Bibliotheek Universiteit van Amsterdam" J. H. v. ZOELEN BOEKBINDER KANAALSTRAAT 8 AMSTERDAM-WEST TELEFOON 83470 01 2924 6096    LOFREDEN o v e a DEN HEER BENJAMIN FRANKLIN.   LOFREDEN OVER. DEN HEER BENJAMIN FILANKMN. in eene openbare zitting van de akade- m ie der wet e ns c h atf en te parijs, den xiii. van november, I79O, uitgesproken, door den heer DE C O N D. O R C E T. Uit het Fransch vertaald. Eripuit Codo fulmen, mox Sceptra Tyranms. turgot I7r5> Te ROTTERDAM, B ij J. M E Y ER, 1 7 9 1.  GRAFSCHRIFT (*) VOOR BENJAMIN FR.ANKLIN, overleden te Ph'ladelphia, op den I7den van April, 1790, in den. ouderdomme van 84 Jaren en 3 Maenden. /ils de om/lag van een boek, door ouderdom verjleten, Wacr van de tand des tijds den inhoud maelde als kaf, —■ 't Vcrguldfel heeft geroofd — de letters uitgebeten, Zoo ligt het jloflijk deel van franklin in dit Graf, Tot voedfclvoer den ■word ; — dim ,'tvserkzalnht verdwijnen: Maer eens, zo hij geloofde, onttirflijk, andermael, Ucorwrochl, genet, volmaekt, verrijkt met fchooner prael', Vermeerderd door d' Aittheur, op nieuw in 't licht verschijnen, l. van oyen, az. C») Dit Graffclu'ift is door benjamin franklin zelf vervaardigd, in liet Engelsen, en te vindin in de Politkal Misattcmeous and PhiWfoptikal Piecss, bbdz: 531. gedruUt te London.  LOFREDEN over den heer. BENJAMIN FRANKLIN. Benjamin tranklin W te Boston geboren, deti 6 Januari] van 't jaar 1706. Zijne ouders waren josias franklin en abiau F Zijn Vader had zich, omtrent den jare «68%, te Boston nedergezet. Door eenen overgeërfden ijver , den Presbijteriaanfchen Godsdienst toegedaan, verliet hij Engeland', waar men dien Godsdienst flechts duldde, om'een land te zoeken, daar dezelve vrij was. Het aanranden van de onafhangelijkheid der Gadsdienftige gevoelens heeft in Europa den geest der vrijheid doen ontwaken en Amerika bevolkt, 't Is de vervolging, welke den mensch gedwóngen heeft eindelijk zijne-ware rechten te bemerken, die zelfs in de oude Gemeenebesten niet gekend waren, en het menfchelijk gedacht heeft deszelfs vrijmaking en kundigheden te danA ken,  3 LOFREDEN over ken, aan 't gene eemglijk uitgedagt was, om dekluisters van 't zelve volkomener te maken 'en het dom te houden. JÓsias franklin had, bij twee vrouwen, vijftien kinderen verwekt. Benjamin was de laatfte zoon. Deszelfs natuurlijke neiging'tot lezen,, maakte dat men hem gaarne tot den geestelijken ftand zou opgebragt hebben, zijn Vader nogthans kon de kosten, die daar toe behoorden, niet goedmaken (i). En de jonge franklin, gedrongen een ambagt bij de hand te vatten, verkoos als leerling zich te laten aannemen in eene Letterdrukkerij, over welke zijn broeder het opzicht had. Hij was vijftien jaren oud, toen hij toevallig eenige losfe bladen van den Spectator in handen kreeg. Verrukt over de wijsbegeerte en den fHjl van dat werk, befloot hij hetzelve tot een model te nemen; hij koos 'er een onderwerp uit, fchreef 'er de voornaamfte gedagten van over, beproefde vervolgens het zelfde ftuk ( i)'Van Lakenverwer was hij Kaarsfcmaker gjworden; maar in een land , waar de grondeigendom , 'aangeboden aan een iegelijk, die de aarde wilde bebouwen, alle de ingezetenen fcheen uittenodigen tot die eerfte. bezigheid van den befchaafden mensen, en daar het onafhanglijke leven, het welk dezelve verfchaf't, het hoogile goed en het voorwerp van alle vlijt was, liet de fchaarsheid van werklieden en het hooge arbeidsloon, 't welk 'er het gevolg van was, aan de oprichters van Manufafturen geene andere hoop ovcï' dan een' onzekcren nitflag en een gering voordcel.  BENJAMIN FRANKLIN. 5 ftuk te behandelen en vergeleek zijn werk met dat van den meester, dien hij zich gegeven had. Door deze oeffening, aan welke hij zich niet kon overgeven dan ten kosten van den tijd, die tot zijnen flaap of rust gefchikt wjs, verwierf in; fp'oedig bekwaamheid genoeg om insgelijks (hikken in een dagblad te durven geven. Zijn broeder drukte een Courant, aan deze deed hij zijne eerfte proeven ter hand ftellen, met verzwijging van zijn' naam en 't veranderen van zijn fchrift; dezelven werden gelezen in de bijeenkomst hunner vrienden, en de Heer franklin genoot het vermaak van dezelven te hooren prijzen, en te vernemen, dat men den Schrijver zogt onder de vermaardften van hun, die de letteren, welke in Nieuw Engeland nog in haar opkomst waren ? eer aandeden. Hij kon zijn geheim niet lang verbergen en werd, toen hij zich bekend maakte, het voorwerp van achting en bijna van bewondering van zijne geringe kennisfen. Zijn broeder, meesterachtig van aart, oordeelde dat een jongeling van zeventien jaren, die Schrijver was, zich , als boekdrukkers jongen, ■ niet veel zou laten gezeggen. Ook noodzaakte 's broeders wreveligen imborst korten tijd daarna, den Heer f ranklin zich van hem aftefcheiden. Hij verliet zijne ouders, begaf zich naar Nieuw Jork, alwaar hij geen werk kon vinden, vertrok naar Phüadelphia en kwam, met niet meer dan twee fcheungen in zijn zak, in die Stad aan, welker wetgever A 2 t'ecni-  4 LOFREDEN over t'eenigen tijd Rond te worden, en van waar hijvijftig jaren daarna vertrekken zou, belast met het lot der beide werelden. ' Na een zeer kort verblijf te Philadelphia, be-r gaf hij zich fcheep naar Londen, bedrogen door. de regeering van Philadelphia. die • hem beloofd had middelen te bezorgen tot het aankoopen vande benoodigde letters en persfen, ter oprichting eener letterzetterij in Amerika. In Engeland aangekomen, bezat hij geene andere middelen van bcftaan dan zijn konst, dewelke voor hem nog maar een ambagt was: maar reeds vroegtijdig had hij de voordeelen bemerkt van matigheid en werkzaamheid. Hij had zich gewend aan geringe, maar gezonde kost, gefcliikt om zijne krachten te herliellen en zijne hersfens onbedwelmd te. laten. Het loon van een Engelsch werkman was veel voor een Amerikaaiisch wijsgeer,, en maakte Tiet gemakkelijk voor hem een gedeelte van zijnen tijd en van zijn weekgeld te hefteden ter vermeerdering zijner kundigheden. Hij las toen de werken van coilins en schaftsb-urry, die hem de grondbeginzels der twijvelende wijsbegeerte inl oezeinden, welke in de Griekfche fcholen ontaart was in een belachlijke kwakzalverij, maar die bij de hedendaagfche letterkundigeh , ontdaan van alle fchoolmeesterachtige fpitsvindighcden, de ware wijsbegeerte h geworden, en niet beftaat in aan alles te twijveïcn; maar in alle bewijzen te wikken, door de- zel-  BENJAMIN FRANKLIN. 5 zeiven te onderwerpen- aan een geftrenge- ontbinding; niet in de betoging dat de mensch niets kan kennen; maar in wel te onderfcheiden en tot voorwerp van deszelfs weetgierigheid dat gene te kiezen, het welk met mogelijkheid te kennen is. Palmer, bij wien franklin werkte, had toen ter tijd onder de Pers: Schets van den Natuurlijken Godsdienst, van wollaston. De jonge Leerling, te onvreden over de grondbeginzeis van dat werk, beproefde fommige derzelven te beftrijden , en- gaf eene kleene verhandeling in 't licht over de Vrijheid en Noodzakelijkheid', bet Vermaak en de Smert. Zijn finaak voor de wijsbegeerte, zijn ijver voor de letteroeffening, zijne treffende eenvoudigheid , zijne vroege wijsheid bezorgden hem al vroeg toegang tot het gezelfchap van verfchei ■ de vermaarde lieden van dien tijd, mandevil l e, lyons, pemberton, hans sloane. Kort na zijne terugkomst in Amerika, fchoten twee zijner vrienden, de Heeren william colleman en robert grace, hem penningen om 'eene drukkerij te kooperr. Hunne namen verdienen ongetvvijveld uit dankerkentenis bewaard te blijven. Zij hebben- aan hun Vaderland een groot Man wedergegeven, dien de natuur aan het zelve had bereid; maar dien de noodzaaküjkheid daar aan had konnen- ontnemen. De gefchiedenis der we'.enfchappen levert veelen van die voorbeeldei», A 3 zij  LOFREDEN over zij toont ons dikwijls de worftelingen van fi vetnuft met den tegenfpoed , en door het voorbeeld van die genen, die toevallig daarover zegepraalden, doet zij zien hoe veel de menfchelijkheid verloren heeft, en wat dezelve verwagten mogt van eene openbare inltelling, die aan de eerfte vonkjes van bekwaamhcd de middelen verzekerende , om zich te doen bemerken , vervolgens aan dezelven den noodigen' onderftand bezorgde om dien hoogen top te bereiken , naar welke de natuur hen toegelaten .had te dingen. De Heer franklin had in Engeland het nut bemerk- van de dagbladen, van de bijé'enkomften of gezeifchappen, onder den naam van Club, en van de vrijwillige infchrijvin^en. Eerst gaf hij een. dagblad uit, het welk hij gaande hield, als hem de nieuwstijdingen ontbraken , door zedekundige ftukjes daarin te plaatzen, welke hij meest altoos in de gedaante van 'een Fabel voordroeg, waarin de rede verlevendigd wierd door eene aangename en eenvouwdige fchcts, en waarin de wijsbegeerte, binnen het bereik van eenvouwdige verftanden blijvende, voor wie dezelve gefchikt was, zich op een gelijken voet vond met. die van Europa. Het was de Speclator. maar met veel meer van het natuurlijke, eenvouwdige en bevallige en met een v?e! uitgeftrekter doel en vooral van grooier nut. In ftede v n de onzekere hoop om eenige ondeugden van een volk, door rijkdom en ongelijkheid fcedoiven, te ver bs-  BENJAMIN FRANKLIN. ; bete-en, zogt hij gezonde denkbeelden te vormen, de deugden van een opkomend volk te zuiveren ei te vermeerderen.. Verfcheiden dier ftukjes, toen ter tijd door franklin gedrukt, zijn bewaard gebleven en onder dezelven vind men fommigen, die een voliaire en montesquieu niet beneden zich zouden geacht hebben. Nooit duldde hij , dat dit dagblad bezoedeld werd door perlbonlijke aantijgingen; dat gemaklijk middel om iemand, dien men fchaden wil, bij het volk in den haat te brengen , hield hij voor even laag als gevaarlijk. Hij befchouwde het als een gevaarlijk wapen, van 't welk huichelaars en woelgeesten zich looslijk bedienen om bekwaamheden en deugden te verkleenen, den goeden naam te bezwalken, den mem te benemen, welk een zoo noodzakelijke leidsman is voor een nog weinig verlicht volk, dat voor de vrijheid opwast, of zich toelegt om die te verkrijgen, en aldus het openbaar vertrouwen in handen ic fielten van verachtelijke belangzoekers, die 'er mede fpe'.en willen. Hij gaf ten zeiven tijde een Alm?nik uit, welke hij zogt nuttig te doen zijn. doo: een klein getal voórfchriften, waarmede hij eenige ledige blaadjes opvulde. Hij plaatfte 'er eenige regels in van huishoudelijke fpaarzaamheid, Jesfen van we'dadigheid en van billijkheid, gefchikt ter beftuuringe van een A 4. een-  5 LOFREDEN o v ir1 r eenvouwdig en werkzaam leven, en hij droeg zorg dezelven te belluiten met eene gemeene fpreuk, ten einde die lesfen te dieper in t geheugen te prenten. Deze Almanak was vooral teftemd voor hun, die, aan de uitterfte eindens dér volkplantinge wonende, en overkropt met werk en huislijke bezigheden , weinige andere boeken kenden. Hij wilde geen rang van burgers zonder onderwijs laten, en hij deed zijn best om te verhoeden dat niemand valfche denkbeelden wierd ingeboezemd door boeken, die de ligtgeloovigheid ftreeien en de volksvoorö'ordeclen voeden. Een enkel en eenvouwdig Boekdrukker, deed als toen voor Amerika, het geen de verltandigfte regeeringen uit trotsheid verzuimd of Hit zwakheid gevreesd hadden te doen. Naderhand heeft hij alle die lesfen bijè'enverfameld in een werkje, bekend onder den naam van den goeden Man richarb; een eenling in zijn foort , waarin men duidelijk den grooten Man ontdekt, zonder 'er een enkele plaats uit te konnen aanhalen, waarin hij zich laat zien. In de gedagten of in den ftijl v;n dat werkje vind men niets dat boven het minstgeoeflende begrip is; de wijsbegeerte evenwel, ontdekt 'er gemakkelijk fijne inzichten" en diep doorgedagte ontwerpen in. De taal is altoos natuurlijk , veeltijds zelfs gemeen, en al 't vernuft is in de keus der gedagten. Om zijne lesfen van meer nut te doen zijn, onderrigt hij zijne Lezers niet dat een goleer-  BENJAMIN FRANKLIN. 9 leerde uit de ftrd zich wel wilde vernederen om hen te onderwijzen; neen, hij verbergt zich onder den naam van den goeden Man riciiard, even onkundig en armoedig'als zij. De Amerikanen waren toen, ten tijd du volk van wijsgeeren niet , het welk door deszelfs wijze Infteliingen naderhand Europa verbaasde. De Godsdienst en de noodwendige arbeid om zich te vestigen in een woest land, hadden de eerfte Europifche gedachten eeniglijk bezig gehouden. De Heer franklin bemerkte hoe zeer zij het licht der wijs! egeerte behoefde; maar men moest hen die behoefte doen gevoelen, zonder hen een oogmerk aanteduiden, het welk te zeer zijne meerderheid zou aan den dag gelegd hebben. Hij richtte onder zulke inwoners van Philadelphia, die met hem op gelijken voet (Tonden, een Club op, flechts van twaalf leden, welker getal nimmer vermeerderd werd. Op zijne aanrading echter, richtte de .meeste leden welhaast dergelijke andere gezelfchappen op. Daar door was hij zeker dat eenzelfde geest die zou bezielen. Hij wagtte zich nogthnns, dezelven door eene plechtige verbintenis te vereenigen, of afhanglijk te maken van de eerffë Club. EHij wilde onder de burgers een niauwer gemeeniclrap van kundigheden, en gevoelens oprichten, hen de hebbelijkheid doen verkrijgen om te raadplegen over hunne gemeene beürigénsi en met hunne bijzondere gevoelens uitteventen of zich een A 5 aan-  ia LOFREDEN over aanhang te bezorgen. Hij begreep dat daar eea bijzonder gezelfchap zich nimmer moet fchuil houden , het zelve zich nog minder "moet laten zien, dat, daar het nuttig kan zijn door den afzonderlijken invloed van dczelfs leden, door de overeenkomst hunner inzichten, door het gewicht ,, het we'k hunne deugden of begaafdheden geven aan hunne gevoelens, het zelve g-v^arlijk kan worden, indien het in een groot lighaam famenwerkend , en eenigermate eene Natie in 't midden van eene Natie vormende, zoo vjr kwame van eenen openbaren wil te hebben, welkj niet die van 't volk zoude zijn, en tusfchen de bijzondere leden en de nationale magt een vreemde kracht te plaatzen, welke, beftuurd door eenen heerschzuchtigen bedrieger, te gelijk de vrijheid en de wetten bedreigde. 't Is in de Clubs van Engeland gebruikelijk dezulken der leden eene boete opteleggen, die van , de wetten van 't gezelfchap afwijken. In die van Philadelphia moest men 'er eene betalen, zoo dikwijls men zich op eene meesterachtige of ftoute wijze uitdrukte., Lieden die zich vermeetten iets met zekerheid te weten, waren verplicht het zelve als twijvetachtig voor te dragen en zichte gewennen aan eene zedige taal, welke, wanneer ze zich enkel tot de woorden bepaalde , reeds het voordeel zou hebben van eens anders eigenliefde niet te kwetzen; maar, die door den zoo veel vermogenden invloed der ^woorden op de  BENJAMIN FRANKLIN. u de denkbeelden, zich eindelijk over de gevoelens zelve moest uitbreiden (2). De Heer franklin deed ten zeiven tijde behendiglijk de dvveeperij het oorlog aan. Dezelve had reeds diepe wortels gefchoten in eea Jand, het welk door de vervolging was bevolkt geworden. —- De gevoelens van eene algemeene goedwilligheid, welke zoo gemaklijk bij zachtmoedige en zuivere zielen indringen, de grondlesfen van eene eenvoudige waarheid , we'ke door het gezand verftand niet verworpen worden, wanneer het zelve niet reeds bedorven is door eene valfche leer , baanden langzamerhand den weg tot toegevenheid en redelijkheid,. en benara ten minnen het vermogen van te fchaden, aan eenen vijand, dien het onvoorzichtig zou geweest zijn openlijk aantevallen. Dus wreekte de wijs- be- Ca) Verklaren dat men geen wrok of vijandfchap had tegen iemand van de leden der vergadering. Befchomvon als een daad van dwinglandij alle aanlagen tegen de onaf hanglijklieid van eerdienst of gevoelens. Betuigen dat men alle m.'nfchen even zeer toegedaan of genegeif'vvas, van welke geloofsbegrippen zij zijn mogten. De waarheid om haar zelve te beminnen , zijn best doen om die te leeren kennen, behagen fcheppen in dezelve aan te hooren, en zich bevlijtigen dezelve voorteplantcn. Zoodanig was de Geloofsbelijdenis van dat Gezelfchap, het «ïik groote Wantten bewees aan de Nationale Vergaderingen van Penfilvanie en nimm:r zich bevo-gd rekende dezelven te regeeren.  12 LOFREDEN over begeerte, in een zelfde tijdvak, in de beide werelddeelen het menfchelijk gedacht van dea dwingeland, die hetzelve zoo langen tijd onderdrukt en onteerd had, maar zij beftreed denzelven met gansch andere wapenen. In het eene werelddeel was de dweeperij eene dwaling van bijzondere menfchen, en de rampzalige vrucht van hunne opvoeding en van 't gene zij in hunne boeken leerden, ook was het genoeg hen te verlichten en de harsfengedrochten eener misleide verbeelding te verdrijven; de dweepers zelf te genezen was vooral de zaak, die men te verrigten had. In het andere werelddeel , alwaar de dweeperij, door de ftaatkunde geleid, op/de dwaling een ftelzel van heerfcbappij gevestigd had, daar zij , verbonden aan allerlei foort van dwingelandij , aan dezelve had toegedaan de menfchen blind te houden , mits men haar toeftond dezelven te drukken, .was het noodig het gevoelen op te ruijen en tegen eene gevaarlijke njagt alle de pogingen van de vrienden der rede en der vrijheid te verè'enigen. De zaak was niet de dweepers te verlichten, maar dezelven te ontmaskeren en te ontwapenen. Bij deze 2:00 bijzondere met eikanderen overeenkomdige gebeurtenis, eenig in de gefchiedenis der wijsbegeerte, kan men nog voegen dat de twee Mannen, voltaire en franklin, die afzonderlijk dit heilzaam ontwerp fmeedde, malkanderen in hunnen hoogen ouderdom hebben mogen omhelzen, te  BENJAMIN FRANKLIN 13 ca. famen den roem daar van genieten en elkandercn over hunne zegepraal gelukwenfchen. Aangemoedigd door het vertrouwen, het welk zijne medeburgers in hem Helde, meende de Heer franklin zich te mogen toeleggen op ontwerpen, die moeilijker uittevoeren, maar tevens van een rechtftreekzer nut zouden zijn. Door middel van vrije infchrijvingen , welke hij voorftelde, en daar een iegelijk, dank zij de wijsheid zijner bellekken, zich bevlijtigde in deel te nemen , kreeg Philadelphia eene openbare Boekerij, een Gasthuis, een Brand-Asfurantiekamer , een Kollegie, en kort daarna eene Akademie. Wanneer hij het ontwerp voor de eene of andere Inrigting gaf, vermeed hij zorgvuldig de vinding daar van zich toe te eigenen. De ondervinding had item getoond, van wat belang het voor den goeden uitflag is, de laagheden der eigenliefde daas te laten, wanneer men zich beijvert het algemeens welzijn te bevorderen. Ieder mensch , die eenigen invloed op de begrippen w'tl hebben , treed tusfchen de geestvervoering en den nijd , en wetende hoe moeilijk het is de geestvervoering te doen duuren, of dezelve te leiden, verkoos hij den nijd te ontwapenen, ten kosten zélfs van zijnen roem. Hij had eene leerwijze aangenomen, met behulp van wefke men hopen kon zich zeiven te zullen verbeteren, eeniglijk door dagelijks eea klein aan*  Ï4 LOFREDEN over aantal regels in acht te nemen, welke ongevoelig alle hebbelijke zwakheden en driften-, die zoo nadeelig zijn voor het geluk en zoo bederflijk voor de zeden, uitroeijen, en vervolgens aan de wijsheid en aan de deugd de kracht van eene natuurlijke neiging geven. Hij wist dat de zuinigheid, een geregelde arbeid, eene eenvouwdige levenswijze tot het perfoonlijk geluk veel toebrengende, de baatzucht verwijderden of de aanvechting om het belang van anderen te ontrusten ; en dat de gerustheid des gemoeds, die 'er het gevolg van is, de deugden gemakkelijk maakt. Hij had opgemerkt, dat zij, die in hun dagelijks gedrag, onverfchillig wegens het goede en kwade, zich overgeven aan den loop der omHandigheden en der heerfchende gewoonte, niet op zich zeiven kunnen vertrouwen, in die oogenblikken als hunne plichten eenige opofferingen vorderen. De ziel even als het veriland kan door eene geftadige oeffening volmaakter worden, meer krachr verkrijgen en zich zuiveren. Maar het algemeen ftelzel der wezens bied den geest een verbazend ruim vak aan, waar dezelve met vrijheid kan werken, allerlei pogingen aanwenden; en waar deszelfs werkzaamheid altoos nieuwe en onuitputbare krachten vind. De oeffening der Redelijke vermogens is 'daarentegen aan gebeurtenissen en dagelijkfche omftandigheden onderworpen, en men heeft een foort van kunst noodig om  BENJAMIN FRANKLIN. 15 cm 'er de middelen uit voorttebrengen, ter omzwachteling, ter uitbreiding dier vermogens en :er vermeerdering van derzelver veerkracht. Van deze grondregels, bekwaam om ieder mensch in 't bijzonder te verbeteren, die dezelven ten voorfchrift van zijn gedrag zoude nemen , werd de Heer franklin al fpoedig gebragt tot het denkbeeld van eene IniTelling, gefchikt ter zedelijke verbetering van het menfchelijk gedacht. Hij had het ontwerp gevormt van eene Maatfchappij, die zich moest verfpreiden over de ganfehe wereld, en haar bijzonder werk maken, en zich toeleggen om ieder lid van dezelve gade te daan. Die Maatfchappij moest bedaan uit jonge lieden , wier zuiverer en buigzamer zielen, bekwaam tot grooter pogingen', en wier annwasfcnde rede zich kon voegen naar de leerzaamheid en opgetogenheid, zonder haar kracht te verliezen of zich zelve te verbijsteren. Dit ontwerp was voor meer dan tweeduizend jaren door pythagoras uitgedagt en ter uitvoer gebragt, maar met gansch tegengeftelde middelen. De Griekfche Wijsgeer wilde door kracht van hebbelijkheid, voor de natuurlijke aandoeningen en bewegingen, grondbeginzels in de plaats dellen , welke hij nodig oordeelde de menfchen inteboezemen. De Amerikaanfche Wijsgeer zogt eeniglijk de neigingen der natuur te zuiveren , te verderken en te leiden. Het oogmerk des eenen was den mensch aan banden te leggen en te herfcheppen, de  I LOFREDEN over de andere verlangde niets anders dan den mensch te veriichten en volmaakter te maken. De een had een ftelzel gevormd, het welk bij eene Natie, binnen een gegeven tijdvak, eene gelukkige omWending kon te weeg brengen, en de volkendoor groote deugden verbazen , maar daar wel haast niets van moest overblijven dan het geheugen , alzoo de onweerftaanbare kracht der natuur, wier wetten hij tegenwerkt, het zelve moest vernietigen. De andere bediende zich van middelen, overeenkomltig met die wetten , gefchikt voor alle landen en tijden, ftrekkende om langzamerhand tot eene duurzame volmaaktheid te geraken, en, zonder eenige eeuw beroemt te maken , het • geluk , van alle eeuwen te bevorderen. Maar de Wijsgeer , die den gelukftaat zijns lands voorbereidde , door de menfchen te verlichten om 'er burgers van te vormen, was ook gefchikt om aan hetzelve regtftreekzer en even zoo nuttige dienften te bewijzen. De tijd was voorbij toen de armoede der Engelfche koloniën genoegzaam was om de oorlogen van Europa te beletten zich tot dezelven uittebreiden. Reeds konden zij de greetigheid eens vijands verwekken, en het was even gevaarlijk voor hare rust en voor lyire veiligheid van Groot Britanje verlaten, als door Britfche foldaten verdedigd te worden. De lieer franklin, die federt 1735, Secretaris der Vergadering van Penfijlvania was, oordeelde dat men zich moest bedienen van eeri tijdftip vaa  BENJAMIN FRANKLIN. 17 van oorlog, waar in 't belang van Engeland vorderde, dat men de Penfilvaniers toeliet ter verdediging van derzelver grondgebied de wapens optevatten, welke men ten eenigen dage ter verdeI diging hunner rechten tegen Engeland zelf zou noodig hebben, en in 1744 gaf hij een ontwerp op 'voor eene nationale landmilitie. Het volk nam hetzelve aan. -Tien duizend mannen werden gewapend , waartoe Philadelphia alleen duizend mannen leverde. Men bood den Heer franklin het bevel over dezelven aan, hij wees het van de hand en diende als Soldaat onder den Heer laurenco, dien hij zelf tot Generaal had voorgelteld. Er moesten fterktens aangelegd worden en men ontbrak geld; hij bezorgde het door loterij, van welke hij zelf het plan ontwierp. In het ter uitvoer brengen zijner maatregelen ontmoette hij eene zonderlinge zwarigheid. Irt Penfilvanie zijn zeer veele kwakers; het itrijdr, tegen de zuiverheid hunner grondbeginzelen, en zij befchouwen het als eene zonde, om zelfs tot eenen verweerenden oorlog geld te fchieten. Het natuurlijk gevolg van eene overdrevene zedekunde, die in eene geestvervoering is aangenomen, is de volgers van dezelve te noodzaken de voorfchriften 'er van te overtreden, of de lesfen der rede en de gronden van de natuurlijke zedekunde 'er aan opteolFeren. Als dan zoekt men aan zijne eigen wetten een draai te geven ofze naar zijn eigen zin uitteleggen, het fchenden of verB krach-  jg LOFREDEN over krachten derzelven door fpitsvindige onderfcheïdingen of looze dubbelzinnigheden goed te maken. Door zulk een gedrag vermijdt men de dweepers of huichelaars zijner fefte tegen zich optéruijé'n; men kwetst de gevoelens van 't gemeen niet, het welk in alle Godsdieuften aan gewijde klanken blijft hangen (3). De wij"sgeerige toegevenheid' van den Heere franklin en deszelfs föhr'andér venurft, dienden hem dikwijls om de vaderlandsliefde der kwakeren met de welvoeglijkheden hunner fefte te vereenigen. Nooit heeft een man van verhevener geest, van öuafhanglijker ziel met meer angstvalligheid en {chroom de godsdienftige zwakheden' en de bekrompen gevoelens van een misleid geweten weten te eerbiedigen, hij was voor de zwakke en kranke geesten even bezorgd, even oplettend als goedaartige menfchen voor zieken en kinderen zijn. De (3") Op deze wijze handelden de kwakers, die aangebroken om eene fomme gelds, welke men benodigd had om buskruid te koopen, die penningen bezorgden om dezeiven te hefteden aan tarw, rogge m andere granen. Ook hebben de Öunkars, die veel wijzer waren dan de kwakers, nooit hunne leerftdlingen of zedekundige- voorfchriften door openbare formulieren willen heiligen. Zij vreesden, gelijk een hunner hoofden eens aan den Heer FRANKLiK verklaarde, zien bloot te Hellen aan het gé* lvaar om te belijden het gene zij niet meer geloofden, of aan de fchande van anders te denken dan voorheen.  BENJAMIN FRANKLIN. 19 De opvoeding van den Heer franklin had hem niet opgeleid tot de wetenfchappen , maar de natuur had hem het vernuft 'er toe gegeven. Zijne eerfte proeven over de Electriciteit duiden aan, dat hij dat gedeelte der natuurkunde maar zeer- weinig kende. Ver van Europa , had hij niet dan gebrekkige werktuigen. Evenwel raadde hij zeer fchielijk de onmiddelijke oorzaak der eleétrique verfchijnzelen. Hij verklaart dezelven door 't aanwezen van eene vloeiftof, onmerkbaar, zoo lang dezelve in evenwigt blijft, en die zich openbaart, wanneer dit evenwigt gebroken wordt, of wanneer het zich herftelt. Zijne ontknoping van de Leidfche fles is een meesterftuk, te gelijk van de fchranderheid, juistheid en fcherpzinnigheid. De onderfcheide en bijkans wonderbare verfchijnzelen, welke zij vertoont, hangen van eene eenige werking af, het verfchil van electriciteit, die tusfchen de beiden op zich zeiven ffaande oppervlaktens van een idio-electriek lighaam, en de te rug keering van het evenwigt beftaat, wanneer men eene gemeenfchap tusfchen dezelven vastftelt. Kort daarop bemerkte hij tusfchen de uitwerkzelen van den donder en die van de eleétriciteit eene overeenkomftigheid, die hem trof. Met een toeftel, vervolgens door hem uitgedagt, befluit hij den hemel te ondervragen: de proef wordt genomen en het antwoord bevestigt zijne gisfingen. De oorzaak van den blixem wordt bekend. Deszelfs zoo onderfcheiden en in fchijn zoo vreemde B 2 xiit.  so LOFREDEN over uitwerkingen, worden niet alleen verklaard , maar nagebootst ; het eenige ware betoogbaar bewijs, van belpiegelingen, welke aan de wetten der berekening nog niet onderworpen zijn. Men weet eindelijk, waarom de donder bedaardelijk zekere lighamen volgt en anderen met geweld verfirooit, waarom hij de metalen fm'elt en dan eens de zelfftandigheden, die dezelven omringen, al klaterend, verbrijzelt, en dan weder dezelven fchijnt te eerbiedigen. Maar de blixem natebootzen is van weinig aanbelang. De Heer franklin onderwindt zich -de fchichten deszelven aftewenden. Hij had opgemerkt, dat een fpits, door langzaam het evenwigt te herftellen tusfchen ftukken, die niet even eledriek waren, zelfs op een afftaad , daar ftompe lighamen geen werking altoos op deden, de kracht der vonken benam of verminderde, en alle de veifchijnzelen verzwakte of deed verdwijnen. Hij begreep derhalven, dat een ftaaf gepunt ijzer, waar van het voetftuk in de vochtige aarde zou geplaatst zijn, een gemecnfchap zou kunnen fielten tusfchen een wolk en den aardbol, de uitbarfting des blixems voorkomen en de voorwerpen behoeden,' die zich in den omtrek van den afleider bevonden. De' uitflag beantwoordde aan zijne verwagting, 'en de mensch kreeg de magt in handen om den hemel te ontwapenen. .Nieuwe proeven met de puntige roeden openbaarde hem alle de geheimen der werkingen, en de wetten en eindpalen van haren invloed. Het mid-  BENJAMIN FRANKLIN.. «I middel om zich tegen den blixera te wapenen, werd een konst, daar men zich op verlaten kon, en die hare behandeling en regels heeft. - Deze ontdekking was te fchittereud en te zonderling om niet tegen dezelve die menigte van menfchen in 't harnas te jagen, die altoos de verdiende vijandig zijn, en bijten op alles wat de eens aangenomen gevoelens krenkt. Amerika en Engeland maakten nogthans terftond gebruik van de afleiders. Maar in 't begin van het uitharden der vijandfchap, zag men Engelfche natuurkenners pogingen doen, om door bedriegelijke proeven' hes nut der afleiders in twijvel te doen trekken, ea zich beijveren franklin te beroven van eene ontdekking, als een ftxaf voor dertien Provinciën» die hij hen had doen verliezen. Ongelukkiglijk valt het gemaklijker eene Natie; wegens hare eigen belangens- te misleiden, dan geleerden wegens eene proefnemiag te bedriegen; ook kon hetzelfde aanzien, het welk de Engetfchen in eenen onrechtvaardigen en rampzaligen oorlog wist te wikkelen, niet dagen om hen den vorm der elêétxique afleiders te doen veranderen,. Dezelven vermenigvuldigden in Frankrijk, toen dat rijk de bondgenoot werd van Amerika; 't is waar, in foinmige Franfche deden werden dezelven door den Magidraat verboden, gelijk men in Italië dï Cafuisten 'er tegen had laten . uitvarêa; maar met even zoo weinig uitwerking. In vrije landca volf gen de wetten, het gevoelen, in anderen wordt het B. 3. "  sa LOFREDEN over zelve veeltijds gedwarsboomd door het openbaar gezach,dat nogthans veeltijds zich zeiven ten langen laatften naar den invloed daarvan fchikt. Bijkans de meeste Natiën maken hedendaagsch gebruik van dat behoedmiddel, het welk evenwei nergens algemeen is. Een lange reeks van proeven Iaat niet toe dat men aan deszelfs krachtdadigheid twijvele. Indien de gebouwen, die 'er van voorzien zijn, nog eenig gevaar te duchten hebben, het is om dat tusfchen de pogingen van den mensch, die altoos zoo bepaald is, en de krachten van de natuur Immer eene ongelijke worfteling moet plaats hebben. Maar welk een ruim veld opent die goede uitflag niet aan onze hoop. Waarom zou men niet ten eenigen dage de rampzalige kracht of werking van alle de plagen, gelijk die des blixems, zien zwichten voor het vermogen van 't vernuft, dat zich eeuw in, eeinv uit, blijft oeffenen, en alle de geftren-heden der natuur, door een nuttig gebruik harer gaven ontwapent, niet anders aan ons overlaten dan het genot harer weldaden. De koningiijke Maatfchappij van Londen, aan welke men de eerfte proeven van den Heer franklin had aangeboden, liet dezelven verfcheide jaren achter de bank liggen. Men verbeeldde zich niet, dat een Amerikaan iets aan de Natuurkenners van Europa kon leeren, en dat een rrran, wiens naam in de wetenfchappen niet bekend was, bij zijne eerfte intrede, 'er -fchitterende ontdekkingen irj koa_  BENJAMIN FRANKLIN. 23 konde doen. Maar • op 't. gerucht., welk zij maakten in Frankrijk, werd de koninglijke Maatfchappij wakker, en den Heer franklin tot een harer leden aannemende , zonder dat hij 'er om gebedeld had, toonde diezelfde Maatschappij, dat zij billijk wist te zijn, dan zelfs, als zij ter voren onbillijk gehandeld had. De Heer franklin, zedert twee jaren, lid' der Vergadering van Penfilvanie, werd in 't jaar 1754 belast te onderhandelen met de Wilden. Deze onderhandeling moest eenen gelukkigen uitflag hebben. , Zij fpraken, als hij, maar eene taal, die namentlijk van 't gezond veriland en de goede trouw. Deze menfchen, die door de Europeanen hebben konnen bedorven worden, maar die zij niet hebben konnen befchavcn, hadden langen tijd hei voorwerp zijner, weetgierigheid en zijner opmerkingen geweest. Hen vergelijkende bij de Natie» van Europa, zag hij tot welk een punt de vorderingen der maatfehappij de zinlijke vermogens, van den mensch verzwakt, en deszelfs verftandeUjken vermeerderd hadden; hoe wij door de maatfchappelijke inüellingen dan eens bedorven en daneens volmaakter gtfworden waren; welke deugden* en ondeugden wij aan dezelven te danken hadden, op welk eenen verbazenden afftand de wond'eriiukken der konden, de omleidingen in de wetenfehappen, de pogingen der rede ons plaatftert van die menfchen, de naburen der r,aur.ir, daar-,, B 4 i1"-  24 LOFREDEN over indien men eeniglijk in de fchaal ftelde onze naderingen tot de vrijheid, tot het geluk, tot de deugd, de voordeden zeer gering zouden bevonden worden , welke wij gekogt hebben voor die lange reeks van misdaden en rampen, die onzen voortgang, tot hier toe zoo onzeker en onrustig, hebben vergezeld. Het leven der Wilden, vergelijkende bij dat van den landbewoner,bevond hij, dat 'er veel gedaan was voor den rang van menfchen, die niet geheel zonder kundigheden zijn , maar nog zeer weinig voor het menfchelijk geflacht in 't algemeen, en dat, indien de deugdzame mensch, die zijn verftand oeffent, te Hellen is boven den bewoner der bosfchen aan den Ohio, de gemeene mensch veeltijds niets anders gedaan heeft dan het woeste van den Wilden te verwis Telen tegen vernederende ondeugden, eu deszelfs onkunde tegen vooroordeelen. Meer dan eens fchiep hij behagen, in zijne fchriften , het eenvouwdig gezond verftand der Indianen , tegen over de trotfche reden der befchaafde menfchen-, hunne onverliesbare kalmte, en hunne groote onverfchiliigheid, tegen over de hartstoch-' ten en driften, die ons, om ingebeelde belangens, flingeren, te .ftellen. Hij fc'heeri te meenen, dat de wilde minder dan de meesten onder ons ver» fchilde, van 't gene de door de rede volmaakt geworden mensch zijn zou, zonder optehouden aan de natuur onderworpen te zijn. De  BENJAMIN FRANKLIN. 25 De Koning van Engeland, die in 1754 herontwerp gevormd had om Frankrijk aantevallen, riep een Algemeen Congres bij een van afgevaardigden der onderfcheidene koloniën , om 'er da wijze van gemeene verdediging te beramen. De Heer franklin werd 'er héén gezonden, en Helde een plan van verëeniging voor, het welk door 't Congres wierd aangenomen; het behaagde evenwel niet aan de bijzondere Vergaderingen van eiken Staat, noch aan de Britfche regeering. Gee11e bedreiging had tot nog toe aan de koloniën doen» vermoeden, hoe nodig die verbintenis ware, welke aan ieder derzelven een gedeelte van hare onafhanglijkheid benam; en de Engelfche rcgec* ring was te gelijk te kundig, om niet te voorzien welk eenen wederftand deze nieuwe Intreding bereidde tegen hare geweldige ondernemingen, en niet fchrander genoeg om te weten, dat haar niet meer overbleef dan het vermogen om eene omwenteling te beduren, een onvermijdelijk gevolg van den altoos toenemendeu welvaart der koloniën. De onachtzaamheid of trotsheid aan den eenen, de trouwloosheid aan den anderen kant, deden een plan verwerpen, dat met veel voorzichtigheid ontworpen en met veel wijsheid opgefteld was. Vierentwintig jaren daarna diende het ten grondilage aan het Congres, het welk de onafhanglijkheid verklaarde, en misfchien ware het te wenfchen geweest, dat men bij de nieuwe Conftitutie 'er meerder de wijze eenvouwdigheid van had naB 5 £e.  25 ''LOFREDEN over gevolgd. Men heeft den Heer franklin verweten een. ontkennend recht daarin toegedaan te hebben aan een Gouverneur, door den Koning van Groot Brittanje aangefteld; maar de tijdsomdandigheden vereischten zulks; het was de band, welke een fpruit, die nog zwak was, moest verbinden aan den boom, uit welken dezelve was opgefchoten, en welke men niet moest losmaken dan wanneer de jonge plant, na derzelver wortels iiitgefpreid en hare takken uitgebreid te hebben , fterkte genoeg zou hebben bekomen om alleen optewasfchen en zich door eigen krachten ttaande, te dimden. Wij 'zullen den Heer franklin niet prijzen, 'eene omwenteling voorzien te hebben, door alles aangekondigd, maar wij geven hem lof, dat hij /naar middelen omzag, om Engeland en Amerika te konnen behoeden voor de rampen, welke die omwenteling moest veroorzaken; dat hij zijn best deedt om haar het werk der rede, en niet dat van het' geweld, te doen zijn. Overtuigd dat men de menfchen moest verlichten om hen. te leeren hun gedrag te beduren, en geenzins hunne driften gaande maken, om heji te regeeren* dat het goede altoos eindigde met goed te doen; dat de kunst bedaat in de kennis van het aftewagten, zomtijds in het bere.iderfc'->vooral om Jer de hinderpalen van te verwijderen. Hij verfoeide die onduimige bloedige daatkunde, die zich beroemt, het gedicht van den gelukdaat der volkeren te vestigen op 'puin.  BENJAMIN FRANKLIN. 2? puinhopen, en behagen fchept den altaar der vrijheid met flachtoffers te omringen. De oorlog barstte al fpoedig tusfchen Frankrijk en Engeland uit. De grensfcheidingen der koloniën, welke die beide Natiën toententijd in Amerika hadden, waren 'er de fchijnbare oorzaak van, en misfchien wel dat de Britfche regeering 'er toen reeds een middel in bedoelde, om de Amerikanen door het eigenbelang van hunne veiligheid aftetrekken, en hen ;e beletten te fterk te den* ken aan het belang, het welk zij hadden, om zich door hunne vereeniging te verhelFeu tot een onafhauglijk beftaau. In 1755 werd de Heer franklin tot opperhoofd aangefteld, ter verdediging der grenzen, ten noordwesten van Penfilvanie. Hij liet fterktens aanleggen , zond hulp aan den Generaal brad- '' dock, en offerde een gedeelte zijner eigen middelen 'er aan op. De oorlog liep gelukkig af; maar opende de oogen der Amerikanen over hunne eige krachten, zij konden voor zich niet ontveinzen dat de verovering van Canada hun werk was geweest. De vrede , die dat uitgeftrekte land aan het Britfche rijk verzekerde , verloste hen van de vrees voor eenen vreemden vijand, en die onderworpen was aan eene willekeurige regeering (4). En- (4) De Jefuiten waren nog in wezen ten tijde toen Ca-  28 "' LOFREDEN over . Engeland ten zeiven tijde getroffen over den fchielijken voortgang der bevolking en des welvaartsdier zelve koloniën, meende niet langer te moeten ' toeven in het aangrijpen der middelen om in hare rijkdommen zijn eigen grootheid te vinden. Een halve eeuw vroeger zon de onderneming om de koloniën aan den Impost te onderwerpen , deze opkomende maatfchappij hebben konnen vernietigen. Later zou zij vermogen genoeg verworven hebben om denzelven te weigeren. Het was min te doen om 't gene de impost mogt opbrengen, als om het recht van be'asting te doen gelden. Kon men vreezen, dat eene ligte belasting, vei? beneden de onkosten dér toebereidzelen, tot eene verdediging, vreedzame menfchen, die door hunne ■ zeden, hunne beho^ftens, hunne' betrekkingen van bloedverwandfchap en koophandel aan 't moederland verknogt varen, tot een opftand zou bren- , gen? Canada aan Frankrijk behoorde. Men duchtte zeer voor hunnen invloed op de Wilden; men was bevreesd, dat zij 'er foldaten van mogtcn maken voor de Inquifitie. De Franfehe wetten waren nog diezelfde wetten van Lodevvijk XIV, ' zoo haatelijk voor 't proteftantsdi Europa. Aan de andere zijde van de Aliantifche zee wist men niets van die fchielijke verandering in de geesten, welke den val dier wetten aankondigende, reeds vooraf de uitvoering daarvan temperde; en die vrees der Franfchen zou misfehien genoeg zijn geweest om langen tijd, in de Engelfche koloniën, te wekken het verlangen om hunne kluisters te verbreeken, en misfebjea. om 'er Ueri nieuwen te doen dragen.  BENJAMIN FRANKLIN. 29 gen? Eene acte van 't Parlement onderwierp dus de Amerikaanfche koloniën der Engelfchen aan den impost op 't zegel, en aan eenige belastingen op de eetwaren. De Amerikanen hadden altoos vrij geweest. Zij wierden beftuurd door Engelfche wetten, maar die wetten waren die hunner voorouderen. Zij hadden dezelVen niet ontvangen, maar met hun overgebragt, en nogthans het gene in deze wetten het meest flrijdig is tegen de vrijheid, was 'er natuurlijk in uitgelaten, en zij hadden noch de overblijfzels der leenplichtigheid noch de aanrandingen op het recht om vrijelijk zijne eige nijverheid te oeffenen, welke de Engelfche wetgeving ontè'eren, kunnen dulden. Hunne handvesten beveiligden hen tegen alle aanflagen eener willekeurige magt. Zij konden, zonder hunne toeffemming, met geene lasten bezwaard worden. Eene volkomen evengelijkheid onder de menfchen , eene veel grooter onafhanglijkheid in 't Godsdienfiige maakte hen wezenlijk vrijer dan de Engelfchen. Zich ter bekrachtiging hunner bijzondere wetten te moeten vervoegen bij den Gouverneur of Afgezant van Engeland, benevens het verbod van eenen rechtftreekfchen handel met vreemden, waren de eenigfte tekenen hunner afhanglijkheid. Het was hen derhalven te doen, niet om hunne vrijheid te winnen, maar om dezelve te verdedigen, rriet om in hunne overlieerschte rechten weder te  SS LOFRÊDEfl ovïü te keeren, maar om dezelven te behouden (5), Menfchen, die in een zeer wijduitgeftrekt land hunne verfpreide akkers bebouwden, of zich in eenige zeelieden bezig hielden met den vischhandel, wier eenigfte vermaken beftonden in 't lezen, in 1 jagen, in 't betrachten der gastvrijheid; die hun geluk fielden in het nitoefFenen van huislijke deugden; voor' wie een eenvouwdige maaltijd met eenige goede vrienden een groot feest was} die, meest allen, overvloed hadden aan de noodwendigheden des levens, zoo verre te ftellen boven den luister der. weelde, en naauwlijks konstbehoeftens kenden : dergelijke menfchen moesten niet gemaklijk opteruijen zijn, maar onverfchrokken in hunnen wederftand, moesten zij met geduld eenige ongemakken verdragen, welke de hebbelijkheid reeds verzacht had, en met afgrijzen nieuwe kluisters verwerpen. Ook verwekte de ftempel-acte èené algemeeue verontwaardiging, maar bij deze verontwaardiging bleven zij bedaard , zij waren te redelijk om met ijdele woede tegen dezelve uittevaren, maar zij bepaalden zich in hun verzoek ter (5) Het raakte vooral de handhaving van dezen ftelregel, dat men niet koude onderworpen worden aan eene 'belasting, welke niet ingewilligd was door de verbeelders óf plaatshouders van het volk, en dezen ftelregel hielden zij van Engeland zeiven, alwaar die voor onfehendbaar gehouden werd; ook was een inbreuk op denzclven de eerfte oorzaak geweest van den opftand tegen Karei I., en de omwenteling van i638 had dien ftelregel geheiligd.  BENJAMIN FRANKLIN. 31 ter herroepiig van eene onbillijke wet, te verklaren , hoe zij onveranderlijk befloten hadden, zich nimmer ^n die wet te zullen onderwerpen. De Heer framklin werd belast het verlangen van Penfilvanie iaar Londen overtebrengen. De Koning van Engeland had ruim twee jaren te voren hem d« plaats van algemeenen Opzichter der posterijen van Noord - Amerika gegeven. Een gemeen ilag van een mensch zou in twijvel hebben kunnen ftaan tusfchen de plicht van erkentelijkheid en die van Vaderlandsliefde. De Heer franklin meende maar eene eenige plicht te vervullen te hebben, die van de waasheid te zeggen aan de Ministers en aan het Britfche Parlement, gelijk hij die gezegd had aan de burgers van Philadelphia. De Koning en de beide Natiën hadden in zijn oog maar een zelfde belang , en met de zaak van Amerika te verdedigen meende hij Engeland te dienen; en zie daar de eenvouwdige verklaring van zijn gedrag. In 176Ö wilde het huis der gemeentens hem ondervragen en horen fpreken. Het was ongetwijveld een fchoone vertoning den Afgevaardigden der vrije burgers van Amerika, de eeuwige billijkheid en de rechten der natuur te zien verdedigen voor menfchen, die zich insgelijks de plaatshouders van een vrij volk noemende, niet, zonder hunne plichten te verraden , een zelfde vrijheid moesten befchouwen als een eigendom, dat aan elk evengelijk toebehoort, en voor 't gantfche men-  32 LOFREDEN o E R ' menfchelijke geflacht onvervreemdbaar is; te hooren hoe hij met eenvouwdige onbefchriomdheid en onopgefmukce rede, de taal beantwoorde van den trotfchen rijkdom en het ftoute vermogen, en hem te hooren verklaren dat 'e- geen kans voor hen 'was om immer de Amer-Kauen te verlokken, te vervaren of te overmeesteren, toonende aan de Engelfchen de klippen, tegen welken zij derzelver ftaatkunde en magr zouden zien verbrijzelen , hen het geheim ontdekkende 'van Amerika's fterkte ; zonder de zwakheid van dat land teontveinzen , en tot dezen Raad van vijand - koningen dezelfde ronde taal fprekende, als of hij, in 't -midden Van vertrouwden, zijne gedagten en vermoeden in den boezem eens vriends uitftortte. De kracht der waarheid overmogt deze keer het vermogen van het Ministerie; het huis der gemeentens volgde den Aroom van het openbare gevoelen , en de ftempel-acte wierd herroepen (6). Dan, dê Ministers ftijfhoofdig voortgaande het volk van Amerika te beoordeelen naar dat van Europa , meenden niet dat hetzelve om hunne ftaatkunde te verijdelen zich zou bloot geven aan geCo") Die belasting is gebrekkig in zich zclven. Overal is zij de vijandin van den koophandel en van de vrijheid 'der verdragen. Maar in Amerika maakten de zeden, de ■ veifpreiding der ingezetenen, dezelve nog moeilijker en verderllijker. De Ministers kozen verkeerde middelen, en ongelukkig voor Engeland meenden zij gecuen anderen wisllag begaan te hebben.  BENJAMIN FRANKLIN. 33 gevaren of zich tot opofferingen laten verwijzen» Zij erkenden de onmogelijkheid om in 't binnenïte van 't land 'belastingen te kunnen invoeren * maar zij achtten het mogelijk te zijn 'er eene te doen betalen, mits dat dezelve wierd geheven in de zeehavens, en zij twijvelden geenzins of alles zou aflopen met vreedzaamlijk een inkomend recht të betalên in Amerika, op die goederen, welke reeds uitgaande rechten in Europa betaald hadden, want tot dat enkele onderhoud hadden zij de trouwelooze zedigheid van hunne eisfcheH weten te verminderen. Meri behield dus van het eerfte Ontwerp enkel eene geringe belasting op de Thé, Welke in Amerika werd ingevoerd. De Amerikanen namen het niet in de gedagten bm oVer déze bedriégelijke dwingelandij tot opftand té komen, maar vergenoegden zich het beiluit te nemen van geen Thé te gebruiken, en zelfs om van alle Eugelfehe goederen aftezien. De Ministers begrepen niet dat een dergelijk befluit ernst kon zijn. Zij zonden Thé naar Boston. De Gouverneurs hadden fints eenigen tijd door kleene knevelarijen het vreedzaam maar ftandvas-1 tig karakter der Amerikanen getergd, en fcheenen niet te wéten tot welk eene fchrikkelijke woede; een volk, dat noch dom noch bedorven Is, kari overflaan, wanneer deszelfs geduld ten einde is. In het gedrag der Amerikanen worftelde de rede met de dapperheid, maar op 't oogenblik dat de Worfteling ophield, was de tegenftand onwedep C ftaa-  34. LOFREDEN over ■ ftaanalijk. Eenige ingezetenen van Boston, van den minst verlichten rang, die door de opvoeding nog niet bereid waren, om de eerde, bewegingen der hartstochten te beteugelen, werden oproerig, verbranden de Thé of wierpen dezelve in zee. De Engelfche Ministers meenden, door eene geftreuge daad, het volk te zullen affchrikken (7). De haven van Boston werd gefloten, en Groot Brittanje verloor Amerika voor altoos. De Hejr franklin bevond zich al dien tijd in Europa. Vijf Koloniën, de een na de anderen , hadden hem belast met hare belangens. De Ministers ontboden hem nu en dan, ora met hem te raadplegen. Zij befchouwden een iegelijk, die niet van hun begrip was, als vijand van Enge'and. Dit duidde aan dat zij bedrogen wilden zijn , eu vyierd van de Gouverneurs der Ko- £7) Dit was eene dubbelde onvoorzichtigheid, want daar door gaf men de Amerikanen te kennen, dat het uitfluitend voorrecht van den koophandel gewisfe, fchoon onrechtmatige middelen kon gebruiken om hen gocddunkelijk te be* lasten, en men maakte hen dit juk, het welk zij geduldig gedragen hadden, hatelijk. Dan ten einde het Engelfche volk bcdaardelijk het geweld zou aanzien, door de Ministers tegen de Koloniën gebruikt,, moest men de zaak, wegens het recht van belastenverbinden aan het belang, om dat uitfluitend voorrecht te behouden, het welk Engeland in deszeifs bevooroordeelde begrippen in 't (luk van kóóphandel, befchouwde als een der vooruaamlle bronnen vzn zijnen rijkdom.  BENJAMIN FRANKLIN. 35' Koloriien maar al tc wel verftaan. De Heer franklin nogthans, getrouw aan deszclfs ftaatkunde, was de eemgfte, die bleef voortgaan hun de waarheid te zeggen, waarvan het gevolg was, dat zij, niet te vreden met hem een post in Amerika te ontnemen, waar zij zelfs geen vermogen meer hadden hem een opvolger te geven, beflag lagen op zijne wedde als Afgevaardigde. Eindelijk deden zij hem een onbillijk proces aan. In een vrij land zijn dergelijke procesfen de Lettres de cachet of de gezegelde Brieven der Ministers, en op deze wijze had men zich eenige jaren te voren gewroken aan wilkes (8). liet proces van den Heer franklin had gene zwaarwichtige gevolgen; men kon in niet ééne wet een voorwendzel vinden om hem te verwijzen ; en de wrok der Ministers bepaalde zich hem open- (8) Het belang der Ministers, om die middelen eener bedekte onderdrukking niet kwijt te raken, is een der voornaamtVe oorzaken, die zich verzetten tegen de volmaaktheid der Engelfche wetten. Onbepaalde lijfftraffclijke wetten, of die daden, welke in zich zelve onfchuldig zijn aan draffen te onderwerpen; duittere burgerlijke wetten, toegepast door Gerichtshoven, die, hetzij door hunne famenftclling, het'zij door hunne geringe kracht, niet gedekt zijn tegen den invloed, zijn even zoo vele werktuigen, welke de onachtzaamheid of de verleitling te mcnigmalen in de handen van het Dispotismus laat, en élke Natie, die waarlijk vrij wil blijven, moet niet toeven om ze den Dispoten te ontrukken. C 2  0 LOFREDEN o v é ri openlijk eenige fcheldwoorden te laten toeduwefi door een' rechtsgeleerden^ wiens gedienftigheid in deze, naderhand beloond is geworden met den eertijtel van Pair. De Heer franklin verliet Engeland, latende de Ministers bij 't vaste befluit om geweld te gebruiken, en in de volle verzekering, dat zij het grootfte gedeelte der Natie, het welk vreesde denhandel der Koloniën te verliezen, aan hunne zijde zouden hebben; terwijl hij Amerika bij 't voornemen vond, zich zelve te verdedigen. Bereids hield een algemeen Congres , uit de Afgevaardigden der onderfcheidene Staten famengefteld, zich bezig met de middelen te beramen, om wederftand te bieden. De Staten hadden geen tijd gehad om te regelen, wat zij van de onafhanglijkheid wilden behouden, noch wat zij 'er van behoorden afteftaan. Zij vreesden zelfs, door het onderzoeken van deze moeilijke vraag, hunne opkomende eenigheid te Horen, en lieten dit fluk met eené edelmoedige wijsheid over aan de gematigdheid van hunne Afgevaardigden, en aan den ijver van iederen Staat voor 't gemeen belang. Daags na de aankomst van den Heer franklin werd hij tot lid van het Congres benoemd. Dan, met zich aftefeheiden van Engeland, bleven de Koloniën zonder regeeringsvorm, zonder regeering, en 't was gedeeltelijk op de gevolgen dezer regeeringloosheid, dat hunne vijanden derzelver hoop gebouwd hadden.  BENJAMIN FRANKLIN. 37 Zij werden nogmaals bedrogen; zij kenden de wijsheid van dit volk niet, dcszelfs edel vertrouwen in de kundigheden hunner hoofden. Gewoon aan de fpitsvindigheden van de oude ftaatkunde, bedorven door het trotsch der rijke Natiën, konden zij niet gelooven, dat in de bosfchen der nieuwe wereld, menfchen waren, die zich toegelegd hadden de eerfte gronden der maatfchappij diep intezien en natevorfchen, en reeds in hunne eerfte proeven lesfen zouden geven aan Europa. Men moet daaruit niet opmaken, dat de Amerikanen ons in kennis overtroffen; maar dat. de menfchen gemaklijk overeenftemmen , wanneer eene zachte gelijkheid hen behoed heeft voor de drogredenen van 't belang en van den waan; de waarheid is gemaklijk te vinden voor een opkomend en onbevooroordeeld volk, en 't is vooral tegen de leerftellige dwalingen der bedorvenheid en der hebbelijkheid, dat de oude Natiën alle de hulpmiddelen van 't onderwijs en alle de krachten van 't veyiuft nodig hebben. In iedere Kolonie werd de zorg van het opftelleu eener wijze van regeering toevertrouwd aan eene vergadering, welke den naam ontving van Conventie , en onderfcheiden werd van die, door welke de wetgevende magt moest uitgeoeffend worden. Bijna alle bepaalden zij een tijdperk, na het welk die regeeringsvormen konden yeranlerd worden, door eene magt, voorbedagteC 3 lijk  SÖ LOFREDEN over lijk door de Natie daartoe benoemd. In fommige andere Staten werd die magt opgedragen aan een lighaam, volftrekt onderfcheiden van de wetgevende, magt, in anderen was het voldoende bij het verkiezen van vertegenwoordigers , dezelven tot die buitengewone bedieningen aangefteld te hebben. Bus wist men voor de eerfte keer evenzeer en de zwarigheid te vermijden van eene onzekere regeeringsvorm, blootgefteld aan de belangens dier genen, die 'er het gezach van moesten oeffenen, en die eener voortdurende regeeringsvorm , die zich ■ noch naar de vorderingen noch naar de veranderingen van 't menfchelijk geflagt fchikkende, daar door alle de zaden der kwalen bevat. En inderdaad zouden de kundigheden zelf niet gevaar» lijk worden, indien mtn 'er misbruik van kon maken, om voordeel te doen met de gebreken eener vastgeftelde regeeringsvorm, zonder dat het geoorlofd ware zich 'er van te bedienen om die ie hervormen. In alle Koloniën werd de Godsdienftig£ vrijheid geëerbiedigd; en in verfcheide Staten, tot hare natuurlijke waardigheid gebragt, werd dezelve niet meer verlaagd tot eene ftaatkundige inftelling. In de meeste Volkplantingen wees eene verklaring van de rechten van den mensch, "aan de Mogenheder» der Maatfchappij, de grenzen aan, welke de natuur en de billijkheid hen opleggen. Verheven gedagte, waarvan de oude verdragen der volkeren niet  BENJAMIN FRANKLIN. 39 mot den Koning flechts het grove zaad Waren (0~) , en waarvan Frankrijk het eerfte voorbeeld moest geven aan de oude wereld. Eindelijk, de volftrekte affchafrlng van alle erllijke ongelijkheid, te gelijk geheiligd als een natuurlijk recht, en bedongen als-eene der voorwaarden van 't bondgenootfehap, beveiligde Amerika voor altoos tegen' de flavernij. De Heer franklin werd in if?6 tot een der Vertegenwoordigers wegens de Stad van Philadelphia bij de Conventie vaii Pehfilvanie benoemd, welke Conventie hem verkoos tot haren Voorzitter. De grondwettige regeeringsvorm van dien Staat, was gedeeltelijk zijn werk. Dezelve ónderfchcid zich van de meeste anderen, door eene grootcf cvengelijklïeld, en van allen daarin, dat het wetgevend vermogen 'et toevertrouwd is aan eene' enkcie kamer van Vertegenwoordigers: de fiem van den Heer franklin alleen , befliste deze la'atftë fchikking. 'Hij dflgt dat, dewijl de kennis natuurlijk fchielijke vorderingen moest maken, vooral in een land, ran het welk de omwenteling nieuwe betrekkingen ging geven, «ten de middelen moest begunftigen, die fltekken konden ter verbetering of volmaking van de wetgeving, eft geen- f.»3 Deze verdragen waren zelfs eene waarachtige fchending eerder dan eene verklaring Ier rechten, alzo dezelven vcronderffellen dat" ondeelbare of afzonderlijke wozci» da vrijheid hunner afftammelingen kunnen veWSBeSi  40 LOFREDEN over. geénzias dezelve met vreemde beletzelen omciiw gelen; en dat, wanneer de wetten goed genoeg waren om alle verandering in' dezelven als fchadelijk te befchouwen, de Natie, die verlicht ge» npeg was geweest om dezelven intevoeren, ook ongetwijveld verlicht genoeg zou, zijn om dezelven qjet te vernietigen. Hij wist dat een faamgehoopte regeeringsvorm voegen kan aan een volk, het welk door vluchtige omftandigheden als gefleept is tot de vrijheid, zonder die te beminnen of zonder die te kennen ; maar dat een eenvouwdige regeeringsvorm alleen een volk waardig is bij het welk alle burgers de zucht tot vrijheid in hun hart koesteren, en het eerfte gebruik hunner rede belleden aan de ftudie van hare grondbeginzels. De Heer franklin was niet onkundig dat men in den vorm der beraadflagingen van eene enkele Vergadering alles kan vinden wat nodig is om aan hare befluiteu dat overleg, die rijpheid te geven, welke borg ftaat voor derzelver waarheid en wijsheid; inftede dat eene inrichting van twee kamers geene nieuwe gebreken doet' vermijden, dan om de plaats^ hebbende dwalingen te vereeuwigen. Het gevoelen, 't welk tegen het zijne aanloopt, grenst aan, de moedbenemende wijsbegeerte, welke de dwa^ lingen der bedorvenheid befchouwt als eene hebbelijke gefteldheid der Maatfchappijen; de tijdftippen van deugd en rede, als een foort van wonderen, op wier duurzaamheid wij nimmer onze hoop  BENJAMIN FRANKLIN. -41 hoop moeten vestigen, 't Wierd tijd', dat eene edeler en warer wijsbegeerte zorgde voor de lotgevallen van het menfchelijk gedacht, en de Heer franklin was waardig het eerde %'oorbeeld daarvan te geven (10). Men vergeeft het de Wetgevers der oudheid aan altoosdurende wetten te hebben willen onderwerpen , onkundige en ruwe menfchen, die die vruchten van 't vernuft en van eene vioome opgetogenheid als een,gefchenk des Hemels ontvingen, zonder den famenhang daarvan te kunnen bevatten, noch al den invloed daarvan te voorzien. Maar thans zou een wetgever, die niet met de taal der rede voor den dag kwam, een bedrieger, en hij, die de toekomdige gedachten zou willen kluisteren aan de vinding van zijn vernuft, een dwingeland zijn. Naauwlijks was de grondwettige Staatsgedeltenis van Penfilvanie bepaald, of de Heer franklin werd afgezonden om met de Cansdanen te handelen, (10) Wij willen niet ontveinzen, dat, federt het overlijden van den Heer franklin, eene nieuwe Conventie de wetgevende magt van Penfilvanie in twee kamers verdeeld heeft, het zij dat men bij de eerfte Inftelling de benodigde voorzorgen niet nemende om eene enkele kamer de befli.'-fingen te beletten, zonder eene ernftige overweging, zonder een beredeneerd onderzoek, en zonderde bedenkingen en kundigheden van 't Publiek in te nemen, wezenlijke moeilijkheden aangetroffen en liever goedgevonden lichtje tot een onvolkomen en gevaarlijk, maar reeds gebruikt Hulpmiddel totvlucht te nemen, dan een nieuw tcbeproeven. C 5  42 LOFREDEN over len. De Amerikanen hadden op Quebec eene vruchtelooze onderneming gedaan, en deze vijandelijkheden waren zo diep in 't geheugen geprent, dat de herdenking daarvan den ouden haat deedt herleven en eene vereeniging belette, welke evennuttig aan beide de Natiën zou geweest zijn. Het belang der aanzienlijkfte ingezetenen van Canada, bragt 'er nog andere beletzelen aan toe. De Engelfchen hadden aan de bewoners dërzelvef ouden Godsdienst en oude wetten gelaten. De Franfche adel, die 'er nog overig was, fchroomde zich te vercenigen met volken, bij wie de volftrekte affchaftïng van erflijke voorrechten metrede befchouwd werd als het fchild der Vrijheid. De Roomfche geestelijkheid verkoos liever geduld, maar tevens befchermd te worden van de Engelfche Regeering, dan een vrijheid van gevoelens te zien vestigen, welke altoos affchuwelijk is in de odgen van lieden, gewoon over het verftand te heerfchen. De Heer franklin Haagde niet, en Canada bleef getrouw aan het land , welks Regeering met meer zekerheid hoop gaf op het behouden van eenige misbruiken. Dan, het was in de oude wereld dat de Amerikanen een fteun moesten vinden. De gefteldheid der zaken in Europa was hen gunftig. De ontdekking' van de drukkonst had eene foelie gemeenfchap tusfchen de Natiën opgericht, bij wie het latijn de gemeene taal was van alle lieden van kunde. Zij waren eikanderen niet langer vreemd,  BENJAMIN FRANKLIN. 43 en alle men&hew, die lezen konden, waren landsgenoten geworden. Gedurende een langen tijd waren de God-dienst twisten bijna de eenige vrucht van deze hereeniging; maar toen door de vorderingen van 't vcrlhnd eene ware wotcnfchnp de plaats had ingenojien der lecrftc!ze:s, en dat eene wijsbegeerte, gedund P <** n«uur cn °P de waarneming, de vo ron-dee en der fenolen was opgevolgd, begonnen do verlichte mcn'.chen van alle landen maar een eenig Hglwam te vormen, beftuurd door deze/de grondbe^inzd»; <-u gericht naar een eenig doch Ai* toen kn'-.cn de rede en vrijheid overa! vreedzame npo