gehuude of ongehuude Perzo„ nen, dieeenige Dansfpeelen ophouden , of Verga„ deringen maken, buiten Confent van den Bailluw. „ En by het zestiende Articul, jegens gehuwde „ Mansperzonen , die in toegelaten Dansfpeelen
komen of converfeeren. leem voor zoo veel by „ hec achttiende ortieul is gekeurd jegens die gee„ nen, die ongenood zynde, zig laten vinden, of " in Bruiloftsfeesten, Doodmaaltyden, Kinder, of ., eenige andère Maaltyden. Insgelyks voor zoo „ veel by het negende Articul tegens het planten of
oprechten van Meyboomen, zonder voorgaande „ confenc van den Bailluw , en over zulks verder
als tegens het afhouwen van Boomen word ge" keurd. Item voor zoo veel aangaat het twinrigfte " Articul, mentioneerende van de Rechorykers of „ Kamerfpeelders. Nog ten reguarde van het cwee,, entwintigfte Articul, verder zoude mogen verftaan „ worden, dan dat Getuigen die by den Bailluw in
Civile zaken, voor zyne Vierfchaare vallende, moe-
ten bepleit worden. Mitsgaders voor zoo veel \ bv de vierentwintigfte en vyfemwintigfte Articu\ len word gekeurd, tegen het vislchen in eenige s Wateren, Zwetten, of Grachten, met eenige " Netten of ander Gereedfchap, en dat de bekeu5' ringe van dien zoo wel by den Bailluw als by den 'l Schout zoude mogen worden gedaan. Condem' neen den Gedaagden het maken en oprechten van " de voorfz. Keure, met den gevolge en aankleve
van dien, als ftrekktnde tot uiurpatie van de Ju' „ ris-



( 433 )
ii risdictie en gerechtigheid van den Ambachts Heer „ van Ryswyk voorfz., ten respecte van de Arti» culen en poincten hier vooren geroerd , af te » doen, interdiceerd hem van gelyken meer te doen „ of de voorfz. Keuren dien aangaande verder in 'c werk te fteilen, of uit zaken van dien eenige bekeuringe te doen, of breuke daar uit ce vorderen, »> maar ter Contrarie den Impetrant als Schout, met ,. alle 't geene, daar tegens de voorfz. Keure in de >» voorfz. gedresfeerde poincten en Articulen is dis•' poneerende, mitsgaders de berechtinge en Caun fatien van dezelve (zonder uit zodanige Oorzake .. eenige ftaan te doen) te laten beworden , als »' fpecteerende tot zyne Jurisdict'e, en dagelykfche »• Politie daarvan dependerende, ontzegt den lmj> petrant zynen verderen Eisch en Conclufie in dee,i zen gedaan en genomen, enCompenfeerd deKos>» ten van deezen Procesfe om redenen der Hove >• daartoe movereDde".
Gedaan in den Hage by Mr. Nicolaas Kromhout, Heere van den Vryen Hove, Pra:fident, P. Kouwsnburg van Belois, Andrics de With, Reynier Perfyn, Johan van Wyngarden, Johan Loenius, Johan Dedel, Abraham van der Meer, en Gerraerd Krommon, Raadsluiden van Holland, en gepronuntieerd den 5 November 1632. In kennisfe van my, en was ondertekend: D. de Witte.
EINDE.
Ee RE-



RE GISTER.
■ - •: . v V ü. ... ■/ : -
~j4neSï' 0p Pprfonen en Goederen , in Civile * za^en , en'derzelver voorname Effeöen , ZVntfe een vervolg van de Academie der Jonge PractiZym' • ' • Pag- 103.
xvm Vf.rdeel'ng 'er voorkomt in het Traftaat van Mr. Pieter Port wegens de Arresten. 104.
Wat 'er ten refpeete van de twee Verdeelingen der Arresten in aanmerking komt. . 1I4,
Hoe verre het verzoek van Arrest, het zy op
Hnftr NeD^0tdfrFn» zich extendeert voor de Hollandfcne Rechtbanken. . . „ƒ£
. Bedenklykheid inftuk van perfoneel Arrest, ra. kende eene Cautionaris, die Borg is geworden voor het Gewysde. . ,
Nader Obfervatie der tweede Verdeelin», concernerende de Perfoneele Arresten. . u6,
h«ftar°m d" aüeS 'n °DZe Rech£sP!cging plaats * . 117.
Na-



REGISTER.
Nadere Obfervatien van Arrest op Goederen..
pag. nK-
Formulier van Arrest op Goederen, tenderende om de Jurisdictie te funderen van eene Rechcbank, die men anderzins niet onderhoong is. 119.
Byzondere aanmerkingen , behoorende onder de derde Verdeeling tot de materie van Arresten. .... 120.
Waarin het Arrest, zonder limitatiegeen plaats heeft. . ... 122.
Welke onderfcheidingen 'er in het vierde gedeelte, betreklyk tot het Ruk van Arrest eigentlyk in confideratie komen. • • 123.
Welke perfonen, uit krachten van Wetten en Privilegiën 'geëximeerd zyn en bevryd van gearresteerd te kunnen worden. . - i24-
Welke Perfonen en Goederen al verder niet kunnen worden gearresteerd • 134*
Vyfde verdeeling , volgens de bepaling van Mr. Pieter Bert. . . • ï4°.
Obfervat'ën rakende het al of niet verleenen V3n Arresten op Goederen. . • ibid.
Zesde Verdeeling rakende het Ruk van Arresten, zo op Perfonen als Goederen. . i46»
Hoe men naar ftyl van Practyk in Cas van Arrest procedeert , en welke refiexiën daar omttent indeRechtpleging zyn te obferveren. 146.
Ee 4 Zer



REGISTER.
Zevende Verdeeling, en derzelver aanmerkeJyfce byzonderhedeo, rakende hec onderwerp van Arresten, en waarin de werkingen en effecten zyn welke men algemeen daaraan toe wil fchryven.
♦ • pag. ijo.
Waarop gelet moet worden in particulariteiten Detreklyk effecten van Arresten. . 151.
Wat eindlyk de agtfte of laatfte Verdeeling ten refpedte van volvoerde Arresten dicteert, en verklaring daarvan. . . 153.
Voorbeelden van geampleótecrde oorzaken, waardoor arresten, zo wel op Perfonen op Goederen , gemortifkeerd en buiten effect gefteld kunnen worden. • . . 154.
Uitzonderingen hier omtrent. . 1^0*.
Confideratie van oorzaken rakende bet al of niet wettig ontdaan van Arresten. . 157.
Me. Formulier van eene onderdehandfche Acte, waarby word verhuurd Wei-en Hooiland. 101.
Formulier van een Acte van accoord, waarby Erfgenaamen onderling, notariaal accordeeren, om, zonder confent der Hooge Overigheid, eene Fideicommisfaire nalatenfchap in gelykepor. tiën te verdeelen. . . . 102.
Formulier van eene Acte van ontflag ter zake van trouwbelofte. . \. . 241.
Antidotaal (Request,) deszelfs Formulier. 112.
Apprehenfie Corporeel. Waarin de noodzakelyke Requifkiën beltaan. . , . 336.
Bas-



REGISTER.
B.
"Deste middelen van defenfie wegens Testamenten ge' ^* maakt door ongequalificeerde perfonen, e»z. jAag.
. ïSó en iX?*
C.
f^odicil. Waarin onderfcheiden van een Testa^ ment. • . • 109.
■ » Claufulair. Wat die bewerkt, wanneer het Testament uit de natuur, of volgens de wet niet kan noch mag beftaan, eu krachtloos word verklaard. .... lós-
r_ Wat effect het opereert, wanneer kinderen by üiterften wille geprïeterieerd zynde het Testament daardoor nul is. . . 167.
, • Of die conférveert een nul Testament, ex eaufa prateritionis. ... 69.
Curateele (perfonen onder) Form van Request voor dezulken, om temogen testeren. 191.
Crimineele Practyk. Singuliere gevallen die daarin kunnen voorkomen, met aanwyzing van de wyze van Defenfie, dienende tot vervolg van het geen deswegens is gezegd in het Agtfle Hoofddeel van de Academie der Jonge Practizyns.
Wat de geleerde Bort wegens de competentie van Jurisdictie zegt, tot fundament van het aanleggen van alle Crimineele actiën. 319 en 320.
Ee j Cri-



REGISTER.
Competentie (van Jurisdictie,) gevoelen van den geleerden Hort deswegens. . 319.
Crimineele zaken Wat Bort daarvan zegt, in zyn 'Tradhat, met betrekking tot de Jurisdictie van de plaats,'daar iemant, zonder gedelinqueerd'te hebben, geapprehendeerd is. pag. 301.
Crimineel, (Cas) Preventie van'Rechtsgebied in het zelve, naar Hollandfche Practyk. . 31 j.'
Crimineele gevallen in welke dat Preventie in het algemeen al en geen plaats heefc. '. 328.
Idem Hoe , wanneer en op wat wyze men daarin het Prepiratoire , of Precedente informatien ver. Raat, en plaats hebben. . . 333.
Idem Rechtspleging. Wat, volgens Bort, daarin "byzonder moet worden gereflecteerd. . [336.
Idem. (Delinquanteri). Hoe veel defaulten 'er in hunne zaken plaats hebben , als zy Contumax, of abferit zyn, en na citatie niet zyn gecompareerd. . • . . . 342.
~T\eclinatoire Èxceptien. Wat men 'er door te verliaan hebbe, als derde of laatfte onderdeel, als 'er ter Rolle Litisfinitie by .Notulen of Conclufie van antwoord, zonder ten principale in de zaak te treden , moet worden geëxcipieerd. 13.



REGISTER.
Defaulten. Hoeveel 'er, in Crimine'e zaken plaats hebben, ten opzigte van Delinquanten , die Con* tumax of abfeut zyn, en na citatie niet zyn gecompareerd. . . . pag. 343.
em. Wat eindlyk noch deswegens te obferveeren vaIt 359-
Idem. Hoedanig de effecten van deze, in Cas Crimineel zyn. . . .
Defaillant, of Gecontumaceerde. Waarin zodanige remedie van Justicie, in Cas Crimineel beltaat , als hy voor de Sententie compareerd , eo, uic krachc der tegen hem verleende defaulten gepurgeerd word. ... . 343,
E.
Jfnqueste Valetudinair. Hoe dit in de Hollandfche Practyk plaats heeft; benevens de Formulieren van Requesten die daartoe betreklyk zyn. 33 toe ....... . . . . 43.
ZffeSlen van Koop, en Huur, Hoedanige Obferva» tiën fpeóteren tot de Generale en fpeciale Effec ten van Koop en Huur. ... ^4>
F.
formulier. Hoedanig een men hebbe te fteilen: in het eerfte onderdeel van eene Exceptie Decli' natoir, namelyk ten verzoek van Renvoy, beide m Criminele en Civile zaken. . 14.
Formulier. Van eene Notul ter Rolle in eene Civile
Pro-



REGISTER.
Proceduren, houdende verzoek van Renvoy aan den Competenten Rechter. . pag.io".
Formulier. Van eene Notul houdende de Exceptie Dilatoir, in Cas van flatering. . . 17,
Idem. Van eene Notul houdende de E ceptie Dilatoir, in Cas van Guaranc, of Vrywaring. zu
Jdem. Van eene Notul houdende de Exceptie Dilatoir in driederhande gevallen, als van non qualificatie , verzoek van Cautie , en inhabiliteit van een' Procureur. . . ör
Jdem. Van Notulen houdende de Exceptie Peremtoir, in Cas van Bedrog, onaangetelde gelden, Betaling by Quitantie, misrekening, novatie , of ichuldvernieuwing, en Liquidatie van rekening.
27.
Jdem. Van eene Notul houdende verzoek om Getuigen te hooren. . „
Jdem. Van een Notul, waarby de Amplia'.ie of in. terpretatie van eene Conclufie van eisch ter Rolle word gedicteerd. ... 3I.
Jdem. Van een Koop Contract van Landeryen, met overneming van eene Hypotheecq daarop geves. tigd. ... 88e
Jdem, Van Conditie en Voorwaarde, op welke de publique veiling, of verkooping van een Huis en Erve gefchied. ... 90.
Idem. Van eene Huurcedul, van een Huis, waarby Man en Vrouw wederzyds Borgen zyn. 94.
For-



REGISTER.
Formulier. Van een Huur Cedul, van eene Boerenwoning, mee hare Landeryen. . pag 06.
Idem. Van eene onderdchandfche Acte, waarby word verhuurd Wei- en Hooiland. . joi.
Jdem. Van een Request Antidotaal, in Cas van Arrest. . • . na»
Idem. Van een Arrest op Goederen, tenderende om de Juiisdictie te funderen van eene Rechtbank , die men anderzins niet onderhevig is.
119.
Idem. Van een Request van een perfoon onder. Cur3tee!e ftaande, om te mogen Testeren. 19U
Idem. Van een Request, houdende verzoek om een ftom en doof gebooren mensGh te qua'ificeren ter dispofitie van Goederen by Testament.
195-
Idem. Van een Request, tenderende om de kracht van een Fideicommisfaire making , by Testamente gedaan, te disfolveren. . 197.
Idem. Van Accoord. of Transactie, waarby de ürfgenamen ond.-rling, by notariale Acte, accorderen om , zonder confent van de Hooge Overigheid, eene Fideicommisfaire nalatenfchap in gelyke poniën te verdeden. ■. 102.
Idem Van eene Transactie, ter zake van een du. bieus of twyffelachüg Testament. . 213.
Jdem. Van een Transactie, inhoudende Uitkoop, en begrooting der Vaderlyke Legitime Portie.
. 2-7-
For-



REGISTER.
Formulier. Van een Transactie over eene ErfFenis waarover men ftond te Lkiscoruesteeren, of al' bereiüshec Proces was aangevarjgen. pag. zf.
Idem, Van een Tramactie over eene_ Proces in Cas van Defloratie, die Litispendeert, en in Raat van wyze gebragt was. . . 22i.
Idem. Van eene Acte van ontflag ten zake van trouwbelofte. . . . 24!>
Idem. Van een Request, houdende Verzoek over .Leengoederen te disponeren, naar het voorfchrifc van Bort. . . . . 2(54<
Idem. Van Interrogatiën , in Cas van Defertie.
2860x290.
Idem. Van een Request, houdende Verzoek in cas nifi caufam. . , . 2p6>
Idem. Van een Protest van een Wisfelbrief,waarvan de acceptant of abfenc, of onbekend is 314.
Idem. Vaa een Protest van non acceptatie. 315.
Idem. Van een Protest van nonbe.taling. 316.
Jdem. Van Notulen in Cas Crimineel, houdende verzoek van Copy van vraag Articulen, enRes. ponliven, waa;öp een Rechter fiat verleent en tevens conienteert , dat Gedaagde ontuVen word, en vervolgens geadmitteerd om te mogen occuperen by Procureur. . 340.
Jdem. Van een Intendit, na voorgaande geöbtineerde Defaulten. . . ^5.
Jdem. Van Sententie, zodanig als na overlevering van Intendir tegen een' Crimineel Gedaagden, na vier Defaulten, practicabel is. . 3*4
G. G



REGISTER.
G.
(2eftolen Goederen. Wat daaröp te reflecteren zy, en wat daarby de attentie van den Rechter me> riteert. ... 58 en 59.
Grotius. Zyn gevoelen wegens Conventie van Koop en Verkoop. . .62.
Gedeputeerde Staten. Van Bolland en West-Fries»
land. en dat die van ftemhebbende Steden, riet kunnen worden gearresteerd, het zy in het reizen naar, en keeren van de Vergadering. . 154.
Gedaagden, (in Cas Crimineel), Cafus enAdvysten zynen voordeele, enz. . . "356.
Graven van Holland. Of zy eene bepaalde of onbepaalde magt hadden in z'ken van Regeering, en of zy waren gefubordonneerd aan de Staten.
. . . 399.
H.
T-Jooge Krygsraad. Thans geremoveerd , hoeda■*■■*■ mg die was geconftituëerd, en waarin deszelfs Jurisdictie belfond. . . 291.
Idem. Had het recht, om in zaken zyn departe< ment aangaande, Reglementen en Interdictiën te doen emaneren. . . . 293.
Hoogefchool, te Leiden. Door wien gefticht. 360. Wanneer plegtig ingevestigd. . idem.
Idem.



k E G I S T È R.
fntendit. Na voorgaande Defaulte. pag. 345. idem. Wat daarop volgt, tegen een'Gedaagden in Cas Crimineel, wanneer hy aanhoudend Defaillant, en Contumax blyft. . . 353.
Judicature, rakende Hooge, Middelbare en Lage Ambachts Heerlykheden, in Holland eh WestVriesland, . '. 394,
K.
TToop en Verkoop.. Wat 'er ten opzigte daarvan door Jonge Practizyns te obferveren zy. 48.
Koop, (Conventie van) wat 'er aangaande het eerfte Articul rakende eene zodanige Conventie :n het byzonder aan te merken is, ■ . . 49,
Idem. Welke Obfervatien voornamelyk verdienen, eene finguliere Reflexie, ten aanzien van het tweede articul eener Conventie van Koop. 5*.
Idem. Hoedanige perfonen het by wetten ongeoorloofd is te contracteren, in Conventie van Koop en Verkoop. . . . . . 52.
Idem, Deszelfs derde articul. . . 54.
Koop, Cons;epermiteerde) wat deswegens de byzon» dereatentie van den Rechter tneriteert. 58 en 59.
Koop, (Conventie van) Inhoud van derzelver vierde Articul, en hoedaniee Obfervatien en onderFf zoe



REGISTER.
zoeken daar omtrent in het particulier plaats hebben. .... pag. Co en öi.
Koop. Het gevoelen van Grotiushieromtrent, pag.62.
Idem. Derzelver vyfde articul. 72. en wat daarby moet worden gereflecteerd. . . idem»
Idem. Stipulatié'u tot het fteilen eener Koop Conditie , met betrekking tot een' Notaris, of ander Publicq perfoon 73,
Idem. Derzelver zesde articul, en wat daar omtrent naauwkeurig te remarqueeren zy. 75.
Kooper. Verpligtingen waaraan hy gehouden is. ■ - ' 71.
Koop, (Conventie van) Obfervantiën betreklyk het zevende articul daarvan, voornamelyk behooren. de tot een Conventie bekend onder den naam van Koopbruik. „ m . 78.
Koopbruik. Hoe nader te verklaren, wegens Dolen. of Bedrog ?9;
Koop Contract. Deszelfs Formulier, wanneer het Landeryen betreft die verhepothequeerd zyn.
88.
Krygsmans Testament. Niet verbonden in alle gevallen aan de foiemniteiten die de Burgerlyke wetten requireeren. . . .174.
Srygsvetten. En particuliere Reglementen. Waarin die beftaan , byzonder in Cas Crimineel, en hoedanig d;e te dirigeeren. . , 283.
Krygs.



REGISTER.
allodialiferen, dan onder bepaalde voorwaarden ^ by Refolutie van Bolland, . . 260.
Leenen, (recht) Hoedanig Pieter Bert daar over handelt. .... pag. 262.
Waartoe zich de wetenswaardigfte obferva.
tiën deswegens in de behandeling bepalen. 262,
Leengoederen, Op wat wyze behoort, in de eerfte plaats, hec Verzoek van Uctrooy om van Leengoedereu ce mogen disponeren by Requesten te worden gedaan. « 264.
—— Octrooy , waarby Gonfent word verleend om daar over te mogen disponeren, ... 267.
Litiscontestatie, wat reen daarin voor de werktuig, lyke deelen van een Proces houden moet. y#
Litispendentie. Wat 'er ten refpecte van Litispen. dentie , als tweede onderdeel eener Exceptie De-clinatoir, is aan te merken, ingevalle men zulks, het zy by conclufie van antwoord, het zy by Notulen ter Rolle, proponeert. . . 12.
M.
l\4atrimonieele Questien. Hoe die in de Rechtsplêgirig vvoTuen behandeld. . . 223.
- —*— Wat daar by de eerfte vraag dient te zyn, en waarom. . . . jbid.
■ ——- Zyn merklyk onderfcheiden in wyze van behandeling voor de Rechtbanken. . . ibid.
Waarvan het woord Matrimonieel eigentlyk diriveert. . . . ibid.
Ma.



REGISTER.
Notulen. Hoedanige algemeen zyn voor Rechthan? ken in de Steden, zo in Crimineele als in Civile zaken. . . . . • ■ pag. n*
Idem. Waarin dezelven befiaan. » . n.
Notaris. Mag onder zware ftraffen, geen Copy geven van Testamenten of Codicillen, aan Luiden die daarby niec zyn geïnteresfeerd. 179.
n.»Voorzorgen die hij moét in acht nemen, in het afgeven van Copyen van een Testament. 180.
Nifi caufam, (Verzoek in Cas van) , 096. P.
JJroces, (Onzeker') hier over mag men tranüjeren, J- fchoon de zaak bepleit is. . . 205.
—1 MiMag door Tranfigatie worden voorkomen. • • . s 205 en 2060
Preventie van Rechtsgebied, in Cas Crimineel, naar ftyl van Hollandfche Practyk. '. . 32$.
Idem. In welke gevallen heeft het al en geen plaats.
. • 328.
Idem. Wat vele Doctoren daarvan denken. 331.
Préparatoire, of Precedenteinformatien. Hoe wanneer en op wat wyze die in Criminele zaken worden verftaan, en plaats hebben. • 333'
R. Ren-



Bij den Uitgever dezes is heden van de pers gekomen,
RECHTSGELEERD
KWEEKSCHOOL;
o f,
SLEUTEL CRIMINEELE W ACTIJK;
Ten rcspe&e van het onderzoek en de behandeling van allerhande crimineele zaaken; met de wiskunst Van fchuld en onichuld, die in extraordinaire crimineele proceduuren, wegens gefuspe'cleerde deliften, niet in confesfo zijnde, uit de derde of zevende informatie, buiten het doen vanfclierper Examen zonneklaar kan confteeren; alles geflaafd door het gezach van de wetten, rechts-voorbeelden en kunst -formulieren van informatien, tot de excra crimineele procesfen betrekkelijk; dienende tot een compas voor alle rechters, officieren van de crimineele Justitie, en praBifijns voor hooge en fubalterne rechtbanken postuleerende;
DOOR
Mr. FRJNCISCUS LIEVÊNS KERSTEMAN,
Profesfor Honorair, en Doiïor der beide Rechten, mitsgaders lchrijver van de Academie der gonge Rraclifijns, en het Rechtsgeleerd Woorden-Boek.
2 Deelen, groot 8vo. benevens een breedvoerig en gemaklijk register.
m
Xe recht zegt de geleerde Schrijver, in zijne inleiding voor htt eerfte ftuk geplaatst; „ Alle de flambouwen, die tot nog toe
i, haar



„ haar licht over de crimineele praftijk verfpreid hebben, brati}, den zo' duister, dat men genoegzaam over deeze zwaarwig. „ tige materie in het frik donkere ^ebieeven is, zo dat, onaan„ gezien de menigvuldige traétaaten . over dat onderwerp uitge„ komen, nog geen gevonden wordt, welk, aangaande het
onderzoek en de behandeling van crimineele zaaken, tot ee-
ne vaste handleidingen compas, zo voor de Rechters en Offi„ eieren van de Crimineele Justitie, als voor de Practifyns kan „ dienen''; dan , de oorzaak van die welgegronde klagte, is thans geheel weggenomen; want zulk eene handleiding en com. pas, van zo onbepaald eene waarde . als den rechten weg aan» wijzende, in die tedere gevallen waarin het op 't leven en de eer van den me.iemensch aankomt, zulk eene handleiding en compas, zeggen wij, wordt den Rechter en Rechtsgeleerden in dit werk gefchonken, waardoor beiden derhalven eene altoosduurende verpligting hebben, aan de uitmuntende talenten van den arbeidzaamen fchrijver: en niet alleen op Rechter en Rechtsgeleerde ligt die verpligting, maar op geheel Nederland; want waar het recht gewisfer gaat, daar is de inwooner zekerer, en de algemeene orde veiliger.
Ook niet alleen om die reden is dit werk van den beroemden kersteman een gefebenk aan het algemeen, maar tevens om dat het opzetiijk ingericht is, daartoe, dat de burger, met behulp van hetzelve, zig groote kosten kan béfpaaren, door te kunnen naflaan hoe hij zig in veelerleie netelige, doch in het gewoone leven dagelijks voorkomende gevallen moet gedraagen , om zig niet te vergrijpen tegen rechten of wetten: „ Inderdaad" zegt onze autheur, „ het ontbreekt de ongeoefenden in de rech>y ten dikwijls aan noodige onderrichting,'aangaande het geen 5, zij in fommige voorkomende zaaken mogen doen , of het geen M waar voor zij zig te wachten hebben, om buiten hunnefchuid
in geene onaangenaame omftandigheden te vervallen": dat het werk aan dit oogmerk beantwoordt, blijkt uit den lijs-t der onderwerpen weiken daarin verhandeld worden, op welken lijst man de volgende artijkelen vindt :
Over handdaadlijkheden tusfchen onee'nigleevende echtgenaoten, in Hoeverre naamlijk zij elkander in rechten hunnen vervolgen.
Teder zal toeftaan dat de naauwkeurige verhandeling van dee • ze ftofie van het grootlte belang voor veele duizenden is , daar er, laas! zo veele mans gevonden worden die huune vrouwen ten beul, en niet minder vrouwen, die haare mannen ter beulinne verftrekken.
Over handdaadlijkheden tusfchen mansperfoonen , in veelerleie verfchillendegelegenheden , en op onderfcheidene wijzen, in hoeverre naamlijk het fchuldig maaken, zo wel als het recht van vei volging gaat.
Over de particuliere recliten der Wisfelbrieven , en andere handtekeningen ; maar inzonderheid over het recht der zogenaamde Prompsfes, als welken dikwijls in het burgerlijk» leven plaats hebben. Inderdaad een onderwerp waarbij ieder geïnteresfeerd is, die gezegd kan worden eenige handelingen met zijne meflemenfehen
te



te hebben: hoe nuttig is het niet voor dezulken te weeten in hoeverre zij zig op eenige handtekening kunnen verlasten '. wat al bedrogs wordt daaromtrent niet gepleegd, bij deugenieten , die als roofvogels op de bezitting van de onnozeleu aazen ! en hoe onwaardeerbaar is derhalven niet een helder lichtende fakkel , waarbij men alle de ftreeken en flinkfche oogmerken dier bedriegeren kan ontdekken!
Hoe verre de aanfprnak van eene ongehuwde vrouw of jonge dochter, op haar' fchender gaat; met behoorelijke onderjcheidene aanwijzingen van de menigvuldige o:ujlandigheden, en gelegenheden, welken bij zulk eene daad doorgaands plaats hebben, bijzonder.ijk wanneer zij met de misdaad van fchendnig gepaard gaat. In het verhandelde van dit allergewigtigst onderwerp, bekomen vooral die minnaars, welken zo onbefchroomd durven beiluiten met hunne minnaaresfen te vluchten, om daardoor de toeftemming van ouders of voogden te dwingen, de onwaardeerelijkfte lesfen; met verbaazing zuilen zij zien aan wat gevaaren zij zig blootftellen in gevallen ouders of voogden, de belediging hun gezach aangedaan, met nadruk trachten te wreeken; om dit gedselte des werks alleen behoorde hetzelve in alle huishoudens gevonlea te worden , om de zoons en dochters daarin tot eene getrouwe waaifchouwing te verftrekken; 'had dit plaats, hoe veele ouderlijke traanen zouden daardoor niet gefpaard worden!
Hoe verre het recht van onderfckeident huisgenooten, het zij man , vrouw , of kinderen, ten opzichte van het gebruik der fleutels, of het doen openen van beflotene bewaarplaatfen, kan worden getrokkenvoornaamtijk bij abfemie van den man.
Wat recht dienstboden, ter zaake van huisdief/lallen onrecht' maatig befchuldigd zijnde, legen haare heeren en vrouwen competeert.
Hoedanige vergoeding ouders of voogdenpretendeeren kunnen'', tegen een' fchooltneester, die hun kind of pupil, mishandeld heeft, zodanig dat dezelve door al te Jlrenge kastijding verminktis; mitsgaders in hoeverre voogden en fchooUneester s in rechten aanfpreekelijh en afïionabel zijn, die eene on. huwbaare dochter, aan hunne bejiuuring toebetrouwd, verleiden of ontmaagden. Alle deeze onderwerpen worden niet alleenlijk ten duidelijkfteri verhandeld , maar ook met voorbeelden aangedrongen , waartoe de onbepaalde ervarenheid van den beroemden Schrijver, een kemii^en overvloed aangefchaft heeft.
Niet minder duidelijk en naauwkenrig zijn de eigenlijke Crimineele rechtszaaken verhandeld , en met niet minder bewijzende voorbeelden aangedrongen j ook gaan dezelven over niet minder allergewigtigfte onderwerpen, zo voor rechters als Officieren van de crimineele Justitie, en praftifijns : na eene algemeene verhandeling, geevende eene definitie van de Crimineele pratjijk , handelt de geleerde fchrijver over de verdeeling van de bijzondere Clasftn der tmsdaaden, en derzelver onderfcheiden»
Jhaf.






INLEIDING.
vu
alles zulk een naauwkeurig onderzoek te kunnen doen, die tot de bewerking van deeze Hollandfche Pleit-Zaal volftrekt gerequireerd wierden; Ondertusfchen is het zeker, dat de Aankomelingen, welke zig op de Judicieele Practyk willen toeleggen, by die vertraging niets verloren zullen hebben, eendeels om reden dat eene meerdere rypheid van Ondervinding aan de zyde van den Autheur hem niet alleen van den blaam van een onnoodzakelyke vertraging disculpeeren en zuiveren kan , maar bovendien een waarfchynelyk Crediet aan het Werk zelf byzetten moet; anderdeels uit oorzake dat de Flollandfche Pleit-Zaal in den zelfden fmaak als de Academie der Jonge Practizyns, welke door haar onbedenkelyken fterken aftrek geen aanpryzing benodigd heeft, uitgewerkt is geworden, en boven dit alles bevatten zal de Notulen, welke in allerhande Crimineele en Civile Procesfen plaats kunnen hebben, en die de Werktuigelyke * 4 Dee-



rens door een andere Rechtbank by Vonnisfe definitif is getermineerd, beflist Qf afgedaan.
Welke Definitie is omtrent het Verzoek van Renvoy in de Academie der jone;e Practizyns kort ,* en hoofdzakelyk gegeven ?
Aangaande dit ecrfte Onderdeel, rakende de Excepne Declinatoir ,vraar van in Cas Crimineel, zonder op de Conclufie van Ey-ch ten" Principale te antwoorden, de Notulen fraaude Rolle gedicteerd worden, gelyk zulks al meede gefchieden kan in zommige Civile Procesfen, uitgezonderd in al zulke, alwaar een Gedaagde by zyne contrarie Conclufie onverkort dceze zoort van Exceptien bereids geanr woord heeft gehad , hebben, wy in het Dertiende Hoofddeel aldaar pag. 201. onder anderen geremarqueerd; dat het verzoek van Renvoy , zodanig als dezelve ook by Notulen ter Rolle kunnen worden gefield, voornaamelyk in tweederlei opzichten prac* licabel is : als in de eerlte plaats, wanneer een Gedaagde of Verweerder, teroorzake van zyn Perzoon of Woonplaats , betrokken zynde voor een Rechtbank, die hy niet fubject is, over zulks naar de gronden van onze Rechtspleging incomperentie van Jurisdictie proponeeren en voorwenden kan ; of in de tweede plaats in het meer bedenkelyk geval dat de Excïpient, fchoon voor zyn Dorniciliairen Rechter geconvenieert of betrokken geworden, echter daarom niet in die Inftantie'van zaken, waarover Questie ontliaat, onder derzelver Rechtsgebied reforteert.
W'it valt 'er vervolgens ten refpecte van de Litispendentie, zynde het tweede Onderdeel van de Exceptie Declika t-o 1 r , aantemerken, 222 het geval dat men zulks», liet zy by Conclufie van Antwoord , het zy by Notulen ter Rolle proponeert ?
Tn beide gevallen behoort geconfidereerd te wor-v den, de Exceptie van Litispmdentie alleen plaats te
. heb-



( 13 )
hebben, wanneer dezelfde zaak, waarover op mcutf Litiscontestatie valt, bereids vooreen andere Rechtbank dient, met dat effect dat aldaar tusfchen Partyen Litiganten nog werkelykgelitisconteerd word, of volgens de overhellende fentimenten der meeste Keqhtsgeleerden, zoo dra de Gedaagde door hec exploicteeren van de eerffe Citatie of Dagvaarding bank vast gemaakt is, gelyk ook als de Questie aan ee uitfpraak van Arbiters bevoorens was gefubmitteerden verbleven geworden , om dat het in de onderftelde gevallen van zelve fpreekt, dat een Proces of Rechtshangende zaak voor geen twee differente Rechters ter zeiver tyd kan noch mag wor. den geventileerd.
Wat verjlaat men nu door het derde of laatfie Onder,deel van de Exceptie Deolinatoir, namenlyk alt 'er ter Rolle Litisfinitie by Notulen of Conclufie van Antwoord, zonder in de principale zaak te treeden, moet geexcipieerd worden ? Conform de Verklaring .welke daaryan volzakelyfc in de Academie der Jonge Practizyns gegeven is, moet men daatdoor veittaan dat de Exceptie van Litisfinitie in geene andere gelegenheden met hoope van fucces van gebruik kan wezen, dan als het discuteerend geval door een Rechterlyk Vonnis beflisc, door Transactie of onderling Verdrag vernietigd, ofwel, het geen altyd een zonderlinge ingresfie in de Rechtspleging heeft, door finaale uitfpraak van Arbiters is getermineerd en afgedaan geworden , ten opzichte van welke laatfte decifie inzonder* heid in confiJeratie komt,. zoo wanneer by Acte Compromisfair door Partyen Litiganten ter wederzyden renunciatie van Reliëf Reductie is gedaan.
Geef



( 14 )
Geef nu eens een Formulier, hoedanig men het eerfiê Onderdeel van de Exceptie Declinatoir, mamelyk het Verzoek van Renvoy. beide in Crimineele en Civile zaken, ter Rolle zoude behnren te dicteer en ?
T I T ü L ü S I.
EXEMPLI GRATIÜ,
No, I. _ FORMULIER van een NOT DL
ter Rolle , hoadénde het Verzoek vun Renvoy in een Or dinar is Crimineel Proces.
De Procureur van den Heere 'Eysfcher doet Eyf-ch, en Concludeert als pro ut in fcriptis
De Procureur van den Gevangen en Verweerder neemt Dag, en verzoekt, onverminderd zyne Exceptien die hy daartegen zoude kunnen allêgueeren, Copy van dezelve Conclufie van Eysch, onder protestatie van zig jn de principale zaak voor als nog niet te willen inlaten.
A. als Procureur van den Heer Eysfcher levert Copy van den Ëysch en concludeert tot adjudicatie van dezelve
B. als Procureur van den Gevangen en Verweerder Dag orn te antwoorden , of te excipieeren zoohy geradelyk vinden zal.
B. als Procureur van den Gevangen en Verweerder, alvoorens te antwoorden, deede zeggen dat vermits de Gevangen en Verweerder zederc meer dan 20 Jaren binnen de Stad L * met zyn Huishouden gedomici,ieerd, en aldaar met Vrouw en Kinderen nog werkelyk woonagtig was, en bovendien het pretenfe Delict ten zynen Laste ingebracht hier, ter Plaatze niet is geperpetreerd,
nog



(is)
rioch hy alhier op eenige Misdaad hoé genaamd ia jlugranti Delicto was bevonden geworden , derhslven fustineerde dat de Jurisdictie van Heeren Schepenen deezer Stad ten zynen oprichten in Cas Crimineel (onder reverentie) ten eenenmaale! was incompetent; verzoekende behoudens de Eerwaardigheid van deezen Edelen Achtbaren Gerechte, dat deeze zake met alle de gevolgen en aankleeven van dien moge worden gerenvoyeerd aan des Gevangen en Verweerders domiciliaire, dagelykfche, en competente Rechter , zynde Heeren Schepenen der Stad L * voormeld: en onverminderd dezelve Exceptie Declinatoir, doende voor zoo veeïdes Noods nader Verzoek, na wel expresfelyfc alle de pofitiven van befchuldiging by Conclufie van Eisch, ten Lasten van den Verweerder gefield, ontkend te hebben, dat hy Gevangen en Verweerder by Provifie onder handtasting zal ■worden ontflagen uit de Detenfie waarin hy althans zig bevind, fubpoena Confesfo 6? Convic* ti of Cautie is 't nood ter discretie van deezen JLdelen Achtbaren Gerechte.
A. als Procureur van den Heer Eisfcher fustineerc dat de Verzoeken van wegen den Gevangen en Verweerder respectivelyk in beide gevallen gedaan, zyn ongefundeerd, en perfisteerd voor Replicq.
B. als Procureur van den Gevangen en Verweerder verzoekt op de geproponeerde Exceptie, of we, op het proyifioneel ontflag van den Gevangen Condemnatie, perflsteerende onder beneficie van o.en daar meede voor Duplicq.
„ Schepenen der Stad R * ordonneeren dat deP7P „ zaken oF> de geproponeerde Exceptie"voor wel gemelde Collegie zal worden bepleit, eeen hn^n „ over agt dagea, zullende zyn den i^MaL eerst.
si ko*



(16)
i komende, en declineeren voor als nog het Verzoet H van provilioneel onrflag by den Gevangen en Ver, weérder gedaan» om redenen deezen Edelen Acht* baren Gerechte daartoe mOveerende, enz.
No. II, - FORMULIFR. van een Notul ter Rollè
gedicteerd wordende in een Civil Proces, houdende het Verzoek van Renvoy tot den Competenten Rechter.
G. als Procureur van den Eysfcher dient van Eysch, en concludeert als pro ut in fcriptis.
D. als Procureur voor den Gedaagde zegt deeze zake niet gedisponeerd te z\n, om daarop ten Principale te antwoorden, in confideratie dat de Gedaagde, als zynde een Inboorling en Burger van de Hooge en Vrye Keerlykheid van M** alwaar het Contract althans in Cniestie gefloten was, ( onder reverentie ) de Judicature van deezen Edelen Achtbdren Gerechte dienvolgens niet fubject kan wezen; en uit krachtevan dien, proponeerende de Exceptie van]Incornpeten'ie én Renvoy, doende van wegen den Gedaagde verzoek, ten einde der zaken in Questie behoudens derzelverEerwaardigheid, mogen worden gerenvöyeèrdaan den domiciliairenReehter in deezer competent: makende vervolgens op alles Eysch van Kosten ofte tot anderen, enz.
C als Procureur van den Eysfcher declineerende het verzoek van Renvoy in deezen gedaan, als zynde frivool en songegrond, verzoekt dat de Gedaagde zal worden gecondemneerd peremtoir te antwoorden, en perfisteert onder beneficie van dien by de Middelen van zynen Eysch voor Replicq.
D. als Procureur van den Gedaagde, zonder zig op eenigerlei wyze in een detail van zaken tenprift-



Cn)
Cipalen in te laten, perfisteert by bet verzoek van Renvoy, en onder faveur van dien concludeert als ut fuprti met de Kosten, enz.
„ Schepenen der Stad A * * * na verhoor van „ Partyen ten fine van Accoord , admitteeren de
geproponeerde Exceptie van wegen den Gedaag,, de ter Rolle gedaan en renvoVeeren dienvolgens
deeze zaake ter Judicature van de Hooge en Vrye „ Heerlykheid van M* *, als zynde dedomicilai.
re Rechter in deezen competent mee compenfa-
tle van Kosten, enz.
TIÏDLOS II.
r
Schets eens enige Formulieren op wat wyze men alle de Onder deelen van de Exceptie üilatoir in on* tierjeheide gevallen van Rechtspleging by Notulen ter Rolle dicteeren moet ?
EXEMPLI GRATIA.
No. III. — FORMULIER van een Notul houdende de Exceptie Dilatoi h in Cai van Statering.
E. als Procureur van den Eisfcher doet Eisch, en concludeert als pro ut in fcriptis.
F. als Procureur van den Gedaagden verzoekt Cnpy van den Eysch,en onverminderd alle Kxceptied die hem te ftade zullen komen, üag om ter naaster Rolle te antwoorden.
E. in Quaüteit vóorfchreven , levert Copy van den Eysch en refereert zig tot het geconcludeer» de als ut Jupra,
B F. als



( 23 )
„ Gedaagden, Guarandeur om tentwee finente kun'„ nen antwoorden, hy zulks geradelvk vinden ral , s, referverende de Kosten op deeze Incidenten ge,; vallen tot de zake by Vonnisfc definitif van dee„ zen Gerechte zal wezen getermineerd.
H> als Procureur van den Gedaagden antwoordende ten twee finen, per'fisteèrt by zyne geproponeerde Exceptie, en fusrincert dat de Eysch en Conclufie in C'.s van Guarand op ende jegens denzelven Gedaagden gedaan en genomen, mor als nog behoort te worden onczegt met Condemnatie van Kosten.
G, a's Procureur van den Eisfcher perfisteert by de middelen van zyne Conclufie van liysch ■ voor Replicq.
II, als Procureur van den Gedaagden, zonder van de geproponeerde Exceptie te glisfeeren of af te gaan, perfisteert ten Principale vooï Duplicq.
„ Schepenen op alles geconfidereerd en gelet hebs, bende, admictceren de Exceptie van wegen den „' Gedaagden in Cas v3n Guarand ten Procesfe ge„ proponeerd; ontzeggen voor als nog den Eysch „-en Conclufie door den Eisfcher in het zelve Cas op ende jegens den Ge Jaagden ten Principale ge. „ daan en genomen : fupercedeerende den voort,, gang ter Procedure ter zaake voorfchreven tot „ zoolange de dilFerenten tusfehen den Eisfcher en „ Orlgineelen Gedaagden finalyk by deezen Gerech. ,,-te zullen zyn getermineerd, en Compenferende „ de Kosten van den Procesfe om redenen".
NB. Ondertusfchen valt aangaande de Exceptie Dilatoir in materie van Guarand hoofdzakelyk te obferveeren, dat het voor den Hove van Justitie in Holland een Costumier recht is, dat als Iemand, tegens wien word verzogt Mandament van Guarand, Procureur in fudicio heeft, men hem Litem motam B 4 daar-



i 24 )
daarvan denunciatie doet; indien hy de zaake niet wil aannemen s verzoekt men Mandament tegens zynen Meester, ter prefentie van zynen Procureur, mits protesterende van Kosten. In actione Perjonah is het genoeg dat het Guaraud gediend heeft gehad, om den Gedaagden te conftringeeren van te antwoorden. En volgens de Practycq van den Have, volflaan twee Defau/ten in Cas van Guarand, maar komt de Aanlegger zelfs in rechten niet, zoo verkrygt de Gedaagde Oorlof, en is daarna niet meer gehouden te guarandeeren. Het is in de Kechtspleging een Conftant gebruik, dat wanneer een Koptr orieineele Gedaagde zynen Autheur daar hy het geköete van heeft, in cas van Guarand.dagvaart, zoo is daarvan alleen dit effect, dat de principale zake zoo langftil (raatttot dat by den Autheur, of Verkooper gedeclareerd is, of hy den Ongineelen Gedaagde wil guarandeeren , of hem in het Principale Proceswiladfisteren. Doch indien daAutheur fustioeert dat hy ongehouden is den Origineelen Gedaagden te guarandeeren , en daarover Proces tusfchen den Origineelen Gedaagden, en den Autheur ontftaat, zoo blyft de principale zake tusfchen den Origineelen Impetrant, en den Origineelen Gedaagden daarom geenzins zoo lang gefurchïerd, tot dat het Proces in Cas van Guarand tusfchen den Origineelen Gedaagden , en den Autheur is getermineerd. Zie M rrula Lib. 4. tit. 33- CaP- 5« Num. u m nttis. Een Impetrant is niet gehouden te conienteeren in «enio-e Interventie of Guarand, dan voor behoudens hem°zyn recht ingevalle van Triumphe om zyne Exceptie te mogen dirigeeren , zo wel op den Principalen Gedaagden, als den Intervenient, ende dat zoo wel voor de Kosten, als voor de principale zaken. Zie Gail lib. x. Obf. 69 & feqq. daarin accorderende met de fnftrucne van den Hove van Uïr. cht Tit. van Guarand, en Interventie.- Art.
fub i>9. En is verder Obfervatoir, dat in zaken vin Acces, ofte Abuii geen Guarand valt , maar wel zou men het noemt voegingej blyvende de
Prm»



( a5 •>
Principalen Gedaagde in Proces- Ham in delictis aque mandatariut ac mandans obligatur êf tenetur. Zie Beriichius Pract pan «. Concluf.24..iVafli'.77. waarmeede fchynt te confirrneeren de Inflructie van den Hogen Rade in tioLUNr. ^rï. 238. Al het welke zeer vo'.leedig verhandeld word, in het Rechtsgeleerd Woordenboek, pag. 153. dat voor AankomeliDgen ten uiterilen recommandabel is.
No. V. FOKMÜLTRR van een Notul hou¬
dende de Exceptie Dilatoir in drieder lei byzondere gevallen, alsNon Qualificatie, Verzoek van Cautie, en inhabiliteit van een Procureur.
I. als Procureur van den Eysfcher doet Eysch en Concludeert als pro ut in fcriptis.
Primo Loco in Cas van Non Qualificatie
K. als Procureur van den Gedaagden, alvoorens te antwoorden, zonder zig de Judicature van deezen Edelen Achtbaren Gerechte te. willen onttrekken , en dus onverhoord zyne Defenfie ten Principale, proponeerde de Exceptie van Non Qualificatie, als fu.-tineerende dat de Eysfcher niet genoegzaam nog wettiglyk is gequalifïceerd, om jegens den Gtdaagden een Actie in Judicio aanteleggen; En mitsdien verzoek doende ■> dat de Eysfcher by deezen Ede/en Acht» haren Gerechte zal worden gccondemr.eerd, eer de Gedaagde, zig in de verdere Liuscontcstatie inlaat, behorelyke Producne van Bewyzen te exhibeeren, waaruit blykt dat hy door zyne Principalen tot het doen van deeze Actie wettig geauthorifeerd gewcestis, en dat.bygebreeke van dien, die Gedaagde daarvan Kost en Schadeloos worde geabfolveerd.
B 5 St>



C 26 )
Secondo Loco in Cas van Verzoek van Cautie.
K als Procureur van den Gedaagden, alvoorens ten Principale te antwoorden, proponeerde de Exceptie Dilatoir ten zulken effecte van Verzoen vin Cautie voor het Gewysde, mitsgaders voor de Kosten van den Procesfe te doen, als zynde de hysfcher een Vreemdeling, hier ter Plaatfe nog woonagtig nog gegoed zynde, maar, onder d» Jurisdictie van een ander Rechter zynDomicüium houdende, waardoor de Gedaagde in peval van Triumphe eene notable prejudicie zoude komen telyden; Onder pvseientatie aan de zyde van den Gedaagden om ter zake van dien van zynen kant gelyke Cautie te willen ftellen: En by Non prestatie v3n de gerequireerde Cautie aan de zvde van den Eysfcher totabfolutie van deeze inftantie met de Kosten.
Tertio Loco in Cas van Inhabiliteit van een' Procureur.
K. als Procureur van den Gedaagden, alvoorens ren Principale te antwoorden, proponeerde de Itxceptie Procuratoris inhabilis, .als zynde de 1 ro* curcur van den Eysfcher, nog door een generale nóg door een fpeciaale Procuratie gevolmagtigd orn de gcfustineerde Actie voor deezen Melen Achtbaren Gerechte uit Naam van zynen Meester ten Laste van den Gedaagden te müitueeren, en hebbende dienvolgens in deeze op eisen auihoriteit te werk gegaan, zonder van eene Volmacht voorzien te wezen; Waarom de Gedaagde wegens de Inhabiliteit van des Eys-
;■ fchers Procureur verzoekt exhibitie van zyne Volmacht, en by ontftentenisfe van dien ablolutie van deeze Inftantie met de Kosten.
TI-



C 30
dat voor haar aan de zyde van de ImpetraiF s, ten by de Conclufie van Eysch wel in het ge> j? nëraal was geconcludeerd, dat de Gedaag„ dens zouden worden gecondemneerd het „ Dogter ken breder ten Procesfe vermeld , „ overteleveren onder de Magt en Opvoeding
van de Impetranten , zonder uittedrukken j, waar en op wat plaatfe dezelve opvoeding® „ ftond te gefchieden ; En of U Eu. Moe. 5, niet en zouden mogen denken dat derzelver
Impetranten haare Intentie zoude zyn van ,, de opvoeding van dat zelve Kind te laaten „ gefchieden buiten het Territoir van deezen „ Hove, om alzoo Uw Ed. Moo. teonttrek-
ken het gez3g't geen Uwe Ed. Mog. .als ,, Oppervoogdèn over het zelve Kind Compe„ teerde: Dat mitsdien de Impetranten ., omme ,, allefpeculatien daaromtrent tevermyden,goed ,, gedacht hebben , dezelve Conclufie voor zoo
veel die generaliter is genomen, te elucidee-
ren, en zulks doende te verklaaren, dat der ., Impetranten inrentie nog meeninge niet en „ is, ook nooit en is geweest, het voorfz. Dog„ terken elders te doen optrekken, en opvoe* „ den onder haar gezag, dan in een Plaats res»
forteerende onder het Territoir en Resfort
van deezen Hove, en dat ook haare intentie
niet verder heeft gegaan in het verzoeken van „ Condemnatie tot laste van de Gedaagdens, , daarom hetzelve Kind onder haar gezach te „ doen optrekken onder het Territoir, en de
Jurisdictie van deezen HoVe: fustrneerende ,, met dezelve nadere Elucidatie en Verklaringe „ te moogen volftaan, en dat hetzelve alzoo „ by deezen Hove zal worden verklaard, en
onder beneficie van dien peifisteert als nog
by zynen Eysch en Conclufie in Aciis ge-
daan. Cum Expenfis'\
TWEE-



( 33 )
TWEEDE HOOFDDEEL.
Over Enquesce Valetudinair, hoe dezelve, in de Hollandfche Practyk plaats heeft, en de Formulieren van Requeste die daartoe betrekkelyk zyn.
Waarvoor zoude men het hulpmiddel van Enqueste Valetudinair, in zaken van Rechtspleging, eigenaartig of liever by Allufie kunnen befchouwen ?
Voor een Rechtsgeleerde Aderlating, dieby Voorzorg gefchied, en waarvan de Noodzakelykheid in verfchdde opzichten gefundeerd is.
Wat betekent dan eigentlyk dit Kunstwoord van de Practyk, en hoedanige Effecten worden aan dezelve toegejchrevenï
Enqxmten Valetudinair is een Manier om Getuigen by prEecautie of Voorzorg te doen horen voor üe Litiscontestatie, ja zelfs alvoorens 'er eenige Actie in Rechten aanselegdis, waarvan de Effecten onder anderen hierin beftaan , dat men naderhand daarvan in een Proces, van welk zig nog geen de minfte apparentie opdoet, gebruik kan maken.
In welke gevalkn heeft dit plaats ?
Dit hulpmiddel word voornamelyk gepractizeerd C als



( 34 )
als men, bedugt voor een Proces zynde, zig by voor* raad van Bewyzen voorzien wil, en dus in alle zodanige gevallen, waarin Periculum in mora plaats kan hebben, gelyk onder anderen wegens hoogen Ouderdom, gevaarlyke ziekte, en voorgenomen uitlandigheid van Perzoonen, welkers Getuigenisfen tot bet aanleggen en defendeeren van een Proces noodzakelyk gerequireerd worden; Waarom hetzelve naar de gronden van de Judicieele Practyk, voor de beide Hoven van Justitie in Holland, en meer andere Rechtbanken , nog werkelyk in Obfervantie gebleven is.
Hebben geéne Rechtsgeleerde Autheuren over deeze interes-/ante materie gefchreven, of daarvan eene yolzakéiyke Definitie aan de hand gegeven ?
Ja zekerlyk, en byzonder heeft over deeze zeldzame tak van de Rechtspleging zeer volledig en uitvoerig gehandeld, Merula Lib. 4. Tit. 65. Cap. 18. pag. 5S8 en 589. Waarvan wy kortheidshalve zullen" aanhaalen het geen ter zake van dien in Notis geremarqueerd word , en hoofdzakelyk hierop uitloopt.
Enqueste Valetudinair kan plaats hebben , ,, als 'er nog geen Proces in'de Waereld is, J} of 'er wel reeds èen Proces begonnen is, „ maar dat 'er Periculum in Mora is; zo dat de „ Getui,;en moeten : gehoord worden, Arte terminum productionis* W. de Groot. In, leiding tot de Practycq. Lib 13 Cap. 4. Num.
31. Derhalven kan Enqueste Valetudinair wel , gefchieden na da Litiscontestatie, By den „ Hoogen Raad word ook Wel Commisfie Vale„ tudinai' verleend, fchoon daar geen Proces „ voor hangt, of hangen zal. Rn worden dan . „ de Informatiec door den Commisfaris met zyn
„ ze.



C 35)
„ zegel verzegeld, en in de Griffie bewaard .* „ Naderhand worden de Informatien aan den „ Ordinaris Rechter, waar voor het Proces word „ geventileerd, befloten overgezonden".
Wat hebben andere Rechts Doctoren al verder over deeze gewichtige materie aangemerkt ?
Dat het in alle gevallen zeker is , zoo als ter voorgemelde plaats byMiïRuLA in notis verder word geargumenteerd, dat die eenige Actie of Pretenfie tot Iemands lasten meent te hebben, gemeenlyk naar Ityle van Practycque geen Getuigen kan laten horen als na de Litiscoutestatie , ten zy om wettige redenen by Enqueste Valetudinair. JVfaar die geconvenieerd, of ter zake voori'z, in Rechten betrokken kan worden, is alcyd bevoegd om Getuigen door het middel van Enqueste Valetudinair te doen horen; De reden van onderfcheid is pertinent, aangezien Iemand als Aanlegger van een Rechtsgeding kan ageeren als hy wil, doch het ftaat aan den Debiteur niet, wanneer zyn Crediteur hem conve* nieeren , of in Rechten roepen zaL Zie op dat fubject Vroman. De foro Competenii. Lib. 3. Cap. 27. §• 4« 5. & 8.;
En wat meer?
Enqueste Valetudinair, heeft volgens de algemeene opinie van verre de meeste Rechtsgeleerden ook plaats, als een Vrouw hoog zwanger is, om dat 'er gevaar des tyds in 't uitftellen van het geven van Getuigenis is,waarom dan van den gemeenen Regel en fiyl van Procederen word afgewekec Zie hier over Farinacios Lib. 3. 'tit. 8. Quest. 76. part. 3. iVam. 91 £? 92. Byzonder kan deeze remedie van Justitie in het horen van Getuigen in C 3 voor-



c 38)
TJ TULUS I.
No. II. FOR.MULIÉR van een Request,
omme te hebben Enqueste Valetudinair.
Aan den Hove van Holland.
Geeft reverentelyk te kennen A. Koopman wonende te Amfterdam, dat hy Supplianc, als lmpetrant in Cas d'Appel Proces ongedecideerd hangende heeft, voor deezen Ho" ve, op ende jecgens B. wonende te Meden" blik. Gedaagde in *t zelvde Cas, ter zake van een meikelyke quantiteit Quikzilver die " hy Gedaagde aangenomen heeft, met zyne " Schepen van Venetien te voeren tot Amfter" dam, en de aldaar welgecondiuoneerd te le'* veren aan den Suppliant, zulks hy niet ge. ' daan, maar'door faute ende verzuimenisfe het ,', voorfz. Quikzilver heeft laten fpillen.
„ Ende alzo het Proces zal moeten bepleit worden in feiten, ende zoo mits 't veragteren van de Rolle als Trein van Procesfen , " een ruimen tyd zal over ftryken, eer't voorfz. Proces zal kunnen gebragt werden, in terminis productionis , ende dat de Suppliant , verfcheide Getuigen heeft te produceeren, I' daarvan eenige Scheepvarende Luiden zyn, ende andere bejaarde Perzonen , die voor dien tyd zouden mogen komen te fterven, " (celyk aireede een geftorven is) dat ook de ?' Suppliant tot zyner Intentie geraden vind , '. voor een Commisfaris van deezen Hove, te ' exhibeeren ettelyke tonnekens, enKaskens, !, daar 't voorfz. Quikzilver in is geweest, en
j5 van



( 39 )
van de geftaltenisfe ende gelegentheid van de„ zeivete doen nemen pertinente Informatie, „ 't welk als nu bekwamelyker kan gefchie„ den, dan zoo wanneer de meerder tyd ver,, loopen zoude zyn",
„ Verzoekt':de Suppliant, dat 't Hof gelie' „ ve te verleenen Commisfie Valetudinair op een ,, van de Heercn van deezen Raade , daarby „ dezelve geauthoiifeerd worde de voorfz. vol„ le Tonnekens ende Kaskens te vifiteeren, „ ende voorts op zekere articulen. te horen „ zodanige Getuigen al* de Suppliant geraden
zal vinden te produceereo; Dit doende enz. „ Ende was geetekend: D' de Jonge.
APPOINCTEMENT.
't Hof Committeert de Heer Johan Oom van Wyngaarden Raad in deezen Hove, ten fine als in deezen gedaan in den Raade; den 14 October 1633.
'TITÜLÜS II.
No. III, — FORMULIER van een Request in 1 een gedistingueerd geval, houdende Verzoek van Enqueste Valetudinair.
Aan den Hove van Holland
„ Geeft met verfchuldigde Eerbied te ken. „ren, Izabelle Bias, meerderjarige Dochter „ woonende alhier in den Hage, voor zoo .„ veel des noods geadfisteerd met haaien Va' C 4 » der



C 40 )
dér en Oom Paternel Corneïh en Abraham " Plas; Dat zy Suppliante geduurende twee " of drie Jaren mee volkomen Confenc, on? derling genoegen, en onder wederzydfche ,' approbatie van Ouders en Vrienden een ordentelyke verkeering gehouden hebbende, 'j met zekeren meerderjaarigenjongmanigenaamd „ Karei Courtel, Makelaar wonende binnen de Stad Amjlerdam, ten zulken effecte dat dee„ ze Converfatie ten gevolge gehad hebbende , het Contracteeren van Sponfalia of " Trouwbelofte tusfchen de voornoemde Ka„ rel Courtel ter eenre, en de Suppliante ter „ andere zyde, onder fpeciaal beding dat het voorgenomen Huwelyk binnen de tyd van „ een Jaar en zes weken tusfchen de Contra„ henten zoude worden voltrokken, op pcene „ dat de Contracteerende Party welke zoude „ willen difficulteeren, deeze iblemneele Vei„ bintenis na voorgaande aanmaninge op den bepaalden tyd te volorengen ,ten behoeven „ van het Diaconie Huis deezer Plaatze zou„ de verbeuren, en vervolgens gehouden zyn „ te betalen , een fomma van een duizend „ Silvere Ducatons, gelyk hiervan manifestelyk Confteeten kan uit de Copy authenticq van de onderhandfche Acte van'1 rouw. „ belofte ten deezen geannexeerd: Dat hoe „ zeer de meergemelde Karei Courtel, niette„ genftaande alle minnelyke interpellatien aan de zyde van de Suppliante gedaan , tot V, nog toe in gebreeke gebleven was , het voorfz. folemneel Engagement ten opzichte , van de Suppliante gelyk behoord had te * vervullen, maar boven dien door de. Nonprestatie van dezelve Trouwbelofte de bë', dongen Geldboete ten behoeven van bet ,, Diaconie Huis deezer Plaatze, onder ver,, fcheiden frivole Voorwendzelen voor als .. nog geweigerd heeft uit te keeren, de Sup' „ plian-



( 4' )
i, pliante nochtans het in beide respecten ,! daarby zoude hebben laaten berusten, aan„ gezien zy geen Perzoon tot een Echtgenoot j, pretendeerde , wiens Inclinatie zoo wispel,, tuurig was, immers zoo lang haar Ëer en „ reputatie daarby kon blyven geconferveerd".
„ Dan dat de Suppliante met genoegzame „ Volzekerheid ter Kenmsfe gekomen zynde,
dat de voornoemde Karei Courtel zedert ee„ nige Maanden in veffcheide openbaare Ge,, zelfchappen meermalen van zodanige hoo-
nende expresfien gebruik heeft gemaakt,waar„ door de Eer en onbevlekte Naam van haar ,, Suppliante merkelyk was geblesfeerd gewor-
den, invoegen dat zy Suppliante zig tot re„ putatie vaja dien mooglyk in tyd en wylen in ,, de noodzakelykbeid zoude kunnen bevinden, „ om tegen denzelven Karei Courtel of diegeene „ welke zig in zyne plaatze zouden willen ftel; „ len, Actie van Injurie te inftitueeren; Doch ,, dat de Suppliante niet zonder reden regtma»
tig bedugt is, dat de Getuigen, welke zy ter
zake van dien genoodzaakt is te employee. ,, ren , zoo door hoogen Ouderdom, verval van s, Lichaams krachten, als door waarfchynely,, ke uitlandigheid van zommige van dezelve „ haar Suppliante zoude kunnen frustreeren van „ de Getukenisfe, van welke zyJSuppliante ter ,, zyner tyd by productie een wettig gebruik ,, in "Judicia zoude behoren te maaken : Waar. „ om zy Suppliante geradelyk geworden is, het ,, remedie van Enqueste Valetudinair in deezen „ te moeten employeeren".
Mits welke de Suppliante zig tot Ued. M o g, keerende is; Reverentelyk verzoekende Authorifatie Valetudinair op een C 5 der



(43)
„ by het maken van haar uiterfte wille gebleken is, krankzinnig te zyn geweest, waar,, door de Suppliant een merkelyke prejudicie „ of verkorting zoude komen te ondergaan, in „ geval daaraan niet efficacieufelyk voorzien „ wierd, met dat elfect dat de Suppliant door „ valabte Getuigen de gefupponeerde Krank. „ zinnigheid van de Testatrice, ter zaake van „ het maken van haare Testamentaire Dispoil. „ tie niet in Judicio konde probeeren: En ter. „ wyl de Perzonen, welke van deeze zake met „ een volkomen zekerheid Getuigenis kunnen „ dragen , laboreerende zyn aan gevaarlyke „ Liehaamskwaalen , en wettige redenen die „ haare prefentie hier te Lande niet noodzake,, lyk maken, waardoor ten behoeve van den „ Suppliant het hulpmiddel van Enqueste Fa„ letudinair by voorraad nodig is te employeen ren".
Zoo keert de Suppliant zig tot deezen Ho~ ve, onderdaniglyk verzoekende Authorifatie Valetudinair, uit krachte van welke een der Heeren Commisfarisfen uit het midden van dezelve moge worden gequalificeerd, ten einde Pieter en Paulus air Getuigen by de voorfchreven Teflamentaire Dispofitie geadfisteerd hebbende , per Verbum Credit vel non op Vraagarticulen mogen worden gehoord, en daarvan ten faveure van den Suppliant blykende, derzelver Depofitien mogen verzegeld, en Uyven gefeponeerd onder deezen Hove , ter tyd en wylen de Suppliant gerade» lyk zal vinden , zyne wettige Actie in deeze te inftitueeren.
't Welk Doemde, enz.
DER.



( 44 )
DERDE HOOFDDEEL.
Over de Effecten van Koop en Ybxm,met de Inftrumenten die daartoe van gebruik kunnen zyn.
Hoedanige Obfervatien fpecteeren tot de Generaale en bpeciaale Effecten van Koop «ra Huur?
Wat de eerde deezer beider materiën betreft, hebben wy in de Academie der Jonge Practizyns met veel empresfemenc aaDgeraden, om op de Generaale en Speciaale Effecten van Koop zorgvuldig refiexie te flaan, waarom wy de uitwerking van deeze gcextendeerde Verhandeling tot de uitgaaf van een vollediger Rechtsgeleerd Werk befpaard hadden, gelyk wv in de Inleiding van deeze Hollandfche Pleit-Zaal breeder hebben aangetoond; Om nu den draad verder op te vatten, van het geen ten opzichten van Koop en Huur in de bovengemelde Academie der Jonge Practizyns kortelyk is geremarcueerd geworden,dienen wy alvoorens by een beknopt «ittrekzel alhier aantehalen , het welk wy in de explicatie van het Negenentwintigfte Hoofddeel pag. 409. in beide respecten hebben aangemerkt,
hoofdzakeiyk hier op uitlopende: Als in de eerfte plaats, dat volgens de Lex a. Cod. de Refc. Vend. ceen Koop beftaan kan. waar door een Koper boven de helft der waarde bedongen is, nog ook alwaar aan de zyde van den Verkooper of Kooper in »t doen van de Koóphandeling een Animum Fraudandi gerefideerd heeft gehad \ waarvan behalven andere Autheurs te zien is, Voet over de IV.Boeken van Tüstiniakus Lib. 3. part. 24. Num. j. Gro-
J Tin*



(46)
Caf. 94- En vervolgens ten deezen betrekking daarvan by Gail Leb. 2. Obf. 22. een fingulier \oorbeeld word geallegueerd, nopende de Condemnatie van 'c Kamer Gerecht te Spiers, over een Edelman ter zake van Brand by hem veroorzaakt, door bet fchieten met een Vuurroer naar een Duif. Behoorende wyders tot de fpeciaale Effecten van Huur, dat een Verhuurder in Gas van wanbetalinge en onvoldoening der Huurpenningen preferentie heeft op de Meubilaire en andere Goederen van den Huurder,op zynen grond gevonden wordende, en wel omne Creditum prcecedit. Welk regt zig ■ niet alleen extendeert ten opzichte vau de verfcbuldigde en agterftallige Huurpenningen, maar ook voor zoo veel de toegebrachte fchade en benadeeling van 'c Verhuurde Huis of Land aangaat.
Wat valt 'er, boven het geallegeerde inde Academie der J^nge Practizyns, ten opzichte van Koop en Verkoop, al verder is het particulier te cb~ ferveeren?
Drie fubftantieele requifiten, waarop in het ftufc van Koop en Verkoop zonderling dient te worden gelet, om dat zy het fundament, de Grondflag en 'de Ziel daarvan uitmaaken.
Waarin beftaan eigentlyk deeze drie requijitew ?
Ten (1.) in de Overeenkomst, ten (2.) in de Verkogte zaken, en ten (3.) in den Koopfchat.
Zyn



r 47 >
Zyn deeze drie byzondere bovengaande Requifitert vol/trekt noodzakelyk tot de Ccnjistentie van een Koop-Contract ?
Abfolutelyk Ja ! want indien, een van dezelve mogte ontbreken, zoude in Cas van Litiscontestatie het iubilantieele van de Koop als Koop gerekend, ipfo jfure nul en van Onwaarde zyu,alfchoonde Conventie zelf tusfchen de Contrahenten ter goeder trouwe was gefloten en aangegaan.
Bewys dit eer* op eene wyze, die m:t de dispojitie van het befchreven Recht en met de Hollandjche Costurnen te Compasfeeren ü?
Behalven dat uit de Lex 3. Codicis de Conirahenda etnptione zulks middagklaar blykt, zoo Confteert het uit "ret geen de Rechtsgeleerde Paulus over de Lex 55. ff. hoe titulo heeft gefchreven , namelyk dat een bloote en immaginaire Verkoping zonder deeze noodzakelyke requifiten, als niet gedaan wez^nde; behoort aangemerkt te worden ;wes.. halven men daardoor verftaan moet dat zy als niet gedaan is , voor zoo veel zy niet kan beftaan als Verkoop, om det by voorbeeld het laatfre requifit Van dezelve, te weten de bedongen Koopfcbat ontbrekende , de geheele folemniteit van een gefloten Koop, van hoedanige Natuur die ook wezen mag, daardoor in haare eige fubftann'e deficieert: Waar meede dan vervolgens volmaakt concordeert, of overeenftemt genoegzaam alle onze Plaatzelyke Costumen en Ufantien, hier te Lande in materie van Koop in Obfervantie zynde.
Maar



( 52 )
Verklaart eens hoedanige Perzonen door de Wetten mgequalificeerd zyn te Contracteeren , en aan welke dienvolgens uit krachte daarvan by uitzondering geprohibeerd en verboden zyn te ' Kopen en te Vnkopen ?
Ingevolge het geftatueerde by het Roomfche Recht niet alleen, maar zelfs op fundament van onze eigene Statuten, worden fpecialyk daar onder gecomprehendeerd , of bégrepen alle Dolle,! Krankzinnige, Innocente, Stom en te gelyk Doof geboren, Menfchen, alle Minderjarige Perzonen zoo van het Mannelyke als van het Vrouwelyke geflagt; Mit<gaders allé zodanige die als Prodigus, of voor Verkwister verklaard, Hof en Stads Kinderen, genoemd worden , gelyk ook alle onderCurateele (taande Perzonen, fchoon Meerderjarig zynde, als welke ftaande het Curateelfchap, buiten'Confent en Approbatie van derzelver Ouders, Voogden of Curacors niet vermogen te Contracteeren, en daarom geduurende hetzelve geen Legitimam perfonam Jiandi in Judicio zyn hebbende: Vervolgens geen getrouwde Vrouwen zonder met haare Mannen geadfiiteerd, en by abfentie van de laatfte door dezelve wettig gequalificeerd te zyn, het geen voor zoo veel de Steden en Plaatzen van Holland, Zeeland, en Westvriesland betreft, zoo verre word getrokken, dat allerlei Contracten of Handelingen door getrouwde Vrouwen zonder wettige Qualïficatie van haare Man* nen aangegaan, uit de Natuur krachteloos en onbeftaanbaar zyn , onaangezien al zulke getrouwde Vrouwen haar zelve dit recl/t by Huwelykfche Voorwaarde gereferveerd hadden, uitgezonderd in zaken rakende haare particuliere Negotie of Neringen, die zy op haar eigen Naam en voor derzelver private Rekening mogen voeren , als waartoe zy geene voorgaande Qualificatie om te Kopen of te Verkopen van haare Mannen (zoo als algemeen by de Rechts Doctoren verftaan word) zouden behoeven; Ên einde-
lyk,.



(53 J
lyk, dat tot het aangaan van alle zoorten van Contracten, hoegenaamd, ongequalificeerden uitgefloten zyn , Dronken of hefchonken Menfchen, dat is te zeggen, de zulke onder haar, welke door overmatige Dronkenfchap volftrekt onbekwaam zyn, haar zelve in zaken van Koop te kunnen verbinden, agtervolgens hec geen met folide argumenten gedoceerd word by Grot jus, Inleiding Lib. 3. part. 14. Num. 7.
Miegueert eens een Voorbeeld, waaruit gebleken is, dat een Koop gecontracteerd door een Perzoon, die naderhand als Prodigus word verklaard , en bygevo/g ter zake van dien onder Curateele was gefield, by Sententie van den Rechter geapprobeerd is gewerden en gelden moest ?
In; de ,zaake van W * * * in zyn Leven Commis van de Convoyen en Licenten, voor bet Ed. Mog. Collegie ter Admiraliteit op deMaze, geventileerd geweest, in den Jare 1755. voor den Gerechte der Stad R * *, alwaar na voorgaande Proceduren en na dat de gemelde Commis, wegens het Koopen van een Kaneel of Buitengoed, gelegen in de Baronie van Breda, het welk hy voor een exhorbitante Prys had aangekocht, op verzoek van zyne Buis vrouwe als Prodigus verklaard, en ter zeiver tyd onder Curateele gefteld , en boven dien in een Verbeterhuis geconfineerd was geworden , by Vonnisfe definitif van Schepenen derzelve Stad wierd verftaan , dat de Verkoper van het verkochte Buitengoed in zynen Eysch was gefundeerd, om redenen dat de bovengemelde Commis in Qualiteit als Koper, ten tyde van het Contracteeren der Koop als geen Prodigus of Verkwister verklaard, noch toenmaa! onder het Curateelfchap gefteld was geworden; Ondertusfchengebeurde het dat het aangekochte Kasteel naderhand by openbare Veilinge tvoor Rekening en Rifico van D 3 de



( 54)
3e Huisvrouw van den Geconfineerden Commis W** verkocht zynde geworden, de daarvan gebrovenieerde Kooppenningen honderd gouden Ryders meerder bedroeg, dan waar van het zelve by den Verklaarden Prodigus gekocht was, het welk immediatelyk zyn ontfiag uit het Curateelfchap en het Confinement ten gevolg had , aangezien men zeer wel begreep dat Iemand, die zulk een importante aanwinning by Koop voor zyn Huishouden kwam te doen, naar rechten voor geen Prodigus kon verlieten worden, en dit was apparentelyk de Oorzaak waarom in vervolg van tyd aan de Erfgenamen van den Verkoperl, welke de honderd goude Ryders reclameerden, op fundament dat alle Contracten door een Prodigus gefloten van Onwaarde en onbeftaanbaar waren, haaren Eysch en Conclufie ten dien fine met Condemnatie van Kosten wierd ontzeid.
Hoe verdeelt men het derdè Articul, betreffende een Conventie van Koop ?
In tweederlei verfchillende opzichten, als in de eerfte plaats wat Goederen volgens de Wetten gepermitteerd zyn te Kopen, en te Verkopen; En in de tweede plaats hoedanige Goederen uit krachte , van een expres verbod daarvan uitgezonderd zyn.
Geef eene volledige Defcriptie van het geen onder de Benaming van gepermitteerde zaken in materie van Koop ger.eralyk en particulierlyk voorkomen kan'i
Generalyk mag Iemand zonder de minde Limitatie en bepaling alles, Kopen en Verkopen, het geen onder de benaming van vry en eigen Goed eenigeias begrepen kan worden; En in het particulier
be-



, c ;
gefchied was: Waaruit by Confequentie dan te verltaan is, dat ten behoeve en profyte van den Koper irisgelyksmoeten vallen alle de Vruchten, Baten en Voordeden aan de Verkochte zaakgerecrocheerd, volgens §. 4. van de Lex 10. infi. de empt. vend. en de Lex 11. Cod. de pericul.
Welke gefundeerde redenen kan men, zonder Ver* gisfing te begaan, tot Bewys van dien aan de hand geven?
Onder anderen deeze: Dat een Koop eenmaal gefloten en voltrokken zynde, den Koper recht heeft om als hy wil illico den eigendorh van de gekochte zaak te verkrygen, en dienvolgens van de Koopsvoltrekking af, voor Eigenaar daarvan gehouden word, conform de geamplecteerde Rechtsgronden vervat, in arg. Lex 35. en Lex 174. ff. de Regul. Jur.
Wat gevoelt het Orakel der Hollandfche Rechtsgeleerdheid nopens deeze bedenktlyke Questie?
Gr otius in zyne Inleiding Lib. %.part. 14.Num. 8r* allegueert tot ftaving van dit voorenflaande argument het volgende: —— De Koop vans ee„ nige zaken voltrokken zynde, hoe wel de Ko„ per nog geen Eigenaar zy, en nog geen Levering „ gefchied is, zoo ftaatde zaak tot Last en Schade „ van den Koper, overzulks de Koper van dien 3, tyd af volgen alle Vruchten, ook aanwas van het
Land ; Wederom indien het Verkochte Goed „ vergaat of verergert, zulks komt tot des Kopers „ fehade: Wel verftaande dat de Verkoper tot de „ Levering toe fchuldig is voor de bewaring (wy „ zouden zeggen voorde Confervatie enhetbehoud
» van



( 63 )
„ van de Verkochte zaak) te zorgen, zulks als een „ Uruih'eener zoude doen, of is anders gehouden „ tot Vergoeding, ten ware de Koper| na de beftemde tyd, of na redelyke tyd en vermaninge in gebreke ware geweest, van het Goed te ontvangen".
Zyn 'er geen Rechts Doctoren die het Contrarie van dien Justineeren offiaande houden?
Men vind 'er verfcheide, welke met bekleede redenen beweren, dat alle de Voordeden, zoo wel als alle de fchaden en gevaren tusfchen den tyd van de Koopsvoltrekking, en het doen van een wettig Transport of Opdracht van de verkochte Goederen aan dezelve ontftaande, voor Rekening en Rifico van den Verkoper blyven moeten, op fundament, dat zoo lang onroerende Goederen niet voor den Gerechte in de Steden en Plaatfen wettig getransporteerd zyn, aan de zyde van den Koper geen recht van Eigendom kan worden gepretendeerd , en vervolgens dat om die reden een Koper, zo lang hy geen Posfesfeur of Eigenaar van de gekochte Goederen is, noch de Voordeden daarvan kunne genieten, noch de fchaden van dien behoort te dragen, als zynde een zaak die hem, nog ongetransporteerd zynde, niet gezegd kan worden wettiglyk toetebehoren.
Zyn deeze oppervlakkige en willekeurige Sentimenten, zoo Contradictoir en Jlrydig aan het gevoelen, van Gbotius en andere voorname Rechtsgeleerden, niet ongerymd en onaannemelyk ?
Het moest zekerlyk een onkundig Practizyn wezen, die zulks aanftonds niet begreep; Want be-
hal-



C 64 )
halven dat de tyd tusfchen het fluiten van de Koop, en het doen van het Transport, zonderling by openbare Veilinge van Huizen en Landeryen , een zoort van prarogatif of Voorrecht is, die ingevoerd is geworden, alleen tot faveur en ten gevalle van den Koper ten einde hem in ftaat te (cellen, om binnen het verloop van den geftipuleeruen tyd f des benodigd hebbende) eenige Penningen tot betaling van de door bem gekochte zaak te negotieeren, zoo gelden, volgens de Costumen by ons in Obfervanue , geenzins de laatstgemeld*? argumenten, dienende om te fustineeren» dat een Koper zoo van de Baten, als van de fchaden aan het gekochte Goed na het fluiten van den Koop en voor de Levering van dien voorvallende , aan de eene zyde gefrusteerd-, en aan de andere zyde daarvan bevryd zoude zyn: ündertusfchen worden 'er deezen aangaande eenige valable en door de Wetten aangenomen distinctien gevonden, welke een Koper van het een en ander, dat is te zeggen ïn beide gevallen eximeeren en bevryden kunnen, als by voorbeeld, indien de Verkoper, onaangezien de interpellatie of aamaninge van de zyde van den Koper gedaan, in gebreke bleef om het Transport en bygevolg de Levering van de verkochte zaak, op de geaccordeerde tyd te doen, in voegen als tot bewys daarvan decifoirlyk geleerd word, in Anton. Faber ad Cod. Lib. 4. Tit. 24. def. 24. Num. 3. en Titulus 40, def- 8- Num. 9. waartoe behalven een menigte applicable Wetten by het Room* iche Recht geflatueerd ,2 in deezen kctheidshalven gerefereerd word , als wordende aldaar met beklee. de redenen gedemonftreerd en aangetoond, dat de Verkoper, door zodanige nalatigheid, ftilzwygende gehouden is, het gevaar en de fchaden van het verkochte Goed 10c zynen Laste te moeten nemen.
Zóu-



( es;
Zouden in de Rechtspleging geene uitzonderende geval, len bekend- zyn,, die zulke Voorbeelden, tenderende om te bewyzen dat de Baten en Schaden van de verkochte Goederen abfoluUlyk, tot de Opdracht en Levering van dien,, alleen voor rekening vm den Verkoper biyvai , val- „j komen kunnen aóftrueeren?
, ■
E X E M P L I GRATIA.
Als de Koop Conditioneel, dat is te zeggen ori« der een Indien', of expres beding was aangegaan èn dat hangende de Conditie of het fpeciaal beding , de geheele verkochte zaak vergaat,' door Brand, Watervloed, Bederf, of andere onvoorziene Ongelukken, zonder dat nog aan het Indien voldaan was, als wanneer alle dezelve geapporteerde Nadeelen indisputabel voor rekening van den Verkoper, en niet van den Koper blyven; Behalven dat dit ook fingulier plaats heeft . in Cas de Verkoper, by het fluiten en voltrekken van den Koop, de refulteerende Gevaren en Nadeelen tot de tyd van het Transport en de Levering ten zynen pericule en Rifico genomen had: Insgeiyks als een bederfbaare zaak by Gewicht, Ei Ie, Getallen, of by de Maat verkocht zynde, nog niet gewogen gemeten of toegeceld ware, of het geen in onzen Koophandel voor een Costumier recht ontegenzeggelyk geobferveerd en onderhouden word, indien een zaak op de proef verkocht wezende , gelyk allerhande zoorten van Wynen doorgaans op die Conditie verkocht worden, vervolgens door den Koper by de Proef wierden afgekeurd, en geweigerd te ontvangen, als 'kunnende diergelykeenmeer andere zaken, onder zodanige reftrictie gekocht , nog akyd worden afgekeurd, ten dien effecte dat de Koop daardoor geëxtingueerd of vernietigd blyft.
E



(66 y
Wie geeft daarvan tot probatie de beste, kortbondige Definitie of Verklaring ?
Mr. 'Simon van Leeuwen in zyn Roomsch Hollandsen Recht, die Lib. 4. Part. 1?. Num. 2. in fine, daaromtrent de volgende interpretaiie aan de hand geeft: .—- ,, Zoo loopt ook het gevaar op ,, het verkochte ten Laste van den Verkoper als de „ Koop onder zeker Indien is aangegaan , zoo lang „ het Indien niet is voldaan , gelyk of ik zekere
Wynen of Graanen op een andere plaats had ge„ kogt, in Holland of elders te leveren, zouden detf zelve Wynen of Graanen, onderweg in het averij brengen, verongelukkende, de fchaden komen »,„ten Lasten van den Verkoper"..
Wat behoort onder het laatjle van deeze tweeledigeObjecten van Onderzoek rakende Koopsgevolg, en al meede refurteermde onder het. Vierde Articul va». Koop?.
Aangaande de beantwoording van deeze Vraag, valt vooraf te remaroueren, dat voor zoo veel de Gekogteen Verkogte zaken aangaan dezelve wederom gedistingueerd ofonderfcheiden moetworden in tweederlei afzonderlyke cn verfchillende Obügatien, waarvan de eerfte.zig bepaalt hoedanig het recht van een vrye en volle Levering, of Opdracht van vaste en onroerende Goederen, die verkocht zyn, naar de gronden van het fJefchreven Recht, en de PJaatzelyke Costumen binnen de Provincie van Hollanden Westvriesland gepractifeerd word; En waarvan de laatfte Obfervatie begrypt de noodzakelykheid om zonder vergisfingen ie verklaren, wat kracht en effect de woorden van Aard-, Nagel-, en Wortelvast in een Koop-Contract hebben.
Waar*



(«9 )
noteert Wassenaar in zyn Practyk Notariaat 'Cap. 12. § 10. over dit (tuk deeze kon bondige aanmerking; •—— ,. Zoo meedc als men eenig „ vast Goed fimpelyk verkoopt, zonder ander be ■ ,, ding, zoo word verdaan Hat als een gevolg van ,, hetzelve meede in den K)op komt , al het geen ,, daarin en aan Aard- er, Nagelvast is". Webhalven daaruit klaarte zien is dit diergelyke algemeene Definitien weinig bekwaam zyn om Iemand te doen begrypen.in hoe verre de Effecten van Aard- en Nagelvast, zig in zaken van Koop uitdrekkén; Ondertusfehen geeft Ar ent Lyhreguts in zyn Redeneer end Verloog over het Notaris Ampt part i, ~Cap. 14,, Num. 6. in notis, deezen aangaande een inItmctive Verklaring die meer voldoet, ais ter gemelde plaatze, onder meer andere Oblervatien dë navolgende Remarque makende: ' • > ,, In ge„ val men Tuinen, of Hui/.en met Tuinen ver-
koopt, moet men weten, dar onder Aard- en Na„ gelvast niet verdaan word , dat in dien verkochten „ Tuin geworteld is, derhalven om Qu"sne voor
te komen moet men dellen, een Tuin met al het ,, geen daaraan Aard-sn Nagelvast en in geworteld isl „ Gin daardoor te beduiden, dat alles van die zoorc
zoo in deuTuin van het huis, als in een' afgezon„ derde Tuin onder 't verkochten begrepen zy; „ Om dat wanneer een Huurder iets in 't Huis voor „ zyn gemak als anderzins hadcie doen maken, en 't „ zelve Aard- of Nagelvast gemaakt, de Koper niet „ kunnen fustineereti onder de voorgaande woorden ,, begrepen te zyn , en hem het Huis, te moeten %} volgen tot fchade van den Verkoper".
E 3 .Word



"(7©!)
r
Word 'er boven%en"behalven dit 'alles geen fpeciaaltr-, of liever meer verfiaanbare definitie gerequireerd, die onderfcheidevtlyk aantoont, hoedanige zaken in een" jtilzwygenden Koop, ■waarin geene be-, paling of uitzonderende Conditiën ten dim fine zyn gemaakt, onder Aard- en Nagelvast begrepen, dan niet begrepen zyn?
Zekerlyk Jal En om vervolgens tot alzulke noodzaaklyke Verklaring over te gaan , behoort voor eerst zonderling geilet te worden , dat in een'eigentlyken zin generalyitonder de eerfte zoort gecomprehendeerd is, al wat in Gebouwen of in Tuinen ge-? metzeld , gefpykerd en Aardvast is gemaakt, en dus in het byzonder vast gemetzelde yzere, ftaande en liggende fchoorfteen plaaten, Kasten en Bedlteden die in den Muur gewerkt zyn , houte Heiningen en Steene Muuren , dienende tot affcheidinge van Erve , met al het Lat- en Spykerwerk daaraan gehecht ; Vervolgens ook Steene Bakovens , alle Vruchtdragende en andere Bomen in de Tuinen, of op het Land geworteld zynde, mitsgaders alle zoorten van Aardgewasfen, wortel gefchooten hebbende, en meer andere dingen, der verkochte zaak eigen zynde, gelyk oneigentlyk ook onder de bewoordingen van Aard- en Nagelvast, voor zoo veel des zaaks eigen is, particulier begrepen wor den , Sleutels , Put- en Regenbak Dekzels, losfe Trappen van Solders en Vlieringen, daar men zonder behulp van dien niet op komen kan , insgelyks rok vast gefpykerde of gemetzelde Banken in de Tuinen of elders ftaande .- Maar onder de hoedanigheid van Aard- en Nagelvast, worden nog eigentlyk nog oneigentlyk gerekend yzere ftaande Plaaten die los en niet indeSchoorfteenen gemetzeld zyn, en byzonder geen kopere of yzere Oven dek-! zeis, ook geen Uithangborden, of Zonne blinden, die buiten het Huis Stoepwaards vallen, zo als in een Notabel Proces, voor een der Hollandfche Rech-
ban.



C7i)
^riken geventileerd geweest, voor eènige weinige Jaren by Sententie ter eerfter Inftantie is verftaan ; Als ook geen Onderlagen van Bedfteden niet vast gefpykerd wezende, en principaal niets van het geene in Tuinen of Landen afgehouwen en uitgegraven is, alfchoon het in tydevanden Koop op den verkochten grond was leggende: zie [daarover tot meerder adfirmatle, Huiier Hedendaagfche Rechtsgeleerdheid Num, 39 6? 40. En is in den Jare 170a. te Zalt Bommel in Gelder/and Proces ontftaan of een Glazen Voordeur, die men in Winkel Huizen geduurende den Dag in plaats van een houten Deur fielt, onder het verkochte Huis was begrepen dan niet! De Advocaten die voor den Requirant advifeerden , hebben voor het adfirmative gefustineerd gehad, op fundament dat een Glazen boven deur, als de verkochte zaak eigen, verftaan moest worden onder den Koop van het Huis te behoren ; Dan rerwyl wy •hierover door den Gerequireerden geconfuleerd zynde, van een Contrarie begrip waren, hebben wy (onder verbetering) voor het Negative geadvilèerd, tot reden gevende,, dat een Glazen boven deur als een gefepareerde zaak , welke niet gefpykerd ofaanhet Huis vast gemaakt was, onder de qualiteit, eifecten en gevolgen van Aard en Nagelvast niet kon gerekend, maar veel eer geconfidereerd diende r.e worden, gelyk he*t doorgaans aangemerkt wierd, als iets dat tot Ornament, Verziering of Gemak, en dus geenzins tot eene particuliere noodzakelykheid van het verkochte Huis verftrekte: Zynde dan ook Conform ons uitgebrachte Advys by uitfpraak, van Arbiters , door een Compromis daartoe alvoorens wettig gequalificeerd, en aan welke Partye deeze beuzelagtige en niet waardige Questie verbleven hadde , ten voordeele van den Gerequireerden Cum expenfis gedecideerd en beflist geworden.
E 4 Wat



( 73 )
ie Reg. Jur* & de, Lex 0513. de Verb. Signif.; Desgelyks ook als in een Contract van Koop vergeten was te melden, voor hoe lang een verkocht Huis of Perceel LaLd verhuurd war z.-uHe da-trom voor 2oo veel de Provinciën van Holland , Utrecht eneenige andere Plaatzen van Nederland coneerheerc, de Huurjaren door den Koper moeten worden gepresteerd, op fundament van den bekenden regel van Rechten, Huur gaat voor Koop\ Waa'-meede behalven Nrostaoius Cur, Supr. decif, 30. zig conformeeren G kot ïv s Inleiding Lib. éj; part ty. in fine , en Guoelin'. de Jur. Nov[ff. Lib. 3 Cap, 7. Vervolgens opereert: een ftilzwygende Clauful ook inzonderheid in het geval als de Vei koper, het zygeptEemediteert, het zy door ondoorzichtigheid, eet. ge rcëele en Perzoncele Lasten, affectatien, of Verbanden op de verkogte ; Goederen ftaande, by het fluiten van den Koop verzwegen hadden, wanneer hy niet alleen gehouden is , zodanige verzwegen Lasten, Kost en fchadeloos af te doen, maar boven dien tot fecuriteit en Verzekering van den Koper, als deeze zulks requireert, fuffifante Borgen te ft Hen voor de Evictie of Vrywaaringen Vun alle verdere bekende en onbekende Lanen, Verbanden, en andere bezwarenisfen op de verkochte zaak uitgaande, of dnr meede belast zynde, hoewel zulks in het Contract van Koop niet fpecialyic bedongen ware geweest, zie tot meerder ophelderinj van zodanige refuheerende Questien, Wassenaar in zyn Practyk Notariaat Cap. 12. §. ao.
Hoedanige Stipulatien behoren dan eigentlyk tot de Conftantie , zamenjtelling, of Pefchryving %an een Koop-Conditie, w nneer die door een Notaris of ander Publicq Perzoon worden gepasfesrt?
Inzonderheid dat men hoofdzaakelyk en zorgvulE-S dig



( 74 5
«fig obferveere, dat ondermeer andere Claufulen van minder belang, daarinne de volgende zaken gemfereerd worden; Als (i.) de Namen van den Verkoper en Koper, (a.) de (Dualiteiten der Comparan. ten, dat is te verftaan of zy voor bunne eigen privé en Rekening, dan als Last hebbende voor hunne Principalen°, Kópen en Verkopen, (3) de Namen, hoedanigheid, en Quantiteit der verkochte Goederen: (4.) Als net vaste lederen zyn , een duidelyke infertie of omfchryving van de Plaats alwaar dezelve gelegen zyn, (5.) de geaccordeerde Kooppenningen, cf eene juiste defcriptie van de bepaling van den prys waardoor dezelfde Goederen verkocht zyn,(A.) De wyze hoedanig ende tyd wanneer de betaling der geftipuleerde Kooppenningen, volgens onderlinge Overeenkomst der respecfive Contractanten, gefchieden zal (7.) De ftipulatie der tyd op welke het Transport en de Levering der vevkochte Goederen zal moeten gedaan worden f8 ) De zoo noodzakelvke als uicdrukkeh'ke befchrvving van alle Ordinaire als LxtraordinaiTe Verpondingen, Renten, Hypothecatien, Erf, pachten, Thynzen, lydende en domineerende Servituiten of Dienstbaarheden waarmeede ae ver. kochte Goederen belast of bezwaard zyn, mus. saders de Privilegiën , Vrydommen en Gerechtigheden daaraan geacrocheerd of verknocht wezende- fa.) In geval de Koop in vaste Goederen beftaat , eene precife en klare invoeging van de Belendingen en Aangrenzing derzelve, (by vporbee d) belend ten Oosten Pieter, ten Westen Chat, ten Noorden Abraham', en ten Zuiden Dirk, (10.) De narticuliere beloften van den Verkoper om het verkochte Goed ten behoeve van den Koper te zullen Vryen en Waaren (u.\De althans practicable Conditie, ten wiens pencule of Rifico de. fchade en Nadeelen van de verkochte zaak vallende tusfchen de tyd der Koopsvoltrekking, en die waarop het Transport of de Levering van dien bepaald U3%al lopen d2.) De fpeciale Voorwaarden



( 80 )
materie van Koop gehouden word, ais Iemand in de Prys boven de "helfte der oprechte waarde is bedrogen, enalhoewel dit by onsCostumier Recht: èercyds trnar.'alleen den Verkoper Competeerde, zonder dat dit prasrögatif zig 'tot den Koper be. pajlde, zoo heeft zulks .althans ten respecte van bt ïde plaats, invoegen als deezen aangaande ge. d c.-erd word, in de Hollanhsche Consulta ri Eh part. 2. Conf. '41.; Weshalven als een Cpn/tante regel in de Hollandfche Practyk obferva oir is , dat zoo wel een Koper die boven dé helft e de- waarde, in den Prys van een Koophandelin 'is bedrógen, als een Verkoper, die ten aanzien van de ve.kochte Goederen, in het zelfde geval verfeert, ter zake van dien tëlevabel of herftelbaar zoude wezen, ui gczonderd, wanneer de Verkoping by lubüstatie of ópénbaare Veiling gefchied. ware, als in welk geval: onaa'ftiezien Iemand voor' meer dan de helfte van de reëele waarde in den Prys b> drogen was, noch Koper noch Verkoper daarvan zouden mogen worden gereleveerd: Ondertuïfehen kan men onder deeze Derde Oorzaak, waardoor een Koop gerefcendeerd of vernietigd zoude kunnen worden,'inzonderheid ook begrypen , indien de verkochte, zaak eenig onzichtbaar of verborgen gebrek heeft, waarvan de Koper ten tyde van de Koopshandeling niets heeft geweten , en overzulks als hv dat geweten had, prEefumtivelyk uit die Oorzaak de Koop zoude agtergtbleven zyn, gelyk by voorbeeld in een Paard, dat met de Worm, heimefyke Blindheid , Overkooting, Spatten of Galle befmet is, welke gebreken voor het Oog niet kenbaar zyn.
Zyn



C 31 )
Zyn 'er geene Uitzonderingen in de Rechtspleging te maken, aangaande een gefustineerde Koopbraak, waarin Bedrog plaats heeft gehad, en op fundament van welke evenwel de gefl-jten Koop niet kan worden geëxtingueerd en vernietigd?
Ja, want tot adftructie van dien wórd de navolgende distinctie of Onderfcheiding aangetekend, by Mr. Sim on van Leeuwen Roomsch Hollandsck
Rtchc, Lib. 4. part. tg. Num il, alwaar hyzegt:
Derhal ven by ons in de Paardekopery, in welke „ de meeste gebreken kenneiyk zyn, by die gee,t ne die haar daarop verftaan, voor geoorlofd word ,, gehouden , dat den een den anderen (dat is mutatis mutundis zoo wel Koper als Verkoper) met 5, Kopen en Verkopen mag bedriegen, behoudens heimelyke Blindheid, Overkooting of Spatten, enGalle, welke Gebreken uiterlyk niet wel kenbaar zyn, volgens den algemeenen aangenomen ,, Stokregel onder de Paardekopers practicabel, van „ zesfen klaarl dat is vier goede Voeten , en twee ., goede üogen'*. Behalven dat nopens Bedrog rakende het (tuk van Koop in de Rechtspleging vast ltaat, dat een Verkoper het zichtbaar gebrek van de verkochte zaak, niet behoeft te refundeeren en ie vergoeden, of ter wederoverneming daarvan kan worden geconitringeerd, om dat de Koper geprefumeerd word , ten minlten zoo capabel te zyn, dat hy zyn eigen oogen moet kunnen vertrouwen , waarvan pertinent gehandeld word, in de aangehaalde Lex 1. §. 1.
Zoude boven en behalven d* gementioneerde zeven Articulen , betrekke/yk tot de materie van Koop, nog eenige verdere aanmerkingen plaats hebbenf
Dat de afzonderlyke Obfervatien die in Cas van F pfo.



( Si )
Proces , van een groote influentie ten deezen op» zichte in de Judicieele Practyk zyn, verdienen de oplettendheid van alle Rechtsgeleerden ; En wel in de eerjle plaats, dat iüdien een Contract van Koop duister, dubbelzinnig en twyffelagtig is, zodanig dat daarover Questie onttbat, zoo gefchied de interpretatie aityd tot voordeel van den Koper, en tot nadeel van den Verkoper, volgens het geadvifeerde in de Hollandsche Consultatien, part. 3. Conf. 101. In de tweede plaats dat in een Koop van vaste Goederen, toebehorende aan Minderjarige Kinderen , niet alleen het Decreet van den Rechter noodzakelyk gerequireerd word, maar dat boven dien nodig is te obferveeren de uitzonderingen , die Wassenaar in zyn Practyk Notariaat Cap. 11 §. 36 & 37. allegüeert, en aldaar breedvoerig kunnen worden gevonden. In de derde plaats, dat by Keure van zommige Steden', expresfelyk is geftatueerd , dat Niemand by openoaare Veilinge eenige vaste Goederen, het zy Huizen of Landeryen,zullen mogen inmynen of opeenigTrekgeld te hoogen, of in te Rellen, ten zy hy by/de hand hebbe tweefuffifante borgen totContentement van den Verkoper, op pcene van dadelyk in hegtenisfe gefteld en geftraft te worden , ter arbitrage van Schepenen, zie hier over de Keur van de Magijiraatvzn''sGravenhage, vanden i3Decemb. 104U Mitsgaders de Ampliatie van dien van dato 5 Janua,iy 1715. In de vierde plaats, dat wanneer Iemand by de Conditiën van Koop belooft, en aangenomen heeft, aan den Koper by het doen van Transport overteleveren, zodanige Inftrumenten van Brieven van Eigendom als hy machtig is, of werkelyk bezit, de Koper als dan van den Verkoper geene andere kan vorderen, het zyin zyn privé , het zy iu zyn Qualiteit als Lasthebbende, en vervolgens uit krachte van de Koop-Conditie, Contentement dient te nemen met zodanige Brieven van Eigendom, welke hem by de Overdracht worden overgeleverd; Gelyk onder anderen aldus op den n September des
Jaars



C 83)
Jaars 1734. by Vonnisfe van den Gerechte van's Hage verftaan, in de zake van Dirk Claasz. B . . wonende in den Ambachte van Alphen, Contra Hugo van R * *. Notaris in 's Gravenhage gegyzeldeswaar« by de laatstgenoemde gecondemneerd wierd aldaar Gyzeling te houden, totdat hy a3n de Condemnatie van den voorfz. Gerechte van den 13 February 1734. zoude hebben voldaan, en over zulks genoegen te moeten nemen, met de Overlevering van de Brieven en Befcheiden, of wel Extracten Authen. ticq of Copyen van dien , tot de gekochte zaak gehorende, voor zoo veel hy Impetrant die machtig isl En voorts in de Kosten van den Procesfe, zie nopens dit fingulier geval, Arent Lybreghts Redeneerend Vertoog over het Notaris Ampt, part. 2. Cap. 14. Num. 10, alwaar dit merkwaardig Exempel volledig geallegeerd word: In de vyfde plaats, dat naar ftyle van de Hollandfche Practyk Sententie gegaan zynde. ten Laste van een' Guarandeur, ook tegens den Koper ter zeiver tyd executie kan worden gelegd, zoo wanneer hy tot den einde toe in het Proces gebleven is geweest, wel te verftaan voor zooverre de Guarandeur zig eerst als infolvent had verklaard, onaangezien wy echter deeze zoort van f'ubtiliteiten in de Rechtspleging, hoe zeer op de goedkeuring der meeste Rechtsgeleerden berustende, voor Ons particulier niet zouden willen ïmplecteeren, om reden dat 'er op die wyze zeer gemak* kelyk een Dolus, of Bedrog plaats zoude kunnen hebben, in geval zodanig een Guarandeur, om van Gerechtelyke pourfuite, en een daarop gevolgde Condemnatie van den Rechter, bevryd te blyven , voorbedachtelyk zulk een Infolventie tot zyne Ontlastiging practifeerde; Men kan tot verdere inftructie over deeze materie nazien, M e r u l a , Lib. 4. tit. 03. Cap. 4, Num. 3« in Notis, en de verdere Rechts Doctoren, tot ftaving van zyn gevoelen aldaar by hem aangehaald. In de zesde plaats, als twee, drie of meer Perzonen in een Contract van Koop, Optie referveeren, om des goedvindende den F 2 Koop



( 94 )
Schets vervolgens nu eens een, of meerder Formulieren, zodanig als die doorgaans in geval van Huur . en Verhuuiing practicabel zyn?
TITÜLÜS II.
No. IV. — FORMULIER van eenHuur-CeduI van een Huis waar by Man en Vrouw wederzyds Borgen zyn.
„ Op huiden enz. Compareerde A. ter eenre; en ,} B. ter andere zyde, en beide wonende alhier".
„ En bekende hy eerde Comparant'verhuurd, en „ hy tweede Comparant gehuurd te hebben , zyns ,, Verhuurders Huis, daande ende gelegen aan de
Westzyde van de Wagendraat alhier, daar uit,, hangt enz. linde zulks voor den tyd van drie ,, Jaren ; welke zyn aanvang zal nemen met den
ïften Mey 17 » . • en eindigen den laatden April „ 17 . . . Mitsgaders voor nog drie agtereenvol„ gende Optie Jaren: Ende zulks jaarlyks voor de „ lömme van drie honderd Guldens, te betalen ie» ), der vierendeel Jaars een vierde part van dien".
„ Wyders is geconvenieerd , dat wanneer de
Huurder 't eene vierendeel Jaars, Huishuur in 'e . „ andere liet verlopen , deeze Huure door den Ver-
huurder begeerd wordende aanftonds , ("of op s, drie maanden na hy in gebreke is geweest, 't ,, eerde vierendeel Jaars Huur te voldoen) zalko-
men te cesfeeren".
Mitsgaders dat de Huurder 't gemelde Huis, >. uog in 't geheel nog ten deele aan Iemand zal
„ zal



195 )
„ zal mogen verhuuren, dan met Schriftelyk Con„ fent van den Verhuurder. En in Cas van Ont„ ruiming, met zyn Winkel of met zyn Huisge,, zin, 't zelve aanltonds zal overgaan in de Macht ,, van den Verhuurder, cm daar mede te doen naar „ zyn welgevallen; Zonder dat zulks hem eenigen „ afflag iri de Huurpenningen ftrekken zal",
„ De Verhuurder belooft 't zelve in ordentelyke „ Reparatien te zullen onderhouden, en hy Huur,, der 't zelve te bewonen, gelyk betamelyk is".
Laatftelyk is geconverteerd, dat by expiratie „ der opgemelde Huurjaren, zy Comparanten den ,, anderen viermaanden|voor den Vervaldag behoor5, lyke op- ofte aanzegginge zullen doen '.
„ Nog Compareerden voor my Notaris en Getui„ gen, A. en B. echte Lieden, zynde zy Compa„ ranten door den Comparant geauthorifeerd, toe „ het pasfeeren deezer Borgtochte, en wonende me-
de alhier".
„ Dewelke verklaarden, en zy Comparanten onder renunciatie van de Beneficiën > Senatus Confulti „ Vellejani & authentica, fi qua muiier, als meede ,, 't Recht van haare Huwlykfche Voorwaarde , „ voor zoo verre in deeze te ftade zoude komen, en nog met en nevens haaren voornoemden Man, de Ordinis excusjïonis £P Divifionis, zynde de ef, fecten der Beneficiën door my Notaris hen on', derrecht, zig zeiven te ftellen als Borgen en ' principale Schuldenaars, voor de voldoening der opgamelde Huurpenningen en ter prestatie, (zoo 'er eenige in dezelven gevonden mochten wor* J, den) van de geaccordeerde Conditie".
„ Tot



( 97)
„ gende Jaren, ingegaan zynde, tèn respecte van
de Landeryen, mee den eerften January jongst„ leden, ende ten regarde van 't Huis, Schuur, „ Stallingen en Bergen, zyn aanvang flaat te ne„ men met den eerften Mey aanftaande, en 't ein-
digen met den eerften January en laatften April „ 17... Ende zulks jaarlyks voor de fomme van „ . . . boven en behalven een Kinnetje Boter en „ twee zoetemelkfche Kaazen, die door hem twee-
de Comparant ieder Jaar, op den tyd door hem.
eerften Comparant te ftellen , aan hem zullen „ moeten geleverd worden, welkevoorzeide Huur„ penningen zullen moeten worden betaald, ieder ,, half jaar precie», de helft van dien. Is ten dien „ einde tusfchen hen Comparanten, wel byzonder ,, geconditioneerd, dat ingeval hy Huurder binnen „ zes weken na ieder te verfchynen half Jaar, de,, zelve niet kwame te voldoen de Huur der ge,, melde Woning en Landeryen , de Verhuurder „ des begerende, uit d'opgemelde Huure zyn zal".
,, Boven welke Huurpenningen, hy Huurder nog „ zal moeten betalen , de ordinaris Verpond'n;!; van „ de voorfz. Woning en Landeryen ,• mitsgaders
Dyk- Sluis-, en Molengelden''.
„ De voorfz. Woning zal den eerften Comoarant» volgens Costume van .. . in behoorlyke Uepara„ tien onderhouden, en hy tweede Comparant be„ looft, en neemt aan dezelve in alle ordentelyk* „ heid te zullen bewonen, en te gebruiken".
„ Ten aanzien van de voorfchreve Landeryen, zal „de Huurder gehouden wezen, dezelve behoor,, lyk te greppen, de Sloten op te fchieten, en de „ fchotaarde over de Landeryen te ftrooyen , de H Sloten op haare behoorlyke wydte en diepte ee G ,, ma-



(98 )
„ maken , en daarin te onderhouden; mitsgaders den weg, van de voorzeide Woning leggende, als meede de Landeryen, Dehoorlyk uit de lchouwe te houden, zoo van Dykgraaf' en Heemraden 3, van .... /ils meede van de Schouten .... van voorts alles waar te" nemen en te achter» „ volgen 't geene hem dien aangaande , by Uil jetten „ mochte worden gekeurd ofte geordonneerd, zon„ der iets daarvoor te mogen pretendeeren. En in „ Cas van verzuim of nalatigheid, zullen alle Scha„ den, Breuken of Boeten daar op vallende tot zy„ nen Lasten komen; en hem eerften Comparant „ daar voor kost en fchadeloos moeten beyryden".
„ Wydèrs is geconvenieerd, dat hy Huurder de» j, zelve Landeryen behoorlyk zal havenen en zui,, veren, zoo veel als 't hem doenlyk is, van alle ,, Biesfen, Boslchen en ander kwaad Onkruid, en ,, by nalatigheid van dien, de eerde Comparant, „ ten kosten van hem tweeden Comparant, 't zelve ,, door een ander zal mogen laren doen, en voorts dezelve Landeryen , ten einde der voorfchreve Huurjaren, in dien ordentelyken ftaat wederom aan hem eerften Comparant te zuilen overleveren".
De Huurder zal 't voorfchreven Land, noch in „ 't geheel noch ten deelen , vermogen in te fteken, bezaayen ofte beploegen, dan alleen . . . „ Mergen (eene halve Mergen onbegrepen) gele„ gen over ... en geene andere aan deze zyde leg,, gende. Welke voorzeide . . . Mergen door 1/etn 9, Verhuurder zullen aangewezen worden, en dan , 't zelve zal mogen bezaayen, met zodanige zoor* 5, ten van Granen, als hy Verhuurder best en ten oirbaarfte zal komen goed te vinden".
Voorts



90 )
., Voorts zal de Huurder, Wei- tot Wel- en ,, Hooi- toe Hooiland moeten gebruiken, ende niec s, meerder als ... Mergen mogen behooyen, ,, mitsgaders de voorfchreve Woning en Lande. 9, ryen aan Iemand ten deele, of ten geheele te „ mogen overdoen , dan met fchriftelyk Confent j, van den Verbuurder j op poene van van de ,volj« gende Huurjaren verfteken te zyn".
„ Is meede geconditioneefd , dat de Huurder „ geen Hooi, Stroo, ofte eenige Beestenvoeder, „ op 't voorfchreven Land gewasfen, zal mogen verkopen, maar 't zelve op de Woning alles tot „ Mist te doen maken, noch de voorfchreven ofan„ dere Mist mogen verkopen, of van daar te voe»> ren".
„ Dat de Huurder, ten einde de voorfchreven ,, Huurjaren , geeu Boelhuis of Verkoping van Kóejen en andere Beesten zal vermogen te houden, dan alleen in de Maand April, en de geduurende dien „ laatften geheelen Winter, de ftal met Koebeesten ,, zal moeten beflaan, een minften zoo veel als op „ die gemelde Landeryen geweid zullen kunnen ,, werden".
't Hooi of Stroo dat alsdan, op de voorfchreve ,, Woning, overig mogte zyn, alsi mede de Fruit„ of andere Bomen , welke door den Huurder aldaar „ geplaatst mogten wezen, zal al 't zelve daar moe,, ten latèn, zonder iets in zyne Huu'penningen ,, daar v>or temogen korten, dan alleen het geen „ hem de Bomen, ten tyde der Plantinge, hebben „ gekost".
Ga s> De



( 103 )
VIERDE HOOFDDEEL.
Over Arresten op Perzonen en Goederen, in Civile zaken, en derzelver voornaamfie Effecten; zynde een V?rvolg van de Academie der Jonge Practizyns.
Welke generale Definitie word in de Academie der Jonge Practizyns van Arresten gegeeven, voor zoo veel die in Civile zaken gebruikelyk zyn ? ^
Men vind de materie van Arresten, welke aldaar flegts ter loops getoucheerd of aangeftipt is geworden" , met de volgende gtnerale bewoordmeen by het antwoord op dc eertfe Vraage, aldus
kort en zakelyk befchreven: — Namelyk dat
het is een Verzekering en BelJagnmmgvan Ptrzoon of van Goederen door middel en adfistentte van een Deurwaarder , Gerechts ■ Boode, of andere Suppoosten van Justitie.
Wat algemeene doch'kortbondige Verklaring mtdvan Arrest in het Rechtsgeleerd Woordenboek gevonden?
Aldaar word pag. 24. Col 2 tot interpretatie van het woord Arrest het volgende geretnarqueerd:—
Arrest is van twecderlei Natuur als («O/""* " op Perzonen! en ten (2.) Arrest op Goederen !



C 105 )
byzonder,'en f8.) in wat voegen gearresteerde Perzonent en osk Goederen, uit den Arreste u er den om/lagen.
Terwyl deeze Agt Afdeellnzen in het ftuk van Arresten, boven die van andere Rechtsgeleerden . voor preferabel worden gehouden, zoude het dtrhalven wei eerade, lyk %yn om dien Leidraad in de Verklaring aangaande deeze materie op te volgen ?
Op dit Voetfpoor is het, dat om een aanvankelylte Definitie van het Woord Arrest te geeven, in de eerfte plaats in Confidentie komt dat Arrest is,, of ten minden moet gehouden worden als een reële Citatie, volgens Gail Cap. i. Num. 15. uitkrachte van welke een Perzoon of zyne Goederen terzake van gecontracteerde Schuld, of om andere ge. wichtige redenen worden opgehouden en bekommerd , waarom het ook oudtyds Kommerrecht wierd genaamd « overeenkomftig de Verklaring van M ercla, Prax Civil. Lib- 4 Tit. 2. Cap. 95 Num. 1. Hoewel het woord Arrest eieentlyk deriveert of afkomflig is, van het Franlche Grondwoord Arrêt, 't geen zoo veel te zeggen is, als iemand beletten ofte doen ftilftaan, en betekent in de Rechtspleging , impedimentam fuce interdictum, ne res, aut perJona, loco, aut flatu fummoveantur, volgens Pec> kius, de Jur. Sist. Cap. 1. Num. 4.
Hoe moet dit al verder bekwaamelyk gedefinieerd, of verklaard worden ?
Ten eerften, dat Arrest is een remed-'um excocuti■vum, Ten tweeden dat daaruit blykt, dat Arrest in civile zaken is van tweederlei Natuur, en dus op tweederlei wyze gepractifeerd kan worden , te weten op Perzonen of op Goederen, Ten derden, dat Arresten hier te Lande door gewoonte zyn ingevoerd, G 5 in*



(ioö)
invoegen als Grof.sewegen in zyn Tractaat,de Lezibus Abrogatis, met bekleede redenen gedernonHreerd beeft gehad; Ten vierden, dat deeze gewoonte voor zoo veel óc introductie van de Arresten oetreft, is Contrarie aan de Dispofuie van de Befchreven Hechten, volgens Lex z. tod. de Jurisdtct. en de Lex 2. ff. Judic waarom dan ook gcfustineerd word, dat Arresten als ftrydende tegens de aangehaalde fundamenceele regufen van Rechten met laTorabel zyn, maar aüezins od?eus en haatelyK, zoo als Peckius de Jur. Sist. Cap. 2. Num 7. aantoont: Tenvyfden, dat of wel Arresten met overeenkomen met de gementioneerde grondregelen, en maximen van de Befchreven Rechten, zoo zyn dezelve daarom nietgedeftitueerd of ontbloot van zommiee redenen van noodzakelykheid, byzonder als ■ei■ periculum in mora, of gevaar des tyds plaats heeft, het geen hoofdzaaklyk daarin reflexie verdient dat in/wc vostra Patria, welkers Hoofdzuilen van Voordeel inde Koopmanfchap beftaat, daartoe de volgende reden ooraak heeft gegeeven , dat het behulpmiddel van Arrest, op Perzoon of Goederen, als een Object van aangelegenheid , voor den Koophandel behoord te worden gecocfidereerd, ter Oorzake dat Koopluiden zoo jol vaardig met andere Vreemde Negotianten geen kooDhandel zouden willen bedryven , indien zy niet wisten noch verzekerd waren, dat by gebreke van betaling, de Perzonen en Goederen daarvoor hier te Lande arrestabel waren; Ten zesden, du Arrest op een Perzoon of zyne Goederen zomtyds gepractifeerd word, ten zulken effecte om daardoor tefundeeren, de Jurisdictie van den Rechter van de Plaats daar die Keen zyn , en het Rechtsgebied daardoor ComjSnt te maken in een zaak, die anders uit zyn eigen Natuur met groote Omflag en Kotten moest worden geventileerd voor een' anderen RechTeT- Zn ten zevenden, dat autem in andere ordinaire Segentheden waarvan de Kennisfe, of udicature SSrivadvelykis geaffecteerd aan een'zekeren do-



( 107 )
rnicilaireo Rechter, de Arresten hier te Lande ook plaats kunnen hebben, & in hac nostra Arresti Patria by Arrest kan worden geprocedeerd, m de Jurisdictie alhier ten aanzien van Buitenlanders, door dit middel gefundeerd kan worden gemaakt, is tot Bewys van dien gebleeken door de navolgende Informatie in den Jare 1669 beleid by forme van /w be van welke Mr. Pirtrr Bort m zyn Iractaat van Arresten pag. 3- & feqq. een zeer ïnltructief exempel in zyn tyd voorgevallen, over dat Un. derwerp aan de hand gegeeven heeft, het welk wy verplicht zyn, tot meerder elucidatie of opheldering over de materie van Arresten, h.erwoordclyk te moeten plaatfen.
Interrocatorien, omrne daarop by forme van Turbe, te horen eenige Advocaten ende Procureurs, van den Hove vare Holland, omme op den Eed, die zy in V aanvangen van haare Oflicien gedaan hebben, getuigenisfe der waarheid te geeven, op de navolgende Vraag Foincten, ten Verzoeke van Duarte Manuei Pharo , Burger , ende Koopman binnen de Stad Amfterdam.
i.
Hoe lange iedèr van hen Getuigen respectivelyk, voor den voorfz, Hove, als Advoca" ten ende Procureurs voor den zeiven Hove l', hebben gepostuleerd ende gepractifeerd 1
I h
i Of niet waarachtig is, dat van alle Oude ty. „ den, zoozy Getuigen, zoo uit de oude voor-
' „ gddU



c 108 )
ss gaande Suppoosten van den Hove, en Prac-
„ tizyns hebben verftaan, als ook zelfs nevens andere Advocaten en Procureurs gepractifeerd , „ de Provincie of het Graaffchip van Holland is „ geacht, en gehouden, voor Patrice forestVl
I I I.
„ Ende of ingevolge van dien aldaar in dezel„ veProyincie, als een oud Recht ende Costu„ me, niet en word geobferveerd ende geprac„ tifeerd; Dat binnen de respective Steden van „ Hol/and een Burger, of Ingezeten van de eene „ Stad, die iets te eisfchen heeft, jegens een Bur„ ger ofte Ingezeten van een andere Stad, ofte „ van 't platte Land, ofte ook van een Vreemde-
ling, die woonachtig is in een ander Koning. „ ryk, ofte Provintie, vermag den zei ven Bur. „ ger, ofte Ingezeten, ofte deszelfs Goederen ,, binnen die Stad daar hy woont, te arresree' „ ren, zoo om de Jurisdictie te fundeeren, als „ tot verzekerdheid van zyn achterwezen'?
I V.
„ Maar of ook volgens de zelve Costume en ,, oude Recht, de Ingezetenen van Holland; die ,, ietwes te eisfchen hebben, *op een' Vreemde„ ling, Inwoonder zynde van een ander Koning-
ryk, ofte Provincie, dat Recht niet en heb,, ben, datzy van den Hove van Holland vermo-
gen verzoeken Mandament van Arrest, 't zy op „ den Perzoon , 't zy op de Goederen, ofte ook ,, wel op beide van dien Vreemdeling , daar op „ den Ingezeten, ofte Inwoonder van Holland iet-
wes heeft te eisfchen" ?
V.„ Eq,



( no )
„ van dien Vreemdeling, by Letteren Requifits. „ riaal aan den Rechter, daar des Gecondemneer. „ deus Goederen gelegen, of te vinden zyn, om.
me by den zei ven Rechter geëxecuteerd tewor. ,, den, naar de ftyle van deszcifs Rechcers Recht„ bank".
*üit kraehce van zeker Appoinctement Commisforiaal van den Hove van Holland, jn dato den 18 November 1667.,zyn op den aa. derzelver Maand, voor my Hendrik Cloek, Raad in denzelven Hove, als Commisiaris, hebben tot Adjunct Adriaan Pots, Griffier van denzelven Hove, gecompareerd Mrs. Jacob Bedil, Jacob Deym, Johan Walbeek, Johan Stipel, ende Francais Fagel , Advocaten voor den voorfz. Hove; Maertyn Deym, Abraham van Hooghurgh, Herman van Olen, Jacob Moerboom , ende Lambert Fyf huizen, Procureurs van denzelve Hove, ende gehoord by forme van Turba, onder Lede, by haar in haare respectiveOfliden gedaan, op de hier voorgaande Intenogatorien, na dat<ie■ xelve Getuigen daartoe al vooren gedagvaard waren , by Ferdinand de Brnfis, eertle Deurwaarder -van den voorfz. Hove.
Op 't eerfté Articul van de voorfz. Interrogatorien, Mr. Jacob Dedel, zegt voor deezen Hove als Advocaat gepractifeerd te hebben, over de 42. Jaren, Mr. Jacob Deym meede 42. Jaren, Mr. Johan Walheek, o^er de 29 Jaren, Mr. Johan Stipel, 18 Jaren, Mr. Francais Fagel, aö Jaren.
Maertyn Deym , zegt als Procureur voor den voo:fz. Hovf gepractifeerd te hebben over de 35. Jaren Abraham van Hooghburgh 14 Jaren, Herman van Okn over de 16. Jaren, Jacob Mitrboom over
de



( ui )
de ti, JareD zynde alle vyf Procureurs voor den voorfz. Hove.
Ende verklaren voorts te zamen den Icne houden van het voorftaande tweede, en volgende Articukn, in 't geheel, ende zoo die leggen waarachtig te 2yn. Knde was getekend: Jacob Deciel, Jacob Deym, Johan Walbeek, Francais Fagel, Johan Stt. pel, Mr. Deym, A. van Hoogenburgh, H. vanOlent Jacob Mierboom en L. Vyfhuyfen.
Aldus gedaan, ende gepasfeerd, ten dage en Ja. re als vooren, voor ons H. Cloeck , en Adriaan Pots, Raad ende Griffier respective van den voortz. Hove. Ende was getekend: Henr. Check en Adr. Pots.
Nu is de Vraag, als Iemand ter zake van fchuld of om andere redenen rechtmatig bedugt is, dat hy in eene civile zaak, door een ongefundeerd Arrest, zal worden geincommodeerd, wat remedie van Justitie hy daar tegen dient te employeeren ?
Het beste hulpmiddel, het welk efficacieufelyk en doorgaans met een goed gevolg in de Hollandfche Rechtspleging daartegen kan worden aangewend, zoo dra Iemand bemerkt dat 'er Provifie van Arrest jesiens hem zal worden verzogt, beftaat in het pra-fenteeren van een Request Antidotaal, waarby de Requirant verzoekt, dat de Rechter, alvoorens op de Requeste van zyn Partye ten fine voorfchreven te disponeeren , temogen worden gehoord; En blyft zodanig Request Antidotaal zoo lange ter Griffie of ter Secretarv gefeponeerd en bewaard, totdat Party Advers het'verzoek van Arrest gedaan heeft, als wanneer beide Requesten worden gelezen, geëxa-
mi-



( «3 )
rens geen behorelyke Informatie en Kennisfs* „ van de gelegentheid en toedrachc deezer zaken ,, althans tusfchen den Supplt. en den gemelde
Jacob G. in Questie zynde, ware gegeeven ge„ worden ; Mus welke de Supplt. zig ten deeze
Hove by Rcqueste Antidotaal is keerende, on. „ derdamglyk verzoekende, indien eenig perzo» ,, neel Arrest op en ten Laste van den Supplt.
van wegen den meer genoemde Jacob G . , „ zoude mogen wordeu verzocht, datÜED Mog. ,, provifioneel met het accordeeren van het zel„ ve Verzoek, zoo lange gelieven te fupercedee» „ ren, tot dat de Supplt. bevoorens terzyner Jus„ tificatie gehoord , daarop vervolgens by deezen ,, Hove metjKennisfe van zaken, het zy tot het ,, verleenen , of tot het afflaan van het verzochte ,, Arrest, finaal zoude kunnen worden gedispo„ neerd, zoo als ;by üed. Mog. als dan be« „ vonden zal worden te behoren".
'c Welk doende, enz.'
Hebben zodanige Verzoeken by Reqneste Antidotaal, in geene andere gevallen, dan in Cas van Arrest plaats V
Ja zekerlyk, want in de Judicieele Practyk, voor zoo veel deCivi'e zaken belangen , zyn 'er verlcheide gevallen gerecipieerd, waarin het prasfenteeren van eer Requeste Antidotaal practicabel kan zyn , gelyk by voorbeeld onder anderen in Cas d'Appel, dat is te zeggen als een Temerarius Litigator een en andermaal, in de eerde en tweede Inftantie ten Procesfe gei'uccumbeerd hebbende , zyn Party onder faveur van het middel van verdere Provocatie of Appel door langduurige Proceduren zoekt te matteeren, en het Proces op de lange Baan te houden;
H Des.



C 114 )
Desgelyks ook in het geval fdoch heel 'zeldzaam) wanneer een jonge Dochter in Baarensnoodaan een* Jongman het Vaderfchap van een Kind ten onrechte op gezwooren hebbende, en ten dien einde Acte pro Beo van den Competenten Rechter zoekt te impetreeren of te verkrygen met Oogmerk om daardoor haar Actie in Cas van Bsfloratie, onder voorwendzel van Onvermogendheid, buiten haar Kosten in Rechten te kunnen aanleggen, het geen dan ten gevolg heeft dat het Verzoek van pro Deo door de Requeste Antidotaal geprsevenieerd zynde, niet eerder word verleend, voor dat de Rechter in beide respecten, Partyen aangaande, hetzelve Verzoek ten fine omme te hebbenproBeo nader zoo wel pro, als contra aan beide kanten te hebben gehoord: Hoe wel het zekerlyk na het geadopteerd gevoelen van de meest geëxperimenteerde Rechtsgeleerden, voor een' Jongman die een Kind in Baarensnood opgezwooren is, geradelyk zoude wezen om van hei behulp van de Lex
gebruik te maken , uit krachte van welke de Requirante in Cas van Defloratie geinjungeerd en aangezegd word, om haar Actie ter zaake van dien binnen zekere bepaalde tyd te moeten inflitueeren.
Wat komt 'er, ten respecte, 'van de tweede Veldee* ling der Airesten , al verder in aanmerking ?
Het particulier Onderzoek, wie Arrest verzoeken kan, en wat ten opzichte van het zelve Verzoek dient geobferveerd en waargenomen te wordèn; • Aangaande bet we'ke in de tweede plaats-in Confi. deratie komt, dat wanneer Iemand uit een wettige Oorzaak iets teo Lasten van een ander te prcetendeeren heeft , gequalificeerd en bevoegd is , om Arrest op zyn Perzoon of op zyne Goederen te mogen verzoeken, volgens Pucks os, de Jur. Sist. Cap. 3. hoedanig Verzoek den Arrestant alleenlyk
doea



C n5 )
doen kan, fqciUoris Conveniendi Commpditatis gratis, fi debitor fit forenfis.
Hoe ver extertdeert zig het Verzoek van Arrest, het zy op Perzonen of op Goederen, voor de Hollandfchc Rechtbanken?
Dat niet alleen zodanig Verzoek van Arrest mo» ge en kunnen gedaan worden , van wegen de Perzonen zelfs,welke deugdelyks te p-aerendeeren hebben , maar ook doo'- de Procureurs van de Arrestanten in derzelver plaatze, mits daar toe hebbende fpeciaale Procuratie van hunne Meesters, voornamelykals het Perzoneele Arresten zyn, Conform het gevoelen van Bkrlichitjs, Part. j. Concl. 74, Num. 7. £? feqq.
Valt 'er geen ledenkelykheid in het fluk van Perzoneel xnresr, mkenae een Cautionaris die Borg voor het Gewysde geworden is ?
Onbetwistelyk Ja! Omdat h"t naar Rechten dispuraMisot h mand, voor <-'en Hove van HcllandCaution iris of Bor^ geworden zyndè, voor het Cewys.de ook is gehouden uit krachce van dezelve Cao'ie; voor het Gewysde van den Hogen Raade\ in' geval dr zake by wegi n van hooger Provocatie of Appel» aldaar zou ie mogen komen te devobeeren; Waar» om het geradelyk is, ten einde al zuke onnodige Disputen en CaviilaJen by tyds voor te komen , om ter zeiver tyd by de Requesten, waar by mén Ar>est op de Perzoon van den Cautionaris verzoekt te doeninfereeren rer Claufule dat her Arrest zal ftand houden, tot dar fuffi!'-tnHyk zal wezen geca» veerd en voldaan* voor de Rorgrocht Van het uiterlyk Gewysde, dat is zoo wel v or de Ccndem'natie van den Hogen Raa'le, als voor die van den ha. m-



C 116 )
Hove van Holland, indieD de zake naderhand by Appel aan hec eerst vernielde Collegie van Justitie mogte komen te devolveeren: Ondertusfchen behoort ten deezen opzichte by uitzondering reflectie te worden geflagen, dat in geval bet Arrest alleen is gedaan om 'de Jurisdictie of het Rechtsgebied te fundeeren van een' Rechter, welke in re» guard van den Gearresteerden niet domiciliair is , tot meerder fecuriteit en verzekering van wegen den Arrestant by zynen Evsch te Concludeeren , dat het Arrest zal worden verleend, als wel, en ten regten gedaan, ftandte moeten houden, totdat de Gearresteerde of Gedaagde in het zelve Cas zig de Judicature van den Rechter, onder welken het Aerest gefchied is, zal hebben onderworpen, en aldaar Domicilium Citandi zal hebben verkoazen.
Is 'er met belang tot de tweede Verdeeling, comerneerende de Perzoneele Arresten , nog iets meer te obferveereu?
Inzonderheid meriteert het als eén bekende zaak ' de oplettendheid van alle de Practizyns , dat als men meent dat by anderen al Arrest op den Perzoon van een Debiteur is gedaan, daarom door nog andere Crediteuren kan worden verzocht Appoinctement op de Marginë van de Requesten van den eerften of Origineelen Arrestant, of cok wel Mandement van den Hove, waar by een Gerechts Boode of Deur■waarder geauthoriieerd wo;d , indien de Perzoon van den Debiteur zig werkelyk in Atrest bevind, dezelve daarin te doen houden, het welk men naar ftyle van de Practyk gewoon is Recommandeer en 'te ïioemen ; Hoedanige Kecommandatien veelvuldigmaal in het ftuk van uyzehng gepractifeerd worden , want.het obfteert in deezen cietvdatzommige Rechtsgeleerden het Contrarie fustineeren , vermits die geene, welke ter zake van een gecontracteerde fchuid
ge-



C 124 )
de gronden van onze Rechtspleging op ieder Perzoon of zyne Goederen Arrest verleend worden» zoo wanneer als de beide requifiten, waarvan in de voorgaande derde Verdeeling is gehandeld, Concludeeren en te zamen lopen, ten "ware zulks by eenige Privilegie, Wet, Statuut, of Ordonnantie van de Staaten van den Lande uitdrukkelyk verboden was geweest; Hoedanige Privilegiën en Wetten meest altyd verftaan worden een ftilzwygendeGonditie by haar te hebben of in te fluiten, ten reguarde van alzuike Perzonen, die uit krachte van dien niet gearresteerd mogen worden, gelyk dit in de Pvechtspleging genoegzaam bekend is.
Welke Perzonen zyn dan, uit Krachte van zodanige Privilegiën en Wetten, geê'ximeerd en bevryd van gearresteerd te kunnen worden ?
Vooreerst Gedeputeerden van Stemhebbende Steden van de Staten van Holland en West-Vriesland ter Dagvaard Compareerende, het zy in het reizen herwaards, of in de terugkeering naar hunne respective Steden, noch ook geduurende de tyd dat zy ter Vergadering van de Staten Compareeren, uit eenerlei Oorzake derzelve Stede, waarvan zy Committenten zyn, of haar in het particulier Concerneerende, of uit andere Oorzaken hoe genaamd, agtervolgens de Gerechtigheid van den Lande niet arrestabel zyn , noch ook by wege van Executie tegen dezelve mag worden geprocedeerd, uitwyzens de hier navolgende Refolutie.
Ex.



C 1*5 )
Extract uit de Refolutien van de Heesen Staten van Holland ende WestVriesland-, in haar Ed. Groot Mog. Ver» gadering genomen.
Den 4 Octobris 1588.
Prefenten Mattheus Kenenburgh , den Advocaat Berkenrode, Thomas Nardelius , Jan Jaspers Hoogerbeets, Hendrik Jansz. Meerdenburgh , Bruyn Wouters , Hendrik Willems Franck*
„ Alzoo de Staten nodig bevonden hebben, daarinne te doen voorzien , tot bevordering j, des Gemeene Lands zaken, dat de Gedeputeerden van de Steden, die geordonneerd zyn „ ter Dagvaard te Compareeren , ende zonder„ liug meede uit de Stad Amfterdam, achtervol5J gende de gerechtigheid vau den Lande, mogen „ komen, compareeren ende wederkeeren, zon9, der dat dezelve by wegen van Arrest , ofte Executie, daarinne worden verhinderd, heb* ben in aanzieDinge der gelegendheid van de za„ ken , ende dac de Burgermeester Cant zal „ moeten Compareeren, geordonneerd te fchryven aan de Burgermeesteren ende Regeerders „ van Amfterdam, dat zy Luider niet nalaten wil„ len, aanziens Briefs, haarluider Gedeputeerden „ herwaards te fchikken, ende alhier doen Compareeren , alzoo de Staten verftaan , dat de Gedeputeerden van de Steden, ter Dagvaard „ komende, in 't reizen nogte keeren, riogte ook geduurende den tyd dac zy Luiden Com.
» pas



( ia<S )
5J pareeren» uit eenigerh3nde Oorzaken, haar Luiden Steden, nogte henluiden in 't parti. „ culier cancerneerende, achtervolgende de Ge« „ rechtigheid van den Lande, en zullen mogen ,, worden gearresteerd, nogte ook tegens hen Luiden geprocedeerd, by wegen van Execu„ tie. Onderftond, accordeert met de voorfz. Refolutie, getekend, Herbert van Beaumont".
Ende is de voorfz. Refolutie op den 23 July 1653. by naal' Ed. Groot Mog. niet alleen gerenoteerd, maar by occafie, dat dezelve is genomen, ook fpecialyk tot de Heeren van de Ridderfchap, geëxtendeerd, ende daar by gecaveerd , dat ook JNiemand van de Heeren van de Ridderfchap in de Vergaderinge van Haar Ed. Groot Mog. compareerende, zullen mogen worden gearresteerd, ende dat meede de Perzonen van dezelve , by wegen van Executie, in geenerlei manieren en zullen mogen worden geincommodeerd, als te zien is uit de navolgende Refolutie.
Extract uit de Refolutien van de Hek ren S < aten van Ho 1 la no ende WestVriesland, in haar En. Groot Mog. Vergaderinge genomen.
Donderdag den 53 July 1053.
„ Zynde ter Vergaderinge gelezen 't bericht var." d<Hov Proviiscttal , in voldoenmge " var Haar Ed. Groot <Vog Refolutie, van da' to den 19. deezi* lopend* Maand, ende het aanfchryven ■ daarop gevolgd, gegeven op 't . jj. fub-i



( 127 )
fubject van de Proceduren van Executie, je. „ gens den Perzoon van den Heer van Schagen
by der hand genomen, ende daarop alvoorens
nagezien de Refolutie van Haar Ed. Groot „ Mog. van den 4 October 1588. op gelyke ge„ legenheid genomen , medebrengende dat de
Gedeputeerden, van de Steden, ter Dagvaard „ Compareerende , in 't reizen nochte keeren ,
3, nochte geduurende den tyd , dat zy Luiden ,, compareeren, uit eenigerhande Oorzaken, haar „ Luider Steden , ofte hen Luiden in 't partï,, culier Concerneerende , achtervolgende de „ Gerechtigheid van den Lande, en zullen mo-
gen worden gearresteerd , nochte ook jegens
4, hen Luiden geprocedeerd by wegen van' Exe. cutie', is na voorgaande deliberatien goedge-
,, vonden ende verftaan, dat in Conform;té van „ dezelve Refolutien Niemand van- dc Heeren 9, van de Ridderfchap, ofte van de Gedeputeer,, de van de Steden , in deeze VergaderingeCom-
pareercnde, geduurende de tyd dat haare Ed. „ Groet Mog. Staatsgewyze byden anderen zyn, „ ende dat gemelde Heeren van, de Ridderfchap, ,, ofte van de Steden , als boven Compareeren ,, zullen, nochte ook op de reize, in 't komen ,, naar, ofte in 't wederkeeren van de voorfz. „ Vergaderinge, uit eenigerhande Oorzaak, ag„ tervolgende de Gerechtigheid van den Landen, „ zal mogen worden gearresteerd , nochte ook „ dePerzonen vandezelve, by wegen van Execuj, tie in eenigerlei manieren geincommodeerd, en „ zal de bovenftaande haar Ed. Groot Mog. Refo,, lutie, mitsgaders ook die van den Jare 1588. „ voorfz. by Extract authenticq, aan beide de „ Hoven van Justitie toegezonden worden, om-
me haar naar den innehouden van dien prseci„ felyk te reguleeren, ook te doen reguleeren al9, len den geenen die zulks aangaan mag, met „ byvoeginge aan die van den Provincialen Raa3, de dat zy Luiden die agtervolgende de voor.
i i» gaan-



( 1-8 )
' „ gaande zaken van den gemelde Heere van „ Schagen zullen hebben te manieren , endeover„ zulks den zeiven uit zyne jegenwoordige De„ tentie of Arrest ten fpoedigften zullen heb,, ben te ontdaan". Onderftond, accordeert met de voorfz. Refolutie , geteekend ; Herben van Beaumont, 1053.
Met belang tot deeze vierde Verdeeling , rakende de materie van Arrest. verdient het een zonderlinge reflectie, de vraag of Ambasfadeurs, Afgezanten, of andere Publicque Ministers hier te Lande refideerende, in haare Perzonen of Goederen drrestabel zyn?
In een' volftrekten zin genomen , zyn de buitenlandfche Gezanten , Publicque Ministers , welke van Vreemde Mogendheden by deezen Staat relideeren , geduurende de tyd, dat hun Gezantfchap hier te Lande duurt, gelvk dok in het herwaards komen of in het vertrekken van de Plaats hunner reddende, niet alleen ter zake van Civile Actiën en gecontracteerdeSchulden, noch in haare Perzonen noch in haare Goederen arrestabel , om dat zy van de Protectie van het Volken Recht gaudeeren moeten, maar boven dien in zodanige gevallen in het ge. beel niet eonvenihel of betrekkelyk in rechten buiten de Competente Jurisdictie waaronder zy ;eigenlyk resforteeren; Dan terwyl de Rechtsgeleerden aangaande deeze lang gedebatteerde Questie fchy nen te discrepeeren, immers in dat Opzicht van geen eenparig fentiment en gevoelen zyn, zoo behoort zulks by wyze van nadere Verklaring, waarby de Burgerdaat merkelyk geinteresfeerd is, tot een Object van Onderzoek gemaakt te worden.
Op



( 129 )
Op welks gronden van noodzakelykheid berust die] gerequireerde Interpretatie of Verklaring ?
Op dnederlei disfentieerende gevoelens, welke daaromtrent onder de Rechts Doctoren plaats hebben, en derhalven als Objecten van de uiterfte aangeleegentheid eene zonderlinge Opmerking verdienen; Eensdeels , vermits zommige Rechtsgeleerden lustineeren,!datten respecte van buitenlandfche Afgezanten , onderfcheid gemaakt moet worden tusfchen Arrest, en een fimpele Conventie, uit krachte van welke onderfcheiding zy abfoluut (taande houden, dat Afgezanten of Publicque Ministers van buitenlandfche Mogendheden, buiten haar Ordinaris en dagelykfche Rechters ter zake voorfchreeven, Convenibel betrekkelyk in rechten zyn: Anderdeels omdat zommige meenen en van gevoelen zyn, dat ten deezen Opzichten een aanmerkelyke distinctie gemaakt dient te worden tusfchen Contracten voor dato van haire Commisfie of Bezending aangegaan, en tusfchen zodanige Contracten, welke by'haar gemaakt zyn, geduurende den tyd van haar Gezantfchap, en alfchoonzygeea zwarigheid maken van toeteftaandac Ambasfadeurs of andere Publicque Ministers buiten haar Competenten endagelykfchenRechterin beide opzichten niet actionabel zyn, ten zake va'n Civile Actie of Schulden by haar, voor dato van derzelver Commisfie of Bezending gecontracteerd, het zy geduurende haar verblyfin de Plaats van hare refidentie of by het vertrekken van daar, dezylve nochtans aldaar kunnen worden geconvenieerd over particuliere of liev;r Perzoneele Schulden of Contracten, ftaande de tyd van haare Commisfie of Gezantfchap in de Plaats van haare refidèntie gemaakt.
I Zyn



C 130 )'
Zyn 'er geen Rechtsgeleerden, die fan een Contrarie gevoelen zyn, en van deeze beide aangehaalde Qpiuien afwyken?
Ja! verre de meeste onpartydige Rechtsgeleerder* zyn met den beroemden Prafident van Bynkekshoek van begrip, gelyk derzelver gevoelens ook boven die der andere Rechts Doctoren in dit iluk te amplecteeren zyn, dat alhier een Notabel Onder» fchefd moet worden gemaakt, tusfchen handelingen,, welke zomtyds met betrekking tot Ambasfadeurs of Publicque Ministers van buitenlandfche Hoven, in Qualiteit als Gezanten, plaats kunnen hebben, of tusfchen zodanige Onderhandelingen, die zy als Private Perzonen , het zy in het Ruk van Koopmanfchap als anderzins, voor haare particuliere Rekening, geduurende de tyd van haar Gezantfchap, in het Land alwaar zy hunne reddende houden , contracteeren j. Aangezien zy, in het eerfte geval, terzake van allerlei Contracten of Handelingen, byi haar in Qualiteit als Publicque Ministers aangegaan , alleen responfabel óf verantwoordelyk zyn en rekenlchap behoren te geeven, aan den Potentaat of Mogendheid, van wieri zy afgezonden zyn geworden: Daarin het tweede geval een Afgezant zig als een Privaat Perzoon in hoedanigheid van Koopman comproraitteerende, of ter zake van Koophandel eenige Contracten met de Ingezetenen van deezen Lande, voor zyne particuliere Rekening fluitende, wegens het zelve in Cas van dispuut, onwederfprekelyk Convenibèl zoude zyn,en ter voldoening van het Contract, in Rechten kunnen worden betrokken, ter Plaatfe daar het Contract gefloten is.
Zo»



Zou, totflavingvan dit laat/ïe argument, geeneover» tuigende Bewysgronden tot adftructie van dien kunnen worden bygebragt?
Tot meerder elucidatie van dien zullen wy bier een zakelyk uittrekzel doen volgen,' van het geen over deeze zwaarwichtige materie uit het Rechtsgeleerd Woordebboek onder denTitulvan Ambasfadeur pag. 13 en 14. is verhandeld: — „ Men
vind ten deezen respecte een Waarfchoumng van ,, Haar Hoog'.Mog. de Heeren Staaten Generaal der „ Vereenigde Nederlanden geëmaneerd den 9 Sept.
16 9. die fpeculatie verdient, houdende onder „ anderen deeze opmerkelyke pasfage, dat de Per* }, zonen, Domestiquen ofte Goederen van Uitheemfche „ Ambasfadeurs ofte Ministers hier te Lande komen,, de, Refideerende, ofte pasfeere ■* , eenige fchulden ,., contracteer ende, noch op haare Aankomfie . nochte ge',, duurende haar Virblyf, noch op haar Vertrek van
hier zullen mo^sn woeden gearresteerd , gedetineerdj, ofte aangehouden voor eenige Schulden, die zy alhier 9, te Lande zoudtn mogen hebben gecontracteerd. En „ is oofc in der daad een der principale Immunïtei„ ten, welke de dmbasfadeurs, Ministers ofliuiten„ landfche Gezanten, uit krachte van het Recht der 5, Volkeren, en byzondere Vergunningen, onwe-
derfpréekelyk Competeeren, dat zy in haare Per-
zonen en Goederen , ter zake van Schulden of haa„ delingen, by haar geduurende den tyd van haare
RefiJentie met Ingezetenen van den Staat of Mo„ gentheid , by weïke zy afgezonden zyn aarige,, gaan, niet arrestabel noch cunvenibel zyn. De ,, Prtfiient van BVrs kershork heeft over de „ voorgemelde PFliarfchouwing van de Staaten Gene»
raai van den y Sèptembeer 1679- gecommenta3, rieert in zyn I'ractaat de Foro Legatorum. Cap. 9. ,, en 14. fer gelegenheid van een Misfive van den „ Hove Provinciaal op den 21 Febru.-.ry 1721. aan de I 2 Staa'



( 132 )
3, Staaten van Holland gefchreven over de zoo No,, table als zeldzaame Questie, of een Publicq MiJ5 nister van eenige Buitenlandfche Mogentheidhier
te Lande refideerende, en Koophandel dryven* „ de, in deezen opzichte wel aangezien moet wor„ den 3 als Minister, dan of hy niet als Koopman al-
hier gecarrvenieerd kan worden? En geeft de „ voornoemde PreJident in zyn voorfz. Tractaat Cap. „ 16. pag. 130 en 131. vervolgens een raad. Na„ melyk dat men een Ambasfadeur of openbaareMi„ nister niet dagvaarden zal by Edicte, maar even ,.~als alle respectable Collegien by bejloten Misfive„ en die aan Huis laten behandigen, nademaal de ,, kdictaale Citatie, ten aanzien van Buitenlandfche „ Koningen , Prinlen , of derzelver Ambasfadeur s „ eenigzins fchynt te choqueeren , als wezende ee„ ne indiscrete behandeling, die als een Attentaat
tegen het Recht der Volkeren doorgaans aange*
merkt word, wror van door een Voorbeeld hier
te Lande voorgevallen, gebleken is. En wel in ,, ïpecie in 't volgende geval. De Vrouwe Vorftin„ ne van Nasfau , had in der tyd als Moeder en ,, Voogdesfe van den Heere Prince van Oranje en „ Nasi'au, Joan PVillem Frifo in cfenjare 1703, van ,, den Hove van Holland geobtineerd Mandament ,
van Maintenue pos fes/oir, en om Actie te inftituee„ ren, disponeerende tegen den Heere Koning v^n ,, Pruisfen. Het gemelde Mandament was by lïuïc-
tale Citatie geexploicteerd. Dit wierd by dm ,, Hooggemelden Koning kwalyk genomen , die „ daarover een Misfive op den 16 Maart 1703. aan
de Heeren Staaten Generaal heeft gefchreven , ,, daar in onder anderen zeggenüe , dat men het 3, voorfz. Mandament aan zya'Minister hadde kun-
nen doen infinueeren , of aan hem zelfs by befloten
M'Hjive overgezonden hebben.
„ Dat ondertusfchen een Ambasfadeur of ander „ Pub!icqrMinister, dryvende openbaare Koophan„ del, in zaaken concerneerende zyne paniculie„ re Negotie, niet genieten kan het Effect van Haar
» H°g



^ ( 134 )
, doch als het manquement kwam te exteeren aan ,, zyne zyde, hy als dan van alle vervolg van Justi,> tie hier te Lande zoude wezen geëximeerd, Voe„ gende het voorfz. Hof, om 't geval in qu'estis ,-, nog beter te doen ftringeeren, daar by, dat i-jaar „ Ed. Groot Mog, de Onbillykheid van zodanige „ fustenue zoude geillustreerd zyn, als hoogstde„ zelve geliefde te reflecteeren op het geene geu,v feerd wierd aangaande Souveraine Mogendheden „ zelfs, dat of wel alles dat zy doen, vipotestatis j, SupremcB, of van haarentwegen word gedaan, toe „ geen Ubjeet gemaakt word van Rechtspleging, „ zy echter in alle de gevallen, daar zy kernen te ,,. handelen als Particulieren, of anderzints privato^ „ ram Locs gehouden worden, zig aan de Judicaturen van haare Rechtshoven te onderwerpen".
- Hos-danige Perzonen en Goederen mogen ter zake van gecontracteerde Schulden, hovende reeds geaU legeerde uitzonderende gevallen, niet gearres* teerd worden"?
* In de eerfle plaats, belangende de Perzoneele Ar-> resten, mogen twee Ingezetenen van eene Stad of onder eene Jurisdictie in Holland gehorende, mali kanderen elders buiten haare Jurisdictie niet arresresteeren, ten ware zy fiifpectus de fuga waren, dat is te zeggen onder vehemente prjefumtie geraakten van voortvlugtig te zullen worden . gel} k ook Ingezetenen van de Provincie van Holland in Utrecht, en Ingezetenen van de Provincie van Utrecht, we» j»ens gecontracteerde Schulden, respectivelyk in bei. de decProvincien niet arrestabel zyn; En ten aanz,ien van Arrest op Goederen en Effecten , zyn daar van by uitzondering geëximeerd of bevryd_, de ver. fcheenen Interesten van 'sLandsen Provinciale Obligatien. of zulke welke ten Laste van de Generaliteit of de Domeinen van zyne Doorluchtige Hoogheid
den



C i35 )
den Prince van Oranje lopen, als meede Pryzen; of Pia?mien getrokken uit de Generaliteics of andere gequalificeerde Loteryen, en fpecialyk Studenten Boeken, Krygswapenen, of ander Oorlogstuig ten dienfte van den Lande vereischt wordende : Vervolgens nog Bouwgereedfchappen, noodzakeiyke alimentatie of onderhoud gelden ten behoeve van Weduwen, Weezen, of andere behoeftige Perzonen geaffecteerd, Jaarlykfche of vasteTractemènten aan 's Lands Profesforen, Advocaten. en 1'reiicanten van Steden en Dorpen; r'esforteerende onder deeze Provincie, mitsgaders doode Ughaamen , ten ware uit Oorzaak van begaane Delic:en of Cr:mineele Misdaden, en laatfteiyk zyn al meede niet arrestabel de Garden, Maandgelden, van Perzonen wezende m diefist van de Geottroyeerde Oost-Indifche Compagnie deezer Landen, geduurende den tyd dat zy geëxpatrieerd of uitlandig zyn, uitwyzers het Octroy van de Staaten van Holland en West-Friesland verieend, aan de Oost-Indifche Compagnie op den 9 Mey 1074. 2.s;nde van den volgende Inhoud.
Extract uit het Register der^ Octroyen van Haar Ed. Ed. Groot Mog. de Hsei en Staten van Holland ende West-Vriesland.
De Staaten van Holland ende West-Vriesland doen te weten alzoo ons by de Bewindhebbers van de Geoctroyeerde Oost-indifche Comoagnie dezer Landen geremonltnerd is , dat eenige Luiden voorgevende ten acteren te ryn, ende te preetenleeren te hebben, op eerlonen in dienst van de gem. Comp. naar Indien gevaren wezende, practifeeren zouden Arrest te doen onder de Comp. op de verdiende, ofte nog te verdienen Gagtes van haare uitlandig Debiteuren, omme dan daar op voort te procedeeren, die Gelden uit te mmten, ofte te kunnen executie daar aan te dirigeeren; Dut daar door I 4 zou'



C 13S)
n,r,ude worden veroorzaakt niet alleen dat die Pet zonen ongehoord ende cngedefendterd zouden^worden geconaemnecrd, alzoo zeer zelden Iemand geionden zoude worden , dieaerzelve» Defetjie nac<r behoren km doen, ende zulks occafie zouden worden gegeven aan knaadwillige Menjchen , om tot Lasten van zodanige af wezende Perzonen allerhande on-eugdelyke Prcetevfien te fabriceer en, ende by inanquement van Contradictie daar inne te triumpheeren. Maar ook dat de meergemelde Comp. ingewikkeld zouae worden in zeer groote meenigvuldige Moeijelykhedtn en Disputen , als dewelke door die voorfz. Arresten zouden worden belet eenige ver ure betalinge te doen aan de Perfoneri in haaren Dienst wezende: Ja als de Arrestanten zouden worden ^geadmitteerd by provifie tot het ligttn der fomme , die ten tyde, van het doen van die Arresten op ae Boeken van de Comp. zouden mogen gejiaan hebben te goeds te zyn, zouden zodanige Debiteurs onder tusfchen in Indien van hunne Gagien dikmaats hebben meerder geligt, ofte buiten de dienst tan de Comp. in vrydom. getreden zynde, alle 't verdiende ten eenmaal ontfangen, zulks dat Iemand ten tyde van het doen van zodanig Arrest op ende volgens de Boeken hier te Lande. nu en dan wel merkehke 'Jbmmen zouden kunnen te goede hebben , en nochtans ten zdven tyde ofte aite voonn in Indiën op gebeurd, ofte ontvangen zoude zyn; waardoor de Comp. wanr.eer zodanige hier te goed Jtdande Gelden zouden betalen, by Infolventie of te ook verfïerven van die Arrestanten, ende derzelver Lor gen, als doorgaans wezende Luiden van flegte Conditie, ce geairesieerde en uitgejehoten Penningen niet en zouden kunnen wederombekomen , ofte zoo wanneer die Arrestanten ofte hunne Borgen, ten besten genomen, al fuffifant tnogten zyn tot het invorderen van die Gelden, ten minjien zouden worden ingewikkeld in oneindige Procesfen. Behalven dat de Comp. meede ten hoogften daaraan zoude gelegen zyn, dat hiare Dienaars een goede fomme te goede houden, waaraan zy haarVerhaal zoude wogen vinden, byaldien zy Luiden hun in haare functie of aaministraiie komen te misgrypen, ofte te buiten te gaan, ofte dat men op haare Administratie te kort
ko-,



C 137)
kome; Desgelyks alzoo veeltyds derwaar ds zouden gaan Luiden die met eenige Schulden zyn bezwaard, was hef nog te meer van het intereste van de Comp. , dat die Luiden niet en zouden mogen worden gecondemneerd ongehoord , gelyk het ook generalyk mri den wei/tand zoude zyn van de gentrale zaake dat zulks niet en mogte gefchieden, en welk de Oorzaak zouden zyn dat de Hewindhebberen voornt. zouden geoordeeld hebben, ten hoogfien billyk, n edelyk, ende noödzakedyk te zyn, dat daarinne wierde voorzien: Boven 't welk meede dfkmaals zoude voorvallen, dat eenige Perzonen ook daarop toeleg zouden maken, onder de Comp. te doen Arresten. op de Maandgelden, de welke by eenige Luiden in dienst van dezelve Comp. zynde, aan hunne Fr ouwen zouden mogen wezen hefprcoken, die nóchtans als Goederen by Perzonen van geringe ofte geene middelen tot onderhoud ende alimentatie van d,e zelve Vrouwen, zomtyds ook met Kinderen beladen wezende, zouden moeten dienen, waardoor dezelve dan ook gebrek zouden komen te lyden, en de Mannen te onwilliger zyn, hun in dienst van de gem Comp. te begeven; Dat men dttar en boven van tyd tol tyd zouden zien gebeuren, dat eenige Perzonen in Indien overleden wezende, derzeher Vrienden cn bloedverwanten als Erfgenamen ab intestato, ofte anders by Testament ende uiterfte wille gebemj c er d, zouden komen ontfangen van de Comp. V geene d'. Overledene te goede zoude mogen hebben , ende dat dan nog langen tyd, ja over eenige Jaren daarna , andere Vrienden cf gebenificeerden hun zouden komen openbaren, fustinee. rende cf nader, ofte by later Dispofnie van de Overleden geroepen te zyn, en de Comp. daarover Proces zoudoen aandoen, Jchoon dezelve Comp. met het nemen van Borgen en de alle naauwe toezicht zoo wel zoude hebben gevigileerd als zy zoude hebben konnen; Ende daardoor zoo niet in fchade vervallen, des veeltyds ja ten minjltn in veele Procesjen zoude ingewikkeld worden , al meede tot groote ondienst ende nadeel niet alleen van de Comp. die dan ook welgeconflringeerd zouden worden, het geene eens betaald was, mg eens te betalen; maar sik van die geenen, dewelke in de daad, ende waarheid I 5 tot



( ï3Sj>
wt'de] Penningen gerechtigd zynde', dezelve van de Comp'. zouden komen vorderen, alzoo zy voortaan niet meerder eenige zodanige Penningen zouden kunnen demanuëren, toor en al eer by den Rechter daartoe geconftringeerd zouden wezen, omme met zodanige beta ■ linge dog eenmaal te mogen vdfiaan, waardoor dan ook ontallyke Proces/en zouden komen te ontftaan, die nochtans wel zsuden dienen afgefneden en verminderd te worden, omme ook de onnodige Kosten derzelver wedrzyds te kunnen fpa:en\ Dat alle dezelve inconvenienten ende zwarigheden zouden gemerkt worden, dat zeer gevoegelyk zouden k'onnm worden voorgekomen, byaldien maar zouden mogen warden vastgejteld, na hei exempel dat m Holland op des Gemeenelands Comptoiren, als meede op de Gagier, van het Zeevarende Folk is gefteld, dat ■ zodanige Gegien ende Maandgelden , zo lange de Perzonen uit zyn. niet en zouden mogen worden gearresteerd, ende dat de Supplt. onaangezïtn zodanige Arresten , die Gagien en Maandgelden echter aan de Perzonen, die dezelve verdiend, ende te goede zoude mogen hebben , ende aan dezelve die befpreken zouden mogen zyn , zouden mogen infiellen ende voldaan; Ende dat\boven den op zodanige Arresten geene Proceduren tegens uïtweezende Per zonen gefundeerd ofte gevoerd zoude mogen worden, ende dat wyders de Supplt een maal aan die Vrienden, ofte Erfgenamen van eenig overleden Perzoïn deszelfs te goed wezende Gagie hebbende betaald, daar nu niet verder daar over en zouden mogen wet den gemoeit, dan af/een lot overleveringe van "de Acte van Borglogte daar 01 er 6;y hun genomen, ende Cedeer en van de Actie tot laste 'van dezelve Borgen ende zulks meede eenmaal gedaan hebbende, dat zy daarmeede 't eenmaale zoudenzyn tn blyven gedechargeert; Ende dat de voorfz. Supplt. hun aan ons addres/eeren, Revcrentelyk verzoekende dat hst onze goede gelieft e zyn mogte de opgemelde Comp. met het geene worfz. is te Octroyeeren, ende zulks alle het zelve alzoo vast te [lellen, ende te lasten aan een Ieder die het aangaan mag, zig daarna te reguleer en. Z 00 is 't, dat wy de zaake en 't verzoek voorfz. o-er gemerkt hebbende, ende de Supplt. in het geene voorfz is ,
ml-



( 139 5
willende believen, uit onze rechte weten/chip, Souvgraine Macht , ende Authorüeit , geordonneerd ende geftattteerd hebben, Ordonneeren en Statueeren mits deezen, det de Gagien, ende MaandgfeWen van die Perzonen, welke in dienst van de voorfz Geoctroyeerde Oost-Indifche Comp. uit zyn zullen, zoo lange dezelve in dienst als vooren uit zullen zyn , niet zullen mogen worden gearresteerd, dat de Supplt. onaangezieii , zodanige Arresten, de voorfz Gacj.es ende Handgelden, echter aan de Perzonen die dezelve verdienen, ende te goede hebben zullen , ende aan dewelke die btfprooken zullen zyn, voldoen en uittellen mogen zullen, ende duf boven dien op zodanige Arresten geene Proceduren te* gens uitweezende Perzonen gefundeerd , ofte gevoerd: zullen mogen worden. Dat wyders de Supplt. eenmaal aan de Vrienden ofte Erfgenamen, van eenig overleden Perzoon deszelfs te goed wezende Gagie heb • bende betaald, daar na niet verder zullen mogen gemoeid, dan alken tot overleveringe van de Acte van Borgtogte daar over by hun genoimn, ende Cedeeren van de^Actie tot laste van dezelve Borgen; Ende zulks meede eenmaal gedaan hebbende, dat zy daar meede 't eenemaate zullen zyn ende Uyven gedechargeerd. Ende ten einde de Supplt. het volkomen effect van het voorfz. ons geordonneerde ende geftatueerde mogen genieten, Lasten wy allen ende eenen iegelyk dien het aangaan mag zig daar naar te regideeren. Gedaan in den Hage , onder onzen grooten Zegel hier aan doen hanwn, op den 9 Mey 167.1. Conderjtond) Accordeert met '1 voorfz. Register, {er.de was geteekend)
Simon van Eeaumont.
Waar-



C 141 )
Arrest voor het geheele Schip en deszelfs Lading verzoeken , ten einde het moge in Zee loopen, mits blyvende het Arrest, zoo lang het Schip behouden blyft, op alle Plaatzen daar hetzelve zoude komen aan te landen, mitsgaders op de Winden en Profyten, die met het gearresteerde Part naderhand mogten gedaan worden; (2.) Indien Goederen by een' Debiteur aan Iemand van zyne Crediteuren in Pandfchap, of om het beter uit te drukken, in Pand der Minne tot fecuriteit gegeven ware , mogen dezelve al meede gearresteerd worden, hoedanige Goederen de Arrestant na bekomen Von* nisfe ten zynen Voordeele, ook openbaar mag doen verkopen, behoudens dat men daaromtrent deeze Distinctie zorgvuldig te obferveeren heeft, dat de Arrestant wel degelyk volgens onze Statutaire Wetten, (althans in Obfervantie.) gehouden is aan de Crediteuren van welke de gearresteerde Goederen in Pand der Minne waren overgegeeven ; alvoorens hunne wettige Competeutie of Agterwezen, voor zoo veel de daarop gefchocen Penningen belangen, voor de Verkoping van dien, in Contant Geld aan den Pandhouder te moeten betalen. (3.) Meritcert een zonderlinge fpeculatie, dat in geval Iemand (by voorbeel) onder myn Debiteur iets heeft doen arresteeren , het geen die 'zelfde Debiteur aan gelyke waarde aan roy fchuldig was, zoo kan ik, aangezien'de wettigheid van myne Pratende, geduurende dat Arrest, tegens mynen Debiteur in rechten riet ageeren , volgens Gui». Pa pon. Quest. 340. Reb«ffus ad Conft. reg. Part. 1. Glosf. 3. Num. 64. feqq. en meer andere Rechtsgeleerden, welke zig op fundament van de Befchreven Rechten, met dit algemeen aangenomen gevoelen Conformeeren, hoe wel daaromtrent in tiet fluk van frauduleufe Arresten in Cas van Proces, meermalen Criante Misbruiken kunnen worden gemaakt, welke wy meer dan eens gelegendheid hebben gehad, aan respectable Collegien van Justitie hiér te Lande, by onze Plekmemorie of Schrifuure van Rechten middag-



neeren wil niet Perzoneel arrestabel te wezen, e» over zulks het Arrest als ongefundeerd zynde , Kost en Schadeloos behoord afgedaan te worden, moet daartegen lichten Mandament Poenaal, of an^. ders van het Decretement van dien appelleeren, naargelfgentheio van zaken, doch dient in dat geval zorge te dragen, dat hy zyne declinatoir exceptie van Renvoy voor de Litiscontestatie proponeert: Ten derden ■ Arrest geeft na de gronden van de Hollandfcbe Practyk, byons en in andere Plaatzen van Koophandel meer, geen recht van prasfe-. rentie aan den eeriien Arrestant of die het Arrest het eerst heeft laten doen , dan alleen voor zoo veel belangt de Onkosten, gevallen op een Perzoneel Arrest van Iemand, die wettig oveituigd word, fufpectus de fuga geweest te zyn, onaangtzien het Contrarie gepractizeerd word in Saxen, en verfcheide andere Plaatzen in Duitschland; De redeTien waarom zulks, .in Koophandel dryvende Steden, niet practicabel kan zyn, noch ten voordeele van de Burgerlyke Maadchappye Plaats kunne hebben , beftaan daarin, om dat de Crediteuren by toelating •van dien, te meer zouden worden aangezet om hunne Debiteuren dikwyls met een onwettig Arrest te incommodeeren , en van haare gecontracteerde Schulden, die alleen Perzoneel zyn, een Hypothecaire Actie te maken 5 betgeen ten uiterlfen ruineus voor den Koophandel zoude zyn, en dezelve wel haast den bodem zoude inflaan: En ten vierden, dac het overal een permanent recht of liever een conftant gebruik is, dat een^Burger van een Stad, onder wiers'bewaring , opzicht, of binnen zyn Huis eenige Goederen gearresteerd zyn, en den Last van bewaring derzelver vrywillig aanvaard hebbende, ondanks betzelve eenige van de gearresteerde Goederen uit zyn Muis laat brengen, of by oogluiking elder* heimelyk laat verfteeken, ter zake van zodanige fraudulèttfe handelwyze gehouden is te verantwöörderi, tn in te ftaan voor de Schuld of Actie, waarvoor het Goed, ter goedy trouwe onder zyne
bei



C «53 )
bewaring gebleven, gearresteerd was, en word boven dien tot meerder prEecautie en Voorzorg Arrest op zyn' Perzoon gelegd, ltandhoudcnde zoo lang tot dat hy het gearresteerde Goed wederom te voorfchyn en in den Arreste zal hebben gebracht; Van geiyken is eenygelykby verfcbeiden Willekenren geprohibeerd of uitdrukkelyk verboden eenige Perzonen of haare Goederen uit den Arreste te voeren , mitsgaders ook dezelve gearresteerde Goederen geheel of gedeeltelyk te helpen dragen, of heimelyk in andere Huizen, Tuinen of Kelders te verbergen, op de pcenaliteiten welke men inzonderheid geëxpresfeerd vind in de Keuren van Amfterdam, Tit. 19. Art. 16. behalven dat zulk een Contraventeur in zommige Plaasfen, volgens de Costumen aldaar vigeerende, wel degelyk gehouden is de hand van de Justitie, ter zake van de gepleegde Contra* veniie, te redintegreeren.
Wat dicteert eindeiyk de a%LÜe of laatfte Verdee» ling, ten respecte van volvoerde Arresten?
In wat voegen , of op welke manier gearresteerde Perzonen, mitsgaders ook gearresteerde Goederen , volgens het Cosiumier recht, en naar ftyle van de Judicieele Practyk hier te Lande in Obfervantie, tjit het Arrest kunnen worden ontflagen.
Verklaar dit eens nader?
Dat in het particulier menigvuldige Oorzaken in Rechten gevonden worden , die een arrest doen Cesfeeren en vergaan, of uit krachte van welke de Effecten van dien van zelve komen op te houden en te vervallen*
K 5 &



X 15(5 )
Jcèn van de Hollandfche Kooplieden, bv Vonnisfen verftaan, dat Arresten niet worden afgedaan, dan onder de gezaamentlyke Cautie , de Judicia Sisti £? Judicato jblvendo , onder aanbieding van hoedanige gejustificeerde Cautie de Gearresteerde , in Cas van weigering aan de zyde van de Arrestanten, daartegen het middel van'Appel competeert.
Heeft ten opzichte van dit laatst hygehracht argumeut» geen uitzondering plaats ?
Volftrekt Ja! Want daar zyn in Cas fubject tweederlei uitzonderingen , welke veel fpeculatie verdienen, en waarop in het ftuk van Arresten zorgvuldig dient te worden geregardeerd ; Als in de ecrfle plaats, dat in zommige zaken, alwaar de Cautie de'Judicato Solvendo al te zwaar viel teftellen, ten aanzien van de groote fomme Gelds, die daartoe gerequireerd wierd, veeltyds by den Rechter daarop naauwkeurig agt word geflagen, en aldus is onder faveur van dien eertyds by den Hoogen Rade van Holland een Arrest afgedaan geweest onder Cautie voor de waarde, van tweemaal zoo veel als het gearresteerde Goed waardig was: En in de tweede plaats, datfwanneereen Gearresteerde, ter plaatfe daar het Arrest gefchied is, geen Borge wist te krvgen om de gerequireerde Cautie de judicia Sisti ö* Judicato Solvendo, ten genoegen van den Arrestanc te kunnen dellen ,5 de Rechter in zodanig geval, confidereerende de gelegentheid van de Perzoon, ende Omftandigheid der zake, ordonneeren kaa, dat de Gearresteerde met "Cautie Juratoir zal kunnen volftaan , dat is onder Eede te beloven van zig ten allen tyden in Judicia te zullen fisteeren, alhoewel zulks juist in alle gevallen, alwaar dezelve redenen verfeeren, geen piaats heeft, noch hebben kan, voornamelykniet, als de Gearresteerde een Vreemdeling of onbekend Perzoon is, die buiten het Ter.
ti-



( 16» )
„ daartoe fpeciaal zyn verzagt, of ten mïnften dfe,, weten, dat zy als Getuigen by het maken van?
een Testament prefent zyn, L. at. §. 2. ff. h. u „ en niet tegens hun dank aan worden gehouden, maar die vrywillig asfisteeren, L. 20 §. ultim. „ff.h. t. En die 'er van het begin tot na het voltrekken toe by tegenwoordig blyven. d. L. 10. §. ,, 8 ff. h- t. L. at. Codicis de testam. §. 3. Ltftitut. de „ testam. ordinand. En den Testateur zien of in „ tegenwoordigheid van hem zyn, L. 9. Codicis eo„ dem. Ook het Testament ondertekenen, en het„ zelve met hun eigen Cachet, of van een ander of ,, van den Testateur verzegelen, of met een ander „ Inffrument daar eer.ig Caracter op ftaat, §. 5. In„ jlitut. de testam. ordinand. L. 22. ff.h. t. Zoo^ ,, dat zy ook in een eigen Handfchrift moeten'.aantekenen, wie en wiens 'Testament zy verzegeld heb,, ben, L penult.ff, h t„ En hec geeft geen on„ derfcheid of het indiervoegen by Dag of by Nacht „ gedaan word, L. 22. §. penult. ff. h t. Wat de Conditie der Getuigen aanbelangt, of zy namelyk Getuigen kunnen zyn of niet, moet op dien >4 tyd in aanmerking genomen worden , als hec Tes„ tament verzegeld word,, maar niet op dentvd van het overlyden, d. L. 22. §. 1. arg. L- i„ Codicil s, de testam. Fededorum, Lib. 2. tit. 19. BekwBamworden alle Getuigen geagt, die de Testamenti s, factio pjsfiya hebben, dac is, die by uiterfte wil „ liunnen beuren, als zy maar niet verhinderdworden, §. 6. Infiitut. testam. ordinand. of door de „ Natuur of door de Wet. Door de Natuur worden „ verboden Kinderen onder de veertien Jaren oud , „ Krankzinnigen die geen tusfchenpoozing van verftand hebben, Stadskinderen, Stommen, Doo5, ven, blinden; om reden dat de zodanige om haar „ Ziels- of Lichaamsgebrek niec geloofd worden te „ begrypen, wac 'er waarlyk verhandeld word, en „ de meeste hunner geconfTdereerd worden abfenc „ re zyn. En voorts alle anderen, die met de mirv„ fte infamie zyn befmet. Buiten deeze zyn 'er nog
3, meer



X 163)
,, meer anderen, die om de Natuur or door de Wet s, zyn verhinderd om Getuigen in Testamenten te „ kunnen zyn, als Ouders in die van hunne Kinderen, en omgekeerd", enz.
Wat is een nuncupatief Testament?
Een 'nuncupatief Testament is, als een Testateur opentlyk met luider ftemme, ten overftaan van zeven geloofwaardige Getuigen, fpeciaal daartoe verzogt, alle te gelyk prefent zynde, en den Testateur ziende, in een Context zonder tusfchen val zyn' wil verklaard . §. ultim. Inflitut. de testam. ordinand. L. 21. princ. ff. h t. zoo dat daarin alle de folemniteiten moeten worden geobferveerd, ais in een Testament in fcriptis, uitgezonderd de zulke, welke alleen relatie hebben tot het fchrift zelve, als zyn de Ondertekeningen en hec Zegel, in welke plaats de mondelyke benoeming treed, d. L. 21. ff. h.t. L. 21. §. 2. L. 26. Codicis de testamentis. Het nut van zoo een Testament is hier in gelegen, dat het fchielyker kan worden afgehandeld, als de Ziekte zoo zwaar is, dat 'er geen tyd genoeg over is, om een Testament in Gefchrift te kunnen maken, arg. L. 40. ff. de testam. milit. Alfchoon nu een Testament in Gefchrift kan worden overgebracht, en ex post facto, door de Getuigen kan worden ondertekend, en het zelfs raadzaam is , d3t het indiervoegen word gedaan, op dac anders, als 'er een van de Getuigen voor de Publicatie mogt komen te fterven , hetzelve niec koome te Corrueeren, L. 2. Codicis de Testa. mentis, zoo is het echter waarachtiger dac 'er, mee zig te refereeren tot een ander Papier of Gefchrifc, van den beginne af aan, geen nuncupatief Testament kan worden gemaakc. Om dac hec geen waaremondelyke benoeming van Erfgenaam is, m3ar alleen zo eene, welke opentlyk ten aanhooren van hec L 2 f».



folemneel getal van Getuigen, luidkeels, het zy uit het hoofd, of uit een Gefchrift word uitgefprooken of voorgeleezen, zoo dat deeze twee zeggingen, een Erfgenaam noemen, en een Erfgenaam fchryven, tegens eikanderen overftaan, L. i\. ff. h. t. L. 21. §. 2. L. 26. Codicis- de testameniis. En hier in is het nuncutative Testament, van het Testament in fcriptis differeerende, dat in het gefchrevene, de Testateur zig ten respecte van de benoeming der Erfgenamen of de nog te asflgneeren gedeeltens, tot zyn Codicil kan refereeren, L. 36. L. 77- ff. de heredib. inltituendis. ZoEsius ad ff h.t. num. 56. Veel minder moeten zulke Testamenten geacht worden te beftaan, welke den Notaris bevorens niet zyn opgegeven, maar op ondervraaging van een of ander of Voorleezing uit een Minuut bevoorens al opgefteld, worden gepasfeerd» als de Testateur 'er flegts J a op antwoord, of met toeknikken, onder prsetext van zwakheid en ziekte, om dat op die wyze gelegentheid tot veeJe bedriegeryen en fchelmflukken verfchaft, en de fuccesfien aan de waare Erfgenamen ontfutzeld zoude kunnen worden; zoo als Tuldenus dac zeer accuraat bedisputeert, ad tit. Cod. de testamentis, num. 7. Julius Clarus § testamentum qu&st. 37. Num. 7. San de decif. frific. Lib. 4* tit ï. defin. 15. infine. Hollasdschï Cob. sul t at ie n 3. Deel. /Idvis 85.
Blaar



Maar, het geen ten opzichte van Testamentaire Quaïstien van meer belang is, wat bewerkt eigentlyk de Claufuïe Codicillair, wanneer het Testament, uit de natuur of volgens de Wet, niet kan. noch mag bejlaan,en om redenen van dien voor krachteloos by den Rechter verklaard word'1
Een zoort van Fidei Commis, terwyl dat de benoemde Erfgenaam uit krachte van die Claufule naderhand indirectelyk de Goederen deezer Erfenis komt te verkrygcn, welke hy anders directelyk, ter zaake van de nulliteit van zodanig Testament, niet zoude hebben kunnen confequeeren; Invoegen dat een Zoon die by Testament geprEeterieerd of voor by gegaan is, zonder dat 'er daarom Exheredatie of Onterving ten zynen opzichte plaats heeft gehad , daardoor verftaan word, a's ab intestato toegelaten, en te gelyk ook verzogt te zyn, om de Erffenis uit krachte van bet Univerfeel Fid i Commis, te willen rtftitueeren aan den Erfgenaam'hy het Testament genomineerd, behoudende alleenlyk zyne vrye L'giti. me, en Trebellianique Portien: Zie daarover nader Zande Lib, 4- Tit. i. def. o. Gail Lib. 2 obf. 114 en Gkoïios Inleiding Lib. 2. Part. 34. Num.
Op wat wyze opereert agtervolgens deeze Definitie de Claufule Codicillair een voljlrekt Fidei Commis?
Onaangezien zommige bedreven Practizyns daaromtrent van eenContrarie begrip zyn, zoo zouden wy, op het voetfpoor van andere bedaarde en kundige Rechtsgeleerden (onder correctie7) geen zwarigheid maken te fustineeren, dat nademaal het Testament door de Prteteritie of voorbygaaning ten eenernaal geannulleerd is, de Testateur vervolgens uit L 3 hoof-



( 166 )
hoofde van dien gerekend word te begeeren, dac zyne Goederen na zyn Overlyden zullen komen, als by Codicille aan den geinftitueerden Erfgenaam ; Dan aangemerkt het naar rechtenindisputabel is, ja zelfs aan geen de minfte Contradictie onderhevig kan zyn, "dat men by Codicillaire Dispofitie Niemand tot Üuiverfeele, eenige, of algemeen e Erfgenaam van zyne Nalatenfchap kan, of vermag te inftitueeren en benoemen , maar dat men echter alle zyne Goederen daar by kan nalaten, onder ,den Last van Fidei Commis, zoo opereert mitsdien uit aanmerking van dit conftant recht, de Claufule Conciliair de invoering van een Fidei Commis, en coi.ferveert gevolglyk alzoo een Testament, dac uit de natuur en naar rechten ipfo jure Nul was, ex caufaprceteritionis, dat is te zeggen uit Oorzake der Voorbygaaninge! Daar by tegenftelling; in geval de Claufule Codicillair in zodanig Testament niet wierd gevonden, het zelve uit krachte van de Prasteritie krachteloos zoude wezen , en de Geprseterieerde i.oodzaaklyk ab intestato zoude moeien fuccedeeren, zoo als by Aller, in zyn Tractaal over de Testamenten Part. peg. 70. bondig aangetoond word.
Br ! ■ ' • •-» ' "*';
T)it alles laat zig gemakkelyk zeggen, als zynde door' gaans aan willekeurige jentimenten van Rechtsgeleerden, pro & contra onderworpen; Maar zouden 'er, met relatie tot de twee laatfte Vraagen, geen vaste Voorbeelden ten bewys van dit argument te alegueeren zyn, zódanig als dien Conform hy den Rechter is gefententieerd geworden?
Ja! ten respecte van beide deeze laatfte Vraa* gen, kunnen tot Probarie van dien twee opmerkelyke Advyzen uit de Hollandfche Confultatien worden bvgebracht, welke het adftructive daarvan, op het Gezach van de Befchreven Rechten, volmaakt
doe»



( i67 )
doen ftringeeren, en ingevolge van welke dan ook by den Rechter is gedecideerd geworden; Als in de eerfte plaats, Part. i. Confult 14.
CASUS I.
QUvERITUR?
Wat effect de Claufule Codicillair 'opereert, als Kinderen by Uiterfte Wil gepr eter ie er d zynde, liet Testament vervolgens daardoor Nul is.
Gezien by my Onder gefchreven de Bovenftiande Cafus. en gelet op de Fraaae daaruit geproponeerd; Dunkt (onder correctie) al is 't zoodat mar Rechten, in restamento parentum inftituendi funt: quicunqus liberi tcstatoris, al'qui testamentum esfet nullum., § aliud ouaque Capituium , in auth. ut cum de appeil. Cogo. id enim est de fubftantia quod non folutn fit titulus honorificus, fed ob Commoditatem juris accrescendi, ut late probata Guil. 13eset irrepet. 5 Rayv.alim excr- de testam. funer viifi in end. testam. num. 22. Zoo dat die voorfchreven öispcfi'ie van A. en B. Gerechte Man en Wyf daarinne de Nakinderen van B. niet geinflituetrd en zyn, maar alleenlyk met zekere Legaten voorzien, ende over zulks naar Rechten verftaan nor den gepraterieerd te zyn ais notoir is, Nul en van onwaarde iïude zyn, zonder dat die zelve gefustineerd zonde kunnen worden, uit Krach e van ffc Claufule Codicillaire , in ae voorfz.. dispoftiie geinfereerd, zto die zelve Claufule geprefumeerd word, ex Conl'uetudine Notarii non ex Vo'untate defuncti daarinne gefteld te zyn, inzonderheid nadien de Testatrice \was eene Koopvrouwe, haar's Rechts noch den Effecte van de roorjehreve Claufule niet verftaande, prout eleganter respondic Dom. Everrard, Confll. 6. in fiL 4 nai-



C 168 )
mili facti fpecie, in qua pacer quinque ex feptcm prolibus testamcnto inftituerat, & duobus legata re» liquerar. Deezen ntet tegengaande, nademaal, in testamentis parentum intelligitur Claufula , ut actus valeat omni meliore modo, glcsfa eommuniter approbata, in L. Cohcered. §. cum filia; in verf. non voluit: quamlNuoc. & Al ex. ibi adhoc notanc. ff. de Vuig. & pupill. Dat ook, Jure authenticarum ob preteritionem annullatur quidem testamentum non tarnen in totum utpote quo ad infiitutionem Iegata & fideicommisfa: pTOUt Jure antiquo obfervabitur, fed duntaxat quoad eam parrern , qua filio prasterito illata est injuria: nempe quod ad inftitutionem attinec, casteiffi vero in testamento contenia firma uianent. Auth. ex eau. C de lib. pi ster. vel exhaertdat Dat daaromme Cesfeet ende ende Corrueerende de inflitutien in rebus Certi? gedaan- alle verdere makingen ende befpreekingen daarinne gevoerd, behooren ft and te sxypen, onder reftitutien hier na verklaard: te weeten dat dj Kinderen ai) tntesto uit krachte van de Claufule Codidllaire, qua? is testamentis pa< renium fub intelligitui , zullen aanvaarden alle haare Moeders nagelaten Goederen . met de helft van de Conquesten, ende daarvan detraheeren elks haar legitime ende Trebeiiianique portien, uitbrengende die gerechte helft, van 't geene elks 'van hen zoude giè'rft hebben ab intestato; ende die reste refti/ueeren A. den welkenuniverfaliter gemaakt zyn alle die Goederen: quia ejusmodi Iegata univerfaiia etiam confervantur. Auth. ex Caufa &ibi, Bort num 18. & L, uf. num. 22. C. de lib. praster. Belangende die*gifte van duizend Caroli Gulden,'den Kinderen by haare Móeder gegeven, ende in h.ir,ve dispojitie gementioveerd, dieshalvén dient gelet op 't injirumsnt van die zelve gif te, ofte 't zelve een fimp.de gif te is, onder den levenden gedaan, ende effect gefineerd hebbende, in welke gevallen die zelve gif te rdet in legitimam en zoude gerekend worden, at per Bokt, ad in guartam num. 10, ff. ad L. faicid.
£3



'( 169 )
En vervolgens in de tweede plaats aldaar, Part. 4. Conf, 23;. alwaar over het zelve onderwerp her. eavolgendè Advys gevonden word, houdende,
CASUS II.
Q U M R I T U R,
Cf de Claufule Codicillair conferveert, een nul Testament, ex cdufa prceteritionis.
Gezien by den onder gefchreven een zeker Testament, gemaakt voor Notaris ende Getuigen , by Aanetjen Frans Dochter, Weduwe wylen Harman Frederiksz, in zyn leven Opperbrouwer in de /irouwerye van de drie Haringen binnen Delft, in dato dev. 5 July iój j. En gelet op de vragen daar uit geproponeerd.
Dunkt (onder correctie) dat de Kinderen van Har» man Frederiksz niet zyn gefundeerd om eenige Goederen uit den nagelaten Boedel van de voorn. Annetjen Frans Dochter te mogen erven, ten zy dezelve alvoorens inbrengen de twee duizend Guldens, in Conformiteit ven de meergemelde testamentaire dispojitie, die de voorfz Harman Frederiksz, haar Lui-er Vader, by het leven van zyne Ouders genoten heeft, of voor hem verftreeken zyn; zonder dat eenige ConlïJeratie meritec 'rt , dat gezeid zoude mogen worden, dat het voorfz. Testament niet zoude mogen bejiaan, ten respecte dat de opgem. Barman Frederiksz, of zyne Kinderen by den voorn- Testamente niet zyn geinflituterd, nademaal daarin bevonden word. de Claufule Codicillair, dezelve opereert , quod testamen'urn ex caufa piteteritionis nullum confervetur , ita ut venientes ab intestato cenfeantur rogati reftituere hssreditatem hasredibus in testamento fcriptis, ut la:*e crobat, Fae. Poli 5 reti



( 171 )
en kan het in Holland volftaan , dat zulks wod verklaard voor een' Notaris en twee Getuigen, aangezien den Notaris door de Acte van ftiperfcrfptie door den Testateur, de Getuigen en hem zelfs onderteekend, volkomen Geloof in Rechten meriteert, zynde ook niet nodig, dat zy den Testateur zyn Befloten Testament zien ondertekenen , nadieo aheen gerequireerd word dat hy verklaart, dat in hetzelve Befloten Panier zyne Uiterfte Wille begreepen is, conform het geadvifee<-Je, in de Hollandsche Consultatien Part. r. Conf. 276. van hoedanige Acte van fuperfcriptie een Formulier gevonden word, in her Nieuw Oeffenjchool der ISiotarisftn door ons befchreven, en vervolgens in den Jare J766. voor de eerfte maal uitgegeeven.
Wat word 'er in een Befloten Testament al verder gerequireerde
Voor eerst, al het geen in een formeel Notariaal Testament nodig word geacht te obferveeren, na. demaal deeze geen de minde prserogativen ot voorrechten boven de laatfte genieten mogen, en dien volgende dat de Testateur ook gehouden is, prte. cifelyk en naar de Letter op te volgen de Order, welke in deNotariale Testamenten plaats hebben; len tweeden, dat de lnftkutie en Benoeming der Erfgenamen in een Befloten Testament, klaar en duidelyK worde ter nedergefteld , ten einde door middel van zodanige Voorzorgen alle Confufien , Verwarrm. gen, en onnodige Qusstien zorgvuldig te vermyden: En laatftelyk dat zulk een Befloten Testament, fcehoorlyk gedateerd, en door .den Testateur of de Testatrice ondertekend zy.
Voor



( 170
Voor welke Omoorzigtigheden hebben de Makers van Befloten Testamenten zig inzonderheid te wachten . ten einde haare düpofitie Testamentair, als jlrydig tegen de Wetten van den Linde', niet krachteloos of voor Nul verklaard worde?
Pat in alzulke Befloten Testamentaire Dispofitien de Testateuren noch hunne Ouders, noch hunne Kinderen mogen exheredeeren of onterven , hóe waar, hoe zeker, of hoe wettig de Oorzaken daarvan ook mogen zyn , of ook fchynen te wezen, om redenen dat zodanige Exhsredatie of Onterving in een Bfjloten Testament, ten Opzichte van Ouders of Kinderen, mutatis mutandis, gedaan volgens de Practyk, in alle de zeven Provintien van Nederland in Obfervantie zynde, voor Nul, Krachteloos; en van Onwaarde by den Rechter word verklaard, Ondertusfchen zal men, by wyze van nadere Verklaring , aangaande de Requifiten, die in een Befloten Testament behoren geobserveerd te wórden, alhier tot inftrüctie van Aankomeüngen in de Practyk doen volgen een beknopt uittrekzél van het geen wy inde AciDE mie der Jonge Practizyns, over die materie Cap. 10. in de explicatie van diefi onder anderen hebben geremarqueerd gehad, en hoofdzakelyk deeze onderfraande reÖexien behelzen : — De Sehriftelyke uiterfte willen zyn eigentlyk Be3, floten Testamenten, welke de Testateur, om de , wyzen zyner making te fecreteeren , of zei ven j, gefchreven heeft, of door een ander heeft doen J3 fchryven, en die vei volgens door eene Gerechtelyke. of Notariale Acte van fuperfcriptie behoorlyk geteekend, en verzegeld, volkomen geloof meiiteeren, onder bygevoegde Verklaring , van den Testateur, dat in zodanig befloten papier zyne uiterfte wille begrepen,is, zonder dac ' het een Requifiet van noodzakelykheid is, dat een ,', Secretaris of Notaris, de Acte van fupeifcriptie „ Rellende, by de Ondertekening van des Testateurs
Be-



.( m)
9j Bejloten Testament sdfisceeren Ondertusfchen kan „ by een befchveven of Befloten Testament, uk krach,, te van de Wetten hier te Lande geadopteerd , „ geen Exheredatie en Onterving gefchieden, mde„ maal de benodigde Solemniteiten, in 't geval van „ Onterving vereischt wordende, daaraan onrbreken. En valt met relatie van een Befloten Uiter„ fte Wille, nog als een notable zaak te reflectee„ ren, dat Echte Luiden in 't maken van diergelv„ ke onderhandfche Dispofitie zie zeiven, het zy „ Man of Vrouw, die 'er de Schryver van mogt „ zyn, geen Voordeel mogen adferibeeren, maar „ dat zulks door de hand van een' derden moet gc„ fchieden, ofwel door een van beide de Echt.e„ genoten, welken den anderen met eenig Legaat „ of Voordeel beneficeert. Zynde al zulke favora„ ble makingen tusfchen Echtgenoten, in een Befloten Testament, gefchreven door de hand van een van beiden die gebenificeerd is, altyd gecon,, fidereerd pro non fcripio , of voor niet gefchre„ ven, als wezende in Rechten indisputabel den re„ gel welke dicteert, Quod nemo flhi propria manu „ Ufumfructum, Legatum, vel Fidcicommisjum ad' „ Jcribere pos fit ! Waarmeede Coufirmatoir diffe„ rente Gewywlens van de respective Hoven van „ Justitie in Holland in de Jaren 1636, 1648 en 1664, ,, gevallen, mitsgaders het gunt in de vooreefhan„ de betrekking geadvifeerd word, in de Hol-
„ l andschk Co nsült AT1EN, 4- Deel, Conf.
•202. en kan daarvan nader gezien worden , by „ Loenius Decif. & Obf. Cafus i 8. in notis, by ,, Peckius de Testam. Conjug. Lib. 3. Cap. 10. ,', en by AintoN. Fabkr. Cod. Lib. 9. Tit. 15. „ Defin. 1."
L



IC 175 )
Hellen Testamenten van'Zeevaar ende Luiden,'ook dezelfde Voorrechten als een Krygsmans Testament, geduurende den tyd dat zy zig aan Boord . van hunne Schepen bevinden?i
Abfolutelyk Ja! Dan aangezien ter "zake van dien vericbeide importante Proeesfen voor deezen gerefulteerd zyn, is het[althans eene uirgemaakce zaak, dat hoe of op wat wyze men aan Boord van de Oexten West Indifche Schepen Testament maakt, resoectivelyk by de Articul-Brieven, van de Oost- en WestIniifche Compagnie uitdrukkelyk bepaald is geworden, waarnaar men zig dan ook precifelyk behoort te reguleeren of gedragen; Ën ftaat by deeze gelegenheid aantemerken, dat Gezanten aan Vreemde Hoven , zoo wel als derzelver ganfche Gevolg, geduurende hunne Uitlandigheid , zoo wel als de Krygsknegten en Zeevarende Luiden, van dezelfde Voorrechten eenvoudig naar het recht der Volkeren dienen te gaudeeren, en dus over hunne Nalatenichap by uiterfte wil disponeeren mogen, zonder te obferveeren de folemniteiten by de Burgerwet, zoo ter Plaatze hunner Refidentie, als van derzelver eigen Domicilium vereischt, zynde hiervan notabel hec geadvifeerde, by Grotius in de Hollandfche Confultatien Part. 3. Conf. 541. alwaar men ten aanzien van Buitenlandfche Ministers dit ftuk volkrach. tig en genoegzaam onwederleggelykbeweezen vind.
Zouden, enin tyde van Pest, dergelyke prarogativeri of Voorrechten in een Testamentaire Dispofitie ook van gebruik kunnen wezen ?
Onbetwistelyk dient een Uiterfte'Wil, in tyden van Pest. of befmettelyke ziekte, inzonderheid als 'er periculum in mora is, van zodanige Voorrechten ten faveure van de benoemde Erfgenamen te gau.
dee-



( I7« )
deeren; want offchoon volgens het RoorrifcbeRechc daarby wel zeven Getuigen moesten asfisteeren , zoo is 'er echter, als een zonderlinge Vergunning, van kwyt gefcholden geweest, dat zy alcemaa! niet te gelyk by het pasfeeren van het Testament behoefden tegenwoordig te zyn, conform de Lex 8 Codicis de testamentis: In Holland is nochtans door bedreeven Rechtsgeleerden geadvifeerd, en vervolgens by den Rechter gevonnisd , dat een Testament in tyden van zwaare Pest gemaakt, ten overftaan alleen van twee geloofwaardise en irreprochable Getuigen, als 'et geen Occafiewas om fehielyk een Notaris of ander Fublica Perzoon tot het pasfeeren van dien te krysen, volkomen heftaan kan, volgens Groenev7egen, ad Lex?,. Ced, de test. welke op die plaats overwaardis is nagezien te worden, bet zy in zulk een Testament iets is gemaakt ad pias caufas, of aan bvzonderePerzonen, ingevolge van het gedoceerde, by Paulus Voet ad §. 3- Inftitut. de Testam. ordinand. Num. 4. en op andere p:aatzen meer.
Bwldien 'er de minjle folemniteit ontbreekt aan een Testament, liet zy Nuncupatief, of m fcriptis, welke Mi de Wetten en Costumen deezer Landen noodzaaklek gerequireerd worden, zoo is de Vraag of een Uiterfte Wil , iaboreerende aan zodanige deficten, zoude kannen beftaan?
Neen, terwyl volgens het eenparig gevoelen der meeste Rechtsgeleerden een der noodzakelyke folemniteiten in allerhande Testamentaire dispofitien, hoe "enaamd, ontbreekende, alles voor Nul en onwaarde gehouden word, dat daarin begrepen was, even en op den zelfden voet, als naar het Roomicne Recht plaats had, dat wanneer 'er, ineen Sehnfte]vk Testament, de Ondertekening of het Zegel van een der zeven Getuigen ontbrak, of alle de Getuigen ter zeiver tyd niet te gelyk byhet pasfeeren van 0 dien



C 177 )
dien nrefent waren, in hoedanig geval zulk een lm fcrumènt voor krachteloos, caducq, en vervallen verklaard wierd, alleen uit Oorzaak dat 'er de ver. eischte en gewoone iblemniteiten niet by waren geobferveerd geworden, ingevolge het Voorfchrifc en het uitdrukkelyk bevel daarvan, vervat by de Lex 12. en de L. 21. Codicis de testamentis.
/lllegueer eenige Voorbeelden , welke tot nadere ophelderingen en 'Bewys van dit Argument aannemelyk zyn?
EXEMPLI GRATIA!
Indien nu, de hedendaagfche Costumen geprssfupponeerd of onderfteld zynde , de wyze om voor Notarisfen en twee Getuigen, of het geen meermaalen gebeurd voor een Secretaris en twee Schepenen van eene Stad, by Testament over eenNalacenfchap te disponeereh , eens kwaame te gebeuren, dat Iemand by Voorbeeld voor een*Secretaris, die niet te celyk Notaiis was, en twee Getuigen die geen Schepenen waren, zyn Testament pasfecrde , waarvan twee notable Advyzen in de Hollandsche Consultati en Part. i. Conf. 11G. en Part. 2. Conf. 109 te vinden zyn; Of in de tweede plaats" zoo wanneer een Testamentaire dispofitiegepasfeerd was, voor twee Schepenen en eeD Perzoon die voorheen Secretaris van dat Gerecht was geweest, maarten tyde van het pasfeeren 'derzelve, niet alleen geen Secretaris, maar nog ook zelfs geen Notaris was; of in de derde plaats ingeval het Testament gepasfeerd was voor vier Getuigen zonder Notaris , vermits twee particuliere Perzonen niet kunnen vervullen de plaats van hem, wiens geloofbaarheid als een gequalificeerd, Beamptenaar publicq is geapprobcerd: Of ten laatflen in de vierde plaats, dat ook M geen



( i?8 )
geen Testament hier te Lande van effect kan zyn, «M ten overftaan van twee Notarisfen zonder Getuigen (gelyk inFrankryk practicabel is) word gepasfeerd , en hier uit fchynt by confequentie te moeten volgen, dat geen Notaris zyn eigen Testament kan pas. feeren ten overftaan van twee Getuigen, maar dat hy noodzakelyk een ander Notaris daartoe moet eraployeren, of anders zeven Getuigen volgens het Koomfche Recht, ten ware het een befloten Testament was, het welk hy, even als alle andere particuliere Perzonen, onder zyn eigen Handtekening en een .Acte van fuperfcriptie voor een' Stads Secretaris en twee Schepenen , of voor een'Notaris en twee Getuigen vryelyk maken mag.
Hoedanig ontbreekins: van verdere folemniteiten doeru een Testament abfolutelyk zyn kracht verliezen?
In de eet ft' plaats als een Vader in Qjualitéit alsNotaris een Testament gepasfeerd heeft, waarin zyn Zoon of andere nabeftaande Bloedverwanten als Erfgenamen worden geinftitueerd; En in de tweede plaats word ook, volgens de befchreven Rechten, in onze. Statutaire Wetten geen Testament van kracht of waarde gehouden, indien 'er alleen 'er deeze enkele folemniteit aan ontbreekt, dat1 een der twee Getuigen, da'ar by geadfisteerd hebbende, ten tyde van het pasfeeren derzeive, den Ouderdom van veertien Jaren nog niet ten vollen igeadimpleert of bereikt hadde, het geen zoo naauw luistert, dat in geval, na de gronden van onze Rechtspleging één Dag, ja zelfs één Uur, zco het uit de Doopcedul confteeren kon, aan ontbrak, alle de makingen, in dezelve Testamentaire Dispofitie vervat, daardoor ten eenemaale gerenveifeerd, en buiten effect gefteld zouden worden: Met hoedanige algemeen aangenomen Rechtsdoctrine vooi gefchreven, in de §. 6. van die infii. tut, de Testam. irdinand. onder anderen volkomen concoideert, Mr. Siwow «« Leeuwïm, in
zyn



C 179 )
zyn Tractaat, de Cenfura Foren-fis, Part. I. Lib. 3. Cap. 2. Num. alwaar hy verklaart, dat zulks ie meermaalen in diervoegen by verfcheide Rechtbanken is gedecideerd geworden.
Mag een Notaris Salvo Salario ooit een Copy van eenig Testament o/Codicil geeven* op een fimpel verzoek v.in Iemand, die daarby niet geinteresfeerd is?
Gansch niet, als zynde hem zulks wel expresfelyk onder zwaare ftraffe verboden.
Waarom ?
Om dat een Notaris, uit krachte van het beëedigd Formulier van zyne Injtructie, generalyk aan Miemand Extract, of Copy Authenticq van eenig Testament vermag te geeven, dan aan de Geinteresfeerdevis, die by derhalven zeer wel moet kennen, en by aidien hy dezelve geinteresleerde Perzonen niet wel kent, zyn deeze verplicht, door behoorelyke Attestatie van den Magiftraac hunner Woonpiaatze, alvoorens te verificeeren, dat zy zodanige Perzonen in dér waarheid zyn, als zy voorgeven te wezen, mitsgaders dat zy den Overledenen den naasten in den Bloede hebben beftaan, nademaal men dagelyks ondervind dat verfcheide Perzonen, hoe zeer van differente Familien zynde, nochtans wel één en dezelfde Namen voeren, waardoor zy hygevolg niet te onderkennen zyn , ten zy zulks uit an. dere omftandigheden probabel komt te blyken.
M 2 Van



( 180 >
Fan welke Voorzorgen behoren de Notaris/en dan, nopens het afgeven van de Copy van een Testament, gebruik te maken?
OnrJer anderen fpecialyk van deeze Voorzorgen, welke in Cas fubject, by Arent LybrTschts. in avn Redeneerend Vertoog over het Notaris ampt, Part i. Cap. 20. Num. 62. woordelyk vooxgefchreven, en hoofdzakelyk hierop uitkomt: —.. En byaldiên dat Iemand, na eenig ïtcrfgeval, by , den Notaris komt inquireeren, of hy door den
Overledenen ook gebenefideerd zy , ofte niet * " Vermag hy zulks rondelyk met Ja of Neen ver-
klaren; Mn vooronderftellinge namelyk, dst hy" den Perzoon, die 't vraagt, fcel kent) en zoo " dezelve dan niet mogte gebenefieeerd zyn, -ver" mn- hy aan zoo eenen geen Copie te geven, ten " war* die Perzoon van de Bloedvrienden was, en " wel"zoo na, dat hy den Overledene ab intestato " zoude hebben konnen en ook moeten fuccedee" ren. Doch ingevalle de voorfz. Persoon, hy zy " dan Vnend of Vreemd, gebenefieeerd mogte we" zen. zoo ftaat het ook in zoo verre nog aan de " vrve dispofitie van den Notaris, of hy hem mee " eenen omfr.andiglvk wil zeggen, waar 111 tgemaak» te tot zyn Voordeel beftaat, dan of hy t zelve 31 voor hem wil verzwygen: Om hem alzoo doen " refolveren, Copie of Lxtract van die Dispofitie te " ligten, waar uu hy 't als dan ten klaarften kan
lezen"*
Zoude ten dien opzichte geen Cafus Pofitfe ter op. yolgine. recommandabel zyn, wanneer daarover eenige, bedenkelykheid ontjtond?
Ta daaromtrent is ten uiterften aanprysïyk het geen by den gemelden ArestLybreght s^t er



C 181 )
gealleguecrde plaatfe, Num. óo. is aan de hand ga geven, onder de navolgende
CASUS- POSITIE.
A. en B. echte Lieden , en getrouwd wezende met gerneenfchap van Goederen disponeert A by 'tmutueel Testament, van alle zyne na te latene Goederen ten behoeve van B . met volkomen macht om dezelve te mogen verteeren en veralieneeren; Des dat, na 's overlyden van li, de o^erfchietende zullen moeten komen op C. C., de Bloedverwanten van B, welkvoorfz. Testament vervolgens door A - met den Dood geconfirmeerd zynde zo is de Vraag? ofC. C. niet bevoegd zyn om aan den Notaris, die bet Testament gepasfeerd hadde, te verdoeken Copie Authenticq van de dispofitie van A.? En of die zelve ISlotaris aok niet gehoudenis, fal<o falario, die Copie te leveren , zonder alvorens daartoe te moeten hebben eenig Confent van B. of 't Decreet van den Rechter? 't Welk my zeiven, in zoo een geval, volftrektelyk is geweigerd: wordende als toen r.iet ons onderricht dat ook in eene aanzienlyke Stad v,.n onze Provincie, door de Notarisfen insgelyks alzoo indiergelyke geval/en, als dit laatstgemelde was, altoos gepractifeerd wierd.
Maar my dunkt ( onder correctie ) de C. C. als gefubfiitueerde Erfgenamen van A, bevoegd waren . om tan den Notaris te mogen vorderen, Copie Authenticq van het Testament van A nademaal 't in Rechten notoir is. „ Dat alle Geinterefeerdens vermogen te
ligten en te nemen Copie van zodanige Inftrumenten ,
ende fpecialyk van Testamenten , daar aan dat hun „ Lieden maar eenigzins gelegen is, om door infpectie x „ in Lecture of lezing van dezelve, als belang daar by
hebbende, onderrecht te mogen worden*. Holl. C. ±. Deel Conf. a8j. Gail Lib. i. Obf. 106. Temeer, M 3 daar



( 18» )
/aar zy nominatim of hy naamen% na 'J fterf geval van ü geinjbitueerd zyn geworden, mitsgaders om datzy, door de lecture , met zekerheid zoude kannen weten , hoedanig zy geinfiitueerd zyn;En ofü. ook met eenig Fidei Commis orUI'utruct mogte belast wezen, wegens haare verplichting tot den Inventaris en de Cautie- Dienvoleens dunkt mi. dat de Notaris geen fpeciaal ConCent Vin B. nodig hadde, em de verzegt e Copie Authenrica af te geeven; Nademaal dat B ^eene dispofitie over ï t Testament van A. heeft in p> cejudicie van een derais C C. zyn mitsgaders ook om dat de voorfz. B. fnr kéWiecture in haar recht geenfints benadeeld konrf warden Waarom dan ook haare approbatie, ofte haare disapprobatie , in dit-geval mets geven of nemen kan% Jnrt indien zulks zoude moeten plaats hei-ben was nooit ■ -ft Erfaenaam, wegens de voorntcw.de btzwaarnisfen iTïlaaUom zyn eigen recht te mogen patrocineeren, Contra éispofitibnem Juris. (Tegen dejehikkingen vav't vlrht ~) Waar hy nog komt, dat indien zulk aan B. Loe t worden verzocht] daar uit veeltyds zoude kannen Tflnnn ~e<r eWte oneemgheden en verwydenngen, die ™ïn in alk gevallen, tusfchen Bloedvrienden voornameTk moet trachten te fluiten en voer tc komen , te meer Zch üitConftderatie, om dat er niemand eenige jchade iy komt te lyden.
fn wat het Decreet van den Rechter belangt; 't is Jn de eer.e zyde v.el pryslyk en voorzichtig, dat een Notaris, in twyffelachtige zaken, zig daar van beZt om van alle nafpraak bevryd te kennen zyn; Zaardaar en tegen is 't ook wederom onvoorzichtig., den
ZchtTlZdè^ luw u vallmi ,n zaken T„van
5f/eTvn klaar zyn, zoo men maar eenige oplettentheld wUdl gebruiken, en de goede Luiden met aanraaen tot hei doen van eenige nodeiooze kosten, om quafi zoo tl Decreet van den Rechter te abtmemn: Daar de Schier zelfs {onder reverentie) niet vermag >t zeive te feeTrreerel nfi.caufa de interesfe petentis cognita STv ollk CM» *y de Oorzaak van t belang des



( 183 )
Verzoekers gekend en goed gekeurd zal zyn ) invoegen dat de grondjlag van 't Decreet des Rechters 't zelve is, als dat geene, 't welk wy hier voor en gelegd hebben ut een fundament van wis giraifonneerda.
Men ohjicieere myniet, dat C. C. maar zyn gefabinjlitueerde Erfgenamen van A. 't effect van dien eerst zullen kunnen genisten, na den Dood van B. en dienvolgende als dan eerst recht hebben, om de voorfz. Copie te eisfchen Alzoo daarop tot Solutie kan dienen \ dat offchoon- het voorgegevene omtrent den inhoud van de dispofitie, als boven gejtdd, waar was, ('t geen men ■echter op een fimpel zeggen van Iemand niet zoude behoeven aan te nemen') men evenwel niet en kan verhindenen, dat een Ceintresfeerde Copie zoude mogen eisfchen.; nademaal dat het een en 't zelve is , nopens Jt recht van zulks te mogen weten, onder Conditie van zekeren tyd, of van zeker geval i alvoorens te moeten afwagten, 'of met eene zekere belasting, provifionce■ lyk iets te moeen bezitten, waarvan my 't recht van kennisneminge immediatelyk na 't flerfgeval van N aireede is geboren, en geenzints eerst na 't overly■den van li verkregen komt te worden. IVeshahen 't my loefchynt dat een Notaris, in zoo een voorjz. geval, zeer aerustelyk, en zonder ergens in te misdoen, dusdanig eene gerequireerde Copie van een Testament, buiten eeni°- ander Confent, zou vermogen te geven aan alle die geene . dewelke, invoegen voorfchreven, daar by geinteresfeerd zyn.
Doch daar en tegen moet hy echter wel toezien, dat hy alleen Copie geeve van het Testament van den eerst Overledenen, en nietvande nog levende; nademaal dat het laatfte nog Secreet moet blyven, ten opzichte van zulke zaken , die door den Langstlevenden befprooken zyn geworden , en niet dan na haar Dood effect zullen hebben; als zynde notoir, dat geene Testamenten, hy 'i kven van den Testateur t gecopieerd, of geinfpecM 4 teerd,



( 184 )
teerd, nog gedivnlgeerd mogen worden, Holl, C, 4, Deel. Conf, 281.
Waaruit refulteeren doorgaans de meeste Testamentaire Questien , welke by de Rechtsgeleerden eene byzondere fpeculatie verdienen?
Over driederlei gedistingueerde in verfchillende gevallen, welke in Cas fubject meermaalen plaats hebben; Als ten (i.) over hrffteilingenen Legaten, die ad pids\Caufas, of met een Godvruchtig Oogmerk, ten behoeven van zommige Genachten , en Stads Gods Huizen, in prejudicie en ter Verkorting van de wettige lirfgenamen , ah intestatobyTestament of Codicil\respective in beide betrachtingen gemaakt worden; ('i) Over Testamenten, gemaakt door ongequaüficecrde Perzonen , die volgens het befchreven Recht en de Wetten deezer Landen in-, habil verklaard zyn om te mogen testeeren; En (3.) over Testamenten houdende differente zoorten van Fideicommisjen, of bevattende de Claufule Fideicommisfair, waarmeede de Origincde Erfgcnaamen bezwaard worden.
Wat valt 'er aangaande het misbruik, rakende het eerfie onderJlelde geval. voor zoo veel dezelve betreffen, de Testamenten of Codicillen, houdende zodanige Mdkirigen die ad pias Cauias gefchieden, huofdzakelyk en in het generaal te obferveeren?
Alvoorens te gewagen van de wettigheid of onwettigheid van zoortgelyke Testamentaire dispofitien , verdient eene zonderlinge oplettentheid, het geen de geleerde Baron Johan nes Balthazar Werker, KeizerlykeHofraad, in zyn weergaloos Tractaatje over de Natuur, Oorfprong m
het



( i86 )
Van vaifche Gvlvrugt en gemaakte Jlemmigheii Waardoor 't onnozel Volk, te jammerlik misleid " Zig door fchynheiligkeid dier Loezen laat verblinden Die 't zelfbelang in aW de Plegtigheien vinden.
Hoe zou men in de Rechtspleging best kunnen defendee' ren, de Testamenten,gemaakt door ongequalificeer■ j de Perzonen, welke uit Krachte van de Wetten inhabil verklaard zyn om te kunnen of te mogen testeeren ?
In zodanige gevallen, of liever dit zoort vanTes» tamentaire Quaastien , alwaar de exceptie van Ongequalificeerdheid ten opzichte van den Testateur obfteerc, valt genoegzaam niets met eenig fundament ter defenfie van dien te allegueeren, om de zoo sannemelyke als beflisfende reden, dat allerhande Testamenten, Contracten, of andere Inftrumencen hoe genaamd, tegen het uitdrukkelyk verbod van de Beichreven Rechten, en 's Lands Wetten , gemaakt door Perzonen, die agtervolgens dezelve ongequalificeerd of onbekwaam daartoe gemaakt zyn, uit de natuur in de Rechtspleging voor ipfo Jute Nul. en geheel onbeftaanbaar worden aangemerkt, immers ten fine van uit al zulke krachtelooze Inftrumemen met hoope van fucces in rechten te willen ageeren, gelyk inzonderheid plaats heeft met relatie tot een Testament of Codicil, gemaakt door Iemand die als Prodigus verklaarden ter Oorzake van dien onder Curateele gefleld zynde, ftaande de tyd van het Curateelfchap, daarby over zyne Goederen gedisponeerd had, of dat, onder de termen van onbevoegdheid om temogen testeeren, by voorbeeld begrepen wa. re zulke ongequalificeerde Testateureu die Stom, Doof, of Innocent geboren waren, als aan welke de vrye Dispofitie over hunne Goederen volgens de Wetten deezer Landen niet gepermitteerd is. f
Zoo



C 193 )
,, ne Goederen te disponeeren, alvoorens te zyn gequaliriceerd.
Mits -welke den Suppliant, in Qualitett voorfchreven, zig tot Utón. Gr. Mog. is keerende ; ootmoeuig en eerbiediglyk verzoekende, 1 dat het TJEo. Gr, Mog. om geallegueerde redenen goedgunftig behagen moge, ex plenitudine potestatis Supremee of uit de volheid van haar opperfte Macht te willen verleenen dispenfatie van zodanige Wetten en Costumen, waar by ongequalificcerde Perzonen, en byzonder die onder Curateele gefteld zyn, inhabil worden verklaard van te|kunnen testeeren, en in dit geval • eenigzints zoude obfteerende zyn: .Mitsgaders voor zoo veel des noods Qualifieatie, ingevolge en uit krachte van welke aan meergemelde Wybrand van Z . . . (onverkort het verleende Curateelfchap) worde gepermitteerd ten overftaan van Heeren Commisfarisfen van den Hove van Holland by Testament over zyne Goederen te mogen disponeeren , zodanig en in diervoegen als met de folemniteiten en Wetten deezerLanden , als meede met de Intentie en wil van den Testateur ten zeiven einde beftaanbaar zal worden bevonden j En daarvan aan den Suppliant in Qualiteit voorfz. tot zyne decharge, vervolgens ten faveure van dezelve Wybrand vanZ... al verder te verleenen Acte van Confent in optima forma.
*t Welk Doénde, enz.
NB. Op de Requesten, houdende zodanige verzoeking, word zelden ot nooit by de Staaten van Holland gedisponeerd.dan na ingenomen Advys van den Ifo'.e Froyinciaal, op welkcis favorabel Bericht zulks N door-



[C i94 )
doorgaans, nog maar alleen het accordeeren van dien plaats heeft onder zekere fpeciale bepalingen gelyk by voorbeeld dat zulk een onder Curateele ftaande Perzoon diergelyke Vergunning van de Hoo. ge Overigheid geobtineerd hebbende, by zynTestatnent geen Ëxheredatie of Onterving mag doen, ten opzichte van zyne Naaste Erfgenamen ab intestato, fchoon hy ook buiten dezelve andere Perzonen tot Erfgenamen inftitueeren mag ; Ondertusfchen kunnen wy van een finguüer Cdfus daarvan geheugenis dragen, in een geval, waarin wy onder het Opzichc van de beide beroemde Advocaten, Mrs Frakcois Ellinkhu yzen en Willem Forneberg, het Request ter zake voormeld, voor een* onder Curateele traanden Perzoon hadden opgefteld: De Rechter, welke het Curateelfchap op verzoek' van de Naaste Bloedvrienden, die Erfgenamen ab intestatp moesten zyn, gedecreteerd had, bcgrypende dat zulks uit eigenbelang was gefchied, bracht ten voordeele van het gedaan Verzoek, bm den Ongequalificeerden Perzoon zyn Testament te doen maken, een favorabel rapport uit, op welk Advys Staaten van Holland, het voormelde Verzoek dien conform geaccordeerd hebbende, was hst gevolg dat de Testateur, by zyne Testamentaire dispofitie, nog zeven andere Erfgenamen boven die geene, die hem ondér Curateele hadden laten ftellen, benoemde. Dit was abfoiuut wettig om dat hier geen Exhered3tie plaats had; Maar wat gebeurt 'er vervolgens? De Bloedverwanten die uit de Natuur zyne Erfgenamen ab intestatomoesten zyn , en die het Curateelfchap bewerkt hadden , om dat hunne Oom by Testament geene andere Erfgenamen in haare plaatfe inftitueeren zoude , en bemerkende dat door de verleende Qualificatie om te mogen infteeren, hunne Oogmerken te leur waren gefteld, deeden wel haast verzoek tot het omflag van het Curateelfchap van hunnen onderdrukten Oom, die na het zelve, weder een vry Perzoon geworden zynde, mitsdien was ge-
qua-



C 195 )
de manifesteeren kan: Dat hy Suppliant vervolgens getrouwd zynde met Sara Modest, Burgeresje der Stad Haarlem •, en weleer weduwe van Kubertus Plank , uit het gemelde Huuwelyk by opgenoemde zyne Huisvrouwe b(tn Kinderen of wettige Defcendenten hadde verwekt, dan dat de voormelde ->ara Modest, in eerder Huuwelyk by de genoemde Hu* t bertus Plank, twee Voorkinderen geprocreè'erd hebbende , en behalven dat, nog in Conjideratre kwam dat de Supplt. voor zoo veel hy wist, of aan hem bekend was)geen Bloedvrienden heeft, die hem, fchoon ongetrouwd gebleven zynde, volgens het recht van fuccefie, ab intestato in zyne natelalen Goederen zoude hebben kunnen opvolgen , waarom hy Supplt. zig ten uiterlfen geindineerd gevoelde om daarvan by Testament ten behoeve van de twee Voorkinderen van zyne meergenoemde Huisvrouw? in eerder Huuwelyk verwekt by iiubertus Plank' , te dispo. neer en.
Dan dat de Suppliant geïnformeerd .geworden zynde , dat ter. zake van dien aan hem zoude abfleeren zekere prohibatoire Wetten, uit krachte van welke onder anderen Stom en Doof geboren Perzonen, ongequalificeerd verklaard worden , by Testament ever hunne Nalatsnfchap te disponeeren, len zy al. yonrens van de Staten van den Lande, als in welkers boezem de Wetgevende Macht refideert ■ daartoe Dispenfatie van zodanige obfteerende Wetten, en verbolgens Qualificatie verzogt en geobtineerd te hebben.
Mits welke de Suppliant zig met alle verfchuldigde Peneratie tot UEn. Gr. Mog. koerende is, reverentehk en onderdanig verzoekende, dat UëlvGr. Moe. ex p'eni'udine Póte'ratis, of uit de volheid yan Bongstderzelver Souveraine Macht mogen goedvinden, hem Supplt te willen isvenfeeren en ontlasten van alle zodanige prohibatoire Wetten, als hem ter zake



( 197 )
ie voormeld, door. de aangeboren defecten der Natuur in deezen eenigzints zoude kumen obfleeren; Rn inge< olse van dien uit winmerking van de ygebrachte tedmen, te verleenen Q^al-ficaiie, uit krachte van welie de Suppit confor zyn intentie , ten overftaan van twee Heeren Sdiepenen der Srad Haarlem , by Testament injoegen voo/fchreven over zyne Nalatenfchap- vergund wurde te disponeeren: M'tsgaders daarvan aan den Suppliant te verleenen Acte van Qualificatie, in optiaia. fonna.
't Welk Doende, enz,
ND. De Staaten van Holland en TFest-Viiesland gezien en geëxamineerd, en daarop ingenomen „ hebbende hetAd^ys van Pr«fiJent en Raaden van „ den Hove van Holland, mitsgaders van den Ge„ rechte der Stad Haarlem, accordeeren het Ver„ zoek van der Suppliant invoegen en onder de be„ paaiing als by zyne Kequeste is gedaan".
TITULÜS II.
No. III. FORMULIER, van een Request,
tendeer ende om de krachte van een Eideicommisf.dre W\ k n., by \ estament gedaan, te disfoiveeren en te doen ophouden.
Aan de Ed. Gr. Mog. Heeren Staten yan Holland en West-Vriesland.
„ Gèeft reverentelyk en met fchuldige Eerbied s, te kennen , Jacob Pieterzal, als in Huwelyk N 3 n neb.



( 200 )
dcrjarige Kinderen voortaaD beter en naar haar fbaat te kunnen alimenteeren, de helfte der Nalarenfchap van den meergemelden Gysbert van der Spin, van den Last van Fideicommis te ontdaan , den Supplt. ten fine voorfchreven vervolgens te doen gaudeeren van het volle recht van Eigendom derzelve, mitsgaders aan den Supplt. daarvan te verleenen U6ri» Gr. Mog. Acte van Confent, in opiima forma.
't Welk Doe boe, enz.
NB. De Refolutie, waarvan in de bovenftaande Requeste gewag gemaakt is, en op welke den Requirant in Cas voorfz. zig tot fundament van zyn Verzoek beroept, luid woordelyk aldus.
Woensdag den 23 fuly 1670.
Is na voorgaande deliberatie, ende in achtinge genomen zynde, dat by den Hove van Holland te meermalen eenige Goederen den Laat van Fideicommis fub' ject gemaakt wezende, daarvan buiten Fïgure van Proces worden geeximeerd , ende zulks om redenen toegedaan , dat dezelve als vrye Goederen mogen wordm ge ■ bruikt, na ingenomen bericht van den gemelden Hove, ende gehoord 't-Advys van Commisfarisfen ter begeerte , van haar- Eo. Mog. 't voorfz. bericht geëxamineerd wezende, goed gevonden ende verftaan, dat voortaan als een Decreet ende permanente Wet gearresteerd, ende vast gefteld zal worden, gelyk hy daar E u. G r. Mog. ais een Decreet ende permanente Wet gearres teerd ende vast gefteid word hy deezen, dat van nu of alle Vtrzoeken,, tendeerende om eenige Goederen van den Last van Fideicommis ontflagen te hebben, privativelyk aan haar E o. Gr. Mog. geaddresfeerd, ende daarop van derzelver Souveraine Dispofitie, de terzochte
Oc-



( aoi )
Octroyen afgewacht zullen moeten worden, zonder de.'t het gemel/len Hof van Holland, ofte ook eenig arJer Collegie,. haar voortaan zodanige Concesfien meer zullen hebben aantematigen, op pxne van nulliteit, blyvende nochtans alle QcUoyen, die hiernevens by den femelden Hove, tot ontflaginge van eenige Fideicommisfen, zouden mogen wezen verleend, indistinctelyk gemainci'uieerd, gelyk haar Ed, Gr. Mog ook dezelve tot weeringe van menigvuldige disputen generalyk approbeeren ende rati•ficeeren by deezen . ende zal de bcvepflaandv haar E d. Gr. Moe Refolutie by Extract authenticq Jen Prepdent ende Raden van den gemelden Hove worden toepezonden, om dezelve punclueelyk te agtenolgen, • geiyk daarvan ook behoorlyke Publicatie gedaan zal worden tot een ieders narichtinge. Onderllond accordeert met de vaorfz. Refolutie, ende was onderteekend.
Herbt. van Beaumont.
NB. Vervolgens Maat ten opzichte van de disfolutie en onckluistering van Fideicommisfaire Verbanden , welke door middel van Requesten aan 's Lands Hooge Overigheid gefchieden, by wyze van interpretatie nog nader te remarqueeren, dac alfchoon het oncflag vau een Fideicommis op voorgaande Verzoek by den Requirant van dien verkregen was, fuppresfa veritate expresfo mendatio, zodanige geobtincerde Ontflaging van de Banden Fideicommisfair daarom itand zoude moeten grypen |, en de Requirant mitsdien van _ hec effect derzelver zoude behoren te blyven jouisfeeren ; Invoegen als na rype deliberatie van Hooggemelde Staten van Holland en West-Friesland', aldus in . een dergelyk voorval op den 25 January van den Jare 1O76." by Haar Ed Gr. Mog. is verftaan, waarvan het Exempel gealiegueerd word, by Mr. Willem van Alp hen in zyn Papegaay of Formulierboek. Part, 2. pag. 363.
N 5 No. 17.



( 802 )
No. IV. —— FORMULIER van een Accoord of Transactie, vaar by de Erfgenamen onderling by Acte Notariaat, accordesren om zonder Confent van de Hooge Overigheid een Fideicommisfaire Nalatenfchap in gelyke Fortien te verdee/en.
' 'r Op huiden den enz. Compareerde enz. A * B * C * en D * alle wonende binnen deeze Stad " mv Notaris bekend; Te kennen geevende, dac
'" zv Comparanten in Quaüteit als de Naaste Erfeenamen ab intestato van wylen Harmanus van " Schalkwyk, haaren Oom maternel, by Testamenc van denzelven haaren voornoemden Oom , ten *' opzichte van de fuccesfie tot zyne Nalatenlchap, " mn Last van Fideicommis altemaal waren gewor" den bezwaard, en wel onder deeze geclausuleerde " Voorwaarde, dat de Goederen van hem lescateur " met den Last van Fideicommis , van den eenen op « den anderen van haar Comparanten zoude moe?' ten verderven, tot op den laatften van hun toe, " od welke dezelve Goederen mee den Titul van v Ei^ndom zouden devolveeren en overgaan; Al" les ingevolge en Conform zekere Acte Testamen. " air door den bovengemelde Harmanus van Schalk" wik op den 2 Maart deezes Jaars, voor den No. " ra-is ?*** en Getuigen alhier gepasfeerd, en aan " my Notaris vervolgens geëxhibeerd , waarvan zy Comparanten na gedaane Voorlezing verklaar' den den inhoud, zin en meeivngvan dien ,volkomen " verftaan en begreepen te hebben: En nademaal ' de Comparanten, toe affnyding van alle: Famil etwisten, als ter Oorzake van meer andere pre" ftn e omftandigheden , respectivelyk haar onder. * fon weTzyn en belangen betreffende, inhetvnen. " deWke waren geconvenieerd en overeengekomen, " om zigreciprocelykdeneenden anderen, zonder r, Se m nfte uitzond ring van een van hun, van hec



( aio >
ijf. L. 17. Codicis de Transact. Alfchoon, om het eindigen van procesfen te favorifeeren, om geen berouw van zodanig een ongenaamd Contract, gereillieerd, terug gegaan kan worden, L. 39. CodicisW transact, arg. L. 65. §. 1. ff. de condict. in debite, dewyl zaken of procesfen door legitime wettige') Transactie afgedaan, zelfs door geen Keizerlyk refcript. ("dispofitie van den Souverain) weder levendig behoren gemaakt worden, L, 16. Codicis de Transact. Zy kan wyders pure (flegtelyk) of op Conditiën (een indien) worden aangegaan, L. 9. Codicis eodem, zonder onderfcheid , of het Judieieel of extrajudicieel gefchied j door tusfchenkomsc van gefchrift of by woorden j als die mondelyke dading maar kan bewezen worden, L. 28. Codicis eodem , arg. L. 4. in fine ff. de fide ff. defide tnftrum. Egter dat om dat te bewyzen niet genoeg komt te zyn, als men met een inftrument, al was het zelve publicq, in 't generaal aantoont, dat 'er getranngeerd is, als "er voor het overige is dat inftrument niet ftaac, wat en hoe veel 'er van wederzyde gegeeven , gehouden of beloofd in, en dat om alle transactiën, waarby niets gegeeven , gehouden of belooid is, onnut en van geen hec minfte effect zyn, IU38. Codicis eodem, Andrias Gail. obfetv. libm i.'obfirv. 71. num. 3. & feqq*.
Alle Menfchen, die het naar rechten niet is verboden, mogen tranfigeeren of dadingen, en dierhalven ook Voogden, Sindici ( deeze noemen wy nu Pensionarissen, maar derzeiver Ampi is thans veel van de oude verfchillende, alzoo zy cudtyds wierden aangefield, in het generaal om alle de zaken van de Stad oj Univerfiteit, waar van zy indici waren, vaar te nemen en uit te voeren, L. 6. § 1. in fine, ff quod cujusque univerj. nam L. )8. §. »3- ff. de nam gr1 honor, maar huiden ten dage beflaat haar jimpt meer in het pol/tcque als judicieele, en voor* namelyk zoo niet eeniglyk om de Magiftruten met haar wyzen raad te adfisteertn en derzelver Orders uit te
ne-



{»i5;
cis geinftitueerde Erfgenaam uit de geheele Nalaten' §ehap van den voornoemden Testateur eens voor al zal genieten een fomma van drie duizend Caro/i Guldens getekend tegen twintig Jtuivers het Jtuk, en dat daar mede zal cesfeeren en vernietigd zyn alle Actiën en pretSenfien die hy, uit hoofde- van hei gemelde Testament van Öatidius Pitton, mitsgaders alle zyne verdere Perzoneele invorderingen, die ky ten Laste van deszelfs Boedel zoude kunnen fustineeren en wettiglyk te Competeeren: Renuncieerende hy eerfte Comparant in Qualiteit als geinftitueerde Erfgenaam , ten zeiven einde van alle recht van aanfpradk, welke hy ter zake voormeld op de Nalatenschap van wylen Claudius Pitton was hebbende; Con» fenteerende dienvolgens , dat de tweede Comparant ter andere zyde, zoo in zyne eige als in zyne aangenomen Qjaliteit alle zodanige Goederen en Effecten, waar dezelve ook gelegen, of onder wien berustende mogten zyn, en eenigzints tot de Nalatenfchap van den meermaals genoemden overleden Testateur fpecteerende, in vallen en yryen eigendom onder zig zal mogen neemen, en behouden met alle ae gevolgen en aankleven van dien.
En is wyders tusfchen de respective Comparanten ter eenre en andere zyde geconditioneerd, gelyk zy verklaren mits deezen Jpcciaal geaccordeerd te zyn , dat de tweede Comparant zoo nomine uxoris als in zyn aangenomen Qualiteit en de rato Caverende voor den Minderjarigen Perzoon van justus Pitton aanneemt allefchulden ten Laste van den Boedel van den overleden Testateur Claudius Pitton lopende, en welke in tyde en wyle zouden mogen opkomen, voor zyne particuliere rekening te zullen betalen, en hem eerften Comparant voor alle Namaningen dien aangaande kost-en fchadeloos vervolgens te zullen indemneeren en bevryden ; Alles onder wederzydfche expresfe renunciatie van wegen de Comparanten ter eenre en andere zyden van het bmeficie van Belief; mitsgaders onder het verband als naar Rechten'. Te vreden zynde zy Comparanten tot nakoming van dien, enz.
Aldus gedaan, enz. O 4 No. II.



C 216 )
No. II FORMULIER van een Transactie
houdende Uitkoop , en begrooting der Vaderlyke legitime Portie*
„ Op huiden enz. Compareerde enz. Vrouwe Maria B. Weduwe en Boedeihouderesfe van wy„ len haaren Man, Mr. Jozephus de la Pille, in zyn Leven Secretaris van de Weeskamer deezer Stad, ter eenre j En Anthonius L. mitsgaders Ferdinand P. als respectivelyk in Huwelyk hebbende, Cortielia en Regina de la Pille, beide Dochters van dc „ Vrouwe eerfte Comparante, in wettig Huwelyk by „ haaren genoemden overleden Man verwekt, ter andere zyde; Alle my Notaris bekend".
En verklaarden zy Comparanten ter eenre en
andere zyde, dat vermits volgens het mutueel ,, Testament tusfchen wylen Mr. Jozephus de la Wil„ leen de Vrouwe eerfte Comparante, op den dtr„ den January deezes Jaars voor my Notaris en ze« „ kere Getuigen gemaakt, de Langstlevende van ,, hen tot eenige en Univerfeele Erfgenaam van alle
de nagelaten Goederen, zonder uitzondering, die ,, de eerstilervende met de Dood zoude komen te ,, ontruimen . was geinftitueerd en benoemd gewor-
den, en daarby vervolgens aan den langstleven„ den der Testateuren was overgelaten, de vrye „ dispofitie om de Uitkeering der legitime Portie „ van 's Vaders of Moeders zyde volgens een be„ grooting naar eigen goedvinden aan hunne Kinde„ ren te mogen doen, En de Comparanten ter an„ dere zyde, onaangezien deeze fpeciale Claufule „ by dezelve Testamentaire dispofitie vervat, daar „ meede geen genoegen genomen hebbende, maar „ in'plaatfe van dien van de Vrouwe Comparante ter ,, eenre hadden gerequireerd, behorelyke Inventa„ ris en fpecifique opgaaf van den prasfenten ftaat
des Boedels» weshalvenhetapparentelykteduch-
» te»



C2I8)
„ wonende ter Stede .., ter eenre; En H.C, B.
in qualiteit als Erfgenaam M. J. S. . . in Huwe* „ lyk hebbende M. C. S. en zig fterk makende voor
G. C. S, Meerderjarige Dochter, Van welke bei„ de Moeder is geweest A, D. B. in haar Leven „ gehuuwd met C. J. S. in qualiteit als Erfgenaam „ voor de wederhelft van wylen de voornoemde C. „ Q, B. overleden te . . . voornoemd, woneude „ te ... in de Provincie van ...., ter andere zy» t> de, zynde thans te zamen alhier".
„ Te kennen gevènde, dat tusfchen hem eerfte^ „ Comparant en zy twee laatfte Comparanten ques-
tie was ontftaan', over de Huwelykfche Voor„ waarden van dato ... . 17, » , ♦ voor den Nota„ris ... . en Getuigen te . ,.. gepasfeerd, mitsa „ gaders over de Testamente van dato den ... 17
.. . tusfchen den eerften Comparant, ende wy« „ len de voornoemde C. C. B. voorden Notaris.. .
en Getuigen te .. , . gepasfeerd. In zoo verre „ dat zy Comparanten reeds een begin hadden ge* „ maakt, om de zake voor den respectiven Hove te ,e litisconteeren. Waarom zy ter affnyding van de ,, gemelde aangevangen Procedureh, ( na alvorens „ aan hen twee laatfte Comparanten was geëxhi-
beerd en overgegeven den Staat en Inventaris „ door den eerften Comparant, nopens de Nara« „ tenfchap van zyne gemelde Vrpuws Goederen
voor den Gerechte van . . . den... 17 gepas
feerd") te rade waren geworden met den anderen „ te tranfigeeren, als volgt":
Eerftelyk, dat de eerfte Comparant, ter vol„ doeninge der geheele Nalatenfchap zyner gemel„ de overleden Huisvrouw, C. C. B. voor de ëe„ ne helft aan den tweeden Comparant, en de we„ derhelft aan den derden Comparant, nomine uxa„ rit. als in zyne aangenome QualiteitvoorG.C.S.
»» tot



( «19 )
„ tot uitkoop voor den Ed. Achtbaren Gerechte
„van zal Cedeeren, en in vollen vryen Ei-
» gendom overdragen, een Woning, beftaande in „ een Huis, Schuur, Stallingen en Bergen, met.... „ Mergen Lands; ftaanpe ende gelegen onder de „ Jurisdictie van .... voornoemd; Belend volgens »> de gemelde Inventaris, ten Oosten ... ten Westen ... ende ten Zuiden . . . item, nog zes mer. „ gen Land, geleaen als voren: Belend ten Oos„ ten .. . ten Westen ... ende ten Noorden"...
Als meede nog een Woning, bèftaandeintwee „ Huizen met zyn Schuur, Stallingen en Bergen,
met . . . mergen Lands; ftaande en gelegen als „ vooren; Belend ten Oosten... ten Zuiden ...
ende ten Westen . . . waarvan .. . mergen belast s, zyn met een Jaarlykfche Rente van ... aanko„ mende de Kerk van . . . Ende dat beide met al 'e „ geen daar in aard- wortel-en nagelvast is, den „ eerften Comparant toebehorende".
„ Wyders , zal deu eerften Comparant de ge„ melde Woningen en Landeryen zuiveren van alle
Land Bentjes en Perfbneele Lasten tot den.. . a, van den voorleden Jare 17 ... . mitsgaders tot „ dien dag trekken en ontvangen , alle zodanige „ Pacht- of Huurpenningen, welke tot die tyd ver„ fcnuldigd zyn".
Waar en tegen zy twee laatfte Comperanten, ieder voor de helft aan hem eerften Comparant, 7» by 'l doen der Opdrachte te zullen betalen de f, fomma van ... ♦"
» Nog



( aio )
Nog is geconvenieerd, dat de onkosten op 't ,t cedeeren der gemelde Goederen vallende, mitsgaders 't pasfeeren deezer Acte en 't verzoeken „ derzelver Condemnatie, door den eerften Compa9, rant voor de eene helft, en de twee laatfte Coms, paranten voor de wederhelft, zullen gedragen 3, worden".
„ Mits welken zy Comparanten verklaren, hun-
ne gemelde opeuftaande differenten te hebben „ vereffend, zonder dat zy twee laatfte Compa-
ranten aangaande degemeldegehee!eNalatenfcb?p s» van haar C. C. B, ten lasten van hem eerden „ Comparant iets /houden of hebben , Ende over ,, zulks wel expresfelyk daar van zyn renuncieeren. s, de , 'mitsgaders van 't recht der respective In-> „ ftrumenten daar toe relatif. Invoegen de begon-
nen Proceduren hier meede komen te cesfeeren , ,, met Compenfacie van Kosten. En laatftelyk re.
nuncieeren van Reliëf".
,, Overgevende xy Comparanten , om in den „ inhoude deezes, by den Hogen Rade zig te doen en te laten Condemneeren".
Te dien einde enz. Aldus gedaan enz.
No. IV.



( •« )
No. IV. i FORMULIER van een Transactie, over een Proces in Cas van De. floratie, welke Litispendent, en in Jtaate van wyzen gebracht was.
' Op huiden enz. Compareerde enz. Alida Jozina Borfelet Meerderjarige ongehuwde Dochter, voor zoo veel des noods in deezen geadfisteerd , m'.t haaren Vider Philippus Borfelet meede alhier prtefent, ter eenre; En Adriinus van Sterrenbeek . Meerderjarig Jongman ter andere zyde: Me alhier woonachtig [en my Notaris bekend.
Te kennen geiende, dat zy eerfte Comparante ter eenre,
met den laatften Comparant ter andere zyde; zedtrt eenise tyd vleefchelyke Convei'falie gehouden hebbende, veryolzens daar op den 20 Mey des voorleden Jaars 1768. vaneen Kind bevallen zynde, het welke zy Comparante ter eenre, aan den Comparant ter andere zyde als F ader in Barensnood opgezwooren, mitsgaders ter zake van dien reparatie van haar Eer, vergoeding van uitgefchoten Kraamkosten , en boven dien jaarlykfche alimentatie voor haar jonggeboren Kind , tot dat het zelve Kmi den Ouderdom van .8 Jaren zoude geadimpleerd hebben , gepretendeerd had; Dat hier over tusfchen de respective Comparanten ter eenre en andere zyde djfferenten ontftaan, en naderhand Proceduren voor den lid. Achtbare Gerechte deezer Stad, in Cas van Defloratie nereezen zynde, deeze zake al verder tengevolge heeft srehad. dat nu aldaar by Eysch, Antwoord, Rephcq en Duplicq , van wegen de gemelde Partyen Litiganten ten wederzyden gediend , behoorlyk voldongen en be. Vleit geworden was, het Proces in Cas voorfchreven, als nok Litispend :nt, daardoor actueel inftaat van wyzen was gebracht: En verklaarden de Comparanten ter eenre en" andere zyde, alvoorens de decifte van dezelve nos fuufisteerende Proceduren zonder Confequentie van haar mutueel Recht af te wachten, door tusfchenjpraak



( 225. )V
Hoedanige nooJzakelyke Requifiten behoren tot een gr n&raUn grond/lag, rakende de behandeling der Matrimonieele Questien , geobferveerd te worden, boven en behalven die geene welke in het Zestiende Hoofddeel van de Academie der Jonge Practizyns verhandeld zyn i
Tn7onderheid,zooals wy naderhand in hetRechtsJeerd Woordenboek pag. *86. dnidelyk en inftruct.f f anSekend hebben; Dat alle Actiën in Cas MatnSieel geboren worden uit eene mondelinge, of Schr ftelvke Trouwverbintenis tusfchen twee vrye, en ongehuwde Perzonen van het Mannelyk en Vrouwelvk geflacht, met oogmerk om te zamen een Hu-
Cod ï Waï behoren geconfirmeerd en vervuld 2 worden : zoo als onder meer andere Rechtsgeeerden delze materie verhandelende met veel funf „nt wrr Simos van Leeuwen Roomsch
aVJa dekrachten effecten van welk voorfz.
? u wSrrpn en ons Statutair Recht, bevoegd, en ™«ÏÏfi««d Sn, orn zodanige Sponfalla te conongequani^-cciu * , . p aatze breeder
SrdelS:"^^ worden gSiemonRreerd, genanaeiu, en Matrimonieele zaken ver-
Seringen, en »^SrSSS £ f,'VeT'erdert.lvTd= optóendheid van voorSlCri^Vardig^O. redenen d« b, d.



( 230 )1
„ begaan, zulks aan de Verkiezing van den Meerderjarigen Jongman, welke zig door een driedub„ belde Sponfalia of Trouwbelofte aan verfcheide „ Vrouwsperzonen lüccesfivelyk verbonden heeft „ gehad, voor zoo veel des noods kan overlaten: Mits dat zodanig Jongman daarom gehouden blyft, „ en het ook met de billykheid te compasfeeren is, „ van onmiddelyk na zulk eene gedane Verkiezing, „ tot het folemnifeeren van een Huwelyk met ééne „ deezer drie Jonge Dochreren, de andere ter za« ke van de Defloratie, Kraamkosten, en alimen„ tatie der Kinderen behoorlyk Contentement ter ,, definitie en beicbeidenheid van den Rechter te „ moeten doen, als kunnende daaromtrent als dan geénzins obfleeren, of 'er een vroeger of later s, Engagement van deezen Jongman met betrekking , tot éene van de drie voornoemde Jonge Dochte' ren heeft plaats gehad, om reden dat zodanige „ frivole uitvlucht van geen de rainfte uitwerking in de Rechtspleging kan zyn , zoo draa de Au' thoriteit en een finaal Gewysde van den Rechter '\ tusfchen beide komt, als v'an welke de dispofitie van het befchreven Recht hebben overgelaten , om in allerhande Matrimonieele Questien, naar gele* gentheid van Perzonen en zaken, arbitrair te mogen handelen".
Aldus falvo meliore Judicia geadvifeerd door ons Ondergr/lchreven Advocaten te R * * * op den 13 Augustus 1762. enz.



X 231 )
Hebben gune andere Matrimonieele Questien , van een zeldzame natuur, en'waarover Litiscontestatie gevallen is , voor zommige van onze Nationale Rechtbanken plaats gehad, die waardig zyn als notable Voorbeelden bygebracht te worden?
Ta, en onder dezelven meriteeren by uitzondering eene bovengemeene reflectie de beide voorbeeldt ofe Exempelen, tot deeze uitgebreide materie fpecteerende, welke hier na volgen zullen , onder
ï> 4 T U



( -»3» )
T'ITÜLUS IX
$o. I. —— CASUS van een Proces in Cas Matrimonieel, ontftaan-over een' Trouwbelofte, gecontraheerd tusfchen twee Meer ■ der jarige Perzonen, en waarvan het effect, na dat daarover tot in Revifie geiitiscontesteerd was, hy de Rechters in alle de Inftaniien voor als nog gedetineerd wierd, op fundament van zeker* Conditioneele Erffenis, welke daar toe een fpeciale betrekking had.
QUiERITURl
0/ de Conditioneele Claufule, vervat in een Testament , waarby de Testateur over zyne Nalatenfcaap ten behoexe van den benoemden Erfgenaam disponeert, ende [pedaal Beding, als hy met zekere Jonge Dochter,aldaar nominatim opgegeven, niet zal komen te trouven, de kracht van deSponfalia of Trouwbelofte tusfchen hem > en dezelve Meerderjarige Dochter, alvorens gecontracteerd, vernietigen kan met dat gevolg, dat de Meerderjarige Erfgenaam, ter Oorzake van dien van zyne folemneele Verbintenis naar rechten zoude kunnen of mogen recilieeren en afgaan« en 'zodanige Meer der jat ige Dochter, ten opzichte van haaren Eysch in Cas voorfz. gedaan en genomen, ten Procesfe zoude behoren te Juccombeeren ?
„ Gezien by ons ondergefchreven het voorgeftel„ de Cafus, met alle de gevolgen van dien, ver„ volgens rypelyk gelet op de respective vragen daaruit genroponeerd , mitsgaders gerefumeerd htbbende, zekere Acte Notariaal van Trouwbe„ lofte, x^ïzhQuWilkmVlielmd, Meerderjarig Jong-
man



( «33 )
„ man ter eenre, en Jacoba van Kronenburg Meer„ der jarige Jonge Dochter ter andere zyde, op den „ 17 Maart jinnopasfato hier ter Stede aangegaan;
Copie authenticq van de Testamentaire dispofitie „ gepasfeerd, door Arnoldus Vlieland, waar by de gemelde zyn Neef Willem Vlieland tot des„ zelfs univerfeele Erfgenaam is geinftitueerd, on„ der Conditie als hy, na het overlyden van denzel„ ven Testateur, met de voornoemde Jacoba Kro„ nenberg niet kwam te trouwen, en dac by Contraventie van dien zyne ganfche Nalatenfchap ten behoeve van het Weeshuis deezer Stad, in vollen Eigendom zoude moeten devolveeren en overgaan • Wyders aan ons Ondergefchreven ter refumtie hebbende doen exhibeeren alle de Do„ cumenten en Stukken van den Procesfe over dee„ ze zake zoo ter eerfter, tweede, en derdeInftan„ tie, als naderhand in Revifie geventileerd, en ter „ wederzyden door Partyen Litiganten tot Bewys „ van haar gefustineerde respectivelyk in Judicio „ overgeleeverd; En eindelyk aan ons onderge„ fchreven Advifeuren vertoond zynde zekere Acte „ van Protest, door Vrouwe Carolina Steenhouwer, „ Weduwe ■vmCasparus Vlieland, tegen den-Voort•» gang van bet Huwelyk van haaren Zoon Willem* „ Vlieland met de voornoemde Jacoba Kronenberg „ gedaan exploicteeren, gelyk ook het daarop ge„ volgd Advys van zeven Rechtsgeleerden, practi„ zeerende voor de Hoven van Justitie in 's Gra\, venhage, ter requifitie van bovengemelde Vrouwe ,, Carolina Steenhouwer, en ten vobrdeele van haa„ ren Meerderjarigen Zoon Willem Vlieland, flaan,1 de den Procesfe ingewonnen, met alle de Bylagen daartoe fpecteerende".
,, 'En verklaren wy Ondergefchreven Profesforen in de Rechten , en practizeerende Advocaten !' binnen deeze Stad, na ferieufelyk en onpartydig !' den ftaat des.Gefchils overwogen te hebben, on» P 5 „ der



C 234 )
a, der referve van beter gevoelen, vervolgers vaa
begrip te zyn, dat zonder de gefundeerdheid van „ het Gewysde der Rechters in alle deidrie opge„ melde Inftantlen te willen tauxeereu , en.byge» 5, volg ook niet het gefententieerde ter dier zake in < ,, Cas van Kevifie.finaal uitgebracht, en waarby de
meergemelde Jacoba Kronenberg, voor als nog haa,» ren Eysch en Conclufie wegens, de gecontracteer„ de Trouwbelofte met Willem Vlieland is ontzegd
geworden ; Behalven dat zy ondergefchreven „ Advifeuren niet onkundig zyn van het Voor„ fchrift der Befchreven Rechten , volgens wel-
ke het aan een' iegelyken Testateur volkomen vry ■„ flaat, onder eenemogelyke en redelyke Conditie
over zyne Nalatenfchap te mogen disponeeren ,
en ingeval van nalatigheid aan de zyde van den ,, benoemden Erfgenaam dezelve daarvan des goed „ vindende te kunnen exdudeeren en uitfluiten: „ Gelyk aan de ondergefchreven al meede niet
onbekeDd is, dat een Meerderjarige Jongman of „ jonge Dochter te zamen Sponfalia gecontracteerd
hebbende, en één van hun daarvan pceniterende „ of berouw betonende, ten gevalle van haare Qu,, ders, of de langstlevende van dien, aan welke ,, zodanig een Engagement mishaagt ter voltrek-
king van het voorgenomen Huwelyk, voor als 3, nog immers geduurende het Leven van de Ouders „ een der Contractanten zig uit byzondere ConfiJ, deratien daartoe geïnclineerd gevoeld , volgens „ de Placaten hier te Lande, in obfervantie niet
kan worden geconftringeerd. Dan datonaangezien J} alle deeze bygebrachte argumenten het zeer klaar M uit de Claufule voer als nog vervar, in de Senten„ tie van Heeren Revifeurs manifesteeren kan , ge„ lyk het boven dien uit de natuur der zake van „ zei ven fpreekt, dat zedert het overlyden van ,} Vrouwe Carolina Steenhouwer, op fundament van „ welkers ongenoegen deeze Claufule, voor als nog
berustende was, in effecte komt te cesfeeren en „ op te houden, en derhalven dat de meergemelde
Ja>



( 235 )
JacobaKrontriberg voor als nu wettig bevoegd is, om althans niet alleen interpretatie van dezelve „ Claufule voor ah nog onder discrete Termen te ,» vragen, maar vervolgens haar ten fine als gemeld „ aan den Competenten Rechter te verzoeken, dat j, haar Huwelyk, uit krachte van de gementioneerde „ Trouwbelofte met Willem Vlieland in facie Eccle* ft», of ChorumMagijlratummoge worden voltrok,, ken ; In hoedanig geval wy ondergefchreven Ad„ vifeuren f onder correctie) van Opinie zouden zyn, „ dat dezelve Willem Vlieland, hoe zeer de voltrekking van dit Huwelyk tegen de Conditie van het ,, Testament van zynen Oom Arnoldus Vlieland directelyk aanloopt, hy daarom zoude moeten blyven gaudeeren van het volle Bezit zyner Nalatenj, fchap, als bevattende de Condicioneele Dispofitie van hetzelveTestamenteeneonredelykevoorwaar,, de, die noch met de Banden van de Menfchelyke Maatfcbappy, noch met onze Statutaire Wetten te „ compasfeeren is, en boven dien het oogmerk van ,, verkorting voor een' tweeden Perzoon boven den Erfgenaam influit, hetgeen naar Rechten volftrekt „ geprohibeerd en verboden is: Ondertusfchenzouv, den wy Ondergefchreven laatflelyk van Advys ,, zyn, dat alvorens de folemnifatie en voltrekking van zodanig Huwelyk, de meergenoemde Willem ,, Vlieland, in qualiteit als geinfiitueerde Erfgenaam ,, van zynen Oom Arnoldus Vlieland, van de Staten „ van Holland en West-Vriesland verzocht Dispen. ,, fatie van de Claufule prohibatoir in het zelve Tes,, tament, met opzicht tot Jacoba Kronenberg gevon9, den wordende".
Aldus geadvifeerd, enz.
No. II,



C *3<0
j\T0f ij. ,, CASUS van een Matrimonieele Qua-stie, rakende een Weduwenaar, welke op een1 en den zeiven dag Sponfalia of Trouwbelofte aahgegaan hebbende, met twee Meerderjarige ongehuwde Dochter en, die vervolgens, opéén' en denzelven Dag en Uur ieder van Tweelingen zyn komen te bevallen.
QUiERITÜR!
Aan welke van beide deeze obligatoire Verbintenisfen in de Rechtspleging de preferentie zoude behoren te worden gegeven ?
,, Gezien by my Ondergefchreven Profesfor Ho,, norair en practizeerend Advocaat alhier, mitsgaders geëxamineerd hebbende, alie de Stukken en Monumenten, my op Last ende van wegen dee* zenEdelen Achtbare Gerechte geëxhibeerd en vertoond, fpecteerende tot, de Pfbcesfen althans in „ Cas Matrimonieel voor hetzelve Collegie nog ongedecideerd hangende, tusfchen Elina Dyhvater, „ en Geertruy Plank, beide meerderjarige Dochters „ wonende binnen deeze Stad, en feparatelyk Eys„ fcheresfen in Cas voorfz. ter eenre, Contra Mr.
Gozewinus van Dalenflyn, Weduwenaar, mede al„ hier woonachtig, zoo hy in beide respecten pro„ cedeert, Gedaagde ter andere zyde; lin vervol„ gens nauwkeurig gelet op de Vraage daaruit ge„ proponeerd".
„ Dunkt (onder correctie) dat hoe zeer het wel „ waar is, dat deeze beide gecombineerde Actiën ten „ Lasten van den Gedaagden , feparatelyk in Judicia aangelegd ter zake van twee Trouwbeloften op „ éénen dag , ten behoeve van twee differente
„ meer-



c «37 y
„ meerderjarige jonge Dochteren gepasfeerd, en ,, het geen misfchien buiten alle Exempel is, de „ daarop gevolgde Verlosfïng van beide dezelve „ Vrouwsperzonen.op één' endenzelven Dag en üar ieder juist van Tweelingen, en dat van een viertal Kindsren te gelyk, oppervlakkig genomen, aan den Rechter zeer intricaat bedenkelyk, en ,, mooglyk bezwaarlyk eer beoordeeling voorkomen ,, kan, aangezien buiten het geen meï relatie van dien by den Franfchen Rechtsgeleerden Pit"val nog geheel gebrëkkelyk en twyffelachtig gevonden word , over die materie genoegzaam ' geen voorbeelden, als guod ttotandum in Cas fubV, iect hier te Lande voor als noch exteeren, zoo , blyft daarom buiten alle hsefitatie het decideerea van zodanige quali voorbeeldelofe Matrimonieele Questie niet ongemakkelyk, wanneer men flegts " daaromtrent het Voorfchrift van het befchreven , Recht en het gezond Verftand opvolgen wil; üp fundament van welke den Ondergefchreven fot' „ der aanneming van beter gevoelen; geen zwarig, heid maakt, na alles wat in deezen, tot faciliteit ' van den Rechter in Confideratie zoude kunnen ', komen, te advifceren, dat alhoewel Niemand dan dei Gedaagde zelfs best geweten kan hebben , " hoedanige Trouwbeloften hy eerst gecontracteerd, en met welke van deeze beide Vrouws" perzonen by het allereerfte vleefchelyke Conver" fatie heeft gehad, nochtans het Juramentumpurgatorium , of den expurgativen Eed ten opzichte „ van den Gedaagden, in deezen geen plaats kan hebben, als zynde het Axioma van Rechten over , bekend, Testis in propria Cauja non valetl En by Confequentie dat ter Oorzake van dien, by Sen„ tentie van deezen Edelen Achtbaren Gerechte, (on, der reverentie; behoort te worden verklaard, dat !, aan de Verkiezing van den Gedaagden word over., gelaten , welke\an deeze beide gedefloreerde '„ meerderjarige Dochteren hy als zyn wettige Huis„ vrouw ten Huwelyk aaoneemen wilde, miisdoen-



( 254 )
Onleengoederen, en voor de helft by de Echtgenoot, ingevalle by de Echtgenoten gemeenfchap van Vruchten is geweest, onder deeze Vruchten worden ook gehouden Aanwasfen, voor zo verre het zelve Land Recht van aanwas heeft gehad, en te Leen is gegeven; zoo den Aanwas zelfs te Leen is gegeven, zoo volgt hec bedykte den Leen volgen. Onbedykte Aanwasfen worden niet gehouden voor Vruchten, maar voor gevolg van het Leen.
Leen word verloren, te weten rechte Leenen, by gebrek van Mans Oor gekomen , van den eerften Beleenden, zonder dat Wyvenof uit VVyven gekomene of opgaande of Zydmaagen, het verval kunnen beletten, maar by gunfte kunnen zy daarin gefteld worden: In Onfterffelyke by gebrek van het tiende Lid, (doch dit is controverse te weten van den laatften Bezitter,ook buicen de Maagfchap van den eerften Leenman of anders naar uitwyzens derGifte. Item door ontrouwen fmaad. Van Wanbezoekmoet Reliëf verzogt worden, en het interinement aan de Rekenkamer , en word geboec roet een dubbeld Recht. Een Leen heer kan het Goed ook vry verklaren, zonder dat den Leenmans Maagen zulks kunnen verhinderen; Door Verjaring een derde van ioojaar; Door Overdragt : Een Voogd kan het Leen van zyn Wees niet verliezen.
Welke interpretatoire en volledige Verklaring geeft, in de tweede plaats], de Prof'eslor Voiït aangaan* de de materie van het Leen Recht l
7iP hier het seen hy daarover met een stoort van diepe Geleerdheid, die de algemeene admiratie wegdraagt, onder anderen heeft gefgA!f"Tn'h,r Teen „ {zegthy) tot aanpryzingvan de ftof vani het Leen
\\ Recht ; geen vooraffpraak doen; wyl dat a



j, voor lang ên overvloedig door de Uitleggeren
van dat recht is gedaan, voornamelyk door Rit,, tershusiüs in de Voorreeden van zyn Trac» ,, taat, dac hy over de Leenen heeft gefchreven, en
de zaak zelfs genoeg fpreekt, alzoo een aanmer„ kelyk gedeelte der rykdommen van den Adel en
der Grooten voornamelyk in Leengoederen be-
ftaat, en 'er daarenboven zeer dikwyls Procesfen „ over Leengoederen ontfban. Wat den oorfprong „ der Leenen betreft, eenige leiden dezelve af van
de eerfte Monarchie, en dus byna van het be„ gin der Waereld ; Bet welk brecder uithaalt , „ Nielliijs, de feudis disput, fi thef. i. Ande,, ren trekken derzelver begin van der Gallen Sol9, durii of SoRdarii, onder welke Connanus „ Comment. Jur. Civ lib. i Cap. j. num. o. en Mo-
liï^us, ad Confuetudines Parijïenf. tit. i. in „ princ. Num 12. (waren gehuurde Hulptroepen, „ Otto Frisig. lib. 1. Frider 1, Cap. 10. Si» „ okbertos, Chron. anno 1169. C m s a r , de *, bello Gallio. lib. 3 zegt Adcamtaünus met ' zeshonderd hem toegedane fdevoli) die zy Soldu„ r n noemen.~) Andti e dac dezelve waarfchynlyk y, van de Romeinen affta'mm'jn, en uit het Oude „ recht der Cliënten by Gelhos , Plutau„ chus, Dyonishis Halicarnassus, en " anderen te vinden, vol'gens welk recht de gemeene „ Menfchen zig in de protectie van machtiger Hee„ ren overgeven; Ten allerboogften, daar 'er in het 5, Roomfche Recht vermeldig word gedaan , van ,, dusdanige Menfchen, die bewindsluiden (_attores) „ Procureurs, Bewaarders der Landgoederen en Pa-
leifen in de Steden (infularii) genaamd zynde , „ een groote overeenkomst met de VafaDenof Leen-
mannen fchynen te hebben, en het daar en bo« ,, ven zeeker is, dat de Romeinen aan haare Krygs-
knegten, dcch voornamelykaan de Invalides,maat 3, die echter den Dienst nog continueerden, Landj, goederen op de Grenzen van overwonnen Volke„ ren hebben geasfigneerd, Voltejus de feudis,
,» LH.



(*56 :>
„ Lib.t.Cat. l.Num. it. Petrus Bort vande „ Hollandfche Leenen, i. Deel, Cap. n. num. 19.
en volgende. Vültkjüs zelfs leid de Leenen' " óf de Roomfche Madftracen, en d3t het een zaak ! is geweest van de Tyden der Roomfche Reize" ren meenende dat die woorden V3n de Longo" b arren afkomen. Want dat in den beginne !, de Roomfche Magiftraten maar voor een jaar fun'! geerden, hebbende een bepaalde Jurisdictie, en 3 een bepaald Territoir, waarin en over zy recht
fpraaken, en dat zy administreerden, en dat 'er " in dien zin gezegd word , in Lib. i. feudorum, a' zit. i. §. t- dat de Leenen kracht voor een Jaar ?! hebben gehad, dac ten tyde van Carel de
Groote, de Hooge Magiftraten hebben begon" nen ad vitam aangefield te worden: En dac 'ef " daarom in die i. titul §. i. onder gevoegd worden . dat 'er daar na gejtatueerd is, dat de getrou" we fidelis) ad vitam zouden worden gecontinneerd', *! En dat die waardigheden daar na ook op de Zoo' nen gedevolveerd zyn ; zoo als dac ook in die tit.
i. §• i. van de Leenen gezegd word: Dac ein"delykde Waardigheden der Magifiraaten ten ty" de van Co nr ad os altoosduurende zyn gewor" den, en al.'e de Emolumenten van de Provinciën " en Termoiren op de Beftierders derzelve zyn " overgedragen, de Keizer niets meer a3n zig re-
ferveerende, als Getrouwheid en dienst, f Hulde " enManfcbap,; op dac de Bewindslieden daardoor * des te vigilante-ren yveriger zouden zyn, om die " Landen te Conferveeren, waar uit zy al het pro" fyt kwamen te trekkeu. Voltejus, d. Cap. in fine. Daar zyn 'er, die willen hebben, dac
de Leenen zyn voortgekomen, uit de Minnen !' (Krygs en Poücicque Arapten,) die de Romeinen * verkogten, of ten minflen daar zeer nabyko" men As toni os Matth^os, de auctionib. *■ Lib Cap. 19. Num. 19. Andere deriveeren 11 de eerfte beginzelen der Leenen van de Longo"barden, Go th en en andere Germaanlche
„ Vol-



C =57 )
>, Volkeren. En het is niet onwaarfchynlyk, "dac ,, men den Oorfprong der Leenen aan de Lengobafden toelchryft :> maar den voortgang en aanwas aan de Franken en Germanen, daar wy „ zoo veele Woorden in hec Leenrecht ontmoeten, „ welke Barbaarsch zynde , voornamelyk tot een „ Germanifchcn afkomst moeten worden 'c huis ge.
bracht. En hier tegen doet niets , dat 'er in ,, Longobardilche Wetcen , die nog overig zyn, ,, geen vermelding der Leenen is. Want hy zal zig daarover niet verwonderen, die overwogen zal hebben, dat de Leen Rechten, eer dat die ,, Boeken der Leenen in Gefchrift zyn gebragt,voor geen Wetten zyn gehouden geweest, maar ten gens de Longobardilche Wetten geopponeerd, en ,, alleen door de Costumen van hen Ryk en Üfan„ tien der verfcbeidene Hoven zyn geconfirmeerd, j, L- 2. feudor. tit. i. inprinc. Gelyk meede niet ,, hieruit, dat die Autheurs van die Leenboeken , j, zelfs Longo ij arden zynde, hebben gewag gemaakc ran de alleroudfte tyden, in welke de Leenen zyn bekend geweest , zoo als ook van de „ Ufantien, door de Oude fpyzen geconftringeerd, Lib» ,, i. tit. 1. $. i. É7>§-4. da:;r hec zeeker niet ftrydig is, dat de Leenrechten zeer oud zyn geweest, ,, en te gelyk van de Oude Longobarden of derzelver gemeene Costumen zyn afgeftamd. Ver,, gelyk Petrus Heigiüs, qimst. t. Gypiianius de feudis, Cap, i. Num- i, £f Jeqq. Fachisjbhs. Controverf. Lib. 7. Cap. 1. Rit,, tekshüsi us de feudis lib. 1. Cap. 1. Num. 2. „ & feqq- In hoever nu de Leenen overeenftem„ men met het oude gerecipieerde Recht der Ro,, meinen , der Cliënten , met de Romeinfcbe Koop. ., ampten, in hoe verre de Vafallen met de Solda\, rii der Gallen , met de Roomfche homines, en „ diergelyke andere meer accordeeren, en waarin „ zy daar en tegen van den anderen verfchillende ,, zyn, kan by Gyphanius de feudis. Cap. 2. „ Num. 4. gezien worden.
R „ Ver-



( 258 )
„ Verfcheidentlyk worden de Leenen door de „ Schryvers , waarvan 'er eenige haar bewys uit „ de Boeken der Leenen zelve hebben; En andere ,, door de Autheuren zyn uitgedagt, om te duide„ lyker te leeren en te onderrechten, en we! eer,, ftelyk worden de Leenen genaamd Mannelyke en ,, Vrouwelyke Leenen; En wel in een'dubbelden
zin, want een Mannelyk Leen, is, dat eerst „ door een' Man is verkreegen; En Vrouwelykdat „ eerst aan eene Vrouw is vergund geweest; waar,, over een groot verfcbi! is geweest, hoedanige in „ zoo een Vr<uwelyk Leen moeten fuccedeeren, », want eenige hebben tot de fuccesfie in zoo een », Leen alleen de Üogters geadmitteerd, met uit„ fluitiug'van Zoonen, ten ware 'er anders was.be-
voorwaard , even en als of anders, naar de Costu,, me, Zoons tot de Vaderlyke en Dogters tot de ,, Moederjyke Leenen geroepen wierden, maar de ,, bijiyk'heid heeft hetgewonnen,zoodatook Zoonen ,, in een Moeders Vrouwelyk Leen worden toegela-
ten lib. i. feudor tit. ij. Daar en tegens hebben an„ d'-re willen ftaande houden,dat in dusdanig Vrouwe-
lyk Leen alleen Mannen, maar geen Vrouwen zou„ den fuccedeeren, ten zy'er fpeciaal geconvenieerd }, was, dat ook Vrouwen geadmitteerd zouden wor„ den, lib. i feudor. tit. 30. Maar het heeft ande„ ren ook billyker toegefcheenen , dat Vrouwen „ wierden toegelaten , ten minfte by gebreeke van „ Mannen, d. L. 2. tit. 50 gemerkt de feudis al„ daar bepaald is, dat een Dogter niet fuccedeert, ten „ zy uit kragte van Conventie, of ten ware liet een ,, Vrouwelyk Leen was. En dat te recht, alzoo die „ Vrouwelyke qualiteit, welke van den beginne ,, af aan in ;zoo een Leen is geweest, zo lang 'er „ geen obfiaeul tusfchen beiden komt, fchynt te ,, duuren. Zie Vul te jus de feudis. lib 1. Cap. ,, 9. Num, 46. Of ten tweede is een Mannelyk „ genaamd Leen meer gefrequenteerd, en bekend
door een dusdanig, in "net" welk alleen Mannen ,, opvolgen, maar geen Vrouwen; ende een Vrou-
,, we-



C 359 )
„ welyk Leeri, in welk uit krachte van beding ten ,, tyde van de eerfte uitgift en Mannen, en by ge„ breeke van dien ook Vrouwen fuccedeeren, het „ eene is by ons bekend by den naam van een recht of kwaad Leen, het andere noemen wy een goed Leen of onfterffAyk E<-fl 'en , en mar hec getuigenis 5, van Grotius, Inleiding a. Boek 41. Deel. §. 2. „ en drie Nhostadius, de feud. Holl. Cap. 4. „ Num. 10. Petrus Bort, d. v. parte 2. Cap. „ 1. Num. 4. 5. 16. En in dubio moet 'er worden „ geprefumeerd, dat het eerder een r< chc Manne„ lyk als Vrouwelyk Leen is , zoo dat aan eene „ Vrouw, ineen Leen willende fuccedeeren, de last ,, incumbeert om te bewyzen , dat bet een Vrouwe* „ lyk Leen is, lib. 2. feudor. tit. 2. §. ultim. in fine. ,, ty arg. lib. t.tit. 8. §. ultim. lib. 2. tit. 11. R 1 t„ tershusius, d. v. lib. 1. Cap. 4. num 18. „ Rose n tha a l. fynop, feud. Cap. 2. Concl. 8. ,, Neostadids. (!, I. cap. 1. num 4. GitOiTius „ d. I 41= §. 3. Vuctejus. d. I. 2. Lib. r. cap. „ <). Num. 28. Petrus Bort. d. e. 2. Deel. Cap, ,, 1. 6. Notabele Poincten van Leenen in de By. „ voegzels. En alfchoon 'er in de voorige Eeuwen uit gunst van den Graaf en de Sta 4tE s zom„ tyds Mannelyke, dat is rechte of kwaade Lee,, nen, zyn omgekeerd in Vrouwelyke, dat is goe„ de onverfterffelyke Erfleenen, zoo is datnaderhand }, echcerby Refolutie van de Staaten in hec ge„ heel verboden, zoo dac dusdanige verandering ip. ,, fojure nul is verklaard, indien 'er daar nu door „ Iemand, hy zy wie hy zy, zoo een converiie ge. ,, impetreerd mogt worden. De Heer Bokt, d, Ct Deel 1. cap. 3. num. 19. en volgende', Heerlyic ,, waarlyk,) wy kunnen niec nalacen die fnayeRe„ folutie zynde van dato 2? ]uny 1610, hier plaats „ te geeven, zy fpreekt aldus";
R 2 Ra-



( 26© )
Resolutie van de Staji« ten van Holland, van geen rechte Leenen meer te converteeren in onveriterffelyke Erfleenen, nochte onverLterffelyke te allodialifeeren, dan mits betalende een derdepart van de juistewaarde van dien.
De Staaten van Holland en West -Vriesland, rypelyk gelet hebbende, dat onder de hoogfte regalien ende prceminentien van de Graaven van Holland van allen Uuden tyden, in zonderlinge waar die waren gehouden geweest techt van Leenen, dezelve Graaf* felykbeid in deeze Landen Competeerende tos confervalie van welke diverfche Piacat~n ende Ordonnantiën , inverfcheLe tyden, ende Jaren waren gepubliceerd, ende dat men inzonderheid altyd zorgvuldig was geweest , omme wel te letten op 't vervallen van de rechte ofte kwaade Leenen, zonder dat men tot converfie van dezelve rechte ofte kwaade Leenen, in goede onverfierffelyke Erfleenen van Ouds plach te verftaan, of dezelve weder van nieuws uit te geeven, maar dezelve ttrftond na de kennisfe yan 't verval ten behoeve van de Graaffelykheid te f ai feeren, verhopen, ofte ar,n de Domeinen te appliceeren, hebben op 't vertoog ende Advys van die van haare En. Mog. Kamer e van Rekeninge gerefolveerd ende gearresteerd , noi gere. folveerd en gearresteerd word by deezen.. in Confermité van't Eeuwig Edict, hy wylen Keizer Kakel IIoogL IVJemor in den Jare 1540 geëmaneerd, dat men van nu voortaan aan Niemand, van watQuali. teit ofte Conditie hy zy, van nieuws en zal wogen vergunnen , noch accordeer en eenige van dz voorfz rechte ofte kwaade Le:nen, nogdez-he in eenige goede of onftirffelyke Erfleenen converteeren maar dat dezelve vervullende, geappheeetd zullen worden aan
't Comptoir van de Domeinen tan elk Rentmeester-
fch.p



T»6i )
Jchap daar onder dezelve gelegen zullen zyn, en of namaals by inadverttntie, of ie importuin vervolg, eenige dergclyke giften ofte Brieven van Converfie mogten worden geaccordeerd ende gedepecheerd, dat dezelve zullen worden gehouden voor nul ende van onwaarde , ende als niet verleend 1 zonder dat de voornoemde van Kamere tan de Rekeninge tot ter imerinemente van dezelve in eeniger wyze zal en v.'ezen gehouden; Gelyk Haar ü o M oo. meede hebben gerefelveerd, dat men voortaan geene onverflerffelyke Erfleenen zal doen veranderen, in allodiaal , dan met goede kennisfe van zaaien, ende na <r voorgaande Jldvysvan de voornoemde haare Rekenkamers, ende mits betalende ten profyte van de Graajfelykheid, een derde Part van de juiste waarde van dien, zonder minder, willende dat die van haare Kamere van de Rekeninge voornoemd, mitsgaders iden Stadhouder van Leenen, en de Register meester van deezen zynde geinfinueerd, zy Luiden Vier zoo veel hun aangaat, zig daar na moeten weten ende fchuldig zyn te reguleeren, ,t welk hen Luiden ook alzoo by deezen word te doen geordonneerd. Gedaan in den Rage in volie Fergade% in ge van fluor liiv. Moe. op den 25 Jur>y in 't Jaar ons Heeren eenigen Heilands ende Zaligmakers, duizend zes honderd negentien. Onderftond ter Ordonnantie van de Staten ende was ondertekend, A» Duyk.
Alfchoon daar en tegen de Zeeuwen aan alle haare Vafallen of Leenhouders hebben gepermitteerd, mits betalende de rechten daartoe ftaande, de Manrelyke Leenen te mogen converteeren in Vrouwelyke ïrfleenen. Placaat tvan de Staaten van Zeeland van den 21 Octobris 1653.
R 3 Hot



ra
c m)
gezinden plaats heeft, wanneer Iemind by forme van Testament, of Codicil, voor Notaris en G-cuigen, of ook wel voor Leenmannen , waaronder de Leengoederen resforreeren, over dezelve komt te disponeeren, mee een firjgaliéï Crfus, waaruic blykt, dat by Sencentie van den Hoogen Raade in Cas van Reformatie het Contrarie verftaan . en de voorgeftelde uitzonderingen daaromtrent by het hooggemelde Coiiegie van Justitie geamplscteerd is geworden: Ten derden, dat Leengoederen niet alleen geen detractie of afkorting van Legitime portie fubjectzyn, en derhal ven den Leenvolgeren ter voldoening van haare Legitime portie niet mo. gen worden aangerekend, maar dat boven dien Iemand met Fideicommis bezwaard, vervolgens ook trekt de Tiebellianicque Portie, zoo ten aanzien van de atlodiale Goederen, als ten reguarde van die Fideicommisfaire Leengoederen, alhoewel de Erfgenaam in Cas voorfchreven, \ab intestato anders zoude zvn geweest Succesfeur feudaal; Een merkwaardig Object van Onderzoek berustende op het Advys van vier voornaame practizeerende Advocaten , ter requifitie van eene Buitenlandfche Natie gegeven, en'van welk geval naderhand breedvoerig gewag zal worden gemaakt: En ten vierden over welke Capitale Oorzaken een Leenman, het zy door infideliteit of Ontrouw, het zy door nalatigheid of negligentie in het betrachten van zyne fchuldige Leenrechten en Dienftenjaau het Leenmanfehap geaccrocheert, het Recht van zyn Leen komt te verliezen.
R. 4
OP



( a6g )
dat Haar Eo. Gr. Mog. zodanige Vergunning, met relatie tot de Roomschgezinden, in zommige gelegendheden wat hebben ingetrokken en eenigzints gereftringeerd by derzelver Placaat van den 4 Mey 1655. houdende van toen voortaan geen Perzonen van de Paufelyke Religie , by Octrooy over Leengoederen zullen mogen disponeeren , anders als voor den Prefident enRaden van den Hove van Holland, ten einde de geene, welke tot de fuccesfie ab intestato daarvan het naast gerechtigd was, niet zoude worden gepreterieerd of voorbygegaan, dan met kennisfe van zaken, en zonder merkelyke redenen daartoe dienende.
Is in vroeger tyden daarover geen Questie gereezen, en na dat ter 'zake van dien gelitiscontesteerd was, het tegendeel van dien by Sententie van den Rechter niet verftaan worden?
]a om dat men zeer wel begreep dat 'er distinctie or'onderfcheid moest gemaakt worden, tusfchen het vermaken van Leengoederen, die na verleende Octrooy tot prejudicie en ter verkorting van Iemand Tan de Gereformeerde Religie gefchiedde, of tusfchen het disponeeren over Leengoederen1 , welke alleen onder Roomschgezinden plaats heeft, nademaal het van zelfs fpreekt , gelyk de kundige Rechtsgeleerde Bort, nevens eenige andere voortreffdyke Advocaten , op folide gronden geadvifeerd hebben gehad, dat in het laatfte geval nog Interest van ftaat , nog ook van Religie kon worden bedagt, waarom dat Koomschgezinde niet zoo wel voor Notaris en Getuigen van haare Leengoederen kunnen testeeren , als andere Ingezetenen van den Lande; F n derhal ven dat de aangehaalde reftnctie en bepaling van het voorfz. Placaat alleen plaats had, in zul. ke gelegenheden, als Leenvolgers van de Gereformeerde Religie by hunne Pausgezinde Vrienden m
Cas



C 270)
Cas fubject , wierden voorbygegaan of anderzinos gepraejuciicicerd, doch dat de zelve bepaling ten opzichte van de gefecludeerdens, altemaal Roomschgezinde zynde, niet applicabcl konde worden gemaakt.
Wanneer en in welk geval heeft daarvan een Voorbeeld ge è' teerd ?
In den Jare 1664. over het Testament van wylen
Philips de la Torre , waarvan de twee navolgende Sem enden zoo by het Leenhof, als vervolgens in Cas van reformatie by den ffoogen Rade zyn gedecerreerd geworden, en in welke laatfte Inftantie de bovengemelde Advocaat Bort, na de zaak aldaar bepleit te hebben, heefc getriumpheerd gehad, luidende beide als volgt.
No. II. —- SENTENTIE van het Leenhof, in de eerfte Inftaniie.
„ Het Leenhof verklaart het Testament van ,, wylen Philips de la Torre, in zyn Leven meede ,, Heere van Valkenisfe, in dato van den 25 Maart ,, I664. breeder in den Mandamente geroerd , ,, aangaande deszelfs nagelaten Leengoederen, te „ wezen gedeftitueerd van de formen ende folem„ niteiten, tot beftendigheid van dien by dePla-
caten van de Kooggemelde Heeren Staten in " dato den 4 Mey 1055 gerequireerd, ende dien J' volgende dat de voornoemde Philips de la
Torre over zyn nagelaten Leengoederen , ook »' uic Krachte van de Octrooyen hem daartoe ver,, ,eend , niet en heeft vermogen te disponeeren , 00 als hy by de voorfz. zynen Testamente " 7eeft gedaan, maar dat dezelve zyne dispofitie
hien aangaande, is nul, krachteloos ende zon-
r,d



C 272 )
No. IV. TNTERROGAT, fur lequel Mes-
fieurs les Advocats & Practifiens de Hollande h la Haye , feronc ocüs du X & XI, Article du poll, • tif des heritiers de feu Micliiel Goult demandeur , Contra la Veu. fe Henry de Termonde Barhé Goult & Conlors defeudeurs.
Que par la Coutüme du pais Comtê de Hollande les Hens feodaux appartiennent & fuccedent ab intestat au plus ancien htir male privativement & a l'exclufion de tous autres, & particulieren ent des femmes ou filles , encote bien qu'elles ferment en paieille degré ; Qu'audit pays & Comtê les droits des Legitimes £f Trebelftanique fe prennent & deduisfent par l'heretier foadal de biens feodaux, ausfi bien que de tous autres Mens, en conformüé du droit ecrit, lesquels Legitimes & Trehellianique fuccedent pjireillernent fur l'heretier feöüal dudit premier heretier, avec toute la mime nature, que les Mens dont elles font dedaites, leur demandans raifon de fcience'i
Wy ondergefz. Advocaten voor den Hove van „ Holland, geëxamineerd hebbende het bovenflaande Interrogat, en de daarover met den anderen gecommuniceerd , verklaren in Holland co;tumelyk te zyn, ende voor notoir te worden geob„ ferveerd en gepractifeerd, dat Leengoederen ab „ intestato fuccedeeren en devolveeren op het oudfte „ Manhoofd alleen, met feclufie van aile vordere 3, Vrienden en Maagen van den overleden Leens, man, ende namelyk meede van deszelfs verdere s, jongere Zoonen en de andere Dochters, niettegenftaande dezelve den overleden Leenman in „ in gelyke graad, als 't zelve oudfte Manhooid zyn beftaande".
„ Dac



( »73 )
,, Dat verders aldaar de Succefleiir feudaal ofte Leenvolger, zyne legitime portie, ende ook
„ zyne Trebellianicque portie, zoo wel trekt ende deduceert van Leenen, als van alle andere Goe-
„ deren".
En dat dezelve afgetrokken ende gededuceerde portien op deszelfs eerften Leenopvolger of „ Succesfeur feudaal erven ende devolveeren, even „ op dezelve wyze en maniere, ende met hetzelve ,, prrerogatief als de Leenen zelfs, van dewelke die „ detractie en deductie is gedaan''.
„ Gevende voor redenen van Wetenfchap, dat „ wy het zelve alzoo geadvifecrd, ende andere Ad„ vocaten zien advifeeren ende practifeeren heb„ ben".
Actum in den Hage, onder onze respective Signaturen den 16 Maart 10^4. (waren ondertekend,) D. de Jonge, P. van Peene, Adr. van Stryen en P. Bon.
Hoedanige Capitale Oorzaken, waardoor een Leen verloren kan worden, komen volgens, de vierde of laatfte Afdeeling, rakende de Verhandeling over de Materie van Leenzaken, principaal in aanmerking ?
Onder meer andere Oorzaken, waardoor het Recht van Leen ophoud, vervalt, of verloren gaat, zyn deeze navolgende wel de voornaamile: Als, door Bloedgebrek of ontbreeking van wettige Defcendenten, door het vergaan van de zaak zelfs, door verlating, door prsefcriptie of Verjaring, zomtyds ook door vermenging, en fpeciaal door glanst van.
S den



( 274 )
den Leenheer; Ondertusfchen verliest een Leenman aan zyn zyde zyn Leen door Ontrouw, Verraad, en Coni'piratie tegen zyn'Leenheer, mitsgaders door Nalatigheid of Verzuim in liet bewyzen van zyne fchuldige Leenplichten , doch inzonderheid door Smaad of Injurien , en ter zake van Crimineele Misdaden. In alle welke opgenoemde gevallen het Leen ten behoeven van den Leenheer, wel cc verftaan, als een der voorgemelde Delicten door den Vafai of Leenman tegens zyn'Perzoon zyn begaan gewor» den, maar wanneer dezelve zodanige den Leenheer niet zyn concerneerende, of zyn Perzoon niet rakende, zoo kunnen de Leengoederen van den fchuldigen Leenman ten zynen voordeele niet verbeurd verklaard worden , om dat het eerfte naar de gronden van de Hollandfche Rechtspleging abfoluut geen plaats heeft noch hebben kan, ten zy de Leenman tegen zynen Leenheer gedelinqueerd heeft gehad , en anders niet; Boven dien zyn 'eraan den anderen kant verfcheide notableen wettige Oorzaken, waarom een Leenheer aan zyne zyde de Prsrogativen van het Leenrecht verliezen kan, waartoe alhier kortheidshalven gerefereerd word, zoo tot het volledigTractaat van Mr. Pieter B ort geldlieven, over het Hollandsch Leenrecht, als tot het geen men over deeze ftoffe in largo verhandeld vind, in het Aanhangzel van het - Rechtsgeleerd Woordenboek , onder het woord Leenen.
Demonjlreer eens- op een korte en zakelyle manier, op wat wyze dat'er, zoo naar het Leenrecht, ah particulier lyk volgens onze Ordonnantie en Costumen , in materie van Controveijien over Leenzaken doorgaans geprocedeerd word?
Het blykt fen volle uit de gefchrevene Leen Costumen, dat al van Ouds af aan in materie van Leenquffistien eene byzondere wyze van precedeeren is
geob



C *7f> )
geobferveerd geweest, en dat over dezelve fpedala Rechters waren gefteld , te weten een Leenhof, waarin als Lieden asüsteerden Pares Curies, dat is Leenmannen, gehorende onder het zelve Leenhof; zoo nochtans, dat 'er distinctie fchynt te moeten worden gemaakt in verfcheidene gevallen : want daar is verfchü, of tusfchen twee Leenmannen met den anderen disputeerenden over eén en het zelve Leengoed, of tusfchen den Leenheer en zyn Vafal of tusfchen den Leenheer en een' Vreemden , of éindelvk tusfchen den Leenman en een Vreemden Als 'er tuslchen twee Vafallen gedisputeerd word over een Leengoed, dan is de Leenheer ofc zvn Stadhouder met de Leenmannen , gehorende onder dac Leenhof, zekerlyk de Competente Rechter, Lib. 2. tit. 55- S- ultim. Jn fine & hb. «. M* <u alfchoon 'er in aie 34. «tul word gezegd, dat ïeMilanen contrarie gepractifeerd word, ten ware de Leenheer in dat geval eenigzins voor fufpect konde worden gehouden, het geen als dan gebeurt, ingeval de Leenheer, wegens een Oud Leen, even en als of het zelve om gebrek van Maagen van Zwaardzyde vacant was, een' anderen Vreemden hec Verlv heefc vergund, en een Agnaac of Maag van Zwaardzyde exteerende, het zelve als met vacant zvnde, maar naar het recht van de fuccesfie op hem is gedevolveerd , wil evinceeren ; Want in dat Cas moest dac Proces , aangezien hyaan den ten onrecht verlvden Vafal in de vry waring gehouden was, en hy dus een Rechter zoude worden in zyn eigen zaak, niet door den Leenheer, maar, met ipeciale uithuitin" van hem, alleen door de Pares Cunce gedecideerd word, Lib.i. tit. 46. dat 'er nu lib 2. tit. 17. wezens de investituur op den Man gelchreven ia, dat de ousestie daar over, eerder door den Ordinairen Rechter, of dooreen' Arbiter, met wederzyds genoegen te verkiezen , moest worden gedetermineerd; Dat zal alsdan waar zyn , als er van dat Curia van dien Leenheer geen Pares zyn , of uit hoofde van Ouderdom of andere wettige redenen onbeuc v Sa kwaam



( 276 )
kwaam om te kunnen oordeelen; want dan is het zekerlyk beeter de uitfpraak over hec disput den Ordinairen Rechter coe te betrouwen, als aan den Leenheer, die toe zyn eigen voordeel het Vonnis zoude vellen. Maar als de questie valt over de naas. ticg van het Leen tusfchen den Kooper en de Maagen van Zwaardzyde, die het willen retracteeren of naasten, dan is het beter te zeggen, dat het Proces door het Leenhof gedecideerd moet worden: Om Teeden dat en de Kooper, en hy, die de naasting doet beide als Vafallen te Gonfidereeren zyn, de eene op dat hy door de interpofitie van de naasting het mag worden, en die ander op dat hy het, met ter zyde ftelling van den anderen, mag bly ven ,Hol-
labdsche CoNSULTATIEN , 1. Deel AdvtS
185. queest. 3. Rosenthal. Cap. 12. Concluf. 12. num. 07. & feqq. Voor al als men de Costumen veronderftelt te zyn, dat hy, die de naasting wil doen, voor of wegens het Leen van den Leenheer Verly moet hebben geobtineerd, gemerkt hy anders en buiten dien tot hec doen van naasting niet zoude worden geadmitteerd; zoo als by ons, naar het getuigenis van Groenewegen in de Noten op G n o•rius, inltiding 3. Boek 16 Deel num. 13. ^Is 'er differentie is tusfchen den Leenheer en zyn' Leenman ; Als de zaak als dan dus is gelegen, dat de Leenman omtrent Leenman te zyn, of de Leenheer dat hy de Leenheer is, en derhalven een van beiden komt te fusuneeren, dat de zaak in quasstie geen Leen maar allodiaal goed is, dan competeerc de Kennisneeming over die zaak aan den Ordinairen Rechter. Maar als 'er Confteerc, dat een hunner beide Vafal of Leenheer is, maar 'er alleen gedisputeerd word over het Verly, de Conditiën, Ufantien, Dienden, en Krygsdienften, Reftitutie, Verlies, en •andere diergelyke zaken, die haar betrekk'ng hebben tot de Conftitutie, Confervatie en omisfie van het Leen, dan zyn de Pares Curice de Competente Rechters, lib. 2. feudor. tit. 16. & tit. 55- §• ultim. tit. 39. & Hb. li tit. 21. ty Ut. 22. § ultim. Als



( 277 )
'er disput is on titaan tusfchen den Vafal en een' Vreem^ den; by voorbeeld over de Limiten van het Leen_ of over de Servituten van de aangrenzende Land goederen, waarvan het een is Leengoed en het ander allodiaal of als de Vafal ageert of geconvenieerd word ter zake, dat hy de bewaaring van het Leengoed aan een' ander heeft toevertrouwd, of het zelve heefc vcrhypotheecqueerd, dan moet die qusstie nergens anders a's voor den ordinairen Rechter geventileerd worden, de Eisfcher naa de genera'e principes des rechts moetende, volgende het Forum of de Vierfchaar van den bedaagden: om reeden dat 'er nergens in de Leen Costumen gevonden word, dat de Kennisneeming over dusdanige Quasstien o^ aan den Leenheer of aan de Pares Curie is gerefereerd. Zie Voltejus Itb i. Cap. 2. «Mm.33- Rittershusius. lib, 1. Cap, 9.
Maar als 'er Proces word gemoveerd over Schulden, Capitalen, Renten, Servituten of eenige andere Lasten, ofte Verbintenisfen als vooren, ten deele op Leenen, ten deele op allodiaale Goederen gevestigd of geconftitueerd, dan ftaat het ter Reuze van den Aanlegger om zyne Party daarover teldagvaarden, het zy voor het voorfz. Leenhof, c ZY voor den OrdinarisCompetenten Rechter van zyne Party; En dat de Sententien in zulken Cas by den een of anderen Rechter te wyzen, zoo op het een als ander Hypotheecq, by den Rechter van hetzelve gewysde ter executie mag worden gelegd , de Inftruct. art. 4. En alfchoon 'er by het nader en provijïoneel Accoord tusfchen Holland en Zeeland, va» dato 11. Juny 1674. art. 12. op nieuws is vastgefteld, dat het Provinciaal Hof dier beide Provinciën» en by Appel ook |de Hooge Raad over Hollandfche en Zeeuwfche Quasstien in Leenzaken kennis moet neemen , behoudets het Prterogatif van der agter Leenmannen eigen Leenhof, en kennisneeming ter eerfter Inftantie van agter Leenen op die S 3 zeh



i 279)
raand voor den eenen Rechter over de posfesfie, en voor den anderen over den eigendom wilde ageeren, L. 10. Codicis de Judiciis. Maar huiden ten dage is het genoegzaam over al in de Practyk gerecipieerd, dat de Ordinaire Rechter wel de Kennisxieeming over de piODrieteit toekomt; Maar dac over de Posfesfieen de posfesfoire Controverfien, het zv overLichaamen, Gerechtigheden, of Beneficiën alleen de opperfte Gerechtshoven van ieder Landfchap de competente Rechters zyn, Zypjeus notitia Juris Beigii, lib. a. de cau[. posf. c? propriet. Tuldenus, ad Codicem ubi pos [erf. Groenewegen, ad L. 10. Codicis de Judiciis. En dus blykt dat in Holland die Kennisneeming aan den Hoogen Raade is gedemandeerd, uic deszelfs Injlructie art. iy. en hec Nader Provifloneel Accoord tusfchen Holland era Zeeland, van 11. Juny 1674. art. 11. Zoo als dac bevoorens aan hec Hof van Holland, voor de Oprechting van den Hoogen Raad, ten reeuarde van de Posfesfien van Beneficiën en Leenen, was geconcedeerd, Inftruct. voor het Hof van Hol« land art. 8. 39 en volgende en 172. en dat is het Jiof, door het 19. art. van de inftruct.. van den Hcogen Raad niet onttrokken, zoo als blykt uit de Hollandsche Consulïaties 4- Deel Adys i.fci. en 182. alwaar een gewysde van hec Hof word aangehaald, en de Papegaay i. Deel. tit. lö. en dat hec ook aldus onder Utrecht gepractiieerd wrvrd, leert de Injlructie voor dat Hof, tit. i. art. 19. alfchoon de qussfie over de propneteit de ■Jurisdictie van den Ordinairen Rechter mogte wezen gefubduceerd, en alleen aan zekere bepaalde Rechters gedemandeerd, om welke reden, als 'er quEestie valt o>er de posfesfie van een Leen, zoo moet dezelve niet voor de Pares Curi& van het Leenhof maar voor het geprivelegeerde Hof pn het posfesfoir geventileerd en beflist worden, Ros «lethal Cap. 12. Concluf. 12. num. 54. er Jeqq. s ïx tin os de regalibus lib. 1. Cap. 8. num. 27. r\ ulteius lib. 2. Cap. 2. num. 43* ö Jeqq- Het S 4 welk



( 280 )
welk ook in Holland moet worden geobferveerd dewyl 'er in de Injlructie voor het Leenhof van 7 April \()6t. art. a. uittirukkelyk gefchreven ftaat, dat aan het zelve competeert de privative Kennisfe , Judicature en decifie ten patitoire in Leenzaken, enz. waar uit dan ook volgt, dac het ook in het posfesfoire de Jurisdictie van het Hof Provinciaal moet erkennen, ingevolge de macht aan het zelve Hof, zoo als gezegd is, bereids gegeven, en by de voorfz. Inftructien van het Leenhof, en van den Hoogen Raad niet ontnomen, maar eerder ftilzwygende gereferveerd. Tusfchen dè Hollandfche en Utrechtfche Coscumen is echcer dit onderfcheid, dat als te Utrecht het Proces over de posfesfie voor het Hof Provinciaal is gemoveerd , de Controverfie over de proprieteit ook voor het zelve moet worden geventileerd, alfchoon buiten dien de decifie van het verfchil over den eigendom ter eerfter inftantie, zoude uraan aan de uitfpraak van den inferieuren Recter, als 'er geen disput over de posfesfie was gemoveerd. Daar in tegendeel in dat Cas, onder Holland de Kennisneeming over de proprieteit aan den inferieuren Rechter géreferveerd blyft, alfchoon 'er Mandament in Cas posfesfoir van den Hoogen Raad is geobrineerd, in het Proces in Cas posfesfoir aldaar is getermineerd en uitgeweezen , Neostadids Supr. Cur: decij'. 127. Wassenaar pract. Judicieel Cap. 12. num. 14. c? feqq.
N E.



NEGENDE HOOFDDEEL.
Over Militaire Zaken, en hoedanig daarin, zoo voor den Hoogen- als GuarnifoenKrygs-Raad, de Crimineele en Civile Procesfen worden gedirigeerd', dienende tot een vervolg en nadere Opheldering van het Negentiende Hoofddeel van de Academie^ Jonge Practizyns.
Wat zyn Militaire Zaken?
Voor zoo verre de Militaire Rechtspleging betreft, verftaat men daar door allerhande Crimineele en Civile Actiën , welke, zonder aan de Burgerlyke Wet of deszelfs Rechtsgebied onderworpen te zyn, alleen tot het Departement van het Krygswezen fpecteeren, uitgezonderd zommige geëxcipieerde gevallen, waarvan hierna breeder zal worden gehandeld.
Welke is de beste Definitie, die ten aanzien van de Verdeeling of Onderfcheiding van Militaire Zaken gegeven word, voor zoo veel belangt de Manier van Procedeeren voor de Guarnifoen- cf fubalterne Krygsraaden?
Men vind by Mr. Johan Jacob van Hasselt de Judicio Militairi. pag. 16. aangaande de S 5 be*



C 583 )
flag en trompettengefchal driemaal , van veertien toe veertien dagen, en de vierdemaal exjuper abundanti ingedaagd, en op die vier Indagingen niet comparerende , op het Intendit van den Auditeur Militair in Contumacium recht gedaan , en overeenkomftig het Delict tegen den abfenten Dehnouant gefententieerd. Doch word in Militaire Zaken verftaan, dat de Contumacie in Cnminalibus , Iemand maar prafumtivelyk Crimineel maakt, en dat een Gecondemneerde zig naderhand ltellende in handen van de Justitie, van de defaulten_ kan worden gepurgeerd, en zyne defenfie genieten moet: Waar van ter bekragtiging onder anderen notabel is, de Refolutie van de Raden van Staten der Vereenigde Nederlanden den 5 December 173?. ter gelegenheid van een diergelyk Voorval op dit fubject gearresteerd.
Waarin beftaan de Krygswetten en particuliere Reglementen, waarma ce meeste Militaire Procesfen, byzonder in Cas Crimineel, ter beflisfwg van dien behoren gederigeerd te worden i
De drie fundamenteele Ordonnantiën en Reglementen, waarnaadeOrdinaris of Guarnizoen-Krygs; raden, als zynde het Compas van alle Militaire Rechters, zich voornamelyk dienen te reguleeren, beftaan onder anderen hierin; Als (r.) m den vernieuwden Articul-Brief, gearresteerd den 9 Mey 1705. die 8a Arciculen groot is, fa.) In de Subordinatie Articulen, rakende alle de Officieren in dienst: van den Staat , van den Collonel tot den Vaa^"g toe, op den 25 July 1749- by wylen Zyne Hoogheid Prins Willem de IV. gedaan pubheeeren en welke Ordonnantie 14 Articulen bellaat: ün (3.; Jn het Appel-Reglement van den 28 Augustus 1750. die in Crimineele zaken het ftuk van Provocatie of Hooger Beroep, en de wyze van dien aan^e»



( 284 >
Hoogen Krygs Rade der Vereenigde Nederlanden beflist en aanwyst, en welk Appel Reglement, waartoe wy des tyds gelegentheid gaven, dat het in de Waereld gekomen is , men woordelyk geplaatst vind» zoo in het Rechtsgeleerd Woordenboek, als in de Sleutel der Crimineele Practyk.
Kunnen de Opvolging van deeze drie fundamenteele Wetten , by de Militaire Rechters van de Guarnizoen Krygsraden, ter beoordeeling en decifie van allerhande Crimineele Delicten zonder onderfcheid, altyd volflaan?
Gansch niet, als zynde aan alle Militaire Rechters of Subalterne Krygsraden, voorzichtigheids halve, geradelyk van inzwaare en buitengewoone crimineele Proceduren, die buiten het bereik van ongeftudeerde Perzonen zyn conform het recht en de billykheid, te kunnen decideeren, alvoorens tot het arresteeren van een Vonnis overtegaan , het fchriftelyk Advys van ten ruimten twee Neutrale en bedreven Advocaten intewinnen, als buiten tegenfpraak zynde, dat Militaire Officieren van beroep geen Rechtsgeleerden zyn noch behoeven te wezen; En dat zulks aldus te meermalen in.zom. mige intricate en ongemakkelyke gevallen^Ts gepractizeerd geworden, kan volledig blyken, uit den Appendix van den Tractaat, van Mr. Johan Jacob van Hasselt, genaamt de Judicio Militari onder de Letters E en F. Ondertusfchen blyven wy, onaangezien, de voorgemelde voorzigtige aanrading nog Reeds volharden by de Opinie, waartoe zeer veele kundige Militaire Offieieren van fentimenten en bedaardheid altyd geinclineerd hebben gehad, dat namelyk in Crimineele Zaken de minfte Soldaat van het Recht van Defenfie behoorde te gaudeeren, op zulk een wyze, dat 'er in alfe
de



(*s5)
de Regimenten, zoo Ruiters, Dragonders, als van de Infantery ec bekwaam Perzoon wierd aangefteld, om den gefuspecceerden Delinquant (doorgaans daartoe onkundig zynde,) voor den Guarnizoen Krygsraad in Cas Crimineel te defendeeren ; En het was vervolgens op fundament van zodanige bedenking, en niet minder op voorbeelden, waarvan de kwaade uitflag by ondervinding verfcheidenmalen was gebleken, dat wy in het midden van den Jare 1751. op Aanzoek van respectabele Generaals Perzonen en Staf Officieren , concipieerden, en eigenhandig aan wylen Zyne Hoogheid den Prins Erfftadhouder Willem Carel Hendrik Fiuso, glorieufer gedachtenis, overleverden zeker gedrukt Project, tot het invoeren van een' Regiments of Contra Auditeur in de Nationale Troepen van den Staat, doch welk beredeneerd Plan ten einde als» gemeld, door het ontydig fterfgeval van deezen Vorst, in de MaandOctober van het zelfde Jaar voorgevallen, ongelukkig buiten effect gebleven is, hoewel zederc eenige Weken voor Hoogstdeszelfs overlyden, bereids daartoe zodanige fehikkingen gemaakt waren, welke in dat opzicht een favorabel of gunftig redres van zaken beloofden.
Allegueer nu eens een Exempel, hoedanig men gewoon is. in Cas van Defertie tegen een' gemeene Ruiter, Dragonder, of Soldaat voor den Guainizoen- of Subalternen Krygsraad te procedeeren?
Na dat een Militair Perzoon, uit hèt Leger of uit zyn Guarnifoen Plaats gedeferteerd, en ter zake van dien agterhaald of geapprehendeerd geworden is, word hy in het laatfte geval by den Geweldigen ot Provoost gedetineesd, en vervolgens door den Auditeur Militair van het Guarnifoen op Vraag Articulen gehoord, in maniere hier navolgende.
T I-



C 2g6 )'
T I T U L U S 1,
No. I. FORMULIER ra» Interrogatorien,
om daarop, ter Requijïtie van Mr. Gerard van W * *, Auditeur Militair der Stad B . .. »» prcefentie van twee Officieren van hetzelve Guarnifoen, als Commisfarisfen daartoe benoemd, ex Officie- te ondervragen de Perzoon ra» Jan van Spankeren . Soldaat in het Regiment van den Cothnel M. onder de Compagnie van den Majoor G .. . Gedetineerde by den Geweldige Provoost alhier.
VRAAG-ARTICULEN.I RESPONSIVEN.
: i. Word aan den Gedetineerden gevraagd zyn Naam , Geboorteplaats , Religie, en Ouderdom?
a. Zyn Qualiteit ?
3. Voor hoe langen tyd hy Gedetineerde Dienst genomen heeft ?
4. Hoe lang gediend?
1. De Gedetineerden antwoord Jan van Spankeren genaamd , te Maas* tricht geboren, van de RoomfcheCathoIique Religie, en 22. Jaren oud zynde.
2. Soldaat onder de Compagnie van den Majoor G . . in het Regiment van den Collonel M.
3. Voor den tyd van zes Jaren.
4. Drie Jaren en acht Maanden.
5. Of



( 288 )
vrAAfi-ARTlCüLEN, . RESPONSIVEN.
kend onder de Naam van Soldaten Lening, niet regulierlyk vanweektot week, door zyra'Capicein was betaald geworden?
10. Of hy Gedetineerde , nog eenige excufable of verfchoonbaare redenen, ter zyner def en [ie dienende , weet intebrengen ?
ke van 's Lands gewooneSoldy, niets ten Laste van zyn' Capitein te pratendeeren te hebben.
io. De Gedetineerde zegt Neen ! als alleen, dat zyn Capitein hem eerst beloofd had een Briefje om te trouwen te zullen geven, en naderhand zulks geweigerd had, dan onder de voorgemelde conditie, hier vooren by zyne Responfive op het achtfre Vraag articul geallegueerd.
Aldus door my Ondergefchreven Auditeur Militair van het Guarnifoen der Stad B * * * ex Officie, op Articulen behoorlyk ondervraagd, gehoord en ge ëxamineerd, in Prxfentie van de Heeren Luitenant en Vaandrig, R. en S. als Commisfarisfen Militair daartoe gediscipieerd, den bovengenoemden Soldaat Jan van Spankeren, althaus gedetineerd by den Geweldigen Provoost alhier, dewelke aan hem gedaane Voorleezing, verklaarde by deeze zyne Responfivenen antwoorden invoegen voorfz., volkomen te perfisteeren: Actum te B .. den 25 September des Jaars 175a.
No. II



( 293 >
gens worden de Procesfen,hangende voorden Hoogen Krygsraad, grootendeels naa de regelen van deHofpraccyk behandeld, ten zyin zaken die een prompte Expeditie vereisfchen, en waarin dienvolgende de kortheid moet worden betracht. Weshalven het denkbeeld van eenige Juristen van vroeger tyd, dat de Praetyk of de behandeling der Rechtszaken voor den Hoogen Krygsraad arbitrair zoude zyn, en op geene vaste Regelen fteunt, immers geheet verfchilt van de Manier van Procedeeren voor de beide Hoven van Justitie van Holland, in veele opzichten van alle fundament ontbloot is.
Bezat dit Militaire Collegie van Justitie vmmaals de Macht om eenige Reglementen en Interdictien , tot haar Departement gefpecteerd hebbende, te mogen maken, en daarvan vervolgens Publicatie te mogen doen ?
Dat de laatstgeremoveerde Hooge Krygs-Raad der Vereenigde Nederlanden de faculceic en macht heeft gehad, om mee Voorkennis en onder approbatie van den Heere Erfftadhouder. Fublicatien, Refolutien, en Reglementen, die de bevordering van 's Lands Dienst in *t algemeen, en de goede Order en Discipline van Militaire Perzonen in het byzonder betroffen, immers als die eene fpeciale relatie tot het departement van de Justitie hebben, te doen emaneeren, blykt onder anderen onwederfpreeklyk aan de navolgende Publicatie, op den 8 Maart 1749. by het opgenoemde Militair Collegie van Justitie gearresteerd, en zynde van deezen inboud,
De Prcefident en Raden van den Hoogen KrygsRaad der Vereenigde Nederlanden , alzoo zedert, eenigentyd onder de Militairen, zoo Vreemdelingen, als zynde in dienst van deezen Staat, is ingekropen, T 3 t en



C 294 )
en meer. en meer toeneemt de kwaade gewoonte van grof of 'hoog fpeelen, mitsgaders van het fpeelen van Uuioze, en, verdere zogenaamde fpeelen van Hazard, waardoor niet alleen veelerhande desorders , als krakeelen en vechteryen ontflaan, Vrouwen en Kinderen geruïneerd, veele onbeiaalbeate fchulden gemaakt, en zelfs daardoor de Compagnien grootelyks belast, de dienst verwaarloosd, onbehoorlyke middelen vanfinanite gezogt, en de goede Ingezetenen van den Lande en vooral deezer Steede van het hunne beroofd worden ', maar waardoor ook verregaande ergernisfe, en ontjiigtinge word gegeven, alle het welke in goede Justitie niet kan worden getolereerd, maar waar tegen het nodig is', dat in opzichte van Militairen worde voorzien, en'behoorlyke ordre gefield; Hebben na voorgaande gedaan rapport aan, en /Ipprobatie van Zyne i-Joogbeid goedgevonden te verbieden by deezen, dat zeene Militaire Perfonen, van wat ftaat of rang dei 'zehe zullen mogen zyn, in 't generaal zullen mogen fpeelen eenig grof, of hoos?fpel. of op het jpel wedden of voorts daarin deel r.eemcn, onder wat benamincen het ook zoude m'ogen wezen; mitsgaders niet Tiet %e\ van Cjuinze, of eenige verdere fpeelen van hazard: Op poene dat zoo eenig Militair Perzoon daar toe zyn huis of Quartitr zouden willen henen, dezelve daarover naar txigentie van zaken zal worden geliraft, en dat deCon'raventeurs, zoo van de directe voorden, als van de'Intentie tan deeze Interdictie, zonder eenige Conniventie, daar over met Casfatte uit den Militairen dienst zullen worden uefiraft; Wordende de Advocaat Fiscaal van de Generaliteit nu voor alsdan geauthorifeerd en gelast. omme tegen zodanige Contraventeurs ten einde voorfz. te procedeei ren.
En op dat Niemand hier van eenige ignorantie zoude kunnen pretendeer en, word de Provoost Geneiaaj, of die geene die dezelve functie waarneemt, iy £$engeordonneerd, de voorfchreven Interdictie al-



C 295 )
omme op de hoeken van de ftraten van den Rage met vpenbare trnmmelflag te doen pub/iceeren, en alomme ie doen affigeereh, daar men gewoon is ajfictie te doen.
En zal voorts Copie deezes gezonden worden aan de respective Gouverneurs, of Commandeurs van de Steden, met Guarnifoen van deezen Staat bezet, omme dezelve ieder in den haare te doen publiceeren en obferveeren.
Gedaan in 's Gravenhage, onier het Zegel vanden Hoogen Krygsraad, den 8 Maart 1749- (Was getekend) R. van Kinschot, ( onderftond ) Ter Ordonnantie van den Hoogen Krygsraad (was Geconsigneerd; L. L. van Re enen.
Waarin belton den by uitzondering de meeste Questien , die buiten het Crimineele, ter eerfter inftantie voorden Hoogen Krygsraad aangelegd wierden?
Onder anderen, behalven Testamentaire en Matrimonieele Quaestien , in zulke Actiën , welke wegens gecontracteerde Schulden van Militaire Officieren , mee t altyd ter eerfter inftantie, zonderdat de zaaic alvoorens voor een' Guarnifoen Krygsraad gediend had, directelyk voor het ophemelde Collegie van justitie, by wyze van Appoinctement Nift Caufam wierden aangelegd, fchriftclyk voldongen, en vervolgens , na dat'er gerepliceerd en gedupliceerd was, buiten verdere forme van Rechtspleging gedecideerd.
T a Schets



v 296 )
Schets eens ten opzichten van de laatst gemelde zqorf van MilitaireQuasstien een Formulier' van een Request, en van een Bericht, hoedanig men weiar gewoon was , voor den Hoogen Krygsraad in Cas Mifi Caufam te procedeer en?
Doorgaans wierd daaromtrent, zoo ten aanzien van het Request by den Requiranc geprefenteerd, als ten respecte van het Bericht van wegen den Gerequireerden daar tegen ingeleverd, zodanig een ftyl van Practyk geobferveerd, als uit de beide Formulieren der onderftaande luftrumenten bly« ken kan.
T I T ü L u s II.
No. I. . ■ FORMULIER vaneen Request, houdende Verzoek in Cas Nifj Caufam,
Aan den Hoogen Krygsraad der Vereenigde Niderlanden!
Geeft reventelykte kennen JanGrandia , wonende te Rrakel in Gelderland ; Hat hy Suppliant ten laste van c/en Ritmeester Gonzagas q * * * te pretendeer en hebbende een fomme van ï:68 Guldens 18 Stuivers , fpruitende ter zake van gekeverde Hooy en Haver, ten dienjle van deszelfs Compagnie fuccesfivelyk gekeverd, mitsgaders van gedaane Verfchotten , by gelegenheid van dezelve Leverantien geiebourfeerd, alles manifestelyk conPeerende, niet alleen uit de fpenficque Rekeningen daarvan zynde, maar byzonder ook uit de eigenhandige Schuldbekentenisfen door den bovergemelden Ritmeester ten behoeve van den Supplt. daa> van gepasfeerd, en tot verificatie van de wettigheid deezer pratenfie alhier geannexeerd. (



C 29B )
No. II. —, FORMULIER van «en Eericht, gedaan maaken , en den Hoog Edelen Geftrengen Krygsraad der Vereenigöe Nederlanden overgegeven uit den Naame ende van vegen Gonzagas Q * * * Rirmeesfer van een Compagnie, onder het Regiment Cavallery, van den Lt. Generaal N * * Gerequireerde in Cas, NfH Caufam ter eenre;
i
C O N T R A
Jan Grandia, wonende te Brakei, Requirant in hetzelve Cas ter andere zyde.
Ingevolge en ter Obediëntie van U Hoog Edele 'Óe/ïr. Ordre gefield in margine van de Requeste „ door den Requirant aan deezen Hoogen Krygsrade geprefenteerd, ten eiride omme te hebben voldoe" ninge van een quaüe PiEetenfie van «768 Guldens " en 18 Stuivers, by de voorfchreven Requeste '.' breeder vermeld; Zal de Gerequireerde, zonP der zig in éen particuliere discusfie ter zake van ft dien intelaten, vervolgens alleen Voor zoo veel " tor zyne Defenfie nodig is , aan U Hoog Ld. " Ge(ir. equitabel Oordeel by forme van Bericht af* " thans doen rernarqueeren,'dat de argumenten en " prstenfeBewyzen aan de zyde van den Requirant, " tot adftructie van zyn onwettig Verzoek byge " bracht, ten eenemaale zyn ongefundeerd, en be. " zyden der waarheid: Want behalven, Hoog Edele " Heeren, dat den Gerequireerden na dato van liet *j ondertekenen zyner Schuldbekentenis, tenbehoe' ve van den Requirantin dato gepasfeerd, bevonden ' hebbende, dat hy op eene fchandelyke en ongepermitteerde wyze door den genoemden Levesl rancier Jan Giandia, aangaande de Leveringen
„ van



IQ 399 )
s, van bedorven Hooy en Haver, ten diende van zyu „ Compagnie was bedrogen geworden, zoo manifesteert uit vier eigenhandige Misfiven ten dee' zen annex, van den zeiven Requirant, dat hy ter '' Oorzake van dit bedrog met een derde gedeelte afila" van de bovenltaande Pretentie genoegen " genomen heeft gehad, en dat hy naderhand ge" difficulteerd hebbende, op den voet van deeze nadere Conventie de betaling van zyne Competentie te ontvangen, de Gerequireerde mitsdien ", om dezelve reden geweigerd , en tot nog toe " in gebreeke gebleven was van dén Requirant ,, te voldoen".
Mits welke de Gerequireerde, perfisteerendc by deeze nadere gemaakte Conventie, en pre" fenreerende daar aan dien conform illico te wil" len voldoen , onderdaniglyk verzoekt dat U Hoog " Ed. Gefir. gelieven góed te vinden den Gcre*' quireerden onder beneficie van dezelve prsefen" tatie van deeze frivole Actie Kost- en Schade" loos te willen abfolveeren , en. den Requirant (voor zoo vee' noods) daartoe te Condemnee)l ren, cum expenfis ofte tot andeie". enz.
't Welk Doende, enz.
NB Tot nader informatie, rakende de manier van mocedeeren voor den Hoogen Krygsraad, voorzoo 'veel de communicatoire Proceslen in Cas NUi Caufam betreffen, dient inzonderheid gereflecteerd te worden, dat dezelve ordinairlyk door Partyen Litiganten met een Schriftuur van Replicq en Dutlica respective befloten word , waarop dan geCoonlyk deeze of zoortgelyke Condemnatie van dit opperde Militair Collegie volgt.
De



f 3co )
De Hooge Krygsraad der Vereenigde Nederlan ■ den, gezien en geëxamineerd hebbende de U equeste, mitsgaders de Schrifturen van Antwoord Replicq en Duplicq, aan deezen Raade overgeleverd, en de zake van Jan Grandia Requirant by Appoinctement Nifi Caufam, op en de jegens den Ritmeester Gonzagus Q * * * Gerequireerde in het zelve Cas; En verder gelet op de verificatoire Bewyzen ten wederzyden in deeze zake geproduceerd: Doende recht, verklaaren den Gerequireerden met zyne prcefentatie te kunnen volftaan, Condemneeren niet min denzelven Gerequireerden om ingevolge zyne Prcefentatie aan den Requirant promptelyk op te leggen. en te beleggen, twee derde gedeelten van het zuiver montant der gecontracteerde Schuld, ter fomme van . . . ontzeggen den Requirant zynen verderen Eisch, op en de jegens den Gerequireerden gedaan en genomen, en compenfseren de Kosten van den Procesfe om redenen.
Aldus gedaan, enz.
TIEN-



( 3°4 )
den; het welk aan den Trekker tydelyk overge» zonden zynde, zoo moet deeze de Wisfelbrief, met al de fchade , daarop gevallen, goed doen, Cost. Jmft. Md. art. 3. tg 4-
I I I.
Doch aangenomen zynde. zoo niet op den tyd voldaan word, moet men binnen agt a tien dagen protesteeren, of anders verliest de Houder zyn recht tegen den Trekker, Md. art. 5.
I V.
Een Wisfelbrief geweigerd zynde, by dien daar hy op houd, mag een derde, ter eere van den Trekker, dien aanneemen, mits hern overgegeven worde, hec recht tegen den geenen , daar dezelve op houd, en tegen welken protest gedaan is, als meede tegen den Trekker, om op hem zyn Verhaal te mogen hebben, Md. art. 10, éf 11.
V.
Wisfelbrieven , houdende te betalen in Contant Geld, mogen met Schellingen betaald worden,Turbe beleid t' Jmjterd, 4 Martii 1693.
V I.
Geen Wisfel mag men trekken, neemen af dis. conteeren , endosfeeren , of accepteeren , op Vrankryk, om te betalen in Biljets de Monnoie,
als



i ( 3oö ) VIII.
Dat ook gëen Ordonnantiën,waarby eenige sn» dere wyze van 'betaling word geordonneerd, 06 gepermitteerd, als in contante Penningen , na de trekking of intrekking der Wisfelbrieven, of ook daar voor , doch buiten weten van den Geeve'r eenige nadeel zullen toebrengen.
I &
Dat dien volgende by verhoging van Geld, of 't emaneeren van zulke ordres op de betaling, de Houders geen Voldoening krygende door de be« trokkene van den inhoud van dezelve Wisfelbrieven op den voorfz. Voet, van de Trekkers, of intrekkers, volgens Wisfelftyl zullen mogen vorderen reftitutie van de gegeven waarde, met den interest tot 4 percent in 't Jaar, te rekenen van 't geven der waarde tot de voldoening toe, nevens de Kosten, daarop gevallen, onder afflag nochtans van het geene de Houders ter Plaatfe van de gedestineerde betaling zullen hebben ontvangen»
X.
Dat by verlaging van Geld, 't zy in de cours, of waardy van dien , ter Plaats der gedestineerde betaling, door publicque auctorïteit, na de trekking of intrekking der Wisfelbrieven , of wel te voeren; doch buiten weeten van de Trekkers of Intrekkers gemaakt, de Houders der Wisfelbrieven gehouden zyn aan de Trekkers of intrekkers derzelve goed te doen, 't geen zy meer hadden ontvangen als zy zouden hebben genoten, zoo de
Wis-



£ s°7;
Wisfelbrieven betaald waren op den voet en waarde, die ten tyde der trekking, of intrekking hier te Lande bekend is geweesc, dat de Geldfpecien ter Plaatze vsn de gedestineerde betaling hebben gehad, met den interest van 't geen alzoo meer ontvangen zal zyn, tegen 4. van ico. in 't Jaar, te rekenen van den tyd af, dat 't zelve meer by den Houder alzo ontvangen, en genoten zal wezen s en dat de Trekkers of intrekkers , 't geen by de Geevers, of Houders der Wisfelbrieven meer zal zyn ontvangen , met den interest zoo wel van den S. als verdere Geevers of Houders, naar Wisfelftyl zullen mogen vorderen., blyvende aan de zelve Geevers , of Houders der Wisfelbrieven in dien gevallen de magc, om 't zelve meerder van de verdere of laater te mogen repeteeren.
x r.
!
Dat tot bewys hoe en op wat voet de betaling der Wisfelbrieven door de betrokkene is gedaan, by verhoging der Geldfpecien, of by emnneeren zulker Ordonnantiën op de betaling, de Houders der Wisfelbrieven zullen mogen volftaao met de Verklaring, of Advysbrief van hunne Correspondenten , zoo 't doen van behoorlyk protest van hoger hand mogt worden belet; Rn dat by Verklaring der Geldfpecien, de Trekkers of intrekkers meede zullen mogen volftaan met de Verklaring of Advysbrief van hunne Correspondenten: zullende die Verklaring of Advysboek resp. worden gehouden van dezelve Kragt als een wettig Protest en volkomen Bewys , Plac, IMl. Mey (a) 1719.
. V 2 Wat



'( 308 )'
Wat word by den Profesfor Voet, aangaande hst Wisiel-Recht, met bekleede redenen, cn conform de funddmenieele gronden van Rechtsgeleerdheid, volzake/yk aangemerkt en gedoceerd %
Aangezien (zegt hy; het huiden zoo zeer niet nver gewoon is> hec toegetelde Geld van de eene Plans naar de andere over te brengen , maar in Plaats van dien, Wisfelbrieven getrokken worden, by welke voornamelyk last gegeven word , dat het Geld dat op een zekere Plaats bereids is, of zal worden toegeteld , op eene andere iPlaats door anderen weder toegeteld worde; zoo moet er wel worden aangemerkt dat de winst, die er uit hoofde van zoo een procuratie op eene andere plaats te betalen, gerecipieerd, binnen de bepaahrg yan ordinaire Interesfen in de Wisfelbrief, (fymbola cobi bistica) kunnen worden gecomprehendeerd. Up dar dit nu wel mag worden begreepen, zoo is het nodig, dat men de natuur van Wisfel en Wisielbricven iets breeder openlegge en verklare : En m de eerfte plaats moet men weeten, dat aangezien d^eze Deligatie of AsGgnatie, niet flegts door tusfchenkomst van een eenig, maar van twee, ja •en minfte van drie Contracten word geperfectionneerd , en dat tusfchen meer als twee Perionen, aangezien de Trekker zyner. Debiteur belast dat die kome te betalen, en aan zynen Crediteur or Iemand anders, dat hy het geen betaald moet worden van den Debiteur kome te ontvangen, en hy aan wien dos betaald moet worden, door 'den Debiteur van den Trekker bedingt van den Debiteur, dat hy aan hem zelve fchuldig zal zyn te betalen, dat by tot dien tyd toe, aan den Trekker ichuldig is geweest: En derhalven dat , zal de handeling van Wisfel zyn volkomen beflag hebben, 'er ook meerdere Convent ien en meerdere Perzonen tusfchen beide moeten komen. Want in de eerfte plaats ftaat hy, die het Geld vooruitfchiet of fchieten zal, dat op eene
an-



( 309 )
andere plaats betaald moet worden. In de tweede plaats ftaat hy, aan wien hec word gei'chooten, en die by de Wisfelbrieven last geefc de betahng.am een ander te doen, ook ftaat in de. derde plaats de Mandataris of betrokkene, door wien op eene andere plaats, uit kragt van den last, de betaling moet worden gedaan; fin eindelyk hy ftaat m de vierde plaats, aan wien uit kracht van den gegeven Last de betaling moet worden gedaan. De eerfte, by voorbeeld, handelt met den tweeden, hem gevende of belovende Duizend Guldens mee eenige winst daar en boven, dac die door een'derden, dia zig te Rome bevind, aan een'vierden, die naariïoweis vertrokken, dezelve Duizend Guldens toeteic, hem ten dien einde gevende Brieven vanMandaac of Wisfel, om aan den vierden te zenden, en door hem aan den derden te worden geprefenteerd, dat die de betaling, hem door den tweeden gedemandeerd, op zig neeme, dac is de Wisfelbrief by zyne ondertekening accepteere, en ten vervaldage betale, welk Mandaat door den derden op zig genomen zynde, dan heeft de vierde uit eene Conventie van Conftitutum van betaling, 't welk in de acceptatie of aanvaarding van de Last ligt opgefloten, (en om re ageeren zoo efficacieus is, dac de acceptant zelfs by Gyzelinge tot ds betaling kan worden genoodzaakt , naar de Costumen \ an Amfterdam, by R o s ruoom. Cup 5. art. 13. en 30.) heeft hy tegens dien derden een perzoneele Actie, om de aan hem beloofde betaling te verkrygen, de derde acceptant heeft weder zyn tegres tegens • den tweeden , of Trekker uit de Contrarie actie van Mandaat, als hy betaald heeft, ten ware hy Debiteur'van den Trekker kwam te zyn, in welk geval 'er eerder geliquideerd zoude moeten worden : De tweede heett weder den eerften aan zig verbonden, op Wiens verzoek hy dm Wisfelbrief heeft gegeven, hetzy dan Uit hoofde van Lastgeving of van een ongenaamd Contract, zoo dikwyls als die eerfte toen de vVis. felbrief aan hem wierd afgegeven, de fomma of inV 3 houd



C 3io )
houd derzelve met de bedongen winst niet heeft toegeteld aan den twééden- In deeze ganfche zaak word 'er egter geen vernieuwing van fchuld gedaan, zoo als dac wel in de legatie of asfignatie plaats heeft, maar alfchoon de vierde den derden aan zig heefc verbonden gekreegen , door de acceptatie , zoo blyft echter de tweede, als hem hec Geld voor den Wisfelbrief contant is betaald by avance, tot de reftitutie en vergoeding van Kosten , Schaden en Iuteresfen ook verbonden, vooronderfteid dac gefupponeerd mGet worden, (waar van hier na ' als de derde zyne aanneming niet nakomt, en de Wisfel Conventie deszelvs vervulling niet erlangt, R o s eboom Costumen van Amfterdam, tit. 50. art. 3. R otje Geku/e, decif. 2. indiervoegen dac hy, die in den beginne den Lastgever alleen aan zig had verbonden, daar na beide en Lastgeever en Lastaannemer aan zig verbonden krygt , en geen hunner beiden wordbevryd. zoo een van beiden niet betaalt. Hier van dan, indien de Mandataris na de acceptatie van de Wisfelbrief niet betaalde, hy, aan wien of op wiens ordre de betaling moest worden gedaan, den Lastgever of Trekker van de Wisfelbrief al beeft geactioneerd, en van dezelve niets of ook wel niet de volle voldoenihge bekomen heeft wegen deszelfs onvermogen, dan kan hy tot den wanbetaligen Mandataris of Acceptant wederkeercn , en hem uk de ftilzwygende Conventie van betaling (welke in de acceptatie, zoo als gezegd is, ligt opgefloten; noodzaken om de betaling teadimpleeren , voor zoo ver zy door den Lastgever, dac is den Trekker, niec is voldaan, Rosebooèi tit. 50.'art. 2. Costumen van Antwerpen, tit, jr. art. 4» Neos t a d i u s Curice Supr. decif. ia. Hollands en e Consultaties, 3- Deel 1. Stuk Adyys 163. Ja de keufe word in zoo verre aan den Houder van de Wisfelbrief gegeven, om met den'I rekker of den acceptant, die ten vervald3ge niet betaalt naar gebefte te convenieeren, dat die geene die hy aanfprcekt, zig met het beneficie van ordre niet kan behelpen, en
eis-



C 3" )
eisfchen dat de Andere eerst geëxecuteerd zal worden , Nëostaoius d. dicif.fupr. car. 12.
Bv welke gelegentheid 'er verder in confidentie genomen moet worden, dat het Wisfel-Contract van effect kan worden gedeftitueerd, of ter zake dat hy, aan wien de betaling gedemandeerd was by de Wisfelbrief, dezelve niet wel te accepteeren , ea dus weigert het Mandaat op zig te neemen: of om dac hy geaccepteerd hebbende, ten vervaldage met de betaling in mora agterftallig blyft; Of om dat het Mandaat van betaling by den Wisfelbrief geinterponeerd, daar na door den Lastgever of Trekker, of door hem , op wiens verzoek hy had getrokken, zal zyn herroepen. Het zal de moeite waardig zyn intezien, wat 'er in ieder geval plaats heefc. Wac de accepcatie aanbelangt. gelyk uit de natuur van Lasceeevüig of Mandaat, het aan hem dien de Last gegeven word, ftaat dezelve aan te neemtnof te weigeren , L. 8. §. 1. ff. deprocurat. L. 5. Codicis de obhpat. & actionib. L. 17. Codicis de procurat. L- 2. §. %. ff. de C-arat. bonis dand. zoo kan ook hy, op wien de wisfelbrief geirokken word, niet geconftringeerd v/orden om dezelve tegen zyn' wil en dank aan, te moeten accepteeren en betaiing te beloven, ten zy dezelve door een'Factoor op zyn'Koopman zyn getrokken, dien hy macht had om te verbinden, en behelzen Gelden die de Factoor in verbruikleen had ontvangen, ten gebruik van zyn Principaal, arg.i. 5 §. 11. ia. 13. ff. de inflitor. actioti. Costumen van Antwerpen, tit. 55. art. 1. R os e boom Costumen van Amjieldam, Cap. 50. art. 1. Grotiüs Inleiding 3. Boek 13. Deel §. 4 's Mans woorden zyn deeze. „ Doch Koopluiden zyn fchuldig aan-
tenemen de Wisfelbrieven, gezonden by een'Be" windhebber haarer zaken, die macht hadde om ', zyn' Meester te verbinden, ende ten behoeve
van zyns Meesters zaaken Penningen op Wislel „ neemt".
V 4 Waau



(3» )
Waarin beftaan vervolgens zommige Èxceptien of uitzonderingen, welke menigmaal in het Wisfel-Reent plaats hebben ?
In de eerfte plaats, dat uit driederlei onderfcherden Obfervatien biyfcen kan > gelyk in de Academie der Jonge Practizyns, pag. 245. gedemonftreerd en aangetoond is, hoedanige gemeenfehap of overeen» komst de geaccepteerde Asffgnaticn, naar ftyle van Negotie ook wel Binnenlandfche Wisfelbrieven genaamd , ten opzichte van derzelver effecten met de Buitenlandfche geaccepteerde Wisfelbrieven hebben; In de tweede plaats, dat allerlei ongeaccepreerde Wisfelbrieven , getrokken op een' Perzoon die de accep. tatie daarvan weigert te doen, illico behoord geprotesteerd te worden: En in de derde plaats, dat het Protest zoo wel van een' Buitenhndlche geac. cepteerde Wisfelbrief, als van eene Binnenlandfche geaccepteerde Asjignatie, niet eerder noch laater, volgens ftyl van Wisfel Recht, moet gefchieden, dan na dat de zes Loop- of Refpytdagen, die den acceptant van de Wisfel boven den vervaldag competeeren, verfcheenen zyn , dat is te zeggen dat het Protest pra> cifelyk door een' Notaris en twee Getuigen op den laatften Refpytdag behoort gedaan te worden, en wel voorZonnen ondergang, zodanig als het Jaargetyde alsdan aan de hand geeft; zie verder od dat respect Phoonsen Wifelftyl, Art. 3. in Notis, en Art. 10. & ftqq.
Zyn 'er behalven de bovengaande Obfervatien, geen andere Èxceptien of Uitzonderingen ran gewicht, ' waarop in Cas van Litiscontestatie, over zaken rakende liet Wisfel-Recht. zorgvuldig dient gelet te worden ?
Ja! by voorbeeld als op een' Koopman hier te Lande, door zyn'Correspondent in Engeland, een Wis.
fes-



( 3t3 )
felbrief groot foo Ponden Sterling getrokken, en vervolgens ter acceptatie gepraefenteerd word, en dezelve Koopman, op wien die Wisfel getrokken is, geen Credit voor zyn'buitcnlandfchen Correspondent over hebbende, de acceptatie van dien weigert, op fundament dat by hem maar 100 Ponden Sterling fchuldig is, onder prsefentatie van dezelve verfchuldigde iomme aanftonds promptelyk te willen betalen, zoo verliest het Protest, ter zaake van zodanige aangeboden betaling, in de Rechtspleging ipfofacto zyn kracht, om reden niet alleen, dat daar door aan den Rechter confteert, dat 'er aan de zyde van den Koopman met relatie tot den Trekker van de Wisfelbrief geen Exceptie van Verlegenheid of Uitvlucht van betaling heeft plaats gehad, maar boven dien,om dac niemand naar rechten kan geconftringeerd worden een' Wisfelbrief te accepteeren, waarvan het Montant der fomme meer of hooger beloopt dan hy werkelyk aan den Trekker van den Wisfelbrief fchuldig is.
Welke zoorten van Protesten zyn in het jluk van Wisfel-Recht meest practicabel?
De drie navolgende Formulieren van Protesten; als doorgaans in het Wisfel Recht genruikelyk zynde , kernen by uitzondering boven alle andere lnftrumencen van dien aart in aanmerking.
V 5 T J.



( 31* )
No. III. ——- FORMULIER yan een Protest, waar by de voorenftaande ongeaccepteerde Wisfelbrief geweigerd wierd te betalen.
,, Ik ondergetekende, enz. geasfisteerd met D. „ W. en H. S. als Getuigen, hebbe ten verzoeke „ van de Heeren J . . . en L... Kooplieden t' Am,, flerdam, op den %o November deezes Jaars 17 . .
my gevonden ten Huize van den Heer D. M. al„ hier, en vermits zyne nog condnueerende bedle-
gerige ziekte, volgens Declaratoir van zyn Ed. ,, Dochter, aan haar Ed. hebbe voorgelezen een'Wis„ felbrief, (hier dezelve als vooren te laten vol,, gen,) vervolgens haar Ed. heb afgevraagd, of „ haar Hd. voornoemde Vader dezelve Wisfelbrief,
volgens zyn Inhoude, geliefde te voldoen ? Waar„ op haar Ed.mytot antwoord gaf: Neen myn Heer, ,, myn Moeder heeft het reeds gezegd. M icsdien heb „ geprotesteerd van Wisfel en Herwisfe!; Mitsga,, ders van alle Kosten, Schaden cu Jnteresfen we5, gens de niec betaling geleden en nog te lyden. „ Relateere dit te zyn myn wedervaren.
Waarom was het nodig, dat 'er ten aanzien van de lovenjlaande ongeaccepteerde Wisfelbrief twee verfchülende Protesten moesten gedaan worden ?
Tot nader explicatie daarvan dient, dat het volftrekt noodzaaklyk was, dat zodanige Wisfelbrief tweemaalen geprotesteerd wierd, als eerst in Cas van Non acceptatie , en ten tweeden in Cas van JSionbetaling, gelyk in bet hier geallegueeröe geval plaats heeft gehad ; want bet kan anders zeer wel zamen gaan, zonder dat het de ltyl van het Wisfel Recht contrarieert, dat Iemand, op wien een Wi?fel getrokken is, dezelve om wettige redenen niet wil
noch



( 3*4 )
de, en onaangezien het abuis of Mezusby hun begaan, nog dagelyks hun Huis even als vooren blyven bewonen, en in der daad frequenteeren, opentlyk en ten aanzien van alle de Waereld, uit reden dat het Abuis of Exces by hun begaan, van zodanige Conflderatie niet is, dat daar toe exemplaire ftraffe, naar rechten of de Wetten en Placaten van den Lande is ftaande ; Daar zyn ook Rechtsgeleerde Schryvers, die distinctie maken, inter Mktum commune , dat is, 't welk volgens de gemeene Wetten en Placaten van den Lande ftraf baar is, &f inter delictam municipale, dat alleen virtuti ftatuti alicujus municipalis is punibel, fustineerende, dat ter zake van een gemeen delict, de Delinquant over al in Holland apprehenfibel is, quia delictam Perfonam fe* quitur, en door de Apprehenfie wezende geïntroduceerd, preventie daar over in loco deprehenfionis kan worden gecaufeerd, en voorts tegen denzelven naar exigentie van zaken geprocedeerd, maar dat municipale delictum privativelyk fpecteert, ad Judicem domicilii, vel deiieti ■ commisji, fi ubi inventus fuerit. Want nademaal dat, volgens de voorfz. distinctie , het Commune delictum in zulker voegen moet wezen gequalificeerd , dac daar toe naar K echten of Costumen van den Lande apprehenfie is ftaande , en dat zulks daar door preventie kan worden geïntroduceerd, zoo komt daaruit te volgen, dat in za. ken die toe geen Corporeele apprehenfie en exemplaire ftraffe zyn gedisponeerd, ook geen plaats kan hebben, het voorfz. axioma ubi te invenio ibi tejudicio. zynde een Officier, dien dezaake zelfs niet concurreert , cum Reipublicce, cui pree est nulla injuria feu offenfa est f act a, & fic plane alienus est in caufa, geenzins bevoegd, omme Iemand in zyn Territoir of Jurisdictie t'apprehendeeren, over eene zake daar toe naar Rechten geen apprehenfie ftaac, en over zulks denzelven eer Plaatze van zyn Woonftedeook niet word geapprehendeerd; of ook metrechtgeapprehendeerd zoude konnen worden, en dat alleen om door dien dezelve apprehenfie niet kan naar Rechten
iets



( 325 )
iets opereeren, en zulks des te min Jurisdictie geeveii , aan die geene die dezelve auderzints niet competeert.-
Welke adftructive redenen worden, tot .[laving van dit argument by den Rechtskundigen Bokt vervolgens plenair en zakelyk aangehaald, tot een overtuigend bewys, dat zulks pi mts behoort te hebben, ten opzichte van Vagebonden, voortvluchtige of latiteiende Pérzonen?
Ten eerden, uit de woorden van den voorfz. Text zelfs, in L. t. C ubi de criminü.». uit welken Text het vootfz. Axioma by de DD. is getrokken, en naar dewelke dien volgende 't zelve Axioma ook behoort gereguleerd ende uitgelegd te worden; Ten tweeden, uit de grootfte ongerymdheid, Confufie en Turbatie. die uit het Contrarie verftand Vin den voorfz. Text zoude komen te ontflaan , want voor eerst Iemand iets gecommitteerd hebbende , niet wezende van zoo groote confidcratie, immers niet van zodanige zwangheid en nadruk, dat hy daarom zoude behoren te lanteren. of uit zyne Woonplaatze te wyken, zoude buiten de Plaatze van zyn domicilie nergens zeker wezen , en ter zake van dien overal, daar hv'zoude mogen komen, tot verrichting yan zyne affairen, of ook auderzints, met een Perzoneel Ar-est kunnen worden gevexeerd en geaffronteerd, en dat by een' Officier, die niet competent is: En ten derden, dat nog verder gaat, zoude ook Iemand, iets hebbende ter Plaatze zyner refidentie Gecommitteerd, daarover aldaar zoude mogen worden verftaan niet ftrafbaar te zyn, als conform de Maximen, en particuliere Politie, of factie yan die Plaatze, daar over ook elders kunnen worden aangefproken, daar contraire Maximen zouden mo-



( 316 )
gcnzyn, 't welk dan cok zeer groote verwarringe en confufie zoude komen te veroorzaken, wyders zoo zoude uit zodanig verftand van den voorfz, Text ook kunnen ontflaan , dat Iemand hebbende iets misdaan, zoude kunnen eludeeren de Jurisdictie van zynen Ordinaris en competenten Rechter, want de zelve, alvoorens hebbende met een* Officier van eene andere Plaatze de zake afgemaakt en geaccordeerd, zoude daar op d desfein in deszelfs jurisdictie komen, en hem aldaar jaaten apprehencieeren, 't we'k gedaan wezende, zoude die Officier, hem fundeerende op de gedane apprehenfie, tegens den geapprehendeerden procedeeren, en den zelveu Officier te vooren gecontenteerd zynde, en zulks weinig tot des geappreherdeerdens laste inbrengende , zoude voorts de geapprehendeerde daar op worden ontflagen, en door zodanige gefabriceerde apprehenfie en notoire Col-* lufie zoude de fchuldigen ontgaan , zodanige mulete en Correctie, als tot het mezus ofte exces by hem begaan is ftaande, en den Officier van zyn Woonftede, daar meede van zyn recht kunnen fraudeeren, en 't zelve ontzetten. En zou door zodanige Collufie het recht van den Officier van de Plaatze , daar de Delinquant woon'igtig is , niet alleen kunnen worden elufoir gemaakt, als de zelve nog niet hadde begonnen te procederen, ne maar zelfs ook dan, als de zelveu al bereids zyne Actie hadde beginnen te inftitueeren, en tot dien einde den fchuldigen in Perzoon hadde doen dagvaarden, nademaal gelyk als in de volgende Titul breeder zal worden aangewezen, Citatio realis utpote fertisjima verbali praferatur, T' i • ser* Decian. in tract, Criinin. lib. 4. Cap. so. num. 24. 6? cap. al. num. 8» Bavo in theor. Criminal. Cap. 33". num. 6. £f Cos en. Conjil. 30.



( 3^7 )
De driederlei zoorten van Jurisdictiën, rakende Crimineele Ddinqmnten afgehandeld hebbende , zoo ir althans Se Vraag, waardoor Prasvenne vm Rechtsg-bied in Cas Crimineel, naar ftyle van de HallamIfche'Practyk, geïntroduceerd worden kan'
Het is onwederfprekelvk waaragcig , dat een Delinquant, of die geprffifumeerd word zodanig te Kyn over eene en dezelfde Misdaad met behoort tc recht te ftaan , noch geftraft worden dan voor en by eenen Kechter alleen, overeenkomltig de Reclv'doctrine van Carpzovios Pract Cnmm. Part. 3. m<est. .10, num. 90. Weshalven om toe de explicacoire Verhandeling van Bout ten dien opzichte overteaiam , noodzakelyk uic zodanige pluraliteit der Rechters in Crimineele zaken fchynt t" volgen dat 'er volftrekt iets moet wezen, hec welk aan een' van alle dezelve Rechters, ten opzichte van de Jurisdictie, preferentie geeit, op zulk eene wyze, om in de zake alleen te kunnen voort procederen, met uitfluiting van de concurrerende Macht van alle andere verdere Rechtbanken, welkers onderzoek ex officia in deezen gedaan', daardoor aanftonds komc te cesfeeren en op te houden, en uit die Raifonnement van den laatst eenogen Rechtsgeleerden refulteert van deeze vast bande Confequcntie, dat van alle de voorfz. Rechters in Crimineele zaken, die geene moet Drsevalceren en vervolgens worden verftaan bevoegd' te zyn in de zaake voort te procedeeren, die dezelve eerst heeft aangeflagen , ende zulks daar me^de de andere Rechters heeft gepra?venieerd, en in dien inzichte word verflaan ook meer recht te hebben, dan alle de verdere Rechte», die daar bevoorens mee hem gelyk recht en Jurisdictie tot het doen berichten van dezelve zake waren hebbende, nam ubi femel cceptum est Judicium , ibi & fineri debet, L. ubi accept»» 3°« ff- ** ?ai/ff. Maar onder de CriminaÜ|ten zoo word X 4 d2ar"



C 328 )
daarover zeèr gecontroverteerd, wie dat van de Crimineele Rechters verftaan moet worden, eene zake eerst by der hand genomen en aangevangen te hebben, tot zulken effecte, dat hy daar -na in die zake alleen competente Rechter, blyft zoo verre, ut cceteris etiam Competentibus pneferi debeat posfitque eos inhibere ne in ea caufa fe ulterius intro■ mittant , 't welk eigentlyk preventie word genoemd.
In hoedanige Crimineele gevallen heeft Preventie al. gemeenlek geen, en in welke Crimineele zaken zomtyds wel plaats?
Volgens het fentiment van Bort, ftaat wel te confidereeren of waartenemen, dat de materie van Preventie, of liever de Exceptie van dien, tusfchen verfcheide Rechtbanken in Cas Crimineel geen plaats heeft, noch eigenlyk en wettig kan gefchieden , dan daar Concurrentie van Jurisd'ctie is. Insgelyks, indien den ze!ven alleen Jurisdictie is gegeven, om den Misdadigen, op de verfche daad bevonden, te mogen apprehendeeren, gelyk aan den Procureur Generaal van Holland, by de Inftructie van den Hove, Art. 19. Zoo en kan denzelven buiten zodanige gelegenheid, de Rechters auderzints Competent zynde, by Citatie niec prxvenieeren; Wyders zoo merïteert meede de naam van Prsventie niet, en kan ook daar voor niet gehouden worden, wanneer een Hooger Rechter, onder pmext en auctoriteit van zyne fbperieure Jurisdictie, of ook Iemand anders, die omtrent of over dezelve zake geen concurrent! Jurisdictie heefc, zig echter eenige executie van Jurisdictie over eenige zake aanmatigt, onder fchyn van Preventie of eenig ander prstexc, zoo als LoYSEiu en fon traité des Seigmuries, Cap. 13. £°gt dat in Frankryk maar al te veel gefchied :
In-



fC 334 )
tenten zy by informatie pracedente tegens de geenen dien hy in rechten betrekken wil, en word ten dien opzichte informatie precedente ook genoemd, actus primus, guo contra delinguentem proceditur. Bav o, in prax. fj? theor. Criminal. §.inguifitio, num.z. Ten tweeden, zyn zodanige préparatoire of praece» dente informatien, welke ex fama publica geboren worden , van dat gewicht niet, vermits men geen Delicten behoort te gaan zoeken, maar dezelve aan den dag komende, op de waare gelegenheid van dien te inqtiireeren, zoo noodzakelyk, esfentieel, en fundamenteel in Crimineele Proceduren, dat nul en onwaarde is al 'c geene tegen Iemand, zonderee, nigepraeallableinformatien, tot deszelfs laste, word in Crimineele zaken by de hand genomen, ten ware Iemand op de heete daad ware bevonden, of dat eenige partyen over den Misdadigen klaagden, en is dienvolgende by den Hove van Heiland van allen ouden tyden verftaan, dac een apprehenfie, die ge. fchied zonder praecedente informacie, zoo nul is, dac dezelve door volgende informatien niet kan worden geconfirmeerd , maar heefc altyd het Hof in zulken gevalle belasc de Gevangenen te relaxeeren, Apologice van de Groot Cap. 13. omtrent het einde, add. Damhouder pract. Crim. cap. num. Tenderden, om dac zelfs zodanige piaeparatoire informatien eenigzins graveeren, zoo is by het voorfz. 19. Art. van de inflructie van den Hove van Holland, den Procureur Generaal verboden eenige pracedente informatien te nemen , ten ware by Ordonnantie van denzelven Hove, of in zaken die by avanture gefchieden, in plaatze daar hy ware pnefeut, als het delict gefchiedde , en als hy met verfcher daad zal bevinden gedelinqueerd te zyn; Ten vierden, zoo is de Procureur Generaal, buiten dezelve gelegenheden , gehouden , zoo haast eenige Misdaad ter zyner kennisfe is gekomen, het zelve den Hove aan te/henen, hetwelke de zake daar toe gedisponeerd vindende, den zeiven Procureur Generaal belast, op 'c zelve feit, en de Circumftantien van
dien,



C 535 )
dien, zig préparatoire te informeeren : Waaruit dan ten vyfden , gelyk meede uit het voorfz. 19» Art. van de Jnftructie van den Hove van Holland, daar by den Generaal Procureur is verboden eenige informatie prsecedente te nemen, dan by Ordonnantie van denzelven Hove confteert, dat het nemen van zodanige informatien , volgens dezelve Inftructien, den Procureur Generaal ook alleen competeert, nam exceptio firmat regulam in cafibus non exceptis , L. queefitum i 2. ff.de ïnftructo & inftrumento, en dat het zelve een gevolg is van zyn Ampt, daar by denzelven is aanbevolen, te folliciteeren, fustineeren en befchutten alle de zaken, daar de Prince van den Lande eenig interest Actie of querelle mag hebben, Art. 17. van de Inftructie van den Hove vaa Holland; En eindelyk ten zesden, zoo moeten precedtnte informatien, zoo veel als doenlyk is, en zulks gevoeglyk en zonder prejudicie kan gefchieden, geventileerd worden voor den Rechter, die competent in de zake is , & ad quem caufa Cognitio fpectat, ten eiude om zoo veel te beter en met meerder zekerheid en gerustheid te kunnen daarna ordineeren, 't geene in de zelve zake tot verdere betragtinge der justitie zoude mogen bevonden worden te behoren , en andere redenen meer, zie het onderftaande ji Art. van de Crimineele Ordonnantie van den Jare 1670. zynde van den volgenden inhoud.
Enie om te verhoeden de abuifen, die men bevind in de Attestatien of Informatien préparatoire, gemaakt ende gehouden by mcompetenie Perzonen; Verbieden wy alle Notarisfèn, Secretarisfen, Griffiers, en generalyken alle Perzonen, geen Jugen 'of Rechters wezende, of geen Commisfie of macht hebbende, om Informatien prceparatoire te nemen, geen Getuigen te horen, Attestatien te geeven, oftefpeciale /Iele te doen, in Üe zaken ende Procesfen hangende voor andere Rechters: Op poene voor de eerfte reize, van haare Officien gefuspendeerd te worden voor eenen
tyd,



c 336 y
tyd i tot arbiter/diepe van den Rechter : En voor &è tweede reize van privatie van 'r voorzeide Officie, en van den Ban, ook tot arbiterfchepe van den Rechter, verbiedende ook alle Jugen ende Rechters, op gelyke Informatien of Attestatien eenig reguard ofte inzien te neemen, in wat manieren dat het zy, noch ook dezelve te ontfangen ofte toelaten, al en waar 't maar om die daar na te'recoleeren: Op fosne van Nulliteit.
Waarop behoort vervolgens, naar het fentiment van Bout, in de Crimineele Rechtspleging byzonder gereflecteerd te worden ?
Op alle zodanige Requifiten, welke in Cas Crimineel haare fpeciaale betrekkingen hebben tot Apprehenfie Corporeel, Dagvaarding in Perzoon en Defaulten, waarvan grootendeels gehandeld is, in zeker Crimineel Tractaat, by ons ontworpen, onder den Tytel van Rechtsh eleerd Kweekschool at' Sleutel der Crimineele Practyk, aangaande welke fpeciale materie nog eenige onderzoekingen over blyven, die aanmerkdyk en daarom ten uiterften recommandabel voor Rechters en Practizyns zyn.
Waarin beftaan die noodzakelyke Requifiten, voor zoo veel het eerfte geval, namelyk de Apprehenfie Corporeel betreft?
In de eerfte plaats, dat de Rechter, aan welke het onderzoek en vervolgen der Misdaden, als meede de condigne ftrafFen daarvan wettig competeeid , zorgvuldig behoort te examineeren of 'er in der daad zodanige Delicten gecommitteerd of begaan zyn, als waarover Apptehenfie Corporeel zou kunnen w-orden verleend, en de inquifuoire Proceduuren mCas Crimineel ftaat te worden begonnen, om daferal-
tyd



C 337 )
tvd alvoorens het verleenen van' Apprehenfie Corps* reel tegen een' Delinquant, volgens de gronden van het Befchreven Recht confteeren moet van het Lorpore Delicti, en hiervan behoorlyk blykende , al verder tot Object van zyn onderzoek te maken, of het geperp^treerde Delict, waar over Informatien genomen zyn, of waarover Apprehenfie Raat verleend te worden, van dien aart is, dat dezelve naar Rechten, Wetten, Placaten, en Costumen van deeze Landen eenige Crimineele ftraffen of andere mindere Correctie , het zy van Geldboete of anderzins conftcert. In de tweede plaats, dat boven dien niet minder in Confiderane komt, dat alfchoon de Misdaad voor volftrekt ftrafbaar of corngibel kan gehouden worden , evenwel alvoorens de Rechter tot het verleenen van Apprehenfie Crimineel iefoU veert , dient vooraf te aaan een geconfumeerd , ryp, en naauwkeurig onderzoek, of de welverdiende Rraffe niet zv geextingueerd, afgefcbafc of weggenomen door' Prcefcriptie, Sententie, of ook wel door middel van Gratie door de Hooge Overigheid verkregen, behalven dat als het factum al ftrafbaar mogte'zyn, egter wel degelyk behoort te_ worden onderzogt, of de genomen informatien ook in fpecie liggen toe lasten van die geene , die daarover is geaccufeerd of aangeklaagd, en tegen welken gefuspec. reeiden Delinquant men terzake van dien in Cas Crimineel, wil ageeren , om reden dat, alvoorens zulks te doen , hier gelden moet het bekende Axioma van rechten, debet conftare de delicto tjf etiam de Delinquenxe. ïn de derde plaats, dat in Cas voorfchreven*, by den Rechter in deezen competent, met gpen minder attentie en zorgvuldigheid, wel degelyk behoort te worden gade gefiagen, en met de uiterfte voorzigtigheid aan het befchreven Recht der Phcaten en Costumen deezer Landen ter Toetsfteen dient ce worden gebracht, of hec veronderRelde Delict zodanig gequaüficeerd, en mee geloofwaardige of ten minften met waarfchynlykePreuven secireumihntieerd is , waaruit den rechten genoeg 6 Y zyn-



C 33«)
zynde zonde kunnen worden opgemaakt, dat deêwegen by Sententie eene Dooaftraf of Lyfftraf kan worden gedecerneerd, dan of de omftantligheid der geprsefupponeerde Misdaad, waarover eigentlyk Ap~ prehenfie Corporeel, of Dagvaarding in Perzoon zoude vallen, met verder zoude gaan dan tot een Condemnatie ten hoogften van Bannisfement, of wel van eene fimpcie Geldboete, als zynde dit requifit doorgaans zoo noodzaakelyk, om daarop in goede Justitie te reflecteeren , dat zoowel Vreemdelingen als Inboorlingen, wezende van een gedistingueerd Caracter, üaande ter goeder Naam en Faam, en niet zynde fufpectus de fuga, doch al te ligtvaardig by aispoiitie van den Rechter geapprehendeerd en in Cas Crimineel, over een gering Delict betrokken zynde, en naderhand in een Ordinaris Proces ontvangen wordende, den ganfehcn ftaat van hunne defenfie in het laatstgemelde Opzicht zoude kunnen worden gefundeerd, gelyk bedreven en oplettende Practizyns van beproefde ondervinding zig wonder wel van zodanige Mefure ten Voordeele van hunne Meesters weten te bedienen ; En hec was ter oorzake van dien, dat wy in den Jare 1762. tegen den Baljuw van zekere Hooge Heerlykheid, Crimeeneie Jurisdictie hebbende, eu die een' Perzoon, befchuldigd van 's Lands Middelen gefraudeerd te hebben, onrechtmatig geapprehendeerd had, Mandament poenaal by den Hove verzochten, en vervolgens Attentaten poenaal tegen den zelfden Baljuw obtineerden, met dct gevolg, dat na dat deeze zake in qusestie voor het volle Collegie bepleit geworden was, de Baüjuw Ratione Officii niec alleen by Vonnisfe interlocutoir geccndemneerd wierd, cot reparatie van de verzochte Attentaten poenaal, maar vervolgens om de Apprehenfie, als kwalyk eh ten onrechten gedaan , illtco Kost- en Schadeloos af te doen , mitsgaders in de Vergoeding van alle Schade en Nadeelen, byden Geapprehendeerden ter zake van dien geleden, en boven dien met condemnatie in alle de Kosten van den Procesfe: In de tietde



( 339 J
èepïaaïs, dat alhoewel zulk zoort van kleine Delicten , niet importerende eene Lyfftraf, maar die alleen gecorrigeerd worden met.eene zekere Geldboete ter discretie van den Rechter, en ten respecte van welke het verleenen van Apprehenfie Corporeel of Dagvaarding in Perzoon, ten opzichten van geboren Burgers of' Inwoonders van een Stad, zoo veel mogelyk behoort te worden gemenageerd , het echter ten voordeele van deDefenfie, inzonderheid in zaken, rakende de Gemeene Lands Middelenj buiten alle bedenking is, dat wanneer den Transgresfeur niet in flagranti delicti, of op de daad bevonden wezende, de Officier in Loco, die fustineerc tot zodanige Geldboete gerechtigd te zyn, en ter zake van dien zvne Actie wil inftitueeren, noodzakelyk gehouden is, om na Voorgaande fimpele Citatie of Dagvaarding in deezen Civiliter, en dus ordinario modo tegen den Delinquant te procedeeren; En laatftelyk in de vyfde plaats, dat Iemand in Cas Crimineel in Perzoon gedagvaard zynde, ten einde op Vraag Articulen te worden gehoord, met fundament Copy van de Vragen en Responfiven eisfchen kan, en ook aan dezelve behoort te worden geaccordeerd, hoe zeer zodanig Verzoek by zommige Criminalisten disputabel fchynt, en wel eer by den Procureur Generaal van den Hove is geweigerd, of liever betwist geworden, als fustineerende alleen gehouden te zyn om Copy van de Vraag Articulen, maar niet van de Responfiven te moeten geven, zie tot meerder elucidaue hier over de Sleutel van de Crimineele Practyk, mitsgaders het Rechtsgeleerd Woordenboek , alwaar men Voorbeelden daartoe betrekkelyk vinden zal: Ondertusfchen is in den jare 1669. by den Bove van Holland het Contrarie van dien, ten' Voordeele van den Gedaagden verftaan , gelyk in een als toen geesaeerd hebbende notabel geval uit de volgende Notulen bewysbaar confteeren kan.
Y 2 TI.



( 343 )
fentie allegeeren kan, gelyk dat hy propter paupertatem niet gevoeglyk heeft kunnen overkomen, of andere gefundeerde Oorzaken van eene andere natuur, welke ingresüe by den Rechter kunnen vinden, en dus fubftantieel Reliëf, ten fine om van dezelve Defaulte gepurgeerd te worden op zodanige excufabele gronden verzoekt; Of in de tweede plaats, als de Defaillanc, in voegen als vooren in Cas Crimineel gedagvaard wezende, nog voor de Sententie compareert en zig zelfs in hegtenis begeeft, mitsgaders terftond alle dcKosten, op de verleende Defaulten gevallen, betaald, en dezehe ,op de iaat3tgemelde wyze purgeerende, in zyne Defenfie moet worden gehoord: De reden waarom een Defaillanr of Geeontumaceerde, op wiens Perzoon Apprehenfie Corporeel verleend is geworden , genoodzaakt is in befloten hegtenisfe te gaan, en vervolgens alle de Kosten van de Defaulten te moeten betalen, eer hy Purge van dezelve bekomen kan , is in de Practyk zeer bekend, als zynde in Crimimlibus fiyli, dat de Defaulten nimmer worden gepurgeerd, dan mits blyvende de effecten vaa dien.
Waarop fteunt zodanige remedie van Justitie, in Cas Crimineel, van een' üefaillant of Gecontumaceerden, die voor de Sententie nog compareert, en uit krachte van dien van alle de tegen hem verleende Defaulten, in voegen voorjchr even, gepurgeerd mrd?
Op fundament van Articul 55 en 56. van de Crimineele Ordonnantie, van den Jare 1750. luidende als volgt.
„ Art. 55. Dat indien hy na een of verfcheiden De„ faulcen verfchynt, en compareert, zal in de Y 4 » gfi'



( 344 )
gevangcnisfe geleid worden , en gecondem,, neerd die Kosten van de voorzeide appellatien j, en Defaulten te betalen, dezelve eerst en voor„ af te nemen en vinden op zyne Goederen, indien
hy eenige heeft".
„ Art, 56. En zoo verre hy ter Iaatfter asfignatie niet en compareert, zal onze Procureur Ge-, neraal en Officier van der Plaatze, het feit en Crimen, daarmede de voorzeide Gecontumaeeerde belast is, exponeeren en uitgeven mee ,, de Defaulten tegens hem gegeven , nemende „ Conclufie van den Ban, Confiscatie van Goe„ deren of zulke andere, als hy naar de Qualiteit ,, van den Delicte en Misdade bevinden zal te behooren: En zullen de Jugen of Rechters van ,, ftonden aan binnen eenen korten Termyn al,, ]e*enlyk vifireeren die informatien en Exploiten ,, van de fiuisfiers, Deurwaarders, of Sergean,, ten, om daarop Vonnisfe en Sententien te gee„ ven, zoo zy bevinden zullen te behooren: En niet min zal de voorzeide Gedaagde altyd ont» ,, vangen worden, om zyn Defaulten te purgee,, ren tot ter Sententie toe , mits betalende de 9, Kosten van dezelve Defaulten %
Hoe word, volgens den ftyl van de Crimineele Practyk, na vier geobtineerde Defaulten , doorgaans voor den Hove van Holland het Iktendii geformeerd?
Gemeenlyk op de volgende wyze, als onder Titu. lus II. hier ra breedet aangetoond word, wanneer den Procureur Generaal ten Laste van den Defaillant en Gecontumaceerden by Overlevering van zodanig Intendit, met de Veiificatien daartoe dienende, in het flot van dezelve, zyn Conclufie van Lisch in Cas Crimineel voegt, ^ ^



( 345 ) TITULUS II.
NQ, i. — FORMULIER van e«n InteN-
dit na voorgaande geobtïneerde Defaulte.
I n x e n d i t , gedaan maahen , en den Hove van Holland overgegeven, by of van wegen den Procureur Generaal van den Hove van Holland,, Jmpetrant van Mandament Crimineel, op ende jegens N- Gedaagde in Perzoon by Edicte, Ltetitant, ende Defdilfanh
, Proponeert de voorfz. Impetrant, dat de voornoemde N. Gedaagden in deezen, na dat ' hv een'gen tyd was geweest Advocaat van deezen '' Hove, zig met der Woon begeven hebbende " tot Dordrecht, en dezelve aldaar hebbende eeni'\ gen tvd lang gehouden zyn refidentie en Wooni, plaats, hem nu eenigen tyd geleden , by den Ge* rechte en Kamere Judicieele aldaar dezelve Stad ' en jurisdictie van dien was ontzegd , waarna de '' voornoemde Gedaagde , eerst by den voorfz. Hove, en daar naar by de Ed. Groot Mog. Heeren , de Staten van Holhnd en West-Vriesland met'\ keiy'ke inftantie gedaan , en aangehouden heb' bende tot al zulken einde, dat de voornoemde " gedaane ontzegginge zoude worden vernietigd, ' of dat hem daar tegen zoude worden verleend ee' nige inhibitie; Dan zulks nitt hebbende kunnen " obtineeren, en hoewel hy mitsdien dezelve ontzegginge wel hadde behoren te acquiesceeren ; !! na te komen en te obedieeren , nochtans de ,, voornoemde Gedaagde dien onaangezien ter con„ trarie zig vervorderd hadde, namaals zig we' Y s « der-



c 350;
i,, §. Authores ff. de posnis: £f C. ut late tradii, FA3, RIN AC. de Crimine Lmfce Majestatis 113. njini.
176. &feqq. aangezien zodaDig Crimen gehouden i, word, pro Crimen gravisfimo, 't welk andere ten „ exempel merkelyk behoorde te worden geftraft,
Faron. dict. loco num. 178. Zoo dat bevonden ,, wierde expresfelyk in Rechten niet alleen quod
Author feditionis obnoxias ut pcene Legis Cornel i, de ficuriis, text. in L. 3. §. item cujus ff. ad L» „ Com de Sicar.; fed etiam quod is, cujus opera £5? a, dolo homines adfeditionem Convocantur, incidat in „ Crimen Lcefce Majestatis. text. in L» 1. §. 1. ad it Lt- Jul.'Majest. quodque maxime Reipulblice interfii „ feditionem Concitatores puniri ficut infignes Latro.
nes & duces factionem. fecund. text. in L confiitu„ tiones ff. de appell &9 quod Authores feditionis £?
Concitatores tumultuspuniantur pcena mortis dicunt, „ Ba ld. in L. 2. C. de feditiofis, Julius Cla,, rus in pact. crim. fin. quaist 68, hum. 36,;
Christikeds vol. 4. decif. 20. num. zo. & 26. 3, ende zynde hetzelve Crimen van zeer pernitieufe ,, Confequentïe, ita ut exoriantur ex eo multa mala, t; in eo etiam puniatur conatus. ut tradit Gothof 3, a Ba v o in prax.&'theorie. Crimin. §, Crimin. Lce± itfte Majestatis humance. num. 156. mits welken al. 5) zoo den voornoemden N. Gedaagde, indien hy „ zoude konnen worden agterhaald, insgelyks over
de voorfz. zake, anderenten exempel ,zwaarlyk 3, zoude behoren te worden geftraft, zoo hadde hy 5, Impetrantin den name als hoven, op zyn te ken. „ nen geven van deezen Hove geimpetrcerd Mans, dament Crimineel , ten einde indien de voor» „ noemde Gedaagde onder 'c resfort Van denzeU
ven Hove zoude kunnen worden bekomen, de„ zelve zoude worden genomen in verzekeringe en s, apprehenfie, en gebracht op de Voorpoone vad ,, den voorfz. Hove, omme aldaar tegens hem ter
zake voorfz. geprocedeerd te worden, als naar ,, Rechten en ftyle, of in dien den zeiven nier zou ■
de kunnen worden bekomen, hy uit krachte van



(ast)
$, 't zelve Mandament, by openbare Edicté en Ini „ finuade ter zyner laatfte woonplaatfe zoude wOri, den gedagvaard, omme nu tot zekere dage voor ,, den voorfz. Hove te comparareeren in Perzoon, j, op pcene van Ban, en Confiscatie van alle zyne „ Goederen, omme te aanhoren den Crimineelen „ Eisch en Conclufie , die hy Impetrant ter zake
voorfz. tegen hem zoude willen doen en nemen» ,, welk Mandament hy Impetrant doende in 'twerk ,, leggen, vooreerst den voornoemden N. Gedaag„ de, om den zei ven te bekomen in verzekeringe, ,, hadde doen zoeken binnen de voorfz. Stad Dord3, recht, ten voorfz. Huize, daar hy hem te voo« „ ren hadde onthouden , en te vooren hadde ge. ,, woond, dan dezelve niet wordende gevonden, ,, maar zig abfenterende, of lEtiterende, hy van
de Puye van den Stadhuize der voorfz. Stad , „ by het Klokkegeflag en openbaare Edicte, door
een' Deurwaarder van den Voorfz. Hove daartoe „ gecommitteerd, agtervolgens den voorfz. Man. „ damente was gedagvaard, om ten voorfz. einde tot
zekeren geprefigeerden dage voor den zeiven Hove, ,, op pcBne van Ban, en Confiscatie van zyne Goe„ deren, te Compareeren in Perzoon, waar van 5, dan ook ten Huize voorfz. was gedaan behoorly,, ke infinuatie, dan alzoo ten dage dienende, de ,, zake geprefenteerd en opgeroepen zynde , de „ voorfz Gedaagde niet compareerde, was by den „ voorfz. Hove hem impetrant jegens denzelven
Gedaagde verleend Default, tot zulken profyte ,, als naar Rechten behoorde te volgen, mitsgaders ,, een tweede Mandament, uit krachte van het wel„ ke den voornoemden Gedaagde en Defaillant an„ dermaal in Perzoon by Edicte zoude worden ges, dagvaard, om te zien wyzen 't verder profyt van „ den voorfz. Defaulte, welk Mandament beboor-
lyk geëxploicteerd, en den voornoemde Gedaag„ de andermaal in Perzoon, by Edicte en Infinua« ,, de als vooren, tot zekeren dage gedagvaard we. „ zende, en de Gedaagde Defaillant ten geprefi-
» ge^r-



C 355 )
van Raaden doorgezien en overwogen hebben,, de, al hec geene rer macerie dienende was , en ia'
deezen eenigzints konde movceren : Doende
Rechc in den Naam ende van wegen de Hooge ,, Overigheid en Craaffélykheidvan Holland, Zee„ land, en West-Vriesland, verklaarc voor 'c profyt ,, en uit krachte van de Defaulte by den Jmpetrsnc,
tegen den Gedaagdenen Defaillant in deezen geob3, -dneerd , denzelven Gedaagden en Defaillanc in
deeze te verfteeken, gelyk hy verftooken word 3, mits deezen van alle Ëxcepcien Declinatoir, Dila„ toir en Peremptoir, mitsgaders van alle Defenfien „ en verweeringen die hy compareerende, ander„ zints hadde kunnen doen en proponeeren; Bans, nen dezelve voorts voor altyd en geduurende zyn
Leven uit den Lande van Holland , Zeeland en „ West. friesland, zonder daarinne weder te mogen ,, komen, op poene van zwaarder flraffe, én con5, demneeren den Gedaagden en Defaillant wyders j, in de Kosten van den Proces"fe, 'ter cauxatie en j, moderatie van denzelven Hove.
Aldus gedaan en gepronun'cieerd, enz.
Wat uilzondering heeft daaromtrent plaats ?
Dat als de Rechter ondervind, dat de Procureur Generaal niec! volkomenlyk zyn Intendit geverifieerd beeft gehad, en dat de Defaillant niet fchuldig is aan hec Delicc waarmeede hy ten onrechte geaccu. feerd is geworden , zoo word den voorfchreven Procureur Generaal zynen Eisch en Conclufie ontzegd, maar de Gedaagde e,n Defaillant in Cas Crimineel, onaangezien zyn Onfchuld daarom , propter folam Contumaciam gecondemneerd in alle de Kosten van de verleende Defaulten, op fundament van de Lex J3. §• ï.Cod, de Judic.
Z 2 Maar



( 356 )
Maar kan «en Gedaagde en Defaillant in Cas Crimineel, na de pronunciatie van de Seucentie, tegen hem by Contumacie gewezen , neg niet gereleveerd worden?
De meeste Rechtsgeleerden fustineeren van Ja! uitwyzens het navolgende Cafus en daarop gevolgde Advys van vermaarde Rechts Doctoren, overwaardig alhier geboekltaafd te worden:
TITULUS IV.
No. I. —— CASUS en ADVYS, ten voordeele van den Gedaagden in Cas Crimineel, tegen welken, na voorgaande vier verleende Defaulten, bp Overgeleverde Iniendit Sententie van Bannisfemenc was gedecerneerd.
CASUS.
A. Wezende een Burger en Inwoonder van de Souverainiteit B is in Perzoon eeciteerd geweekt van wegen C. zynde een Collegie, beftaande uit B. ende eenige andere geconfedereerde Bondgenoten, om te compareeren, voor zekeren extraordinans Rechter, by dezelve C. gefteld „ en alzoo hy A. om zekere redenen by hem fchriftelyk aan G overgezonden, niet was gecompareerd voor de voornoemde Rechters zoo waren tegen hem A. verleend vier Defaulten , en hy A, uit krachte van dezelve op het Intendit van weeën de voornoemde C. tegen hem A- overgeleverd, by Sententie van de voornoemde Rechters gebannen ten eeuwigen dage uit deSouveraiaüeit van B.en alle de Plaatzen



C 357 >
ze ronder.C.reforterende, met Ccon'scarie van zyne Goederen. Eenigen tyd da.r na is ook den voornoemden A by verklaring van de voornoemde extraordinanTche Rechtes , zonder daarop gehoord te zyn verklaard, rgaan te heb. ben zeker zwaar ende orbitant Crien, te weten Lcefce Majestatis.
QÜ^RITURl,
«R ' ■ •• -"■ -• unrij ,. m hi li,- JV tiabïKüqF aföÜstM-rj •»'»{^-'^
Of de voornoemde A., na htverloop van zeven of acht Jaren tyds, zederti'voornoemde Sententie,h gefundeerd aanG verzoeken dat hy van alle de voornoemde Duiten , mitsgaders de Sententie en ver'tVir daarop gevolgd, met den gevolge en amfcn var) dien gereleveerd zal wórden ; mies dat A. te vreden is zyn Perzoon te fisteeren v de ordinaris Justitie der Souverainiteit van •<"1*' 5* «'a ■^3, 5 ••» ,J"\ 'untnii ■ ■ . atas - • rV Ö jjVtl " AD V Y S.
n Gezien by de ondergefchreven deernoetnde „ Cafas,politie, erj gelet op de Vragedjjc gepro■>, poneerd, Dunkt (onder correctie) emaal Ie>, mand naar Rechten is relevabel tegenKüJlce De». faulten., als door zyne Non Compje zoude
mogen'zyn gedecer'neerd, Cïm. enald. in
L. 1. C. fi pend Appel, in L. a. C. de nUir. reis 5, quia nimii urn magis propier abfentiam vic ridetur , „ quam quodmalam habuit caufam, L. fi t, 55. ƒ. »- déevict. Mënoch. lib. 2. ptcefumt. 7tdat het
zelve te meer plaats moet hebben . w,a]eer de ». Gecondemneerden zyn Perzoon in Rechn prs* »> (tenteert te fisteeren, condemnatum enimi novis s> defenjïonibus regula'iter audiendum esfe pbat ex i. NiTiA, Cwf. 44. Gkammat. fuperragm.
Z i , 'reg.



( 36i )
van dien nodig en dienftig zoude bevonden worden; En het was uit krachte van zodanige Authorifatie, dat Hooggemelde Prince van Orange, met Advys der Staten 's Lands van Holland en Zeeland, en ter voldoeainge aan den Inhoud der Brieven van Oc troy voor het meeste gedeelte heeft voorgedragen , de Statuten voor de zelve Academie die opden2juny 1*75- plaats hebben gehad: Hoedanige Statuten naderhand ook erkend en geapprobeerd zyn geworden op den eerften October 1631. door de Ridderfchap , Edelen enSteden , reprefenteerende de Staten 's Lands van Holland en West-Vriesland, welke ver. volgensby nadere Refolutie den Rector, Curatoren, Burgermeesteren en Asfesfeurs der Stad Leyden gcauthorizeerd hebben , om met Advys van andere Lidmaten der Senaat, en onder Approbatie yan Hooggemelde Staaten, te mogenmaken alzulice nieuwe Ordonnantiën en Statuten, als tot bevordering van dezelve Univerfiteit dienftig zullen worden geoordeeld.
Waarin befiaan de vyf Articulen, v&ke volgens de gemaakte Statuten de fundamenteele Conftitutie van 's Lands Univerfiteit te Leyden, rakende het recht van derzeher Jurisdictie, onder anderen uitmaken?
Wat het eerfte point aangaat, rakende de Conftitutie van de Univerfiteit, dient voor al hier op gelet te worden, 'dat dezelve is een Corpus, immediaat af hangende van den Souverain , dat in gevolge van de Placaten van dezelve geregeerd word. De Profesforen te zamen of de Senatus Academicus, representeert het Lichaam der Univerfiteit, ziet Statut Art. 1. en de Ampliatie van Art. 39. De Ledematen van dit Lichaam zyn eerst alle, die uit de StadZeyden en van bui ten dezelve, om de Academiiche Studiën wille, de Academie frequenteeren. Welke Z ^ alle



C 362)
alle worden begrepen onder den Naam van Studenten, j , ,
rta ' ■ ' n .
Ten anderen , fbeciaal de Burgers, of Ingezetenen der Stad Leyden zelfs , ten dien einde zes Jaren lang de Academie frequenteerende.
Ten derden, alle Doctoren en Magistri, die haare Tirulen in dezelve Univerfiteit hebben verkregen, en aldaar nog continueeren êoc goede Studiën haar haarftfgheid te doen, enz.
Ten vierden, de zodanige .notable en aanzienelyke Perfonagien , die uit Confideratie van dezelve Univerfiteit, en tot luister daarvan haar van buiten vervoegen binnen de Stad.
B3D10W Bsqós .giilesiö ihsfavfhtll ">s-)b ncv
Eindelyk ten vyfden, de Secretarisfen, Bodellen , en Officieren derzelve Univerfiteit, ziet Stat. ƒ38.39. Ampliat. op §. 39. De«ze alle verkrygen dit Lidmaatfchap der Academie, als zy zig doen iminatriculeeren by den Rector : verkrygende ook die geene, die van buiten komen, hetzelve door haare aankomfte alleen, mits zy zig .binnen acht dagen na dezelve aankomfte vertoonen aan den Rector, en zig door dezelve laten immatriculeeren : Statut. Art. 13. Ja dat meer is, genieten dezelve op haare retze naar Leyden, de voordeelen van de immuniteiten van de Tollen , Statut. Art. 42. wordende cok het voorgemelde Burgerfchap behouden by alle die geene, die zig veertien dagen ca de inauguratie van " den regeerenden Rector doen recenfeeren.
Hot



C 364 )
Hoe ver extendeert zig het. Recht van Jurisdictie van hooggemeldeUniverfiteit, ten Opzichte van\Crimincele zaken?
In het Crimineele , daar de Promotor of anders ge7,pg(\ de Rector Magnificus der Univerfiteit, Ratione Officii, en van wegen de Hooge Overigheid procedeert tegen d? Ledemaren der Univerfiteit, welke 21'g door Misdaden of Crimineele delicten misgrepen mogten hebben, tegens de Statuten en Placaten der Landen , waar en ter Plaatze het Delict ook mogte bedreven zyn, geduurende den tyd dat zy als Studenten de Univerfiteit te Leyden frequenteeren, of als geimmamculeerde Ledematen tot dezelve behoren, geene andere competente Rechter in de geheele Republiek van Holland hebben, of aan eenige andere Jurisdictie in.Cas Crimineel onderworpen zyn, dan de Hooge Vierfchaar van de Univerfiteit alleen , als welkers V onuis of Gewysde in Cas voorfchreeV3n, zonderd3t Appel ter executie word gebracht, hoe zeer dikwyls daaromtrent met een vruchteloos fncces inftantie aan de beide Hoven van Justitie in Holland zyn gedaan.
Vallen ten dien opzichte geene Objectie» die oppervlakkig gefundeerd zyn, en hoedanig worden dezelve futi-. Ie tegenwerpingen op het Gezach van de gemaakte Statuten en Placaten der Hooge Overigheid, ten kragtigftep wederlegd ?
Ja! verfcheide ongegronde objectien zyn van tyd toe tyd, tegèn het Recht van Jurisdictie van 's Lands Univerfiteit te Leyden, zoo in Crimineele als Civile zaken , gemaakt geworden, doch die men telkens, als eenHuis op los zand gebouwd ,in Duigen.heeftzien dalen ; Wy zullen zommigen daarvan opgeven, fchoon zy genoegzaam niet meer in Confideratie komen:
want



(3<55 )
want by voorbeeld, zoo nu Iemand zoude willen be. weeren dat de Stad Leyden by het innemen der Univerfiteit zn Burgers van dien, niec heeft afgegaan in zooverre van haar eigen recht, dat zy was hebbende over alle de Burgers en Ingezetenen van haare Stad, voor het aanitellen der academie alhier; maar dac zy in tegendeel hadde behouden dac zelve recht in het geheel, of een deele, in hec Civile. of Crimineele , over de Ledematen der Univerfiteit ; zoo zoude dezelve fpreeken, ( i.) tegen de waarheid der zake; want de eerfte ontwerpen der Statuten, zynde door de Senaat en Stads Burgemeesteren opgefteld, is daarop verzocht Confirmatie van den Prince W illem den Iflen, door den Souverain geauthorifeerd, en zyn ook na die tyd de Statuten van de •Univerfiteit, zonder de minfte oppoütie van wegens de Stad Leyden, geconfirmeerd en geamplecteerd by de Staten des Lands, (a.) Tegen het eigen opftel gedaan door den Penfionaris, den Heer Mr. Pieter Marcus, zeggende dac de Magiftraat, in zoo verre betreft hec Foram fpeciale Academicum van haare eigen Jurisdictie is afgegaan, Verbaal p. 7. (3.) Tegen baar eigen gedrag, moetende alle de regeerende Burgermeesteren en de regeerende Schepenen der Stad Leyden verklaren, aan handen van de Curateuren der Univerfiteit, by haaren Eed aan de Graoffelykheid van Holland gedaan, dat zy de Ordonnantiën en Statuten der Univerfiteit wel en ter goeder trouwe onderhouden, nakomen, en helpen voorliaan zullen. Statut, art. 16.
Welf



( 367 )
voor (fes Univerfiteits volle Vierfchaar zynde Rector , Asfesforen, Burgermeesteren en twee Schepenen der Stad Leyden, met, Uitfluidng van het Recht van Jurisdictie ten hunnen opzichte van alle Collegien van Justitie en andere Rechtbanken fn de bteden van den Lande van Bolland, Zeeland, en West-Friesland, uitgezonderd wanneer zodanige Lidmaten zig vrywiiïig in het een of ander geval aan hunnen üomiciliairen of anderzints competenten Rechter onderworpen.
Wanneer ces/eert het Forum Competens, ten opzichte van Ledematen der Univerfiteit geen Studenten zynde?
Als zodanige geimmatriculeerde Lidmaten eene andere Rechtbank voor Competent, boven die van des Univerfiteitt Vierfchaar, verkoren hebben gehad, en het geen nog meerder ftringeert, wanneer een Lidmaat verzuimt op den 8iten February van elk Jaar, by de aanfielling van een' nieuwen Rector zig regulierlyk te laten recenfeeren , behoudens evenwel, dat in het laatfte geval de immatriculatie van het Lidmaatfchap op nieuw plaats kan hebben; Ln hebben wy in den Jare 1773, in een Crimineel Proces tegen den Hoofd Officier der Stad Rotterdam gewikkeld zynde, ons als Lidmaat op het Lorum Competens derzelve Univerfiteit beroepen , doch vermits het verzuim van twee Jaren recenfie, ten deezen opzichte voor zoo veel, de Jurisdictie betreft gefuccombeerd gehad.
Heb-



( 368 )
Hebben eertyds geene notabele Quvstien, over het Fo» lum Competentie van 'f Lands Univerfiteit te Leyden, tegen andere Hooge Collegien geexteerd geha&l
Ta! en wel byzonderlyk in de eerfte plaats tusfchen des Univerfiteits Vierfchaar, en het Collegie van Gecommitteerde Raaden van de Staaten van notland en West-Vriesland: En vervolgensin de tweede plaats, tusfchen hooggemelde Univerfiteit en de Weeskamer der Stad Leyden, van welk laacst geallegueerd Exempel in den Jare 1724- voorgevallen, alhier eene merkwaardige Deductie, getrokken uit de Nieuwe Hollandfche Confultatien, van Mr. Gerard de Haas, onder den volgenden 1 ttulzal worden geinfereerd , om dat die Inftrument het Forum Competens, of Recht van Jurisdictie van den Senaat der meergenoemde Univerfiteit, ten respecte van hunne Ledematen, in een klaar en helder daglicht Relt.
T r-



C 369 ) TITüLUS I.
Mo I. ■-■ DEDUCTIE van den Rector en Sé* raat der Univerfiteit van de Edelö Groot Mogende Heeren Staten van Holland en West-Vriesland linnen Leyden, behelzende een klaar en vote komen Verhaal van het gepas/eerde tus* Jchtn gemelde Rector en Senaat ter eenre, en de Heeren van de Weeskamer der zeiver Stad ter andere zyde, ter occafie van hét Lyk en de Goedtren van Hieronymus van den üyk, Lidmaat der Univerfiteit, enhet recht dat de zelie Rector en Senaat meenen in deezen haar te competceren.
•„ Dewyl onlangs is ontflaan zeker verfchil rus'fchen den Rector Magnificus en Senatus Academi" cus der Univerfiteit van haare Ed. Gr, Moe. ' ." binnen Leyden ter eenre, en de Wees meesteren " derzelVer Stad ter andere zyde; dat ook daarop " in die zaak, waaruit het different gereezen is4 " door die van de Weeskamer zyn gehouden zo" danige behandelingen, door de welke de Rector 3' en Senaat vermeenën, zoo zelfs in haare Qua» " liteit, als ook de geheele Academie in haar recht " en belang, zeer onbehoorlyk en gansch onrecht?' vaardig te zyn beleedigd: Ja wel zoo verre, dac " zy zig vinden door Eed en Plicht verfchuldigd , om daar naar te zoeken en te trachten, ten einde 1 zy de regtmatige vergoedinge in deeze, en dé 5' veilige voorkominge van diergelyke ondernemiri'\ gen , die in het toekomende zouden te dugteh " zyn , mogten erlangen. Zoo als dan ook ten '] fine, en voor eerst, zig hebben geaddresfeerd ', aan de Wel Edele Groot Agtbaare Heeren, de CU* ., rateuren van deaelve Univerfiteit, en de Burgerï Aa hiees.



C 3ici )
n meesteren der Stad Leyden, om te verzoeken „ van welgemelde Heeren raad en byftand, in dee-
ze omftandigheid der zaken. Waar op dan o*k 5> by den Rector en Senaat met eenparigheid van 5) ftemmen, dienftig en noodig geoordeeld is op „ te fteilen , en in het licht te geeven , een net „ verhaal van het gepasfeerde, voegende daar by
eene bredere Adflructie van het recht, het welk „ zy meenen haar in deezen te competeeren; Ten
einde dat een.ieder, wien zulks mogre aangaan, te „ klaarder en gemakkelyker zoude kunnen oordee-
len van de waare gefchapenheid van de zaake al„ hier in Qusstie. Ook te gelyk duidelyk mag bly„ ken, hoe groot belang de Academie burgers daar „ in zyn hebbende, dat de decifie, wettelyk over dit „ verlebil te doen, mag uitvallen volgens de wel
gefundeerde meeninge en regtvaardige begeerte „ van gemelde Rector en Senaat, Eindelyk meede ,
op dat, in alle gevallen, dit mogte ftrekken tot „ haare ontlastinge, als hebbende zy ten vollen zig ,r gekweeten van haare plicht, en wel op alle ge,» rechtige wyzen , waar toe haar Eed zoo duidelyk „ en fterk verbind. Zie hier na ten befluit van dit ,» Hoofddeel, de Bylaag onder Titulus i. Num. i.
Verhaal van het gepasfeerde.
„ Het is dan gebeurd, dat op den j February „ deezes Jaars 1724. des avonds aan het huis vaa den Rector Magnificus in der tyd gekomen is yin,5 tony Willemsx. Zadelmaker alhier ter Stede, aan denzelven bekendmakende, hoe des namiddags ten zynen huize was oveileden Hieronimus van den „ Dyke, Lidmaat der Univerfiteit, zyr.de de Vrien„ den en'Nabeftaanden des Overledenen by hem Hos» pes niet bekend, maar gisfende hy, dat dezelve „ waren woonagtig in Braband, en Luiden van ver* « mogen. Dat de Overledene eenige vaste Goede-
» ren



( 371 )
ren hem toebehorende hadde te Alphen, en hy " Hospes aanftonds na dat overlyden dit hadde oe' kend gemaakt aan den Secretaris van de WeesKa' mer alhier, die hem had tot antwoord gegeven, ! dat hy zig den volgenden dag den 8 February, ', zoude addresfeeren aan de Weeskamer , alsdan ' zullende vergaderd zyn. Dat hy Hospes, heb„ bende zeedert verftaan, dat deeze zaak den ttec. „ tor fpectcerde, zig ook dienvolgens daar addres„ feerde, verzoekende dat de nodige orders mog„ ten worden gefteld; Daar by voegende, dat hy „ reeds een Kist voor den Dooden hadde geordineerd, „ en verzoekende de bekendmakinge van den dood „ te mogen laten doen, als eene zake volgens ge„ woonte, en geen uitftel lydende. Hier op is by „ den Reetor geantwoord, dathy den Pedel aanftonds „ zoude zenden met de nodige orders, en dat hy „ Hospes de bekendmakinge zoude kunnen laten „ verrigten, en niet kwaalyk doen met wederom „ by de Secretaris van den Weeskamer te gaan, en „ aldaar te zeggen, dat hy des anderen daags aan „ de Weeskamer niet zoude komen, alzoo de zaake „ daar niet fpecteerde. Weinig tyds daar na is de „ zei ven Hospes wederom gekomen by den Rector, „ zeggende dat meergemelde Secretaris hem hadde „ geantwoord, dat deeze zake den Rector niet raak„ te. De Rector, aan wien wel bekend was dat de „ Academie in posfesfie was van de noodige Ordres „ in zulke gevallen te fteilen, en evenwel nietwes „ willende ligtvaardig ondernemen, heeft aanftonds „ niet geantwoord, maar alvoorens nog de zaake >> geëxamineerd; en daar na aan den Pedel Schou,, ten geordonneerd, de Kamer en Goederen van „ den Overledenen aanftonds te verzegelen, daar ,. by voegende dat hy Pedel in het voorbygaan met „ den Hospes by den Secretaris zoude aangaan, en „ zeggen dat de Rector de Placaten hadde na ge,, zien, en hem Secretaris verzoekt, het recht van de Univerfiteit klaar zynde, geen occafie te geven „ tot ongefundeerde oppofitien. Den zeiven avond Aa % tus-



C 373 )
„ gefchied was nog onlangs, omtrent het Lyk e» „ bezorginge der goederen van Johan, Melchior Sta„ winsky, zynde alles daar verrigt, en tot Execu„ teur gefteld Mr. Pieter Teding van Berkhout, Se,] cretaris der gemelde Vierfchaar".
„ Waarna de Senatus Juridicus, door den tegen„ woordigen Rector, des anderen daags den 9 Fe^ ,, bruary belegd zynde, zoo kwam de zake daar zo , danig aan den Rector en de meeste Leden , immers ' aan alle, die wegens de Academie zaten, voor,
* als hadde de Weeskamer geen fundament tot deezen haaren Eisch: Doch in diervoegen dat de Heeren
*, Burgermeesteren en Schepenmeesteren meenden " dat deeze zoake in qusestie als tusfchen de Uni" verfiteit en de Weeskamer niet behoorde tot de " Senatus Juridvcus, maar Academicus , daar zy moes" te behandeld worden, en dat voorts deeze Ver" gaderinge zoude gehouden worden, als niet te zyn by den anderen geweest, waar na de Rector aan " gemelden Sccretaiis van Alphen heeft bekend ge" rhaakt, dat geoordeeld was by de Senatus Juridi" eus, deeze in verfchil zweevende zaake alleen te ?' raken de Senatus Academicus en de Weeskamer: " En vorders zeide de Recf.r dit in de Senatus Aca\\ demicus ten eerften te zullen brengen".
„ Gelyk ook den volgenden daar den ro February in dezelve Senatus door der, Rector het voorge*! vaüene is gerapporteetd : Alwaar alles rypelyk geëxamineerd zynde, met eenparige ftemmen ge. ' concludeerd is, dat de Weeskamer gansch geen " recht hadde , tot de bezorginge van dit funus ' Academicus, maar dat zodanige bezorginge altoos *', geftaan hadde aan deeze Senaat, daarvan verwit-
* tigd wezende: Komende de Weeskamer eerst te !, pas. zoo wanneer 'er waren of minderjarige, of \ ; ■■ A a 3 „ toe.



( 374 )
„ toszigtbehoevende Perzonen; Daar van als nog niets s conlleerde: En dat de Senaat volveerdig was, „' om in zulken geval aanftonds, het geen de Wees„ kamer wascompeteerende, ten haaren opzichte te „ laten en over te geven. Het welk de Rector ,, verzocht is aan de meergemelde Secretaris bekend „ te maken; Dat kort na den middag verricht zyn„ de, dezelveSecretariszeide gewenscht te hebben, „ dat dit voorden middag geweten hadde, om het „ te brengen in de Kamer van Haar Ed. Groot ,, Achtbaarheden de Heeren Eurgermeesteren: Doch
de Rector antwoordde, dat de Senaat eerst omtrent „ half één uur was gefcheiden, waarop ftraks dePe-
del aan 'c huis van meer gemelden Secretaris ge„ zonden was".
„ Voorder de Rector in het overige willende voor, zien, en in alles willende gemunieerd wezen, ' riep nog dien zeiven avond de Senatus Academicus " we<Jet by een: Daar goedgevonden wierd de beH ftellinge van eene eerlyke Begravenisfe, en ook op het zuinigffe, over te geven aan de bezorginge der Pedellen, onder het opzicht van den Ree" 'tor en deszelfs Asfesfores. Het geen haar PedelH len in den Senaat is aangezegd".
Op den volgenden dag, den u February, is 'de Pedel Schouten, volgens zyn Rapport, weder" om ten Sterf huize gekomen, en bevindende de " Kamer van den Overledenen opgeruimd , en voor " een gedeelte fchoon gemaakt, heeft die gefloten, " het Hot met een papier gedekt, en dac op vyf " plaatzen gecacheteerd; Vordets met den Hospes " omtrent een half Uur bezoigneerer.de over deBegraafFenisfe van bet Lichaam. Op w;ens Verzoek hv Pedel aan de Rector Magnificus, eenige klei11 nisheden omtrent de befteümge d.es Lyks heeft M s „ voor-



C 375 )
», voorgeflagen, die ook toegedaan zyn: En hebben daar na op Zaturdag den ia. February debet-
., de Pedellen, na verrictidnge van eenige zaaken van weinig importantie, in het Sterfhuis door
„ twee Bidders doen opftellen Bid- en Oproep-Ce-
„ dullen, en zyn daarop des avonds , na dat alles
„ was gereguleerd, naar huis gegaan".
„ Daar opis den volgenden dag , zynde Zondag, „ den 13. February, op ordre van den Rector de „ Vedd Schouten (volgens zyn Rapport; naar Alphen „ getrokken, om te zien, of ook da3r eenige meu„ bile Goederen van den Overledene gevonden wier„ den in deszelfs Huizinge, genaamd KleynSwaans-
dyk: Die, aldaar gekomen zynde, is met eenen „ Abraham van Cralingen, Meester Timmerman, on„ der wien de fleutels van het gemelde Huis waren „ berustende , en gea^fisteerd met eenen Michiel van ., Overvoorde, Deurwaarder van de respective Hoven , van Holland, omtrent half twaalf Duren gegaan „ naar de voorzeide Huizinge, genaamd KleynSwaans„ dyk, en bevonden hebbende dat aldaar geene de
minfte meubile Goederen waren, ten eerden naar „ deeze Stad gereverteerd".
„ Ondertusfchen is de Pedel Schagen, op den mid„ dag gekomen by den Rector, aandienende hoe „ Dirkvan Dyk, bediende van de Weeskamer, ten
half twaalf aan het huis van den Pedel Schouten l, gekomen was, en dat by Schagen, mits abfentie „ van zyn' Confrater, zig direct of indirect zouden „ hebben te bemoeijen met het het Sterfhuis. Waar„ op dezelve Schagen zeide geantwoord te hebben,
niet te kunnen van hem zodanige boodfchap aan-
nemen, maar byaldien de Weeskamer iet hadde „ hierover te denuncieeren, zulks aan den Rector
konde gefchieden, en daarop zoude van Dyk geAa 4 „ re»



e 37«)
repüceerd hebben, die aan de Prazfidentvan dea Weeskamer te zullen aandienen. Waarvan de Rector naderhand niets zynde voorgekomen , 3, beeft nog op den zeiven dag 's avonds de Senaat byeen geroepen, en aldaar het voorgemelde ge, rêlateerd, waarna ook de Pedel Schagen gezon*, den is aan het Sterfhuis, om te vernemen hoe JS het daar ftond, en of alles wel was bezorgd: „ Doch die wedergekeerd zynde heeft gerappor,, teerd. dat de Zegels, waar meede, op ordre van ,, den Rector, de deure van de Kamer verzegeld waie geweest, op den voorigen Zaturdag avond waren verbrooken door die van de Weeskamer, ,, en anderen in derzelver plaatze gezet. Waar j, op de Senaat noodzakelyk oordeelde daar tegen „ in forma en op hec krasrigfte te protesteeren , «, (ziet de Bylage onder Titulus 2. Num. 1.) en „ dea volgenden dag de Senatus Juridicus te be,, leggen, om niet alleen aldaar kennisfe te geven ,, van hec gepasfeerde, maar ook te gelyk van „ de Heeren Burgermeesteren en Schepenmeeste„ ren asfistentie te verzoeken tegen hec geweldig gedrag van Weesmeesteren".
„ Het welk ook den volgenden dag zynde Maan„ dag doot den Rector is gefchied, en dit laatfte
mer allerlei redenen aargedrongen , en wel voor, namelyk bp de naauwe band, die daar is tus„ fcler: de Senatus Juridicus en Academicus, ih .3, welke beide de Rector de eerfte zynJe, voor die
beide ook t' haarer bezorginge en directie, de ,, Lj/ken, en het bjewaarerj der Goederen ad opus „ Jms habeitis, gedaan hadde in een geruste pos„ fesfie van zoo lange Jaren zonder de minftc in„ fptaake, en ^og zoo onlangs geëxecuteerd was „ in het ftcrf'üeval van Sfamnsky, en dat gevolge„ lyk ook het recht van die Vierfchaar in dat van
de Rector en Senatus Academicus gevioleetd was.
Weshalven de Senatus Academicus haarer We.



C 377 )
„ Ed. Groot Achtbaarheden asfistentie in deeze vetzocht, willende gaarne aües met de uiterfte min„ neen vriendelykheid, behoudens hunne Eere en Plicht, behandelen, gevende met een te kennen, „ hoe de Senaat een formeel protest tegen deezen „ handel aan de Prefident van de Weeskamer ten ,, eerften zoude laten infinueeien. Edog de Heeren „ Burgermeesteren en Schepenmeesteren geliefden „ te zeggen, hoe zy alvoorens haar oordeel hadden „ gegeven, dat deeze zaake tot de Vierfchaar niet „ behoorde; Dat ook in die omftandigheid en Qualiteit als haar Wei Ed. Groot Achtbaarheden daar „ zaten, het verzogteniet konnen doen".
Ondertusfchen waren in een even voorgaarde „ vergajeringe van de Senatus Academicus, de Pe,, dellen gelast zig r.acjemiddag ter begraverisfe „ van dit Academifche Lyk , die als dan wezen „ zoude, te vervoegen, en het respect van de Academie te beweeren en voor te ftaan, met te„ gen alle andere dadelykheid, die de Weeskamer „ daarin mogte willen exerceercn , te protesteejen, en daar op he?nen te gaan. Welk dusdanig befluit by de Rector en Senaat was genomen, om „ voor te komen alle openbaare opfchuddingen in ,, 't Sterfhuis, of op Straat, uiczulk een Conflict re dug-en. Verder was aan de oudfte Pedel „ Schouten bevolen het geene tot infinuatie van het „ Protest, en dat voorder gerequireerd wierd,teexe. „ cuteeren; Die ook daar ria f volgens zyn Helaas ,, aan den Rector onder de Bylagen titulus % num. 3.) „ omtrent *s middags ten een Uure aan de Huizinge ,, van den Heer hl r. Jacob IVigland, althans Prrefident „ van de Weeskamer, gekomen zynde, aan. dien „ Heer zekere Acte daar van zynde, uit name ende van wegen den Rector en Senatus Academicus " geinfinneerd, er- vervolgens geprotesteerd heeft.
Fn is deeze infinuatie gedaan aan die Heer m die „ Oualiteit, en aan zyn Huis, na dien men mee * * Aa 5 „mog-



C 37* )
9, mogte vragteti met die zake , en nochtans het sj opftellen , overwegen , naazien , en beftuiten, ,, niet en konde gereed zyn, zynde het doe meede », de tyd niet, op welke de Weesmeesteren houden „ hunne Vergaderinge, die maar is voor de middag, „ od Maandag, Woensdag en Vrydag. Keur der
(Weeskamer, Articul 6. Ook diende van te vooren », wel geweten te zyn, wat dat'er inden Senatus Ju-
ridicus zoude zyn geconcludeerd, en of daar ook s, iet zoude gedecreteerd worden , waardoor dit
Protest zoude kunnen worden geprevenieerd. 9, Daar by is bekend, hoe een prsfideerend Lid
in dat Collegie recht heeft te beroepen zyneAmpt„ genooten, en te beleggen extraordinaire Verga„ deringen in zaken van belang en haast: Ën dat
wel in zoo verre dat deeze Character was infepas, rabel van zyn Ed. Perzoon. Evenwel is gemel„ de Heer terftond geveliteerd, zonder tyd te laten „ van dezelve Acte voor te leezen, of over te le,, veren, zeggende aldaar geen Weesmeester te zyn , „ maar op het Stadhuis Waarop dezelve Pedel, „ repliceerde, dat hy die Acte op de bank in hec „ Voorhuis zoude nederleggen, zoo als ook heeft
gedaan".
„ Daar na zyn beide de Pedellen omtrent twee Uuren gekomen in het Sterfhuis , vindende aldaar eenige Heeren van de Weeskamer met der„ zeiver Secretarisfen: En ziende dat dezelve Hee„ ren zodanige veranderingen hadden gemaakt, die „ buiten haar Ordres waren, zoo hebben zy zoo „ lange gewagt, tot dac de Oproep-Cedul wierd af„ geleezen : Waarinne die gemelde Heeren zig zel„ ve met haare Secretarisfen de Voorrang gaven: „ Waar na de Rector Magnificus en de verdere Pro„ fesforen afgeroepen wierden. Daarop heeft den „ Pedel Schouten, volgens ordre hem,-gegeven, „ openbaar geprotesteerd, zeggende dat de Heeti ren moeten weten, dat hy ,wel expres in denNa>
„ me



( 379 )
i, mes van den Rector en Senatus'. protesteerde, vre„ gens hec atTronc dezelve Heeren in den rouw aan„ gedaan; Allen mee zulke, of diergelyke woorden „ in iubftantie".
„ Het welke den volgenden Dingsdag, zynde den „ 15 February, door den Rector in de Senatus ge„ bragr zynde, wierd aldaar goedgevonden, te la-
ten afgaan eene Misfive aan ieder van de Heeren „ Curateuren, en een aan het Collegie der Heeren „ Burgermeesteren, en in ieder van dezelve brie„ ven te fluiten eene Copie van hec voorzeide Pro-
cesc, en van haar Ed. Gr. Achcbaarheden als Be„ fchermers van de Academie, en deszelfs Regten „ en Privilegiën, zeer gedienftig te verzoeken alle „ aslistentie; Ook daarin bekend te maken hoe de „ Rector en Senaat de Eere zouden hebben, van „ op de naaste Vergaderinge der Heeren Curateu-
ren en Burgermeesteren alles in het breede aan„ tetonen; Welk alles zodanig is verrigt",
Vervolg van het regt der Academie, en van de onregtmatige pretenfien der Weeskamer, mitsgaders van de Conduites van weerkanten gehouden.
Na het voorfchreve eenvoudig verhaal van het gepasfeerde , overgaande tot Justificatie van het regt der Univerfiteit, en discusfie van de Conduites in deezen gehouden, zal het nodig zyn de volgende poiccten een weinig nader uit te leggen.
I. Zal men aantonen, uit de Conftitutie van de Univerfiteit, dat de Magiftraten van dezelve over aller derzelver Ledematen hebben ten minften dezelve Jurisdictie, en het zelve regt dat in de Ste-
dei



c 380 ; ,
den de Gerechten, aan welke de Weeskamers gs. fubordineerde Collegien zyn, over haare Ingezetenen is competeerende.
II. Dat byde nadere Ampliatie van het 39 Articul, van de Statuten van den 24 Maart 1662. mee reden in zommige gevallen, het voorfchreve generale recht is g;ereftnngeerd: maar dat deeze reftrictie niet is applicabel op het Gas fubject, als daarvan in hec voorfz. Articul niets zynde gemeld, ende redenen van'reftrictie geen plaats hebbende.
III. Dat ingevalle in de nadere Ampliatie eenige dmsterheid mogte wezen, (die daar niet is) de interpretatie, daarvan evenwel in Cas fubject, ten yoordeele'van de Univerfiteit zoitcje moeten ukvaf-
* ken.
IV. Dat ingevalle het recht van die van de Wees* kamer zoo klaar mogte wezen, als het duister is, dezelve van haar regt zoude zyn verfteeken, door een prefcriptie van over de zestig Jaren, geduurende welke zy Jaarlyks occafien hebben gehad van haar pretenfe recht, ingeyalle zy van gedagten waren geweest zulks te hebben, te exerceeren.
m *V. Dat de Conduites by die van de Weeskamer In deezen gehouden, zyn geweest violent en ten uiteifte onvoorzichtig: en ter contrarie die van de Senaat naarrechc, billykheid en voorzichtigheid.
VI. Word nog gefproken van de gefchapenheid yan de bewaringe der rechten der Univerfiteit. Welke zes poincten ampel gededuceerd worden, in de gemelde Nieuwe Hollandfche Confuliatisn, van Ivlr. 0 erard de Haas.
- Zny



C 3*1 >
Zyn 'er geen Bylagen te vinden, waaruit op eene overtuigende wyze de Conftitutie of Injlelling van de Univerficeic te Leyden, voor zoo veel het Departement van de Justitie betreft, kan worden gecorrobtreerd?
Indfcputabel komen daaromtrent in aanmerking, de zeven navolgende adftructive Bylagen, onder
TITULUS II.
■No I : ■ - BYLAGEN, fpecteerende tot Bewys van het Reeht van Jurisdictie van 's Lands Univerfiteit te Leyden , en van het Forum Competens der geimmatriculeerde Lidmaten aldaar.
Statut. Art. i.
De Rector zat zweeren en beloven aan handen van de voornoemde Curateurs, ten by wezen van de Burgermeesters der Stede van Leyden . deeze Statuten, en de Ordonnantiën van de Umverfttert , na haare forme ende inhouden te zullen onderhou3en ende by anderen doen onderhoudenzonder daar tegens tl doen of te laten gefchieden in eemSSéi, en dat hy naar alle zyn vermogen zal beletten, alle h gunt hy bevinden zal tot vermindeïinge der waardigheid en de profyt van de Umverfit "£ re ftrekken. Maar ter contrarie, dat hy met alle v yV, naarftigheid, en zorge zal bevorderen t gunt rit vermeerderinge van 't voordeel en de eere der ïirfïüSJ&Mö. mitsgaders tot behouden.sfe van Jfgemeene Welvaart en profyt van de Lidmaten en t udenten van dien, en voornamelyk ook tot v meerderinge van den waaragegen dienst Gods, en



C 3&0
feevestiginge van alle goede discipline , is dienes» de, zonder in deezen te zullen gebruiken eenige particuliere affectie, gunfte of haat, nochte inzicht te zullen hebben op eigen bate of profy te, envoorts al te zullen doen dat een goed Rector der Univerfiteit fchuldig is, en behoort te doen.
Art. 15.
De Asfesfeure zullen zweeren en beloven, dat zy den Rector zullen hebben in eere cn aanzien, en Voor zoo veel henluiden aangaan mag, de Wetten en Statuten van de Univerfiteit ter goeder trouwe onderhouden en voorftaan, den voorfchreven Rector in alle voorvallende zaken, des by hem geroepen zynde, asftsteeren met goeden raad enadvys, zulks Sty Luiden in oprechte Confcientie naar Gods Woord, mitsgaders allen rechten en equiteit, en tot vorderinge, zoo wel in zaken der Univerfiteit als de gefchïllen tusfchen Studenten of Lidmaten van dien en haare partyen, te beflichten en eindigen, mitsgaders tot ooirbaar van de voorfchreven Lidmaten en Studenten bevinden zullen te behoren.
Art. 18.
Alle Frofesforen, zoo ordinaire als extraordinaire, zullen voortaan op haare aanneminge, aan handen van deCurateuren cïer Univerfiteit en de Burgermeesteren der Stad Leyden onder eede beloven, dat zy Luiden de Wetten en de Statuten van de voorlchre* ven Univerfiteit, voor zoo veel hen aangaan mag, ter goeder trr uwe onderhouden en voorftaan zullen. En zullen alie de tegenwoordige Profesforen op 'e invoeren deezer Statuten, gelyken Eed doen aanbanden als vooren.
No. Uk



;c 3^4:>
tiiers de goederen te verzekeren door de bezegelmee, wezende ook de Rector en Senatus oyerboodig om agtervolgens de nader Ampliatie van haar Edele Groot Mogende op den 39 Articul der Statuten yan deeze Univerfiteit van den 24 Maart 1662. byaldien in dit Cas eenige Minderjarige, of toezigt behoevende Perzonen mogten worden bevonden ^rfgenamen te zyn, waarover de Voogdye de Weeskamer zoude competeeren, daar van af te ftaan, eu die aan gemelde Weeskamer over te laten; Edoch zig zelve door deeze zeer harde en exorbitante proceduren ten uiterfte bevindende gevihpendeerd, en geledeerd in haare Privilegiën, welker Obfervantieen bewaringe haar op het alderdierbaarfte en ond-r Eede by de Hooge Overigheid aanbevolen is, hebben zig indispeufabel genoodzaakt bevonden, om tot Conftrvatie van haar goed recht regen deeze zoo tastelyke inbreuk op gemelde Privilegiën, in alle terieusheid te protesteeren, gelyk zy op hét alderkragtigfte zyn protesteerende mits deelen verklarende zig zeiven ten eenemaa omchuU dig'aan alle de kwaade en facheufe gevolgen, die Uit zodanig eene infractie zoude kunnen refulteren .en dit latende tot laste van Uwe Achtbaarh., die tot de uitvoeringe van dezelve inbreuke hebben kunnen fefolveeren, zig expreslelyk referverende de macht van deeze zake te brengen, daar het be* Lort. Levert Copia en relateert te wedervaren. -Acturn in Leyden den 14 Febr. 172^ was getekend Xt. ScMting, Secretaris van de Senaat der Act, demie.
jj0. ui. .... . Vervolg der Bylagem
Op huiden den veertienden February, 1724. hebbe ik ondergefchreven Pedel van 's Lands Univerfiteit binnen Leyden, my ingevolge de geannexeerde Acte van infinuatie en protesc , bevonden
ten



c 388 )
byzondere, God zy met ULieden. Gefchreven tot Middelburg den q8 Decemb. 1574- onderltond: ULieder goede Vriend, ende ondertekend: Guill. de Nasfau, en nog lager Bardemont.
jst0> v. —— Vervolg der Bylagen.
Zeef beroemde en Geleerde Mannen , ik zende' naar Leyden myn Zoon Maurits, op dat hy aldaar meer vorderen mag in de goede Wetenfchappen, ende ook te zyner tyd (onder Gods zegen) rykelyker verzierd met goede zeden tot my wederkeeren. En alzoo ik verhoopende ben dac dit' zelve te erlangen , eensdeels daar ULieder Voorbeeld, ende ten ' anderen door UL. zorg en naarftrgheid; zoo heb ik niet kunnen nalaten Hem ULieder door myn Brief aan te beveelen; en van UL. te verzoeken, dat Gy alles wik aanwenden wat in Uw ufterfle vermogen is, om hem we! te onderwyzen:en iri de goede We- . tenfchappen, en in de voörtrefïelyke,zeden; Ten einde Hy dus, door Uwe Voorzorge, van alles, hec geene noodig zoude mogen zyn, voorzien zynde, te eeniger tyd dienst moge doen aan 'c gehecle Gemeenebesc :'zoo ten voordeele'van het zelve in hec algemeen, als wel van Holland in 't byzonder, ende ook'tot eenige Luister van; zyn Naam. En of fchoon my niec onbekend was,: hoe zeer gy my en de myne vol genegen zyt^ héb ik het nochtans van myn pligt geagt UL. dat geene te vergen, fut wfclk ge nie éigen beweging my zoiïdet hebben ingewilligd. Verder'wil ik dat ge overtuigd zyt van dac geene, dat ge my ook dikmaal mondeling heb horen zeggen, dat en die Academie, en uwe'Per zonen my altyd'zeer ter herten gaan, het welk ge ook hieruit ligtelyk kunt afmeten: dat'ik even om deeze redenen derwaards myn Zoon heb afgezonden, ik bid God, dat Hy UL. ,zeer Vermaarde én Geleerde Man-
nen,



C 390 )
fpringen; en my dus de gelegentheid tot vervulling yan die myn regt vaardig belang is benomen: zoo heb ik niet kunnen nalaten, om ook myn opregc hart t'uwaarts, A, M. en jegens de goede (Alma) Academie (wyl ik op geen andere wyze kan) ten minften door deeze letteren te betuigen. Uwe waardige weldaden mywaarts zyn my bekend. Jk heb dagelyks uwe zonderlinge genegentheid, geduurigen Yver en Liefde t' uwaarts ondervonden. Hoewel nu echter myn magt en middelen in die ftaat zyn , dat ik ULgeen behorelyke vergeldinge kan toevoegen , wil ik egter dat gy verzekert zyc, dat ik daar van , zoo lang ik adem haale, een zeer dankbaare geheugenisfe zal behouden , en dat ik met wil en daad (fchoon geringe) mv UL. nooit zal onttrekken. Vaart wel Achtbaare Mannen , en volhard altyd in dezelve ge. ïiegencheid t' mywaares, Delft den 19 Sept. 1584.
Zeer tot Uw dienst gerregene
af
Maurits Graaf van Nassau. ffet Opfchrift was:
Aan de Agtbaare Geleerde Mannen, den Heer Rector en Profesforen der Goede (Alma) Academie van Leyden in Holland.
Ncu ViÊ.



( 391 )
•Ko. Vil. —c Vervolg der Bylagen.
Rector W1awf.ce, en de Agtlaare Senaat der Msterryke püütól») Academie tot Leyden.
De Peerefefus, de waare Wysheid des Vaders wil uwe Agibaan Perzonen met zyne Hemelfclu PVyshdi verlaten en ter Ee, en van zyn Aller heiligjle Naam bewaren: dat bidde en wensch ik.
Hec is üef zegsen van den Apostel, ja van God zelve Gy Vaoers onderwyst uwe Kinderen m de tugt d°s Heeren. Hier aan gehoorzamende C «elyk bitïvk is) heb ik m voorledene laren myn Zoonen na d-e Westerfche deelen der Christen Waereld gezonden, om in Godvrugc en Geleerdheid te vorderen. W Hebbe hen medegegeven tot Opaender eenen Lucas Bochvicius, een Man (voor zoo verre my toefcheen) onderweezen en eegrond in hec Chnsteiyk *S Maar nu zie ik dat Gods regtvaard.g Oordeel over hem is. Want hy de Fonteine Israels vee laten hebbende, is hy toe den Anii-Chr»c afgeweeken; den eenigen Heiland verworpen hebbende, zocht hy de bakken des Heils eer plaatze daar de Dood heerscht. Het behaagt derhalven den Godvrucht.aen Mannen en Ouderlingen onzer Ruthenifche Kerken den zei ven af te zetcen, en een ander, die getrouw zy, in zyn plaacs toe Opz.ender te fteilen, en wel op myn aanhouden, als wien hier hec meeste aangelegen ligt. Ik zende derhalven op myn kos-



( 306 )
der Regeering, of om beter te zeggen, een van de vooruaamfte Regalia van de Souverainitèit; Zoo dat bv gevolg uit deeze eerfte Bron het Recht der Heerlykheden vooitgefprooten is.
Zyn 'er geen andere adnleidende Oorzaken geweest, wel, ke tot oprichting van de drie bovengenoemde zoorten , van Heerlykheden geconcurreerd hebben gehad?
Ja, en onder dezelve verdienen wel de meeste fpeculacie, voor eerst, dat voortyds de Princen of Gra ■ ven van deeze Landen verfcheide zwaare Lasten en Onkosten ten opzichte van het "Bewind der Regeeringe, hun door de Staaten geconfereerd, moesten dragen, ter goedmaking'van welke de 'Inkomfren der Hooggemelde Graven niet toereikende waren , en byaldien de Jarelykfche Revenuen by onderftelhng daartoe al eens genoegzaam mogten geweest zyn, dat het echter met de Wetten der redelyk. beid niet te compasfeeren was , dat de Landvqrften , boven de moeite en zorgen aan de Regeeringe geaccrocheerd, nog buiten dien uit haar eige Pa. trimoniale middelen genoodzaakt zouden worden tè moeten fupporteeren de Kosten en Lasten, ter zake van 's Lands Regeeringe vallende*
Op wat wyze, en door welke middelen van redres moester^ dangevoeglyk zodanige incomenienten, ter bevordering van 's Lands welzyn> geprmcaveerd en voorgekomen worden ?
Om daaraan dan efficacieufelyk te voorzien, en te gelyk te verhoeden dat de Ldndvorst voortaan ongehouden zcude zyn eenige Kosten, aangaande de directie van zyne Regeering te doen, of die van zyne Onderzaten alvoorens af te vorderen3 of by voorbeeld door hem gedaan wezende, daarvan



C 397 )
van telkens verplicht zouden zyn reftitutie aan hei Land te vragen, zoo zyn met gemeen Confent en toeftemming van 's Lands Provinciale staten in vroeger tyd aan de Graven van Holland by wyze van Gefchenk gegeven, en overgedragen zodanige Goederen, die niemand toekwamen, en waarop Niemand regt van Eigendom kon prstendeeren, dat is te zeggen, zulke algemeene Goederen, waarvan het gebruik wel aan ieder Ingezetenen, maar geenzints het bezit of den eigendom competeerde, ten einde daaruit de gewone en buitengewone Onkosten dér Regeering te kunnen vinden niet alleen, maar om vervolgens ook daardoor naar reden en billykheidevenreedig te recompenfeeren de Voorzorgen en dexteriteit van Hooggemelden Grave , in het behandelen van de Nationale welvaart. Hoedanige Goederen mitsdien zoo wel hier te Lande, als by andere Nabuurige Natiën van alle oude en onheugelyke tyden herwaarts zyn gecomprehendeerd en gerekend geworden, onder de regale rechten , Hoogheden , en Piasrogativen van 's Lands Hoogheid of den Prince van den Lande, welke Grave dan uit krachte van zodanige geconcedeerde en toegeftaane Vrydommen, naar het voorbeeld van vroegere Eeuwen, haar zelfs willende fterk maken, door aanwinning van een genoegzaam getal van Vafallen, om haar te helpen en by te fpringen in tyden van Oorlog, de voornaamfte van derzelver Officieren, ter beloning van hunne getrouwe dienften aan den Lande bewezen, van tyd tot tyd h-bben gegratificeerd en begunftigd gehad , met hec rechc van jurisdictie of Rechtsgebied over eenige Plaatzen ten platten Lande het welk zy aan dezelve als Leenroerig uitgaven, met dat effect,dat zy zommige van hunne Vafallen befchonken met alle zoorten van onbepaalde Jurisdictiën, Rechte^ en Prairogativen daaraan verknogt, en die zy zelfs aldaar ter plaatze voorheen geposfedeerd hadden: /mdere met de fimpele Jurisdictie alleen, als aan hun referverende de verdere Gerechtigheden die
daat-



C 39S )
daaromtrent aan het recht en het Gebied van dé Souv'erainiteit waren geëxclaveerd, en weder aan een derde de oeffening van de Civile of BurgerlyJce Jurisdictie, mee uitfluiting van het Crimineele Rechtsgebied , doch met toevoeging van eenige honorable en profitabele Gerechtigheden aldaar , die de Vafallen, in plaats van de Graven, zouden; mogen genieten, waaruit dan eigentlyk en origineelyk voorrgefproren [zyn, de Hooge, Middelbare , en Laage Ambachtsheerlykheden binnen deeze Provincie , geproportioneerd naar de meerdere of mindere Prserog uiven en Gerechtigheden, die haar uit eene byzond-.-re Gunst van den Prince van den Lande gefchonken waren.
Zyn 'er geen Buitenlandfche Schryvers, welke over den Oo'Jpronk en de introductie van de Heerlykheden gehandeld hebben gehad ?
Wel degelyk hebben zig daaromtrent gedistin-*" gueerd de Franfche Schryver, Charles Loy. se au in zyn voortreffelyk Tractaat , hebbende den Tyrul. les Offices des Seigneurs, over dat onderwerp gemerkt , alwaar hy; in zyn Voorreden over de Heerlykheden het volgende kort en zakelyk aanmerkt : — Les Seigneuries ay'ant ainfi du Commencement estés etablies en Conf'ufion, 'par force, g* n/urpation, il d depuis é é imposfible d'apporter un ordre'a cette Confvfionty ifasfigner un droit a cette force, Q* de regler par raifon cette ufurpation ainfi comme aux nouveiles Conquesies, on y a toujours vecu a discretion & s'est on accommocê a lage . aui peut, mime toutes les fois qxCil est prefenté des differents en Justice, on les avuide's, non par la point ae la raifon, mais par celui de la pnsfesfion, ou ufurpation, & par la regie de Conqueste , qui renet 'eneac, & quodvis est Jus, donnant par ce moyen force a la force, ne laisfant ducun ponvoir a la raifon, ny a la Justice au fait même de Justices, cjf ainfi les plus entreprenants & avan-
ta-



( 399 )
tageuv Vont emporté jusquts icipar desfus les plus re tenus & modestes.
■T»
Hadden eertyds <k Graven van Holland, een on- i
onbepaalde of bepaalde macht in het Jluk van de Regeeringe, or waren zy ten dien respecte in zommige opzichten aan de S r a t e n van den v Lande niet gefubordineerd'l a&t&S bbftsgqo ai;' Jfiö ne- iisHo'jl' »w tt -sarnobyiv btfjattól abuc ... oxv ;!oó §6n t :.b
Zie hier over de korte en beknopte argumenten j getrokken uit authenticque ftukken, en geplaatst in het Rechtsgeleerd Woordenboek, pag. if>6. zynde van den volgende Inhoud: ■— „ Graven van Hot3, land, onder wien voor de reformatie en de af„ zweering van 't Spaanfche Juk, de Souveraini,, teit en het Oppergezag over deeze Landen gro-
tendeels berustte , waren echter nooit erffelyk ,, verklaard, maar wierden door de Reprefentans, ten van 't Volk , namelyk de Staten van de.
Provinciën verkoren; En tot bewys dat zelfs dc „ Succesfie der Graven in Holland niet altyd „ Perzoneel was, en dat de S'i aten by gebrek
der Graven, ja meer dan 8. Eeuwen , de Opper-
macht by de Staaten is geweest, kan gezien wor> ,, den by Graswinkel Vertoog der Graaff'ely„ ke Regeering Lib 2. folio 516. Ondertusicben, „ is het gebied van de Graven van Holland, zoo „ door de Wetten als door de Voorzichtige Raads-'
beiluiten van de Staten van den Lande zeer ,, naauw bepaald geweest., in diervoegen dat zy. ,, nimmer de Souverainiteit of opperfte Macht aan
haar zelve hebben gehad, maar genoegzaam de, „ Regeeringszaken met Communicatie en goed? „ vinden van de Staten hebben gefchikt. En , dit blykt principaal uit de twaalf volgende voor-' l fchriften, waar aan de Graven of Gravinnen van ^Holland noodzaaklyk gebonden waren, en „ die moesten bezweeren. Als (1.) dat geen Gra-
„ vin



( 4oo )
-■i vin een' Mari zoude mogen nemen, dan naar het welgevallen van de Sta aten (2.) Dac de Amp* ï' ten van Raden, Penningmeesters, Bailluwen,en " andere, aan geen andere Perzonen, dan aan In• woonders mogten begeven worden. (3) Dac hec " den Staten vry zoude ftaan, van Scaacsgewyze ce " vergaderen, daar en zoo dikwyls als het haar " zou gelieven , zonder daartoe verlof van oen * Grave benodigd ,te hebben. (4.) Dac geen nieu" we Tollen en Gabellen opgetteld zouden wor*' den, nog ook van de oude Iemand vrydom ge3' ven , dan by bewilliging van de Staten. s' fo Dat geen Ooriogen by den Vorst, het zy 8 tot'afweering, het zy töc vergoeding van aangedaan ongelyk, zouden mogen ondernomen wor" den, anders dan by goeddunken van de S»ta3' ten (6.) Dat de Vorften of Graven in haar " frhTWen de Nederduicfche Taal moescen ge-
5f bruiken P?0 Dac de Wunt ^ den Vorst inge" " fteld en veranderd zoude worden, na dat de " Staten zulks ooirbaar zouden vinden. (8.) Dac % de Graaf zig van geen gedeelte van zyn Graaf% fchap zou mogen ontdoen. (0.) Oac de Sta-
ten niec zouden -mogen ten Dagvaard beichre2 ven worden, buiten hec Landfchap. Dac 4 zoo wanneer de Vorst eenige Bede, of Schat-
tingen van noden zoude mogen hebben, dat hy " zulks zelfs en niet door zvnen Stadhouder zou% de moeten verzoeken, (n.) Dat hy door ce ' ordinans of algemeens Rechter het recht zoude
doen maintineeren, eii handhaven. En (1). dac " de Oude Wetten , Voorregten , en herkomen, [ onverbrekelyk zouden zy,n , en indien . de " Vorst of Gnaf daar tegen iets beval, of " ondernam, niemand daar aan gehouden zoude ^zyn".



( 401 ) '
„ *t Is een bekende zaak, dac Philip pus de IL se Koning van Spanjën, Zoon van Keizer Ka, rel de V. de laatfte Graaf van Holland geL weest is, als zynde ter zake van hec verbreken ,, van de Wetten deezer Landen naar rechten en mee der daad , door de S t & t e n van 'c Bondgei . noodfehap, dat is de Unie by Edict van den 26 "july ijSi. van zyn Vorftendom en Graaffchap " vervallen verklaard, èn daarby dè Graaftelyke L Regeering in deeze Landen is vernietigd gewor5 den : Waar op den Prince van Orange Wir." lem dè Eerfte, toeBefchermheer zynde aangeno" men vervolgens de Eerfte Stadhouder, en te " gelyk de eerfte Grondlegger van de Vryheid^ ed ] onafhankelykheid van de Nederlandfchë Zeven l Provinciën geweest is"-
II. Op wat wyze worden de Privilegiën en Rechten der Heerlykheden, volgens de beste distinctie, van malkanderen onderfcheiden ?
In Hooge, Middelbaare, en Laage Jurisdictiën, ridedanige driéderlei Verdeelingen van Rechtsgebied, hun allereerfte oorfpronk van de aloude Romeinen ondeend hebben gehad.
Waarin beftaat de Hooge Jurisdictie van eene Heerlykheid?
Generalyk in de kennisneming en ftratTen van al' lerhande crimineele Delicten of Misdaden zonder onderfcheid, enconfequentelyk in zooverre, dat het Recht van de Hooge Crimineele Jurisdictie zig niet al. leen extendeert of uitftrekt tot Hals- en corporeele ftraffen, maar zelfs ook tot Condemnatien over zaken, minder Crimineel zynde, en flegtseen Bannisi'eC c men



'C 402 )
ment of Geldboete importerende, gelyk by voorbeeld de Misdaad van Overfpel, waarin uit krachte van de Politicque Ordonnantie, alleen een Bannisfement voor 50 Jaren, behalven de disfolutie van het Huwelyk en het verlies van alle de ten Huwelyk aangebrachte Goederen plaats heeft, mitsgaders in atroce Verbaalen en dadelyke Injurien, waardoor Iemand in zyn Eer of Lichaam word gekwetst, en die doorgaans naar de Keure van de Plaatze met een Geldboete, ten behoeve van den Heer, worden gecompenfeerd en afgedaan.
Waarin confisteert vervolgens de benaming en effecten der MiddelbaareJurisdiccie vaneene Heerlykheid?
Wat betreft de Middelbaare Jurisdictie van eene Heerlykheid, dezelve word als zodanig genoemd, om dat haar Rechtsgebied en Departement van Rfc geering alleen betrekking heeft tot zulke zaken,welke te gering zyn om tot het onderzoek van de #00ge, en van te veel belang om tot de Laagejurisdic* tien der onderfcheide Heerlykheden gebracht,. en in beide respeccen daaronder gecomprehendeerd of begrepen te kunnen worden.
Waartoe fpecteert dan eigentlyk Middelbaare Jurisdictie van eene Keerlykbeid?
Onder anderen tot de navolgende zeven Pmtogativen, als,
Ten eerften, In het oprechten van Weeskamers, »t ftelled van Weesmannen, of Wees-Meesters, en dezelve den Eed af te nemen, mitsgaders Voogden, en Curateurs te fteilen, zoo wel x>ver onmondige Kinderen, en Weezea, als uitlandige of zulke die
voor



( 403 )
voor Predigttes verklaard zyn, en meede over defblate Boedels; Verder generalyk over alle andere Perzonen en Goederen, zelfs door razernye of andere gebreeken niec kunnende regeeren of administreeren : Toe Middelbaare Jurisdictie behoort meede, ordre te dellen dat dolle of andere zinnelooze Menfchen by de naasce Vrienden wel worden verzekerd, ett by gebreke van dien, zodanige razende Perzonen zelfs te doen verzekeren. Gelyk als hec aanltellen van Voogden fpecteert tot Middelbaare Jurisdictie, zoo behoort daar meede toe het atftellen van dezebyen: Mitsgaders fpecteert nog boven dien toe de Middelbaare Jurisdictie Wees-Meesters en Voogden te authorifèeren, om Weeskinderen Goederen openbaarlyk te verkopen, en Confent aan de zelve te geven, om Procesfen voor de Weezen aan te mogen vangen/
Ten tweede, Ordre te fteilen op 'c gewicht van 't Brood, maat van Kooren , Bier, Melk, dezelve, om alle Confufien voortekomen, te doen yken, volgens den Yk van de Hoofdftad , (waaronder jde Plaatzen zyn gelegen, onderzoek te doen of de Reglementen , op den Yk gemaakt, wel worden agtervolgd , de Contraventeurs van dien bekeuren, en toe de Civile Boeten, by de gemaakte ordre gefteld, te ageeren, blyvende de Crimineele Actie voor de Hooge Justitie , indien dezelve Contraventie zodanig is gequalificeerd, dat daar over crimineelyk kan worden geageerd, echter zoomoet onderfcheid gemaakt worden , tusfchen Keuren te maken en de Contraventeurs van dien te ftraffon, want het gebeurt dikmaals, dat het maken van een Ordonnantie op eenige zaken , en het tfraffen van de Contraventeurs van dien, tot verfcheide Jurisdictiën oehoort en is ipecterende.
Cc z
Ten



C 404 )
Ten derden, Macht om de Ingezetenen by den anderen te doen komen, om te delibereeren over zaken het Ambacht rakende, dies aangaande, met der Ingezetenen bewilliginge, Contracten te maken met andere Dorpen, en de middelen, en het inkomen van V Ambacht voor derzelver Nakomelingen te verbinden.
Ten vierden, Het aanvaarden van alle Beesten, die langs de Straten en Wegen lopen , dezel ve in de Schuur Koyen te zetten, de Schaden by haar gedaan, door de Eigenaars te doen beteren, hen te seven Kerkgeboden, om te weten wie dat dezelve verloren heeft, en die te voederen op het Goeds Kosten , ten einde zy niet van honger vergaan. Mitsgaders het aanvaarden van verloren Goed, het zelve doen uitroepen en Kerkgebeden geven. Maar hier word gevraagd, wie dac zodanige Beesten of Goederen toekomen, in dien dat de Eigenaar niet ten voorfchyn komt , waarop geantwoord word, dat indien het zaken zyn van kleine waarde, dat ze toekomen aan die geene die de Middelbaare jurisdictie over de Plaats heeft daar de Goederen gevonden ZVn en dezelve heeft moeten bewaren , en de Kerkceboden doen geven , maar indien het zyn zaken van groote waardy, zoo komen dezelve hier teLande niet aan de Hooge Heeren van de Plaats, geiyk als doorgaans in Frankryk gefchied, maar aan de Graatfelvkheid, gelyk als alle andere Hooge Collegien Crimineele Jurisdictie hebbende gewoon zyn te docu.
Tm wfden, 't Schouwen van Dyken , Kaden, Wegen; ende Straten, en de gebreekige te bekeuren, en de boeten te geuieten , zie Keuren van t Bad.luwfchap, van Rhynland.
Ten zesden, Ordre te fteilen en Reglementen të
ma-



C 409 )
4e Sauvegarde en fpeciale befcherminge van dea Lande, en verder alle andere Misdaden, de Hoogheid en Souverainiteic van hec Land eenigzius rakende. Welkers kennis privativelyk toekomt den Raden van dea Lande, Art. 8. van de Inftructie van den Hove van Holland, en niec verftaan kan worden onder Hooge Jurisdictie uitgegeven te zyn, alzoo het niec alleen onredelyk, maatookindenhoogften graad abfurd zoude zyn, dat de Prince van den Lande, die door de voorverhaalde Misdaden is aangetast, en dienvolgende daar by ten hoögften geinteresfeerd, 't zelve zyn interest zoude moeten komen deduceeren voor de Rechters van zyne Onderdanen, èn van' dezelve in eene zaak hem aangaande recht verzoeken. De voorverhaalde Misdaden uitgezonderd, zoo komt den Hoogen of Hals Heeren by ons toe de kennisfe yan aile Misdaden, binnen haar bedryf by haare Ingezetenen begaan, en dat zoo privative; dat zelfs Hooge en Provinciaale Rechters, als 't Hof van Holland, daar van ter eerfter inftantie geen kennisfe kunnen nemen, zelfs niet by prEeventie, ten ware by forme van purge, of dat dezelve delicten door nalatigheid waren verjaard, Arüektkk ad Confuet. Britav,. tit. 1. des Justices art. 31. art. 8. van de Inftiuctie van den tJova van Hol. land: Of ook dat 'er tusfchen twee f Jals Heereq dispuut ware, wie van beiden het berechten van 't pegaane delict competeert, zie de Ordonnantie op de Crimineele Justitie hier te Lande in den Jare 1570 gemaakt, art. 72. En indien de Provinciale Rechters, buiten de voorverhaalde gelegenheden, zulks zouden mogen komen te doen , zoo zyu de Hals Heeren bevoegd, zig daar tegen te oppoferen en zodanige wettelyké middelen , tot Confervacie van haar Lieder Jurisdictie, en weeringe van infractie van dezelve, by de hand te nemen ais de gelegenheid van zaken vereischc , zie Argp. n t. ad Confuet. Britan. tit. 1. de Justices. art. a8 £? 09- en, daartoe zoo is de Heer gerechtigd, niet tegenftaande de Misdadige in Judicem Provincialen comenteerde.
Cc 5 Qp



< 4" ) I L
' Behoudelyk dat hy Niemand zal mogen fteilen , of hy zal daarvan alvoorens aan ons kennisfe doen, en ons Confent daar van te hebben te bekomen, gelyk hy ook niet zal vermogen over eenige zaken te compofeeren, of tranfigeeren, als met onze expresfe voorweten en confent, en zoo wy mogten goed vinden Iemand te relaxeeren, of zyne breuken quit te fchelden, zal 't zelve voor lief moeten toeftaan, naarkomen en gedogen.
I I I.
En wanneer daar eenig feit of Misdaad gebeurt, zal de voorfz. Officier aanftonds) procedeeren tot Inventarifatieen Annotatie van des Misdadigers Goe. deren, houdende dezelve in bewaarder hand, een tyd en wylen toe, de zake by Compofltie als voo* ten , of anders rechtelyk geëindigd zal zyn.
I V.
De Officier zal gehouden zyn te doen alle Jaren goede en deugdelyke Rekeninge , bewys en reliqua van allen zynen Bewind en bedryf, genietende tot Wedden den derden penning van 't geene zuiver bo« ven alle Kosten daar van zal produceeren.
V.
En zal de Officier daar voor aan den Heer Jaarlyks op den h dag van Martio hebben; te geven een-



( 4"-)
recognitie van ... .en daar en boven te zvnea Lasten hebben te nemen de Kosten van informatien Apprehenfien, het fpannen van de Vierfchaar, en alle andere gewoonelyke Kosten alleen uitgezonderd de Mondkosten van de Gevangens, en de Kosten yan de Executien, die aan hem in Rekemnge zullen worden geleden.
VI.
De voorfz. Officier zal meede gehouden zyn in Oualiteit als Houtvester, al|e naaiftigheid en vlyc aan te wenden, tot confervatie en verbeteringe van onze Wildernisfe, en onderhoudinge van onze Keuren en Ordonnantiën over dezelve aireede gemaakt of nog te maken, en zal gehouden zyn getrouwelyk aan te brengen alle de mefuren, en dezelve door onze Meesterknapen te laten berechten, genietende van 't geen zuiver zal komen te procedèeren van alle de muliten en Verbeurten, den derden' Penning als vooren.
V I I.
De voorfz. Officier zal van gelyken het Bewind hebben over den ftrande, zoo verre dezelve binnen onzen Banne langs de Zee is (trekkende, en zal goede zorge en toezicht hebben te nemen , over alle onbeheerde en geftrande Goederen, die de Zee zal komen op te werpen, om dezelve alle te zamen naar ouder gewoonte te bergen, en in bewaarender hand te houden, ten behoeve van de waaragtige Eigenaars, en Proprietarisfen, die naar dezelve zouden mogen komen te taaien , en by gebrek van zodanige naar vraag., tot onzen behoeve, en dat op zodanige vervullen, als wy naar redeüykheid zullen bevinden, hem daarover toe te leggen.



( 413 )
gen. Aldus gedaan in 's Gravenhage den i. Mmt lööi.
IV. Wat valt 'er ten respecte van Ambachts Heerlykheden, en derzelter gevolg aantemerken?
In het algemeen dat die geene, welke eenige Jurisdictie over een District hebben , of aan dezelve: als* zodanig ter Leen word uitgegeven, Ambachts Heeren, en het Leen zelfs een Ambachts Heerlykheid word genoemd; En in het particulier dat de Ambachts Heeren, dien deCivile jurisdictie overeen Uistrict opgedragen is, alle Rechten en Gerechtigheden competeeren, die tot een Civil Rechtsgebied fpecteerende zyn: Als O) zoo hebben die geene, die de Civile Jurisdictie over eenige Plaats hebben» uit kracht van dezelve Civile Jurisdictie recht, orrt haar Ambachts Heeren van dezelve Plaats te qualiriceereh, nam licet territorium hon habeant, quod propt ie Dominarum est, quidam tarnen hahent, in que vires dominii librare, atque exercere posfunt, Nicol. BuRGOttO. ad confuet- Flandr. tract, y num. 35. maar zig flechtelyk Heeren van de zelve Plaatze te qualificeeren is hun niet geoorloofd. ( 2,) Zoo hebben de Ambachts Heeren, dat is die geene die de Civile Jurisdictie over eenig District hebben , macht, om door Schout en Schepenen by haar gefteld, te doen berechten alle Civile zaken, concernerende de Ingezetenen van haar Ambacht of deGoe. deren daar onder gelegen, mitsgaders ook alle an. d^re kleine mefuren, vel qua delicta, als volgens haare'Brieven var, Uitgifte, of naar ouder gewoonte, of volgens de Keuren, daar van zynde, tot haare Jurisdictie zyn fpecterende, welke mefuren daaromtrent verftaan worden, ad Civilem Jurisdictionem te behoren , overmits de kleinigheid van de Boete , die men ter zake van zodanige mefuren fchuldig is, meer naar Civile dan Crimineele zaken trekkende is.
V. Hot



C 414 )
V» Hoe 'worden Hooge en Ambachts Heerlykheden in Holland bekomen en verloren ?
Nademaal alle Hooge en Ambachts Heerlykheden. doorgaans Leenroerig zyn, als hebbende de Bezit" ters van dien dezelve van de Graven van Holland, of van de Hooge Overigheid, zynde de Staten van dezelveProvincie, by wyze van gratificatre3oorfpronk ■ lyk terLeen bekomen, zoo; word het recht,'dePra;rogativen en Gerechtigheden, aan alzulke Heerlykheden geaecrocheerd, om gelyke Oorzaken verloren als in het Leenrecht plaats heeft, en waarvan in dit Rechtsgeleerd ïractaac plenair gehandeld zynde, alhier korcheidshalven gerefereerd word.
VI. Welke Obfervatien komen al verder in aanmerking, met betrekking tot 'zommige poincten . rakende de Zeeuwfche Ambachts Heerlykheden in het byzonder ?
In Zeeland word verftaan de Ambachts Heerlykheid den Grave of Hooge Overigheid in zyne Plaatze directelyk, en den Ambachts Meer utiliter van hunnentwege toe te behoren, weshalven een Leenman of Ambachts Heer aldaar, alleen met de Civile Jurisdictie van een Heerlykheid bevestigd, geconfidereerd word alles llegts ter Leen te bezitten, het geen den Grave of de Hooge Overigheid binnen dezelve Plaats is competeerende; bn dat is in Zeeland zoo notoir en isdisputabel, dat Grotius in tract. de Jure Belli Pacis, Lib 2. Cap. 8. num. 15. zig daarin conformeerende met het gevoelen van ViNNius, volmondig verklaart, dat ter zake van bet recht van zodanige Ambachts Heerlykheden in Zeeland, deswegen geen Qusstïen meer gemoveerd worden, als ten opzichte van de Vroonen, Vroon Landen, en Werven aldaar voor Ambachts gevolg aangenomen zynde.
VII. In



( 416 )
en.beflist by een overheerlyke Sententie, geprdodfl. cieerd den t November van bet Jaar 1632. Luidende woordelyk als hier volgen zal onder,
TITULUS II.
No. I. DTCTUM van den Hove van Holland*
beflisfer.de het recht van Judicature van de Hooge, Middelbaare e» Lage Jurisdictiën der Heerlykheden onder het resfort van dezelve Provincie.
„ In der zake hangende voor deezen Hove van ; HolLand, tusfchen Wynaht Jansz. van dér Eist, * Schone tbt Ryswyk, Impetrant in Kau Actie, eri , van Requeste Civile, ter eenre, en Cornelis Adri' \ aansz. Grooteling, Bailluw en in die qualiteit voor
hem zeiven, en 'c Exploict geaccepteerd hebben*; de voor Welgeboore Mannen aldaar, Gedaagde ■ en gerequireerde in 't zelve CaS, mitsgaders den °, Procureur Generaal van deezen Hove, met hem *, gevoegd ter anderen zydë, allegeerende de voor-
noemde Impetrant, dat alle Ambachts Heeren in
Holland, uit krachte van haare Titülen eh inves, titure, was competeerende deMiddelbaare en Laa\, ge Jurisdictie, befiaande zoo in 't Reglemenc van , de dagelyklche Politie, item de administratie van
Justitie tusfchen de particuliere, als ook in de be„ ftraffinge, muliteringe van Civile of kleine De-
lieten en mefuren, zulks dat alle Ambachts Hee„ ren gerechtigd, en ookgewoon waren binnenhaa„ re Ambachten te fteilen, Schout, Schepenen, en „ Secretaris, dewelke binnen denzelven Ambachte, „ van wegen of uit den name van denzelven Am„ bachts Heere, W3ren Rellende ordre op de dage„ lykfche voorvallende Politie, en het geene daaraan
kleefde, als natnelyk op de Onderhoudinge van
»» Dy-



(417;
„ Dyken, Kaden, Wegen, Straten, en op de Regeeringe van Weezen, en Kerkelykc Goederen, Rellende daartoe Kerkmeesteren en Wecsnieeste„ ren, en desgelyks ook op de Kermisten , Jaar„ markten. Vastenavonden, Kramers, lafellpeel„ ders , en andere zaken daar aan dependerende, mitsgaders meer andere zaken, die tot conferva„ tie en onderhoudinge van goede ordre en Politie „ wierden gerequireerd, en dus alles met zodan ge Correctie jegens de Contraventeurs, als daartoe ' eigentlyk van nooden was, en zonder het welke 't zelve niet konde worden gehandhaafd, gelyk meede de Schouc en Schepenen tusfchen de par'„ ticulierenwaren exerceerende Jurisdictie,zoo voluntaire , als contentieufe , ook met zodanige correctie en executie als daar toe van noden was ' en gerequireerd wierde, ftaande overzulks over ! alle giften, Overdrachten, en Verbintenisfen van '| Landen, en andere immeuble Goederen, en ad' ministreerencie Recht tusfchen de Ingezetenen ' en andere particulieren, zonder dat ter Plaatze daar eenige Hoofd Officieren of Baüluwen wa" ren , die niet met Schepenen, maar met Mannen " te Recht zaten, hun allen 't zelve hadden te be' " moeijenl, als hebbende dezelve Baüluwen en " Mannen alleen te berichten zodanige andere Cri" men, of delicten aan de beftraffinge der welker ** de Hooge Overigheid, en de gemeene zake was " gelegen, dat niet alleen in corformité van 't gte" ne voorfz. is den Heere van Ryswyk uit krachte " zyner Titulen was hebbende Recht van Middel" bare en Laage Jurisdictie , over den Ambachte " van Ryswyk voornoemd, maar zoo vee! meer, " dat dezelve Heer van Ryswyk ook gerechtigd " was over een geheel derde part in het Crimi" neel'of in alle Crimineele breuken Henen den " voorfz. Ambachte van Ryswyk vallende , gelyk " als dezelve Heere van Ryswyk by fuccesfie, con" tinuatie van zyne Voorouders, Herren van Rys" wvk van alle oude tyden was in poslesfie , vel



C 418 )
»•* l"afi> ,van zodanige Jurisdictie, re weeten zoo „ Middelbaare als Laage, door zynen Schout en „ Schepenen te exerceeren binnen den voorfz. Am„ bachte van Ryswyk, te weten zoo wel nopende " u ^ë'f."1601 van de dagelykfche Politie, heb„ bende dien aangaande ook met de kennisfe en ap. „ probatie en goedvinden van deezen Hove , ge„ maakt zodanige Keure en Ordonnantie als de ge„ tegenheid van zaken was vereisfchende, als mee„ de ran berechtinge van zaken , en Justitie te ad„ ministrceien tusfchen de particuliere, mitsgaders „ van ie genieten een derde part van alle Criminee„ le breuken aldaar vallende, en hoewel de voorfz. ,, Gedaagde in deezen, wezende van wegen de Hec „ reni Burgermeesteren en Regeerders der Stad „ Delft respective gecommitteerd, of gefteld tot „ BaiIIuw nevens welgeboore Mannen over Ryswyk, „ ten opzien dat de Stad van Delft tegenwoordig „ in Pandfchap was hebbende de Hooge Heerlyk„ heid tot Ryswyk voorfz., zooalsdezelve eertyds ,, oerk in Pandfchap bezeten was geweest, by wy,, len den Heere Prefident Suys Grootvader van den „ tegenwoordigen Heere van Ryswyk , zy Luiden ,, Gedaagden zig in den Ambachte van Ryswyk „ verder niet hadden te bemoeijen, dan met zoda„ mge forfaicten en Delicten , die alleen waren „ ftaande ter caufttie en berechtinge van de Hooge Heerlykheid, en niets ter waereld behoorden te „ impieteeren op de Jurisdictie, die den Ambachts „ Heer van Ryswyk , en hem Impetrant deszelfs „ Schout, uic den name van den zeiven Ambachis „ Heer aldaar was competeerende, maar ter con„ trarie gehouden waren den Impetrant, als Schout „ en den Schepenen van Ryswyk met alle zaken f „ concerneerende de Middelbaare en Laage Juris,, dictie of daarvan dependeerende, te laten bewor,, den, zonder hen luiden de zaken concerneeren.
de de Civile, als Middelbaare en Laage Jurisdic„ tie, eenigzints te onderwinden, directelyk noch „ ook indircctelyk ; Het fcheen evenwel dat de
„ voor-



„ voornoemde Gedaagdens in deeze , of wel de si voorfz. Bailluw, beliefd hadden 't zederc eenige ,, Jaren herwaards, merkelyk te impicteeren op de'
praïeminentien en gerechtigheden, competeeren,, de hem Impetrant als Schout van Ryswyk, of den.
Heere van Ryswyk', in reguarde van zyne Middel„ baare en Laage Jurisdictie , zyn Edelhr. daar „ cotnpeteerende, hebbende niet alleen den voorfz. >, Bailluw meede Gedaagde, in den Zomer des Jaars ,, i6a8. voor Welgebooren Mannen van Ryswyk geit intenteerd verfcheide Caufatien, die alle waren ,, fpecteerende tot de Jurisdictie van den Ambaehts
Heer, of hem Impetrant deszelfs Schout, zulks ,, dat hy Impetrant daarvan kennisfe hebbende be-
komen, enoverzulks goedgevonden hebbende zig
voorWelgebooren Mannen jegens dezelveCaufatie ,, te oppofeeren, mitsgaders te fustineeren, dewyl j, de faicten daar over de voornoemden Baüluv/
mede Ged. de voorfz. Caufatie hadde geinten„ teerd, in allen gevalle zoude flaan ter Cauf3tie j, van den Impetrant, dat dé zelfde Bailluw ge-,, condemneerd zoude worden dezelve pratenfeCau,, facie kosteloos en fchadeloos af te doen, met In,i terdictie van dergelyke meer te doen, en hem ,, Impetrant, als fpecteerende toe zyne Jurisdictie ,, den Schout van wegen den Ambachts Heer daar ,, mede te laten beworden , eindelyk de Voorfz. Wel„ gebooren Mannen zelfs, by adVys van vier dis„ tincte Rechtsgeleerden daar opgenomen, verfbari ,, eu verklaard hadden, by drie distincte VoDn;$fen „ definitif daarop gewezen, de voorfz. Caufatie te ,i fpecteeren tot de Jurisdictie van hem Impetrant
als Schout tot Ryswyk, en overzulks den voor„ noemden Baiüuw Uedaagde, gecondemneerd was ., de voorfz. Caufatie af re doen, maar hem lmpe.
tranc daarmeede, als fpecteerende tot zyne Ju„ risdictien, te laten geworden, ne maar bevori „ ook hy Impetrant, dat de voornoemde Gedaag.
den,al over merkelvke tyd geleden hadden gemaal?t a zekere prascenfe Kgjre, dié zy poogden in trein £da , tg



C 420 ;
„ te brengen, en daar meede poogden aan hun te ,i trekken een goed deel van de dagèlykfche Poli-
tie, en administratie van de Justitie, of de be3, rechtinge, correctie, en beiïraffinge van de klei. ,, ne en Civile Delicten of Mefuren, die alle fpec-
toerende waren alleen en privative tot de Juris,) dictie van hem Impetrant, als Schout van Rys~ >, wyk voornoemd, zoo als vooreerst hec Hoofd of
Piasfatie van dezelve piEEtenfe wel vermelde Keu-
re inhield , en mèede bracht , houdende wel s» expresfelyk , dac dezelve zouden wezen opge-
recht, terzake van de Ontucht van de Jonkheid,
kwaade Opzicht van de Ouders, en ongelegen*
heid van andere die zulks behoorden te beletten, j> en zulks tegen inbreuk van alle goede Politie, de „ welke als vóoren fpecteerende was alleen tot de „ Jurisdictie van den Ambachts Heer, of hem lus-
petrant zynen Schout, en gelyk voorts meede in j, gevolge van dien, de voorfz. geheele prterenfe j. Keuren doorgaans in meest alle de Articulen van „ dien was beroerende de zaken, die ftaande waren ,, alleen tot berechtinge van hem Impetrant en de
Schepenen van Ryswyk, als namelyk eerst, in 'c ,, eerfte Articul van dien , voor zoo veel daarby „ prscenfelyk wierd gekeurd , dat de Bailluw al,, leen den geenen die in eenig gevecht ware ge„ weest, daar eenig kwctfuur gevallen was, ook „ anders als Keurwonden zoude vermogen te dagen ,, voor zyne Vierfchaaren, omme getuigenisfe der waarheid te geven , en dat op de boete van tien
Ponden, daar nochtans andere wonden als Keur„ wonden , alleen ftonden tot Correctie van den „ Schout, hem Impetrant in deezen: Item by hec „ tweede Articul der voorfz. prarenfe Keuren voor s, zoo veel daar by meede wierde gekeurd, dat Nie„ mand gekwetst zynde, zoude mogen gaan uit de s, Jurisdictie v3n Rysuyk, zonder zyne Wonden te „ laten Yken, ter pralende van den Bailluw of „ Bailluws-Bode, of SubUituut, en twee Welge-
booren Mannen, en dat de Ingezetenen van Rys*
» wyk



C 421 )
„ wyk zulks gehouden waren te laten doen binnen ,, 'ci'4 Uuren, naar dat zy de Kwetzuren gekreegen A hadden, als meede op de boete van tien ponden, 9> zonder meede eenig onderfcheid te maken tus,', fchen Keur wonden en andere, van gelyken ook ,, by het dërde Articul derzelver ptastenfe Keuren, houdende dat geene Chirurgyns zouden vermogen eenige Perzonen te verbinden , voor en al eer den Yk van de Wonden genomen ware, in Pra:,!, fentie van den Bailmw, zynen Bode, of Subfis„ tuut, en dat de Chirurgyns zouden moeten Eed doen aan den voornoemden Bailluw, als meede „ op een poene van tien Ponden, en 'zonder onderfcheid van Keurwonden en andere Kwetfuufen , ,, geene Keurwonden zynde, mitsgaders voor zoo „ veel als daar en boven nog, by 't zelve derde Artieul geordonneerd wierde , dat de Chirurgyns haare Patiënten, om de betalinge van hunarbefds„ loon zouden' m^gen roepen vóór Welgebooren ,, Mannen, in plaatze dat zodanige rechtverderinge ,, moeste gefchieden voor Schepenen of Gerechte „ van Ryswyk- Item voor zoo veel ook by 't vyf• „ de Articul praètefjfelyk g"ffatuccrd was, dat de 4, Vroedvrouwen'zouden moeten worden beëedigd, ,", aan handen van daji Bailluw en by de zesde en „ zevende Articulen ', dat de Taalluiden of voorfprasken , malkanderen niet mogten rurbeeren, jt maar eikanderen uithooren, dat ook zy Luiden „ als de zaken waren dienende, moesten ftaan mee ,, bloote Hoofden, alles meede op zekere pcene, en dat generalyk zonder eenig onderfcheid, of distinctie van plaatze of Dingbanken, daar, of M voor dewelke, de Taalluiden zouden mogen oc„ cupeeren : Te wecten voor zoo vee! als 't zelve fcheen te Concerneeren, of getrokken te kun,, nen worden op de Taalluiden , Compareerende ,, voor Schepenen bank 'van Ryswyk, item voor zoo „ veel ook by 't laatfte Articul van dien prsteofe„ lyk word gekeurd, en poenen geftatueerd jegens 2, het drinken in de Herbergen, en gelach houden, Dd 3 „ mus.



C 42a )
,, mitsgaders Kaatfen, Balflaan,Kolven, Klootfchi©-; 3, ten, of andere dingen, te beginnen ofbuiten 'sHuis, 3, op Zondagen of anderegeordonneerdeBededagen, i, geduurende den tyd van de Predicatie, en in 't nes, gende Articul, insgelyks tegen die geene, die geduurendede Predicatie, Propoosten, Gefnap, of ,, Geklap hielden, binnen ia Roeden in het ronde van s, de Kerk. De Scnout of Ambachts bewaarder, of Gs,, zwoorens geduurende,de Predicatie,geen Vergade* ringemogten houden, om rekeninge te doen, oppcenevan drie Ponden ;Item voor zoo by't zelve Arti,, cul prffitenfelyk gekeurd, en een poene van tien pon„ den geftatueerd wierde jegens den geenen, die op „ Nieuwe jaar, Drie Koningen, of 3ndere tyden voor de deuren van goede Luiden , of in de Huizen „ gingen zingen, of fpelen maken, met Trommelen of anders, buiten Confent van den Bailluw, en wyders ook voor zoo veel by 't twaalfde „ Articul prxtenfelyk geftatueerd word een pcene „ van tien ponden voorden Bailluw, ten Lasten van „ den geene, die van buiten in 'tAmhacht vanRys,, wyk kwamen te wonen, zonder aan dcnSchout of „ Bailluw te vertonen goede Attestatie van de Plaatfe, daar zy Luiden laatst gewoond hadden, met s, belastinge aan den Schout, op zodanige Perzo„ nen goede toezicht te nemen, en by het dertien„ de Articul van gelyke pcenen wierden geftatueerd „ tegens die geene die de Bruidegoms of Bruiden , „ op de Wegen of Wateren fchutten of belet deeden; Ook by het dertiende Articul een pcene van drie Ponden wierde geftatueerd tegens die geene ,, die eenig uitwendig werk deden op Zondagen en „ andere geordonneerde Bededagen, geduurende de v Predicatie, uitgezonderd, als dezelve piastenfe 3, Keuren meede inhielden , dat de Huisluiden in den Hooibouw, daartoe confent zouden mogen „ obtineeren van den Bailluw: En by het vyftiende Articul meedeprastenfelyk gekeurd, en op pcene geftatueerd word tegens die geene die opZonda« gen, en. andere geordonneerde Bededagen, geduu-
9, ren»



C 43' )
't Voorfz. flof, met rype deliberatie van Raade „ doorgezien en overwogen hebbende, alle 'tgee„ ne ter materie dienende was, doende Recht in ,, den name en van wegen de Hooge Overigheid, „ en Graaffelykheid van Holland, Zeeland, en WesU ,, Vriesland, zonder reguarde te nemen op de Re,, queste Civile, den voornoemden Impetrant van „ de Hooge Overigheid geobtineerd, die hy van geen „ noode hadde, verklaart de Keuren in 't Venuen„ court gernentioneerd, aangaande de poincten en „ Articulen hier na gedeclareerd, nul en invalide ,, te wezen, voor zoo veel het eerfte Articul van ,, dien , verder als alleen in reguard van Keurwon„ den is disponerende. Item voor zoo veel by de ,, tweede en derde Articulen derzelver Keuren js ,, geordonneerd, dat yken en verbinden, of ver,, maken van Wonde of Wonden, aldaar vermeld,
zoo wel in pralende van den Schout en Schepe,, nen , als wel van Bailluw of zynen Bode en Wel,, gebooren Mannen zoude moeten gedaan worden, „ als ook reguarde van de boeten en poenen in de,, zelve Articulen begrepen, dat dezelve verder als „ ten reguarde van de Keurwonden geftatueerd: En ,, meede dat de Chirurgyns haar Meesterloon zou„ den moeten eisfchen, en haarlieden Patiënten ter „ oorzake van dien dagvaarden voor de Welgeboo„ ren Mannen, en zy Chirurgyns of Meesters zel„ ve gehouden zouden wezen den behoorlyken lied ,, aan handen van den Bailluw te doen. Van gely,, ken belangende het vyfde Articul, mentioneeren,, de van de Vroedvrouwen. Item voor zoo veel
dezesdeen zevende Articulen verder als de Taal„ lieden of Voorfpraaken voor de Bailluws Vier*, fchaare occupeerende , verftaan zoude mogen ,, worden te concenveren. Nog voor zoo veel by „ het elfde Articul wierd gekeurd jegens den gee,, nen, die op Nieuwe Jaar, Drie KoniDgen, of „ andere tyden, voor de deure van de goede Lui-
den of Huizen gaan zimen, of fpelen maken
rnet Trommelen of anderzints. Item aangaande
s,-hec



REGISTER
VAN DEN
INHOUD der STUKKEN.
EERSTE HOOFDDEEL.
Over allerhande Notulen in het generaal, en "hoedanig dezelven naar ftyl van de Praclyk ter Rolle dienen gefield te worden. pag. <j„
TWEEDE HOOFDDEEL.
Over de Enqueste Valetudinair, hoe dezelve in de Hollandfche Praclyk plaats heeft, en de Formulieren van Requesten die daartoe bctreklyk zyn.
33-
DERDE HOOFDDEEL.
Over de Effe&cn van Koop en Huur, met de Jnftrumenlen die daartoe van gebruik kunnen zijn.
44.
yiER.



REGISTER van den VIERDE HOOFDDEEL.
Over de Arresten op Perfoncn en Goederen in Civile zaken, en derzelver voornaamfle Effecten, zynde een vervolg van de Academie der jonge Practizyns. jog,
VYFDE HOOFDDEEL.
Over Testamentaire Questien, en de Distin &iën die daar by plaats hebben.
ZESDE HOOFDDEEL.
Over Transactiën , of Dadingen en de voornaamfte Effe&en van dien. ZQ
* ZEVENDE HOOFDDEEL.
Over alle foorten van Matrimonieele Questien m hoe die in de Rechtspleging behandeld'wordenzynde een vervolg van het Zestiende Hoofddeel 'van de Academie der Jonge Practizyns. a%z,
AGTSTE HOOFDDEEL.
Over de Verklaring van het Hollandfehe Leen* recht, de menigvulaige Obfervatien daar omtrent ^e 2 plaats



INHOUD der STUKKEN.
f laats hebbende, mitsgaders de wijze hoe daarin word geprocedeerd; dienende tot een vervolg van het Drie en Twintigfle Hoofddeel van de Academie der Jonge Practizyns. pag. £43.
NEGENDE HOOFDDEEL.
Over Militaire zaken, en hoedanig daarin, zo voor den Hoogen als Guarnizoens Krygsraaden de Crimineele en Civile Procesfen worden gedirigeerd ; dienende tot een vervolg en nadere opheldering van het Negentiende Hoofddeel van Academie dor Jonge Practizyns. 281.
TIENDE HOOFDDEEL.
Over het Wisfelrecht, met alle de Èxceptien e» Uitzonderingen Pro en Contra daaraan geacrocheerd, dienende ten vervolge van het Twee en Dertig/ie Hoofddeel van Academie der Jonge Practizyns. 301.
ELFDE HOOFDDEEL.
Over zommige fin gulier e gevallen , die in de Crimineele Practyk kunnen voorkomen, met aanwyzing hoe dezelven behooren aangelegd en gedefendeerJ te worden; dienende lot een vervolg yan het Agt en Dertigfle Hoofddeel van de Academie der Jonge Practizyns.
TWAALF-



REGISTER van den INHOUD dërSTUKK:
TWAALFDE HOOFDDEEL.
Over liet Recht van Jurisdi&ic van 's Lands Univerfiteit, /«Leiden, met by gevoegde finguliere en daartoe fpeblerende Questien, rakende het Forum Competens der Lidmaten van gemelde Univerfiteit. pag. 360.
DERTIENDE HOOFDDEEL.
Over het Recht van Judicature, rakende Hooge, Middelbare, en lage Ambachtsheerlykheden , in de Provintie van Holland en West-Vriesland. 894'
Ee 3 RE-



REGISTE R.
Idem. Deszelfs vyf articulen , bevattende de fundamentele Confistutie , rakende het recht van Jurisdictie. . . 36U
Idem. Hoe verre deszelfs recht gaat in Civile zaken- .... . 303.
Idem. Hoe verre deszelfs recht gaat het Criminele betreffende. . ... 364.
Idem. Welke perfonen men alleen als leden daarvan heeft aan te merken. . . 360".
Idem. Welke Rechten en voordeelen aan de leden zyn competerende. 366. en wanneer die cesferen.
367.
Hooge Jurisdictie, van eene Heerlvkheid, waarin die beftaac. 402. Waarin de Middelbare. 402. Waarin de Lage. . . 40c;.
Heerlykheid. Wat is eene Hooge Heerlykheid? 406,
Heerlykheid, (Ambachts). Wat 'er ten refpeftedaarvan, en derzelver gevolg, vakaan te merken.413.
Idem. Hoe die, benevens de Hooge Heerlykheden in Holland bekomen, en verloren worden. 414.
Idem. (Zeeuwfche,) welke obfervatien daar omtrent in het byzonder voorkomen. . idem.
1. In-



REGISTER.
Krygsrechters. Moeten in gevallen van veel ge. wigt, alvorens te vonnisfen, het fchriftlyk Advis van twee Advocaten, die onzydig zyn, be. hoorlyk innemen. . . . pag, 284.
Krygsraad, (füb■altera) Hoedanig men gewoon is, in Cjs van üeiertie , by denzelven tegen een' geméenen Ruiter, Dragonder of Soldaat te procederen. .... 285.
Krygsraad, (Hooge) Thans geremoveerd. Hoeda. nig dezelve was geconflituëerd, en waarin deszelfs Jurisdiciis beflond. . . soi.
Jdem. Had het recht om Reglementen, en Inter* dicten, tot zyn departement behorende, te doen emaneren. . . . 293.
L.
T egitime Portie, by Traniigatie te vinden, zo in •*-/ begrooting als uitkoop. . . 213.
Leenrecht, (Hollands) Deszelfs verklaring, en menigvuldige obfervatien. Hoe daarin geprocedeerd word. . • . , 343.
——Welke geleerden met roem over het Hollandfche Leenrecht hebben gefchreven. . . 244.
Leenrecht. Op wat wyze 'er, zb naar het zelve, als particulier volgens Ordonnantie en Costumen, in materie van Controverfiën over Leen. zaken doorgaans word geprocedeerd. . . 274.
Leen, (verfterf van een oud) , , , 248,
Leenen, (rechten) niet meer te converteren in on» verllerflyke Erfleenen , noch onverfterflyke te Ff 2 allo.



R E G «I S T E R.
Matrimonieele Questien, Waaruit die fpruiten.
pag. 214.
■s Hoedanige requifiren 'er behooren
geobferveerd te worden, rakende den grondflag dezer Questien, behalve'c geen deswesens reeds verhandelde in de Academie der Jonge Practizyns.
. * . 22J.
' Waarin de voornaamfte Requifiriën ter zaken dezer Questien beftaan, voor zo veel de Ouderen en Kinderen aangaat, en wat daarby behoort te worden in aanmerking genomen. 239,
Militaire zaken. Hoedanig daarin, zo voor den Hoogen, als Guarnifoens Krygsraad, in Crimineel en Civil word geprocedeerd; wat Militaire zaken zyn, en wat de beste definitie ten aanzien van de verdeeling of onderfcbeiding dier zaken is, voor zo verre die geprocedeerd worden voor den fubalternen Krygsraad. . . . ü8ï.
Militaire Wetten. Waarin die , byzonder in Cas Crimineel beltaan , en hoedanig te dirigeren.
... • 283.
Militaire Rechters. Moeten in gevallen van veel gewigt, alvorens te vonnisfen, het fchriftlyk advis innemen van twee neutrale Advocaten. 284.
Militaire JurisdiStie. . . . 291. n.
ISJotülen, wat men in de Rechtspleging daardoor
4*. verfta. , , 9.
Ff 3 No*



REGISTE r.
r.
TDenvoy. Welke Definitie omtrent het vrrzoek ■f ** van Renvoy in de Academie der Jonge Practizyns is opgegeveu. . . . pag. 12.
Reiuest, (Antidotaal) Deszelfs Formulier. 112.
" Van een Perfoon ftaande onder Curateele, om te mogen Testeren. . . 191.
■ Van een' Stom en Doofgebooren , om te mogen disponeren by Uitterften wille. 195
■-■ ■ ■ Tenderende om de kracht van een Fideicommisfaire making, by Testament gedaan, te dis» fol veren. . . . 197,
- Houdende verzoek om over Leengoederen te mogen disponeren, volgens voorfchrift van Bort. ..... 264.
■ ■ Houdende, in Militaire zaken, verzoek in
niji Caufam. .... 39^
S.
Ctom en Doof gebooren. Kunnen niet Testeren. ° 195-
Idem. Vorm van Request voor de zodanige om, ondanks het verbod der wetten, te mogen disponeren, by uitterften wille, over hunne goederen. % ibid.
Ff 4 T.Tes-



R^E G I S T^E HL.
T.
'TPestavient. Questien deswegens en distinöiën die, daarby plaats hebben. ; . pag. 158.
Waarin Testamentaire dispofitie onderfcheiden is van een Codicil. ' ." . . 159.
Requifitiën tot het famenftellen van Testament, en welke perfonen hec zyn di> by Testament over hunne goederen kunnen disponeren. ïóO;
Definitie van een Testament. . ibid.
. Nuncupatief. . . 163.
y (be/loten) Wat dit is. . : 170,
• — Wat daartoe al verder word gerequireerd. '. • ' • ' . 171. ».
, — Waarvoor de makers daarvan zich
moeten wachten, om hunne Beflotene Dispofitie niet te maken tot nulliteit. . . 172.
»—js fKrygsmans') Of dit aan alle de folemniteiten verbonden is, die de Burgerwetten requireren. • • • • 174*
, ,. (Zeemans) Of dit het zelfde voorrecht heeft als dat van een Krygsman, geduurende dat zy zich aan boord onthouden. . . 175.
= ■ Hoe het daarmede gelegen zy in tyden van
■ Reis. , ■■■ . ' ' . '. ' 175-
Tes.



REGISTER
Testament. Of bet kan beftaan, het zy in fcriptis, ' het zy nuncupatief, zo 'er. de minde fplemniteic aan ontbreekt. . . . pag. 170.
m Wat door ontbreking van folemniteiten
' een' laatften wil abfolut zyne krachten doet verliezen. ... . 178.
■, w . 1 . Of een Notaris, falvo falario, maa; geven eenig Copy van een' laacfien wille, of Codicil , aan iemant die daarby niet is geïnteresfeerd. . . • . . 179.
——— Dat ad pias caufas gefchied. 184.
. ( Onzeker en twyffelaclitig) mag over
worden getranfigeerd. . . 217.
Testamentaire Questien. Waaruit die meest onrfban, en welke by de Rechtsgeleerden meest fpeculatie verdienen. ... • 184.
Testamentaire Dispofitien, middelen om die" te de. fenderen zo die door ongequalificeerde Perfonen zyn gemaakt. . . . i8<5eni87.
Transactie , (Formulier van) waarby Erfgenamen onderling, by notariale Acte, accorderen, om, zonder Confent der Hooge Overigheid, eene Fideicommisfaiie nalatenfchap in gelyke portiën te verdeelen. • . . 202.
Transa&ien, en voornaamfte effecten van dien.
. . . . • 204.
—~— . Waarin men daarvan, naar Rechten mag
gebruik maken. . . . 205.
Ff 5 Trans.



REGISTER.
Transaclien. Is aan bepalingen onderworpen.pag.2o<5.
!——" Over welke zaken men niet magTranfigeren. . . . . 207.
—— —- Hoedanig de Groot de kracht en effecten daarvan befchryft. . . . 208»
in i)n 1 ~~ Hoedanig de Hoogleeraar Vaet deze materie behandelt. .' . . 209.
•——— —— Hoedanige Formulieren daarvan meest in aanmerking komen. . . " . 213.
Trattaat, van Criminele zaken; wat Bort daarvan zegt met betrekking tot de Jurisdictie van de plaats> daariemant, zonder gedelinqueerdte hebben, geapprehendeerd is. . . 30r°
Trouwbelofte. Derzelver ontflag Acte. • . 241.'
V.
Tferkoopcr, Waarom 'er, na een even te voren ' geallegueerde cafus, in onze Rechtspleging, zo ftreng tegen een' Verkooper word geprocedeerd.
76.
Jdem. Wat 'er ten zynen respedte van verpligtingen hem concernerende verder word gerequireerd. . . . . 77,
Fagabonden. Wat in het plenaire omtrent hen behoort plaats te hebben, volgens Bort. 325.
Foortvlügtigen, Idem. £ , , 77.
ü. Uni.



REGISTER,.
y.. •
i
7' Tniverfiteit, te Leiden. Door wien gedicht, pag, ~^ 388. Wanneer de folemnele inrichtiging is gefchied. . . . . idem»
Idem- Deszelfs vyf articulen, bevindende de fundamentele Conftitutie, rakende het recht van Jurisdiétie. .... 361.
Idem. Hoe verre deszelfs recht gaat in Civile za«
• ken. » . . • 363.
Idem. Hoe verre deszelfs recht gaat in Criminele zaken. . . . 364.
Idem. Welke Perfonen men alleen als Leden daarvan heeft aan te merken. . . 363;
Idem. WeLke Rechten en voordeelen de Leden zyn
• competerende. 366. En wanneer die cesferen.
• • • • 3ö7*
W.
TJ/'aren, In wat geval men dit woord moet op« neemen, volgens uitlegging van Meyer, in zyn Woordenfchat. . . . 07.
Wisfelrecht. .... 301.
Wisfelbrief. Wat men daardoor in de eerfte plaats verftaat. . > . ♦ 301.
Wis-



REGISTER,
Wisfelbrief. Wat aangemerkt word deswegens doofden Commentator in notis van den Codex Batavus van Zurk. . s? . . pag. 302.
Idem. Waarop het recht der Wisfels en der brievén gebouwd is. . . ^03.
Idem. Wat de Hoogleeraar Poet aanmerkt aangaande het Wisfelrecht, en de Wisfelbrieven. '308.
Idem. Waarin fommige exceptiën deswegèns menigmaal plaats hebben. . . 312.
Idem. Protesten daarvan, hoe meest practicabel.
• • 3*3*
Idem. Hoedanig men daar tegen protesteert, wan neer de acceptant of abfent of onbekend is. 314.
Idem. Hoedanig men daar tegen protesteert, wanneer er non acceptatie plaats heeft. . . 315.
Idem. Hoedanig men daar tegen protesteert, wanneer 'er non betaling plaats heeft. . .'• ^
Z.
■^eelieden, Hebben in het maken van een Testa^ ment, dezelfde voorrechten als de Krygsjigden, zo lang zy aan boord zyn. . , j^.
Bij



'firaffen-— Over het aanleggen van allerhande crimineele vro> ces/en, die extraordinair behandeld moeten worden, met de ïrmZ
lieren van requesten daartoe betrekkelijk *W *L forum.
yan allerhande extraordmans. OriSST^Z bende na de aprekenfie gefchied is, met kVs^Zliefenvant formatien .welken de wiskunst van fchuld of onfchuldaan. tomen: onder de voorbeelden der informatien in ^ Hoofdftuk aangevoerd, is des Schri vers erger- eeval Vlé lw j
$ , Ja n> , /ebbsn' 60 waal'°ver hij onder het Raadhuis der Stad gevangen zat; zijne antwoorden op de vraae' articulen hem gedaan, zullen ongetwijffeld door ?eder bewonenf nrtS' 6n e" lof,wegdr^ge„ van zijne waardTg te zijn niet alleen, maar ook van duidelijke bli ken te draaien van een onvoorbeeldig vernuft,, en gefundeerde ge^erdhefd? sZT°XndrS,WOrdt geha»deld = Over de distinne The on. derfcimd tusfchen eene uitdrukkelijke . of ftilzhijgende /judiciet le of extra-jud.c.eele oonfmsii, van een- delmJZt L «« mitsgaders in hoeverre daarop extraordmarls récnt te aWra rafeïB Owr ordinarii rr\LrZl\2 l 1
^%^7tó^0^t;r rr4/förcmulnrénea
S V~ ^ ^^Mijke requifiten, S taïar^ïk:
cLlfACr,min^p Rf»anSenis betrekking hebben, enz. -Jl Over Conflrèwm Junsd.ftie, «• ewr rf, hraclu en effenen van vrZ ventte m crimineele zaaken, met eenige fingu ere voorbeelden daartoe relaif -onder deeze voorbeelden vindt men dat van W li eter. paulus. Raad en Advocaat-fiscaal van het Kd" faafe '?88^iik1nTn "f*°P A% Maaze' ^ge^Uen in den trcubel/tiid'J 1 dH1,,,l0°P va,nd,t *erk meer «ndere in onze
|d^
/T/«*,den Rhijngraaf van Saint enz vendrrg J. E de
■ Deni voprgefpannen draad volgende, fbreekt d„ of,'" over de crimineele en civile aaien", die beidA^ rch"J^r lutie ^taw «,a„„w ^ 00r2^ ^ aduit' //
dreeven overfp-l fpruit - over de kracht en invloed deT'pit™
ten, over de manier van pleiten enz U/„* r-irtcaa-
naam van fententie verftaan moe, worden, enz enz p»?
Zie daar een klein vér/lag van dit overheerlijke werk zo dit met genoeg gezegd is, ^1 nimmer genoeg gezegd kunnen worden om van een algemeen allernuttigst werk te doe,, zfen da her waarlijk dien naam verdisnt; de Prijs van hetzelve is ƒ s • - -