HET LEVEN VAN FREDERIK B A R O N D E *3T* IBs 7^,7" JF* 37* -JL J£^ M Ff %js J£ 9 Major in den Dienft van Z. M. den Keyzer Joseph den II.; Gevolgd door de wondere Levens - gevallen en Helden - daeden van FRANCISCUS Baron DE TRENCK, zynen Neef, Bevelhebber van de Ooftènrykfche Krygsbenden genaemd Pandouren. Fleétere fi nequeo Superos, Acheronta movebo. EERSTE DEEL. M, D C C, h X X X I X<   O P D R A G T AEN DE SCHIMME VAN F&EDER.IK DEN EENIGEN, KONING r.4N PRUTSSEN, In de Eliféfche Velden. _ MONARCH, 7), jt aenmerkensweerdig Werk, gefchreven voor de bewoonden van dengeheelen aerdbodem, moefl in den vollen dag niet verfchynen dan naer mym dood , wanneer den Schryver niets meer te vreezen zoude gehad hebben , als de vrypoftige ■waerheyd haer zoude hebben mogen ontmasfcheren en al haer licht ontdekken; maer mvn leven is te lang. Het-Publiek is begeerig nae nieuwe Romans: het vind ve-rmaek -in H lezen van goede , bezonderlyk als het waere Gefihiedenifen zyn: Orders heb ik den loon van mynen arbeyd noodig : hy zal my beter te pas komen terwylen dat ik nol leve als naer dat ik begraven zoude zyn. Daer en-boven zouden verftandige hoofden dit fferk alsdan konnen flellen in de clafe van die ongeloovelyke Legenden , daer den Opftelder na, wil mag liegen nüds de getuygen niet meer in. wezen zyn om het recht, der waerheyd- te beveiligen Ikjchryve niet em het ligt geloovênde volk te msleyden, nog om eene opgepronkte aeneenfehaektlmg van. belachelyke gevallen aen den dag t$ krengen., gelyk die van Robinfon en.Don&ut  ïv O P D R A G T. chot; inner ik Jchryve voor die het waer van het valjch weten te onderfcheyden, het pit van de fchors , en den ongelukkigen van den menfchenhaeter, of den zwerver. Daer zyn alreeds 44 jaeren verhopen federt dat myn ongelukkig lot in myn vaderland zynen oorfprong nam , en onder de beruste regering van Uwe Majefteyt, voor mv alleen , tot eenen te hoogen graed van jlrengheyd oprees, al had ik den grootften booswigt, den haetelykften verraeder geweejl- Geluk , genoegen , wel verdienden rang en eere , vryheyd; een woord van de oppermagt heeft my van alles beroofd, zender dat ik in eenige punten tegen myne pligt gedaen heb , of geoordeeld ben volgens het recht en de reden : geene*'Mogendheyd der aerde konde my meer ontweldigen. Daer en boven zoude ik zekerlyk myne eere verloren hebben, indien myne kloeke Vchaemsgefteldheyd niet geftaedig geworfteld had tegen onrerdraegelyke tormenten, en myne onfchuldige Ziel wederhouden tot den tegenwoordigen tyd, in welken ik mag fpreken, fchryven en de\e beledigde eere verdedigen. Op den boord van myn graf zoude ik onverfchillig ge/eden hebben ; want daer is geenen Monarch op de aerde die my ten rollen kan betaelen voor de menigte der verdrukkingen en rampen die ik uytgeftaen heb : maer het is voor my nog eene geringe voldoening, te vergeven , en die ik alreeds bekomen heb , als het in myne hiftorie onwederfprekelyk bewezen is dat den grooten Frcderik, in duyztnd gelegendheden met zoo veel recht beroemd , niet grootdaedig met my gehandeld heeft, met den ongelukkigen Trenck, veriaeten en zonder befchermlng. Daer -en tegen verfchyne ik met een vrymoediger gelaet voor de vierfchaere van het verlicht Gemsynte, voor het welic Uwe Majefteyt £00 veel gedaen heeft, en ik verwagte ons vonnis als wy beyde in het graf  OPDRAGT. v zullen zyn: maer onzen Hiftorie fchryver mag tot Maegdenburg, nog te Spandau niet werken; 'cis te Londen, of tot Philadelphia dat hy ons leven moet befchryven; het moet binnen Berlin ofWeenen met geene privilegie gedrukt worden, maer met den fttmpel van de heylige waerheyd en het gewyd recht. ■ Daer zyn dingen die ik binnen myn leven niet lal veropenbaeren ; myne erfgencemen zullen ze naer myne dood vernemen. Men heeft my tot nu toe verboden te fpreken, maer noyt heeft men myn zwygen vergolden; en aengezien 'er voor my niets meer te hopen is, de vreeze zal my niet wederhouden : de vreeze is eene zwakheyd die ik ten allen tyde heb leeren veragten , als eenen uy^en onderrigt in de fchoól van Uwe Majefteyt : in geheel myn leven heb ik daer van niets gekend als den naem; ik heb haer nimmer gevoeld , H zy voor den toorn der Koningen , ofte midden in het vuur uwer legers. h Is dan alleen de vaderlyke pligt die my gebied myne acht kinderen, die, door een gevolg van myn noodlot in Pruyjfen en Hongarien, hun wettelyk goed en hunnen luyfterlyken ftaet verloren hebben, niet bloot gefteld té laeten aen het verwyt dat hunnen vader eenen misdaeder was die zyne boeyen. verdiend heeft door fchandelyke werken. O Monarch ! ik heb noyt misdaen , en al de grootfieyd van uwe magt , nog de gevangenijfen, loeyen , en mishandelingen hebben nimmer myne deugd konnen krenken, npgmy berooven van myne eere, myne ftandvaftigheyd doen waggelen, of de wetenfehap vernietigen die ik door myne neerftigheyd verkregen heb; ik heb in de zelve gevonden ■trooft voor myne ziel , aenmoediging voor myn hert, verlichting in de duyfterheyd der kerkers , en een harnas tegen het geweld van de magt. Dit Werk zal mijfchkn met eene medoogsndg  *} O P D R A 6 T. agting gelezen worden, als het naerkomende ge-. Jlagt de zegepraelen en overwinningen van Silejien gelyk zal oordeelén aen de bloedige flagen van jïrbelles, Canr.es en der velden van Marathon. Jk had geen leger om myn recht te handhaeven ; Uwe Majefteyt moet nogtans weten dat ik het mijfchien zoude hebben konnen beftieren ; maer ik was te hoog van moed en te groots van hert om genaede te verzoeken , als ik myn recht en myne verdienften kende. Is h dat deze waere verhevendheyd van ziel by den Mogoi en den Sophi geftraft word als eene misdaed , zy verwagtte haeren loon onder den fcepter van Frederik, en verdiende de verwondering. Geen van beyde is my gebeurd; maer wie lal- gelooven dat eene onverfchoonelyke dwaeling den vcrüchtften der Koningen den tyd van 42 jaeren heeft konnen verblinden tot het punt van hem onverhoorbaer te maeken 7 Zal het chriften volk gelooven dat de Monarchen hun noyt mis* grypen, dat ze nimmer konnen bedrogen worden ? of was ik , gelyk Paulus zegt, in zynen Zendbrief tot de Romeynen, het vat dat den Almogenden , vertoornd, van in der eeuwigheyd gefchikt had om een vat van gramfchap en vraek te zvn ? In dezen zin ben ik geenen Chriftenen; want ik heb een edel denkbeeld van de Godelyke rechtveerdigheyd : ik kan niet bejluyten om den Mor narch der opperfte goedheyd te befbhuldigen van. vreedheyd; 'r is alleen myn ongelukkig noodlot, het tvelk gewild heeft dat ik , door eenen over,maetigen drift tot deugd, en eene naturelyke neyging om my aen te kanten tegen de beletfelen ( welke_ neyging ahyd mishaegd aen den magtigen , die zyne genegendhzyd niet lm vallen als op onderdaenige ftaeven ) den waeren weg gemift heb om gunft te verwerven door myn recht : alles heeft zoodaenig medegewerkt tot myn ongeluk x  j O P D R A G T. vii *u ik aen Uwe Majefteyt a/tyd verdagt gebleven Tot vermeerdering van myne ellende , heeft de fiae kunde gewild dat ik eeuwig zoude zw/gen , e'^ d o0gen van geh d EurQpa m gen Jctiynen , alleenelyk om myne bekwaemheyd en myn befluyt , waer van ik een fchrikketyk geheib'\^nnen maeken, indien ikoyt eene laffe vraek had wil/en Roeken. jj "rfChTln de °Pl dZ were% * " M£de* Maer eenen eeuwigen niet hield ons in eene ver. Vf ondeeibfere Hchaemkens , waer in *?y ade onder een gedompeld lagen, eer wy door "et mannelyk zaed gevormd waeren in denfehoot van onze moeder Nu, Uwe Majefteyt heeft veel gewerkt en ik heb veelgeleden ü deie faem ti ^dienen waer van wy ons dwaeslyk eenen verleydenden voorfmaek maekten , maer zonder de mmfte wezendlykheyd daer van te konnen genieten $  Vüj O P D R A G T. de inbeelding z'iet evenwel nog de koleuren van de glorie , naer dat de bloem afgevallen en verjlenft is. Komt my dan , voor alle myne vreede pynen, niet een weynig van den jireelenden loon derydele glorie toe ? Ik wil voor myne dood met prcuven bewyzen wie en hoedaenig ik in de wereld waerelyk geweejï heb , daer Frederik Koning was , en ik eenen armen onderdaen zonder befcherming , die, enkelyk door dit ongeluk , valfchelyk veroordeeld is als eenen kwaeddoender; ik wil u bewonen dat ik my inwendig altyd weerdig gevoeld heb onder uwen fcepter eene geheel andere rol te fpelen als de treurige die ik gefpeeld heb- fJit is het eenvoudig , waeragüg en eenig oogmerk van dit werk. Het is heden voor my eene bezondere voldoening van , ponder den titel van Veld-Marechal, maer als eenen agtbaerderen held, in hei ongeluk nog trots te hebben konnen zyn, met ftandvajligheyd lyden , en myne rampen kloekelyk onderftaen Uwe Majefteyt heeft my gevonrjjï als eenen trouweloozen ondereet , en alle uwe onderdaenen, overtuygd door de onbetwiftelyke waerheyd, agtten my ais hunnen eerlykften landgenoot; gy zelf hebt my daer voor gehouden : tot fVeenen , in 't tegendeel, naemen oude owerftaniige my eenen armen Pruyjfenaer, om dat ik niet wil bekennen dat Berlin in eenen eenigen veldtogt kan veroverd n orden. Terwylen dat ik om het mi?verftand der menfchen lache , en de waerheyd in alle gelegendheden handhaeve, blyft die verhevene deugd van eenen man van eere myne eenigfte misdaed. Tv\e groote Monarchen hebben myne goederen verdeeld , zelfs voor myne dood, en eer ik een tejlfiment ten voordeele van hunne fchat*kift gemaekt heb.  o p n r„a g t. heb. Zullen myne kinderen , hoewel zy de wettelyke erfgenamen van alle die goederen zvn , oyt -ddvocaeten en Rechters vinden om hun recht weder te eyfchen van eene Tegen partye ondrrjteund door 300,000 mannen ? Ik heb gegronde redenen om daer aen te twyfekn. Indien hun. recht gedaen word , dat God zynen zegen geve aen den Koning die edelmvedig met de ze/ve?al handelen ; dat myne kinderen 'kern zoo getrouw zyn als dat ik zoude geweejt hebben , waer 'r dat men my gebruykt had in de piaets van te mistrouwen van myne .eere ; daer in hebben zy mynett aerd ingezogen met de melk van hunne moeder ; is t dat zy het niet bekomen, dat zy hun alsdan aen de noodzaekelykheyd onderwerpen, gelyk ik, en den rykdom keren veragten. Voorders, indien men valfchheyd of gevynsdheyd in deze hiftorie van myn kven vind, "die ik bejchreven heb , niet tot eene vermetene belediging , maer om myne eere te verdedigen, dat niet al/een de naerkomeiingen, maer zelfs myne tydgenooten, my alsdan booswigi naemen; dat mynt kinderen befmet worden met den loon die ioekomt aen de kinderen van eenen verraeder; dat den. beul ae hand van den romp fcheyde waer mede ik deze gefchiedems fchry ve , zoo men bevind dat myn verf eten lithaem bewoond is van eene bedriegelyke ziel. Ik kan op alle ftonden met een geruft gemo°d voor den rechterftoel van God verfchynen , en met een open en ongeveynsd hert zegden ' Heer handeld my volgens myne werken; en die my met zal oordeekn na het gemeyn gerun , maer volgens myn gedrag en myne dacden, zal eenen waeren Chriftenen , eenen man van eere en eenen redtlyken borger vinden in den ongelukkigen Jrerxk , tot hele* miskend of vervolgd door de heden met een kort gezigt, de bedorvens mtn.  x OPDRAGT. fchen , de infeSien van het hof, en de booze Priéjters. Ik bewimpele myne hem - togten in dit Werk niet ; ik was menfch, en. heb geene reden om my ze fchaemen dat ik geenen Engel was. Ik heb in myne Gedigten ge^eyd : Ik ben vry van misdaeden ; myne ongeoeffende jeugd was niet zonder gebreken : indien men het bedryf van eenen flaef die zyne bneyen breekt, ftratt als eene euveldaed , dan ben ik den grootften der zondaeren en den gevaerlykften onder de booswigten ; anders ben ik onberifpelyk. _ Ja i Heer Koning , ik ben in der daed onberifpelyk : de getüygen daer ik op fteune zyn nog in h leven ; en al is '£ dat Uive Majefteyt my vervolgd heeft in alle hoeken der aerde daer ik eene fc/mylplaets gezogt heb; hoewel zy my heeft doen ondervinden dat de Koningen lange armen hebben; ik heb haer nogtans noyt op myne beurt willen toonen wat eenen vertoornden perfoon van myne foort konde uytwerken , als hy het geluk gehad had van die lange armen te ontvlieden , en zyn menfchelyk recht kende. Ik moet in myn vaderland van over langen tyi onder de doode geteld zyn ; mynen graf-fteen , daer den naem van Trenck in gekapt was, en op den welken ik verfcheyde jaerert myn foldaetenhrood geiten heb, iigt in mynen kerker tot Maegdenburg , het graf my van Uwe Majefteyt toegefchikt, indien ik te zwak geweeft had om de tormenten te onderftaen. Ik ben waerelyk dood voor myn vaderland , en myn lyk zal het niet befmetten : ik leve voor geene van die Mogendheden meer , by wie de ondankbaerheyd den loon van myne getrouwe dienften was; en aevgezien mynen Geneesheer my, ter oor^aek van mvne krankheyd, verzekerd heeft dat ik haeft zal fterven , heb ik , Müds de dood van Uwe Majefteyt in de nieuws  ... O P n R A G T. x; bladeren aengekondigd wierd, met haefte del Hy by ^val wat bmr rchreefik de Hijlone van myn Leven; ik gaflZdrik het werk was voltrokken; maerUweMaefeyt vallen. Mijfchien had gy , Koning , m rechtveer diger geworden zynde , het gein ik Jfthrl ven heb doen onderzoeken door nfZ n^ateere mijjchien zoude de waerheyd die in h eemZhjfc ben, en het had nog tydgeweejl om my tot uwe evgen eere eene korte blydfchap te bezorgen naer eene l0o langduerige verdrukking Sn ZOui wereT/d/ÏÏ" g£had ^ « * w beZl wereld de fchimme te vlieden van den omelukkt gen en geflagtoferden Trenck ; ikZdïer nol tans met vlyt e„ eerMedi de> te overtuygen dat ik altyl geweefi hef ' VAN UWE MAJESTETT Den getrouwen , maer niet den Jlaevelyken onderdaen, TRENCK.  V OOR-REDEN. Ik heb van dit Werk niet veel te zeggen; 'tis eene w»ere gefchiedenis, waer van de getuygen rog leven : mynen handel» rnyrt gedrag in alle de omftand'gheden van myn noodlot» zyn daer in naturelyk en zonder oppronkin" afgebeeldKoyt beb ik meer als menfeh geweeft; maei ik twyffele grootelyks of Socrates, den wyzen van de berugtfte eeuwe , indien hy myne ongevallen van 40 jaeren had onderftaen, •ltyd Socrates zoude gebleven zyn. De betragting van eenen ydelen roem is geenzins het doel-wit van dit Werk, ikwil de tormenten die ik geleden heb op eene treffende maniete afschilderen; ik wil myne vyanden niet tergen, maer befchaemd maeken : verre zy van my alle lafte vraek; verre van my alle bewimpeling van myne heus togten. Ik belchryve myn leven op den boord van myn graf, en myne gryze hairen zullen nietonteerd worden door eene haetelyke fchyn» heyligheyd; fk wil niet anders fchynen als dat ik geweeft heb, en ben, nog niet anders fchryven als dat ik peyze; ik wil niet leeren als het geen ik weet; immersik begeere te fterven gelyk ik geleefd heb. Een van myne bezonderfte voorvallen moet mer my begraven worden, en een eeuwig geheym blyven, de perfoolien leven nog die door de ontdekking van dit geheym zouden beledigd wotden. God behoede my van meyneedigheyi ten aenzien van myne weldoenders en vrienden Ik verhaele hier de gevallen van myne kinder-jaeren n;et, om de ydele plaetfen te vollen, gehk de Roman-fchryvert gewoon zyn; twee boek-deelen zouden de omftandigheden van myn noodlot nauwelyks konnen begrypen: ik ben vyftig mael gevaeren ontkomen daer andere van d'eerfte reyze zouden door vergaen hebben: ik heb in veele omftandigheden de dood gezogt; maer ik heb, tot myn fpyt, ondervonden dat ik nog moeft leven om te lyden, Dit is genoeg om den Lezet te waetlchouwen; deze waere en vrypoftige Hiftorie zal hem beter onderwyzen. Vrienden van het menfehdom , die myn lot beklaegd, ik bcvele u myne kinderen ; ik zelf heb op de aerde niets meer noodig; al dat ik wenfche is, dat myne pynen mogen eyndigen als ik de kragt niet meer zal hebben om te lyden. Indien God de deugd loond, is 't dat 'er naer myne dood nog iet van my over blyft, de ktoon der martelie komt my met techt toe; maer in alle gevallen kan de dood niet verfchrikken den genen die ze zoo wel gekend heeft als ik, en harf zoo weynig leeren ontzien. Gefthrivm in het Kjlleel van Zmrkicb in JuliHt 178*, bet xt/lig/lt jacr vm myn levm.  HET LEVEN, van FREDERIK BARON DE TRENCK. Ik ben geboren den itfvanFebruarius 17.26% tot Kcenigsberg in Pruyflèn : mynen VadeKfiierf binnen deze ftad in »t jaer 1740, met den titel van Generael-Major der Pruyfiènfche RuyteryeRidder van de Krygs- Orden , Landvoogd , erfagtipen Heer van Grofs - Scharlack , Schatulack en Mekken , die federt dry honderd jaeren het vaderlyk erf goed van de Trenck zyn : hy droeg mee .hem in 'c fcrafachtthien wonden , die hy in den dienft van zyn vaderland ontfangen had, en den ■grooten Frederik dede hem begraven met alle'de eere-teekens van eenen Lieutenant-Generael. Myne moeder was dogter van eenen Prefident in den Opper - Raed van Kcenigsberg, uyt her, Iiuys van Derfchau : eenen van haere broeders was# eenen^ van de Staets - Minifters des Konings van Pruyflèn, en algemeynen Meeller van de koningin I, ^  ft Leven van Frederik lyke Poften te Berlyn : twee andere Derfchas waeren Generaels onder het Voet - volk. Diesvolgens, myne voor-ouders, zoo wel van de yaderlyke als moederlyke zyde , zyn in de Prtoyflèniche Jaer - boeken gekend onder de oude Duytfche Ridders die eertyds Courland , Pruysfen en Lyfland veroverden , de welke zy onder hun verdeelden in Diftri&en , Kreytfen en Bailliufchappen. Het is zeker dat den ftam van de Trer.cks uyt den Kreyts van de Frankenland gefproten is. Vérre van my te verhooveerdigen in het vooroordeel van de gemeyne Edele-, ikiache met my zelf, als menfchen zonder eenige perfonele verdienden , zonder edelheyd in 't hert, opzwellen gelyk fpongien door het denkbeeld van hun hoog gefiagt, en recht rneynen te hebben om eene bezondere eerbewyzing te vereyflchen ten opzigt van hunne beftofde parkementen en regifters van ■familie , die duyzend jaeren oud zyn : ik aenzie ook met veragting de Graeven , Edelmannen e"n Prinfen , in alle landen daer men , zonder eere , zonder verdienden , zonder bloed in de aderen , zonder bekwaemheyd of wil om eerlyk het vaderland te dienen , voor gereed geld alle de parke■menten van edeldom kan koopen. Die myn gevoelen daer op wild lezen, zal de belachelykheyd van dezen ingebeelden edeldom "zien in het derde deel van myne Schriften in myne Verhandeling over den waeren Edeldom , en den gekogten , bladzyde 94. Ik ben dan verpligtgeweelt hier een woord te zeggen van myne afkomft, om datzommige arle•quynen van den gekogten adel my hunnen rang omveerdig oordeelden , en zelfs my daer wilden uyt fluyten , beweerende dat de voor-vaders van de^Trencks niet anders geweeft waeren als SlavoRilche roovcrs, die noyt tot Weenen hunne w*r  JSaron ie Trenek- « pens ontfangen hadden niet de gewoonelyke -elsetigheyd. " * ^ Ik laete deae voldoening geern aen de nationaela hooveerdigheyd ; Gellert zegt : „ Den „ wyzen ziet de verdienden aen. Dwaezen , Zyt ,, gy niet het géén gy fchynt? Gy zyt dan zonder „ eere. « En eenen zwarten van IWiffiffipi , die naekt op den tronk van. eenen boom zat, en maer Prins van 400 zwarte was, vraagde aen eenen iranfchen koopman : Spreekt men in Vrankryfe teyt ? a" my"e nia8C' 8r°o^aedig!ieyd en majesVan eenen anderen kant, het oordeel dat men Bioet ftryken over de rechten van myne geboorte en over myne inwendige verdienden , hangt ongetwyffeld niet af van den bepaelden kring waer, m ik tegenwoordig de hiftorie van myn leven belèhryve , niet door eene beweegreden van verwaendheyd , maer tot leering ;. en deze hiftorie selr, die gegrond is op de preuven en de nauwkeurige waerheyd , in eene rechtmaetige en volmaakte overeenkcmd, geeft den waeren Adel van Europa te oordeelen of ik oyt een diploma ofte eene wettig verkiaerde geOagt-lyde noodig gehad heb om aengenomen te worden onder het getal der eerde Edele van eenen Staet waer in ik altyd heb geleefd als eenen voorftaender van 't vaderland en eenen borger. Dengeheelen aardbodem iseene vryGad voor den waeren Edelen ; maer myn vaderland ; is. de plaets daer ik myne pligt van borger mag volbrengen , en my eerlyk draeeen , zonder verworpendlyk te kruypen , met zekrheyd van de goedkeuring der perlöonen. van eere. Dit is genoeg voor dezen ftond, envoor altyd r wegens de erfagtiga adelheyd van myne geboorte, Bet geên ik daer van gezeyd heb , was noodig voor myne kinderen a die ónder den fcepter van Jofeph den H, moeten tooaen dat ze zyne. goed.  m 4 Leven van Frederik heden en vergeldingen weerdig zyn ; dat ze den naem van Trenck voeren om de voetftappen var» hunnen vader te volgen, en te bekomen het géén de afgunft, de vraekzugt en myn rampfpoedir; noodlot my ontweldigd hebben , en mïffchien ook het <■ ongeluk van afgeweken te zyn van den regten weg om tot het wederkrygen van onze rechten te geraeken. Deze kinderen zyn alle geboren tot Aken , eene keyzerlyke vry-ftad ; gevolgendlyk zullen zy geene leen mannen zyn in eenige plaets daer zy d'eere en hun brood zullen willen zoeken : maer in de plaetfen daer sy hun in d'eerfte rangen -niet zullen durven vertoonen , daer de verdienden van den menfch zullen gewegen worden met het gewigt der gunft van 't hof, van dé goud-bnrze, van de bygeloovigheyd en den edeldom , zullen zy het fióf van hunne leerzen Qaen, en met meerdere verzekerdheyd myn voorbeeld volgen. Voor zoo veel als my raekt, ik waggele alreeds op den boord van 't graf; maer ik wil de gene die aen mynen ouden en waeren edeldom zouden twyiTelen, overtuygen met de pen , met den degen, met gerechtige titels en preuven. Ik laete aen myné erfgenaemen groot recht op de aenbetrouwde goederen van de Trencks, en dezen boek zelf, waer in myn erfagtig diploma bewezen is- . . . De getuygen van hunnen geflagt-boom , hunne bondgenooten van het zelve bloed leven nog in Pruyflèn , in den rang der Heeren , en ik heb gegronde redenen om te verhopen dat ze de bloem niet zullen misbruyken van den naem die hunne voorvaders hun geheten hebben. Dit is nu genoeg voor my, en voor de gene tot wie ik dit veihael van den loop myns levens ftiere , gelyk den zang van de ftervende zwaeh. Ik zeg niet van d'eerfte jaeren myner kindsheyd ; dit werk moet geenen kinderagtigen Roman zyn , en eene deftige hiftorie vereylcht de  Baron de Trenck. 5 plaets die deze bladeren vervanen , voor wezendlyke en fchier wonderbaere gevailen. Ik was bloedryk en galagtig van lichaemsgeftekibeyd , en myne gal nam in den ouderdom van vier-en-vyftig jaeren voor d'eerfte mael de overhand ; myne neyging tot de vreugd en de ligtigheyd waeren gevolgendlyk de ingeborene genegendheden die mynen beftierder in my te beftryden had. Ik had een buygzaem hert; maer eenen edelen drift tot de wetenfchap, eenen geeft van naerftreving, eene onvermoeyelyke werkzaemheyd, eene verwaendheyd in alle gelegendheden, zelfs tot de aldergeringfte, die ze konden-opwekken, waeren de ralTe bewegers die, volgens de plans van den voorzigtigften aller vaders, van my eenen voordeeligen en bekwaemen man moeften maeken. Nauwelyks was ik eenen jongeling , of daer fproot in myne ziel eenen aerd van hooveerdye en hoogmoedigheyd, wiens wortel vaft waj aen het gevoelen van myne inwendige verdienften. Eenen beftierder vol doordringendheyd, die my van myne zes tot derthien jaeren onder zyn opzigt had , werkte zonder ophouden om deze wederfpannige en zoo ras getergde hooveerdigheyd te veranderen in eene gemaetigde eygen-liefde. Door de ftandvaftige gewoonte van de ftudie der clasfique boel;en te beneevftigen , door de aenwakkeringen, den lof en alle andere prikkels die eenen edelen iver opwekken, was myn werk voor my een tydverdryf ge worden, de ftudie der wetenfchappen eene gewoonte, en de zwaerfte oeffeningen van de opvoeding eenen ongevoellyken lalt. ■ Daer door wierden myne naturdyke talenten regelmaetiglyk geoeffend en ontvouwen, endoor de dagelykiche oeftening wierd myne memorie zoo fterk, dat ik in min als twee uren van buyten konde leeren eene latynfche programme van een geheel biad: ik was in ftaec om van alle de hoofd*  6 Levert van Frederik ftukken te fpreken, en te redeneren over het grootfie deel der claffique Schry vers, als Cicero, Cornelius. Nepos, Quintus Curtius , Virgilius, die ik in het Duytich moeft vertaelen, en daer naer wedarom overzetten in 't Latyn, en over de geheele heylige Sclirifture. Als eenen jongeling eenen zagten , lydzaeraet» en wezendlyk verftandigen meefter heeft, hy kan weynig naerlaeten van hem te beminnen, en vind vermaek in hem te hooren; wanneer dezen jongeling van zyne zes tot derthien jaeren alle dagen van 's morgens ten vyf tot 's avonds ten zeven «ren aen de ftudie gehegt is, en als hy daer by begaafd is met een gemakkelyk begryp , een gezond lichaem , een verftand begeerig om te kennen , en eene gelukkige memorie met eene regelmaetige en ongebrekelyke gefteltenis van de werktuygen der zinnen ; indien zynen meefter op do bekwaeme ftonden zyne zwakheyd weet te berispen en zyn vuur op te wekken, zoodaenig dat'et niet eene vonk van op het poer der ligt ontvlammende driften vliegt ; alsdan is het mogelyk da» dezen leerling , gelyk ik , in den ouderdom van derthien jaeren kan opgeleerd zyn in alle de fchoolfche grond-leliën , en bekwaem om over te gaeti tot de hooge wetenfehappen der Univerfiteyten. Ik bezat alle de hiftorien , niet alleen letrerlyk , maer voordeeliglyk op orden gefchikt in myn hoofd , en zoo vaft in myne memorie gedrukt , dat ik, zelfs nu nog, in ftaet ben om alle de opperhoofden en helden van de Romeynen te naemen , alle hunne vermaerde mannen en geleerde % en de •euwe aen te wyzen in welke zy geleefd hebben. Ik had geenen minderen voordgang gedaen in de aerdrylïs-belchryving en teeken-konft : ik kan tegenwoordig nog , zonder de kaart ta zien , op papier afteekenen ider land , met zyne grens paaien, rivieren en hoofd-Heden* Mynen vader ont>  Baron de Trencb. 7 Wg geene koften in alle gelegendheden daer voor my iet te leeren was: myne uren van uytfpanning wierden befteed tot het danfen, fchermen, ryden en andere ridderlyke oeffeningen. Ik heb myne jongheyd niet genoten gelyk men die gewoonelyk geniet, nog het geluk der kinderlyke jaeren; mynen flaep zelfs vvierd menigmael onverhoeds gebroken : mynen meefter, die zelf weynig fliep, al was hy oud, het my maer eene korte rufte toe Wanneer eene oeffening my vermoeyde, of als ik daer van eenigen afkeer toonde, men belofde my terftond dat ik naer het nemen van de lede een paer uren zoude gaen doorbrengen op de vogel-jast. de vificherye, of de wandeling te peerde - daer door vond ik my in eenen oogenblik aengemoeöigd ; de blydfchap en voldoening verfpreyddar» hun mi myne ziel, te midden in de fterkfte aengekleefdheyd aen de ftudie. Maer men bepaelde zig niet aen de ftudie der boeken die het hoofd vervollen en geleerd maeken ; men werkte ook op het hert, op de zeden en de zedelyke gevoelens die men de jongheyd moet inboezemen. Wat den Catechismus raekt, mynen meefter was daer geenen grooten voorftaenoer van: ik had alreeds geheel den Bybel gelezen en dede hem tegenwerpingen; maer hy wedereyde die meeft met zwygen , of met een grim. Ken. 't Is door deze middelen dat de deugd , de eeegbaerheyd , de gemaetigdheyd , de konft van myne driften te beheerfchen, de verhevendheyd van ziel, de liefde tot het menfchdom en myn vaderland, den iver tot d'eere , de aengekleefdfteyd aen de pligten van eenen borger, en de deugdelykheyd my ingeplant zyn , en in alle geiegendheden gediend hebben. Myne ouders, zoo wel als mynen beftierder waeren van den Lutherfchen Godsdienft; dies^ volgens wierd my geleerd , niet te gelooven dat  '8 Leven van Frederik den menfch zyne kwaede werken kan vereffenen met zyne goede , dat men eenen tuffchenfpreker in den hemel moet hebben om de lydende zielen te verloffen, en blindelyk gelooven al dat de Geefte» lyke ons voorhouden. Ik kende Hoornen door haere hiftorie , en heb in myn hert altyd gevonden eenen onverwinnelyken baet tegen 'den dwang , de bygeloovigheyd en het bedrog. Mynen beftierder was geenen liefhebber der hiftorien van den duyvel, de nagt-ipooken, dwaelende zielen en bezetene ; ook heb ik in myne mannelyke jaeren geene van deze vooroordelen te beftryden gehad, die menig hoofd, hoewel het anderzins gezonde herflènen heeft, doen dvvaelen in eerten doólhof daer ten laetften uytkomen den boozen fchynheyligen, den uytzinnigen geeftdryver, of, door geheel tegenftrydigen weg, den God-loochenaer zonder teugel. Ik wenfche voor deze weldaeden eene eeuwige vergelding en altydduerende zegeningen aen de fchimme van mynen verllandigen vader, en aen den redelyken man die hy gekozen heeft om my te onderwyzen. De invloeying van deze edele lellen en zalige grondregels heeft my moed gegeven en gefterkr in alle de pynelykheden van myn leven , en my gewapend met (landvaftigJieyd in myne moeyelykfte worftelingen met het ongeluk. Den inhoud van dit werk zal aen allen verlichten lezer de bron ontdekken waer uyt voordgevloeyd zyn myne onbefchroomde ftandvaftigheyd in den geweldigften tegenfpoed , en myne mannelyke hoogmoedigheyd in die «roote gevaeren. Al die eens fmaek vind in de letteren en wetenfchappen , en befloten heeft daer in eenen kloekmoedigen voordgang te doen , niet fcliynt hemonoverwinnelyk; hy kermd niet lang in zyne gevangenis; hy weet de waere goederen teonderfcheyden van de gene die maer den fchyn hebben, blyft  Baron de Trenck. o en blyft onberoerlyk in alle de onweders waer mede het noodlot hem llaet. „ Den hemel zelfs „ zoude nederftorten , en hy zoude 'verpletterd „ worden door zynen val, zonder daer door beroerd te zyn. " Men vergunde my maer weynige uren van vermaek : daer was altyd eenige zaek die my aenging ; ik bedreef uylfpiegelryen, vermomde my om de dienftmeyden vervaerd te maeken, of als'er eenig fruyt of fuyker-gebakgeftolen was, Frederilc was altyd den dief; maer hy bleef geruft in het midden der vermoedens: daer door wierdik geoeffend in de behendigfre verfchooningen , en door de menigte van noodzaekelyke bedriegeryen, vond. ik meer en meer fmaek in andere te misleyden , en de waerheyd te bewimpelen met duyzend liftjens. Het bedrog heeft mynen veyligften Ichild tegen het geweld geweeft: myne hitzigheyd was zonder paden ; maer men verkreeg van my alles door een zoet woord , terwylen, in 't tegendeel, eenen flag of eene vernederende behandeling my vertoornde en onbeweeglyk maekte. Den geheelen grond van myne opvoeding rufte dan op den drift tot d'eere , op den lof en de mispryzing; en rnids een levendig begryp en een onvermoeyelyk werken my verftandiger gemaekt hadden* en meer doen voorderen als alle de jongelingen die ik in den loop myner ftudien ontmoet had ; dewyl ilc \an een ider geprezen, en van veele met verwondering aengezien wierd, ik vervolde my, zonder zulks gewaer te worden , met eene eygen liefde , eene hooveerdigheyd * eene zekere misagting van andere menfchen , eenen geeft van berifping, die my bygebleven is tot in mynen ouderdom , my in de wereld veel zwaerigheyd aengebragt heeft, myne pen eenen hekelagtigen en bytenden toon doen aennemen , den welken in alle myne fchrjften doorftraeld, en my, van de gene die my met Deel I. jj 3  ïo Leven van Frederïk regt kenden , heeft doen aenzien als eenen ma«t van gevaerlyken aerd, en vyand van den vrede; het welk waerelyk ganfch het tegendeel van mynen inborft is, Mj?nen vader was eenen onbefchroomen krygs» man; zyne dry zoónen moellen diesvolgens dapper en eerzugtig zyn. Als 't een van deze"kinderen 'tander verongelykte, of tot kampen daegde, daer was by hem geene queltie van ons gelchil te effenen met malkanderen by het hair te vatten ; den kamp moeft uytgevoerd worden met hotite fabels, bekleed met leér, en den gryzaerd oordeelde al grimlachende of wy malkanderen wel treften : maer daer uyt fproot ook eene begeerte om twift te zoeken, ten eynde van by elke overwinning ■geprezen te worden. Deze zwakheyd heeft aen my en myne broeders groote tegenfkevingen gebaerd. Niet konde my meer ontvlammen, als eenen anderen jongeling te hooren pryzen; ik wilde beter onderwezen zyn als iemand anders, en dit was terftond eenen twift die met eenen kamp eyndigde. Dit was niet goed om myne gevoelens te maetigen , en de gewoonte, daer ik in was , van de overhand te behouden in alle openbaere preuven , heeft my een zoo hoog gevoelen van my zelf doen krygen, dat ik in alle voorvallen liever had te breken als te plooyen, en noyt wilde wyken voor iemand die my meefierag-tig toefprak : ik vreesde niet van aen te taften en re fchelden alle die my Icheenen te veragten , en wilde my, nog maer eenen leerzugtigen jongeling zynde ,. alreeds in den rang der doorlugtige mannen plaetfen. Ziet, dit is 't dat aenleyding heeft gegeven tot de afgunft en alle de vervolgingen die ik, met meer zagtheyd en gemaetigdheyd, dikhiaeh had konnen afweeren ; maer als den ftryd eensaergegaen en het tecken tot den aenval gegeven was, de eygen-liefde het my niet meer toe  Baron dè Trenct- n h£™rj?2 ?*k^ Proefneminge" nebben gelukt; maer hetzelve gevoelen dat mv «endr«f om de hoogmoedige tfbSen S zen . daer van is my gekomen het gebrek ( ais ren Sri? ^ ^ W'°rden > V3n dTvttSaf^er" ^d^ > degeCl Aengezien ik niet geleerd had te zwieren of mynen mantel te laeten vaeren vo^nr hef ïéweid van den fmrm; mids mynen leer-meefter hoewel n y te oeSST Wf' en §een erfland haS on my te oerienen voor de wereld, in de ondenvw py en toegevendheyd , waer l£ uy Te ken£ nog de gewoonte niet bezat; met een woord de ËtéVt y r 7 sh" bdeyd ?ye^etenindeüniver"teyt. 't Is. daer uyt zelfs dat gelbroten zvn mvn overmaetig betrouwen op myn eygef £ myne bekwaemheyd en kragten :-t is d^er doïï dat'k noyt heb konnen wyken voorden nvd hem tegen my liever wapens in de haï gaf en Srent ™n "«^ - boog men- icnen in myne oogen altyd eene helden-daed was Noyt had ik geleerd de zweep der rlaevernvé te onderfcheyden van deze betaemelyke onder den penoon; ik wilde-overalde SeeÊ l T/, «oedigheyd , getrouwigheyd?\ZIn; &Set  ia Leven van Freierik clafïlque boeken : ik begonft met te berifpen, en op de berifping volgde de befpotting, of een icherp en vinnig fchimp-woord. Dit verwekte my vyanden , die met lift en fchalkheyd waekten terwylen ik geruft diep, vol betrouwen op het gevoelen van myne eygen verdienlien ; zoo dat ik gewis altyd den nagtotfer van de afgunft of de getergde vraek bleef. In 't midden der edelfte en befte zorg van myten vader om my eenen gelukkigen menlch te maekéfi, is zyn oogmerk geheel verkeerd uytgevallen , door te veel toegevendheyd , of eenige verzuyming in de grond - leflen van myne opvoeding. Konde eenen Republieks-gezinden , wiens» hoofd gevormd was volgens de meeft vereerlykte grond regels van de vryheyd en de liefde tot het menfchelyk getlagt, in de Staeten van Frederik den II, zelfs met groote talenten , tot hooge eerampten geraeken ? Wat tegenftreving, wat afwyking van de gronden myner opvoeding wierd daer toe vereyfcht ! Ik was gekweekt en opgevoed om een land te dienen dat beliierd word door eene volftrekte magt, met de grond-regels en al deopgetogendheyd van onafhanglyke mentenen; Ken had my geleerd de zweep der Uaevernye niet te kennen nog te ontzien, maer die liever te veragten : is het te verwonderen dat ik dit woord noyt in myne ooren heb konnen dulden, en my toen gedraegen heb als eenen wederfpannigen ? De groote ervormers verwagten hunneervorming maer hier naer; in dit leven kwynd het grootfte deel van hun in de gevangeniftèn , of zugt in 't zothuys. Waerelyk , ik zoude noyt nae de eere der martelie getragt hebben, indien den boek van myn noodlot voor my had open gelegen , en het my geoorlofd geweeft waere te kiezen : maer den loop myns levens verfchaft gewis groote leliën, als men in my ziet hoe eenen jongeling, wiens hert  Baron de Trenck. i$ vol was van de edelfte genegendheden , en wiens opvoeding begrepen had alle de nuttige voordeelea en oefteningen ; eenen jongeling die aen geene ondeugden gekleefd was, die maer werkte om voordgang te doen in de wetenfcbappen, en voord'eere en de deugd, die niet bedorven is geweeft in ds .ku aede gezelfchappen , die geduerende zyn leven geene overdaed in den wyn gedaen heeft, die tot •het fpel niet geneygd was, nog geene van zyne uren opofferde aen de ledigheyd , of fchandelyke driften , die al zyne aendagtigheyd in 't werk ftelde en met zyne ganfche kragt poogde om te leeren, die, zonderden minden dwang, met honderden nagten heeft toegewyd aen de ftudie, om eenen uytftekenden man te worden door zyne nuttigheyd en bekwaemheyd, . . . . zig nogtans verdwaald heeft gevonden in den doólhof van een al te hardnekkig en te vreed ongeluk, zelfs voor eenen booswigt en kwaeddoender. Ik heb my geenzins gefpaerd in myn getrouw verhael , nog niet naergelaeten my van 't woord te bedienen, zoodikroaels als ik het gevoelen heb aengetroffen dat het uytdrukte in myn gedrag: ik hope daer door eene diepere indrukking te doen op de jongheyd zonder ondervinding , en die kan ■ftrekken tot haer nut en voordeel. Dit is het ooswit van deze getfuwe fchilderye, tot den laetften uyt• gang van de role die ik , God zy gedankt, met eere uytgevoerd heb in de fchrikkelykfte treurlpelen. Ik heb , gelyk alrèeds gezeyd is , weynig geniet gehad van de vermaekelykheden der jongheyd ; want ik was van in myn achtthienfte jaer alreeds ongelukkig : eenen man geworden zynde, had ik te woritelen tegen duyzend hinderpaelen en wederilrevingen; ik heb twee reyzen myne goederen zien aenllaen , en van myn zeven entwinti^fte tot myn zeven-en-dertigfte jaer in heg.  J4 Leven van Frcdèrik tenii geweeft tot Maegdeiiburg , geketend in een kot, zonder het dag-licht te zien. Sedert het bekomen van myne vryheyd heb ili moeten ftryden tegen geduerige kwellingen en vervolgingen, de welke alleen de vier deelen van dit werk zouden vervollen, allen met oordeel be* gaefden lezer doen ftom ftaen van verwondering , myne vyanden , tot hunne fchande , overtuygen. Nu , als ik eenen gryzaerd ben, doet de kwyning en zwakheyd van den ouden dag haer gevoelen in geheel myn wezen; de levendigheyd van mynen geeft verdwynt, het vuur van myne inbeelding verdoofd , myn geftel bezwykt, en de noodige kragten tot den tegenftand zyn verzwakt; de krankheden openbaeren hun van alle kanten , en leggen my eene nieuwe verduldigheyd op, die my tot nu onbekend was Myne kinderen worden groot , en 't is my leed dat ik hunnen fraet zoo verkrompen zie door de gevolgen van myne onbuygzaemheyd. Voor my ontdek ik niet als bekommering , rond my zie ik niet als gevaeriyke vyanden , en agter my befpeure ik wel de klaere zonne van de faera ; maer haere itraelen konnen my niet meer verwarmen- nog verkwikken, nog zy dringen in den duyfteren afgrond niet waer in ik gedompeld ben i ik proeve dan door de ondervinding het geên voorziet en gevoeld den wyzen, die de wereld en de menfchen gekend heeft; ik gevoel , zeg ik , dat ik genoeg geleefd heb , en ik verzugte naede rufte, die eenen, menfch van myne foort voor d'eerfte mael hopt \e vinden naer de dood. Gelukkig is den genen die met my , in 't aenzien van deze waerheden , mag zeggen gelyk Seneca: Indien God my het voorrecht aenbood van we- der te keeren tot aen myne kindsheyd, ik zouda „ zyne aenbieding weygeren. Ik wil den loop myns levens niet meer beginnen, ora andermael „ in de gevangenis en de .boeyen te vallen, 't Is  Baron de Trenck *> ^gfansniet dat ik moede ben 'var. te leven - if „ beklaeg ook niet dat ik r V J ieven> ik geduerende myn even vf nSen>n' maS my , "aer myne dlod Tor' Zef?3°M • e!' zonder fchaemte of vreL l , ^ vertoonen , vangen te «"» ^ met te fchroomen, indien het iït lk heb Jandeid volgens myne w rl e?P n d^ " my gr van zyn ^ in ^ ^* £«™ ^Ö»2m^ ding die wyS ^n SÊn" .eïC ft ï °pV0eten van de" myne S d ntg ebat * fte», van ^ verdien' bekwaeme middelen'n£ om mt ?' W8eren * hoofdig Reeerin. tra™ » * 10 eene °PPerrang lT^XSSS£^ ^ eenen zekeren aeivT „» r i? ' Perfoonen van *e aen het roer van ffS Sr °'' de gene niet gebruvkt wardZ 1? il 1tten » en Zllllen boeyen. 7 Uen ZUgten in * ketens en £ stnrvr -* heyd en'de kroypèniond»r V,e,fch>'»^yHg-  1 6 voeten en n0£, m3er w tot dat iemand van ons zig den hals brak : men iprong over haegen , men maekte eene bewegins van aenval ter uytgeftrektheyd van eene halve myle , en wy kwamen dikmaels van deze oeffemngen met eenige mannen van agter op onze peerden die dood of verminkt waeren. Des middags moeften wy verfche peerden nemen, en het was te Potsdam niet raer tot twee reyzen in eenen nagt netzaedel-teeken te hooren geven. De peerden waeren in de ftallen van den Koning geriaetft en den genen die in den tyd van acht minuten met gewapend.en met zyn peerd behoorlyk toegeruft voor de plaets verfcheen, wierd voor veerthien dagen in hegtenis gefield. Men was nauwelyks te bed , als het trompet weder geblaezen wierd om de waekzaemheyd der jeugd te oeffenen , en ik heb op een jaer t*n tyde van vrede , dry peerden verloren, die in de Krygs-oefTeningen een been gebroken hadden of Moerzms verminkt waeren : met een woord ! de i-yt-garden verloozen toen in vollen vrede meer mannen en peerden als in de daer op gevolgde  84 Leven van Freierik jaeren van oorlog tegen den vyand in twee veld* flagen. Wy hadden toen dry verfèheyde poften ; des Winters deden wy den dienft in de Feeften van *t Hof en in de Operas te Berlin ; in de lente gingen wy nae Charlottenburg voor de krygs»oeffeningen, en geduerende den zomer waeren wy te Potsdam, of in de plaetfen daer den Koning was. Alle zes de Officieren hadden de tafel van den Koning , en aten op de dagen van gala met de Konitvginne; daer konde diesvolgens geene betere fchoól gevonden worden om den krygsman of den ftaets - perfoon te oeffenen. Ik was nog maer dry weken Cadet, als den Koning in de monftering voor de kerke vlak voor my kwam ftaen, en my in alle manieren wel eene halve ure befchouwde : hy zond my dags daer naer bevel om voor hem te verfchynen. Hy beproefde myne memorie , waer van de kragt en uytgeftrektheyd zeldzaam en wonderbaer in zyne oogen waeren : hy overhandigde my de naemen van vyftig foldaeten, en ik wilt ze op vyf minuten van buyten : daer naer leyde hy my de ftoffe van twee brieven voor , die ik terftond opftelde in 't Franfch en in 't Latyn , den eenen fchryvende en den anderen dicterende: eyndelyk moèft ik met haefte het plan van een land teekenen. Hy verhefte my tot den graed van Cornet der Lyf garden , en elke uytdrukking van zyne welfprekende redenvoeringen was eene vonk die myne ziel voor hem en zynen dienft dede branden : hy fprak tot my als eenen Koning, als eenen vader, en als eenen man die de talenten kende en konde waerderen : hy zag door ondervinding wat van my te verwagten was, en wierd van dien oogenblik af mynen leer - meefter, mynen vriend en mynen Souvereyn. Ik was nauwelyks dry weken Cadet , en weynige perfoonen mogen hun beroemen  Baron de Trench ar men van in myn land, onder den fcepter van Frederik , eenen zoo hoogen graed van fortune bereykt te hebben. Ik was dan Officier van d'eerfte Garde : den Koning fchonk my twee peerden tiyt zyne ftallen en duyzend pattakons: toen was ik te faemen eenen Hoveling, eenen Geleerden , en eenen Officier in de fchoonfte bende der doorltigtigfte en verftandigfte krygs-fchoöl van Europa. Myne poogingen in t verngten van den dienft hadden geene paelen, waerom den Koning my in ougft-maend van het jaer 1743 verkoos om de nieuwe beweging ta toonen aen de Silefifche Ruyterye ; welke eere eenen jongeling van 18 jaeren te vooren noenovc genoten had. ' In den winter lagen wy in bezetting te Berlin, «waer de Officieren de tafel van 't Hof hadden ; en mids de faem van myne ongemeene memorie; my haeft bekend en geagt maekte, ik leydde een zeer aengenaem leven. Den Monarch beveelde my aen zyne vergaedering van Geleerde ; Voltal re , Maupertuis , Jordan , la Mettrie, Pollnita Waeren myne vrienden : in den dag werkte ik in de krygs-fchoól, en 's nagts om myne andere wetenfchappen uyt te breyden: Pollnita was mynen leydsman en boezem vriend ; en, alles wel ingezien , myn geluk Was waerelyk benydens weerdig. Tot alsdan had den fchigt der liefde my niec getroffen, nog ik had geene bewegingen van tederheyd gevoeld ; het vervaerlyk gezigt der hospitaelen van Pots iam had my altyd wederhouden van de minnepleging. In den winter van 1743 wierd de trouw - reeft gevierd van de zufter des Konings , die in houwelyk trad met den Konin» Van Zweden , van wie zy nu weduwe is: in de hoedaenigheyd van Officier der Lyf garden, dede ik by.haer de wagt van eere, en omring laft om haer te gdeyden tot Stettin : in het gewoel des Deel I. q  *s Leven van Treden*. volks, waer van den toeloop in zulke voorvallen altyd zeer groot is, wierd ik mynen ur - wvzer geitaen , en een ltuk van mvne onder-vette /van rood fluweel, met eene ryke frinje, die behendig aigelneden wierd door eenen gouwdief. pit ongeval gal o'andere Offiieren van de Lyf-wagt geW gendheyd om met my te gekken. In dien ocgenbhk 'Prak eene Jongvrouw uyt bet Hof t'ot my f zeyde : Trenck , ik zal u dit verlies verjel «en. Deze woorden waeren verzeld van eenen oog-ionk , die ik met vermaek begreep • en ik was weynige dagen daer naer denVlukkieften freryeung van Berlin. Het was van onsbeyde\ien eerften minne - drift; en mids ik aen deze Jong, wouw gehegt was door den band van de diepfte eerbieding , ife heb noyt fpyc gevoeld in het ongeluk dat, uyt eene zoo agtbaere bron gefproten zynde , zig tiaerf.iaels over geheel myn noodlot verfpreyd heeft. Myn geheym zal met my begraven worden ; en hoewei dit ftilzwygen eene onvolkomendheyd in de gewigtigfte omftandigheden van myne hiltorie brengt , en een groot raedfel dat den lezer met kan onfknoopen ( alle de grvzaerden die in Pruyflèn nog leven , zouden het gemakkelyk konnen raeden 4 maer de perfoonen van dien ouderdom zullen zekerlyk myne fchriften met lezen) ik heb liever van myne tydgenooten en van oe naerkomelingen eenen gebrekkigen Hiltone fchryver genaemd te worden , en in zommige plaetfen van mynen Roman geenen openhertigen Duytfchman te fdiynen , als my ondankbaer te toonen tegen myne vriendinr.e en weldoener. Zy jeefd nog , en heeft voor my de zelve genegendheyd die zy over 43 jaeren had ; 't is aen haere converlatie dat ik de kennis van de gewooTwen der wereld en der voordeden van mynen perloon verfcuuldigd ben: ook heeft ze my in myne rampen noyt verraeden, nog veriaeten; ea  Baron de Trenck. 27 myne kinderen zullen d'eenigfte wezen aen de weikeik zal zeggen wie zy verpiigt zyn voorde behoudenis van hunnen vader. Ik was in dien tyd te Berlin in alles gelükki» •• A wierd geagr, mynen Koning betuvgde my m -alte gelegendheden zyne goedheyd f myne vriendinne bezorgde my veel meer geld als dat ik noodig had , en myne toerufling was in t kort Sk S °Pmerln"g eemaekt op de onkoften flie ik dede ; want ik had van mynen vader nier anders geërfd ais herland-eoed van Scharkck dar ontrent duyzend pattakons'sjaers opbragt, e'n ik verteerde dikmaeli meer in eene maend. Men begona giflingen te maeken ;- maer myne liefste en ik waeren zoo voorzigtig , dat niemand onze £ rT/zeTferadheyd frfdf 0ntdekke" Monarch zelf,, die, gelyk ik naermaels verftaenheb- njy dede befpieden als ik heymelyk van PotsS ot \an Charlottenburg vertrok, zonder oorlof om eenen fprong nae Berlin te'doen • mTe fc' pafte ftiptelyk op de monftering : ik mirte eene of twee reyzen , en moeft in hegtenis gaen ; maer den Koning nam myne verfchooningen aen 5 zeyde hem dat ik op de jngt geweell had , en'hy vergar het my met een grimken Y Noyt menfch heeft «Tde wereld een aengenaemer ,. gelukkiger en voorfpoediger leven gehad als A te Berlin in 't bloeyendfte van myne jaeren • ik zoude ftoffe genoeg Lbben om eenen gSSn boek e vollen , indien ik alle de zaeken wE verhaelen daer ik deel in gehad heb; maer myne eygene gevallen vereyflfchen te-veel plaets om dïïr vremde by te voegen : de liften vaï den ZnnZ tandel zouden onder de treurige voorvalkTv» Srv«S,rm*he?zyn; ik wil™yvoor gen van Europa onder eene waeragtieer en berapmelyker gedaante ve« i ik^wil £t^p  a8 Leven van Frederik voorbeeld het gevoelen onderwyzen en bewegen! ik zal verhaelen dor welke ooizaek myne kinderen aenzienelyke rykdommen verloren hebben , door een gevolg <.an myn noodlot: daer ontbraken my honderd duyzend mannen om die we.'er te krygen ; maer ik zal myne erl'genaemen evenwel in het bezit laeten van myne rechten en eyfichen, behoorelyk opgehelderd en in den klaeren dag gefield. In den aenvang van September 1744 ontvokte het oorlogs-vuur tuflchen Outlenryk en Pruyffen , en wy trokken met hae.'le en zonder beletlèl door Saxen nae Praeg. Ik zoude in deze bladeren niet durven erhaelen het geên den grooten Frederik te Potsdam aen alle zyne Officieren zeyde , als wy rondom hem gereed Honden om te vertrekken ; maer als oyt iemand onderneemt zyn leven en. dat van Maria - Therefia met opregtheyd te befchryven , zonder opligt of vleyerye , dat hy my fpreke om aenteekeningen te hebben, die de naerkomelingen zonder my noyt zullen kennen , en de welke in 't licht niet mogen verfchynen als op mynen naem. Ideren Monarch meynd recht te hebben , als hy eenen oorlog onderneemt; men zegend de wapens en roept om de befcherming van den Hemel voor den goeden uytval der getechtige zaek in de kerken van beyde de partyen. Dit is hier van genoeg gezeyd. Frederik nam die reyze de wapens met tegenzin; daer ben ik oog-getuyge van. Indien ik my niet misgryp, het leger van den Koning kampeerde voor Praeg den 14 van September, en het geên van Schwerin , dat uyt Silefien kwam , verfcheen dags daer naer aen den anderen kant van de Mojdau. Wy hadden acht dagen noodig om on2e pontons van communicatie te maeken; maer den Gouverneur had de Franfche van het voorleden jaer rog voor de flad gelaeten , en zy vervoorderden de werken van het beleg.  Baron de Trenck. 29 Den berg Ziscka, die de ftad beheerfbht, wierd maer bewaerd van ontrent 40 Croaten ; eenige. Grenadieren namen dien mee den eerften aenval in , en de batceryen, aen den voet van den berg geplaetft , fchooten van den vyfd'en dag op de ftad, in welke zy het vuur ftaken met gloeyende' ballen en bomben. Den Generael Harfch vond geraedig te kapituleren , en gaf de ftad over naer eenen wederftand van twaelf dagen , geduerende de welke hy geene 500 mannen verloren had ; daer-en-boven leverde hy ons 18000 foldaeten, die alle gezond en frifch Waeren , als krygs-gevangene. Wy hadden tot daer geene hinderpaelen ontmoet die in ftaet waeren om ons te wederhouden: middelertyd naederde het keyzerlyk leger onder het bevel van Prins Karei , die de oevers van den Rhyn veriaeten had om Boheraen tebevryden. In dien veldtogt zagen wy den vyand maer van verre : zyne ligte troupen , die de onze in getal dry mael overtreften , beletten ons te fourageren: het gebrek en den honger praemden ons tot eene tegen marche ; want in onzen optogt hadden wy agter ons alles verdorven en verbrand : het kwaed weder en de ftrengheyd van 't jaergetyde ( in November) deden onze foldaeten den moed verliezen , en wy verloozen in den tyd van zes weken 42000 mannen , eensdeels door ziekte, maer het grootfte deel door *t overloopen: het corps der Pandouren van Trenck was altyd op onze hielen, ons veel ongeruftheyd en fchaede veroorzaekende, zonder oyt te naederen tot binnen het bereyk van 't kanon : zy trokken eyndelyk over de Elbe , en verbrandden tot Pardubitz alle onze magazynen ; den weg om terug te trekken was ons ook afgefneaen : den Koning hopte Prins Karei nog te praemen tot eenen ilag tuffchen Bennefchan en Kannupitz j-maèr te vergeefs 't de Saxenfche had-  3° Leven van Frederik den in den nagt eene batterye van ftukken kanon gefield op eenen dyk tuflchen twee vyvers; en dit was even den weg langs waer den Koning hun wilde aentaflen en tot den flryd praemen : wy moeiten ten laetflen Bohemen veriaeten: by gebrek van voéder, was al de ruyterye zonder peerden ; het ftreng en kwaed weder , de llibberagtige en moeyelyke wegen , de geduerige aentogten , en de verwerring veroorzaekt door de iigte troupen, maekten den foldaet moedeloos, en een derde van het leger liep weg. Zoo Prins Karei ons in dien toefland vervolgd had, wy zouden hem zekerlyk in Juniusdaer naer niet geflaegen hebben by Strigau ; maer hy hield zig te vreden met ons van verre te volgen tot op de grenzen, en zogt daer naer geruftelyk winterkwartieren : dit gaf den Koning tyd om zyn verlies te erftellen , bezonderlyk als 'er in Ooltenryk misflagen begonften bedreven te worden; zoo dac niets de wederkomft van onze overloopers belette: het ging toen gelyk met de Ruffenfche krygsgevangene, die Karei den XII. uyt verragting los liet, en van de welke hy daer naer tot Pultawa zoo dapper geflaegen wierd. Wy moeiten Praeg ontruymen met een aenzierielyk verlies, en Trenck maekte zig meefter van Tabor , Budweifs en Fravenberg , alwaer hy de Regimenten van Walrabe en Kteutz gevangen nam. Niemand kan met meer namvkeurigheyd en waerheyd rekening geven van dien ganfchen veldtogt als ik : ik dede by den Koning den dienft van Adjudant, en wierd gebruykt om de plaetfen te bezigtigen , en bevel te geven tot de kampementen ; ik had ook meer als zes weken den laft om het kwartier-generael van voeder te voorzien: diesvolgens liep ik geduerig het land af, met jaegers en houzaeren te peerde > want den Koning  u. i . Baron de TrenrTr geduerende den veldtoet ufl,ep dar| tente, en myne 2 y,ni? nagten on'jer de trouwe, winden" d'n^^^V " ? z^ rey toe de ommn™^! °penöaeren lofontv arm'e van '«* -k het geluk hal komen met Z 0f Tt> hoöra"-l"*artier te onze andee voeder bLT!fnS Foeder' te™'vlen het gebrek «„'den ff W?er kwamen- Hoewel gaen , ter nnr^^i, , "iemand meer uvt- « Strekken tew'd°an bae[.e^^er-kwartierert hemen ^£3^™^ ^ vanB°hiftorie 'fchryve il li, n' ™aer mids >k myne kenmerken dTe fnVlóe^'a f.KK °raKand^heLn ^S^W^ te peerde met z°eken ! de houzaereJ lSk,n • V°eder te gaen die nJe„J^he7^^ ded- kornet hoy en ftr0y beg^e jfein 06 pagt-h°eve m« Kenen Lieutenant van de Ön<7*n-..m zaeren met 3tf ruyters Sd m^f r^kfche hou" digten bofcl? en}myneaonnnL in eenen volk was bezig met laeden ?gt,gezien : ^ "lyn Wierden onvoLiens vefrafchTen ' ^ vyand komtophet voor Knf overv^en; dei «ogenblik alle myn jleSri'v6" ^ 10 eenen f«.« en ^^^^^ ^t toen  «5 Leven van Frederik ver.fier: ik wilt niet wat beginnen , en wierd rood van fchaemte over myne onvoorzigtigheyd » de goede Tongvrouw wilde my verbergen , als ïfc op het voor-hof eene fuziekTeneur hoorde geven. Om kort te maeken , myne houzaeren , die ik m het kloofter gezonden had , verttonden van eenen boer , dat eenen Ooftenrykfchen Krygs-overften in den bofch op zyn loer lag : zy hadden ons van verre op het voor - hof der pagt - hoeve van het kafleel zien gaen ; zy kwamen haeitelyk derrewaerds gereden , en ik zag ze verlchynen nauwelyks twee minuten naer dat den vyand ons overvallen had. Hoe ras en blymoedig liep ik beneden ! eenige houzaeren ontfnapten door eene agterpoorte ; maer wy namen 'er 22 gevangen , met eenen Lieucenant van het Rigiment van Ko.nock; daer wierden'er twee gedood en vyf gekwetft: ik verloos in dien voorval twee van myne jaegers, die gelheuveld wierden terwylen zy ongewapend bezig waeren met arbeyden in den hoy-ftal. Terllond begontten wy met meer omzigtigheyci ons voeder te verzaemelen; een deel van de peerden die wy veroverd hadden , wierden aen de wagens geleyd , en ik trok vervolgens uyt het naefte kloofter 150 ducaeten , die ik onder myn volk verdeelde, om hun den mond te P.oppen IK trok nae het leger, dat twee mylen van ons lag : wy hoorden van alle zyden rondom ons lchieten; de fuurrageerders wierden overal aengetaft : eenen Lieutenant kwam zig by my voegen met 40 peerden , waer door ik verferkt en mynen aentogt gedekt wierd ; maer ik kunde zoo haelt 10 het kamp' niet geraeken als ik begeerde : daer Wierd mv gewaerfchouwd dat 'er 800 Houzaeren en Pandouren op mynen weg kruylten ; ik traptte hunne ftrikken te ontgaen , nam eenen grooten omweg , en kwam ten laetften met myne gevangene en myne 25gelaeden wagens gelukkigst in  , Baron de Trenck Neen hZ V ■ mp' Komt gy alle^ ? =» walen'sme fe fn°?g; * brenge 25 gelande dengen Ofer'en - K"" meirhMne ^ hem aen SS' Ik moeft my terfcond nevets Sy'2L^??" Enge£hen Htf-Geau,?, «en • den MonS iT ^ te gaen* beefde t"eiS iat t m? weyniSe ^gen ; ik van ïfr!yt Naer,eeniSe oogenWikken ging hy wen Ig beroerd ^ JrSeL nö' £ «J : r e e e"nd-r!dit niet een ^LSlli: beun 9 w g 10 de wereld gemeynelyk eebeurd ? Hoe menige Veld Overiten hebben het Sr fÜryd mosten ^nken aen Lner» ttisflag van den vyand. terwvlfn m»„ , van heeft ^^^Sn^Z^tJSl JDen eeriyken en dapperen Ondw dKJ H- eereVeee!,8rfandigheden Van myn , als Z>«?ï ' e lk ffiet geheeI n,yn "e" ^ Wel  34 Leven van Frederik diende , wierd ook door den fchyn misleyd ; hy was te haeftig om te vonniflèn , en ftrafte my als eenen booswigt zonder trouw. De vreeze dat de waerheyd , daer zoo veele getuygen van konden ipreken , ontdekt zoude worden, en my eene openbaere beftraffing op den hals trekken , beroofde my van alle ruite en genoegen. Daer ontbrak my geen geld; ik gaf aen ideren Onderofficier twintig ducaeten en kieren foldaet eenen ducaet uyt myne borze , om hun te doen zwygen : ik was van hun bemind , en zy belofien my alles; maer ik befloot nogtans de waerheyd van die zaek aen den Koning te ontdekken met d'eerfle gelegendheyd. Twee dagen daer naer bood haer eene aen: wy waeren in aentogt; ik voerde , in de hoedaenigheyd van Cornet , het eerfte vendel , en den Koning reed nevens den Timbalier; hy winkte my , en zeyde: Aa moet Trenck my verhaelen hoe hy zyne laetfte èaed uytgevoerd heeft. 'Ik meynde waerelyk dat ik alreeds vermeden Was; maer den Monarch fprak tot my met een 200 gunftig gelaet, dat ik eenen nieuwen moed fcbepte , en hem een regtzinnig verhael dede van de geheele zaek. Ik merkte zyne verwondering , aen zyn gelaet, dat my alreeds bekend was; maer ïk zag in den zeiven tyd dat myne openhertige belydenis hem wel beviel: in 't eyndigen van tnyn verhael, vol fpyt en berouw , wilt ik zoo veel te doen , dat hy my in 't minfte niet bekeef. Hy fprak tot my wel eene halve ure , niet gelyk eenen Opper- Vortt , maer als eenen goeden meester en vader; hy prees myne opregtheyd, en eyndigde met woorden die ik noyt zal vergeten. Volgd mynen raed , zeyde hy ; hebt altyd een volkomen betrouwen in my ; ik tvil van u eenen man maeken. Dat al die gevoelen heeft, oordeeld wat -indruk een zoo edelmoedig en koninglyk ou-  Baron ie Trenck. 35 naei op myne ziel maekte; van dien ftond af ftrekten alle myne begeerten , al myn oogwit om te werken voor d^ere van mynen Koning , en myn bloed re vergieten voor myn vaderland"; van dien oogenbhk verwierf ik al het betrouwen van dien rcherpzinnigen Monarch , en hy gaf 'er my den volgenden winter cot Berlin geduerige blyken van : ik wierd zeer dikmaels- in de vergaedering dec treleerde geleyd , en myne hope voor bet toekomende was weerdig benyd te worden ; ik ontnng in dien winter boven de 500 ducaeten in giften en de afgunft wagtte niet lang van haere Krikken voor my uyt te fpreyden. Ik moet hier nog eenen anderen voorval van dien veldtogtdoen kennen, den welken waerelyk aenmerkens weerdig is in de Hillorie van Frederik. In onzen terugtogt uyt Boliemen trad den Koning met de garden te voet en tepeerde, depiquetwagt van de ruyterye , en geheel het kwartier generael, met het tweede en derde bataillon van de garden , binnen Kollin : wy hadden niet anders met ons als de kifeyne veld-ftukken , en ons efcadron lag in de voor - ftad : tegen den avond wierden onze voor-poften binnen de ftad gedreven ; de houzaeren kwamen daer overhoop in • geheel het land krielde van de ligre troupen des vyands, en eenen Commandant zond my by den Koning om zyne bevelen. Naer veel zoeken vond ik hem op den toren van de kerke , met eene zigt-buys in de hand • noyt heb ik den Monarh zoo ongeruft en twygelagl tig gezien als in dit geval; het bevel was: dat wy ep ftaenden voet moeften vertrekken r onzen we» dweers door de ftad nae het voorgebergte nemen" en daer blyven , zonder onze pèerden te onttoomen ofte ontzaedelên. Wy waeren daer nauweiyks gekomen , als het fterk begonft te regenen e& wy bedekt wierden met eene groote duyfier-  3 6 Leven van Frederik heyd : 's avonds om negen uren verfcheen Trenck met zyne Pandouren en zyn iurkfch muziek , en hy Hak verfcheyde huyzen in brand : wy wierden ontdekt, en begonften vuur te geven door de venfters. De verwerring en de verlegendheyd ■wierden algemeyn : de ftad was zoo vol, dat wy daer met konden binnen geraeken; de poorté was gefloten , en men fchoot van boven dezelve met onze kleyne veld-kanonen : Trenck had den loop der wateren opgehouden ; ontrent den middennagt hadden wy het water tot aen den buyk van onze peerden, en waeren buyten ftaet van ons te verdedigen : wy verkozen zeven mannen en myn peerd wierd aen den hals gewond. 't Is zeker dat wy dien nagt alle zouden gevangen geworden zyn , en den Koning mede , indien mynen neef zynen aenflag had konnen vervolgen ; maer eenen kanon bal pletterde eenen van zyne voeten; hy wierd weggedraegen en het vuur van de Pandouren hield op. Des anderendags vericheen het corps van Naflau,dat ons ter hulp kwam. V\ y verlieten Kollin , en in den optogtzeyde den Koning tot my : Uwen braeven neef konde ons ia dien nagt eenen vervaerlyken jlag toebrengen ; maer, na het zeggen van eenen overlooper . hy is dood gebleven. Uy vraegde my in we;ken graed wy maegfchap waeren , en hield daer mede"op. Te midden in December kwamen wy tot Berlin , alwaer ik met open armetLoptfangen wierden nog den gelukkigften der iiërvelingen bleef; maer ik was min omzigtig als het jaer te vooren , en wierd miüchien meer naergefpeurd. Eenen Lieutenant van de Lyf-wagt te voet , die in het openbaer de rol van voornaemen gunfteling fpeelde, en tegen wie ik alreeds eenen natuerlyken haet in 't hert droeg, gelyk tegen alle andere gaften van zynen aerd , talie my aen met vinnige befchimpingen raekende myne geheyme vryagie : ik gaf  t„ j s Baron ie ^enck. 9„ Jem den fmaed-naem van viever; wy vogten met den degen, en ik bragt hem eene fteék if'r aen «8* toe. Den eerllen zondag daer nae , „ £ parade voor de groote kerke, zeyde den Könin* voorby my gaende , tot my : Ziet toe, mynhelr* daer hangt een zwaer onweder overuwblJfd Hy zweeg daer mede. Eenigen tyd daer naer kwam .k een weynig «e het in de parade ; den Koning , die my reeds met zyne oogen gezoet en gezien had dat ik mifte , zond my in hef£e! ms nae Potsaam met de Lyf-wagt te voet. Naer dat ik oaer yeerthien dagen geweeli had , den Colonel de Wartesleben kwam my bezoeken In raedde my vergifenis te vraegen. Ik was nog te weynig ervaeren in de kennis van de rangen en ftaeten van het hof, en dagt zelfs niet dat ik tot eenen befpieder fprak : ik klaegde over de lang. duerigheyd van myne gevangenis voor eenen,! ringen misflag die gewoonelyk geboet wierd met dry , of ten langften zes dagen : ik bleef dan in iiegtems. Naer verloop van nog acht dagen kwam den Koning te Potsdam: ik wierd door clen Generael Bork , Onderftand - Veldheer des Konines met eenen brief nae Dresden gezonden, en vertrok zonder den Koning te zien. In myne wederkomft vertoonde ik my aen den Monarch naer de parade ; en mids het efcadron te Berlin was ik zeyde; Beliefd het Uwe Majefteyt dat ik my te JJerhn by het efcadron gae voegen ? Zyne antwoordde was : Van waer komt gy ? yan Dresden. — Waer waert gy eer gy nae Dresden gingt / == Tn negtenis. = Wel , keerd daer wederom. Ik gmg weder in hegtenis , en bleef'er tot dry dagen voor het openen van den veldto»t • wy begaven ons met het begin van Mey in op" togt f en trokken voor den tweeden veldtogt ras in Silenen. ° 't Is hier dat ik op eene omftandige maniere ■  38 Leven van Frederik een voornaem geval moet verhaelen , dat in dèn zeiven winter de bron was van alle de rampen die ik in deze wereld onderftaen heb. Ik verzoeke den lezer hier op te letten „ en my voor-af te beklaegen; want den opregtften der menfchen, den iverigften voorftaender van zyn vaderland , is voor eene zaek waer in hy de aiderminfle fchuld niet had , in kwaed vermoeden geraekt by zynen Koning , en heeft zig verdwaeld gevonden in eenen doólitof van onheylen , daer hy van zyn regenthienfte tot zyn zeftigfte jaer niet heeft konnen uyt geraeken : dit is een waeragtig verhael, dat van over lang in 't openbaer bekend en goed gekeurd is, en eere doet aen my en myne gedagtenis. Francifcus Freyherr de Trenck ( *.") , die het bevel voerde over de Pandouren in den dienft van Ootlenryk , wierd in 1743 gevaerlyk gewond in Beyeren; hy had aen myne moeder geichreven dat hy haeren oudften zóón benaemd had tot erfgenaem van alle zyne goederen : myne moeder zond dezen brief terftond nae Potsdam ; maer ik liet hem onbeantwoord , om dat ik toen zoo wel te vreden was van mynen ftaet en mynen OpperVorft , dat ik myn geluk niet zoude verwilfeld hebben tegen'de fchatten van den grooten Mogok Ik bevond my den ia van Februarius 1744 tot Berlin in 'tgezelfchap van den Kapiteyn Jaichinsky , mynen Bevelhebber van de Lyf wagt , die eenen-hoogen graed in 't leger had , met den Lieutenant de Studdita en mynen kamer - maet , den ( * ) Den vader van de^en Trenck en mynen vader waeren de twee broeders die over bleeven. Ik zal getrouw wezen in het verhael van zyn aenmerkens weerdig lot, en dh befchryven gelyk het my op eene geloofweerdige maniere bekend is.  „ Baron ie Trenck Caflèl. De SeS 5 e fv 0^^^? Oofïenryter, en Jaichinsky vraee LJ, °k den naegfihap was; Ik nmZrlé7vTL T T voegende dat hy rnv n , J ' daer b? Semeynen erfgeL J H^d geantwoord had, Ntet ,"eyde fk rï,t * toonde niy geheel her J^r l aer °P ver* lyk zoude doen nSSn^ h ChaP ' dat ik kwa&" betuygde • dar ik ™ geene erkefnenis ken •» ' hem ten mi,)ften moeft bedan- twee goeS h™ t!r u 7 " hem dat hy u f»n door de» 'middel >an mS te„°' h™" °7e' tegaetfchap van Sax™ ™ ' va"het een honeerfch ' p ,00™'™ie dat ik ó!d«a„S„V™ Sef gevolgen daer van op my, ena. « ' me dl! indien ffirV?" T* tM myK" 0™r»"» ! «  /a Leven van Frederik de ligte troupen van Trenck. Ik moed dien dag den Koning vergezelfchappen, die kondfehap ging nemen van den vyand : myn peerd was \ermoeyd; ik gaf myne verlegendheyd te kennen aen den Monarch , die my terltond een fchoon engelfeh peerd fchonk. Den dag daer naer was ik verwonderd van mynen gevangen Hal - knegt met myne twee peerden en eenen trompet-blaezer van den vyand te zien wederkomen. Mynen ftal - knegt bragt my een briefken ten naeften by van dezen inhoud: Trenck den Ooftenryker voerd geenen oorlog tegen Trenck den Pruyjfenaer , zynen neef; 't is voor hem een vermaek , uyt de handen van zyne houzaeren getrokken te hebben de wee peerden die zy hem ontvoerd hadden, en de welke hy hem terug zend. Wanneer ik den zeiven dag daer van aen den Koning fprak , hy zeyde met een donker gezigt: u$enge%ien uwen neef uwe peerden weder gezonden heeft, gy hebt het myn niet meer noodig. Daer ontbrak toen niet aen de benyders van myn geluk; dezen voorval verlchafte hun ftoffe om zoo veel met my te fpotten , dat ik ten laetften zekeren Lieutenant P s tot eenen kamp beriep: ik zond hem van myne hand wel gemerkt weg, en dede aen myn gedrag zien dar ik een PruylTenfch hert droeg. Maer het geval van dit briefken en de wedergezondene peerden had naermaels maer te veel invloed op de vermoedens die den Monarch het volgende jaer tegen my opvatte, en de welke myn ongeluk te wege bragten. Ik heb my wydloopig uytgebreyd over alle de omftandigheden van dezen voorval, zoo wel om my , zonder uytvlugt of bewimpeling , te oiitfchuldigen , dan om zoo veel als het mogelyk is den grooten Frederik te verfchoonen, die in andere zaeken zoo klaer ziende en rechtveerdig was. Ik behcef in geheel deze zaek geene preuven nog  «n* „«. Baron de Trenck. AT getuygen by te brengen; myn land se]fs, cfac 2 e'/'rverraeder aen^ien rfeS nog & hei MinT6" ^ Generaels die en alIeX'J Min'fte"e, ja tot het Hof toe, «« door de f nT°0rdlSe j°nge «&i«n, onder-* r lev-r™ overievermg van hunne ouderlingen naend Trenck te Berlin en in alle de PruyRèrdche Sjaete men !ieet 'er rny in^t algemeyn den ia ! den flJrffmyne oPK^ey* en openhertighey". iTJüStlr^ fthandelyfeaen en vraefc SnS. ! ' e" lve"gften voorRaender van teyn Vef ?and-' ? ,,et V°0rbeeld van eef™ ?^J„h ™in,^ ramp!poed- Lae£ üns «« den \xr hiftorie ervatten. irJ^ K°kken in Silefien om den tweeden veld»gt te beginnen , die voor ons zoo bloedia als |egenpraeiemi Hn Joed a ven daer veerthien dagen Ril, en het leger 1. fcnanfte zig ; maer Prins Karei bedreef tofn ™ «roven m,s% : in de plaets van 0n.inÏÏoheS ;thy krara r zyn ^ ™^ peyn van Strigau , alwaer het zekerder wis dir zoude geflaegen worden. Die het Pruyfltnfcï leger-beleyd kennen , en hunne mamere om de toten in order te Rellen, van welke kon™he? winnen der veld-Gagen meeft afhangt , konne» zonder-brü-en zonder algeber oordee.fn we™ * de rwee legers , met ongelykheyd van getal het Voordeel moeft hebben op een vlak veldX le'S trok haeftelyk uyt zyne befchanfing , en otiS J ren was alles in flag-orden : op den vfffi mus lagen Vr alreeds ,8oo gefneuvelde ij H pleyn S "enSUó £ "et KeyZ6rlyk Le&er> met ^yne ^^dBer|:n°°ten ' kreCg daer eene volDe^Lyf. ws£t ftond aen den regten vleugel. F  42 Leven van Frederik Voor Jen aen val riep den Koning tot ons efcadron} Myne kinderen , toond heden dat gy myne Lyfwagt zyt ; geeft de Saxenaeren geen refpyt. Wy deden dry aeovallen op de ruyterye en twee op hef voetvolk. Niet konde eene bende wederftaen die zekerlyk , ten aenzien van de mannen , de peerden , den moed , de behendigheyd en den iver voor d'eere, het eerfte efcadron van den aerdbodem was : wy veroverden zeven ftandaerden en vyf v endels, en in min dan eene ure was alles beflift. Ik ontfing eene piftol-fcheut in de regte band , en myn peerd wierd zwaerlyk gewond , en in den derden aenvai moeft mynen ftal-knegt my een ander geven. Des anderendags ontfingen alle de Officieren het Orden der Verdienfteri; maer ik bleef vier weken onder de gekwetfte totSchweidnitz, alwaer ontrent 16000 mannen geheeld wierden ; doch de wonden van veele wier den niet verbonden als den derden dag naer den ftryd : daer verliepen dry maenden zonder dat ik myne hand konde gebruyken. Naer dien tyd voegde ik my weder by het efcadron, en volbragt in alles myne pligt: ik was dagelyks by den Monarch , cn vergezelichapte hem in alle ontdekkingen : zyne bezondere goedheyd tot my, en zyne agting, die ik weder gewonnen had , vermeerderden van dag tot dag ; myne genegendheyd tot hem en mynen iver voor zynen dienft waeren overmaetig. Ik verrigtte in dien veldtogt andermael den dienft van Adjudant, en niemand kan den zeiven met meer nauwkeurigheyd befchryven als ik , aengezien ik oog-getuyge geweeft heb van al dat 'er toen voorgevallen is : ik was leerling van eenen der eerfte meefters in de krygskunde, die my weerdig agtte om van hem onderwezen te worden ; maer deze bladeren konnen nauwelyks een kort verhael inhouden van al het geên invloed gehad heeft op ,myn bezonder lot.  _ Baron de Trenck. 43 t is Kier de plaets om een geval te verbaeier. flat den aerd van den grooten Frederik afbeeld , en zyne bezondere wetetifehap om de jongheyd in zynen dienft te onderwyzen , en op eene zek«re maniere aen zig toe te eygene'n. Ik beminde vuuriglyk de jagt , en hoewel zy flrengelyk verboden was, ik lier niet van tegaen jaegen zonder oorlof. Ik kwam op- aekeren\iag van de jagt, gelatden met faifanten ;■ maer hoe groot was myne verbaesdheyd , als ik bet-leger vertrokken vond , en nauwelyks de agterhoede tonde mhaelen ï Men kan myne verlegendheyd gemakkelyk begrypen r om kort te maeken, eenen Umcier van de houzaeren leende my een peerd, en aldus agterhaelde ik myn efcadron , dat altyd m de voorhoede was. Ik flapte op myn peerd, en ram het vendei dat ik moeft voeren; maer d-n Konng was myn afwezen alreeds gewaer geworden , 0f haver mynen Bevelhebber , die- deze reyze vyandlyk met my handelde , had het hem doen merken. In den ftond dat wy in het kamp trokken , wierd ik van den Monarch gewonken; hy belpeurde myjie ontftekenis-, en vraegde my wet een gunftig gelaet : Gy zyt dan alreeds van de jagt gekomen? =Ja, Heer Honing; ik fmeek Uwe Majefteyt. . .. Hy liet my myne reden niet voltrekken , maer zeyde : >t Is u deze revze vergeven ter ooriaek van Potsdam; maer "ziet in '£ vervolg toe , en paft beter op u;we pligt. Het was met deze toege-vendlieyd dat dien waereyk grooten Koning de verhevene zielen handelde voor grove feylen , terwylen hy de gemeyneen veragtelyke geellen , die gemaekt zyn em te kruypen, Urafte na de leeter van de kry'sordonnantien ; het was aldus dat hy zie had weten te maeken eene waer.e kweek - fchoöl van pot* Veldheeren, in de welke hy maSen Von3 dw zynen keus, zyn gezeifchap en betrouwen  44 Leven van Frederik u-eerdig waeren. Mifichien was hy den eenteften Monarch die most zeggen : Ik heb geene flaeven, maer voor/laenders van het vaderland en waere Vrienden. Sedert dien voorval befpeurde ik aen hem geene teekens van misnoegen , uytqezonderd zomtyds aen tafel ( want de Officieren van de Lyf-wagt aten met hem ) , alwaer hy een ftuergezigt floeg op de liefhebbers van de jag: en de hitSge koppen , die om eenen niet in woede geraekten en aenftonds den degen in de vuyft hadden. ■ Den veldtogt ging voorby in geduerige bewegingen en marchen , zoo dat wy noyt rulle hadden ; want de Lyf wagt die in h midden van het kamp rond de tente des Konings lag , maekte in de optogten altyd de voorhoede van het leger, en moeft twee uren eer vertrekken als het zelve, om den voortogt te hebben : zy vergezelfchapte ook den Koning , t'elkens als hy eenige plaetfen ging bezigtigen : zy moet zomwylen een kamp afteekenen , plaets zoeken om de peerden te iaeten drinken , eene waekende oog over het kwartier generael houden , by den Koning in ordonnantie zyn , enz. Deze verrigtingen lieten ons zelden eenige ruft uren ; te meer , dewyl wy maer zes Umeieren waeren om al dezen dienft te doen. Wy deden ook veeltyds den dienft van couriers, en droegen nog dikmaelder mondelinge bevelen aen de van het leger afgezonderde krygsbenden. Den Koning, die zyne Lyf-bewaerders lchikte om goede oorlogskundige te worden , zorgde dat ze geene Jfacp nimfen wierden ; men moeit in zyne fchoóï veel waeken om veel te leeren : het werken de waekzaemheyd en geduerige bezigheyd , eenen verhevenen drift tot d'eere, den iver tot de naerflreving, de liefde voor het vaderland, wierden aengekweekt onder d'oogen van Frederik , den Bevelhebber in perfoon over zyn leger.  Baron de Trend. Ae< Dit was de fcboöl in de welke ik geoefend *.erd en alreeds onder het getal wasjan de gene die gefchikt waeren om andere te onderwvzen ; met te min , in myn vier-en veertiefte iaer zeyde my eenen gmcten Veld-OverSen van W*e ren : Mynen waerden Trenck, het Zoude .u groote: moeyte koften om onze nieuwe krygs- oefening te leeren ; gy zyt alreeds te oud. Na dit belachelvk oordeel heeft men my in Ooftenryk in der daed onder de invaliden geteld , en ik ben 'er onder geheven tot nu als myn hair grys geworden %. Men zoude tot Berlin zekerlyk met het ver^andig vonnis van dien grooten Generael gelachen hebben. Laet ons den draed van onze hiftorie ervatten. Zoo ik my niet misgrype % den i4 van September was den dag op welken den eedenkwe-rdjoen flag van Sorau voorviel. Den Koning had zoo veele afgezonderde krygsbenden in Saxen Sile Een en Bohemen gezonden , dat 'er niet meer als 26000 mannen in zyn voornaem leger gebleven waeren. Prins Karei , die gewoon was zynen vyand met het materieel gewigt te wegen, na evenredigheyd van zyne magt , en het pit der PruyQenfèhe fterkte niet kende , had dit klevrt pekton van Pomerfche en Brandenbu>-gfche Re-i menten belloten met een leger van 86000 mannen , met inzigt van dien hoop vliegen te over vallen en te vangen. Myn verhael zal doen zien met wat geheym den aenval van onzen kant beraemd en uytgevoerd wierd. Ontrent het midden van den nagt kwam den Koning zelf in myne tente , en hy wekte van gelyken alle d'andere Officieren : hy belafte ons teritond onze peerden gereed te maeken in de grootfte hilte ; al de bagagie agter te laeten , en ons veerdig te houden tot den ftryd op het eerfte teeken. In weynige cogenblikken waeren alle de  45 Leven van Frederik peerden in hunne plaetfen gelchikt, en de mannen gereed om daer op te frappen. Den Lieutenant de Pannewitz en ik moeiten den Koning vergezelfchappen : hy droeg zelf zyne bevelen door geheel het leger , en ider verwagtte met ongeduld de aenkomfr van den dag. Tegen - over eene engde , alwaer den Koning voor - af wift dat den vyandlyken aenval zoude gefchieden , wierden zoo bedektelyk als het mogelyk was acht veld-ftukken verborgen agter een heuvelken : hy moeft alreeds onderrigt zyn van geheel het plan der Ooftenrykers; want alle de poften die voor-uyt nae het gebergte verfpreyd hadden geweeft , waeren ingetrokken, om den vyand te fterken in de meyning dat hy ons ongewapend en flaepende zoude vinden , en gevolgen dyk zonder wederftand konnen overrompelen. Met het aenbreken van den dag begonft hst vuur van 'c Ooitenrykfch grof gelchut van alle de hoogden vervaerlyk uyt te berden en ons kamp te befchieten , terwylen de ruyterye van den vyand in de engde viel om ons aen te taften. Wy waeren op eenen oogenblik in dagorden , en vielen in min als thien minuten met ons kleyn efcadron ( wy hadden toen in het leger niet meer als vyf Regimenten peerde-volk ) met den lolfèn toom op den vyand , die flegts met zwaere en traeee frappen zyne linien voor de engde begonft te maeken , geenen wederftand verwagter.de , en veel min eenen zoo wakkeren aenval. Wy dreeven hem agterwaerds nae de engde , zeer nauw van doorgang; in dien oogenblik dede den Koning in perf zonder lanKi eenige kanten gedekt te zyn , wierd in«enonlf4 ?k ï w TS ' meC al zyn zilverwerk. gemelde? £^,1 ^ hie'* ta gevoeSd om dat den" B-mewen Trenck , mynen neef, in m ,x ,n, Weenen in H geweid vL zyne vre'edl %<£ viei , en zig m een crimineel proces aa.om~i i TV b6u 73S detl ^lertigftefder^£K die hem befchuldigde van den PrnyflènfcheT S ■«jg m den flag van Sorau in zy/ beddeoS" vajen en gevangen te hebben , en voor eene foame geld vry geheten : eene publieke h van Brown die, met geld omg kögt tilde' ' haer uytgaf voor dogter van den VeR^ect. iSF?' 7! i0 dit Pfoces ^hoord wierd al 'e tuyge , verkkerde dat zy aen de zyde van den Koning ag, als Trenck in teiJ^ ^ beyoe gevangen nam, en daer in vryheyd Pelde Raekende d'eerfte betigting, ben i/S dat den waekenden Koning niet onvoorzilos 1 öndovervallen worden, als hy te vooren wift dat 7t vyand uyt was om hem te verralP-hen • 7* t van den n,dde n, m ^ net Hem door het kamp gereden, om alle din^  $ Leven van Frederik te befchikken tot het ontfangen der Ooftenrykers, en om vyf uren waeren wy alreeds aen den aenval : Trenck heeft den Koning dan in zyn bedde met konnen vangen ; den uytval van denflag was alreeds befiift als dezen Ktygs-Overften met zyne Pandouren in het kamp brak , en de reine des Konings pionderde. Het tweede punt , bygebragt door de eerlyke JorTrouw Schwerin , mag niemand verteilen als kinderen , of oude wyven ; het zal ook niet geloofd worden als tot Lisbonna , nog niet te boek gefteld als eene wettige befchuldiging dan tot W Geheel deze zaek verdiend in 't particulier gelezen te worden, en ik zal in dit werk een bedonder verhael voegen van het treurig lot van der» gemelden Trenck, en zyn crimineel proces; zyne hiftorie heeft zoo veel betrek tot de myne , dat zulks genoeg is om my dit geoorlofd te maeken. Daer is tot heden geenen Trenck geweeft die eenen booswigt of verraeder was; ik zal met preuvea bewyzen, en weet zeker dat hy zyne Souvereyne niet zoo veel getrouwheyd diende als ik mynen Koning. De doorluchtige Maria-Therefia, in deze zaek bedrogen , heeft my naer zyn overlyden ielf gezeyd : Uwen neef is eene eerlyker dood geftorven als dat zyne befchuldigers en rechtert zullen fterven. Nu ben ik aen het eerfte bedryf van myn treurfpel gekomen. Eenige dagen naer den (lag van Sorau bragt den gewoonelyken pft-ryder my in myne téntè eenen brief; hy was van mynen neef Trenck , Hoofdman van de Pandouren , gedagteekend uyt Efiek, en over vier maenden gefchreven : ziet hier zynen inhoud in fubftantie. Ik heb door uwen brief van den 12 van Februarius , gedagieekend uyt Berlin , verjlaen dat gy wel ioud begeeren dat ik a ten paer hongerfcfte peer den bezorgde, om die te oeffenen en te gebruy- ken  Baron ie Trenck. 49 ken tegen myne Houzaeren en Pandouren Ik heb in den voorleden veldtogt alreeds met groote voldoening vernomen dat den Pruyjfenfchen Trenck ook eenen goeden krygsman was. Om te toonen dat ik u agte , heb ik uwe peer den terug gezonden die door myn volk genomen waeren; maer als gy hongerfche peerden wild beryden, komt my in den aenflaenden veldiogt het myn ontweldigen in't vlak veld , of komt uwen neef bezoeken , die a met opene armen £al ontfangen, en al de voldoening geven die van hem ^nl afhangen , aen u , die hy aeneiet als zynen zoön en vriend, enz. Dezen brief overlezen hebbende , was ilc eeric verwonderd, en lachte daer naer om zynen inhoud. Den Cornet de Wagnitz en den Lieutenant Grotthaufen, die beyde nog leven, waeren myne tent-gezellen ; ik gaf hun den briefte lezen, wy lachten te faemen om zynen inhoud , en daer wierd befioten den zeiven in originael te laeten lezen van Jafchinsky, Bevelhebber van het afcadron. Daer was nog geene ure verloopen federt dat ik den brief ontfangen had. Dat den lezer believe zig te errinneren, gelyk ik hier vooren gezeyd heb, dat den Bevelhebber Jafchinsky my beweegd had om den brief van den 12 van Pebruarius te ichryven , dat ik hem den zeiven .ongeQoten overhandigd had , en dat hy dien aen Trenck had doen toekomen ; dat ik in den gemelden brief al jokkeude hongerfche peerden van hem verzogt, en een aen Jafchinsky toegezeyd had , in geval dat ik die ontfing. Hy had den antwoord-brief nauwelyks overlezen , met een zeker gelaet van verwondering, of wy begonften alle gelyk te lachen ; en mids het gerugt liep dat wy , uyt hoofde van de overwinning die ons leger kwam te behaelen , met een corps troupen in Hongarien moeften rukken , Jafchinsky zeyde : Wel-acn , wy zullen zelf hon-" DeelJ. G  &ö Leven van Frederik gerfche peerden uyt Hongarien haelen. Naer deze woorden eyndigde onze faemenfpraek , en ik begaf my met eene gerufte confcientie weder in myne tente. Nu is het noodig dat ik hier de volgende opmer» kingen maeke; zy verdienen in agt genomen te worden. Ten ee'rften : ik had op de dagteekening van mynen brief niet gelet; maer mynen overiten had aenftonds gezien dat ze van over vier maenden was. Ten tweeden : het was waerichynelyk eenen ftrik die perfoonsn van eenen boozea en valfchen aerd my geleyd hadden. Het terug zenden van myne peerden in den voorgaenden veldtogt had opmerking op my doen maeken: mifichien had Jafchinsky van den Koning bevel ontfangen om nauwer op my te letten; mogelyk had hy my maer geraeden te fchry ven om my ïrt eenen ftrik te doen vallen door eene valfche en verzierde amwoorde: want het is zeker dat Trenck van Weenen tot aen zyne dood heeft houden ftaen dat hy noyt brief van my ontfangen had, en daer by gevolg niet op konnen antwoorden. Ik geloof dan nog dat het eenen valfchen brief geweeft is. Jafchinsky was in dien tyd den gunfleling van den Koning , en zynen belpieder in het leger, eenen boosaerdigen menfch , eenen fchaedelyken overdraeger , die door zyne overdraegerye de lafiering in zwang bragt; zoo dat hy een jaer naer dien voorval van den Monarch om deze gebreken afgedankt en in zyn land gezonden wierd» Hy was toen den minnaer van de fchoone Bosfart , Refidente van Saxen te Berlin ; en het is ongetwyfield door haere bemiddeling dat den valfchen brief van mynen neef behandigd Was aen eenen poll van Saxen of Ooftenryk. Voorders had hy dagelyks gelegendheyd om my by den Koning verdagt te maeken , en zyne haetelyke verraede* rye in 't werk te dellen.  Baron de Trenck. gx Daer by moet gevoegd worden dat hy my 400 ducaeten fchuldig was, die ik hem geleend had. Deze fornme wierd zynen buyt vals ik in egteois. gefteld wierd zonder my te mogen verantwoorden , en hy eygende zig daer-en-bovea bet bede deel van myne equipage toe. Wy hadden in den eerften veldtogt ook eenen twift gehad ter gelegendheyd van Pakknecht a eenen van myne dienaeren , die hy met ftokOagen mishandeld had : wy voegden onze fabels alreeds te faemen , als den Opper-Bevelhebber Winterfel i by geval toekwam ,. onsfcheydde zonder dat *er bloed geftort wierd, en ons peys dede maeken.. Maer den harden kop van eenen Lithauwer is altyd vraekzugtig en onverzoenelyk, en mifichien heeft Jafchinsky federt dien voorval niet anders meer betragt als mynen ondergang.. God weet wat hy den Monarch mag ingeblaezen hebben om hem kwaed vermoeden van my te doen krygen ;, want het is ongeloovelyk dat den Monarch % met zyne liefde tot het recht, in de wereld zoo wel bekend my heeft konnen veroordeelen zonder informatie of onderzoek , zonder my gehoord , en zonder het Krygs-wet-boek ingezien te hebben. Dit is een geheym dat ik noyt heb. konnen doordringen , en waer van den Koning alleen onderligt was Hy wift voor vaö dat ik onfchuldig was; maer ik had te veel geleden ,. ik had eene al te onmenfchelyke ftraffe onderftaen, om eene voldoering na evenredigheyd te verhopen. In eene zaek van dezen aerd ( alle de oude en jpnge lieden van myn vaderland , als ook geheel. Europa ) gaen ze nu kennen ) moet den zwak-,' ken altyd onderdrukt worden ; ik heb in onze eeuwe een levendig voorbeeld geweeft van dezen treurigen grond-regel der oppermagtige Staeten. Maer het is. zeker dat men eenen perfoon van mynen aerd, die weet te fpreken en te fchryven^  £2 Leven van Frederik en wiefis levens-loop onberifpelyk is , naer eene zoo ftrenge vervolging mildelyk zoude hebben moeten vergelden , of in de gevangenis heymelyfc verworgen ; want myne onverdervelyke hiftorie zal haer aen het leven van den grooten Frederik hegten , en aen de naerkomelingen verfcheyde' fiaelen van eene onmenfchelyke vreedheyd vertoonen. Men zal my niet befchuldigen van vleyerye , óf eene ftaetkundige vreeze , om dat ik den Koning nogtans in alle punten tragteteontfchuldigen en te verfchoonen ; maer, ik zeg het andermael, het blyft altyd onbegrypelyk hoe den doordrin* gendften der Opper-Vorften , die my alle dagen aen zyne zyde zag en' volmaektelyk kende , die zoo ervaeren was in de kennis der menfchen, die wift dat ik geen gebrek had aen eere , geld , of hope voor het toekomende ...; dat dien Monarch, zeg ik , zig een kwaed vermoeden heeft laeten inblaezen van myne getrouwheyd. Het is zeker, en ik roepe heden nog tot getuygen God en alle menfchen die my in mynen vooren tegenfpoed gekend hebben , dat ik noyt een gepeys van ongetrouwheyd tegen myn vaderland gehad heb ; ik was met hert en ziel zoo vaft aen mynen Koning gehegt als mynen neef den Hoofdman van de Pandouren aen zyne Souvereyne : wy zyn nogtans alle beyde tot fchande gekomen , en hebben de beweenelykfte Qagtoffersvan de afgunft en den lafter geweeft. Hoe konde men my verdagt houden van verraed tegen myn vaderland ? Ik was van myne iS jaeren Cornet onder de Lyf-wagt, en dede den dienft van Adjudant by den Koning , wiens agting , gunft en vertrouwen ik in den hoogften' graed bezat; ik had van hem op een jaer boven de 1500 ryksdaelders in giften ontfangen ; ik had te Berlin eene vriendinne die ik eerde en beminde,  Baron de Trenck. g$ en niet zoude veriaeten hebben voor eeneKonings kroon, veel min ?oor de beloften van eenen Hoofdman der Pandouren ; zy gaf en konde my meer geven dan alle de Pandouren der aerde, die ik in den grond van myn hert verfmaedde : konde ik dan het gedagt hebben van de vleyendfle hope , te weten de gene van by mynen Koning en in zyne fchoöl eenen meefter in wetenfchap en eere te worden, op te offeren aen eenen Pandour, die my eenige flegte hongerfche peerden zoude gezonden hébben ? Ik had in mynen ftal te Berlin negen engelfche peerdsn, en in mynen dienft zes livrey-knegten ; ik was bemind , geagt en onderlcheyden in het Minitterie zoo wel als in 't Leger; myne bloedverwanten bekleedden de aenzienelykfte plaetfen ; myn hert was zuyver en opregt; het was ganfchelyk toegewyd aen myn vaderland en de liefde tot mynen Koning , en daer ontbrak v my niet van het géén jonge lieden op de aerde konnen wenfchen , of van den Hemel verzoeken: hoe was het dan mogelyk dat men kwaed vermoeden van my konde hebben ? Ik was niet zot nog krankzinnig. Dit is evenwel gebeurd , en myn voorbeeld toond dat alles mogelyk is aen den lafter", die waekt en flrikken legt om de deugd te krenken, terwylen zy geruft flaept; dat den verlichtftett Monarch zig kan laeten misleyden van booze tongen , om dat het hem, die immers ook maer eenen menfch is , onmogelyk is van op zynen troon de geheele uytgeftrektheyd van zyne Staeten te doorzien , en dat hy zig diesvolgens moet gedraegen aen het berigt van perfoonen die zyn betrouwen verdienen, of door lift hebben weten te vèrkrygen. Om kort te maeken , myn noodlot was zoodaenig, dat den Koning naer dien eerften (lag met my niet anders meer konde handelen als dat hy gedaen heeft; want de Monarchen doen liever genaede aen eenen  54 Leven van Frederik mislaedigen, als dat zy e-men ten onrecht ver oordeelden Ichaedeloos (teilen Ik , daer tfgen , ge celds myne confcientie te zuyver en was te hoogmoedig om al kruypende om genaede te lmeeken : ik kende nog te wfymg de wereld , het H >f en den Prins roet eene onhepaelde magt heerfchende, óm te ondernemen van eene ftaetkundige rol te fpelen die tot verzekering van myn geluk konde ftrekken : ik kende myne verdienften in den ftrik die de loosheyd my geleyd had , en betrouwde te veel op myne krast, om my daer uyt te helpen zonder iemands medewerking : ik had in de Univerfiteyt maer na de letter geftudeerd op de wetten en rechten, en konde by gevolg niet weten dat eenen ouderdaen moet bietden om zyn recht te verwerven, of zig voor het zelve dankbaer toonen als voor eenegunft, indien het hem toegeftaen word ; en alle myne medevaderlanders zullen in deze hiftorie zien hoe zy hun moeten gedraegen, in geval myn lot hun oyt overkomt : ik raede hun met regtzinnigheyd van my tot geen voorbeeld in 't gedrag te nemen ; de eere van den naem van martelaer te verdienen door eene mannelyke trotsheyd, den roem van een onbevreesd gemoed, ftandvaftig in den tegenfpoed , worden in de gryze jaeren eenen ydelen en vrugteloozen loon voor eenen menfeh die veertig jaeren heeft moeten ftryden tegen de pynen , de boosr wigten , de lafter-tongen , en de onbepaelde magt van eenen Opper-Vorft; welke geetlels hy eyndeiyk overwonnen heeft, doch te laet. Voorwaer, geagten Lezer, ik beklaeg allen minnaer van de glorie, die zig zoude willen fchikken na Trenck, of Cato ; 't is beter zig te onderwerpen aen de opper-magt van eenen Monarch , genaede te verzoeken zonder misdaad, en vergelding zonder verdienften , als zyn recht en zyne verdiende belooning. van hem l en in ^ tyd dat ik , die in deze onderneming de voor-naemfte rol fpeelde , nog leve, en geheel Glai geheel het PruyfTenfch legger, l^C^ ll w »" 2°r'Seaiygen- Het géén ik gae verhaelen bewyft dat eene kloekmoedige pooging en een vermeten befluyt zomtyds eene ongeloofbaer" daed mogelyk maeken, en eenen perfbon van oordeel zomwylen gemakkelyker tot geluk konnen brengen als een plan dat met de grootfte wysheyd «Ii yoorzigtigheyd bedagt en gemaekt is. Ik heb nnflchien het zelve beftaen dat den hof - gek van Karei den XII. te Cpnftantinbpelen ondlmam • maer ons oogmerk was verfchillig : hy zogt de vermaerdheyd , en ik de vryheyd" of de\ffi. Den Plaets - Majór Doo ( * ) kwam my ir» (*) Het h den zeiven Doo die, in den zevenjaengen oorlog Bevelhebber van Glatz zynde, van den Generael Laudon gevangen wierd, het velk deze plaets dede verliezen. * Hy werd van den Koning fchandelyk afgefteld en uyt het land gebannen als eenen eerloozen. Ik rag hem in het JHv\lT\ l°r *W' en S'f*™ «*' aelmotl Hy was Itahaen van natie , en eenen boosaerdi- ' gen menfch , toegewyd aen zyne eygen baet • hv heeft onder de beftiering van Fouq™. . "'h de hoedaemgheyd van Plaets Major, veele mer^chen ongelukkig gemaekt.. Hy was zelf een fchepfilvll fouq. hy had geene geboorte, nog verdien- Jten maer was den verfoeyelykften vleier en den iafherugften aller menfchen. Immers , hy eenen wigemaskten fchelm , die de dogter va*  t?4 Leven van Frederik myne gevangenis bezoeken , vergezelfchapt door den Adjudant en den Officier van de wagt : hy onderzogt alle hoeken , en trad met my in gefpreek : hy zeyde dat myne onderneming om te vlugten myne misdaed verdobbeld had , en het misnoegen van den Koning tegen my niet weynig moeft vermeerderd hebben. Het woord van misdaed dede myn bloed koken : hy fprak van zagtheyd en gemaetigdheyd : ik vraegde tot hoe lang den Monarch my veroordeeld had om gevangen te blyven : hy antwoordde, dat eenen verraeder van zyn vaderland , die eene ongeoorlofde gemeynr fchap met den vyand onderhouden had , geen ander eyrde van zyne ftraffe konde verwagten , als de genrede van den Koning. Toen rukte ik hem den degen van zyne zyde, daer ik alreeds eenigen tyd op gedoeld had ; ik vloog de deure uyt , en wierp de fchildwagr, ganfch bedwelmd van my te zien verfchynen , hol over bol , zoo dat hy van alle de trappen rolde: daer naer ontmoette.ik voor het wagt-huys de fchilwagten gewapend om my tegen te houden ; ik liep regt nae hun , met den degen in de vuyft, in 't wilde ftekende, daer het viel : alles was verichrikt, alles zwigtte , en maekte my plaets: ik kwetfte vier mannen , liep dweers door de wagt henen , fprong van de borftweering van den opperden muer , en wierp my van deze vervaerlyke hoogde regt in den wal , zonder Fouq bezwangerde, en haer aldus tot egt- gcnoote kreeg; welk. houwelyk de oorzaek zyner opkomft, en daer naer van zyn ongeluk was. Hy bezat geene krygs talenten, nog was niet bekwaent om een kajieel tegen den vyand te verdedigen. Men. konde hem ook gcmakkelyk omkoopen, dewyl hy tytnemende geld^ugtig was.  n j . Baron de Trenck. *n *£te*y m 't mihfte bezeerd te hebben : gek?, roen Zynde aen den tweeden muer, die lee er ESF°n§ ik daer 00k af > en vond my geluk! foglyt op den grond. Niemand had gLedena eSÜS °m my te ve"olge« : daer moeit eetien grooten omweg gedaen worden , en eer men ïklen hTetr ^ ^ ^ -s ranTvaïtn v V°°ren- Aen eene" nau^ndoor- waï mef% Knen"Wefk 0"tm°eUe ik eei^child- vlul wild» i fay0"ette °P de fuaiek ' die W vlugt wilde beletten : ik keerde zyn geweer af ™ eene fteék in ''-aenigt foe.- de an- ae f HdWagC Va" diC werk tafte-W «• «ïïr aen, ik klom gezwind op de palifiade, maer bleef SLSë^ mfc eer voet tuffchen *™ ^tei naeperen by kwetfte my met zyne bayonette aen de> bovenfie lippe, en ik bleef daer vit g kïï g eenen anderen foldaet hem ter hulp™ heten ?7 'erWewde als eenen wanhopigen, S laetften floeg my „,et de kolye va„ ay^fuziek- en ik wjerd aldus mishandeld weder nae myne & vangenis gefleurd. 7 &e i?*' » {ndien ik over de paliflade had tonnen klimmen , en de fchikiwagt, die my aentafte , nae d'andere wereld zenden', dat fk tyd genoeg zoude gehad hebben om aen het gebergte te geraeken eer my iemand konde agterhaeien S i„Zvde-i5 Vlügte0de in B',hem"!1 gekome^ veLtn 'Mn] Va" de" ^ ' d«'eers door de veftmgen van Glatz en alle de werken , dweers aoorde wagt die myne vlugt moeit beletten : ik z^ude met mynen degen niemand ontzien hebben van de gene die my konden vervolgen , en ik £htsPaenrS:n 8ezwindheyd met Wyke" ™ Al het geluk dat ik gehad had, en het welk j;2i:wonderbaer wos'tot dat ik 0V« d*  66 Leven van frederik palifMe wilde klimmen , bragt my in het vervólg van myne wanhopige onderneming weynig voordeel aen : naer dezen Heg-ten uytval zag ik my beroofd van alle hope; myne gevangenis was ftrenger als te vooren , en men dede my bewaeren van eenen Onder Officier en twee foldaeten , die hun met my in myne kamer llooten , en van buyten nog naergefpeurd wierden van fchiidwaeten : ik was deerlyk mishandeld met Hagen en fronten , mynen regten voet was vervrongen , ik fpouwde bloed , en daer verliep meer als eene maend eet •myne wonde genezen was ( * )• ( * ) Ik heb naermaels verftaen dat den Koning my alleenelyk voor een jaer in deze jierkte gezonden had , om my te beproeven en te onderzoeken of zyn vermoeden gegrond was. Myne moeder had hem gefchreven cm myne vryheyd te verdoeken , en daer was haer geantwoord: Uwen zóón moet een jaer gevangen bly ven , tot ftraffe van zyne önvoorzigtigheyd. Maer dit alles was my onbekend, en daer liep tot Glatz een gerugt dat ik veroordeeld was om daer geheel myn leven te blyven- Daer moejien maer dry weken meer verhopen om eerlyk myne vryheyd P'eder te krygen, als ik deze wanhopige daed ondernam Wat moeft den Monarch toen van my denken ? Was hy niet als gepraemd om ftrengelyk met my te handelen 7 En wat redelyken menfch zal konnen vermoeden dat ik, voor dry weken langer gevangen te fitten, en nog een weynig geduld te hebben , zoo veel zoude hebben willen waegen , en geheel myne fortune verbeuren , als ik verzekerd was van myne aenftacnde vryheyd , en gevolgendlyk van myne ontfchuldiging ? Maer myn rampfpoedig , lot keerde ganfcheiyk tot myn verderf, en de naerdeelige waerfehynelykheden fchaekelden hun oj  Saro» de Trenck. 6% ïk zugt.se dan weder in myne gevangenis , en zogt alreeds nieuwe middelen om uyt te breken. Ik had den aerd van myne bewaerders leeren kennen; daer ontbrak my geen geld, en met het geld en de hulpe van het medelyden kan men alles uytvoeren met de Pruyflenfche foldaeten , die altyd misnoegd zyn en eenen tegenzin van den dienft hebben. Ik had in 't kort eene fasmenfpanning van 32 mannen in myn belang weten te trekken; zy waeren alreeds bereyd' om voor my op 't eerfte teeken alles te ondernemen : den eenen-dezer faemengezworene wift van den anderen niet , uytgenomen twee of dry; zy koncfcn diesvolgens niet alle gelyk vermeden worden; en ik had den OnderOfficier Nicoia'i voor hoofdman gekozen. De bezetrjng van het kafteel beftond alsdan in 120 mannen, getrokken, uyt een Bezetting-Regiment waer van den overfchot verfpreyd was in het Graefsehap van Glatz; en van de vier Officieren die 'de groote wagt uytmaekten , ipanden 'er dry met ons. Alles was veerdig , en myne wakkere ioldaeten waeren alreeds, met de piftoól en den fabel in de hand , verborgen in den toren boven myne gevangenis: wy wilden alle de gevangene in vryheyd ftellen , en onder het flaen der trommels nae Bohemen trekken. Eenen Ooftenrykfchen Overlooper , aen wie Nicolai het geheym betrouwd had , dede alles mislukken, door herontdekken van'tcomplot. Op ftaenden voet zond den Gouverneur zynen Adjudant in het kafteel , met bevél aen den Officier van de wagt van Nicolaï terftond in beflag te neroeu en met zyne kameraeden de kafematen te fuik eene maniere aen malkanderen , dat ik op P.et eynde, met de ontfchuldigfte ziel , oogblykelyk eenen waeren misdaedigen moejl fchynen.  Leven van Frederik bewaeren ; maer Nicolai was z*lf op de wagt, en den Lieucenant, die mynen vriend was en ook Tan het geheym wilt, dede hem waerfchouwen dat ailes ontdekt was. Nicolaï alken kende alle de faemengezworene, van de welke veele met hem dien dag op de wagt waeren: de^endappsren man ram in eenen oogenblik zyn befluyt ; hy fprong ïn de lfafematen , roepende : Kameraeden , in de wapens; wy zyn verraeden. Zy volgden hem alle nae het wagt - huys, alwaer zy de fuzieken vermeefrerden: daer bleeven aen den Officier maer acht mannen, en nog hadden zy geen gelaeden geweer: mynen aenhanger doet met kogels laeden , dreygd te fchieten , en komt nae myne gevangenis geloopen , om my te verloflèn; maer de yzere dèure was te lterk , en den tyd te kort om die in te flaen : hy riep my toe , dat ik myn eygen moeft helpen om uyt te geraeken ; maer dit was onmogelyk. Dien hraeven krygsman ziende dat hy rjiet voor my konde doen , trekt met 19 kameraeden, het geweer op de Ichouders, nae de land-poorte : den Onder-Officier met de foldaeten van de wagt zyn genocdzaekt hun by hem te voegen. Voor dat het gerugt van dien voorval in de ftad verfpreyd vas , en eer men een detachement konde vergaederen dat in ftaet was om hem te vervolgen, had hy de helft van den weg gedaen; en met dit fchier rngeloovelyk geluk geraekte by tot ontrent Braunau in Bohemen. Twee jaeren daer naer vond ik dien zeldzaemen man met eene onuytfprekelyke blydlèhap tot Qfiènburg, alwaer hy zig geneerde metfchryven: Ik nam hem mede , en handelde hem gelyk mynen vriend; maer hy flief eenige maenden daer r:aer by my in Hor.garien , van eene brandige ziekte: ik heb hem betreurd , en zyne memorie is my zoo dierbaer als gevoelig. Toen vielen alle de onweders feffens op myn  Baron de Trenck. &9 nonid ; men wilde myn proces maeken , als oproerrtjgcer en verleyder van de Soldaeten en Officieren des Konings: men wilde my de medepligtige doen ontdekken die nog in het kafteel gebleven waeren. Ik antwoordde met eene kloekmoedige vrypoftigheyd , dat ik eenen onfcbuldigen gevangenen was, die men verwezen had zonder Jiem te hooren , of te vonniflèn volgens de kry°swetten ; eenen afgeftelden Officier , die aen het land geenzins meer verpligt was ; dat de wet der nature my recht gaf om myne gefchonden eere te belchermen, en myne vryheyd te betragten door alle mogelyke middelen ; dat zulks het eenigfte doel wit was van alle myne wanhopige ondernemingen ; en dat ik dit eerlyk wit wilde treffen , of derven terwylen ik daer toe arbeydde. De zaek ging niet verder. Men gebruykte alle mogelyke voorzorg: de wagt rond my wierd verdobbeld ; maer men fioeg my evenwel geene boeyen aen; want in Pruyflèn mag eenen Ridder of eenen Officier niet geketend , nog in geen kot gefield worden , als naer dat hy om eene fchandelyke misdaed in beuls handen geleverd is. Men trok de wagt uyt myne kamer: maêr het ergfte was dat myn geld , door de geduerige uytdeemgen , verteerd was; en myne vriendinne te Berlin , met de welke men my niet had konnen beletten van eene heymelyke gemeynfchap te onderhouden fchreef my den volgenden brief, in net i ranich. Ik weene met u ; uwe kwael is zonder remedie ; dezen is mynen laetften ; ik durve het niet meer waegen Vlugt, indien gy kond; ik zal voor u m alle voorvallen de zelve zyn , als het my mogelyk ral wezen u voordeelig te zyn Vaer wel, ongelukkigen vriend; gy verdiend een beter ' Dezen flag was den pynelykften die my tot al*.  po Leven van Frederik dan getroffen had : het geên my nog eenigzins troofte , was dat men geen vermoeden van de Officieren had ; en dewyl zy Iatl hadden om my alle dagen verfcheyde reyzen te bezoeken, en te zien of ik ftil was, ik gaf de hope niet verloren van te konnen weg geraeken. In den tyd dat alle middelen my onmogelyk fcheenen , bood haer eene gdegendheyd aen die ook onder de oude en fabelagtige gevallen mag gerekend worden: Zekeren Lkutenant, genaemd Bach , Denemerker van natie , die alle vier dagen by my de wagt hield, was eenen ards-krakeelder, den welken geduerig twift zogt tegen zyne kameraeden, die alle gemerkt waeren van zyne hand ; immers hy was den fchrik van de bezetting. Zyne loffelyke hoedaenigheden hadden hem alreeds uyt twee Regimenten doen jaegen ; hy was ten laetften , by maniere van ftraSe , onder het bezettingbataillon van Glatz gefteken. Wanneer dezen gevreesden Denemerker eens nevens my op m^n bedde zat, en vertelde dat hy den dag te vooren a«n zekeren Lieutenant Schell eenen kap in den arm gegeven had, ik zeyde al jokkende : Indien ik op myne vrye voeten waere, gy zoud my zoo gemakkelyk niet kwetfen ; ik kan ook een weynig met den fabel fpelen. Ter.lond fchoot hem het bloed in H hoofd; wy lèhermden eerft met de ftukken van eene oude deure, die voor myne tafel diende , en de welke wy kliefden ; ik raekte met d'eerfte fteék zyne borft : toen wierd hy raezende, en liep barfelyk uyt ; maer hoe groot was myne verwondering , als ik hem korts daer naer weder in myne gevangenis zag komen met twea foldaeien-fabels onder zyn kleed , waer van hy my den eenen aenbood , zeggende: Daer, ftoefièr, toond nu wat gy kond. Ik vertoonde hem het perykel waer in hy zig ftelde; hy wilde geene reden vetftaen: Uy tafte my aen als eenen ver»  Baron de Trenck. . »r woedden , én ik maekte eene wonde in den regten arm. Hy werpt terftond zynen fabel neder vliegt my aen den hals, omhelsd my , en blyft daer al Ichreyende aen hangen ; op het eynde naer eene groote verruktheyd van vreugd , zeyde hy : Vriend , gy Zyt mynen meefter , en zult ja dat moet zyn , door my uwe vryheyd bekomen , zoo waer als mynen naem Bach is. Wy verbonden zyne wonde , die redelyk diep was; Jiy ging ftil uyt, zond heymelyk om eenen heelkundigen , die hem na den regel verbond en hy kwam 's avonds weder by my. Hy dede my toen eenen voorftel; hy zeyde dat net my onmogelyk was weg te geraeken , 't en waere den Officier van de wagt met my wilde vlugten. Hy was , voegde hy daer by , bereyd om zyn leven voor my op te offeren ; maer hy konde om mynent wil zyne eere niet krenken met te deferteren als hy de wagt had ; doch hy belof ie my daer tegen op zyn woord van eere my in weymge dagen den man te bezorgen die ik noodig had , en geene gelegendheden te verzuymen om my dienft te doen. Hy kwam my den zeiven avond weder bezoeken , vergezelfchapt van den Lieutenant Schell; het eerfte woord dat hy my toeftierde , was: Hier is uwen man. Schell omhelsde my en gaf my zyn woord van eere ; de zaek wierd aldus befloten , en wy beraedflaegden vervolgens over de middelen om die wel uyt te voeren. Schell was te Glatz gekomen uyt de bezetting van Halbelfchwert; hy moeft binnen twee dagen voor d'eerfte mael de wagt by my doen in het kafteel ; alles wierd tot dien tyd uytgefteld. Maer mids ik van myne vriendinne geen geld meer ontfing , en mynen ganfehen fchat maer in eemge piftolen meer beftond , daer wierd befloten dat Bach nae Schweichnitz zoude gaen, om eenig  73 Leven van Frederik geld voor my te vraegen aen eenen. verzekerden vriend die ik aldaer had. Hier moet ik den lezer verwittigen dat ik, zelfs alsdan , wel ftond met alle de Officieren van de bezetting; den Kapiteyn Roeder ( * ) alleen was ftreng en fpytig , en hairklief le in alle gelegendheden. Den Major Quaadt was mynen bloedvriend van wegen myne moeder; dien minzaemen man , vol menfchlievendheyd , wenfchte dat ik gelegendheyd zoude vinden tot eene gelukkige ontlhapping, aengezien ik geenen anderen toevlugt meer had. De vier Lieutenanten die my by beurthouding bewaerden, waeren Bach , Shroeder, Lunitz en Schell: den eerfcen maekte de noodige gereedIchapperi en plans; Schell moeft met my vlugten op o'ure van de groote wagt; Shroeder en Lunitz moeiten ons dry dagen daer naer volgen. Men behoefd zig niet te verwonderen dat Officieren van eene bezetting zoo gemakkelyk konnen beweegd worden om weg te loopen; zy zyn voor het meefte deel zwervers belaft met ichufder. , of andere zwaerigheden , ofte onbekwaem tot den dienft. Aldus zend men veele jonge keerels in de bezetting - regimenten , die men den uytfteek van het leger naemd : mids zy niet te vreden zyn met hunnen f;and, om dat ze eenen veel minderen loon trekken als andere, en daer by van het leger nog veragt worden, is het grootfte deel der zelve bereyd om alles te ondernemen , zoo haeftalszy daer in eenig voordeel befpeuren : boven ( * ) In het vervolg van deze hiftorie zal ik een vry zonderling verhael voegen raekende dezen Officier, het welk perjbonen van oordeel bujtea K'jjfeling zal verwonderen.  . Baron de Trenck. 7!, toven dien mag niemand van hun zyn afscheyd tSyT' e" Zy leVe" 3lle in de Uyterfre beli0^• Men verhopte door my fortune te maeken ■ ik had akyd geld ; dus was het niet vremd da vnenden vond in eene plaets daer een-ider , m - 5& ™3K ftaet' maer ^^eyd ™gt om zig liyt die flaevernye te verloflën. b c,u lA nad "y'ft^ende talenten ; hy fprak en fchreef zes «den , en bezat her mérg^TT S nrWeten£h3ppeni hy had in het Re giment van Pouquer, die toen ook zynen over- qu. konde geene geleerde Officieren-verdrae-en ken 'tf ,fad "y hCm °nderde ketting geS üen 4 Schell had tot twee reyzen zyn afXv A SS va? K°nï8 I,ad Bedrey'd 252 e doen vaft zetten in het kafteel. Alle deze he weegredenen hadden hem doen voo nlmZ ^' "yt my"e ^vangenis'zouïe! len^I^lf raed!g;ot in het ve™°)g «yt te ftel'Shrv^n ,d def" verfchey^ mannen te ken J * °™ hier heE verhael «et af te breken van eene der gedenkweerdigfte gefchiedenisfe" van myn leven. Wy kwamen over een Sn opjynen aenftaenden wagt-dag alles veerdig te maeken , om onze onderneming de naervolinde wagt * voltrekken : hy had alle vier dage'n de 2 datS m°f °"S V°orneraen naer verloop van acht dagen in 'c werk gefield worden. P Middelertydwas'ereen vermoeden gerezen dat een'btdir1 my Waeren ^'™ ontrangen door een venfterken dat 'er in was Tor SlL md defl MaJor den vïmyS  74 Zeven van Frederik gevangenis, en daer was , op verbeurte van ggcatïeerd te worden, verboJen van met my te eten; maer de Officieren hadden eenen tweeden {leutel doen maeken , door middel van welken zy my de helft van de dagen en nagten gezelfchap hielden. Regt over myne gevangenis was de gene van zekeren Kapiteyn Damnitz : hy was van den Pruyflènfchen dienft weggeloopen met de kas van ayne compagnie; hy wierd in Ooftenryk Kapiteyn gemaekt in het Regiment van zynen neef; en als hy in den veldtogt van 1744 van hem uytgezonden was als befpieder , in metfers kleederen , hy wierd gekend, by den kop gevat, en veroordeeld tot de galeyen , die hy wel verdiend had : op de bede van de vjywillige Zwitfers die toen in •het leger waeren , wierd zyn vonnis veranderd in eeuwige gevangenis binnen Glatz. Dezen fchelm , die nogtans, door voorfpraek , naer twee jaeren vaft gezeten te hebben , niet alleenelyk zyne vryheyd weder kreeg , maer ook •eerften Lieutenant in liet Regiment van zynen neef wierd , was toen van den Plaets-Major heymelyken befpieder -en toeziender over de gevangene gefteld ; en hy had hem verwittigd dat de Officieren van de wagt, niet tegenftaende het ltreng verbod , de helft van hunnen tyd by my doorbragten. Schell den 24 van December de wagt opgetrokken hebbende , kwam my vinden; hy bleef lang by my; alles wierd befchikt en vaftgefteld tot onze vlugt op zynen aenftaenden wagt-dag. Den Lieutenant Shroeder was dien dag op het noenmaal genood by den Bevelhebber, en hoorde by geval van den Adjudant dat 'er laft gegeven was om den Lieutenant Schell terltond in bellag te nemen. Shroeder , aen wie ons geheym toebetrouwd was, twyftelde niet of wy waeren verdeden ( en hy misgreep zig niet; want, gelyk  Baron de Trenck. ik daer naer agterhaeld heb, den befpieder Damnitz had ontdekt dat Schell voornaemendlyk altyd by my in myne kamer was ) ; hy liep verichrikt nae het kafteel , by Schell, en zeyde hem : Maeke u weg , vriend ; alles is ontdekt; gy moet in den oogenblik in hegtenis genomen worden. Schell had alleen zyne veyligheyd konnen zoeken , en zig buyten perykel begeven ; want Shroeder raedde hem, haeftelyk peerden te nemen , daer by aenhiedende van hem te vergezelfchappen tot in Bohemen : maer wat dede dezen dapperen man in dit geval voor zynen vriend ? Hy kwam nog in myne gevangenis, den fabel van eenen Onder-Officier onder zyn kleed brengende: Vriend, zeyde hy, wy zyn verraeden;. volgd my , en dat jk niet levende in de handen van myne vyanden V-alle. Ik wilde antwoorden; maerhy vatte my by de hand , zeggende : Komt met my ; wy hebben geenen. oogenblik tyd te verliezen. Toen wierp ik met haefte mynen mantel op myne fchouders, en trok myne leerzen aen ; maer ik had den tyd niet om het weynig geld mede te nemen dat ik verborgen had. In 't uytgaen zeyde hy tot de ièhildwagt: Ik leyde uwen gevangenen nae de warm-kamer der Officieren ; blyft hier. Wy traden daer waerelyk ia , maer gingen terflond door eene andere deure uyt. Het ontwerp van mynen vriend was , onder het arfenael voord te gaen tot aen het buytenwerk ; aldaer over de palifiade te klimmen , en vervolgens te vlugten ten beften dat het ons zoude mogelyk zyn ; maer wy hadden nauwelyks honderd flappen gedaen , als wy ontmoet wierden van den Major Quaadt en den Adjudans. Schell was verfchrikt; hy klom op de horftwesring, en mids. een muer daer niet al te hoog was , hy wierp 'er aig. af: ik fprong agtes hem a en viel op d'&erde  7S Leven van Frederik zonder ander ongemak als dat het vel van «nyner fchouders geftroopr uas tegende uyttfe! kende deelen van den maer; maer'mynen 325 had het orrgelak gehad van^ynen voet tl ver fiuyken. Hy trok-alsdan zynen dege, en vT waende my hem daer mede te doorfteken en mv IZnTnl n/eóóen 8dyk * S5 hem oi L y? Cn ZW3k van lichaem ; ^ daer naer n, °VCr de j, boeyen niet blyven. '* Voor het overig, myne geboorte-fterre had my btiyten twyöèling gefchikt om meer ondervinding te verkrygen , meer te beproeven en verder te zien dan andere menfchen , die , als zy geenen tegenfpoed kennen, misnoegd leven te midden in het geluk , en gepynigd worden van hunne lange rutte. Ik heb wel gediend om te toonen hoe kloek eenen menfch word door het beproeven van groote tampen, als hy gewapend is met eene manhaftige en onberoerlyke ftandvaftigheyd • hoe hy de grootfte gevaeren leen} trotferen , en bewyft dat Duytsland , zoo wel als oud Roomen , mannen voordbrengt die op geene flaefsche wyze den nek buygen onder het jók van eene oppermaguge befiiering. Voord - aen zal ik weynig plaets hebben om aede-leffim te geven j de gebeurteniflen van myn  16 Leven van Frederik leven zyn zoo menigvuldig , en zoo digt op eeü getaft , dat deze bladeren die niet alle konnen bevatten. Wy bevonden ons eyndelyk in vryheyd teBraurau, op de grenzen van Bohemen , van waer ik zonder uytftel de twee peerden nae Glatz zond , met den fabel van den Onder - Officier , die wy mede genomen hadden ; alles toegeftierd aen den Generael Fouquet. Den brief die ik mede zond , beviel hem zoo wel , dat hy alle de fèhilwagten die de wagt gehad hadden voor myne gevangenis en op de veilingen daer wy over gevlugt waeren , door de fpits - roeden dede jaegen. Op den dag van onze vlugt had hy zig beroemd dat het my voord-aen onmogelyk was iet te ondernemen om weg te geraeken , en hy vond zig dien zeKen dag bedrogen, 't Is zoo dat den ongelukkigen zonder befchernnng onderdrukt word van den laffen vermogenden , én den geweldenaer van den onnoozelen. Toen zag ik voor d'eerfte mael myn land agter my ; ik ging al dwaelende van d'eene plaets nae d'andere, even als Jofeph naer het ontkomen vande handen der roovers, aen welke zyne broedershem verkogt en geleverd hadden ; het verliezen van al dat ik verliet, fcheeo my in d'eerfte bedwelmdheyd een dierbaer voordeel. Myne goederen , door myne voorvaderen eerlyk verkregen een pryze van hun bloed , wierden terftond aengeflaegen, en men handelde eenen jongeling van de edelfte , bekwaemfte en iverigfie voor d'eere van zyn vaderland en zynen Koning , gelyk den grootfien misdaedigen , den haetelykfien befpieder , den verfoeyelykften verraeder. Ik fchreef aen den Koning , ftelde hem een nauwkeurig verhael van de ganfeke zaek voor daoogen, bewees op eene overtuygende wyze myne onfchuid, en verzogt recht, maer ik ojufing geen» antwoorde.  Baron de Trenck. g7 Den Monarch , van wie ik opregtelyk bemind was, had my van eerfc af niet voor goed verworpen • maer, eylaes ! ik verftond te laet dat myne gevangenis flegts een jaer moeft dueren , en dit om myne gecrouwheyd te beproeven ; niemand fjad my zulks gezeyd, en dit was een raedfel dat ik niet m tyds heb konnen ontknoopen. Den Plaets Major Doo was eenen begunftieden van den Generael Fouquet; hy was eenen giengen en baetzoekenden menfch ; hy wift dat jk geld had, en ftelde zig daerom aen als mynen beichermer : hy zeyde my altyd dat ik voor myn geheel leven veroordeeld was, dede de converfatie vallen op het groot vermogen van den Generael Fouquet by den Koning , en op zyn eygen gezag by den Generael. Voor het «fcnenk van een peerd , waer op ik te Glatz gekomen was, Kreeg ik verlof om binnen den omvang van het Jafteel te wandelen, en voor eene gifte van io0 ducaeten verlofte ik den Cornet Reitz , die Gepoogd hebbende om met my te vlugten , verrae, den was. Men heeft my verzekerd dat den zeiven dag als ik den degen van de zyde van den Major uoo rukte , en als eenen wanhopenden over alle de mueren van Glatz fprong, dezen Officier in myne gevangenis gekomen was om my, naer verjcheyde bewimpelingen , ftrenge en dreygende voorbereyd.ngen , de blyde tyding aen te kondigen , nat ik, door zyn toedoen en de voorfpraek van den Generael , m »gt hopen van maer een jaer gevangen te blyven , en gevolgendlyk binnen eenige weken los gelaeten te worden. Wat verföeyelyke eerloosheyd van eenen menfch die van den goud - duyiel bezeten is! Men gaf den Koning zekerlyk geen berigt van den veragtelyJen hfc die den Plaets - Major in 't werk gefield' had; daer wierd hem flegts gefchreven dat ik nog geheel onlangs eene wanhopige daed Deftaenhad,  gg Leven van Frederik en met geweld wilde overioopên tot den vyand. Den Monarch , aldus misleyd en beveftigd in zyn vermoeden , beelde zig in , dat mynen drift om myn vaderland te ontloopen vol)trekt or.htelbaer was : konde hy anders doen , als lafc geven om eenen perfoon nauwer op te fluyten die hem wilde trotferen en zyne vyanden gaen dienen ? 't Is door dezen en eenige andere diergejyke verraeders trekken , dat ik hoe langer hoe dieper in het ongeluk gedompeld ben , en dat den altyd bedrogen Monarch op het eynde ongevoelig en vreed tegen my geworden is. Wat redelyken menfch , vraege ik andermael, zoude oyt gelooven dat ik , wetende dat myne gevangenis maer een jaer moeft dueren , de verduldigheyd niet zou ie gehad hebben van eeryge weken te wagten, om myne vryheyd met eere te bekomen, myne goederen van den aenflag te bevryden , en tot Berlin de tedere en edelmoedige vriendinne weder te zien, aen welke geheel myn hert gehegt was ? Ik was toen in Bohemen gelyk eenen armen pelgrim , zonder geld , onderftand , vrienden , o\ ergelaeten aen myn eygen beleyd , in den ouderdom van 2ojaer,en. In den veldtogt van 1744 had ik te Braunau by eenen wever gelogeerd geweeft , die ik eenigen dienft gedaen had , hem helpende met mynen raed , en zyn huys bevrydende van de plondering. Dien brae'ven man ontfing ons met blydfchap en erkentenis in zyn huys: twéé jaeren te vooren had ik daer geweeft gelyk eenen Prins, met negen peerden en vyf dienaeren, vol hope , en in de vleyendfte verwagting voor het toekomende; nu vertoonde ik my aen hem als eenen vlugteling die eene fchuylplaets zogt , en in eenen fprong verloren had al dat eenen jongeling op de aerde kan verliezen. Ik bezat geen ander geld meer als eenen ducaet; mynen  Baron de Trenck. gp mynen vriend Schell had in alles 40 grooten; hy moeft voor eerft zynen verftuykten voet doen ge. rezen , en daer naer in een vremd land onderPand , brood en eere gaen zoeken. Mynen ftand Was niej veel beter. Ik had vaft befloten Trenck tot Weenen niet te gaen vinden ; ik zoude liever fórtune gezogt hebben in de Wed - Indien r ik wilde in myn land het vermoeden van verraederye met bevefiigen dat men van my had ; myne gevoelens van eere waeren te levendig en te verheven. Ik fchreef aen myne vriendinne tot Berlin, maer zonder antwoorde te ontfangen , gewis dewyl ik haer geenen zekeren middel had aengewezen om my die te doen overhandigen. Myne moeder was voor-ingenomen door het openbaer gerugt dat op myne rekening liep ; zy zond my geenen onderftand : mynen broeder was nog onder voogdye en mynen vriend te Schweidnitz had my niet konnen antwoorden , om dat hy alsdan nae Kcenigsberg vertrokken was.' In den tyd van dry weken die wy te Braunau doorbragten, was den voet van mynen kameraed erfteld ; om een - ider te betaelen , hadden wy myne zak horlogie , met den fluyer en de kraeg van Schell verkogt; zoo dat onzen geheelen fchat alsdan in wat min als vier guldens beftond. Middelertyd wierd in de nieuws-bladeren aengekondigd dat den vermaerden Trenck van Weenen , Bevelhebber 'van de Pandouren , in eert van de netelagtigfte crimineele proceflèn gedompeld was, en zeer nauw bewaerd wierd. Ik had de ongemakken der behoeftigheyd nog niet geproefd. Hier bevele ik aen myne lezers het verhael van den Kanarie vogel te lezen in het eerde deel myner fChriften , en ik geve, zelfs op den boord van myn graf, dank aen de beltierders toyner jeugd , om dat ae my grondregels ingelizelh M  $0 Leven van Frederik boezemd hebben die eenen ongelukkigen jonge» ling nimmer toelaeten van zig te begeven tot veragtelyke en ziel vernederende daeden. Ik nam voor , te voet by myne moeder in Pruyflèn te reyzen , om eenige hulp van haer te vraegen, en vervolgens dienft te gaen zoeken in Rusland. Schell, wiens lot aen 't myn gehegt was, wilde my niet afwyken : wy namen dan pafporten in de hoedaenigheyd van Pruyflènfche overloopers, en verkeerden de letteren onzer naemen ; ik naemde my Knert , en Schell Lefch. Wy vertrokken den ai van Januarius,'savonds, van Braunau, zonder gezien te worden, en namen den weg nae Bilitz in Polen. Eenen vriend die ik tot Neorode had , gaf ons een paer zak piftolen, met eene ligtefuziek en dry ducaeten; welk geld wy ook te Braunau lieten. Hierdiend aengemerkt , dat ik den gemelden vriend in zynen rood 100 ducaeten geleend had , die hy my nog fchuldig is, want als ik hem deze weder vraegde, hy zond 'er my dry in de maniere van eene aelmoes. De befchry ving van onze reyze, en al dat ons geduerende de zelve gebeurd is, zoude een geheel boek - deel vollen ; daerom zal ik alleenelyk de merkweerdigfte bezonderheden verhaelen ; evenwel zal ik hier in voegen den Dag Regifter van onzen weg, die mynen vriend Schell bewaerd had , en my in originael liet, wanneer hy my in 1775 tot Aken m Duytsland kwam bezoeken , naer eene icheyding van 23 jaeren. Hier verlchynt den nauwkeurigen Journalift, en aen dit tydftip begint de rol die ik als eenen zwerver heb moeten (pelen op het tooneel dezer wereld. Ik heb in alle myne levens gevallen mifichien nog meer geluk als ongeluk gehad, aengezien ik my oyt menigvuldige hinder - laegen en ftrikken heb weren xe helpen , daer duyzend andere nimmer zouden uyt geraekt hebben, 't Is kluer dat myn  l Baron de Trenck. ax . leven meer alsdry reyzen in gevaer geweeft heeft, in zekere omflandigheden daer wel honderd ponden vreeze in de weegfchael der waerfehynelykfteyd lagen tegen eene halve oncehope; 't is vaft dat ik dingen heb onderromen die myn lot veroeterd hebben , en aen honderd andere,. die za met zoo veel kloekmoedigheyd ondernamen als ik, net leven hebben gekoft. DAG-REGISTER Fan onze Reyre te vost, van Braanau in Bohemen door Bilitz in Polen, nae Meferitz , ea van daer, door Thorn, nae Elbing, begrypende f 09 Duytfche mylen , zonder te bedelen , of iemand onrecht te doe». A-^En 18 V8n Januarius 1747 gingen wy van Braunau , door Polen y tot Naehod , 3 mylen. Ons reys-geid beflond in 3 guldens 35 grooten. Uen 19 tot Neufladt, alwaer Schell zynen urülorm verwiflèlde tegen een grys bergers kleed van grove ftüffe , by eenen Smaus , die hem by de verwiffelmg a gmd, 15 grooten gaf; van daer gingen wy tot Reichenati , in alles 3 mylen .. Den 20 tQt Leutomilchel, 5 mylen. Daer at ik met graegheyd een heet bsood, dat maer uyt den1 oven getrokken wierd , waer van ik bynaer verflikte. Wy moeflen in die plaets eenen da" verblyven , en behielden fchier geen geld meer! ftaer de vervloekte rekening die onzen weerd ons waekte. Den 22 door Tribais tot Zwiyau ia Moravien . 4 mylen. * Den 33 tot Sternberg , 6 mylen. Deze da<*reyze was te groot voor den armen Sehell, wiens  02 Leven van Frederik voet nog zwak en pynelyk was; wy moeften evenwel den volgenden dag , te weten den 24 , tot Leipnick gaen , en met uytgemergelde maegeti 4 mylen weg afleggen door hoog befneeuwde fireken. Ik verkogt myne hals gefpe voor 4 guld. Den 25 tot Freyberg , door Weiskirch , en voord tot Drachoiufch , 5 mylen. Op dezen weg vonden wy *s morgens vroeg eene vioól in haere kas, daer eenen weerd tot Weiskirch ons 2 guld. voor gaf, onder belofte van die weder te geven , indien hy den eygenaer aentrefte ; want zy was wel 20 guldens weerd. Den 26 tot Frideck , in Opper - Silefien , a mylen. Den 27 tot een dorp, 4 mylen en half. Den 28 door Scotcha tot Bilitz , 3 mylen. Alzoo'deze eene grens-Rad is tuflchen Polen en de Stat'ten van Ooflenryk , den Bevelhebber Cap.., gedeld in de bezetting van het Regiment van Marlchall, vraegde onze pafporten. Wy voerden daer in verzierde naemen , en gaven ons uyt voor fimpele.Pruyflènfche foldaeten overloopers; maer eenen trommelllaeger die van Glatz wegge'.oopen was , kende ons, en zeyde het aen den Bevelhebber. Dezen onbefchoften plompaerd , zonder opvoeding of menfchlievendheyii , dede ons terflond in beflag nemen , en zond ons met eenen gebiedenden tO"n, die ons niet toeliet te antwoorden , nae Tefchen , 4 mylen van daer, werrewaerds hy ons verragtelyk te voet dede leyden. Aldaer gingen wy den Lieutenant-Colonel Baron de Schwarzer vinden, die eenen opregten en eerlyken man was: hy beklaegde ons lot, en misprees het onredelyk gedrag van den Bevelhebber. Ik vertelde hem zonder bewimpeling al dat my gebéurd was: hy dede al dat mogelyk was om my te wederhouden van nae Polen te reyzen , en raedde my den weg van Weenen te nemen; maer  Baron de Trenck. 03 te vergeefs: mynen goeden geelt wederhield my toen van nae Weenen te gaen, en God gave dat hy my altyd verre van daer gehouden had I hoe vee» min pynen zoude ik geleden hebben ! Wat geluk had het voor my geweeft , indien ik aen de liefhebbers van myne fortune , die my zoo vervolgd hebben, alle myne goederen van familie had afgeftapt ! Wy deden dan nog 4 mylen om weder te keeren nae Bilitz. Schwarzer gaf ons tot daer zyne peerden, en 4ducaeten om de reyze uyt te zien* welke vriendfchap ik hem naermaels met erkente! ms vergolden heb , en noyt zal vergeten. Hy onderfieunde my en begunftigde myn voornemen, my boven dien een paer nieuwe leerzen bezorgende. Al myn bloed was opgehitft tegen Cap. . .; wy gingen haeflelyk uyt Bilitz nae Biala, op de grenzen van Polen , van waer ik hem een daegfchrift zond, met den keus van den degen of de piftoól; ik ontfing geene antwoorde , nog hy verfcheen met, en ik heb hem federt altyd voor eenen lafhertigen fchelm gehouden. Ik moet nog eene opmerking maeken over den toeftand waer in ik my alsdan -bevond. Ik was eenen armen overlooper, die zig , op het bevel van eenen booswigt gelyk den gemelden Cap. . , gelyk eenen gevangenen, te voet nae Tefchen moeft laeten leyden ; en ik had geen gezag genoeg om hem onder het punt van mynen degen te doen komen. Ik was in Polen wel vry ; maer myne behoeftigheyd dede my eenen deugeniet en zwerver fchynen , het land afloopende om te bedelen. Wat baeten den iver tot de glone de geleerdheyd en dapperheyd , als de armoede haer met het aenzigt opgeheven niet mag verwonen in de vergaedering van onze weerga ? De armoede vernietigd eenen jongeling; zy ver-  54 Leven van Frederik wyderd hem van het gezelichap de* perfoonen dl» zyne tortune zouden vervoorderen , indien hy golegendheyd had om te toonen wat hy is. In da eerfte jaeren van myn leven was ik altyd met de grooten ; groote mannen vormden myn hert, en waeren myn gezelfchap: in het hof van den graten Frederik was ik onder het getal der gene die hy begunftigde ; nu vinde ik my voor d'eerfte raael in een vremd en onbekend land , van niemand acngezien, als met veragting : ik moet de koude verdraegen , het gebrek van alle noodige dingen , de moeyelykheyd van den weg te voet; met een woord', alle de ongemakken van het Ieven en de knaegingen van de ziel ; en dit enkelyk om dat m myne borze eenige ducaeten ontbraken. Ik was te groothertig om my aen iemand te ontdekken ; en aen wie zoude ik my doch ontdekt neohen ? Miffchien had mynen naem my in een vremd land konnen dienen ; maer in OoÜenryk , daer dezen naem gekend was Ik wilde 'er niet verbly ven , geene vervoordering zoeken: ik wilde alle gelegendheden vlugten die konden 'trekken om het vermoeden te onderfteunen van myne ©ngetrouwheyd aen myn land. Maer hoe ligt konde ik op deze lange en pynelyke reyze te voet, met alle de moeyelykheden en ongemakken die eenen menfch kan uytitaen my laeten vervoeren van myne driftige gemoedstogten , en my in eene van deze omftandigheoen werpen , waer in eenen jongeling, bevogten van üuyzend tegenftrydigheden die voer hem nieuw zyn, zoo ligtelyk kan dwaelen en verloren gaen | doch aiS ik eens een belluyt genomen had , niets, konde my daer van afkeeren ; en mynen getrouwen vriend Schell , die alsdan geen onderfcheyd meer maekte tulichen het gebrek en den overvloed, de eere en de fchande, was ts vredan mej  tóer^ NUZüJlenWy 0nZe" D^ OlSS VrnSPbrfiüSfeysden wv vanBialatot miW. 1 y ' 0115 dat ravn voornemen was eene fchuylpiaets te gaen zoeken by myne zuS' tt hTWÓ WaS met den He« de wZïu In Plae s v?n'p0?en ' C" Meferitz • V, ' daer zv °P haer goed leefde in Den „ tot Bobreck en Elkufch , * mylen On Ss^V~a^^ hertew gihf" 7™ dk kl°°aer te voec na« eene S^Hv ? f ketT b™™ genaemd Ladieïd in S f ? de 0oftenrykfche troupen geiend in de hoedaenigheyd van Lieutenant -„ was, naer veel gefaald te hebben?Renood gekt geweeft eenen armen weerd in Polen* z™ Wy bezaten geenen üuyver meer; wy "vrijen grof brood ; maer den eeriyken weerd dedfonï met hem eten. Ik ontdekte hem onze geSkenl en het oogmerk van myne reyze f ZZ ' «anwelyk, geëten , als 'er a»Jf de hSr 'ene ' I , knegt en eenen koetzier. Dit fceval verdund aejl den lez?r ontknoo t ^ ^  oS Leven van Frederik den; doch ik zal zoo veel als ik kan de woorden verkorten, zonder de omftandigheden te vergeten. Wy hadden deze «Giture tot Eikufeh alreeds ontmoet,. en eenen van de Heeren had daer aen Schell gevraegd waer wy henen gingen , waer op hy hem Ezenftochow genaemd had. Wy waeren verre van het minfte vermoeden van deze ontmoeting te hebben , die ons met de grootïle ongelukken dreygde. Deze gallen bleeven in onze herberg vernagten ; zy zagen ons met veel onverfchiliigheyd aen , en fpraken weynig. Wy gingen te bedde; maer te midden in den nagt komt den braeven weerd ons wekken , en doet ons eene ontdekking die ons bynaer onberoerlyk maekte van verbaesdheyd : hy zegt ons dat deze Heeren verkleedde Pruyfiènaeren zyn , gezonden om ons te agtervblgen; dat ze hem van 50 tot 100 ducaeten geboden hebben om toe te laeten dat men ons in zyn huys zoude nemen,om gebonden nae Silefien te voeren; maer dat hy hunnen voordel ftandvaftig heelt afgeflaegen , en nog zoude afflaen , al zoude hy daer voor eenen veel grooteren loon mogen genieten. Evenwel, gelyk hy daer by voegde , had hy moeten beloven van de zaek voor ons geheym ie houden, en daer voor hadden zy hem 6 ducaeten in de hand geileken. Toen zagen wy klaereiyk dat het eenen Officier en twee Onder-Officieren waeren , die den Generael Fouquet agter ons gezonden had : wy onderzog;en by ons zelf wie hun onzen weg mogt ontdekt hebben , en bellooten dat het niemand anders konde zyn als zekeren Mollinie , Lieutenant der bezetting van Halbeifchwert, die ons te Rraunau bezogt had , als eenen vriend van Schell; alwaer hy twee dagen by ons gebleven was , en ons bezonderlyk ondervraegd had' raekende de geweften daer wy eenen toevlugt waden zoeken.  Baron de Trenck. 97 Hy alleen wift het; hy was dan buyten twyffel eenen uytzendeling van Fouquet, en de oorzaelc dat wy in die moeyelykheyd geraekten , daer wy ons nogtans gelukkiglyk uyt worftelden. In d'eerfte beweging die dezen fchandeiyken lilt in my veroqrzaekte , wilde ik feffens met den degen in de hand nae de kamer van die fchelmen loopen : Lazarus en Schell wederhielden my , en den eerften aenzogt my vuuriglyk en langen tyd om by hem te blyven tot dat myne moeder my geld zoude overgezonden hebben om onze perykelen op de reyze te verminderen , en de pynelykheden van den weg te verzoeten. Alles was te vergeefs; ik had voorgenomen van hun aen te inreken ; ik was niet verzekerd dat eenen brief het uytwerkrel zoude gedaen hebben dat ik begeerde ; ik wilde vertrekken. Lazarus vertoonde my dat wy van deze perfoonen zekerlyk zouden aengetaft Worden op de groote baen. Zoo veel te beter, antwoordde ik hem; ik zal dan gelegendheyd hebben om hun nae d'andere wereld te zenden , en deze fchelmen te ftraffen , dié de wegen onveylig maeken. Des anderendags geheel vroeg Warïlïu dk HeCren ' Cn namen de ÜTeék nae Lazarus dede zoo veel, dat hy ons, fchier met geweld , nog twee dagen in zyn huys hield ; en hy ga! ons de 6 ducaeten die hy van de Pruyfienaeren ontfangen had. Wy kngten ons elk een hemde , nog een paer zak - piftolen , kouflèn en andere noodige dingen : vervolgens vertrokken wy, naer op de teerbertigfte maniere onze dankbaerheyd en verpligting betuygd te hebben aen den beleef iften en eerlykften van de weerden , die ons de befte onderrigtingen gaf tot onze veyligheyd op de baen. 3 Den 7 van Februarius van Ezenftochow tot yankow 2 mylen. Ons voornemen , wel over. Peel I. N  9$ Léven van Frederik leyd , was, middelen te zoeken om onze vervolgers zelf op den weg aen te taften. Wy wiften van Lazarus dat ze maer eene fuziek hadden : ik had ook eene f met eenen goeden fabel, en wy waeren beyde voorzien van een goed paer Ichiet-piftolen , die wy onder ons kleed droegen : dus hadden onze vyanden geen agterdogt van dit geweer ; maer zy zagen in den aenval , tot hunne verbaesdheyd , hoe wel wy dit wiften te handelen. Den 7 volgden wy de baen die nae Parfemechv leyd , en wy hadden nauwelyks eene royle gegaen , als wy van verre eene voiture ontdekten : wy gingen daer naeder by, en kenden ze voor de voiture van onze vervolgers , die in de fneeuw gehaeperd fcheen, en deze Heeren daer rond. Als wy by genoeg waeren , zy riepen dat wy hun zouden komen helpen. Hun oogmerk was zekerlyk , ons onder dien fchyn tot hun te lokken, en alsdan te overrompelen. Schell was geenen fterken perfoon ; zy zouden alle gelyk op het lyf gevallen hebben : aldus hadden zy ons gemakkelyk konnen opiigten; want men wilde ons levende hebben. Wy weeken van de kalfyden , en ons dertig frappen van hun houdende , gaf ik tot antwoorde : Wy hebben geenen tyd om u te helpen. Daer op fprongen zy alle vier in hun rydtuyg , namen daer fchiet-piftolen uyt, en kwamen nae ons geloopen , roepende : Staet, fchelmen, ftaetl Wy namen geveynsdeiyk de vlugt; maer ik, my fchielyk omkeerende , lofte eene piftoól op den genen die naeft by my was; den kogel trefte hem in de bord ; hy viel; Schell geeft ook vuur, en onze vervolgers doen van gelyken : Schell word yan eenen kogel aen den hals geraekt: als san tafte ik hun op myne beurt aen , en lofle beyde myne pjflolen : den eenen vlugt: ik , vervoerd door de ^ramfchap , vervolge hem ontrent 300 Rappen : hy bleef toen ftaen i ea gelyk hy zig omkeerde  Baron ie Trench 99 toet den degen in de hand , ik zag dat hy met Hoed bedekt was; ik ontmoette weynig tegenftand , en ftrekte hem ter aerde: maer my omkeerende, zag ik Schell in 't g?weld van twee andere, die hem nae de voiture fleurden : ik liep als verwoed nae hun : als zy ge waer wierden dat ik op hunne hielen was , zy verlieten hunne proy , en namen de vlugt dweers door het veld r den koetzier , die den uytval van 't gevegt afgezien had, fprong op zyne zit-bank , en reed met den vollen galop weg. Aldus was Schell verlofl ; maer hy had eene wonde in den hals en aen de regce hand ; hy verzekerde dat zyne tegenpartye weg was met eene wonde in 't lyf. Den eerden die ik doodde , had eene zilvere horlogie by hem, de welke ik nam': ik meynde te zoeken of hy geld had; maer Schell kwam toegeloopen , en wees my eenen wagen met zes peerden , die van de hoogde kwam gereden. Indien wy hem verwagt hadden , wy zouden in gevaer geweeft hebben van gevat te worden als baenftroopers; de twee die gevlugt waeren zouden gewis tegen ons getuygd hebben : in de noodzaekelykheyd van een fpoedig befluyt te nemen , fcheen eene haeftige vlugt ons het zekérfte. Ik nam de fuziek en den hoed van den eeröen die ik gefneuveld had, en daer mede liepen wy gezwind in 't woud ; wy fioegen aldaer eenen zyde - weg in , niet zonder ongeruftheyd , en kwamen des avonds tot Parfemechi. Schell had veel bloed verloren; ik verbond zyne wonden ten beften dat het my mogelyk was. Men vind in de Polfèhe dorpen geene heelmeefters, en hy geraekte met groote moeyte binnen de ftad; Wy vonden daer twee Saxeniche Onder-Officieren, wervende voor het Regiment der Garden van Dresden: myne hoogde van 6 PruyfTenfcue voeten, en. het maekiel van mynen perfoon,. draalden-hun  loo Leven van Frederik in drogen-; zy maekten terftond kennis, en deden my voordeelige aenbiedingen : ik bevond dat ze alle beyde perfoonen van oordeel waeren ; ik ontdekte hun zonder bewimpeling onzen Raet, daer by voegende den voorval van dags te vooren , en ik vond braeve mannen: de kwetfuren van Schell wierden verbonden , en wy bleeven zeven dagen met die eerlyke Saxenaeren, in de groottte vriendfchap. Ik heb naermaels vernomen dat 'er van de Heeren die ons aengetaft hadden maer eenen levende wedergekeerd was nae Glatz , met den koetzier. Den Officier die zig tot deze fchandelyke onderneming had laeten overhaelen, was Gersdorft genaemd , en moeft 150 ducaeten by hem hebben, als hy op de baen dood bleef. Wat ryken buyt zoude dit geweeft hebben om onze reyze te vervolgen, zoo den vervloekten wagen met zes peerden ons niet gepraemd had den haezen-pad te kiezen f De f.rtiine was deze reyze niet gunftig aen eerlyke lieden , die men onrecht dede; hoewel men ons verrae.ierlyk vervolgd en aengetaft had , wy moeften de vlugt nemen als baenftroopers. Wy verkb-ten de zak-horlogie aen eenen Smaus voor 4 ducaeten , den hoed voor ontrent 3 guldens en half, en de fuziek voor 1 ducaet; want Schell konde ze niet draegen. Het grootje deel van dit geld bleef tot Parlemechi: onzen heelmeefter, die eenen Smaus was , gal ons eenen koftelyken balfem tegen de vermoeydheyd , en wy vertrokken. Oen j$ van Februarius van Parfemechi , door Vielun , tot Biala , 4 mylen. Den 16 door Jerifchow tot Micorfen, 4 mylen en half. Den 17 tot Ofterkow en Shwarzvrald, 3 mylen. Den 18 tot Sdune , 4 mylen. Den 19 tot Goblin, 2 mylen. Daer hadden wy gebrek aen geld en brood. Ik verknogt myn kleed  Baron de Trenck. loi aen eenen Smaus, die my daer voor eenen groven farau en 4 guldens gaf. Mids wy de plaets naederden daer myne zuller woonde , en dat ik voorgenomen had haer te gaen bezoeken, ik maekte niet veel werk van myn kleed , in de hope van haeft in 't nieuw gefteld te worden; maer Schell wierd van dag tot dag kranker; zyne wonden geneesden traegzaem , en koften nog geld : de koude was hem tegenftrydig, en mids hy uyt den aerd niet al te net was, hy krielde van alle flagt van Polfche ongedierten. Wy kroopen veeltyds nar en vernveyd in berookte hutten , moeften gedtierende onze reyze op ftroy , en zeer dikmaeis op eene bank ruften; 't is onbefchryvelyk , wat ellende en nmeyelykheyd wy uytftonden : des winters dwaelenoponbegaenbaere baenen,daer het woord van roenfchlievendheyd zeifs niet bekend is, daer de onbermhertige Polfche Smauzen geduerende den nagt eene fchuylplaets weygeren aen de arme reyzers; dit zyn ongemakken die niemand regt kan kennen , als die ze onderftaen hebben. Myne fuziek verfchafte ons ondertufichen iet om te eten , eenen tammen endvogel, of eene hinne, in de plaetfen daer wat te vangen was; buyten dit, hebben wy niemand befchaedigd nog te kort gedaen. Van tyd tot tyd ontmoetten wy Saxenfche of Pruyffenfche wervers; hunne oogen vielen terftond op my. Ik was toen in het bloeyendfre van myn leven , en het heeft my menigmael tot een vermaekelyk tydverdryf gediend , als eenen werver my de hope van haeft Caporael te worden voorftelde als eene fortune ; of als 'er verfcheyde rondom ons draeyden om ons dronke te maeken , en ons roée, bier of brandewyn aenbooden. Wy hadden op den weg nog menigvuldige andere perykelen te vermyden, en daer wierden ons te vergeefs veele maeltyden voorgefteld. Den ai gingen wy van Goblin tot Pugnitz, 3 mylen en half.  IO' . van Frederik u au" Storchneft tot Schmiegel, 4 mylen Aldaer had ,k eenen zonderlingen voorval: ?o?„0er?nr?n-l,en °pheC gezaeS van eenen ellendigen viohft: ik nam de vioól uyt de handen van den zaeger , en fpeelde eenen dans, die hun behaegde ; maer als ik wilde ophouden, zy praem. den met geweld en dreygementen om den ganfchen nagt voor hun te fpelen ; zoo dat ik fchier «n °v!Tgt T1 vermoeyd^yd : zy begonften op het eynde te kyven en te yegten: Schell fliep op eene bank; zy vielen opzyne gekwetfle hand; hy wierd ais raezende : ik nam onze wapens en lloeg in den hoop; en wanneer alles in vervverrinwTaSa' IyuSaken zonder hinder de" hoorn, rp had ik dien naSc om opmerkingen te maeken over myn noodlot! Twee jaeren te vooren danfteik tot Berlin met de Prinfeftè zufler van mynen Opper-Vorft ; ik bevond my alsdan in eene hutte in Polen , als eenen ongelukken fpeelman , arm en ellendig , en ik fpeelde voor eenen hoop onbefchofte boeren , met welke ik 00 het eynde nog moeft worftelen om weg te gerae ken. Alles wel ingezien, ik moeft dit onthael toewyten aen myne eygen onvoorzigtigheyd ; want xvas het noodig dar ik aen deze boeren toonde dat ik een weymg het muziek verftond ? Zonder dia zotte vervvaendheyd had ik daer in rufte mosen vernagten ; en waer »t dat ik in >t algemeen gï heel myn Jeven niet had willen toork-n dat ik meer wift als veele andere menfchen', zoude ik den flagtoffer geweeft hebben van den haet en den nyd ? Had * geboren geweeft met een miSaeïï of gebreitelyk hchaem , men zoude min oogmerk op my genomen , en my zoo veel meer niet eezogt hebben als andere ; diesvolgens zoude ik "in de wereld min bloot gefteld hebben geweeft aen onheyien en hinderlaegen. ; „ Om dat den beer kan danfen , moet hy on-  Baron de Trenck. joj „ der de ketens zugten en lierven; aldus flrekken' de uytftekende hoedaenigheden van eenen menfch veeltyds tot zyn verderf. ■< Den 23 van Februarius nae Rakowitz, en van daer tot Karger- Holland, 4 vier mylen en half. Daer verkogten wy een hemde en de vefte van Schell voor 18 grooten , om van honger niet te fierven. Den dag te vooren had ik eene bofchfneppe gefchoten , die wy rauw verflonden ; en mids zy ons gefmaekt had", ik fchoot eene veldkraeye , daer Schell niet wilde van eten. Jonge lieden , die groote dag-reyzen doen , eten veel; gevolgendiyk waeren onze grooten haeft verteerd." Den. 24 door Bemzen tot Lettel, 4 mylen. Wy vonden daer de vrouw van eenen Pruyflènfchen foldaet : zy was gebortig van Koelfehen , dorp toebehoorende aen mynen fchoon - broeder ; ik maekte my aen haer bekend zonder mistrouwen. Wy vernagtten tot Lettel, om van daerby myne zufter te gaen , tot Hammer, in het Hertogdom van Brandenburg , daer de gemelde vrouw on» leydde. Den 26 door Kurfchen nae Falkenvald. Den 27 tot Oft en Nevendorf. Wy trokken door een woud daer geene baen was, en kwamen 's avonds om negen uren aen de wooning van myne zufter. Ik belde; ik kende de meyd die de dsjure opende; zy heette Marie , en was opgevoed ten huyze van myne ouders. Zy was verfchrikt op het gezigt van eenen grooten galt, toegefteld als eenen bedelaer. Mietje , vraegde ik , kend gy my niet ? Neen , antwoordde zy. Ik maekte my bekend, en vraegde of mynen fchoonbroeder t'huys was. Ja, zeyde zy ; maer hy ligt ziek te bedde. Zegt bedekteiyk aen myne zufter, dat ik hier ben. Zy leyjde ons in eene kamer, daer myne zufter terftond verfcheen. Myne kleeding verfchrikte haer; myne vlugt uyt Glatz was  104 Leven van Frederik haer nog niet ter ooren gekomen : zy liep by Tiae- ren man , en vertoonde haer niet meer. Naer verloop van een kwartier - urs verfcheen de braeve Marie alleen en fchreyende ; zy zeyde dat haeren meefter ons liet weten dat wy terrtund uyt zyn huys moeften ruymen, of dat hy zig verpligt zoude vinden ons op te houden en over te leveren. Ik konde myne zufter niet meer zien ; haeren man wederhield haer met geweld. Ik laet een-ider denken' wat ik in dien oogenblik gevoelde. Ik was te groothertig om onderftand in geld te verzoeken ; ik vertrok als eenen raezenden, onder het uytbraeken van duyzend vervloekingen. De medcogende Marie ftak my 3 ducaeten in de hand , cie ik aenveerdde. Aldus keerden wy verhongerd, vermoeyd en wanhopig nae het woud , dat maer 100 treden van het kafteel lag ( mids wy op het grond-gebied van Brandenburg waeren , wy durfden in geene huyzen gaen "); wy trokken door het zelve terug , in regenagtig weder, gemengeld met fneeuw, en in den donker. Met hulp van de arme vrouw die ons geleydde , kwamen wy met den dageraed weder te Lettel: onze gefteltenis rukte haer de traenen uyt d'oogen : ik gaf haer nogtans maer 3 ducaeten , zoo wel voor de moeyte die zy genomen , als voor de gevaeren waer aen zy haer bloot gefield had : ik belofde haer naermaels beter te loonen : ook dede ik haer in 1751 tot Weenen komen , en droeg zorg voor haer: zy was ontrent 51 jaeren oud , en ftierf in Honganen eenige weken voor myne vervloekte reyze nae Dantzick , alwaer ik in egtenis genomen wierd , en voor 10 jaeren gevangen nae Maegdenburg gevoerd. Het kafteel van myne zufter veriaeten hebben.Ie , en ons in 't midden van het woud in den ellendigften ftaet vindende , zeyde ik tot Schell: Broeder, fpreekt eens regt- uyt j verdiend zulke zufter  Baron de Trenck. io£ Suffer niet dat ik het vuur in het huys fteke onder welkers dak zy fchuyld ? De gemaetigdheyd, de verhevendheyd van ziel en de overweging waeren deugden die dezen man in den hoogftengraed bezat : t'elkens als het vuur van mynen hitzigen aerd op 't uytberfien ftond, hy was mynen raedsman , mynen getrouwen beftierder: ik eere zyne afiche; hy verdiende een beter lot als het géén dat hem in 't graf geleyd heeft. Hy zeyde my in deze gelegendheyd : Mynen vriend , uwe zufter is miflchien onfchuldig; haeren man zal haer wederhouden hebben. Steld uw oordeel te werk : waer 't dat den Koning agterhaelde dat wy in zyn kafteel geweeft hebben, en hy onze vlugt begunftigd had , uwe zufter zoude zoo ongelukkig wezen als wy zyn. Beteugeld u; peysd edelmoediger. Is't dat ze kwaelyk peyzen, daer zal miflchien eenen tyd komen in den welken hunne kinderen uwe hulp zullen noodig hebben , wanneer gy hun dienft zult konnen doen, en het kwaed met goed loonen. Ik denke nog altyd op dien goeden raed: zyne voorzegging is uytgevallen : mynen ryken fchoQtrbroeder ftierf in den Ruffcnfchen oorlog, alle hunne goederen wierden verkeerd in eenen hoop fteenen, en naer myne verloffing uyt de gevangenis van Maegdenburg, 19 jaeren naer den gemelden voorval ,^ had ik in der daed gelegendheyd om groote dienften te doen aen de kinderen van die zufter : zy betuygde my haere onlchuld , en Schell had welgeraeden. Thien jaeren daer naer, geduerende myne gevangenis binnen de voornoemde ftad , dede zy klaer blyken dat ze myne zufter was: zy wierd fchandelyk aengeklaegd tot Berlin , door Weingarten , Geheym Ichryver van den KeyzerIyken Hof-gezant; zy verloos een deel van haere goederen , en ten laetften haer leven. Ik zal dit treurig geval hier naer wydloopigec Deel I. O  lQ6 Leven van Frederik verhaelen ; maer myn hert bezwykt nog, aki ik bet overdenke. God wille het haer honderd mael vergelden; ik ben te arm geworden om haere weldaeden aen haere kinderen weder te geven , en het voorwerp van myne al te rechtveerdige vraek V niet meer in wezen ; ik zoude hem zekerlyk geltraft hebben , indien ik hem had konnen vinden. Den 28 bleeven wy , oyt vérmoeydheyd en gebrek van moed , tot Lettel. Den 1 van Maerte gingen wy tot Pleefe , 3 mylen , en den 2 tot Mcferitz , 1 myle en half. Den 3 gingen wy door Verfebaum tot Birnbaura , 3 mylen. Den 4 trokken wy door Zircke, Vruneclr en Obeftfchow , om tot Stubnitze te komen; doende aldus 7 mylen op eenen dag , waer van a in een rydtuyg. Den 5 deden wy 3 mylen , om tot Rogofen te gaen , alwaer wy zonder geld aenkwamen. Mids wy niet hadden om onze fchuylplaets te betaelen by eenen Smaus , hy jaegde ons buyten; zoo dat wy den ganfchen nagt moeiten dwaelen, verfcheurd van den honger: met het aenbreken van den dag vonden wy ons 2 mylen van onzen weg. Wy traden in het huys van eenen boer, daer een oud wyf brood uyt den oven trok : wy konden geen koopen , en ik gevoelde in dien oogenblik dat het mogelyk is eene mcord te bedryven voor een ft uk brood. Om dit kwaed gepeys te verdryven , het welk my nog doet zidderen , gin«en wy terftond van daer, en deden nog 2 mylen om tot Vongrofze te komen. Den nood dede my daer myne fuziek verkoopen voor eenen ducaet : wy deden ons wel, tot vergoeding van den honger die wy 40 uren geleden hadden , en bleeven daer den 6, om ons uyt te ruften naer eenen togt van 10 mylen, die wy  Baron de Trenck. 107 door het flyk en de fneeuw hadden moeten doen zonder flaepen : den 7 trokken wy door een woud, en door Genin , tot een dorp 4 mylen van onze laetfte verblyfplaets. Aldaer geraekten wy onder eene bende landloopers, beftaende in 40a perfoonen , die ons niet kragt in hun vliegende leger trokken.- het grootfte deel waeren Franfcheen Pruyftènfche deferteuren; zy vermoedden dat ik ook deferteur was, en «rilden my onder hunne bende hebben; maer naec dat ik openhertig met hunnen hoofdman gefproketl had , hy gaf my eenen patakon voor reys-geld ,. met eene proviöe van brood en vleefch , en liet ons in vrede onzen weg vervolgen , naer ons 24 uren opgehouden te hebben. Den 9 gingen wy tot Lapufchin , 3 mylen en half, en den 10 tot Thorn , 4 mylen. Aldaer verwagtte my eenen nieuwen voorval, om my te overtuygen dat ik gefchikt was om eenen ards-rampeling te zyn , op eiken ftap tegenfpoed te ontmoeten, en zwaerigheden te onderftaen dia te weynig fchyn van waerheyd hebben om onder de getchiedeniflen van myn leven gefteld te worden. Het was in den tyd der jaermerkt van Thorn, als wy binnen die ftad kwamen. Dat men zig verbeelde eenen grooten vent in bedelaers kleederen, met eenen langen fabel aen zyne zyde, en een paer Ichiet-piftolen aen zynen gordel , vergezelfchapt van eenen makker die den hals en eene hand met vodden omwonden had,.beter een fpook gelykende als eenen levenden menfch, en nogtans ook met piftolen aen zyne zyde. Wy begaven ons in eene herberg ; men wilde ons daer niet ontfangen : onderzogt hebbende waer hetCollegieder Jefuiten was-, gingikderrewaerds, en vraegde om den Pater Rector te fpreken. Men aenzag my voor eenen dief die eene fchuylplaets aogt i naer ten lang ooo ryksdaeitel Sn T me/ diamanten bezet/dat 'er J,n f°fl feerd was C dit was eenen appel tegen den dorft ) : zy bleef vyfthien daeen by my en Faem e my , in weerwil van myne vertoogef om fortune tegaen zoeken tot Weenen. Ik wildé 1 er van'SWg had den giften af! ramnen . ^ ', daer ^ in der A^ niet al, zetZ l ik dermvaerds «"-de reyzen , en ^ i,my oPft zk voorwaerde a»een haere hulp toe , ik moeft gehoorzaemen : zy fthevdde van my , en ik heb federt het geluk niet n«er gehad van haer te zien. Zy ftierf in 't jaer 175 " hate gedagtems en myne eerbieding blyven nog nïy hert gegraeven. Het is een geluk voor die S >ge moeder, dat ze mynen rampfpoed in inS „ie heeft moeten zien. Uöqwi Tot Eibing gebeurde my bynaer het zelve dat aen den deugd-lievenden Jofeph in EgypS v00r Bevallen .ls:. de egtgenoote van mynen geaTen leermeefter Brodowski , die eene aenbiddelyke ™"as' wierd °P my verliefd : ik wilde niet pndankbaer zyn tot mynen weldoender : de aentrekkelykheyd was nogtans groot, en zy dede my zeik den voorftel van my heymelyk nae Weeneï te volgen.' Mevrouw Putiphar was zekerlyk zoo Joleph zig gewis nevens haer op zynen mantel gezet hebben: maer myne eerbiedigheyd ™ f vrouw Brodowski beteugelde alleen mynen i Het was naturelyk dat ze my voor £ 2 jaerigen man ftelde : een geniet van zomm£ dagen aoude lgd gewJ (^JJJJJ W, daer en-boven gewekte onze fcaeyding.  JiS Leven van Frederik Zoo haeft ik toegerufc was en een kleyn gefchenk aen mynen weerd gedaen had , vertrok ik fpoedig nae Thorn, om my weder by mynen braeven Schell te vervoegen. Onze ontmoeting veroorzaekte aen beyde de gevoeligrie blydfchap: de goede oude vrouw had eene moederlyke zorg voor hem gedraegen. Hoe groot was haere verwondering, als zy my zag binnen komen gekleed als eenen Officier en gevolgd van twee dienaeren \ Ik kufte haere hand tot teeken van erkentenis, en betaelde rykelyk al den onkoft die ze voor Schell gedaen had. Ik ontdekte haer alsdan wie ik was, en bekende dat ik haer ten aenzien van haeren zoc3n bedrogen had; maer ik belofde haer zekere berigten van hem te bezorgen, zoo haeft als ik te Weenen zoude gekomen zyn. , Schell was in dry dagen toegeruft; wy vertrokken uyt Thorn, en reysden door Warfchauw en •Cracauw nae Weenen. Ik dede te Bilitz onderzoek nae den Bevelhebber Cap. . . , die my zoo oneerlyk gehandeld en voldoening geweygerd had» hy was daer niet meer; ik ontmoette hem eenige jaeren daer naer , en dien liftigen Italiaen dede my duyzend verfchooningen. Op myne reyze van Dantzick nae Weenen is my niet gebeurd dat plaets in myne hiftorie ve> diend; daer tegen konde ik het verhael van myne reyze te voet dry mael zoo lang trekken , indien ik den lezer had willen bezig houden met beuzelingen. In het ongeluk en de ellende lleept d'eene moeyelykheyd d'andere ageer haer, en te voet gaende, ziet en kend men beter de wereld , door de noodzaekelykheyd van te doen te hebben met alle fiagt van volk, dan als men gemakkelyk in een rydtuyg zit; ook verfchaffen de 169 mylen die ik te voet dede meer ftoffe tot een fabelagtig verhael, als 1000 die ik r.aermaels wel toegeruft gedaen heb. Voorders-iieelt men ja mynen dag-  Baron de Trenck i^'titlaii*ara to Hié lL7f T^ 3lsJeenen kwaeddoender/ nier volgd ftoile tot ernftige opmerking ti was in dien tyd eenen 1»^ »^ ? C geworden om den zwaeren laft van myonwlufr kig noodlot kloekmoedig te draegen Lden ï n* ander yertoog. in myn treur!fpel een Myne eerfte Reyze nae Weenen, in ^ri/^ Ï^Aer de. beraeling der onkoften van de revze en die der toeruiling van my en Scheil f ia„ 5' tos navolgende ^vallen ik hieT^ zï haï  Iao Levtn van Frederik. delen ) behield ik nog ontrent 300 ducaeten , die ik met hem eetrouwelyk deelde. Tot Weenen eene maend verbleven hebbende, vertrok hy nae Italien, alwaer hy tot den graed van LieutenantColonel in het Regiment van Païlavicini geraekte. Ik vond mynen neef FrancifcysBaron de Trenck, dien vermaerden Colunel van de Pandouren, gevangen in het arlënael tot Weenen , en in het or.gerechtigfte proces gewikkeld. Dezen Trenck was wón van myn vaders broeder , en zynen vader had Colonel en Bevelhebber van Leitfchau geweeft; hy was Heer van Pleternitz , Preftowacz en Pakraz in Slavonien. Hy verliet in het beleg van Weenen den dienft van Brandenburg voor den genen van Ooftenryk, waer in hy 60 jaeren gebleven is. Om den draed van myne hiftorie niet af te breken , zal ik hier naer ook maer fpreken van de gedenkweerdige dae.len van dezen Trenck , die grooten roem behaeld heeft in den Succeffie-oorlog, en den flagtoffer geweeft is van de vraekzugt en de haetelykfte begeerlykheyd. Men was in dien tyd bezig met het proces van den Baron de Trenck, mynen neef, te overzien. Ik was nauwelyks tot Weenen gekomen , als M. de Leber, zynen Agent, my in »t hof leydde en voorftelde aen Zyne Majefteyt den Keyzer en Prins Karei. Beyde die Vorften kenden de verdienften van mynen neef, zoo wel als de ftaetkundige doortraptheyd van zyne vyanden ; dus kreeg ik oorlof om hem in zyne gevangenis te bezoeken , en met al myn vermogen te onderfteunen. In eene tweede' verhooring zeyde den Monarch my zoo veel goed van mynen neef, dat ik het groótfte belang in zyne gefteltenis nam ; hy belalle my zelfs , my in alle gelegendheden tot hem te keeren , en naemde den Rechter van den Raed des Oöilogs eenen boozen menfch : het was den Graeve de  Baron ie Trenck. i2f de Lowenwald, gezworen yyand van de Trencks. Ik had zoo haeft niet begonft my met dit proces ie moeyen, of het nam eene andere gedaente. De Souvereyne, wiens betrouwen men misbruykc bad , wierd beter onderrigt, en de onfchuld van Trenck bleek zonne-klaer door het overzien van zyn proces. Daer wierd bewezen , dat de Commiffie van den Raed des Ooriogs , die 27,000 guldens kofte, niet onpartydig gehandeld had , en dat zeflhien Officieren , die mynen neef uyt zyn Regiment gezonden had , het meefte deel voor onteerendedaeden, valfchelyk tegen hem getuygd hadden. Eene aenmerkensweerdige zaek was, dat men in de Gazette van Weenen bekend maekte „ dat „ alle die floöe hadden om over Trenck te klae» „ gen , hun maer behoefden aen te geven ; dat „ zy eenen ducaet dags zouden trekken zoo lang „ als het proces duerde. **. Men kan weldenken hoe groot het getal was van de gene die klagter» deden , en van welke foort zy waeren : deze dagen alleen hebben 15,000 guldens gekoft. Ik begonft in de revifie van het proces te werk?n met den Doctor Gerhauer, en de zaek nam in't kort een ander wezen; maer als zy zoo verre gebragt was dat wy hadden doen zien dat geheel den Raed des Ooriogs, en voornaemendlyk den al te zeer overtre/iènden Raedsheer Weber, verdiende gecaffeerd te worden , dan bemoeyde de feetkunde haer by ongeluk met het proces. De Souvereyne dede aen Trenck voordellen van genaede te vraegen , hem verzekerende dat alles, daer mede zoude gedaen zyn , en dat hy zoude losgelaeten worden. Prins Karei, die het Hof van Weenen kende , raedde my mynen neef tot dien flap te bewegen , al was hy vernederende voor eenen man van eere: dit was tevergeefs; Trenck kende te wel zyn recht en zyne onfchuld; hy verDtel I. Q  T2« Leven vin Frederik zogt onbeleefdelyk dat men hem zoude rechten i en ftorne zig daer door in het ongeluk. Korts daer naer zag ik oogblykelyk dat mynen neef ging geflagrofferd worden. Hy was ryk;zyne vyanden hadden alreeds So,ooo guldens van zyne penningen uytgegeven , en alle zyne goederen waeren tot verzekering in hunne handen geleverd; men had hem te onredelyk gehandeld , en men kende hem te wel, om de ganfche uytgeftrektheyd van zyne vraek niet te fchroomen, zoo haeft hy op vtye voeten zoude wezen. Ik beklaegde in den grond van myne ziel zyn lot, boven al wanneer hy , door zyne tierende hitzigheyd , de onvoorzigtigheyd had van openbaerlyk in dreygingen uyt te berften op het punt dat de overwinning zig voor hem ging verklaeren. Zyne tegenftrevers hadden den Biegtvader van 't Hof aen hunne zyde ; zy fielden alle ftaetkunriige middelen in 't werk , en vreesden allegaeder voor hunne perfoonen. Ik raedde hem dan , als vriend, uyt zyne gevangenis te breken , en recht van de Souvereyne te vraegen als hv in vryheyd zoude wezen: ik gaf hem diesvolgens een ontwerp dat zeer gemakkelyk konde uytgevoerd worden , en het welk hy in dank veynsde te nemen. Eenige dagen naer deze faemenfpraek wierd ik ontboden by den Veld-Marechal Graeve de Kcenigfeck , Stad-voogd van Weenen >: dien agtbaeren gryzaerd fprak en handelde in die gelegendheyd met my als eenen vader en waeren vriend van 't merfchdom : hy raedde my mynen neef te laeten vaeren , en dede my genoeg begrypen dat hy my zelf verraeden had; dat hy den voorftel dóór my aen hem gedaen , geopenbaerd had , en my aen zyne eygen-liefde wilde opofferen , om aldus de zuyverheyd éynet meyning te doen blyken , en met ftandvaftigheyd den uytval van zyn noodlc* te verwagten.  Baron de Trenck. isj Ik , verwonderd over die laf benige daed van eenen bloed-vriend voor wie ik myn leven zoude gewaegd hebben , en die ik uyt zyn verderf wilde trekken , befloot hem- te veriaeten , en hield vooreen geluk , dat den braeven Veld - Marechal myin tyds gewaerfchouwd had. Ik maekte die haetelyke ondankbaerheyd bekend aen Z. K: H. Prjns Karei van Lorreyneo , die my raedde mynen. neef nog te bezoeken, zon-, der eenig misnoegen te doen blyken , maer my na gewoonte voor hem genegen te toonen. Eer ik verder gae, zal ik eene fchets geven van, de geaerdheyd van dezen Trensk. Hy was eenen man begaefd met uytftekende talenten , en buyten. maet eerzagtig ; zynan iver voor den dienft van zyne Souvereyne ging tot de geeftdryving ,. en. zyne fcoutigheyd tot de vermetendheyd ; hy was argliftig van geeft en ,boos van hert, vraekzugtig-, en ongevoelig ; zyne gierigheyd ging boven alle verbeelding ; hy was maer 33 jaeren oud, als hy ftierf. Hy wilde aen niemand ter wereld verpligt zyn, en zoude de dood van zynen beften vriend verhaefc hebben , als hy eenige verpligting aen den z,elven meynde te hebben, of middel zag om zyn goed te krygen. Hy wift zeker dat ik hem gewigtige dienften gedaen had; hy hield zyn proces als gewonnen , dewyl hy een verdrag van 30,000 guldens gemaekt had met de Rechters die belaft waeren met de revifie, aen welke ik dit geld zelf had gedraegen , naer het ontfangen te hebben van den Baron Loprefti, zynen vriend :. ik had kennis- van alle zyne geheymen , en dit was voor zynen boozen aerd genoeg om myn verderf te betragten., Vyfthien dagen naer dit berigt geraekte ik in eene andere zwaerigheyd. Ik kwam uyt het arfenaelA daer ik Trenck bezpgt had, en droeg.onder.  *24 Leven van Frederik myn kleed een paksken pleyt aagri, die ik voor hem opgelteld had. Daer waeren in dien tyd tot Weenen 25 Officieren die over hem klaegden, en my aiie voor hunnen vyand hielden , om dat ik tot zyne verdediging werkte; ik moeft dan omzig«g en op myne hoede wezen. Voorders had men binnen Weenen uytgeftroyd, dat ik daer heymeJyk van den Pruyirenfchen, Koning gezonden was om de vryheyd aen mynen neef te bezorgen: hy, in t tegendeel , heeft tot aen zyne dood houden Itaen oat hy aen my tot Berlin noyt gefchreven had; diesvolgens was den brief die my ongelukkig gemaekt heeft, ongetwyrfeld verzind van Jafchinsky, mynen vyand. ' Terwylen dat ik , uyt het arfenael komende, over het voor - hof ging , wierd ik gevolgd van twee mannen met gryze mantels, die my fcbier op de hielen trapten, onder het uytbraeken van de vinmgfte lmaed-woorden op Trenck, Pruylfenfchen overlooper. Ik begreep wel dat ze op twift uyt waeren , en men heeft gezien dat ik in zulke voorvallen met veel tyd behoefde om my te beraeden : ook js men noyt veerdiger om te vegten, dan als men niets bezit, en misnoegd is over zyn lot. Ik vermoedde dat ze beyde afgedankte Officieren van J renck waeren , en van het getal zyner befchuliligers; ik tragtte hun ondertuSchen te ontwyken, met nae de Joden - plaets te gaen. Zy vervolgden my metraflè fchreden; ik keerde wy om, en ontfing in dien oogenblik eene degenIteek aen de flinke zyde van myne borft: het pak papieren dat ik droeg, bevrydde myvandedood; het punt van den degen doorftak de papieren , en trefte alleeneiyk de oppervlakte van myn vel. Ik Iprong agterwaerds , en trok mynen degen; maer beyde die verraeders namen alsdan de vlugt: ik hep hun naer; den eenen dede eenen mis/tap, en viel; ik vatte hem by de kraeg; de wagt kwant  Baron de Trenck. ii£ toegeloopen; hy zeyde dat hy Officier in het Regiment van Kollowrat was, en toonde den uniform ; ik wierd alleen in hegtenis eeleyd. Des anderendags kwam den Plaets - Major my berifpen , op voorwendfel dat ik vermetendlyk twift gemaekt had tegen twee Officieren , den Lieutenant F.. . g en den Lieutenant K. .. n. Deze fchelmen hadden niet gezeyd dat ze hadden gepoogd my te vermoorden. Ik had daer geene getuygen van ; dus kreeg ik ongelyk , en bleef zes dagen gevangen. Ik was nauwelyks geflaekt , als beyde deze Officieren hun deden aenkondigen , en my voldoening vraegden. Ik was terftond veerdig , en belofde my eene ure daer naer te laeten vinden aen de Schotten poorte , die voor de kamp plaet» beftemd wierd. Als men mydeze Heeren naemde, ik wierd indagtig dat het twee flrave degens waeren , die dikmaels in het arfenael by Trenck plagten te komen, daer men fchier dagelyks fchermde. Ik ging by mynen neef, vertelde hem dien voorva! , en verzogt van den zeiven 100 ducaeten , om my in veyligheyd te konnen begeven, waer 't dat ik eene nederlaeg dede , of my doen heélen , in geval ik gewond wierd. Tot alsdan had ik voor hem myn eygen geld uytgegeven , zonder een duyt van het zyne geroten of gebruykt te hebben. Hoe groot was myne verllaegendheyd, als dien boozen menfch my met eenen grim-lach en eenen fchimpenden toon zeyde: Waerden neef, hebt gy u zonder my in moeyelykheden gebragt, tragt 'er u zonder my ook uyt te helpen. Als ik uyt ging, riep hy: Ik zal evenwel uwe begraeving betaelen. Zoo vaft liet hy zig voortlaen dat ik in den kamp zoude blyven. Ik liep vol wanhope by den Baron Loprefli , die my 50 ducaeten en een paer fchiet-piftolen gaf. Oaer mede ging ik wel gemoed nae de kamp*  125 Leven van Frederik rlM» , alwaer ik zes Officieren van de bezetting vond. Mids ik binnen Weenen weynig kennb nad , !k nam voor mynen tweeden peribon , of getuyge , zekeren Kapiteyn der Invaliden , genaemd Pereira , die 80 jaeren oud was, eenen Spaenjaerd van natie , die ik, nae de kampplaats gaende , by geval ontmoet had, en hem verteld wat my gebeurd was. Voor eerft flelde den Lieutenant K . . . n zig tegen my, en ik kwetfte hem zwaerlyk aen den regten arm. Ik verzogt de getuygen dat ze hem zouden doen weg gaen , hem zeggende dat ik voldaen was. Hier op naederde den Lieutenant P... g my al vloekende; ik gaf hem eene fteék in den onder-buyk. Alsdan fcheen den Lieutenant M... f, geeuyg* van dea eerft gemelden , zig te belgen , en zeyde my • Indien gy met my te doen had , ik zoude u anders ontfangen. Mynen dapperen tachentigjaerigen getuyge , met zyn bruyn kleed en zyne kouilèn van het zelve koleur, met zyne wenkbrauwen op zyn fpaenfch, die zyne oogen en de helft van zynen neus dekten, met het hoofd en de handen bevende , fchoot daer op tuifchen ons, roependeHalt! Trenck heeft gencegzaeme blyken van zyne dapperheyd gegeven; die hem voord aen zal aentaften , zal het tegen my te doen hebben. Een-' ider lachte om de dreyging van den goeden gryzaerd , die nauwelyks de magt had om zynen" degen op te hellen. Ik zeyde hem : Mynen vriend, ik ben nog ongehinderd, en kan my zelf verdedigen : m geval dat ik gekwetft worde, gy kond dan myne plaets nemen ; maer zoo lang als ik den degen zal konnen handelen , zal het my tot ve maek (trekken , deze Heeren een voor een te dienen ten beften dat my mogelyk zal zyn. Ik wilde eenen oogenblik ruften ; maer den verwaenden M ... t, vol fpyt van zynen vriend gewond re Bien, talie my verwoed aen » en ik bra^t heja  Èaton de Trenck.' i2* ook eene fteék in den onder-buyk toe: mids hy, als eenen wanhopigen , my nog ffryd bleef leveren , ik dede zynen degen fpringen, en gaf hem eenen vuyft flag dat hy ter aerde viel. Alsdan had niemand luft meer om tegen my fe kampen , en myne dry vyanden keerden al bloedende binnen de ftad. Alzoo M... f doodelyk gewond fcheen, en dat de Jefuiten en Capucynen my eene fchuylplaets weygerden, ik nam mynen toevlugt tot het Kloofter van Kaltenberg. _ Ik fchreef van daer aen den Colonel Loprefti , die my kwam bezoeken. Ik verhaelde hem al dat 'er voorgevallen was, en durfde my , door zyne bemiddeling , naer verloop van acht dagen wederom in 't openbaer binnen Weenen vertoonen. Den Lieutenant F .. .g had bedorven bloed, en dit maekte zyne wonde , die uyt haer eygen van weynig belang was, vry gevaerlyk. Hydede my bidden van hem te komen bezoeken ; ik ging: hy maekte zyne onfchuld , en gaf my kiaerelyk té verttaen dat ik van mynen neef moeft mistrouwen. Ik heb daer naer vernomen dat dien booswigt hem eene compagnie en duyzend ducaeten belofd had, mdien hy my nae d'andere wereld konde zenden. Dewyl F . . . g belaeden was met fchulden , hy had den voorflel aengenomen , en zig ten dien eynde vervoegd met den Lieutenant K . . . n; en waer >t dat de aéten van het proces van Trenck my niet bevryd hadden , d'eerfte fteék zoude den wenfch van mynen neef vervold hebben. Ik konde niet befluyten om dien boozen en gevaerlyken neef nog te zien, die , zyn proces voor gewonnen houdende, het welk ik alleen zoo verre gebragt had , en wel wetende dat zyne geheyïnen my bekend waeren , my voor mynen loon wilde doen vermoorden , om geene verpligting aen my te hebben. De gierigheyd , gelyk ik alreeds gezeyd heb, was zyne heerfchende ondeugdj  128 Leven van Frederik hy offerde haer alles op. Hoewel hy naer zyne dood een half millioen guldens agcerliet , hy was gewoon niet meer als 30 grooten dags te verteeren. Zoo haeft men in de ftad wift dat ik mynen neef veriaeten had , den Generael Graeve de Lowenwald , zynen gezworen vyand , en den Prefident van zyne eerfte ondervraeging , zogt gelegendheyd om my te fpreken : hy belof ie my alle gunft en befcherming, indien ik hem de geheyme middelen wilde ontdekken die men in het overzien van 't proces gebruykt had ; immers, hy bood my 4000 guldens op dat ik zoude medewerken in den pleyt-handel tegen mynen neef. Ik weygerde de aenbieding van dien onrechtveerdigen rechter , en maekte zynen eerloozen handel rugtbaer. Men zal de hiftorie van dit proces hier naer wydloopiger verhandeld vinden , en het geên ik daer van zeg, zal niet verdagt zyn; want men heeft alreeds gezien dat Trenck mynen doodelyken vyand was. Ik was dan gezind om Weenen voor goed te veriaeten; alle de vrienden van mynen neef vielen hem van gelyken af, door mistrouwen en uyt vreeze voor zyne ondankbaerheyd. Z. K. H. Prins Karei aenzogt my tot eene verzoening ; hy gaf my eenen brief van aenbeveling voor den Generael Brown , die het bevel voerde over het leger voor Genua; maer ik had voorgenomen fortune te gaen zoeken in de Indien; ik wilde tot Weenen geene verbinding aengaen , en vertrok uyt deze üad nae Holland in Ougft-maend 1748. Men zal zien dat myn ongelukkig noodlot my derrewaerds leydde door een buytengewoonelyk geval; ik was buyten twyffeling gefchikt om aldaer den flagtoffer te zyn van de gramfchap , onrechtveerdigheyd en vervolging. Daer was gelchreven dat myn noodlot in Europa zoude verveld worden , maer niet in Afia. Door  Baron de Trenck. 129 "Door Nuremberg trekkende , vond ik aldaer het corps Ituffenfche Troupen dat nae Holland beftemd was om den peys aen Duytsland te geven. Den Generael Liewen , bloedverwant van myne moeder, was 'er Bevelhebber van ; den Major Bufchkow , die ik tot Weenen gekend had , als by daer Hof Gezant van Rusland was, raedde my by den zeiven een bezoek af te leggen , en (telde my zelf aen dien Generael voor. Hy ontfing my met betuygingen van genegendheyd, en heeft my van dien tlond af verltrekt tot eenen vriend en vader; hy dede my dienft aenveerden voor Rusland , in de hoedaenigheyd van Kapiteyn derDragonders vanTobolski. Ik bleef dan by hem , en werkte in zyn kabinet; zyn betrouwen en zyne agting voor my waeren zonder paelen. Den vrede wierd gemaekt; wy begaven ons in aentogt nae Rusland , zonder den degen getrokken te hebben, en ons kwartier generael wierd teProsnitzin Moravien opgeregt. Aldaergebeurde my eene zaek waer van ik alleen de omftandigheden kan verhaelen , en die my tot eene lede gediend heeft voor 't overig deel van myn leven : ik wenfche uyt den grond van myn hert dat de opregtheyd van myn verhael het zelve uytwerkfel nebbe in mynen lezer, boven al den genen die nog gebrek aen ondervinding heeft. Den Generael Liewen gaf een feeft ter gelegendheyd van den verjaer-dag der krooning van de Keyzerinne Elifabeth, en den Geneesheer van het leger rentte eene fpeel - bank op , genaemd Bank van Pharao. Ik bezat in alles 22 ducaeten : denieuwsgiengheyd , het gezelfchap , of miflchien de begeerte om mynen kleynen fchat te vermeerderen , dreeven my aen om te fpelen, doch met het valt befluyt van maer 2 ducaeten te waegen: ik verloos ze , wilde ze weder winnen ; maec Deel I. n  130 Leven van Frederik myre borze was haeü uytgeput: ik keerde fiat myn logement zoo befchaemd en vol fpyt, dat ik nae myne fchiet-piftolen liep. Ik bidde myne jonge lezers die nog zondsr ondervinding zyn , hier eenen oogenblik op te houden , om profyt te trekken uyt myn voorbeeld. Ik heb jonge lieden , die anders deugdzaem en agtbaer waeren, in eenen afgrond van ongeluk zien vallen door den drift tot de waeg-fpelen; ik heb eerlyke perfoonen gekend die, naer alles verfpeeld te hebben, dieven en fchelmen geworden zyn4 ik heb Officieren van rang gekend de welke , naer eerit hun eygan geld met fpelen verloren te hebben , en daer naer het geên van de compagnien die hun toebetrouwd waeren , wegsejaegd zyn , en het vervolg van hunnen levens loop ongelukkig geweeli hebben. Ik zoude te Prosnitz miflchien ook zoo gedaen hebben , had ik eene kas in myn vermogen gehad, 't Is in 't fpel, even als in 't minnen , maer den eerften flap die kofi : ais de kans haer aenftonds gunftig tóond aen den genen die dezen weg inflaet , 't is zoo veel te erger ; hy word begeerlyk , ligtveerdig en onagtzaem ; hy betrouwd zig op zyn geluk, en word op het •eynde eenen gauwdief of verloren man. Ik bidde ! dan vuuriglyk myne kinderen , wanneer zy dit lèhrifc zullen lezen, en ik hun niet meer zal konnen beftieren , en ook myne lezers, dit geval te gedenken , en de klip te myden die ik by geluk ontkomen ben , of door eene werking van de Godelyke Voorzienigheyd, die my eene andere rol toegefchikt had om op het tooneel dezer wereld te fpelen. Evenwel was dien voorval op veel naer zoo treurig voor my niet als dat hy konde wezen. In het onthaeken van myne piftolen kreeg ik eenen anderen inval: ik overleyde dat ze eenige weerde hadden; den Generael Wayekow had 'er my a»  Baron de Trenck. i%T ducaeten voor geboden ; ik befloot die te verkoopen , om myn verlies te erftellen : maer mids de geheete ftad dien dag in vreugd was, en dat 'er ïn alle wyken met bus-geweer gefèhoten wierd , ik veranderde wederom van gedagten, en begonft ook met myne twee piftolen te fchieten. Naer eene korte overweging fehepte ik weder moed , en vraegde aen mynen dienaer boe veel geld hy had : hy gaf my 3 ducaeten , met welke ik de zwakheyd had van weder nae de bank te gaen , gelyk eenen wanbopigen fpeelder. Ik fpeelde opeen nieuw; maer de kans was gekeerd; ik won myn geld weder, en nog ander daer by. Ik Hak het wederom in myne borze, en fpeelde voord op myn gewin ; om kort te zeggen , ik won den Geneesheer zyne ganfche bank af. Hy regtte eene nieuwe op , waer van ik ook het grootfte deel won; zoo dat ik wegging met eene winfte van ontrent 600 ducaeten. Die zig in een diergelyk geval bevonden heeft, kan alleen een denkbeeld hebben van de vreugd die ik toen gevoelde: zy dede in my nogtans haere gewoonelyke uytwerking niet; want van dien oogenblik af dede ik, naer een ryp overleg , eenen eed van voord-aen alle waeg-fpelen re verzaeken; en ik heb hem altyd getrouwelyk onderhouden. Ik erneme den draed van myne hiftorie. Den Generael Liewen ,. mynen befchermer , zond my, langs de Wyflèl, met 140 genezelingen nae Dantzick, van waer wy op Ruffenfche vaertuygen nae Riga vertrokken. Ik verzsgt deze gunft van hem, mids ik verlangde om myne moeder , broeders en zutter in Pruyflèn te zien. Toe Elbing gaf ik myn bevel over aen den Lieutenant de Platen, en begaf my te peerde, vergezelfchapt van mynen dienaer, nae het Bisdom van Erm- ' land , alwaer ik onze faemenkomft beitemdhad in een nabuerig dorp.  *33 „ Leven van Frederik De Pruyflènfche wervers hadden korts te vooren den zóón van eenen boer van dit dorp opgelikt; alles was 'er in beroerte. Ik was in den blauwen uniform der Ruflènfche Dragonders, en droeg eene Iedere broek; dit dede my voor eenen Pruyfiènaer aenzien. Ik ftelde my voor de deure van een huys caer de boeren bezig waeren met danfen ; eenige kwamen my terftond aenv allen met alle flagt van moord-geweer. Eenen jaeger , die daer by geval voorby kwam , en den weerd kwamen my ter hulp. Mynen dienaer, die binnen was, kroop in eenen oven , zyne pütolen in de hand houdende. Ik hield twee boeren by het hair, en floeg hun met den kop tegen de kalfyden ; den jaeger en den herbergier ontzetten my op het eynde ; ifc greep eenen blok, en wy bleeven meefter van'het flag-veld, niet zonder eenige kwetfuren ontfangen te hebben. Mynen knegt kwam uyt zyne befchanzing; wy namen onze peerden , en vertrokken. In het eerfte dorp dede ik my verbinden; myn hoofd en myne oogen waeren gezwollen; in welken ftaet ik twee mylen moeft doen om binnen het fledeken Reflel te komen, alwaer ik eenen ervaeren Heelmeefter vond , die my op acht dagen in flaet ftelde om nae Dantzick te gaen. In dien tufichen - tyd kwam mynen broeder my te Reflèl bezoeken; maer myne goede en teerhertige moeder had het ongeluk gehad van op den weg om my te komen vinden eenen val te doen in een dorp niet verre van haer goed; zy verftuykte eenen arm , en keerde met myne zufter terug ; ik heb haer federt niet meer gezien. Myn ongelukkig lot was my in alle ondernemingen tegen , en ik onderging in dit jaer ( 1749 ) alleen zoo veele ongevallen'en veranderingen van fiaet, dat ze aen eenen Roman-fchryver itofte genoeg zouden verfchaflèn om eenen dikken boek te vollen.  Baron de Trenck. 133 Ik gin? my weder met mynen tr.anfport van genezeüngen vervoegen te Dantzick , alwaer ik eenen der merkweerdigfte voorvallen van myn leven had , die my nog verheugd t'elkens dat ik daer op peyze. Ik maekte aldaer kennis met eenen Pruyflènfchen Officier, gebortig van Pruyffen, die ik niet zal naemen , uyt opzigt voor zyn geflapt. Hy bezogt my alle dagen, en wy gingen te peerde wandelen in de voor - lieden. Hoe groot was myne verbaesdheyd, als mynen dienaer, die ook vriendIchap met den zynen gemaekt had , my op zekeren dag geheel ontfteld zeyde : Mynheer , ziet toe dat gy in den ftrik niet valt die men u legt; den Lieutenant N. . . . wild u buyten de ftad lokken , om u in hegtenis te nemen en aen de Pruys» fenfche te leveren. Ik vraegde van wie hy dit wift ; hy antwoordde dat het den knegt van den Officier hem gezeyd had , mids hy my genegen was en wilde waerfchouwen. Ik drong by middel van eenige ducaeten nog dieper in dit complot; ik agterhaelde dat Reimer, Refident van Pruyflèn, den oorfprong daer van geweeft had, en dat het den Lieutenant met hem eens was om dien verraeders trek te fpelen aen my, zynen vriend en weldoender. Dien aenflag was zoo eenvoudig en zoo gemakkelyk om uyt te voeren , dat ik de gelukkige ontdekking die my bevryd heeft, aen het louter geval niet kan toefchryven. Den Lieutenant moeft my ten beftemden dag en ure in de voor ftad genaemd Langfurh lokken , alwaer eene herberg was die onder het grond- en rechts - gebied van Pruyflèn behoorde ; op de voor plaets van die herberg rnoeften acht wervende Onder - Officieren my afwagten , zoo haeft als ik in huys zoude getreden zyn , overrompelen , in een rydtuyg werpen, en nae Laveuburg in Posteren voeren; twee Onder-  *?4 Leven van Frederik Officieren moeften re peerde het rydtuyg geWdeft tot op de grenzen, en d'andere my daer in beu aeren, en wederhouden van om hulp te riepen, zoo lang als wy op het grond gebied van Dantziek zouden zyn. Voorders verflond ik van mynen getrouwen dienaer alle de andere maetregels die 'er genomen waeren; naemendlyk, dat myne vyanden my agter de deure der herberg zouden verwagten zonder fusieken of piftolen , en alleenelyk gewapend met hunne fabels, om my te eemakkelykerby het lyf te konnen vatten en buyten faet van tegenweer te ftellen. De twee OnderOfficieren te peerde moeften hun verzekeren van mynen knegt, in geval dat hy met den galop wilde vlugten, en alarm maeken. Met dit berigt konde ik den aenflag ligtelyk verydelen; ik had daer toe met anders te doen als de wandeling te weyseren als men, my die zoude voorftdien : maer^myné eygen-liefde was getergd , en zy prikkelde my om eene openbaere vraek over de verraeders te nemen , gelyk ik ook dede. Ontrent den middag kwam M. den Lieutenant N. . .; hy nam met my het noen-mael, gelyk hy gewoon was; doch hy was wat diepzinniger als na gewoonte : hy fcheydde om vier uren van my naerdatikbelofd had van den volgenden mogend met hem te peerde nae Langfurh te wandelen. Myne vafte antwoorde maekte hem blyde ; ik lette met aendagt op zyn gebaer, en had over'het lot van dien verraeiier haeft gevonnift. Hy was nauwelyks vertrokken , als ik by M Scheerer, Refident van Rusland , ging , eenen man van eere en Zwitièr van natie : ik ontdekte hem het complot dat men tegen my gemaekr had en vraegde verlof om zes mannen van myn detachement te nemen tot befcherming van mynen pèribon : voorders maekte ik hem myn voornemen bekend. Hy tragtte my daer van af te ke«-  Baron de Trenck, 135 ren; maer ziende dat ik het zoo zeer ter hert had: Doet dat gy geraedig vind , zeyde hy ; ik draeg het my niet aen , om daer voor niet te moeten verantwoorden. Ik liep nae myne foldaeten , en koos 'er zes uyt; ik leydde hun in den nagt gewapend tot regt-over de Pruyffènfchï herberg , en verbergde hun aldaer in 't koorn , met laft van tot myne hulp te komen op d'eerfte fcheut die ze zouden hooren , alle de Pruyflènaeren gevangen te nemen die ze konden krygen , en geen vuur te geven ais in 't geval van eenen gevaerlyken wederftand. Daer-en tuflchen was ik oplettende om niet misleyd te worden door valfche berigten; om vier uren van den morgen vernam ik door de befpieders die ik op fpeur geleyd had, dat den Refident Reimer alreeds uyt gereden was met twee poftpeerden. Ik had myne piftolen en die van mynen knegt zelf gelaeden ; ik had een ander paer in myne zakken gefteken , en mynen turkfchen fabel bereyd: naer aen den knegt van den Lieutenant beiofd te hebben van hem in mynen dienft te nemen , mogt ik ftaet maeken op zyne getrouwigheyd. Des morgens om zes uren kwam M. den Lieutenant met een bly gelaet in myne kamer; hy verzekerde my dat wy fraey weder zouden hebben , en dat ik te vreden zoude zyn van de ièhoone weerdinne van Langfurh. Ik was terftond veerdig; wy flapten te peerde, en reeden uyt de ftad , elk gevolgd van zynen dienaer. Wy waeren nog ontrent 300 flappen van de herberg daer men my verwagtte , als mynen geveynsden vriend my voorftelde van af te flappen , om te voet te wandelen , en onze peerden te doen leyden van onze dienaeren. Ik flapte af, «n befpeurde dat d'oogen van dien trouwloozeo  13 Leven van Frederik reeds glinfterden van vreugd, Wy eyndigden aldus den weg ; M. den Refident Reimer lag in de venfter der herberg , en riep tot my: Gleden dag, M. den Kapiteyn ; komt hier binnen; het ontbyt is even gereed. Ik lachte hem in 't gezigt, en antwoordde al fchimpende dat ik den tyd niet had. Naer deze woorden wilde ik vooMgaen ; maer mynen geleyder, om my te doen binnen treden , ciede my eene foort van geweld aen, en trok my by den arm. Ik verloos toen het geduld, gaf hem eenen flink die hem bynaer ter aerde dede vallen , en ik liep nae myne peerden. Hier op fprongen de Pruyflènaeren uyt, en kwamen al tierende nae mygeloopen. Ik fchoot op den eerften die my naederde ; waer op myne Rufïen met hunne gelaeden fuzieken verfcheenen, fchreeuwende: Stuy , ftuy , jebionnamat. Men kan ligtelyk begrypen hoe verbaesden verlchriUtdePruysfenaeren wierden ; zy namen alle gelyk de vlugt. Ik verzekerde my lèfFens van mynen valfchen vriend , en liep daer naer in de herberg om den Refident ook te vatten ; maer hy was door eene agter - deure gevlugt : myne Rufièn namen vier Pruyflènaeren gevangen. Ik dede myn volk den kalfyde-weg bezetten , en ideren gevangenen 50 ftok flagen geven. Eenen vendeldraeger genaemd Caflèbourg maekte hem bekend , en vraegde my vergiffenis, zeggende dat hy met mynen broeder geftudeerd had, en had moeten gelioórzaemen aen zyne overheyd. Ik nam zyne verfchooning aen , en liet hem vry. Daer naer trok ik mynen degen, en zeyde aen den Lieutenant dat hy zyn leven zoude befchermen; maer hy was zoo ontlteld , dat hy, naer zynen degen getrokken te hebben voor de formaliteyt , niet anders konde doen als om vergif, fenis bidden, en de fchuld op den Refident legheet. Hy was geenzins in ftaet om zig te verdedigen j dus, ziende dat ik met den degen geene voldoening  Baron de Trenck. 'jvy mng konde krygen , nam ik den ftnk van mvner» Ruflenfchen Caporael , en floeg hem daer mede zoo lang als ik adem konde haelen , zonder dat hy geraedig vond den minften wederftand te bieden. De Verraeders zyn altyd lafhertig , als zy hunne voornemens mislukt zien. Naer hem dapper geflaegen te hebben, liet ik hem op zyne kniën , en zeyde: Gaet henen, fchelm ; verteld aen uwe makkers hoe dat Trenck de verraeders ftraft. Het volk was rondom ons vergaederd ; ik vermelde hun met weynig woorden den geheelen voorval, daer by voegende dat den aenval op het grond-gebied van Dantzick begonft was; de arme Pruyflènaeren wierden van het grouw bynaer e«eenigd. Naer deze daed keerde ik zegepraelende binnen de ftad, en zeylde dry of vier dagen daer naer met myn detachement nae Ritja. Het is te verwonderen dat dien merkweerdben voorval met rugtbaer gemaekt wierd door de invvoonders van Dantzick, nog door de Pruyflènaeren: geene nieuws-biaderen maekten daer gewaeg van ; niemand vraegde voldoening; gewis uyr, lcnaemte van zulk eene veragtelyke daed beftaen te hebben , en nog meer van die mislukt te zien. Ik heb daer naer verftaen dat den grooten Frederik daerom fchrikkelyk op my was verbitterd geworden; ongetwyffeld door valfche berigten die zynen Refident Reimer hem dede ; en het vervolg heeft doen zien dat zyne vraekzugt my in alle geweften der aerde vervolgde. Dry jaeren daer naer viel ik , door eene fchandelyke verraederye , binnen de zelve ftad in zyne magt • hy dede my als martelaer boeten de kloek rnoedbheyd van my dapperlyk verdedigd te hebben, ' ° Den Pruyflènfchen Gezant M. de Goltz dede raekende dien voorval klagten van my aen den Cancelier B ; maer hy kreeg geene voldoening, ter oorzaek dat men in Rusland mynen hanDtel I, vier mylen van Riga alwaer ik eenige dagert  *4° Leven van Frederik roet hem bleef: hy gaf my de noodige onderrigtingen om myne fortune te bevoorderen tot Moskou, daer het hof toen was. Hy raedde my boven al , eene compagnie te betragten in het Regiment der Cuiraffiers, welkers Kapiteynen alsdan den rang van Leger-Majors hadden, en in het Regis ment der Siberiiche Dragonders van Tobolski niet te blyven , waer in hy my maer gefield had om eene betere plaets te vervvagten. God geweerdige zig eene milde vergelding te geven aen dien braeven Krygs - overften , wiens naem en gedagtenis my altyd dierbaerzullen zyn; dat hy in vrede rufte onder de geeften der agtbaerfte mannen, en onder die van myne weerdige weldoenders. Ik wierd op myne aenkomft binnen Moskou zeer wel ontfangen van den Cancelier Graeve de B. . . . , aen wie ik rovne brieven van aenbeveling overhandigde. Oettinger, Lieutenant-Colonel van den Veftingbouw , met wie ik op de reyze kennis gemaekt had, was daer den huys-vriend; hy_ dede voor my al dat in zyne magt was; ik befpeurde dat men my aldaer met onderfcheyd handelde , en zelfs dat M. den Cancelier my met zyne guiift vereerde. Zommige dagen naer dat ik te Moskou aengekomen was, ontmoette ik den Graeve Hamilton, die , ten tyde dat hy Veld-Marechal in het Regiment van Bernes was, tot Weenen mynen vriend geweeft had : zynen Generael, alsdan Keyzerlyken Gezant by het hof van Rusland , was aldaer in groot aenzien. Den zeiven Graeve Bernes was Keyzeriyken Gezant by het hof van Berlin in 1743 » wanneer ik by Frederik in groote gunft was; in welk hof hy my perfbonelyfc gekend had. Hamilton bragt my by dien edelriertigen en verligtten hefchermer van het menfchdom , wiens gene* gendkeyd ik naer eenige fceiaenfpraeked zoo verre  Baron de Trenck.' 141 Won , dat hy my raedde den dienfc van Rusland te veriaeten , om eene compagnie in zyn Regiment te aenveerden : hy zoude my de noodige aenbevelingen voor Weenen gegeven hebben; maer het lot van mynen neef wederhield my, en ik zoude liever nae de groote Indien getrokken hebben , als weder in Ooftenryk te keeren. Den Gezant hield my om het noenmael met hem te nemen ; en zynen bezonderen vriend , Lord Hindfort , Afgezant van Engeland , was daer ooit. Wat geluk voor my! dien grooten Bemiddelaer bad my bezonderlyk gekend tot Berlin, en het was zelfs in zyne tegenwoordigheyd dat den Koning my met deze uytdruklring ver. eerde : 'r Ts eenen Matador van myne Pruyflènfche Jongheyd. Hy wift wat ik konde en waer toe ik bekwaem was; en volgens de kennis die hy van de menfchen had, wift hy hun ook te zoeken en te agten : hy toonde zig te faemen mynen vriend , befchermer en raeisman. Hy riep my alleen , en zeyde : Trenck .... Ik antwoordde dat ik eere en onderhoud zogt, mids ik die beyde verloren had in myn vaderland , zonder de geringfte misdaed bedreven te hebben. == Hebt gy geld ? — Neen; mynen ganfehen rykdom beftaet tegenwoordig in 30 ducaeten. = Volgd dan mynen raedt gy hebt alle de noodige hoedaenigheden om in Rusland tot eene hooge fortune te geraeken; maer men veragt 'er de behoeftigheyd , en daer word niet aengezien als den uytwendigen glans; de verdienften , de talenten , de bekwaemheyd, zonder den overvloed, gelden daer niet; gy moet dan ryk fchynen. Ik , met den onderftand van Bernes, zal u in de groote vergaederinge-n der ftad leyden , en alles verfchieten dat gy noodig zult hebben. Gy moet eene koftelyke Uvreye , handpeerden hebben , diamant - ringen aen de vingers draegen , in de byeenkomften groot fpei fpelen,  14* Leven van Frederik vrypoftig zyn tegen het vrouwen-geflagt, en allede gaeven doen blyken die gy van de nature ontfangen hebt. Dit is voor eenen vremdeling den eenigften middel om hier te verkrygen dat hy begeerd ; ik neme het overig op my. De faemenfpraek en onderrigting was lang; M. Berneskwam by ons, en zy kwamen overeen van te faemen tot myne vervoordering te doen al dat hun zoude mogelyk zyn. Weynige jongelingen die fortune zoeken in een vremd land, mogen hun vleyen van eene zoo gunfiige omllandigheyd te ontmoeten ; alles voegde zig op eene fchier mirakeleuze maniere te faemen om den tegenfpoed te vergoeden die ik uytgeftaen had, en my weder te verhelfen tot de hoogde van waer ik gevallen was. Deze twee mannen , die ik tot Berlin gekend had, beyde bekleed met de weerdigheyd van Gezant by dit Hof, in den tyd dat ik eenen der bezondere gunftelingen van Frederik was, en dat myn vroeg veritand alreeds de aendagtigheyd der vremde Minifters op my trok; deze edele Heeren, yereenigd door den band der vriendfchap, waeren in de hoogde agting by het Hof, alwaer hunnevonniflèn befliften over de verdienden der perfoonen; daer en-boven waeren hunne Hoven in verbond met het Hof van Rusland, en M. den Graeve de B , Cancelier van het Rü&enlch Ryk ,. had het grootlte betrouwen in hun : deze twee mannen , zeg ik , waeren alsdan even tot Moskou , en verklaerden hun als om ftryd myne befchermers. Den lezer kan hgtelyk begrypen hoe groot myne vreugd was. Men bezorgde my dan den ingang in alle voornaeme huyzen , niet als. eenen vremdeling die dienit bedeld , nog in de hoedaenigheyd van Kapiteyn der Dragonders van Tobolski, maer als den naeften erfgenaem der naillioenen van den rykea  Baron ie Trenck. 145 Trenck in Hongarien , als eenen gewezen gunfteling des Konings van Pruyflèn , ja als eenen geletterden van den eerfien rang. Ik maekte een Digt-ftuk ter gelegendheyd van den verjaer-dag der krooning van de Keyzerinne Elifabeth , en Lord Lindfort wift het in aenzien te brengen ; hy met den Cancelier vertoonde my aen deze Vorftinne, die my van haere gunft ver» zekerde, my zelf aen haeren Cancelier beveelde, en eenen degen fchonk gewaerdeerd op 1000 roebels; het welk my groot gezag gaf in alle huyzen die van de partye van den Cancelier B... waeren. Het was in dien tyd nog de gewoonte dat, als eenen vremden Gezant een bal of eene maeltyd wilde geven , hy by den Cancelier B. . . . moeft gaen , op dat dezen de naem-lyfte der genoodde zoude opttellen : alles wierd befchikt volgens den aenhang van familie, en daer B. . . . was", durfde zig geenen vriend van Woronzof vertoonen. Ik was den vriend van de huyzen der Gezanten van Ooltenryk en Engeland ; diesvolgens wierd ik in alle byeenkomften aengetrokken en geagt; ik was in 't kort den befchermden der gemaelinne van den Cancelier, gelyk ik hier naer zeggen zal: daer ontbrak my toen niet om te bekomen dat ik wenfchte. Alzooikredelyk wel de teeken-konft verflond, en den vryen voet had in het huys van den Cancelier , ja zelfs in zyn kabinet, ik werkte daer met den Colonel Oettinger, die den eerfien Bouwkundigen van Rusland was: ik teekende het plan van een nieuw'hoiei dat M. de B tot Moskou wilde doen bouwen , en daer door won ik nog meer het vertrouwen van den Cancelier. Lord Hindfort diende my tot vader , en was mynen getrouwen raedsman ; ik dede hem dagelyks een nauwkeurig verflag van myne werken , en hy nam zelfs de moeyte van my in de ftaetkunde te onderwyzen : hy had Qngetwyfteid ia  144 Leven van Frederik my hekwaemheyd befpeurd tot die hooge wetenfchap , in welke hy volleerd was; 't is aen hem alleen dat ik verpligt ben voor myne kenniflèn in deze vvetenfchap. Hy kende in den grond de ftaetkunde van alle Hoven van Europa,"de zwakheyd en fterkte der Mogendheden, en de beweegredenen van hunne verfcheyde wyzen van beltieren: boven al dede hy my Rusland kennen , en zelfs de oogmerken van Pieter den Grooten voor het toekomende : het was hy die in 1742 den vrede van Silefien floot; hy was den bezonderen vriend van Frederik , kende volkomendlyk zyn hert en de bronnen van zyne grootheyd; zynen geeft was doordringende , zyne ziel verheven en vol van eene engellche grootdaedigheyd, zonder nationaele verwaendheyd ; zyne grondige kennis in de ftaetkunde gaf hem , om zoo te zeggen , de eygenfchap van het toekomende te doordringen , zoo verre , dat ik, naer eenige jaeren zynen leerling geweelt te zyn, zelfs in ftaet zoude geweeft hebben om bynaer alle de voornaemfie Staets-veranderingen van Europa te voorzeggen , en voor-af den opvolger te naemen van eenen afgeftelden Minifter: maer dien grooten man vergenoegde zig niet met mynen geelt te vormen ; hy werkte ook op myn hert. Hy heeft my menigmael voorzeyd dat mynen hevigen inborft, mynen te geweldigen haet tegen de ondeugd en de flaevelyke onderdaenigheyd my eens fchaedelyk zouden zyn ; dat het valt belluyr van den onverzoenelyken Koning Frederik my overal vervolgde; dat zynen geheymen invloed in het grootfle deel der Hoven en Staeten van Europa my nog,dreygde met verfcheyde onweders, verwekt door zyne vraekzugt: hy had voor-af medelyden met myn toekomende ongeluk , en verzekerde my dat dien Monarch , den welken (Dyne talenten kende , maer myn hert niet, in alle  Saron de Trenck.. 145 alle plaetfen myne fortune zoude tragten te beletten , uyt vreeze dat ik eens gelegendheyd mogt hebben om hem te krenken. Den Graeve Bernes, eenen Philofopb begaefd met eene Piemontfche doorgringendheyd , was Wat meer ingetogen , doch zno wel eenen mar» van eere als Lord Hindfort; hy hield ook veel van my, en de oogenblikken die ik in hun gezelfchap doorbragt, waeren voor my niet verloren. Myne levendigheyd van geeft , mynen iver tot de wetenfchappen , en de kennis die ik door de befpiegeling verkregen had, gaven hun het grooifte genoegen. Onze converfatie was onuytputtelyk ; ik leerde myne wetenfchap, in 't werk ftellen , en in der daed ik verkreeg tot Moskou wezendlyker kenniflèn als dat ik te Berlin verkregen had , in de fchoól van Voltaire , Maupertuis, Jordan ën la Mettrie. Ik was nauwelyks tot Moskou, of ik had eenen voorval die ik hier gae verhaelen, om dat ik den eenigften mede-daeder van dit fluk ben die nog leefd. De minne-liften behooren eygendlyk tot de Romans; ik zal verzwygen al het géén my in dit fluk niet bezonderlyk raekt, mids dit werk gefchikt is om de lezers te doen overwegen , maer niet om hun bezig- te honden. Niemand behoefd dan te vermoeden 'dat ik' oyt vyand van de vrouwen geweeft heb ; waer 't dat ik hun oyt had konnen haeten , ik zoude my het leven onweerdig geagt hebben : al myn geluk en al myne rampen zyn fchier uyt de liefde alleen gefproten : nimmer was ik valfch , ofonftandvaftig; nimmer bekwaem om de onnoozelheyd te verleyden : ik heb de beeftelyke en dertele buytenfpoorigheden altyd gehaet, zelfs in '*t vuur myner jongheyd , wanneer ik aen de vróuwen behaegde , en ook behaegen nam in zommige fchoone: ik heb in alle Deel 1. T  • 4°" Leven van Frederik landen die ik doorreysd heb het zoet vernraek genoren van de liefde en de vriendfchap te faemen vereenigd ; want ik konde beyde die lierts-togten even gemakkelyk verwekken : niemand zag my oyt in kwaedegezelfcbappen , nog in huyzen van ontugt, zoo lang als ik re Londen , Parys, Roomen , Venetien en te Berlin geweeft heb. Het waeren de moeyelykfte veroveringen die my meeft bekoorden ; maer boven al heb ik de uytmuntendfte en beminnelykfte vrouwen tot myn gezelfchap verkozen. Die van d'eerfte vlugt aenzagen my voor een kind zonder gevolg, en bevrydden my van de ongebondendheyd door het punt van eere; aldus vormden zy myne zeden: in den tegenfpoed hebben de vrouwen my van meerder nut geweeft als de mannen ; immers 't is aen het vrouwen-gellagt dat ik verpligt ben voor alle de kfirte Monden van geluk die ik geduerende myn leven genoten heb. Ik bevele aen myne kinderen de gemeynfchap met de vrouwen , om hunne zeden te zuyveren , en zelfs om hun te bellieren in de gewigtigfte zaeken. De fchoone vrouwen verheugen nu nog myne ziel, terwylen dat ze worfteld tegen den ouderdom en de zwakheden ; en wanneer ik op het punt zal zyn van in 't graf te daelen , myne dervendeoogen zullen liever het aenzigt van eene lieve vrouw aenlchouwen , als van eenen Pater Capucyn. Dit is genoeg van myne genegendheden , die Ichier doordraelen in alle de omftandigheden van myn leven ; ik gae dan de hiftorie verhaelen van myn geluk in Rusland , aangezien dit verhael noodig word tot de verklaering en aen-een-fchaekeling van myne gevallen. Ik zat ten huyze van Lord Hindfort aen tafel nevens de beminnelykfte Jongvrouw van 't land , gefproten uyt een der voornaemfte gellagten , en 11 jaeren oud : zy was gelchikt om in liouwelyk  Baron de Trenck. 1A9 te treden met eenen Staets. Minifter van öo jat«n, die voor het minft 300 ponden zwaer «ashaere oogen gaven my te kennen dat ze my liever zoude gehad hebben als haeren toekomenden eergenoot; ik nam de fioutigheyd van te zegden dat * haer lot beklaegde ; zy antwoordde my , tl rnyne groote verwondering - Q God f zoud gy u den ? Tot dien prys is 'er niets dat gy van my niet moge begeeren. Ik laet een-ider denken w2 beweging deze verklaering maekte in 't hen üan eenen perfoon van 24 jaeren. Haer bevryden was STaï r bermigheyd; ^ Was ««e PHn wasin'?He"ee^e"ra"g; maer de ondertrouw was in t Hof gefchied ; en de vlugt of de voering , met een woord de grootlle cederen0" konden alleen haer oogmerk vervoHef; 'n * fleunde daer in op myn beleyd. De plaets daer wl ons bevonden was niet voordeelig Jnoe?totJZ faemenfpraek W dien aerd ; maer onle nerten ZT\'m a!,rCedS eens; «< verwgr haer een" andere faemenkomft , om ons met meer vryheyd «e konnen uytdrukken ; zy beliemde die daer naer , ,n den hof van Troitzy. Wat fcheer. den „agt my lang en hoe was ik ged den zeiven ontroerd ! De bekoorlyke fongvrouw jam zoo we, haere mMtr 7 J°nB«ouw haere kamer-meyd , die van Georgien £P d\t vy dry uren te faemen waeren zonder g tu^en Hoe ras verliepen zy r hoe veelden» van treurigheyd,P.ieiJn i i^^SLZl h rg doorgebragt heb-, zyn verzoet £Z7n £ Wyl door de gedenkenis van deze dry geïkfciS  j.g Leven van Frederik tuflchen myne armen werpende , op de eenige voorwaerde dat ik my zoude geweerdigen haer te bevryden 1. .. • Ik fchuyve de gordyne voor dit vertoog , het welk myne pen niet levendig genoeg kan afschettèn. Alles wierd befloten , en wy verbonden ons voor eeuwig aen malkanderen. Sedert dien dag wierd my toegelaeten geheels nagten met haer te gaen doorbrengen ; dank zy daer voor aen de waekende zorg van de getrouwe Georgiaene , en dank aen het poortjen van haeren hof. , , « De voltrekking van haer houweiyk was vaftgefleld op den eerften der aenftaende Ougft raaend; maer het vertrek van 't Hof uyt Moskou nae Petersburg flond geene plaets te hebben voor hét volgende voorjaer: het was met wel mogelyk uyt Moskou te vlugten , ter oorzaek van den langen we* die wy op het grond - gebied van Rusland zouden hebben moeten doen ; de reden en den rood praemden ons om geduld te hebben; wy befloóten alleenelyk van Petersburg te verneuken zoo haeft als wy zouden konnen , en ons voor altyd te gaen verfchuylen in den eenen of den anderen hoek der aerde , daer wy aen de gan&he wereld onbekend zouden zyn. Het'was ons met al onze ftaetkundigheyd met mcelyk dien haetelyken eerften dag van Ougftmaend te vermyden : het houweiyk wierd met eene buytengevvoonelyke plegtigheyd voltrokken ; maer dit fneed my het geniet van myne vnend*nne niet af: want van den eenen kant was haeren man zoo zwaerlyvig , dat hy beter diende om eene boerinne te bekruypen , als deze edeiQ Tong vrouw , en van den anderen wift zy het zua wel te befchikken , dat ik zoo gemakkelyk by haer konde geraeken als in den tyd dat ze met haere moeder woonde, uytgenomen dat ik a.s^an . in haere venfter klom , in de plaets van door oa deure in te gaen.  Baron, de Trenck, 740 Daer verliepen aldus ontrent dry maenden zonder dat wy geftoord of ontruft wierden in het maeken van den toeftel tot onze aenftaende vlugt. Zy gaf my op verfcheyde ftonden in bewaering alle haere juweelen , eenjge duyzend roebels die zy voor haer houweiyk bezeten had, en da bruyloftgelchenken die zy van haeren lieven egtgenoot had ontfangen: wy verlangden alleenelyk nae de reyae van Petersburg , om ons voornemen uyt te voeren , het welk wy zekerlyk zouden gedaen hebben , indien myn ongelukkig noodlot my niet andermael den doodelykften (lag had doen gevoelen. Myne vriendinne had op zekeren dag eene partye in 't homber fpel met my gefpeeld by de gemaelinne van den Ryks - Cancelier ; zy had van hoofd - pyn geklaegd , en my 's anderendags eene faemenkomft toegezeyd in den hof van Troitzy ; in haer rydtuyg lappende , had zy myne liand wat harder gedrukt als na gewoonte ; maer ik heb haer federt niet meer gezien : zy viel dien zeiven nagt in eene raezing i en ftierf zes dagen daer naer, als de pokskens hun begonften teopenbaeren. Zy ontdekte in haere ziekte geheel onzen minnen-handel, met my geduerig aen te roepen om haer te verloflen van haeren man. Aldus eyndigde het leven van het fchoonfte en beminnensweerdigfte fchepfel ( in myne oógen ) en ik verloos in haeren perfoon al dat eenen verliefden op de aerde kan Verliezen. Dit geheym was aen Lord Hindfort alleen bekend; ik had hem den ganfchen handel ontdekt; en dien minzaemen gryzaerd , verre van my te berifpefi , voedde my in myn voornemen , zeggende dat hy zelf voor zoo eene aenbiddelyke Prinseflè miflchien zoude gedaen hebben het geên ik beOoten had te doen. Dit ongeval trefte hem fchier zoo levendig als my zelf, en ik zoude my , zonder zyne vertoo  tco Leven van Frederik Hingen, miflchien door de herfenen gebrand hebben op het graf van «**. Haere dood maekte den geheelen aerdbodem eene wildernis voor my. Dit is een van de treffendfte voorbeelden van de wispelturige ongeftaedigheyd der f ;rtune , die my Van tyd tot tyd op het top der vleyendfte hope verhefte, op dat mynen val zoo veel te fchrikkelyker zoude zyn ; maer het was ongetwyffeld noodig dat ik door alle deze beproevingen bereyd wierd om de groote tormenten die my toegefehikt waeren met ftandvaftigheyd te lyden; anders zoude ïk de pynen van myne thienjaenge gevangenis tot Maegdenburg niet hebben konnen onderftaen als. eenen tweeden Socrates. Hemelfche ziel van myne teerhertige vnendinne , ruft in vrede ! Den Schepper had aen zoo fchoone fchepfelen , aen zulke edele herten eene eeuwige jeugd , ja de onftervelykheyd moeten vergunnen. Qntfangt de hulde van de zugten en traenen die ik in myn zeftigfte jaer nog opoffere aen uwe fchimme , voor de zoete oogenbhkken die ik door u genoten heb ! Ik zal uwen naem , tot mynen trooft , ondertuflchen nog uytfpreken ; maer myne eerbiedigheyd voor uwe gedagtems zal my wederhouden van dien oyt te fchryven. Hoewel onze gemeynfchap binnen Moskou niet volllrekt onbekend was , den man heeft my noyt het minfte misnoegen doen blyken ; hy was te plomp om den reaten zin van de woorden te vatten die zyne egtgenoote in haere raezmg uytlprak. Den fchat die zy my toebetrouwd had beliep tot de weerde van 700,000 ducaeten; Lord Hindfort en den Graeve Bernes verklaerden dat hy my toebehoorde, en myne vriendinne zoude my zekerlyk nog meer gejond hebben. Nu zal ik wedet myne hiftorie vervolgen. De Graevinne de B was in dien tyd de bevalligfte en geeftrykfte vrouw van 't hof. Mids  Baron de Trenck. xgt zy begaefd was met een uytgeftrekt en kloek verftand , zy beftierde onder den naem van haeren egtgenoot geheel het Ruflènfch Ryk , daer de al te flauwhertige Elifabeth haer weynig medebekommerde , dewyl zy fchier in alles op haere Ministers fteunde : de Graevinne was dan het eerfte hoofd van den Staet, en de buytenlandfche StaetsDienaeren keerden hun tot haer, wanneer zy eenige zaeken van gewigt te verhandelen hadden. Zy was hoogmoedig , groot van geftalte , en de eenigfte getrouwde vrouw die den naem had van haeren man getrouw te wezen; gewis om dat zy, eene geborene Duytfche zynde , doortrapter en omzigtiger in haer bedryf was als de Ruflènfche vrouwen. Den Graeve de B. . . . was Refident van Rusland tot Hamburg onder de voorgaende regering, in welke bediening van weynig belang hy de bekoorelyke weduwe van den koopman Boettger trouwde ; hy wierd onder de regering van Elifabeth verheven tot de weerdigheyd van eerften Dienaer van denStaët, en zyne egtgenoote wierd gevolgendlyk de voornaemfte vrouw van Rusland. In den tyd dat ik haer gekend heb was zy 38 jaeren oud ; zy was eygendiyk geene fchoonheyd meer ; maer zy was evenwel nog zeer bevallig , aentrekkelyk , en doordringende van geeft : zy hield weynig van de Ruflèn , maer befchermde bezonderlyk de Pruyflènaeren, en ider fchroomde haeren haet. Haere maniere van met de Ruflèn te handelen pafte aen hunne zeden ; dewyl zy trots en ingetogen was, zy befpotte hun veel eer als dat ze hun met goedheyd aenfprak. Voor zoo veel als my raekt, zy toonde my altyd eene bezondere gunlt; ik at tot haerent als het my lufte , en had menig- ' mael de ongemeyne eere van den kaffe te nemen in kleyn comité met haer en den Lieutenant-  i^i, Leven van Frederik Colonel Oettinger. Mevrouw de B. .. . liet in deze gelegendheden niet naer van my te doen verfiaen dat ze myne gemeenzaemheyd befpeurd had met de jonge Prinseflè *** ; zy haelde zelfs verfchevde omllandigheden op , die ze van niemand konde weten als van myne vriendinne zelf: ik ontkende alles, met een koel en deftig gelaet: myne befcheydendheyd behaegde haer ; zy onderfcheydde my van de jonge Ruflèn, die hunnen gelukkigen minnen - handel geern openbaerden. De Graevinne wilde my doen gelooven dat ze onzen handel had afgefpied , en dat de tael van onze oogen haer over lang ons geheym ontdekt had. Ik wift toen niet dat ze de Georgiaene van myne vriendinne in haeren dienft had , en dat deze dogter federt eenen merkelyken tyd haere befpiedfter was. Ontrent acht dagen naer de dood van myne vriendinne wierd ik van Haere Excellentie genood om den kafie met haer alleen te komen nemen in haere kamer : zy toonde haer zeer gevoelig over myn verlies, over myne treurige gefteltenis, over myne droefheyd , die op myn aen zig t te lezen was, en myne gewoonelyke ievendigheyd fchier verdoofd had : zy nam zoo veel deel in myn lot, toonde haer zoo regtzinniglyk genegen om het te verzagten en my gelukkig te maeken , dat ïk haeft gewaer wierd wat indruk ik op haer hert gedaen had : het was my korts daer naer onmogelyk daer aen te twyftelen ; ik hoorde uyt haeren eygen mond wat zy voor my gevoelde : ons verdrag wierd gefloten ; voorzigtigheyd , getrouwigheyd en befcheydendheyd waeren 'er de eenidie voorwaerden van : de ftrenge Graevinne ^ B is waerfchynelyk de vrouw die my meeft bemind heeft. De omzigtigheyd was noodzaekelyk; maer zy wilt de behoorlyke Honden te vinden en waer te nemen.  Baron de Trenck. 153 ïiemen. Öp dat ik gelegendheyd zoude hebben om geheele dagen by haer te zyn , wierd 'er vaftgefteld dat ik in 't kabinet van den Canceliec zoude werken , en daer was geene quettie meer van als Kapiteyn by myn Regiment te gaen ; ik wierd tot Staets-zaeken gefchikt; ik moeft beginnen met Edelman van de Kamer te worden , het Welk in Rusland eene zeer aenzienelyke plaets is. Indien ik voorgig tiger of baetzoekender geweeft had , ik had fchatten konnen vergaederen en bewaeren. De Graevinne had de milddaedigheyd van eene Koninginne , en hoewel zy , buyten weten van haeren man , alle jaeren boven de 100,000 roebels betaelde voor de fchuiden van haeren ondeugenden zóón, nog had ik twee maei zoo veel van kant konnen leggen; ik heb ten minden de helft van haere giften aen dien zoön geleend en verloren. Noyt beheerfchte my de geldzugt; hoe ryker ik was, hoe meer ik verkwifte. Ik vethaelde alles aen Lord Hindfort : hy verblydde zig in myn geluk , en vereerde my met zyne raedge vingen ; maer hy wilde noyt weder ontfangen het geên hy verfchoten had om my iri aenzien te brengen, niet tegenftaende dat ik alsdan in grooten overvloed leefde. Men befpeurde wel haeft myn gezag by den eerften Minifter; de Gezanten der vremde Hoven zogten kennis en vriendfchap met my te maeken. M. G dede al dat in zyn vermogen was om my te winnen ; maer hy vond in my eenen man •van eere. Men betragtte in dien tyd de vriend, 'fchap van Rusland ; daer moeft een verbond gemaekt worden om de Pruyflènfche magt te beteugelen ; alle de Hoven werkten. Ik was niet lang in dien luyfterlyken ftand,a!s de fortune my wederom haere flag<;n dede gevoelen. Myn geluk in Rusland mishaegde Frederik, •die my in alle gewetten der aerde dede naerfpeu- Deel L V  i£4 Leven van Frederik ren , en myn gezag maekte hem orgeruft. Der! trek die ik gae verhaelen is aen geheel Rusland en alle de buyteniandfche Miniftere bekend geweeft, onder de welke hy groote opfpraek verwekte. Lord Hindfört aenzogt my eens om hem een plan van Kronftadt naer te maeken , met zoo veel regeimaetigheyd als ik zoude konnen : hy gaf my ten dien eynde het originael plan, gegraveerd , en dry andere geteekende plans, met de oorlogen koopvaerdy fcbeperi , en de tuflchen haeven. Ik maekte het zonder agterdogt of vreeEe , mid.s de haeve van Kronfladt nimmer een geheym was, en dat het gegraveerd plan der zelve in alle de winkels van Petersburg openbaerlyk verkogt wierd. Voorders was 'er een zeer nauw verbond tuflchen Engeland en het Ruflènfch Ryk. Terwylen dat Lord Hindford myn werk bezigtigde , daer ik mynen naem onder gevoegd had , kwam M. Funk, Gezant van Saxen,zynen vriend, hem bezoeken; Hindfört toonde hem myn plan, en Funk verzogt dat hy hem zoude toellaen van daer eene copie naer te trekken, die hy zelf wilde maeken ; Hindfört leende het hem. M. Goltz, Minifter van Pruyflèn , die M. Funk .menigmael uyt vriendfchap bezogt, kwam eenige dagen daer naer tot zynent, en vond hem bezig met het plan naer te maeken ; M. Funk toonde hem myn werk zonder het minfte vermoeden, en ey beklaegden beyde dat den Koning van Pruysfen eenen man verloren had wiens talenten hem voordeelig konden zyn; M. Goltz bad M. Funk hem dit plan voor eenige dagen te leenen , om , zoo hy voorgaf, eenige verbeterirgen aen het zyne te doen ; Funk , die beleefd en gedienftig was, my opregteiyk beminde en myne vriendfchap zogt , leverde hem het plan zonder erg. Nauwelyks had het Goltz in zyne magt, ofhy liep by den Cancelier, wiens zwakheyd hy kende,  Baron de Trenck. en zeyde dat hy kwam om hem van eene gewigtige zaek te fpreken ; dat iemand die zyn vaderland en zynen Koning, verraeden had , aen eene andere Mogendheyd' noyt konde getrouw zyn. Daer naer zyn voorwerp naederende, voegde hy daerby, dat'hy verwonderd was van het betruuwen dat men in Rusland aen Trenck vergunde, welk betrouwen dien zwerver den vryen voet in. de voornaemfte huyzen van het Ryk » en zelfs in 't kabinet van den eerften Minifter gegeven had. Goltz , ziende dat den Cancelier in alles myne partye nam , dede eene andere batterye werken; hy vertoonde dat de heymelyke gemeenzaemheyd die ik overal met zyne egtgenoote had ,. Zelfs in de tuynen van het Hof, groote opfpraek verwekte, en hy nam den Heer de S. . . n , in dien tyd Geheym-Schryver van den Minifter, tot getuyge van onze bezondere byeenkomften. Men kan wel beerypen tot wat raezemye deze reden den Cancelier bragt; toen trok Goltz myn plan van Kronfladt uyt, zeggende; Uwe Excellentie voed een ferpent ; ziet hier een plan dat uyt uw kabinet gekomen is, en het welk ik van Trenck gekogt heb voor 200 ducaeten. Dien boozen menfch wift dat ik in 't kabinet werkte met den LieutenantColonel Oettinger, die beiaft was met het maeken en onderhouden van alle de fterkten in Rusland, Den Minifter bezigtigde- dit plan , en zyne raezemye vermeerderde. Goltz ging verder ;.hy. verkiaerde hem dat den Graeve Bernes, Gezant van Ooftenryk ,. my zoo bezonderlyk niet befchermde zonder oogmerken op my te hebben tot voordeel van zyn Hof. Alsdan fprak den Minifterniet.roeerV als van myn proces te maeken , van-de baftonnade. of geeflèling. Goltz antwoordde dat myne vrienden 'te magtig waeren ; dat men zekerlyk myne ©ntfiaeging zoude verwerven, en dat het.dan nog erger zoude zyn r diesvolgens wierd 'er? befloten  Zeven van Frederiï dat ,k heymelyk zoude opS 1 ia e-u • gevoerd worden. Pg ö en in Slbenen, te iÏÏSiïV" TW6f" °P 'r Punt van °P «y uyt ken?^ ^^f&elendé vertrok- Ik' ,adbeW;:T e, ^etJ,et ^ Gohz hem ™ m had. Zy zag klaerder als haeren man en begreep terend dat'er m die zaek eeneS'vS aXi r iC1C ^^inding ,chuylde; van Sn als 4a5nHkende 2y myn he" > « wilt beter ducaeVen * ^ Beenen nood was van 200 Gra-vinre f&Z " ' Gehevm- Schryver van de vpM■ haeren vertrouweling (den zei¬ burg « hv !^? had ) had Iaft om my te zoeken • fc£my den by den Ge™ van* ken en hll f f T b"yteR- Ik las het bneftoondeeL£b^^^ftr/ran verb^dheyd; ik Was zon W Hindfort; myne confcier.tie was zonder vroegmg : wy vermoedden dat men "ynen mmnen handel met de gemaelinne van den Si S o i°or eeni'Se Pavoorztóigheyd eenige afgunft ; Hindfort dede my bv hem hlv ven tot dat het raedfel zoude ontkSoopt ?yl *  . Baron de Trenck. 157 Wy zonden befpieders om te zien wat in den Tsagt tot mynent zoude gebeuren ': naer den midden - nagt kwam men daer nae my vraegen , en den Hoofdman van de Policie doorzogt geheel het huys. Des morgens om thien uren ging Lord Hindfort , om de zaek te onderhooren , nae het hotel van den Cancelier , die hem terftond aen viel met vinnige woorden , op voorwendfel dat hy eenen verraeder in zyn huys gebragt had. Wat heeft hy misdaen ? vraegde Hindfort. = Hy heeft Iteelsgewyze een plan van Kronftadt naergeteekend , dat uyt myn kabinet niet mogt gaen , en het zelve aen den Minifter Van Pruyflèn verkogt voor 200 ducaeten. Hindfort ftond verbaesd : hy kende de diepfte verborgendheden van myne ziel; hy had van my in bewaering de weerde van meer als 8000 dur caeten , zoo in penningen als.juwéélen; hy wift hoe weynig werk ik van het geld maekte, en de bron daer ik na mynen wil uyt konde putten was him niet onbekend. Heeft Uwe Excellentie , ervatte hy, dit plan gezien ? = Ja ; den Heer Goltz heeft het my getoond. = Ik zoude het ook wel willen bezigtigen; ik ken Trencks maniere van teekenen, en ben verzekerd dat hy geenen dief is; daer moet in deze zaek eenig bedrog fchuylen; dus bidde ik u den Heer Goltz te doen verzoeken van met zyn plan hier te komen. Trenck is tot mynent ; hy zalop ftaenden voet verfchynen; zoo hy eenen verraeder is , ik verlaete hem terftond. Den Cancelier zond den Heer Goltz een briefken , om hem te verzoeken van tot zynent te komen-met het plan in queftie. Den flimmen gaft gerook de lonte; hy wift alreeds dat den Hoofdman van de Policie zynen llag gemift had, en dat ik in veyligheyd vyas; hy dede zyne onfchuld  '58 Leven van Frederik maeken , en kwam niet. In dien oogenblik trad ik de kamer van den Cancelier binnen. Lord Hindfort fprak my aen met eene engelfche deltigheyd : Trenck , zeyde hy , zyt gy eeren verraeder ? in dit geval agte ik u myne befckerrmng onweerdig, en gy zyt Staets gevangenen. Hebt gy aen den Heer Goltz het plan van Kronftadt verkogt ? Dat men oordeele van myne verflaegendheyd. Naer dat den Cancelier hem met koelen moed verhaeld had hoe ik van Goltz betigt was , trad Lord Hindfort in verklaering, en men zond om den Heer Funk. Zoo haeft als hy verfcheen , Hindfort vraegde : Mynen vriend, waer is het ontwerp van Kronftadt , dat Trenck my naergeteekend heeft ? Funk was belemmerd en antwoordde : Ik gae het haelen. Op uw wóórd van eere , ervatte Hindfort , is het tot uwent ff = Neen, Milord; ik heb het voor eenige dagen uytgeleend aen den Heer Goltz , die het wild Iiaermaeken. Hindfort, vol ongeduld, konde de onrknooping met atwagten ; hy zag wel dat men my eenen trek fpeelde; dus verhaelde hy aen den Cancelier al liet voorledene naemendlyk dat dit plan hem toebehoorde , en dat hy het aen den Heer Funk geleend had. Vervolgens vraegde hy eenen perlbon daer M. den Cancelier zig op betrouwde; den eerften Geheym fchryver ontfing bevel om den Lord te vergezelfchappen ; zy gingen , vereezelfchapt door de Heeren Funk en Schwardt, Gezant van Holland , by den Heer Goltz : in zyne kamer komende , vraegde Funk het plan van Kronftadt weder; hy bragt het, en Funk overhandigde dit aen Lord Hindfort. Toen vraegdeh den Staets GeheymSchry ver en Hindfort om het plan ce zien dat hy van Trenck gekogt had : hy was uytnemende verlegen : Hindfort , geftoord , voorderde hem met eeiien Britannifclien hoogmoed eene vafte ant-  Baron de Trench 154 woorde af, die Trenck cmtfchuldigde en eerlyie man verklaerde ; waer op Goltz zeyde : Mynen Koning heeft my belaft de fortune van Trenck in Rusland te beletten , en ik heb myne pligt van Minifter willen volbrengen. Hindfort fpouwde nae zyne voeten , naer hem bejegend te hebben gelyk hy verdiende, en de vier gemelde Heeren droegen deze tyding aen den Cancelier. Ik moeft verfchynen : zy complimenteerden my alle , omhelsden en zeyden my het woord van 't raedfel : den Cancelier belofde my zelfs eene vergelding , my nogtans uytdrukkelyk verbiedende van den Pruyflènfchen Hof - Gezant om deze belediging oyt te vervolgen ; want ik , begeerig nae vraek , had in d'eerfte beweging van myne gerechtige gramfchap gezworen van den Heer Goltz den hals te breken, 't zy in welke plaets ik hem zoude vinden. Ik nam het noenmael by den Cancelier; myn bloed kok te in myne aderen : hy poogde my te vermaeken ; maer zyne gemaelinne fpeelde de rinverfchiltige ; zy vraegde my nogtans of alle de Pruyflènaeren te werk gingen volgens de grondregels van den Heer Goltz. De Heeren Funk en •Sch warrit waeren ook ter maeltyd ; ider maekte my complimenten over de voldoende overwinning die ik behaeld had ; maer niemand wift door wat geluk ik 's nagts den woedenden toorn van den Cancelierontgaen u-as: myne behoedfter was daer tegenwoordig ; zy durfde haer niet ontdekken. Den volgenden dag ftierde den Cancelier my een gefchenk van 2000 roebels toe , met bevel van myne dankbaerheyd daer over te betuyeen aen de Souvereyne, de welke my dit ftük balfem zond voor de wonde die ik kwam te ontfangen , en tot een nieuw bewys van haere gunftige befcherming. Dezen voorval wierd door geheel de ftad rugt-  ï6b Leven van Frederik baer , en den Heer Goltz dorfre zig bynaer in geene gezelfchappen , nog in 't hof niet meer verWonen; de gemaelinne van den Cancelier gaf hem zelf eene bêrifpin'g die hy langen tyd moeft gedagtig zyn Den Graeve Bernes, die den handel van het Ruflènfch Hof kende , verzekerde my dat ik zoude gevroken worden zonder dat ik my daer mede bekommerde: in der daed, korts naer myn vertrek uyt Rusland viel Goltz ziek, en ftierf aen de uytteering. Dien boozen menfch was zekerlyk de oorzaek van alle dé rampen die my naermaels overgekomen zyn. Ik zoude in Rusland tot d'eerfte bedieningen van den Staet geraekt hebben , en B zelf zoude het ongeluk niet gevoeld hebben dat hem en zyne familie zommige jaeren naer dien voorval overkwam. Ik zoude nimmer wedergekeerd zyn nae Weenen , deze ftad zoo rampfpoedig aen het geflagt van Trenck , door de tuflchenfpraek van Pecersburg , nog de aenmerkelyke goederen niet verloren hebben die ik in Slavonién geëerfd had. In de plaets van tot Weenen verfmaed en vervolgd te worden, ik zoude aengenaeme dagen en eene groote faem gehad hebben; ik had geene thien jaeren in de gevangenis van Maegdenburg gezugt, en zoude tegenwoordig niet;genoodzaakt wezen tot Zwerhach (d'èenigfte fchuylplaets dié ik van den roof heb konnen bevryden) myn onderhoud te winnen met gedigten te maeken en myne hiftorie te befcbryven ; men zoude my niet aenzien als eenen Major invalide ; ik zoude my niet verpligt vinden den fchoól-meefter te fpelen , en zelfden onderwyzer van myne acht kinderen te zyn. Hoe weynig kende den grooten Frederik myn hert , dat nimmer haet nog vraekzugt tegen hem gevoed heeft! Ik beken nogtans dat ik in dé rechtveeiuige gramfciiap die den verraeders trek van Goltz  Baron de Trenck. iSt Goltz in my verwekte , myn vaderland in eene Woeftyne zoude veranderd hebben , zoo de gelegendheyd aen mynen wil beantwoord had ; ik belyde zelfs , dat ik federt dien voorval in Rusland myn befte dede om de oogmerken van den Graeve de Bernes, Keyzerlyken Hof Gezant, te begunftigen , welken Minifter myn misnoegen tragtte te voeden en tot zyn voordeel wift te doen dienen. Volgens myne ontfangen onderrigtingen kende ik haeft alle de faemenrottingen van het Hof: :1c Zag dat B.. . . en Appraxin in de betaeling van Pruyflèn waeren om de Ooftenrykfche partye in evenu-igt te houden, 't Is alleenelyk daer uyt daa men de redenen kan trekken die aenleyding gaven tot het bedryf van Rusland in 1762, als ook tot de verfcheyde tegen bevelen en ftrydige bewegingen van het onderftand - leger van Rusland in den eevenjaerigen oorlog. De gemaelinne van den Cancelier zelf, die federt den trek van Goltz omzigtiger met my verkeerde , was te fcherpzinnig om alle de ftaerkundige aenflagen niet gewaer te worden waer in haeren man medewerkte ; mynen voorval trok haer t'eenemael af van den Pruyffenfchen aenhang. Zy beminde my uyt haer hert, ontdekte my alle geheymen zonder uytneming, en bleef myne waere vriendinne tot aen het ongeluk dat haer overkwam onmiddelyk 'naer myne gevangenftelling te Maegdenbarg in 1754- Hier verloos den fleutel, door middel van welken ik beter wift als eenigen Minifter van belang hebbende Hoven al wat tegen Pruyflèn beraemd wierd tót in 1754 en 175Ó. Ik zoude in dien tyi veele dingen hebben konnen voorzeggen die te gebeuren Honden. Ik konde eenen raflèren voordgang doen als andere jongelingen, ter oorzaek dat ik ten langftea Deel L X  i5a Leven van Frederik maer vier of vyf uren fliep, gelyk ik tegenwoordig nog gewoon'ben. Als ik een deel van den dag opofferde aen myne genugten , of aen het hofleven , daer bleef my hog tyd genoeg over om te fiuderen en met de geleerde te handelen: diesvolgens was Hindfort in Rusland mynen meefter voor de kennis der zaeken van den Staet, de wereld en de menfchen ; Boerbaave , Geneesheer van 't Hof, mynen bezonderen vriend, voor de natuerkunde en de wetenichappen; de vrouwen waeren myne meefterflen voor de talenten, de gewoonten der groote wereld en de geheyme flaetkunde van het Hof; welke flaetkunde ik altyd. gehaet en misprezen heb. Sedert mynen laetften voorval bemerkte ik klaerlyk dat den Cancelier my met de zelve oogen niet meer aenzag ; hy befpiedde myn gelaet*5, myne woorden en myn bedryf Zyne egtgenoote wierd du zoo wel gewaer als ik ; het was tyd om op onze hoede te wezen ; ik begonlt in der daed eene al te ge\aerlyke rol te fpelen; daer kwam in myne comedie eene verandering vantooneel, die ze treurig maekte. Mynen neef, den Bevelhebber van de Pandouren , Qierf tot Brunn den 4 van October ^749 , terwylen dat hy in hegtenis was op den Spielberg; en hy had my zynen algemeynen erfgenaem verklaerd , op voorwaerde dat ik geene andere Mogendheyd zou de ruyme zee durfden waegen, welken tyd ik zeer vermaekelyk overbragt. Ik ging dagelyks met twee van myne dienaeren van d'eene rots nae d'andere wandelen , in de floep van 't fchip: ik ving zee-kreeften , floeg vifichen dood met een roeyIpaen , fchoot end-vogels, en droeg alle avonden eenigen leeftogt aen het fchips-volk ; zelfs geytenmelk , die de ongelukkige bewoonders van die woelte ftreéken my gaven. Zy hadden in dien tyd zelf gebrek aen levensmiddelen: den patroon van 't fchip had eene partye graenen aen boord;ik kogt 'er van hem voer ontrent 200 hollandfche guldens, die ik uytdeelde in alle de plaetfen daer ik ging : ik gaf ,00 guldens aen eenen Priefter voor zyn arm gemeyn'ehy had zelfs geen brood , en zyn beneficie bragt geen 150 guldens van ons geld uyt.  Baron de Trenck. 167 Ik fmaekte daer in der daed het grootfte ert zuyverlte \ an alle de genugten, te weten het geên van deugd te doen : ik liet 'er veel van het geld dat ik in Rusland zoo gemakkelyk gekregen had, en ik zoude rny arm gemaekt hebben , zoo wy daer langer hadden moeten verblyven, Deze goede lieden overlaedden my met zegeningen, en men fprak te Gotlienburg langen tyd daer naer van Trencks daedën , als hy door den ftorm op de kuften .vaft.Zweden geflaegen was. In't verrigten van die goede werken verloos ik op zekeren dag bynaer myn leven. Ik had koorn aen, de bewoonders van eene dezer rotfen gedraegen , en daer verhefte zig in 't wederkeeren eenen wind die my in volle zee dreef. Mids ik de ftierkonft niet genoeg vertlond, 't was my onmogelyk het fchip wederom te.bereyken: ik wilde de floep wenden; maer mids mynen knegt te traeg was in 'tftryken van de zeylen, den wind dede het vaertuyg omflaen. Het was alsdan een groot geluk voor my , dat mynen vader my in myne jongheyd had doen leeren zwemmen : ik bereykte eene rots , daer mynen getrouwen dienaer, die ook zwemmen konde, voor my aengeland was; en alzoo de golven my beletten daer op te klaeveren, hy trok my by den arm op , en ik wierd aldus behouden. Maer het was wel een aengenaem vertoog voor my , zoo haeft als ik het konde genieten , de bewoonders van de rotfen, verwittigd van myn ongeval, met hunne fchuyten ras aengeroeyd te zien komen om my te helpen. Eenen braeven Calmouck , die ik uyt Rusland gebragt had , en mynen jaeger verdronken; ik zag den eerften zinken in den oogenblik dat ik de rots bereykte. De goede bewoonders dezer Zweedfche rotfen voerden my nae het fchip , en trokken de floep aen boord. De ankers wierden eyndelyk opge-  16*8 Isven van Frederik haeld , en wy zeylden nae Texel: wy zagen Vc alreeds de reede van, en de fchepen van de OoftIndifche Maetfchappye , als 'er eenen tweeden florm oprees, die ons terug dreef tot in de haeve van Bahusin Nor'.vegen, daer wy zonder ongeluk aenlanddem Desanderendags {laken wy wederom in zee , met eenen voordeeligen wind , die ons gelukkiglyk tot Amflerdam bragt. Ik hield my binnen deZe ftad niet lang op; doch myne meuwsgierigheyd bragt my daer zommige dagen naer myne aenkomft in een groot gevaer. Ik zag de harpoenieren , die op den walvifchvang uytvaeren, zig osffeaen met hunne landen ; het meefte deel was dronke , en eenen van den hoop, genaemd Herman Rogaar, hunnen berugtflen twiftmaeker , en vermaerd in de konft van het hollandfch mes te handelen , kwam by my , en fpotte met den turkfchen fabel die ik aen myne zyde droeg. Naer verfcheyde fchimp-woorden nam hy de ftoutigheyd van my eenen knip met de vingers te willen geven : ik ftootte hem terug ; hy wierp zyne muts voor myne voeten , en , zyn •mes trekkende, vraegde my wat merk ik in myn aenzigt begeerde gefneden te hebben , eene c , i of x; dat was te zeggen, eene halve maen , eene linie , of een kruys. Ik was in een te talryk gezelfchap om my aen zynen voordel te weigeren; ik moeft my verdedigen , of vlugten. Den vent was groot en llerk gelyk eenen boom : ik keerde my tot de omftaenders, en vraegde een mes. Neen , neen , riep Herman; neemt vry het lang mes dat gy aen uwe zyde draegt: ik verwedde 12 ducaeten dat ik , in fpyt van dit geweer, u aen de wang zal merken. Ik trok mynen fabd ; hy meynde my met zyn mes te naederen; maer ik kapte hem met den eerften (lag net de hand af; zy viel met het mes ter aerde , en het bloed fprong tt* op my. Ik  Baron de Trenck. Xk meynde aen het eynde van myne dagen te zyn ; want ik had reden om te vreezen dat her. grauw my zoude vernielen : ik was verwonderd, van te zien dat men zig in 't tegendeel verheugde , roepende vivat J vivat 1 en rriy den held , den verwinner van den onverwinnelyken Rogaar naemende. Men fpotte zelfs met dien grooten ftoeffèr ^ die zig alom ontzagelyk gemaekt had dooc zyne behendigheyd en Kerkte. Eenen jodfchert koopman, die alles afgezien had, leydde my uye het gedrang , en het volk vergezelfchapte my toe aen myne herberg. Dezen kamp, die my in Holland veel eere dede , zoude elders tot myne fchande geftrekc hebben ; Want., hoe weynig dat men eenen turkfchen fabel kan handelen, men zal honderd Rogaars qp eenen dag eenhandig maeken. Voorders kan dezen voorval tot eene lette dienen ; want indien het volk my gefteenigd had , niemand had my< beklaegd , nog moeten beklaegen , en men zoude1 recht gehad hebben om te zeggen : Wat ging hy • daer doen ? Myne zotte nieuwsgierigheyd en myn betrouwen op myne behendigheyd hebben my menigmael in omltandigheden gebragt waer vari ik het perykel maer lang daer naer gezien heb. Ik vertrok uyt Amtterdam naé 's Graevenhaege. Lord Hindfort had my eenen brief van aenbeweling mede gegeven voor Lord Hondernefs , HofGezant van Engeland, en Bernes eenen voor den Baron de Reilcbach, den Heer Schward voor den Staets - Greffier Fabel , en den Cancelier B. ., . eenen voor den Prins van Oranjen; dus konde ik niet miflèn van aldaer met onderfcheyd ontfangen te worden. Zoo ik alle myne voordeden waergenomen had, en my met het geld dat ik bezat nae de Indién begeven, in de plaets van nae Weenen te trekken , hoe veele bittere traenen- zoude ik gefpaerd hebben ! maer ik vond in den Haeg al- Dcel L Y  17° Leven van Frederik reeds brieven van den Graeve de Bernes, diemy verzekerden dat Weenen een paradys voor my zoude zyn. Daer by was gevoegd het befluyt van den Krygs - Raed , die my erfgenaem verklaerde van deze gewigtige ervenis; en boven-dien liet hy my weten dat het Hof hem verzekerd had dat ik op zyne aenbeveling binnen Weenen alle recht en hulpe zoude vinden; diesvolgens raedde hy my myne aenkomft aldaer te verhaeften. Ik volgde zynen raed, fpoedde my nae Weenen , en myn geluk nam een eynde: ik vond my verwerd in eenen dolhof van procelfen , viel in de magt van boosaerdige menfchen , en wierd overvallen van alle rampen. Het volgende geval Was den voorbode van myn ongeluk. Zekeren Heer de Schenck zogt in den Haeg myne vriendfchap; hy logeerde in myne herberg , en verzogt dat ik hem tot Nuremberg zoude gèleyden , van waer hy in Saxen wilde trekken. Ik geleydde hem op myne koften; maer tot Hatiau op eenen morgend vroeg opgeftaen zynde om myne reyze voord te zetten, mifte ik myne zak-horlogie , met diamanten bezet, eenen vinger - ring ter weerde van 2000 roebels , eene fnuyf-dons met het afbeeldfel van myn eerfte lief tot Moskou , en myne borze , inhoudende ontrent 80 ducaeten ; en den Heer de Schenck was verdwenen. Het was de doos die ik meelt beklaegde ; noyt heb ik gevoelig geweeft over het verlies van geld. Het was niet mogelyk dien fchelm te agterhaelen. By geluk was myn geldkiftjen in mynen reys- koffer geüoten , met den o'verfchot van mynen fchat, beftaende in eenen wiflèl-brief van den Baron Wolf tot Petersburg, en eene fomme geld in fpecien. Ik vervolgde myne reyze alleen , en kwam tot Weenen, ik heb niet onthouden welken dag. Het was ontrent twee jaeren geleden dat ik die uad ver-  Baron de Trenck. i?1 taeten had, aengezien ik in 1748! uyt de zelve vertrokken was, en in 1750 aldaer voor de tweede mael aenkwam. Myne lezers zullen bekennen dat het onmogelyk is in eenen zoo korten tuflchen-tyd meer rampen en wulelvamgneden van de fortune te onderftaen als de gene die ik zoo kort kome te verhaelen als ik konde, aengezien ik de zaeken van weynig belang lieb overeeflaegen , met de gene die wezendlyk ver* knoet zyn aen de gevaerlyke ftaetkunde , en welkers openbaerheyd den armen Trenck, vader van acht kinderen , zoude konnen bloot Hellen aen nieuwe vervolgingen. Doch , dewyl men van een geding dat over 57 jaeren gewezen is-, tot Weenen zoo verfchevdendlyk en ongegrond 'preekt, ja op eene maniere.die merkelyk tot naerdeel oer familie van Trenck ftrekt, zal ik hier in *t kort verhaelen het geên dat dieswegen nog kan getrokken worden uyt de protocolen van den HotRaed , beneven het geên ik op myn woord van eere kan verzekeren , en bewyze-n voor allen verlichtten en onzydigen Rechter. Den Bevelhebber van de Pandouren , Fran. cifcus Baron de Trenck , ftierf in Oclober 1749 , in hegtenis, zynde op den Spielberg. Men geloofd tot Weenen zonder grond , dat zvne eoederen verbeurd wierden verklaerd door het vonnis dat hem tot deze hegtenis veroordeelde : neen ; hy was geenen Staets misdaedieen : hy wierd daer van noyt belchuluigd , en nog min overtuygd. Het vonnis behelsde , dat zyne eoederen en zyn vaderlyk ertdeei zouden blyven onder het bewind van den Raedsheer de Kempf, die hy zelf gekozen had , en van den Baron Peyaczewitz , zynen bloed-vriend , en dat des zelfs bewindhebbers hem alle jaeren rekening zouden doen : gevolgendlyk was. en. bleef  *J2 leven van Frederik hy Se-T ",et Zyne goederen te **" dat ten. 'enilaerinS ( * ) of onmagt om te bezet- hebber vZ 1. f n Men Van aen BevelformaliïZl £ " te bett t0£jlmmn8 Vm *« W^Wpi f iks geraedij Zt^JVU T" * ^ Capucynente doen vervTren, ƒ 1 f X°ri"? mf""""! h'd-1>'. 4S te  Baron de Trenck. *ft Nu gae ik doen zien hoe deze gewigtige erfenis my ontweldigd is, op zoodsenige wyze dat ik niet alleenelyk geen duyt van Trenck geërfd heb, maer in 't tegendeel van myne eygene penningen boven de 60,000 guldens in gereed geld moeten betaelen voor bezetten en fondatien ( * > m hem van het geniet zyner ervems tcberooven^ het welk aen den verzoeker vergund wierd, door de bevelen aen den Bevelhebber van den Spelberg StZy£rders, het briefken van de Keyzerlyke hand. is nog in wezen, gevoegd by de aSen van het vonvis ten aenzien van Trenck geordonneerd, door de welke H. M den Prins de Trautfon Prejident field ■ den Graeve Hardick , de Raedsheeren de Hunner en Scwandtner, CommiJJariJfen voor dt Regering van het Land; de Raedsheeren de Roller en Nagy, voor de Kamer van Hongarien ; de Raedsheeren de la Marck en Stadler , voor het Commijfariaet des Ooriogs en den KrygsRaed : en eyndelvk voor de Kamer der Rekeningen , den Raedsheer de Kempf, die , geholpen door den Greffier Fravenberg , de overgegeven rekening van het bewind onderzogten. Deze groote Commijfte wierd flegts aengefteld om de ervenis van Trenck eene behoorelyke gedaente te seven ; en ziet hier den inhoud van het briefken door Haere Majefteyt de Keyzerinne zelf gefchreven. Den laetften wil van Trenck moet met de uyterfte üiptheyd volbragt worden, ten fpoedigften uytgevoerd , en den erfgenaem in al zyn recht befehermd. ( * ) Dus , ah dit werk eens in H algemeyn zal gekend wezen, men zal meer grond hebben om tot Weenen te zeggen dat ik, door Gods gratie, 76000 guldens geërfd heb vanlrenck, aw-  «74 kevert van Frederik Den vader van Trenck , overleden op denSpïetberg, had, in de hoedaenigheyd van Hongerfchen Edelman en bezitter van goederen , in 1743, al* hy te Leitfchau in Hongarien Colonel en Bevelhebber ftierf, een plegtig teftament gemaekt, by het welk hy my , als zóón van zynen broeder , in de plaets van zynen eenigen zóón ftelde , in 't geval dat dezen kwam te fterven zonder erfgenaemen van het mannelyk geflagt ( * ). Wanneer den ouden Trenck ftierf, zynen zóón was Colonel van de Pandouren , in den tyd van den Beyerfchen oorlog. Het Kapitttel van Zips zond het teftament aen den Krygs-Raed tot Weenen , om des zelfs uytvoering te doen gebieden. Den vader gaf zyne goederen enkelyk aen zynen zóón , zonder eenen voogd te benaemen , die noodig was tot veyligheyd van den gefubftitueerden ; deze verztiyming konde myne fubftitutie nogtans niet krenken nog vernietigen. Trenck erfde de goederen van zynen vader, en hy heeft tegen deze plegtige fubftitutie noyt geprotefteerd. Hy ftierf in der daed zonder kinderen in 1749; diesvolgens had hy geene magt over zyn vaderlyk goed , 't zy om daer van by teftament of anders te difponeren tot naerdeel van het recht dat ik daer op had uyt kragt van eene fubftitutie ten voordeele van my gemaekt. Ik was altyd erfgenaem ab inteftat ; zelfs in 't geval van leden op den Spielberg , en dat Zwerbach , myn eenigjle goed , een goed van fideï - commis van Trenck is ( * ) Dit teftament was gemaekt door het Kapittel der Pïoofd Kerke van Zips; het was onderteekend van zeven Kapittel - Leden , en beveftigd door den Paltz Graeve Paljy ; by gevolgd moeft het kragt hebben.  Baron de Trenck. i7« verbeurd - verklaering zoude ik de goederen van zynen vader nimmer hebben konnen verliezen * geenen Rechtskundigen zal deze grondftelling van het Recht verwerpen of beftryden. Mynen bezetter van den Spielberg wift dit alles wel -; hy was mynen gezworen vyand, gelyk ik alreeds gezeyd heb; hy had zelfs nae myn leven geitaen : ik gae nu het waer oogmerk verklaeren «at hy in 't maeken van zyn bedriegelyk teftament gehad heeft. Dien boozen menfch had voorgenomen niet langer in de gevangenis te leven; hy wilde ook geena genaede vraegen ; want het is zeker dat hy ter\jt-f uZy"e vrJ"neV(i zoude verkregen hebbeiv Mids hy op den Spielberg niet veroordeeld was als overtuygden misdaedigen, zyne magtige vyanden vreesden met reden zyne vraek : hy had hun geduerende zyne gevangenis tot Weenen alreeds gedreygd; maer zy vonden middel om zynen wil te boeyen. Zyn proces had reeds veel gekoft; zyne vrekgierigheyd, de kleyne hope die hy had van zyne fchaede nog te konnen inhaelen en ryker te worden , ftortten zyne roofzugtige ziel in vertwyffeldheyd; voorders had zynen drift tot den roem geene paelen , en hy konde dien niet beter voldoen , ais met den Pandour Trenck in geur van heyligheyd te doen fterven , en hem naer zyne dood mirakelen te doen uytwerken. Dit was zyn wezendlyk inzigt; want hy was in den grond van zyn hert eenen ards-loochenaer van God. Met dit dobbel oogmerk , ten eerften van my te berooven van myn wettelyk erfdeel, ten tweeden van in geur van heyligheyd te fterven, belafte by zyne ervenis, waer van hy my den algemeynen erfgenaem verklaerde, zonder daer een woord van het teftament zyns vaders by te voegen , dat hem de handen bond , met 80,000 guldens van  X7ff Leven van Frederik Baron de Trenck. bezetten en fondatien, en liet mv naer zyne dood belaedenmettfgproceffen (*), voorziende dat'er Haer het effenen der zeive niets voor my zoude overblyven. Daer-en - boven, ten eynde van de Sou vereyne te bewegen om het teftament met haere befcherming te vereeren , voegde 'er den fchynheyligen deze voorwaerden by, zonder welke het kragteloos zoude zyn. Ten eerften , dat ik den Roomfch Catholyken Godsdienft zoude aennemen. Ten tweeden , dat ik geene andere Mogend, heyd zoude dienen als de Ooftenrykfche. Ten derden , hy maekte van alle zyne goedereh een fideï commis; zelfs niet uytgezonderd de goederen voordkomende van mynen "vader , niet tegenftaende dat ze van rechts wege op my vervallen waeren. ( * ) Trenck den vader had in 1723 , met de penningen voordkomende van zyne familie in JPruyJfen, de Heerlykheden van Preftowacz en Pleternitz in Slavonien gekogt; en zynen \oön kogt binnen zyn leven de Heerlykheyd van Pakratz voor 40,000 guldens , met penningen van zyn vaderlyk erfgoed: dus waeren deze dry Heerlykheden goederen die my regelregt ten deel waeren gevallen, en over de welke hy niet meer magt had om te bezetten of over te draegen als over dt andere goederen die hy van zynen vader geërfd had; als mede over de meubelen , huyzen enz. komende van de zelve ervenis. Eynde van het eerfte Deel»    H E T LEVEN VA AT BARON DE jVLjorin cfen Dienft Vdtt 'Z.M.ien Keyier JoSEPH t>£N IJ. j Barqh Dfi'TJtENC K, er„ yftv/, BcveJhaller bah afe Óojicnryicfcttc /ïfyfs. TlvtUttflnSfüeo Sitpeses, AcLro-nbi, ma^ei^ MKC L n X i K   HET LEVEN, VAN F RE DER IK BARON DE TRENCK F^jt Oodaenig was de bron van al mynen tegenfpoed in Ooftenryk , en dit was het waeragtig oogmerk van mynen neef, aengezien hy weyni°tyd voor zyn overlyden aen den Baron de Kottulinsky zeyde : Nu kan ik mynen neef nog moeyelykheden aendoen en hinderen naer myne dood ; ik fterve vergenoegd. Men zal in *t vervolg dezer hiftorie vinden het yerhael der omftandigheden van zyne laetfte daeden, en van de mirakelen die hy uytgewerkt heeft voor en naer zyne dood , ja zelfs al ftervende. In zoodaenigen ftaet was het teftament op myn» aenkomft tot Weenen. [k kwam daer geenzins al bedelende om brood en dienft, gelyk zommige eer-roovende tongen nog onlangs uytgeftroyd hebben ; ik bragt in Ooftenryk ontrent 20,000 guldens, zoo in klinkende penningen alsjuweelett van het géén ik in Rusland gefpaerd had (*).•" ( * I) Geduerende het proces heb ik nog opgeofferd 15000 guldens, die ik tot Weenen ontfing van Berlin, Petersburg en. van myne familie; by Deel II. A  2 Leven van Frederik Laet ons het vervolg van myne hiftorie ervatten. In 't eerfte gehoor dede de Souvereyre my een zeer gunftig onthael: zy fprak van mynen afgeftorven neef met uytdrukkingen die agting te kennen gaven ; zy belofde my allen onderftand en gunft , en zeyde my dat ik van den Graeve de Bernes kragtiglyk aenbevolen was, en dat het vonnis alleenelyk was afgeveerdigd voor het geên de ervenis van Trenck raekte. gevolg heb ik niet alleenelyk van Trenck nkts geërfd , maer ik heb daer-en boven 12000 guld. verloren , 100 van myn eygen geld , als van de goederen zyns vaders, die 'aen my vervallen waeren. Trenck had zekerlyk ook eenige honderd ducaeten opgeofferd om te verkrygen dat den Krygsllaed hem in 1743 alleenelyk de ervenis van zynen vader overgaf, en geen gewaeg maekte van de fubftitutie , die zoo klaer was als den dag. Dit heeft my den treurigen Jlagtoffèr van dien onwettigen pleyt handel gemaekt, mids den tegenwoordigen Raed des Ooriogs den misflag van den voorgaenden niet heeft willen overzien nog verbeteren , en my verdrukt heeft om dat zyne voorlaeten my verdrukt hadden. Men loochende my zelfs in 1764 geheel dit originael teftament , tot dat ik uyt Pruyjfen ontfangen had eene copie in 1751 gecollaüonneerd door den Raed des Ooriogs, beneven het certificaet van aenneming geteekend door het Kapittel van Zips, die het originael aen den Raed des Oorlogs gezonden had. Ten laetften vond men het ook in de Protocole; doch dit baette my niet, aengezien niemand my recht wilde doen ; maer zoo ik tot Mjtegdenburg 'geftorven waer , myne familie zoude geivis in die zelve Protvsole niets meer gevonden hebben.  Baron de Trenck. » Maer zoo haeft als ik den Prefident kende , en de Raedsheeren ten dien eynde benaemd ; als ik wift dat'er 63 ongewezene proceflèn waeren, van welke een alleen geheel het leven van een eerlyk man konde ontruften , befloot ik de ganfche ervenis te Jaeren vaeren, en van het teftament op den jjpielberg gemaekt af te zien , om alleenelyk te Itaen nae de' goederen voordkomende van den. broeder myns vaders. Ten dezen eynde verzogt ik eengeeollationneerd alsehnfr van het teftament tot Leitfchau gemaekt door den ouden Trenck : ik verkreeg het, en vertoonde my met dit fluk voor myne Rechters, aen welke ik verklaerde dat ik niets begeerde op de goederen van Francifcus de Trenck; dat ik geene van zyne proceftèn wilde vervolgen , nog ook geen deel hebben in zyne bezetten • dat ik voor alle dingen verzogt in bezit gefteld te worden van de goederen zyns vaders, volgens de wettighe-yd van zyn teftament; welke goederen beftonden in de Heerlykheden van Pakratz, Preftowacz en Pletertitz, zonder te fpreken van de kapitaelen of meubelen. Niets was gerechtiger, niets klaerder als. dezen eyübh, Hoe ftond ik verbaesd, als men my in den Raed op eene beftiffende wyze antwoordde , dat y" M- my uytdrukkelyk dede zeggen • „ Is'c „ dat gy weygerd u te onderwerpen aen alle de in f ¥.°daTë? mamere handeld ™* ongeftrafi een eerlyk man die Zig aldaer niet kan voegen na den tyd en de omftandigheden. b Den Raedsheer Zetta vervalfckte zelfs- een teftament voor eenen loon van zommige ducaeten. Daer zyn t„ menen ^ ^ "n. t {fTten h°Fen Zmd"r dat m" du>kt om kJL op tejluytenm een tugt-huys.  4 Leven van Frederik voorwaerden gevoegd by den uyterften wil Van „ Francifcus de Trenck , gy zult 'er t'eenemael uyt gefloten zyn , en niets hebben ! " Wat gedaen ? Ik waegde van mynen toevlugt tot het Hef te nemen ; maer ik kreeg 'er geen voordeeliger befcheyd. Daer wierd vereyfcht dat ik my tot den Roomfch - Cathoiyken Godsdienft moeft bekeeren, om voorgeftaen en befchermd te worden. By middel van een geibhenk gaf eenen Priefter eene fchriftelyke verklaering dat ik my bekeerd en de dwaeiingen van Luther afgezworen had. Ik liet daerom niet te blyven die ik was. Daer-en-tuflchen kwam den Generael Bernes van Petersburg tot Weenen ; ik vertoonde hem den toefland waer in ik my bevond: hy fprak de Souvereyne ; zy belofde hem alles. Hy raedde my geduld te hebben , in afwagting te doen al dat men van my begeerde, alle de proceflèn te ondernemen. M. de Bernes, verpligr zynde fpoedig nae Turin te vertrekken voor zaeken van familie, zeyde my dat hy naer zyne wederkomfl alle de myne op zig zoude nemen , en my ongetwyfield in Ooftenryk gelukkig maeken. Dien Heer had my zoo lief als zynen eygen zóón , en ik had , uyt hoofde van zyne belofte , zelfs hope van zyne goederen te erven , aengezien hy geene kinderen nog naere erfgenaemen had : hy omhelsde my vnendelyk , met de traenen in d'oogen , en vertrok ; zes weken daer naer ontfing men tyding dat hy met vergilt omgebragt was door eenen van zyne vrienden. Aldus gebruykte de fortune my voor haer fpeeltuyg; op deze maniere ontrukte zy my altyd myn lleunfel in den ftond dat ik het meeft noodig had; gelyk in geheel den loop kan gezien worden ( * \ ( * ) Men Fdl • Marechai di Koenigseck,  Baron de Trenck. g Bernes was nauwelyks uyt Weenen vertrokken , als den Minifter van Pruyflèn my by den Heer de Becker , Gezant van den Paltz, lokte , daer hy my voorftelde van terug te keeren in Pruysfen , myn vaderland , my verzekerende dat den Koning het voorledene vergeten had; dat hy my, mids ik voor zyne oogen gerechtveerdigd was , zyne vriendfchap wilde wedergeven , en dat hy my ongetivyffeld het geniet van myne ervenis en van Treneks goederen zoude bezorgen; het welk hy my toezeyde op zyn woord van eere. Ik antwoordde, dat deze gunft my te laet aen"geboden wierd ; dat ik in myn vaderland te veel onrecht geleden had; dat ik geen betrouwen ftelde in eenigen Vorft der aerde, wiens wil alleen zyne onderdaenen kan vernederen en van al hun recht berooven ; dat men myne getrouwheyd aen den Gouverneur van Weenen, mynen vriend en befchermer , ftierf ook dit %elve jaer , in den ftond -dat hy my bezonderlyk meynde voor te ftaen. Het is te bemerken dat de grootfte mannen die federt het jaer 1747 Ooftenryk verheeriykt hebben , my beminden en voorftonden ; ik had aldaer , en heb fer nu nog geene vyanden als de Ontfangers, de ondeugende Bewindhebbers van de leege Rechtspleging , de geeftdryvers, de onwetende en eenige fchynheylige, de welke myne hope altyd hebben omgeftooten, my arm gemaekt, en belet hebbén van voordeeüg te wezen aen den Staet, niet alleenelyk met my van alle bedieningen te verwydèren, maer ook met my te berooven van de rechtveerdigheyd en goedheyd der Souvereyne, Noyt heb ik om genaede gejmeekt; want ik was nimmer kwaeddoender nog bedrieger : maer ik agtte my recht weerdig , en men heeft het my ftandvaftig ■geweygeri.  t Leven van Frederik Koning misbruykt had; dat ik overal myn onderhoud konde bekomen voor mynen dienft,'en da* ik my niet meer wilde bloot ftellen aen eene onwchrveerdige gevangenis. Hy dede al dat hem mogelyk was om my over te doen komen ; maer ziende dat zyn poogen te vergeefs was, zeyde hy : Waerden Trenck , ik neme God tot getuyge dat ik goede genegendheden voor u had ; ik verzekere u ook dat mynen Koning u gunft wild bewyzen : maer gy kend Weenen niet; gy zult hier alles verliezen naer langduerige proceflèn; gy zult 'er zekerlyk misagt en vervolgd worden, om dat gy den roozen-krans niet leesd. Het heeft my in 't vervolg duyzend mael leed geweeft dat ik nae Berlin niet wedergekeerd was; ik zoude de thienjaerige gevangenis tot Maegdenburg ontgaen hebben , ik had de ervenis van Trenck niet verloren, nog myne jonge jaeren niet verlieten met pleyten en gedenkftukken op te ftellen, en ik zoude zekerlyk in den rang der groote mannen van myn vaderland geraekt hebben (*). ( * ) Weenen kwam noyt over een met myne tenten en oogmerken , en nog min met myne onbejchroomde openhertigheyd ; maer daer was in den boek van het noodlot gefchreven dat ik aldaer 56 jaeren zoude overbrengen zonder vrugt, zonder ampt, en dat ik in myne oude dagen zoude gefield worden in de clajfe van de Majors invaliden. J Het is zeker dat 'er federt den voorftel die den rruyjjenfchen Hof Gezant my gedaen had , tot Weenen voor my niets meer te verhopen was. Den Koning kende te wel de middelen om te doen vernemen of vernederen die hy wilde, door zyne sJfgeianten in 'r meejte deel der Forfen-hovea van  Baron de Trenck. y Laet-ons het vervolg ervatten. Daer-eft-tufïchen was ik altyd verpligt rnyn recht te handhaeven , en de 63 proceflèn gingen voord. Men weet wat een enkel proces tot Weenen moet kollen ; dat men diesvolgens oordeele van den ftand waer in ik my bevond, aengezien ik in dry jaeren niet meer als 3600 guldens ontfing van de geheele maflè der ervenis van Trenck ; het welk nauwelyks genoeg was voor de nieuwjaer - gefchenken die moeten gegeven worden zoo aen de Cancellerye als aen de Solliciteurs: het geld dat ik uyt Rusland gebragt had was haeft gefrnolten ; myn maegfchap in Pruyflèn dede my onderftand , de Graevinne de B. .. . zond my de 4000 roebels die ik tot Petersburg niet had willen aenveerden, myne oude vriendinne van Berlin was my cok behulpzaem; en dit niet tegenftaende moeft ik dikmaels leenen van de woekeraers, tegen 60 ten 100 , volgens het gebruyk van Weenen. Myne eere verpligtte my myn befte te doen om uyt dien dolhof van Advocaeten en dieven te geraeken: alles Wierd mogelyk door de medewerking van eenen tweeden Hercules; myn eygen vaderlyk erf-goed wierd opgeofferd , en daer is my op het eynde niet anders van gekomen als eenen ongelukkigen fideï commis, die ik eygendlyk niet geërfd , maer Europa. Trenck, die geen betrouwen in hem meer had, nog hem niet meer wilde dienen, mogt noyt gelegendheyd hebben om andere Mogendheden te dienen tegen hem ; dus wierd ik , door eenen derden per/bon, aen de Souver eyne afgebeeld als eenen huguenot, als eenen man die geenen iver had om het Huys van Ooftenryk dienft te doen, maer enkelyk uyt was om eene ryke ervenis te genieten , en daer naer weder te keeren by den Koning van PruyJJen.  8 Leven van Frederik van den roofbevryd heb. Ik verkwifte daer eenen dierbaeren tyd , die ik op eene aengenaemer , roemweerdiger en voordeeliger maniere zoude hebben konnen gebruyken. Het is onzeggelyk hoe bitter dat het voor myne ziel was, om recht te moeten bedelen by die booze en plompe lieden , ter oorzaek dat ze Minilters, Raedsheeren of Rechters waeren; en om het zelve te verwerven, genoodzaekt te wezen de befcherming te verzoeken van een ander flagt van menfchen, die geen denkbeeld hebben van de rechtveerdigheyd nog van de deugd , geen onderfcheyd weten te maeken tuflchen een eerlyk man en eenen deugeniet, en eyndelyk die alles verzenden tot de opperfle gunft van het Hof, van de vrouwen , de kamerdienaereflèn, enz. Tot Berlin en Meskou was ik , dank zy aen myne wetenfehap, geëerd, geagt en gezogt door de aenzienelykile van het land ; tot Weenen , in 't tegendeel, blaesden geheele benden roet Excellentien hunne kaeken op , en vergunden nauwelyks in hunne voor ■ kamers een gehoor aen den vrenKieiing Trenck ( * ). Dat ( * ) Zekeren Advocaet met eene groote pa. Tuyk , ryk geworden zynde door de rapporten daer men hem mede belaft had, was zelfs van gevoelen, in zyne hoedaenigheyd van Rapporteur, dat men voor-af de gedenkftukken en fchriften die ik geleverd had door de Üniverfiteyt van Weenen in het goed Duytfch moeft doen ventielen, op dat %e in den Raed gouden konnen geleden en verftaen worden , en aen den fader Per hommer daer-enhoven opleggen van my den ftyl van de Cancellerye en het fJof te leeren, beneven de gronden van de alken waere Religie ; anders, dat het hem zoude  Baron de Trenck. g Dat men oordeele wat ik moeft- verwagten in een land alwaer de menfchen van myne foort befpot worden , zonder dat men hun wild kennen of aenhooren. Dit niet tegenftaende waeren myne 63 procesfen in min als dry jaeren geèyndigd : eenen anderen als ik had die tot Weenen niet konnen effenen in den tyd van vyftig jaeren; maer door wat middelen ik dit te wege gebragt heb , moeten deze bladeren niet openbaeren : het zal genoeg zyn te zeggen dat ik de menfchen , en boven al de rechters heb leeren kennen;en dat ik wenfche dat een-ider hun , tot zyn bezonder voordeel , zoo wel kende als ik die ken. Den kamer-dienaer van den Prefident opende my, voor eenige ducaeten, alle dagen het kabinet van den Prins , van waer ik ,"door het gat van de deure, alles zoo wel konde zien en hooren als of ik in den Raedgeweeft had: dit gaf my een groot voordeel, om de kwaede voornemens te dwaersboomen, myne vrienden te kennen , eni veele oogmerken te vernietigen. Ik heb zomtyds geweld moeten doen om my te wederhouden van in den Raed te loopen en tegen die 'er vergaederd waeren te roepen : Schelmen, wat doet gy hier? Zoude geoorlofd zyn myne Ontfangers en Rechters in kun uyterfie van alle zonden te ontjlaen. Het verzoek van den fuppliant kan niet toegeftaen worden , was in. dien tyd en is nu nog den gewoonelyken ftyl van de Cancellerye in alle de gevallen dfler het op myn recht aenkwam ; dit is niet meer te verwonderen als de Gedeputeerde der Kreytfen aen de Leden der Staeten van 't Land deftiglyk, op verbeurte van zes ryksdaelders voor boete, te hooren belaften van goede en getrouwe borgers te wezen. Deel II. B " \ V  10 Leven van Frederik Zy vergaederden om negen , en waeren zelden vnor elf uren gezeten: den Prefident las ftil zynen roozen-krans; den eenen fprak en ftelde voor, de andere koutcen twee en twee ; men vertelde de nieuwe maeren van den Staet of het Hof,, en daer mede fcheydde de vergaedering ; de léden groetten malkanderen tot binnen dry weken , en daer was niets befloten. IVlen naemde dit het aengefteld Gerechtshof voor het proces van Trenck. Eyndelyk kwam men tot het voornaem punt, daer ik niet op kan denken zonder zidderen. Ik ftel de ganfche behandeling dezer zaek hier in eene aenteekening ( * ). (. * ) De voomaemfte goederen van Trenck beJionden in de Heerlydheden van Pakrat\, Preftowac^ en Pleternitz, in Slavonien , die hy van zynen vader geërfd had, en eygendlyk de goederen der familie van Trenck waeren Hy had van zyne eygene penningen Belika en Nuftak gekogt , die aen de tegenwoordige bezitters te faemen boven de 60,000 guldens 'sjaers opbrengen, en in 2oo zoo dorpen als pagt hoeven beftaen. yolgens de wetten van het land , mag men in Hongarien geene goederen bezitten , als mids de volgende formaliteyten ik agt te nemen : Ten eerften, dat men in het koopen de goedkeuring van den Koning moet hebben. Ten tweeden, dat den verkooper moet bezitten en aen den kooper overleveren Aerperennael recht, beneven het geên' van te geven, af te ftaen en te verkoopen. Ten derden, dat den eygenaer ingezetenen van het Ryk moet geboren zyn, ofte aldaer gekogt of verkregen hebben het recht van landzaet; anders, als hy komt te fterven , den Koning trekt de goederen aen, geeft aen den erfgenaem de koop fomme  Baron de Trenck. ** Om myn verdriet en fpyt te verdryven , dede ik eene*reyze nae Venetien , Roomen en Florencien, en kwam daer naer weder tot Weenen: op den weg had ik den volgenden voorval. weder, en ftaet hem de. bewezene verbeteringen in, ofte hy betaeld hem de weerde die de goederen of heerlykheden gefchat zyn in de lyfte oj tafel der belajlingen, , _ Zonder andere formaliteyt nam den Graeve Grasholkowhz , Prefident der Kamer van Hongarien , in den naem des Konings bezit van alle de goederen van Trenck , op zyn eygen gezag. Het was eene yoordeelige kans, zoo zeer met ter eorzaek van de goederen £«/ƒ, als om den buyt die daer te doen was. Mynen neef had nae zyne land-goederen in Beyeren, den Elzas en Silejien verfcheyde fchepen gezonden met koopmanfchappen , lynwaed, goud en Z^T in klompen > hy had daer en boven een koftelyk'wapen-huys , een magazyn van zaedels, en de groote zilver e taf eleereedfchap van Keyzer Karei den VIi, die hy tot Munchen bemagtigd had voorders bezat hy het groot zilverwerk des Konings van Pruyjjen. Nu zegt men dat den fchat van Trenck in Slavonien van meerdere weerde was als zyne gronden. Eenen der agtbaerfte mannen van het leger heeft my nog onlangs gezeyd, dat men van Mihalefze gebragt had eenige wagens gelaeden met zilver en 'andere dierbaere dingen uyt den fchat van Trenck. Hy kan dit verzekeren als oog getuyge; hy kend de twee Pandouren aen welke Trenck de bewae ring van zynen fchat had toebetrouwd : zy namen in de algemeyne plondering elk eene doos vol parels, en vlugtten daer mede in Turkyen, alwaer zy hun ryke kooplieden fielden De praguge peerden-kweekeryen, en zelfs het vee, wierden van  12 Leven van Frederik Ik vernagtte by zekeren Kapiteyn R „'.. d die eene pagt-hoeve had in de Heerlykheyd van Lambach ; in den nagt kwam het Gerecht zyn huysbezettenjzyne vrouw wierd vaftgenomen en de pagt hoeven weggerukt; het arfenael alleen hield boven de 3000 wapen ft uklcen van de raerfte verzaemehngin. Trenck heeft Zelf gezeyd dat hy te Dannhaufen en Gersdorf, in het Graefschap van Glaiz , voor meer als 50,000 guldens lynivaed genomen, en het zelve nae zvne land goederen gezonden had. Immers, alles"wierd geroofd geplonderd, verwoeft ; en wanneer het Hof bevel gaf om alle de meubelen van Trenck tot Weenen aen zynen algemeynen erfeenaem te leveren, daer wierd mets meer gevonden als wat kleynigheden, die niemand gewild had, en onder andere twee oude prmfenfche fuzieken van ordonnantie. Ik zelf heb in een huys in Hongarien ge^en eenige raere wapens, van welke ik zeker wijl dat ze my gejtolen waeren ; tot EJfek kogi ik ook zommige zdvere fchotels, gemerkt met het wapen van Pruvfen, die M. den Raedsheer D . . . . n. verkogthad; hy was gevolmagtigd geweeft tot de bezitneming der goederen. Ik nam getuvg jchriften die de diefte ten vollen beweezen, ik maekte tot Weenen groot gerugt, en dede klagten ; daer zvieri my van wegen het hof uvtdrukkelyk verboden deze zaek te vervolgen , op ftrajje van H. K. jyiajefteyts gunft te verliezen; daer-en boven mogt ik in Slavonien niet meer weder keeren. De voornaemfte reden waerom men my alle myne onroerende goederen ontweldigd heeft tegen de wetten van Hongarien , is , dat ik , in 't bezit der zelve tredende , zoude hebben konnen vraegen waer de meubelen en fchatten gebleven waeren. Men heeft niets tot Weenen gezonden, aengezknden ontfang  Baron de Trenck. 1% ondervraegd. Ik. was van dien voorval verwonderd , en vraegde haer naer de ondervraeging wat dit beteekende: zy antwoordde dat men by haere zufter tot Weenen eenige afsnoeyelingen van du- van den fchat niet belaft is met eenige penningen daer toe betrek hebbende: het was dan geene verbeurd - verklaering , maer eene waere diefte ; en mids ik alles verloren heb, die de fchuld zyn van myn verlies, zyn dieven. Raekende de onroerende goederen wilde ik, na den raed van sommige braeve Hongaeren , in Hongarien een formeel proces aenvangen : ik vraegde aen de Souvereyne recht door een eerbiedig verzoek - fchrift; maer ik ontfing alleenelyk bevel om nae Hongarien niet te gaen , en myne zaek wierd onderworpen aen het oordeel van den Raed tot Weenen, aengefteld voor de ervenis van ^renck. i Is hier dat ik wettelyk en klaerelyk bewees: Ten eerften, dat de dry Heerlykheden van Pakratz, Preftowacz en Pleternitz geenzins tot de majje van den laetften teftamentmaeker behoorden, en dat %e door geen recht aen den %pön konden vallen. Ten tweeden bragt ik het perennael recht te voorfchyn , en de toeftemming van den Koning , vergund voor deze dry Heerlykheden, die my in nature toebehoorden , zonder dat men my de zelve in eenige manieren konde betwiften. IVas 'er wel iet klaerder ? De Heerlykheyd van Relika wierd gekogt van de familie van Walfeck, ten tyde van den oorlog tegen de Turken , wanneer Slavonien voor een veroverd land gerekend wierd. Den Keyzer gaf zyne toeftemming in de duydelykfte uytdrukkingen, en Trenck kogt de Heerlykheyd met het rechi van bevitten.  ""4 Leven van Frederik caeten gevonden had, ter weerde van ontrent 20 guldens , en mids d'eerfte had gezeyd dat ze die van haere zufter in bewaering had , dat men by haer zelf was komen onderzoeken van waer haer Maer dit was niet genoeg ; daer is in Hongarien nog eene wet, die zegt dat, wanneer iemand in dit Koningryk goederen erfd, indien hy vremdehng is, hy die mag bezitten in den naem der Jamilien die het recht hadden van geven en verkoopen , en hun die af te ftaen uyt kragt van 't recht zelf door het welk zy de zelve bezeten hadden. De Graeven van Walfeck en Imfen , en den Graeve van Gaffau, die hunne Heerlykheden aen Trenck verkogt kudden , leefden toen nog ; by gevolg konde den zoon daer van in geene gevallenbezit nemen : dit gebeurde nogtans door geweldige middelen. Myn recht was onderzogt door den aengeflelden Raed, en men had gevolgendlyk een waeragtig verflag van het zelve gedaen aen de Souvereyne ; maer fchielyk kwam uyt het Hof het volgende vonnis, gefchreven door de hand van Haere Majefteyt. Den Graeve de Grasholkowitz , Prefident van de Kamer , maekt bekend , en neemt op zyne confcientie , dat de goederen in Slavonien in nature niet toebehooren aen Trenck; dus moet men hem in gereede penningen betaelen de koopfomrae, of den prys der vvaerdering , en hem de aengewezene verbeteringen inftaen , op dat de goederen aen de Kamer blyven. Door deze verklaering was het proces geëyndigd en al myne hope vernietigd ; ik had binnen Weenen 63 kleyne procejjen geëffend , door het opofferen van myn eygen geld , en ik verloos de  Baron de Trenck. 15 dit verdagt goud kwam. Zy had in haere ontfteltenis geantwoord dat zy het op den weg gevonden had. Deze antwoorde dede my voor haer beven : mids ik wift dat haeren man een werkhuys voor ganfche ervenis door het wyzen van een proces ■alleen Geluk aen die ze bezitten ! dat %e wel vaeren ! Maer de goederen van mynen oom van myns vaders zyde, de goederen die de familie van Trenck den tyd van 68 jaeren bemeten heeft; van deze konde men my niet berooven zonder de vraekroependfte onrechtveerdigheyd te bedryven. Patiëntie ; myne kinderen lullen evenwel niet verpligt zyn kamer dienaeren of eerfte koetzieren te wezen van de ryke beiitters hunner gronden ik laet hun myn recht in al zyne wenelykheyd; niemand kan my verbieden van luyde te roepen zoo lang als men my geen recht gedaen heeft. Het onderzoek raekende de ervenis van Trenck eyndigde aldus in 1753 , en daer bleef my van de geheele majfezyner rykdommen Qdefalcidiaenfche quarte afgetrokken ) niet meer over als 76,000 guldens; waer voor men , tegen myn recht, en door een haetelyk misbruyk van gezag , eenen fideï commis vereyfchte die my onmagtig maekte. Geduerende myne gevangenis tot Maegdenburg betaelde men van dezen overfchot nog 13,000 guldens voor procejfen die nog ongeëjfend gebleven waeren ; zoo dat ik maer 63,000 guldens meer behield. Van deze fomme kogt ik in 1779 de Heerlykheyd van Zwerbach, en betaelde nog 6000 guld. 500 voor het Ooftenrykfch recht van inboorling , als voor de opene brieven, enz. Nu zal ik hier nog eenige gedenkweerdige omstandigheden verhaelen.  10 Leven van Frederik de (cheykonft had, ik bedagt terftond middd om haer uyt de verlegendheyd te helpen; ik ging by den Bailliu van 't Gerecht, en zeyde : Mynheer, doet geen verder onderzoek meer; dit goud behoord In het zoo genaemd crimineel proces van Trenck is het volgende geval een geloofwecrdig bewys van den drift waer mede men my verdrukt heeft. Zekeren Schygrai, eenen armen Baron , die van de plompjle was, en den welken men óveral noodde om op zyne koften te lachen, wierd in 1743 op een noenmael gevraegd by den Baron Pejaczewitz, daer Trenck ook was. Men hield hem voor eenen gek; hy kwam te fpreken van den drank genaemd Schlibowiza, of pruym brandewyn ; waer op Trenck al jokkende %eyde : Ik maek 'er alle jaeren op myne landgoederen , met koeyen-meft , voor het minfte om 30,000 guldens. Schrygrai geloofde zulks , en verzogt dat hy hem dit geheym zoude leeren; het welk Trenck hem belofde. Ik zal u, zeyde Pejaczewiti , 30,000 karren met ■ meft aenwyzen op myne land-goederen. Maer waer zal ik hout krygen ? vraegde Schygrai. Trenck antwoordde: En ik zal u 30,000 koorden hout leveren. Daer op verzogt den onnooxelen Baron, die brandde van begeerte om ryk te worden, hurine belofte in fchrift; zy voldeden hem, en Trencks briefken was van dezen inhoud: Ik onderfthreven geve, mids deze, volle magt en verlof aen den Baron Schygrai om in het woud van Tfcherra horra 30,000 koorden (of vadems) hout te doen kappen , op het vertoonen van de tegenwoordige en onwederroepelyke verkiaering. Trenck. /lenftonds naer de dood van Trenck vertoonde Schygrai  Baron de Trenck. 17 hoorde my toe; ik heb het aen deze Jofvrouw gegeven ; zulks kan ik bewyzen. Hy nam my zeifin hegtenis; het huys was bezet met meer als twintig mannen, zoo fergeanten als boeren. Mids ik ongewapend was, ik moeft geduld hebben; ik Schygrai %ig met dit briefken voor de Rechters , om zyn hout te vraegen; den vermaerden Agent Bufly fprak voor hem, £7? den Krygs-Raed vonmffe dat de maffe van Trenck met gereed geld zoude betaelen t gulden 30 kreut^ers voor elke koorde, gevolgendlyk in het geheel 45,000 guld., en daer-en boven de koften van juflitie. Het bevel om deze fomme te betaelen was zelfs gegeven aen de Jlminiftraxie. In dien ftond kwam ik uyt Rusland tot zenen , £72 den Do&or Berger, Avocaet van Trenck, vertoonde my het gevaer van de mivfte vertoeving in deze zaek ': ik liep by de Souvcreyne, en verkreeg bevel om deze betaeling op te fchorten; en mids men my bedonder» Rechters ftelde, voor welke alle de proceffen moeften gebragt worden, ik verwierf daer-en- tuffchen dat dit niet voor geweZen Zoude gerekend worden. Men onderzogt de zaek , en bevond dat het woud van Tfeherra-horra gelegen was in Turkyen, over de Save : men kende toen de belachelykheyd eri onrechtveerdigheyd van dit vonnis, het welk gebroken wierd. Ik kan niet voor vaft zeggen hoe veel den Baron Schygrai zig verbonden had te geven aen Mynhccrcn de edele Rapporteurs en Agenten op deze fomme van 45,000 guldens ; maer zy bleeven alle ongeftraft, en ik had het geluk van deze fomme te bevryden Men zal in de hiftorie van Trenck den Ooftenryker zelf eenige andere trekken van deze foort vinden. Deel II. C  18 Leven van Frederik bleef in hegtenis, en den Baillni ging te Weenen verflag doen van zyne verrigting. Naer alles overwogen te hebben , zag ik dat myne tegenwoordigbeyd tot Weenen vereyfcht wierd; ook wilde ik in *t geweld van zoo eene wagt niet blyven: ik riep mynen dienaer, en dede hem twee peerden zaedelen; ik laedde mynefcbietpillolen, die ik in de hand hield om uyt te gaen; ..ik tïak ze onder den neus van de bevende wagt , en dreygde vuur te geven, indien iemand deftoutigheyd had van zig te roeren ; waer naer ik te peerde flapte om nae Weenen te ryden. Niet verre van deze ftad ontmoette ik den Ba.1liu van het Gerecht, die terug kwam met twee voituren vol Policie. Zy kenden en vervolgden my: ik zag my bloot gefield aen eene onteering, dewyl men my voor eenen misdaedigen aenzag; ilc dede eenen o mweg , om my by eenen vriend tot Eifenftadt te begeven. Van daer fchreef ik nae Weenen , en ontfing tot antwoorde , dat 'er een gerugt liep dat ik eenen valfchen munter was, en de vlugt genomen had. Ik nam ftraksden poft , en reed regt nae Weenen, om eene fpoedige voldoening te vraegen ; maer tot Hochau van peerden veranderende , vond ik daer alreeds Commiflariflèn , die my in hegtenis namen en gevangen binnen Weenen voerden. Ik bleef negen dagen vaft zonder ondervraegd te worden ; den Commisfaris kwam op 't eynde; ik dede ten vollen myne onfchuld blyken , en was 24 uren daer naer los. Het Gerecht moeft het gemeld goud tot mynent brengen , en my om verfchooning bidden. Dags daer naer ftelde men in de Gazette van Weenen , dat de Heeren Geëmployeerde van de Policie te haeftig geweeft, en kwaelyk geoordeeld hadden. Dit was al de voldoening die ik kreeg ; ik begeerde eene die meer gerugt maekte, en dreygde den Raedslieer N.. . . , die my gehandeld had  Baron de Trenck. 10 a's eefien gouwdief; de Souvereyne trok haer de zaek aen , en benaemde my Kapiteyn in het Regiment der Cuirafliers van Cordua. Dezen poft was eene flauweplaefter; maer men oordeelde ze kragtig genoeg om alle myne oude wonden te heéien : men had vergeten wie ik was eer ik tot Weenen kwam; ook wift men niet dat ik de voornaemfte plaetfen geweygerd had in den dienft van twee Monarchien , mids ik reden had om te hopen van in Ooftenryk ryk en gelukkig te wezen. Mjsnoegd over mynen ftand en de maniere op welke men my gehandeld had , verliet ik Weenen om by myn Regiment in Hongarien te gaen. Den Graeve Bettoni, mynen Colonel, was eenen man van eere, wiens betrouwen en vriendfchap ik in 't kort gewonnen had: ik wierd zynen voornaemften mede werker, en hy liet in 1753 , in 't kamp van Peft zynde , aen de Souvereyne zelfs weten dat ik den meeften geholpen had tot de vorming van het Regiment. Die oyt in kwartier geweeft heeft tot Ketfchkemer , tot Teiflè, of in Mont-kvapac, kan oordeeten hoe zeer het my aldaer verdroot, naer het grootfte deel van myn leven doorgebragt te hebben tot Berlin en Petersburg , in het gezelfchap der aenzienelykfte mannen van Europa'; ook vond ik daer niet anders om mynen geeft te verkwikken als de jagt, op de welke ik my, met den Graeve Bittoni, dikmaels vermaekte. Myne moeder ftierf in Pruyflèn in Maerte 1754; alsdan vraegde ik aen den Krygs Raed verlof om voor zes maenden nae Dantzick te gaen, ten eynde van met myne broeders en zufter orden te ftellen in onze zaeken van familie, dewyl myn goed in Pruyflèn verbeurd was verklaerd : het wierd my t< egeftaen, en ik vertrok in Mey nae de gemelde ftad , daer ik op een nieuw in de handen van de  20 Leven van Frederik Pruyflènaeren viel Hier begint het tweede Hoofddeel van myne hiftorie. Ik vertrok uyt Hongarien , daer ik in bezetting lag in de hoedaenigheyd van Kapiteyn der Ruyterye , om my nae Dantzick te begeven ; myne moeder ( gelyk ik gezeyd heb ) was in Pruyflèn overleden, en ik had aen myne twee broeders en myne zufter plaets gefield tot onze byeenkomft; maer myn voornaemfte oogmerk was, eene reyze nae Petersburg te doen, om aldaer raed te plegen met myne vrienden , en hunne hulpe te verzoeken , aengezien de proceflèn en vervolgingen tot Weenen tegen my geftaedig voordgingen, en dat myne geringe inkomft , zelfs gevoegd by mynen Kapiteyns loon , nauwelyks genoeg uytbragt om de Advocaeten te betaelen. Maer eer ik vertrokken was had den Hertog Ferdinand van Brunswyck, Gouverneur van Maegdenburg , uyt Berlin alreeds bevel ontfangen om my te doen opligtcn , gelyk hy my daer naer verzekerd heeft: voorders had men uyt Weenen nae Berlin gefchreven, dat den Koning op zyne hoede moeft wezen ; dat Trenck zig in de nabuerfchap van Dantzick zoude ophouden ontrent den tyd op welken den Monarch zyn vertrek vaftgefteld had om zig nae bet kamp in Pruyflèn te begeven. Men moeft den haetelykften der booswigten zyn om zulk eenen verraeders trek te verzinnen (*); by had het gevolg dat den uytvinder daer van verwagtte. ( * ) De gewygen van de%e waerheyd zyn Z. H. den Hertog van Brunswyck en den Mivifter van Berlin , uyt welkers mond ik de beveftiging heb van den verfoeyelyken trek die my tot Weenen gefpeeld wierd. Dit bewys is hkr zoo veel te modiger, om  Baron de Trenck. 2* Onrhiddelyk naer myne aenkcmft tot Dantzick kwamen beyde myne broeders my daer vinden , en wy bragten te faemen vyfthien dagendoor, rot het verdeelen der ervenis van onze moeder; myne zufter ontfchuldigde haer na behooren raekende het onthael dat ze my in 1746 gedaen had , als ik onderftand van haer kwam verzoeken; eyndelyk fcheydden wy met alle betuygingen van eene broederlyke vriendfchap, en van malkanderen voldaen. Onze eenigfte kennis tot Dantzick was den Heer Abramfon , Keyzerlyken Refident; ik had hem brieven van aenbeveling uyt Weenen gebragt; hy overlaedde ons met beleefdheyd en weldaeden, die fchier tot de overdaed gingen. Dezen Abramfon was Pruyffenaer van natie , en had noyt te Weenen geweeft; hy had zynen poft gekregen op de aenbeveling van den Graeve de B , zonder dat 'er borge vereyfcht was van zyn gedrag, of onderzoek gedaen aengaende zyne hoedaenigheden en talenten. Hy was het eens met den Pruyflènfchen Refident Reimer , en men zal een ftael van zynen eerlyken handel gaen zien. Nauwelyks waeren myne broeders en zufter vertrokken , als ik befloot fcheep te gaen om myne vrienden in Rusland te bezoeken; Abramfon had de liftigheyd van my nog acht dagen tot Dantzick te houden , geduerende welke hy den put delfde daer hy my wilde doen in vallen ( * ). dat niemand zoude konnen bevatten hoe den grooten en waerlyk edelmoedigen Frederik heeft konnen bejluyten oni tegen my eene vreedheyd uyt te voeren die de gemoederen oplütji van alle eerlyke lieden. ( * ) Als dtn Koning van Pruyjfen aen het Magijlraet van Dantzick dede verzoeken van  33 Leven van Frederik Geen vermoeden hebbende van aldus verraeden te worden, leefde ik in de grootfre geruftheyd , en aenzag den Heer Abramfon voor mynen getrouwen vriend; het kofte hem dan niet veel moeyte om my nog eenige dagen langer tot Dantzick te houden. Den dag was nogtans vaftgefteld om onder zeyl te gaen nae Riga , op een zweedfch fchip; maer Abramfon bedroog my : hy had my belofd iemand van zyn volk nae de reede te zenden om de ure van het afvaeren te weten; hy zeyde my ten viet uren naer middag, dat hy zelfden patroon gefproken had, en dat dezen maer 's anderendags zoude vertrekken: diesvolgens, voegde 'er den Refident by , naer dat wy morgen te faemen het ontbyt zullen genomen hebben, zal ik u aen boord geleyden. Ik wilde myne bagagie nae het fchip doen draegen, en op het zelve flaepen ; ik voelde eene inwendige ongeruftheyd , die my dede verlangen om van Dantzick venvyderd te zyn : hy wederhield my , en bragt my met geweld tot zynenc , daer ik noenens en 's avonds moeft blyven eten; ik was niet t'huys voor elf uren van den nagt. my over te leveren, mids dit niet konde gefchieden ponder het Keyzerlyk Hof te beledigen , in wiens dienft ik Kapiteyn was, en daer en boven voorzien van pafporten , 20a van den KrygsKaed als van de Cancellerye , de noodige ovcreenkomft in dit geval vertraegde ongeiwyffeld de uytvoering van het voornemen ; dit was de oorzaek dat Abramfon op zig had genomen van myn vertrek te doen uvtftellen tot dat men het laetfte befluyt van Berlin ontfangen had , en het Magiflraet van Dantzick everhaeld was om in 'r openbaer het recht der volkeren en de gemeyns veyligheyd te fchenden.  Baron de Trenck. aj Ik-had my zoo haeft niet te bedde begeven , of ik hoorde op myne deure kloppen , die niet gegrendeld was, en twee Commifl'ariflèn van de ftad, vergezelfchapt van ten minden twintig grenadieren , omringden zoo fchielyk myn bedde , dat ik geenen tyd had om my te wapenen en in flaet van tegenweer te ftellen. Myne dry getrouwe dienaeren waeren alreeds in bellag genomen ; zy konden my niet helpen. Daer wierd my aengezeyd , dat het Magiftraet genoodzaekt was my aen Z. M. den Koning van Pruyflèn te leveren , als eenen die tegen hem mtsdaen had. Men kan zig verbeelden hoedaenig myne verbaesdheyd was. Men leydde my zonder gerugt nae de gevangenis der ftad , daer ik 24 uren opgehouden wierd. Ontrent den middag kwam den Keyzerlyken Refident Abramfon my bezoeken : hy fpeelde den verbaesden , den medoogenden ; verzekerde my dat hy zig by het Magiftraet tegen' dien handeJ deftig had aengekant; maer dat men hem geantwoord had, dat men in 1752 tot Weenen geen opzigt had gehad voor de twee zoonen van eenen Borgemeefter van Dantzick, genaemd Ruttemberg; dat men diesvolgens goed gevonden had op de zelve maniere te handelen met eenen Keyzerlyken Kapiteyn , en dat men niet konde weygeren van my over te leveren , aenzien den Koning van Pruyflèn dit zoo kragtiglyk begeerde, en zelfs met dreygingen. Den Heer Abramfon, die voor my niets gedaen had , nog uyt hoofde der pligten van zyn ampt, maer zig in 't tegendeel had laeten omkoopen en met den Pruyflènfchen Refident medegewerkt, raedde my alsdan , hem myne porte - feuille en andere dingen van weerde in handen te leveren ; anders, dat alles my zoude afgenomen worden. Hy wift dat ik voor ontrent 7000 guldens in wifïèlbrieven ontfangen had van myn maegfchap; ik  24 Leven van Frederik gaf hem die over, maer behield myne juweelen, die alleen 4000 guldens weerdig waeren, en ontrent 60 goude louifen in myne borze. Hy omhelsde my , en belofde alle middelen in 't werk te Hellen om my te redden, zelfs van het volk op te hitfen om myne overlevering te beletten , die, volgens zyn zeggen, maer plaets konde hebben naer verloop van acht dagen, om dat het Magisftraet in deze netelagtige omftandighsyd nog niet zeker wift wat befluyten. Hy ging ten laerflén henen , onder het ftorten van Judas-traenen , om my te doen gelooven dat hy mynen opregtflen Vriend was. Den volgenden nagt kwamen in myne kamer twee Commiflariffen van de ftad , den Pruyflènfchen Refident en eene bende archiers , vergezelfchapt van eenen Pruyflènfchen Officier en zommige Onder-Officieren ; en ik wierd van de Stad plegtiglyk overgeleverd. Terftond begonft de plondering : Reimer rukte de ringen van myne vingers , nam myne zak-horlogie , myne fnuyf-dous en al dat ik had; men liet my zeifs niet een kleed nog hemde; daer naer wierd ik gezet in eene cheefe aen alle kanten gefloten , in welke dry Pruyflènaeren by my zaten. Een detachement der milicie van Dantzick geleydde het rydtuyg tot aen de poorten , die geopend wierden; eene bende dragonders van de ftad bewaerden het zelve van daer tot Lavenburg, op de grenzen van Pomeren : het wierd getrokken van vier poft-peerden, die den galop liepen. Ik heb niet nauwkeurig onthouden den hoeveelften van de maend dien merkweerdigen dag , eenen der fchrikkelykfte van myn leven, geweeft is ; doch ik weet evenwel voor vaft dat het in Junius was. Een detachement van 30 peerden , onder het bevel van eenen Lieutenant, ontfing my tot Lavenburg, van waer ik van bezetting tot  Baron de Trenck. 2,5 tot bezetting vervoerd wierd , tot Berlin toe. By gevolg is het verflag valfch dat het Magiftraet van Dantzick en den verraeder Abramfon te Weenen gedaen hebben , aengezien het behelsde , dat ik my van de Pruyflènaeren in de voor-ftad had laeten vangen , en dat ze my weggevoerd hadden. Ook is het aenmerkensweerdig, dat het Hof, naer dat ik myne vryheyd weder bekomen en de verraederye der Dantzickenaeren aen den dag gebragt had , benevens de oneere gedaen aen den keyzerlyken uniform , niet dede tot myne voldoening en fchaede- vergoeding , nog voor d'eere van zyne Staeten. Voorders, men had den Heer Abramfon niet konnen ftraffen; want hy had in den tyd van myne gevangenis den Keyzerlyken Dienft verwiflèld tegen den Pruyflènlchen, waer naer hy van graed tot graed zoo leeg viel , dat hy in 1764 , als ik los gelaeten was, veroordeeld wierfl om voor het overig zyner dagen opgefloten te blyven tot Kcenigsberg , en dat zyne vrouw genoodzaekt was te bedelen. Ik heb fchier alle myne vyanden overleefd, en door ondervinding gezien dat de waere deugd en de ftandvaftigheyd gemeynelyk een gelukkiger eynde hebben ais de bedriegerye en het geweld. Het vervolg van myne hiftorie zal verfcheyde voorbeelden verfchaflèn die de waerheyd van deze opmerking beveiligen. 't Zy dat men met de zoónen van den Borgemeefter wettelyk gehandeld heeft , of niet, hun geval was geenzins het myne , en ik had niets bedreven dat de Dantzickenaeren recht konde geven om my te verraeden; maer ik hope dat den eenen of den anderen Vorft eens het ongelyk zal vreken dat myaengedaen is. Ik zal ten minften den trooft hebben dat alle eerlyke lieden my zullen beklaegen, en zeggen: Hy verdiende een beter lot. Deel II. D  2Ö' Leven van Frederik Ik ging dan van bezetting tot bezetting, 2, S , en ten hoogden § mylen op eenen dag afleggende. In alle de fteden daer ik door trok , betuygde men my het grootfte medelyden. Het geleyde van de houzaeren duerde maer twee dagen ; daer waeren 'er twaelf, zy omringden het"rydtuyg , en hunnen hoofdman zat by my. Den vierden dag kwam ik tot N., daer den Hertog van Wirtemberg , vader van de tegenwoordige Groot - Hertoginne van Rusland , het gebied voerde, en alwaer de kwartieren van zyn Regiment begonflen. Dien Vorft geweerdigde zig tnet my te fpreken ; hy wierd beweegd door het geên ik hem zeyde, noodde my op' het noenmael , en hield my den geheelen dag by zig.; hy zag my niet aen als eenen gevangenen; zyne goedheyd ging zoo verre, dat hy laft gaf om my den volgenden dag te laeten ruften, die ik ock in zyn hof doorbragt , alwaer toen eene groote byeenkomft was; en de Hertoginne zyne egtgenoote , die hy maer onlangs getrouwd had , vereerde my ook met haer medelyden en haere agting. Ik nam den derden dag by den Hertog nog het tioenmael , en het was maer naer den middag dat ik in eene opene voiture flapte, met eenen Lieutenant van zyn Regiment: aldus wierd ik verder gevoerd , zonder ander geleyde. Naer dit onthael zoude ik fchier gelooven dat hetvreedlot, het welk my te Maegdenburg verwagtte, my toegefchikt was, en dat ik het zelve niet konde ontvlieden , in weêrwil van alle de voordeelige gelegendheden die ik daer toe had. Indien men met oplettendheyd gelezen heeft het geën ik te Glatz ondernomen heb, men zal zig met reden verwonderen van my zoo onverfchillig en geruft te zien in de netelagtigfte omftandigheyd van myn leven , my met koel bloed Hortende m den afgrond die ik zoo gemakkelyk konde  Baron de Trenck. 27Wet een woord , ik wierd te laet gewaer dat den edelmoedigen Hertog van Wirtemberg my gelegendheyd had willen verfchaffen om te vlugten , en met dit inzigt waerfchynelyk bezondere bevelen gegeven aen de Officieren die my geleydden ; ongetwyffeld zoude hy zig geern bloot gefield hebben aen de berifping van den Koning , waer 't dat ik my van de kans had weten te bedienen. Ik befteedde vyf dagen om door de Provincie te trekken daer zyn Regiment in bezetting lag , en (liep alle nagten in de kamer van den Officier die laft had om my te geleyden, zonder dat dezen in t miRfte bezorgd was om my te bewaeren : nergens wierd ik in d'oogen gehouden j ik (liep in de kwartieren der Overften, en reysds in hunne voiturenniet meer by my hebbende als eenen Officier. De ftreék die wy in verfcheyde plaetfen hiel', den , was nauwelyks twee of dry mylen van de grenzen ;< niet was gemakkelyker voor my, als te vlugten : maer ik was blind , en dezen zeiven Trenck , die zig te Glatz eenen weg tot de vryheyd baende door eene wagt van 30 mannen, die noyt de vreeze gekend heeft, bleef in deze omftandigheyd vier dagen zonder te weten wat befiuyten. Ik kwam aen de bezetting van een ftedeken daer eenen Kapiteyn van de Ruyterye commandeerde ; ik logeerde by hem zonder fchildwagt , en hy overlaedde my met beleefdheden. Naer den middag ging hy met zyn efcadron uyt zonder zaedels, maer enkeiyk met de dek-kleederen , gelyk het in Pruyflèn de gewoonte is, om buyten de ftad te wandelen : ik bleef alleen in 't huys, en ging in den ftal, daer ik nog dry peerden vond, met de zaedels en toornen : in de kamer waeren fohiet-piftoien, degens en fuzieken ; ik moeft maer te peerde flappen en door d'andere poorte uytry-  Leven van Frederik den. Ik was in beraed , en wilde een befluyt nemen ; maer ik weet niet wat my wederhield. Uen Kapiteyn kwam eyndelyk weder, en fcheen verwonderd van my nog te vinden. Den volgenden dag vertrok hy met my alleen jn zyne voiture : door eenen boich rydende daer wy eenige campernoelien zagen, dede hy zyn rydtuyg ftaen , en ftelde my voor van af te flappen om 'er te plukken : hy ging toen meer als honderd flappen van my , en gaf my klaerblykelyk volle vryheyd om te vlugten; ik keerde gewillig Weder by hem, en liet my leyden gelyk een lam Ik wierd zoo wel gehandeld en zoo onagtzaemJyk bewaerd , dat ik , aengezien men my regt nae Berlin voerde, de dwaesheyd had van my in te beelden dat den Koning my wilde fpreken en van my berigten nemen betrekkelyk tot het plan yan den zevenjaerigen oorlog , die alsdan onder de aflche vonkte. Mids ik onderrigt was aengaende de geheyme Staets-onderhandelingen van rien Crraeve de B , dit plan was my ten vol- ten bekend j daer-en-boven wift ik dat men my te Berlin beter kende als tot Weenen. Van dit r.enkbeeld ingenomen , was ik verre van op het lot te peyzen dat my verwagtte, en ik bleef in myne verblindheyd. Eylaes! myne hope verdween haeft , en deze aengenaeme droomen veranderden in fchrik als de dragonders van Wirtemberg my den vierden dag , te Coeflin , overleverden aen d'eerfte bezetting te voet. Den laetften Officier dezer dragonders lcheydde treurig van my; men voerde my vervo,gens onder een fterk geleyde nae Berlin, en ™egeVen bevelen wierden ftrengelyk volbragr Men logeerde my te Berlin in eene kamer boven de groote wagt op de nieuwe merkt; ik wierd bewaerd van dry ichildwagten , twee van binnen s en den derden van buyten voor de deure»  Baron de Trenck. 29 Den-Koning was te Potsdam ; ik wierd daer dry daeen ongehouden; den derden dag kwamen zommige Hoofd-Officieren in myne kamer; zy zetten hun rond eene tafel , en deden my de volgende vraeeen , waer van ik maer naerderhand de be~ Redenen begrepen heb: Wat ik te Dutzi<* dede- of ik Goltz, Gezant van den Koning, te Petersburg gekend had ; wie dat 'er met my van het complot van Dantzick was, enz. Ik meynde te befpeuren waer op men doelde ; ik beantwoordde niet eene van deze vraegen maer zeyde dat ik in i745 in Glatz gevangen gefteld was, ^der gehoord of gevonmft te zyn door Tenen Krygs-Raed, en dat ik my zelf de vryheyd beZorgd had uyt kragt van het recht der nature ; dat ik tegenwoordig Maria Therefia d!ende in de hoedaenigheyd van Kapiteyn der Ruyterye ; dat ik nu nog verzogt na recht gehoord te worden aen. eaende den oorfprong van myne rampen m myn vaderland ; dat ik alsdan zoude antwoorden op alle vraegen die men my zoude willen doen; dat men met my niet handelde volgens de wet, als men my van nieuwe misdaeden befchuldigde eer dat men myne verdediging op de oude gehoord had. Hier op zeyde men my dat men daer toe geen laft had , waer naer dat 'er nog wel twee uren gefchreven wierd , God weet wat. Daer kwam vervolgens eene voiture voor de poorte ; men onderzogt my van het hoofd tot de voeten , om te zien of ik geen Verborgen geweer by my had ; men ontnam my 13 of 14 ducaeten , die ik nog behouden had , en ik wierd onder een entzaglyk geleyde door Spandau nae Maegdenburg gevoerd, alwaer den Officier my overleverde aen den Kapiteyn der hoofd wagt van het kafteel. Terftond kwam den Plaets - Major , en leydde my in de revaneenis die expres voor my bereyd was. Men ontnam my eyndelyk het afbeeldfd van myne  3° Leven van Frederik binnen. ? ",0fg'en ™" "oo. my toj Dit kot was in eene kafi-im»» voorfie deel zes voeten in 7» k \ wam van liet «e lengde had, en"verdeelddde en thien '» jaer door men in de kafemate p?i ^ A2^ den muer was zeven voeten hu derde: den zeiven, terr,WH'Pl ' men had in venfter gemaeï oc™ ,ï„-°Ute beg0nft' eene wel licn? genoee'had ^Mni*« "laniere dat ik nog aerdegl onde zien ' S Z eV?"wel ^ hemel dak van >t nilTrfl ,Z3g met anders ^ het mogelyk was van bnycen of E„' dat het on" ftheyden. Zes voetenI van 1„ 161 te 0nder" palifiade, die dTSiJda^S.,nStSmd venfter te komen om my Se i S 260 de Al myn gerief beftondMn t» g pe te geven«aep-lLtf, metyïerfk^rvS^*"8 den grond , op dat ife u vf'-Se™ekt aen ««de konnen LÏUn^^^?ni« Nevens de deure ftond een yzerkliï™™"' «aer by eenen leun-ftoei, of de 1, 1 ' 60 vaftgehegr. Men floeg my Lnp i^T raaniere maer myn voedfel heff™> ;& boeyen aen ; leger-brood da4 mflj P°"d en h^ li, i i * * et eene Kruyk water Jk had in myne jonohev.1 ten eter kweelt ■ « , yd eenen ?roo- helft daer ZnSi^ï "IT^"5 de  Baron de Trenck. 31 tyd Blaets - Major, die nog zogt te winnen op het groot getal der ongelukkige gevangene. Het is my onmogelyk te befchryven al dat eenen grouwelyken honger van elf geheele maenden my heeft doen lyden. Ik zoude alle dagen wel zes ponden brood geéten hebben : zoo haeft als ik myne kleyne portie ontfing ( die my alle 24 uren gebragt wierd ) ik verflond ze met graegheyd: daer naer was ik nog zoo hongerig als te vooren ; maer ik moeft wederom 24 uren vasten. Hoe geern zoude ik alsdan eenen wiflèlbrief van 1000 ducaeten gegeven hebben op de goederen die ik tot Weenen had , om my eens met droog brood te mogen verzaeden ! Als den honger my zomtyds in flaep liet.vallen, ik droomde terftond dat ik aen eene groote tafel gezeten was , in overvloed voorzien van alle ipyzen daer ik meeft van hield. Ik verflond ze in mynen droom met eene onuytfprekelyke graegheyd ; geheel het gezelfchap verwonderde zig over mynen appetyt: maer hoe meer ik al droomende at, hoe min myne maeg haer verzaed gevoelde. Ik wierd wakker, of liever den honger wekte my ; de fchotels verdweenen voor myne oogen , en daer bleef my niets over als eene onverzaedelyke begeerte : den honger wierd alle dagen onverdraegelyker, en de nature hoe langer hoe begeeriger. Dit geftaedig torment belette my menigmael de oogen te luyken , en de onzekerheyd van het eynde myner pynen maekte die nog fchrikkelyker. Dat God allen eerlyken menfch van zoodaenigen ftand behoede ; hy zoude gewis onverdraegelyk zyn voor eenen booswigt : men kan acht dagen in nood zvn , en dry dagen den honger uytftaen; maer daer is ongerwyftèld niemand die elf maenden afgezien heeft zonder zig -eens half te mogen verzaeden. Men zoude ge*  p Leven van Frederik weïnll ï iemand Zig kan gewoon ™eken weynig te eten ; maer ik heb het tegendeel ondervonden s mynen honger wierd van S to fvd ITrï ' 7 deZe df maendCn rTvl I Ky" !Ven 10 W'elken nivne lïandvaftig- heyd op het alderftrengfte beproefd wierd Vertooningen , fmeeken , alles was te vergeefs' men antwoordde : Het zy'n de S fe^J eënVann e" ^°ning 5 * is Verb»d- « eenen^l- P'" al"e,mevnen Bevelhebber Rork , eenen galzieken menfchenhaeter, zeyde mv zelfs Wanneer ik hem ot> zekeren ^Ti 7 * hrnnri ,„ i Vl £ ^eiceren da§ bad om meer aeë en 11 en;' Gy hebt lang gero^' rafteyen geeten ,n het zilverwerk van den Koning , dat 1 renck hem in den veldflag van Sorau geftolen neen, om ons leger brood nu goed te vinden or uwen vuylen kakftoel. Uwe Keyzerinne heeft u feTJ!Id gezonden * en gy zyc het leger brood niet weerdig , nog de koften die hier voor u ge* daen worden , enz. Dar men oordeele hoe fmertelyk deze fnoode bejegening aen myne ziel was. De dry deuren waeren gefloten ; ik bleef zonder trooft , overgeleverd aen myne treurige gedagten , en men bragt my alle 24 uren ontrent den middag myn brood en water Den Bevelhebber bewaerde de fleutels van alle de deuren : de deure die eygend* lyk ingang in mynen kerker gaf, had alleen een deurken in \ midden, dat met een bezonder flot gefloten wierd, en door het welk ik myn voedfel onthng;; maer men opende de deuren maer alle woensdagen , wanneer den Bevelhebber en den riaets-Major binnen kwamen om de beziging te doen naer dat eenen anderen gevangenen myne vuyligheyd geruymd had. 8 «JJeTh!^? Va" doen een Paer mae"den afS Zheb ,nde> en ten vollen verzekerd zynde dat geduerende de weke niemand in myne gevangenig  Baron ie Trenck. SS ik rypelyk overleydhad • ^ ^aeu daet ren uytgevoerd worden. Den v oer j myn Lchelken en pnyaet ronden , w ^ myne gevangenis uytleyden. fe- 'Zy «yden my, dat k f^^femats konde nen vlugten , zoo ik in de naei ^ . dringen , die met gefloten « asA gereed eenen vriend noodig die mye , r.v.£ra hield op de ftJ^S^rSt ^'emmen. zien te geraeken by middel De grenzen van baxen zy» van daer. . waer van de Daer oP maekte ik ^P f.^oek zoude, omftandige befchryving ee '^SeTnogtans een VOlkn : iU tX, ^de S«rt?S.g was waer- ryrem« gehegt was, en die 8 duymelang Irak de dry nagels d e M«Me ^ en mids de vowwerpen Jt^ ^Isnauwligd wierden, ik tok de ho ld be_ keurig in hunne plaets. w> den om kwam ik yzere handboomen , ^ da de vloer-iteenen op te ligten , m aerde vond. ftoel een gat te Alsdan begonft ik agter oe £n meken denTuer ™ ^  34 Leven van Frederik uenPng/n°0te ge,ka,He rteenen- lk numerotwr^ de Iteenen van den vloer en den muer, om de reUe zonder dat het gemerkt wierd. Mids deze nroïf « nad alreeds ontrent eenen voet dien in den » gemynd; maer den dag voor de SgLtS wie.d alles met de grootfe zorgvuldigheid8Kf ■eonegeri, had ik de tuflchen-fpatien oevol i met J> van kalk, dat ik van den muer krant den jelken, mids hy miflchien meer als £ffifI£ S ETL, W1 '■ my Ü"f ^ verlchaft k tegen tot dat alles droog en gelyk van koleur was- h 'pr vaetZynde' 7*? * * ?Zers ninft vt™„ '°P 20003 ,lee maniere • men de roinite verandering niet konde befpeuren Geduerende dezen arbeyd verbergdeik heteruvs onder myn bedde; en indien men oyt had beS 52SST?op eencn anderen da te '™ onue t hPKK " W°enSdag t men Z0l,de alles ontdekt hebben ; maer mids dit in den tyd van z s maenden niet gebeurde , deze ongeloovdyke onderneming wierd uytvoerlyk. uuv«yKe Daer moeft nogtans middel gezoet worden om my van een deel van dit gruys te onLekendtt W6der in de holiigheyd konde p aerwerk Z 2 Uy'gemynd was: ik ging daer toe te werk op de volgende maniere. Dewyl het mv SeS^ik fTS ff!"1" Cn fteenen k"yt te geraeken , ik ftroyde het gruys in myne kamer, ten tot JS >den Kafhe" d3g vol' SUnni i Vhf-C in fy" ltof veranderd was: ik fpreydde du ltof op den boord van myne venfter.  Baron de Trenck. 35 daerak aen reykte met de hulp van den zetel van myn'privaet. Ik had een ftoksken gemaekt met IpüntWs van myne flaep-koets, te faemen gebonden met gaeren van eene oude kous, aen welkers eynde ik eene vlok van myn hair-hegtte. Ook had ik een gat vergroot in de trailje die voor myne venfter was, op zoodaenige maniere dat het nogtans niet gemakkelyk konde gezien worden. Door dien middel wierp ik myn ftóf op den buyten-muer van de venfter , en myn ftoksken door de trailje ftekende , dreef het tot den uyterften boord : ik wagtte daer naer tot dat het waeyde ; en als den wind zig in den nagt verhefte , dreef ik het ftof nog voord met myn penfeel of borftelken, op zoo eene wyze dat 'er, naer dat het door den wind verfpreyd was, van buyten geen merkteeken meer van gezien wierd. Ik ben zeker van door dien middel meer als 300 ponden ftof buyten gedreven te hebben; het welk my veel gemak gaf om myn werk te voltrekken. Maer mids dezen niet genoeg was, ik verzinde nog eenen tweeden middel om plaets te winnen: ik maekte worften van gekneedde aerde, die menfchen-drek geleeken ; ik liet die droogen , en, als men 's woensdags het flot van de laetfte deure opende, wierp ze ras in myn privaet: den gevangenen droeg het zonder cmzigtigheyd weg , en ruymde het: door dezen vond ontlafte ik my alle weken van zommige ponden aerde. Ik maekte 'er ook boliekens van , en blaesde ze , terwylen dat de fchildwagt wandelde , een voor een door de venfter, met de hulpe van een papiere buysken. Door deze verfcheyde middelen won ik veel plaets, volde de holligheyd met kalk en fteenen, en myn werk ging gelukkig voord ; maer ik kan de moeyelykheden niet uytdrukken die ik onderftond , eer ik de diepte van twee voeten in de blok-fteenen gemynd had. Het yzerwerk dat ik  36 Leven van Frederik van myn privaet en ook van myne flaep --'koets gedaen had , was myne befte gereedfchap i eene medoogende fchildwagt ftak my op zekerën dag eene oude yzere fpille door de trailje, die my, beneven een oud mes met eenen houten liegt, veel dienft dede. Men zal hier naer zien hoe nut my boven al dit laetfte inftrument was: het diende my om Pukken van de planken van myn bedftede te fnyden , met welke afsnydelingen ik allengskens de kalk van tuflchen de fleenen haelde. De mueren van myne gevangenis waeren vry oud , en de kalk was in zommige plaetfen t'eenemael verfteend; zoo dat ik ganfche fleenen tot gruys moeit maeken. Dit werk duerde zes maenden zonder ophouden , eer ik aen de laetfte laege kwam , en de gebakken fleenen van d'andere cafemate konde bcreyken. In dien tuflchen-tyd had ik gelegendheyd gehad om met zommige fchildwagten te fpreken, onder de welke eenen ouden grenadier was, geheeten Cefhardt. Ik naeme hem hier, ter oorzaek dat by in myne hiftorie zal uytmunten als een voorbeeld van edelmoedigheyd. Hy maekte my de gelegendheyd van myne gevangenis bekend , met alle de omftandigheden die myne vlugt konden begunftigen. Daer ontbrak my niet anders meer als geld om een fchuytje te koopen waer mede ik over de Elbe konde vaeren , en met hem in Saxen vlugten. Dien braeven krygsman bezorgde my de kennis van eene jodfche dogter , genaemd Efther Heymann , geboortig van Deflau, wiens vader federt thien jaeren gevangen zat. Ik konde haer noyt zien ; maer deze edelmoedige dogter wift twee andere grenadieren te winnen , die haer middel verfchaften om my te fpreken t'elkens dat ze aen myne gevangenis de wagt hadden. Ik maekte van myne houte afsnydelingen, aen malkanderen ge-  Baron de Trenck. 37 bonden, eene fpies die lang genoeg was om aen de paliflade te reyken die voor myne venfter Rond j door welken middel ik papier, een tweede mes en eene vyl bekwam. Ik fchreef aen myne zufter, die getrouwd was met den eenigen zoon van den Generael de Waldow, de zelve daer ik in het voorgaende deel van eefproken heb, en die 28 mylen van Berlin woonde. Ik gaf haer mynen ftaet te kennen, wees haer de middelen aen die myne vlugt konden begunftigen, en verzogt dat ze 300 ryksdaelders aen de gemelde jodinne zoude geven , hopende dat ik met dezen onderftand uyt myne gevangenis zoude konnen breken. , , , . f „„. Ik gaf haer ook eenen bewegelyken brief voor den Keyzerlyken Minifter te Berlin , den Graeve Puebla. Daer by voegde ik.nog eenen wil eibrief op Weenen , van 1000 guldens, welke fomme aen de voornoemde dogter Heymann moeft betaeld worden , en die ik haer beloid had voor den loon van haere getrouwheyd ; maer zy moeft my de aoo ryksdaelders van myne zufter brengen, en daer naer met de twee grenadieren werken om myn voornemen te doen gelukken , het welk op twee manieren konde uytgevoerd worden , t zy met door het gat te kruypen dat ik in den maer gemynd had , en bynaer voltrokken was, oi met de floten van myne gevangenis uyt te kappen , met de hulpe van de jodinne en de grenadieren. Deze brieven waeren open; want jk konde ze door de trailje niet krygen , als met de zelve om de fpies te winden De braeve jodinne trekt regt nae Berlin, en komt gelukkiglyk by den Graeve Puebla Hy ontfangt haer guWtiglyk , aenveerd mvnen wilfrl-brief en ook den anderen, en gebied haer zynen Ambafiade - Geheym - fchryver , den Heer Weingarten, aen te fpreken , en te doen dat hy haer zoude voorfchryven.  3& Leven van Frederik tv ging tot den Heer VVeinsarfPn * v BjW nog meer WeéHheyd ,« f '(.d,e'bstr van de twee grenadieren ■ en vVtewvï? ,',ulpe zufter te gaen , en geeft haer twee docaetii voor * «yze , met bevel van hem in 't weSeer °„ e komen /preken , haer belovende Tn e " tuflchen voor de betaeling van den wifiVbrief ï -gen, en haer alsdan voldere onderri^eïS zuSr d°8„te!;Vertrekt verblyJnae Hammer: mvne zufter m dien tyd weduwe , en niet ,e Jreezen woÏÏ nJ;aVna"' 8dyk " '74^ wederhouw ^SS'^ als desoorvksdaeldersTe^ dit geld tot myne verloffing te doen al dat in haïre magt zoude zyn ; ook behandigde zy Jaer eenen Zlr", °m d£ZS tyding aen Hee? Wet ga en te draegen. Hy las den brief van myne zuf er ondervraegde de dogter andermael ze ft raeKende de naemen van dl twee e-eLV' zeyde haer dat de rcooguldens van We^Z* uticaeten , en beveelde haer aenfwnds nae Mae» denburg te keeren, om mydeze blyde tydiS e kondigen en, daer naer wede/tot Berlin te De Z?"? I0°° gtllde"S ^ hem teoftfa "en De braeve dogter vliegt nae Maeedeaburg St nae de burgt; maer zy ontmoet^eÏÏé^ e ^ haer geluk , eene van de vrouwen de/g a-' **», die iiaer aj fchreyenJe verhaelddat hSn  Baron ie Trenck. 3$ man ein zynen kanieraed den dag te vooren by den kop gi>yat, met boeyen belaeden , en gevangen gezet zyn , onder goede bewaering. De jodinne had veel oordeel ; zy kreeg vermoeden van het geên dat 'er gebeurd was, en vlugtte terftond nae Defl'au. Ik gae voor eene vvyl myn verhael opfèhorten, om myne lezers den uytleg te geven van dit aenbelangende en fchrikkelyk raedlel; welken uytleg ik naer myne verloffing van de jodinne zeif verftaen heb. Den Ambaflade-Geheym fchryver Weingarten was, gelyk men wel haeft daer naer geweten heeft, eenen verraeder, aen wie den Graeve Puebla te veel betrouwen vergund had, en die bedektelyk in de betaeling van het Pruyflènfch Hof was als befpieder: het was hy die aen het Minifterie van Berlin alle de geheymen van de Keyzerlyke Ambaflade ontdekte , en het ontwerp van den oorlog binnen Weenen gemaekt; ook , wanneer den oorlog korts daer naer kwam uyt te berften , leyde hy het masker af, en bleef in den dienft van Pruyflèn. Hy had my verraeden om de iooo guldens van den wiflèl-brief in zynen zak te fteken; want het is zeker en bewezen dat den Graeve Puebla mynen wiflèl-brief nae Weenen gezonden heeft , dat hy hem van myne penningen betaald is den 24 Mey 1755, en my naer myne verloffing, in rekening gebragt: maer ik kan niet gelooven dat den Minifter"zelfde 1000 guldens gehouden heeft, hoewel de quittantie , nae Weenen gezonden , van hem is , gelyk kan gezien worden in de opgeftelde rekening die my overhandigd is, en de welke ik nog kan toonen. Naer dat Weingarten de jodinne genoeg uytgeput had , den booswigt veroorzaekte voor het geniet van 1000 guldens myn verderf, het onge • luk en de verliaeite dood van myne zufter; door  4° Leven van Frederik zyn verraed wierd den eenen grenadier gedingen en den anderen dry naervolgende dagen d/or de fpitsroeden gejaegd : de jodinïie was d'eenigfte die haer gelukkiglyk konde redden ; zy gaf my naer myne verloffing de verklaering vandkramp geval. Het gerugt liep tot Maegdenburg dat eene jodinne geld voor my gehaeld had by myne zufter, en twee grenadieren omgekcgt om my te helpen uytbreken ; dat eenen van hun het geheym aen zynen kameraed vertrouwd had , en van hem verraeden was. Gewis, men konde tot Maegdenburg niet anders fpreken; want niemand wift dat den Keyzerlyken Ambaffade-Geheym-fchryver my te Berlin verraeden had : maer het getrouw verhael van dien voorval toond de waerheyd in haeren vollen dag; mynen rekening-boek van het bewind in Weenen doet zien dat den Minifler Puebla de looo guldens waerlyk ontfangen heeft, en de jodinne van Deffau , die nog ïeefd , kan daer van klaere bewyzen geven. Haeren armen vader, die gevangen zat, kreeg meer als honderd ftokflagen : "men wilde hem doen verklaeren het géén zyne dogter hem van 't complot ontdekt had , en waer zy haer ophield : ten laetften ftierf hy ellendiglyk in de boeyen. In 1766, elf jaeren naer dit geval , ontfing ik voor d'eerfte mael tyditig van deze eerlyke jodinne , die, zonder het 1'nood bedryf van Weingarten , myne vlugt ongetwyffekl zoude hebben doen gelukken ; zy vraegde my de 1000 guldens die ik haer belofd had. Ik was toen binnen de keyzerlyke ftad Aken ; ik fchreefaen mynen Agent den Heer Wehrach, hem verzoekende van met mynen brief by zyne Excellentie den Generael Puebla te gaen , den welken in dien tyd tot Weenen woonde, en hem de betaeling van myne 1000 guldens te vraegen, aengezien de jodinne van hem niets ontfan-en, en dat  Baron de Trenck. 41 dat Weingarten haer maer veerthien ducaeten gegeven had. "tvlynen eyfcfi was zoo veel te gerechtiger , öm dat zyne Excellentie zelf binnen Weenen quittantie van deze iooo guldens had ; maer het beliefde zyne Excellentie mynen Agent onbeleefdelyk weg te zenden, mynen brief onbeantwoord te laeten ; immers, zyne Excellentie vond geraedig my 1000 guldens armer te maeken. Maer ik laet den rechtlievenden lezer cordeeleti of de erfgenaemen van zyne Excellentie nog heden niet zouden verpligt zyn my de iooö guldens weder te geven , en daer by den itureft te betaelen, aengezien zy deze fomme ontfangen en genoten hebben. Myne hiftorie zal ongetwyffeld doen blyken dat ik , even als Jofeph in Egypten , binnen Weenen dry maei verraeden , en tot Berlin verkogt ben geweeft; zy zal ook bewyzen dat myn ongeluk tot Weenen en Berlin alleenelyk gefproten is uyt myn te groot betrouwen in de Gezanten , Refïdenten en Secretariflen van Ambafiade , die ik voor mannen van eere aenzag , en niet voor fchelmen en bedriegers. Maer , eylaes! ik heb zelfs het gereed geld niet weder setrokken dat ze my geftolen hebben, en geenen Monarch op de aerde kan my het perfoneel ongeluk vergoeden dat hunnen handel my veroorzaekt heeft. Ik moet dit verhaelen in myne hiftorie, die , niet inhoudende als geloofweerdige zaeken , geenzins kan veroordeeld worden; en ik ben nog heden in ftaet om voor den Rechter te bewyzen, dat Abramfon te Dantzick en Weingarten te Berlin verraeders en booswigten waeren. Maer ik bidde alle gevoelige lezers op dit verhael een weynig ftil te ftaen, en te oordeelen wat ik alsdan gevoelde, en nog gevoel terwylen Jat ik bezig ben met dit te fchry ven. Ik zelf viel door de verraederye van Weingarten in de haetelyke boeyen daer ik nog negen jaeren onder zugtte.j Deel II. F  42 Leven van Frederik eenen onfcliuldigen menfch eyndigde zyn leven sefl gems te doen bouwen in het Fort de Sten? • zy ElTett" K°ning Ver°0rdeld tot daer ik niet van geweten heb als federt myne ver- oflmg ; niet lang daer naer wierden haere beSE tingen verwoeft en verdorven ; door een gei kelykfte ehende , en zy zelf ftierf van verdriet in de bloem van haer leven, niet meer als „ jaeren van E? \tSn T°nder gebragt door het3o ge uk van haeren broeder en de verraederye van den Keyzerlyken Gezant. 7 ilagt-offerande van myn vreed noodlot, tot hier is vl "-kl irt,elk°nde myne hand ,liet n«er behtw[ Si» in H?n °; eral gezogc > ^ zoude nem zelfs aen den voet der autaeren geltraft hennen , maer hy was in verzekerdheyd , en den veyhge Icnuylplaets tegen myne vraek gevonden Pueb a rmsdede door dommigheyd , en zyne arn^ taflade van Berlin heeft den genen die heff geS zen had nog eere nog voordeel aengebragt. Ongeuit! !ge zufter! ik heb u hier dan niet anders op te draegen als de vrugtelooze hulde van myne e kentems, en de wettige eyflthen in deze hifto! JC begrepen. ÏDat God u vergelde gelyk teTerwaiS * leve" "S^ï Ïen r!S " ^ ™ °nZe kinderen m^en ook die Mnnn-^ fch?edeTg0e*"S verhopen van die Monarchen , de welke ons met ongevoeligheid nebben zien mishandelen. Smaektdezoe 1 heyd van de rulle . edele en verhevene ziel: de vyanden van uwen broeder hebben u vermoord De tederheyd ftort my in de uytenie dSheyd;  Baron ie Trenc1i. ■ At wanneer ik op u denke , en daer vloeyen beden nog bittere traenen op deze regels, tus ik: over wegebt ik oorzaek ben van uwe onverdiende, finerten en verhaefte dood. Dtyding van uw ongeluk drong tot m mynen kerker niet • ik verwierf myne vryheyd zogt u. om u myne dankbaerheyd te betuygen , maer Py waeSetgraf: ik meynde uwe weldaeoen> aen uwe kinderen te vergelden ; maer onrechtveer dige Monarchen hebben my zoo arm genaelc, dar ik niet meer in ftaet ben om deze phgt te vol br v5ee"de gefteltenis voor een eerlyk man ! . .. Ik heb geleerd my te verheffen boven al da my maer alfeen raekt, en het met kloekmoedigieyd te verdraegen; 't is alleen het lot var,i mynezufter en haere familie , door den verraeder* trek van Weingarten in 't verderf geftort, die ik met kan vergeten , en waer in het onmogelyk is my te Sen. Myne traenen nog ^^T^f riet verligten ; en zoo gevoegelyk als ik beledigingen kan vergeven die aen myin '<.binder lefchied zyn , zoo aengenaem zoude het my welen, my nog heden op duyzend degens, te werSn, die^yne vraek zouden willen beletten, en den fnooden Weingarten befcherroen. Den Keyzer zelf, den deugd-lievenden Fiancifcus. konde zyne traenen niet wederhouden, als £ hem in een gehoor deze fchrikkelyke geichiedenis verhaelde , met de uytdrukkingen van de Srlevendigfte droefheyd. Ik wierd zyne edele ontroerdheyd gewaer, en wierp my aen zyne kniën , doordrongen van de diepfte^ eerbiedighevd .. Den beweegden Monarch rukte zig van tuflchen myne armen,.verliet.my , en ik ging weg met hert vol agting en genegendheyd voor eMiflèbien zoude hy meer gedaen hebben ah my  4* Leven Tan Frederik beklaeeen ; maer hy ftierf korts daer naer, en ik verhaele dit geval hier alleenelyk om aen zyne iclnmme eene hulde te doen die uyt geene baetzugt fpruyt, en aen de naerkomelingen te "leeren dat den Keyzer Francifcus een gevoelig hert met eene groote en verhevene ziel bezat. Hy is den eemgSen Vorft van deze foort die ik ontmoette op al den tyd dat ik in de wereld verkeerd heb, en m ftaet ben geweeft om de menfchen te leeren kennen. De Monarchen die my hadden moeten beloo«en , ftierven zonder my te kennen en recht te doen ; en nu ben ik te oud , te hoog van moed en te onverfchillig, om deze vergelding by hunne opvolgers te zoeken. Ik wil ze niet verwerven door fmeeken, ter oorzaek dat ik die meyne te verbenen; en ik kenne de Advocaeten en Rechters te we! , om de zelve door het recht te vraegen. Dat men my deze buyten-reden vergeve ; Ellen eerlyken perfoon , zig in myne plaets ftelJemie, zal myn misnoegen niet konnen afkeuren. De waerheyd alleen beftierd myne pen , en het erdenken aen zoo eenen voorval beroerd de ziel van den philofoph en den menfch. Nu ervatte ik den draed van myne hiftorie. In de eerfte dagen vernam ik niets van het geen buyten myne gevangenis gebeurd was; maer mynen braeven Gefhardt kwam haeft weder by my op de wagt. Mids de poften verdobbeld waeren en myne deure alsdan bewaerd wierd van twee grenadieren , het was bynaer onmogelyk van faemen te fpreken ; hv vond nogtans middel om my het lot van beyde zyne ongelukkige kameraeden bekend te maeken. Even op dien tyd kwam den Koning te fvlaegdenburg voor de monftering : hv he^af zig zelf nae het Fort de Sterre , gaf bevel om aldaer met haelle eene nieuwe gevangenis voor my te bou-  Leven van Frederik *S wen ,.en fchreef ook de gedaente voor van de '■ ketens waer mede ik moed belaeden worden. Mynen getrouwen Gefhardt had zyne Officieren hooren zeggen dat die nieuwe gevangenis my toegefchikt was: hy dede het my weten, maer verzekerde my dat ze niet konde voltrokken zyn voor het eynde van de maend. Alsdan maekte ik het befluyt van myn gat in den muer fpoedie te vervoorderen , en uyt te breken zonder eenige buyten - hulpe. De zaek was mogelyk ; want ik had van het peerds-hair uyt myn bedde eene koorde gedraeyd, die ik meynde vaft te maeken aen een kanon, om my van de veft te laeten zinken : ik zoude door de Elbe gezwommen hebben; en mids de grenzen van Saxen maer twee mylen van daer zyn , ik had my ongetwyffeld konnen redden. Den 25 van Mey meynde ik door te booren en in de naefle calèmate te dringen ; maer aen de gebakken fleenen komende, vond ik die zoo wel faemen gevoegd , dat ik genoodzaekt was myne vlugt uyt te ftellen tot des anderendags. Het daglicht begonft door te breken , als de vermoeydheyd en flauwte my deden ophouden van arteyden ; en had iemand den volgenden dag by geval binnen gekomen , men zoude het gat bynaer voltrokken gevonden hebben. Aferyslyk noodlot , die my geheel myn leven vervolgd hebt, en my altyd in eenen afgrond van rampen geftort, in den ftond dat ik alle be,letfelen meynde overwonnen te hebben ! Den 37 van Mey was voor my eenen nieuwen dag van ongeluk. Myne gevangenis in het Fort de°Sterre was eerder voltrokken als dat men verwa-t had: als den nagt genaekte en ik my bereydde om uyt te breken , daer kwam eene koets gereden , die voor myne gevangenis ftil bleef ftaen. Grooten God ! aen u alleen is bekend wat ik in  4* Leven van Frederik dien oogenblik gevoelde. Men opende (Tóten eo deuren; voor laetften toevlugt, verbergde ik mee haefte een mes by my, en terllond zag ik binnen myne gevangenis treden den Plaets-Major , den Major van den dag , en eenen Kapiteyn met twee lanternen. Men zeyde my niet anders als kleed u. Dit was haeft gedaen : ik droeg nog mynen uniform van het Keyzerlyk Regiment van Cordua. Daer wierden my alsdan boeyen voorgeieyd, die ik zelf aen myne handen en voeten moeft doen. Den PlaetsMajor verbond myne oogen met eenen doek ; men nam my onder de armen, en leydde my in de koets. Om van de Burgt in het Fort de Sterre te komen, moet men dweers door de Stad gaenik hoorde eerft maer het gerugt van 't gelevde dat de koets omringde ; maer in de ftad wierd" ik gewaer dat wy gevolgd wierden door eenen grooten toeloop van volk , uytgelokt door de nieuwsgierigheid , om dat 'er uygeftroyd was dat ik in het *ort de Sterre zoude onthoofd worden. Het is zeker dat veele perfoonen, die my aldus met d'oogen verbonden door de ftad zagen voeren overal vertelden , en fchreeven , dat Trenck den 27 van Mey overgevoerd was nae het Fort de Sterre, en aldaer onthalsd. De Officieren van de bezetting hadden laft om dit gerugt te beveftifen, op dat het publiek zoude geloofd hebben dat ik dood was. Ik wift wat my te gebeuren ftond , maer liet 'er mets van blyken, en veynsde te gelooven dat ikter dood geleyd wierd. Dewyl men my geenen mondftopper ingefteken had , ik fprak tot myne geleyders met eenen toon die hun vetbaesde ; ik viel heftig uyt tegen hunnen Monarch , die beKwaem was om eenen getrouwen onderdaen te verwyzen zonder hem gehoord te hebben , en «onder ander reelit als dat het vermogen geefi.  Baron ie Trenck, 4? Men verwonderde myne kloekrnoedigheyd in den oogenblik dat ik den doodflag fcheen te verwagtem van fcherprechters handen: niemand antwoordde my ; maer hunne zugten gaven te kennen dat ze myn lot beklaegden , en 't is zeker dat weynige Pruyflènaeren zulke bevelen geern zouden uytgevoerd hebben. De koets bleef eyndelyk ftaen , en men dede 'er my uyt (lappen , om in myne nieuwe gevangenis geleyd te worden. Men dede den doek van voor myne oogen by het licht van zommige tortfen ; maer', God ! hoe groot was myne verflaegendheyd , als ik twee frneden zoo zwart als duyvels in 't gezigt kreeg , voorzien van een komfoor en eenen hamer, en geheel den zolder bedekt zag met ketens! Zy floegen terftond de hand aen 't werk , en beyde myne voeten wierden met zwaere ketens vaftgemaekt aen eenen ring die in den mner gehegt was: dien ring was dry voeten van den grond , en gevolgendlyk konde ik aen myne regte en flinke hand ontrent twee of dry flappen verre gaen. Daer naer foudeerde men rond myn naekt lyf eenen ring ter breedde van eene hand , aen den welken vaflgemaekt was eene keten, gehegt aen eenen yzeren boom zoo dik als eenen arm en twee voeten lang , aen welkers beyde uyterften myne handen valt waeren met twee boeyen, gelyk men kan zien in de plaet die voor aen dit deel geplaetft is. Het was maer in 1756 dat men daer eenen vervaerlyken yzeren halsband by voegde. Niemand zeyde my goeden avond; zy vertrokken alle in eene grauwelyke ftilzwygendheyd , en ik hoorde vier deuren, d'eene naerd'andere, fluyten , met een vreeflèlyk gerugt. Op deze maniere handeld den eenen menfch met den anderen , zonder dat hy het verdiend heeft , als eenen derden , die tuagtiger is, hem gebied  4^ Leven van Frederik zynen even-menfch te kwellen. Den Hemel weet nogtans dat in die vreede gefteltenis myn hertzuyver en myne confcientie geruft was. Ik bleef beroofd van trooft en hulpe, overcelaeten aen my zelf, zurende op eenen vogtigen grond, in dikke dtiyfterniflèn. Myne ketens fcheenen my onverdraegelyk , zoo lang als ik die met gewoon was : ik dankte God om dat men myn mes niet gevonden had , met welkers hulpe ik terftond myn lyden wilde eyndipen. Het is voor een eerlyk man in 't ongeluk nog eene bezondere vertroofting, de vooroordeelen des volks met te agten , en de kloekmoedigheyd te hebben om het noodlot en de Monarchen te trotfet ren. Ik kan aen myne lezers den ftryd niet afbeelden die ik dezen eerften naiu moeft uytftaen tegen myn hert. Ik voorzag wel dat myne gevangenis langduerig zoude wezen , mids ik wilt dat den oorlog tuflchen Ooftenryk en Pruyflèn op het uytberften ftond ; en ik voelde my niet fterk genoeg om des zelfs eynde af te wagten : van den anderen kant had ik alle reden om'te twyftelen of men in dit tydftip zelfs tot Weenen voor my nog zoude bezorgd zyn, dewyl ik deze ftad kende door ondervinding, en verzekerd was dat de gene die myne goederen onder malkanderen verdeeld hadden , gewis hun beft zouden doen om myne wederkomft te beletten. Den dag vericheen , maer zonder klaerheyd voor my; doch ik koude myne gevangenis befchouwen by de gunft van het fchemer - licht. Haere breedde was van acht en haere lengde van thien voeten: nevens my was een privaet, en in den hoek van den muer eene bank van yier fleenen op malkanderen éemetït , waer op ik konde zitten , laetende myn hoofd tegen den muer ruften : regt - over ueu nng waer atn ik uaS  Baron de Trenck. 40 Was vnftgeketend , was eene venfter , gemaekt in eenen muer van zes voeten dik, hebbende da gedaertte van eenen halven kring, en eenen voet van hoogde tegen twee voeten van diameter, of midden-lyn ; van binnen had de openening eene opklimmende rigting tot het midden , alwaer een zeer digt gevlogten trailje-werk van. yzer-draei geplaetfl was; vervolgens daelde zy van buyten nederwaerds nae de aerde : deze openening waS daer-en boven van buyten en binnen bezet met dikke yzere boomen. Dewyl myne gevangenis gebouwd was in den wal der voornaemfte veft , daer zy met haer agterfte deel tegen ftond; mids zy van binnen acht voeten wyd en den muer zes voeten dik was , de venfter raekte fchier aen den muer der tweede veft : gevolgendlyk konde den dag daer langs boven geenzins in dringen ; hy drong 'er alleenelyk langs onder in, door wederftuyting. Men kan wel begrypen dat dit licht maer zeer flauw konde zyn , aengezien het door eene zoo enge opening moeft komen, die daer-en-boven bezet was met eene digte trailje tuflchen twee ryen kolommen ; maer met den tyd wierd myn gezigt deze duyfterheyd zoo gewoon , dat ik over den vloer van myne gevangenis eene muys zag loopen. Des winters , als de Zon niet hoog genoeg rees om haere ftraelen in den wal te fèhieten , zat ik in eenen diepen nagt. Nevens my ( gelyk ik alreeds gezeyd heb ) Pond een houte privaet , dat alle dagen geruymd Wierd , en eene kruyk met water : op den muer las men den naem van TRENCK, faemengefteld met roode fleenen , en onder myne voeten was het graf daer ik naer myne dood moeft in geleyd worden; op dit graf was ook mynen naem en een doods-hoofd gekapt : myne gevangenis had dobbele deuren van eyken-hout, die twee duy- Dttl //. Q  S° Leven van Frederik men dik waeren : voor deze deuren was eene foort van portael , verlicht door eene venfter; welk porrael ook gefloten was met twee deuren. Alzoo den Koning uytdrukkelyk belaft had my ■onmogelyk te maeken van eenige gemeynfchap met de fchildwagten te hebben , den voornaemften wal , waer in myn paleys ftond , was aen beyde de zyden afgefloten met een paelwerk , of ;paliflade , van twaelf voeten hoog , en den Officier van de wagt had alleen den fleutel van die vyfde deure. Ik konde geene andere beweging maeken , als te ipringen op de plaets daer ik vaftgeketend was, of het bovenite deel van myn lichaem te fchudden tot dat ik verwarmd was: als ik met verloop van tyd het gewigt van myne ketens gewoon was geworden , die my aen de beeïien vreedelyk kwetlten , ik konde my bewegen ïn eene ruymte van vier voeten. Myne gevangenis was met plaefter en kalk opgebouwd in den tyd van elf dagen, en men had my onmiddelyk naer haere voltrekking daer in gebragt. Een-ider geloofde dat ik de vogtigbeyd van een nieuw gebouw, in eenen kuyl die fchier geene lucht had, geene vyfthien dagen zoude uytftaen. In der daed, ik zat ontrent zes maenden geftaedig in het water dat uyt de voute leekte op de plaets daer ik genoodzaekt was te zitten: ik mag myne lezers verzekeren dat ik my geduerende de dry eerfte maenden noyt konde droog krygen ; evenwel krenkte dit ongemak myne gezondheyd niet. Telkens dat men het onderzoek kwam doen ( dat alle dagen op den noen gefchiedde ) moeft men , naer dat de wagt uytgegaen was, eenige oogen blikken de deuren open laeten; anders doofde «e uytwaeflèming van de mueren het licht in de larternen uyt. Ik bleef ia dien treurigen flaet, veriaeten van  Baron de Trenck. » 51 myne vrienden , beroofd van hulp en trooft, niet anders konnende doen als my overleveren aen myne ïhvallen. In d'eerfte dagen,. als ik de overhand nog niet genomen had, en myn hert opftond tegen myne ketens , vertoonden zig aen mynen geeft , ontfteld door de droefheyd en raezemye ,, geene andere als verderftyke denkbeelden. In der daed , is 'er wei eenen ftand die den menfch meer zoude konnen aendryven tot de wanhope ?Tk kan tot heden niet begrypen wat myne hand in dien nood wederhouden heeft Maer ik wilde den rampfpoed trotferen en over hem zegepraelen ; en da begeerte om op dezen zegeprael eens te mogen roemen , was miflchien de eenigfte beweegreden van dit befluyt, dat my zoo veele beproevingen dede uytftaen, en eyndelyk tot eenen graed van helden-deugden verhefte die den ouden Socrates zekerlyk noyt bereykt heeft. Hy was oud , ongevoelig ,. en dronk met onverfchüligheyd het dulle kervel-zap; ikin *t tegendeel , was in het vuur der jongheyd , en fcheen aen alle zyden nog verre van het eynde mynen toopbaen. Zoodaenig was myne gefteltenis; zoo-daenig waeren de tormenten die myn lichaem en myne ziel overvielen , en van welke ik met geene waerfchynelykheyd konde hopen dat ze haeft zouden eyndigen. Ik worftelde tegen die verderflyke denkbeelden, wanneer mynen kerker 's middags voor d'eerfte mael geopend wierd. De droefheyd en het medelyden vertoonden zig op de aenzigten van myne bewaerders; nierrtand van hun zeyde my een enkel woord , zelfs niet goeden dag; en het gerugt dat ze maekten met de grove grendels en floten van de deuren , die ze nog niet gewoon waeren, en het welk ontrent eene halve ure duerde , verichrikte hun zelf. Men ruymde myn privaet, men bragt eene  Leven van Frederik ■ flaep-feoets , met eene matras en een goed dekfel van wolle; men gaf my een geheel leger-brood van zes ponden gewigt, en den Plaets-Major zeyde my in die gelegendheyd : Op dat gy niet meer zoud konnen klaegen van den honger , men zal u zoo veel bn.od geven als gy beeeerd. Naer ook eene kruyk met water by my gezet te hebben , verdween een-ider , en men floot de deuren. m bod! hoe zal ik de vreugd uytdrukken die ik m dezen oogenblik gevoelde , wanneer ik my , ■ naer e,f maenden den vreedflen honger uytgeftaen te hebnen , in de vryheyd zae van mynen eetluft te voldoen? Geen geluk op de aerde fcheen my grooter als dit, en noyt molenfteenen verbeuzelden gezwindèr het graen als dat myne tanden dit brood knauwden ; nimmer verliefden wierp zig met meerderen drift tuflchen de armen van zyne beminde , naer een langduerig afwezen : noyt verhongerden tiger viel met zoo veel graeeheyd vp zyne proye , ais ik aen myn noenmael F naer een deel geesten te hebben, rulle ik wat, om eene grootere voldoening te genieten; vervolgens begonft ifc weder te verflinden : ik vond myn lot alreeds verzagt , ftortte tracnen , brak het een fluk naer het ander, en voor den avond was geheel myn brood verflonden. O nature! wat luft hebt gy gehegt aen de voldoening van alle de noodzaekelykheden 1 wat genoegen zoude eenen ryken menfch konnën genieten in,üen hy zig maer aen tafel zette naer 24 of 48 uren gevalt te hebben ! Gewis, men zoude weynig eenen keuken beftierder noodig hebben , .of lekkere geregten om den fmaek te ftreelen ' jaer 't dat men den eetluft wilde, opwekken door oen honger. Dat men daer vry de proef van neme: men zal.my bedanken voor deze, leflèn, waer van öe ondervinding alleen de waerheyd kan bewyz^n. Maer myn eerde vermaek duerde niet \w> eti  Baron de Trenck. 53 ik ondervond haeft dat een overmaetig geniet de fmaekloosheyd agter-naer fleept. Myne 'inaeg was Verzwakt door de langduerige foberheyd ; zy konde het zwaer leger brood, daer ik te veel van geëtcn had, niet verteeren ; geheel myn lichaem zwol op ; ik dronk al het water dat in myne kruyk was: kramptrekkingen , fnydingen in de ingewanden , en ten laetflen eenen heeten dorft, vergezelfchapt van onverdraegelyke pynen , kwelden my tot des anderendags , en ik vervloekte alreeds die ik weynig te vooren gezegend had , om dat ze my in ftaet gefield hadden van my te verzaeden. Indien ik geen bedde gehad had , ik zoude dien nagt zekerlyk in wanhope gevallen hebben. Ik was het zwaer gewigt van myne ketens nog niet gewoon ; ik had nog niet geleerd , gelyk ik in 't vervolg dede, my met de zelve tot flaepen te leggen , ik konde niet doen als my op myne matras bukken. Dezen nagt was eenen van de vreedfte die ik oyt onderflaen heb : als myne gevangenis den volgenden dag geopend wierd , men vond my in eenen afgryslyken ftaet ; men was verwonderd van mynen appetyt, en men bood my een ander brood aen , het welk ik weygerde , in de meyning van geen voedfel meer noodig te hebben : men liet my nogtans een brood , en men volde myne water-kruyk; myne bewaerders trokken de lchouders op, wenfchten my geluk om dat ik, na alle waerfchynelykheyd , niet lang meer zoude lyden; en zy flooten vervolgens de deuren , zonder te vraegen of ik nog iet anders behoefde. Daer verliepen dry dagen eer ik weder in ftaet was om te eten; de ziekte maekte my moedloos, en ik befloot my te vernietigen. Myne ketens waeren onverdraegelyk voor my , en ik aenzag voor eene onmogelykheyd , my die oyt te konnen gewoon maeken; ik wift dat den oorlog op  54 Leven van Frederik het punt was van uyt te berften , en kende my niet fterk genoeg om den peys af te wagten ; en mids den Koning lalt gegeven had om myrm gevangenis zoodaenig te bouwen dat 'er geene fchildwagten noodig waeren, deze volftrekte eenzaemlieyd vermeerderde nog myne neerflagtigheyd. Ik vond duyzend redenen om my te overtuygen dat het tyd was om een eynde te maeken van myn lyden , zoo haeft als myne'wezendheyd my onveidraegelyk wierd. Ik wil hier geene vraegftukken van de Godsgeleerdheyd beoordeelen ; dat den genen die my laekt, zig in myne plaets ftelle , indien hy een rechtmaetig vonnis wild ftryken, betrekkelyk tot de omftandigheden. In den voorfpoed zells heb ik de dood nimmer gevreesd ; in den ftand waer in ik my alsdan bevond, moeft zy my een wezend}yk goed fchynen. Vol zynde van deze denkbeelden , aenzag ik het geduld voor eene dwaesheyd , en eenen langeren uy'tftel als eene waere laf bertigheyd; evenwel wilde ik niet te haeftig zyn , maer my met meer ernftigheyd beraeden , en met koel bloed alle de voor- en tegen-redenen overwegen. Diesvolgens befloot ik nog acht dagen te vertoeven ; maer ik ftelde mynen fterf-dag onveranderlyk vaft op den 4 van Julius. Daer naer onderzogt ik of dat 'er geene middelen meer te vinden waeren om my te redden, of ten minften te fterven door de bayonnetten van myne bewaerders. Van dags daer naer, als men myne vier deuren opende, zag ik dat ze maer van hout waeren, en daer op viel my in van de floten los te maeken , door den middel van rondom de zelve het hout af te fnyden met het mes dat ik gelukkiglyk uyt het Kafteel gebragt had. Indien deze onderneming mislukte, en dat 'er my geenen anderen toevlugt over bleef, het was dan nog tyd om de dood te kiezen.  Baron de Trenck. g§ Ik beproefde terftond of het mogelyk was my van myne ketens te verloflèn : ik kreeg gelukkiglyk myne regte hand uyt haere boeye , hoewel het bloed onder de nagels ftolde ; maer ik konde de flinke niet uyt krygen : alsdan floeg ik van myne zit bank eenige ftukken fteen , waer mede ik den nagel van de tweede hand-boeye zoo behendig vylde , dat ik den zeiven evenwel los kreeg, en beyde myne handen aldus vry maekte. Den ring die ik rond myn liehaem had, was aen de keten maer vaft met eenen enkelen haek , die ik afbrak , met myne voeten te fchooren tegen den yzeren boom daer myne boeyen aen gahegt waeren. Toen bleef 'er niet over als de voornaeme keten, die aen myne beenen was; dewyl ik kloek en fterk was, ik vond middel om die te draeyen, en brak door het geweldig trekken eenen van haere fchaekels. Aldus van myne ketens verloft zynde, fchepte ik eenen nieuwen moed : ik liep nae de deure , zogt al taftende de punten van de nagels waer mede Jiet (lot van buyten vaftgehegt was, en bevond dat ik niet veel hout af te fnyden had : ik nam myn mes, en boorde van onder in de deure een gatjen, waer door ik ondervond dat ze maer eenen duym dikte had , en dat het my diesvolgens mogelyk was alle vier de deuren in eenen dag te openen. Ik liep vol hope nae myne ketens, om die weder aen te doen; maer ik vond my in geene kleyne verlegendheyd. Naer lang getaft te hebben, vond ik den fchaekel die van de keten gebroken was, en wierp hem in myn privaet. Myn geluk wilde dat men myne ketens tot alsdan nog niet bezigtigd had, en die zelfs niet bezigtigde tot den dag van de onderneming , om dat niemand vermoeden had dat ik die oyt zoude konnen breken. Ik hegtte de fchaekels Jan weder aen nialiwnderea  £5 Leven van Frederik met een ftuk van het lhoer van myn liair; maer als ik de boeye van myne regte hand wederom meynde aen te doen , ik konde deze hand , de welke zeer gezwollen was door het geweld dat ik had moeten doen om die uyt te trekken , daer niet meer in krygen : ik vylde den gar.fchen nagt aen den nagel; maer hy was zoo wel omgekiept, dat ik al mynen arbeyd te vergeefs dede. Den middag ge'naekte, en by gevolg den tyd van het bezoek ; den nood praemde : ik vernieuwde myne poogingen , en kreeg ten laetften, naer ongehoorde pynen geleden te hebben, myne hand weder in de boeye; diesvolgens vond men alles in den zei ven ftaet. Ik wagtte dan tot den 4 van Julius. Dien dag had men de deuren zoo haeft niet gefloten , of myne handen waeren uyt de boeyen, en alle myne ketens afgedaen ; ik nam terftond myn mes, en begonft aen de deuren te werken. D'eerfte deure ging van binnen open , en het Dot met den overval of het dwaers-yzer was diesvolgens van buyten ; ik had deze in min dan eene ure opengebroken : maer de tweede kofte my ongeloovelyken arbeyd. Ik had het hout rondom het flot haeft uytgefneden; maer alzoo het dwaersyzer daer aen vaft was, en de deure langs buyten moeft geopend worden , daer was geenen anderen middel als het hout tot boven het dwaers yzer uyt te fnyden. Ik kreeg 'er mede gedaen , naer eenen langduerigen en zoo veel te zwaerderen arbeyd , om dat ik in den donker en al taltende moeft werken. Het vel was fchier van alle myne vingers, en het zweet van myn lichaem drupte op den gropd. Zoo haeft als deze deure geopend was, zag ik het daglicht door de venfter van 't portael : ik klom daer op , en ontdekte dat myne gevangenis gebouwd was in den voornaemften wal van ü'eeriie veft ; ik  Baron ie Trenck. SI ik zag voor my den weg om daer op te gaen, de fchildwagt ontrent vyftig flappen van my , en de Iiooge .paliffade daer ik nog moeft over fprmgeti eer ik aen de veft konde geraeken. Myne hope vermeerderde nogtans , en ik verdobbelde mynen arbeyd in het aenranden van de derde deure , die langs binnen open ging, gelyk d'eerfte , zoo dat 'er niet anders te doen was als rondom het (lot het hout uyt te fnyden ; ik had gedaen met den ondergang der zonne. Daer moei met de vierde deure te werk eegaen worden even als met de tweede ; maer ik was uytnemende flauw , en myne handen waeren in zoo llegten. ftaet , dat ik bynaer den moed verloos. Ik viel eyndelyk aen 't werk, naer een weynig geruft te 'hebben ; ik had ten naeften - by de lengde van eenen voet verre gefneden , als den lemmer van myn mes brak , en langs buyten neder viel. Grooten God ! hoe was ik gefield in dien angftigen oogenblik ! Vond eenig fchepfel zig oyt m eenen zoo benauwenden ftaet ? De maen fcheen; ik aenzag den hemel door de venfter met een fteroogende^en onbewegelyk gezigt, viel op myne kniën , zoet moed en vertroofting in den Godsdienft, in de Philofoplüe ; maer te vergeefs. Zonder my verfchrikt te gevoelen door het denkbeeld van myne vernietiging, of van eene andere, wereld ; zonder de Godelyke Voorzienigheyd te lafteren , die mv maer menfchelyke kragten had gegeven om meer als menfchelyke tormenten te onderftaen , beveelde ik my aen den opperflen Meefter van de dood: daer haer het fluk van myn mes nemende dat ik nog behouden had , opende ik eenige aderen in mynen fiinken arm en voet, zette my geruftelyk in eenen hoek van myne gevangenis, en liet myn bloed vloeyen:ik viel haeft in flauwte; maer ik kan niet zeggen hoe lang ik in dien zoeten en vreédzaemen flaut gefluymerd heb. Ded II. n  5& Leven van Frederik Ik koorde my op het onvoorziens met mynen mem roepen; ik wierd wakker, en men riep voor de tweede mael van buyten: Baron de Trenck. Ik antwoordde : JVie roept daer? . . . Wie zoude het anders geweeft hebben als mynen eerlyken grenadier Gefhardt, die my in ,'t Kameel alle hulpe belofd had ? Dien braeven man was op de velt geklommen die myne gevangenis beheerfchte, om my te vertrooften. Hy vraegde my • Hoe gaet het ? Ik antwoordde , naer dat hy zig bad doen kennen , ik zwem in myn bloed , en morgen zal men my dood vinden. Hoe, dood ! ervatte hy ; gy kond hier gemakkelyker uytbreken als in het Kafteel: gy hebt geene fchildwagt, en ik zal wel, middel vinden om u gereedfchappen ter hand te ftellen: indien gy de gevangenis maer kond openbreken , ik neme het overig op my : t eikens dat ik hier de wagt zal hebben , zal ik gelegendheyd zoeken om u te fpreken : in geheel het Fort de Sterre zyn maer twee fchildwagten , d eene voor de hoofdwagt en d'andere voor de ophael-brugge: wanhopt dan niet;God zal u noghelpen ; (teund op my. Door deze korte aenfpraek voelde ik mynen moed erleven, en ik befpeurde nog mogelykheyd om weg te geraeken; eene inwendige vreugd omving myne ziel; ik trok haeftelyk myn hemde in reepen , verbond myne wonden daer mede en verwagtte den dag , die haeft verfcheen. Ik laet myne lezers oordeelen, of het door eene tiytwenting van het geval, ofte door een befluyt van de Godelyke Voorzienigheyd was, dat ik nog trooft en hope ontfing in den oogenblik als ik den geeft meymie te geven. Wie beweegde den eerlyken Gefhardt om even in dien ftond aen myne gevangenis te komen ? want zonder hem zoude ik, in geyal dat ik weder tot my zelf gekomen had, zekeriyk aile myne aders geopend hebben , om myn voornemen uyt te voeren.  Baron de Trenck. 59 . Ik had nog tyd tot den middag om te overleg'gen wat my te doen ftond. Wat moeft ik anders verwagten, als ftrenger mishandeld en met zwaerdere ketens belaeden te worden als te vooren, wanneer men myne deuren open en myne boeyen zoude gebroken vinden ? Naer eene rype overweging nam ik het volgende befluyt, het welk gelukkiglyk eenen uytval had die t'eenemael ftrydig was aen myn inzigt ; maer eer ik daer van handele, wil ik een woord zeggen van de gefteltenis waer in ik my toen bevond. Ik was uytemende zwak , het-bloed droomde in myne gevangenis, en ik had 'er zekerlyk maer weynig in de aders meer ; ik leed groote pyn in myne wonden ; myne handen waeren nog ftram en gezwollen van den overmaetigen arbeyd die ik gedaen had ; en ik vond my zonder hemde, aengezien ik het myn had moeten lcheuren om myne wonden te verbinden ; den vaek overviel my, en ik had nauwelyks de kragt om myn lichaem op te houden ; ik moeft nogtans waeken om myn plan uyt te werken. Ik brak , met de hulpe van den yzeren boom daer myne hand - boeyen aen vaft waeren , gemakkelyk myne zit - bank af, om dat ze maer verfch gemetft was, en ik leyde alle de fteenen op eenen hoop in 't midden van myne gevangenis. De binnen-deure was wyd open, en het bovenfte deel van de tweede zoo wel afgefloten met myne ketens , dat niemand daer konde over klimmen. Des middags , als de buyten - deure geopend wierd , was een-ider in de uyterfte verflaegendheyd van d'andere open te vinden ; men trad met vreeze in 't portael : ik ftond aen de binnen-deure in de afgryslykfte gedaente, geverwd met bloed en in den ftaet van eenen wanhopenden , in d'eene hand eenen fteen houdende  Co Leven van Frederik en in d'andere het gebroken mes. Weg , weg , Mynheer den Major , riep ik alsdan ; zegt aért den Bevelhebber dat ik niet langer in de boeyen wil leven ; dat hy my hier den kop doe breken. Niemand zal hier binnen komen ; ik zal eerder vyftïg mannen omhals brengen , als dat eenen my zal genaeken. Voorders heb ik hier een mes s waer mede ik my van hei leven wil berooven , zonder dat iemand my zulks zal konnen beletten. _ Den Major wierd verfchrikt; en dewyl hy niet wift wat befluyten , hy dede den Bevelhebber waerfchotiwen van het geên dat 'er gebeurde. Daer-en-tuflchen zette ik my op den hoop fteenen , om den uytval van myn lot af te wagten. Myn inwendig voornemen ftrekte alsdan niet meer om eene daed van wanhope te beftaen , maer om eene capitulatie te verwerven. Korts daer naer verfcheen den Bevelhebber Borck , met den Plaets-Major en eenige Officieren ; hy trad in het portael, maer week haeft agter uyt, als hy my gereed zag ftaen om hem eenen Heen nae den kop te werpen. Ik erhaelde voor hem het geên ik aen den Major gezeyd had ; hy gaf de grenadieren lalt om met geweld ïn te breken. Het portael was nauwelyks zes voeten wyd , en daer konde maer eenen of twee mannen feffèns in komen ; maer zoo haeft als ik den arm ophefte om myne beltorming aen te gaen , de grenadieren fprongen agterwaerds. Daer heerfchte eene korte ftilte, waer naer den Plaets-Major aen de deure kwam met den Aelir.oeflènier van het Regiment, om my te ftillen. Het faemengefpreek duerde lang; ik laet de lezers oordeelen wie van beyde de befte redenen gaf Den Bevelhebber verloos gyn geduld , en gaf laft lot den aenval 5 ik dede den eerften grenadier die aig vertoonde dood ter aerde val-  Baron de Trenck. 6x len , en d'andere trokken haeftelyk terug , om lipt zelve lot niet te ondergaen. Den Plaets - Major verfcheen andermael : In Gods naem , waerden Trenck , zeyde hy, wat heb ik u misdaen om my ongelukkig te willen maeken ? Ik alleen zal moeten vergoeden dat gy , door myne onvoorzigtigheyd , hier een mes uyt het kafteel gebragt hebt. Houd u geruft , bid ik u ; gy zyt nog niet t'eenemael beroofd van hope en vrienden. Myne antwoorde was: Zal men my met geene zwaerdere ketens belaeden als de gene die ik te vooren had ? Hy ging uyt, fprak met den Bevelhebber , eri kwam my op zyn woord van eere beloven dat dien voorval geen gevolg zoude hebben , maer dat alles zoude blyven gelyk het te vooren was. v De capitulatie aldus gefloten zynde, trad men in myne befchanzing : mynen ftaet verwekte tot medelyden ; men bezigtigde myne wonden; men •haelde eenen heelkundigen, die ze verbond; daer .wierd my een ander hemde gegeven , en mea droeg de bebloedde fteenen weg.-Daer-en-tuflèhen lag ik half dood op myn bedde , gekweld met eenen heeten dorft. Volgens den raed van den heelkundigen , gaf men my wyn ; daer wierden twee fthildwagten in 't portael gefteld , en men liet my aldus geruftelyk viiv dagen doorbrengen zonder boeyen ; ook gaf men my dagelyks eene vette foupe , om my te veïfterken : ik kan niet zeggen wat al deugd zy my dede. Ik was twee dagen in eene geduerige flaeperigheyd , en moeft drinken t'elkens dat ik wakker wierd, doch zonder mynen dorft te konnen blusfchen;myne voeten en handen waeren gezwollen, en ik leed geer groote pynen in mynen rug en in alle myne leden. Den vyfden dag k.wam men nieuwe deuren asn  6* Leven van Frederik .myne gevangenis plaetfen ; de binnenfte was gebed met yzer beflaegen. Alsdan wierden my myne zelve ketens aengedaen, crgetwyffeld om dat men niet noodig oordeelde my met zwaerdere te belaeden; alleenelyk wierd de keten die aen den muer vaft was , verwiflèld tegen eene fterkere : voorders kwam men ftiptelyk naer bet géén men my in de capitulatie belofd had; men beklaegde my/om dat de bevelen van den Koning niet toelieten mynen ftaet te verzagten; men wenfchte my geduld en kloekmoedigheyd , waer naer men de deuren van myne gevangenis floot. Nu moet ik myne kleeding befchryven. Mids myne armen aen eenen yzeren boom gehegt waeren , en myne voeten aen den muer geketend, ik konde myn hemde nog myne broek niet aendoen • myn hemde was vaft met fnoeren , gelyk men in de plaet kan zien , en het wierd alle vyfthien dagen veranderd; maer myne broek ging aen beyde de zyden met knoppen toe. Een blauw wambaes van grove ftoffe dekte myn lichaem ; aen myne beenen had ik een paer wolle foldaeten - kouflèn en aen myne voeten een paer muylen; myn hemde was ook van foldaeten-lynwaed. Wanneer ik my aenfchouwde in dezen toeftand , die maer aen misdaedige paft; als ik myne oogen op de keten lloeg waer mede ik aen den muer gehegt was, en onder welke ik te vergeefs zugtte , zonder recht te konnen verwerven, of tot medoogendheyd verwekken ; als ik , myn hert onderzoekende en myne confcientie ondervraegende , in my geene misdaed vond die zulk eene behandeling verdiendewanneer ik op de luyfterlyke fortune peysde die' ik tot Berlin en Moscow genoten had , den laft van den verworpenen ftaet waer in ik toen was, dompelde my in die fchaedelyke zwaermoedigheyd, die bekvvaem is om den wysften en verhevenften held tot wanhope te brengen : alsdan gevoelde ik  Baron de Trenck. <$■» al het geên den menfch die aldermeefr géworfteli heeft tegen de onweders van het noodlot , kan gevoelen , maer niet befchryven. Maer niets heeft meer geholpen om my in het vervolg te behouden , als den hoogmoed , de eygen-liefde, myn betrouwen in de gerechtigheyd van myne zaek, in de werkzaemheyd en uytvindingen van mynen geeft : den zwaeren arbeyd die ik moeft doen , de menigte van voornemens die ik zonder ophouden overleyde om myne vryheyd weder te krygen door myn eygen vernuft, beierden ongetwyffeld myne gezondbeyd. Wie zoude gelooven dat ik, aldus belemmerd, dagelyks eene genoegzaeme beweging konde maeken ? Evenwel had ik daer middel toe gevonden , met het bovenfte deel van myn lichaem te fchudden, en te fpringen tot dat het zweet van myn aenzigt drupte. De vermoeydheyd dede my geruft flaepen , er» daer kwam my dikmaels in den zin , dat memgen Generael, in het veld bloot gefield aen de ongemakken van het weder , en veelé van die perfoonen zelfs, de welke my in myne gevangenis geworpen hadden, wenfchten-orh in myne plaets te wezen , en met eene zoo gerufte confcientie te konnen flaepen. Hoe veel ongelukkiger als ik zeyde ik tot my zelf, is eenen menfch die van' den fteen gekwollen word , of met eene lamheyd geflaegen is ? 't Is waer dat ik , belaeden met ketens, gelyk ben aen eenen misdaedigen die het 7 Gerecht in eenen kerker heeft doen werpen; maer ik voel my vry van inwendige knaegingen , terwylen dat hy in de vierfchaer van zyn gewis geenen trooft, rufte nog hope vind , en het medelyden van deugdzaeme menfchen onweerdig is. Men zal in 't vervolg van deze hiftorie zien dat ik menigmael veel goud in de mueren van myne gevangenis verborgen had , en dat ik zomtyds eenen ducaet voor een ftuksken-brood zoude  54 Leven van Frederik gegeven hebben. Ik had dan geld , maer zonder het zelve te konnen gebruyken ; hier in gelyk wezende aen den vrek die by zyne fchatkift zit en kwynd , zonder zynen nooddruft te durven nemen: ik konde in myne gevangenis op myn geld lachen , het zelve aenfchouwen met de hooveerdigheyd , de begeerlykheyd en het gelaet van eenen menfch die greetig is nae de rykdommen, en by zyne ducaeten uytdroogd; maer ik had boven hem het voordeel dat ik geene dieven moeft vreezen. Ik vond veel overeenkomft tuflchen mynen ftaet en dien van eenin .vrek ; ik bezat dikmaels tot 400 ducaeten , en konde nogtans geen ftuk brood koopen. Ik beeldde my zomtyds in, dat ik eenen ouden Veld - Marechal was , door het flerecyn in zyn bedde genageld , die twee grenadieren op fchildwagt aen zyne deure hoord roepen : QjUi va ld? Men dede my nog meer eere , want het laetfte jaer had ik 'er tot vier om my te bewaeren. Op andere tyden liet ik my voorftaen dat ik wel eenen perfoon van vee! aengelegendheyd moeft wezen , aengezien men voor my zoodaenig bezorgd was, en my zoo nauwkeurig bewaerde. Indien de min my kwelde , en mynen drift aomwylen in raezernye veranderde, de reden behield op het eynde de overwinning. Ik ftelde my de genugten voor oogen die ik voortyds genoten had; myne inbeelding koos eenen der aentrekkelykfte voorvallen van myne fchoone dagen, en de nature liet haer te vreden ftellen. Ik begaf my tot den flaep , in de vleyende hope van haeft gelukkiger te wezen, en ik genoot in den droom zotnwylen zoo veel vleefchelyke voldoening in myns gevangenis, als den wakkeren Turk in zyn vrouwen-hof vol van de uyigelezenfte fchoonheden. Ik verhefte my in myne boeyen ook tot hooge en edele gedagten ; ik kende beter de nietigheyd der  Baron de Trenck. 65 der aerdfèhe goederen beter als de gene die my gevangen gefteld hadden en vervolgden : met eene onberifpelyke confcientie , was ik ook veel vryec als veele van die hof flaeven, de welke veragtelylc kruypen voor eenen meefter , en dagelyks beven •uyt vreeze van te verliezen het geên zy door lift en onverdiend bekomen hebben. Miflchien hebben de gene die my myne goederen in Slavonien ontweldigden , en de zelve met. fchande bezitten, noyt zoo geruft uyt myn zilverwerk geëten , als dat ik toen myn droog foldaeten brood at. Den menfch die heeft leeren peyzen en overwegen , heeft fchoon vervolgd te worden van hec noodlot ; hy weet in alle gevallen nog trooft en verligting te vinden in zyn eygen , wanneer hy, naer eene rype overweging , ziet dat de gene die de gelukkigfte fchynën , dit eygendlyk minft zyn , en dat ze dit geluk niet konnen waerderen , nog genieten. Geene rampen zyn in der daed zoo groot, als dat ze op den eerften oogflag fchynen; en 't is niet zonder grond, dat ik in myne Gedigten , volgens myne eygen ondervinding , gezeyd heb : Ach ! den tegenfpoed heeft.ook zynen prys; men moet hem maer kennen. Gelukkig is den genen die , gelyk ik , ftrenge beproevingen onderftaen heeft , en nog leden kan geven aen de ongelukkige clafle van myne broeders. Jongeling die verzekerd meynd te wezen van eenen ftandvaftigen welftand , overleesd met aendagt myne hiftorie, en leerd de omftandigheden dec zelve aen u toepaflèn; wanneer ik in het graf zal zyn, dat ze uwe gevoeligheyd verwekke; zegend myne aflche , t'elkens dat gy gelegendheyd vind Om nutte leeringen uyt myne fchriften te trekken. Vaders , die dit leesd , zegt aen uwe kinderen dat ik het vreed lot dat my verdrukt heeft, in da bloem van myne jeugd verre van my geloofde: ik Was. deugdzaero en- vol edelen iver; ik ontfing " Deel II. I  #5" Zeven van Frederik goede grond-]eflen , arbeydde met eenen fterkerr drirr en al het vuur van myne jcn-heyd om verItandiger en beter te worden dan andere menfchen: noyt heb ik misdaeden bedreven; ik heb mvns gelyken bemind; nimmer heb ik iemand bedrogen nog met ieugenen gepaeyd, zelfs geen teder en hgt geloovende meysken : ik heb myn vaderend gediend, en terwylen dat ik daer van verwyderd ben geweeft, ben ik getrouw gebleven aen alle de Staeten daer ik brood gevonden heb : ik heb in geheel myn leven niet dronke geweeft : nimmer was ik fpeelder , nact - looper, nog geveynsden ; nogtans hebben den nyd en het geweld my tormenten aengedaen die alleenelyk de ftraffe behoorden te zyn van de grootfte misdaeden en ichelmftukken. j O myne broeders ! vlugt altyd de landen daer oen wetgever zig boven de wetten verheft, en daer de waerheyd en de deugd konnen geftraft worden als euveldaeden; en als het u niet vry ftaet na uwen zin te kiezen , tragt ten minften in die geweften zoo onbekend te leven als u mogelyk zal zyn. Loopt nae de goedkeuring nog nae de weerdigheden niet; want men zal uwe talenten en verdienften zoo haeft niet befpeurd hebben , of gy zult, gelyk ik, ongetwyrTeld den fiagtoffer van de laftering en de begeerlykheyd wo'rden; men zal u zoo lang verdagt maeken tot dat gy van de oppermagt vernield word. De zuyverfte onnoozelheyd vind geenen fchild tegen de aenvallen van booze menfchen die magtig zyn om haer te krenken, en hun door verfoeyelyke daeden in de gunft der Vorften hebben weten te dringen. Bejaerde perfoonen, die hier eenen roman meynd re lezen , myn hoofd is ook met gryze hairen bedekt terwylen dat ik dit fchryve ï leesd my, maer zonderde wereld te veragten die my met zoo veel ondankuacrlieyd gehandeld heelt; ik heb nog  Baron dé Trenck. 67 tfeugdelyke menfchen gevonden die my in- mynen nood geholpen hebben ; maer ik heb die minft ontmoet in de plaetfen daer ik verdiende geloond; te worden, Ik wenfche dat myne fchriften u leeren edelmoedig te peyzen en geruft te fterven; ik zal my onbefchroomd voor den Rechter van myne vervolgers vertoonen ; aenziet de dood als eenen overgang van het gewoel tot de rufte; de wereld heeft weynig aentrekkelykheden voor die haer zoo wel heeft leeren kennen als ik : maer knord tegen de Godelyke Voorzienigheyd niet;. zy heeft my binnen de haeve gebragt door de ftormen , tot de -kennis, van my zelf door den tegenfpoed; zy heeft, imyne- ziel verheven.door-de verdrukking , en haer hooger doen opftygen. als dat ze anders, zoude ge:daen hebben.. Hy-die den loop van zyn leven met vergenoegde oogen kan befchouwen, is deneenig•ften die met onverfèhilligheyd den niet naederd. Ik heb in het flyk van deze wereld niet gekropen maer ben opgeftygerd inde verhevene ftreken der inbeelding;, myn vermeten gezigt wierd fchielyk bedekt- van eene ondoordringelyke wolk ; ik heb verder gedrongen als dat het betaemde, en nu houd :een dik oog-vlies my in de duyfterheyd : ik ben .vermoeyd van zien , maer benyde daerom den ftaet niet van die blind geboren zyn , of vrywillig een by-gezigt behouden hebben. Hoe menigmael heeft men my gevraegd : Wat hebt gy gezien ? en als ik de waerheyd zeyde , de,lieden zonder onder'vinding aenzagen my voor eenen bedrieger, en die niet wilden gezien zyn, vervolgden my als eenen eygenzinnigen. Gryzaerden,leerd uwe kl^ynzoönen eenen regtmaetigen midden-weg volgen , en zegt met Gellert :■ „ Fritz heeft niets noodig; j,, hy geraekt inde wereld, voord door zyne domw he>'d- Cf~ Befcliouwd onze magtige borgers , aenziet de hovelingen dis verheven zyn tot.d'eerlle weerdig-  £8 Leven van Frederik heden van den Staet; en onderzoekt hoe dat ze minne rykdommen en verhevendheyd verkregen hebben. Om aen uwe leerlingen den we» tot het waer geluk te wyzen , moet gy dien weg zelf konnen onderfcheyden. Men kan hem leeren kennen in het vyfde deel van myne Schriften , tot we ke ik verzende alle die willen hooren het géén ik hier zeg. b Helden , leesd mynen Macedonifchen Held in liet zesde deel, en word fchaem-rood van de waerheyd ontdekt te zien ; Monarchen , die in uwe oytgeftrekte Staeten niet alles kond bezigtigen, en somtyds door d'oogen van andere moet zien , gedenkt dat den verlichten der Vorften, den grooten frederik , op de aenklaegingen der laller-tongen , en op eenen enkelen fchyn van waerheyd, zyne magt op het aldervreedfle misbruykt heeft 't Is beter duyzend misdaedige te ontfiaen , als eenen onichuldigen te veroordeelen. Aldus peysde Titusen t is eerlyker Titus te zyn binnen het leven, en ze rs voor d'oogen der naerkomelingen, als eenen A exander te wezen , bevlekt met het bloed van «-lytus, en als geheel Afia te doen beven Duytfche berifpers, fcherpt uwe hekel-pennen cp deze hiftorie van myn leven; de waerheyd vertoond haer in de zelve aen alle zyden naekt en zonder cierfel : noyt heb ik leeren veynzen , en duyzend perfoonen die nog leven, getuysen ten voordeele-yan deze waerheyd. ëe£U^en ten Myn zinnebeeld , in myne gevangenis zoo wel alsin de vryheyd, was eenen uyl in den nagt waekende terwylen dat d'andere vogels (liepen, met dit onder - fchrift : „ Gifteren fcheen my dat ik „ gemaekt was om van alie de vogels befchimpc „.te worden - nu, als myne vyanden flaepen. „ ondervinde ik de dwaesheyd van deze inbeet „ ding Menfch , dit is hec afbeeldfel van deaf« gunlt ; alle dingen dueren maer eenen tyd  Leven van Frederik 69 „ Leerd' van de vervolgde uylen over de vraekzugt zegepraelen door de veragting ; ten laetften zal den nagt komen , die de lafteraers zal doen zwygen : luyfterd in de dagen van verdrukking nae den uyl, die u zal zeggen hoe hy „ met de benyders lacht. " ■ Ik zal hier nog by voegen een ander van myne zinnebeelden , om dat het veel betrek heeft tot myne ftöffe. „ Noyt verfcheurd den tiger eenig dier, dan als hy gepra'emd is door den honger; „ de honden alleen zyn onverzaedelyk, enbyten „ enkelyk uyt gewoonte. In landen die onder de „ onbepaelde heerfchappye zugten , verfcheuren '„ de menfchen malkanderen even als de honden ; den flaef, die kruypen kan, geeft wetten , en ,, den getrouwen dienaer ontfangt geene vergel» „ ding ; den hert word verdreven en in den uy„ tertten nood gebragt, met alle Ae voor de vry„ heyd durven fpreken ; den ezel alleen is in aenzien en heeft van de honden niet te vreezen; ,, die zynen even-menfch kan kwellen , word in „ het hof als eenen grooten man geagt. Wee aen -,, den genen die tuflchen de klauwen van zoodae„ nige honden is,.en met hun niet wild huylen.'* Aengezien ik den draed van myn verhael door deze zedelyke tuflèhen-redenen afgebroken heb , zal ik my van de gelegendheyd bedienen om hier de volgende veerzen re erhaelén , getrokken uyt het derde deel van myne Schriften ; zy zullen de beweegredenen van vertroofting doen kennen die my in myne gevangenis in 't leven behielden. Hier in mynen duyfleren kerker deeld de „ reden my haer zoet licht mede , en mynen „ moed word onderfleund door. het gevoelen van „ myne onfchuld. Wanneer den lafter tegen my „ uytvaerd , als eene onvrywillige neyging my nae de wereld trekt, en de liefde tot den roem t, mynen geeft kweld , myn herc blyft geflaedig  7° Leven van Frederik ,, onbeangft ; en aengezien het my niet veroorn deeW , den tyd zal mynen rechter zyn. Het „ vonnis des volks kan my niet wit nog zwart „ maeken ; ongeluk js geene misdaed, en 't is de „ ftraffe niet die onteerd , maer het fchelmftuk : „ dat deugdzaeme lieden oordeelen over het geên „ dat Trenck verdiend heeft; de zuyverfie deugd zugt dikmaels in de boeyen , terwylen dat de „ gelukkige boosheyd paleyzen bewoond. Die zig „ in zyne gevangenis tot groote en hoogdraevende „ denkbeelden verheft, en in het ongeluk kan lachen , is van toen af eenen grooten man , „ hoedaenig onrecht hy geleden heeft; de waere mi vergelding der verdienften komt van den troon „ niet. « Ik ervatte den draed van myn verhael. Naer het mislukken,van myne tweede onderneming om uyt te breken , en de mirakeleuze behouding van jnyn leven , begonft ik zedelyker te peyzen. De overweging dede my trooft in myn gemoed vin,den, en wekte my op om mynen tegenipoed met .ftandvafligheyd te verdraegen. Mynen braeven Gefhardt had my de hope wedergegeven , en ik bedagt nieuwe middelen om my in vryheyd te erItellen. Men had eene fchildwagt voor myne deure gefteld , om nauwkeuriger op my te letten ; en men koos tot dezen poft altyd getrouwde mannen die van het land waeren , op welke men beft; meynde te mogen (leunen ; maer ik konde deze iligter omkoopen als vremdelingen , gelyk men in het vervolg zal zien : want eenen P^merlander is ■uyt den aerd goed , diesvolgens gevoelig en ligt om over te haelen. Daer-en tuflchen wierd ik allengskens myne ketens gewoon; ik leerde myn hair kammen, en dit. zelfs met eene hand knoopen. Mynen baerd, die federt zoo langen tyd niet gefchoren was, gaf my ,een vervaerlyk aenzigt; ik beftond hem uyt tg  Bartm ié Trenth ft jukken ! deze verrigting viel my zeer pynelyk„ boven al rondom mynen mond ; zy wierd, even als andere dingen , eene gewoonte , en ik liet in het vervolg niet naer van hem alle zes weken of twee maenden uyt te plukken ; want het hair , met den wortel uytgeplukt, had voor het minft eene maend noodig om weder uyt te fchieten en lang genoeg te wallen om met de nagels te konnen gevat worden. Het ongedierte plaegde my noyt t buyten twyffel om dat de groote vogtigheyd aen het zelve tegenttrydig was: ik heb nimmer gezwollen geweeft , ter oorzaek dat ik, gelyk hier vooren gezeyd is, middel gevonden had om myn lichaem eene genoegzaeme beweging te geven : de geduerige duyfterheyd waer in ik leefde , was het eenigfie ongemak dat ik my niet konde gewoon maeken. Voor 't overig , ik had veel gelezen en gezien, en te veel geweffen van de wereld doorwandeld , om niet altyd (toffe tot overwegingen te hebben. Ik overleyde het voorwerp dat het geval my in de gedagten bragt zoo grondig met alle zyne omstandigheden, als of den boek voor myne oogen open gelegen had, en als of ik de vryheyd zoude gehad hebben om zelf myne gedagten uyt te drukken op papier. • Ik nam de gewoonte van te overwegen zoo vaft aen , dat ik geheele reden voeringen , fabelen , gedigten en hekel - fchriften maekte , die ik uyt myn hoofd overluyd opzeyde , en daer door zoo diep in myn geheugen gedrukt wierden , dat ik daer mede naer myne verloffing bynaer twee boekdeelen heb konnen vollen. Aldus gewoon zynde uyt myn hoofd te werken, zonder inkt, pen of papier, zag ik myne dagen van droefheyd verdwynen gelyk oogenblikken. Het vervolg van myn verhael zal toonen hoe veel opzigt en vrienden dit werk my in myne gevangenis aengebragt heeft, en dat ik daer door oorlof  13 Leven van Frederik kreeg om te fchryven , met de daer toe noom'ge gèreedfchappen en licht, ja ten laettien myne vryheyd. Ik heb alle deze vertrooftingen te danken aen de wetenfchap die ik in myne jongheyd verkregen had, eenen voordeeligen loon van myne neerftigheyd; dus raede ik myne lezers hunnen tyd toe te wyden aen de ftudie , gelyk ik gedaen heb: de Koningen konnen rykdommen , gunften en eerampten geven aen den onweerdigften en onbefcwaemften menfch , den zeiven daer van berooven na hunne gezindheyd, en hem weder in den niet dompelen ; maer zy konnen met al hun vermogen van eenen zot geenen wyzen of geleerden perfoon maeken, nog geenen verftandigen menfch berooven van de wetenfchap die hy bezit. . De Godelyke Voorzienigheyd heeft wyslyk beIchikt dat al het geên wy door ons zelf konnen bekomen , als deugd , wetenfchap en werltzaemheyd, ons in eygendom zouden toebehooren, zonder dat het noodlot of de menfchen dien ichat konnen befchaeden, of ons van den zeiven ontblooten; maer, in 't tegendeel , al dat andere ons konnen geven , of dat men hunne zwakheyd kan afrukken , verdwynt menigmael als eenen ligten droom. Het vermogen en den toorn zelfs van Frederik , die geheele heyr - legers verftroyde en verfloeg , konde myne eere nog rufte niet krenken : te vergeefs wierp hy my in eenen kerker en overlaedde my met ketens; ik trotfeerde zyne magt, en aen-, gemoedigd door de gerechtigbeyd van myne zaek , vond in my zelf middelen om hem te wederftaen : ik zegepraelde op 't eynde, en vertoone my heden voor de rechtoeerdige vierfchaere van het publiek als eenen martelaer van de deugd , als een roemweerdig voorbeeld om naer te volgen, en als eenen mishandelden man van eere, wiens edele vrymoedigheyd Vorften en lafteraers rood doet worden van fchaemte. Die  Baron de Trenck. ?$ Die my verdrukten , zyn alreeds met fchande In het graf gerukt; de gene die my tot Weenen myne goederen ontvremd hebben , en myne rechters waeren , leven d'eene in een corre Prtyk ik in Sik/rL5?15 V°°rZien Van fc^et-piftolen,in zulk een geval zoude geweeft hebben. toaeSe" nfiekte «Uerde °ntrent :w'ee maende^ « had om 7, f° fl3UW ' dat h: "^velyks de nagt brLZ Z ^r-kanne aen mynen mond n menlll Jf T ragt k°nnen bggr^en wat eene« keten, T V™ die ' °verlafc van en ïezeïn' " ty tWeC maen^nop den grond S 1$^n,eene vo^e Seva"genis- die geen ander voedfel krygt als droog foldaeten - bro'od" «w van geenen geneesmeefter bezogt, rok van | enen vnend getrooft word , en die' ^genezing ,n zulk eenen beweenelyken ftaet moet afwagten zonder de minfte remedie of veriS ? Eene zwaere ziekte is alleen genoeg om den kloekhertigften menfch moedloos te maeken -i? vond my daer-en - boven in eene gefteltenis daer Boytbooswigt in geweeft heeft, eng waer van do Sen Sg Zi&1 Myne! jnwemhgen brand , myne hoofdpyn % mynen «e. praemden en gezwollenen hals /alles f/nde faerw^Z"yHt0t,WanfT 16 brengei^ i^eBe verhanden ïnTnUkte Ik het val van «V™ voeren, tanden eniichaem; eenen die levende geraebraekt  Baron ,de Trenck. 93 is, en veroordeeld om te fterven zonder den flag van gratie ontfangen te hebben , lyd gewis niet het geên ik alsdan den tyd van twee maenden uytgeftaen heb. In dien tuflchen - tyd gebeurde my eene zaek die my nog doet zidderen als ik daer op denke. Op zekeren dag in den hevigften brand myner koorts, terwylen dat de nature worftelde tegen haere vernietiging , ontviel my myne kanne en zy brak , als ik die aen mynen mond meynde te zetten om te drinken ; daer moeften 24 uren verloopen eer ik ander water konde krygen. Ik zoude in dit vreed geval mynen vriend vermoord hebben om zyn bloed te zuygen. Ik wilde mynen toevlugt nemen tot myne fchiet - piftolen ; maer ik had de magt niet om myn hol te openen : ook bragt den grouwel van in de gevangenis te fterven en begraven te worden als eenen misdaedigen , my allengskens tot bedaerdheyd. Als men my dags daer naer kwam bezoeken , men meynde dat ik dood was; want den dorft had my de tong doen uytfteken , en ik lag buyten kennis. Men goot my eenige druppels water in, die my weder tot my zelf deden komen, waer naer ik , met eenen ongeloovelyken drift , al het water uytdronk dat in myne kanne was. Men vulde ze weder, wenfchte my veel geluks om dat de dood myne fmerten haeft zoude doen eyndigen , en liet my daer mede alleen. Middelertyd had men in de ftad op zoo eene treffende maniere van myne gefteltenis gefproken , dat alle de Vrouwen van rang en de Opper - Officieren der bezetting faemen fpanden ten eynde van den tyran Bork te bewegen om my myn bedde weder te geven. Sedert dat ik dien geweldigen dorft geleden en zoo veel water in eene reys gedronken had , wierd ik van dag tot dag beter, en kreeg haeft myne gezondheyd weder, tot verwondering van een ider.  „„„„ r, ,, u,y > en opende zvn hert n» ™nen my ganfche uren gezelfchap houden ah het den wagt-dag van zekeren MajoV was wienï welkgenndhT ,k °°k ^"en?.X%TUI welken op het eyrtde zelfs halve da-en imvne ScheïS! »f ' b"fuT 2000 ëulde™- Deze verlcfieyde giften verfehaften my gelegendhevd om nieuwe ondernemingan te doen. ^ . J onPaerde geen geld ' waer d°or ik in weynie tyd alles uytgedeeld had, zoo dat 'er niet nTeer als loc.guldens „ mynen f meer b]ef;emeemraa« daer dede »g korts daer naer eene geleaendS op om hem met nieuwe fpecien te voo z!en ' ? die^crpr^t net ampt van Major bediende, wasafeedankr en vond zig diesvolgens zonder brood den vadér Syt z7flerdieynen fl3et' " * -"d hew hem hoVdi T Vme Van Wo°"d«, «?« weynige woofden btenolat^rntmT fpoed en den verraederlyfcen trek die haer te S" ^ V 1755 gepeeld was, haer tot de uyceïte  Baron de Trenck.' 05 armoede gebragt hadden , en haer eene ziekte veroorzaekt die reeds twee jaeren duerde : zy Wenfchte dat ik myne vryheyd mogt bekomen ^ en beveelde my haere kinderen : maer zy genas daer naer, en ging een tweede houweiyk aen met den Colonel de Pape, met wiezy vereenigd bleef tot in 1758 , het jaer van haere dood. Ik wil haere gefclüedenis hier niet verhaelen, omdat ze geene eere doet aen de affche van Frederik, en dat de overdenking van het voorledene myne vraekzugt weder zoude konnen opwekken. K..n kwam met^yn geld blymoedig terug, en ik beraedflaegde met hem en zynen vader om hem dienft te bezorgen : ik Ichreef aen myne vriendinne de Graevinne de B . . . , egtgenoote van den Cancelier van Rusland , en aen den opvolger van den Czar Pieter tot Petersburg ; ik be^ veelde hun den jongeling kragtiglyk aen , en bad bun, aen my zelf al den onderftand te vergunnen die in hun vermogen was. K...n trok nae Hamburg , en van daer nae Petersburg, alwaer hy terftond Kapiteyn benaemd , en, op myne aenbeveling , korts daer naer Major wierd. Hy was eerlyk, en dede my, door zekeren koopman van Hamburg, die van zynen vader gekend was, en met wie hy handelde , 2000 roebels overhandigen, die de boven gemelde Graevinne my zond; maer hy wierd voor dezen dienft rykelyk geloond tot Petersburg , alwaer hy tot eene groote fortune geraekte. Ik gaf terftond 300 ducaeten aen den braeven K...n vader, die eenen afmen duyvel was, en my daer voor dankbaerheyd betuygd heeft tot het eynde van zyn leven. Daer wierd met verloop van tyd zoo veel uytgedeeld onder de Officieren , en de zaeken kwamen op het eynde zoo verre , dat den Lieutenant Glottin de (leutels aen den Major overgaf zonder myne gevangenis te fluyten ,  96 Léven van Frederik en my daer halve nagten gezelfchap kwam houden : hy gaf de fchildwagten met myn geld te drinken ; alles ging dan eenigen tyd na wenfch , en den tyran Bork wierd bedrogen. Men bezorgde my licht, men gaf my boeken eo nieuws-bladeren te lezen : myne dagen verliepen zonder dat ik zulks gewaer wierd: ik las, khreef, en hield mynen geeft zoo bezig , dat ik lchier myne gefteltems vergat. Doch als den dwaezen en'onbefchoften Major Bruckhaufen het opzigt had , alles moeft met omzigtigheyd geleideden : den anderen Major , genaemd Z , wierd ook mynen vriend : ik won zyne genegendheyd gelyk men die van eenen vrek wint, met hem te beloven van naer myne verloffing zyne dogter te trouwen , en hem eene gitte van 10,000 guldens te teekenen, in 't geval dat ik in myne gevangenis ftierf. Ten laetften nam den Lieutenant Sonntag op hem van my heymelyk andere boeyen te doen maeken , zoo ruym , dat ik myne handen daer gemakkelyk konde uyt trekken; het welk hy zoo veel te hgrer konde doen, om dat niemand als de Lieutenanten myne ketens bezigtiede : voorders waeren de nieuwe boeyen in den fchyn gelyk aen d'eerfte, en Bruckhaulèn was veel te dom om dien lift gewaer te worden. Ik konde my van het ander yzere getuye gemakkelyk ontmaeken ; en wanneer ik de gewoonelyke beweging met myn lichaem maekte , ik nam myne ketens in de handen , om het zelve gerugt te maeken en de fchildwagten te bedriegen. Den halsband was het eenigfte fluk dat ik niet konde afdoen ; daer was geenen middel om hem open te breken zonder dat het zoude gemerkt worden ; maer ik wift den ring te openen daer de keten aen hing, welke opening ik in 'r geval van noodzaekelykheyd toemaekte metgeknauwd brood, gelyk  Baron de Trenck.- 07 feiyk hiefr vooren gezeyd is: diesvolfjens konde ik flaepTn myne ketCnS afiCggen » e" Seru"elyfe Men bezorgde my ook bedektelyk koud vleefcft en cervelaeden, het welk mynen ftaet verdraegeS.1 ,r L T0e" beg°nft ik Weder aen «nynea je dry Officieren die my genegen waeren vond ik , tot myn ongeluk , niet eenen die het hert had om voor my re doen dat Schell in Glatz gedaen had, Saxen, welkers grens-paden daer digt " by waeren was in de magt van Pruyflèn; dit maekte de vlugt veel gevaerlyker , en geene verlooningen waeren kragtig genoeg om lieden re b" wegen die mets durfden waegen: den goeden wd ontbrak aen Glottin en Sonntag niet fmae? den eerfien was lafhertig en den tweeden twy&lmo " dig: van den anderen kant vreesde hy eenen broeder die hy tot Berlin had ongelukkig te maeken. _ Mids ilï dohbele fchildwagten had , het was my met mogelyk voor hunne voeten door te breken en de myne te voltrekken daer ik federt twee jae! ren aen gewerkt had, en nog min in't gezigt van de wagt over palifladen van twaelf voeten hoog te klimmen ; ,fc nam dan het volgende befluyc, dat eygendlylc de kloekmoedigheyd van eenen Hercules meyfchte, maer evenwel niet onmogelyk was, Den Lieutenant S. . . . had afgemeten uat ik om van myne gevangenis rot in de onderaerdfchl galerye van de voornaemfle veft te dringen , ,7 voeten verre moeft booren : alzoo myn kot daer tegen paelde, ik konde langs onder de fondamenten van de, veft mynen ; en mids den grond daer een fyn wit zand was, de onderneming wierd hgter om uyt te voeren. Zoo haeft als ik in deze galerye konde gerae. ken , myne vryheyd was zeker. Men wift mv nauwkeung te Msgen hoe ved flappen ik aefl £  58 Leven van Frederik regte en' (linke zyde moeft doen om in dezfe myne de deure re vinden die nae de tweede veft leyde; alsdan zoude den Officier my in 't geheym d'andere deuren geopend hebben op den dag beftemd tot myne vlugt. Tegen alle voorvallen, moeft ik by my hebben keerfen , boor- en, breek - yzers, met andere noodige tuygen om alle beletfelen te weeren ; voor het overig fteunde ik op de Godelyke Voorzienigheyd en myn geld. Ik veranderde dan de rigting van myn hol,ot liever ik maekte een ander; dit werk duerdemeer als zes maenden. Ik heb reeds gezeyd hoe moeyelyk het was met myne handen het hol te mynen waer in ik nederdaelde ; nogtans mogt ik geene gereedfchappen gebruyken, want myne fchildwagten zouden het gerugt gehoord hebben. Nauwelyks had ik de fondamenten langs dien kant doorgebrokken , of ik wierd gewaer dat de gene van de voornaeme veft: ten hoogden maer eenen voet diep lagen ; het welk eenen groven misflag is in .eene Sterkte van zoo veel aengelegendheyd: myn werk wierd dan ligter, om dat ik niet verpligt was zoo diep te mynen. Myne onderneming ging in 't begin wonder wel, en ik voorderde in eenen nagt wel dry voeten, het zand dat ik uyt myn nieuw hol mynde in myn oud verbergende ; maer nauwelyks was ik thien voeten gevoorderd, of ik ontmoette nieuwe zwaerigheden. Voor eerft moeft ik met myne handen het hol ledig maeken daer ik in daelde, en dit kofte my eenen arbeyd van verfcheyde uren; daer naer was ik genoodzaekt het zand met handvollen uyt de myne te nemen , om ruymte te winnen en verder te mynen. Ik heb opgerekend dat ik aldus, wanneer ik boven de twintig voeten gevoorderd was, in den tyd van 24 uren op mynen buyk 1500 of 2000 toifen \erre moeft kruypen om het zand weder te plaetlèu-  Baron it Trendf. i>y Als dit gedaen was., moeft ik de groeven van myne zoldering van het zand zuyveren , dat zoo wit was als fneeuw , op dat 'er in de bezigtiging mets van zoude gezien worden; vervolgens leyde tic de opgeligtte plank- ftukken in hunne plaets , en nam eyndelyk myne ketens wederom aen. Als eenen dag aldus gearbeyd had, was ik zoo vermoeyd , dat ik dry dagen moeft hebben om my «yt te ruften. - ' Om myn werk te verkorten , maekte ik mynè pypzoo nauw, dat ik daer maer even konde door krnypen , zonder dat 'er ruyrate genoeg was om myne hand aen myn hoofd te brengen. Boven dit moeft ïfe moedernaekt werken , anders zoude de vuylheyd van myn hemde my vermeden hebben; Want het zand was nat en ftykagtig , ^alzoo men ter diepte van vier voeten reeds het water aentrefte. .Daer viel my ten laetften in van zand-zakken te maeken , die ik gemakkelyk in en uyt konde «epen : de Officieren zouden my wel lynwaed bezorgd hebben ; maer dit was niet genoeg , en het zoude in geval van ontdekking te veel opIpi-aek verwekt en te veel aenleyding gegeven hebben om te onderzoeken hoe het in myne gevangenis, geraekt was. Ik tafte op het eynde myn bedde aen , en als Bruckhaufen de vifite kwam doen, ik had de flimheyd van my daer op te leggen en ziek te veynzen ; ik fneed mynen ftroyzak en myne flaep-lakens in ftukken, en maekte daer zand - zakken van., Maer als het eynde van dit gewigtig werk genaekte , was het my fchier onmogelyk het zelve te voltrekken. Ik zette my dikmaels op mynen hoop zand, zóo vermoeyd, dat ik wanhopte van dien geheel te konnen weeren , en zomtyds gereed was om de vilite te verwagten zonder de opening van mynen zolder te ftoppen; ja ik mag ver-  TOo Leven van Frederik zekeren dat ik in 24 uren den tyd niet "had om met rufte een (luk brood te eten , zoo ik alles ia zynen gewoonelyken ftaet wilde erftellen. Doch naer eenige oogenblikken geruft te hebben , kreeg ik weder moed , en den goeden uytval die myne onderneming tot alsdan gehad had, wakkerde my aen om eane laetfte pooging te doen : ik begonft dan andermaal te mynen, en het gebeurde menigmael dat ik maer weynige minuten voor de viflte gedaen had met alles te verrigten. Ik was maer aes of zeven voeten van den uytgang meer, als eenen zonderlingen voorval wederom vrugteloos maekte al dat ik tot alsdan gedaen had. OiTi , gelyk ik gezeyd heb , onder de fondamenten van de veft te werken , nevens den wal daer de fchildwagten ftonden , leyde ik al myn y/.ere getuyg af, uytgenomen den halsband en den haek die daer aen was: eene fchildwagt had het gerammel onder de aerde gehoord ontrent vyfthien voeten van myn kot; hy had den Officier geroepen , en zy , hun alle beyde met eene oor tegen de aerde leggende , hadden my myne zakken met zand hooren voordflepen, Daer wierd 's anderendags inken van dit geval gedaen , en den Major die by geluk mynen beften vriend was kwam in myne gevangenis , met den PlaetsMajor , eenen fmed en eenen m.etfer. Ik wierd verfchrikt, en den Major gaf my met teekens te verftaen dat ik verraeden was. Men begonft te onderzoeken ; maer de Officieren zagen door de vingers; den metfer en fmed vonden alles in goeden ftaet; zy deden de moeyte niet van myne flaeping te bezigtigen , aen welke niet andys ontbrak als de helft van den ftroy - zak en de lakens, Den Plaets-Major, die eenen aot was» aenzag hee berist van de fchildwagt als een misverHand , en zeyde hem in het oytgaen « Dwaezea  Baron de Trenck. I0t ais gy zyt, 't is eenen mol, maer Trenck niet die gy onder de aerde gehoord hebt. Is het moge! 7 Z,g 200 verre van zyne gevangenis zoude konnen verwyderen ? _ Daer was toen geenen tyd meer te verliezen : indien men eens beftaen had van my 's avonds te oezoeken , men zoude my bezig gevonden heböen met werken ; maer in den tyd van thien jaeren pey,de niemand om dit te doen : want den Beveibebber> den pjaets. Major en Brückhaüfta hadden weynig oordeel; d'andere wenfchten my Se vi4Tn "ytVal' 60 Zage" Sevo^W dooï nSty dj!Fn naer dien voorval had * door myne onderaerdfche pyp konnen uytbreken ; maer ik Wilde wagten tot den dag der vifite van Brueknaulen , myhgn eenigften vyand(, om hem eenen trek te fpelen : doch dien plompaerd had meer Sll Vïftand ; hy was eeni&e dagen ™Paslelyk en K...n moeft zynen dienft doen. Hv verfcheen eyndelyk zeifin de viöte, endedeureï waeren naer het vertrek der toezienders zoo haeft onderneming te voltrekken: ik moeft op de laetfte dry voeten het zand niet uytbrengen ; ik had niet anders te doen als het agter my te werpen. Ik laet een ider denken met hoedaenigen iver ik myndemaer myn ongeluk wilde dat de fchildwagt die mv eemge dagen te vooren onder d'aerde gehoord had, weder op de zelve poft kwam. Hy was geftoord om dat men hem uytgemaekt had voor eenen dwaezen : dewyl hy verzekerd was dat hy my gehoord had, hy leyde zig op zynen buyk , en hoorde my andermael onder de /erd! K'uypen : hy roept zyne kameraeden tot getuy. gen - zy hooren my ook , en daer word terftond «ken gedaen. Den Major word gewaerfchouwd: by komt, gaet buyten de paliflade, en hoord my  io2 Leven van Frederik. Van gelyken' mynen ontrent de deure door welke ik op het punt was van in de galerye te dringen.. Deze deure word daedelyk bezet van foldaeten met lanternen , en men wagt den vos af. In 't wegdoen van het zand onder de deure , om d'eerfte opening vry te maeken , zag ik aenftonds het licht, en daer naer de gene die my ver-, wagtten. Wat donderflag voor my ! Ik keerde haeftelyk weder, met veel arbeyd door het zand dringende dat ik agter my geworpen had, en verwagtte met fchrik den uytval van myn lot; maer ik had de tegenwoordigheyd van geeft van, ten beften dat ik konde , myne fchiet-piftolen, myn. geld , myne breek - tuygen , myne fchryf-gereedfchap en keerfen te verbergen in verlcheyde fpleten en tuflchen de ftylen van de deure. Nauwelyks had ik dit verrigt, als ik het gerugt van 't openen der deuren hoorde. Men vond myne gevangenis vol zakken ; maer ik had met haefte myne boeyen aengedaen , om hun te doen gelooven dat ik die niet afgeleyd had om onder d'aerde te werken : zy waeren dwaes genoeg om dit te meynen , en ik trok in het vervolg.voordeel uyt hunne plompheyd. Niemand roerde meer den bek als den dwaezen en dommen Bruekhaufen: hy dede my verfcheyde vraegen , op welke ik niet anders antwoordde, als dat ik zommige .lagen vroeger door zoudegeboord hebben , indien hy het geluk niet gehad van ziek te vallen , en dat myn ongeluk kwam van hem eenen trek te hebben willen fpelen. Deze antwoorde maekte hem* zoo bevreesd, dat hy federt redelyker wierd , en my begonft te ontzien als eenen menfch voor wie niets onmogelyk was. Het was diep in den nagt , dus was het geenen tyd om den hoop zand uyt te draegen; den Lieutenant en de fchildwagten bleeven dan by my: ik had groot gezelichap » en daer verfcheen van  Baron ie Trenck. 103 *s morgens eenen hoop werklieden, die aenflonds myn laetfte hol volden en toemetften, waer naer zy eene nieuwe laeg planken boven op de zoldering leyden. Den tyran Bork verfcheen niet, ter oorzaek dat hy Zjek was; anders zoude het met my zoo wel niet afgeloopen hebben. Het werk der fmeden was 's avonds voltrokken: ik wierd met zwaerdere ketens belaeden als de* eerfte; myne voet ringen wierden met vyzen toe. gedaen, en daer- en -boven gefoudeerd ; al het overig bleef op den ouden voet: men werkte aen de zoldering tot 's anderendags. Ik begonft weder niet te konnen flaepen; ik viel van vermoeydheyd en overlaftin onmagt. Myn grootfte ongeluk was, dat ik andermael myn bedde moeft miflèn , het welk ik in ftukken gefneden had om zand zakken te maeken. Eer men myne gevangenis floot , wierd ik van Bruckhaufen en den Plaets-Major tot op myn naekt lichaem betaft ; zy hadden my verfcheyde reyzen gevraegd hoe ik aen myne werktuygen geraekt was, en ik had geantwoord : Mynheeren den duyvel is mynen beften vriend; hy brengt my al dat ik noodig heb : wy fpelen te faemen ganfche nagten met de kaerten , en hy bezorgd my licht. Bewaerd my zoo wel als gy wild; hy zal middel vinden om my te verloflèn. Zy ftonden verbaesd , en d'andere lachten agter hunnen rug ; ten laetften, naer dat zy' alle plaetfen doorzogt en myne gevangenis gefloten hadden, riep ik : Komt weder, Mynheeren ; gy hebt iet van aengelegendheyd vergeten. Alsdan trok ik eene van de vylen uyt die ik verborgen had , en zeyde , als zy binnen kwamen : Ik heb ulieden alleenelyk wedergeroepen om u te overtuygen dat den duyvel my brengt al dat ik noodig heb. Naer andermael gezogt te hebben , gingen zy uyt; maer de vier deuren waeren nog niet gefloten , of ik  104 Leven vin Frederik had een mes en thien ducaeten uytgetrokken : ik tiep hun voor de tweede mael weder; zy kwamen al knorrende en zweerende ; ik gaf hun het geld en het mes„ Zy waeren nytnenaende verlegen ; ik, in 't midden van myn ongeluk , lachte en fpotte met bewaerders die zoo weynig oordeel hadden. Zy Uroyden in de ftad, en bezonderiyk onder het gemeyn volk , uyt , dat ik eenen tooveraer was, die van den duyvel kreeg al dat hy begeerde. Zekeren geldgierigen Major, genaemd Holzkammer, wilt dit gerugt tot zyn voordeel te doen dienen. Eenen nieuwsgierigen en dommen borger had hem vyfcig patakons geboden om my flegts door de deure te mogen bezigtigen , dewyl hy begeerig was om eenen tooveraer te zien. Holz* kammer dede my den voorltel daer van, en wy kwamen overeen om den borger te misleyden ; hy bezorgde my ten dien eynde een leelyk mom» tuyg met eenen zeer grooten neus. Zoo haeft als ik het gerugt der floten hoorde , ik dede het momtuyg voor myn aenzigt, en vertoonde my in de gedaente van eenen duyvel. Den borger nam van ichrik de vlugt, en Holzkammer zeyde hem : Wel-acn , laet ons binnen een quar* tier - urs wederkomen ; hy zal onder eene andere gedaente verfchynen. Ik verfcheen alsnan in myn hémde, met nedergeflaegen oogen en myn aenzigt met witlel beftreken , gelyk eenen geeft. Den borger liep wederom weg ; maer als hy voor dé derde mael kwam , hy zag my met het hair onder den neus geknoopt en eene tinne telloor op de borft. In den oogenblik dat de deure geopend wierd vertoonde ik my al dreygende, en riep met eene vervaerlyke (tem: Maekt u weg , fchelmen , of/ik draeye u den hals om. Zy liepen allegaeder weg , gelyk wy te vooren overeen gekomen waeren, en den nieuwsgierigen borger, die voor vyftig patakons bedrogen was, bleef den laetlten niet. Hoe  Baron de Trench io£ Hoe ftiptelyk den Major hem belaft had deze zaek ftil te houden , aengezien het uytdrukkelyk verboden was iemand binnen het Fort de Sterre te laeten komen , daer wierd naer verloop van zommige dagen in de herbergen niet anders meer gefproken als van myne tooverkonft; men naemde den borger die my in eene ure dry verfcheyde gedaenten had zien aennemen , en by wiens verhael de leugentael veele andere ongemeyne omftandigheden gevoegd had. De zaek wierd voorgedraegen aen de Regering, en den borger ingedaegd en ondervraegd : hy naemde den Officier die hem deze voldoening gegéven had, zeyde dat hy bereyd was om met eed te beveiligen het geên hy gezien had s en beriep zig op de oog-getuygen, Holzkaromer wierd voor eenige dagen in hegtenis gezet, maer wy lachten in het vervolg dikwyls om dien klugtigen inval , die veel van my dede fpreken: boven al konde niemand 'begrypen ' hoe ik , in weêrwil van myne bewaetders en boeyen, fchier alle jaeren nieuwe ondernemingen konde doen , en drogen bedriegen van de gene die myne gevangenis onderzogten. Hier uyt blykt hoe ligt de menfchen konnen bedrogen worden , hoe gemakkelyk het is wonder- daeden te verzinnen en mirakelen te doen , en ook wat dat eygendlyk den oorfprong van de hiftorien der tooveraers en fpooken is. Naer het mislukken van deze onderneming, die my meer als een jaer arbeyd gekoft en zoodaenig uytgemergeld had , dat ik een levende geraemta geleek , zoude de droefgeeftigheyd zekerlyk alle de kragten van myne ziel overmeefterd hebben , indien de hope van te konnen slugten met de hulpe van mynen Wagt-Officier, die zoo goed als overgehaeld was, mynen moed niet in ftand gehouden had. Men had my, gelyk ik gezeyd heb, van myn Deel II. O  lo5 Leven van Trede fik bedde beroofd; ik gevoelde haeft de gevolgen van dit verlies, mids ik voor de tweede mael in eene -geweldige koorts viel , die my gewis in het graf öoude gerukt hebben , waer 't dat de Majors en Officieren my buyten weten van den Bevelhebber alle mogelyke hulpe niet roegebragt hadden. Bruckhaufen alleen was onbewegelyk , en bleef op eene flaevelyke maniere zyne bevelen uytvoeren; op de dagen van zyne vifite wierden alle de plegtigheden nauwkeurig in agt genomen , en men zag myne ketens naer. Daer Verliepen zes maenden eer ik myne kragten wedergekregen had en in ftaet was om nieuwe werken te ondernemen; maer ik wift Bruckhaufen r>p het eynde zoo wel te beletten van myne ketens «e bezigtigen , dat hy die zorg op den Officier van de wagt liet: zoo haeft als ik d'eerfte floten hoorde openen , ik roerde in myn privaet, dat by my ftond , en dede uyt het zelve eenen zoo onverdraegelyken ftank voordkomen , dat hy agterwaerds trad, en ten laetften niet verder als tot aen de deure meer kwam. Hy trad op zekeren dag, öpgeblaezen van hor> Vêerdigheyd , binnen myne gevangenis in den oogenblik dat eenen courier de tyding van het Winnen van eenen veldflag gebragt had; hy viel zoo onbefchöft uyt tegen alle de Ooftenrykers, en zelfs tegen den perfoon van myne Souvereyne, dat ik op het eynde , vervoerd van raezernye , den degen van de zyde van den Lieutenant rukte, die nevens my ftond , en hem daer mede aen den muer zoude gehegt hebben , indien hy de fteék met ontweken waer, met buyten de deure te vlugten. Den plompaerd wierd federt zoo bevreesd, dat hy ontrent my niet meer durfde komen om de vifite te doen ; hy dede altyd twee mannen voor hem gaen , met de fuzieken en bayonnetten ge-  Baron de Trenck. lo? kruyft, en bleef agter hun aen deure ftaen. Dien vooral wierd my zeer gunftig, aengezien Bruckbaufe«i den eenigften was wiens bezoek ik moeft vreezen. Terwylen dat ik hier van dien plompaerd fpreke». bevele ik aen myne lezers het hekel - fchrift dat, hier boven aengehaeld is, eo het welk ik tegen hem gemaekt heb; maer om te doen zien hoe dom hy'was en hoe zeer ik hem veragtte ,^ wil ik onder andere van hem hes volgende geval vertellen. Terwylen dat ik, aen mynen ondsraerdfchen doorgang werkte , vond ik eenen kanon-bal van 84 ponden, zwaer ,. die ik in 't midden van myne gevangenis rolde. Zoo haeft als hy dien in de vifite gewaer wierd , hy vraegde met verbaesdheyd 5. Wat grooten duyvel, is dat! 't Is,, zeyde ik hem, een deel van het ooriogs - tuyg dat den duyvel my verfchaft; de kanonen zullen haeft volgen; toen zult gy alleen den fchrik hebben , en ondervinden, wat dat Trenck kan uytwerken. Hy was in de grootfre verflaegendheyd, en ging van dit geval berigt doen aen zyne overheyd ; ja zyne domheyd ging zoo verre, dat hy niet konde begrypen hoe dien bal naturelyk in myne gevangenis geraekt was. Ik heb het gemeld hekel - Tchrift tegen hem. gemaekt in den tyd dat den overleden Land Graevevan Heflèn - Callel Gouverneur van MaegdeiiL"-? was, wanneer het my toegebeten was te fchryven , gelyk ik hier naer zeggen zal. Den LandGraeve , die den plompaerd kende , dede het zig door hem zelf voorlezen ;; en zyn begryp was zpo bepaeld , dat hy daer den. eerften mede lachte a zonder iet van denzin te vatten, niet tegenftaende dat zyne ongezouiene fpreek - wyzen daer in opgehaeld , en een deel van zyne hiftorie en zynen. inborft levendig afgefchilderd waeren. DeaLandGraeve ,, die veel vermae.k in dit hekel - fchrift,  3o8 Leven van Frederik vond , heeft my het originael daer van , dat ik met myn bloed gefchreven had , naer myne ver. lofling wedergegeven , om dit met myne andere lcnriiten openbaer te maeken. Onder de voordere omftandigheden van myn leven behoord het volgende geval niet vergeten te worden. Ontrent den tyd dat myne onderneming om uyt te breken mislukte , ontfing ik in myne gevangenis het bezoek van zekeren Generael de Krufemark , met wie ik zeer nauw vereenigd geweeft had terwylen dat wy beyde cornet ondae de lyfwagt waeren. Verre van my eenige agting , vriendlehapof medelyden tebetuygen, hy vraegde my trotfelyk waer mede ik my bezig hield , en ol den tyd my niet verdroot. Myne antwoorde was zoo trots en vinnig als zyne vraege ; ik zeyde hem dat ik met mynen geeit werkte, en als ik vermoeyd was van te overwegen , dat ik in myne boayen miflchien eenen gerulteren flaep en zoetere droomen genoot als de gene die my tegen recht mishandelden. Indien gy ten behoorlyken tyde uwen fteégen nek had leeren buygen , ervatte hy , en den goedertierenften van de Koningen om genaede gebeden , gy ZOud u waerfchynelyk in eenen beteren ftaet vinden: maer die eene misdaed bedreven heeft, en zig niet wild vernederen , maer zig door zyne eygen magt raogd te redden ten dien eynde het krygsvolk van zynen Vorft verleydende , verdiend geen beter lot als het uwe. Deze fpytige woorden verwekten in my eene rechtveerdige gramfchap,en ik zeyde ; Myriheer, gy zyt Veldheer van den Koning, en ik ben no| Kapiteyn der ruyterye van de Keyzeriqne Maria* ihereda die my zal verdedigen, en miflchien ook verloflen , of ten minflen het ongelyk vreken dat my aengedaen word, Myn gewis voeld zi? «erpns mede belaft; gy zelf kend my4 en weet  Baron de Trenck. ' 109 dat ik deze boeyen niet veraiend heb. Ik ver-1 hope alles van den tyd en de rechtveerdigheyd van myne zaek : ik ben veroordeeld op de betigting van de lafter - tongen, en zonder my te hebben mogen verantwoorden ; en den philofoph zal den tyran in dit geval altyd konnen trotferen. Hy overlaedde my in het uytgaen met fmaedwoorden , en zeydj.: Men zal den vogel wel anders leeren zingen; Ltó daed volgde korts naer deze dreyging ; daer kwam een bevel om mynen fiaep te ïtooren , en my door myne fchildwagten alle quartieren te doen wekken ; het welk ftiptelyk uytgevoerd wierd. , Deze kwelling fèheen my onverdraegelyk tot dat ik haer gewoon was en al flaepende konde antwoorden. Zy duerde vier jaeren, te weten tot dat den edelmoedigen Land - Graeve van HelïenCaflel, in dien tyd Gouverneur van Maegdenburg , de zelve dede ophouden , en my de rufte wedergaf. In dien tyd ftelde ik een klagt-fchrift op, dat ook in het tweede deel van myne Schriften te vinden is , en waer ik hier maer zommige ftrophen zal ophaelen. * „ Wagters , wekt my vryelyk t'elkens dat 'er een quartier - urs verloopen is; fpot met myn „ lyden ; ïuyfterd of ik my roere, en diend ds ,, hardnekkige vreedheyd van uwe meefters. Wekt my, laffe uytvoerders der wetten van 9, uwe tyrannen ; dit is het hoog bevel van da gene die gy diend; maer die zonder eenige ,, reden myne rüfte ftcoren, zullen op hunne beurt „ wakker gemaekt worden van hunne misdaedige „ confcientie, en vervaerlyke fchimmen zullen hun fchrik aenjaegen door hunne dreygingen. „ Wekt my alle quartieren5 roept my met luy- der ftem; opend myn§ oude wonden, en indien M deze vreedheyd u niet doet adderen, weet dat  Iio Leven van Frederik *» gy » zo° dikmals als gy my pynigd door uw n geroep , van eenen God gehoord word. „ Men vergund ten minften den flaep aen da „ rampelingen die ih de boeyen zyn ; niemand „ heeft tot nu zoo onmenfchelyk geweeft van aen „ den ongelukkigen de voldoening te benyden die hy in het draomen geniet; aen my alleen word „ riet toegebeten dat de rufte myne fmert zoude „ verzagten. s, Ideren fchreeuw die myn gehoor treft, fchynt my te zeggen : Trenck , denkt op uw lot ; „ en deze vreedheyd , die het bloed in myne aders doet koken, vernieuwd myne tormenten. „ Nauwelyks komt den flaep myne vermoeyde leden verfriflchen , of de onmenfchelyke fchild» wagt laet zig hooren , en maekt my wakker. „ Voerd tegen my alle de vreedheden uyt die „ uwe fchrandere barbaerfchheyd u ingeeft; verT „ zind nieuwe middelen om my te pynigen ; ik „ ben zonder befcherming , maer nog niet ver,, laeten ; ik blyve aen myn eygen. „ Den menfch die eene verhevene ziel heeft, „ is noyt kieynmoedig in den tegenfpoed; die my „ in dezen afgrond gedompeld heeft , zal my „ daer ook uyt verloffen. In het diepfte van eenen kerker zelfs is men genoeg befchermd , als men God en de deugd tot fleunfel heeft. „ Wel-aen dan , myne vrienden , wekt my; „ want mynen geeft is altyd wakker. Miflchien „ zal den genen die mynen vyand is morgen niet „ beftaen ; ook flaepen de gene die aldus myne „ rufte ftooren mogelyk zoo geruft niet als ik. „ Volherd in uw roepen , ik ftae het toe j, wekt my tot dat den dageraed zig vertoond , ,, tot dat God eyndelyk myn zugten aenhoord ; „ want hy is *t die my de deuren van myneri „ kerker kan openen , en de gene van den he„ mei, werrewaerds ik alreeds opvliege met de vleugelen van de hope. '*  Baron de Trenck. tn Ik mag aen het papier niet betrouwen van wie dit vreed bevel , waer van men nog geen voorbeeld gelezen heeft in eenige hiftorie, eygendlyk gegeven was. Eenen Major van myne vrienden , genegen zynde om myn lot te verzagten, raeddè my op dit geroep niet te antwoorden , om dat men my daer toe in geene manieren konde praemen. Ik volgde zynen raed , bevond 'er my wel by , en wilde my niet meer laeten wekken h en zy dat men my myn bedde zoude wedergeven. Korts naer deze bedinging viel den ftueren Bork ziek en verloos zyn verftand; hy wierd van zyne plaets beroofd, en opgevolgd door den LieutenantColonel de R'eichmann , eenen edelmoedigen en gevoefigen man. Ontrent den zeiven tyd verliet het Hof Berlin, en H. M. de Koninginne , den Prins van Pruysfen , de Prinsefle Amelia , den Mark - Graeve Hendrik , verkoozen Maegdenburg voor hunne verblyfplaets: alsdan wierd den Major Mops redelyker als te vooren; vvaerfchynelyk om dat hy in het Hof had hooren zeggen dat ik niet t'eenemael veriaeten was , en nog hope had om eens myne Vryheyd weder te krygen. De tyrannen en zotten zyn gemeynelyk lafhertig en bevreesd , en miflchien was het de vreeze die Bruckhaufen beweegde om my met meer opzigt te handelen, gelyk hy dede, en het welk ik Wel haeft gewaer wierd. Het is waer, dat den nieuwen en agtbaeren Bevelhebber Reichmann myne ketens niet kondè verligten , nog myne vreede gefteltenis veranderen ; maer hy gaflaft , of liever gedoogde dat de Officieren van de wagt myne twee binnen-deuren openden, eerft van tyd tot tyd, en daer naer alle dagen , om my locht te geven en het dag - licht te laeten zien : in het vervolg lieten zy die den geheelen dag open, en flooten ze maer 's avonds, wanneer zy binnen de fiad gingen.  ÏI2 lieven van Frederik Het was in dien tyd dat ik op mynen tinnen drink-beker begonft te teekenen met eenen nagel die ik uyt de zoldering van myne gevangenis getrokken had , hekel - digten te fchry ven, en zelfs op het eynde teekeningen te graveren; in welke konft ik zoo grooten voordgang dede , dat myne gegraveerde bekers onder het getal der dierbaerfte rariteyten gefteld en zeer dier verkogt wierden , als meefterftukken van teekening en uytvinding , die de grootfte liefhebbers niet Ügtelyk zouden overtreffen. De proef die ik op mynen eerften beker dede, was zeer gebrekkig , gelyk men wel kan denken ; hy wierd nogtans in de ftad gedraegen; den Bevelhebber toonde hem, en dede 'er my eenen nieuwen voor geven. Dezen tweeden had eenen beteren uytval als den eerften , en alsdan wilden alle de Majors die my bewaerden elk eenen hebben ; ik verbeterde my alle dagen , en daer verliep in deze bezigheyd een jaer met de fnelheyd van eene maend. Dit werk dede my op 't eynde zelfs de toeftemming verkrygen om keerfen te branden , die zonder ophouden duerde tot het tydftip van myne verloffing. Alle de kroezen van die foort moeften aen den Gouverneur getoond worden , om dat ik daer op fchreef, en in zinnebeelden alle de omftandigheden van myn lot uytdrukte die ik wilde doen kennen ; maer dit bevel wierd niet uytgevoerd , en de Officieren die my bewaerden deden koophandel in deze kroezen : daer wierden 'er verkogt tot twaelf ducaeten , en naer myne verloffing is hunren prys zoodaenig verhoogd , dat ze tegenwoordig nog gevonden worden in de voornaemfte rariteyt - kabinetten van Europa. Over twaelf jaeren gaf den overleden LandGraeve van Heffen eenen dezer bekers aen myne vrouw,om haer myne rampen te doen gedenken; eenen  Baron de Trenck. n« eenen anderen die ik tot Parys gezien heb , is daer op eene vry zeldzaeme maniere geraekt; by kwam van de overledene Koninginne.'lk heb'die alle beyde getrouwelyk naergemaekt, met hunne zinnebeelden en opfchriften , en de befchryving daer van gegeven op 't eynde van het tweede deelmynerichriften. Alle die ze gezien hebben, konnen oordeelen met wat konft deze kroezen gemaekt zyn. Den eenen viel tot Maegdenburg in de handen van den Prins Auguftus de Lobkowitz, die aldaer toen gevangen was; dezen Prins droeg hem nae! Weener», en wylent Z. M. den Keyzer had den zeiven in zyne rariteyt- kamer bewaerd; het geval wilde dat 'er onder andere voorwerpen eenen wyn-berg op gegraveerd was, waer in verfcheyde werklieden.arbeydden , en waer onder men deze rymen las : Ma vigne fleurifloit par mei foins & travauy , J'efpérois de beaux fruits pour le prix de mes maux j JVlais malheur pour Nabot, fézabel 1'a chérie, Et pour boire mon »in me fait jierdre la vie. Myn wyn-berg ftond in bloey door myne zorg en vlyt, Ik Jiopte goede vrugt voor mynen aiebeyd ; Maer ziet , tot Nabots ramp, ]ezabel wild hem erven; Haer lult tot mynen wyn doet my in boeyen fterven. Dit zinnebeeld , fpelende op de hiftorie van Nabot, Achab en Jezabel in den Bybel, en te gelyk op het geval van myne goederen tot Weenen , dede eenen zoo kragtigen indruk op den doordringenden geeft van de doorluchtige Maria Therefia, dat zy haeren Minifter terftond laft gaf om tot myne verloffing te werken , en daer toe alle mogelyke middelen te gebruyken: miflchien zoude zy my ook myne goederen wedergegeven hebben, waer 't dat de perfoonenin wiens geweld zy waeren , min vermogen en gezag gehad hadden , of indien zy zelf een jaer langer had mogen leven. D&d II, p  114 Leven van Frederik Het is evénwel aen myne kroezen dat ik de vuurigheyd moet danken met welke men my tot Weenen begonft voor te ftaen. Op den zei ven beker was nog eene andere teekening , verbeeldende eenen vogel in eene muyt die eenen Turk hield , met dit onder - fchrift: Ce nVft pas un moineau Gardé dans cette cage , C'eft un de ces oifeaux Qui chantenr dans Porage. Ouvez, amis des fages, Briiez fers ?c verroux, Ses chants dans nos bocages Retentiront pour vous. 't En ïs voorwaer geen mufch die g' in deez' muyt liet fprtngen , Maer 'r is een vogeltje van die in't onweêr zingen 3 Verloft hem, vriend der wyzen, Maekt flot en grendels los, Hy zal uw" daeden pryzen Door zyn gezang in 't bos, Leeger las men : Le roffignol chante, vcici la raifon Pourquoï il eft pris, pour chartter en prifon ; Kous voyons le moineau , qui fait tant de dommage ; Jouir de la vie fans craindre la cage : Voila un portrait Qui montre 1'eflet Du bonfoeur des fripponj, du défaftre des fages. Het nagtegaeltje zingt, en ziet zyn zoet gefluyt Is oorzaek dat men "t van^t en in een' muyte fluyt} De fchaedelyke mufch geniet getuft het leven, Zy moet voor geenè muyt, nog voor geen' ftraffe beven: Dit zinnebeeld vertoond Hoe dat de wereld loond ; pen vroömen leefd verdrukt, jen booswigt is verheven. De hiftorie van myne kroezen is waerelyk zeldzaem : het was op verbeurte van 't leven verboden met my te fpreken , ofte my pen of inkt te geven ; en jk wift evenwel behendiglyk de toe-  Baron de Trenck. li* Remming te bekomen om p tin te fchryven al dit ik aen de wereld wilde bekend maeken. Door dien lift en zommige tlegte rymen fcheen ik in de ©ogen van die my niet kenden eenen onderdrukten , doch aenbelangenden rampeling : myne bekers deden my agting en vrienden winnen » en deze uytvinding heeft meeft te wege gebrast tot myne verloffing. b b Ik moet hier eene omftandigheyd by voegen die himne weerde verhoogd. Ik werkte by hec keers - licht op een blinkende tin , en vond , door de geduerige oeffening, de konft om in myne teekeningen het licht eo de fchaduwe te onderfchey. den; ik dede de verdeeling van 32 teekeningen, zoo regelmaetig als of zy met den paflèr hadden afgemeten geweeft. Het gefchrift was zoo fyn , dat het niet konde gelezen worden zonder vergrootglas. ö Mids. ik moeft werken met beyde myne handen .vaftgemaekt aen een yzer, en my maer van eene feffens konde bedienen , ik leerde mynen kroes tuflchen myne knién houden : ik had geen anderwerktuyg als eenen gefcherpten nagel , en men vind nogtans regels dobbel gelchrift. op de boorden de/.er kroezen.. Dit werk zoude my zekerlyk dwaes of blind gemaekt hebben ; een ider verzogt van myne bekers , en ik werkte , om de nieuwsgierige te believen , dagelyks achtthien uren. Den wederfchyn van het licht en het verzinnen van zoo veele verfcheyde teekeningen vermoeyden mymeeralsmen zoude gelooven, mids ik zonderoriginael werkte en geene andere teelten - konft geleerd had als die' de borgerlyke en krygskundigeWw konft raekt. Het is nu. genoeg van deze tinne kroezen , die" my zoo voordeelig wierden , en menigmael myn verdriet deden vergeten. Het geên my meeft benouwde , was den yzeren halsband % die. my, door  Tï6 Leven van Frederik het gewigt der ketens die 'er aen vaft waeren , my geweldig de zenuwen van den hals prangde, ïk wierd voor de derde mael ziek , ter oorzaek van het geduerig zitten, en kreeg eenerauwheyd in de maeg, van eene Brunswyklche cervelaed te eten, die ik van eenen vriend bedektelyk ontfangen had : ik meynde 'er van te fterven , en daer fproot eene rottende koorts uyt, die my in den tyd van twee maenden als een geraemte maekte, riet tegenftaende dat den Officier van de wagtmy geneesmiddelen en warm voedfel dede geven. - Het wierd dan tyd om op een nieuw voor myne vryheyd te zorgen , en ten dien eynde eene andere onderneming te waegen ; het geld dat ik tusfchen de zoldering verborgen had , beliep maer tot veertig ducaeten meer. ■ Den ouden Lieutenant Sonntag kwelde van de long - ziekte , en verzogt zyn afscheyd; ik gaf hem geld voor zyne reyze , en zond hem nae Weenen met eenen brief om eene rente van 400 guldens te genieten tot dat ik myne vryheyd bekomen had , of zoo lang als hy leefde: hy moeft een gehoor by myne Souvereyne verzoeken , en haere medoogendheyd voor my afsmeeken : ik gaf hem daer - en - boven eenen magt-brief om 4000 guldens voor my te ontfangen , en verzogt hem deze fomme door Hamburg aen den Kapiteyn de Knaublach te zenden, die ze my heymelyk zoude toegeftierd hebben. Ik beveelde hem aen den Hof Raedsheer de Kempf, die geduerende myne gevangenis het bewind over "myne goederen had , met den Hof-Raedsheer de Huttner. Maer, eylaes! niemand verlangde tot Weenen nae myne wederkomft ; men had reeds begonft myne goederen te verdeelen , en men zogt 'er geene rekening meer van te geven : dus wierd den goeden Lieutenant Sonntag aengehouden als eenen  Baron ie Trenck! iljr befpieder, en voor eenige weken gevangen gezet: eyndelyk, naer dat men hem geheel naekt gefield had , men gaf hem 100 ellendige guldens, waer mede men hem over de grenzen voerde. Aldus was dien eerlyken man den flagtoffer van zyne getrouwheyd en deugd , en hy ging te voet nae Berlin, zonder de Souvereyne te hebben konnen fpreken : hy bleef daer by zynen broeder woonen , alwaer hy naer verloop van een jaer ftierf, Hy gaf kennis van zyn lot aen den eerlyken Knoblauch , en ik heb hem uyt myne gevangenis nog 100 ducaeten gezonden. Ik laet den lezer oordeelen wat indruk deze tyding van Weenen op myn gemoed dede; maer eenen van myne vrienden , die ik niet zal naemen , kwam my m dit tydfiip bezoeken mids de. toelaeting van eenen Lieutenant der wagt: ik ontfing van hem 600 ducaeten, en hy heeft is 1763 rog 4000 guldens in gereed geld aen den Keyzerlyken Hof-Gezant, den Baron de Riedt, betaeld om myne verloffing te bevoorderen. Ik was dan wederom voorzien van geld. Ontrent den zeiven tyd naederde het leger der ftiemen-vereenigde Mogendheden tot op zes mylen van Maegdenburg : deze gewigtige Sterkte , in dien tyd het bolwerk van Pruyflèn , die ten rnïnften eene bezetting van 16000 mannen vereyfchte, was 'er met geene 1500 bezet; zy konden 'er dan zonder beletfel binnen komen, en den oorlog doen eyndigen. Hunne naedering gaf my hope, want de Officieren bragten my tyding van al dat 'er gebeurde; maer hoe was ik verwonderd, als men my kwam zeggen dat de vyanden fchielyk varj^ voor Maegdenburg opgebroken waeren ! Ik vond my van deze hope beroofd , en had niets meer te verwagten van myne vriendinne de egtgenoote van den Cancelier van Rusland, wiens ongeluk ik in de nieuws - bladeren las. Men had  it8 Leven van Frederik haere geheyme handeling met het Hof van Beriit» asterhaeld , en zy was met haeren gemael in Sibenen gevoerd. Ik maekte alsdan een nieuw ontwerp , dat in der daed fchnkkelyk was. De ganfche bezetting van Maegdenburg beftond alsdan in 900 foldaeten van militie, die alle misnoegd waeren ; ik had aen mynen kant twee Majors en twee Lieutenanten ; en de wagt van het Fort de Sterre, waer in ik gevangen zat, beftond maer in 15 mannen , die voor het grootfte deel ook bereyd waeren om my te volgen. De poorte van de Stad door de welke men nae het Fort ging , was flegts bewaerd van 12 mannen met eenen Onder-Officier , en niet verre van daer was de cafemate in welke 7000 Croaten opgehouden wierden , die in den oorlog gevangen waeren. Den Kapiteyn Baron K. . ., krygsgevangenen , hield het ook met ons: hy moeft nog andere medeftaenders vergaederen , en ziq met hun op eene beftemde ure laeten vinden in zeker huys niet verre van de poorte , om onze onderneming te helpen uytvoeren. Eenen anderen vriend moeft , onder eenen verzierden dekmantel, voor zyne compagnie fuzieken en cartouchen gereed houden ; om kort te zeggen , alle onze maetregels waeren zoo wel genomen , dat ik op 400 fuzieken mogt fteunen. Voorders moeft den Officier van de wagt by my komen , de twee eenigfte mannen daer wy van mistrouwden aen myne gevangenis op fchildwagt ftellen , en hun belaften van"myn bedde uyt te draegen: terwylen dat ze daer mede bezig zouden zyn , moeft ik zelf buyten gaen , en beyde die 1 fchildwagten in myn kotfluyten. Ten dien eynde zoude men my in myne gevangenis kleederen en geweer bezorgd hebben. Daer naer moeften de poorten van de ftad betnagtigd worden , terwylen dat ik nae de cafe-  Baron ie Trenck. tï« mate zoude loopen , en de Croaten op mynen naem van Trenck aenwakkeren om de wapens te lemen; in welken oogenblik myne andere vrienden my moeften ter hulpe komen : immers, het geheel ontwerp was zoo wel overleyd , dat het niet konde mislukken : [Maegdenburg , het legermagazyn , den koninglyken fchat , het wapen* nuys, alles zoude in myne magt gevallen hebben ; en 16000 krygsgevangene , die 'er alsdan opgehouden wierden ; waeren in ftaet om my de bezitting daer van te verzekeren. Ik mag de gewigtigfte geheymen tot het uyt* voeren van deze onderneming hier niet openbaeren ; ik zal alleenelyk verzekeren dat ik ten dien eynde de zekerfte maetregels genomen had. Ook moet ik hier by voegen, dat de bezetting geduerende den zomer maer zoo zwak was, om dat dé boeren, die gebrek aen werkvolk hadden, eenen gulden dags betaelden , boven den krygs - loon , voor ideren foldaet die voor hun wildé arbeyden; maer den Bevelhebber zag daer in door de vingers. Zekeren Lieutenant G vraegde verlof om zyn. maegfchap te gaen bezoeken in het Hertog, dom van Brunswyk ; ik voorzag hem van geld voor zyne reyze , en hy trok fpoedig nae Weetien. Ik had hem tot de Raedsheeren de Kempf sr llu""cr gezunaen , met eenen bnet waer in ik 2000 ducaeten uyt myne kas vraegde, met de verzekering dat ik haeft in vryheyd zoude zyn en tny meefter ftond te maeken over het kafteel van Maegdenburg : den draeaer was met alle de voordere omftandigheden belaft. ' G- ■ • • komt gelukkig tot Weenen ; men doet hem menige vraegen ; maer men tragt boven al zynen naem te weten : hy heeft de flimheyd van eenen valfchen op te geven, doch zonder gevolg. Men raed hem op het eynde , zig met zulke gevaerlyke ondernemingen niet te bemoeyen , hem  120 Leven van Frederik zeggende dat myne kas zoo veel geld niet inhield, en men zend hem weg met 1000 guldens, in de plaets van 2000 ducaeten, gelyk ik vraegde. Hy komt met dit geld terug ; maer op den weg iet kwaeds vermoedende , heeft de voorzigtigheyd van niet weder tot Maegdenburg te verfchynen. In der daed , daer waeren nauwelyks dry of vier weken federt zyn vertrek verloopen , als den Gouverneur, Erf-Prins van Caflèl , over weynig tyd Land - Graeve geftorven , in myne gevangenis kwam , my den brief met het ontwerp toonde dat ik nae Weenen gezonden had, my vraegende wie dat op zig genomen had dien brief te beftellen , en welke de perfoonen waeren die my wilden verloflen en Maegdenburg verraeden. Noyt heb ik konnen agterhaelen of den brief regt aen den Koning ofte aen den Gouverneur gezonden was ; immers, ik was tot Weenen verraeden , en bovendien verkogt : de Heeren bewindhebbers van myne goederen hadden hun gedraegen als of ik waerelyk dood zoude geweelh hebben; dus behielden zy liever de 2000 ducaeten, als my door die fomme gelegendheyd te verfchaffen-om los te geraeken , bezonderlyk op eene maniere die het Hof zoude verpligt hebben om my te vergelden , my myne goederen weder te geven , en hun te praemen om my rekening te doen van hun bewind. Zy vreesden dit alle , en zulks was oorzaek dat ik den flagtoffer wierd van de verraederye der gene die ik voor myne vrienden gehouden had. Het geên my naer myne verloffing tot Weenen gebeurde , en dat ik hier naer zal verhaelen , beveiligd dit vermoeden. Het is waer, de fchelmen zyn aen de galg niet geftorven, gelyk zy verdienden ; maer zy zyn meeft allegaeder dood, en ik leve nog, eygendlyk arm en verdrukt, doch met de faem van een eerlyk man. De hiftorie van myn  Baron de Trenck. I2t myn leven , openbaer gemaekt zynde , zal de Zle7JS"nynSë°edeTen vooraltyd metfchande oeoe cken , hunne oneere vereeuwigen, en de eene van ke erfgenaemen, diehe^oedlfvar! myne Kinderen verfhnden. JSl ka)u ligtelyk 00rdeel die deernis had met de Sen l ge ' 8ing "yt myne Sterns, er, laieen zig te vergenoegen met myne antwoorde. IJaer verfcheenen 's anderendags Commiflariffen; men bragt eene tafel , daer zy hun rond zetten! en den Bevelhebber M. de Reichmann zat aen hun hoofd. Men befchuldigde my van myn vaderland te hebben willen verraeden ; ik bleef myrt gelchrift ontkennen; daer waeren geene bewyzen nog getuygen ; en op de voornaemfte betigting te weten die van verraederye , antwoordde ik : * ?» Ik ben geenen verraeder, maer eenen ge, trouwen onderdaen>, met boeyen belaeden op | de befchuldiging der fafter - tongen, zonder my , te hebben mogen verantwoorden, zonder krygs, raed of wettig proces. Den Koning heeft my in Deel II. Q  Ï22 Leven van Frederik „ 1746" gecaflèerd en myn vaderlyk erfgoed ver„ beurd verklaerd; dus was ik , volgens de wet „ der nature , genoodzaekt eere en onderhoud te „ gaen zoeken in een vremd land : ik heb 't een en 't ander gevonden in Ooftenryk , alwaer ik nog Kapiteyn onder het peerdevolk ben ; en ik „ heb aen myne Souvereyne getrouwheyd gezwoti ten. „ Te Dantzick op een nieuw verraeden wezende , wierd ik tot Maegdenburg in de ge„ vangenis geworpen , zonder pligtig te zyn aen „ eenige misdaed tegen den Koning ; ik worde „ hier gehandeld als eenen booswigt , en heb „ geenen anderen toevlugt als myne vryheyd te „ betragten door alle bedenkelyke middelen. „ Al dede ik met dit oogmerk geheel Maegden„ burg vergaen, en al offerde ik aen myne vryheyd duyzend mannen op, die ze zouden wil„ len beletten, nog zoude ik niet konnen betigd „ worden van verraed. Om kort te maeken, ziet „ hier myne voornaemfte verweer-reden. Heeft men my te Glatz met recht veroordeeld , zoo ben ik eenen misdaedigen , die verdiende boeyen wild breken ; maer was ik „ onfchuldig , en konde ik niet overtuygd wor„ den van eenig misdryf, ja veel min van een fchelmftuk , alles verfchoond van toen af de gevolgen van al dat ik zoude konnen onder„ nemen om my zelf te verloffen. Voorders ben ik „ aen den Koning van Pruyflèn geene getrouw,, heyd nog hulde fchuldig, naer dat hy my ver,, wezen heeft zonder my te willen hooren , my „ beroovende van myne eere en onderhoud, van ,, myn vaderland en vryheyd , door een vonnis „ van gewelddaedigheyd. " Hier mede nam de ondervraeging een eynde; daer wTas niets bewezen , en de zaeken bleeven op den zei ven voet als te vooren; maer mids men  Baron de Trenck. 12 j kwaed vermoeden van de Officieren had , de dry die my tot alsdan bewaerd hadden , wierden veranderd, en ik verloos door deze verwiffeling twee van myne befte vrienden. Ik had met myn geld haeft twee andere omgekogt; het welk ik zoo veel te gemakkelyker konde doen , om dat men Voor de militie geene andere Officieren koos als die arm of misnoegd waeren. Diesvolgens waeren alle de maetregels van het Gouvernement vrugteloos, en ider wenfchte in den grond van zyn hert dac ik middel mogt vinden om my te redden. Noyt zal ik de edelrooedigheyd en het geduld vergeten dat den grootdaedigen Land-Graeve my in die netelagtige omftandigheyd betoonde; ik heb 'er hem eenige jaeren daer naer in perfoon voor gedankt tot Gaffel , wanneer ik uyt zynen mond veele dingen vernam die myne vermoeden bevestigden aengaende de verraeders tot Weenen. Ik vond in hem veel goedheyd , betrouwen en agting; ik zal zyne aflche altyd eeren en beminnen , en zynen naem tragten te vereeuwigen met myne hiftorie ; want ik heb in hem geduerende myne rampen altyd eenen edelhertigen Prins gevonden. Wanneer ik naer dien voorval wederom aengetaft was van eene zorgelyke ziekte, zond hy my zynen geneesheer en geregten van zyne tafel; hy verbood voorders van my in twee maenden te wekken , en gaf bevel om mynen halsband af te doen, waer door hy vinnige berifpingen van den Koning op zig trok, gelyk hy my naer myne verloffing zelf verzekerd heeft. De omftandige befchryving van nog twee andere groote ondernemingen die ik dede om my de vryheyd te bezorgen , zoude te verdrietig vallen; ik wil myne lezers niet vervelen met altyd weder te keeren tot het zelve voorwerp ; te meer, om dat ik voorvallen van grooter gewigt te verhaelen. heb: dus zal ik idere in 't bezonder maer ligtelyk aenraeken.  L i a , Leven van Wederik Zoo haeft als ik eenen Officier van myne iva°t omgekogt had , befloor ik door de zelve «vn S booren daer myne laetfte ondernemingzooX vreezen. ' 'k geCne vifite ^hoefde te Naer deze verrigting vond ik het celd dar m TSZ^k T myne ^iet-piÏolS'entooï der gerief, maer het was my niet mogelyk verder «e gaen , zonder my ontmaekt te hebben v-fiï eenige honderd ponden zand : daer toe v 'zinde Jk oen volgenden lift. ve.zinde planL^lf"2 tWLeede °penin^ in de rolder- rugt en zoo weyn e omzieti<*hf»iH ,w -7 fe buyrea n?dzaeke^ ^ffl'wïde? Des middernagts kwam men met haefte in mvna gevangenis, en men vond my bezig me her Zlrt ^^^^^^ bele wagt. De fchildwagt bleef by my inTie ï" gevaSè 'die"?8; 'sm4nszommf^ ES' d'eJ\et ^s »y voerdenmer handïn ff " hd Wierd wegemetft en het gat in de zoldering geflopt; myne boeyen wierden oo - ging , en men gaf my , voor ftraftè , fpotsgewv* myn keers-hcht en myne flaeping wéder § Y Niemand had agterdogt van de waere mvne en «Izoo den Major en den Lieutenant myne7^5  Baron de Trenck. 125 waeren, niemand wilde opmerken dat men'dry mael meer gruys uyt voerde als dat de bekende opéning konde bevatten ; maer men geloofde dat deze be* lachelykê enonmogelyke onderneming myne laetfte zoude geweeft hebben, en Bruckhaufen zelf dede federt de vifite met min oplettendheyd. Naer verloop van eenige weken kwam den Gouverneur met den Bevelhebber by my; maer in de plaets van my tedreygen en met fmaed woorden te bejegenen , gelyk Bork , den Land - Graeve iprak my minzaem toe, verzekerde my van zyne befcherming in het fiuyten van den peys, zeyde my ook dat ik meer srienden had als ik zoude geloofd hebben, en dat ik van het Hof van Wee-" nen niet veriaeten was. Hy wierd zoo diep getroffen door al het geên ik hem zeyde ; en door de verklaeringen die ik hem dede , dat de traenen hem uytborften, in weerwil van het geweld dat hy dede om die te wederhouden. In dien oogenblik konde ik myne vreugd niet meer bedwingen; ik wierp my aen zyne voeten; het gevoelen maekte my welfprekende , en ik vond eenen Prins die begaefd was met eene edele ziel. Hy belofde my dat hy mynen ftaet zoude tragt'en te verzoeten zoo veel als in zyn vermogen was; ik gaf hem daer-en-tegen myn woord van' eere , dat ik geene poogingen meer zoude doen om uyt te breken zoo lang alshy Gouverneur van rVlaégdenburg zoude zyn. Ik had het geheym gevonden om hem te over-, tuygen. Hy gaf laft om my terftond den pynigen-, den halsband af te doen , en myne venfter open te breken , die toegemetft was: het was door zyne; zorg dat de deuren van myn kot alle dagen twee uren open gelaeten wierden , en dat men my een yzere forneysken bragt, waer in ik zelf vuur mogt. maeken : by dede my zagtere hemden geven als  ?2tS Leven van Frederik die ik gewoon was, en de welke myne huyd kwetften door hunne rauwheyd : voorders gaf hy bevel om my eene hand wit papier te leveren , waer op .fc , 0m my bezig te houden , met eene teeken - pen myne gepeyzen of eenige gedigten mogt fchryven. Den Plaets - Major was bezorgd om my de bladeren te tellen , op dat ik geen papier zoude konnen misbruyken ; en als zy vol gefchreven waeren, hy gaf my eene andere hand. Den inkt alleen wierd my geweygerd : om dit gebrek te vervollen , gaf ik my een fteeksken in den vinger; ik ontfing het bloed , en als het geltremd was, verwarmde het in myne hand, liet het yloeyende gedeelte afloopen , en wierp den overfchor weg : door dien middel bekwam ik goeden en zeer vloeybaeren inkt, die my niet alleen diende om te fchry ven, maer ook tot roode verwe verfrrekte , als ik luft kreeg om iet te teekenen. Ik hield my dag en nagt bezig met op myne bekers te graveren, of hekel - fchriften te maeken. Dit gaf my op het eynde gelegendheyd om te fchryven al dat ik wilde , myne talenten te doen kennen, en boven al het belang en de medoogendheyd voor my op te wekken. Ik wift dat myne gedagten , zinnebeelden en digten in het Hof gelezen waeren , en dat H. K. H. de Prinseflè Amelia , ja de Koninginne zelfs, daer veel vermaek in gevonden hadden, i Ik geraekte wel haeft in aenzien voor de teekening ; men zond my van alle zyden voorwerpen om uyt te werken ; ja dien zeiven menfch , den welken eenen vertoornden Monarch levende had willen doen begraven , en wiens naem niemand in zyne tegenwoordigheyd mogt uytfpreken , had noyt beter gekend geweeft, nimmer zoo veel van hem doen fpreken , als federt dat hy in de boeyen zugtte : met een woord , men begonft my beter te kennen ; een - ider wierd  Baron de Trenck. Ï27 door myne fchriften beweegd , en H is eygendlyk aen hun dat ik myne verloffing moet danken. Hoe veel andere voordeden heb ik genoten door deze wetenfchappen , die my zóo veel arbeyd gekoft hebben , en door deze onveranderlyke tegenwoordigheyd van geelt , die my noyt veriaeten heeft , zelfs "in de dringendfte gevaeren ! Dank zy aen deze voordeden, zy hebben my eyndelyk myne vryheyd bezorgd, niet tegenftaende dat den Koning aen de gene die voör my fpraken langen tyd geantwoord heeft : 't Is eenen gevaer ly ken menfch; hy zal den dag niet zien zoo lang als ik in 't leven ben. Ik heb hem nogtans weder mogen aenfchouwen , en federt nog 22 jaeren geleefd onder de berugte regering van Frederik ; ik heb geene andere vraek betragt als de deugd , vergetende het ongelyk dat ik van hem geleden had. In alle werken die ik federt heb uytgegeven , heb ik gezogt zyn hert te verzagten , hem te verfchoonen en zyne grootdaedigheyd te verheffen. Hy is overtuygd geftorven van myne onfchuld en getrouwheyd , maer zonder my oyt de minfte vergoeding gedaen te hebben; miflchien ter oorzaek dat hy zig niet in ftaet kende om zulks te doen op eene maniere die overeen kwam met het ongelyk waer van ik my konde beklaegen. Dat zyne affche in vrede rufte ; zonder hem zoude ik die grondige kennis van het menfchelyk hert niet verkregen hebben , nog deze loffelyke faem , die my overal volgd. Het ongeluk vormd den menfch, en eene beproefde deugd is veel kragtiger als de gene die maer geoeffend' word in den loop van gemeyne levensgevallen. Ik zal hier nog by voegen , dat het de wetenfchappen zyn die my boven de vooroordeelen gefteld hebben, en zoo ik oud geworden waer-  12 8 Leven van Frederik zonder rampen ontmoet te hebben, dat het naergeflagt my zoo wel niet zoude kennen , en dat weynige van myne werken tot het zelve zouden over gaen. Ik moet belyden dat veele van myne oude gezellen nu Excellentien of Veld-Marechals zyn ; maer ik heb die ydele titels leerenrverfmaeden , en my excellent ( uvtmuntende ) genoeg gemaekt door myn vernuften myne pen. Voorders , indien 'er om tot verhevene ampten te geraeken niet anders noodig is als ondervinding en doordnngendheyd, ik meyne daer toe eenig recht te hebben ; men vraegd overal , zoo haetf als ik verfchyne : VVaerom is Trenck geenen VeldOvertten , of Staets-Minifter ? Lofweerdige °emaetigdheyd ! gy die my geleerd hebt my te vergenoegen met het weynig dat ik tegenwoordig zonder gerugt en hooveerdigheyd geniete , 't is aen u dar ik verpligt ben voor deze ftjlheyd van Ziel , die my den vrede en het geluk heeft doen vinden in de haeve daer myn Ichuytje naer menu gen ftorm eyndelyk binnen gevaeren is. Wat zoude ik voord-aen meer konnen wenfcben, is't dat myne fchriften de ongelukkige zomtyds vertrooften , de oprechte en eerlyke herten vermaeken ; indien zy den jongeling zyne driften leeren beteugelen , en als den bedaegden perfoon , die onderwys zoekt, daer uyt eenige nutte leflèn kan trekken ? Nu keere ik weder in myne gevangenis, daer ik , federt myne laetfte faemenfpraek met den Land-Graeve, verduldiglvk den uycval van myn lot verwagtte , en my bleef bezig houden met graveren en Ichryven , met eenen veel gerufteren geeft als dat menige Vorften in hunne paleyzen genieten. Myne hope groeyde dagplyks aen , en mids my toegebeten was de nieuws - bladeren te lezen , ik aenza'g den aenftaenden peys als het tydftip der. vervolliog van den .aldervuurieften. wenfch'  Baron de Trenck. ï-29 wetiich ffiyns hert. Aldus leefde ik ontrent achtthien maenden , zonder eenige pooging te doen om uyt te breken. Den Land - Graeve ftierf tot Caflel , en Maegdenburg verloos haeren edelmoedigen Gouverneur; maer den Bevelhebber de Reichmann was ook eenen vriend van het menfchdom ; hy bleef my met goedertierendheyd handelen Daer ontbraken my geene boeken ; dus gaf ik weynige (tonden aen de ledigheyd , en den tyd verliep zonder dat ik het gewaer wierd. Alzoo men alles gewoon word, ik begonft myne gevangenis en boeyen met onverlchillige oogen aen te zien; myne verloffing, die ik van verre belchouwde , veraengenaemde de toekomende tyden voor my, en myne verbeelding nam behaegen in my deze geliefde afgodinne van myn hert geduerig voor oogen te ftellen. Het was in deze gefteltenis dat ik den Macedonifchen Held , den Droom en de JVezendlykheyd fchreef, die te vinden zyn in myne openbaer gemaekte fchriften ; het was alsdan dat ik de Fabelen opftelde die vervat zyn in het eerfte deel van myne werken , en van alle de welke den zin bynaer fpeeid op mynen ftaet en myn zeldzaem noodlot. Ziet hier de aenmerk'ensweerdigfte : Den ongelukkigen Hond; den Canarie - vogel; den Boer en den Nagtegael; den ongelukkigen CanarieVogel; de vraek-zoekende Vlieg; den Ezelen den Hert; met verfcheyde andere , tot de welke ik den lezer verzende , aengezien zy in eenige maniere deel maeken van de hiftorie myns levens. Het grootfte deel der ftukken de welke ik in dien tyd fchreef, en die de befte waeren , zyn verloren. Den geeft werkt met veel meer aengekleefdheyd in eene gevangenis, en zyne uytdrukkingen zyn veel kragtiger als de gene van eenen . vryen menfch , die geruft zit en fchryft in zyne fiudeer - kamer. Miflchien zal ik eens tot Berlin Deel II. R  J30 Leven van Fretkrik zommige van die ftukken weder vinden , en de zelve konnen onderwerpen aen het oordeel van 't verlicht gemeynte : ik heb 'er niets van behouden als het geên myne memorie my naer myne verlosfing indagtig gemaekt heeft, Wanneer ik voor d'eerfte mael d'eere had van mvne eerbiedigheyd te gaen bewyzen aen den Land - Graeve van Heften - Caflel , hy ftelde my een boek-deel ter hand dat ik met myn bloed gefchreven had; maer ik heb 'er voor het minft acht op de zelve manier gefchreven , die ik waerfchynelyk njmmer meer zal zien. . In dien tyd gebeurde de groote Staets- verandering in Ruslend , naer de dood van Elifabeth ; Pieter gaf de beftier-wyZe eene geheel nieuwe gedaente; Catharina beklom naer hem den troon, en fchreef de voorwaerden van den vrede voor. Zoo haeft als ik deze gewigtige tyding ontfing, ik vond goed my gereed te houden tégen alle voorvallen. Ik was in openbaere onderhandeling tot Weenen, door de bemiddeling van den eerlyken Kapiteyn K ; men belofde voor my te werken ; maer men dede my in den zeiven tyd verfiaen dat de bezitters en beftierders van myne goederen het tegendeel betragtten. Ik zogt eeneh Officier te verwilligen om met my te vlugten ; maer men treft in een leven geene twee reyzen een Schell aen : den goeden wil was'er genoeg; maer den moed ontbrak in den oogenblik van de oytvoering. Ik moeft dan wederkeeren tot mynenonderaerdfchen doorgang : ik had alreeds eenige ruynite bekomen , en ontmaekte my , met de hulpe myner vrienden , van zoo veel «and als ik konde. Myn geld fmolt allengskens uyt ; maer ik vond my in het tegendeel voorzien van alle noodige werktuygen , van verfch fchiet- poeder en eenen goeden degen, Ik had alles zorgvuldig verborgea on«  Baron de. Trenck, 131 dar de zoldering , die men niet meer bezigtigde federt dat ik my zoo geruft hield. Ziet hier het doel - wit dat ik beoogde. Pk befloot den uytval van den peys- te verwagten, en indien hy myne verloffing niet te wege bragt, mynen onderaerdfchen doorgang voord te mynen tot aen de galerye van de veft , langs waer ik zoude uytbreken. Eenen ouden Lieutenant van de militie had met myn geld in de voor-ftad een huysken gekogt, het welk my in allen misval tot eene fchuylplaetskonde verftrekken. Eenen vriend , die daer toehet woord ontfangen had, moeft my te Gummern in Saxen , eene myle van Maegdenburg twee goede peerden gereed houden , en , tot meerderezekerheyd , my daer een geheel jaer verwagten F wy waeren overeen gekomen dat mynen vriend Zig, onmiddelyk naer het ftuyten van den vrede , den eerften en vyfthienftën dag van elke maend te peerde zoude laeten vinden opde af helling van Klofterberg , en op het geven van zeker tecsken^ gezwind tot my komen gereden. Daer bleef my niet anders meer te doen als door eene van myne doorgangen, te booren: om dit uyt te werken , befchikte ik alle dingen gelyk ik te vooren gedaen had, en begonft wederom te mynen , bynaer met zoo veel vuurigheyd als in myne eerfte poogingen. Myne goede vrienden bezorgden my eene partye lynwaed , het welk ik gebruykte gelyk te vooren. Geduerende dezen arbeyd , die myne kragten t'eenemael uytputte , wierd den vrede eyndelyk gefloten , en ik zag my fehielyk beroofd van alle myne vrienden , die verwiflèld wierden tegen da oude veld - regimenten. Maer eer ik verder- gae , moet ik in *t kort ipreken van een ongeval dat my over-kwam, en op het welk ik niet kan peyzen zonder te ziddersn^  132 Leven van Frederik ja het heeft my fchrikkeiyke droomen veroorzaekt s t'elkers Jat ik beftaen heb het zelve te verhaelen. Terwylen dat ik bezig was met onder de fondamenten van de veft te mynen , ftootte ik niet den voet tegen eenen grooten fteen, die daer door uyt zyne plaets viel en my in myne pyp floot. Hoe zeer was ik verfchrikt , als ik my aldus levende begraven vond ! Naer eene korte overweging befloot ik te poogen van my ter zyden den fteen eenen doortogt te maeken , met rond den zeiven het zand weg te doen. By geluk had ik voor my eene ydele plaets van zommige voeten ; ik volde die met het zand dat ik nevens den fteen uytmynde om eene opening te maeken ; maer alsdan begonft de locht my te ontbreken , zoo dat ik mynen adem niet meer konde haelen , en duyzend mael nae de dood wenfclue. Het was my volftrekt onmogelyk myn werk te vervolgen ; eenen uytnemenden dorft ftremde de werking van alle myne zinnen ; ik was gedwongen in het zand te byten om my te ververfchen en een weynig locht te krygen. Ik geloove niet dat iemand een rechtmaetig denkbeeld kan hebben van den angft die my beving , en ik bleef, na myne giffing, voor het minft acht uren in dier» benouwenden ftaet. Wat vreede dood l wat afgryslyken nagt, wat nagt van wanhope voor my! Ik viel in flauwte, en weder tot my zelf gekomen zynde , begonft ik te werken. De ruymte die ik voor my had was alreeds zoo vol zand % dat het tot aen mynen neus reykte, en dat 'er my geene plaets meer over bleef om my te keeren ; ik worftelde daer evenwel uyt; want my in een gekrompen hebbende , dede ik zoo veel geweld, dat ik eyndelyk door het gat en uyt den nood geraekte. Zoo haeft als ik myn hoofd voorby den fteen gedrongen en wat locht gekregen had , ging ik voord met het zand a&ter my te lchieten in de  Baron de Trenck. kteyrse ruymte die 'er nog was, en poogde zelfs om den fteen meer uyt den weg te föhuyven; zoo dat ik, by middel van te kruypen als eenen worm, gelukkiglyk weder in myn kot kwam. Het was alreeds klaer dag , en myne kragten waeren zoo verse uytgeput, dat ik my moeft leggen , en my niet in ftaet voelde om myn hol te floppen ; maer naer eene halve ure geruft te hebben , vond ik al mynen moed en myne kloekheyd erfteld; ik begaf my met vuurigheyd tot het werk, en voerde het gelukkiglyk uyt; de opening was nauwelyks toegeftópt, als ik het gerugt hoorde van de floten en deuren , die geopend wierden om de vifite te doen. Men vond my bleek als een lyk : ik klaegde van hoofd - pyn , en had eenige dagen zoo veel te lyden , zoo wel van de vermoeydheyd als van eenen hoeft die my kwelde , dat ik voor vaft geloofde dat myne long aengetaft was. Ik kreeg nogtans myne gezondheyd met myne kragten weder ; maer ik zal dien afgryslyken nagt altyd indagtig zyn , als den angftigften van myn leven. Ik heb lang daer naer gedroomd dat ik levende begraven was, en zelfs nu , met tegenftaende dat ik 23 jaeren in vryheyd ben , komen vervaerlyke droomen my zomtyds nog ontruften en my dien fchrikkelyken nagt weder in de gedagten brengen. T'elkens dat ik federt dien voorval in myn hol kroop om .te mynen, mifte ik niet van een mes aen mynen gordel te hegten , om myn lyden te konnen eyndigen , indien dit ongeluk my andermael over kwam. Ik had ondervonden dat 'er by de plaets daer den fteen uyt gevallen was , nog vertcheyde andere los waeren , tuflchen welke ik moeft kruypen ; dit gevaer wederhield my niet , en ik heb my federt verfcheyde honderd reyzen in de aelve pyp begeven.  134 Leven van Frederik Eyndelyk gemynd hebbende tot aen de plaets daer ik moeft uytbreken , en zeker wetende dat den peys gefloten was, fchreef ik aen myne vrienden tot Weenen de dringendfte brieven, en (tierdezelfs tot myne Vorftinne een gedenkfchrift vervat in uytdrukkingen die ik bekwaenrft oordeelde om haer hert te raeiren. Ik nam afscheyd van myne bewaerders, die my voor het laefte bezorgden al dat ik nog konde noodig hebben: onze fcheyding was van de tederfte, en zy wierden korts daer naer afgeloft door de veld - regimenten die gewoonelykde bezetting van Maegdenburg uytmaeken , en naer het teekenen van den vrede binnen deze ftad kwamen. Deze verandering gebeurde maer zommige weken daer naer, en ik vernam dat den Generael Riedt benaemd was tot Hofgezant van Weenen nae het Hof van Berlin. Eene langduerige ondervinding had my de menfchen leeren kennen, en ik wift dat den Generael Riedr altyd in gebrek van geld was; ik fchreef hem diesvolgens eenen Bielroerenden brief, waer in ik hem fmeekte van my niet te vergeten en meer voor my te doen als het Hof van Wee'nen hem miflchien belaft had. Ik voegde by dezen eenen vvifl'el- brief van 6000 guldens, die hy tot Weenen konde ontfangen, boven 4000 die hy ontfing van eenen myner bloedverwanten , den welken ik hier niet mag naemen. Het zyn eygendlyk deze 10,000 guldens die myne verloffing te wege gebragt hebben ; want de rekeningen die ik tegenwoordig in handen heb wyzen uyt dat de beftierders myner goederen van in Ougft-maend 1763 tot Weenen alreeds 6000 guldens hadden doen tellen op bevel van den Generael Riedt , daer bleeven 'er nog 4000 over, de welke ik met dankbaerheyd wedergegeven hel» aen den vriend die ze my verfchoten had.  Baron de Trenck. ig£ Voor het vertrek der bezetting vernam ik ook, dat 'er in het verdrag van Hubertsburg niets tot myn voordeel bedongen was i naer de bekragtiging van alle de voorwaerden had den gevolmagtigden van het Hof van Weenen flegts flauwelyk van my gefproken aen den Minifter van Berlin , tegenwoordig Graeve van Herzfeld; maer mynen peribon maekte geenzins een punt van die gewigtige onderhandeling. Ik ontfing uyt Berlin de vafte'ver■zekering dat men by den Koning voer goed tot myn voerdeel ging werken , en ik (leunde veel meer op deze belofte dan op al de befcherming die ik mogt verwagten van het Hof van Weenen, dat my thien naervolgende jaeren had overgelaeten aen myn ongelukkig lot. Ik nam dan voor , neg dry maenden te wagten , om te zien wat keer myne zaeken zouden nemen , eer ik de laetfte pooging wilde doen om uyt te breken. . Middelertyd wierd de bezetting verwiffeld, en -ik vond my wederom als in eene nieuwe wereld. De Officieren van de wagt waeren aiie'Edelmannen , en by gevolg veel moeyelyker om uyt te koopen als de Officieren van militie ; de Majors volbragten hunne bevelen ftiptelyk en na de letter. Het is waer, ik had hun niet meer noodig om myn voornemen uyt te voeren ; maer myn hert zugtte om de vrienden die ik gewoon was, en van welke ik my beroofd zag: ik moeft alsdan te vreden zyn met myn foldaeten - brood. v Dit leven begonft my te verdrieten ; want, hoewel men in de nauwkeurige bezigtiging van myne gevangenis, die by de intrede'der nieuwe bezetting gefchied was, niets ontdekt had, geheel myn ontwerp konde vernietigd worden door'ftrengere naervorfchingen. Een geval dat ik gae ver-, haelen dompelde my bynaerwederom in de ellende.' Ik had federt twee jaeren eene muys zoo tam gemaekt, dat ze geheele dagen met my fpeelde en  ïjfj Leven van Frederik uyt mynen mond kwam eten : ik mag hier niet zeggen hoe veel opmerkingen het wonder vernuft -van dit dierken my dede maeken. De Godsgeleerde zouden knorren , en de Philofophen , die maer aen den menfch alleen eygendlyk eene ziel toefchryven , en aen de dieren niet anders dan eenen naturelyken drift , als den beweger hunner :zin - tuygen , zouden my uyrmaeken voor eenen fabel * verdigter, of, als ketter, buyten de wysgierige wereld bannen ; maer , indien God my het leven laet , ik ftelle my voor, op deze fioffe eene verhandeling uyt te geven waer in eene muys en eene fpin-kopeene voornaeme rol zullen fpelen. Op zekeren nagt maekte myne muys zoo veel fprongen en cabriolen in myn kot op eene boute fchotel, dat de fchildwagten het gerugt hoorden, en den Officier daer van gingen waerichouwen : naer dat dezen zig van de waerheyd verzekerd Tiad door zyne eygene ooren, hy ging zyne overheyd verwittigen dat'er binnen myne gevangenis jet ongemeyns omging: het was nrg geenen dag, 'als ik met groot gerugt de deuren hoorde openen , en den Plaets-Major zag binnen kernen met fmeden en metfers: de zolderinc , de mueren, myne ketens, ja myn lichaem zelfs, wierden nauwkeurig bezigtigd ; maer mids men alles in orden vond, men yraegde my op het eynde nae de oorzaek van 't gerugt van den voorleden nagt. Ik had de muys zelf gehoord , en leyde zonder bewimpeling de fchuld op haer: daer wierd terftond bevel gegeven om haer te ftraffen : ik fchuyfelde, en zy vertoonde haer op myne ichouder: ik bad om genaede voor haer; maer den Officier van de • wagt greep ze vaft , my belovende van de z°lve aen eene Jongvrouw te geven die ze behoor'.yk zoude doen oppaflèn. Met de muys in zyne kamer komende, liet hy haer loopen ; maer dit beeftje, dat maer tam gemaekt  Baren de Trenck. «37 gemaekt was voor my alleen , nam de vlugt, ett vèrfchuylde zig in een holleken. Dags daer naec verhaelden de fchildwagten dat de muys den ganfchen nagt aen de buytenfte deure van myn kot geknaegd had; de teekens van haere tanden waeten zigtbaer. , . .j. Als men op den middag de gewoonelyke vilite kwam doen , ik was verwonderd van myne muys te gevoelen , die myne beenen op klaeverde : zy ging wederom op mvne fchouder zitten, en tragtte fny haere blydfchap uyt te drukken door duyzend fprongskens, zonder fchouw te wezen van de menfchen die ze rondom my zag. Zy was den dag te Vooren in eenen neusdoek nae de kamer van de wagt gedraegen, ontrent honderd voeten van myn kot. Hoe had zy het weder konnen vinden ? Wie had haer gèzeyd op welke ure myne deuren zouden geopend worden ? Het geên ik van die muys fchryve , is nogtans de loutere waerheyd. Ider was verwonderd, en elk wilde ze hebben; maer den Major, om den twift te doen eyndigen, floeg 'er hand aen , en droeg ze aen zyne vrouw, die voor de zelve een bevallig muytje liet maeken ; doch de muys wilde niet eten , en wierd eenige dagen daer naer dood gevonden. Ik was langen tyd bedroefd over het verlies van myne getrouwe gezellinne : maer, alias wel ingezien , deze opoffering wierd noodig voor myne eygene veyligheyd; want zy dede Zoo veel fchaede aen de groeven van dè zoldering die ik met geknabbeld brood en ftof toegeftopt had , dat myne bewaerders vroeg of laet moeften befpeuren dat er aen gekapt was. Deze , overtuygd zynde dat ik geene pooging gedaen had om uyt te breken, nog zelfs ten dien eynde niets zoude durven ondernemen , gingen geruftelyk weg ; het welk my dede befluyten om de uytvoering van myn oogmerk te verhaeften. Deel II. s  Leven van Frederik Dat men zig erinnere dat alles befchilft was, en dat meh my alle eerfte en vyfthienfte dagen van elke maend met peerden verwagtte op eenen geringen afstand van de Sterkte. Ik liet den eerften dag van Ougft- maend nogtans voorby gaen , om dat ik den braeven Majo/de Pfulil niet ongelukkig wilde maeken : dezen Officier had my meer medoogendheyd betuygd als d'andere, en hy was dien dag belaft met het toezigt over het Fort de Sterre : ik ftelde myne vlugt dan onveranderlyk vaft op den 15 der gemelde maend. Den Major van den dag , die noyt naerliet van zelf de deuren van myne gevangenis te komen openen, wierd onvoorziens binnen de ftad geroepen , daer men den alarm Ooeg ter oorzaek van eenen brand ; hy gaf de fleutels aen den Lieutenant , om de vifite in zyne plaets te doen. Dezen komt binnen , aenziet my met medelydende oogen , 'en vraegd : Maer, Trenck, mynen vriend , hebt gy in al den tyd van uwe ellendige gevangenis onder de Officieren der militie niet eenen aengetroffèn den welken u den dienft heeft willen doen die Schell u tot Glatz dede ? Ik antwoordde: Zulke vrienden zyn niet gemakkelyk te vinden. De gene aen wie ik dezen voorftel gedaeri heb, waeren goed van wil; zy wiften dat ze met my te verpligten hunne forttiyn konden maeken; maer zy hadden het hert niet om de zaek uyt te voeren. Ik heb geen geld gefpaerd ; maer het heeft my weynig voordeel aengebragt. ... En van waer trokt gy dit geld ? . . . . Van Weetien , mynen vriend , door den middel van eene geheyme onderhandeling waer van zy de agenten Waeren. ... Zoo ik 11 mynen dienft mogt aenbieden , hy zoude uyt een goed hert, maer uyt geene baetzugt voordkomen Alsdan nam ik vyftig ducaeten uyi een gat dat ik in den balk gemaekt had die voor den dorpel van myne  Baron de Trenck. 130 deure diende , en ik bood ze hen) aen. Hy weygerde dit geld eerft, maer aenveerde het eyndelyk met een weynig befchaemdheyd. Hy ging vervoleens uyt, my belovende van terftond weder te komen , naer , enkelyk voor de plegtigheyd , de mael-(loten aen de deuren gedaen te hebben. Naer zyne wederkomft bekende hy my regt uyt, dathy,behalven dendienftdie hy bereyd was my te doen, zig genoodzaekt vond weg te loopen ter oorzaek van zyne fcluilden , en dat hy dit van over. lang in den zin had ; diesvolgens , in geval; dat hy myne vlugt .konde begunftigen , dat hfs gereed was om my te volgen ; dat ik hem maerde mogelykheyd van den uytval moeft doen zien.. Wy waeren ontrent twee uren te faemen , naer verloop van welke ons beftek gemaekt was : het, beftood in vier valfche fleutels te doen maeken op de vier deuren van myne gevangenis. Wanneer ik hem ontdekte dat ik peerden gereed bad die my te Gummern vetwagtten , de ondernemingfcheen bem onmislukkelyk. Om den knoop vanonze vriendfchap vafter te fluyten, voegde ik nog eenegifte van vyttig ducaeten by de gene die hy: alreeds ontfangen had: hy had waerfehynelyk noyt zoo ryk geweeft. Ik was alsdan in myne gevangenis den gelukkigften der menfchen, dev/yl ik dry zekere kanzen had om myne vryheyd te bekomen; de voor-fpraek van den Hof-gezant van Weenen; myne onderaerdiche myne, die voltrokken was;.en den 'onderftand van mynen Lieutenant van de wagt. Dronke zynde van de vreugd en het vermaek die in. my yeroorzaekt wierden door de vleyende hope van het toekomende geluk dat ik my voorftelde , verloos ik het gezond oordeel : in den ftond dat ik myne waekzaemheyd en voorzigtigheyd had behooren te verdobbelen , liet ik my zoo verre vervoeren door myne ellendige eygen-  14° Leven van Frederik liefde , dat ze my het dwaesfte en vermetenfle van alle befluyten dede nemen : wanneer ik dien voorval nog overdenke , ik aenzie hem als eenen zotten droom ; maer zoodaenig was het uytwerkfel van myn onontvlugtelyk noodlot, of miflchien van myn langduerig lyden. Ik wilde poogen om de edelmoedigheyd van den grooten Frederik te beproeven , my betrouwende op de hulpe van den Lieutenant, in geval dat myne betragting by den Monarch niet lukte! myn hoofd was zoo vol van dit fchoon voornemen , het welk ik federt zoo bitterjyk beklaegd heb , dat ik met ongeduld de ure verwagtte op welke den Major de vifite moeft komen doen. IWynheer den Major, zeyde ik, zoo haeft als hy binnen kwam, ik weet dat den Gouverneur dezer Stad , den edelmoedigen Hertog Ferdinand van Brunswyck, tegenwoordig te Maegdenburg is; (ik wjft het van den Lieutenant mynen vriend ) hebt de goedheyd van hem te gaen zeggen dat ik hem bidde van myn kot te willen bezigtigen en het getal van myne fchildwagten te doen verdobbelen , my daer naer eene ure te beftemmen op welke hem beliefd dat ik my in den klaeren dag en in. volle vryheyd op de afhelling van Klofterberg vertoone. Indien ik kan uytvoeren het géén ik voorftelle , ik verhope dat hy my zyne befcherming zal vergunnen en den Koning onderrigten van myne oprechtheyd , op dat dien Vorft overtuygd worde van myne getrouwheyd en myn eerlyk gedrag. Den Major, als flom van verbaesdheyd, aen. zag den Lieutenant, en geloofde dat ik zot geworden was; zoo belachelyk en onmogelyk (cheen in Zyne oogen het geên ik hem zeyde; maer ziende dat ik mst een deftig wezen bleef aendringen, hy ging uyt , en kwam korts daer naer weder, vergêzellchapc van den Bevelhebber M. de Reien-  Baron de Trenck. 14* Ww , den Plaets-Major Riding , en der^deren Major , belaft met het toezigt. Den Hertog dedeli ze gen , in geval dar ik tondeuytv«r« het geên waer toe ik my fterk maekte , dat ny my "verzekerde van zyne befcherming van de Snil des Konings , en dat ik terftond zoude ontflaegen worden van myne ketens. Alsdan verzogt ik met veel ernft da,.memy eene ure zoude ftellen : daer wierd andermael geSen ; doch men zeyde my op het eynde , dat het genoeg zoude zyn te verklaeren op welke man rfik wSe te werk gaen, zonder de zaek uyt « voeren ; zoo ik niet gehoorzaemde , dat de zoldering van myn kot terftond zoude opgebroken wordend en dat men binnen het zelve dag en nagt bTwae ders by my zoude ftellen ; dat den Gouverneur alleenelyk wilde overtuygd zyn van de ïogelvkheyd der uytvoering,zonder toe te laeten dat ik'de onderneming in *t werk ftelde wapens en werittuygen , n,^ deuren der onderaerdfche galeryen te openen . ik dede hun den voorftel van in de galerye van 37 voeten te daelen , die aen de onderaerdfche uytïwatn , en zelf met hunne degens de noodige opening te maeken om door te kruypen; hetwelk ïïaer e'enige minuten tyd vereyfchte : vervolgen zevde ik hun , op eenen duym naer , hoe veel Epen ik te doen had om in deze of die plaets Set Fort te komen ; ik overhandigde hun alle myne fleutels, en verkladde hun eyndelyk datik op de afhelling van Klofterberg peerden gereed had , die my op het eerfte teeken verwagtten , maer dat het ongerymd zoude wezen , hun den ftal te ontdekken daer zy ftonden. De verwondering van die Heeren was zonder  '4* Leven van Frederik wS3 '7Lningen Uyt' onder2=ogten , kwamen S welk* ï k my "aegen en te8en«-erpingen , mJnt 'k ,bea"two^dde als of ik den bouw! meefter van het Port de Sterre eeweeft had Zv voor poed, en bleeven ontrent eene ure wee - als- myn iWVerk,lZy my ^ daC den He«4 dS S L ^ ingfn °7enayZd w'a- V ^enfchketenTnt, rmad ^ ' en ^en my onge- wïüoSe §evangenis in de karaer van d*« die°eT^f? waV°nd kwam den MaJ'or by ons, aües voor lt TnJmael *af • « Wtfde da .aiies voor my wel zoude gaen • men nf vnnr .maer alle die fchoone beloften waeren bedriegelyk ' Van den dag daer naer wierd de wagt verfterkt C- S„VWee,?Tdien!n " dC fe^rte C k vï C r 3??■ de maetreSeIs als of men eene voorEr, 8 We?ge ,ondern^i"gen had willen «eheeSf;,; ? dC wierden van den geneeien dag niet neder gelaeten. lieSnWlCrd °°k ;iaC(t gewae' dat eene ^nde werkdaerelranrmyn, küt perkte , en dat vier karren ^«^y^lSS?^*^ Daer-enu^uyguen ane neürncieren my generend, heyd , en de tafel was vry ko-elyk : wj aten » faemen ; maer eenen Onder - Offici e7d w « f Idwagten bleeven geftaedig by ons in deTl mer zoo dat'er met veel omzigtigheyd moeft gefproken worden. Dit duerde vier^of /f dagen naer verloop van welke den Lieutenant S al de"1^2 m", °P ^ by hsï van TO^om mv7r M*hy "am die 8^^heyd deri 'J? 7 Zegge" dat by zeer verwonIn » T myne onbedagte ontdekking dat ganfchf K Van Wift » en 'iat iSertï SSmaeï fr; ÏJ?^ ^ lieP » di« «WH my anaermaei m den doortogi becraept had.  Baron de Trenck. 145. Deze weynige woorden waeren eenen lichcfirael voor my ; maer , eylaes! hy kwam te iaet. Ik zeyde aen mynen vriend, dat myn betrouwen op de belofte die hy my gedaen had , my dien, misdag had doen begaen. Hy vernieuwde zyne beloften , en ik kreeg weder eenige hope ; maer myne vraekzugt over den meyneedigen handel van den Bevelhebber bleef binnen myn hert befloten. Middelertyd was de verandering van myn kot voltrokken : den Plaets - Major verfcheen met den' Major van den dag , en me,n leydde my daer weder binnen : daer wierd niet meer dan eene keten aen myne beenen gehegt; maer zy was alHeen zoo zwaer als alle d'andere te faemen. Daer, was eenen vloer van groote gekapte fleenen iri myn kot geleyd , die in der daed ondoordringelyk waeren. Ik behield niet anders als het geld dat tuflchen de kepers van myne deure en in de buys van myne kachel verborgen was ; ontrent dertig goude louïen, die ik by my had, wierden gevonden en my afgenomen. Terwylen dat men bezig was met my te ketenen , ik zeyde met vinnighéyd tot den Bevelheb^ ber : Is dit het uytwerkfel der belofte van den Hertog ? Heb ik verdiend aldus mishandeld té worden? Ik weet alreeds dat 'er een valfch berigt gedaen is; maer de waerheyd zal nieï verborgen blyven , nog de meyneedige zullen hunne ftraffe - niet ontgaen. Hoe het wezen mag, gy zult Trenck niet lang meer in uw geweld hebben , en al liet men my eene gevangenis van ftael bouwen, ik zal middel vinden om uyt te breken. Men lachte met myne dreyging ; maer Reichman fprak my minzaem aen : hy vermaende my om moed te fcheppen , en zeyde dat ik miflchien wel haett op eene eerlyker maniere myne vryheyd zoude 'bekomen. Ik fteunde boven al op de  r44 Leven van Frederik aen my bekende hulpe van mynen nieuwen vriend; dus was ik veel ftouter en dreygender als neerflagtig en kleynmoedig. Naer het bekomen van myne vryheyd ging ik nae Brunswyck , alwaer ik van den Hertog zelf verflond dat den Major die alsdan gefteld was om op my te letten , hem in geene deelen de waerheyd ontdekt had, maer, om de berifping re ont» gaen van onagtzaemheyd in zyne vifite , gebodfchapt dat men my aen het werk betraept had, en door eene van de nauwkeurigfte naervorfchingen onder de aerde , bevonden dat ik , zonder de Waekzaemheyd van hem en zyne kameraeden , ongetwyfièld zoude uytgebroken hebben : maer ik overtuygde den Hertog die reys evenwel van de Waerheyd ; hy onderrigtte den Koning van dien' voorval , den welken niet weynig te wege bragt om zynen haet tegen my te verminderen. Eylaes! zoodaenig is in deze wereld het gevolg van de lofweerdigfle daeden : zy worden Zelden met waerheyd voorgedraegen aen den genen die moet vonniflen over onze verdienflen; en ik was in dit zoo genaemd getrouw berigt den waeren flagtofter van eene onbetaemelyke verwaendheyd. Den genen die op my moeft waeken , was befchaemd van zoo onagtzaem geweeft te hebben in het kwyten van zyne pligt; en om eene kleyne berifping te vermyden , die hem geen wezendlyk kwaed zoude toegebragt hebben , dede hy den armen Trenck op de flagtbank brengen. Dit is my gebeurd in veele van de treffelykfte ondernemingen , wanneer myne vrienden zelf myne openhertigheyd misbruykt hebben , en hun de vergelding toegeéygend die ik verdiende. Ik was dan wederom in myn kot, alwaer myn hert opftond tegen den ongevoeligen Monarch , en nog meer tegen den vreeden Gouverneur ; zy waeren nogtans beyde misleyd, en hadden geen deel  Baron de Trenck; 145 deel in de oorzaek van myn zugteri. ' Ik' wagtte met het vuurigfte verlangen nae den wagt - dag van den Lieutenant die ik voor mynen verloflec aenzag ; maer hoe groot was myne verflaegendheyd, wanneer ik, in de plaets van dezen , eenen anderen Lieutenant zag verfchynen ! .Ik vleydde my nog dat eenen onverwagten toeval hem voor. die reys wederhouden had ; maer ik verlangde te vergeefs dry volle weken; hy vertoonde zig niet meer. Ik durfde nae hem niet vraegen ; maer ik vernam op het eynde dat hy het corps der grenadieren veriaeten had , en diesvolgens in het Fort de Sterre geene wagt meer moeft doem Berouwde hem hetbelluyt dat hy voor my genomen had, of was hy te kieynmoedig om het uyt te voeren ? Hadden myne honderd ducaeten hem andere gedagten doe'n krygen om zyne fortune te vervoorderen ? Dit is my onbekend, en ik wil het noyt agterhaelen. Leesd hy oyt dit werk in eenen gelukkigen en treffelyken ftaet , en heeft hy my waerelyk bedrogen , dat hy daer in ook leze dat ik hem dit bedrog met een goed hert vergeve. Het ftrekt my evenwel tot eene glorie op den boord van myn graf, dat ik hem nimmer oorzaek hab gegeven om my dien trek te fpelen; eenen anderen als ik , die hy aldus in eenen afgrond van ellende zoude geiaeten hebben , naer zoo veele beloften en plegtige eeden , en naer het ontfangen van eene aenmerkelyke fomme, zoude miflchien eenige vraek betragt hebben. Wat hier van wezen mag , ik giffe dat, als hy zig in ftaet zag om zyne fchulden te betaelen , hem leed was dat hy zig, myne zaek aengetrokken had , en dat die reden hem beweegde om van poft te veranderen; of miflchien had hy dit geheym toebetrouwd aen eenen kameraed, die het aen de Hoofd-Officieren ontdekte, waer door hem federt niet meer toegelaeten wierd de wagt 0ctl II. T  Leven van Frederik by my te doen. Het was waerelyk een groot ongeluk voor my, dat hy niet meer weder kwam, en du ongeval vernietigde al myne hope. Ik begonft wederom treurige opmerkingen te maeken over myn afgryslyk noodlot en myne dwaesheyd, en te zugten over myne verderflyke hooveerdigheyd ; ik aenzag myn ongeluk voordaen als onoverwinnelyk. Ik konde van over zes maenden uyt myne gevangenis breken zonder beletlel ; alle zwaerigheden waeren weggenomen • myn eygen onverftand , myn blind betrouwen op de edelmoedigheyd der'menfchen en op den onderftand van eenen vriend , hadden alles omgeworpen. Deze gedagten dompelden my in eene treungheyd van geeft die fk niet meer konde verdryven. Sedert negen jaeren , in fpyt van alle demaetregels om myne gevangenis ondoorbrekelyk te maeken , had ik in myn vernuft , vrugtbaer in Eytvindingen , altyd eenigen middel gevonden ; maer alsdan had ik al myne hope voor het toekomende zelf weggenomen en vernietigd , en ik aenzag my als de eenigfte oorzaek van myne aenfiaende rampen : duyzend knaegingen verfcheurden myne neerflagtige ziel. Den Officier - Major was niet lang zonder te befpeuren dat ik de geruftheyd van myn gemoed en myne gewoonelyke ftandvaftigheyd begonft te verhezen ; ik was diepzinnig , fpytig en zwaermoedig : ik las weynig, en maekte met als klagt. Ichriften , of gedigten van wanhope. Niemand konde my anderen trooft geven als dezen : Trenck , mynen vriend , hebt geduld daer kan u ten minften niets kwaeder overkomenof men tragtte my moed te doen fcheppen , zeg! gende dat den Koning niet eeuwig konde leven, tlatiwe vertroofting voor eenen menfch in mynen tiaet i Was ik ziek, men wenfchte my het geluk  Baron de Trenck. 147 van alle myne fmerren haeft te zien eyndigen ; kreeg, ik myne geaondheyd weder, men beklaegde my om dat ik rriet geftorvetv was, en op een nieuw moeft beginnen te lyden. Ik vraegeof oyt menfch op de aerde het fpeeltuyg geweeft heefc van een noodlot gelyk het myne. Wat kragcheefa mv dan tyd van tbien pynelyke jaeren m wezen gehouden ? U het myn hoofd , altyd werkzaem en bezig, myne lichaems - oefeningen en daeden van eenen Hercules , waer door ik my in adem hield , of myn aengeboren talent om te gelyk de . herten van myne bewaerders te winnen , de raezernye der tyrannen te trotferen , en de loosheyd tegen het geweld te ftellen'? Ik mag ten minften opendlyk zeggen dat ik over myne behoudens niemand moet danken als myn eygen vernuft en de middelen die ik in my zelf gevonden heb, ik alleen heb, in fpyt van al de wereld , mynen Öeunftek en verlofier geweeft \ en x dat meer is , het was in eene plaets daer niemand my nog ,n t leven konde gelooven , dat ik waerelyk meeft geleefd heb : ik heb my daer meer. vrienden en kenninen gemaekt, en meer lof behaeld als in eenige andere plaetfen ; en als ik op het eynde weder in de wereld verfcheen gelyk eenen waeren beid ( dit durve ik zeggen ) ik heb ondervonden dat ik , door kloekmoedigheyd en geduld , den haet overwonnen had van eenen Monarch die met konde vergeven; hy was vermoeyd van my te kwellen. , n' ■ Den vrede was federt zes-.maenden gefloten, en ik voelde 'er nog geen uytwerkfel van ; maer in den ftond als ik voor goed verloren en zonder eenige hope meynde te wezen , den 24 van December was eyndelyk den zoo lang gewenfehten dag van myne verloffing. Het was even op de ure van de wagt-parade dat eenen Lieutenant van de Lyfwagt des Konings. (den Graeve de Schlie*  J48 Leven van Frederik ben ) van den Monarch afgeveerdigd, te Maegi denburg kwam met la ft om my op ftaenden voet uyt myne gevangenis te laeten. De vrertgd was algemeyn , op de parade - plaets en door de wtniche ftad ; een ider agtte , verwonderde en beklaegde my. . Den Bevelhebber oordeelde my zwakker dan ik was , daerom wilde hy my die blyde tyding met fchieiyk bekend maeken , uyt vreeze dat eene ©nverwagtte vreugd eene fchaedelyke verandering in myne zinnen zoude veroorzaeken ; maer hoe weynig kende hy mynen aerd , en deze gelykheyd van ziel , die ik aengenomen had in de fchoöl vaneen tegenfpoed, en door de gewoonte der wiftelvalligheden van myn noodlot» Ik mag zeggen dat ze geklommen was tot den hoogftengraed van eene philofophfche ftandvaftigheyd, ja tot de veragting van al dat my op de aerde konde overkomen r neen , geenen flag van het noodlot, hoe onverwagt en fchrikkelyk hy mogt wezen , was bekwaem om my te beroeren. Den lof van zig zelf mishaegd, maer ik verzekere ftoutelyk , dat men my noyt buyten maet hooveerdig heeft gezien in den vooripoed, neerflagtiginden tegenfpoed, nog raedloos in de dringende gevaeren : hier van kan ïk tot getuygen bybrengen alle die my in de omftandigheden van myn leven gezien, of my gekend hebben , 't zy van perfoon, óf door het gerugt der algemeyne faem. In dien oogenblik wierden de deuren van myne gevangenis onvoorziens geopend; ik zag den Bevelhebber, en naer hem drong eenen hoop andere perfoonen in , die my met een bly gelaet aenfchouwden ; ik was verbaesd , en den Bevelhebber zeyde : Mynen vriend Trenck, ik heb heden voor d'eerfte mael het genoegen van u eene blyde tyding te mogen aenkondigen ; den Hertog Ferdinand heeft eyndelyk van den Koning verkregen  Baron de Trenck. 14O 8at gy van uwe boeyen mogt ontflaegen worden. Hier op begonft eenen fmed te werken om my te Ontketenen. Gy zult ook een gemakkelyker vertrek hebben , voegde hy daer by. ' O ! ik heb gewis myne vryheyd , zeyde ik ; maer gy wild my zoo veel vreugd in eene reys niet veroorzaeken : zegt my de naekte waerheyd; ik.heb de magt om myne hertstogten te beteugelen. Ja', antwoordde hy, gy zyt vry. Naer deze woorden omhelsde hy my den eerften, en alle d'andere volgden hem. Alsdan wierd my gevraegd wat kleed ik begeerde. Mynen uniform , gaf ik tot antwoorde. Den kleermaeker was daer tegenwoordig ; hy nam myne maete. Morgen voor den middag , meefter , zeyde den Bevelhebber Reichmann , moet dezen uniform gemaekt zyn. Den kleermaeker vertoonde dat dit niet konde gefchieden ter oorzaek van den feeftdag van Kerflmis. Wel aen , zeyde Reichmann daer op , in geval dat den uniform niet gemaekt is, Mynheer, men zal u morgen in dit kot ftellen met uwe knegten. Deze dreyging maekte alles mogelyk aen den godsdienftigen kleermaeker, die het kleed tegen den geftelden tyd plegtiglyk belofde. Zoo haeft als den fmed my ontboeyd had , ik wierd van de wagt nae eene Officiers kamer geleyd ; daer wenfchte een ider my geluk , en den Plaets-Major dede my de eeden zweeren die van alle Staets gevangene gevvoonelyk vereyfcht worden : ten eerften , van nimmer gelegendheyd te zoeken om my tegen iemand te vreken; ten tweeden , geenen voet meer te zetten op ije grenzen van Saxen of Pruyflèn ; ten derden, niets te zeggen nog te fchryven van het geên my gebeurd was; 'ten vierden en ten laetflen , zoo lang als den Koning leefde , geenen anderen meefter te dienen , in den ktyg nog in den borgerftaet.  ISo Leven van Frederik Alsdan gaf den Graeve de Schlieben my eenen brief van den Keyzerlyken Minifter te Berlin , den Generael Riedt, die ten naerten-by van dezen inhoud was : „ Dat hy grondhertiglyk verheugd „ was van gelegendheyd gevonden te hebben om ,, van den Koning myne vryheyd te verwerven ; „ maer dat ik nu gewillig moeft volbrengen al ilat „ den Graeve de Schieben van my zoude vereys„ fchen, en dat hy uytdrukkelyk laft had om my „ tot Praeg te geleyden. " Naer liet lezen van den brief zeyde Schlieben tot my : Mynen vriend Trenck , ik heb laft om u nog dezen nagt in eene gedekte voiture door Dresden tot Praeg te geleyden , en niet toe te laeten dat gy geduerende de reyze met iemand fpreekt. Den Generael Riedt heeft my 3ooducaeten gegeven om de onkoften uyt te zien : ik gae terftond eene voiture doen koopen ; maer mids dat 'er heden niets kan gereed wezen , ik ben met M. den Bevelhebber overeen gekomen dat wy maer den volgenden nagt zullen vertrekken. Naer dat ik alles op de gevoegelykfte maniere belofd had , den Graeve bleef by my ; d'andere gingen naer eene korte faemenfpraek weg , en ik nam het noenmael met den Major en den WagtOfficier in het vertrek van den Generael Wallrabe. Dezen gryzaerd , die in 1744 in het Fort de Sterre gebragt was, ftierf aldaer naer eene zagte en verdraegelyke gevangenis van 28 jaeren; maer hy had deze rtraffe verdiend. Ik was dan vry , en het eerfte gebruyk dat ik van myne vryheyd maekte, was te midden in de werken van het Fort te wandelen, om my de locht en het licht gewoon te maeken ; ook ging ik het geld zoeken en vergaederen dat in myne gevangenis verborgen lag, en het welk nog wel 70 ducaeten bedroeg. Geheel de wagt wierd. mildelyk befchonken;  Baron de Trenck. 151 ik gaf aen eiken man eenen ilucaet, en dry ducaeten aen ideren van de fchildwagten die by my waeren in den ftond dat ik los gelaeten wierd ; ik gaf aen de andere , die van hunne poften afgeloft waeren, tliien ducaeten om onder hun te verdeelen , en zond uyt Praeg een gefchenk aen den Officier van de wagt. Den overfchot van myn geld fchonk ik aen de weduwe van den braeven en eerlyken Gefhardt; want hy was dood. Zy had , terwylen dat hy in hét veld was, de onvoorzigtigheyd gehad van de 1000 guldens die ze van my ontfangen had te betrouwen aen eenen jongen gaft ; dezen droeg zig in hetgebruyken van dit geld vry onbedagtelyk; hy wierd by den kop gevat en ondervraegd , en hy verraedde deze vrouw , die om deze reden twee jaeren opgefloten geweeft had in een tugthuys. Haeren man ontging de ftraffe by de gunft van zyn afwezen. Zoo mynen armen Gefhardt kinderen agtergelaeten had , ik zoude nu zekerlyk voor hun zorgen. Aen de weduwe van den grenadier die zig in 1756 by myne gevangenis verhangen had fchohk ik 30 ducaeten , de welke Schlieben my fchuldig was en wedergaf. Ik nam van den ganfchen nagt geene rufte; maer het waeken verdroot my niet, midsik hetgrootfte deel van den nagt in 't gezelfchap myner bewaerders was, die goed leven maekten. Des anderendags, wezende Kerftdag , ontfing ik het bezoek van alle de Hoofd-Officieren der bezetting; maer ik durfde my nog in de ftad niet vertoonen. Op den middag was ik volkomendlyk toegeruft met mynen uniform , met leerzen aen de beenen en den degen aen de zyde , en ik behaegde aen my zelf in den fpiegel; maer myn hoofd was zoo ver* draeyd van voornemingen , vreugden wenfchen van geluk , dat ik waerelyk geene omftandigheden van die eerfle, dagen meer iudagtig ben.  !52 Leven vad Frederik Baron de Trenck. Wat al opmerkingen had ik konnen maeken over alle de veranderingen die ik zag ! Ik was en bleef nogtans Jen zeiven menfch die 24 uren te vooren in het diepfte van eene gevangenis gezust had. Wat onvergelykelyk verfchil in het gedrag en gelaet van alle die my zoo ftrengelyk bewaerd en 'ge waekt hadden ! Ik was toen geagt, geëerd , geftreeld; en waerom ? om dat ik geene boeyen meer droeg; en had ik die boeyen verdiend ? Den avond genaekte.'en den Graeve de Schlieben kwam met eene voiture getrokken van vier peerden; wy flapten daer in, en reeden de poorten uyt, naer dat ik myn afscheyd genomen had, dat vry teer en bewegelyk was. Maer zoude ik oyt gepeysd hebben van in het veriaeten van Maegdenburg traenen te ftorten , gelyk ik in der daed dede ? Nog eene andere bezonderheyd is, dat ik thien geheele jaeren tot Maegdenburg geleefd had zonder de ftad gezien te hebben. • Ik wil deze bladeren niet opvollen met geringe omftandigheden van myne reyze. Myne gevangenis had" geduerd negen jaeren , vyf maenden en eenige dagen. Als ik daer by voege de zeventhien maenden die ik binnen Glatz in hegtenis geweeft heb, zoo heb ik elf volle jaeren gevangen doorgebrcgt ; den beften tyd van myn leve* ; jaeren die geene Mogendheyd op de aerde my wezendlyk kan wedergeven , of vergoeden. Daer door is myn lichaem zoodaenig verzwakt, dat ik nu de gevolgen beginne te gevoelen van alle de vreede tormenten die ik uytgeftaen heb ; zoo dat myn bedde op zyne beurt myne gevangenis begint te worden. Eynde van het tweede Deel.   T. UI .  HET LEVEN V A N FREDERIK BARON DE Major in den Dienft van Z. M. den Keyzer Joseph den II.; Gevolgd door de wondere Levens - gevallen e* Helden - daeden van FRANCfSCUS Baron DE TRENCK, zynen Neef, Bevelhebber van de Ooftenrykfihe Krygsbenden genaemd Pandouren. Flectere fi nequeo Superos, Acheronta movebo. DERDE DEEL. M. D C C. L X X X I X.   HET LEVEN VAN FREDERIK BARON DE TRENCK. Llen lezer zal zig nu inbeelden dat dit tydftip het eynde van myne rampen is; maer ik betuyge hem op myne eere , dat ik liever zoude wederkeeren in mynen kerker tot Maegdenburg , en daer nog thien jaeren gevangen blyven , dan andermael alle de tegenftrevingen en moeyelykheden te verdraegen die ik , naer myne verloffing , in Ooftenryk ontmoet heb , bezonderlyk geduerende de zes laetfte jaeren dat Krugel en Zetto myne referendarifien en voogden waeren. Miflchien zal ik my nog in eene gefteltenis en in omftandigheden bevinden die my ftoffe zullen verfehaffen om nog een boek-deel by de hiftorie van myn leven te voegen, waer in ik, zonder vreeze of ontzag , het verhael zal mogen doen van alle de nieuwe vervolgingen die my tot Weenen verwagtten , en tegen welke ik heb moeten worftelen geduerende de 22 jaeren die verloopen zyn federt dat ik myne vryheyd Deel JIL A  ü Leven van Frederik wedergekregen heb, en voornaemendlyk in de zes laetfte. Ik maeke hier maer in 't kort gewaeg van zaeken over welke ik my nog niet kan uytdrukken als bedektelyk. Het is waer, ik heb alreeds overwinningen behaeld over alle myne vyanden; doch ik heb alle hope verloren van , eer ik in het graf daele , de vergoeding te bekomen die men my met zoo veel recht fchuldig is. Ach ! wat kan ik vereytTchen in eene wereld daer den ongelukkigen die met eenen edelen hoogmoed zyne verdiende vergelding vraegd, herten vind die hun voor hem fluyten ; in eene wereld daer alle myne eyflchen reeds van -over lang kragteloos en van onweerde vetklaerd zyn ? De gevallen die ik in dit werk nog te verhandelen heb, zullen miflchien ook onwaerfchynelyk voorkomen.; ik wende nogtans niets voor, zonder dat ik het op de wettelykfte maniere kan bewyzen. Nu gae ik myne hiftorie vervolgen. Ik kwam den 2 van Januarius gelukkiglyk tot Praeg met den Graeve de Schlieben, die my den zeiven dag overleverde aen den Hertog van Twee-Bruggen, alsdan Gouverneur van die ftad. Hy ontfing my roet goedheyd, en noodde ons twee naer volgende dagen aen zyne tafel. Daer was niemand binnen Praeg die geene begeerte toonde om eenen menfch te kennen den welken fterkte en kloekmoedigheyd genoeg gehad had om den tyd van thien jaeren onverdraegelyke tormenten te onderftaen. Ik ontfing binnen deze ftad 300 guldens van myn geld, en zond aen den Generael Riedt de 300 ducaeten die hy aen den Graeve de Schlieben gegeven had om de koften van myne kleeding en van de reyze te betaelen : hy had ze my in zynen brief weder gevraegd, niet tegenftaende dat hy van my reeds 10,000 patakons getrokken had. Daer-en-boven betaelde ik aen Schlieben de kollen van zyne  Baron de Trenck. & térug-reyze, en kogt eenige klejmigheden die ik noodig had. Zommige dagen naer myne aenkomft tot Praeg vernam ik dat 'er eene eftafette van Weenen aengekomen was, voor welke ik (aenmerkt dit wel) 40 guldens moeft betaelen , en die aen den Gouverneur bevel bragt om my terftond onder goede bewaering nae Weenen te zenden , als gevangenen. Men dede my mynen degen overgeven, en den Kapiteyn Graeve de Wela , vergezelfchapt • var. twee Onder - Officieren , nam plaets nevens my in eene cheeze , die ik ook betaelde ; aldus wierd ik gevangen nae Weenen gevoerd. Ik ligtte tot, Praeg nog 1000 guldens , om alle die koften uyt te zien. Tot Weenen aengebragt wezende , moeft ik aen den gemelden Kapiteyn 50 ducaeten tellen , en zyne terug-reyze betaelen. Niemand kan regt begrypen wat myn hert in dien nieuwen tegenfpoed gevoelde. Ik meynde binnen Weenen eene zegepraelende intrede te doen , gelyk eenen waeren voorftaender van het vaderland, die den flagtoffer van zyne onderwerping en getrouwheyd geweeft is, en vuurig verlangd om zyne vergelding te ontfangen; het waeren nieuwe boeyen die my daer verwagtten , en ik wierd 'er gehandeld als eenen misdaedigen. Men logeerde my in de cafernen ,, alwaer de kamer van den Lieutenant de Bloke.t tot myne gevangenis diende : hy had laft om niet toe te laeten dat ik aen iemand zoude fehryven , of dat eenige perfoonen met my zouden fpreken , 't en waerezy een verlof briefken toonden, geteekend door de Heeren Kempf of Huttner , leden van den Hof - Raed. Dit raedfel is niet moeyelyk om te verklaeten ; zy hadden geduerende myne lange gevangenis, de beftierders van myne goederen geweeft. Ik leefde- in dien ftaet ontrent zês-weken; als-  4 Leven van Frederik dan kreeg ik gelegendheyd om met den ColonelCommandant de Poniatowsky te fpreken , die nu Graeve van Alton en Lieutenant.Veld-Marechal 5s: ik ontdekte hem myn vermoeden , en dede hem de waere redenen begrypen die men had om my binnen Weenen gevangen te houden, 't Is aen dien braeven Krygs - overften alleen dat ik verphgt ben dat men my voor het overig deel van myne dagen niet opgefloten heeft in de Sterkte van Graz ; want dit was het haetelyk oogmerk van myne vyanden , die my voor zot tragtten «yt te geven. Het was te vergeefs dat ik , naer het bekomen van myne vryheyd , die fchelmen door het recht wilde praemen om my vergoeding te doen j hadden zy my maer eenen oogenblik uyt Weenen gehouden , ik was voor goed verloren , en zoude mynen treurigen levensloop zekerlyk in het zothuys geëyndigd hebben. Men had de Koninginne wysgemaekt dat ik voor het minft half zot was, en door eene buytenfpoorigheyd van woede en raezernye, mynen haet tegen den Koning van Pruyflèn zonder ophouden uytbraekte door vervaerelyke dreygingen; dat men , alzoo de verkiezing van den Konin» der Romeynen aenftaende was, reden had om te vreezen dat myne overtollige hevigheyd en vraekzugt my zouden aendryven om den Pruyffenfchen Hof- Gezant eenigen fmaed aen te doen, welke bejegening kwaede gevolgen konde hebben Daer by wierd gevoegd , dat den Generael Riedt aen den Koning van Pruyflèn belofd had dat ik rot Weenen niemand zoude mogen zien , en dat ik daer altyd zorgvuldig zoude bewaerd en gewaekt worden. De edele ziel van Maria-Therefia wierd tot medoogendheyd bewogen, en deze Vorftinne vraegde of dat 'er van my geene beternis meer te hopen was: men antwoordde haer , dat ik verfcheyde reyzen bloed getrokken wasj maer dat  Baron de Trenck. g " trien zïg van my altyd moeft wagten , als van eenen uytnemende gevaerlyken menfch. Ik was, gelyk zy voorgaven , eenen verkwifter; ik had my tot Praeg in min dan zes dagen 4000 guldens doen tellen , en het was van de uyterfte noodzaekelykheyd dat ik onder voogdye gefteld wierd om mynen geheelen ondergang voor te komen. . , Het is alzoo dat fnoode bedriegers met eene dikke wolk den troon omringen , tot welken zy perfoonen van eere den toegang tragten af te fnyden, om ongeftraft een anders vrugten te konnen maeyen. Den Colonel d'Alton fprak van my en myne rampen aen de Groot - Meefterlie van de Konin» ginne , de Graevinne de Paar , eene vrouw van den edelmoedigften en agtbaerften aerd. In dien oogenblik kwam Zyne Majefteyt den Keyzer Francifcus in de kamer van is Graevinne : dien Vorft hoord van my fpreken , en vraegd of ik volftrekr, zot ben , en of ik ten minften niet eenige oogenblikken het gezond oordeel bezitte. ... Hy is nn federt zeven weken in myne caferne , antwoord den Colonel , en ik mag Uwe Majefteyt verzekeren dat ik in myn leven geenen redelykeren nog gerufteren menfch gekend heb als dat hy is. Men wild hem uytgeven voor zot, en hy word in het Höf voor zoodaenig afgefchilderd ; maer ik benzeker dat 'er niets van is, en befpeure in deze zaek veel loosheyd en fchelmerye. Den volgenden dag wierd den Graeve de Thurn, Groot-Meefter van den Ards-Hertog Leopoldus, van.den Keyzer gezonden om met my te fpreken; ik vond in hem eenen menfch gelyk het betaemd, eenen Duytfchman van de oude rots , en eenen verlichtten Philofoph. Ik verhaelde hem hoe dat men my , ten tyde van myne gevangenis, tot Weenen twee mael verraeden had; ik betoonde •hem klaerelyk dat myne voogden my den meyn-  6 Leven van Frederik eedigen trek, waer van ik den flagtoffer was , gefpeeld , en my als zot hadden willen doen opfluyten , ten eynde van my geheel myn leven onder hunne voogdye te konnen houden. Onze faemenfpraek duerde twee uren ; de voorzigtigheyd verbied my hier te openbaeren al dat dien Heer my zeyde ; ik won voor goed zyn hert en al zyn betrouwen; hy is mynen vriend gebleven tot aen het graf. Hy fcheydde van my, naer my al zynen onderftand belofd te hebben; hy kwam 's anderendags weder, en leydde my by Zyne Majefteyt den Keyzer in de gehoor - zael. Ik fprak met een open hert, en den Monarch aenhoorde my meer als eene ure : hy was op het eynde zoo beweegd , dat hy fchielyk opftond om zig in eene andere kamer te begeven ; ik zag traenen uyt zyne oogen vloeyen; ik viel hem te voet en kufce zyne kniën; de verruktheyd en blydfchap hadden my als ontgeeft. Daer word een penfeel van Apelles of Rubens vereyfcht om deze fèhilderye behoorelyk af te maelen , de welke een eeuwig gedenkftuk zoude zyn van de gevoeligheyd van eenen weerdigen Monarch en van de diepfte eerbieding van eenen ongelukkigen onderdaen, doch getrouw en dankbaer. Myne pen kan geene kragtige woorden genoeg vinden om uyt te drukken het geên myn hert in dit geval gevoelde , of den Keyzer Francifcus aen het naergeflagt af te beelden zoodaenig als ik hem in dien gedenkweerdigen oogenblik zag. Ik was ftom ; myne oogen en traenen fpraken voor my ; den Keyzer rukte zig van tuflchen myne armen , en ik ging uyt de gehoor - zael , verrukt door die zoete opgetogendheyd. Dat de ziel van dien goeden Vorft voor eeuwig het verblyf der Gelukzalige bewoone ! Hoe veel grooter fchynt Francifcus my in dit geval als Frederik of Cefar! Had de dood hem niet weggerukt  Barm ie Trenck. 7 even in den ftond alshy my zyne goedheden begonft weerdig te agten , ik zoude van over lang in bezit erfteld zyn van myne land - goederen m Hongarien. a_ Ik keerde vol blydfchap nae myne cazerne, en wierd van 's anderendags geflaekt. Ik begal my, vergezelfchapt van den Graeve d'Alton , by de Graevinne de Paar, die begeerig was om my te zien: 't was door het toedoen van die edelmoedige Graevinne dat ik voor d'eerfte mael gehoor kreeg by de Koninginne in haer kabinet. Die groote Vorftinne onthaelde my met eene zonderlinge goedheyd ; zy konde niet ophouden van myn lot te beklaegen , mynen kloeken moed en myne getrouwheyd te pryzen; haere edelmoedige medoogendheyd voorkwam my m al dat ik haer wilde zeggen, en ik had nauwelyks den tyd om de oorzaeken van myne gerechtige klagten voor haere voeten te leggen. Alles is my bekend , zeyde zy ; ik weet dat men tot Weenen op de onmenfchelykfte maniere roet u gehandeld heeft: vergeet het voorledene ; vergeeft aen uwe vyanden; dompeld u in geen nieuw verdriet; zyt niet hardnekkig om rekening te eyfichen van de beftierders uwer goederen. Ik wilde antwoorden; maer de Koninginne flopte my den mond : Geene klagten , bidde ik o , ervatte zy • ik weet alles; doet maer gelyk ik u raede , ik 'belove u dat gy 'er niet by zult verliezen. Wat konde ik doen ? Ik had geen ander befluyt te nemen als toe te ftemmen in al dat men van my begeerde. Ik ontfing bevel om_ my met den Heer de Piftrich by M. den Hof- Raed de Zieeler te begeven, en ik onderteekende 's anderendags, in de tegenwoordigheyd van die twee Heeren , de volgende artikelen : i. Dat ik het teftament van Trenck voor goed en van weerde erkende.  * Leven van Frederik 2. Dat ik afstand dede van myne land - goederen m Slavonien , my raekende dit punt verlaetende op de zorg en goedheyd van de Koninginne. 3- L>at ik eene algemeynequittantie gaf aen de bewindhebbers en beftierders van myne goederen. > 4. Dat ik met langer tot Weenen zoude verblyven. Ik onderteekende al dat men begeerde, om niet op een nieuw befchuldigd te worden van uytzinmg heyd. ' Op deze maniere wierd ik gehandeld ; alduj kiften Ichelmen middel te vinden om de befte der Prinseflen te wederhouden van haere rechtblye£n8heytl e" edeimot;digheyd tot my te doen Ik zal hier niet zeggen wat voornemen ik toen maekte in myn verbitterd hert ; maer ik had no en miflchien nog zekeren Advocaet,. een weynig baetzugtig , die geern mynen voogd en bewindsman zoude geworden hebben, om zig door dien middel van de galg te bevryden. Waeren het ook niet zommige van die Raedsheeren-Rapporteurs, de welke eenigen tyd daer naer gebannen ol in de gevangenis gelïorven zyn, naer ryk geworden te zyn met het goed dat ze geftolen hadden, of die tegenwoordig nog opgefloten zitten in een tugthuys, tot eene gereehtige ftrafle van hunne lchelmerye f Ik ken nog andere , die het zelve lot mogen verwasten; want Jofeph den II. bemind hetVht , en beeft alreeds het masker beginnen af te rukken van deze fchynheylige booswigten , die aen de kloekmoedige deugd en den iver voor het vaderland allen toegang tot den voet van den troon afsneéden, en den eerlyken menlch die hem wilde naederen , met geweld terug dreeven. Het is maer jammer dat den dekmantel waer mede zy hunnen fnooden handel bewimpelden , voor my te  ïs Leven van Frederik laet afgerukt is ; wam ik ben bynaer onder het getal der invaliden , en alreeds buyten jaeren om nog iet te ondernemen. Ik hope dat God het land zal doen bloeyen dat ze my en myne kinderen ontweldigd hebben , en dat ik het vermaek zal genieten van hun tot eenen hoogen ouderdom te "zien komen in het midden van de ellende en de verfmaedheyd. Goede leflè voor de andere eerlyke lieden van hunne foort, die nog plaetfen vervollen in de gerechtshoven , en vermaek nemen in de weduwen , weezen en behoeftige te verdrukken ( * ). ( * ) God bewaere my van nog oyt in de handen te vallen van hun of hunne weerga ! Daer zal mijfchien eenen tyd komen dat den beften van de Monarchen met verwondering zal vraegen hoe het heeft konnen gebeuren dat de Graeve de Graveniti in den Hof- Raed , in den Krygs ■ Raed den Hof-Raedsheer de Krugel van Krugelftein, en in de Krygs ■ Commijjie M. de Zetto , myne Raedsheeren Rapporteurs geworden zyn, en dat Ze my eenen M. de Fdlenbaum tot voogd gegeven hebben. Deze zyn de mannen die my tot Weenen vervolgd , ten ander gebragt, en hun befte gedaen hebben om my af te houden van alle bedieningen. Deze veragtelyke wormen hadden de behendigheyd om hun vrienden te maeken in alle de hoogere gerechtshoven ; in het Hof was het nu eene kamer - dienaeres , dan eenen kachel - ontfteker , of eenen ftal - knegt, die gelegendheyd vonden om met argliftigheyd te zeggen : Dien Trenck is noyt voldaen; hy klaegd zonder ophouden ; het is eenen woel-geeft; hy lafterd de rechtsbanken , zonder indagüg te zyn dat hy Fruyfeaaer in de ziel isu  Baron de Trenck. -3 Het Is «noes van deze ftofiè; maer ik zal 'er «og van bandelen. Ik was haeft erfteld , en verzogt een tweede gehoor , doch zonder het te konnen verkrygen. Ik wierd voorgefteld aen den Prins de Kaurdtz: dien Heer , van welken ik noyt gekend geweeft heb, aenzag my van het hooglts van zyne grootheyd , gelyk men eenen aerd - worm aenziet die in eenen zwerm van andere wormen kruypt: ik ging trotfelyk henen , zonder weder te keeren , e&n vond aen de deure iemand die my de hand toereykte en geluk wenlchte met hes gehoor dat ik verkregen had. 8 Ik begaf my by den Veld-Marechal d e my deze aenmerkensweerdige woorden zeyde . Mynen vriend Trenck , het is te vergeefsda gy zonder geld eene plaets in ons leger betragt, gy 7yt daef-en-boven te oud, en onze krygs-oeftening is te moeyelyk om te leeren; Ik had alsdan maer 37 jaeren bereykt. Uwe Excellentie misgrypt zig, antwoord, e ik ; ik ben hier niet gekomen om eene plaets te zoeken , nog heb geenen zin om in de hoedaenigheyd van Major te dienen : myne voogden hebben het zoodaenig befchikt dat ik mets kan koopen maer al bezat ik millioenen , nimmer zoude men my hier eenen titel zien bedingen of koopen. In het weggaen trok ik myne lchouders op. Na r al e die Qegte bejegeningen keerde ik my tot de Koninginne, en ftierde haer een gedenkSrift toe : het verdiend gekend te wezen en ik zoude wel willen dat 'er plaets genoeg w^re om bet hier geheel in te voegen ( * ). Wat (*) Ik fprak van myne land ■ goederen in Slavonien niet, maer drong alleenelyk aen op de volgende artikelen.  M Leven van Frederik » op gevolgd ? . . . Niets. . . . Noyt óntnng ite antwoorde op eenige van de verzoek.-, fchriften die ik aen het Hof vertoond heb. 1. Dat de gene die met quintaelen goud en zilver van myne landeryen weggevoerd hadden, Zonder daer van oyt rekening gegeven te hebben aen my oj iemand , my ten minften een deel van tiet zelve moeften weder leveren. 2. Dat men de 36000 guldens moeft wedergeven van de goederen myner voor ouders, die men my te kort gedaen had, en dat deze fomme zoude gebruykt worden om tot Weenen een hofpitael te fiigten. :f 3. Dat ik rekening wilde hebben van de 40000 guldens die van myne goederen genomen en gehouden waeren door den Graeve de Grajfalkowitz , op voorwendfel van eene werving van 4000 Pandouren te betaelen , die in den oorlog gebleven waeren , of anders geftorven in den dienft van de Koninginne. Het ivas niet redtlyk dat ik uyt myne eygen borze de vafaelen der landen •en van lrenck, die op eene roemmeerdige maniere hun leven geèyndigd hadden in den ftryd , betaelde aen de perjoonen die my deze landeryen teeen alle recht onthielden. 4 Ik verzogt ook de wedergeving der 15000 guldens die op myne kapitaelen genomen waeren tot betaeling der verfterkingen van Bohemen. Ik vraegde daer beneven de 25000 guldens weder die men onnoodig betaeld had aen den ouden eygenaer van Trencks regiment. 5. Daer en boven eyfehte ik de 12000 guldens weder die my ontweldigd waeren als ik te Dantzick m hegtenis genomen was , door het verraed van den Keyzerlyken Refident Ambramfon Ik vraegde ten laetften eene behaorlyke voldoening  ■ Baron de Trenck. -5 Het is hier de plaets om van myne voogden te fpreken , en van liet geên dat 'er voorgevallen is geduerende myne gevangenis. In 1750 had ik tot Weenen een huys gekogt in de ftraec van Teinfalt, tuflchen Klcpperftatt en het huys der Hamiltons , voor de fomme van 16000' guldens, waer van ik ontrent 13000 met gereede penningen betaeld had : de qtüttantien van de Wethouders van Dantzick , die my zoo fchandelyk verkogt en geleverd hadden aen de Pruyflènaeren , binnen hunne eygene Jlad , tegen de eerbieding verknogt aen den titel van Officier in den Keyzerlyken Dienft. Dit is een deel van de verongelyhngen over de welke ik voldoening vraegde , en dit met goede reden , aengezien daer van geen gewaeg gemaekt was in de artikelen die men my eenige weken te vooren met geweld had doen onderteekenen. Boven dit eyfchte ik van de onderhoorige aen de Kamer van Hongarien 76000 guldens van myne kapitaelen, met de gewoonelyke intreften van 5 ren 100, op den voet gelyk ideren van hun daer van genoten had; ikfchatteze op 20000 guldens, om dat men my maer 4 , in de plaets van 5, ten 100 geteld had. Jk drong bezonderlyk aen om de fommen betaeld te worden die ik in Slavonien uytgegeven had , en om my rekening te doen geven van verfcheyde verbeteringen die ik konde bewyzen gedaen te hebben , en de welke tot 80000 guldens beliepen. Een vonnis op dit voorwerp had zelfs myne eyjchen gegrond en wettelyk verklaerd. ■ Jk verzogt , ja fmeekte dat men my rechters zoude geven; ik dron» oodmoediglyk aen op zommige van deze artikelen , die alle na de Letter waeragng waeren.  ifr Leven van Frederik daer van waeren opgefloten met myne andere papieren. Wanneer ik in 1754 myne reyze nae Dantzick ondernam , ik liet myne papieren met andere panden tot Weenen. Den Colonel , den Quartier - meefter , met een woord den omnis homo van het regiment, kwam te fterven, en hy was den man die my van alles rekening moeft doen : tot heden heb ik van die panden niets konnen vernemen; men heeft my alleenelyk gezeyd dat myne papieren aen myne voogden tot Weenen geleverd waeren : raekende het overig , als myne koets, peerden enz., niemand heeft daer van hooren lpreken. Naer myne verloffing uyt de gevangenis van Maegdenburg zogt ik myn huys , maer ik vond het niet meer. Den genen die myne papieren in handen had , zal met den verkooper van het huys overeen gekomen zyn ; hy zal hem zyne quittantien wedergegeven , en daer naer gerechtiglyk de geheele koop fomme van het huys wedergevraegd hebben. Hoe het wezen mag, ik vond myn huys in vremde handen, en , dat meer is, men vraegde my nog 6000 guldens voor de intreften en onkosten. Ik heb evenwel voor altyd vaer wel moeten zeggen aen myn huys en geld. Aen wie zoude ik my nu konnen beklaegen over dit bedrog ? Ziet hier nog een ftaeltje yan de zelve foort. Ik had twee jaeren , op myne eygene koften , voorzien in het onderhoud van zekeren Lieutenant Schroeder , die om mynent wil uyt Glatz overgeloopen was; ik had zoo veel gedaen, dat ik hem op het eynde eene Kapiteyns - plaets bezorgd had in het regiment der garden van den Prins Efterhafy tot Eifenftadt ; ook had ik hem op myne borze uytgereed. In den tyd van myne gevangenis tot Maegdenburg droeg hy zig kwaeIyk ; hy wierd weggejaegd , en verviel tot de noodzaekelykheyd van te bedelen. Hoe  Baron de Trenck. . -7 Hoe « «^•rvX*«'"^ «Van SJÏefden KiSyn Schakel vond : „ Beiaeu aen J , als d„„ » de' ^° *" ,« E, i iemand da. ik den gegeven had. naer "dat dit Het was wel vier Ja«renJa"ie™" U entraedfel my by geval fJg^Wy. moette en kende den pf&^Sffellen dat hy bedelde by ^ ^^ern nae myn nus ; ik fprak hem aen en lgdde h ^ ■huys, alwaer ik hem vrae^. o dat hy die tSoo gulden omftnger. h is waer , antwoordde hy . gma™ ^ift dat gy gy nog-oyt den M|è " du dagt ik , in my lief had en goed»iWc , ■ o den ellendigen ftaet waer ^ ik my gezien alles voor u ^r» JJ^ d3 myn deel van den koek mogt my tot den Doftor Bergeren beW helft van de fomme, om hJ™ dat ik eerft te verwilligen : hy dede zoo veel ^ 10oo guldeus te pand moeft »"e^ ^ van de erkentenis te ont ^e^'en do0r M. de my de 1600 guldens dede teUej u F. r, aen wie ik vrpngt w » fchenk van Tokay-wyn te doen voor Me deBt;; Mynheeren myne bewindhebbers I dat gaet wel ! <%™.r„plvke trekken aen 6 ik zoude meer andere ftortgelj1ej^ ^ den dag konnen brengen maer > evMt'elkens dat ik daer op denne . ^ ^ ^ wel nog een woord zeggen , o n> myne bewindhebbers grondiglyute twen Deel IIL C  l8n0„ u Zfi'e'1 van Wederik Raed der Financien, was Bewindhebber over mvna poederen , en M. den Raedsheer de Hutnemy! nen Rapporteur : den Heer de Kempf ftond zvne plaets van Bewindhebber af aen den Heer Fra! ^naeÏT ^ > di" «enen Ivoor zynen naem heeft weten te kry»en wierd mr SS1 als boe^^"d"i"n:;ld^pv:Smetnott van den oorlog , zoo lang als hy duerde • her is klaer dat hy geduerende dien tyd^op mynVzael en d^He^d^ aen Heer de Krebs daer toe, en ik weet niet of dezen ook geenen anderen in zyne plaetft SftekJ heeft. Den Heer Docfor de Berackerw£dSdan benaemd tot Voogd by fidei commis , ho we dat t Be2a ib0ve" dl re!xeninS wierd *n Doc- die' HeerenT ^f^T" beZig,,eden va" all« b iefHn LIk«',ad-76000 guldens in bankprietk.ns, zy hadden niet anders te doen als alle jaeren de intreften daer van te ontfangTn en de zelve by de kapitaelen te voegen : voorders wi'« voor hun niets te verrigten , ïa daer is geeln w geborenen perfoon die deze kleyne moeyte nie graas zoude gedaen hebben met vermaek! Ma? den Heer de Kempf vond geraeiger deze kans tï geven aen eenen ouden poftülon van zyn huys d e zynen man van vertrouwen was, en^en w l'ken hy eenen van myne bewindhebbers maekte Het was geduerende den oorlog gemakkelyk zt e Jef rykert door den handel die'er gedreven wied van het gereed geld tegen bank - brief kens fd s S men wel begrypen dat myne bewindhebbers , d 2 E deien.20^" 1 fpeCülatie hun v0°' Indifen het bewind over myne zaeken den tyd  Baron de Trenck. 10 van myne gevangenis, die thien jaeren geduerd heeft, had bevolen geweeft aen eenen man van eere hy zoude myne middelen voor het minft 60000 guldens vermeerderd hebben, en dit enkelyk met een nut gebruyk te maeken van de intreften der hoofd - fomme. Tn de plaets van dit, heb ik niet andersgevonden als de 300 guldens die ik te Praeg ontfing voor de koften van myne reyze ; al den overfchot 1* voor my voor goed verloren geweeft , en ik heb zelfs in de principaele fomme 7000 guldens te kort gevonden , die my afgerukt zyn door de menigte van liften , en door de verwerring dve men in de rekeningen heeft weten te brengen. ' Fravenberg en Berger zyn ryk geftorven; en mids het betaemelyk was. dat den opper-bewindhebber den peribon befcherrode die hy in zyne plaets gefield had, men moeft my wel doen opfluyten als zot, op dat den gefubftitueerden eerïvk man konde blyven. y Nu ziet men waerom dat ik verpligt was de artikelen te onderteekenen daer ik van gefproken heb : ik zal hier nog by voegen dat Mevrouw de K . kamer-dienaeres in 't Hof geweeft had , en dat het haer diesvolgens toekwam gehoord te . worden daer ik van de hand gewezen wierd. Men moet ook aenmerken dat , naer dat ik eene algemeyne quittantie gegeveri had aen de^eerlyke perfoonen die myne goederen beftierd hadden , de Heeren bewindhebbers, niet te vreden met hun door myne verklaering vry te zien van alle vervolg daer-en-boven begeerden betaeld te worden, en middel vonden om Haere Majefteyt een gebod af te perfien het welk my opleydeeene belooning van 4000 guldens aen den Heer Fravenberg te Het geên my in dien ganfehen pleythandel het grootfte fpyt veroorzaakt heeft, is dat ik 4000  ao Leven van Frederik guldens tot vergelding van dienfr heb moeten tellen aen eenen perföon door wiens dieverye en onrechtveerdigheyd ik ten onder gebragt was (. * ). ( * V Het is waer dat de Koninginne my in rnyne ziekte door eene loutere gunft , mynen loon van Kapiteyn onder de ruyterye dede betaelen federt het eerfte jaer van myne gevangenis; het wdk eene fomme vm 8ooo • bragt : daer by liet ze my verzekeren dat dien loon my regelmaetiglyk zoude betaeld worden op den voet van een penfioen voor het leven. Jtc zal in het vervolg doen zien dat 'er my geenen J uyver van dit penfioen over gebleven is : de hairkhevingen van myne voogden , de revzen die ik genooJzaekt geiveeft heb nae Weenen te » J? tflcn vanM»"n de ^dvocaeten, de bewindhebbers en dien geheelen aenhang, hebben my niets geheten; men heeft my van alles ontbloot; en voor het begin , omdroeg men my in mynl Ziekte 3000 guldens van de Sooo die ik ontfangen had : myne ziekte zelf verftmd \r een goed deel van ; want eenen Geneesheer van het Hof koft voor het minft dry mael zoo vee! als eenen gemeynen: den overfchot van deze fomme ging in myne uytrujUng en in verfcheyde andere kleyne koften die myne nieuwe fchikkingen vereyfchten Ha ,s hter mede nog niet al; daer bleeven my, boven hetgeen dat mengelen heeft, boven"dè hooo guldens te betaelen , die myne vrienden my wfcAoten hadden in den tyd van myn ongeluk tot Maegdenburg , en waer van den Generael f^kenheT 4°°° *** ^ d mTuT, my ni6t t0daet " «P^baïen 18 Ik heb hier van genoeg gezeyd ; doch het zeên dat ik uyt yoorzigtigheyd verzwyge, is miflchieï het wezendlykfte: ik zal alleenelyk doen aenme " ken dar de maniere op welke ik in myne aenkomlt tot Weenen ontfangen wierd , genoeg bevvyft dac • men daer weynig verlangde ommy w^deSen het is dan myn eygen beleyd , het zyn mvne vrienden tot Berlin en myn geld' die alleen myne verkffing te wege gebragt hebben; ook vermoede ik dat den tegenwoordigen Koning ze]f daer j! medegewerkt heeft: hy zal den Generael R edt  . Baron de Trenck. < hebben doen aenfpreken door zekere^perfooneh , en zig van tóen af tot my rechtveerdig en edelf moedig hebben, willen toonen ; maer ftil , den tyd zal bet overig openbaeren. Dat my toegelaeten zy my een weynig bezig te houden aen .Tgene opmerking die ik over myne eygene gefteltenis gemaekt heb. In d'eerfte weken naer myne verloffing was ik zelden by my zelf, maer fchier altyd in diepé yerftroydheden gedompeld. Eene gevangenis van thien jaeren had my de overweging zoo gewoon gemaekt , dat de bewegelykfle voorwerpen my als herflenfchimmen fcheenen. Ik bleef menigmael fchielyk ftilftaen in liet midden van eene ftraet, èn vraegde aen my zelf: Zyt gy het doch ? Het is zelfs gebeurd dat ik vry hard op mynen vinger beet, óm my te overtuygen dat ik waerelyk in wezen was, en niet droomde. In myne genezing dwaelde ik op eenen morgend in de wandel-wegen der-ftads veften : den hemel was klaer en zuyver, en myne ziel ademde met de locht van de lente den zoeten fmaek der vryheyd in , en van eene hemelfche vreugd die ik te vergeefs zoude pocgen te befchryven : de leeuwerk groette met haer morgend,.- gezang den aenkomenden dag , en myn hert , Vol van eene aengenaeme ontroerdheyd , klopte rafter als na gewoonte ; ik gevoelde in dien ftond dat ik menlek was. Wat raeken my, vraegde ik aen myn eygen, cje ongeftaedigheyd en de fchrikkelyke verwoefting'en van de fortune, zoo lang als myne voeten , myne handen , mynen wil en myn hert niet zullen geboeyd zyn ? Als de zon die my befchynd , éenen vryen menfch verlicht; als ik my met myne gedagten, gelyl-fdeze leeuwerk met haere vleugelen , kan verheffen boven eene aerde daer de onnoozelheyd veeltyds vervolgd word , zoude ik alsdan niet mogen lachen met het géén dat ce  34 Leven van Frederik menfchen Hagen van het noodlot, tegenfpoed , ongeluk naemen ? Ik voelde my beweegd en bad ; ik wilde myne dankbaerheyd aen God uytdrukken. Alsdan nam ik het beduyt van Weenen té verlaetcn, en eenen hoek van de aerde te zoeken daer ik onbekend konde leven, v'ërvvyderd van dé Hoven en Monarchen, en bevryd van de !after* tongen en van het geweld der onbepaelde magt. Het groot volk en de talryke gezelfchappen verveelden my, al dit gewoel maekte my duyzelig, en myne oogen waeren zoo bedwelmd van het licht der wafië keerfen , dat ik nae myn huys keerde met eene geweldige hoofdpyn, en gekweld met walging en zwaergeeftigheyd. Ik was in die gefteltenis fcls haer eene gunilige gelegendheyd aenbood om myn voornemen uyt te voeren. Den Veld - Marechal Laudon maekte zig gereed om nae Aken af te reyzen , alwaer hy de wateren wilde gebruyken. Het was eenen KrygsOverften die ik altyd bezonderlyk geëerd had ; ik had zelfs eene vriendelyke gemeynfchap met hem gehad ten tyde dat hy Kapiteyn van de Pandouren was in het regiment van mynen neef. Ik trad binnen de kamer in den oogenblik dat hy afscheyd ham van de Groot-Meellerflë , Graevinne de Paar , en eenen ftond daer naer kwam de Koninginne daer ook. Daer wierd van den VeldMarechals reyze gefproken, en de Vorüinne zeyde tot my : Trenck , gy zoud niet kwaelyk doen met ook de reyze nae Aken te ondernemen ; de baden zouden u ten vollen erftellen Ik toonde my bereyd , en vertrok twee dagen naer den Marechal j als ik dien Heer agterhaeld had , ik vergezelfchapte hem tot Aken, daer wy ontrent dry maenden verbleeven. . Wy wierden in die ftad aengezien als twee ganfch ongemeyne perfoonen; hy om zyne talenten en ervaerendheyd in de krygskonft, en ik ter oorzaek  Baron de Trenck. 25 oorzaek van myne rampen. Myne neerflagtige eri misnoegde ziel had het gezellchap van dien agtbaeren man noodig ; hy had Weenen door zyne eygene ondervinding zoo wel leeren kennen als ik , en zyne vyanden ontwapend door zyn edel gemoed , gepaerd met eene onberoerlyke ftandvaftrgheyd; dus had hy al dat hy bezat maer aen hem alleen te danken. De maniere van leven tot Aken en Spa ftond my wel aen : 'men ziet daer perfoonen van alle landen , en zelfs onaf hangende Vorften, die, om niet voHrekt op hun eygen te leven , verpligt zyn het gezelfchap te zoeken van lieden 'van allen ftaet en afkómft : ik heb aldaer in eenen dag meer vrienden gevonden , meer eere en vermaek genoten , dan in al den tyd die ik tot Weenen doorgebragt heb. Ik was nauwelyks eene maend tot Aken , als ik eenen brief ontfing van de Graevinne de Paar, die myne vriendinne en weldoenller geweeft is tot aen het graf: zy liet my weten dat Haere Majefteyt de Keyzerinne voor my gezorgd , en eenen middel gevonden had om my gelukkig te maeken', zoo haeft als ik tot Weenen zoude terug gekomen zyn. Ik tragtte bedektelyk te agterhaelen waer in het geluk mogt beftaen dat my belofd wierd: ik konde niets ontdekken; maer ik meynde alles te mogen verhopen van eene Souvereyne aen wie mynen ftaet bekend was. In dit tydftip ftierf den Keyzer Francifcus tot Infpruk: de tyding van des zelfs dood verhaefte de terug - reyze van den Generael Laudon nae Weenen ; ik volgde hem agter-naer, en begaf my, onmiddelyk naer myne aenkomft binnen de gemelde hoofdftad , by de Graevinne de Paar,'die my naer verloop van zommige dagen een gehoor bezorgde. De Keyzerinne aenzag my met gunftige oogen, en zeyde : Trenck , ik wil u toonen dat ik myn Deel IJL D  *^ Leven van Frederik woord hotide ; ik heb voor u geborgd , en zoude u geern ten houweiyk hefteden aen eene ryke en redelyke vrouw Ger.aedige Vorftinne, antwoordde ik , tot heden heb ik nog niet konnen befluyten om my door den egten ftaet te verbinden: maer genomen dat ik daer toe beftoot , mynen keus is alreeds tot Aken gedaen. Hoe ! zoud gy getrouwd zyn ? — Neen, genaediee Souvereyne, nog niet ? — Gy zyt belofd ? fa — DaeJ •? m" aen eeleg^; ik wil dit anders befchikken: Ut heb u de ryke weduwe van den Heer de N...n toegefchikt, die bereyd is om uwe hand te onttangen ; zy is eene vrouw van verftand , en heeft 50,000 guldens 'sjaers inkomen : zy fchynt voor u geboren , en gy hebt zoo eene eihgenoote noodig om geruft te leven ik deynsde agter- waerds van verllaegendheyd. Hier uyt blykt dat deze uytmuntende VorRinne, in weerwil van de booze tongen die haer de ooren vol blaesden, alle middelen zoet om my eenige vergoeding te bezorgen ; maer haer goed hert dede haer in dit geval dwaelen. Hetbeminnelyk fchepfel dat Haere Majefteyt haer geweerdiKde my voor te ftellen , had r53 jaeren berevkt: zy was fchynheylig , twiftagtig , en , om haer volkomendlyk af te beelden , bezeten van den geeft der gierigheyd. Ik antwoordde al bevende : Ik zal voor Uwe Majefteyt niets bewimpelen : ik zoude my aen deze vrouw niet verbinden voor alle de fchatten der aerde : als ik den egten ftaet aenveerde , ik zoude geern gelukkig zyn , maer zoude het met haer nimmer konnen wezen : van den anderen kant heb ik mynen keus tot Aken gedaen en myn woord van eere gegeven, en Uwe Majefteyt weet dat eenen eerlyken perfoon verpligt is zyne belofte te houden. De Keyzerinne, die in deze zaek niet anders  Baron de Trenck. *7 beoogd had als myn voordeel , zeyde- my toen : Wyt uw ongeluk voordaen op niemand als u zeli en uwe onbuygzaemheyd ; volgd uwe zinnelykheyd , werkt uw hoofd uyt; ik wenfche u allen voorfpoed. Naer deze woorden ging zy weg, en ik begreep wel dat ik geene gelegendheyd meet zoude gehad hebben om haer te fpreken. Had ik gezind geweeft em mynen ftaet te verbeteren door het trouwen van eene oude vrouw, ik konde het in 1750 in Holland gedaen hebben met eene die dry millioenen bezat. Dat men dan oordeele of het mynen aerd was zulke aenbiedingen in dank te nemen ; maer het geên de zaek log onmogelyker maekte , was dat ik tot Aken waerelyk verliefd was geworden, en dat alles my geluk fcheen te beloven in de vereeniging die ik: bedoelde: het voorwerp van myne helde was beeaefd met eene gezuyverde reden * met bevalhgheyd , fehoonheyd , talenten „ en boven al met den eJelften en onbaetzugtiglten inbOFit. Ik had aen myne toekomende egtgenoote nog geene belofte gedaen, maer myne terug-reyze nae Aken was in myn hert vaftgefteld ; ik wildê het wederpaer waer aen Be my voor altyd ftond te verbinden , nauwkeuriger leeren kennen. Den Veld - Mareehal Laudon kende haer en prees ze mv aen : hy kende ook. mynen hevigen aerd en myne voornemens: hy wift dat ik inwendig nog eenipe begeerte tot vraek voedde en hgtelyn in eenen dieperen afgrond konde vallen als den genen daer ik uyt gekomen was: hy raedde my ( en dit was ook het goeddunken van den Profelior Geilen , mynen vriend ,,. die ik tot Leipzig raed vraeede ) door den band des houwelyks myne vuurige driften te betooraen , niet anders meer te zoeken als de rulle ,,en my van het groot volken de Swets zaeken te verwyderen. Ik volgde eenen raed die overeen fierode met  Leven van FreJerilmynen vuurigften wenfch ifi , Aken , alwaer ik myTê'r t!?' Weder nae dogttfr van ,ien LI S g bcgaf met ^ jongfte deel ïan EpS heeff ï my het 6™^ alleplaetfen £ Jfg ' heeft naer i„ W egtgenooteiasrutr van l la* regerende Borgcmeliers atd' Vaa rfc °J h zyn ,'die zy alle zelf gevoed en met de grootfte zorgvuldigheyd opgebragt heeft. God geve dat ik deze waerde kinderen mag opkweelten en uytftellen gelyk hun betaemd en gelyk ik verpikt ben! Dit zoude eenen trooft zyn voor hunne moeder, die zoo veel deel heelt gehad in de vervolgingen de welke ik geleden heb geduerende 22 jaeren federt dat zy haer lot aen 't myne gehegt heeft. In myn laetfte verblyf tot Weenen, het welk niet lang was, waegde ik eene nieuwe poogingv en verkreeg een gehoor by den Keyzer Jofeph den II. Ik tragtte boven al om hem de grondige kennis te doen blyken die ik verkregen had van verfcheyde gebreken en misbruyken die m zyne Staeten behoorden uytgeroeyd of verbeterd te worden : hy aenhoorde my met de oplettendheyd van eenen Opper-Vorft die onderrigt zoekt te worden en het welvaeren van zyne onderdaenen betragt; hy beveelde my een gedenkfehrift op te keilen , waer in ik alle myne goeddunkens raekertde dit voorwerp zoude ontdekken. Ik was gehoorzaem , en fchreef negenthien groote bladeren vol met myne opmerkingen : ik drukte my daer in uyt met al de vrypoftigheyd van eenen Duytsman , en vertoonde alle de voorwerpen, zoo wel de Staetsbeftiering, als de krygs-zaeken en de borgelyke regering betreffende , gelyk zy in der daed wae- " Indien my oyt toegeiaeten wierd dit gedenkfchrift openbaer te maeken , ik durve gelooven dat het my eere Zonde doen: men zoude zien dat den Monarch zig heeft geweerdigd daer gebruyk van te maeken , en dat verfcheyde ervormingen en ontwerpen van aengelegendheyd uytgevoerd zyn volgens de denkbeelden die ik in dit Ichritt voorgefteld heb. , Den Keyzer ontfing dit gedenkfchrift met goeo  t 3° Leven van Frederik heyd, en ik bad hem dat hy het zoude believen ge.ieym te houden, om dat'er perfoonen in genaemd waeren die, om hun te weken, my vroeg of laet in t verderf zouden geftort hebben. Ik verhaelde nero ook al dat my in de landen van zyn gebied gebeurd was, waer van ik in myn gedrukt werk met heb mogen fpreken als met de grootfte omzigtigheyd : ik droeg niets voor , zonder dat het onderiteund was door de klaerfte bewyzen, en ik twyrlelüe met meer of myn goed recht, beftraeld van dieopryzendezonne, zoude voordaen gekend en befchermd worden. Ik heb alreeds gezeyd das myn gedenkfchrift met goedheyd aengenomen wierd; maer tot heden heb ik daer van nos geen uytwerKfel gevoeld dat in het bezonder mynen perfoon raekt. Andermael eene walg van Weenen hebbende, begaf ik my fpoedig nae Aken , alwaer my in 's eerlte jaer met bezonders voorgevallen is: ik leefde daer geruft, en raids myn huys bezogt wierd door alle de vremdelingen van rang die de wateren kwamen gebruyken , ik beg-.nft gekend te worden van het groot volk , en maekte my de agtbaerfte Profeflor Gellert te bezoeken , aen wie ik myne fchnften toonde en raed vraegde wegers de manier op welke ik myne intrede beboerde te doenon 't netelagtig perk der letterkomt. Hy gaf den voorrang aen myne Fabelen en Verdigtièls , maer benfpte de gevaerlyke vrypo'tigheyd waer mede ik my uytdrukte over de Staets - zaeken. Had ik den raed van dien agtbaeren man gevolgd ik zoude veek moeyelykheden ontgaen hebben In December van het jaer i7 (*)In 1767 fchreefik tot Aken mynen Maee. V,/ ,\L/J r.„ L,i,n in Duvtsland zoo wel S'tóto -"^üylenipiege oyt ge^fi heeft; hy dede my eere, maer verwek, my Zok nieuwe moeyelykheden en ^ngen tiet heeft my evenwel noyt berouwen dat ik hem in t I cht Zeven heb ; ja. ik heb de voldoening gehad van du Gedicht zelf te verwonen aen yyf regerende Mogendheden , zonder dat het eenen van hun heeft doen verbranden. Myne Souvereyne tot myn Ongeluk , wierd daer door ontfiigt en de fefulten, bezonderlvk verbitterd omdatikd,gebreken van den Koning David zelfs had dun en ' berifpen,begonflen my eenen openbaeren oorlog "Vn^hadik eenen voorval die ik met alU zyne omjUndigheden niet lal verhaelen. y Ik had aen eenen van myne vrienden tot Brusfel laft gegeven om een vierde deel van mynen Deel III. b  34 Leven van Frederik Daer-en-tufièhen maekte ik tot Aken van dag ILt l rCUWe 'Cennis' en ik k0"de daer tof geene bekwaemere plaets bewoonen ; Aken en Te? van" 'n™ Z°° ^ ' de vergaelerplaetn vnenï Ir 5""%> MprgenS rede"eerde ik tot naeï dl L6"" LOTd Va" de te?enftrevin,, en eTeeïn d 1 8 B,et eene" vriend ™" het Hof ook mP?iedenaerrvan het dement ; zomtyds E Ty,dlS: "iemand had dus betere gelegendheyd als ik om den regten grond van veele zaeken te kennen. S Mjjors hon te ontfangen; ik verflond door zynt ZZ°1e/at '"Xvg'-AKd tot Weenen dien loon had doen beklaegen, en dat ik veroordeeld v as om aen den wijfel - handelder de Bufly eenen ouden rviflel-brief van 7oo guldens te betaeten, met Jen intreft van zeventhien jaeren Au, mids dezen Huffy eenen bekenden fchelm iemand konde fchuidig zyn, ik begreep ligtelyk waer dat den knoop lag. Ik vertrok zonder uyt- Vit' P°t nae.reenen> om het bedrog te ontdekken Men gde my niet aenhooren,op voorwendfel dat tk te laet kwam, dat de zaek geweaZ T'r" alUur ^ bevonden ; daer waeren gaten j  36* Leven van Frederik Myne proceflën , myne voogden en bemiddelaers verflonden fchier alle myne inkomften van "Weenen , en den overfchot bleef in de reyzen die ik genoodzaekt was derrewaerds te doen met hollen , om re gehoorzaemen aen de bevelen van den Krygs Raed , doch altyd zonder vrugt. Ik had boven al groote gemeynfchap met de Engelfche : dewyl zy groote jaegers zyn , en dat Ze van Londen peerden en honden medebrengen die afgeregt zyn tot de jagt der wolven en wilde zwynen , ik ging geheele zomers doorbrengen op hunne buytén - goederen in Schotland. Deze gemeynfci.ap heeft veel geholpen om my die natie en haere eygenfchappen in den grond te leeren kennen. dry verfcheyde plaetfen niet geleden worden ; en, om alles met een woord te zeggen , de fchelmerye bleek onbetwiftelyk ; een ider moeft bekennen dat den wijfel - brief kragteloos en van geene weerde was, dat hy moeft. vernietigd en den evfjeher gefiraft worden ; maer M. de Zetto zond de partyen weg , en bragt door zyne liftigheyd zoo veel te wege dat het volgende vonnis uytgefproken wierd : „ Dat deze pleyting regelmaetig moeft „ zyn, en den gewoonelyken loop van een pleg„ tig proces volgen. " Men z°gl maer tyd te winnen , om my nieuwe trekken te fpelen. . Ik keerde weder nae Aken, en daer verliepen vier jaeren eer men vonnifte over eene zaek van de taftelykfte bewysbaerheyd. Daer-en tuffchen hadden twee Geejlelyken , beyde Biegtvaders van ik weet niet welke Kloofters, door eenen valfchen eed geiuygd dat de weerde van den wifjel -brief , my voor hunne oogen geteld was. Ten laetften bragt ik de zaek zoo verre, dat ik bewees dat ik in het tydftip aengewezen door de dag* en jaer-  Baron de Trenck. 37 ■ Den Keur-Vorft van den Palts had my it» het land van Gulik een geheel diftrift toegewezen om vryelyk te jaegen , den Ryks-Graeve van Merodyedye Wefterloo had zyn kafteel en azyn jagtgetuyg overgeleverd aen myn welhevallen , zoo dat my in dit ftuk niets ontbrak. Du recht om te jaegSf, het welk ik heb willen behouden hee t Vnaermaels veel misnoegen veroorzaakt : rnae het geên ik in dit land pryze, is dat 'er de jagt Soyf aenleyding geeft tot proceflèn ; het « met den fabel in de vuyft dat ider zyn recht tragt te handhaeven. Deze gewoonte ftond my wel aen. teekening van den wijfel--brief t pevar/n zat tot Maegdenburg , en dat he diesvol ens niet mogelyk was dat ik alsdan tot Weer VzLTgewkl hebben. Daer was niet aen te twyfelen of de Heeren de Zetto en huj}y waeren ieuv lders van dien valfchen wiffel-bruf. Foor het"overig , ik vervolgde dit proces met te veel vLrighe^d, en mynen"bemiddelaer was u eerlyk man om het te konnen verhezen. Ik was ver "Tgt'met groote koften dry mael de reyze van Hen nae Weenen te doen , om by tyds de flagen te wederhouden die myne vyanden my KPgten toe te brengen Naer duyzend uytvlugten, moeft het vroces evndelvk geween worden , en ik won het . Ten w ffel briefwierd valfch verklaerd ,maer ik Heft de koften van het proces betaelen die boven de Loo guldens beliepen; want mids den wifjehandelaer Buffy niets bezat daer kond hem geene andere ftrajfe opgeleyd worden als hem (chandelyk uyt Weenen te bannen. Den Heer de Zetto bleef zyn ampt van Rapporteur behouden , en hy heeft my in deie hoedaenigheyd den tyd van 18 jaeren op de onmenfchelykfte maniere geftroopt: ik verneme dat hy  S8De«™i n LeVen Van ftekrtk t^ht^^1^! ik za> -er een ». * ***** *erfr«£ en dtZgT tot als èen vervaerelll , " i" °P^baer maekte deugd. JlledeeÉi T te-d Van de verdr«k» voor d'eere van Z ZfJ/2ra^ en * hope dat, ^-ernieuwd worden ^ fien die een nrZZl r , m m-fcnien den eenig. nen te/eT StS^T^T^ ontfangen, doch veel te laet vLr T J ^ ^ dige weduwen en ^ej«Te Av • ^eamrtlgVB/dompeld heeft zZlTu 1, YJ" de eüende teniet'gekend ^J^We daeden zyn nog tot myne eere gellrek, ■ lil i J, 1der daed veel gelden h^l^'J". V ook Y de reyZe nTMei \£#t' tt Hf nieuwe poonnnpn ynaer m het Hof  Baron de Trenck. 39 fcheut-en fteék- vry was, zonder te de wolken en ftormen aen myn bevel waeren. Ik kreeg een gefchil met den Prefident Baron de Blankart ten opzigte van een diftrift daer wy malkanderen het recht om te jaegen wilder» betwiften : zonder my te vleyen , het goed recht was aen mynen kant; dus fchreef ik hem dat k my op zekeren dag om thien uren 's morgens met eenen degen en fchiet - piftolen zoude laeten vinden op de plaets zelf die het voorwerp van onze oneenigheyd was, en dat ik hopte dat hy met Zoude naerlaeten van daer ook te verfchynen om my voldoening te geven over de fmaedelyke maniere op de welke hy my beledigd had. Ik begaf my tetren de geftelde ure derrewaerds, vergezelfchapt van twee jaegers en twee van myne. vrienden ; maer ik was ten uyterften verwonderd van de plaets bezet te vinden met meer als 200 gewapende boeren. Daer moeft een befluyt genomen worden; dus zond ik eenen van myne jaegers om aen het vyandlyk leger bekend te maeken dat, indien het niet terftond vertrok , ik vuur op hun zoude doen geven. Het was in ougft-maend, uen hemel was klaer en zuyver; maer de locht begonft fchielykte verduyfteren, en wy wierden oven-ekt van eene zwarte en donkere wolk. Mynen jaeger komt terug, en zegt dat de ganfche bende kwam te vlugten , met teekens van den grootften lcnrik, ter oorzaek dat de duyfternis haer verfpreyd had in den oogenblik als hy hun myne meyning te kennen gaf. Om myn voordeel uyt dit geval te trekken, gae ik voord, en vinde niemand meer ; ik geve laft om eene algemeyne losbranding te doen , waer naer wy aen de mueren van het kafteel komen ; en om te beter mynen zegeprael te doen blyken , laet ik den jagt-hoorn blaezen tot oP het hot van myne tegenpartye. Het is waer dat men alsdan  40 Leven van Frederik ' tenneemnen ZCkeren afsta"doponsbegon3 te fchie- egtgenoote van haer zelf vonT'ƒ ?r lk myne dit wa°ra^ 4d 46 verklaerden met eed da? Gulik ~ h-6 . Alle de Monilien van Aken teg n my 'TT °P, de P-dikuSn fchouwen8Tan yop Sn?^" V°lk te Waer- Trenck, meefler'tooverae t tegen Lutheraen "v««scr, en , dat erger was, in de uvroX»)T g k ging °P de »'o ven-jaer als de boflchen afloonen i ,g dCden Wy niet zei ven begaf ik „WP * °P het eynde van d™ nend in ,g u my met meerals4o boeren eewa- A.s den S- j;^Z^tXe „„„ roepen op het fenr fl-,»„ !• ' comptoiren van het Keyzerryk, om hem te belaften van in alle de gemelde comptoiren de verzending der Gazette van Aken te verbieden: ik kreeg licht van den flag die men aen myne Gazette kwam toe te brengen , en liet ze op het eynde van 't jaer vrywillig onderblyven ; maer ik fchreef, om myne ichaede te vergoeden, eene kleyne verhandeling over de verdeeling van Polen , die veele goedkeurders vond en my ook nieuwe vyanden verwekte. Myne vervolgers-zaten niet ledig. De Wethouders van Aken waeren voor het grootfte deel lieden van de flegtfte afkomlt; den Raed der Schepenen beftond uyt onwetende of fchelmen; doch daer van moeten uytgezonderd worden de Baron- • nen Lambert en de Witte. Het klugtiglle is, dat alle die kaele Heeren den de voor hunnen naem voeren ; 't is de Kloz alhier , de Lommefem aldaer ; de Mofs, de Furth , de Garzweiler, enz. Het waere te weulchen dat het Hof van Weenen, ' alle  Baron de Trenck. 45> alle die Heeren de vleugelen wat dede korten. Als zy gewaer wierden dat ik weynig befcherming van Weenen te verwagten had , zy meynden my ongeftraft re mogen beledigen , en dit fcheen my eenen zekeren middel om my van hunne ftad te verwyderen. Ik was , tot hun ongeluk , te goed van gezigt, en daer ontfnapten my geene van de onrechtveerdige middelen die zy in 't werk fielden om de eerlyke borgers te pluymen ; ook was my niet onbekend dat de Heeren Schepenen Kloz en Furth met den Bailliu Geyer uyt de kas aen hun toebetrouwd 40,000 guldens geftolen en onder bun verdeeld hadden. Men kan wel begrypen dat ik om die reden eenen laftigen en gevaerjyken menfch voor hun was, die van kant moed geholpen worden , om hem de gelegendheyd te benemen van de misleydde borgerye de oogen ts doen openen. Zy begonften dan twift tegen my te zoeken, en zonden , ik weet niet onder wat beJachelyk voorwendfel, eenen deurwaerder die my daegde om voor hun te verfchynen.op het ftadJhuys. Het is in Duytsland aën een ider bekend dat geen Magiftraet van eene Keyzerlyke Stad magt heeft om eenen Hoofd - Officier in dienft van den Keyzer te doen daegen. Ik droeg tot Aken den keyzerlyken uniform niet, als naer dat den KrygsRaed van Weenen my daer toe uytdrukkelyk gemagtigd had. Voorders moet men aenmerken , dat, al had ik maer gemeynen borger geweeft , zonder eenig ampt , het tot Aken aen geenen deurwaerder geoorlofd is in het huys van eenen borger te treden, maer dat hy aen de deure moet wagten tot dat'er iemand komt om'zyne bodfchap te ontfangen. Deze plegtigheden wierden ten opzigte van my in agt niet genomen; den deurwaerder was tot dry .mael toe in myn huys gekomen zonder my daer Deel lil G  5° Leven van Frederik te vinden , en , in de plaets van zyne bodfchsp aen iemand van myn huysgezin bekend te maeken , had verklaerd dat hy my in perfoon moeft fpreken. Hy dede zig voor de vierde reysaenkondigen ; ik kwam beneden , en den keerel fprak my aen zonder- zig te geweerdigen van zynen hoed af te nemen , my, niet tegenftaende dat ik in mynen uniform was , aldus eene oneere aendoende die hy aen den geringften borger niet zoude gedaen hebben. Ik gaf hem eenen goeden vuyftflag om hem beleefder te leeren zyn, en fchupte hem daer naer uyt myn huys. In de hoedaenigheyd van gemeynen borger had ik recht om hem aldus te handelen. Het Magiftraet zond aen den Hof - Raed tot Weenen een klagtfchrift tegen my,in alle punten vol valfcbheyd , waer van"den hoofdzaekelyken inhoud was, datzekeren borger, genaemd Trenck, zyne Regeerders op de fmaedelykfte maniere had onteerd ; dat hy zig uytgaf voor Major in dienft van Zyne Keyzerlyke Majefteyt , in welke hoedaenigheyd hy hun rechtsgebied wilde krenken , en van niemand afhangen als van den KrygsRaed tot Weenen. Het Magiftraet eyndigde zyne fclagt met te vraegen wat het in dit geval te doen had. ik viel , tot myn ongeluk , in de handen van den Hof- Raedsheer Gravenitz , die , te vooren omgekogt zynde, een geheel valfch verllag dede.; hy gaf te verftaen dat men my voor geenen Ooftenryktchen Major konde aenzien , ter oorzaek dat ik tot Aken een huys gekogt had , en my diesvolgens , gelyk allen anderen borger, moeft onderwerpen aen het rechtsgebied dezer ftad. Men Wilde my niet aenhooren, en het vonnis van den Hof- Raed , tot fchande van den Ooftenrykfchen uniform , dat ik my t'eenemael en volkomendlyk moeft onderwerpen aen het rechtsgebied der ftad Aken.  Baron de Trenck. 5* , Ik-vertrok te potte na Weenen, naer my voorzien te hebben van eene verklaering waer in het. Magiftraet zelf bekende dat ik tot Aken geen* huys aen myn eygen had , nog my noyt vryen borger doen maeken , maer dat ik binnen die ftad altyd gewoond had in de hoedaenigheyd van Major in dienft. van Zyne Keyzerlyke Majefteyt. Ik weet niet door wat geval ik eenen, brief in handen kreeg, van den Graeve de Graverütz zelf gefchreven aen den Poft meefter Heinsberg, die my voor het recht had betrokken over eene zaek. niet min onrechtveerdig als de laetft gemelde :: dezen brief behelsde „ dat ik eygeadlyk in alle „ punten gegrond was en het recht aen mynen „ kant had doch dat hy hem zyn woord gaf dat'er my geen zoude gedaen worden, en dat „ hy my wel zoude vermoeyen door geduerige „ verzendingen en uytftellen. " Ik verzogt de bemiddeling van het Hof, en meynde den brief van den Graeve de Gravenitz voor den dag te brengen , om zyne partydigheyd te bewyzen ; maer men wilde my gaen gehoor geven , mids ik my tegen een geheel gerechtshof fcheen te willen-ftellen , en dat eenen Rapporteur zig zelf niet-behoord tegen te zyn C * )• ( * ) Ik bevond my eens in het Hof met den amptgenoot van mynen Rapporteur ; hy ftelde lig aen om met my te fpotten ; ik bejegende hem met den eer - naem. van fehelm. Men kan wel oordeelen. dat dit geen voordeel dede aen mynelaeken : want ik bragt my daer door in den haet van geheel het- Gerechtshof, het welk. zig verpligt zag zyn vonnis te handhaeven ■, nüds den Graeve de Gravenitz nog niet genoeg gekend was om van zyn ampt beroofd te worden : dit geB'eurie maer acht jaeren daer naer , en dies,, volgens veel te laet voor my en myne zaeken*.  5= Leven van Frederik wmïn /r , 3,8 deufr]yke Wethouders van Aken wjften dank tot Weenen niet befchermd wierd . av veroordeelden my, als wederfpannigen en on! onderwerpen aen hunne daeging , tot eene boete van 300 goud - guldens; en zy namen den tyd van myn afwezen waer, om myne eargenoote deze fomme te doen betaelen , haer dreygende met de afpanding , indien zy niet gehonrzaemde. Naer myne wederkomft tot Aken fchreef ik, verbolgen zynde over dit fnood bedryf, aen den Huf-Raed tot Weenen , en vraegde , ingezien Hooi nffi had d3t eenen Ooftenrykfchen Moord - Officier zig zonder appel moeft onderwerpen aen de wiiIekeurige uytf k van hg£ Magiftraet van eene Keyzerlyke Stad , of ik mdien dit Magiftraet gezind waer om' ïy Wagen te doen geven , die ook verduldif ïkLZ rT" °P de" ke>'ze^^n uniform! ik o tfing tot antwoorde : Den voorftel van den. fupphant is van de hand gewezen , en de zie? Ken bleeven alzoo ( * ). Jï£ \Shu,Hein^erg, Poftmeefler tot Aken, Wv d£ ^ndheyd bedienen*, ^yj^ren in twift ten opzigte van myne Ga- f,TiC J had V,an m-y ecn brkfke* ^er in ik bekende van hem 1000 ryksdaelders op ' rekening ontfangen te hebben. Hy betrok my voor die jomme, terwylen dat hy wel ^00 ryksdaelders van myn geld in handen had; dit niet tegenftaende , ponder eenige wettelyke inftellinsr van proces, en zonder dat ik gehoord was, hv verkreeg een vonnis dat my veroordeelde om hem die 1000 ryksdaelders te betaelen, en hem daer by magvgde Qia ie behouden al het gein hy van  Baron de Trenck. 53 In 1778 bevond ikmy, ik weet niet door wat geval , tot Weenen met den Graeve de Gravenitz , die my tot alsdan nog niet gezien had. Hy zeyde my, met de traenen in d'oogen en het hert vol medoogendheyd : Ik verdiene al dat gy tot myn naerdeel gezeyd en gefchreven hebt; men had my ten opzigte van u misleyd ; vergeet het voorledene en zyt mynen vriend ; ik zal tragten om de fchaede te erftellèn die ik u veroorzaekt heb. Ik beriep van dit vonnis tot den Hof-Raed , maer viel wederom in handen van Gravenitz; den Poftmeefter had hem begiftigd met een gefchenk yan 100 ducaeten , en diesvolgens wierd myn appel kragteloos verklaerd , naer eenen uytftel en hairklieving van vier jaeren. - Daer-en tujfchen dede den gemelden Heinsberg , opgeblaezen door den goeden uytval van zyne eerfte pooging , ?Wer eenig ontzag voor de wetten van het .Keyzerryk , tot Keulen van my eene verzending van hongerfchen wyn aenhouden waer van de weerde tot 3800 ryksdaelders beliep : dien wyn wierd aen het Gerecht in bewaering met gegev>n ; hy vond geraediger den zeiven in de kelders van zynen broeder te doen leggen, alwaer hy tot den laetften druppel gedronken wierd ; ik heb hem evenwel al verloren. Ook had hy tot Aken een kapitael van 6000 ryksdaelders doen klampen , toebehoorende aen myne egtgenoote , van het welk ik , tot onze groote fchaede , in acht jaeren geenen intreft konde trekken. Wanneer men in dit geval het gedrag der Krygs. - Gerechtshoven van Weenen met een koel gemoed aenmerkt, men zal bevinden dat het weynig eere doet aen 't ampt van Officier in dienft run Zyne Keyzerlyke Majefteyt, De antwoordt-  54 Leven van Frederik Ik wierd beweegd en omhelsde hem: hy heeft zyn woord gehouden ; maer als hy in den Raed tor myn voordeel wilde fpreken, men ftopte hem den mond. Het is maer twee jaeren geleden dat onzen recht - lievenden Monarch den Graeve de> Gravenitz in den grond heeft leeren kennen : hyis geen lid van den Hof Raed meer ; maer, eylaes! hy is te laet voor my van dit ampt beroofd geworden. Hy leefd nu arm, veragt en onteerd. Zoude ïfc geene reden hebben om te klaegen over myn noodlot, het welk my by alle Rechtsbanken heeft doen vallen in handen van Rapporteurs waer van eenen fchandelyk van zyne plaets is. beroofd , en twee andere, in de kleeding van het tuetbuys,. gelteld zyn geweeft om de ftraeten tot Weenen van de vuyligheyd te zuyveren ? Z>ude ik my in eenen zoo ongelukkigen ftaet bevinden , indien men van over twintig jaeren aen alle de Rechters van die foort den belfem in de hand gegeven had in de plaets van de Rapporteurs pen ? die ik ontfing van den Heer die alsdan Prefident van Krygs Raed was , is aenmerkensweerdig. Jk beklaegde my aen hem opendlyk van het ongelyk dat my gedaen wierd, en verzogt de befcherming die toekwam aen myn goed recht en myne eere; ziet hier zyne antwoorde ; Mynen vriend Trenck , wat is d'eere hier op de aerde ? Men moet'er eene offerande van doen aen God en zyne heylige Moeder ; men behoord den hemel meer te betragten als de wereldfche eere. Hebt gy ongelyk geleden , God weet ongetwyffeld waerora hy het toegebeten heeft. Ik kan voor u niet doenh is het bevel van Haere Majefteyt. Jk leverde in handen van het Magiftraet eene obligatie van 3000 ryksdaelders , om voor borge te dienen tot dat ge heel deze zaek vaor goed zoude;  Baron de Trenck. gg Na 'fchuyve ik eene gordyn voor alle de pro«celièn die ik tot Aken en voor den Raed van 't Hof uytgeüaen heb : God bewaere alle eerlyke lieden van diergelyke gefchillen] ik zal het hertzeer met my in 't graf draegen dat de myne my veroorzaekt hebben , om dat myne arme en onnoozele egtgenoote de flagtofferande van geheel dien fchandelyken pleythandel geweeft heeft , en dat ik in de ellende gedompeld ben door perfoonert die ik nimmer het minde ongelyk gedaen had , en de welke my zouden geagr hebberf, hadden zy gemaekt geweetl om my regt te kennen. geweien zyn ; ik verzogt dat de klamping loude geweerd worden daer het kapitael van myne egtgenoote mede beleyd was, en vraegde de betaeling van mynen wyn , die men tot Keulen alreeds gedronken had, gelyk ik wettelyk betoonde : al myn poogen was te vergeefs, en het kapitael wierd niet ontklampt als naer verloop van acht jaeren. Ik vertoonde aen den Raed van het Hof vyf thien beügtingen tot lafl der Schepenen van Aken , waer in ik hunne partydigheyd en onrechtveerdigen handel klaerelyk dede blyken ; maer alles was vrugteloos, en Gravenitz behield de overhand. Ik moeft de looo ryksdaelders met gereed geld betaelen, benevens den intreft; daer en-hoven heb ik voor altyd mynen wyn ver/oren , met het geld dat ik in de kas van Heinsberg had. Ziet hier den inhoud van het laetfte vonnis uytgefproken in 'r Opper - Gerechtshof; het behelsde „ dat ik „ mynen eyfch moeft voordraegen en vervolgen „ by de Rechtsbanken van Aken en Keulen, en dat hunne vonnijfen onwederroepelyk zouden „ blyven , en niet onderworpen aen eenig appel. Ik ben, met de hulpe van myne aden , in ftaet om te betoonen dat ik den eyjfchtr ben *  56 Leven van Frederik Van 1774 tot 1777 dede ik fchier niet anders dan alle de provinciën van Vrankryk en Engeland doorreyzen : myne fchriften hadden my zoo vermaerd gemaekt , dat ik in Londen en Parys geld zoude hebben konnen winnen met my te laeten zien. Den Heer Franklin , Minifter der vereenigde Staeten in America , wierd mynen bezonderen vriend ; hy en den Graeve de Saint - Germain , Bewindhebber van de Ooriogs - zaeken , deden my de gunftigfte voordellen om my te doen befluyten van nae America te vertrekken : ik had eene vrouw en kinderen , die ik niet wilde verbeten ; doch ik houde voor zeker dat ik het geluk eer in een ander deel van de wereld zoude gevonden hebben als in Europa. Den laetft overledenen Land-Grae ve van Heffen» Cafi'el, den zeiven die Gouverneur van Maegdenburg was in den tyd dat ik aldaer gevangen zat , en dat de Magiftraeten de verweerders zyn ; voorders heb ik , door het bybrengen van vyfthien merkelyke betigtingen , op eene wettige en onwederleggelyke maniere doen blyken dat die Magiftraeten alle de grond - wetten van het Keyzerryk overtreden hadden ; dit niet tegenftaende , die zelve Magiftraeten worden Rechters in hunne eyge.i z_aek gefield. IVat had ik te verwagten ? Ik heb dit proces liever laeten fteken , hoewel myne vrouw en kinderen door die vervloekte pleytwyze ontrent 18000 guldens verliezen', zonder al den fmaed te rekenen die ik heb moeten lyden , de koften van juftitie , en de on\i>acrdeerlyke fchaede die daer door toegebragt is aen mynen koophandel in wynen.  Baron de Trenck. 5? zat , en den welken my altyd bezonderlyk heeft befchermd , ftelde my ook eene aenzienelyke plaets voor onder de krygsbenden die hy nae America zond ; ziet hier myne antwoorde. DOOK.LUGTIGSTEN PRINS , Ik zoude al myn bloei vergieten voor ie vryheyi, maer men zal my noyt zien ftryden om Jlasven te maeken ; indien ik aen hei hoofd van uwe dappere grenadieren waere , 't is zeker dat ik met hun voor de Americaenen zoude vegten. In 1775 gaf ik tot Aken het tweede deel uyt vah myn wekelykfch Berigt gekend onder den titel van Den Vriend der Menfchen. Het ys was gebroken ; de borgers waeren genegen om te lezen en hun te onderrigten : de perfoonen die ik daer in ten fpot ftelde en het momtuyg afrukte % begonften hun van kant te maeken , als zy my zagen verfchynen ; ik had alsdan eenen aenhang , en zekeren perfoon die wilde ondernémen van te redeneren , kreeg ftokflagen. Ziet hier eenen lift die myne vyanden genoodzaekt waeren in 't werk te ftellen , en waer door zy my meynden te krenken. In het boven gemeld jaer kwamen op zekeren morgend aen myn huys veele perfoonen uyt den omtrek van Keulen , Bonn , Duren en Duöeldorp , die vraegden om my in 't bezonder te fpreken. Ik vraegde wat zy my te zeggen hadden , en zy gaven voor antwoorde , dat men hun vetzekerd had dat ik eene nieuwe Religie leerde , en hun , by middel van een verdrag met den duyvel, uyt kragt van welk men zig aen hem overgeeft , geld in overvloed konde bezorgen ; dat ze die Relige op goed befcheyd wilden aennemen , en naer het geld ontfangen 'te hebben wel middel zouden vinden om den duyvel te ontfnappen. Deel III. H  $8 Leven van Frederik Myne vrienden , myne kinderen , zeyde ik men heeft u bedrogen ; die u hier gezonden hebben zyn zelf duyvelen , en wel van de ergfte fcort. Ik ben goeden Chriftenen en eerlyk man : keerd weder nae uwe huyzen , en volbrengt uwe borgerlyke pligten ; gy zult den duyvel nog zyn geld niet noodig hebben. Middelertyd bleef ik mynen koophandel in wynen met zoo goeden uytval voordzetten , dat ik my in bezit zag van 40,000 guldens zuyvere winti, en in de vleyendfle hope van een aenzienelyk voordeel in Engeland ; ik had alreeds myne ftapels tot Londen en Parys , in den Haeg en tot Hamburg ; maer eenen ongelukkigen dag vernietigde alj de vrugt van mynen arbeyd , en de fortune wilde haere flagen ook doen gevoelen aen den koopman. Ik was te Londen ; alwaer zekeren fiel, genaemd Schwindier, ib'ooguinéen uyt myne borze in de zyne dede over gaen , door eenen trek waer van het verhael weynig eere zal doen aen de Engelfche Natie. Eene onvoorzigtigheyd van mynen fchoon-broeder was oorzaek van dit ongeval ; dien jongeling dede eene uytlevering van wynen eer hem den bedongen prys daer van betaeld was. Daer is in Engeland geene wet tegen diergelyke fchelmeryen ; ziet hier eenen algemeynen grondregel van dit Ryk: Betrouwd niemand; gy zult nimmer moeten k/aegen dat men u bedrogen heeft. Dewyl ik volkomendlyk bedrogen was, en aen myne vrienden vraegde wat ik in dit geval beft zoude doen, zy fpotten met my , en vonden klugtig dat eenen Duytsman zig had laeten bedriegen van eenen Engelfchen. Ik zal dien voorval mer alle zyne omftandigheden met befehryven, mids ik dingen van meer aengelegendüeyd te verhaelen heb ; doch ik zal  Baron de Trenck. 50 wy over den zeiven eenigzins uytbreyden , om dat men , na myn oordeel, een al te gunftig gevoelen heeft van de weerdigheyd en het voorrecht der Britannifche Natie. Ik , my in dien ftrik ziende , begaf my terftond by den Heer John Fielding , Rechter der ftad Londen. Hy kende my, en zeyde, zoo haeft als hy my zag , dat hy van zyne befpieders reeds, onderriet was van Schwindlers fchelraerye , en wift in welk buys dat mynen wyn gevoerd en uytgeleverd was; dat hy ,. om my op eene zonderlinge maniere te befchermen , toeftond dat zyne gerechts-dienaeren my den noodigen onderftand zouden doen om weder te nemen al dat ik daer van nog zoude vinden. Ik was verre van te vermoeden dat dien fnooden Rechter van in den ftond dat hy aldus toe my fprak , alreeds een paer honderd bottels van mynen beften tokay in zynen kelder had, en eenen was van de gene die den koek onder hun gedeeld hadden : ai zyn zeggen ftrekte alleenelyk om my jn eenen ftrik te doen vallen. Hy gaf my eenen Conftabel, of Officier van Policie, met zes. Sergeanten, aen de zelve belaftende te doen al dat ik van hun zoude begeeren. Tot myn geluk , belette eene geweldige hoofdpyn my met hun te gaen ; ik beveelde deze verrigting aen mynen fchoon - broeder, die van den anderen kant het voordeel had-, van beter Engelfch te fpreken als ik. Den Officier van de Policie leydde hem aenftonds nae het huys van eenen Jode, en zeyde aen mynen fchoon - broeder : Heer, 't is hier dat uwe wynen jngedaen zyn. De deure van dit huys was by klaeren dag in 't Hot, om ons te beter in den ftrik te doen vallen. Den Conftabel vraegde aen mynen fchoon - broeder: Heer ., begeerd gy de deure opengebroken te hebben ? Hy gaf tot.  60 Leven van Frederik antwoorde dat het zynen wil was, en zy wierd feffens opengebroken. Daer en-tuflchen kwam den Jode toegeloopen , en vraegde met eene gemaekte verflaegendheyd : Wat begeerd gylieden , Mynheeren ? Ik begeere den wyn weder die my geftolen is, antwoordde mynen fchoon - broeder. Neemt al dat u toebehoord , Heer , ervatte den Jode; maer doet my geen geweld aen , bidde ik u ; want ik heb dien wyn gekogt. j Mynen fchoon - broeder treed binnen, gevolgd van de Gerechts - dienaeren ; hy komt onder eene foort van voute (de inwoonders van Londen hebben eygendlyk geene kelders) en vind daer in der daed een groot deel van den wyn die my ontvremd was. Hy fchryft teritond aen Sir Pielding, om hem bekend te maeken dat hy mynen wyn weder gevonden heeft, en te vraegen wat hy 'er mede moet doen. Fielding antwoord mondeling ( hier diend wel op gelet ) : Gy moet hem wedergeven aen die ''er den eygenaer van is. Alsdan dede mynen fchoon - broeder den wyn nae mynent voeren. Den Officier van de Policie leydde hem daer naer nog by eenen anderen Jode , daer de zelve comedie met alle haere omstandigheden erhaeld wierd ; en hy kwam 's middags zeer vergenoegd tot mynent met den wyn. Den volgenden dag kwam den zeiven Conftabel tot mynent, en zeyde dat hy mynen fchoonbroeder moeft fpreken : het was om hem bekend te maeken dat hy by den Heer Fielding moeft gaen; waer by hy voegde dat hy hem derrewaerds wilde vergeze/fchappen , op voorwendfel dat hy ten huyze van dien Rechter ook eenige zaeken te verrigten had. Nauwelyks waeren zy beyde op de ftraet, of den Conftabel raekte mynen fchoonbroeder mgt zynen witten ftok , en dede hem als  Baron de Trenck. 6ï dief nae de gevangenis leyden ( * ). Ilr zag dit fpel door myne venfter, doch konde niet doen om mynen fchoon - broeder te bevryden ; maer ik begaf my op ftaenden voet nae het huys van Fielding , en vraegde hem de reden van eenen zoo vremden handel. Den fchelm antwoordde my met den deftigen toon van eenen Rechter, dat mynen fchoonbroeder misdaediglyk befchuldigd , en zelfs overtuygd was van diefte; dat Schwindler en de Joden met eed hadden verklaerd dat ze dien wyn van my gekogt hadden. Hy voegde daer by , dat ik het myn eygen moeft wyten dat ik my niet had doen betaelen volgens de wetten en gewoonten van Engeland; dat zes Schwindlers onder eed hadden beveftigd dat ze my mynen wyn tot den laetften ftuyver betaeld hadden ; dat hy dit niet geweten had, en dat hy my anders de befcherming van de Policie niet zoude toegeftaen hebben ; dat mynen fchopn-broeder daer-en-boven de deure had doen fpringen , en met geweld wyn wegdoen voeren die hem niet toebehoorde; dat dit alles wettelyk bewezen was, en dat 'er niet meer vereyfcht wierd om hem te overtuygen van eene diefte ver- , zeld van braeke. Hy raedde my , zonder uytflel rooo guinéen tot borge te ftellen voor mynen fchoon - broeder, by middel van welke -fomme hy voor hem zoude ( * ) Tot Londen is het aen geenen Gerechtsdienaer geoorlofd iemand gevangen te nemen in zyn huys ; maer %oo haeft als hy zig op ftraet begeeft en met den ftok van den Conftabel geraekt word , hy is gevangen , en niet kan hem bevryden ; al het volk zoude den Gerechts - dienaer onderfteunen , in geval dat hy wilde J>oogen om zig te reiden.  62 Leven van Frederik verantwoorden by de Bank van den Koning , of voor het Opper - Gerechtshof; daer by voegende dat zyn proces anders haeft zoude gemaekt wezen , en hy binnen weynige dagen gehangen worden. Men kan ligtelyk begrypen wat ik gevoelde , wanneer ik my door dien helfehen lift bedrogen zag : met hoe veel vermaek zoude ik mynen degen door het lyf van dien fnooden Hoofd-Rechter der ftad Londen geileken hebben ! Ik ging by eenen Advocaet van myne vrienden : hy fprak gelyk Fielding, en vermaende my op het fpoedigfte eene borge te ftellen ; daer by voegende dat hy vervolgers wel middel zoude vinden om ons te recht te helpen. Ik nam mynen toevlugt tot Lord Mansfield , die het zelve liedeken zong. Ik had magtige vrienden, ja die zelfs leden van het Parlement waeren r ik gaf hun myne verlegendheyd te kennen ; zy begonften met my te lachen , om dat ik my had laeten bedriegen , en koophandel met de Engelfche dede zonder hunne wetten te kennen. Lord Grosvenor 3 die my bezonderlyk genegen was, zeyde : Zend andermael wynen te Londen ; wy zullen u die wel betaelen , en door dien middel zult gy haeft uw verlies ingehaeld hebben. Den inborft van de natie fprak door zynen mond , en ik ben zeker dat hy zyn woord zoude gehouden hebben ; maer ik was niet meer magtig om de noodige verfehoten te doen. Ten laetften ging ik by myne mede-handelaeren , Stert , Plaskett en compagnie , by welke ik nog meer dan om iooo guinéen wyn had; zy waeren borge voor mynen fchoon - broeder , die vier dagen daer naer in vryheyd gefteld wierd. In dien tuftèhen-tyd had Fieiding eenen dienaer van het Gerecht, vergezelfchapt van de twee Joden , tot mynent gezonden , om den wyn uyt ie doen hadenen aen de Joden weder te leveren,  Baron de Trenck. gt als een goed dat hun geftolen was. De Joden dreygJlen my zelfs van my op myne'beurt te doen opugten , als verberger van den wyn die men hun ontvremd had. Ik vertrok fpoedig uyt Londen , Rak te Douvres over zee, en begaf my van Calis nae Parys, alwaer ik niets vuuriger betragtte als my, zelfs met verlies, te ontmaeken van mynen geheelen voorraed van wynen : ik dede door die verkooping eere aen myne wiflèlbrieven, maer verhaefte nen^* ^ Va" mynen kooP«andel in wy- Ditiseen voorbeeld van het gedrag derEngelfche Rechters. Ik had tot Londen nogtans vrienden , en zelfs in groot getal. De omflandige beichryvingvanal dat my ten opzigte van dien wyn gebeurd is zoude te lang vallen ; ik zal my vergenoegen met nog een geval te verhaelen dat betrek heeft tot het voorgaende, en even bekwaem is om den aerd van de Engelfche Rechters te doen kermen. Eenen Duytfehen Violmaeker was op het punt van uyt Londen te vertrekken : op eene tafel in zyne kamer hond eene zilvere caffé - kanne , die ( • ) In de maend November zond ik mynen jcnoon - broeder weder nae Londen , om dit proHes te vervolgen ; maer de Schwindlers waeren verdwenen , en den Advocaet vraegde honderd guineen op de hand om de vervolging te ondernemen : immers , mynen fchoon broeder moeft terug komen ponder iet te hebben konnen uytvoeren, en die reyze kofte hem nog wel 70 ponden fterlings m Plaskett > die borge v00r hem geweeft hadden , hielden al mynen wyn, en wiften zoo wei hunne rekening te maeken , dat ik alles voor goed verloren heb.  1Ï4 Leven van Frederik hy aen zyne vrouw meynde te draegen : daer word aen zyne deure geklopt , en hy ziet twee Smauzen binnen komen : den eenen houd hem bezig met van violen te fpreken die hy veynsde te willen koopen, terwylen dat den anderen zyne cafFé - kanne wegneemt en daer mede verdwynt. Den Duytsman zig omkeerende, ziet zyne caffékanne niet meer , waer op den anderen Smaus hem zegt: Vriend , field u geruft ; gy behoefd my maer te volgen; mynen makker zal u de caffékanne feffens vvedergeven ; ik ben zeker dat hy u dezen trek maer om te lachen gefpeeld heeft ; want hy is eenen klugtigen gaft. Den goeden man gaet met den Smaus, en dezen leyd hem in eene kamer daer hy vier andere Iffaëlieten vind. Den Duytsman zyne caffé kanne aldaer op eene tafel ziende, neemt ze , zeggende: God zy gedankt , ik vinde myn goed weder ! Niemand van de Smauzen fpreekt een woord, en den Duytsman keerd met zyne caffé- kanne nae zyn huys- Nauwelyks is hy vertrokken , of de vyf Joden gaen by den Rechter, en verklaeren met eed dat eenen Duytsman tot hunnent gekomen is, en hun eene zilvere cafte-kanne ontdraegen heeft. Den Rechter zend de wagt met hun , en in de kamer van den Duytsman komende , eenen van de Joden roept: Hier is myne caffé kanne ! De vier andere , als getuygen , zeggen daer op dat het de zelve is. Den Duytsman word in beflag genomen als eenen dief, en mids hy niemand kan bybrengen die zyne onfchuld getuygd, men veroordeeld hem op de betigting van de vyf Joden tot het ftrop. Ik heb hem in de gevangenis gefproken , en dien voorval uyt zynen eygen mond gehoord ; dien eerlyken perfoon is voor myne oogen gehangen. Zoo fchanielyk word in Engeland het recht misbruykt. Ik  Baron de Trenck. 6*S . Ik keere voor eenigen tyd nae Aken, alwaer my federt dien voorval nog zommige merkweerdige dingen wedervaeren zyn. In 1776 kwam den Zweedfchen Veld-Overften Sprengporten tot Aken. Hy had de groote Staetsverandering ten voordeele van den Koning voorgeworpen , en het grootfte deel van haeren uytval moet aen hem toegefchreven worden. Dewyl hy oorzaek van misnoegen meynde te hebben, hy vertrok fchielyk uyt Zweden nae Aken, bevangen met eene geweldige zwaergeeftigheyd. Men aenzag hem voor eenen perfoon die ten uyterften gevaerlyk konde worden aen de ZweedIche Kroon; hy had naer de gemelde Staets-verandering de ftoutigheyd gehad van , aen het hoofd van zyn regiment der garden, tot den Koning zelf te zeggen: Zoo lang alsSprengpor'ten eenen degen aen zyne zyde zal diaegen, den Koning zal hem niet te gebieden hebben. Men vreesde dat hy in den dienft van Rusland zoude over gaen; dus gaf den Prins Karei my in den naem van den Koning laft van geene gelegendheden te verzuymen om kennis met hem ta maeken , en te beproeven of 'er middel was om hem over te haelen om weder te keeren in Zweden. De uytvoering van dien laft was ten uyterften moeyelyk : de trotsheyd van Sprengporten ging buyten de paelen , zyne uytnemende fpytigheyd maekte hem fchier onaenfprekelyk , en daer-enboven veragtte hy al dat van Zweden niet was. Ik durve zeggen dat de maniere op de welke ik te werk ging om hem te winnen, een kleyn meefterftuk van ftaetkunde was. Ik vond middel om my ganfchelyk in zyne vriendfchap en gunft te dringen ; immers , ik dede zoo veel dat ik hem vergenoegd tot Stokholm bragt, alwaer ik de voldoening had van hem verzoend te zien met zynen Koning. Veel TIL t  66 Leven van Frederik In het zelve jaer 1776 kwam den StaetsMinifter Graeve de Hertzberg tot Aken om de' wateren te gebruyken : ik had d'eere van kennis met hem te maeken en den tyd van dry maenden dagelyks zyn gezelfcbap te genieten ; ik vergezelfchapte dien .waerelyk grooten man in alle plaetfen daer hy ging : dat het my nu geoorlofd is weder in myn vaderland te verfchynen met eere en algemeyne goedkeuring , daer over moet ik dank geven aen zyne edelmoedigheyd. T'elkens dat myne kinderen dit zullen lezen , het zal hun opwekken tot eerbieding; zy zullen eene zoete beweging tot dankbaerhtyd gevoelen,en de grondregels indagtig worden die ik hun heb tragten in te drukken van in hunne teerfte jeugd. Voorders, tot Aken nog te Spa offerde ik geenzins aen de ledigheyd de oogenblikken die myne reyzen my over lieten : dewyl ik in myne wekelykfcue bladeren geweldig uytvaerde tegen de tuyflchers en vergaederingen van fielen die, met toelaeting van den BiiTchop en het Magiftraet, op de onredelykfte maniere zoo de vremdelingen als ingezetene van het land pluymden, en daer-en-boven niet vreesde van groote Heeren te doen kennen die niet befchaemd waeren van hun met deze ridders van pratyke te vereenigen , om deel te hebben in den buyt; ik verwekte my daer door nieuwe vyanden en zag my bloot gefteld aen nieuwe gevaeren : maer deze booswigten vielen op 't eynde zelf in de ftrikken die ze my geleyd hadden (*). ( * ) A7/er tegenftacnde al den ftryd en de vervolging die ik daer door heb moeten lyden, heeft my noyt leed geweeft het geên ik raekende dit voorwerp gedaen heb 'Zag ik tot Spa eenen trejfelyken Jongeling aenkomen om de erftelling van zyne gezondheyi te loeken , ik merfchouwde hem vait  Baron de Trenck. 6? De geduerige onrufte , waer in ik leefde , begonft my te vervelen ( * ); ik verliet eene ftad idaer myne nutte dienften met ondankbaerheyd betaeld wierden , en vertrok nae Weenen , met oogmerk van in Ooftenryk een buyten - goed te koopen , om aldaer, als eenen minnaer der wysheyd , de rufte te genieten , afgefcheyden van het gewoel en de bekommering der wereld ; ik ftelde my voor van my daer ganfchelyk toe te wyden aen den akkerbouw en het landleven,. In dit tydftip begonften de zaeken van Beyerën (**) de algemeyne oplettendheyd op hun te trek- het gevaer , beeldde hem de tuyfch - plaetfen en fpeelders af onder hunne waere koleuren, en dede ,hem, op dat hy zig van hun zoude wagten, allede ridders van pratyke kennen : men kan wel begrypen dat ik de tuyflchers bende daer door geenen aengenaemen dienft dede Dewyl ik den tyd van zeflhien jaeren het befte deel van de zomers met myn huysgezin te Spa doorgebragt heb , myn huys wierd , gelyk ik gezeyd heb, de vergaederptaets der aenzienelykfte vremdehngen , en die glorie maekten van eerlyke lieden te zyn: ik had dan het treffelykfte gezelfchap ten deel, het welk den haet tenen my nog. geweldiger ophitfte; maer, tot vergoeding daer van , myn verblyf tot Spa wierd daer door veel aengenaemer , en verfchafte my boven al gelegendheyd om my te doen kennen, voor die ik was, ( * ) W^v flappen hier óver de omflandigheden van een proces dat ons niet raekt, tuflchen den Borgemeejler van Aken en eenige ingezetene van die ftad, en in het welk M. den Baron de Trenck de rol van bemiddelaer wilde fpelen ; doch hy had reden om deze geüenftigheyd te beklaegen. ( ** ) Ik kende beter als iemand alle de om-  68 Leven van Frederik ken , en ik , alsdan oordeelende dat het my nieft betaemde buyten myn land te leven in tyd van oorlog , kogt in Ooüenryk , in het diftnét van Molk, de landgoederen van Zwerbach en Grabeneck , met het Bailliufchap van Knoking , voor denprys van 51,000 guld,, welke fomme, gevoegd by de kollen van de inbezitstelling en andere rechten , tot 60,000 guldens beliep. Deze landeryen waeren t'eenemael verwoei!; ik Helde my flandigheden daer van; ik trok nae Parys, fprak aldaer met den Minifter, en begreep met een half woord dat den Heer de Ritter, die alsdan Minifter van den Palts-Keur-Vorft tot Weenen. was , in die zaek eene der voornaemfte rolen fpeelde. Wy waeren vrienden federt dertig jaeren, en nogtans was het my niet mogelyk hem te zien; ik heb zelfs vernomen dat hy van den Minifter Becker bevel ontfangen had om my te fchouwen : den laetft gemelden wift dat ik te wel onderwezen was. Den Groot - Hertog van Florenüen reysde nae Weenen; ik ging hem aldaer vinden, en fprak hem van eene zaek daer ik tot Weenen miflchien. alleen van onderrigt was. Hy vertrok om zig by het leger in Bohemen te gaen voegen; ik fchreef hem in 't lang-alle de dingen daer ik hem reeds van gefproken had ; ik zond hem den brief in het leger met eenen buyiengewoonen poft , die ik rykelyk betaelde ; hy toonde hem aen den Keyzer ; doch dit heeft my het minfte voordeel niet aengebragt. Om kort te zeggen , ik heb in alle ge levendheden meer gedaen als myne pligt, en den inwendigen rechter die wy binnen ons draegen belofd aen myne oude dagen , zvn het geene vergeldingen , ten minften den peys en de gerv.ft.heyi van de ziel.  Baron de TrencK. 69 voor van die wederom tot weerde te brengen door myne zorg en wetenfchap. ii Eer dien koop konde gefloten worden, moeft ik elf groote maenden de goedkeuring van Weenen afwagten. M. de Zetto (den zeiven daer ik meermaels van gefproken heb ) die alsdan Rapporteur was, benaemde. eenen van zyne goede vrienden om mynen momboir fideï commis te zyn; dus, in fpyt van al myn recht, moeften myne landgoederen een fideï-commis zyn en blyven , op dat de Heeren Rapporteur en Momboir my onder handenzouden hebben om my fchattingen op te leggen : ook waeren zy in dit ftukzoo behendig, dat ze in min dan een jaer ontrent 6ooo guldens uyt mynen zak in den hunnen deden gaen ; en had ik geenen Momboir gehad , ik zoude die fomme hebben konnen fpaeren voor myne kinderen. Myne fchoon - moeder ftierf in Julius 1780, en op het eynde van September trok ik met myne vrouw en kinderen nae Weenen. Myne vrouw bezogt de Groot-Meefterflë van Haere Majefteyt, en zy verkreeg terftond gehoor by de Keyzerinne - Koninginne , aen wie zy het geluk had van te behaegen, en van de welke zy met eene uytnemende goedheyd ontfangen wierd. Men zoude my nauwelyks konnen gelooven, zoo ik al de beleefdheyd wilde verhaelen daer deze Vorftinne haer mede bejegende, en alle de verzekeringen die ze haer gaf van haere befcherming: zy fprak 'er aen de Ards - Hertoginne zelf van , als van eene volmaekte vrouw , en gaf de GrootMeefterftè laft om haer overal te vertoonen. Gy wilde dan uwen man in myne Staeten niet volgen ? zeyde de Koninginne daer naer tot myne vrouw; maer ik wil u doen ondervinden dat men hier nog vermaekelyker kan leven als tot Aken. Dags daer naer zond de Koninginne den-Héér de Piftrich tot mynent met het brevet van een  f o Leven van Frederik K penfioen van 400 guldens daer Haere Majefteyt myne vrouw mede begiftigde, met bevel om haer te zeggen dat ze met die gunft niet zoude ophouden. Myne egtgenoote had de Keyzerinne gefmeekt om my een gehoor te vergunnen , en het wierd my by de gunft van haere voorfpraek feffens toegeftaen. Tot dry reyzen , zeyde die doorlugtigfte Vorftinne my , heb ik uwe fortune willen maeken ; maer gy hebt ze t'elkens verftooten. Dit gehoor was lang, en de Keyzerinne fprak my van myne kinderen met eene moederlyke teerhertigheyd ; zy toonde haer zelfs begeerig om hun te zien , zeggende dat de kinderen van eene zoo goede moeder niet konden miflèn van haer te gelyken. Zy fprak my ook van myne fchriften , en zeyde : Hoe nut had gy u aen myne Staeten konnen maeken , indien gy uwe pen had willen toewyden aen den Godsdienft! Om kort te zeggen, alles fcheen my een toekomende geluk voor te fpellen * ik bleef nog eenigen tyd tot Weenen , alwaer myne egtgenoote gehandeld wierd met een ontzag en eene agting die men miflchien nog noyt aen eene uytlandfche bewezen had. Wy vertrokken eyndelyk nae Zwerbach , om ons neder te zetten op het landgoed dat ik gekogt had, op het welk wy eenigen tyd de rufte en ftilheyd fmaekten; maer -als wy ons gereed maekten om weder te keeren nae Weenen , alwaer ik my van de gunft meynde te bedienen die de Keyzerinne ons begonft te bewyzen , om eenige vergoeding te verzoeken voor de landeryen die my ontvremd waeren, wy vernamen de tyding der öond van de groote Maria - Therefia , en al onzi liope verdween wederom. Ik heb ter behoorlyke plaets vergeten te zeggen iat, onmiddelyk naer het gunftig gehoor dat my  Èaron de Trenck. jt| toegeftaën was, Haere Koninglyke Hoógheyd de Ards-Hertoginne Marie-Anna my Van wegen de Keyzerinne belaft had de geeftelyke werken van den Abbé Beaudrand uyt het Franfch in 't Duytfch over te brengen. Ik antwoordde dat het vertaelen my niet veel behaegde , en dat ik liever uyt myn hoofd fchreef, doch dat ik met vermaek zoude gehoorzaemen aen het bevel van Haere Majefteyt. Ik nam dan de pen in de hand ; ik trok wel iêt uyt Beaudrand , maer het grootfte deel van 'c werk was eygendlyk van my: mids ik het uytgaf voor eene vertaeling , de keurders handelden my met min ftrengheyd. Naer verloop van zes weken was het eerfte deel reeds afgedrukt , en de Keyzerinne vond het uytmuntende : ik behandigde, haer zelf het tweede deel , dat ook niet lang onder handen* geweeft had : zy vraegde my of dit tweede ftuk aen 't eerfte niet moeft wyken , en ik antwoordde dat ik hopte dat het haer beter zoude behaegen. Noyt heb ik iet gelezen dat zoo wel opgefteld was, ervatte zy, en het dunkt my wrnder dat gy zoo ras en daer by zoo wel kond fchryven. Ik belofde haer alle maenden een deel te leveren. Eer het derde voltrokken was, kwam Maria - Therefia te fterven , en haere dood dede al myne hope verdwynen. Op haer fterf - bedde begeerde deze Vorftinne ■ log alle Ronden dat men haer de werken van Trenck zoude voorlezen. Dit was den gunftigften tyd om haer een woord voor my ten beften te fpreken : haeren biegtvader had het my belofd te doen : hy was volkomendlyk onderrigt van al het verlies dat ik met zoo veel onrecht geleden had : zyne voorfpraek konde voor my alles te wege brengen ; maer hy vergat my , niet tegenftaende dat hy my op de plegtigfte maniere zyn woord gegeven had van my in de gelegendheyd gedagtig te zyn.  f2 Leven van Frederik ■ Naer de dood van die doorlugcige Prinsefïè wierd my van de keurders toegelaeten , en van Haere Koninglyke Hoogheyd de Ards-Hertoginne zelfs belaft, in de voorreden van myn derde deelde waerheyd te zeggen raekende myne zoo genaemde vertaeling ; dit is den uenigllen loon die ik voor myn werk genoten heb. Maer men moet bekennen dat myn noodlot van de rampfpoedigfte was: want in den tyd van eenen-dertig jaeren waeren alle myne poogingen by het Hof vrugteloos geweeft, ter oorzaek dat booze en baetzugtice menfchen de Souvereyne een naerdeelig gevoelen van my ingeboezemd hadden , met my af te ichilderen als eenen ards- ketter : naer verloop van dien tyd kreeg myne egtgenoote gelegendheyd om haer uyt die dwaeling te trekken deze goede Vorllinne meynde het ongelyk te vergoeden dat my gedaen was; zy ging myne kinderen gelukkig maeken ; maer ziet, zy derft zonder den tyd gehad te hebben om iet uyt te voeren van het géén zy voorgenomen bad. Fortune, hoe fpeeld gy met de zwakke ftervelingen ! Ik zoude bynaer aen de voorfchikking gelooven ; maer neen , ik alleen ben de oorzaek van myn ongeluk : ik heb altyd te weynig afgeregt geweeft in de konft die in het Hof alles doet verkrygen ; ik heb met te veel trotsheyd gevraegd. het géén ik wift dat my toekwam : niet te min , had ik het konnen veilcrygen, ik zoude dit recht gewis voor eene gunft aengenomen hebben. Het is voor myne kinderen dat ik deze waere hiftorie van myn leven gefchreven heb; miflchien zal ze my nog nieuwe vyanden en vervolgingen verwekken ; maer ik hope dat zy uyt de zelve eenig voordeel zullen trekken. Men heeft geweld gebruyktomzig meefter te maeken van alle myne papieren; dit heeft my verpligt om mynen toe vlugt te nemen tot de druk - pers, op dat men my naer myne  Baron de Trenck. 73 myne dood niet zoude konnen verwyten dat ik myne vaderlyke pligten niet gekweten heb. Ach! ik ben verzekerd dat alle eerlyke perfoonen die dn werk lezen, hunne vrienden zullen zyn i van den anderen kant zullen zy van my geleerd hebben met weynig te vreden te zyn , hun het noodige te bezorgen door eerlyke middelen, en het overtollige te konnen derven. Dit zal hun erfgoed zyn , by gebrek van onze landeryen in Slavonien. Voorders heb ik in dit werk betoond dat niemand van hunne voorvaderen oyt verraederye gepleegd heeft, 't zy tegen Ooftenryk , of tegen Pruyflèn ; voor al het overig fteune ik op hec opperfte Wezen en op den agtbaeren naem die ik verkregen heb. ; Jk eere de gedagtenis van Maria - Therefia : ik maekte eene redenvoering voor haere uytvaerd en een treur - digt op haere dood ; het was myn hert dat in beyde die ftukken fprak; ook wierden zy met de goedkeuring van het publiek vereerd. De hiftorie van myn leven getuygd dat ik , irt vveêrwil van al het onrecht en de vervolgingen die men my aengedaen heeft, deze Vorftinne in alle tyden met iver en getrouwheyd gediend héb. 't En is op my niet te wyten dat ik, met de vuurigfte begeerte om te dienen , daer toe geene gelegendheyd gehad heb, en voor haer noyt heb konnen doen het geên ik wenfchte. Eenen anderen, in myne plaets zoude min gedaen hebben als ik en nogtans zoude hy miflchien Staets- Minifter of Veld - Overften geworden zyn. Ik zal ook eens den vrede genieten die 'deze eerweerdige Prinseflè nu fmaekt; hy is alreeds in myn hert, en zal my naer myne dood in 't graf volgen. Myne vrouw heeft niet meer als negen maenden het penfioen genoten ^at de Keyzerinne haer vergund had in aenmerking van al'onzen tegenfpoed en ons talryk huysgezin; het wierd haer Deel UI. K  74 Zeven van Frederik naer de dood van deze Vorftinneonttrokken: men fchikte het ongetwyifeld in de clafie der penfioenen die te ligtveerdig toegeftaen en aen den Staet tot laft waeren: ook kan het gebeuren dat den jongen Monarch daer van noyt heeft hooren fpreken: ik heb dieswegen geen onderzoek gedaen. Ik moet nogtans bekennen dat ik door dien flag gevoelig getroffen wierd ; maer miflchien zal het vaderlyk hert van Jofeph den II. eens beweegd worden door myne zugten , is 't dat hy zig oyt geweerdigd dit lang verhael van myne rampen te lezen. Daer bleef my niet anders meer te doen als my tot Zwerbach ganfchelyk over te leveren aen den landbouw , als den eenigften middel om in ons onderhoud te voorzien : doch ik vond geraedig èerft nog eene laetfte pooging te doen , om my niet te moeten berifpen dat ik iet verzuymd had tot den welftand van myn huysgezin ; ik wilde weten wat ik voor het toekomende mogt verhopen van den Monarch die tegenwoordig met zoo veel mem regeerd ; het was met dit oogmerk dat ik hem het volgende gedenkfchrift toettierde. AXDER.GUNSTIGSTEN KEYZER , Ziet kier het geên ik fchreef in het tweede deel van de werken die ik tot Aken uytgegeven heb in 1772 , en waer van ik de voornaemfte denkbeelden alreeds onderworpen had aen het verlicht oordeel van Uwe Majefteyt , in het handfchrift dat ik d'eere had van hem aen te bieden in 1765. Daer behoord eenen vryen toegang tot den troon vergund te worden aen allen onderdaen die onder het geweld der verdrukking {ugt; inaer in geval dat ''er alsdan eenen vermeteling gevonden wierd die den Monarch zpude durven bedriegen, met te klaegen zonder reden , of ge-  Baron de- Trenck. 75 veynsdelyk gunften af te perfen die hy niet verdiend heeft , hy z_oude verdienen ten toon gefield te worden aen eenen pael, naer dat hem den neus en de ooren zouden afgefneden zyn. - Goedertierenjïen Monarch , ik wil in uwe Staeten den eerften zyn die men deze ftrajfe doet onderftaen, en ik z_al myn eygen vonnis uytgefproken hebben , als ik op geene onwederleggelyke maniere kan betoonen dat ik vraekroepende onrecht geleden heb onder de regering van de groote Maria - Therefia , en dat men my , door qnrechtveerdige procejfen en ftagen van hoog gezag , beroofd heeft van groote goederen die my weitelyk toebehoorden. Diesvolgens fineeke ik zeer oodmoediglyk dat my eenen rechter be-. naemd worde voor den welken ik de gerechtigheyd van. mynen eyfch mag doen blyken. . Tk ben met de eerbiedigste onderwerping Van Uwe Keyzerlyke Majefteyt Den gehoorzaemfien en getrouwften onderdaen Trenck, Dezen brief, om redenen aen my onbekend , had het uytwerkfel niet dat ik van den zeiven had durven verhopen. Weynigen tyd daer naer fchafte den Keyzer tot Weenen alle de fondatien van hofpitaelen af; zyn inzigt was goed en rechtveerdig. Mynen afgeftorvenen neef, gelyk ik hier vooren gezeyd heb , had eene fondatie van 36000 guldens in Eeyeren gedaen , voor de ongelukkige die hy en zyne Pandouren in de ellende gedompeld-hadden; maer mids ik van hem niet geërfd heb, en dat het geld tot die fondatie gefehikt my met geweld ontrukt is t en genomen van de. goederen die myne  76 Leven van Frederik voorouders my agtergelaeten hadden , en de welke «iet onderworpen waeren geweeft aen den wil van mynen vader, ik bad den Monarch van die 36000 guldens niet toe te voegen aen de algemeyne kade der arme, gemerkt zy alleenelyk toebehoorden aen my en myne kinderenden dat wydie maer weder eyfchten uyt kragt van het wette-' lykfte recht; dat wy eygendlyk de ongelukkige waeren die Trenck in de ellende gedompeld had , en dat 'er van zyn goed niet over gebleven was dat tot de gemelde fondatie zoude hebben konnen gebruykt worden ; dat dit geld my toebehoorde, en my met geweld ontrukt was. Maer , eylaes ! myn verzoekfchrift viel in de handen van eenen perfoon die niet onderrigt was van den waeren ftaet der zaeken; miflchien dagt hy ook dat het hem te veel moeyte zoude gekoft hebben om den zeiven na behooren te onderzoeken : dus, naer verloop van eenige dagen, zonder eenig onderzoek gedaen , zonder my te vooren de minfte verklaering gevraegd te hebben, fchreef men van agter op myn verzoekfchrift de woorden die men gewoon was federt 36 jaeren onder alle myne vertoogfchriften te ftellen : Het verzoek van den fhppliant is afgejlaegen. Daer mede was myne laetfte hope ook verdwenen. Nauwelyks was ik weder op myn landgoed van Zwerbach , of het Icheen dat den rampipoed my aldaer gevolgd was: ik heb in den tyd van zes jaeren overvallen geweeft van twee algemeyne verwoeftingen door den hagel , een jaer van onvrugtbaerheyd,zeven verdervende watervloeden, eene befmettelyke ziekte onder myn vee-, immers Van alderhande ongelukken. De aerde was aldaer in den flegtften toefïand ; ik moeft de >vyvers doen zuyveren , het kafteel in ftaet ftellen om te konnen bewoond worden , dry vervallene hofsteden weder opbouwen , vee  Baron de Trenck* ny ■ fcöopen, en my voorzien van alle de gereedfchap.' pen noodig tot den landbouw ; ik zag my feffèns in armoede vervallen. ■ De ongelukkige boeren konden hunne pagten niet opbrengen ; ik moeft hun zelfs geld verfcbieten om zig te behelpen, en de lallen die zy moeKen betaelen , groeyden geftaedig aen: ik en myne zoonen wonnen ons onderhoud met het werk onzer handen , en myne agtbaere egtgenoote , tot alsdan gewoon van met groot volk te verkeeren , die nimmer naergelaeten had van voor my te zorgen en haere moederlyke pligten waer te nemen, vond haer genoodzaekt zonder dienftmeyd te leven met acht kinderen op haeren hals : met een woord gezeyd, wy waeren arm en leefden ellendig ; wy aten geen (luk brood zonder dat het bevogtigd was met ons zweet. O ! had den Mo, harch wiens doordringende gezigt geweften doorziet die zeer verre van zyne Staeten verwyderd zyn , by geval zyne oogen op Zwerbach geflaegen , hy zoude daer gezien hebben de zedige lchuylplaets van de deugd, de gemaetigdheyd , den arbeyd , en van alle de borgerlyke pligten ; m houde voor zeker dat wy niet langer meer zouden geleden hebben. Eenen tegenzin hebbende van voor myn onderhoud te moeten afhangen van eene hagelvlaeg , of van het welbevallen van myne voogden , en in myne pen genoegzaeme middelen vindende om de noodzaekelykheyd aen myn huysgezin te bezorgen , nam ik het voorleden jaer 't befluyt van alle myne gedigtan en andere werken met de hiftorie van myn leven uyt te geven in dry boekdeelen. Ik heb dit werk voltrokken in den tyd van veerthien maenden; het heeft de goedkeuring van geheel Duytsland weggedraegen, en my te gelyk agting, eere en geld aengebragc, Nnben ik in hec  ?8 Leven van Frederik onveranderlyk voornemen van het overig dee^ myner dagen af te leven verwyderd van alle proceflèn , voogdyen , rechtsbanken rapporteurs, agenten en bewindhebbers: ik wil leven als of myn breyn en myne pen de eenigfte goederen waeren die ik op de aerde nog bezitte ; vergenoegd , als ik de goedkeuring kan verdienen van het eerlyk en verlicht gemeynte : diesvolgens zal, ik geen vaderland meer noodig hebben , geenen; titel , geene befcherming nog gunft van Prinfen , geen huys dat my toebehoord , geene landgoederen , ^ geenen uniform , geenen momboir fideïeommis ; ik wil vryen bewoonder van den aerdbodem in 't algemeyn wezen : myne fchriften zullen een erfgoed zyn dat niemand myne kinderen zal konnen ontweldigen , en het welk niet verbeurd kan verklaerd worden. Den 33 van Ougftmaend ontfing ik eyndelyk de tyding dat den grooten Frederik kwam te overlyden. Den tegenwoordig regerenden Koning , die het menfehdom bemind en agt , en getuyge geweeft heeft van myn ongelukkig lot in myn vaderland , zond my aenftonds een pafport om in veyligheyd tot Berlin te komen : alle de oude verbeurtverklaeringen zyn nu wederroepen , en mynen broeder die nog leefd , ftaet myne kinderen in Pruyffen eene aenzienelyke fortune agter te laeten. Dus gae ik nu, met den oorlof van Zyne Majefteyt den Keyzer , nae myn vaderland vertrekken, daer ik federt 42 jaeren uyt gebannen ben: ik gae daer bloedverwanten en vrienden weder zien, en alle die my in myn ongeluk gekend hebben : ik zal hun durven omheizen , om dat ik noyt verraeder geweeft ben , maör veel eer eenen martelaer van de zuyverfte deugd : ik heb diesvolgenS recht om aldaer de lauwrieren te verwagten die de vrienden van het menfehdom my  Baron de Trenck. ya moeten bewaeren : ffc gae daer eenen edelmoedigen Monarch zien. Wat zoete vreugd vervold myne ziel , als ik den toekomenden tyd befchouwe , die ik my nu durve beloven vonr den loon van myne lange ftandvaftigheyd ! Een nieuw tooneel opend zig voor my naer eenen tegenfpoed van 42 jaeren ; myne pen , al word zy beftierd door het levendigfte gevoelen, kan de zoetigheyd niet uytdrukken wat myn hert nu fmaekt. • Ziet hier een nieuw tydftip in de hiftorie van myn leven , eene nieuwe rol die ik gae fpelen l in den zeiven ftond als ik een treurig levens-eynde meynde te genaeken. Ik gae wederom , en met een vrymoedig gelaet, op het groot tooneel dezer wereld verfchynen ; men zal my daer zien zoodaenig als ik my afgefchilderd heb in de hiftorie van myn leven. De onderneming is vry moeyelyk vooreenen menfch die alreeds gebogen gaet onder het gewigt zyner jaeren , en niet anders meer zoude behooren te betragten als de rulle : al myne eerzugt word wederom opgewekt; ik voel dat ze op een nieuw eene ziel omvangt die vol vuur is en vlug om te ontvlammen. Eylaes! het is mogelyk dat eenen nieuwen ftorm my wederom in 't midden van de woefte zee dryft; maer ik ben gewapend tegen alle onheylen ; dus heb ik geenen fchrik voor dit laetfte. Ik heb langen tyd gegronde redenen gehad om den dag te vervloeken , dewyl hy my niet als fchroom aenbragt. Wat my belangt, ik aenzie de dood min voor eene ftraffe , dan als eene weldaed ; zy is voor my maer eenen overgang van het gewoel tot de rufte : voorders, wanneer ik niet meer zal beftaen , geene ver.vaerelyke droomen , fpruyten.ie uyt het geheugen van den voorledenen tyd, zullen my alsdan komen ontruften. Myne kinderen genieten nog het vermaek der jeugd en van het  *° Leven van Frederik leven ; ik zal met genoegen myne dagen eyndigen , naer dat ik voor hun alle myne pligten van vader zal volbragt hebben. Miflchien zal ik neg een aenhangfel in 't licht laeten komen , dienende tor vervolg van deze hiftorie van myn leven , die alreeds zoo fabelagtig is , in het welk ik my zal toelaeten zonder ontzag te fpreken van menige dingen daer ik uyt opzigt raslyk over geftapt ben. Den opperften Meefter aller noodlotten heeft zig van my willen bedienen om mynen evenmenfeh te onderwyzen; hy heeft my voorzien van zenuwen bekwaem om de diepe indrukkingen van de frerke driften te ontfangen • ik had eene ziel begaefd met de kragt om ligtelyk te doordringen al dat groot en verheven is, een.geheugen gsoeffend door geduerige poogingen, en daer by een lichaem van yzer. Alle deze voordeelen waeren my noodig om de flagen van myn noodlot te konnen uytftaen. Naer dat ik aen de elementen die deelen zal wedergegeven hebben, uyc de welke myn aerdfeh geftel beftaet, en die haeft het fpeeltuyg van de winden zullen zyn ; wanneer deze deelen , doo? den eeuwigen kring van de verwiflèlingen der nature,, zuilen gediend hebben tot de faemenflelling van nieuwe lichaemen ,' zal ik alsdan nog beftaen ? zal ik gevoelen, of nog eenige verbeelding hebben van dien Trenck , die tegenwoordig in wezen is ? Zal ik de Godheyd aenfehouwen , als myne oogen niet anders meer zullen zyn dan' ftof, wanneer myne tong hem geene uankzegging meer zal konnen toeftammeren, en als de vliezen van myne herflènen niet meer zullen bekwaem wezen om eenig denkbeeld te ontfangen van de gevoelige voorwerpen ? O ! indien , gelyk ik hope , de ziel, gelcheyéen van haer lichaem , de ftorfe overleefd; ó ! alsdan ben ik zeker dat de myne ,  Baron de Trenck. 8ï myne , vry van misdaeden en verfoeyelyke werken, haer zal gaen vervoegen met de bende der gelukzalige geeften, die deze kroon van onftervelyke glorie verwagten die zy verdiend hebben , en de welke eenen rechtveerdigen God voor hun bereyd heeft. Hy zal geene zwakheden willen ftraffen die aen de menfchheyd verknogt zyn , als een noodzaekelyk gevolg van de werking onzer zintuygen en den faemenltel van onze lichaemen, die hy zoodaenig heeft willen maeken , en niet anders. Van den anderen kant, my dunkt dat deze zwakheden in my genoeg geboet zyn door al het geên ik in deze wereld heb moeten lyden; dus zal ik in d'andere niet te vreezen hebben van eenen God wiens goedheyd geene paelen heeft, en die geenzins vereyfchre dat ik eenen engel was, maer eenen menfch ,,in wie, volgens zynen wil, het goed moell vermengeld wezen met kwaed. Zoodaenig is myne geloofs belyding, by welke ik nog zal voegen , dat ik in alle omltandigheden van myn leven de verbintenillën van menfch en borger volbragt heb. Ik heb menigmael te goed en te edelmoedig geweeft; miflchien ook zomtyds te trots en te onbewegelyk. Den iver om my te onderwyzen heeft my menige nagten doen overbrengen zonder te flaepen; ik heb geloofd dat den menfch , in zyne hoedaenigheyd van een peyzende wezen , zyne kennis moet tragten uyt te breyden , en dat al het geên men van den flaep aftrekt , zoo veel gewonnen is voor het leven : ik zal tyd genoeg vinden om te flaepen in den eeuwigen nagt. Maer het is in den ouderdom van zeftig jaeren te laet om eenige ftaetzugtige voornemens te maeken ; ik mag deze belydenis doen zonder fchaemte; ik weet wel, eh vreeze niet van het opendlyk te bekennen , dat ik menfch ben ; maer ik ben eenen menfch van de edelfte foort. Deel III. L  8a ^ Leven van Frederik Myne ziel zal verrukt worden van vreugd, als myn voorbeeld en myne leflèn weder tot de deugd zullen konnen leyden , en by gevolg wyzer en gelukkiger maeken den onbedagten jongeling die myne fchriften zal lezen : de blydfchap zal myn hoofd verjongen, dat alreeds bedekt is met gryze haken., als den bejaerden perfoon by middel van de zelve zal leeren beter peyzen en zig bffelyker gedraegen , om zyn leven te mogen "eyndigen zonder knaeging van gewis : ik zal my ook verheugen , t'elkens dat mynen raed en myne onderngtingen van eenen ondeugenden menfch eenen goeden borger zullen maeken , en eenen die lafhertig is geworden door de weelde , wederom opwekken tot de werkzaemheyd ; zoo dikmaels als den flaef die my leesd , zal leeren peyzen als eenen vryen menfch , en wanneer de geeftdryvers en kwakzalvers van de Religie waere Chriftenen zullen worden. 't En is my niet ( want ik heb niets meer noodig ^ die ik bevele aen de gene die door het lezen van deze getrouwe hiftorie myns levens myne vrienden zullen geworden zyn; 't is de befte van de vrouwen, en beneven haer myne waerde kinderen. Mynen oudften zoon diend in Ooftenryk, den tweeden in PruylTen , den derden is nog in zyne kinder - jaeren ; myne dogters , aen welke de zorgvuldigfte opvoeding al vroeg grondregels van deugd en wellevendheyd heeft ingeboezemd, zyn bekwaem om hunne egtgenooten te vergenoegen. Ziet hier nog een van myne zinnebeelden. „ Ter„ wylen dat een fchip de zeeën doorfnyd , en „ worfteld tegen de golven en ftormen , een an„ der ontlaed in .ftilheyd zyne fchatten op de ree, „ en den matroos geniet de rufte. Deze ichilde„ rye geeft ons doffe om te denken ; want het is n ons, onzen levens loop, de wereld en de lot-  Baron de Trenck. 83 „ tune die zy verbeeld: onzen fterf - dag is beter „ als dien op den welken wy , met een roey,, fpaen in de hand , eerft geworpen wierden op „ de woefte zee dezer wereld. Gelukkig is den „ genen die 'er geene ichipbreuk lyd , maer ge,a lukkiglyk aenkomt in de haeve der rufte en van de eeuwigheyd. " Ik ben aen dit tydftip van myne levensbelchryving twee dagen voor myn vertrek nae Berlin, en in den oogenblik dat ik afseheyd gae nemen van myne deugdlievende vrouw en myne waerde kinderen. God geve dat myne reyze niet vrugteloos voor hun mag wezen , en dat ik geene nieuwe rampen ontmoete , die my een ander deel daen voegen by deze befchryving van myne rampgevallen ! Gefchreven in het Kafteel van Xwerbach a den 18 van December 1786.  s4 Leven van Frederik VERVOLG VAN HET LEVEN VAN FREDERIK BARON DE TRENCK. Mjm r^ae Berlin, naer de dood van tredenk den Grooten., ±K beginne dit vervolg van myne levensbefchryIvJfn vnarede'r-f den H*' "* ** ^ f"i Ik lvas terftond bereyd om deze revzel o ernemen; maer ik wierd de™/do?r een%2 2tö my" °n*elukkig **r bleef m^ mghope om myn vaderland weder te zien en het tydlt.p te oereykeo daer ik twintig taeren ™ is ïïi ™ thad •en nen Z 3lle myne «'Mfchen en van my. awus beroofd te zyn van de overwinning die ik met zoo veel roem kome te behaelen. g Naer verfcheyde beletfelen moeit ik eerft eene  Baron de Trenck. ?5 reyze in Hongarien doen , die my waerelyk verheugde , en eene der vermaekelykfte van myn leven was. , Ik ontmoette overal, doch bezonderlyk onder de iRWoonders van Buda en Pefth, eene gevoeligheyd van ziel daer een eerlyk man alleen al de weerde van kan kennen , om dat hy mee anders zoekt als de goedkeuring te verdienen van verlichte en deugdzaeme lieden. Deze agtbaere natte gaf my zoo veel blyken van eene rechtzinnige blydfchap en een waeragtig betrouwen, dat myne pen geene uytdrukkingen kan vinden die kragtig genoeg zyn om haer al de uytgeftrektheyd van myne dankbaerheyd te betuygen , en myne errgenaemen in den zeiven tyd op te wekken om hun haere gunttige agting weerdig te maeken. Het volk vergezelfchapte my alom mee een gelaet van vriendfehap en verwondering, de welke men niet vergund dan aen de gene die aenzien worden als de vaders van het vaderland. Het is ongetwytfeld aen de maniere op de welke men my myne groote goederen in Slavonien ontweldigd had , 01 miflchien aen de dienften van mynen neef, oocb boven al aen myne fchriften, dat ik deze voldoening te danken heb, die ik nimmer zal vergeten. Het voornaemfte deel van de Magnaten dede my de zelve eere ; het leger gaf my ook overal preuven van vriendfehap en betrouwen. Zoodaenig is de vergelding van eene aeneenfehaekeling van lofweerdige daeden , en zoodaenig zyn de uytwerkingen der edele gevoeligheyd van een volk dat de weerde van de deugd en de, ftandvaftigheyd kend. t En is niet dat ik my wil verhooveerdigen; ik zoeke veel eer myne erkentenis te betuygen, en myn* kinderen te bevelen aen de gene die miflchien naer myne dood zullen oordeelen en vonniflèn over de goederen die my in Hongarien ontvremdzyn. Voor zoo veel als my  M Leven van Frederik raekt, ik ben voldaen , als men zig geweerdigd my te beklaegen en aen te zien als eenen martelaar van de waerheyd , die ik in alle eelegendneden onbevreesd aen den dag gebragt heb. Daer is niemand in Hongarien die zegt: Men heeft aen 1 renck recht gedaen, als de gene die 'er by zouden verliezen in 't geval dat 'er my behoorelyk recht gedaen wierd : maer dit zal my waerfchynelyk noyt gedaen worden ; de gegrondheyd van myne eyflchen is verouderd, de vonniflèn van hec Hof ketenen het oordeel der rechtveerdice menfchen , en de bezitters van myne fchoone landeryen zyn te magtig en te nauw verbonden aen myne vermogende vyanden , om my de minfte vergoeding te laeten hopen. God weet het, ik wenfche uyt een opregt vaderlandfch hert dat alle de familien die verrykt zyn door de goederen dec familie van Trenck, bekwaem mogen wezen om aen der, Saet zoo veel dienft te doen, en hem den zeiven met de daed bewyzen , als dat de verarmde en uyt Hongarien gejaegde Trencks hem gedaen hebben, of zoude hebben konnen en willen doen, zoo men in tyds hunne dapperheyd, hun oogmerk en hunnen goeden wil gekend had : en mids ik , volgens alle waerfchynelykheyd , in deze wereld de perfoonen van dit land niet meer zal zien die my agtten, ik neme in dir blad afscheyd van hun, en zal den loop myns levens eyndigen op eena maniere om eene goede faem te verdienen. God geve hun voorfpced , en zegen aen alle de waere vrienden van het vaderland; dat hy ook alle deugdzaeme Hongaeren bevryde van verdrukkingen gelyk de gene die ik al zugtende geleden, heb ^ zonder my te konnen verweeren. Het is opmerking weerdig , dat men de Croaten onder het getal der onbefchaefde volkeren ftelde; tot Weenen , in het tegendeel , moeit men niet als verlichtte perfoonen vinden j, dit niec  Baron de Trenck, 87 tegenftaende , mag ik myne lezers verzekeren dat ik in Croatien alleen meer inteekenaeren voor myne fchriften gevonden heb dan binnen de geleerde flad Weenen , en veel meer in Hongarien als in alle de Ooftenrykfche. Erf- landen. Een klaer bewys van de hedendagfche uytgeftrektheyd des verftands. Daer is zekerlyk meer oordeel by een volk dat tragt om zig te onderrigten , dan in de landen daer men plomp genoeg is om aen zynen biegtvader te vraegen of her geoorlofi is dezen of dien onderwyzenden boek te lezen. Dit heb ik tot Weenen ondervonden , alwaer verfcheyde infchryvers my de eerfte deelen van myne werken weder bragten, en hun geld terug vraegden , om dat eenen Religieus hun gezeyd had dat 'er gevaer gelegen was in die te lezen : verfcheyde Leden van den Hof-Raed zelfs hebben die voor eene beuzeling verkogt aen Boekverkoopers, of aen de beftierders van hunne confcientie overgeleverd om verbrand te worden. De Hongaeren , daer-entegen, hebben ze met graegheyd gelezen, en my dankbaerheyd betuygd om dat ik hun onderwezen had , met- den dekmantel af te rukken van eene menigte vooroordeelen. Tot Weenen heeft men zelfs de hiftorie van myn leven met onverlchilligheyd gelezen , en die in de clalfe der verzierde romans- gefteld ; het is in Hongarien alleen dat ik vriendfehap, medelyden en waere hulpe gevonden heb. Had eenen Engelsman tot Londen zoodaenige rampgevallen befchreven , men zoude zig niet vergenoegd hebben met die te lezen en hem een gelukkiger lot te wenfchen ; den Staet zelf zoude gezorgd hebben om hem te beloonen en zyne geledene fchaede wezendlyk te vergoeden ; de Lords en de Ladys zouden de milddaedigheyd gehad hebben van door hunne tellamenten de rufte en onafhange-  88 Leven van Frederik lykheyd te bezorgen aen den genen die ze zoo Wel verdiend had. Wy, goede Duytfche , als wy de hand aen de pen flaen, zyn verpligt te worftelen tegen de keurders, berifpers en hekelaers : fchryven wy waerheden , of (.tellen wy de onrechtveerdigheyd naekt ten toon , en heeft den boek goed vertier, dan Helen veragtelyke naerdrukkers den loon die toekomt aen den eerlyken en neerlligen fchry ver; elk loopt nae den geringen prys, en mids die geprivilegieerde gouwdieven geene moeyte nog koften gedaen hebben , zy trekken alleen het voordeel van een anders goed, dat zy hun tegen recht toeeygenen : niet tegenftaende, zy ftellen hun gelyk met de eerlyke lieden; zelfs koopen zy tor Weenen (liplomen en brieven van edeldom met het geld dat ze op eene zoo verfoeyelyke maniere gewonnen hebben. ... En de Regering lacht daer mede met onverfchiiligheyd, terwylen dat zy eenen ongelukkigen armen , die een (tuk brood durfd ftelen om te voldoen aen eenen dringenden honger, doet ftraffen als eenen booswigt. In zulke landen , zeg ik , lachen de Regeerders onder duym , daer men de wetenfchappen gelyk fteld met de handwerken , daer het vermogen van de Staeten de weerde der zelve niet kend , nog hunnen invloed op hunne magt , en daer men hun diesvolgens liever krenkt en onderdrukt als begunftigd en aenkweekt: eenen nutten fchry ver ten onder brengen, naerlaeten van hem te befchermen of aen te moedigen door den lof of de vergelding , en de vrugten van zynen arbeyd ongeftraft laeten rooven van eenen baetzugtigen naerdrukker; dat mag met recht grove onwetendheyd of onverfchoonelyke onverfchiiligheyd genaemd Worden in eenen wel befchaefden Staet. Het gebrek van fteunfel voor de werkende talenten verwyderd de nutte geeften , de welke , ziende  Baron ie Trenck. 8j) ziende hoe weynig voordeel dat 'er met de wetenfchappen te doen is, zig te vreden houden met handwerken te oefFenen voor hunne noodzaekelykheyd Eene moeyte zonuer vergelding fleept de onverfchiiligheyd agter haer, en terwylen dat het worftelperk der wysgeeren ydel is, worden de doofden en boekzaelen maer vervold met godsgeleerde twiftfchriften. Wie trekt'er het voordeel van ? Roomen. Wie verheft 'er by ? Den Staet, die daer door gebrek heeft aen nutte lidmaeten. Het is nogtans klaer, dat het kanon en de krygsdaeden konnen verdelgen en veroveren , maec den Staet niet in ftand houden , nog daer zelfs geen voordeel uyt trekken. De geleerde Praktizynen kweeken bekwaeme leerlingen tot fteunfel der fcholen; maer zy brengen veeltyds niet dan fchry vers voord: moeten deze hun onderhoud winnen met boeken op te ftellen , zy verliezen den moed; zy Ichryven dan tas en met onagtzaemheyd , om meer bladeren te konnen verkoopen. Dit verklaerd waerom dat de wereld met zoo veel boe/en en fchriften vervold is , waerom dat de Heeren garden niet lezen, of het met tegenzin doen , en waerom dat de boeken die wezendlyk goed zyn, zoo weynig profyt aenbrengen , zoo voor den Opftelder als voor den Staet. Dat men my deze buyten-reden vergeve, en daer by toelaete van voorder te doen aen merken dat de fchriften of zoo geriaemde berifpingen van denalgemeynen beoordeelder alleenelyk den fchyngeleerden, maer geenzins den waeren geletterden hinderen. Ondertuflchen winnen den bezonderen beoordeelder en den drukker van deze hekelfchriften zoo veel als eenen goeden fchryver , om dat den genen die geleerde boeken koopt, ook geern argliftige en eerroovende fchriften leesd. Men is fcegeerig om vlekken in de zonne te befpeuren . Deel III M  9° Leven vam Frederik en men laet zig voorflaen dat men die gezien heeft op de plaets daer ze den ervaeren fterrekundigen Zegt waergenomen te hebben. De nauwkeurige letterkonftenaeren , de beftierders van de punctuatie en lettergreep - telders zyn de belachelykfte ichepfelen voor den genen die enkelyk voor oogmerk heeft gedagren en grondregels van wetenschappen te fchryven : deze wormen moeten ook leven ; maer zy brengen ruplèn voord , die de bloem en de vrugt vérflinden. Wat zoude 'er gebeuren , waer 't dat den hovenier den boom verliet, en hem aldus voor altyd ontvrugtbaer maekte ? Maer het zoude nog erger zyn , indien eenen onbedagten hem uytrukte, om eene doornfpruyt in zyne plaets te planten. Naer deze opmerking , met reden geoorlofd aen eenen onbaetzugtigen fchryver die men beledigd , zal ik het vervolg van myne hiftorie ervatten. Den 5 van Januarius vertrok ik uyt Weenen nae Praeg , alwaer ik ten naeften - by onthaeid wierd gelyk in Hongarien: men had fchier overal myne fchriften gelezen ; den borger betuygde my vriendfehap en medelyden , en de groote van het land overlaedden my met teekens van genegendheyd en agting. Ik danke ook met eerbiedigheyd het vrouwen-gefiagt over d'eere die het zig heeft geweerdigd my te bewyzen ; deze edele neyging tot eenen gryzaerd ftrekt tot roem aen de inwoonfters dezer ftad. Ik wenlche uyt den grond van myn hert dat alle iverige en gevoelige jonge lieden gelegendheyd konden hebben om hun in zoo eene goede en aengenaeme fchole te oeffenen, als zy bekwaem worden om de gunft der vrouwen te winnen en te behouden , en wanneer hun hert, ftandvaftig gemaekt door de tederheyd , de aentrekkelykheden van eene zoete en eerlyke'gemeenzaemheyd kan genieten. Dezen loffelyken ommegang met het fchoon geflagezal hunnen geeft oeffe-  Baron de Trenck. pt nen, hunne zeden vormen, en de goede hoedaenigheden in hun doen verwortelen. Gelukkig is den menfch die in zulke goede handen valt. Sedert dat ik Praeg kenne , ik zoude 'er myn verblyf wel willen veftigen ; maer myn noodlot verpligt my eene ftad te veriaeten daer de verkeering met de menfchen miflchien tot eenen balfem zoude dienen voor myne oude wonden , daer ik geruft den loop myns levens zoude konnen eyndigen, en reden nebben om te verhopen , na de ondervinding van andere bejaerde perfoonen , voor 'weiké al het vermaek der zinnen dood fcheen te zyn ^ van nog wezendlyke voordeekn' te vinden in de feemenleving. Dit is het geen dat de gevoeïigheyd en erkentenis my ingeven. Ik heb 'er ook ftaets-mannen , voorftaenders van het vaderland en geleerde aengetröffen , zoodaenig als ik niet geloofde-dat 'er binnen Praeg te vinden waeren. Ik heb hun daer gezien, bewyze hun eere, en wenfche den Monarch het geluk van door geheel zyne Staeten zoo veel uytgelezene zielen te vinden, en zoodaenige medewerkers te konnen behouden , na verdienften beloonen en agten. Naer mynen zoon , eenen < Jongeling die veel belofd ,. en met- onderfcheyd diend in de hoedaenigheyd van Lieutenant in het tweede regiment der carabynieren , begaf ik my op de reyze nae Berlin. Hy zag zynen ouden vader vertrekken , en met hem zyne twee broeders-, die gefchikt waeren-om in Pruyflèn te dienen r. hy wierd door deze fcheyding op het gevoeligfte getroffen. Ik vertoonde hem zyne verbintenis aen de Mogendheyd die- hy diendeik maekte hem- myn fchrikkelyk lot indagtig , het géén van zynen oudoom van de vadertyke zyde in Ooftenryk , en-dat van de bezitters onzer goederen in Hongarieris Hy trad al zidderende agterwaerds •» eenen bewege»  9» Leven van Frederik lyken oogflag van zynen va.ier beroerde zyne ziel 5 zyne oogen wierden bevogcigd met traenen; zyn jong bloed wierd ontfteken , en fprong hem door den neus uyt; hy zeyde met eene ftem ondermengeld met zugten en (hikken : Mynen vader, ik zal in alle gelegendheden toonen dat ik onzen naem weerdig ben; die u zal beledigen, zal het my met zynen kop betaelen. . . . Wat bewegelyk vertoog ! wat zoet vermaek voor eenen gevoeligen vader , eenen vriend te omhelzen in zynen zoon ! Zyne broeders weenden ; ik weende met kun , en had aldaer gelegendheyd om hun arondleflèn te geven die (. ik ben 'er zeker van) altyd tot rege's zullen dienen om hun geirag na te fchikken. Ik ftelde hun hunne onnaerlaetelyke pligt voor oogen. Wanneer zy naer myne dood myne hiftorie zullen Uzen , allen Monarch die zy zullen dienen , mag fteunen op hunne getrouwheyd , hunnen iver en hunne talenten .* maer eene edele eerzugt is hunnen prikkel; diesvolgens zal geenen van hun zig fchuldig maeken aen trouwloosheyd. Mogteti zy in dit punt myn oogmerk .en mynen wenfch tot hunnen wrlftand vervollen » Op Jen weg nae Dresden ftootte myn rydtuyg in den nagt zoo geweldig tegen eenen berg in Peterswal , dat de deyflèl - fpil uytfprong en de wielen boven de voiture fchooten. Ik weet niet hoe dat ik den hals niet brak; ... ik zoude Berlin noyt weder gezien hebben: . . . eenen van myne zoónen wierd aen den arm gekwetft , en dit ongeval was^ oorzaek dat ik hem aen den Koning niet konde vertoonen als eene maend naer onze aenkomft. Ik was nauwelyks tot Berlin gekomen, of den grooten en hoog befaemden Staets Minifter den Graeve de Hertzberg , wiens agting ik had gewonnen tot Aken, daer ik kennis met hem had gemaekt, ontfing my met alle mogelyke beleefd-  . Baron ie Trenck. p$ heyd. Die dezen agtbaeren man ( zynen titel en de verdienften van zynen perfoon ter zyden gefield) zoo wel kend als ik, zal geluk wenfchén den Staet die hem weet te agten en te gebruyken. Zyne behendigheyd in het bewind , zyne geleerdheyd , zoo fcholfche als. vaderlandfche , zyne taelkundigheyd , en boven al , de wetenfchappen van alle flagt die hy bezit , zyn verwondering weerdig, Zyne fpraek is eene zuyvere welfprekendheyd , zyne pen originael, zynen inborft edel, en zyn hert vol van verhevene gevoelens en van den vuurigften iver voor het vaderland. Zyne liefde tot den Souvereyn fteund op geene vooroordeelen. Hy munt voorders uyt door zyne onvermoeyelyke werlizaemheyd, zyne mannelyke ftandvaftigheyd , zyne minzaemheyd in de faemenleving. Zyn huys is den toevlugt der vremdelingen , zyne reJenvceringen in de zittingen van de vermaerde Academie der wetenfchappen tot Berlin zyn zoo onderwyzende als de gene die hy tot zynen vriend ftierd. Hy fpreekt tot den landman gemeynzaem , en tot de arme behoeftige met eene trooftende goedhertigheyd. Den vyand van zyn vaderland zelfs mag op zyn woord fteunen ; de duerzaemheyd van de Pruyflènfche Heerfchappye is het eenigfte wit dat hy bedoeld ; maer zyn hert is onbekwaem om de ftaetkunde van Machiavel in 't werk te werk te ftellen. Hy weet de liften van zyne tegenftrevers kragteloos te maeken , de hoogmoedige met trotsheyd te bejegenen , en het dreygende onweder met voorzigtigheyd af te keeren. Hy volbrengt zelf alle de uytgeftrekte pligten van zyn ampt; hy zekt zyn vermogen niette doen blyken door pragtige gaftmaelen , nog door zynen luyfterlyken treyn ; hy verrykt den Staet zoo veel als hy kan j hy ftemd toe om te woo-  P4 Leven van Frederik neni gelyk eenen gemeynen borger, wanneer hy rondom hem alles gelukkig mag zien (*) Brukbnez , zyn landgoed in de nabuérfchap van Berlin , 8 geen luftkafteel, maer een voorbeeld voor de vaderlanders die de fpaerzaemheyd willen leeren : 't is daer dat hy zig alle woensdagen uytruft van zyne moeyelyke bezigheden. Zyne gewigtige dienften koften den Koning jaeriyks maer 5000 patakons; dus leefd hy maetig, en praeld niet te min , volgen* zynen rang, als de eere en welvoegelykheyd dit vereyfehen: hy neemt in zulke gevallen zynen toevluct tot zyne eygene geld-kift , maer niet tot die der inkomften van den Staet, gelyk de Minifters gewoon zyn. Hy leefd eerlyk met den loon van zyn ampt, zonder benyd te worden , en hy zal fterven zonder rykdommen vergaederd te hebben Zoodaenig is den man, zoo berugc in de hiftorie van Pruyflèn , die ik hier afbeelde zonder vleyerye ; den man die zoo veel gebruykt is geweeft onder de regering van den grooten Frederik die zoo veel te wege gebragt heeft tot zyne grootheyd , die al den invloed in de Hoven van Europa wift te bemiddelen, die de aendagtigheyd van de peyzende wereld zoodaenig opwekte . die alleen d'eere heeft van getuyge geweeft té hebben van de laetfte daeden van zynen ftervenden Koning , den welken van dien selven Koning, geduerende zyn leven alle gunden en voordeelen genoten, maer nimmer het minfte gefchenk ontfangen heeft. Het is met dien man dat ik alleen het geluk heb gehad van tot Aken en Spa den tyd van twee maenden dagelykste verkeeren, en Wiens gedagtenis my altyd dierbaer zal zyn en JE * } JDiiJ3fn waerh"-den in den mond van eenen Bedroefden gryzaerd.  Baron de Trenck. myne eerbieding opwekken. O ! mogt hy vart zyn vaderland behoorelyk geloond worden ! dat de afgunft zyne verdienften noyt verduyftere ! dat ze zyne gryze hairen eere ! Wanneer hy eens redelyk zal vinden voor zyn eygen te leven en zig met roem te ontladen van het moeyelyk ampt van Staers Minifter , daer zal niet ligt iemand gevonden worden om zyne plaets te vervollen die hem gelyk t. In zyn huys wierd my alle bedenkelyke beleefdheyd betoond: ik at 'er met de yerftandigfte mannen ven de Academie , ik leerde kennen alle de gene die in de Staeten van Pruyflèn met eere en voordeel de wetenfchappen aenkweeken, en myne eygen - liefde wierd geprikkeld , als ik zag dat ze my hunne vriendfehap weerdig agtten. Eenige dagen naer myne aenkomft wierd ifc voor den Koning geleyd door den Prins Sacken , Groot - Meefter van de Koninglyke Kamer. Het is tot Berlin de gewoonte niet dat den HofMinifter eenen vremdeling tot den Monarch leyd'. Ik verfcheen ten hove in mynen keyzerlyken uniform , en als onderzaet van Pruyflèn. Den Koning ontfing my met goedheyd ; terftond waeren alle de oogen op my geveftigd ; ider - een , nie^ mand uytgezonderd , reykte my de hand.toe en wenfehte my geluk over myne wederkomft in 't vaderland ; en dit vertoog was zoo bewegelyk voor my als dat het vremd fcheen aen de buytenlandfche Minifters „ de welke met verwondering vraegden wie dat den Ooftenrykfchen Officier was die men te Betlin zoo vriendelyk en met zoo veel teekens van blydfchap ontfing. Den goeden Monarch zelfs betuygde eene edelmoedige voldoening van my zoo veel beleefdheyd te zien bewyzen. Onder andere M. de Prittwiz , dien agtbaeren Lieutenant-generael van het peerdevolk en Hoofdman van de zwaer gewapende ruyterye, naederde  56 Leven van Frederik en omhelsde my, met luyder ftem zeggende : Hier is den man die my ongelukkig konde maeken met te vlugten , maer die het niet gedaen heeft. Ik, over deze oper.baere belyJenis \ erwonderd , vraegde hem de verklaering \an dit raedfel ; hy antwoordde : In uwe ongelukkige overvoering van Dantzick nae Maegdenburg in 1754, heb „ ik u , beminden Trenck , moeten geleyden in „ de hoedaenigheyd van Lieutenant: onder wege „ zond ik myn detachement weg , en geleydde „ u alleen , tegen de bevelen die ik ontfangen had , in myn open rydtuyg ; ik gaf u zelfs gelegendheyd om te vlugten ; gy konde het „ doen , maer dede het niet. Ik heb maer naer- maels geweten in wat gevaer ik my daer door „ ftelde , waer 't dat gyzoo edelmoedig niet ge- peysd had ; myn verderf was zeker , indien ,, myne onagtzaemheyd den Koning beroofd had „ van eenen gevangenen die hy zoo gevaerlyk en misdaedig meynde te wezen. Ik danke u „ dan in het openbaer om dat gy my gefpaerd „ hebt, en ben uwen toegenegenen vriend. " Myne lezers zyn waerfchynelyk indagtig dat ik dit geval hier vooren befchreven heb ; maer ik wift alsdan nog niet dat den braeven krygsman die zoo gunftig voor my peysde, op heden der» Generael de Prittwiz moeft zyn ; doch dat myn gedrag in die netelagtige tydsomftandigheyd enkelyk uyt myne groothertigheyd fproot, zal twyffelagtig fchynen aen alle die niet weten dat ik ook uyt myne gevangenis zoude hebben konnen ontfnappen, had ik willen bedriegen de gene die op myne opregtheyd betrouwden. Te Glatz ging ik ter jagt, niet tegenftaende dat ik Staets gevangenen was; eenen vriend vervolde myne plaets in myn bedde, en ik kwam als eerlyk man weder in myne gevangenis. Mynen handel in deze gelegendheyd is ook gekend tot Maegdenburg; ik heb in  Baron de Trenck. 97 ïn alle gevallen getoond dat ik niet wilde dat myn welzyn zoude afhangen van een anders ongeluk. Ik weet zelf niet of in myne overvoering nae Maegdenburg de groorhertigheyd eygendlyk deel in myn gedrag had: het betrouwen waer mede ik gehandeld wierd , ftelde my geruft; myn gewis zeyde my niet dat ik tot Maegdenburg moeft-geketend worden ; om kort te zeggen , het ftond in <|en boek der noodlotten gefchreven dat ik zoude gëpynigd worden door eene thienjaerige gevangenis. Had ik dit nogtans voorzien , ik zoude misfchien gevlugt, en den Lieutenant de Prittwiz in zyn verderf geftort hebben. Het is ontegenfprekelyk dat ik in alle gelegendheden blyken heb gegeven van een fpoedig beDuyt, en zelfs van vermetendheyd in de groote gevaeren; in de gemelde vervoering alleen was ik fiaeperigj en liet my nae de flagtbank leyden gelyk een onnoozel lam. Aldus word het noodlot dec menfchen geweven; den inflag is onnaerfpeurelyk , en niemand kan 'er den draed van breken: het is een eeuwig raedfel voor den menfch zonder vooroordeel. Waerom was ik koel en twyfielagtig in den gevaerlykften ftond van myn leven , en~volftrekt ongevoelig in den oogenblik dat ik moge kiezen tuflchen de gevangenis en de vryheyd ? Dat 'er de peyzersde oorzaek van onderzoeken; zy zullen, gdyk ik, in dien doolhof verdwaelen. Waerom is eenen opregt dapperen krygsman, die :zig in honderd gelegendheden heeft bloot gefteld aen alderleye gevaeren , zomtyds zoo kleynmoedig als de vreesagtigfte vrouw ? Waer uyt komt dat de onbeichrcomdheyd van eenen uyt den aerd kloekmoedigen menfch wiflèlvallig is.? Önsvoedfel werkt verfcheydendH: op onze zenuwen , volgens de verfchillende eygenfehapperi van zyn zap, of liever de faemer-ftelling van ons lichaem beftierd onzen wil volgens dat onze ffiaeg dit zap verteerd Deel III. N  f r _ Leven van Frederik :r;r;™%n de "«urelyke oorzaeken. Maer ZLl T dryft ons' te8en ™™ w,l , tot het eynde daer wy toe gefchikt zyn ? Dat een ver- et 'fnrpnh0f°fd,alS hCt ",yn ^rzoeS ; dat der S ,0rT1Ug\nen,e t0t den En&el bewaerSchwedenborg benNvolhrea"rh ?°f voorgertdd geweeft te heboen volbragt ik de gewoonelyke pligtDleeineen en den Prins Reufs, Keyzerlyken Hof Gefnt Pruyflènfche, en leydde my in alle de huyzen daer me, gewoon was bezoeken te doen. Ik wierd van de koninglyke Prinfen, van Hunne Majefteyten de regerende Koninginne en de Koninginne we" duwe en in alle de paleyzen van de koninglyke *amihe , met zoo veel teekens van goedheid en agtmg onthaeld, dar ik het eeuwig zal gedenken Zyne Koninglyke Hoogheyd den Prins Hendrik . broeder van Frederik den Grooten, vergunde my een bezonder gehoor: hy fprak lang met my, dedï my d eere van myne ongelukken metgevoeligheyd te beklaegen , en verzekerde my van zyne becherming voor het toekomende. Ik wierd genood tot het bezonder concert en het avondmael van* Ik wierd van gelyken wel ontfangen in'tpalevs van Zyne Koninglyke Hoogheyd den Prins Ferdmand , daer ik dikmaels, zoo aen de tafel als in de byeenkomft genood wierd. Zyne egtgenoote geweerdigde haer belang te nemen in het verhael van myne levensgevallen. Het huys van dien Prins is eene waere fchole van opvoeding voor jonge Prinfen , en het vaderland heeft reden om daer uyt goede vrugten te verhopen Deze jonge Heeten zyn tot den krygsdienit gefciukt, en hun lichaem word vooraf verhard en bereyd tot de moeyelykheden die Sewoo  Baron de Trenck, 99 "Relyk het deel van den gemeynen foldaret zyn : zy ryden te peerde, zwemmen, en zyn in alle tyden van 't jaer bloot gefield aen de ongemakken van het weder; ook waflèn zy gelyk de cederboomen op den berg Libanus, en hunne ziel is vlug om haer te verheffen. Myne pen is noyt bevlekt geworden van de veragtelyke vleyerye; ik eere de klaerziende.moeder die geene verwaende luyaerden voed , maer Prinfen die nut zyn aèn het vaderland. Gelukkig is den Staet daer de Vorften weten dat hy hun eygen goed niet is, maer dat zy gefield zyn om hem 'gelukkig te maeken. Zouden' wy , als flaeven , nog gegeefièld worden met de yzere roede der onbepaelde magt, waer 't dat de verworpenheyd het zoog van onze moeders niet vergiftigd had , en indien het getal der wysfte met vrugt konde werken op den zwerm' van een kruypende volk ? Patiëntie. . . . Het is daer-entufïchen onbetwiftelyk dat eenen Monarch die van zyne onderdaenen bemind word ,. de zelve, en hem daer by, veel gelukkiger maekt als eenen vermogenden dwingeland die maer gevreesd wild zyn. Myne vreugd was te Berlin uytnemende. Als ik in het Hof trad , de bergers (tonden met benden vergaederd aen de poorten , en naer dat iemand gezeyd had : Daer is Trenck ! zy riepen alle gelyk Wel gekomen in het vaderland ! Verfcheyde reykten my de hand toe, en hunne oogen vol traenen lieten my aen hunne blydfchap niet twyffelen. Hoe veeldiergelyke ver-toogen heb ik niet gezien in alle byeenkomften van die ftad ? Eenen kwaeddoender aen wie men genaede gedaen heeft , word zoo niet gehandeld ; deze vergelding komt aen de rechtveetdige alleen toe, en ik heb die ontfangen in de geheele uytgeftrektheyd der Staeten vaiï'  Leven van Frederik Pruyflèn. O wereld ! ó bedrogene wereld ! verleyd door den fchyn , beftierd door de vooroordeelen , wat is uwe glorie ? hoe fchandelyk is uwe zwakheyd ? Groot , als den Vorft die u re-, geerd weldaedig en rechtveerdig is; vreed , als hy ongevoelig is; uwe vonniflèn zyn altyd gegrond op de ftem van den meefter. Nimmer heeft men op de aerde een treffender voorbeeld van deze waerheyd gezien als in mynen perfoon. Ik was te Maegdenburg belaeden met zwaere ketens , die in den muer gezegeld waeren ; ik zugtte daer thien jaeren in eene vervaerelyke gevangenis, in de welke ik alderleye ongemakken moeft verdraegen; als honger,dorft, koude , naektheyd , verfmaeding, immers alle ellenden. Waerom ? Om dat eenen misleydden Koning geloofde dat ik misdaedig was. In 't vervolg , als dien wyzen Koning zyne dwaeling gewaer wierd , hy konde de verbeelding niet verdraegen dat men hem zoude konnen verwyten dat hy te haeftig gevonnift had;zyn hert verfteende, zelfs tot de vreedheyd. Schier al de wereld wift alsdan dat ik onlchuldig mneft lyden , en de geringde, misdaed niet bedreven had ; doch een-ider riep: Kruyjl hem! Waerom ? Om dat myne verwyzing uyt den mond van Frederik kwam, die het zoo wilde. Myn eygen maegfchap fchaemde zig mynen naem te voeren ; men dede myne zufter een crimineel proces aen, om dat ze my had willen helpen; niemand durfde opendlyk belyden dat hy mynen vriend was , dat ik medelyden weerdig was , en nog min dat den Koning misleyd was.. . . Om kort te zeggen , ik was den veragtften en verlaetenften onder alle de inwoonders van Pruyflèn. Zoo ik in myne martelie geftorven waer, men zoude op mynen grafsteen dit fchandelyk fchrift gehouwen hebben : Hier ligt die zynen edeldom  Baron de Trenck. i°i anweerdig was , den meyneedigen en booten Trenck. . Den Koning Frederik is dood; het tooneel is veranderd ; eenen nieuwen Koning zit op den troon , en ik verfchyne te Berlin gelyk eenen anderen menfch. De hiftorie van myn leven komt met my in 't licht; de oog - getuygen van myne rampen leven nog ; zy doen in 't openbaer hulde aen de waerheyd , omhelzen my vriehdelyk, en de algemeyne verfoeying word de bron van de publieke agting en verwondering. ■ De groote van het Ryk , die my, geduerende het leven van Frederik , in den tyd van dertig jaeren niet eens weerdig agtten om hunne oogen op my te flaen , nog niet konden gelooven dat ik dé minfte medoogendheyd verdiende , omhelzen en wenfchen my nu geluk ; en dit enkelyk om dat Frederik - Guilielmus my recht gedaen heeft, en dat den overledenen Frederik in 't graf ligt, zonder magt om dit te beletten. Ik ben nogtans den zeiven menfch die ik over veertig jaeren was. Is het volgens hunne daeden dat de menfchen gewaerdeerd worden ? Is het de deugd die over het ongeluk of de vergelding van den rechtveerdigen doet vonniflèn ? Neen voorwaer; boven al in landen daer het perfoonelyk vermogen in zyne kragt is. Frederik was onbetwiftelyk den voorzigtigften en verlichtften der Vorften van die foort in Europa ; hy was ook den hardnekkigften en ongevoeligften, als hy tegenftand ontmoette, of de ' vaftftelling van zyne onfaelbaerheyd bedoelde. Het mistrouwen van andere en van hun zeifis eene deugd by de Mogendheden , bezonderlyk by de gene die hun gelaeten zoo plompelyk niet te willen bedrogen worden als de ligt geloovende en weyni» verlichtte lieden. Hoe veele deuren opend het gebrek van deze deugd niet aen de  ,C?.r. Zeven van Frederik argh%heyd om den deugdzaemen menfch tr a"e deze formaliteyrenzy Sn f/r ^ het onvvederftrevelyk bevel der 1^ ™*m *\s ""vimaleS ^2e1£iaSr,,,B beme" tragten te beVSf^^Jf^00^^ aengaende de ^t nb aezen den Monarch wvs .,, 7 ' Zv «weken gemaekt zvn dar V„ c C Wetten voor ner« »«« vadèrfyl eKf av„ TV* hy beflierd ^ Don QLnchot tegen de reuzen wild worftelen en ondeSin-en f VCrgieten voor ™™ ondernemingen , of om andere'volkeren nna»i„ir k« te maeken! Wee eyndelyk a^fi^ I  Baron de Trenck. 103 die alleenelyk wild gefchroomd worden van (heven, die liever ftraft als loond, of die zyne magt maer gebruykt om zyne driften te voldoen ! De raezernye om te beerfchen en den bloeddorft zyn altyd broeder en zufter; daerom zeg ik met recht in mynen Macedonifchen Held : ,, De menfchen zyn biën in zyne oogen , en„ kelyk gemaekt om hem te dienen; zynen wil „ maekt al hun recht. Den Monarch die door „ zyne foldaeten heerfcht, gewend z;g met den „ tyd aen de vreedheyd ; den genen die zig een „ fpel maekt van het recht der menfchen en „ van het vallen hunner hoofden , kan hy be„ weegd worden door hun zugten ? „ Die maer weynige honig - vliegen heeft, >, fpaerd ze , wanneer hy hunnen honig roofd ; „ die veele honigraeten te rooven heeft , fpaerd „ geene biën. „ In de plaets van de krygsgezinde Vorften te „ verheffen door victorie - zangen , en te onder„ deunen met onze armen , wy moeften by voor- keur de vredelievende aenhangen en eeren." Nogtans is 'er heden geenen hoek in Europa daer de afbeeldingen van Lodewyk den XIV, van Frederik en Pieter den Grooten , in 't openbaer niet ten toon ftaen om de naerftreving op te wekken. De regeerders die opzigt hebben over ons recht en onze werken, doen gelyk in den dans der beeren; zy flaen liever ftrengelyk op het liegt volk, als hun in perykel te ftellen van zelf van den (lok te krygen. Geen tegenfpreken ! aldus beteugeld den caporael de nieuwsgierigheyd van den agtbaerften grenadier. Geen tegenftreven! dit is het vonnis van de rapporteurs der rechtsbanken, als het Hof eene uytfpraek gedaen heeft. Geen tegenfpreken, onnoozelen Trenck ! Dit is ongetwyffeld het geen dat ideren klaerzienden lezer die my yolgd , my  104 Leven van Frederik inwendig zegt: Werpt de pen in't vuur, liever als u zelf op den roofter te doen braeden als eenen martclaer van de waerheyd, door een vonnis van de Staets Inquifitie. Ik zal dien vrienden - raed ftiptelyk volgen : dat eenen anderen zig in gevaer Helle van zyne vingers te branden ; laet hem het voordbrengfel van zyne pen in druk geven als hy zelf daer van niet meer zal konnen lezen nog gevoelen. Daer vloeyen uyt de myne altyd vremde opmerkingen, die my van myn voorwerp leyden, als de gedenkenis van het voorledene myne aders doet opzwellen , en wanneer myne ziel de fmert gevoeld van myne oude wonden , die nimmer meer zullen toegaen , nog genezen. Ik zoude, als eenen voorzigtigen man , tot myne rufte , deze regels moeten uytfchrabben ; maer ik ben oud , en kan 'er niet toe belluyten, aengezien ik de zuyvere waerheyd fchryve. Ik bewaere noyt afschriften van het geen ik in druk geve ; den tyd en het orden ontbreken my.- Myne fchriften verdienen misprezen te worden , zoo van de fpelkonftenaeren, als van myne vrienden , die my meer lvdzaemheyd en voorzigtigheyd zouden wenfchen ,' in de plaets van deze uytfpattingen van eene toomlooze pen. Voorders, mynen tegenwoordigen ftand is altyd netelagtig , en zal het waerfchynelyk blyven tot aen myne dood. Men is wantrouwig van my, om dat men mynen waeren inborft, nog myne weerde niet kend , en dat men myne regte oogmerken ten kwaeden duyd : het is dan niet te verwondden dat de Verlichtfte en rechtyeerdigfte menfchen my geene befcherming nog vergelding vergunnen. i. Ik ben oud , worde alreeds onder de invaliden geteld , en onder de verilenlte vrugten , die niet anders behouden hebben als het vel... Ongegronde giffing !... Ik voel in my nog eenig vuur en  Baron de Trenck. iog en eene kragt van zenuwen bekwaem om het lic haem van den Staet te bezielen en te helpen wet" ken , is 't dat 'er niet als kragten van het hert noodig zyn om het werktuyg in beweging te brengen. 2. Het ongelyk dat men my gedaen heeft is zoo groot , dat men wanhopt van my daer over eene behoorlyke voldoening te konnen geven. Men geloofd , doch men bedriegt zig , dat ik my met weynig niet zoude laeten te vreden ftellen. Ik weet maer te wel, eylaes ! dat ik noyt alles zal bekomen. 3. Het is eenen gewoonelyken lift van de Staetkunde, te verdrukken die beledigd is, en oordeel genoeg heeft om zyn recht te doen blyken. 4. Die de toegangen van het Hof bewaeren , houden van het zelve geern af den genen die hunnen handel kend , of hunne flimme trekken kan dwaersboomen , met de zelve aen den dag te brengen. 5. Alle de rapporteurs, pagters van juftitie „ biegtvaders en oorblaezers van het hof kennen my , en laeten diesvolgens noyt toe dat ik zouda naederen. Is het ondertufichen myne fchuld dat •eenen deugeniet aen den titel van raedsheer weet te geraeken, 't zy van het hof, van de keyzerlyke kamer , of van de regering ? en kan men kwaelyk nemen dat ik hem gauwdief naeme eet denSouvereyn weet of wild weten dat hy waerelyk eenen is ? Ik betoonde van over zefthien jaeren dat den raedsheer Zetto eenen valfchaerd was.; Iiy bleef evenwel nog al dien tyd rapporteur , en dede my eenen momboir benaemen, aen den welken hy volle magt gaf om my te pluymen. Zoude ik heden moeten erroepen het geen ik alsdan gezeyd heb, om dat zyne amptgenooten hem federt nog zefthien jaeren in hunne vergaedering hebben gedoogd? God bewaere my van deze verworpend- DeellIL O  Joö" Leven van Frederik heyd. Het is even om dat ik de bron van myne vervolgingen ken , dat 'er my weynig hope ovet blyft ; doch ik ben geenen haes die,, nimmer gewaegd hebbende buyten den kreyts der velden te loopen daer hy voordgebragt is, geern wederkeerd nae de plaets daer men hem gevangen heeft. 6. De laetfte en voornaemfte reden waerom ik -weynig zal verkrygen , is ongetwyffeld deze : ik zoelte nog vraege niet, en federt dat ik onverfchiiligheyd bemerkt heb , ik heb de onafhangelykheyd boven alles geagt, en pooge om die te bewaeren , ter oorzaek dat ik in dien ftaet niet gehegt ben aen de verbinteniflèn van eenig ampt, nog aen niemand dankbaerheyd moet betuygen. Voor het overig , ik heb door myne reyze nae Berlin aen alle bedriegers gelegendheyd gegeven om my verdagt te maeken. Ik iache hertelyk om hunnen vrugteloozen arbeyd; myn gedrag tot Berlin , daer ik my in den keyzerlyken uniform vertoond heb, heeft hun niet min befchaemd gemaekt als de uytzendelingen die in November laetftleden, terwylen dat ik in Hongarien was, aen zommige groote van dit Koningryk Ichreeven dat men de flappen van Trenck in Hongarien moeft naerlpeuren. Rampzalige! redenlooze! benyders van myn geluk ! gy zult my niet een hair van myn hoofd doen buygen, nog gy zyt niet in ftaet om oyt te krenken, en veel min te verduyfteren de faem van een eerlyk man die ze behouden heeft tot zyn zestigfte jaer.; ik trede voord gelyk den oliphant tusfchen de fpringhaenen; myne grys hair zal nimmer bevlekt Worden door het verwyt dat ik oyt eene wankelende , meyneedige , of vraekzugtige ziel gehad heb ; ik ben , en zal tot het eynde myns levens eenen goeden borger van de wereld blyven; geenen Mogol, geenen Sopbi, nog geenen Sultan zal my in zynen dienft konnen lokken ; ik zal aen niemand de geheymen van den Staet ontdek-  Baron de Trenck. 107 ken , die mee myne doordringendheyd agterhaeld heb , nog myne opmerkingen nimmer doen dienen tot myne eygene vraek ; neen , neen ; ik. was noyt gehuerden befpieder , nog loontrekkenden boef. Ik v.erfchyne in de Hoven * zoo van Berlin als Weenen , met d'eere van eenen Staets martelaer , en vertoone my met een opgeheven Hoofd en een vrymoedig gelaet, daer andere htm agter een masker moeten verfchuylen ; maer ik wil geenen voorfiaender van Ooftenryk nog van Pruyflèn zyn , naer klaeVelyk bewezen te hébben dat ik van beyde deze Hoven even veel agting en loon verdiene. Wat de agting raekt, ik heb die nu ontfangen ; maer ik verwagte nog den loon , is 't dat hy iet kan te wege brengen tot de rufte daer ik nae verlange. Myne zeylen zyn geftreken; ik zal van geene ftormen meer geflingerd worden op de woefte zee dezer wereld , dewyl ik nu de haeve zoeke daer myn vermoeyd fchip moet geankerd blyven. Ik belove dan met eenen openbaeren eed van my met geene aerdlche twiften meer tè moeyen; het isjny gelyk , of den kreupelen, eeuwig blyft hinken , dan of hy met den tyd regt leerd gaen; ik loope om geenen titel, nog om geen ampt van het hof; ik wil geenen Vorft verlichten, nog ook niet wantrouwig nog voorzigtig maeken ; ik zal my in het kabinet nog in de zael niet vertoonen; ik zal op geene paradepiaets gebieden , nog defi onderdaenigen dienaer van geenen Veld-Marechal zyn ; ik wil onbekend blyven in den fchuylhoek die ik. gekozen heb, als geruften aenfehouwer van het tooneel dezer wereld,waer op ik in den rang van de Garrik en Schroeder was, wanneer ik daer myne rol fpeelde ; niemand zal my doen verhuyzen , als. myne kragten zullen uyrgeput zyn en eene verdiende rufte my in eenen leunftoel zal houden. II; wil niets pryzen of laeken uyt eygea  IO° Leven van Frederik belang , maer r. eenelyk met een re?.vinnig hert; bedanken de perfoonen die medegewerkt hebben tot myne rufte , en de welke de goedheyd zullen hebben van , zoo wel tot Weenen als te Berlin , eemgen loon te verzoeken voor mynen getrouwen dienft , of eenige vergoeding van de fchaede die ik geleden heb. Ik zal zangen maeken ter eere van de gene die my zullen helpen om dien eenigften wenfeh te bekomen, en het zal hun nimmer leed zyn dat ze Trenck verpligt hebben. Naer de ftormen met roem afgekeerd te hebben , verlcheen ik te Berlin gelyk eenen man van eere; men is 'er nu overtuygd dat ik geenen vyand van het vaderland was , maer dat ik eere dede aen myn geflagt en myne kameraeden. Ik vertoonde my daer in den keyzerlyken uniform; myne pligten zyn van dien kant volbragt , en nu keerd Trenck , in Pruyflèn geboren, weder nae Ooftenryk , om aldaer zyne verbinten ine n van vader te volbrengen : hy heeft voor dit land meer gedaen als dat men reden had om van eenen verongelykten menfch te werwagten. Nu ervatte ik myne gefchiedenis. Zommige dagen naer dat ik voor den Koning geleyd was en het avondmael by de regerende Koninginne genomen had , alwaer hy my eerde met een bezonder onderfcheyd, verzogt ik de gunft; van een bezonder gehoor, en ik ontfing den ia van Februanus den volgenden brief. Uwen brief van den 9 dezer maend is my overhandigd ; in antwoorde op den zeiven wille ik u wel zeggen dat , zoo gy morgen om vyf uren naer middag tot mynent wild komen , ik het genoegen zal hebben van u te zien en met u te fpreken : in afwagting bidde ik God dat hy u onder zyne heylige en waerde befcherming neme. Berlin, den 12 van Februarius 1787. FiiEDfilUK GüILIELMÜS.  . Baron de Trenck, 109 P. S. Naer den tegenwoordigen onderteekend ie hebben , vinde ik gevoegelyker uw verzogt gehoor te ftellen op morgen ten negen uren voor middag ; komt dus tegen dien tyd in het vertrek genaemd de kamer van marmer. Dat men oordeele met wat verlangen ik dien gewenfchte ftond verwagtte : ik vond dien tweeden. Titus alleen , en onze faemenfpraek duerde meer dan eene ure. Met wat toegevendheyd en goedheyd wift hy my geruft te ftellen aengaende het voorledene ! Hy had te Maegdenburg zelf ooggetuyge geweeft van al myn lyden en van myne ondernemingen om uyt te breken , en hy had daer over gefproken met levende getuygen , die hem de waerheyd van myn verhael beveiligd hadden. Ik zal die ure van welluftigheyd noyt vergeten ; maer zy liep voorby : hy fcheydde van my, naer my klaere blyken gegeven te hebben van zyne agting en gunft; hy verdween van voor myne oogen, doch myn hert bleef met hem in de kamer van marmer. Ik heb federt het grootfte deel van zyne Staeten doorreysd, daer ik een - ider te vreden vund: veele klaegden nog van oude verdrukkingen, van de ftrengheyd des tyds , en van ongetoonde dienden ; maer ik zeyde in alle plaetfen: Vrienden , valt dagelyks in den opgang der zonne op uwe knién, en dankt God om dat gy onderdaenen van Pruyffen zyt : ik ben eenen van de grootfte en ervaerenfte kenders der wereld en der menfchen , en ik verzekere u op myne eere dat gy gelukkiger zyt als eenig ander volk van Europa ; het is nergens beter als hier ; men heeft overal eenige oorzaek van misnoegen ; maer gy hebt eenen Koning die niet geweldig , vrek , nog vreed is; hy wenfcht en begeerd het geluk van zyn volk in zyne gerufte wooningeD , en als hy zomtyds mis-  *10 Leven van Frederik grypr, zyn hert heeft zekerlyk peen deel in het kwaed ; myne eere is daer borge voor, en men weet dat de vleyerye noyt myne ren heeft bevlekt. Mids de aendagtigheyd van alle de VorftenHoven in Europa heden op het Hof van Berlin geveftigd is, en dat men overal wild weten of Frederik Guilielmus het groot Staets gebouw in ftand zal konnen houden dat Frederik den Grooten opgeregt heeft, ik zal hier niet zeggen wat ik daer van peyze , maer alleenelyk verhaelen het geen ik gezien heb , en mag fchry ven zonder vreeze van befchuldigd te worden van leugentael. Het is-izeker dat 'er in Pruyflèn geene ervaerené bouwmeefteri, , nog geene verftandige en iverige werklieden ontbreken, nog ook geene geleerde In de fcholen ; den vuurigften iver voor het vaderland doet alle herten blaeken ; Frederik Guilielmus toond den zynen in het bellieren \ an deze verftandige faemenftelling, die hy waerfchynelyk in haere tegenwoordige verhevendheyd en luyfter zal tragten te onderhouden. Men moet niet vreezen dat de verwerring der taelen , die de opbouwing van den toren van Babel ftutte , dit groot werk zal komen ftooren ; en de gene die zullen poogen om het te vernietigen, zullen menige htnderpaelen ontmoeten; alle des zelfs, deelen Zyn nog zoo vaft als in den tyd van Frederik , en het gefchut is overal wel geplaetft om het onweder te verdry ven. ' Hertzberg werkt nog in het kabinet; hypeysd. fchryft en handeld gelyk hy eenigejaeren te vooren dede. Den Koning wild aen zyne onderzaeten recht gedaen hebben ; hy ftraft de gene die hem bedriegen ftrenger als dat men van zyne groote goe.iheyd zoude moeten verwasten. De fchatkift is vol , het leger bevind zig altyd in den zeiven Itaet, de rykdommen, de fcliranderheyd en het  Baron ie Trenck. in volk zullen , volgens alle waerfchynelykheyd , toenemen, in de plaets van te verminderen. Dat men alleenelyk den koophandel begunftige door wel overleydde verdragmaekingen met de vremde natiën, en het nut vernuft door belooning ; dat men aen niemand toelaete eenigen koophandel alleen en met uytfluyting van andere te dryven ; dat men de levensmiddelen op eenen middelbaeren pryshoude; dat men de fabrieken befcherme; dat men den werkman niet ftroope door het opleggen van overtollige laften; dat men den arbeyd en de deugd vergelde ; dat men met rechtveerdigheyd ftraffe; dat de zagtheyd en goedheyd overal uytlchyne ; dat men geenen dwang van conlcientie gedooge ; dat allen vremdeling vry zy van de militie; dat men de beloften voor geheyligd boude en getrouwelyk volbrenge: alsdan mag men vryelyk alle onbezet laete , daer zal niemand wegtrekken als deugenieten en kwaeddoenders, en in het tegendeel zal eene menigte eerlyke lieden , de dwingelanilye van andere Mogendheden ontvlug-tende, haer komen nederzetten in de Staeten van Pruyflèn, daer den eerlyken ambagtsman zal verzekerd wezen van zynen loon en het geniet der vrugten van zynen arbeyd. Ziet hier de afbeelding van den regerenden Monarch. Hy is fchoon en groot van geftalre , deftig van gelaet, en de begaefdheden van zynen perfoon zouden hem tot den rarg dergeagtfte mannen verheffen , al waer hy zelfs geenen Koning : hy is vriendelyk zonder gemaektheyd , minzaem in zynen handel, groot als 'er moet getoond worden dat hy Koning is: zyn hert is bekwaem tot de edelfte gevoelens , hy heeft geenen boogmoedigen toon , zyne Item is zoetluydende , zynen hap vaft en ftaetig , zyne ziel tot de weldaedigheyd geneygd, en iverig om het geluk te gevoelen dat hy andere tóefciükt: hy is mild, doch  iïi Leven van Frederik niet verfrwiftende , dewyl hy weet dat de magt' van Pruyflèn in (tand niet kan blyven zonder eene geregelde fpaerzaemheyd; by wild niemand belchaedigen , maer hy zal hem ook niets laeten ontnemen , nog afstaen door dreygingen. Zynen meeliep en onderwyzer heeft hem. erkend voor eenen Soldaet in de gelegendheyd , en eenen grooten Veld -overften ; ook weet hy van hoe veel g-wigt het in eenen krygvoerenden Staet is, dat den Koning de'n vriend van den foldaet zy. Den wyzen Frederik , die de wetenfchappen begunftigde en zelfs eenen geleerden was, heeft ze 'm zyne Scaeten niet doen bloeyen. Den Duytsman had zyne tael met hem konnen vergeten ;"hy hield meer van de Franfche letterkond: daer ontbreken heden Duytfche Leermeetters en Scholieren te Kcenigsberg , daer eertyds bynaer al den Adel van het Noorden ftudeerde : de mee'.ters worden weynig geagt en flegt betaeld; de leerlingen gaen nae Goettingen en nae Leipzig : maer, volgens alle vvaerfchynelykheyd , zynen opvolger , die zoo iverignietisnae de glorie van als eenen geleerden geagt te worden , zal meer bezorgd zyn voor de fcholen , op dat ze ervaerene mannen leveren , zoo voor de pen als voor de rechtspleging ; voor zoo veel al den Adel , zonder uytneming , verpligt diend te nemen in het leger, en dat 'er weynig van over blyft voor de wetenfchappen. Met den degen alleen in de hand zal men geene groote rol fpelen in' het. kabinet , en Frederik Guilielmus wild zyn volk met geenen yzeren fcepter opkweeken. tot de llagtbank ; hy wild geenen Sultan wezen over ilaeven : de vreeze , plompheyd en bygeloovigheyd zyn de fleunfels van de onbepaelde magt; hy wild maer Koning zyn ; diesvolgens zal hy door eere en genegendheyd kragt zoeken te geven aen den waeren vaderlands-! iver : daer toe word oordeel vereyfcht;-de Pruys- fenfche  Baron de Trenck. -u$ fetifche Academiën , die door de krygskundige grondftelling van Frederik vervallen waeren, zullen haeft weder beginnen te bloeyen. Ook mag ik zeggen dat den nieuwen Koning niemand zal martelizeren , nog in de boeyen doen zugten; de zweep gezeyd knut zal den Pruyflenfchen rugge noyt onder het jok der Oaevernye doen buygen ; hy haet zelfs in den krygsdienft de vreede ftokflagen ; zyne Officieren worden aen geen kruys geketend; de flaevelyke onderdaenigheyd is afgefchafc , en de edelheyd des hert zal voor de eer-graeden gaen. Die zoodaenigen Vorft bedriegt , zal dobbele ftraffe verdienen. Den Hemel gunne dat zyne koninglyke ziel overal vrede vinde ! dat zyn volk altyd zoo eenen beftierder mag verdienen , en toonen dat het hem weerd ig is \ Naer dit eerfte gehoor dede hy my nog op eenen anderen tyd roepen; hy zeyde veel, en be.eftigde my in het denkbeeld'dat myne eerfte faemenfpraek met dien Monarch my had doen opvatten ; ook durve ik , zonder my te vleyen , verzekeren dat ik hem in den grond kenne. Den u van Maerte ftelde ik hem , in een bezonder gehoor , andermael mynen zóón voor , den welken ik tot zynen dienft gefchikt had; hy maekte hem terftond Ofitoer in het dragonders regiment van Pofadowsky , gelyk ik verzegt had. Men weet hoe raer het in den Pruyüenfchen dienft is dat eenen jongeling Officier benaemd word zonder te vooren vendeldraeger geweeft te hebben ; dit was dan eene bezondere gunft voor mynen zóón j en hy heeft reden om eene betere plaets te verhopen , volgens de belofte van zynen Koning. Ik heb alreeds de voldoening gehad van hem de monftering te zien doen tot Welau , en zyne overften hebben van hem'goede hope voor den dienft. Dus heb ik tegenwoordig eenen zcón in Deel III. T  "4 , Leven van Frederik den dienft van Ooftenryk, in het tweede regiment van de carabynieren, en eenen anderen in 't eerfte dragonders regiment van Pruyflèn : ik heb in dit punt myne vaderlyke pligc volbragt; den tyd zal uytwyzen ,„ welk van deze twee hmdeï den naem van Trenck meeft in aenzien zal geraeken, of «te van myne gemelde twee zoónen eerft een deel zal krygen van den loon die ik verdiend heb: den anderen zal zig gaen vervoegen met den genen die den gelukkigften zal zyn ; wat den der- ?n£i v \ grooten Sultan mS dien nemen , indien het hem goed dunkt , als hy maer wee, waer toe hy bekwaem is, en hem het recht doet ïw£ j"7 in geene Vorften - hoven van Europa heb k bekomen_ ^ kinaeren zyn volftrekt vry geboren , en ftaen by gevolg onder geenen Souvereyn: hunne eeboorteplaets is de vrye Ryks- ftad Aken; dus kan hunnen wil niet gepraemd worden; zy zullen by voorbeur den Staet mogen dienen die hun eere en brood zaï aenbieden. In Ooftenryk is aen my niet goeds gebeurd • men heeft 'er my alles genomen dat men nfyZde nemen , en my niet anders gelaeten als her géén tTLTv1" 8eene manieren k°nde ontweldigen.Ik had Kapiteyn geweeft eer dat ik in den Ooftenrykfchen dienft kwam , en men naemd 'er my naer verloop van 35 jaeren Mynheer den Major: Ik kan met minder wezen ; ik heb veel meer gedaen als dat ik verpligt was; ik ben verkop en uytgeftroopt geweeft door den Refident van Ooftenryk en vermeden door den Secretaris der Ambaflade , oP het verzoek van myne vyanden tot Weenen; jk heb nimmer fchaede - vLoVdinR oon nog agting bekomen; myne jonge jaeren zin verioopen zonder vrugt; geenen MonarchTa„ niy d t verlies inftaen , en men heeft tot nu toe voor myne kinderen ueo gedaen dat my tot dankbaï  Baron ie Trenck. 115 heyd kan bewegen; de roevers hebben atle myne goederen in dit land ongeftraft verdeeld ; ik heb daer geftaedig moeten ftryden tegen de vervolging, den haet, de bedriegers en agterklappers, de momboirs, rapporteurs, advocaeten , en meer andere fchelmen die in aenzien waeren ; immers ik heb >er myne befte jaeren overgebragt inonruft en gevaer. Het is opmerking weerdig , dat 'er in den tyd van 42 jaeren maer eenSn Officier geftorven is van de acht die ten jaere 1745 met my onder de lyf- , wagt dienden. Den Lieutenant - Colonel Graeve de Blumenthal woond te Berlin , en M. de Pannewitz is Bevelhebber der Orden van Maltha: zy hebben my alle twee vriendelyk omhelsd ; zy weten alle beyde hoe dat Jafchinsky my ongelukkig gemaekt heeft. M. de Wagnitz is LieutenantGenerael tot Cafl'el : dezen kampeerde met my ; hy wift en zag al dat my gebeurde. Kalkhreuter , en Grothufen leven op hunne landgoederen , en Tafchinsky leefd nog te Kcenigsberg, doch gekend en veragt, en in zynen leunftoel zittende gelyk eenen kragteloozen gryzaerd , beftreden van wroeging derconfeientieen overheden van zwakheden. Ik heb hem niet bezogt, en houde zelfs voor zeker dat hy niet begerig is om my te zien; daeren-tuffchen heeft hy , in de plaets van zyne verdiende ftraffe, den tyd van 40 jaeren een penfioen van tooo patakons genoten , en gevolgendlyk 10000. patakons aen den Staet gekoft.. Ik verfcheen te Berlin niet als eenen kwaeddoender aen wie men genaetiegedaen heeft, maer gelyk eenen menfch wiens opregtheyd heden, by middel vatv den druk, aen geheel Europa bekend is. Den Tegerenden Koning heeft myne rechtveerdiging bezegeld door de gunft waer mede hy my in het openbaer vereerd heeft. Ik laet aen den eyd en het edelmoedig gevae<-  Leven van Frederik en van eenen Verlichtten M()natch d i^Snn ln l?luglén dat my nog ontbre^ i by SnTn Si? ,k heb te veel redenen om ni« verworpendlyk te willen bedelen gelyk de behoef, «ge. Frederik mynen vervolger ligt in het graf; i-y kan my niets meer wedergeven van het géén tot hy my ontnomen heeft ; myne hiftorie zoude eene vlek m zyne gedagtenis wezen, waer 't dat « my wilde vreken over de doode. Men weet tot hy, niet tegenftaende dat hy eenen wyzen woning was, zig zomtyds liet beheerfchen van «ritten, en dat hy alsdan konde bedrogen worden door de waerfchynelykheyd: in dit geval.geloofde ./ met dat het recht van eenen menfch alleen een zooiangduerig onderzoek weerdig was. Hy erkende er. opzigte van my zekerlyk zyne dwaeling ; zyn S i deJmy recht' en het was herr» waerfchyneiyk leed dat hy de zaek te verre gedreven had , en dat zynen inborft hem niet toeliet zig te vernederen tot het wederroepen van zyn woord. Wat jchnkkelyken grondregel voor eenen Monarch ' gedenk, die onverzoenelyk was als hy zyne eere* beledigd oordeelde , ligt nu magteloos in 't grafmaer men zal geenen fchandelyken ftaek vinden waer op myn geraemte ten toon ligt, en myn graffchnft zal zyn : Wat is het te beklaegen dat men den,>erlyken Trenck te laet gekend heeft, zoowel voor ons als voor hem / Sedert dat ik in Pruyflèn ben , alwaer ik geen ander voordeel geniete als teekens van de regtzinmgfte vriendfehap, hebben de Heefen Gazetders waerfchynelyk met goed inzigt en om my dienft te doen, allerleye nieuwigheden op myne rekening gefchreven , die allegaeder valfch zvn Men heeft onder andere gefchreven dat ik tot Berlin een groot penfioen bekomen heb, ik ma» noguns op myne eere verzekeren van aer myt pennoen verzogt te nebben. Zelfs heeft men uyt-  Baron de Trenck. H7 geftroyd dat de ouafte van myne dögters in het Hof beftierfter van de jonge Prinseflèn gemaekt was. Dit is ongetwyffeld verdigt door eenen fpotter, aengezien myne ondfte dogter, maer vyfthietl jaeren hebbende , zelf nog eene beftierfter noodig heeft ; of miflchien hebben die Heeren my vermaek meynen te doen met in hunne nieuws-bladeren dingen aen te kondigen die niet zyn, maer wel zouden behooren te wezen. Datzy het gedaen hebben uyt haet , misnoegen , fpyt , opftoking , om my te tergen, of met eene goede meyning en gunfnge begeerte , ik verklaere dat het my niet behaegd heeft, en zoude , voor myne rufte , veel liever hebben dat men my min agtte , en myne gunftige gelegendheyd zonder gerugt tot myn voordeel liet gebruyken, om de booze menfchen geene ftoffe te geven tot het betragten van myne verwydering. , > Die aen de Monarchen de zuyvere waerheyd zegt , en de driften van hunne begunftigde niet ftreeld, kan in de hoven niet neftelen , daer niet uytgebroeyd worden als gieren om de duy ven zonder befcherming te verfcheuren, daer de fchasdelyke muffehen geagt worden als wel zingende vogels , en daer den aengenaemen nagtegael een sreur-lied moet kwelen in de muyt. Ik ontfing bynaer dagelyks brieven van gelukwenfehing uyt alle de provinciën van Duytsland; brieven van onbekende perfoonen , waer in het hert fprak; brieven die eenen ganfchen boek zouden uytmaeken , en wel verdienen gekend te wezen. De Hiftorie van myn leven he%ft de algemeyne aendagtigheyd opgewekt ; 'ik bedanke alle die my recht gedaen hebben ; de twyffelaers en berifpers zullen zelf befchaemd worden en met veragting gelezen , wanneer den tyd zal doen kennen dat ik niet als de waerheyd gefchreven heb. Dat myne hiftorie veele onwaerfcbynelyke  118 laven van Frederik dingen behelsd , en meer eenen roman als eene waere gefchiedenis, is op my niet te wyten, aengezien ik ongeloovelyke ongevallen uytgeftaen heb. Het is maer eenen fchyngeleerden die zyne lezers bedriegt; eenen verwaenden fchryft om zig eenen toon van grootheyd te geven , eenen hongerigen om de boekverkoopers brood af te persièn ; eenen booswigt , die met recht beftraft is, wild eerlyk fchynen , en zyne fchande vermommen : geene van deze redenen beweegden my om te fchryven , en dit is oorzaek dat men my van alle zyden geluk wenfcht. Dat my toegelaeten zy hier eenen van deze brieven in te voegen, met myne daer op gegeven antwoorde ; hy wierd my gefchreven uyt Halle , door den agtbaeren en geleerden Profellbr Mynheer Bahrdt. Hy volgd hier. Brief (_*-) van M. den Profejfor Bahrdt , uyt Halle, den 10 van April 1787. „ Menfch , die hebt geleefd , geftrèden en „ overwonnen met eene waere reuze-kragt, wiens „ ziel alles door haer zelf dede , en noyt buygde „ voor de groote; edelen Duytsman, ontfangt de „ ongeveynsde hulde van den genen „die , gelyk » gy , veel beeft moeten ftryden. Den geelfel „ van het menfehdom heeft my ook getroffen , én „ eenen doodelyken (lag toegebragt aen myn ge„ luk ; het adder - (langen - gebroedfel dede my menigroael van grond veranderen; myne hevig, „ heyd dede my verdwaelen in verfcheyde dol„ hoven , en myne edelen hoogmoed Ürekte veeU ( * ) Dezen briefen de antwoorde zyn in 1 mginael op rym.  Baron ie Trenck. 119 „ tyds tot myn ongeluk ; ik was, even als gy , „ eenen vyand van'cle vleyêrye, en zeyde altyd „ de naekte waerheyd. De argliftigheyd van ze„ kere Priefters jaegde my van (lad tot ftad , en „ van land tot land; ik kwam rufte en eene vry„ plaets zoeken in de Staeten van Frederik , daer „ ik geplaegd wierd van eenen perfoon in 't zwart „ gekleed : ik heb acht jaeren in eene geduerige „ bekommering en ongeruftheyd geleefd; te ver„ geefs tragtte ik nae eenig goed ; myn vernuft „ en eene weérgalooze verduldigheyd hebben my „ ter nauwer nood brood verfchaft en mynen naem „ eenigzins bekend gemaekt; noyt heb ik eenige „ gunft van het Staets bewind ontfangen. In de Staeten van Frederik bragt den haet der Priesters ook mynen. ,val te wege ;" miskend en met „ kwaede oogen aengezien wordende , leefde ik „ daer altyd verdrukt; nu krank en zwakzynde, overdenke ik myne rampen , en de gedagtenis „ van het voorledene valt my zeer fmertelyk. „ üw leven , ó luyfter van de Duytfche , is in myne handen gevallen ; ik heb het gelezen „ en erlezen ; het heeft my genezen ; ik vond „ daer 'in den noodigen balfem voor myne wonden; ik zag 'er rampen in groot getal, en deze „ verhevendheyd van ziel die u alleen fterkte en „ trooft gaf; uw voorbeeld verkloekte my en „ wek'"; mynen verflauwden moed óp , myn lyden viel my zoo zuer niet meer als te vooren, „ en mynen hoogmoed erleefde ; de hope , die „ noyt van u geweken is, ontvonkte wederom in myn hert, en ik dreef alle ongeruftheyd verre „ van my. ,, Aenveerd dan , edelen Duytsman , myne regtzinnige erkentenis ; gy zult het voorwerp „ myner zangen zyn zoo lang als ik gedigten zal „ maeken. Is't dat gy u oyt in de tegenwoordig„ heyd van «wen Koning bevind in eenen gun-  lao Leven van Frederik „ ftigen oogenblik , zegt hem deze woorden : Daer zugt het talent ; daer leefd eenen iveri„ gen menfch, begaefdmet nutte hoedaenighedenr „ in de vergetendheyd ; Heer Koning, reykt hem ft de hand toe , helpt hem op , en droogd zyne „ traenen af. Ik zie het, dit edel voornemen heeft „ alreeds plaets gegrepen in uwe ziel; eenen be„ fchermer van het menlchdom vind in zig zelf zyne zoete vergelding. *« Antwoorde aen den Heer Profejfor Bahrdt, tot Halle. „ Mynen vriend , uwen brief heeft my ge„ raekt; als het hert de pen beftierd , zy kan aen eenen menfch van myne foort voldoening }> geven : maer ik laete my niet verblinden ; ik gevoele voor myn eygen het géén gy voor u „ gevoeld. Is 't dat myn voorbeeld de menfchen „ leerd zegepraelen over den tegenfpoed , het zal „ uytgewerkt hebben het géén dat hun waerelyk „ groot maekt in d'oogen van den wyzen , en ik begeere geene andere vergelding. Ik heb in 't hof van Guilielmus veel eere genoten , doch niet weder gekregen van het géén ik verloren „ heb. Het hert genegen om goed te doen aen „ zyn vaderland , moet in onmagt zugten ; den „ vriend der waerheyd blinkt voor den troon niet; „ die 'er voor verfchynt gelyk ik , word van „ fchelmen afgefpied en verwyderd; verzoekt hy gehoor , den Vorft wild hem niet meer zien , en'tis nog veel voor hem, indien hy beklaegd „ word. „ Dit is , waerden vriend , het géén dat my „ overal gebeurd : het verfpreyd gerugt is eenen „ echo die leugenagtige Gazette - fchryvers doen weergalmen ; ik vinde geen veld meer dat be„ kwaem is voor myn zaed ; alle de elementen „ zouden  ■ Baron ie Trenck. 121 „ zouden het niet meer konnen doen voordko „ men"; ik ben hier kleyn en van weynig belang , e'n kan diesvolgens aen my zelf, nog andere „ ongelukkige niet nut zyn; miflchien hope ik ta -vergeefs betere tyden. ' „ Gy klaègd ook van de argliftigheyd derPrie„ fters ; maer wie weet of gy hun tegen u niet „ verbitterd hebt ? Die hunne begeerlykheyd „ laekt, of de vooroordeelen tegenfpreekt , kend „ deze lieden niet, die menigen wyzen den hals „ doen breken : hunne baetzoeking voerd uyt ai „ dat ze voornemen , en hunne fchynheylige ,, vraekzugt vervolgd met woede alle die eenen „ booswigt in zwarte kleederen het momtuyg durven afrukken. ,, Het was myn lot niet, een ftil leven te leyden, maer de woefte zee dezer wereld te door„ kruyflèn. Eenen kloekhertigen moet nimmer „ wyken voor den ftorm: ik heb gevaeren gelyk „ eenen Cook ( * ) tot dat het lot van dien „ zee - held my agterhaeld heeft; dit is het geen ,, aen ons en onze fobrt gemeynelyk gebeurd. „ Wat is den gewoonelyken loop van het leven ? „ Die alles verloren heeft behoefd niet te vree„ zen -, en den.genen die weet dat hy in geene verkeerde wegen kan dooien , gaet geruftelyk „ voord, wanneer zyne hertstogten en zyne ziel „ geftild zyn. Ik lache , ook met my , en is 't „ dat de dood aen onze deure komt kloppen , wy „ zullen alsdan het recht der doode genieten : dit recht , dat de wereld nimmer aen iemand „' weygerd , kan geene ongeruftheyd nog ontftel- C * ) Cook, dien vermaerden zeebevaerder , den welken £00 veele nieuwe ontdekkingen gedaen heeft , wierd door. eenen wilden vermoord Ïb de eylanden van Sandwich. Deel III. Q  123 Leven van Frederik „ tenis veroorzaeken aen den genen wiens hoof3 vercierd is met eene wel verdiende lauwer* „ kroon. " Schanaubacky , by Kcenigsberg in Pruyjfen , "den 30 van April 1787. Frederik Baron de Trenck. P. 5. „ Mynheer den Profeflbr , lééft in deze „ antwoorde de tael van het hert , ter gelegend- heyd van de vleyende rymen die gy u hebt „ geweerdigd my toe te ftierep : gy zultmy recht doen, zoo gy geloofd dat ik peyze en doe ge„ lyk ik fchryve ; dus is myn gezag in het Hof „ van Berlin van zoo weynig belang als in de „ Hoven van Weenen en Conftantinopelen (*)." Ik moet hier nog eenen handteeken-loozen brief ftellen , die ik uyt Polen ontfangen heb ( ** ). Refchow in Gallicien, den 30 van April 1787. Mynheer , Alle gevoelige herten die het voordeel gehad hebben van u te kennen ten tyde van uw verblyf in Ooftenryk, nemen op de waeragtigste maniere ( *) Wy laeten hier uyt dry handteekeniooze brieven , die den Heer de Trenck in zyne Levensbefchry ving maer gevoegd heeft om d'oogen van het medelydende gemeynte te trekken op eenen anderen ongelukkigen , den welken , gelyk hy , Staets gevangenen geweeft was , en hulpe noodig had. ( ** ) Het originael van dezen brief is in '« Franlch.  Baron de Trenck. 12 3 deel in het recht dat men u doet, en in de belandere agting die u in het Hof van Berlin word bewezen, gelyk wy door de nieuws ■ bladeren verftaen_ Het is "vry trooftelyk voor hei menfehdom, Mynheer , te iien dat de bronnen van vertroofting u komen toegevloeyd uyt de zelve plaets daer eene weergalooie vreedheyd van het noodlot den grond heep geleyd van alle uwe rampen , 200 naturelyk txf gemaelen in de hiftorie van uw leven, de welke in ons beeren geweft in handen van alle verftandige perfoonen , en die ik tot dry naervolgende reyzen gelezen heb, de zelve befproeyende met myne traenen. Ik hope haeft het vervolg te bekomen , dat gefchreven is op den boord van de weldaedige Sprée Ach , Mynheer , men zoude moeten geharnaft zyn gelyk den eerften zeebevaerder , daer Horatius van fpreekt , om niet doordrongen te worden van agting en medelyden voor eenen man van eere , eenen verlichtten letterkundigen , dapperen krygsman en goeden borger. In aenmerking van het lyden en den tegenfpoed die gy , door uwe voorbeeldlooze ftandvajligheyd, hebt getrotfeerd en overwonnen , verdiend gy dat op uw graf gehouwen worden de volgende rymen, die mynen digt geeft my in dezen oogenblik ingeejt. De dood zelf, niet-bewecgd door zyn langduerig ryden , Verlengde -t menigmael, wecthoudende zyn" hand; Hy kon niet fterven,... neen : d'Hiftoric aller tyden. Nog ook de Fabel, meld geen" vreed'ren noodlots ttand* Stae toe dat ik u in den zeiven tyd de antwoorde bekend maeke die ik gaf aen de Prinsefle Czatoryska , eene vrouw begaefd met uytmuntende hoedaenigheden, als zy my eene fchets van uwe gedrukte hiftorie vraegde. Trenck, van een fchvikk'lyk lot, dat hy noyt had wrdiend, Het fpeeltuyg, wietd beklaegd van agungweerde zielen ; Zyn' onfchuld heeft hem ftaëg tot eenen fchild gedieud,, En boiftweêr vooi -t geweld, dat hem zogt te vernielen.  I24 Leven van Frederik vlnlJ£ei'Ct\™}?den hem' §anfch ,e?e" «*». ontrukt, Pc roofzugt fteld" m 't werk de fchandelykfte vónden fr>M" ^ Zynue" §Ceft' hoe vteed''yk onderdrukt , Behielden d'overhand, tot fpyt der lafter-monden. Tafchinsky van Bork, en ook van O Het fchn/l';,lt m;sdae"' het ftre"S Seweld verdraegeui He Ichaedelyk talent van Krugel, van Zetto , . iot overmaet van ramp, bragt hem nog feld're flagen. NoytmzT.trnrniieTef vhun vreedh^d h«ft gedae"ï Zv v» » f lb^'?f v"Sacn uy ^ memorie : En ™ff, ed, ,bede^ ; n>aet zy»en r°<™ gioeyd aen, *n zyne faem praeld >n den tempel van de glorie. De toornen agt geen- ramp , nog fteund op geen geluk; Prys der waere deugd kan hem alleen verzaden8 IcnHoTAf * *!" V°lk 3,5 a"dfche Goden vierd , Van >rfnli " " Va" dwaeling zig bevryden; Eu die ve-' « fV"S T 7°'d hy g=™eyn beftierd; ,tH "wmans heeft, laet zig ook ligt misleyden. Uwen vriend, zonder my te naemen. Ik heb dezen brief hier gefield om in 't opeaoaer den perfoon te bedanken die zynen naem voor my maer verborgen houd om my de moeyrs te laeten fpaeren van te antwoorden op eenen zoo vleyenden brief. Ik ken al de weerde van de edele herten , ™ » is t dat de Prinseffe Czatoryska aen deze 9;-tuygenis geloof heeft gegeven , zy zal in myne Jcbrifcen lezen wat myn hert gevoeld voor de verhevene zielen die hun geweerdigen belang te nemen m myn lot. Ik zoude eenen geheelen boek van diergejyite brieven konnen maeken ; maer zy behooren tot eene andere verzaemeling. Ik vond te Berlin nog verfcheyde oude vrienden en vriendinnen : onder andere kwam 'er my «nen ouden invalide bezoeken, die in 174Ö te  Baron de Trenck. ™5 Glatz was, wanneer ik daer gevangen zat, en my , als hopeloos , eenen weg baende dweersdoor de wagt, gelyk ik hier vooren verhaeld heb ; dien invalide ftond alsdan op Icluldwagt voor myne deure , en ik wierp hem m *t vlugten van den trap. Ik wierd 'er nog bezogt van eenen anderen invalide , die my in de gevangenis tot Maegdenburg geholpen heeft om my te öntmaeken van myne zakken met zand. Den tyd om Berlin te veriaeten , en myne reyze in Pruyflèn , myn vaderland , voord te zetten , naederde. ' Dags voor myn vertrek had ik het geluk van meer als twee uren in een faemengefpreek te zyn met Haere Koninglyke Hoogheyd de Prinsefle Amelia, zufter van Frederik den Grooten : deze waerelyk groote Vorftinne , die , om haer verftand , alleen de eere had genoten van de vriendfehap en het volko-. men betrouwen van haeren broeder te bezitten , heeft my in mynen tegenfpoed befchermd, overlaeden met weldaeden, en meer als iemand anders te wege gebragt tot myne verloffing. Zy onthaelde my geduerende myn verblyf tot Berlin niet als eenen vremden Officier , maer gelyk eenen vriend en ouden vaderlander. Zy belafte' my terftond aen myne egtgenoote te Ichryven , om haer voor te ftellen van in de maénd Junius tot Berlin te komen met haere twee oudlte dogters , my belovende dat ze voor deze laetfte zoude zorgen , en myne egtgenoote gedagtig zyn in haer teftament. - In den oogenblik van myn vertrek vraegde zy my met goedjonftigheyd of ik geld genoeg had voor myne reyze ; ik antwoordde : Ja , ik hen niets noodig; maer ik bevele u myne kinderen. . • Deze laetfte woorden , uytgefproken met den toon van de levendigfte gevoeiigheyd , beweegden de Prinsefle; zy gaf te kennen da; ze my verftaen  *2fJ Leven van Frederik had , nam myne hand vaft , en zeyde : Mynen vriend , komt haeft weder; ik zal u met vermaek ontfangen. Ik vertrok met haefte, doch gevoelde eene foort van •wyffèlagtigheyd die my nog zornmige dagen te Berlin zoude hebben konnen houden , daer myne tegenwoordigheyd ongetwyffeld tot een merkelyk voordeel zoude geftrekt hebben aen myne kinderen; maer mynen kwaeden geeft dreef my voord , en de Prinsefle ftierf vyf dagen naer myn vertrek; dus verdween al myne verwagting. Is dit niet een nieuw bewys dat myn onverzoenelyk noodlot my moet vervolgen tot in het graf? Dat men met oplettendheyd myne hiftorie overleze, men zal zien dat het my duyzend mael de fchoonfte ree getoond heeft ; maer als ik meynde dat 'er niet anders meer te doen was dan binnen de haeve te zeylen en den anker uyt te werpen , ik wierd overvallen van eenen onverwagten ftorm. Het zal waerfchynelyk rampfpoedig zyn tot het eynde toe. Te vergeefs zal allen waeren vriend van het menfehdom wenfehen dat ik in myne oude dagen de rufte mag genieten die ik zoo wel verdiend heb ; zynen wenfeh zal zonder uytwerkfei bly ven. Tot nu toe heeft den Hemel nog geenen Vorft opgewekt om het minfte tot myn voordeel te doen, nog geenen Minifter ingegeven van dit voor te werpen; maer, in het tegendeel, als medoogende vrienden genegen waeren om my te helpen door milde begiftigingen in hunnen uyterften wil, myne vyanden hebben dit weten te beletten , of de dood heeft hun verrafcht eer zy dit goed voornemen uytgevoerd hadden. Ik zoude in myne hiftorie menigvuldige gevallen van deze foort konnen ftellen ; maer het laetfte kan ik op niemand als my zelf wyten; ik had dien gunftigen oogenblik beter moeten waernemen : hoe netelagtiger dat hy was,  Baron de Trenck. I2jr hoe oplettender ik had behooren te zyn om daer voordeel uyt te trekken; maer ik agtte my te vaft verzekerd van dit voordeel; ik was te laetdunkende , te flauw van moed, of liever te trots om in dien ftond te laeten blyken dat ik eenige baet beoogde. Naer dat een dingen gédaen is , zegt men , is het geenen tyd meer om raed te plegen. Ik heb reden om te gelooven 'dat de Godelyke Voorzienigheyd my geen geluk toegefchikt heeft. Hier tnede trooften zig die de zwakheyd hebben van aen alles te gelooven; maer mids ik van het getal der twyftelagtige ben , ik laete my voorftaen dat ik veele gelegendheden van fortune verzuymd heb door eene misplaetfte zinnelykheyd. Ik kan evenwel niet aennemen dat fatan de oorzaek daer van is; want hy weet dat geenen tegenfpoed my tot wanhope kan brengen : myne ziel zal dus door dien ftrik in zyne klauwen niet vallen, dewyl hy my daer door fterken zoude om zwaerdere rampen uyt te ftaen ; maer is 't dat God vaftgefteld heeft van my op de aerde geen geluk te laeten genieten , en dat ik my moet te vreden houden met de complimenten van het hof, met myne verkregene faem en het medelyden , zonder iet te mogen verwagten van de rechtveerdigheyd der befte Monarchen, alsdan wil ik een vergenoegd leven leyden binnen mynen verkrompenen kring, met d'eere dat ik een gelukkiger lot verdiend heb. Dat de aflche van Amelia daer-en-tuflchen in vrede rufte ! haeren wil was goed , en dit is my genoeg. Daer zal geene ftoffe ontbreken tot aenteekeningen om by. de historie van Frederik te voegen , wanneer ik met hem en zyne gemelde zufter zal vereenigd wezen op den anderen oever van de Styx : daer mag men dingen fchryven die in deze wereld voorgevallen zyn , zonder vreeze van op de duymen geklopt te worden. Myne pen  128 Leven van Frederik zal waerfchynelyk ton dien tyd ftil liggen-, 'c en waere dat myne eygen-liefde nog opgewekt wierd door buytengewoonelyke redenen , of dat ik my gepraemd vond om my te verdedigen regen onverwagtte vervolgingen. Laet ons nu den draed van onze hiftorie ernemen. Ik vertrok den 22 van Maerte van Berlin nae Kcenigsberg ; ik bleef zommige dagen ftil by den Mark-Graeve van Brandenburg - Sch wedt, die my met beleefdheyd en agting onthaelde: hy had my ook zyne weldaeden doen gevoelen ten tyde van myne gevangenis tot Maegdenburg. Van daer trok ik door Soldin nae Schildberg , by den Heer de Sidau , die getrouwd was met de dogter van myne zufter van Waldau , van de welke ik hier vooren dikmaels gefproken heb. Ik vond in hem eenen beleefden man , die de dogter gelukkig gemaekt had van deze zufter, in het ongeluk gevallen om dat ze my in myne ellende had willen helpen : ik wierd daer met opene armen ontfangen, en zag federt 42 jaeren voor d'eerfte mael iemand van myn maegfchap. Voor myne aenkomft te Schildberg had ik tot een onverwagt vermaek , te weten het geen van den Generael Kowalski te omhelzen. Dien agtbaeren man was in 1746" Lieutenant dér bezetting van Glatz , en oog - getuyge wanneer ik aldaer van de veft fprong : hy had myne hiftorie gelezen , daer hy voor-af de bezonderfte gevallen van kende: hy is geloofweerdigen getuyge van myne rampen, op wie men mag (leunen, en tot den welken ik de perfoonen zende die getwyffeld hebben aen de waerheyd van myn verhael raekende myne ondernemingen in Glatz, miifchien alleen om dat hunne uytvoering moeyelyk en uytnemende vermeten fchynt. Van Schildberg begaf ik my nae Landsberg op de Warthe, alwaer ik mynen fchoon-broeder den Colonel  ' Baron de Trenck. Colonel de Pape , Bevelhebber van het Dragonders regiment van Göez , den tweeden man van myne zufter : ik had daer ook eenen dag van blydfchap ; een - ider was verheugd over myne zegepraelende wederkomt! in het vaderland, en wenlchte my allen voorfpoed. Bynaer onder alle de bezettingen vond ik van ■myne bloed - Vrienden , en men hield my overal op. Het is zeker dat niemand in geheel het Komngryk meer teekens van eere en agting ontrangen heeft als ik; de algemeyne kennis van myn onverdiend lyden heeft my eenen verdienden roemaengebragt; en het zoude eene ondankbaerheyd geweeft hebben , waer 't dat myne ziel in diergelyke omftandigheden koel gebleven had. Dit is myne eenigfte, myne zoetfte vergelding; eene vergelding die niet afhangt van de gunft der Vorften; eene vergelding die aen de deugd aleea toekomt , en de welke ik in overvloed genoten heb ; eene vergelding, zeg ik , die den haet.van den magtigen Frederik wel konde doen uytdeüen , maer niet beletten, dewyl ik fterk en gezond van lichaem genoeg geweeft heb om hem te overleven. Is 't dat ik haer in de weegfchael legge tegen alle de rampen die ik fedërt 42 jaeren heb uytgeftaen, deze eerbewyzingen en myn tegenwoordig vermaek overtreffen alle myne voorgaende fmerten. Ik ben in der daed blyde dat het noodlot my verdrukt heeft, om dat myne wonden nu geheeld en genezen zyn , dewyl zy den prys van myne victorie en den roem van den overwinnaer doen kennen. „ . ,» Heden diene ik tot onderwyzer en voorbeeld aen myn vaderland. Volgd my in diergelyke tampen , ó myne vrienden ! verhaeld myne hiftorie aen uwe kinderen ; zegt met luyde ftem dat myne beenderen een pronk-graf verdiend hebben by onze vaderen ; en is 't dat myne aflche biet Deel III R  13° Leven van Frederik niet mag ruften ; is ^ dat ik veroordeeld ben «o te fterven daer de afgunft, het bedrog, de Zwa™ heyd van geeft en den drift tot de rykdommen den hen°Ud,f lde» Staet verbannen hebben , dat deze afiche by u in weerde zy, en eerd myne geheugenis. Ik laete u myne kinderen; aenziet in hun de fpruyten van myne deugdzaemheyd en onderfcheyd ze van de kinderen der Ik dede te Berlin eene ontdekking die my verlicht heeft wegens eene dwaeling die in 't eerfte deel yan deze hiftorie geflopen is. Als ik het fchreef, ik geloofde, door een valfèh berigt, dat den eerl yds algemeynen Poftmeefter de Derfchau tot Berlin myns moeders broeder was, en even den genen die ,n i?4a grooten Raedsheer toe Glogau , en daer naer Prefident in Oftfrife was. Ik heb my misgrepen ; dezen Derfchat., niyns moeders broe- nrrrJ i n0{Y en is Prefident tot Au"ch in öltfrifc : den ahjemeynen Poftmeefter was zóón van den ouden Derfchau, die Generael geftorven is, en maer eenen verren neef van myne moeder was Den jongen Derfchau, die een regiment tot Bourg heelt is ook myns moeders broeder niet , maer alleene yk haeren neef Eene van hunne zusters had den Lieutenant-Colonel d'Oftau getrouwd, wiens zoon, den Prefident d'Oftau, nu te Lablack in Pruyflèn op zyn buyten - goed woond. Uit heb ik gefchreven tot befchaemine van eenen perloon die , om dezen geringen misdag veroorzaekt door myn afwezen L 45 jaeren uyt het vaderland, heeft getragt geheel tfyne MftorS te doen aenz.en voor eéne valfche verziering. Nu zekerder onderrigtzynde, verbetereik die dwaeUrtg en denke dat geenen Derfchau befchaemd rnoet zyn van aen de Trencks te beftaen , die federt dry honderd jaeren hebben vermaegfehapt  Baron, de-Trenck. ^ 131 geweeft met de oudfte gefiagten van Pruyflèn, en voor den dienft van het vaderland in alle gelegendheden blyken gegeven van eene waere-edelheyd des hert. Ook heb ik my misgrepen , als ik , in 't verhael van myne vlugt uyt Glatz , vermoeden gehad heb. dat zekeren Lieutenant de Mollinie my ie Braunau afgefpied, en daer naer aen den Generael Fouquet verkogt had. Dien eerlyken krygsman is heden Kapiteyn in Brandenburg ; dit vermoeden heeft hem veel fpyt veroorza&t, zyne onfchuld is my gebleken ,. en ik belten opendlyk. myne dwaeling in dit punt: hy was en is nog mynen vriend ; en den perfoon die my alsdan afgefpied heeft , is den Kapiteyn de Nimfchofsky , van het regiment van Fouquet, mynen eygenen neef, die my te Braunau kwam bezoeken ontier den fchyn der vriendfehap , en my met de daed verraedde. Voorders heb ik eenen zonderlingen brief ontfangen van zekeren Lieutenant de Brodowsky : dien ongemeynen perfoon is verbolgen om dat ik zyne moeder in myne hiftorie geplaetft heb , en. hy vereyfcht daer over éene wederroeping; maer, eylaes! ik moet geene waerheyd erroe^n die niemand kan beledigen , en geene dreygingen raekende dit ftuk hebben my tot nu doen beven. Ik laete myne lezers oordeelen of ik d'eere van Jofvrouw Brodowsky van Elbing gekronken heb met te zeggen dat ik haer niet onverfchillig was. Den Heer Samuél Brodowsky was mynen leermeefter in het huys van mynen vader, en wierd naermaels geheymfchryver in het regiment van Goltz tot Elbing : ik vond hete aldaer in 1749; by hielp my als eenen man van eere , hield, my in zyn huys, en ging zelf by myne moeder om* my fpoedigen onderftand te doen ontfangen: myn inzigt heeft; dus noyt geweeft, dien eerlyken pet*  ija Leven van Frederik (bon binnen zyn leven, en nog min naér zyne dood, te beledigen: zyne egtgenoote was fchoon, jong en vol vuur; hy was oud en koel, en peysde meer op zyne boeken als op haer. Die de wereld , de menfchen en hunne hertstogten kend , zal zekerlyk niet beweeren dat'er een vorftelyk gegagt op de aerde is waer in de moeders, federt achtthien voordteelingeh , niet eenen vremden tak op den Mam van hunne doorlugtige familie geint hebben. Ook heb ik noyt gehoord dat eenen zóón reden heeft om zig te belgen , als men zegt dat zyne moeder beminnensweeroig was, en beneven haeren ouden man eenen jongen vriend had. Myne moeder had ook eenen minnaer , doch ik wil veertig jaeren daer naer niet vaftftellen dat ze volftrekt ongevoelig Was aen zyne liefde. Eenen lieg ten perfoon kan kwaed zeggen van zyne aigeltorvene vrienden s en de hedendagiche vrouwen van Elbing die Jofvrouw Brodowsky over veertig jaeren van perfoon gekend hebben, zullen niet ligtelyk met eed beveiligen dat ze noyt bemind heeft. Die dit kwaelyk nemen, zyn niet onderrigt van den twift die ik ten opzigte van dit huys gehad heb met M. den Generael de Goltz, die van my meer jalours was als den Heer Brodowsky zelf; het welk de daeging van zynen zodn nog belachelyker maekt. Ik zal altyd recht doen zoo wel aen den vader als aen de moeder ; zy waeren myne vrienden , en diesvolgens wenfche ik regtzinniglyk nae gelegendheyd om nut en aengenaem te zyn aen den erver van hunnen naem ; maer ik zal in geene gevallen belyden dat het géén ik eens voor eene waerheyd in myne'hiftorie gtfteldheb s verdigt of valfch is. Eenen perfoon van verftand aal niet gram worden , wanneer iemand hem zegt: Uwe moeder  Baron ie Trenck ISS heeft my bemind. Wy zouden alle veel te doen hebben , waer »t dat wy , gelyk Don Quichot , ridderlyke kampen wilden aengaen om de eerbaerheyd van onze grootmoeders te bewyzen. Men voerd- over foortgelyke gefchillen ook geene prr> ceflèn ; alle de getuygen zyn dood , of zagen niet, en myne oogen zyn zelfs alreeds met vliezen bedekt. Jofvrouw Brodowsky toonde zig nimmer geftoord , als men haer zeyde dat ik tot haerent dén vriend van het huys was; daer zyn federt 40 jaeren verloopen , en dit is meer als genoeg tot eene wettelyke prefcriptie: ik zelf heb in myn verhael niet gezeyd dat myne vriendinne in dien tyd overfpef heeft gepleegd , nog dat ik haere zwakheyd waergenomen heb. D'eere van een geflagt is niet gelegen in de vermaerde kuyfchhevd van onze oude moeders. Ik ben de oorzaek niet dat Eva in den appel beet: Ifaac was eenen grooten ards vader, al had Sara, zyne moeder, verfcheyde nagten doorgebragt in het vrouwen - hof van den Koning Abimelech ; en men leeft niet dat hy den Erf Prins van dien Koning oyt een proces heeft aengedaen , al ftaet 'er in de chronyke van Abimelech dat hy Sara bemind had. Miflchien had Jofeph andere redenen dan ik om zynen mantel in de handen van de fchoone Putiphar te laeten ; en in welke hiftorie lééft men dat oyt eenen jongen Pharao een proces heeft willen ondernemen tegen Jofeph , of zynen hiftoriefchryver , om dat Mevrouw zyne moeder hem meer bemind had als den ouden Pharao ? Uyt hoofde van deze voorbeelden , moet den zóón van den Heer Brodowsky , leermeefter van myne jeugd en ftrengen Godsgeleerden , die my met veel ftigting de hiftorie van Abraham en detwee Jofephs. uytgeleyd heeft , van my geen bewys vereyflchen over een geval waer van men zelden oog - getuygen zoekt en vind; by behoord  '34 Leven van Frederik ^lm^:X^ ? ^noegen, zei* zyne n,S« S^^?*1 « *» var, onder de ^ftte™^?*^ «* "og aete eelvlr - ' en ln haer graf «»lyR?atTE eeope"1>,'erd wae[ heeft tufl^n y kl"deren wezen ? Hy 8Sl^D^BJ« W»* ^ene on* '^SL2ti!ltW0Mde dienen op den hriefdi« lifd f ►!? 30 na de t'evvoonre van Parys »e! ««er aat üc my deze eere weerdi? gemaekt heh. door myne wederhouding by die hfXe vr, ut; ÈiSt T heyl[gheyd h(i «a?n zÖondeTver: Jüiüc te worde* yan de vreedfte martelie , en  Baron ie Trenck. 135 veel min door dreygingen ; maer waer 'tdat eenen hiftoriefchry ver van Elbing my over deze zaek tot eenen fchryf - kamp beftond te daegen, in dit geval zoude ik den kring daer ik goedkeuring moet zoeken , voor my te vernepen vinden,; de groote wereld is het tooneel dat aen myne fchriften paft. Men mag tot Elbing de waerheyd dezer fchriften in twyffeling trekken , is 't dat men wild; ik zal myne verdediging niet doen drukken; ik ben weynig gevoelig over onverdiende verwytingen. Dit dunkt my genoeg tot antwoorde op den brief die ik ontfangen heb. Nu heb ik , door uytdrukkelyk laft van zekeren perfoon van rang , in dit deel nog een geval te voegen dat ik op zyne behoorelyke plaets heb naergelaeten te befchryven, om aen df lezers niet te vervelen door het al te wydloopig verhael van myne ondernemingen om uyt myne gevangenis te breken. Dezen perfoon was ooggetuyge van dien voorval tot Maegdenburg; ik had hem zelf vergeten; hy heeft myden zei ven indagtig gemaekt: het is de laetfte pooging op eene naer die ik dede om uyt te breken : ik gae 'er de omftandigheden van verhaelen. Dewyl my volftrekt onmogelyk was meer zand en aerde uyt myn kot te weeren, maekte ik, naer op een nieuw door de zoldering en de fondamenten geboord te hebben , eene pyp die eenen uytgang in de wallen had , daer alle dry de fchildwagten ftonden. Ik dede dit werk in eenen onftuymigen nagt, en het konde in een paer uren gemakkelyk verrigt worden. Zoo haeft als ik door geboord had , ik trok ftillekens al het zand van binnen , en wierp eenen van myne muyien tegen de paliflade, om te doen peyzen dat hy my in 't overklimmen van de zelve ontvallen was. Deze paliflade , die twaelf voeten hoog was , ftond tegen-over den voornaemften wal, en myne  13^ Leven van Frederik fchildwagten waeren daer binnen gefloten';■ maer in den hoek daer ik door geboord had ftond geen fchildwagt - huys. Dit gedaen zynde , keerde ik weder in myne gevangenis , en maekte een ander gat onder de zoldering , waer in ik konde zitten en alles afzien ; daer naer ftopte ik de pyp agter my , op dat men my niet zoude konnen vinden. Het wierd dag, de fchildwagten zagen het gat, daer wierd inken gedaen ; den Officier kwam in de grootlle verflaegendheyd toegeloopen; den muyl wierd gevonden ; men oordeelde by gevolg dat Trenck gelukkiglyk ge vlugt was met over de paliflade te klimmen. Terftond kwam den Bevelhebber uyt de ftad , de kanonen gaven den alarm , de ruyters reeden het land af, men bezigtigde alle de verfterkingwerken en onderaerdfche plaetfen; men vond niet, en men hield voor zeker dat ik weg was; doch het wierd voor onmogelyk gehouden dat ik zoude weg geraekt zyn buyten weten van de fchildwagten : de ganfche wagt , den Officier niet uytgezonderd , wierd in hegtenis gefteld, en eenider ftond als ftom van verbaesdheyd. Daer en-tulichen zat ik in myn hol, en hoorde alles aen ; myn hert fprong op van blydfchap,en myne vlugt fcheen my zeker. Men zoude ongetwyffeld den volgenden nagt geene ichildwagten meer gefield hebben ; alsdan had ik met de daed uyt myn hol konnen komen , en zonder beletfel overloopen nae Saxen. IVlyn lot was vreed genoeg om deze hope te vernietigen , in den oogenbiik als alle hinderpaelen uyt den weg geruymd fcheenen. Alles ging dan na wenfch; de ganlche bezetting kwam in de cafematten , om haer over dit mirakel te verwonderen ; en dit riuerde tot vier uren naer middag. Daer kwam op het eynde eenen vendeldrae^er  Baron ie Trenck. t%f vendeldraeger van de'militie -, van 15 of t6" jaeren , klëyn en teer van lichaem , doch flimmec dan alle d'andere : hy naederde het,bol, bezigtigde de opening nae de zyde van den wal, en zy fcheen h'em' nauw ; hy beproefde om daer in te kruypen , maer het was hem niet mogelyk ; hy befloot dar eenen perfoon zoo grof van lichaem als ik , daer niet konde door-gekropen zyn , en dede zig licht brengen. Dit ongeval had ik niet voorzien ; ik had in myn hol te warm , en daerom de pyp onder de zoldering geopend. Nauwelyks had den vendeldraeger licht , of hy kreeg myn wit hemde in d'oogen ; hy zag van digter by , talie , en greep my ,by den arm. Daer was den vos in de braemen gevat, en dit gaf aenleyding tot een algemeyn gelach. Men kan ligtelyk oordeelen hoebefchaemd dat ik was; men omringde en complimenteerde my al fpottende.: ten laetften begonft ik mede te lachen , en nam al jokkende myne boeyen wederom aen. Deze vinding behaegde voornaeraendlyk aen de gene die my eenen gelukkigen uytval zouden gewenfcht hebben , en het is eenen van deze die my dit klugtjen hier in heeft doen voegen. -Laet ons nu den draed van myn verhael ervatten. Ik vervolgde myne reyze, en kwam den 4 van April tot Kcenigsberg , daer mynen broeder my met groot verlangen verwagtte : wy omhelsden malkanderen gelyk twee broeders doen naer eene fcheyding van 42 jaeren : van vier broeders en zufters die ik daer gelaeten had , was hy alleen over gebleven : hy leydde een geruft leven op zyne land - goederen , en volbragt de pligten der menfchlievendheyd : alle zyne kinderen waeren geftorven. Ik bragt te Kcenigsberg vyfthien dagen over, met hem en zyne agtbaere egtgenoote, in bet volkomenfle genoegen, en daer naer zes wc- Deel III. S  338 Leven van Frederik ken op zyne buyten-goederen. Deze dagen moeten onder >de gelukkigfte van myn leven geteld worden. Omringd wezende van bloedverwanten, neven en kleyn-neven uyt de nabuerfclmp , van eygene en aengetrouwde bloed - vrienden , die my allegaedercomphmenreerden.en geluk wenfchten over myne aenkomft , dogt my dat ik den vader van hun alle was. Ik ondervond wat geluk eenen gryzaerd kan genieten , als zynen naem onder het getal der eerfte van 't land ftaet, en dat hy door den band van het bloed vereenigd is met het grootfte deel der familien. In eenen zekeren ouderdom is men nergens beter als tot zynent; boven al , wanneer men , gelyk ik , in zyne jongheyd de menfchen heeft willen zien en kennen in vremde landen , en zig aldaer beftendige vrienden heeft weten te maeken. Het was alsdan dat ik eerli de omfiandigheden vernam van het geen dat 'er in myn afwezen voorgevallen was. De gramfchap van Frederik den Grooten had haer uytgeltrekt tot over alle myne raefte vrienden. Mynen tweeden broeder was ftandaerdvoerder in het regiment der cuiraffieren van Kiow in 1746, als ik in ongenaede viel: hy diende zes jaeren , was in dry veldflagen tegenwoordig , en wierd niet vervoorderd, om dat hy den naem van Trenck voerde : dewyl het wagten hem verdroot , hy nam eyndelyk zyn afscheyd , begaf zig in houweiyk , en ging woonen op zyn landgoed van Mekken , alwaer hy over dry jaeren geftorven is, agterlaetende twee zoónen die eere doen aen het geflagt van de Trencks: hy was, volgens de gemeyne faem , eenen man die grooten dienft aen den Staet konde doen in het krygs ■ beroep , dat hy omhelsd had ; maer hy was mynen broeder, en dacrom wildeden Koning van hem niet hooren fpreken. Mynen jongtien  Baron de Trenck. *39 broeder had zig toegewyd aen dè wetenfchapper ; hv wierd.als eenen geleerden en bekwaemen man, vooraefteld tot een ampt in den borgerftaet; maer den Koning antwoordde: Geenen Trenck is tot eenise dingen nut. Aldus heeft geheel myn geflagt de uytwerkfelen van myne onrechtveerdige veroordeeling gevoeld Dezen broeder verkoos dan het afgezonderd leven , en leèfde geruft , geagt en onathangelvk onder de voornaemfte van het Komngryk. Den haet van den Monarch ftrekte zig uyt tot over myne zufter , die den zóón van den Generael de Waldow getrouwd had , en federt 1749 den weduwelyken ftaet beleefde. Ik heb alreeds verfcheyde reyzen gelegendheyd gehad om van haer te fpreken in myne hiftorie. Deze uytnemende vrouw wierd in i755 »1^,1* hier vo°" ren gezeyd heb , aengeklaegd door Weingarten, Secretaris def Keyzerlyke Ambaflade, om dat ze my onderftand gedaen had in myne gevangenis tot Maegdenburg ; zy wierd daerom zoo geweldig verdrukt , dat haer ongeluk zelfs op het hoord van haere kinderen gevallen is. Zy bezat de fchoone goederen van Hammer , by Landsberg , op de Warthe ; maer alles wierd aldaer van de Ruften verwoeft en ten onder gebragt • zy vlugtte , met al dat konde vervoerd , worden , nae Kuftrin , daer alles geduerende het beleg ook verbrand wierd : het Pruyflenfch leger zelfs verdelgde aldaer haere fchoone wouden. _ Naer den oorlog hielp den Koning alle de tamilien in Brandenburg die door den zeiven ten onder gebragt waeren , zy alleen wierd vergeten., om dat ze myne zufter was. Zy keerde haer tot den Koning; maer hy antwoordde dat ze haeren toevlugt moeft nemen tot haeren braeven broeder. Zy ftierf in de bloem van haere jaeren , onlangs naer dat ze ertrouwd was met den tegenwoordigen  *4° Leven van Frederik Colonel de Pape: haeren zoon eyndigde het voon leden jaer ook zyn leven ; !iy was Kapiteyn in het dragonders regiment van Goez. Aldus wierden alle myne broeders en zufter» geftraft om dat ik hunnen broeder was. Wie zal my oyt alle die treurige gevolgen van myn ongeluk konnen vergoeden ? Had men geloofd dat den grooten Frederik , even als den grooten Zebaoth, zig zoude gevroken hebben op de kinderen en kinds kinderen ? Ben ik de oorzaek dat Adam van de verbodene vrugt heeft geéten ? Had Frederik in my geene 11 ofte genoeg om zyne vraekzugt te voldoen ? Waerom is den naem van Trenck hemonverdraegelyk geweeft tot de dood toe? Dat men geheel de hiftorie myns levens overloope, dit raedfel zal onontknoope-lyk blyven. Zekeren Derfchau , Kapiteyn onder de ruyterye ,■ myns moeders broeder van de moederlyke zyde, vertoonde in 1753 heymelyk aen den Koning dat hy mynen naeften bloedvriend was , en mynen opvolger in het ftuk van leenen , en bad Zyne Majefteyt diesvolgens van hem in bezit te ftellen van myn verbeurd goed van GrofsScharlack. Den Koning vraegde de noodige bewyzen aen ^ de Kamer van Kcenigsberg .• men berigtte hem dat ik nog twee broeders in 't leven had; dat ScharJack een oud goed van familie was, dat aen myne broeders, maer geenzins aen Derfchau toebehoorde. Alsdan booden hun myne broeders aen, als de naefte erfgenaemen van dit leen , en den Koning gaf hun myn goed van Scharlaclr, om het te bezitten in gevolge van de leen - wetten. Myn goed wierd dan aen den meeft biedenden verkogt , en den jongften van myne broeders wierd 'er aldus eygenaer van : hy betaelde het deel van den anderen met gereeJe penningen,  Baron Je Trenck. 141 benevens dat van myne zufters; hy betaelde ook de fchulden , volgens het uytdrukkelyk bevel van 't Hof. Die zeyden dat ze van my iet goed vonden , waeren bedriegers; want ik was niet fchuldig , en ftond in den ouderdom van ig jaeren , als myn goed verbeurd wierd , onder voogdye. Met wat recht- zyn de fchulden betaeld geworden ? Dit is een raedfel voor my. Een - ider had alsdan goede kans om te vraegen dat hy wilde , aengezien men my niet konde ondervraegen. Het zelve gebeurde buyten twyffeling in het overgeven der voogdye aen de Regering. Niet tegenftaende dat ik de Heeren myne voogden voor rechtveerdige mannen erkenne , eenen van hun heeft den tyd van acht jaeren myn goed genoten, en wanneer hy dit aen myne broeders overleverde, hy betaelde hun geen duyt van den intreft. Den heerfchenden Koning heeft de verbeurdheyd weggenomen , my in bezit van myn goed erftellende door eene gunftige uytfpraek ; diesvolgens vraege ik dit weder; maer mynen broeder zegt : Ik heb het gekogt eu betaeld, bezit het wettelyk , heb het verbeterd , en Scharlack is nu dry of vier mael zoo veel weerd als ten tyde van de verbeurd - verklaering ; dat de Regering my de tegenwoordige weerde betaele, en het daer naer geve aen die het haer goed dunkt; is 't dat den tegenwoordigen Koning u wedergeeft het géén zynen voorzaet my verkogt heeft, ik moet daer door geene fchaede lyden. Zoodaenig is het vraegftuk dat te Berlin moet •opgeloft worden. Mynen broeder heeft geene kinderen , en hy geeft Grofs-Scharlack, behalven het proces, aen de myne , om naer zyne dood van hun bezeten te worden ; is 't dat mynen broeder in der daed gepraemd word om dit goed weder te leveren zonder fchaedeloosftelling , den Koning doet my alsdan nog gunft nog recht, en ik ver-  'I42 Leven van Frederik zoeke geene wedergeving van dien aerd , aengezien zy eens plaets moet hebben zonder de gunft van den Koning. Indien Zyne Majefteyt de confifcatie wegneemt als overtuygd wezende dat ze niet geweld en tegen recht gedaen is, alsdan heb ik recht om de intreften van 42 jaeren te verzoeken; maer is't dat de Regering my flegts den prys der verkooping van dien tyd wild betaelen , men doet my het grootfte onrecht, aengezien de weerde van alle de goederen in Pruyflèn federt 1746 wel dry , en zelfs vier mael verdobbeld is. Als het goed aen myne kinderen maer moet komen naer myne dood , men doet my nog recht nog gunft; want ik bekome in dit geval niets voor my , en zal van de loopende rente berooft! blyven tot aen myne dood, dewyl mynen broeder dit goed verpagt heeft voor 4000 patakons , en dat men hem op geene wettelyke wyze kan ontnemen het geen hem eygen geworden is door afkooping. Het is naer des zelfs dood den Koning niet die het aen myne kinderen geeft, maer mynen broeder zelf, door zynen uyterften wil. In zoodaenigen ftand zyn tegenwoordig myne zaeken tot Berlin; het vervolg zal uytwyzen wat den weldoenden Monarch daer van zal vonniflen: ik heb verzogt dat de Regering Grofs - Scharlack zoude doen waerderen , de weerde daer van aen mynen broeder betaelen , en my dit goed vervolgens in nature weder leveren Mynen broeder heeft andere goederen , met de welke hy op het eynde zynslevens mag handelen gelyk het hem goed zal dunken. Ik heb evenwel in alle gevallen het oogwit van myne reyze bereykt : mynen broeder is mynen vriend , en den vader van myne kinderen , mynen zóón diend den Koning , en myne gefchonden eere is in myn vaderland erfteld. Lezer, dje edelmoedig peysd, wenfcht my  Baron ie Trenck. 143 nu geluk , en leerd uyt myne hiftorie dat 'er altyd een zeker goed onder het kwaed broed ; men moec maer de wetenfchap hebben om het te ontdekken. Ik verloos van myn negenthienfte jaer myne vryheyd , myne fortune , ja alles , uytgezonderd myne eere en kloekhertigheyd , die het vermogen van geenen Monarch my heeft konnen ontweldigen : ik heb 42 jaeren beroofd geweeft van myn goed, en alle de ongemakken van eene uytnemende armoede onderfraen zonder tot eenige veragtelyke werken te vervallen, en in den overvloed heb ik mild geweeft tot de verkwifting toe : ik wierd dikmaels bedrogen , maer bedroog noyt iemand. Die myne goederen onder hun verdeeld hebben , zyn befchaemd voor my; ik, daer-en-tegen, gae met het hoofd opgeheven , zelfs in het Hof. Ik fchryve met koelmoedigheyd waerheden , zonder ontzag, zónder opzigt voor de gene die my beledigd hebben ; nogtans zyn myne fchriften toegelaeten, ja zelfs geprivilegieerd. Ik wierd misagt, verworpen, en verkreeg , zelfs in de gevangenis, in de diepfte vernedering tot de welke eenen menfch kan vervallen , de algemeyne agting en goedkeuring van de verftandige wereld. De Mogendheden hebben my kwaelyk gehandeld om dat ze my niet ken* den ; zy kennen my heden , en ik vinde by hun gehoor , befcherming en eere. God , die den beftierder van ons lot zyt , gy hebt my door de ftormen binnen de haeve geleyd; eene zuyvere dankbaerheyd doordringt myne gevoelige ziel : bewaerd allen menfch van een lot gelyk het myn ; maer als hy dit niet kan ont. gaen , dekt hem in dit geval met de zelve wapens die my eyndelyk hebben doen zegepraelen : bevryd alle Staeten in Europa van den geeflèl der onbepaelde magt , en verdryft de ooftfche geweldenaerye verre van onze landpaden : befchaemd,  144 Leven van Frederik onteerd, vernield den vyand van het menfehdom ; geeft alle Rechters die hunne pligt te buyten gaen en alle ongetrouwe Raedsheeren den beflèm der tugthuyzen in de hand ; geeft dat den fchynheyligen booswigt in onze wereld niemand kan hinderen ! Dat dezen boek, myne treurige hiftoriè, tot leering diene aen de bedroefde en hopelooze, dat hy de kleynmoedige verfterke , en de herten der Mogendheden vermurwe ! Nu trede ik de dood met blydfchap te gemoet; myne pligten zyn volbragt; ik heb myn oogwit bereykt; ik heb de rufte verdiend ; myn hert is vry van alle wroeging ; myne naerkomelingen zullen myne gedagtenis zegenen ; den ongevoeligen , den boozen , den oorblaezer der Vorften , en den fchynheyligen bedrieger, zyn d'eenigfte die myne fchriften zullen lafteren. Dat elke ure die ik nog te leven heb toegewyd zy aen de liefde van mynen even - menfch : wat my raettt, ik heb niet veel meer noodig ; myn hoofd held nae de rufte ; en is 't dat ik die niet mag genieten als naer myne dood , ik zal tot daer toe niet knorren , nog my niet beklaegen; ik wil my ftil , doch evenwel niet incognito , nae deze rufte begeven, werrewaerdsik in myne jongheyd zoude hebben willen loopen met flaende trommels? Maekt, almagtigen God ! dat ik uytvoere het geen ik heden voorneme , en dat zoodaenig het eynde van myne hiftorie zy. Eynde van het Leven van Frederik Baron de Trenck. £ ' VERSCHOON/NGER  Baron de Trenck. 14$ VERSCHOON!KGEN En erftellingen van eere aen alle perfoonen die ik in myne Schriften kan beledigd hebben ( * ) & tacuijfes , Philofophus manjijfes. IX Et is de vreeze niet van nog te mishaegen. aen bedorvene menfchen , het gevaer van vervolgd te worden door de faemenfpanningen van het Hof, de zorg om de Reken dezer wefpen te ontwyken , waer 't dat ik nog beftond hunne nellen aen te randen , of de berifping van onze verftandige beoordeelders , die my bewegen om deze verontfchuldigingen en vergoedingen van eere te doen : ik bedoele bier in een gèwigtiger en redelyker wit; ik wil myne laft er - pen laeten ruften, en voordaen.eene ftille onafhangelykheyd genieten ; ik wil alle twiften en proceflèn laeten vaeren , daer de vyanden van de deugd en van myne opregtheyd my in gewikkeld hebben; met een woord , een aengenaemër leven leyden , en niet meer alleen tegen alle , of tegen de menigte zyn. ( * ) Wy vertaelen hier niet in het geheel dezjs verfchooningen van M den Baron de Tienck , die veel erger zyn als de beledigingen zelf, en niet anders als vinnige fchimpen tegen zyne voortaemfte vyanden , en bezpnderlyk tegen de Jefui>en ; wy gullen ons te vreden houden met van de zelve eenige ftukken te verzaemelen die wy hier en daer uytgepikt hebben. Deel III. T  I4°* Leren van Frederik My dunkt dat ik nu genoeg gefchreven heb , zoo voor de peyzende wereld , als voor my zélf. Indien de faemenrotting die ik tegen my verwekt heb , in eerlyke en verftandige lieden beftond , O ! den zwerm myner vyanden zoude gewis zoo groot, magtig , boos, nog onverzoenelyk niet wezen als den genen die my nog komt aen vallen. Ik trede agterwaerds ai bevende, als ik op den afgrond denke daer myne vermetendheyd , of liever myne onbefchroomde opregtheyd, my zoude hebben konnen in ftorten; de degens en poinjaerden zyn tegen my nog getrokken. De perfoonen van eere klakten nogtans op hunne handen t'elkens dat 'er een ftuk van myne fchriften in 't licht verfcheen: zy wenfchten my geluk, doch deden niet meer als wenfchen , en ik bleef aen myn eygen overgelaeten , zonder de minfte befcherming ; dus heeft het fchryven my moeten vervelen , roor zoo veel als de overwinning over zoodaenige vyanden my door haer zelf nog eere nog voordeel aenbragr. Deze overweging heeft my eyndelyk doen hefluyten om het fchryven te traeken. Dat eenen anderen zedekundigen myne plaets neme; dat hy zoo veel doe als ik gedaen heb , en gelyk ik de hinderlaegen myde : alsdan zal ons vaderland haeft opgewekt worden uyt zyne flaepzugt, de kragt van zyn vernuft leeren kennen , de onbefchaefde vooroordeelen verbannen , vrugtbaer worden in deugden en lofweerdige hoedaenigheden, Wy zullen allegaeder betere Chriftenen zyn, door onze werken , wanneer wy den Staets Catechismus zullen vereenigen met dien van de zuyvere Religie; wy zullen denluyen geeftdryver en vervalfcher van onze zeden veragten , en eere bewyzen aen den ouden deugdelyken aerd, der Duytfche. Ik heb uyt al myne kragt 'gewerkt , en misfclüen met meerdere vuurigheyd als dat den ftae?  Baron ie Trencfc itf van myne zaeken toeliet , tot deze verbetering p zoo roemweerdig voor my, en fchaedelyk aen de bedriegers; 't is eene verrigtte zaek, die my mee berouwd : maer ziet hier myne regtzinnige en vrywillige openbaere belydenis , uyt kragt van welke ik met betrouwen vergiffenis verwagte , zonder eenige excommunieatie te fchroomen , als fteunende op de befcherming van de waerheyd en den Duvtfchen vaderlands - iver. Dewyl men my, uyt hoofde van dit vaft voor* nemen , van nu af mag aenzien als eenen ftervenden fchryver en boetveerdigen zondaer, biede ik hier de hand , tot teeken van eene broederlyke verzoening , aen alle die in hunne confcientie overtuygd zyn dat ik hun wezendlyk beledigd, heb door myne waerheden met te veel vrypoftjgheyd uytgedrukt, of'het masker van voor hun aenzigt gerukt heb. Myne wroegingen in de hoe. daenigheyd van fchryver bewegen my tot dien ftap; dus'gaeik van Honden aen over totde daed. Myne fchimpen op de voorrechten van den ouden Adel , en zyne aloude paritementen , in ?t derde deel van myne fchriften , komen waerelyk riet te- pas: ik bekenne nu , en ben overtuygd dat deze elaflè van menfchen nog is, en altyd zoo trots , dwaes en belachelyk moet- blyven als zy was in den tyd dat -ik begonft té fchryven, en dat ik alsdan verdiende dat in d'eene of d'andere plaets eenen van die oude Ridders uyt zyn hof of van zynen mefthoop zoude gekomen hebben , op zyn ros beyaerd zittende , om my tot eenen bezonderen firyd te daegen -y het welk nogtans-, God zy gedankt, niet gebeurd is : de zeer hoog geborene Ridders hebben liever beleden dat ik gelyk had , en d'eere der dapperheyd aen de afiche van hunne voorvaderen gelaeten die in het graf ruften. Het is- genoeg dat in den Staet de voordeelige eerampten onfaelbaer op de oudfte zoónen val-  M - Leven van Frederik «V "* h« r£>Cht,van pvolg,ng, zonder aenzien Jen hÏ?" ,f ^«mheyd. Waerom zou den Hunne Excellentien de moeyte doen van hun tot eemge dingen bekwaem te maeken , of edel" p^nK f, Hec is «"«nelyk d'en armen vaS nf r -EdeIdoB? die Zyn b!oed voor het veragt? gieC' M daer°m Word h* met reden JSrJ*S^ met recht dat die "eeren my veroor. beweerd , dat den waeren Edeldom alleenelyk itTH '? in de edeiheyd van net hert en van onze daeden. Wat vermetendheyd , wat zinnelykheyd drydig aen de gezonde reden ! Ik heb over d'eere f£lT' 6V,ad Vergeten dat de eeramP«* afhingen van de gunft van den Souvereyn /die paeld" WCerde Va" dC W2ere verilienften t>eHet is dan b.illyk, en myne confcientie dwingt er my toe , dat ik aen dien hoogen Adel zeer oodmoediglyk vergiffenis" vraege van zoo onbelchaemd de waerheyd te hebben durven zegeen zonuer hoog bevel; en ik zal voor deze onbefchey! ti/ÏeJnof8ieK?eg ge"raft > 18 'C dat ik Zhl , blyVe Van titels * van omvoeringen Zti ? !an hCt h0f' van de eerteekens der ndderlyke ordens, de welke ik eertyds olegtiglyk heb meynen te verdienen, wanneet ik daedelyk de phgten van den waeren Edeldom volbragt. geheel onlangs vond de Graevinne de R u» ï.!IJT'r ' f'" * J[°fvrouw van de Kamer! te Japhetshaufen bynaer gelegendheyd om haer op de gevoehgfte maniere over my te vreken ; zy ïï«e mynn df gehoor-kamer te treden, om dat ik geenen fleutel aen myne zyde droeg _ Ik was aenftonds verbaesd , doch wierd haef1 wdagtig dat ik alsdan by geval m «efpreek wai  Baron de Trenck, 149 met zommige oude Krygsoverfien van den eerften rang , die , zoo wel als ik , voor de deure ftonden met d'overige onedele, en verpligt waeren een gehoor te verwagten met lidmaeten die verminkt en geployd waeren onder het gewigt van den Staets dienft, ter oorzaek dat Mynheer N.... die oude niet weerdig gevonden had om hem aen re kondigen. Wy fpraken veel van de voorledene veldtogtèn , en van de-vergelding dezer wereld ; eene beke van traenen van droefheyd vloeyde over hunne gewondteekende wangen ; wy zugtten , en ik was dien dag op het punt van een bitter en Vinnig lafterfchrift op te ftellen, het welk buyten twyffeling geheel myn ontwerp zoude vernietigd hebben van my in 't vervolg aen de gunften van het Hof te hegten. God ,bewaere my van die fchaedelyke gedagten ! ik wil waerelyk op het -aldernederigfte leeren kruypen ; ik wil oodmoediglyk om vergiffenis bidden , de befcherming verdienen , en niemand meer beledigen, nog tergen ; anders zouden de tegenwoordige verfchooningen maer een fteekfchrift zyn. Daer-en-boven begeere ik dat myne boetveerdigheyd haer uytfireklje tot over myne kinderen, en ik belove dat zy , om de groote bende van de zeer edele te believen , niet zullen leeren lezen nog fchryven , om van geene zaeken met rechtmaetigheyd te konnen oordeelen. Mids ik door deze vernedering al den ouden Adel meyne verzoend te hebben , ik keere my nu tot den nieuwen , beftaende in de gene die hunne pragtige wapen - fchilden en diplomen ge- ' kogt en met gereed geld eerlyk betaeld hebben ; ik heb nimmer getragt om die groote en treffelyke bende te beledigen. De Heeren de Zetto, de edele de Kronsdorf en de Krughel , de edele de ... f immers den geheelen A, B,C, hebben my te  15° Leven van Frederik wel doen ondervinden wat dat eerlyke lieden moeten lyden in de plaetfen van rechtspleging, wanneer de rechters koft dat kolt de middelen willen hebben om hunne brieven van edeldom te betaelen. God bewaere my van oyt aen deze hoog geborene Edellieden te verwyten dat ze nog veel veragtelyker peyzen als het volle , en eene waere pefle zyn in het lichaem van den Staet ! Dat bet kleyn volk eene diepe eerbiedigheyd bewyze aen hunne diplomen, en dat hunne magt volkomendlyk heerfche over het recht van alle arme zonder befcherming ; ik zal voordaen by hun het fteunfel der wetten van het land niet meer zoeken, en diesvolgens de gunft van hunne hoog geborene edele egtgenooten niet noodig hebben. Den beften raed voor my en myns gelyken is dan, hier in 't openbaer te beloven van dagelyks dry mael den Pater nofter en den Ave Maria te lezen , om van den Hemel te verkrygen dat ze noyt mogen agterhaelen wat ik van hun denke , en dat ze my van nu af onder de doode tellen. In eene van myne verhandelingen heb ik by geval gefproken van de leden van den Hof-Raed die het lot van Krughel verdienden , van zekere gezag hebbende booswigten die den Staet bedriegen , en eerlyke perfoonen daer uyt bannen. Geheel Weenen riep tegen myne vermetendheyd ; myn werk wierd nogtans in 't openbaer verkogt-, en den Heer Rapporteur Zetto volgde waerelyk , gelyk ik voorzeyd had , zynen amptgenoot Krughel in het tugthuys; de Heeren de*Legisfeld, de Lazulay en hunnen aenhang zyn op den weg om dit ede! gezelfchap te vermeerderen. Ik kan niet wederroepen het geen ik dieswegen gezeyd heb, nog daer over geene vergiffenis vraegen , aengezien myne voorzegging reeds ten deele vervold i& Eenen menfch van goed oordeel zoekt geen vuur  Baron de Trenck. 151 te doen blaeken dat onder de aflche vonkt; maer daer-en-tegen moet eenen eerlyken en verlichtten voorftaender van het vaderland de booswigten aen-' klaegen , op dat het recht en de deugd niet ongeftraft misbruykt worden. Ik vergeve geern het géén aen my misdaen is; maer onrechtveerdigheden aenzien met de oogen der onverfchiiligheyd ; de kwaeddoenders eere bewyzen ten opzigte van hunne gewigtige ampten, of om dat ze geagt zyn van eenen grooten , die hun miflchien niet wild kennen ; zwygen daer men behoord te ipreken ; dit zyn misdaeden die myne confcientie nu zouden ontruften , waer 't dat ik het ongeluk gehad had van die oyt te bedryven. Doch , om my niet onvoorzigtig bloot te ftellen aen de vervolgingen dezer Heeren , die nog magtig zyfi, doe ik hier eene plegtige belofte van my niet te vreken als met hun te veragten en noyt te naemen. Ik ben vermoeyd van de vervolgingen , en zoeke in myne oude dagen de rufte; de Godelyke Voorzienigheyd wild dat ik al zugtende zwyge : dus bidde ik deze Heeren ernftiglyk dat ze my voordaen met vrede laeten , en belove van hun voor de gerechtskamer een zoo eerbiedig compliment te maeken als de gene die ik eertyds aen de alleen eerlyke lieden maekte ; maer God behoede my van daer oyt in te gaen. Slaept geruft op deze voorwaerde, beftierders van het recht; ik zal niet zeggen nog fchryven ; maer is 't dat gy my in 't toekomende nog wild gebieden , ik zal u zeker niet gehoorzaemen, als vaftelyk befloten hebbende van met uw gezag te fpotten binnen de vry - ftad van de deugd. Ik meyne in myn tweede deel gezeyd te hebben dat de Jofvrouwen tot Aken niet ongevoelig; zyn aen de kleyne gedienftigheden van zekere wereldfche Minderbroeders, zoo dat de Heeren  152 Leven van Frederik Baron de Trenck. Rechters van die frad met reden hoogmoedig zyt» over hunne kroon ; want niemand , volgens hunne grondregels, word gekroond zonder verdienften : ook zyn de verftandige vrouwen in den grond huns hert befchaemd over hunne wysheyd; maer hebben zy ongelyk, als hunne mannen dit zoo begeeren? Mids deze Heeren hun niet belgen over de loutere waerheyd, ik heb geene reden om hun vergiffenis te vraegen ; maer het is my leed dat myne jaeren my niet meer toelaeten deel te hebben in deze gelukkige toegevendheyd der mannen. Voorders, het vrouwen - geflagt , dat myne hiftorie gelezen heeft, is zekerlyk tegen my niet gehoord ; ik ben , en zal tot den laetften fnik' zynen vuurigften aenbidder blyven : ik heb myne voordeden genoten zonder oyt het voorwerp van myne liefde te bedriegen ; ik heb altyd aen de edelfte foort van min gehegt geweeft; ik heb voor haer alleen willen leven, en de vreede (lagen van myn noodlot met kloekmoedigheyd onderftaen. De leelyke vrouwen heb ik altyd beklaegd, en de fchoone noyt beledigd ; de oude matroonen zelfs zyn myne vriendinnen , en wenfchen my voorfpoed, ten minften de gene die niet beheerfcht worden door confcientie beftierders : in dit geval alleen fronfen zy de wenkbrauwen tegen myne fchriften , fchouwen my als eenen verderflyken geeft, en veroordeelen my tot het helfch vuur , om den vervloekten Luther daer gezelfchap te houden in eene eeuwige duyfternis. Eynde van het derde Deel. Nota. Naer de dood van den Heer le Tourneur, vertaelder der Levcnsbefchryving van Frederik Baron de Trenck, is in 't licht gekomen eene vertaeling der Gedenkfchrifren van Francifcus Baron de Trenck, zynen Neef, Bevelhebbet van de Ooftenrykfche Pandouren , en vervolgens eene van. Frederiks Overdenkingen in zyne gevangenis tot Maegdenburg : dit heeft ons beweegd om de gemelde ftukken by deren nieuwen druk te voegen , die daa mede zes deelen zal uytrnaeken, tegen tuien ftuyvers ider.