COMMENTATI© MEB1CA.
d e
RACHITIDE,
qua respondetur ad qu^estionem,
A SOCIETATE ARTIUM et SCIENTIARUM, QUM TRAJECTI AD RHENUM EST,
propositam.
■ Qitanam cjl Natura et Indohs Rachitidh? Ouanarn funt Caufie, qua, faciunt, ut prima ütiu\ Initia fa* ro poft tertium atatis annum confpiciantnr? Quanam funt hujus morbi Signa? Qiianam efl lllius PrognofisP dn dantur Remedia, quibus poteft pracaveri? et (i qua dantur, Ouanam? Quanam pro. cateris? ad curandum hunc morbum conveniunt Remedia ?
conscripta
a
viro doctissimo
J. F. ACKERMANN,
M. D. Facultatis Medici Moguntin^e Adsessore ,
Cui Ao. M D C C X CII, a 'Societatc adfignatum fuit Pramium Nummi Argcntci,



SYMBOLUM.
Naturam Sensus, ïulti Ratione,
Re vetlant.



E F I S T O £, A
AD SC1ENTIAS.UM ATQÜE ARTlüM SOCIETATEM, q\J JE TRAJECTI /.d RHENÜM EST.
Q ü s. s t i o, qüam Orbi Literato refolvendarn pro» ponicis, Viri Illustrisfirni! tanti profectö moment eö, ut dubitem, an in vastisfimo Scientite Medica? ambitu materies inveniatur, quce tantum ai ftabiliendam generis humani felicitatem conferat.
Vultis, ut Racbitidis Natura rite determinetur; uc Caufce indagentur, qU£e Rachiddem producant; uc Signa indicentur, qua? huic mörbo propriafint; ut, qui a morbo relinquitur, corporis Habitus deferibatur; ut, cur infantes, fuperato tertio Eecatis anno, vix hoe morbo afficiantur, reddatur ratio; ut, an, et qua ratione Rachitis pra;caveri posfic, derfionftretur; ut denique recta Medendi Methodus ftatuatur.
His qusefitis uc pro viribus fatisfacerem, ita circa gravisfimum hocce negotium verfatus fum, uc primo, qua fenfibus detegi apud Rachiticos posfunc, accurate retulerim; deïn fubjunxerim ea, qua; ex Obfervatis, Ratione et Judicio, asfequi potueram.
A 2 Scrip-



/ a a o m ® ï M a
Scr:ptum in tres Sectiones dispescui: primd Rachitidis Indoles explicatur; alter & morbi Caufa? traduntur; ieritó Medendi Ratio exponitur.
Ad exponendam Rachitidis Naturam (pramisfis iis, qua? in aïgrotis infantibus, et in disfectis ex hoe morbo demortuorum cadaveribus obfervantur, phgenomenis,) Phyfiologica quoque Nutritionis principia, qua? ulrimo fsculi luflxo Anatomicorurn induftri^ detecta funt, explicare necesiarium duxi, ut inde, eena1 demonftrandi methodo, morbi Indoles erui posfit.
Altera Sectione, evolutis morbi Caufis, ülum, qui ï Rachitide fuperest, corporis Habitum defcripfi, et, cur.Rachitis, vix uhquam triennem infantem infe(let, rationem fubjunxi. -
Tertia" denique Sectio. Therapeutica modum, quo Rachitis pnecaveri posfit, et fimplicisfirnam fimu!, . atque tuti>fimam Medendi Methodum coniplecticur.
Ve^rum eft, Viri Illustrisfini' ju'icar;-, an hls nvis iucn'rationibus «qu$ pej„.o;u Vtfoa; £uiV fiat. Valete.
SEC-



$ E C T ITO I.
Rachitidis Indoles.
C^uemadmodtjm in omnibus Grporis Humanï affeccibus ipfam morbi irdolcm cognoscere, et perfpicere perifius, ciifficile ejj, aut plane «fvvonov, mü earum, qua? in Corpore prater naturam contingunt, murarionurn cognitionem asfequamur; ica praprimis in expjicanda Rachitidis. Natutf eö dirigenda inquificio. eft, cum hic morbus, propterea quod inducds toe tantisque mutationibus fe prodat, fpem faciac, fore, ut circa ejus Indolem et Caufas certa principia ftatui
ppsfint. Si enim occuita hucusque Medicis fuic
plurium morborum Natura; dupiicem prafertim oh caufam id contigit, et, quod mutatïones corporis phyfica? vix yllaï ifenfibus patuerint, et, quod Symptpmata generalia a particularibus et characteristicis morbi fignis distinguere, difficilius erat negotium;, ec, pon raro anceps circa hanc rem judicium verfabatur, A 3 C A-



( 6 )
C A P U T I.
Infantis RacHtici Habitus.
Morbus, quem describendum fumfimus, inter infantiles pertinet, neque enim unquam adultos adori* tur, licet Auchorum cornplures morbum quemdam rarisfimum, pariter etiam juvenili, et virili aïtati mfestum, ob Symptomatum quorumdam fmllitudi* nem hoe nomine compellarint.
Nunquam congenita Rachitis eft, et, ut plurimum faltem duo, tresve a nativitate menfes elabuntur, antequam certa morbi indicia indaganti Medico inn# tescant. (i.)
Nature congrua mihi videtur morbi divifio in duo ftadia, quorum posterius, obfervato osfium tumore, ct distoriione inchoatur.
Cum caufie occafionales non raro rnaximam morbi partem contineant; ex corporis Habitu fani infantis
quam-
(i) Connatam Racbitidem obfervavit Sichi, et Starehitu nonnullos infantes ex utero hunc morbum afferre asferit. Vid. Trnka de Krzowitz, historia Rachitidis, pag- 155. Verum hee, et fimiles obfervationes vix fidem merentur, cum vel circa morbi indolem hal/ucinati lint, ?el Rachitis mox poft partum accesferit.



C 7 )
qaamdpm ad fufcipiendum morbum capacitatera hariolari Medicis raro licet.
Saepisfime infantes Gnisfimi hoe morbo corripiuncur. Ubi morbus inchoatur, infueto dolore vcxatus phngit infans, et vix ejulatus finem imponit. Culor F.iciei primis mox diebus immutatur, et vel pallet infigniter,vel fordide fluvescit; mox Abdomen intumescit et intra exigui temporis fpatium mirum in modum expanriitur; pracipue autem Hypochondrium dextrum infhtur, et infolitam duritiem oftendit; corpus emaciatur, ita fsepe, ut, fi infans antea pinguedinem contraxerat, nunc rugis defcedetur, et fenicitli figuram referat; praecipue Extremitates attenuantur, et ita emarcescunt, ut vix osfibus haarere videsmur, Noem fere nunquam fomnum capiunt, et dormientes fublto magnis clamoribus excitantur,* utpiurimum famelici funt, et licet cibus potusque continuo ingurjntentur, nunquam tarnen fatiantur; Ruccus acidi facili lacris coagulati vomitui junguntur; AIvus fere fenipcr liquida eft; foeces ex flavo viridesennt, eï parcibus heterogeneis componuntur, quarum altera fluidaeft, altera frustulis minimis, fluido innatantibus, conftat; Excrementa aridum odorem fpirant; Urina, jumentofa excernitur.
Hoe primum morbi Itadium certo tempore definiri nequit, cum pro Symptomatum concurfu et Caufa-i mm vehementtè cidus aut ferius terminetur. Au-.
A 4 g*-



CC 8:)
gptar fepe fat cito corporis flaccidicas et marcor, et fumma dein inertia, atque fe movendi irnpotenu> nccdit; infantes pedibus infiftere recufant, et incedentes tiniidi buc iiluc vacillant.
. Eodem tempore notatur tumor Articulorum, et Epiphyfium protuberantia, qua? primum ad Extremitatura fuperiomm articulos obfervari folet, cum Radii et Ulnae, qui Carpum excipit, articulus in tumorem eleverur; paulo poft eciam pcdum Malleoli inflantur, moxC ostarum erremitates, quibus cartilaginibus junguntur, in nodos attolluntur, quin et in ipfis Metapril et Metacarpi osficuiis tumida non raro capitula adnotantur.
Ubi eo pertigit mali invalesccntis natura; capitis molesaugetur, et formam fingularem, Rachitidis characteristicam, acquirit; Frons nimirum, ubi antrorfum m capillcs tcrminatur, ita protruditur, ut reliqua ejus ' pars obiique verfus ocuJorum orbiras inclinetur; convcxa, err tundata frontis Forma in planam abit, et ex utroque latere tubera frontalia parumper elevata confpiciuntur;. volumine increscit Calvaria, ita ut insequaies et afymetricre in parte capitis pofteriori protubcrantia; notentur. Iliant Sutur*, et locus in vertice, quo osfa nondum perfecta cartilaginese natura? membrana junguntur, ampliatur et diducitur. Hoe incremento infigne capïti pondus accedir, adeo , uc osusculi eidem attollendo et fuftinendo impares fint,
et



( 9 )
er vel caput antrorfum propendeat, vel in humeros iners dilabatur.
Si res in deterius ruat, et morbi Symptomata invalescant, cerea nunc animadvertitur osfium mollities, qua? a musculis fhccidisfimis, quibus vigor pene nul. lus inest, in varias fotmas curvanturet distorquentur. Incurvantur primo Extremitates inferiores; Femur antrorfum et extrorfum plerumque inflectitur; [Crus flexuram, antrorfum et introrfiim directam, ostendit; Humerus gibbum extrorfum vertic; Antibrachii osfa curvatura anteriora verfus intorquentur.
Thorax a latere comprimitur, et antrorfum in gibbum elevatur, ita, ut peetons carinati figuram referat, fi complanatis lateribus Cofe obliquo ductu, verfus medium fternum accedant.
Columna Vertebralis modo in hanc, modo 'in illam partem inflectitur, et progresfu temporis, cum corpus, ut partium aaquilibrium reflituat, voluncario conatu verfus contrariam partem inclinetur, duplici flexura' deformatur.
Regio Uiaca et Hypogaftrica unius lateris fsepe protrufa; videntur, cum ea?dem lateris oppofiti collap. et quafi vacua? appareant.
Dentes folito tardius erumpunt, et, fi emergunt, exigui funt et curvati, mox nigrescunt, carie afficiuncur, et exiguo mandendi nifu in frufta disfiliunt, exciduat, et fiepe fit, ut aliis non commutentur.
A 5 YV



C 10 )
Vocem Rachiticoram raucam, et ftridenrem (2) et babita1 anatis ratione, multo graviorem (3) obfèrvamus.
ürina cx aïbido fhva, turbida, et 08 jurnentorum fimilis eft; paucas poft mictum horas olorem penctrantisfimum alca.'i voiatiiis fpargit. (4) Pulfus parvus, debilis, et ftmper naturaii tardior animad vertitur.
Aivus per totum hoe morbi ftadium fere femper adftricta eft, ita, ut omni biduo, triduóve fceces ]iqu;da? deponantur. Verfus finem morbi accedit Diarrhsei, qua alimenta asfumta', vix immutata, deponuntur. Ubi ad dttjlty pertingit morbus, ïenta Febricula accedit, et Sudores aciduli .corpus depascuntur. Macies corporis, (fi caput prsegrande, et abdomen tumidisfimura excipias,) ita increscit,^ ut cutis fofis osfibus fuperftrata vide-ri posfit. Accedunt repetira? narium, et gingirarum Ipongiofarum et putrescentium Haemorrhagia;. ObfervanturAqua;,in cranio et cerebri vemnculis collectas, indicia, quo pertinet ampliata, et ad lucis radios vix non fenfilis, Pupilla, Sopor comatofus, Paral yfi
ex»
(a) Wepfler System der pratifchen Arzneikunst, Tom. 3. pag. 128.
(3; Rojenjlein, yon den Kinder Kranckheiten, pag. 579. Leidenfrast, R. Wilkinghof, Disfert. exbibenï nonulla de Rachitide, pag. 16.



Extremitatum inferiorum ; accedunt corporis totius Convulfiones, quas mors cito fubfequitur,
C A P U T II.
%
Phanomena, in Cadayeribus oi^ervata.
Plura fecui Rachiticorum corpora, er. eas, quas fectione indagari posfunt, flatus naturalis anomalias ftudiofe rimatus, pro certo affirmare non dubito, morbum corporis humani non esfe, qui tot tantasque, ac tam perlpicuas mutationes inducat, et quibus rite collatis tanta de morbi natüra et caufis certitudo elucescat, quam hic corpotis aftectus, quem inquirendum mihi propofui.
Quamquam autem hsec pathologica phsenomena enarrans, facile potuisfem eorundem rationem reddere, malui tarnen hic folas obfervationes afFerre, et qua? fenfus circa organorum vitiatorum ftructuram de. tegunt, feorfim defcribere, ne, cum morbi ipfius in~ doles hactenus non innotescat, Obfervationes, judicio confufas, retulisfe videar; et, ut Pathologica, quam ex cadaverum fectionibus refero, hiftoria rationum, quas ad eruendas morbi caufas proferam, firma bafis esfe posfit.
At-



C i* )
Atque,.ut ordineprocedam, primo, quse in diverfis corporis cavicatibus prater naturam immucata deprehendi, Organa defcribam.
Referato Abdomine, ftatim oculo fe ofFerunt Ventriculus, et Inteftina, aëre contento ra diftenta, ut facta cultello jgncturi cum fibilo erumpat; tenuisapparent||nteftinorum membrana? et ajbid.sfima?, adeo ut vix hinc illinc ampliores vaforum fanguiferorum rami peliuceant, reliquis minonbus vasculis fanguine vacuis. Inteftina tet-uia., cibis ingeftis fere vacua, non raro magnlAscaridum lumbricpidum catervS obfidentur. Inteftina crasfa alimentis indigeftis fcatent, etinfacco Coli Qeeo non raro vermes plurimi inveniuntur, quorum duos, rresve, in ipfum Vermicularem Procesfum ingresfos, reperi. Valvula Coli arctisfime claufa eft, neque etiam, Inteftinis vi compresfis, aër in Rectum inteftinum pe.netrat/Inteftinum Rectum coHapftm fepius et flaccidum deprehenditur; et li mucus, et ingefta cruda, hoe Inteftino contenta' accuratius examinentur, etaqua diluantur, non rarq vermiculos plurimos, et Ascarides verniiculares et trichocephalos illic nidulari deprehendentur.
Omentum, omni pingui deftitutum, tenujsfimum eft et quafi araneam telam refert.
Mefenterium aliquando, praterquam quod adipe plane deftituatur, nihil prater naturam immutatura oftendit; fape tarnen glandulis dilatatis et turgenti-
bus



( 13 )
bus fcatet, quas femel in tantam molem increvisfe confpext, ut pugnorum duorum volumen sequarent.
Lien quandoque compresfus et durus, quandoque ampliatus et fpongiofus, deprehenditur.
Idem de Pancreate obfervatur: hoe viscus
vix prseternaturalem. llructuram monftrac, et in omnibus, qujefecui, Cadaveribus, bis tantum justo majus idem, neque tarnen induratum obfervavi.
Hepar in omnibus Rachiticorum corporibus in ftupendam molem excrescit adeo, ut illud fjepius ad regionem Hypogaltricam usque pertigisfe viderim; neque tarnen vel exterius luftratum, vel cultro disfecrum quidquam, quod ftructuraï prseternaturalis fuspicionem movisfet, oftendit. — Veficulam Felleam, interdum omnino vacuam, fere femper fluido mucofo , albo, vix flavescente , quod neque guflu amaroris cujusJam indicium prodidit, repletam deprehendi., nunquam autem, Cquod et alii Authores teftantur, (5) Bile naturali plenam Cyffidem inveni, fed vel mucofa" parti, vel copiofa" dilutisfima\
Ren(:s nullo ftructura; vitio laborasfe inveni, neque Veficam urinariam,- licet eandem femper urM vaLè diltentam invenerim.
Ca-
(S> Haller Diff. de Rachitide in Collect. Difl^Vindob. Tom. I. pag 167/ Vogel Prselecc. pag. 551.



C 14 )
CavumPectoris, rescisfis Coflafom cartilarinibus, et Sterno remoto, humore ferofo, parco tarnen, fe' re ftrnperrepletum vidij Pu]niones exi ^ ^ beli, hmc inde collapfi, conftricti et Murati deprehendunmr; faepe vero nullo vitio laborant. Qua, • ad Traeheaa in Bronehia divifionem occurrunt, dm. dufe lymphatiea?, ftre femper turgidse, et quafi ia "num vmjmbüe corpus confkt* cernuntur. Quem Mediafcnum anterius compiectitur, Thymus cum in Face infantili majus volumen ha^at, et vitae decurfu n.ag.s magisque decrescat, in Rachidcis in molem loJito majorem extenditur.
Cum nonnunquam in Rachiricorum cadaveribus Pul moms cum PleurÉi concretos viderim, hoe quidem non morbi effectum, fed vel tongenitum, Vef & causaproductum vitium esfe, hic meminisfe juvabit
Cramo feni divifo, Dura Membrana perdnacius «dhaefit; postquam autem „on nifi rf qu3dam avu]ft fuerat, rupta vascula, quae alias inftar punctulorum rubentiumhancmembranam obfident, Lymph*faofe flrus ünguineis intermixtaa, notabilem copiam effudcrunt - SemotaDurÉ membrana, Arachnoidca.ee Vasculofe membrana, cellulis ferum copiofum pelluc^ düm contentum vidi, quod praferdm gyris cerebri temisfum, bullas, etveficulas, aqua plenas,refereba, Mmbrana Vasculofa faciJiime de cerebri fubftantia detrahitur;iPfaautem cerebri masfa, pultem referens, cultro disfecand cedit. " - glJOtJ



c v )
Quod autem adnotatione dignisfimura mflii videtur, quodque a nemine adhuc relatum fcio, eft, quod in duobus infantibus Rachidcis, in ipfa" mollisfima1 Encephali fubftanttè, nodos durisfimos, qui Scirrhos quafi mentiebantur, repererim; in puella trium annorum Rachitica* Scirrhus talis cerebri in medultè lobi cerebti anterioris pone nervum Olfactorium delituit; aker in ejusdem. cerebri lobo pofteriore linistro pone Ventriculi tricornis -cornu pofterius notabacur.
In puero vix non bienni, eandem cerebri in nodum durisfimum concredonem vidi, qui cerebri fere medium tenebat, et Corpori Striato adjacebat. Hi, quos in binis cadaveribus obfervavi, cerebrales Scirrhi, fi cultro disfecantur, colorem intus cinereum nigricantem oftendunt, et ftricta" ftipuladque cellulofa" teia componi videntur.
Cerebri Ventriculi fere femper aquam continent, et Pia Membrana in Plexum Choroïdem coliecta, Hydatidibus repleta cernitur.
G A P U T III.
Osjium Rachiticorum ftructura.
Cum Osfa in hoe morbo praecipue afficiantur, complures Medici primariam morbi caufam in Osfir
bus



• C '16 )
ZTu qUamnam ftructu^ Rachitide
contrahant, paucis feorfim exponam.
^ « quod eraoJ]iamiir) u[fine d.ffi.ac .oR£ e mcurvan atque cultro, Jardi inflar, discindi pos£*' H*° Pr£™turalis mollities, et cerea flexies ih omnibus corporis hutnani osfibus adnotatur. trerT v n'Ca Extremkacum O^. "et Coftarum ex-
cunt Osfa Capzas Mc tóollïtié morbol! minime
rf ' Eft mihi ad ™ Os Frontis
mBmas unius anni, quod ita fiexile eft, ut di id
Tf Chart" foli™> tractari et fibi involvi posfit eadem ratmne Maxilla fuperior digitis comprimi potelt, heet cesfante compresfione in formam pristmam elaffice refiJiat. Maxilla inferior duritiem quidem aliquanto majorem oftendir, fed comprimi tarnen poteil; pracipue autem ^
deus, et Coronoideus emolliti inveniuntur. Ipfum os Capitis durisfimum, quod Auditus Organum indudir, fohditatem priffinam .amifit et culro faciilime lcinditur.
Si vero Oslium emollitorum indolem, et eorundem 3 naturahlabnormem flmcturam accuratius indage*
mus,



C *ï 3
raus, plura,noratu pröfecto dignisfima}, licet) Medicia hucusque ignota, deprehendemus; nimirum
Primo, magna intefcedit difFerencia irr'ter Osfa Rachitica, et illa, quaï, acidis macerata, emolliuntur; ha?c fine ullS alia mutatione folutis acido - terreis particulis, et glutine duntaxat remanente, mollia et tractabilia evadunt; illa vero etiam volumine extendunturj et in fpongiofam masfam intumescunr.
Secundo, hic Osfium prseternaturalis tumor maxime in iis Osfibus obfervatür, qua? laxam cteteroquin fabricam et ftraeturam cellularem oftendünt. E. G. in Vertebrarum fpina; dorfi Corporibus, et in fpongiofis Tarfi et Carpi Osficulis. — Corpora Vertebralia, cum in medio excavata, verfus inferiorem et fuperiorem fuperficiem excurrant, in Rachiticis tumefactai fequalis crasfitiei fibi imponuncur,
Tertio, Osfium cylindricorum Epiphyfes , etCostarum extrema magis turaent, quam Osfium ifiorum Diaphyfis et Corpus medium. Ratio tumoris hujus insquabilis inde petenda eft, quod Epiphyfes in ftatu naturali fabrica laxiore inftruantur; novimus enim, Osfis fubftantiam eompactam medium tenere, ubi cellute denfisfima?, et minimie fibi apponuntur; has autem cellulas, prout ad Osfium extrema, qua articulos conftituunt, pervenitur, ita grandescere et explicari, ut per totam fubftantiam, Osfea? Cellulaï inveniantur, cum e contrario Corpus medium tubum B fo-



C 18 )
foüdum, Medulla refertum, ostendat. Cognita preter ba>c Anatomicis res eft, Osfium Diaphyfes pluribus et m^oribus arteriis nutritiis- inftructas esfe, easque et numero et amplimdine increscere, eo magis, quo fpongiofior Osfium fabrica eft, qua; ingrediuntur.
Quarto, cum Osfa Spongiofa, et Cylindricorum Epiphyfes ceiluiis amplioribus interftincta fint; etiam Celluis Perioftei , qua; in ipfas cellulas Osfeafconrinuantur, laxiores funt ,• obfervamus idcirco in iis, qui malo Rachitico valdopere afflictentur, etiam Pe.riofteumin membranam turgidam, mucofam, albam, fpongiofisfimam immutari, quÉ Osfa emollita, et eorum prasferdm extrema, inveftiuntur.
Ha;c Membrana mucofa faspe etiam Cranii Osfa obtegit, et maxime in Osfe Frontis et Parietalibus animadvertitur; crasfisfiraa eft ad Osfium margines, et fenfim fenfimque attenuata, verfus medium decurrit, quo tarnen nunquam pertingit, cum ibi ob osfificationem perfecdorem Osfis medium majori denfnate inftruatur. Hac adjectd membrana mucofa Osfa adhuc magis turgent; et Os Frontis Spiritu vini asfervo, quod, ubialtcri, Sutura Frontali, jungitur, dimidii fere pollicis crasfitiem habet.
Cum Osfa, qua; Calvaria; fornicem conftituunt, trar.facto primo vita; anno, dendculis, et crenisOsfeis mi®$m fibi uniamur, ha;c in Rachidgis paululum
i



C 19 )
3 fe diftant, et Mar fquammarum tenuium fibi imponuntur.
Totius infuper capitis irregularis figura unice ab Osfium Cranii deformitate dependet, quse non raro ita a fe invicem remota fuerant, ut ad eorundem Suturas, feparatis eadem Osficulis claudi oportuerit. tfec Osficula in omnibus Cranii Rachicici Suturis deprehenduntur» qua; numero et figura in diverfis fubjectis variant.
Accedit interdum, praafertim, fi malum Rachicicum longo tempore corpus affecit, ut Cranii fundus proprio pondere imprimatur, et Procesfus Bafilaris Osfis Occipiris furfum cedat; hoe autem nunquam fieri, quin magnum inde in animse facultates detrimentum redundet, verofimile videtur,
G A P U T IV.
Corollaria quesdam, quee ex Phgnamenis corporis. Rachitici deducuntur.
Si in Phyficarum fcientiarum campo ulterius pro-gredi conemur, eo labores noftri tendant, necesfe eft, ut primum, qua; Ser.fus cirga objectum, quod inquifidonibus nofiris fubjecimus, detegunt, fola, er,feorfim referamus et deinde, quid circa eadem dic| B a «J»



( 20 J
ulterius oporteat, deductis rite Ratiociniis, cottcluda-' ' mus. Hanc femitam fecutus, cum, quse fint Rachitidis Symptomata, et qua; in cadaveribus infantum, ex Rachitide demortuorum, obfervare licuit, retulerim, nunc, quid inde Ratione asfequi posfim, exponam.
Macies infantum Rachitieorum Symptoma eft, quod in omnibus, qui hoe morbo laborant, fe pr©dit, et, fi disfectionibus utamur, Cutis pinguedine deftituta; Tela Cellulofa copiofa et flaccida; Musculi pallidi et emarcidi deprehenduntur. Capitis ftupenda moles, et AbdoministumidisfimiTOlumen, Tabisuniverfalis fpeciem quidem cxcludunt; verum fi res profundiori fcrutinio fubjiciatur, non hic fubftantia; incrementum,fed potius partium corporis infignem jacturam deprehendemus; Capitis nimirum hiantes Suturaï et Ventriculorum cerebri, aqua" repletorum, pmernaturalis dilatatio; Inteftina Aëre diftenta; Membrana; Inteftinorum tenuisfima?; Musculorum abdominalium diftractorumftrata, chartsevix crasfitudinem fuperantia, Tabem per totum corpus dominari, fatis fuperque evincimr.
Hcec univerfalis infantum Rachitieorum emaciatio -corpus necesfaria partium, quas continuo deperdit, redintegratione deftitui, demonftrat: cum igitur infantes Rachitici asfumtis alimentis non nutriantur, a duabus hoe potisfimum caufis pröximis dependet: vel enim Chylusj ex alimentis paratus, ad nutritionem ineptus eft; vel vié obftruuntur, quibus Cbylus ad omnes



( 21 )
nes corporis partes defertur. In Rachitiris aufan nulla viarum, quas Chylus tranfitj obftructio obfervatur, quar potius manifefto apparet, Vafa abforbentia, qua; Mefenterio continentur, ultra diametrum confuetum dilatata esfe; neque etiamMefenteriiGlanduke, quas fiepenumero in cadaveribus Rachitieorum in monflxofum volumen extenfas, confpicimus, chylo tranfitum denegant, cum VisOera et Glandulas, qua; mok increseünt, non obftrueta, fed vafa eorundem potius ampliata esfe, jamdum fufpicatus fit R. A. Vogel, (6) et nuper demonftraverit Iix. Rezia (7): non ergo ex Glandularum Meferaicarum obftructione et impedito Chyii transgresfu, fed ex eo potius, quod Chylus ad corpus nutriendum, et ad particulas, qusè continuo deperduntur, refarciendas ineptus fit, infaittunï Rachitieorum Tabes et Atrophia derivari deber.
Si corpus male nutriatur, inde id potisfimum coi> tingit, quod particute, ad conftituenda Organa necesfaria;, ex fuccis nutrientibus non fecernantur et par« tibus corporis adhsereant.
Si de Rachitide fermo eft, eo jam devolvitur quse* ftio: quamam particplse pracipue in corpore infantili,
quoii.
(6) Prslect: de cognoscendis et curandis morbis.
(7) Specim: Obferv: Anatom: et Patholog. Ticini, 1784. disf. 1. et 2. de Viscerum, quam dicunt, obftruc tione cum moKs incremento.
$ 3,



% ( *» )
quod hoe rnorbo afficicur, defiderentur? Atque hic facilis refponfio eft; hujus morbi enim Symptoma primarium et manifeftum txhibent Osfa, qua; ita emolliuntur, ut musculis rmbecillibus diverfimode curvari et inflecti posfint; cum vero Osfium molliaes etflexibilitas unice inde dependeat, quod eadem,. particulis terreis omnnio deflituta., fola Gelatine duntaxat componantur, particulas terreas ad nutiiendum et refarciendum corpus prscipue defiderari, manifefto apparet. Licet vero Osfa propterea, quod maximam partem terreis particulis conftrui debeant, iftis moleculis orbata pra; cseteris corporis humani partibus, morbi naturam prodanc, et terra; nutrientis defectum incufent; Reliquas tarnen corporis partes ex hac terrea; fubftantia; penuria prater naturam immutari debere, certo confequitur; quemadmodum enim Osfa a particularum terrearum proportione, reliquas particulas excedente, robur acquirunt, ut totius corporis bafin et fundamentum conftituant; ita et Reliqnre C. H. partes Organica; a terreis moleculis , qua; compofitionem ingrediuntur, eam firmitatem et Fibra; adftrictum tonum mutuantur, qui ad corporis functiones rite exercendas necesfario requiritur; hinc, cum Rachitici terra, adnutritionem apta, plane careant; tanta Musen lorum laxitas et Lacertorum infiietus pallor; hinc tanta Cutis, et Cellulofi textus flacciditas obfervatur. Sed et ob eandem rationem Membrana; necebfaria ad
func-



( n )
functiones rite obeundas folidkate et fibrarüm elateré carent; tubus Inteftinalis idcifco tono vix non omni deftituitur, etextricatüm ex ingeftis alimentis Aërem aut fubigendo, aut expellendo impar, flatibus ita diftenditur i ut abdomen dolii inftar türgeat et percusfum fefonet. Vaforum Sanguiferorum ductus, licet pulfus arteriarum lentisfimus cordis vires magnopere imminutas aperte demonflret, mirum in modum dilatatos oftendit Anatome. Pari ratione Viscerüm et Glandularum incrercentum hue refèrri debet, quo pracipue fpectat Hepar Rachitieorum, quod femper, et in omnibus, qui ex hoe morbo decesferunt, infcncibus in ftupendum volumen increvisfe, obfervavi. -Nulla" aM ex caufa ha*c,ad fecernendos Iiquores deftinata, Organa tantopere increscunt, quam, quod vafa eorundem, et Sanguifera, et Lymphatica, mirum in modum extendantur et amplientur. Atqui hsec vaforum dilatatio unice ideo contingit, quod laxisfima, et emni tono atque elafticitate deflituta, Sacguine et Lymphse trajectis facillime cedant, et robur fe contfahendi et in priftinum ftatum reftituendi defit.
Cum nunc in Osfibus terrearum particularum inopia notetur, atque exinde eorum mollities et flexïbihtas unice dependeat; ab imminuró particularum terrearum ad Reliquas partes conftituentes proportione, laxitatera quoque et flacciditatem Reliquorum Organorum derivandam esfe, prona conclufio eft.
B 4 CA-



C 3+ )
C A P U T V.
Be Nutritione et Secretione pauca, qua hüc pertinent.
Ut, quaj de Rachitidis indole ftatuenda mihi fumfi, facilius intelligi queant, necesfarium duxi, circa gra* visfimam hanc corporis functionem ex Phyfiologorum recentiorum penu pauca hic interpolare.
Corpus humanum, circa quod unice quaeftionis cardo verfatur, particulis conftituentibus, inter fe non tam natura, quam proportione diverfis, companitur. Hucpertinent Osfa, Cartilagines, Musculi, varii contextus Membrana?, et Nervea Pulpa. Si de hac Phyfica corporis ftructurê quEeftio agatur, nulla inter Phyfiologos controveriïa obtinet; Verum non aque facile fe offert judicium, fi de corporis fabrica Organica fermo fit; cum Organorum primitiva compofitio, eo quod oculj aciem fubterfugiat, denfis adhug tene? bris obvoluta, disquifitionibus Phyfiologiqis metam et fines asfignat; neque etiam ullo modo extricare e latebris fe qjis poterit, nifi obfervationibus autoptis experimenta adjungat, atque, quod duplici hac via indagare fonfus non potuerunt, Judicip et Ratione nsfequatur,
Tex,



C 25 )
Textus Cellulofus ita per totum Corpus Organicum dominatur, uc pars nulla fit, qua; non exinde confletur qua;que in Membranam Cellularem refolvi nequeat. Integumenta Corporis hac Membrana cellulofa manifefto componuntur, qua;, ubi musculos inveftiunc, amplis, et laxis cellulis inftruuntur; minoribus vero et denfioribus, ubi externa; corporis fuperficiei accedunt. Musculi, Vafa Sanguifera, Membrana;, Glanduke et Viscera, unice ex his cellulis compofita, deprehenduntur. Cerebri cellulofa compages facile apparebit, fi liquore Morgagni viscus mollisfimum induretur. Quid? Quod ipfa corporis Osfa hanc Fabricam manifefto oftendunt;- fi enim Nitri Acido pars terrea foluta et tiblata fuerit, diduci facile et ampliari Cellula; posfunt.
Ha;c Cellulofa Tela, qua; Organorum fubftantiam confticuit, eadem etiam fibi jungit; adeo quidem, ut Cutis cellulofo contextu continuo in musculos tranfeat; hi, productis cellulis, intimiore nexu Arteriis jungantur, et in ipfam Osfium cellularem compagem, formata prius denfiori et Osfibus inftratd membrana^ quam Periofteum dicunt, tranfeant.
Si in quidam corporis parte Cellularis b:ec, qiü partes corporis conftructje funt, Membrana oculis non pateat; caufa eft , quod cellulis minimis acervatim aggeftjs compofita fit, qua; vel ob infignem dm/idem B 5 dj-



C 16 )
didüci nequeunc, vel ob nimiam fnoilitiem vix coh& rent et diducta; lacerantur; hinc fit, ut partes corporis firmisfima;, Osfa fcilicet, et mollisfima Cerebri Nervorumque Pulpa, cellulis deftituta esfe videantur, qua; tarnen experimentis inftitutis facilline deteguntur.
Maximi profecto momenti res eft, de hac primitiva Organici Corporis ftructura" veram notionem ftatuisfe, cum omnes corporis humani mutationes huc referanrur.
Arterie, qua; fanguinem vehunt, ex corde finiftro propagatte, corpus permeant, in ramos piurimos dividuntur, et capillare lumen nactse, varies formant Plexus Retiformes, qui deinde collecti denuo et aliis trunculis conjuncti, fub Venarum nomïne ad cor redeunt. Qui huc prtecipue fpectant, Plexus arteriofi extremis vaforum divifionibus formantur et minimis arteriolis componuntur, ex ultimo arterise ra~ musculo exortis, acervatim fibi appofitis, reflexis et collectis denuo in trunculum, qui Venute officio fungitür. Pfec vaseulofa corporis fabrica, inter ulcimas arteriolas et venulas intermedia eft, et his tantum arteriofis Plexibus Organa Secernentia immediata conftituuntur; quemadmoduna "enim pars corporis nulla eft, qua? non Cellulis confletur; ita quoque nulla Cellula invenitur, qua; arteriofo ejusmodi Plexu non inftruatur. Hanc fubtilisfïmam organorum fabri-
cam



carn in partibus Corporis Humani, cera* colorata" replecis, Microscopio vilam, merito admiramur. (8)
In Cellulam unamquamque vafa quoque Abforbentia plura hiant, quorum binos, tres quatuorve detexerunt Anatomici (9).
Sanguis, cordis impulfu et intrinfecfl arteriarum fe contrahentium yirtute, in vascula minima adigkur, Plexus arteriofos, fubtilisfimis membranis formatos, extendit; atque ita accidit, ut tenuisfimus Sanguinis liquor, Serum fcilicet, et coagulabilis Lympha, per minimorum canaliculorum parietes tranfudet et Cellulas impleat.
Cum Cellula; particulis variis, diverfa fibi proportione commixtis, conflent; necesfario quoque accidet, ut Cellula;, Lympba et Serq repleta;, has ex liquore particulas attrahanr, easque fibijungant, qua; maxima ad cellulas. affinitate pollebunt: ita particula; glutinofo Musculis; oleofa; Cerebro; terrea; Osfibus pracipue adha;rescant.
Hac fola ratione comprehenditur, qui Corpus Organicum nutriatur,' cum enim partes corporis animalis ferius, citius, in putredinem inclinent; hac interiore partium decompofidone, materia, Cellulas conltituens,
in
(8) P. Mafcagni Vaforum Lymphaticorum. C, H. Hiltoria et Ichnographia. Senis 1787. Part I. Sect. II.
(9) Ibid. Part I. Sect. III.



( >3 )
in ulteriora fua elementa disfolvitur, ex cohrefione deturbatur et novis, Plexu Arteriofo huc delatis, particulis commutatur.
Castéra;, in Cellulas transmisfc, pardcuke, qua; ab ipfis Cellulis non atttahuntur, et illa;, qua; antea Cellulis conjuncta;, nune in ulteriora elementa disfoluta; funt, Vafis Abforbentibus ex cellulis reducuntur, inDuctumThoracicumrefluunt, etfanguini commifbe, vel denuo circulum abfolvunt, vel nutritioni inepta;, Organis excretoriis e corpore eliminantur.
Jufta et determinata partium conftituentium proportio requintur, ut Organa corporis idoneam ftructuram nanciscantur, qua funcdonibus necesfariis defungi posfint; cam autem Organicre corporis humani partes ex Sanguine, Vel potius Lympha Sanguinis coagulabili eftormentur et continuo redintegrentur, Sanguis autem ex Chylo paretur, res ultimo eo redit, ut liquores ifti corporis alumni incufari debeant, fi particularum nutrientium sequa proportio defideretur.
C A P U T VI.
Natura Rachitidis explicatur.
i Cum infantes Rachitici alimentis iisdem fuftententur, qua; fanis pueris robur et vigorem conciliant; in peculiarijCl^li depravatione conliftere ratio debet,
cur



C 29 )
cur tot cum alimentis asfumtte particula; terrese ad corpus nutriendum reddantur ineptce: hanc autem peculiarem Chyli corruptionem morbi Symptomata, et corporis disfecti Phamomena aperte produnt; quidquid enim ex corpore infantis Rachitici excernitur, Acidi indolem manifeftat; huc prrecipue pertinent Alvi excretiones liquida;, ex flavo viridescentes, quas acidum odorem fpirant; Ructus et Vomitus Lactis coagulati acescentis; Tranfpiratio et Sudor manifest» acidus, qua; omnia evincunt, corpus Rachitici totum acore quafi imbutum esfe.
Quodfi abdomen infantis, ex Rachitide demortui, aperiatur; non putredinis alcalinus odor fe manifeftat, fed vapores fubacidi, penetrantes, nares feriunc. Similiter et in Ventriculo, et in Inteftinis contenta Acidum redolent, et chartam , tinctura Heliotropii coloratam, ingeftis immerfam, rubuisfe , frepius expertus fum.
Ex his Phamomenis ratio redditur, cur terra, qua; cum alimentis in Chylum tranfit, corpori nutriendo infervire nequeat; ut enim corpus nutriatur, particula; nutrititise Chylo et Sanguini Mechanice commixta; fint, et his liquoribus vitalibus libere innatent, oportet; ita enim, fi Sanguine per corporis vafa circumacto, Lympha, his particulis fceta, per fubtilisfimos Plexuum Arterioforum parietes trajiciatur, ha; particula; fubito Cellulis Chemica affinitate
ad-



( 3o )
adhserere, atque ita deperditas de compofitiorie ulteriore partes refarcire poterunt. Si vero particula;, alias nutritioni aptisfima;, alienis moleculis attracdone majori juogantur, quam qua; inter ipfas particulas nutritias et Cellulas, in quas trajiciuntur, intercedit; non jam ha; particula; cellulis adhasrebunt, fed nutritioni inepta;, Vafis Abforbentibus in masfam Sanguineam rurfus deferentur, atque excretoriis Organis e corpore^ eliminabuntur.
Acida vegetabilia debiliora terra; calcarea; facile conjunguntur, et Sal neutrum terreum conliituunt, quod aqua Iblvitur, et magna ejus copia delui potest. His Acidis adnumerari debet Acidum Lacds, quod quidem ex liquore, in corpore animali parato, evolvitur, fed cum Acidis vegetabilibus mitioribus in eo convenit, quod terram calcaream facile folvat atque ha;c folutio aqua; non uniatur, quin terra ex folutione fecedat. Plura Infantum Osfa, repetids vicibus; Acido Lactis immifi, qua;, per octo dies relicta, ita emollita fuerunt, ut fiecti et incurvari, cera; adinilar, potuerint. (i) ]^e.
(i) Faucky et Gcoffroy cochleare eburneum acido lactis ernolluisfe (Hiltoire de 1'Academie de Paris 1743. Obf. de Phyf. Cap. 13.) et Ruysch, Thefaur. Anat. Sext. No. 13. Thefaur. Max. No. 1611. Thef. Nov. No.. 129. et Hunold (Hiftoire Je 1'Academie de Sciences de Paris; ) Osfa quoque humana Acido Lactis et Aceto macqrata fuisfe et emollita, experimentis invenerunt.



C 3i )
Neque hxc Acidorum indoles cum terrd calcarea1 Sal neutrum, aquS folubile, conftituendi, Acidis tantum Vegetabilibus convenit; fed et fortisfima Regni Mineralis Acida nonnulla hac proprietategaudent, maxime, li fali medio terreo Acidi portio non faturata adjiciatur: Ita e. g. Acidum Nitri dilutum terram calcaream .facillime disfolvit, neque calcem dimitcit, quantacunque etiam aqua; copia folutioni affundatur.
Ex altera autem parte plura proftant Acida, ex omni Naturse regno defumta, qua; terra; calcareas facillime quidem uniuntur, fed Selenitem calcareura, aqua" non fblvendum , conflituunt. Huc pertinent Acidum Vitrieli, Acidum Fluoris mineralis, Acidum Sacchari et Acidum Phosphoreiim.
Cum Acidum Phosphoreum ïn hominis fani, et animalium corpore, pracipue, et fere unice, invenïa» tur, et terra; conjunctum, Osfium materiem, alcali vero vegetabili nuptum, Sal Microcosmicum confütuat, patet, hoe Acidum in corpore Animaii duntaxac parari. Hoe autem in pueris, Acido laborantibus, non contingit; Acida vegetabilia, et quod ex Lactc cvolvitur, Acidum, cruda remanent, cum Chylo in Sanguinem deferuntur, atque ita ad Cellulas ipfas perdngunt.
Quidquid terrearum particularum vel in Chylo vel in Sanguine continetur, crudis his, qua; exinfantium Inteflinis immutata adveniunt, Acidis folvitur et Sal neutrum efformatur, quod, cum Seri magna copia folvatur, ineptum redditur Cellulis Osfeis adhrerendi,
aut



aut réiiquorum Organorum compofidonem ingredfcndi; quarevafis Abforbentibus, in Cellulas ub/quehiantibus,fuscipitur, Sanguini denuo admiscetur, et Pub monum, Cutis, Renum excretorlis organis ex corpore eliminatur. Nulla ergo fit particularum terrearum ad corporis infantilis, hoe morbo affecti, Cellulas appofitio-, et hinc ftructura organka prater naturam. immutatur.
Cum Osfa maximam partem in fanis perfecta; fabrica hominibus Cake Phosphorarê componanturj 'hac etiam in infandbus, in quorum corpore hoe Sal neutrum terreum, nutriendis organis aptisfimum , deff* deratur, maxime immutari debent; tune enim fola fere gelatM nutriuntur, mollia idcirco et flexibilia evadunt, et musculis fe contrahendbus, huc, ilkc inflecti et incurvari posfunt.
Praterea, cum et vafa Osfium nutricida, et Cellula ipfe particulis terreis priventur, hac tono, et priÉiil foliditate privata, liquoribus, qui peteadem urgentur, cedunt, ampliantur, extenduntur; quo fit, ut ipfum Os intumescat et fpongiofam compagem referat.
Cum réliquorum Organorum compofitio major, minorve Calcis Phosphorata quantitas, accedat, qua iisdemrobur et firmitarem conciliat, hac etiam, terreis moleculis orbata, refolventur, atque hinc Musculorumlaxitas, Cutis flacciditas, Abdominis Tympanites et Visceraal pracernaturak incrementum, qua in Rachiticis obfervantur, facik explicantur.
SEC-



S E' C T I O II,
Rachitidis ^Ëtiqlogia.
C A P U T VII
Rachitidis Caufd Generalis.
Cum Terra, panes Animales nutrientis, defecte tmice in Chylo confiftac Acescenti; jam non difficileeric, radonem reddere, cur in Infantibus Succus Nutridus, .hoe Acido pracipue impragnatus, inveniatur.
Infantes, qui Rachitide affêcti non funt, eriamfi Acidis Vegetabilibus et Lacte animali pascantur; tarnen nulla Acidi excreti figna produnt, quin potius eorundem etChylum et Excreta, in putridam corrupdonem vergere, Senfus et Experimenta commonflrant.
A rite peracrê digefdone dependet igitur ratio > alimenta, qua: Vegetabili Acido fcatent, ita commutandi, ut partibus Aaimalibus fimilia, nutriendisiisdem idonea evadant, Digeltionem autem pracipue fuccis
liquoriKis, in Inteltinis et Visceribus AbdomïnaC . li-



C 34 )
libusfecretis, peragi, derconftravit lil: Spallanzanius (2).
Si igitur Acida, quibus infans nutritur, adjectis buraoribus digerentibus, in Animalem naturam non immutentur, hos humores corruptos et vitiatos esfe oportét.
Ubi cultro Anatomico viscera Rachitieorum inquifiyimus etfuccos, ab iisdem fecretos, examinavimus, prse cateris Hepar prsegrande et Veficulam Felleam Bile vappkM, inerte, qua; vix amarorem linguje prodit, repletam, deprehendimus; neque enim Salivam 5 aut Pancreaticum Succum vitiatum unquam in Rachiticis invenisfe me, memini.
Huc ergo Morbi Caufam Generalem referendam esfe, demonftrandum asfumo.
Pracipua Organorum digerentium funatio in eo eonfiftit, ut Vegetabilia et cruda Animalium Acida ita immutent, ut nutriendis corporis Organis apta reddantur. Totius ergo functionis hujus cardo in eo verfatur, utitahtec Acida immutentur, ut, velcumOleo conjuncta, Adipem Animalem conftituant, vel Terra; unita, Sal Neutrum, liquore ferofo infolubile, partibus animalibus nutriendis idoneum , efforment.
Hoe vero Sal Neutrum terreum ex Terra Calcarea et Acido Phosphoreo componitur. Cum vero Terra
ca-
(i) Disfertazioni diFifica AnimaleeVegetabile, Tom. I.



C ss 3
Calcarea omnibus fere alimentis infit, Acidum Phosphori autem in plerisque defideretur; reliqua Acida in Acidum Phosphori, in animali digeftionis officinÉ transmutari, fine ullo pracipitis jüdicii metu proiiuntio, maxime cum Acida asfumta, in Excretis animalium bene valentium, non amplius inveniantür.
Qua1 autem ratione Acida asfumta Acidi Phcsphorei indolem acquirant, id, etiamfi non certis ratiociniis, verofimili tarnen conjecturê, asfequi licet. Acidum Phosphori non'tantum cum cateris animalium Euuctis in eo convenit, quod Phlogifto onefetur; verum etiam hoe Acidum Animale Phlogifto copiofisfi.no faturatum esfe, Chemica experimenta evincunt, cum exinde varia corpora, qua;, fi libero aëris accesfui exponantur, igne fubtilisfimo et purisfimo deflagrant, Phosphori fcilicec conficiantur. Quidnam igitur obftat, quominus Acida ingefta > addito in digeftionis officind Phlogifto 4 in Acidum Phosphori commutari affirmemus? Quidni dicamus, in eo pracipuam digeftionis provinciam pofitam esfe , ut Acidis crudis magna Phlogifti quantitas accedat, atque hac, ifti unita, Animalem naturam induant? Confirmatur hoe egregie Animalium Phytophagorum attenta* contemplatione, quorum Viscera digerentia magis compofita atque ampliora, et Inteftinorum tractum multo longiorem Anacome detegit. Inter fuccos digerentes corporis Animalis nullus C 2 eft,



C 36 )
eft, qui tand Phlogifti copid inftrücrus fit, ac Bilis, qua; ex Sanguine Vence Portarum atro, lentescente et maxime Phlogiftico paratur, qua; dein in Cyftide Fellea ftagnans, majorem adhuc Phlogifti quantitatem evolvit, quod Bilis cöncrementa et Calculi Fellei aperte demonftrant, cum igne accendantur et dein, iparfo fumo fugilinofo, deflagrent.
Ab hujus igitur fucci digerentis, cum Acidis, in Inteftina Animalium delatis, intimiore nexu Acidum Phosphoreum parari, evictum credo.
Primo, quod hoe Acidum extra Corpus Animale vix unquam inveniatur.
Secundo, quod Acida cruda asfumta ex corpore denuo non excernantur.
Tertio, quod Acidum Phosphoreum Phlogifto onerari, experimenta fat fuperque evincant.
Ouarto, quod Bilis inter liquores digerentes princeps et unicus fit, qui tantam Phlogifti copiam contineat et exinde quafi confletur.
Qua; cum ita fint, nullus dubito, quin Medicorum asfenfum asfequar, fi Rachitidis Caufam Generalem in Bile diluta, vappida et inerte reponam, maxime, fi expertem pra;judiciis animum alFerant et confiderent, in omnibus, quotquot disfecantur, Rachitieorum cadaveribus Veficulam Felleam, liquore mucofo albido, qui ne guftu quidem amarorem prodit, plenam inveniri.
Hic



C 37 D
• Hïe ergo iners et vappidus liquor, qui Bilis locum tenet, Acidis vegetabilibus et illi, qui ex coagulati ,Lactis Sero extricatur, immutandis (i. e. Phlogifto faturandis) ineptus eft, hinc eadem, Chylo non mutata commiscentur, Terra Calcarea uniuntur et Sal Medium efficiunt, quod reliquis humoribus Animalibus, Sero nempe, et Lympba facillime folvitur. ■ Cum autem ita folutum, neque Osfibus, neque cateris corporis Organis in eorundem cellulas delatum, ob majorem cum Sero affinitatem adharescat, Vafis Abforbentibus, tanquam nutritioni ineptum, in Sanguinis masfam defertur atque inde ex corpore exceunitur.
l Quodfi autem, Bile bene conftituta, ex Acidis cru» dis Acidum Phosphori in Animali Corpore paretur, hoe idem Terra Calcarea jungitur, ct cum Sal NeiLtrum, ex hac unione oriundum, aquofis snimalium humoribus folvi■ nequeat, fed, eisdem Mechanice tantum commixtum , fanguinjs circulum abfolvat, in cellulas delatum, aliena attractione non impedietur, quominus iisdem, uti nova particula nutriens, adha-, rescat.
Prater Acidum Phosphori, quod:, Terra Calcarea" umtum, Selenlten Phosphoreum conftituit et cum Sale Tartari combinatum, Sal Microcosmicum, magna ncjo raro quantitate cum urina . excretum, in iecUndis Corporis Animalis viis, Acidum Pingucdinis e,t V 3 non-.



C 38 )
nonnulla quandoque Acidi Sacchari veftigia deprehenduntur.
Acidum Pinguedinis} fere femper Oleo unitum, Adipem conftituit, qui cextus cellulofi recepracula repiec Hoe ex aliis Acidis, in nutrimentum asfumtis, addico Phlogifto, parari, nulli dubio fubjicitur, cum inftituta a Celeb. Crellio circa Pinguedinem exprimenta, Acidum inde extricatum, vaporibus penetrantisfimis et maxime volatilibus, deftillando, attolli, demonftrent (3). Videtur ergo minori folummodo Phlogifti contenti proportione ab Acido Phosphori differre, quod volatili hoe principio quafi faturatum novimus.
Hinc fortasfe contingit, ut in iis hominibus et animalibus, quibus Hepar aliquo modo cegrotat, Adeps tantopere augeatur; cum enim Bilis, organo vitiofo fecreta, Acidis crudis tantam Phlogifti copiam, quanta ad conftituendum Acidum Phosphori requiritur, addere nequeat, Acidum Pinguedinis generatur, quod Oleo faturatum, Adipem conftituit. Saltem in omnibus obefis et multo pingui onustis, Hepatis vitium Cl. Viri obfervarunt.
Supereft , ut Cl. de Fourcoy (4) circa emollitio-
nem
(3) Chemifches Journal, Theil. I. pag. 60,
(4) Mem. de la Societé Royale de Medicifle de Paris X7«2 — 1783. pag. 497.



( 39 )
nem Osfium fententiam refellam. Hic caufam proximam Rachitidis in fuperabundanti Acidi Phosphorici excesfu invenisfe fe, credit; cum enim Terra Calcarea, Acido Phosphoreo faturata, humoribus nostris non folvatur; eadem tarnen facillime folvitur, fi Acidum Phosphori faturationem excedat; ficut idem de Gypfo novimus, quod, licet aquÉ non folubile, tarnen ftatim disfolvitur, fi Acidum Vitrioli affundatur. Verum licet concedam, posfe quandoque. in aliis morbis, in quibus Osfium mollities. obfervatur, e. g. in eo, quem defcribit Morand C5) et in illo, quem adultorum Rachitidem appellat Franck (6) ex Acidi Phosphorici abundantia hoe Symptoma enafci; in Rachiticis infantibus tarnen Acidum Phosphori non modo non abundare, fed omnino deficere, Osfium gluten, igne aperto deflagrans, et facile in cineres reducendum, aperte demonftrat.
Nihil ergo impedit, quin potius omnia Phoenome* na, in Rachitide obfervata, eo reducuntur, ut Acidum pradominans, quod Terram Calcaream ad or» gana nutrienda inhabilem reddit, Rachitidem conftituèce;. Bilis vero inertiam, Generalem morbi Caufam esfe, demonftrent.
C A-
(5) Hiftoire de Ia Maladie Singuliere, Paris X452. (7) Deleccus Opusc. Medic. Tom V. pag. 304. et feqoj



C 40 )
C A P U T V lil
Rachitidis Caufce Remotce:
Morbus nascitur, fi Caufarum, externe in Corpus agentium, ad prsternaturalis ftructura; anomalias fit in veria ratio.
Ha; Caufie Externce inter Occafionales numerantur; immutati vero corporis habitus vitia Caufarum Pra> disponentium nomine veniunt.
Caufa ProximÉ et Gènerali Rachitidis nobis cognita, prono tramite ad Remotas tranfimus, ac primo quidem PrasdispsRentes, habita tarnen femper Caufa; Generalis ratione, qua; Remotarum immediatus effecras eft, perftringere liceat.
/Etas infantilis fpla ad morbum Rachiticum fuspiciendum propria fua Fabrica disponitur; nullus gnim infans eft, in quo non Hepar ad cateras Corporis partes proportioncm multo majorem, ac in adultioribus oftendat, cum in illis, etiam fanisfimis, fere femper ad Umbilicum usque protendatur.
Hanc infignem Hepatis aucti amplitudinem unice a Vaforum, quibus totum componitur, majori extenfione et dilatatione oriri, Ariatome manifefto commonftrat; fcilicet, cum in corpore fcetus organa fola fere Gelatina componantur et Sanguis ex-
Pla-



C 41 )
Placenta fubito Hepar ïngrediatur; fortiori ejusdem impulfu hoe viscus pree reliquis dilatatur.
Hac Vaforum Hepatis dilatatione, cum eadem Bili fecernenda deftinata fint; necesfario cönfequi debet, ut fecretio, hoe viscere peracta, in infantibus diverfa fit ac in adultis; quemadmodum eciam in pueris fanisfimis Bilem multo dilutiorem reperiraus ac in aetatis proveaioris hominibus.
Ex una parte, hac Hepatis infantilis amplitudine Natura quidem finem fuum optime confequimr,- cum nempe Bilis aquofior alimenta Acidula, quibus fruitur ihfans, omnia in Acidum Phosphori transmutare nequeat; Calcis Phosphorata; minor copia in cor< pore infantili , generatur, laxior remanet corporis habitus et ftatura incrementum non impeditur. Verum ex alterd parte, hxc necesftria Hepatis infantilis fiructura ad morbum Rachiticum pnedisponic* et fi Caufe Occafionales accedant, morbus reapfc' lüboritur.
Quo laxiori Fibra infantile Corpus infiruitur, eo major .evadit ejusdem ad Rachitidem fuscipiendam capacitas; Viscera enim corumque Vafa eo facilius extenduntur et ampliantur; atque tune Bilis co aquofior fecernitur, ad digeffionem alimentoram prorfus inepta.
Hinc infantes, partu pramaturo editi, Rachitide facihus corripiuntur, cum organa eorumdem GelatiC c
2 na



C 4* )
na* duntaxat fere tota componantur, et hinc vi nimê. ftatim prater naturam diiatentur.
Infantes, a parentibus progeniti, quibus laxus eft corporis habitus; qui vitam otiofam et fedentariam ducunt; qui menfa opipara et potu calido abutuntur; qui Venere aut atate exhaufti funt et qui iteratis Gonorrhais obnoxii, procreandis liberis effoetam genituram impenderunt, Rachitide facir le corripiuntur; atque inde fit, ut hic morbus vix robufti agricola progeniem, fed fere femper generoförum cunas infeftet.
Sexum fequiorem majori ad Morbum hunc dispofitione inftructum esfe, arfirmare non aufim (7) cum primis vita annis corporis habitus fana; puella ab illo pueri valentis non diftinguatur, neque obfervationes hujus asferti veritatem commonftrent.
Ad Caufas Occafionales enumerandas tranfeo, qua cum Pradisponentibus Rachitidem procreare folent; ac primo quidem fermo fit de Rebus Naturalibus> in corpus infantile inimice agentibus.
Pracipua et inter omnes frequentisfima Rachitidis Caufa eft Aër, multis vaporibus aqueis repletus»
Increscit Caufa vehementia, fi aër finiul calore rarescat; fi enim infantes, qui,abatate, laxiori corporis
(7) Asferit hoe Ie Vacher de la Feutrie in Richters Chirurg, Bibl. Theil II. ft, II. pag. 65.



( 43 )
poris conftitutione inftruuntur, in Atmosphara1 humida et calenti vitam degant, non modo non libera prohibetur perfpiratio, verum etiam, cum corpus undique vaporibus aquofis circumdetur, magna aqua; copia Vafis Abforbentibus, qua; et in Pulmonum cellulis et in tota externa fuperficie Cutis hiant, in corpus defertur et humoribus admiscetur; quo fit, uc humores fecreti, qui corpori nutriendo deftinantur, ita diluantur, ut laxiorem corporis fibram producant; prasterea autem, et, quod caput eft, Viscerum Vafa ampliantur, et humorem, aqua dilutisfimum, fecernunt, ad functiones praftandas prorfus inutilem. Hepatis itaque Vafa Sanguifera, quorum laxior jam in infantibus ftructura eft, adhuc magis ampliantur et, qui ab his fecernitur, fuccus, aqua1 copiofa ita diluitur, ut Bilis nomen non mereatur; Ineptus igitur alimentis digerendis,, Phlogifton Acidis addere, atque ita eadem in Animalem naturam commutare nequit.
Atmosphasra humida in caufa eft, cur Rachitis in regionibus maritimis, in Anglid, Hollandia caterisque tam frequens inveniatur; cur in pauperum tabernis, qui curtam fupellectitilem unico fecum cubiculo includunt, dirus hic morbus grasfetur; cur in Civitatibus, mari adfitis, ubi deterioris conditionis homines a;des humidisfimas et loca fubterranea incolunt, infans non inveniatur, qui
Ra,



( 44 )
Rachitide affectus non fit; cur denique in Regio» nibus, a mari et paludibus remotioribus; in Civitatibus, hoe malum frequendus raulto- fit, quam in Villis et Oppidis; nimirum, cum urbes plerumque aids moeniis cingantur et tedificia cumulata plateas angufiisfimas complectantur, aëris continua mutado knpeditur, et hinc fiagnans Atmosphara diverfis exhalationibus quafi faturatur. .
Mentio quoque injicienda hic eft infvlicisfimaa illius humani generis progeniei, qux profundisfimos Alpium Vallefia; et Sabaudia; valles incolit,"et quos Cretins patrio idiomate appellant. Summo iftos Rachitidis gradu corripi, nuper deaionftratum eft (8), cum facta Cranii, ad Protuberanriam cerebri Annularem, impresfio, hos, qui vix figuram hominis referünt, ratione pr/vet, et v.el ipfis brutis' animantibus poftponat, ■
In humidisfiuia valiium Atmosphara et in calore. penetrantisfimo, a radiis folaribus fixofis valiium p'arietibus refljxis orto, hujus mali, cui par nullum exiftit, ratio querenda eft.
Alimenta, quibus infantes fustentantut?, fepisfime. morbi Caufam fistunc; cum enim Bjlis infantum cdam fanisfimorusn dilntor fit; non omnia, qua; 'm&*xi$ash mu ,é^h» m i il l o:-tm
(8) J. F- Ackermann uber die 'Kretinen , eine befon-' dere Menfchenabart in den Alpen. Gotha 179c,



( 45 )
geruntur, nutrimenta digeri posfunt; hinc Natura Lao te, raaternis uberibus fecreto, pasci voluit infantes. Sed invaluit jam tanppere apud nos perniciofa confuetudo, ut matres etiam fanisfima; prolem Lacte proprio nutrire recufent, et conductaj nutritis ad fustentandum infantem ope. indigeant; magnum certe inde et matri et pracipue tenello infanti detrimentum oboritur; Natura enim Lactis materni indolem vi digerenti neonati ita adaptavit, ut primo aqueus quafi liquor, Colostrum nempe," in matris uberibus fecernatur, et dein, ubi infans state incresclt, Lac fenfim ex tenuiori alimento paulatim fpisfioribus 'particulis componatut. Nutrix contra mammas prsebet neonato, crasfiore jamdum Lacte plenas, quod, Bile dilutisfinrê non digeftum, accscit atque ita Rachitidis principia ponk. Lac humanum multum praftare brutorum Lactibus, plures Cl. Viri Chemicis experimentis demonfirarunt (9) cum Acidis mitioribus, quin et fortisfimis Vitrioli, Nitri et Salis communis Acidis non coaguletur. Optimum ergo prabet neonatis infantibus nutrimentum Lac, e
materte) Spielman, Le lacte Humane-, opi. infant, recens nat. aliment. —
Voltelen, Obf. Chemie. Med. de Lact. Hum. ejusque cum Afinino et Ovillo comparatione, Trajecti ad Rhenum 1775. Cap. lil §_T. Bergius, Schewd. Abhandl, B. 34. pag. 40.



( 46 } ". ' /
materniis uberibus fuctum, quod neque Lac Vaceinum neque Ovillum adsequat; lac fcilicec animalium, cum, Bilis infantilis digeftione, in nutrimentum fubi» gi nequeatj hümano multo citius acescic.
Huc pertinent quoque Pukicula;, qua; cito Acidam Fermentationem fubeunt, et Saccharata, qua; pra> terea virtute firê faponaced folidas corporis partes refolvunt et relaxant.
Infantes, virium muscularium incrementum quoddam nacti, mom corporis maxime indigent; hoo enim fit, ut, Sanguine citius in circulum acto, nutritio celerius peragatur èc tonus firmitasque fibramm increscat. Est ergo parvulis maxime perniciofum, et non rara Rachitidis Caufa, fi ^ iidemabomni fe movendi conatu arceantur et claufis fedilibus captivi detineantur; increscit autem fanitatis detrimentum, fi fella; perforata; imponantur, ubi nudato inferius corpore, putres Urina; et Excrementorum vapores denuo reforbent.
Plurimum quoque in provocanda* Rachitide, morbi posfunt, qui infantes primis vita; annis adoriuntur, maxime, fi digeftionis inftrumenta la;dant aut fibrse laxitatem inducant. Huc itaque referri debent Evacuationes nimia;, Heemorrhagia; fcilicec, Diarrhsea; et Sudores profufi, Dentitio difficilis, Tusfis convulfiva, Vermes et ca;teri, quorum Catalogum enumerare, inucile credo negotium.
In-



C 47 )
Inter csetera autem pracipuam neftram attentionem requirit Febris intermittens, pra:fertim autumnalis, quam ftepisfime in infantibus Rachitidem fecutam esfe, teftatur Sydenhamus (i); neque id mirum , cum poft febres intermittentes abdominis Viscera inflari et molis asfequi incrementum, fciamus; Obftructionem id, Medici falfo appellarunt, cum vafa dilatata, et ampliata potius viderit Cl. Rezia ('2'); quod etiam fanguine, irritamento febrili per vafa, quorum cohseGo Phyfica ob nutritionis in febre defectum valdopere imminuitur, vehementius circumacto, facile explicatur. Si ergo infantes febris corripiat, citius certe Viscerum, quorum foliditas tantilla eft, vafa extendentur et Hepar increscet, quo Bilis aquofa, digeftioni inepta, paratur et Rachitidis caufa proxima gignitur.
C A P U T IX.
Cur Infantes, qui tertium Annum fuperarunt, Rachitide non corripiantur"?
Indagata1 Rachitidis Naturk et cognitis morbi
Cau-
(1) Opera Med. Genevc 1775. Tom. I. pag. 59.
(2) Libro citato.



C 48 )
Caufis, hanc quoque Viri llluftrisfim.il quam drbl literato proponitis, quaftionem refölvere annicar.
Embryo, primis a Conceptione menfibus, Muco conftat, totus tehuis et pellucidus, neqüe etiam, übi ad vita uterina medium pertigit, ftructura ejusdem organica prater Gelatinam paulo compactiorem, alia materia componi videtur. Natura igitur obfervationibus confentaneum eft, fi prima hominis Iineamenta 'Muco, quem fanguinis Materni coagulabilis Lympha fuppeditat, nutriri, asferamus. Et, primis quidem graviditatis menfibus, Placenta vafis, non nifi hac fubtilisfima fanguinis Lympha in foetum transmittur; pro ut autem Placenta et ümbilicalia Vafa increscunt, etiam catera fanguinis materni partes, Oleofa fcilicet et Terrea, in foetum tranfeunt; minor Tarnen femper harum partiurh ad plasticam Lympham proportio in foetum trajicitur et in adulta; matris fanguine detinetur; demonftrat hoe infantis neonati habitus, in quo partium foliditas ea, qua; in adultioris atatis hominibus obfervatur, omnino defidératur; Musculi gelatinofi tendinibus deftituuntur; Osfa roborc ac firmitate carent, et fibris rare fibi appofids conflata, facilius inflecd, quam diffringi pofliint.
Quando autem utero exclufus infans vita propria gaudet, aerern refpirat et alimentis, per os ingeftis, nutritur, alia fubito apparet rerum facies. Si aptis
nu-



C 49 )
nutrimeriris vescatur ec in aere puro vitam degat,' pedetentira corpus increscic ec majorem folidicatem atque intenfius robur acquirit; Si vero alimenta ipfi, digefiu difficilia, ingerantur, vel fi alia caufa; externa habitum corporis, caceroquin laxum, adhuc magis refolvanc, Rachicide afficitur infans et corporis nucritio atque incrementum impeditur.
Si infans, primis vitaannis, congruis cibis pascatur, atque inde indies crescat corporis vigor; Osfa majorem foliditatem nanciscentür; Fibra musculares numero augebuntur, magis rubescent et tendineis extremitatibus inftruentur; Viscera, qua cavis Corporis continentur, et primis vira annis laxiora et ampliora erant, l'his nutrimentis tonum et elafticitatem majorem acquirent; hinc Vafa eorundem coarctabuntur, et totum Visceris volumen ibïmmuetur. Jam vero iftud, quod corpori accedit, majus et intenfius robur Terrearum molecularum appofitione fieri, in aprico eft, cum Terrre majori proportione, Musculi, Osfa, Membrana adultiorum ab infantilibus diftinguuntur.
Quo magis autem Viscera compinguntur et confolidantur, eo magis, fucco ipfis proprio, aqua non diluto, puro, fecernendo idoneaevadunt: ita Hepar, in fubftantiam compactam redacta, Bilem flavam, concentratam, amarescentem, ductibus fuis effundet, D non



C 5» )
nón vappidam et aquofam amplius, quam Jecinore infamili laxo et fpongiofo fecretam novimus.
Ha;c autem Bilis concentrata alia quoque alimenta, digeftu difficiliora, fubigit; in Animalem naturam commutat; Phosphori Acidum, addito Phlogisto, productum, Terra; commiscet,et ha;cTerra, organis Animalibus addita, illa magis magisque firmat, ftabilit atque ad functiones proprias exercendas indies aptiora reddit.
Si ergo Corpus infantile paulatim alimentis, digeftu facilioribus, educatur et inimicis Caufarum Externarum in fe actionibus eximatur, pedetentim, et quafi per gradus, omne Rachitidis periculum effugiet, cum, confolidatis digeftionis organis, ita jam disponatur Corporis habitus, ut Caufas Externas er Occafionales facillime eludat, et licet nunc eadem tanta vi in Corpus agant, quanta in Junioribus Rachitidem certe procreasfent, fartum tarnen tectumque fervetur.
C A P U T X.
puamnam Corporis conformationem Rachitis poft fe felinquat.
Si CoPporis dispoficio, faventibus circumftantiis,
aut



C 51 )
aut Medici ope immutetur, vel fi Caufie Occafionales cesfent; Rachitidis Syraptomata paulatim imrni-» nuuntur et ager fanitati feftituitur.
Organa, digefiioni infervientia, fuceesfu temporis magis magisque confolidantur, et hinc fit, ut alimenta, nunc bene fubacta, in Corporis nutrimentum cedanr. Osfa, qua ob Terrearum molecularum defectum penit'us emolluerant, nunc novis accedentibus Terreftribus particulis, firma et robufta evadunt; Musculi tonum et vigorem acquirunt; Membrana et Vafa, exinde compofita, majori cohafionis gradu et elnfticïtate donantur; increscit eadem ratione partium Irritabilitss et Vaforum fe contrahendi potentia, atque hinc liquida fecundum Oeconomice animalis leges denuo moventur, partium aquabilis nutritio perficitur et fic fanus corporis habitus refficuitur. Ubi Rachitidis Symptomata cesfant et res in
melius abit, fingulare phanomenon obfervatur.
Osft -cylindrica, prius incurvata et vario modo intorta, non raro in prifHnum ftatum redeunt; id contingit particularum Terrearum appofitionè, eo nutritionisinchoata ftadio, ubi Osfa, prius emollita, nunc denuo tonum aliquem fibi acquifiVerunt et propriS elafticitate priftinam fibi formam vindicant. Afi fi Rachitis longo tempore duraverit et Musculi, qui Extremitatum alterutrum latus tenent, breviores jam evaferim; tune Osfa, ita mflexa, retinentur; neque D 2 fpes



C )
fpesulla fuperefr., ut deformitari Rachitics, Naatura aut Ars medeatur.
In ipfo morbi Rachitici decurfu non raro accidit, ut Columna Vertebralis fpongiofa, Musculis ex «na parte validius agentibus, in hoe latus paululum detorqueatur; póftea vero, ubi Museuli, Rachitide fuperata, virtute majori inftruuntur, major quoque evadit museulorum unius lateris, ad vires lateris alteriusi ratio ; atque pedetentim Vertebrarum Corporibus ex una parte diminutis et quafi detritis, tota Columna in hanc partem propendet. Homo, hoe vitio laborans, eum corpus lined directionis excideret, fi tota columna; longitudo inductam a curvatura direetionem fequeretur, fubito continuis aufibüs Corpus verfus oppofitam partem inclinat; atque, hoe immutato corporis fitu, sequilibrium quidem reftituit, verum Rachitide etiam omnino fanata, alteramSpina; Dorfi curvaturam fibi conciliat, adeo, ut jam Vertebralis Column» flexura literam S referac. Scoliofm hane deformitatem appellant, unice ex Rachitide oriundam, qua Thorax anterius et Dorfum retro in gibbum attollitur.
Rachitidis Caufa Proxima'fublatd, Osfa, qnce, per morbi decurfum emollita, in fpongiofam masfam intumuerant, nune, ubi Terra nutriendis iisdem impenditur , ob- Vafa Osfium nutritia, valdopere dilatata , magnti fubito Terra; eopia replentur, et intra exigui
tem-



C 53 )
temporis fpatium majorem foliditatem acquirunt quam acquifivisfent, fi morbo hoe affecta nunquam fuisfent. Manifefto id videtur in Osfibus adultorum, qui prima atate Rachitide correpti fuerant; talia enim Osfa fubfiantia tam denfa et compactÉl inflracta funt, ut ferra non nifi maximo labore adhibito dividi posfint, et divifa eburneam denfitatem referant. Major quoque Osfium, Rachitide longo jam tempo? re fyperata, crasfities invenitur, iisdem enim altera Jamella denfisfima osfea, ex Periofieo fpongiofo conflata, fupernumeraria imponitur.
Cum autem, ubi Rachitis defiit, parvo temporis fpatio,, infignis molecuiarum Terrearum copia, vafiq nutrientibus dilatatis, ad Osfa feratur, hac ftatim ita confolidantur, ut per totum reliqua vita decurfura ulterius corporis incrementum impediatur, et hac ex caufa" accidit, ut homo, qui primis annis Rachi, tide laboravit, nunquam poltmodum ad eam ftatura proceritatem pertingat, quam, fi morbp expert manfisfet, asfecutus certe fuisfet.
Patet exinde, cur homines, qui hoe morbo non pereunt, maxime fi ultra quintum vita annum ma^ lum duraverit, pofiea gibbofi, nani, curvi aut alig. ?nodo deformes, fuperfint.



C 54 )
C A P U T XI.
„;/;.;))jV/ft;ï . ,->.''..: ood o ö f i* jki'/DinpCh-:' Mors ex Rachitide.
Morbi plurimi, et vix non omnes, qui genus humanurn infefhint, fi machinam deftruant et disfolvant; id putrida partium corrupcione contingit. Contrarium obfervamus in iis, qui Rachitide correpti decedunt; lllorum enim cadavera etiam poft mortem, non Alcalinum putredinis odorem, fed Acidos vapores exhalant, manifefto argumento, longe alirt ratione ac in cseteris morbis, mortertv illis infantibus 'obtigisfe, Confinratur hoe quoque Symptomatum, qua; per morbi decurfüm. obfervantur, differentie.
In morbis CEeieris enim, qui in machina; interitum tendunt, particu'ce corporis computrescere incipiunt, atque, dum in fua elementa refolvuntur, evoluti igniculi, corporis ealorem fummopere adaugent, et particularum putrescehtium volatilium acrimonia Cor et Vafa irritat atque Febrem accendit.
InRachiticis vero corporis partes, Acido imbuta;, ab omni putredine arcentur, atque hinc etiam calor Corporis vix ullus advertitur, fed artus frigidi et pallidi obfervantur.
Pulfus non acceleratur, fed infra naturalem deprimitur et retardatie et per totum morbi decurfum nulla Febris, (fi lemam , qua; fub morbi finem quandoque accedit, Febriculam excipias,) obfervatur.
Si



C 55 )
Si in reliquis morbis, ex variis caufis, qua organa, disfolutis partibus, defiruunt, mors acceleretur ; Rachitici abl longe ex caufa decedunt, nimirum ob vitiatam digeltionem et Acidi crudi abundantiam, prater vappidum Mucum nihil, ad nutriendum corpus impenditur; quo fit, ut Tabes umverfalis accedat; Fibra relaxetur et refolvarur, et omnis pededentim defiruatur ïrritabilitas; cum autem ab hac fola vita hominis dependeat; eadem deftructd, mors infèquatur necesfe efi; artcria enim, fanguini virtute infica promovendo impares, Cordi obicem ponunt, quem fuperare musculus vitalis, fibris jam tantopere debilitatis, nequit. Cesfat ergo Sanguinis circulus, cesfac vita.
Lenta, qua fub morbi finem accedit, Febricula, non a fanguin;s putriui particulis irritantibus, (ficuc id in caateris morbis contingit.), provenit, fed a Cordis conatibus, quibus refistentem et ab Arteriis, in quibus omnis jamjam ïrritabilitas de.lructa efr,M non promotum fanguinem propellere annititur, derivari debet. Accedit, quod Sanguinis crculo tantopere retardato, particula corrupta organis excretorüs purgantibus e corpore non eliminentur, remaneant et paulatim quoque putredinis initia contrahant, quod dejectiones alvi putrida fcetentes, quas, fub morbi finem obfervantur, aperte demonftrant.
D 4 SE Qi



SECTIO III.
Rachitidis Therapia.
C A P U T XII.
Enumerantur Remedia, ad fanandam Rachitidem a Mtdicis commendata.
Cum, quse circa Rachitidis Diagnofin et Prognofin hic loei dicenda forenc, fatis fuperque a Viris Clarisfimis, qui de hoe morbo fcripferunt, prolata fint; cum Celeb. Summi Boerhavii Commentator Swietenius fpaftam hanc fiere totam exhauferit (3); eum denique in propofita QusefHone hoe argumentum, utpote fat cognitum et dilucidatum, urgeri non videatur; ftatim nunc, Rachitidis Indole et Caufis expofitis, ad partem Therapeuticam tranfeo, ac primo quidem, qua a variis Autoribus Rachitidi oppofita fuerunt, Remedia recenfeo.
Plu-
(3) Comment. in H. Boerhaave Aphorismos de cognosc. et curandis morbis. Tom, V. pag. 592 et feq.



( 57 )
Plurima, qua; ad Rachitidem curandam propofita funt, Medicamenta, e Regno Vegetabili depromuntur.
Rhabarbarum a Glissonio pracipue extollitur (4) et ab aliis quoque Autoribus quamplurimis in hoe morbo exhibetur. (5)
Fordyce Rachitieorum complures, datp cmni mane pulvere ex Rhei granis tribus ad fex, et Salis Polychrefti granis decem fanavit; maxime autem hoe Medicamento ventrem fubfedisfe afiirmat (6). Zeviani vero Rhei radicem nunquam, nifi cum Ente Veneris conjunctam, falutares effectus edere affirmat (7).
Radicem Rumicis Aquatici, qua; Rhabarbari quandoque vires fupplet, contra Rachitidem quidquarn posfe, fuspicatur Rosensteinius (8).
Rubia; Tinctorum radix, cum eandem ipfa osfa fubire et colore rubro imbuere, experimentis conftitisfet, etiam ad Rachitidis,, quam pro Osfium tantum
(4) Tractat. de Rachitide.
(5) Strack, de Rachitide in Act. Phyf. Med. Hasfïacis. Vol. I. Art. 24,
(6) New inquiry into the caufes of putrid and inflammatory Fevers.
(7) Dclia cura dei Bambini attacati della Rachitide: Veron. 1761. et in Couiment. Lipf. Vpl. 13. pag. 4IQ.
(8) Loco citato. pag. 596".
Ö5



C 58 )
tum morbo venditarunt Medici, curationem translata fuit. Primus hanc radicem ufui interno accommodavic Levret, qui cum Tartari folubilis uncia dimidia, radicis Rubia tantundem, quatuor aqua libn's decoqui curavic et, addito Melle, infancibus propinavk (9).
Plures habuit fectatores, inter quos iïl. Rosens t ei n, Decoctum hujns Radieis, aqua copiofiore dtlutum, et Foeniculo atque Aurantiorum Cortice conditum, pro potu ordinario fubminiftrari Rachiticis voluit. (1) Infufum Rubia Radicis Dccocto prafert Haller O)- Nutrici propinatum hoe Mcdicimenturn, fi infans tenellus amarum decoctum refpuat, falutare invenk Sichi (3).
Saxifragam, & Medicis Anglis in hoe morbo tentatam, eventu frequenter refpondisfe memink Haller (4).
Herbas Scolopendria et Ruta muraria ad drachmas fex, aqua ad unciarum decem remanentiam decoctas, Rachiticis prebet Cl. Hart man n (5).
Idem
(9) 1'Art des Accouchemens. pag. 280.
(1) L. C. pag 594-
(2) L- C. pag. 197.
(3) Vid. Frnka, L. C. pag. 262.
(4) L. C pag. 197-
(5) Formulaï Remediorum Lipf. I77i- No. 697.



C 59 )
Idem etiam Corticem Tamarisci, aqua infufum, cmolumento fuisfe refert (6),
Cicutam contra Rachitidem laudat iii. Störk, et puerum, qui ah'is remediis curari non potuerat, hoe remedio perfecte reffituisfe fe affirmac, cum intra octiduum ad grana fex per diem dofin auxisfec (7) j poftea Extractum Cicutee cum Sapore Veneco ec Syrupo Fumaria; in pilularum formam redactum, cumfuccesfu adhibuit (8).
Idem etiam Aconiti Extracto Rachitidem et Spinam Ventofam omnino fublatam asferit (9).
Afam Foetidam magnis laudibus extollit et hac fola binos fratres Rachiticos omnino fanatos esfe memorat Haller (o. .
Glandium tostarum lene Decoctum, cujus virtutem tot morbis profligandis opponit Schröeder, ab Eodem etiam, ut idoneum Rachitidi curandas Medicamentum, celebratur (a).
Corticem Péruvianum plurimum in hoe infantum
rcor-
(6) L. C. pag. 771.
(7) Libell. de Cicuta. Vindob. i7$§. Cafu 23 et 24.
(8) Mediz. pract. Unterricht fur Feld und Landwundarzte, Wien. 1776. theil II. pag. 197.
(9) Libell. de Stramonio, Hyosciamo, Aconito. Vienns 1762. pag. 110.
(1) L. C. pag. 197.
(2) Von.den Wirkungen der Eichlen pag. 28 — 33.



morbo valere, obfervationibus evictum teftatur de Haen (3).
Verum ob infignem Pharmaci amarorem, infantibus fat magnd quantitate ingeri uon posfe, doluit Cullen (4).
Sale Esfentiali China;, per novem menfes quotidie ad grana decem porrecto, morbum fe profil-» gasfe affirmat Rosenstein (5).
, Wepster Fomentis et Enematibus Corricis De» coctum cum fuccesfu adhibuit. (6)
Huc quoque referri debent Cordces, Herba;, Radices planrarum indigenarum, qua; faspius in Corticis Peruviani locum fubftkuta cum fructu fuerunt; Cordces fcilicec Quercüs, Salicis, (7) Radix Gei urbani, Tormencilla; et herba; Trifolü Fibrini, Centaurii minoris &c.
Akeri Medicamencorum clasfi, qua; ex Regno Fosfili defumuntur, accenfentur
Martialia: Crocus Martis, Abforbentibus additus, vaidopere a Campero celebratur.
Cl.
(3) Ratio medendi.
(4) First lines of praetics of Phyfick, Tom. IV.
(5) L. C. pag 589. i (<5) L. C. pag- 148.
(7) Ex Corticis Salicis Capreas balnea confecit, et dér cocmm Salicis Vitellin» pro potu exllibuit Guntz., ia disfert. de Cort. Salicis.



C & )
Cl. Strak Limaturam Ferri cum Rhefradice coramiscet, atque bis de die grana decem porrigif (8).
Sunt, qui, ob Ventriculi infantum Rachitieorum debilitatem, Martem in fubftantiÉ disfuadent et ideo eundem, Acidis Vegetabilibus folutum, exhibent. —■ Vinum Martis, (quod prajparavit Boerhaavius ,) idem Vir Cl. ut remedium, Virginibus puerisque
incomparabile prorfus, deprsedicat (9) Varia
Vina Medicata, ex Chalybe, Aromatibus, Herbis Amaris et Adftringentibus confecta, commendanc
boerhave (i), armstrong (2>etHALLER, (3).
Si Vinum Martiale ingeri infantibus nequeat, Aquas Minerales, Ferratas, naturales vel arte factas, proponit Rosenstein (4) _ Flores Salis Ammoniaci Martiales, feu (quod idem eft,) Ens Veneris Boy. lei, tanquam fpecificum Rachitidis remedium, proponuntur; femper fe hoe Pharmaco feliciter ufum esfe, teftatur Zeviani (5) et Boerhaavius, illud ad'
gra»
(.&) Loco Citato.
(9) Elementa Chemia-. L. B. Tom. II. p3g ...
(1) Mater. Medic. ad § i4g9.
(2) Uber die gewohnliche Kinder Kranckheiten und deren behandlung. pag. 103.
(3) L. C. pag. 197.
(4) L. C. pag. 598.
(5) L. C. pag. 129. et feq.



( 62 )
gfana duo praafcripfic ec hanc dofin cmni die exhibuic (6).
Flores Salis Ammoniaci, Cupri paciculis fcetos, dedic Benevoli, neque Mecicamentum fuccesfu caruit, ut referc Swietenius (7).
Mercurialia, a plerisque, tanquam perniciofa, in hoe morbo rejiciuncur; celebrantur tarnen a Cl. Brom field in inicio morbi, qui glandularum obftructiones hoe remedio referari, fibi falfo perfuadet (8).
Quando eolluvies verminofa Rachitidi jungitur, Mercurialibus uti fuadet Vogel (9).
Antimonialia itidem in hoe morbo tentata funt: Sulphur Auratum Antimonii, nempe Kermes Mineralis, et Vinum Antimoniatum 'Huxhami. — Unzer, loco bellariorum, Morfulos Antimoniales infantibus Rachiticis porrigi fuadet (i).
Alumen, inter Salia media, in Rachitide debellanda quidquam posfe, virtus confhïngens et roborans hujus Medicament! commonftrare videtur: adhibetur
aqua,
(6) Mat. Med, ad g. Cit.
(7) In Comment. Tom. V. pag. 628.
(8) Chirurgical obfervations and Cafés, vid. Richten Chirurg. Biblioth. B. II. ft. 2. pag. 137.
(9) Praslect. Cit! pag. 552.
(1; Der Artz. Tom. 8. pag. 187.



C 63 )
aqua1 aut fero Lactis folutum, pro potu ordiiiario» vel inajori Aluminis quantitate balneura paratur a qulbusdam Anglia; Medicis (2).
Terrea, Acidum abforbentia, cum primum morbi effectum tollunt; plurimum illis a Medicis tributum eft. Huc pertinet Creta, Lapides Cancrorum, Tefhe Ovorum &c. Solo Oftracodermatum pulvere muitos Rachiticos a fe curatos, refert de Haen (3), licet Cullenius ex hoe Medicamento nullum effectum fe vidisfe teftetur (4) \ affirmat interim Hallerus, folis adhibitis Terreis Rachiticum fanitati reftitutum fuisfe (5).
Alcalina Abforbentibus Terreis prafert Rosenstein, qui folutionem femiuncia; Salis Tartari in aqua; libra un3 infantibus ad guttas 20 — 100 propinar, (6). Decocto Corticis Periviani et Rubia; radicis Sal Tartari addidit Abilgard, atque hoe Medicamento puerum Rachiticum, ulceribus defoedatum, prorfus reftituit (7).
Pauca funt, qua; ex Regno Animali, ad Rachitidem debellandam idonea, repererunc Medici.
FeU
(2) Vid. Wepfter I. c. pag. 149.
(3) L. C. Tom. IX. pag. 248.
(4) L. C. pag. 256.
(5) Disf. citat. pag. jg6.
(6) L. C. pag. 596. et feq.
(7) Societ. Med. Havnienfis Collect. Vol. I. pag. 1,1



C 64 )
Felle Tauriuo, in Pilularem forrriam redaetö, ufi funt Pyosenstein et Knack (?). Millepe^ dum fuccum commendat Metzer (9). [Chirurgia quoque olim ad fanandam Rachitidem partes fuas contulit: Vena; fectiones, aurium in concha Scarifkationes, Hi'rudines, Cucurbitulas, Fonticulos, Veficatoria, (quis credidisfet!) a veteribus Medicis in hoe morbo tentata refert Glissonius (i).
Fricdones, qua; panno laneo, fumo Mafhches, Olibani, Styracis, Benzoës, impragnato, inftituun,tur, udles in Rachitide et falutares invenit Maller (2).
Hartmann varia Linimenta externse corporis fuperficei, maxime Abdomini et Spins dorfi illiniri vult (3). — Haller Unguento de Styrace, Afa Fcedda, Spiritu Salis Ammoniaci, Spiritu Cochlearia; et Oleo Cinnamomi utitur (4). — Scoti Oleo, ex Hepate Scatinaa confecto, Rachiticos inungunt, eademque methodo plures fanasfe fe fcribit Wepster (5).
C A-
(8) L. C. pag. 597.
(9) Eritwurff einer Medicina Ruralis in Comment. Lipf. Tom 27. pag. 98.
(1) L. C. pag. 340 et Sequ.
(2) L. C. pag. 199.
(3) L, C. No. 603.
(4) L, C. dag. 200.
(5) L. C. pag. 149 et Sequ.



( )
C A P U T X I I r.
Remediorum Antirachiticorwn Epicrifis.
Si de Remediorum in morbis effieactè ftatuere cerd quid velimus, edam circa morbi Indolem et Caufas ac circa Remediorum in corpus ageiidi modum edocti fimus ,. oponet. Quantum vero ab hac Dogmand Medicinam excolendi mefhodo abfimus, non eft Medicus cordatus, qui nesciat, aut confiteri erubescac; plurima certe Medicamenta incertis Empy-' ricorum periculis debemus; multa felix, fed fbrtuitus eventus fancivit; pauca funt, qua, adjuta Ratiocinüs Obfervatio decexit» •
Remediorum, qua ad debellandam Rachitidem commendantur, cumulus idcirco pnecipue in tantam molem increvit, quod, iis adhibids, morbus non raro defiit; verum fapisfime non Medicamentis profligatus, fed vel Caufis Occafionalibus remotis, vel dispofidone corporis infandlis, faventibus circumftandis, immutanl
Parum certe, etaufim affirmare, nihil ad fanandam Rachitidem contulerunt Herba; Scolopendria, Ruca Muraria, Saxifraga, Rumicis Aquadci; cum vis harum plantarum adftringens tanciUa fit, ut organis, tantopere relaxads, conftringendis et roborandis impares merito haberi debeant.
^ Afam



( 66 )
Afam fcetidam , Cicutam, Aconitum, quse tanquarö Antirachitica ab Hallero et Stoerkio extolluntur, plus certe nocuisfe in hoe morbo, quam profuisfe, arBrraare non dubito; cum enim öb partium tonum imminutum Irritabiiitas in corpore infantili Rachiticojam penitus dellructa fit; quid, qusefo, emolumenti ex his Pharmacis exfpectare posfumus, quorum particulis vaporofis vim nerveam tantopere infringi, experimentis et obfervationibus conftat?
Mercurialia huic morbo minime congruunt; cum enim Muco-Animali illa unice fere folvantur atque eundem dein immutatum diverfis viis e corpore educant, Mucus autem unicum fit infantis Rachitici nutrimentum; hoe etiam fublato, cesfare penitus nutritio et mors accelerari debet; profunt tarnen in Rachitieorum Pasdarthrocace, externe applicata. Antimonialia, cum, maxime, fi Acidis folvantur, ^ tubum Inteflinalem fumma irritatione afficiant; magnam humorum copiam illue alliciunt et, his imbecilli corpori fubtractis, robur ejusdem adhuc magis iniringunt et nutritionem, vix non penitus cesfantem, omnino deftruunt. Hinc e Remediorum Antirachicicorum numero proscribenda funt, nifi ea exhibeantur quantitate, qua fcilicet alvum non movent, fed circulatïonem perfpirationemque adaugent'
Terra Abforbentes et Alcalina Remedia, cum Acidi vires infringant, emolumenti pluriraum in
Ra-



C 6? )
Rachitide afFerre, Medici crediderunt; neque fcficior, aliquando ad fimandam Rachitidem panes fuas contulisfe; verum radicicus exffirparum malum his remediis esfe, non mihi quis facile perfuadeat, cum primaria; morbi caufa; tolienda; idonea non fint, licet pro rcmpore Acidum auferant.
' Qua?, ad vincendum morbum, Chirurgia fuppeditavic, Subfidia, perniciofisfima Rachiticis infantibus font ; cum enim corporis Rachitici conditio a ftatu inflammatorio, ob fibra; animalis cohafionem maxime imminutam, remodsfima fit; Venafectiones, Scarificationes, Fondculi etiam non tantum nihil ad fanandum morbum conferent, fed, detracrê humorum copia, malum potius augebunt.
Cum corporis Frictiones, moderata irritatione, tonum folidis partibus inducanc, Irritabilitatem augeant, fanguinis Circulum promoveant; in Rachitide certe non funt negligenda;; fed Inuncdones Oleorum Linimentorum &c, cum, poris obfiructis, perfpiranonem imminuant, damnanda; et rejicienda; funt.
Cum Primaria et Proxima morbi Caufa in Hepatis volumme, prater naturam aucto; vafis ejusdem dilatatis; Bile inerti etaquofa, hoe organo fecreta, confiftat; omnia illa Medicamenta, qua; huic orrano pnfiinam foliditatem conciliant, efficiënt, ut Bilis concentratai digerendis alimentis idonea, fecernarur atque ita morbum profligabunt.
E 2 Qu»



( 68 )
Qua Regnum Vegetabile fubminiftrat, Medicar menca Amara et Adftringentia, huic fcopo maxime conveniunt, quo referri debent Herba Gentiana, Centaurii, Menyanthes trifoliata, Cortices Quercüs, Salicis &c. Radices Rhei, pracipue vero Cortex Cinchona; qua;, humoribus IntefHnorum inquilinis extracta, fanguinï admiscentur, fibram Animalem roborant et adftringunt.
Praefentisfimum vero in hoe morbo Remedium Martialia exhibent, utpote, qua; non tantum fibras conftringendi virtute pollent, fed crudis etiam IntefHnorum Acidis facillime folvuntur et magnam Phlogifti quandtatem in Inteftinis extricant, quod in Rachiticis tantopere defideratur.
C A P U T XIV.
Qua Ratione Rachitis prcecaveatur.
Corpus Sanum a morbis Pharmaca tueri nequeunt, cum hac ipfa infigni corpus immutandi vi polleant; atque ideo, quemadmodum virtute fua corpus agrutn ad fanitatem perducunt; ita fanum morbofe afficient. Pracavetur itaque morbus, non porrectis Medicamentis, fed remotis, qua;, una cum peculiari corporis indole, morbum creant, Caufis.
• Si



i 69 )
Si vero corporis habitus ita jam prater naturam immrtatus fit, ut ad morbum producendum foté Caufa Occafionali indigeat, hac morbofa Dispofitio utique" Medicamentis corrigenda erit; cognpscitur autem hac infantum ad fufpiciendam Rachitidem proclivitas, fi Cutis flaccidior, rugofa dependeat; fi Facies tumore aqueo pallido inflétur; fi morofus infans fit et planctus femper continuet; fi pedibus infistere recufet; aut, ubi jam incesfit, nunc fubito ignavus ab incesfii defiitat; fi efuriens cibos femper appetat, et iisdem, licet magna copia ingurgicatis, faturari tarnen nequeat; fi alvus liquida fit et vermes dejichr.
Nulla atas ad fuscipiendum hunc morbum idonea eft, prater primam infantiam; ha;c autem indoles corporis infantilis Natura legibus convenit, nee alia esfe, quin ad alios morbos dispofitio nascatur, poteft; laxus nimirum corporis habitus; Jecinoris infigne volumen; qua in infantibus omnibus, etiam fanisfimis, obfervantur, ita funt huic atati propria, ut abesfe ab ed, fine mmmo fanitatis detrimenco, nequeant; cum enim corporis infantilis fanitas unice in eo pofita fit, ut vegetet; atque nutritione indies aucta\ Organa ad quemdam perfectionis gradum cito pertingant, fi Medicamentis laxum corporis habituru. immutare, aut Organorum fabricam jufto magis confolidare tentemus, incremento corporis, ac proia fanitati infantis fummum dammum inferemus; jdöa E3



( 7o )
enim pracipue Hepar infantis tantum volumen complectitur, ut BÜis dilutior fecernatur, qua, ad generandam Acidi Phosphorei majorem quantitatem inepta, efficit, ut Organa non tam cito Cake Phosphorata impleantur atque ita corporis incrementum impediatur. —• Pater ex his, illum corporis habitum, qui ad Rachitidem pradisponit, fanisfimam fapeesfe corporis infantilis conftitudonem, ac proinde Medicamentis Prophylacdcis uti, perinde esfet, ac aliud perniciofius malum creare.
Methodus igitur infantes fanes a Rachitide pracavendi fola fuperest^ ut Caufa Occafionales removeantur, qua, in corpus infantile fat fortiter agentes, hunc morbum necesfarïo producunt. Inter has primo loco venit Atmosphara humida et calida, qua corporis ftructuram laxisfiraara reddit, fecretiones vitiat atque ita Rachitidem provocat.
In Regionibus Batavis, ubi aqua inundantes et in vapores refoluta;, aërem replent; ubi proin Atmofphara humidisfima incolarum corpus circumdat; ubi omni momento infignem aqua copiam et Cutis et Pul monum Abforbendbus Vafis fuscipiunt, contra tamfrequentem vehementempue morbi Caufam parum potest Medicina; multum certe Magiftratus posfent, fi ftagnantes aquas exficcari aut alia ratione amoveri, juberent,
Quantum non increscunt hujus mali Caufa, fi
Ci-



( ?i )
Civitates, in his Provinciis ficas, confideremus ? Aër in iftis jam vaporum aquoforum copia icacer; alcis praterea'momiis includitur; domus elatiores anguftas placeas complectuntur; ftagnat itaque Aër ec tot incolarum halitu ac perfpiratione de novo inficitur; accedunt vapores Paludum ec Fontium; Pecudura ftabulantium exhalationes; Cloacarum putrescentium foeda effluvia, atque inde Acmosphara, jam aqueis particulis feta, his peftiferis halitibus impragnatur et quafi faturatur; ita accidit, ut corpus hominum, his moeniis detentorum, neque libere perfpiret, neque fe partibus corruptis exoneret, fed novas continuo partes aquofas et putrescentes reforbeat.
Si denique in Civitatibus iftis populatisfimis pauperum domicilia infpiciamus; (angufta, fordida , fubterranea, aquis fiagnantibus immerfa, humidisfima); mirum certe non eft, fi, ita aucta mali Caufa1, in pauperum tabernis infans non inveniatur, qui vitio Rachitico immunis exiftat.
Cum, quo magis augetur populus, tanto' magis quoque increscat civium gibboforum, curvorum , nanorum numerus, qui ad labores publicos inhabiles,, fibi alendis impares, aare publico fuftentari debeant; eo fane omnis Magiftratuum cura dirigënda foret, ut hoe malum, quod magis in dies, non fine fummo, Reipubiics detrimento , ingravescit et generis humani progenieru corrumpit, imminuatur. Nihil hic MediE 4 CM



C 72 )
cina prodest, cum Caufas, continuo in corpus agen_ tes, removere nequeat, cum ingens hic conveniat Caufarum caterva, quas aut corrigcre aut deftruere vclic, labor aque inanis esfet, ac Rhenum fluvium exbaurire. -
Licet vero tollere Caufas omnino nequeamus, facilius tarnen easdem evitare et earundem perniciofum effectum fugere pobfumus. Magnum certe Provinciarum emolumentum foret, fi Reipublica AnHffites amp'um extra mcenia domicilium exffrui curarent, in quo infantibus, primis vita annis, degere liceret, donec, corpore fatis firmato, omne Rachitidis periculum evafisfent. Ampla hsc domus fit, oportet, et loco elariori fita, aëri libero tranfitus pateat, atque omnia aquarum ftagnantium effluvia procul arceantur. Ita certe continget, ut, imminuto civium deformium numero, exiguis his fumptibus, majores Respuhlica effugiat.
Ditiores iftarum Civitatum Incola; neonatos infan, -tes non hypocaufto, terra; vicino, includant, fed in elatiores adium panes transportent. Cubiculum, quo primis vita annis infantes detinentur, fit amplum, fpadofum, ventilatoribus et camino inflructum, ut aê'r continuo renovetur. Fundus arena1, furno calentisfimo exficcata, confpergatur, cum experientia evictum fit, arenam ficcam vapores, aëre folutos, potentius attrahcre, atque ita Atmospharam.
pu-
1



C 73 )
puriorem reddi (6). Abfint odores Maftiches, Styracis et Fumigationes quacunque, qua humidis et heterogeneis particulis aërem replent, atque ita liberiorem perfpirationem impediunt; juvat interim Juni peri frutex, vM Mamma deflagrans, quo, cubicuii aere rarescente, particula heterogene* pracipitantur. r
Infans non lecto, ex plumis confecto, foveatur, fed reponatur facco, paleis repleto, quorum plures ad manus fint, ut, fi Unus urina madeat, altero taaie commutari queat.
Maxima vero parentibus cura fit, ut infantis corpus non diu madidis linteis aut lecto, urina humtdo, immoretur; novis femper commutentur, neque madida in eodem cubiculo exficcentur
Ad alimenta quod attinet, et qua etiam non raro Caufam Racbit,dis Remotam fistunt, Lac maternum opamum eft „eonato alimentum, ut jam %ra demonftravi; fi vero mater lactare infantem omnino non posfit; conducatur ipfi nutrix'fana, robufta qua eodem circiter tempore, ac mater peperit' nihil enim Lacte ■ veterano efFceta nutricis infami perniciofius. Si infantes dimidio anno majores fint, , quan-
C6) Hoe folo Remedio Scorbut™, ergaflalo monafte nenü femper mfcfldm, penitus profl, 1 e"
maNN, Vid. Tractatus Vom Scharbock '
E 5



( 74 )
quandoque Vim' rubri hauftus, Ienia Aromata, pulcibus, ex Lacte ec Pane biscocto confectis, admifta, ac repetita fapius corporis Frictiones conducent.
■ C A P U T XV.
Oua Ratione Rachitidi medeamur*
Si de curd Rachitidis agatur, duo hujus morbi ftadia necesfario diftingui debent.
Primum eft: Si corporis infantilis Tabes et Inertia obfervatur; fi Abdomen infletur; fi Perfpirado acidum redoleat; fi Foeces viridescentes alvo dejiciantur. 'Alterum eft: Si hac Symptomata augeantur, fi Osfium Epiphyfes intumescant; fi Coftarum extrema nodofa obferventur; fi Frontis pars fuperior protrahatur; fi Capitis moles augeatur 'atque in latus alterutrum devolvatur; fi Alvus penitus obftruatur; fi Osfa incurventur; fi denique lenta Febricula et Sudores Acidi profufi accedant.
In primo, morbi ftadio, "ad fanandum morbum, Pharmacis non indigemus, fed, fubfidiis Diateticis ut plurimum perfecta fanitas reftituitur. Quare primo ab humidaet fimul calida Atmosphara infantes arceantur, atque ratione loei, quo dednentur, ita tracxentur, ficiu priori Capite indicavi.
In



C 75 )
In initio morbi Bilis diluta tantum eft, neque digeftioni adeo idonea; verum non omnino deficit5 demonftrant hoe Excrementa alvina, qua; ideo viridescunt, quia Bilis, Acido commixta, viridem colorem asfumere folet.
Lac ergo infantibus, in primo morbi ftadio conftitutis, fubito fubtrahatur, et jam non amplius, nee Lacte materno nee Lacte pecudnm pascantur, cum indigeftum acescat et morbum adaugeat.
Neque etiam Jus carnium, neque Panis biscoctus aqu^ maceratus, infantibus iftis convenit; cum, ut experientia novimus, hascjuscula cito acidam fermentationem fubeant et hinc, BiJe aquofiori non fubacta, morbum deteriorem reddant.
Optimum et, quod par fibi non habet, nutrimentum infantibus in primo Rachitidis ftadio conftitutis eft, Emulfio, qua; paratur Ovi Vitello, fi parva facchari quantitate addita, cum aqua; libra una conteratur et infantibus pro potu ordinario fubminiftretur. Primis vita; menfibus, Laciftudartificialefufficit, neque ulterius quidquam ad nutitrionem requiritur; Si vero primos menfes jamdum excesferit infans; tune etiam Ovi albumen, Saccharo tritum, in cibum prsberi poteft; ptasterea autem foilicite caveatur, ne Vegetabilia 'quaecunque aut cibi infantibus ingerantur, qui fua in ventriculo mora acescunt; omnis potius cura in eo verfetur, ut victu Animali infantes vescantur, qui fe
pu-



C 76 )
Putridam potius corruptionem, quam in Acidam fermentationem, abit.
Hac, ex Ovo Gallinse parata, Rachiticis alimenta, pluries optimum effectum edidisfe, expertus fum; jam enim fubito Acidum non eructabatur amplius; cesfavit Diarrhaa viridescens; laxus corporis habitus, fpe citius, disparuit et priftina fanitas artuumque agilitas rediit. — Neque etiam mirum hoe cuiquam videri poteft, qui perpenderit, imbecilles esfe digeftionis in infantibus vires, et nihil certe digeflu difficilius esfe Acidis Vegetabilibus, cum hac unica fint, qua;, peracta fani horninïs digeflione, penitus immutata reperiuntur. Óvum autem Gallina; nunquam acescit, fed, fi corrumpitur, computrescit; atque ideo ventriculo infantili immisfum, tantas non requirit digefiionis vires, cum, ex quibus. confiat, elementa proxima jam ad nutriendum corpus aprisfima fint, neque ulteriori digeflione aut immutatione indigeant.
Cum in Rachitidis curatione Vegetabilia quacunque, Lacticinia , Jura carnium et Panis Biscocti pultes, omnino, ut perniciofa, damnem ac prohibeam; fi infans Rachiticus jam anno dimidio major fit et ad fuftentationem majorem alimentorum copiam requirat, tenellas animalium carnes ita adaptatas, ut ingeri facile queant, reliquis cibis prafero: pertinet huc maxime commifiio alba Clerku, quam tarnen



C 77 )
ita immuto, ut huic morbo mngis congruat; Carnis nempe albi Caponis, aut Gallina asfata fine pelle et pinguedine unciam unam, additis Ovi Vitellis duobus, in mortario lapideo cum aqua fontana librS una conteri in pultem, et dein Eleofaccharo Citri condire cibum, jubeo; ex hoe pulmento ter vel quater de die congrua quantitas infantibus ingeri potefi; facile illum asfumunt et facillime digerunt atque inde corpori vires et fanitas brevi tempore refiituitur.
Nihil hic Medicamenta juvant, qua difficulter infantibus ingeruntur et primam morbi Caufam vix unquam auferunt.
Peccant autem graviter Medici plerique, qui, cum Ructuset Vomitus infantum Rachitieorum atque iteratas et acescentes videant alvi Dejectiones, fordibus expurgandis unice intenti, repetitis vicibus vel Rhabarbaro vel Sapone Veneto vel alio Medicamento purgante, alvum ducunt; non enim hi morbi Caufam tollunt, fed contra morbi Effectum militant, continuo rediturum, fi a Purgante defistant; quid? quod Inteftina adhuc hac medendi methodo magis debilitant ac digeftionis vires infringunt atque ita pejorem morbi ftatum relinquunt.
Non equidem inficior, non nunquam in hoe morbo Medicamentis alvum laxantibus opus esfe; qUin imo non rari funt cafus, ubi infefta fordium Symptoma. ta tale Medicamentum necesfario requirunt; maxime,
fi



C 78 1
fi Vermium magna copia Inteftina vebementius ïmtet. Si figna Vermium adfint, tune utique primo aut Seminis Santonici decoctum, aut Fel Tauri, aqua folutum, adjecto Melle, prabeo et deinde ex granis Refinse Jalappa; tribus ad quinque et Ovi Vitelli fufficiente quanticate emulfionem confectam ingeri jubeo. Hoe autem Medicamento non utor, nifi id necesfitas poftulet; neque enim eo adducor, fi Vermes alvo excernantur; non enim ignoro, eosdem Muco inteftinali vappido generari et hinc morbi Effectum esfe, qui non, nifi fublata Caufa, cesfat.
Balnea quzecunque infantibus Rachiticis perniciofa funt; juvat autem, eos fiepius aqua; frigidisfima; fubito immergere et retrahere celeriter; panno dein laneo corpus fricare; hac enim ratione tonus partium refolutarum reftituitur et ïrritabilitas augetur.
Ubi autem ftadium morbi fecundum apparuit; Osfa emollita et tumefacta filmmam non tantum organorum laxitatem, fed et corruptam omnino nutritionem indicant; Terreis enim particulis deficientibus, vappidus ubique Mucus cellulis apponitur, id, quod crufia mucofa, qua Osfa inveftiuntEr, manifefto demonftrat.
Ut ergo in hoe ftadio cura perficiatur, duplex facienda indicatio est: primo, ut morbi Caufa Proxima tollatur; deinde, ut Corporis partes, tantopere relaxatse, confolidentur. Quod ut fiat, circa Caufas Externas amovendas et circa prsefidia DisetetiI* ca



C 79 )
ca idem obfervandum, quod ad prsecavendam Rachitidem fuafi et qua; in primo morbi ftadio adhibenda propofui.
Iuvat deinde Medicamentis Amaris ec Adftringentibus curam abfolvere, inter qua; primo confideranda veniunt Herba;, Cordces et Radices Amarse, qua; a variis Medicis in hoe morbo laudata, jam fupra memini.
Notandum tarnen, qua; ex his Vegetabilibus parantur, Tincturas et Extracta, eisdem in fubftantia' exhibids, multum anteponenda esfe, cum pulvis, ventriculo et ïnteftinis ingeftus, Vappido Muco quafi involvatur et, indigestus, iterum alvo excernatur. Prasftant Tinctura Rhei aquofa, Extracta Corticis Peruviani, Gentiana;, Trifolii Fibrini &c. Qua;, aqua" foluta, addito Syrupo quocunque, propinentur. Ea tarnen tantum iflorum Medicamentorum quantitas infantibus ingeratur, qua; alvum non folvat, cum inde plus damni, quam emolumenti, criatur; fiquidem magna humorum copia in inteftina alliciatur atque alvo dein excernatur.
Inter omnia vero Medicamenta Antirachitica principem locum tenent Martialia; cum enim digeftionis vires in Rachiticis tantopere infractse fint, Vegetabilia quascunque, quin ipfa etiam Plantarum Amararum Extracta, longiore in ïnteftinis mora, Acidum cantrahent.
Quas



C Bo )
Qua vero ex Chalybe parantur, Pharmaca, idcirco prarogadvam merentur: primo, quod Acidum non generent, fed potius reforbeant; fecundo, quod, Acidis foluta, maximum conftituant Adftringens et Roborans Medicamentum; tertio, quod eadem, cum Acidis unita, magnam Phlogifti copiam extricent, quod in corpore infantili Rachitico tantQpere defideratur.
Atque inde etiam, licet omnino non negem, posfe Martialibus, fuccis Vegetabilium vel Vino folutis, optatisfimos in Rachitide effectus'edi; ego tarnen Chalybem in fubftantia' prafero, atque Limatura Martis Alcoholifata grana duo ad decem, pultaceis infantum, ex Animali regno defumtis, Medicamentis commifta, ter, quaterve quoddie ingeri jubeo. Aqua Ferrata Pyrmontana, Swalbacenfes, Emfenfes et catera ad fanandam Rachitidem jure merito commendantur; cum, Acido tantum aëreo folutus, Chalybs, magna adhuc Phlogifti quantitate gaudeat et Acidis crudis, qua primis infantum Rachitieorum viis continentur, relicco Acido Aëreo, facile uniatur.
Si infans, Rachitide laborans, Dentibus jam inftructus fit, curandum eft, ne carie exedantur; cum enim halitus Rachitieorum Acidis particulis plurimis impragnatus fit, vapores autem Acidi ipfam Vitream Dentium fubftantiam corrodant; hac unica ex caufa fit, ut Dentes penitus deftruantur; ficut uberius demon-



( 8i )
nionftravit///. Wedekind, (8) pnrfervari aütem a cane facile posfunt, fi bis terve per diem prd^ vere Dentifricio Abforbente aut Alcalino dentes fficentur; prafcripfic hunc in finem Vir Celeb. pul* verem ex Corallorum Rubrorum et radicis Calami Aromatic* fëraiuncM, vel crufiam panis tofiam, cum Tabaci cineribüs mifiam, aut Oleum Tartari per deïiWum, aqua dilutum, (9) quibus palliativis auxiliis lentes a corruptione potentisfimum pratièrvantur.
Si frequens adfit Alvi FIuxus; vel Medicamentis Amans vel Aqua Calcis, largius eport, fflbtur, ne tanta bumorum jaarna- malum indies ingravescat, . Sï vero alvus pertinacius obfiructa fit, exbibeatur TmcturaRhei, Vino Martis adjecto, ut tonus ïntes"norum reftituatur augeaturve; pra caateris vei* iTOfiones in «quam frigidam et frictiones, fepiu9 repetitaa, commendari merentur.
E %,
(8) Auffttze uber verfchiedene wichtige gegentodö der Arzne.jwisfenfchaft. pag. 382. S^«««as
(9) Ibidem pag, 385.'
F



EXPMCATllO- TABULAE.
Etiam si fuperfluum videri posfet, hanc de Rachitide Commentationem Tabutó illuftrare; vereor tarnen magnopere, ne, qua; circa fingularem osfium Rachitieorum Indolem retuli, fatis intelligantur, cum a nemine adhuc Medico has maximi momenti Obfervationes aut inftitutas aut evulgatas memini; atque idcirco
Fig. I. Os Frontale fani infantis trium circiter menfium exhibet, ut Osfis totius et denfitas et naturalis crasfides appareat; maxime autem, ut Sutura: Frontalis, qua; hoe tetatis termino adhuc fuperest, vera conditio confpiciatur.
Fig. II. Os Frontale infantis Rachitici ejusdem setatis oftenditur. Hic ftatim oculo fe exhibet
a. ) Spongiofa illa fabrica, qua; tam in parte cranii exteriore, quam
b. ) ad interiorem Osfis Frontalis laminam obfervatur. Hanc Spongiofam fabricam, maxime lamina; mucofa; fupernumeraria;, ipfis laminis osfeis denfiorïbus et compactioribus impofita;, deberi, fupra (Capite III.) memini.
c. c.)



C 83 )
c. gc.) Siiht confinia hujus lamina, quse, fenfirn fenfimque attenuata, verfus denfiorern Osfium fubftantiam definit.
d. d.) Pradpue autem noftram attentionem tneretur Sutura praternaturalis crasfities, qua, fi cum illa fani infantis (Fig. I. delineatÉÏ) conferatur, triplo volumihe increvic. Spongiosfima Osfis boe loco fabrica eft, et lacunis porisque interjectis confpicua' Maximam partem a fupernumerariis laminis efformatt&s ficut exhibet >
Fig. III. Idem Os Frontis reprafentatur concavi wteriore parte, ut lamina fupernumeraria appareat.
Scilicet, fi Sutura Frontalis infpiciatur, et calvaria externam convexam partem et interiorem concavam, hac lamina vel potius membrana mucofa inveftiri, adnotatur.
Cultro idcirco has utrasque, Osfeo Cranio adharentes, Membranas feparavi, et hic depingi curavi* videtur in hac Figura, fi Sutura Frontalis luftretur' a. a. lamina Mucofa exterior, qua albida et porofa M fubftantia a denfiori Osfe fubjecco facile diftinguitur.
Maxime autem confpicua exhibetur Cfufta Mucofa Rachitica, qua totam interiorem Osfis Frontis fu« perficiem tegit, et qua
b- b. hic, pro parte reflexa, exhibetur, ut, hic femouï, vera osfis interior et denfior lamina appareat.
F a In-



C 84 )
Infignis adeo eft Spuria "hujus Crufla crasfities, ut fere dimidiam crasfitiei Sutura partem efficiat porofa, fpongiofisfima, qua, fenfim attenuata, in oculorum Orbitis evanescit. Ubi illam cultro dïscidi, tres fere Iineas crasficie continet, et ubi interiori osfea lamina adharet, tota lacunofa eft et rarisfimam compagem oftendit.
Osfa Rachitica, qua hic depinxi, per annum jam et quot excedit, diluuori Vini fpiritu asfervo, qui Cupri particulis impragnatus fuit. Acido, quo Cuprum folutum fuit, Terra Calcarea Osfis conjuncto et pracipitatis Cupri particulis, Os viridem colorem indu'it, cum Crufla Mucofa, Osfi viridi fuperftrata, alba remanfisfet.
Quando Rachitis defiit et corrjoris nutritio reftituitur, hac firata mucofa, qua Osfibus corporis plerisque, hoe morbo affec'tis, infiernuntur, magna fubito materia Terrea copia replentur et in Os denfisfimum commutantur.
Hinc Osfa, Rachitide prius afféeta, poflmodum denfisfima et quafi eburpea evadunt. Eft mihi Cranium Foemina 50 annorum, qua in infantia Rachitide laboravit, quod, ultra pollicem crasfum , totum ex compacta osfea fubftantia conflatur, ponderofisfimum. — Crasfiorem et multo ponderofiorem calvariam Collectio Academia Imperialis' N. C, continet Erfordia.
Fig.



C 85 )
Fig. IV. Os Occipitis pueri quinquennis repraïentat, qui? longo tempore Rachitide affectus, alio poftea ex morbo decesfit.
Notatu dignisfima eft hac Osfis deformitas, quam Rachitis induxit:
a. a. b. b. fuperfunt adhuc diftincta veftigia, quibus
BB. panes Osfis Occipitis Condyloidea, ab A. procesfu hujus Osfis Bafilari et a C. parte Occipitali feparantur. Panes Condyloidea ab intèriori latere, Foramini Occipitali vicino, tota intrbpresfa confpieiuntui;, adeo ut ex utraque parte
d. d. fovea fat notabilis appareat, atque hinc fit, ut Synchondrofes a. a. b. b. diducta, nondum in unum continuüm os coaluerint.
Hac partium Condyloidearum praternaturalis intropresfio necesfario efficit, ut et Cerebellum, et Protuberantia cerebri Annularis comprimatur, atque in hac partium Rachitidis caufa quari debet, cum Encephali panes nobilisfima afficiantur.
Caterum, fi morbus non per annos continuaverit, tanta Cranii deformatio non reperietur, et e contrario aucta Capitis moles efficiet, ut homineC hoe morbo antea affecti, nunc ingenio et fagacitate excellant.
F I N I S.






GENEESKUNDIGE VERHANDELING
over de
ENGELSCHE ZIEKTE,
ter beantwoording der
V R. A A G
van het
PROVINCIAAL UTRECHTSCH GENOOTSCHAP FAN KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN.
„ Welke is de Aart van de Rachitis of zooge„ naamde EnGelsche Ziekte"? Welke zijn hare „ Oorzaken? Welke zijn de Redenen, dat dezelve zig „ doorgaans in de allereerfte Kindsheid ontdekt, zo „ dat men de eerfte beginfelen zelden naa het derde „ levensjaar der Kinderen befpeurt? Welke zijn „ hare Kenmerkend Welke hare Toevallen? Welke is „ hare Voorzegging? Kan menze voor eenige Midde-
len voorkomen, zo ja, door welke? Welke zijn de „ beste Middelen tot hare Geneezing?
Onder de Zin ff reuk
Naturam Sensus, Ratione fulti, revelant.
door
J. F» ACKEHMANI,
M- E, Medelid van het Geneeskundig Genootfchafi . te Mcntz.
T^aar aan in het jaar MDCCXjCII. eene Zilveren Medaille als een Accesfit is toegewezen.
Uit het Latijn overgezet.






BRIEF
AAN HET GENOOTSCHAP VAN KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN
Te UTRECHT.
T
eer. Vermaarde Mannen! Het Vraagftuk, door U der geleerden Waereld ter oplosfing voorgefteld, is voorwaarvan zo groot een gewigt, dat ik twijfele, of er in het zo uitgebreide vak der Geneeskunde eene ftoffe te vinden zij, die zo veel tot welzijn van 't menschdqm kan toebrengen.
Gij begeert, dat de Azn dtx Engelfche Ziekte juist bepaald; hare Oorzaken en eigenaartige Kenmerken aangetoond werden; Dat men de gefteldheid des lighaams, naa de Ziekte, affcïietfe en voldoende Reden geve, waarom deeze ziekte zelden kinderen, boven drie jaaren oud, aantast; enaantoone, of* en boe, deeze kwaal kan voorgekomen worden; eindelijk welke de beste Middelen ter Geneezing zijn.
Om aan deeze Vraagftukken, naar mijn vermogen, te voldoen, heb ik dezen gewigtigen taak dus aangevangen; dat ik, ceritelijk, nauwkeurig opgeve, wat men bij deeze Lijderen door onze zinnen ontdekken kan en daarna bij voege, wat ik
uit Waarncemingen door de Reden, en met mijn Oordeel héb kunnen afleiden.
Ik



C 90 ) v '
Ik heb deeze Verhandeling in drie deelen onderfcheiden: in de Eerfle Afdeding word de Aart der Engelfche Ziekte ontvouwt; de Tweede bevat haare Oorzaken; in de Derde word de Genees-kundige Verhandeling 'opengelegt.
Ter ontvouwing van den Aart der Engelfche Ziekte, heb ik nodig geoordeeld, (naa de ^verfdiijnfelen, die, zo wel in de zieke Kinderen, zelfs als in de Ontlede Lijken van de Kinderen, die aan deeze Ziekte geftorven zijn, waargenomen worden, te hebben laten voorafgaan) de Phijfiologifche grondftellingen der Voeding, zo als die in de laatfte vijf jaren door de vlijt der Ontleedkundigen ontdekt zijn, uit te leggen, om daar uit den Aart der ziekte zelve te kunnen afleiden.
In het volgend Hoofddeel heb ik, na ontwikkekeling der Oorzaken, de geftelheid des Lighaams, die na de Engelfche Ziekte overblijft, befchrever? en te gelijk Reden .gegeven, waarom deeze Ziekte zo zelden een driejarig kind aantast.
Eindelijk heb ik in de laatfte Afdeeling de wijze, waarop de Engelfche Ziekte kan voorgekomen worden te gelijk met haare eenvouwigfte en veiïigfte Geneeswijze opgegeven.
Het zij U, zeer Vermaards Mannen! ter beoordeeling overgelaten of deeze mijne pogingen aaia Uw billijken wensch voldoen.
Vaart Web
EEG



EER.STEIAFDEELING.
De Aart der Engelfche - Ziekte.
Da ar het in alle Ziekten des menfchelijken lighaams moeijelijk of zelfs volflrekt onmogelijk is, den Aart der ziekte zelve te kennen en te doorgronden, ten zij men de Veranderingen, die het lighaam tegennatuurlijk ondergaat, regt bevatte; zo is het vooral noodzakelijk, ter ontwikkeling van den Aart der Engelfche Ziekte, daar op te letten; vermits deeze Ziekte, die zich zelve, door zo veele en zo groote veranderingen in het lighaam ontdekt, hoop geeft, dat men omtrent haar Aart en Oorzaken zekere grondftellingen zal kunnen bepalen. — Want dat de Aart van veele Ziekten tot nu toe den Geneeskundigen onbekend is; moeten wij dit vooral in deeze twee redenen zoeken; deels, omdat bijna geene Phijficke veranderingen in het lighaam zig lieten zien; deels, omdat het moeijelijk was de. algemeene Toevallen van de bijzondere eigenaartige Kenmerken der Ziekte te onderfcheiden; waardoor niet zelden de beoordeeling zelve twijfelagtig was.
EER-



C 92 )
EERSTE HOOFD-STUK.
De Gefieldheid van een Kind, dat de Engelfche Ziekte heeft.
De Ziekte, die ik mij voorgenomen, heb te befchrijven, behoort tot de ziekten der Kinderen; immers tast zij nooit Bejaarden aan, offchoon veele Schrijvers, eene zeer zeldzame Ziekte, waar voor Jongelingen zo wel als Volwasfenen bloot liggen, uit hoofde der overeenkomst van zommige Toevallen, met den zelfden naam beftempeld hebben.
De Engelfche Ziekte is nimmer aangeboren en er verlopen meestal ten minften twee of drie maanden naa de geboorte, eer de zekere Kenmerken der Ziekte zich aan den Geneesheer éloen zien. (1)
Naar het mij voorkomt, kan deeze Ziekte zeer eigenaartig in twee Tijdperken verdeeld worden,
waar
(1) S1 c h 1 heeft eene aangeboren Engelfche Ziekte waargenomen, en Storchius verzekerd, dat er zommige kinderen mede ter waereld komen. Zie Trnka Krzowitz Hiftoria Rachitidis. pag. 155. — Dan deeze en gelijkzoortige Waarneemingen zijn naauwlijks geloofwaardig, vermits zij of over den Aart der Ziekte getwijfeld hebben, of deeze Ziekte is kort na de geboorte ontftaan.



( 93 )
waar van het laatfte met de zwelling en kromming der Beenderen begint.
Daar de aanleidende Oorzaken niet zelden het grootfte gedeelte der Ziekte bevatten; gebeurd het zelden, dat de Geneesheer, uit de lighaamsgefteldheid van een gezond kind, eenige Voorgefchiktheid tot deeze Ziekte kan vermoeden.
Zeer dikwijls tast deeze Kwaal de gezondfte kinderen aan; als dezelve begint, fchreeuwt het kind, door eene ongewoone pijn gemarteld, bijna zonder ophouden; — de kleur van zijne tronie veranderd reeds in de eerfte dagen en is of uitermate bleek of morsfig geel; weldra zwelt de buik op en binnen weinig tijds is zij uitermaten zeèr gefpannen; vooral is de bovenbuik aan de regterzijde zeer opgezet en buitengewoon hard; het lighaam vermagerd, zo zelfs dat een kind , dat te voren vet was, nu lelijk werd van de rimpels en de gedaante heeft van een oud mannetje; vooral vermagerende ledematen en teeren zodanig uit, dat zij als uit Beenderen alleen fchijnen te beftaan; des nagts flapen zij bijna nooit, en als zij fiapen, ontwaaken zij fchielijk met groot gefchreeuw; zij zijn meeftal hongerig, en hoewel zij geftadjg eeten en drinken, worden zij eehter nimmer verzadigt; zuure oprispingen zijn gepaard met gemakkelijk braken van de geftremde melk; hun, afgang beftaat'
■ ui:



C 94 )
uit verfchillende deelen, waarvan andere vloeibnar zijn, en waarin kleine ftukjes drtjven; de afgang riekt zuur; de Pis is ftrak, gelijk die der runderen!
Men kan niet zeker bepalen, hoe lang dit eerfte Tijdperk duurt, vermits hetzelve, na mate er veele Toevallen te famen lopen en het geweld der Oor* zaken verfchillend, vroeger of later eindigt. — Dikwerf neemt de fletsheid des lig haams en de vermagering zeer fpoedig toe, en daar komt eene groote logheid en onmagt tot beweeging bij, willende deeze kinderen niet Haan en gaande zelfs waggelen zij met zekere bevreesdheid.
Ter zeiver tijd befpeurd men zwelling in de gewrigten en uitpuiling van de aengroeijfelen der Beenderen , die gewoonlijk het eerst in de gewrigten der bovenfte ledematen ontdekt word, vooral in het gewrigt der Voorhand met de Radius en Ulna-t kort daarna zwellen de Enkels; dan zetten de einden der Ribben, daar zij zich met de Kraakbeenderen vereenigen , als knobbeltjes uit, en men vind niet zelden de hoofdjes der kleine beenderen van de Agterhand en Agtervoet gezwollen.
Wanneer de Ziekte dus verre gevorderd is; word het Hoofd grooter en krijgt eene bijzondere gedaante, die deeze Ziekte kenmerkt. Want het
Voorhoofd puilt, ter plaatfe daar het hoofdhair begint, zodanig uit, dat het overige fchuins naar de
Oog-



( 95 )
Oogholten inloopt. — De bolle en ronde gedaante des voorhoofds word plat, en van weerenskanten
zijn de voorhoofdsbuilen eenigermate verheven.
Het bekkeneel word grooter, zo, dat er ongelijke en niet geëvenredigde uitpuilingen in het agterfte gedeelte des hoofds befpeurd worden — de Naden gapen en de Fontanel word wijder; door deeze uitzetting word het hoofd aanmerkelijk zwaarder, zo dat de fpieren het zelve njet opbeuren nog ophouden kunnen, waardoor het hoofd of voor over hangt of zijdelings op de Schouders nedervait.
Wanneer de Ziekte erger word, en de Toevallen zwaarder worden, dan bemerkt men eene wasagtige weekheid in de Beenderen, welke door door de Spieren, die zo flap en bijna kragteloos zijn, op onderfcheidene wijzen gekromd en verdraaid worden; men befpeurd dit het eerst in de onderfte Ledematen; het Deijbeen word naar voren en gewoonlijk buitenwaards gebogen,- het Been CCrus') werd voorwaards naar binnen; en de Opperarm werd buitenwaards gekromd; en de Voorarmbeenderen worden voorwaards gedraaid; de Borst, werd zijdelings te zamen gedrukt; ze rijst van voren in een bult, zo, dat ze naar de kiel van een fchip gelijkt, vermits de Ribben, zijdelings plat, fcbums naar het Borstbeen lopen.
De Rugflreng vind men dan eens naar deeze,
dan



C 96 )
dan naar geene zijde gebogen, en word mee der tijd, als het lighaam, tot herftel van het evenwigt, naar de tegengeftelde zijde overheid, door eene dubbelde kromming oncciert.
Den Onderbuik vind men dikwerf aan eene der zijden uitpuilende en aan de andere als ledig ingezonken.
De Tanden botten langzamer uit dan bij gezonden, en zijn dan nog klein en met kerfjes; weldra worden zij zwart en ze bederven; zij zijn zeer bros, zo dat zij zelfs, als men maar zagtkens kaauwt, in ilukken fpringen; zij vallen ligtelijk'uit, en men ziet dikwerf, dat zij niet. door anderen verwisfeld worden.
De Stem dezer Kinderen is hees en knersfende (a) en naar mate der jaaren veel te zwaar. (3)
De Pis is geelagtig wit, troebel gelijk die der dieren en verfpreid, weinige uuren na dat zij geloost is, eene zeer doordringende lugt, gelijk als die van vlug loogzout (4). De Pols is klein, zwak, en altijd langzamer dan natuurlijk.
De
(2) Weps ter Sijstem der Practifchen Arznijkunsf. Tom. 3. pag. 128.
Q3) Rosenstein von der Kinder Kranckheiten pag- 579-
(4) Leidenfrost. R. Wilkinghofp. Disfert. exhibens nonnulla de Rachitide, pag. 16.



C 97 ) ■ -
De Buikontlasting is, gedurende dit tijdperk-de* ziekte, bijna altijdgeftremd', zo dat om den tweeden of derden dag vloeibare doffen geloost worden. — Tegen het einde der Ziekte befpeurt men Buikloop, waardoor de fpijzen, bijna onveranderd, ontlast worden. Wanneer de Ziekte tot den hoogden trap gedegen is, bemerkt men een Sluipkoortsje en eeii zuuragtig Zweet verteerd het lighaam; de vermagering van het lighaam, (het Hoofd en den Buik uitgezonderd) neemt zo toe , dat men, als het ware, vel over been ziet; hierbij komen herhaalde Bloedigen uit de Neus en uit het Tandvdeesch, dat fp0n> gieus en rottend is. — Men befpeurd Kenmerken van Water in het Bekkeneel en in de Holligheden der Harsfenen, waartoe behoort eene verwijderde en voor de iiehtffralen bijna ongevoelige Oogsp. pel; — Slaapziekte; — Lamheid der onderfte Ledematen; Stuiptrekkingen van het geheeld hghaam, die fpoedig door den dood gevolgd worden.
TWEEDE HOOFD-DEEL.
VerJchijnjelen, die in de Lyken zijn waargenomen.
Ik heb veele Lighamen geopend van Kinderen, die de Engelfche Ziekte gehad hadden, en heb die G af-



C 93 )
afwijkingen der natuurlijke gefteldheid, dewelke door de Ontleding kunnen nagefpeurd worden, vlijtig onderzogt, en durve verzekeren, dat er geene Ziekte des menfchelijken lighaamsis, die zo veele, zo groote en zulke klaarblijkende veranderingen te weeg brengt, en uit welker vergelijking zo veel 1 licht over den Aart en Oorzaken der Ziekte verIpreid word, dan in deeze kwaal.
Alhoewel ik in het verhaal der Ziektekundige Verfchijnfien gemakkelijk de Redenen daar van zoude hebben kunnen opgeven, heb ik echter liefst verkozen , thans alleen hier de Waarnemingen bij te brengen, en het geen in het zamenftel der beledigde werktuigen ontdekt word,afzonderlijk te behandelen, op dat ik niet fchijne, de Waarneemingen, verward met dcrzelver beoordeeling, te hebben voorgedragen , terwijl de Aart der Ziekte zelve dus verre onbekend is; en, op dat de Ziektekundige opgave der Redenen, die ik uit de Ontledingen afleide, tot een vasten grondflag ter ontwikkeling van hare Oorzaken, verftrekken moge.
Ten einde hierin eene geregelde leiding te volgen, zal ik een begin maken met de befchrijving der Werktuigen, die ik in de onderfcheidene holligheden des lighaams bevonden hebbe, tegennatuurlijk gefield te zijn.
Den Buik geopend hebbende, doen zich terftond
de



C 99 )
de Maag en de Darmen voor, zodanig door1 dé Lucht, die zij bevatten, uitgezet, dat dezelven mefl de punt van een mesje doorftoken zijnde, de lucht er met eene fijffeling uitgaat; de vliezen der Darmen zijn zeer dua en zo, dat zelfs de grotere takken der bloedvaten op zommige plaatzen naauwlijka doorfchijnen, zijnde de overige kleindere geheel zonder bloed. - de Dunne Darmen, bijna geheel zonder fpijs, zijn niet zelden met veele lange Maden, (Ascarides Lumbricoides) bezet; de Dikke Darmen zijn met onverteerd voedzel opgevuld, eri in den zak van het Ccecum (den Blinden Darm) vind men niet zelden zeer veele Wormen, waarvan ik er twee of drie in het Wonnwijze Aanhangfel ingekropen vond. Het Klapvlies van den Kronkeldarm is zeer naauw gefloten en de lucht driegt in den Regten Darm niet door, offchoon men de Darmen zelfs fterk drukt. — Den Regten Darm vind men dikwerf zamengevallen en flap, en wanneer men de Slijm en rauw voedzel, in denzelven bevat, door water verdund, naauwkèürig onderzoekt,, ziet men niet zelden veele kleine Wormpjes en Maden van dat zoort, welker hoofdjes zo dun zijn als een hair, (TricliocephaW).
Het Darmnet ZOnder vet, dun, gelijk een Spinne Webbe.
Het Darmfcheel levert foms, behalven dat het G 2 zon-



( iep. )
zonder vet is, niets onnatuurlijks op; dikwerf echter zijn deszelfs Klieren vergroot en opgezet, en deeze heb ik eens tot zulk eene grootte toegenomen gezien, dat zij de dikte hadden van twee vuisten.
De Milt is zomwijlen te zaraen gedrukt en hard; foms ziet men ze vergroot en fponsagtig.
Het zelve neemt men in het Alvlees waar, het welk bijna niet ontaart; en ik heb het zelve in alle de Lijken, die ik geopend hebbe, flechts twee malen iets groter gevonden, dan gewoonlijk, dog echter niet verhard.
De Lever word in alle Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, verbazend groot, zo dat ik zomwijlen gezien heb , dat ze den Onderbuik zelfs bereikte; ze vertoonde nogthans zo min uit- als inwendig iets tegennatuurlijks in haar maakzel. — De Galblaas heb ik zomtijds bijna geheel ledig gevonden, meelbal gevuld met een wit flijmerig vogt, bijna niet geel, nog bitter; — nimmer heb ik bij deeze Lijderen, het ^ welk ook andere Schrijvers getuigen (5), de Galblaas, met natuurlijke Gal geh - vuld
Halles Math. Disf. de Rachitide in Collect. Disf. Vindob. Tom. L pag. 167. Vogel Prtelect. pag. 551.



( ioi )
vuld gezien, irmr zij bevatte of weinig en flijma.
rig vogt, of veel, maar zeer dun.
De Nieren heb ik nimmer gevonden dat eenig gebrek in hun Zamenflel hadden; ook niet de Pisblaas, alhoewel ik die altijd met Pis zeer opgezet gevonden heb,
'. BiJ de °PeninS van de holligheid der Borst, vond ik dezelve bijna altijd gevuld door een weijagtig vogt, offchoon weinig in hoeveelheid; te'Longen zijn zomwijlen klein, naauwlijks rood, hier en daar samengevallen, zamengétrokkenen verhard; dikwerf i gezond; — de Waterklieren, die bij de verdeeling derLuchtbuizen, CBronchia) zich voordoen, zijn bijna altijd uitgezet en als een ongelijk lighaam vergroot; de Thijmklier, die in de. Kinderen groóter is en bij het toeneemen der jaren kleiner word, vind mco in dee^e Lijderen uitermaten groot.
Daar ik de aangroeijng der Longen aan het Borstvlies zomwijlen in de Lijken deezer Kinderen heb waargenomen, zal het nodig zijn, hier te herinneren, dat dit geen gevolg deezer ziekte, maar dat het of een aangeboren kwaal is, of dat het het door. eene andere oorzaak is te weeg gebragt.
Het Bekkeneel doorgezaagt hebbende, vond ik dat het harde Harsfenvlies, vrij fterk daar aan geheet was; en nadat dit, niet zonder eenig geweld, er* afgefcheiden was., liep er uk de gebroken vaatjes, '.
G 3 die



( 102 )
die zïg anders als roode puntjes. in dit vlies verwonen, eene groote hoeveelheid weijagtig vogt met bloederige ftreepjes doormengd; het harde Hersfenvlies weggenomen hebbende, vónd ik in de Celletjes van het Spinnewebsvlies (Araclmoidea') en het Dunne Herfenvlies (Pm Mater) zeer veel heldere Weij, die vooral in de Vooren tusfchen de kronkelingen der Hersfenen zich als waterblaasjes voordeed; het Dunne Hersfenvlies was zeer gemakkelijk van de Hersfenen aftefcheiden; de Hersfenen zelve, waren als pap en weken voor het Ontledend mes weg.
Dan, dat mij opmerkenswaardig voorkomt, en dat dusverre van niemand is aangetekend, is, dat ik bij twee Kinderen, in de zo weeke zelfstandigheid zelfs der Hersfenen, zeer harde knobbels als Knoesten (Scirrhi) gevonden heb; bij een driejarig meisje, dat de Engelfche Ziekte had gehad, vond ik zo een Scirrhus in het Merg der voorfte Hersfenkwabbe, agter de Reukzenuw verhelen? een tweeden in de agterfte linker kwabbe, agtérde agterfte hoorn van de drichoornige holligheid (Ventriculus tricornis). In een jongetje, nog niet volkomen twee jaaren oud, heb ik dezelfde verharding der Hersfenen waargenomen, bijna in derzelver midden bij het Corpus Striatum; Deeze Scirrhi der Herfenen, die ik in twee Lijken heb waargenomen
door-



C 103 )
doorgeleden zijnde, waaren inwendig grifeaptia zwart, en fchenen als uit eene vaste, digt in [een; gepakte Cellulofa te beltaan.
De Holligheden der Hersfenen bevatten altijd eenig Water in zig en het dunne Hersfenvlies vind men bij de Plexus Choroides altijd met Waterblaasjes bezet.
DERDE HOOFD-DEEL,
Het maakzel der Beenderen in Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben.
Dewijl de Beenderen, in deeze Ziekte het meest aangedaan worden, hebben veele Geneeskundigen gedagt, dat de Hoofdoorzaak: der Ziekte, daar in, hare zitplaats had; ik aehte het dus der moeite waardig, afzonderlijk in 't kort optegeven de wijze, waarop de Beenderen tegennatuurlijk ontaarten en welk een gefteldheid zij door de Engelfche Ziekte herkrijgen.
De eerfte en voornaamfte verandering in de Beenderen, die door deeze Ziekte zijn aangedaan, is dat zij week worden, zodat zij zonder gevaar van te breeken gebogen en gekromd, ja met een mes, als fpek, kunnen worden doorgefnedeo. — Deeze G 4 re-



C 104 )
tegennatuurlijke weekwording en w^schagtige buigzaamheid befpeurd men in aiie de Beenderen des lighaams, en de toevallen der ziekte leeren ons, dat eerst de Cylindrique Beenderen der uiterfte Ledematen en de einden der Ribben; daarna de Wervelen van de Ruggegraat, en eindelijk de Beenderen van de Voorhand en de einden der Voorvoet, week worgden. •— Zelfs zijn de Beenderen van het Hoofd hiervan niet uitgezonderd: Ik bezit een Voorhoofdsbeen van een éénjarig kind, 't wek zo buigzaam is, dat het als papier behandeld en opgerold kan worden \ desgelijks kan ook de Opperkaak met de • vingers t'zamen gedrukt worden, alhoewel ze, na de drukking, zich door derzelver veerkragt in haare vorige gedaante herfteld. — De Onderkaak komt mij eenigzints harder voor, maar kan echter ingedrukt worden^ vooral zijn de Procesfus Condyloidëi en Coronoidëi zeer week. — Zelfs heeft het hardde Been van het Hoofd, 't welk het Zintuig van het Gehoor bevat, deszelfs vorige hardigheid verloren en kan gemakkelijk met een mes gefneden worden.
Dan, wanneer wij den aart der weekgeworden Beenderen, en, het" onmatig verfchil met derzelver natuurlijke gefteldheid nauwkeurig gadeflaan, vinden wij daar in zeer veel dingen, die, offchoen ze tot dus verre den Geneeskundigen nog ' onbekend zijn, waarlijk opmerkenswaardig zijn. Te weten
Voor-



C 105 )
Vmeent; is er een groot onderfcheid tusfchen de door de Engelfche Ziekte aangedane Beenderen en die, welke door de Zuuren geweekt, zagt worden. — Deeze worden, na de, ontbinding der aarddeelen, door het Zuur, (wanneer het Gluten alleen overig blijft) zagt en handelbaar, zonder eenige verdere verandering te ondergaan; geene worden te gelijk meer uitgezet en zwellen als een fponsagtigen klomp.
Ten Tweede; men befpeurd deeze tegennatuurlijke zwelling vooral in die Beenderen, welker maakzel los en Celluleus is, (b. v.) in de Lj'ghamen der Rugwervelen en in de fponsagtige Beentjes der Voorhand en Voorvoet. Men vind
bij deeze Kinderen de Lighamen der Wervelbeenderen, die gewoonlijk in derzelver bovenfte en onderfte oppervlakte uitgehold zijn, uitgezet en overal van eene gelijke dikte.
Ten derde; de Aangroeijfelen (Epiphyfes) der lange Beenderen, en de einde der Ribben zijn meer , gezwollen, dan het beenig einde (Diaphyfis) en het lighaam of midden der Beenderen. De reden deezer ongelijke zwelling moet men in het natuurlijk tester zamenltelder Aangroeijfelen zoeken.
Het is immers bekend, dat de vaste zelfilandigheid van het been in deszelfs midden is, daar de Celletjes klein en t' zamen nauw vereenigd zijn; dat deeze CelG 5 let-



( ic6 )
letjes, naar mate zij nader komen aan de einden der Beenderen, die de gewrigcen maken, zo groot worden en zig zo uitbreiden, dac deeze Celletjes door de geheele zelfftandigheid van het Been gevonden worden; daar in tegendeel het middelde gedeelte der Beenderen zich als eene vaste, met merg gevulde buis voordoet. — Daar en boven is het den Ontleedkundigen bekend, dat de uitfteekende einden der beenderen ( Diaphijfes osfium ) meerdere en grootere voedende flagaderen hebben, die des te wijder en meerder in getal gevonden worden, hoe fpongieufer het zamenweefzel der Beenderen is, waar zij ingaan.
Ten vierde; vermits de fponsagtige Beenderen en de Aangroeijzelen der lange Cijlindrique Beenderen, wijder Celletjes hebben, zo zijn ook de Celletjes van het Beenvlies, die in de beenagtige zelve overgaan, van een losfer zamenweefzel; waarom men ook het Beenvlies bij hun, die de Engelfche Ziekte fterk hebben, in een gezwollen, flijmig, wit, zeer fpongieus Vlies ontaart vind, waarmede de weeke Beenderen, vooral derzelver einden, bekleed zijn.
Men vind het Bekkeneel ook dikwerf met dit flijmig Vlies bedekt, vooral het Voorhoofdsbeen en de Opperhoofds - Beenderen: — het is 't dikfte bij de randen der Beenderen en word allengskens dunner, hoe nader het komt na het midden van het
Been,



C io7 )
Been, dat het echter nimmer bereikt, vermits het midden des Beens, uit hoofde der meer gevorderde Beenwording, harder en vaster is. Door dit flijmig Vlies zijn de Beenderen nog meer gezwollen, en ik bewaar een Voorhoofds-Been in Brandewijn, dat ter plaatfe, waar het met de andere helft door de Voorhoofds Naad vereenigd word, bijna een halven duim dik is.
Daar de Beenderen, die het gewelf van het Bekkeneel uitmaken» na verloop van het eerlie jaar, met tandjes en beenige kerfjes zeer nauw vereenigd worden, vind men bij Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, dat zij een weinig van den anderen afflaan, en als dunne fchubbetjes op den anderen liggen.
Daar en boven hangt de geheele onregelmatig gedaante des Hoofds eeniglijk af van de mismaaktheid der Beenderen, die het Bekkeneel uitmaken welke zomwerf zo verre van den anderen geweken zijn, dat de Naden door afzonderlijke Beentjes
gefloten worden Waarom men dezelve in alle
de Naden van de Hersfenpan deezer Lijderen vind offchoon ze in getal en gedaante bij onderfcheiden voorwerpen zeer verfchillende zijn.
Zomwerf gebeurd het, vooral, wanneer de Ziekte reeds verouderd is, dat de Bodem van het Bekkeneel door zijne eigene zwaarte word ingedrukt, en de
Pro-



C 108 )
Procesfut Bafilaris van het Agterhoofdsbeen, na boven wijkt. — Dit kan egter waarfchijnlijk niet gefchieden, zonder veel hinder aan de Zielsvermogens toetebrengen.
VIERDE HOOFDSTUK.
Eenige gevolgen, getrokken uit de Perfchijnfelen, die bij deeze Lijderen worden waargenomen,.
Wanneer wij verder in het veld der Natuurkundige Wetenfchappen willen uitweiden, moeten wij al onze vlijt daar heenen wenden, dat wij eerst alleen en afzonderlijk opgeven, wat men omtrent een voorwerp, dat wij ter onderzoek genomen hebben, ontdekt, en, dan na de zaak-wel beredeneerd te hebben, het befluit opmaken, wat er omtrent dezelve nader moet gezegt en bepaald worden. — Dit voetlpoor volgende , zal ik, daar ik reeds de toevallen der Engelfche Ziekte en de Waarnemingen in de Lijken, door deeze kwael weggerukt, heb opT gegeven, nu voortbrengen, wat ik uit dit alles zal kunnen afleiden.
De vermagering deezer Kinderen is een algemeen toeval in deeze Ziekte, en zo wij de Ontleding raadr pleegen, vind men de Huid zonder Vet^ het Vetvlies
zeer



C i°9 )
zeer overvloedig en fiets; de Spieren bleek en uitgeteerd. — Offchoon de verbazende grootte des Hoofds en de zo gezwolle Ffc& eene algeraeene uitteering fchijnen uittefluiten, zo blijkt echter bij nader onderzoek, dat mei bier geene vermeerdering, maar eerder eene vermindering en verlies der deelen befpeurt; dewijl de gaping der Naden; de tegennatuurlijke verwijding van de met water opgevulde holligheden der Hersfenen; de opfpanning der Darmen doorlucht en de verdunning van haare Vliezen, als ook de Euikfpieren, die naauwlijks dikker dan papier zijn , genoegfame kenmerken van eene algemeene uitteering zijn, waar- door geheel het lighaam ondermijnt word.
Deeze algemeene vermagering der Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, toont aan, dat het lighaam van de nodige voeding en herftel der verlorene deelen verftoken word; daar nu deeze Kinderen door de gebruikte fpijzen niet gevoed worden, hangt dit hoofdzakelijk van deeze twee Naaste Oorzaaken af: want of de uit het voedzel bereide Chijl is tot de voeding onbekwaam, of de Wegen, waardoor de Chijl naar alle de deelen des Jighaams gevoerd word, zijn verftopt. — Dog men bemerkt bij deeze Kinderen geene verltopping in deeze Wegen, en zelfs fchijnen de opflurpende Vaten, die in het Darmfcheel zijn integendeel meer dan gewoonlijk verwijd te zijn; - ..en



C HO )
en de Darmfchcels-ldieren, die dikwerf in de lijken der Kinderen, die de Engelfche Ziekte hadden, tot eene wanfchapene grootte zijn opgezet, beletten den doorloop van de Chijl ook niet,- daar R. A, Vegel (6) reeds vermoedede, en Rez ia (7) onlangs bewezen heeft, dat de veruitgezette Ingewanden en Klieren niet verftopc, maar eerder verwijderd zijn; men moet dus de vermagering en uitteering deezer Lijderen niet toefchrijven aan de verftopping der Darmfcheel-klieren en belette doorvloeijng van de Chijl, maar veeleerder aan deszelfs onvermogen en ongefchiktheid tot voeding van het lighaam en herflel der verlorene deelen.
Wanneer het lighaam kwalijk gevoed word, i9 dit er vooral de reden van, dat de deeltjes, die tot onderhoud der Werktuigen nodig zijn, uit de voedende fappen niet worden afgefcheiden en aan de deelen des lighaams hangen blijven.
Indien wij nu dit op de Engelfche Ziekte toepasfen, dan komt bier de vraag op uit: welke deelen worden in het lighaam van een kind, dat door deeze Ziekte aangetast is, voornamelijk vereischt?
dit
(6) Prfclectiones de cognoscend/s et curandi* morbis.
(7) Specimen Obferv. Anatom. et Patholog. Ticini 1784. disfert. i. et 2. de Viscerum, quam dicunt, obflructione cum molis incremento.



C m )
dit valt niet moeijelijk te beantwoorden. — De Beenderen leveren het voornaamfte en duidclijkfte Toeval op in deeze kwaal, daar dezelve zo week worden, dat zij door de zwakke Spieren op onderfcheide wijze kunnen gekromd en gebogen worden; vermits nu deeze weekwording en buigzaamheid der Beenderen alleen daarvan afhangt, dat zij, geheel verlfeken van de Aard-deelen, als 't ware^ enkel uit lijmige doffe bedaan, blijkt het klaar, dat de Aard-deelen tot voeding en herdel deslighaams voornamentlijk vereischt worden ; alhoewel nu de Beenderen, daarom dat zij meerendeels uit Aard-deelen gevormd worden, nu van dezelve ontbloot, meer, dan de overige deelen des lighaams, den aart der Ziekte ontdekken, en het gebrek der Aard-deelen aanduiden , volgt echter zeker, dat ook de overige deelen door gebrek van dit aardagtig beginfel, moeten ontaarten; want, gelijk de Beenderen aan eene ^rotere hoeveelheid der Aard-deelen, in evenredigheid tot de overige bedaandeelen, hunne devigheid verfchuldigd zyn , om als een gronddag en deun voor het overige lighaam te verdrekken; zo verkrijgen ook de overige deelen uit dit zelfde beginzel, dat tot haare zamendelling medewerkt, die vastigheid en kragt der ve.zelen, die tot oeffening der werkingen van-het lighaam noodzakelijk vereischt word; hier van daan is het, dat in deeze Lijderen, uit een voldrekc * ■ 1 <™„



C )
gebrek van die aardagtig beginfel 5 tot de voeding gefchikt, eene zo groote flapheid der Spieren en buitengewoone bleekheid der Spiervezelen befpeurd word; van hier die groote fletsheid der Huid en van het Vetvlies. — Mair ook om dezelfde re^den ontbreekt aan de Vliezen die vastigheid en veerkragt der vezelen, die zij ter behoorlijke oeffening hunner werking zo zeer benodigt hebben; — daarom is ook de Darmbuis bijna geheel kfagteloos, en word door de Lucht, die uit de Spijzen losgelaten word, (het zij de Darmen die niet t' onder kunnen brengen, of omnagtig zijn om ze te Ioozen) zodanig uitgezet, dat de Buik als een
ton gefpannen is en klinkt, als men 'er op flaat.
De Bloedvaten zijn, offchoon de de langsfame Polsflag genoeg de zwakheid van het Hart aanduid, wonderbaarlijk verwijderd, zo als de Ontleding aantoont. — hier toe moet ook gebragt worden de uitzetting der Ingewanden en Klieren, vooral van de ■ Lever, die men altijd en in alle Kinderen, die aan deeze Ziekte geftorven zijn, verbaazend groot vind.De oorzaak, dat deeze, tot afleheiding der vogten gefehikte, Werktuigen zodanig vergroot worden, is alleen gelegen in de verwijding en uitzetting van derzelver Bloed- en Watervaten, het welk wederom veroorzaakt word door derzelver flapheid en gebrek van veerkragt, waardoor dezelve voor het door-
lo-



( ii3 )
lopend Bloed en Weijvogt ligtelijk wijken, en geen vermogen hebbén om Zich te kunnen «mennekken, en in hunnen vorigen ftaaft te hertellen.
Daar er nu in de Beenderen gebrek van Aarddeelen befpeurd word, en daar van alleen derzelver weekheid en buigzaamheid afhangt, zo volgt van , dat van de verminderde evenredigheid der' Aard-deei ot de overige beftaa„dee]en rfe
en zwakheid der overige Werktuigen afgeleid worden.
vyfde hoofd.stuk.
HVfTr ? mder °Ver de en over dS
Affcheiding der Vochten, dat tot dit ftuk
behoort.
Op dat men gemakke]|jker b he£ n
op n^j genoden had, over de bepaling van den Aart d Engelfche Ziekte te zeggen, heb ik nodig g£ oordeelt, aangaande deeze voorname werking des Lighaams, eenige weinige „ukken, uit de nieuwfte ondekkmgen der Natuurkundigen, hier in te lasfen.
Het menfehelijk Lighaam, waaromtrent eigenlijk alleen de Vraag verkeerd, worJ zamengedeld uit b ftaandeelen, die „iet zo zeer M J bQ
deren K T^' ^ °* * Beet .
deren, Kraakbeenderen, Spieren, Vliezen van onder;
H fehei-



( "4 )
fcheiden maakzel en het Zenuwmerg. Omtrent deeze natuurlijke vorming des Lighaams, verfchillen de Natuurkundigen niet; dan het is zo.gemakkelijk niet, het werktuiglijk zamenflel des Lighaams wel te beoordeelen, overmits de oirfprongelijke vorming der werktuiglijke deelen, doordien deeze niet on der het oog valt, nog zo duifter is, dat de Natuurkundigen tot dus verre het hier moeten opgeven; en men kan deeze verborgenheden op geene andere wijze ontwikkelen, ten zij men Proeven met eigen Waarneemingen paare, en het geen door deeze twee wegen niet ontdekt kan worden, met ons Oordeel eh door de Reden uitvorfche.
Het „Cèlluleufe of Vetvliës, heeft zo de overhand in alle werktuiglijke deelen van ons lighaam, dat er geen deel zij, of het word er uit zamengefteld, en kan in dit Vlies weder ontbonden worden, i— De Bekleedzelen des lighaams beftaan klaarblijkelijk uit zulk een celluleus Vlies", 't welk, daar het de Spieren bekleed, uit wijde, losfe celletjes beftaat, die hoe meer zij aan de "oppervlakte des lighaams komen, des te kleiner en meer zamengepakt worden.; — uit het zelve Celluleus Vlies, zijn de Spieren, Bloedvaten, Vliezen, Klieren en Ingewanden volftrekt eeniglijk zamengefteld; — dat de Hersfenen van gelijkzoortig maakzel zijn, blijkt klaar, als.men dit weeke ingewand door het vogt van
Mor-



C "5 )
Morgagni Iiard maakt. Ja zelfs de Beenderen tonen dit maakzel ons duidelijk aan, want zo dra de Aard-deelen door het Salpeterzuur ontbonden en weggenomen zijn, kunnen de Celletjes gemakkelijk verwijderd en uitgerekt worden.'
Deeze Cellulofa,; die de zelfltandigheid der werktuiglijke deelen uitmaakt, vereenigd zich tefLns met dezelven, zo zelfs, dat de Huid door dit Celluleus zamenweefzel in de Spieren overgaat; deeze worden hierdoor wederom naauw met de Slagaderen vereenigd en gaan zelfs in het Celluleus maakzel der Beenderen over, na vooraf een dik Vlies, dat de Beenderen bedekt, gemaakt te hebben, dat men het Beenvlies (Periofteum) noemt.
En wanneer men dit Vlies in eenige deelen des Eigaaams niet ontdekt, moet men dit toefchrijven aan eene meerdere ophooping der kleinere Celletjes, die, of door haare gewoone hardigheid niet kunnen van den anderen ' gefcheiden worden, of door te groote weekheid naauwlijks zamenhangen, en dus afgefcheiden zijnde, fcheuren; daardoor fchijnen deeze Celletjes in de Beenderen en in het weeke merg der Hersfenen en Zenuwen als geheel te ontbreken, alhoewel men dezelve, bij het neemen van Proeven, weldra ontdekt.
De Slagaderen, die het bloed voeren, uit de Imker holligheid van het Hart voortgefproten, door-



C iio- )
lopen geheel het lighaam; verdeelen zich in zeer veele takken en zo fijn als hairtjes gewor :en zijnde, maken zij verfcheiden Netsgewijze Vlegtelingen, (Plexus Retiformes'), vervolgens op nieuws zamen gelopen en met andere hoofdcakjes vereenigd zijnde, keeren zij onder den naam van Aderen naar het Hart te rug — De Slagaderlijke Vlegtingen, die hiertoe voornamentlijk behoren, worden uit de laatfte .verdeelingen der Vaten gemaakt en btfhan uit dekleinfte Siagadertjes, gefproten uit de laatfte verdeeling van den Slagader, die met den anderen vergaderd, te rug lopende en wederom vereenigd, eindelijk in eenen tak verzameld worden, die den Ader uitmaakt. *— Dit zamenweefzel der Vaten, vind men rusfchen de laatfte verdeeling der Slagaadertjes en Adertjes, en uit deeze Vlegtingen beftaan onmiddeiijk alle affcheidende Werktuigen; want daar er geen deel des Lighaams is, of het beftaat uit Cellulofa, zo is er geen Cellulofa,of men vind er dusdanige Slagaderlijke Vlegtingen in; dit zo fijn maak? zei der werktuigen ontdekt men door het Microscoop, als men de Vaten met gekleurde Wasch opfpuit (8>
In ieder Celletje vind men ook verfcheiden Op-
flur-
(8) P. Mascagni Vaforum Lijmphaticorum C. H. Hiftomet Ichniographia. Senif. 1787. part, I. Sect. II.



C 117 )
flurpende Vaten, tot twee, drie en vier in getal', volgens de Waarneemingèn der Ontleedkundigen (9).
Door de voortftuwende kragt van het Hart, en door het zamentrekkend vermogen der Slagaderen, word het bloed tot in de kleinlte Vaten voortgedreven, en de zo fijne Slagaderlijke Vlegtingen, die door zeer fijne Vliezen gemaakt worden, uitgezet; en daar door is het, dat het vloeibaarlle gedeelte van het bloed, de Weij namelijk (Serum), en het ftrembaar Watervogt (Lympha) door de kleïrifte buisjes als uitzweet en de Celletjes vervuld.
Daar nu de Celletjes beflaan uit verfcheiden deeltjes, die in verfchiliende evenredigheid zijn t' zamen vermengt, moeten deeze Celletjes, door drembaar Weijvogt (Lympha) en Weij (Serum) gevuld, uit deeze vogten noodwendig die deeltjes aantrekken, die met dezelve de meeste overeenkomst hebbenzo dat de Lijmige voornamelijk aan de Spieren; de Olieagtige aan de Hersfenen; de Aardagtige aan de Beenderen vastkleven.
Op deeze wijze alleen kan men bevatten, hoe het Mei-fehelijk Lighaam gevoed word. — Want dewiil de Deelen van het Dierlijk Lighaam' vroeg of laat tot verrotting overhellen; zo word door deeze inwendige ' ontftentenis der deelen de fioffe, die de Celletjes
uit-
(9) Ibid. part. I. fect. III.
H 3



( "3 )
uitmaakt, geheel tot haare eerde beginzelen ontbonden, uit haaren zamenhang gedreven en nieuwe deeltjes, die door de Slagaderlijke Vlegtingen worden aangevoerd, verwisfeld.
De overige Deeltjes, die in de Celletjes worden aangevoerd, dog daar doorniet worden aangetrokken, worden te gader met die, welke te voren met de Celletjes vereenigd, nu tot haare eerde beginzelen ontbonden zijn, door de Opflurpende Vaatjes naar de Chijlbuis (Ductus Thoracicus) te rug gevoerd en met het bloed vermengd; of door het lighaam \veder omgevoerd; of, als tot de voeding ongefchikt, door de ontlastende Werktuigen des lighaams geloosd.
Tot de gefchikte vorming der werktuiglijke deeden, waardoor deeze hunne werkingen volbrengen, word eene juiste en bepaalde evenredigheid der be,ftaandeelen vereischt; daar nu deeze deelen uit het Blojd, of liever uit deszelfs drembaar Weijvogt (Lympha) gevormd en aanhoudend vernieuwd worden ; en het bloed uit de Chijl bereid word; komt het eindelijk daarop neder, dat men deeze voedende Sappen des lighaams als de Oorzaak der ziekte moet aanmerken, wanneer namelijk de juiste evenredigheid der voedende deelen ontbreekt.
ZES-



C n9 ) ZESDE HOOFD-DEEL.
Over den Aart der Engelfche Ziekte.
Vermits Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, met het zelfde voedzel opgebragt worden, waardoor gezonde Kinderen kragt en. fterkte bekomen, moet de reden, waarom zo veele Aard-deelen, die met het voedzel in het lighaam komen, tot de' voeding onbekwaam worden, alleen in eene ontaarting van de Chijl gezogt worden; dit toonen ook de toevallen der Ziekte en de verfchijnzelen in de Lijken duidelijk aan, daar al wat uit het lighaam deezer kinderen geloost word, Tekenen van Zuur aankondigen ; hiertoe behoren vooral de dunne Afgang, die uit den geelen groenagtig is en Zuur ruikt; de' Oprispingen en Brakingen van Zuuragtig, geftremdZog; de Uitwafeming en het Zweet, dat duidelijk Zuur ruikt; en dit alles geeft een klaar bewijs, dat het geheele lighaam deezer Kinderen als van het Zuur doortrokken is.
En, wanneer men de Buik opent van een Kind, dat aan de Engelfche Ziekte geuWen is, befpeure men geene Loogzoutige flank van Verrotting, maar
eene doordringende Zuuragtige ftank De ftoffen,
die men in de Maag en Ingewanden vind, ruiken ook Zuur, en ik heb menigmaal met de HelioircH 4 ÊÏWk



C I20 )
pium geverw%apier, in deeze ftoffe gedoopt, rood zien worden.
Uit deeze vcrfchijnzelen kan men de reden afleiden, waarom de Aard-deelen, die met het voedzel inde Chijl overgaan, bij deeze Kinderen tot de voeding onbekwaam zijn; want daartoe word vereischt, dat de voedende deelen mee de Chijl en het Bloed vermengd worden, en in deeze levensvogten vrijelijk drijven; dus kunnen deeze Deeltjes (als het ftrembaar Weijvug:, met dezelve bezwangerd, te gelijk met het Bloed door deeze zo fijne Slagaderlijke Vlegtingen doorvloeid,) fchielijk aan de Celletjes door eene Chemifche aantrekking vastkleeven, en dus de Deelen, die door verdere ontwikkeling verloren zijn, hertellen. Maar, wanneer de Deeltjes, die anderzints zeer gefchikt zijn tot de voeding, door eene meerdere aantrekkingskragt met vreemde Deelen vereenigd worden, dan die, welke plaats heeft tusfehen de voedende Deeltjes en tusfehen de Celletjes, waar in zij werden overgeftort, zo zullen deeze Deeltjes zig nu niet aan de Celletjes vasthegten, maar worden, als ongefchikt tot de voeding, door de opilurpende Vaten in het bloed te rug gevoerd, en door de ontlastende Werktuigen des lighaams geloosd.
De fl«ppere Zuuren uit het Rijk der Planten, (Acida Fegetabilia) vereenigen zich ligtdijk met de Kalkaarde, en maken, een Middenzout, dat zich in
wa-



( m )
water laat oplosfen, en door eene groote hoeveelheid van het zelve kan gefmolten worden : tot deeze Zuuren behoort het Zog of het Melk-zuur, dat, offchoon het uit een vogt, dat in een Dierlijk lighaam voortkomt, bereid word, echter met de Plant-Zuuren daarin overeenkomt, dat het de Kalkaarde gemakkelijk ontbind, welke ontbinding zich met het Water
vereenigd, zonder de Aarde lostelaten. Ik heb
meermalen' verfcheiden Beenderen van Kinderen in het Melk-Zuur gelegd, die binnen agt dagen zo week waren geworden, dat zij als Wasch gebogen en gekromd konden worden (i).
Deeze eigenfchap der Zuuren komt egter niet alleen aan de Zuuren toe uit het Rijk der Planten, maar ook zommigen der fterkfte Minerale Zuuren hebben^ het zelfde vermogen, vooral, wanneer er bij een Aardagtig Middenzout een onverzadigd gedeelte van dit Zuur bijgedaan word: b. v. Het verdunde Salpeter-zuur ontbind gemakkelijk de Kalk-
aar-
(i) Fauchy en Geoffroy hebben gevonden, dat een ijvoren lepel in het Melkzuur week was geworden, (Hiftoire de 1'Academie de Paris 1743. Obferv. de Phyf. cap. 13.) en Ruisch. Thefaur. Anatom. VI No 13. Thefaur. Max. No iön. Thef. nov. N. 129. en Hunold (Hiftoire de 1'Academie des Sciences de Paris) heeft ook door geno. men proeven bevonden, dat Menfchenbeenderea in Melk-zuur en Azijn waren week geworden,
H5



C 122 )
aarde, en Iaat de Kalk niet los, hoe zeer men ook het zelve met water aanlengt.
Daar en tegen vind men ook in alle Rijken der Natuur veele Zuuren, die wel met de Kalkaarde zich vereenigen, maar eene, in water onoplosbare , Selenites Calcarea zamenftellen. Hiertoe behoren het Vitriool-Zuur, de Fluor Mineralis, het Zuiker- en Phosphorisch Zuur.
Daar nu het Phosphorisch Zuur, voornamelijk en bijna uileeg, in het lighaam van een gezond Mensch en andere Dieren gevonden word, en het zelve met Aarde vereenigd, de fïoffe der Beenderen; maar met het Loogzout van Planten, een Sal Microcosmicum (Menfchelijk Zout) uitmaakt,; zo blijkt het, dat dit Zuur alleen in het Dierlijk Lighaam bereid word. — Dit gcfchied echter niet in Kinderen, die met het Zuur gekweld zijn; de Zuuren der Planten en het Zuur, dat uit 't Zog ontwikkeld word, blijven raauw; worden met de Chijl in het bloed gevoerd en komen alzo in de Celletjes zelve.
Dus al wat van deeze Aard-deelen in de Chijl of het Bloed bevat word, word door deeze rauwe Zuuren, die uit de Darmen onveranderd aangevoerd zijn, entbonden en maaken een Midden-Zout uit, dat, als het door veel Weij word ontbonden, ongefchikt word om aan de beenige Celletjes vast te kleeven, ofte tot het zamenftel der overige Werktuiglijke
dee-



C 123 )
deeJen te kunnen dienen; waarom het door de opOurpende Vaatjes, die zig overal in de Celletjes openen, word opgenomen, wederom met het Bloed vermengd, en door de Long, Huid en Nieren geloosd word. Er worden dus in het lighaam van een Kind, dat deeze Ziekte heeft, geene Aard-deelen aan de Celletjes aangezet, en daardoor word de Werktuiglijke vorming tegennatuurlijk veranderd.
Daar nu de Beenderen in gezonde menfchen voornamelijk uit eene gephosphoreerde Kalk beftaan; moeten deeze in die Kinderen, in wier lighaam dit Aardagtig Midden-zout, zo gefchikt tot de voeding der werktuiglijke deelen, ontbreekt, noodzakelijk grote veranderingen ondergaan; want zij worden dan alleen door het Lijmige gedeelte gevoed, worden daarom zagt en buigzaam, en kunnen de Spieren, zich zamentrekkende, naar alle zijden gebogen en gekromd worden.
Daarenboven terwijl de voedende Vaten der Beenderen en de Celletjes zelve, van deeze Aard-deelen verltoken worden, worden die tclFens van heure kragt en vorige lievigheid beroofd, waar door zij voor de vogten, die daarin voortgeftuuwd worden, wijken en wijder worden en uitzetten; het geen ten gevolge heeft, dat het Been zelve zwelt', en als eene fponsagtige gedaante aanneemt.
Nademaal nu het lamenftel der overige Werktuig.
lij-



C »4 )
Iijke Deelen eene meerdere of mindere hoeveelheid van deeze gephosphoreerde Kalk, waardoor zij heure kragt en vastigheid verkrijgen, erlangt, zo worden deeze nu ook door gebrek der Aard-deelen ontbonden ; hier door werd de flapheid der Spieren; de fletsheid van de Huid; de Trommelzugt en tegennatuurlijke groeij der Ingewanden, die wij in de Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, waarneemen, gemakkelijk verklaard.
TWEE-



TWEEDE AFDEEL1NG.
De Oorzaken der Engelfche Ziekte.
ZEVENDE HOOFD-DEEL.
De Algemeene Oorzaak deezer Ziekte.
V
V er mits bet gebrek van Aard-deelen, waardoor bet Dierlijk Lighaam gevoed word, alleen aan de Zuuragrige Chijl moer wor.Jen toegekend; zal het nu niet moeijelijk zijn, reden geven, waarom het voedend Zap bij deeze Kinderen met dit Zuur zo zeer bezwangerd is.
In Kinderen, die de Engelfche Ziekte niet hebben, offchoon zij met Planten - Zuuren en Melk of Zog gevoed worden, befpeurd men echter geene tekenen van geloosd Zuur, maar in tegendeel bemerkt men, (en dit bevestigen ook de Waarneeminen ook de Proefneemingen,) dat en derzelver Chijl en de Ontlastingen eerder tot de verrotting overhellen.
Het hangt dus van eene goede Spijsverteering af, dat de Spijzen, zelfs die veel Planten-Zuur in zich bevatten, zodanig veranderd worden, dat zij gelijk
Dier-



C 126 )
dierlijke deelen tot voeding derzelven bekwaam worden. Dat nu de Spijsverteering voornamelijk gefchied door de Sappen en Vogten, die in de Darmen en Ingewanden der Buik afgefcheiden worden, heeft Spallanzani aangetoont. (2)
Wanneer dus de Zuuren, waarmede het Kind gevoed word, door deeze ombindende Vogten riet in een Dierlijken Aart veranderd worden, volgt het, dat deeze Vogten bedorven en ontaart zijn.
Als ik de Ingewanden deezer Kinderen ontleed en derzelver afgefcheiden Vogten onderzogt heb, dan heb ik vooral de Lever zeer groot, en de Galblaas met eene bedorve kragtelofe Gal, die bijna geene bittere fmaak heeft, gevuld gevonden; maar het Speekzei en het Alvleesch-fap (Succus P ancreaticus) heb ik nimmer, zo veel ik mij herinneren kan, ontaart gevonden.
Dus neme ik aan te bewijzen, dat de Algemeene Oorzaak der Ziekte, hiertoe gebragt moet worden.
De voornaamfte Werking der Spijsverteerende Deelen beftaat daarin, dat zij de Planten en rauwe Dieren-Zuuren zodanig veranderen, dat ze tot de voeding der Werktuigen des lighaams bekwaam worden. Het komt derhalven hierop aan, dat deeze Zuuren zodanige verandering ondergaan, dat deeze of met Olie vermengt het dierlijk Vet maken, of met
Aard-
(2) Disfertazione di Fifka animale e Vegctabile, Tom. I.



C 1*7 )
Aard-deelen vereenigd, een Midden-zout zamenftellen, dat in het Weijvogt onoplosbaar is, en gefchikt tot de voeding der Deelen van het Dierlijk Lighaam.
Dit Aardagtig Midden-zout beftaat uit Kalkaarde en Phosphorisch Zuur: daar nu de Kalkaarde bijna in alle Spijzen is, maar het Phosphorisch Zuur in de meesten ontbreekt, durve ik, zonder eenige vrees van een overhaaftig Oordeel, gerust Hellen, dat de overige Zuuren in de Spijsverteerende Deelen, tot een Phosphorisch Zuur overgaan, temeer, daar men in de ontlastingen van gezonde Dieren geene overblijfzelen der ingenomen Zuuren verder, ontdekt, i
Hoe nu de Zuuren die wij gebruiken , den Aart van het Phosphorisch Zuuraanneemen, kan men, offchoon niet zeker, echter met zeer veele waarschijnlijkheid nai gaan. Het Phosphorisch Zuur komt met de overigé Deelen, die men uit het Dierlijk lighaam ontlast, niet alleen daarin overeen, dat het zelve met zeer' veel Phlogiston bezwangerd is; maar dit Dierlijk Zuur is zelfs, volgens Scheikundige Proevneemingen, met zeer veel Phlogiston verzadigd, vermits daardoor onderfcheiden lighamen, die aan de vrije lucht worden blootgefteld, als dooreen allerfijnst, zeer zuiver vuur, door Phosphorus namelijk, verbranden en verteerd worden. Wat belet ons dus, te Hellen dat de gebruikte Zuuren, door het bijkomend Phlo-iüon m de fpijsverteerende deelen, in een Phosphorisch



C 128 )
risch Zuur veranderen? ja zelfs, waarom zouden wij niet zeggen,- dat daarin het voornaamfte der fpijsverteering gelegen zij, dat er bij de rauwe Zuuren veele Phlogifton komt en dat deeze, met het Phlogifton vereenigd, den Dierlijken aart aanneemen. — Dit bevestigen de Plant-eetende Dieren; daar men bij derzelver Ontleding ontdekt, dat hunne Spijsverteerende Werktuigen meer zamengefteld en ruimer, en dat ook hun Gedarmte veel langer is.
Onder alle de Spijs verteeren de Sappen van het Dierlijk Lighaam is er geen, dat zo veel Phlogifton in zig bevat, als de Gal, die uit het zwarte, dikke Bloed van den Poortader en vooral uit het Phlogifton bereid, in de Galblaas ftilftaande, hoe langs hoe meer Phlogifton ontwikkelt, hetgeen de ^verdikking der Gal en de Galfteentjens duidelijk aantonen; vermits deeze in het vuur vlam vatten, en eindelijk, na eene zwavelagtige damp verfpreid te 'hebben, verbranden.
Ik meene dus overtuigend bewezen te hebben, dat door de nauwere vereeniging van het fpijsverteerend Vogt met de Zuuren, die na de Darmen gebragt worden, het Phosphorisch Zuur geboren word.
Eerjlelijk: Om dat dit Zuur bijna nooit buiten het dierlijk Lighaam gevonden word.
Ten Tweeden: Om dat de rauwe ingenomen Zuuren niet wederom uit het Lighaam geloosd worden.
Ten



C 129 )
Ten Derde: Om dat de genomen proeven overvloedig bewijzen, dat het Phosphorisch Zuur met Phogifton bezwangerd is.
Ten Vierde: Om dat de Gal, boven alle de Spijsverteeren de vogten, het voornaamfte en eenigfte is, dat zo veel Phlogifton bevat, en, als het ware', uk hetzelve beftaat.
. Daar het nu hier mede dus gelegen is, twijfele ikgeenzints, of de Geneeskundigen zullen met mij gereedelijk Memmen, wanneer ik de naaste oorzaak deezer Ziekte in de verdunde, bedorven en kragteloozeGal ftelle; vooral, zo zij onbevooroordeeld te werk gaan en in agt neemen, dat de Galblaas in alle ontleden Lijken der Kinderen, die aan deeze Ziekte geftorven zijn, gevuld is met één lijmig witagtig vogt, waarin de fmaak niets bitters ontwaart. &
Dit kragteloos en ontaart vogt, dat men in plaatfe der Gal vind, is dus onbekwaam, om de Planten-zuuren, als ook het Zuur, dat uit de geftremde Weij van de Melk of het Zog ontwikkel word, te veranderen, dat is, met het Phlogifton te verzadigen; waardoor dezelven onveranderd met de Chijl vermengd worden en met de Kalkaarde vereenigd, een Middenzout maken, dat in de overige Dierlijke' vogten , in het Weijvogt namentlijk en deftrembare Weij, gemakkelijk ontbonden word. Daar nu dit Zout, dus ontbonden, uit hoofde der * I meer-



C 130 )
meerdere verwandfchap of overeenkomst met het Weij vogt, nog aan de andere werktuigelijke deelen, offchoon in derzelver Celletjes gevoerd, vastkleeft, zo word hetzelve door de opflurpende Vaatjes, als ter voeding ongefchikt, in het Bloed te rug gevoerd en uit het Lighaam uitgevoerd.
Daar nii het Phosphorisch Zuur, wanneer de Gal wél gefteld is, uit de rauwe Zuuren in het Dierlijk lighaam bereid word; en het zelve, met Kalkaarde vereenigd, een Midden-Zout uitmaakt, dat in de Dierlijke vogten onoplosbaar is , doch met de zeiven flechts Mechanisch vermengt, met het Bloed rond gevoerd word, zal hetzelve in de Celletjes gebragt, door geene andere aantrekking verhinderd, aan dezelven, als een nieuw voedend Deeltje, vastkleeven.
Behalven het Phosphorisch Zuur, 't welk met de Kalkaarde vereenigd een Selenites Calcarea en met het Wijnfteen-Zout (Sal Tartari) maakt, een zogenaamd Sal Microcosmicum, dat niet zelden in eene groote hoeveelheid met de Pis geloosd word, zo vind men ook in de tweede Wegen van het Dierlijk Lighaam, het Vet-Zuur, (Acidum Pinguedinis) en zomwijlen eenige fpooren van het ZuikerZuur (Acidum Sacchari).
Hét Vetzuur, meest altijd met Olie vermengd, maakt het Vet uit, dat men in het Vetvlies (MemIrana Cellulofa) vind: dat hetzelve uit andere
Zuu-



C 131 )
Zuuren, toe ons voedfel gebruikt, bereid word door' bijkomst van het Phlogifton, is buiten allen twijffel, doordien de proefneemingen van den beroemden Crellius met het Vet genomen, aantonen, dat dit Zuur door de Destillatie ontwikkeld en losgemaakt, onder de vorm van doordringende en vlugge dampen word opgeheven (3). Her zelve fchijnt dieshalven ^ van het PhosphorischZuur, dat wij weeten met dit vlugge beginfel als verzadigd te zijn, alleen in mindere hoeveelheid van Phlogifton te >/erfchillen.
En dit is mogelijk de reden, waarom men in die Menfchen en Dieren, welker Lever eenigzints ziekelijk is, eene zo groote aanwas van Vet waarneemt; want daar de Gal, die in een kwalijk gefteld werktuig bereid is, niet zo eene genoegzame hoeveelheid van Phlogifton bij de rauwe Zuuren voegen kan, als er tot bereiding van het Phosphorisch Zuur vereischt word, zo word het Vetzuur geboren, dat met Olie verzadigd, het Vet uitmaakt > ten minften hebben voorname Mannen in alle vette menfchen en die in het Vet als begraven zijn, een of ander ongemak in de Lever waargenomen.
Nu moet ik nog het gevoelen van den beroemden Fourcroy, (4) aangaande de weekwording der
Been-
(3) Chemifches Journal, Theil. I. pag. 60.
(4) Memoires de la Societé Royale de Medicine de Paris 1782 — 1783. pag. 497-
I 2



C 13a 3
Beenderen, wederleggen. Deeze meent gevonden te hebben, dat de naaste oorzaak der Engelfche Ziekte in den al te grooten overvloed van het Phorphorisch Zuur gelegen is; vermits de Kalkaarde, met dit Zuur verzadigd, in onze Vogten niet ontbonden word en dat deeze Aarde gemakkelijk word opgelost, zo dra het Phosphorisch Zuur boven het punt van verzadiging gaat; zo als dit omtrent de Gijps bekend is, die, offchoonin het Water onoplosbaar, echter, door het bijdoen van Vitriool - Zuur, dadelijk ontbonden word. — Dan, offchoon ik nierontkenne, dat in zommige Ziekten, waarin eene weekwording der Beenderen word waargenomen, (b. v. in die, welke M orand (5) befchrijft, als ook in die, welke Frank C6) de Engelfche Ziekte der volwasfenen noemt,) dit Toeval aan eene overvloed van het Phosphorisch Zuur moet worden toegekend, blijkt het echter klaar uit de verbranding van het Lijm der Beenderen in het open Vuur en derzelver fpoedige Aschwording, dat in Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, het Phosphorisch Zuur, niet alleen, niet in eene te groote hoeveelheid word gevonden, maar dat het ten eenemaal ontbreekt. Niets belet dus, en zelfs komen alle de Toevallen
deiCs) Hiftoire de Ia Maladie Singuliere, Paris 1452. (6) Delectus Opusc. Medic. Tom V. pag. 304 et feqq.



C 133 )
der Engelfche Ziekte daarop uit, dat het heerfchende Zuur, waardoor de Kalkaarde tot de voeding ongefchikt word, de Engelfche Ziekte veroorzaakt, en dat het onvermogen der Gal de naaste oorzaak der Ziekte is.
ACHTSTE HOOFD-DEEL.
De verwijderde Oorzaken (Caufcs Remota) der Engelfche Ziekte.
Als de Oorzaken, die uitwendig op het Lighaam werken, in eene wederkeerige betrekking ftaan met de tegennatuurlijke ongefteldheden, die reeds in het Lighaamsgeftel aanwezig zijn, dan ontftaat er eene Ziekte.
Deeze uitwendige Oorzaken worden onder de Aanleidende (Occafionalef) gefield; maar de ontaafting van het veranderd Lighaams - geftel behoort tot de Voorbcfchikkende (Prcsdisponentes).
De algemeene en naaste Oorzaak deezer Ziekte ons thans!bekend zijnde, gaan wij tot de Verwijderde over, en zullen het eerst over de Voorbefchikkende handelen, zonder evenwel de Algemeene Oorzaak, die het onmiddelijk gewrogt der Verwijderde is, uit het oog te verliezen.
De Kindsheid alleen is door deszelfs eigenaartig geftel, tot de Engelfche Ziekte voorgefchikt; men I 3 vind



( 134 )
.vind immers in alle Kinderen de Lever, in evenreedigheid tot de andere Deelen des Lighaams, veel , grooter als in de Volwasfenen, en zij is, zelfs bij de gezondfte Kinderen, altijd bijna tot aan den Navel uügeftrekt»
Dat deeze aanmerkelijke vergroting van de Lever, alleen van de meerdere uitzetting en verwijding der Vaten, waaruit zij geheel beftaat, afhangt, leert ons de Ontleedkunde duidelijk, daar immers in de Vrugt alle werktuiglijke Deelen, als bijna geheel uit eene geleiagtige ftoffe zijn zamengefteld, en het Bloed uit de Nageboorte regtsftreeks naar de Lever vloeit, zo moet dit Ingewand door deeze fterke aandrang meer dan de anderen vergroot worden.
Deeze verwijding der Vaten moet, daar dezelven tot de affcheiding der Gal dienen, noodwendig ten gevolge hebben, dat de affcheiding in dit Ingewand bij Kinderen onderfcheiden is, van die der VolwasLnen. — Zo als men ook in de gezondfte Kinderen zelfs vind, dat de Gal veel dunner is, dan in meer bejaarden.
Dobr deeze uitzetting van de Lever bereikt wel de Natuur aan den eenen kant haar oogmerk uitneemend wel, nademaal deeze wateragtige Gal niet magtig is, pm alle de Zuuragtige Spijzen, waarmede het Kind gevQed word, in Phosphorisch Zuur te veranderen, waardoor eene mindere hoeveelheid van Phosphorifche
Kalk



C 135 )
Kalk in het Lighaam van deeze Kinderen bereid word, hec Lighaamsgeftel lo;fer blijft, en dus de
groeij des Lighaams niet verhinderd word. Dan
deeze zo noodzakelijke gefteldheid van de Lever maakt, aan den anderen kant, eene voorgefchiktheid tot de Engelfche Ziekte, waardoor dezelve, zodra de Aanleidende Oorzaken medewerken, dadelijk geboren word.
Hoe flapper de Vezelen van het Lighaam in de Kinderen zijn, des te meer zijn zij vatbaar voor de Engelfche Ziekte; wanc de Ingewanden en derzelver Vaten worden ligter uitgezet en verwijd, waardoor eene meer wateragtige Gal, tot de Spijsverteering ongefchikt, word afgefcheiden.
Daarom worden de te vroeg geborene Kinderen door deeae Ziekte eerder aangetast, vermits hunne werktuigelijke Deelen als dan nog geheel en al uit eene lijmige ftoffe befraan, en derhalven zeer ligt tegennatuurlijk verwijd worden.
Kinderen, geboren uit Ouders, welker Lighaamsgeftel flap en week is; die een lui en zittend leven, lijden; die overdadig eeten en te veel warme dranken gebruiken; die reeds door den minnehandel of ouderdom uitgeput zijn, en die meermalen een Druipert gehad hebbende, met hun uitgemergeld Zaad Kinderen hebben verwekt; zijn aan de Engek fche Ziekte het meest onderhevig. — En daarvan, 1. 4 k



C 136- )
is het, dat men deeze Ziekte ook bijna nooit ontmoet onder de Hevige landlieden, maar meestal onder de groote en aanzienlijke lieden.
Dat de vrouwelijke kunne meerdere gefchiktheid tot deeze Ziekte heeft, durve ik niet Hellen (7y vermits in de eerfle leeftijd het Lighaams -geftel vari een gezond Meisje, met dat van een frisfen Jongen niet verfchilt; ook bevestigen de Waarneemingen deeze Helling niet.
Nu ga ik over, om optetellen, welke de Aanleidende Oorzaken zijn, die met de Voorgefchikten deeze Ziekte voortbrengen; wij zullen het eerst handelen over de Natuurlijke Dingen, die verkeerd en als vijandelijk op het Lighaam van het Kind werken.
De vbornaamfte en meest voorkomende Oorzaak deezer Ziekte is de Lucht, als ze met veele waterige Dampen bezet is; en ze krijgt des te meer vermogen, wanneer ze te fgelijk door de Warmte is uitgezet. Want, indien de Kipderen, die in deeze hunne leeftijd reeds van eene flappe en weeke Lig. haamsgefteldheid zijn, in eene vogtige en warme" Lucht leeven, word niet alleen de vrije uitwafeming verhinderd, maar zelfs, daar het Lighaam als door Waterdampen omringd js, word er door de opflur-
pen-
0) Dit zegt de Vachir de la Feutrie in Richters Chirurg. Bibliotb. Theil. II. St. II. pag. 05.



( 137 )
pende Vaatjes, die zo wel in de Celletjes der Longen alsdegeheele oppervlakte des Lighaams openftaan, veel Water in het Lighaam gebragt, en met de Vogten vermengd, waardoor de afgefcheiden Vogten, tot de voeding beftemd, zo verdund worden, dat ze de Vezelen van het Lighaam daardoor flap en week maken; maar daar en boven, (en dit is wel het voornaamfte,) worden hierdoor de Vaten wijder en zij fcheiden een Vogt af, dat, door het Water zeer verdund, en tot deszelfs werking ongefchikt is.
De Vaten der Lever, die in de Kinderen reeds van een losfer maakzel zijn, worden dus wijder en het Vogt, dat zij affcheiden, word door het Water dermate verdund, dat het den naam van Gal niet verdiend, en kan dus, onbekwaam tot de Spijsvertéering, geen Phlogifton bij de Zuuren bijdoen; dus kan de Spijs geen Dierlijken aart verkrijgen.
Deeze vogtige Luchtsgefteldheid is Oorzaak, dat deeze Ziekte in de Landen, die nabij de Zee liggen, als Engeland, Hofland en anderen, zo dikwerf voorkomt; — en dat men deeze droevige kwaal zo veelvuldig aantreft in de hutten der armen, die al hunne Huisraad te gelijk met zich in één klein flaap-' vertrekje hebben. —— Hier van daan, dat men in de Steden, die nabij de Zee gelegen zijn, waar de fchamele Inwoonderen in zeer vogtige Huizen, ja zelfs in Kelders woonen, geen Kind vind, of'het * 5 heeft



C 138 )
heeft de Engelfche Ziekte. — Dit is ook de reden, waarom zelfs in ftreeken, die verder van de Zee en Moerasferi afgelegen zijn, in de grootere Steden deeze kwaal algemeener plaats vind, dan op het Platte Land en in Vlekken ; overmits de groote Steden gewoonlijk met hoge Muuren omgeven zijn, en de Huizen digtbij den anderen gebouwd, naauwe Straaten bevatten, waardoor de Lucht niet gedurig vernieuwd word, en de fïilftaande Dampkring met verfchillende uitwafemingen, als 't ware, overladen word.
Hier moet ik ook gewagen van die allerongelukkigfte aframmelingen van het menfchelijken gellachr , die de diepfte valleijen der Valoifer en Savoijer Alpen bewoonen, en in hunne eigene taal Cretins gekaamd worden; waarvan onlangs berigt is, dat deeze door de Engelfche Ziekte in den hooglte trap worden aan* getast (8), overmits de indrukking van het Bekkeneel , ter plaatfe van de Ringswijze Uitpuiling der Hersfenen (Protubsrantia Annularis Cerebri) deeze menfched, die naauwlijks eene menfchelijke gedaante hebben, van alle Reden berooft, en beneden de Dieren fielt.
En de Reden deezer Kwaal, die haars gelijke niet heeft, moet men zoeken in den zo vogtigen Dampkring
,(8) J. F. Ackermann übcr dieKretinen, eine bifor.der? Menfchenaart in de Alphen.



C 139 )
kring deezer Valleijen, en de doordringenfle Hitte, die door de weeromkaatzing der Zonneftraalen op de rotsagcige gronden der Valeijen veroorzaakt word.
Het voedzel, waarmede de Kinderen gelaafd worden, is dikwerf de Oorzaak der Ziekte; want, doordien de Gal, zelfs in de gezondfte Kinderen dunner is, kunnen zij niet alle Spijzen verteeren, waarom dan ook de Natuur hun de Moeder-melk tot voedzel bereid heeft. — Dan daar de verderfelijke gewoonte bij ons zo zeer ingekankerd is, dat zelfs de gezondfte Moeders weigeren hun eigen Kroost te zoogen, en daartoe zig van eene gehuurde Minne bedienen, ontftaat daar door waarlijk voor de Moeder, maar vooral voor het Kind veel nadeel; want de Natuur heeft in de Moeder-melk zulk een aart gelegt, dat ze juist met de verteerings - kragten der Jonggeboornen zo geëvenredigd is, dat in de, Borften eerst een Wateragtig vogt, dat men Colostrum of Biest noemt, word afgefcheiden en daarna, als het Kind ouder word, het Zog langzamerhand' als uit een dunner Voedzel, in een dikker en lijmiger overgaat. — De Minne in tegendeel, bied aan het eerstgeboren Kind Borften aan, die reeds dik Zog bevatten, dat, door de dunne'kragtelooze Gal niet kunnende verteerd worden, verzuurdt, en dus de beginfelen der Engelfche Ziekte maakt. —_ Dat de Vrouwen-melk beter is dan die der Dieren, is
door



( 140 )
door de Scheikundige proefneemingen van zeer vermaarde Mannen bewezen (9). Daar ze door de zagtere Zuuren; ja zelfs door de fterkfte Vitriool, Salpeter en Zeezout - Zuuren niet geftremd word. — Het Zog is dus het beste voedzel voor Jonggeboornen, waarbij de Koemelk, Ezelinne en Schapenmelk niet komen. Want de Dieren-melk word eerder Zuur dan de Vrouwen - melk, vermits zij door de Gal in de Kinderen niet tot voedzel bereid kan worden.
Hier toe behoort ook de Pap, die fchielijk eene Zuute gisting ondergaat, en de gezuikerde Spijzen, die daar en boven door hunne Zeepagtigen aart de vaste Deelen des Lighaams verflappen en ontbinden.
Wanneer de Kinderen eenige kragt in de Spieren hebben gekregen, is hun de lighaamsbeweeging hoogstnoodzakelijk; daardoor immers word de omloop des Bloeds bevorderd, en ge volgelijk ook de voeding: — daar en boven vermeerdert hier door
de kragt en Hevigheid der 'Vezelen. Het is
derhalven voor deeze kleine Kindertjes zeer nadeelig,
en
(9) Spielman de lacte humano optimo infantum reccns natorum alimento: Foltelen, obf. chemie, med. de lacte hum. eju^que cum afinino et ovillo compar. Traj.
ad Rnenum 1775- Cap. III $ 1. Bergius Schew<4.
Abhandl. B. 34.. pap. 40.



( Hl )
en dit is niet zelden de Oorzaak deezer Ziekte, als men hun alle lighaams beweeging onthoud, en ze in de Zitlloelen als opgefloten houd; vooral wanneer zij aanhoudend met de blote Billen boven den Pot zitten, waardoor de rottige uitwafeming van de Pis en DrekltofFen weder worden opgeflurpt.
Ziekten, waardoor de Kinderen in hunne allereelfe jeugd worden aangetast, vooral zo daardoor de Werktuigelijke Deelen der Spijsverteering worden aangedaan, of het Lighaam verzwakt word, verwekken ook zeer dikwijls deeze Ziekte; hiertoe nu behoren al te fterke Ontlastingen, als Bloedftora'ngen, Buikloop en fterk Zweeten, het moeijelijk uitbotten der Tanden, Kinkhoest, Wormen en meer anderen, die ik onnodig achte optenoemen.
Vooral moeten wij de tusfchenpoozende Koorts, (Febris Intermittens) bijzonder in de Herfst-tijd' niet uit het oog verliezen; die volgens getuigenis van Sydenham (O zeer dikwijls in de Kinderen door de Engelfche Ziekte gevolgd word; en geen wonder, daar wij weeten, dat na deeze Koortfen de Buiks-Ingewanden als opgeblazen en grooter worden; dit hebben de Geneesheeren verkeerdelijk Verpopping genaamt, daar de beroemde Rezia <»
de
(O Ope" Medica, Geneva 177?. Tom. I. pag. 50. (a; Libro Citato.



C 142 )
de Vaten eerder verwijd en uitgezet gevonden heeft, het geen men ligtelijk kan afleiden, daar de omloop van het Bloed door de Vaten, wier natuurlijke lievigheid door gebrek van voedfel gedurende de Koorts minder word, door de prikkeling der Koorts fterker word. Wanneer dus de Koorts een Kind aan¬
tast, zullen de Vaten der Ingewanden, die nog zo weinig vastigheid hebben , eerder uitgezet en de Lever grooter worden, waardoor eene wateragtige Gal, tot de Spijsverteering onbekwaam, word afgefcheiden en dus de Naaste Oorzaak der Ziekte word voortgebragt.
NEGENDE HOQFD-DEEL.
Waarom Kinderen, loven drie jaren oud, deeze Ziekte niet krijgen.
Na den Aart en Oorzaken der Engelfche Ziekte te hebben nagegaan, zal ik tot dit Vraagpunt overgaan.
De Vracht beflaat in de eerfte dagen na de bezwangering uit Slijm, geheel dun en doorfchijnend, en zelfs fchijnt het zamenflel des Lighaams, op de helft der Dragt, uit geene andere ftoffe dan uit eene
dikkere Lijmige ftoffe te beftaan. Het is dus
overeenkomftig met de "Waarneemingen , als wij
ftel-



C 143 )
{tellen, dat s'Menfchen eerfte beginzelen door Slijm, dat het ftrembare Weijvogt van het Moederlijk Bloed
oplevert, gevoed worden. En wel in de eerfte
Maanden der Zwangerheid word door de Vaten der Moederhoek niets, dan dit ftrembaar, zeer dun Weijvogt naar de Vrucht gevoerd ; dan na mate de Moederhoek en de Navelftrengs Vaten grooter worden, vloeien er ook andere Deelen, als Olie en Aardagtige Deelen door; die echter, in evenredigheid tot het ftrembare Weijvogt, in eene mindere hoeveelheid naar het Kind gevoerd worden, dan er in s'Moeders
Bloed bevat is. Dit bevestigd het Lighaams-
geftel van een Jonggeboren Kind, nademaal die vasten Hevigheid der vastere Deelen, die bij volwasfefen werd waargenomen, in deeze geheel ontbreekt; zijnde de Spieren lijmagtig en als ontbloot van Peezen; de Beenderen zwak en flap, en uit los vereenigde Vezelen beftaande, zo dat dezelve eerder gebogen dan gebroken kunnen worden.
Dan zodra het Kind geboren is, en zijn eigen leven, (onafhangelijk van de Moeder:) leeft, dat is de Lucht inademt en door Spijzen gevoed word, die het door den Mond neemt, befpeurt men weldra verandering. — Wanneer het door gefchikte Spijze gevoed word, en in eene zuivere Lucht leeft, groeit het lighaam meer en meer op, en word t'e gelijk ftevig en fterk. — Maar zo men het voedfel geeft,
dat



C 144 )
dat moeijelik te verteeren is, of dat het nog flappe Lighaams -geftel door andere uitwendige Oorzaken verder ontbonden word, dan krijgt het Kind de Engelfche Ziekte, en de voeding word tcffens met den groeij des Lighaams verhinderd.
Wanneer het Kind in de eerfte jaaren goed en gefchikt voedfel krijgt, en daardoor de Lighaamskragten dagelijks toeneemen, dan worden de Beenderen fteviger; de Spiervezelen worden meerder, zij worden rooder, en krijgen Peezige Einden; de Ingewanden, die in de holligheden van het Lighaams bevat zijn, en in de eerfte jaren losfer en meer uitgezet waren, verkrijgen door dit voedzel haare vastigheid en grootere veerkragt. — Hierdoor worden haare Vaten naauwer en het geheele Ingewand kleinder; dat nu deeze vermeerderde vastigheid en kragt, die het Lighaam verkrijg:, aan de Aard-deelen moet toegekend worden, is uitgemaakt, daar de grootere evenredigheid van Aard-deelen, de Spieren , de Beenderen en Vliezen van volwasfen Menfchen van die der Kinderen onderfcheit.
Hoe vaster en fteviger nu de Ingewanden worden, des te meer worden zij tot de affcheiding van hunne eigene, zuivere en door Waterdeelen min verdunde, Sappen gefchikt: dus zal de Lever, vaster van maakzel geworden, eene geele, fterke^ bittere Gal uitftonen, niet meer zo ontaart en Waterig als die
door



C 145 )
door de fiappe, fpönsagtige Lever iri de JongèKin-1 deren bereid word.
Deeze kragtige Gal is nü ook gefchikt to'C verteering der anderzints bezwaarlijk verteerbare Spijzen; zij verandert die in een Dierlijken Aart,; zij vermengt het Phosphorisch Zuur, dat door het bijgevoegde Phlogifton gemaakt is, met Aarde,» welke aan de Werktuiglijke Deelen langs hoe meerder Hevigheid geeft, en maakt die ter verrigdng van hun eigen Werking van dag tot dag gefchikter.
Indien dus het Kinderlijk Lighaam langzamerhand gevoed word met eeten, dat gemakkelijker verteer^ en het word tellens behoed voor de fchadelijke uit- , werking der uitwendige Oorzaken, zal het als bij trappen het gevaar der Engelfche Ziekte ontduiken 5> terwijl het Lighaam door meerdere kragt der Spijsverteerende Deelen nu zo gefield word, dat hee ligtelijk de uitwendige en Aanleidende Oorzaken teloor fielt, en dat, offchoon die Oorzaken met zo vee! kragt op het Lighaam werken, als waardoor zij iri jongere Kinderen de Engelfche Ziekte zouden hebben te weeg gebrage, dit nu egter onbefehadigc! blijft.



C 146- )
TIENDE HOOFD-DEEL.
Gefteldheid Van het Lighaam, na de Engelfche Ziekte.
Wanneer het Lighaamsgeftel door gunftige omftandigheden, of door de hulp des Geneesheers verandert, ofce de Aanleidende Oorzaken ophouaen, verminderen de Toevallen der Engelfche Ziekte langzamerhand en de Lijder word herfteld.
De Werktuiglijke Deelen der Spijsverteering worden door verloop van tijd Merker, en daar door gaan de Spijzen, nu wel verteerd, tot beter voedfel voor het Lighaam over. — De Beenderen , die door gebrek der Aardagtige Deelen geheel week waren geworden, verkrijgen ook nu door toevoer van nieuwe Aarddeelen vast- en Hevigheid; de Spieren krijgen fterkte en kragt; de Vliezen en de Vaten, die uit dezelven 't zamengefteld zijn, worden vaster en meer veerkragtig; desgelijks vermeerdert ook de Prikkelbaarheid der Deelen en het Zamentrekkend Vermogen der Vaten; daardoor worden de Vogten, volgens de Wetten der Dierlijke Huishouding, op nieuw rond gevoerd; de Deelen worden gelijkelijk gevoed,"%i dus word de gezonden ftaat des Lighaams herfteld.
Als de Toevallen deezer Ziekte ophouden, en de
Ziek-



C Ï47 )
Ziekte word beter, befpeurt men een bijzonder verfehijnfel, namelijk de te voren gekromde en verdraaijde lange Beenderen krijgen niet zelden hunne vorige gedaante weder; de Oorzaak daarvan moet gezoge worden in den toevoer der Aard-Deeltjens, in dat tijdperk der begonnen voeding, waarin de Beenderen, die eerst week geworden waren, wederom eenige kragt hebben bekomen, en nu door hunne veerkragt hunne vorige gedaante herkrijgen. —— Dan, wanneer de Ziekte lang geduurd heeft, en de Spieren aan de eene zijde der Ledematen opgekrompen zijn, dan blijven de Beenderen zo gebogen, en alle hoop op herftel deezer wanftaltigheid, zo door de Natuur als door de Konst, is geheel verloren.
In den loop deezer Ziekte gebeurd het niet zelden, dat de Ruggegraat, die fponsagtig is, door de' Spieren, die aan één der Zijden fierker werken, een:
weinig na die kant overhelt en gekromd word.
Maar daarna^ wanneer de Spieren, na de Ziekte, meerder kragt bekomen, zo worden ook de Spieren van die eene Zijde fterker dan die der andere, waardoor de Ruggegraat, om dat de Lighaamen oer Wervel beenderen aan de ééne zijde als afgefchuurd zijn^ naar die zijde; overhelt. —- Die aan dit gebrek onderhevig is, zal, wanneer zijn Lighaam buiten den Haak raakt, en de geheele langte der Colom van de Ruggegraat de leiding, die deeze door de' K 2 krom-



C H8 )
kromte gekregen heeft, volgt, hetzelve door gedurige pogingen naar de tegenovergeftelde Zijde overbuigen, en, door déeze verandering van het postuur van zijn Lighaam, herfteld hij wel deszelfs evenwigt, maar, nadat de Engelfche Ziekte geheel genezen is, veroorzaakt hij zig eene tweede kromte van de Ruggegraat, zo dat deszelfs buiging een S maakt. ~ Deeze wanftaltigheid, die alleen uit de Engelfche Ziekte ontftaat, word Scoliofis genaamt, waardoor de Borst van voren en de Rug van achteren als een Bult uitpuilen.
De Naaste Oorzaak der Ziekte weggenomen zijnde, worden de Beenderen, die gedurende de Ziekte week en fponsagtig geworden waren, nu ("als de Aarde tot derzelver voeding gebezigd word; uit hoofde van de verwijding der voedende Vaten, fpoedig door veel Aarde gevuld, en verkrijgen in korten tijd meerdere vastigheid, dan zij zouden gehad hebben, wanneer zij door deeze Ziekte nimmer waren aangedaan geweest. — Dit blijkt duidelijk in de Beenderen van volwasfenen, die in hunne eerfte jeugd de Engelfche Ziekte gehad hebben, dewelke van acne zo dikke en vaste zelfftandigheid zijn, dat zij niet dan met zeer veel moeite konnen doorgezaagd worden, en dan vind men dezelve zo hard als Yvoor. _ Men vind ook de Beenderen, na dat de Ziekte reeds voor langen tijd genezen is,
dik-



C H9 )
dikker, doordien het fponsagtig Beenvlies als eene zeer dikke Btenige Korst op het Been ligt. \
Dan, vermits, na de Ziekte, in zo korten tijd, eene zo groote hoeveelheid Aard-deelen door de verwijde voedende Vaten, naar de Beenderen gevoerd word, verkrijgen dezeïven zo fpoedig zodanig eene vastigheid, dat daardoor de groei des Lighaams gedurende het geheel leven verhinderd word; dit is de reden, waarom zij, die in hunne eerfte jaren de Engelfche Ziekte gehad hebben, nimmer tot dien trap van vollen wasdom geraken, die zij zouden bereikt hebben, indien zij van deeze Ziekte waren bevrijd gebleven.
Uit dit alles kan men de reden opmaken, waarom zij, die door deeze Ziekte niet worden weggerukt, vooral zo de kwaal tot na het vijfde jaar geduurt heeft, Bultig, Dwergagtig, Krom of anderzints mismaakt zijn,
ELFDE HOOFD-DEEL,
De Dood, door de Engelfche Ziekte veroorzaakt*
De meeste en bijna alle Ziekten, waardoor het Met fchelijk gedacht verwoest word, doen dit, wanneer door dezelven het Lighaam ontbonden en ver' nield word, door de verrotting der Deelen. — Het tegendeel befpeurd men in deeze Ziekte; want deeze Lijken rerfpreiden in plaats van eene Loogzoutige
& 3, WJH



jtottige Lucht, Zuuragtige Dampen; een klaar be^ wijs, dat de dood in deeze Ziekte op eene geheel andere wijze veroorzaakt word, als in andere Ziekten: dit bevestigd ook het verichilder Toevallen gedurende den loop der Ziekte,
Want in de overige Ziekten, waardoor het Lighaam vergaat, beginnen de Deeltjes van het Lighaam te verrotten en, wanneer zij in hun hoofd-, beginfelen ontbonden worden; dan vermeerderen de ontwikkelde Vonkjens zeer de warmte des Lighaams, en de fcherpheid der vlugge rottende Deelen prikkelt het Hart en de Vaten, waardoor de Koorts word veroorzaakt.
Dan in deeze Lijderen word de Verrotting der Deelen, door het Zuur doortrokken, verhinderd, waarom men ook bijna geene warmte des Lighaams befpeurt, maar veel eer koude en bleekheid der Ledematen.
De Pols word niet radder, maar langzaamer dan de natuurlijke en traager, en gedurende den gebeelen loop der Ziekte is er geen Koorts, uitgezonderd een Sluip koortsje, dat er zomtijds op 't einde der. Ziekte bijkomt.
Word de Dood in andere Ziekte verhaast door verfchillende Oorzaken, waardoor de Werktuiglijke Deelen door onbinding van derzelver beftaandeelen vernield worden; zo fterven deeze Lijders door eene andere Oorzaak, te weten, door bedorven Spijsvertee-
ring



ring en overvloed van raauw Zuur; bebalven eene * bedorven Slijm, word er toe de voeding van het Lighaam niets anders aangewend; hierdoor word eene algemeene Uitteering, Verflapping en Ontbinding der Vezelen veroorzaakt, en langzamerhand vergaat alle de Prikkelbaarheid: daar nu hiervan alleen s' Menfchen leven afhangt, is de Dood, na dat de Prikkelbaarheid uitgebluscht is, onvermijdelijk; want de Slagaderen, onbekwaam door hunne eigen kragt het Bloed voorttefluwen, maken een hinderpaal voor het Hart, cat door de groote verzwakking van deszelfs Vezelen deeze hindernisfe niet kan overwinnen, en dus houd met den omloop des Bloeds te gelijk het Leven op.
Het Sluipkoorrsje, dat men op het einde der Ziekte befpeurd, word geenzints door de Prikkelende Deeltjes van het verrotte Bloed, (gelijk in ander Ziekten) veroorzaakt, maar hangt af van de pogingen van het Hart, om het weerftandbiedende Bloed, dat in de Slagaderen, die reeds alle Prikkelbaarheid verloren hebben, als Itil ftaat, voort te ftuuwen. —— Hier bij komt, dat, wanneer de omloop des Bloeds zo aanmerkelijk vertraagd is, de bedorvene Deelen door de Ontlastende Wegen niet geloosd worden, en langzamerhand beginnen te rotten, het welk do verrotte (tinkende Buiksontlastingen, die men aan \ einde der Ziekte waarneemt, klaar aantoonen.
SC 4 DER-



.PERDE AFDEELING;
De Geneezing der Engelfche Ziekte. TWAALFDE HOOFD-DEEL,
De Middelen ter Geneezing deezer Ziekte, door. de Artzen aangeprezen.
J3aar het geen er wegens het Onderfcheid deezer Ziekte en haare Voorzegging hier te zeggen Hond, reeds genoeg door zeer Vermaarde Mannen, die deeze pkte hefchreeven hebben, gezegd is, en van eten, de Uitlegger van den Grooten Boerhave, deeze taak bijna geheel afgedaan heeft (3) en op dit ftuk in de opgegeve Vrage, als genoeg bekend en klaar, niet word aangedrongen; zo gaa ik dadelijk, na den Aart en Oorzaken der Engelfche Ziekte behandeld te hebben, over tot derzelver Geneeskundige Behandeling; m geVe eerst de Ge,
aees-
(3) Comment. in H. Boerhaavt Aphorismos de cogn. et cur. morbis. Tom V. p. 592 et {eq> '



( 153 )
neesmiddelen op, die door onderfcheiden Schrijvers tegen deeze Ziekte zijn aangeprezen.
De meeste Middelen, die ter genezing der Engels fche Ziekte voorgetteld worden, zijn uit het PlantenRijk genomen.
Glissonius voornamentlijk prijst zeer de Rhabarber aan (4), gelijk ook meer anderen doen (5).
Willam Fordyce heeft veele Lijders gene^ zen met eene gifte van drie tot fes grein Rhabarber en tien grein Sal Polychrest, alle ochtend toegediend, waardoor vooral de Buikloop verminderde (6), Zeviani verzekert, dat de Rhabarber nimmer goede uitwerking doed, ten zij vereenigd met het Ens Veneris (7).
Rosentein is in vermoeden, dat de Water Patick (Rutnex Aquaticus), die foms in plaats van de Rhabarber gebezigd kan worden, wel eenig vermogen tegen de Engelfche Ziekte heeft (8),
'De Meekrap, (Rubia Tinctorum') die tot in de Beenderen doordringt en dezelven volgens ge-
no?
(4) Tractatus de Rachitide. fc
(5) Strack; de Rachitide in Act. Phyf. Med. Hasfiacis. Vol. I. Art. 24.
(7) New inquiry into the Caufes of putrid and infl*mmatory Fevèrs.
(7) Della cura dei Bambini attacati delle Rachitide: Veran. 1761. et in Comm. Lipf. Vol. 12. pag. 413.
(8) Loco citato. pag. 596.
K 5



C 154 )
nomene Proeven rood verwt, is ook tot de Genezing deezer Ziekte, die flegts als eene Ziekte der Beenderen befchouwt is, gebruikt. Levret heeft deeze Wortel het eerfte inwendig voorgefcbreven; hij liet een Once Tartarus Soluhilis en even zo veel Meekrap met 4 pond Water koken, cn dan gaf hij dit na er Honing te hebben bijgevoegd, den Kinderen te drinken (9).
Hij heeft veele navolgers gehad, waaronder den Vermaarden Rosenstein, die gew.lt heeft, dat men het afkookfel van deeze Wortel met veel Water aangelengt en met Venkel als ook Oranjefbhjllen fmakelijk gemaakt, den Kinderen tot hunnen gewonen Drank zoude geven (,). Haleer verkiest de Infufie deezer Wortel boven het Afkookzel (2). Sichi (3) heeft waargenomen, dat dit middel, in gevalle het Kindje dit bitter Afkookzel tegenftaat, aan de Minne ingegeven, heilzaam is.
Haller tekent aan, dat de Steenbreke (Saxifraga) door de Engelfchen in deeze Ziekte gebezigd, dikwerf zeer wel aan de verwagting heeft beantwoord (4^.
(9) 1' Art des Accouchemens. p. 280.
(1) L. C. pag. 594.
(2) L. C. pag. 197.
(3) Vid. Frnka, L. C. pag. 262.
(4) L. C. pag. 197.



C 155 )
Hartmann (5) geeft deeze Lijders de Hertftonge (Scolopendria) en Steen-Ruite (Ruta Muraria) tot fes Drachmen, gekookt met Water tot twaalf Oneen.
Hij tekent ook aan, dat de Tamarifc- bast, in Water afgetrokken, met vrugt is toegediend (6).
Störk prijst de Dolle Kervel, (Cicuta') tegen de Engelfche Ziekte aan, en verzekerd, dat een Jongetje, die andere Middelen vrugteloos gebruikt had, daar door volmaakt herfteld is, hebbende in 8 dagen de gifte tot 6 grein daags gebragt (7), daarna heeft hij met nut gebruik gemaakt van Pillen uit het Extract van Dolle Kervel, Spaanfche Zeep en Sijroop van Duiven - Kervel ( Syrupus Fumarice) (8).
Hij verzekert ook, dat door het Extract van Munnikskappen (Aconitum) de Engelfche Ziekte en de Winddoorn (Spina Ventofa) geheel genezen Zijn (9).
Haller prijst de Duivelsdrek, {Afa -Fcetida) zeer aan, door welke alleen twee Broeders, die de Engelfche Ziekte hadden, volmaakt herfteld zijn (1).
Het
(5) Formula: Remediorum Lipf. 1771. No. 697.
(6) L. C. No. 771.
(?) Libell. de Cicuta. Vindob. 1761. Cafu 32 et 24.v
(8) Mediz. Pract. Unterricht fur Feld und Land Wundartze, Wien. 1776. theil II. pag. 197.
(9) Libellus de Stramonio, Hyosciamo , Aconito Vien. 1762. pag. 110.
(1) L. C. pag. 197.



C 156 )
Het zagte Afkookzel van gebrande Eikels, wel ker vermogen door Schröoer eer geneezing van zo, Vce e2gekten beproefd is, word door Hem, als een gefehikt Geneesmiddel tegen de Engelfche Ziekte zeer aangeprezen (2). '
De Haen getuig dat het door mme^ j?en gebleken is, dat de Koorts-bast (Cortex Peru vianus) zeer veel in deeze Ziekte der Kinderen ver, mag (3).
Dan Cullen beklaagt zig, dat men dezelve, uit hoofde der fterke bitterheid, in geene grote hoe, veelheid aan de Kinderen kan inge.en (4j
Pvosenstein verzekert, dat Hij door het Sal Esfentiale van de Kina, gedurende negen Maanden, tot tien grein dagelijks toegediend, deeze Ziekte heeft genezen (5).
Wepster heeft Stovingen en Clijsteeren uit het Afkookfel van te Kina niet een goeden uitllag gebruikt (6). 5
Hiertoe behooren ook de Inlandfche Basten K-ui den en Wortels, die dikwerf in plaatfe der Koorts bast met vrugt zijn toegediend (t. w.) de Eike en
mi-
(2) Von den Wirkungen der Eichlen pag 28 - 5Ï
(3) Ratio medendi. P §' 3S'
(4) First Lines of Fracties of Phyfick, Tom. IV
(5) L. C. pag. 589. (6; L. C. pag. 148.



C 157 )
Willlgebast (7) de Nagelwortel (Radix Gei Ur« lani), Zevenblad (Tormentilla) &c. Waterkers (Irifolium Fibrinum); kleine Santorij (Centau* rium Minusj &c.
Tot de tweede Clasfe der Geneesmiddelen, uit het Rijk der Delfftoffen genomen, behoren
De Staal-middelen: Camper roemt uitermate zeer de Crocus Martis met opflurpende Middelen vereenigd*
Störck mengt het Vijlfel van Staal met de Rhabarber Wortel, en geeft daarvan tweemaal des daags tien grein (8)»
Er is er, die het gebruik van het Staal in fubftantie^afraden, uit hoofde der zwakheid der Maag in deeze Lijdertjens, en verkiefen daarom liefst hetzelve, in een Planten-Zuur ontbonden, toe te
dienen. Boerhaeve prijst den, door hem
bereiden Staalwijn, als een voor Vrijsters en Jonge Kinderen onfchatbaar, Geneesmiddel, zeer aan (9).
Bosr-
(7) Guntz heeft uit de Cortex Salicis Cuprece Badftovingen gemaakt, en het Afkookfel van de Salix Vücllina tot Drank gegeven, zie deszelfs Disfert. de Cort Salicis.
(8; Loco Citato.
(9) Elementa Chemiss. L, B. 1732- Tom. II. pag. 445-



C 153 }
j.T^TJ0 ARMSTR0NG CO en HalCVi ^ " 0nderfche^n Genees = wijnen (Vma Medicata) u\t ne, craa, * .. Jnen en 7imPntfou / rr ' SPece"Jen, bittere!
enzamentrekkende Kruiden gemaakt, aangeprefen. -
*■» knjgen, dan raad RoSENSTElN de 'J"
"» aan CO. & #or« Salis Ammoniaci Marti*. '«ofie anders gezegt het *W,V tó -
bedtcnd C5), en Boerhave heeft het zelve tot twee grem daags voorgefchreven (6)
Be.evolx heeft de F/ow Salis Amnoniaci met Koperdeeltjes bezwangerd, met goed gevol, I-n gebruiken, volgens getuigenis JvJsZ"
De Kwikmiddelen worden vin a,
wuraen van de meesten als
. N icha-
(1) Mater. Medic. ad § i4g0.
(2) Uber die gewohüche Kinder Kranckhei'en naderen behandlung pag. 103. «ncsneKen unê
(3) L. C. pag. I97.
(4) L. C. pag. 598.
(5) L. C. pag. 129. et feq.
(6) Mat. Med. ad § Cit.
(7) In Comm. Tom. V. pag. 028.



( 159 )
fchadelijk in deeze Ziekte, verworpen. — Echter prijst ze de Hoogl. Bromfield, in 't begin der Ziekte aan, die in het verkeerd denkbeeld Hond, dat hij door dit Middel de Klierverltoppingen losmaakte (8).
Vogel raad,het gebruik der Kwikmiddelen aan, wanneer de Engelfche Ziekte met Wormen vergezeld is (9).
De Spiesglasmiddelen (Antimonialia) zijn ook in deeze Ziekte beproefd: te weten het Sulphur Auratum Antimonii de Kermes Mineralis, Vinurn Antimoniatum Huxhami} Unzer raad aan om deezen Kinderen in plaatze der Snoeperijen en Zoetigheden liever Spiesglas - Koekjes te geven (1).
Dat de Aluin, onder de Middenzouten iets vermag ter Geneezing deezer Ziekte, fchijnt deszelfs zamentrekkende, en verfterkende kragt aan te duiden: men geeft het in Water of in Weij van Melk ontbonden, voor den gewoonen drank. — Zommige Engelfche Geneesheeren bereiden een Bad uit eene'grootere hoeveelheid Aluin (2).
Aan
(8) Chirurgical Obfervafions and Cafés, vid. Richttrs Chirurg. Biblioth. B. II. ft. 2. pag. 137.
(9) Praslect. Cit. pag. 552.
(1) Den Artz. Tom. 8. pag. 187.
(2) Zie Wepjler 1. c. pag. 149;



( ïöo )
Aan de Aardagtige Middelen, die het Zuur 0pflurpen, word, daar ze het eerfte gewrogt der Ziekte wegeemen, door de Artfen zeer veel toegefchreven: hier toe behooren Krijt, Kreeftoogén, Eijerfchalen enz. - De Ha en verhaalt, dat Hij door het Poeder van Gecalcineerde Oesterfchelpen alleen, veele Kinderen die de Engelfche Ziekte hadden, genezen heefc> (3)- alfchoon Cüllen getuigt, hiervan pene de minfte uitwerking te hebben gezfen (4), mtusfchen verzekerd HaLLER, dat alleen door het gebruik van Aardagtige Middelen een Kind, dat de Engelfche Ziekte had, herfteld is (5).
Pvosenstein verkiest de Loogzoutigtn boven de Opjlurpenie Aardagtige Middelen: hij ontbind een halv Once Zout van Wijnjieen in een pond Water en geeft daar van aan de Kinderen van 2o tot 100 druppen (6). Abilgard heeft bij het Afkookfel der Koortsbast en Meekrap het Zout van Wijdteen gedaan, met dat gelukkig gevolg, dat hij een Jongetje, dat de Engelfche Ziekte had, en overal met Zweeren bezet was, volkomen herfteld heeft (jy.
(3) L. C. Toni. IX. pag. 248.
(4) L. C. pag. 256.
(5) Disf citat. pag. 195.
(6) L. C. pag. S9Ö. et ft(J_
(7) Societ. Med. Havnianfis Collcct. Vol. L pag, Im



Uit het Dieren.rijk hebben de GenéesRuridlgéiW weinig Middelen ter Genezing deezer Ziekte ge vonden. <
R osensteïn eh Knack (8} hebben de Osfengal bij wijze van Pillen gebruikt, en Metzger beveelt het Zap van Pisfebedden aan (9).
Voormaals heefc de Heelkunde ook het haare ter
Genezing der Engelfche Ziekte toegebragt. ■
Glissontus tekent aan, dat door de Oude Genecsheeren, ten dien èinde, Aderlatingen, Searificatien in de Schulp van het Oor, Bloedzuigers, Koppen, Etterdragten en Spaanfche Vliegen, ( wie zoude dit immer geloofd hebben!) beproefd zijn (1).
Ha el er' heeft de Wrijvingen met een Wollen' Lap, doortrokken met den Damp van Mastik/ Wierook, Stijrax, Benzoë, in de Engelfche Ziektenuttig en heilzaam bevonden (2).
Hartmats'n wil, dat men uitwendig verfcheiden fmeeringen doe, vooral op den Buik en de Ruggegraat (3). Maller gebruikt daar toe het' Unguentum de Styrace, de Duivels-drek, denGeest
(8>L. C. pag. 597.
(9) Entwurff einer Medicina Ruralis in Cornmerit,' Lipf. Tom. 27 pag. 98.
(1) L, C. pag. 340 et feq*
(2) L. C. pag. 199. O) L. C. No. 603,
L



Geest van het Ammoniak Zout, den Geest van Lepelblad en de Kaneel-olie (4). de Schotten fmeeren de Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, met het Oleum Hepatis Scatina, waarmede Wepster veelen genezen heeft (5).
DERTIENDE HOOFD-DEEL.
Beoordeeling der Geneesmiddelen tegens de Engelfche Ziekte.
Wanneer men iets zekers omtrent de kragt der Geneesmiddelen in de Ziekten bepalen wil 5 moet men den Aart en de Oorzaaken der Ziekte, als ook de wijze, waarop de Middelen op iét Lighaam werken, wel kennen; dan hoeverre wij van deeze wijze van beoeffening der Geneeskunde afzijn, weet en erkent ieder rondborffig Geneesheer, en Hij zal dit zonder bloofen, niet kunnen lochenen: zeker is het, dat wij veele Geneesmiddelen aan de onzekere proeven der Kwakzalvers verfchuldigd zijn; een gelukkige, dog toevallige, uitkomst heeft er veelen ingevoerd; weinigen zijn er door beredeneerde Waarneemingen ontdekt,
\ De
(4.) L. C. dag. 200.
(5) L. C. pag. 140 Sequ.



De menigte van Geneesmiddelen, die tegen dS Ëngelfehe Ziekte werden aangeprezen, is daarom zo groot geworden, omdat de Ziekte onder defzelVer gebruik niet zelden ophield; dan meestal is de Kwaal niet door deeZe Middelen t'ondergebragt, maar ze is of door het wegneemen der Aanleidende Oorzaken , of door eene gunftige verandering in het Lighaam te weeg gebragt.
De Hertstong (Scolopendrid), Steehruit (Ruta Muraria), Steenbreek (Saxifraga), Water Patick (Rumex Aquaticus) hebben weinig, ja ik dürve Verzekeren, niets tot de Genezing deezer Ziekte toegebragt; vermits derzelver zamentrekkende kragt zo gering is, dat ze met recht onvermogend moeten gehouden worden, om de zo zeer verzwakte Deelen zamen te trekken en te verlïerken.
De Duivelsdrek (Afa fcetida), Dolle Kervel (Cicuta) en Munnikskap (Aconitum), die doof Haller en Stork, zo zeer tegen de Engelfche Ziekte geprezen worden, durve ik zeggen, dat in deeze Ziekte meer kwaad dan goed gedaan heb* ben. — Want vermits de prikkelbaarheid in het lighaam van een kind, dat de Engelfche Ziekte heeft, uit hoofde der afgenomen kragt der deelen (tonus) vernietigd is, wat voordeel, bid ik u, kan men van deeze Middelen verwagten, die door hunne uitdampende deelen, uitwijzens de gedane Proeven ert L <2 Waai1-



C 164 )
Waafneemingen, het vermogen der Zenuwen zo zeer krenken ?
De Kwikmiddelen zijn voor deeze Ziekte geheel niet dienftig, daar dog deeze bijna alleen in de Dierlijke Slijm ontbonden worden en die daarna, onveranderd, langs onderfcheiden wegen uit het Lighaam uitdrijven, en daar die Slijm het eenige voedfel is van een Kind, dat de Engelfche Ziekte heeft, moet gevolgelijk, als men de Slijm nog wegneemt, de voeding geheel ophouden, en de dood verhaast worden; zij zijn echter uitwendig van nut in een Beeneeter bij Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben.
De bereidingen uit het Spiesglas, (Antimonium) 'Zijn, vooral in Zuuren ontbonden, vermits zij het gedarmte fterk prikkelen, en veele Vogten daar na toe lokken, nadeelig, vermits daar door de kragten van het zwak Lighaam nog meer gekraakt worden, en de voeding, die reeds bijna ophoud, geheel en al wegneemt, daarom behoort men deeze uit het getal der Geneesmiddelen tegen de Engelfche Ziekte geheel uit te fchrappen, ten zij ze in zulk een gift werden toegediend, dat daardoor niet de Buikontlasting, 'maar wel % omloop van het Bloed en de Uitwafeming bevorde>> werd.
De Geneesheeren hebben gelooft, dat de opflurpende Aarde en de Loogzouten zeer voordeelig zijn,
ver-



C 165 )
vermits daardoor de kragt van het Zuur bedwongen word; en ik wil niet ontkennen, dat zij zomwerf het hunne tot Genezing der Engelfche Ziekte hebben toegebragt; dan men zal mij niet ligt wijsmaken, dat door deeze Middelen de Engelfche Ziekte in den grond genezen is, vermits zij de Hoofdoorzaak niet kunnen wegneemen, olfchoon het Zuur voor een korten tijd door dezelve getemperd wórJ.
De Hulpmiddelen, die de Heelkunde ter Genezing deezer Ziekte aan de hand geeft, zijn voor de Lijders allernadeeiigst; want, doordien het Lighaamsgeftel, uit hoofde der zo zeer verminderde zamenhang der Vezelen, zo ver af is van den ftaat van ontfteeking; zullen de Aderlatingen; de herhaalde Infnijdingen CScarifieatien'); de Etterdragten, en wat dies meer is, niet alleen geen nut doen, maar. veel eer, door verlies der Sappen, de kwaal verzwaren; maar daar de Wrijvingen van het Lighaam, door eene matige prikkeling der vaste Deelen, meerder kragt geven, de Prikkelbaarheid vermeerderen en den omloop des Bloeds bevorderen, moeten ze in de Engelfche Ziekte niet verzuimd worden. — Dan, de Olieagtige Smeeringen, vermits ze door de verpopping der Poren de Uitwafeming beletten, zijn aftekeuren en te verwerpen.
Vermits de Eerfte en Naaste Oorzaak der Ziekte, in de tegennatuurlijke vergroting der Lever door de L ^ ■



C m )
verwijding van haare Vaten; en in eene kragteloofe en wateragtige Gal beftaat; zo zullen alle die Middelen , waardoor dit Ingewand meerder kragt bekomt, uitwerken, dat er eene fterkere Gal, die tot de Spijsverteering bekwaam is, afgefcheiden, en dus de Ziekte t'ondergebragt word.
Aan dit oogmerk voldoen de Bittere Zamentrekkende Geneesmiddelen, die het Plantenrijk oplevert; als de Bitterwortel ( Gentiana), kleine Santorij (Centaurium minus), Waterklaver (Menyanthes Tfifoliata) de Eijken en Willigen bast enz. de Rhabarber, boven al de Koortsbast, die in de Vogen van het gedarmte afgetrokken, met het Bloed vermengd, de Vezelen verfterken en zamentrekken.
De kragtigfte Geneesmiddelen in deeze Ziekte, leveren de Staalmiddelen op, niet alleen uit hoofde van haare zamentrekkende kragt, maar ook omdat ze ligtelijk in de raauwe Zuuren, die in de Ingewanden zijn, ontbonden worden en veel Phlogifton in het Gedarmte ontwikkelen, dat in de Kinderen, die de Engelfche Zjekte hebben, hoofdzakelijk pptbreekf.
VEER,



( i67 )
VEERTIENDE HOOFD-DEEL,
Voorbehoeding tegen de Engelfche Ziekte.
Een gezond Lighaam kan door geen Geneesmiddelen tegen Ziekten beveiligd worden, vermits die het vermogen hebben om het Lighaam aanmerkelijk te veranderen; en daarom even zp als zij een Ziek Lighaam door haar vermogen herftellen; zo maken ze ook een gezond Lighaam Ziek. De Ziekte word dus niet afgewend door toegediende Geneesmiddelen, maar door het wegneemen der Oorzaken, die te gelijk met eene bijzondere Lighaams-gefteldheid de Ziekte veroorzaken,
Maar wanneer het Lighaamsgëftel reeds tegennatuurlijk zo veranderd is, dat het alleen eene Aanleidende Oorzaak nodig heeft ter voortbrenging der Ziekte, dan moet deeze Ziekelijke Voorgefchiktheid zekerlijk door Geneesmiddelen verbeterd worden. Deeze Voorgefchiktheid der Kinderen tot de Engelfche Ziekte nu, kan men ontdekken, als de Huid flap en gerimpeld; het Aangezigt bol en bleek is; als het Kind knorrig is en aanhoudend fchreeuwt; als. het niet ftaan wil; of, als het reeds gelopen heeft, en op eens loom word, en niet meer lopen wilj als het altoos hongerig is, en hoe veel het ook eet, L 4 vmr-



C 168 )
nimmer kan verzadigd worden; als het een dun, pen afgang heeft en Wurmen loost.
Geen Leeftijd is voor deeze Ziekte vatbaar, dan de eerfte Kindsheid, en deeze 'Lighaams-gefteldheid d,er Kinderen komt met de Wetten der Natuur overeen, en ze kan niet anders zijn, of er ontftaat eene Voorgefchiktheid tot andere Ziekten; het flappere Lighaams-geftel dog en de zo groote Lever, zelfs in de gezondfte Kinderen, zijn aan deeze Leeftijd zo Oigen, dat z;j, zonder het grootfte nadeel voor de gezondheid, niet anders kunnen zijn; daar nu de gezondheid van het Lighaam van een Kind eenig* lijk hierin gelegen is, dat hetzelve groeit en de Werktuiglijke Deelen, door de voeding dagelijks qene?mende, fchielijk tot een zekeren trap van volkomenheid geraken; zullen wij aan den groei van het Lighaam, en aan de gezondheid van het Kind het grootfte nadeel doen, indien wij door Geneesmiddelen het flappe Lighaams-geftel veranderen, of hét maakzel der Werktuiglijke Deelen meer, dan behoorlijk, tragcen te verfterken; want de Lever is in Kinderen' ypornamentlijk daarom zo groot, op dat er eene dunnere Gal zoude afgefcheiden worden, dJe, ongefchikt tot bereiding wan eene grotere hoeveelheid Phosphorisch Zuur, oorzaak is, dat de Deelen niet IQ goedig met gephosphoreerde Kalk gevuld woi>
den.



C 169 )
den, en dus de groei des Lighaams belet worde'. .
Dus blijkt het hier uit, dat de gefteldheid van het Lighaam, waardoor het tot de EHgelfche Ziekte voorgefchikt word, dikwerf de gezondfte ftaat is van het Lighaam der Kinderen; en dus zoude het gebruik der voorbehoedende Geneesmiddelen even eens zijn, als eene andere kwaal te veroorzaken, die nog fchadelijker was.
Dus is de eenige wijze van Voorbehoeding deezer Ziekte, de Aanleidende Oorzaaken, die, op het Lighaam van het Kind fterk werkende, deze Ziekte noodzakelijk voortbrengen, aftewenden en wegteneemen; onder deeze verdient eene vogtige warme Lucht de eerfte plaats, die het Lighaams - geftel zeer flap maakt, de affcheidingen verhinderd en dus de Engelfche Ziekte veroorzaakt.'
In de Nederlanden, daar de overftromende'Wateren de Lucht met de opgeheven dampen bezwangeren, waar dierhalven de inwoohderen in eene vogtige Lugtsgefteldheid leeven en de opflurpende vaten der Huid en Longen aanhoudend veel water opneemen; vermag de Geneeskunde tegen eene zo algemeene en vermogende oorzaak weinig. — Hier kan de Overheid meer doen , met die Plasfen uit te droogen of op eene andere wijze wegteneemen.
Dan hoe zeer heemen de Oorzaken deezer Ziekte L 5 niet



niet toe, wanneer wij de Steden, in die Provinciën gelegen, nagaan? De Lucht, reeds met veele Waterdampen bezwangerd, word in dezelven door de hoogeMuuren als ingefloten; de hooge Huizen bevatten enge Straaten; dus ftaat er de Lucht in ftil, en word aanhoudend door de menigvuldige inwoonderen en uitwafemingen verder bedorven. Hier bij komen nog de dampen van Moerasfen en Waterbronnen, de uitademingen der Beesten in de Stallen en Hinkende Riolen, waardoor de vogtige Dampkring met deeze fchadelijke Dampen nog meer vervuld en als verzadigt word; en dit is oorzaak, dat de bewoonderen deezer Steden niet vrij uitwafemen en hun Lighaam zich van die bedorven deelen niet ontlast, maar zelfs op nieuw waterige en verrotte deelen opflurpt.
Wanneer wij nu nog eens de Huisjes der; arme Lieden in die zo bevolkten Steden bezien; (die klein, morsfig, en onderaardsch zijn en die in ftilftaand water liggen en zeer vogtig zijn,) zo behoeven wij ons niet te verwonderen, dat men, wegens deeze vermeerderde oorzaak der Ziekte in de fchamele Hutten der Armem geen Kind vind, dat van de Engelfche Ziekte vrij is.
Daar nu, hoe een Stad meer bevolkt is, het getal der Geboggelden, Krommen en Dwergen ook grooter word, die ongefchikt tot werken, onbekwaam zijn om voor zich de kost te winnen, door
het



het Gemeen moeten onderhouden worden; moest de zorg der Overheid vooral daar heen zig uitftrekken, om deeze Kwaal j die dagelijks, tot het grootst nadeel van het Gemeenebest, toeneemt en het menfchelijk geflagt ondermijnt, te verminderen. — Hierin kan de Geneeskunde niets doen, daar ze de Oorzaken, die aanhoudend op het Lighaam werken, niet kan afweeren; daar er hier een groote hoop van Oorzaken bij een komt, welken te verbeteren of te vernietigen, eene zo dwaaze onderneeming zoude zijn, als den Rhijn te willen uitputten.
Dan, offchoon wij de Oorzaken niet geheel kunnen wegneemen, kunnen wij ze egter gemakkelijker vermijden en haare fchadelijke uitwerking voorkomen; het zoude daarom een groot voordeel voor de Provinciën zijn, als de Overheid buiten de Steden een groot Gebouw maken liet, waarin de Kinderen Jn de eerfte jaren van hun leven mogten woonen, tot dat zij fterkei geworden zijnde, het gevaar deezer Ziekte ontworsteld waren. — Dit Huis moet ruim en hoog gelegen zijn, de Lucht moet er een vrijen doortogt door hebben en in den omtrek geen dampen van ftilftaand Water zijn. Zo zoude het Gemeenebest, door met deeze geringe onkosten het 'getal van mismaakte Burgers te verminderen, grotere uitgiften fparen.
De rijkere Inwoonders moeten hunne jonggeboren
Kin-



C 17* )
Kinderen in geen warme Benedenvertrekken opflulten, maar op Bovenkamers doen huisvesten; de Kamer moét ruim en groot zijn, met Winddrijvers en een Schoorfteen voorzien, opdat de Lucht geftadig vernieuwd worde; de grond moet beflrooijd worden met Zand, dat bij eene heete Kachel gedroogd is , vermits de ondervinding geleerd heeft, dat het drooge Zand de vogtigheid der Lucht zeer fterk naar zich trekt en dus de Lucht zuivert (6> Men moet zig van den reuk vanMastik en Styrax,' alsook van allerlei berookingen , die de Lucht met vogtige en vreemde uitwafemingen befmetten en de Doorwafeming verhinderen , onthouden. Intusfcben is Jenever in den brand geltoken, zeer voordeelig; daardoor word de Lucht in het vertrek verdund, en de fchadelijke Deelen zakken naar den grond.
Het Kind moet in geen Vederbed gebroeid worden, maar men moet het op eene Matras van Stroo leggen, en er verfcheiden bij de hand hebben, om dezelven, als zij door de Pis nat geworden zijn, te ver-, fchoonen. —- Vooral moeten de Ouders zorgen, dat de Kinderen niet lang met nat Linnen, of in een
' Bed,
(6) Door dit Middel alleen is de Scorbut, die in het Munsterfche Rasphuis zeer fterk heerschte, geheel verdreven, C. L. Ho fm Aww. Zie de Verhandeling vaa Schaki o qk.



( '73 O
Bed liggen, dat door de' Pis vogrig is geworden j zij moeten altijd met nieuwe verwisfeld, en hét vogtige buiten het vertrek gedroogd worden.
Wat het Voedfel aangaat, dat niet zelden de Aanleidende Oorzaak deezer Ziekte is, daarop moet men naauwkeurig agt geven 5 de Moeder - Melk is, zo als ik te voren reeds heb aangetoond, het beste voedfel voor jonggeboren Kinderen; en kan de Moeder zelve het Kind niet zogen, dan moet men zich van eene gejonde fterke Minne voorzien, die bijna gelijktijdig met de Moeder bevallen is, want niet3 is voor een Kind fchadelijker dan oud Zog van eene bejaarde Minne. —- Zijn de Kinderen boven het half jaar oud, dan is een teug rode Wijn en zagte Specerijen, bij een uit Melk en Befchuit gemaakte Pap gemengt, met herhaalde Wrijvingen van hel Lighaam zeer nuttig.
V IJ TIENDE HOOFD-DEEL.
Geneeswijze der Engelfche Ziekte.
Bij de Genezing deezer Ziekte moet men haare twee Tijdperken wel in agt neemen.
Het eerfte is: wanneer men vermagering van het Lighaam en Loomheid befpeurt, de Buik opzet, de Uitwafeming Zuur riekt, en de Buiksontlasting groen



C i?4 )
is. — Het tweede: Als deeze Toevallen verergeren* de einden der Beenderen zwellen en die der Ribben knobbelig worden; het bovenfte gedeelte van het Voorhoofdsbeen uitpuilt; het Hoofd grooter word en naar een der Zijden overhelt; de Buiksontlasting opftopt, en de Beenderen krom worden, en er eindelijk een Sluipkoortsje en fterk Zuurriekend Zweet bijkomt.
In het eerfte Tijdperk heeft men geene Geneesmiddelen nodig, doordien eene goede levenswijze gewoonlijk tot herftel der gezondheid voldoende is! men moet dus deeze Kinderen voor eene vogtige warme Luchtsgefteldheid behoeden, en, ten opzichte van hun verblijfplaats, zo handelen, als ik te voren heb opgegeven.
In het begin der Ziekte is de Gal dun, en tot de Spijsverteering ongefchikt, egter ontbreekt zijniet geheel en al; dit immers bewijzen de groene Buiksontlastingen, vermits de Gal met het Zuur vermengd, een groenen kleur aanneemt.
Men moet dus in dit Tijdperk der Ziekte, den Kinderen met dën eerften de Melk onthouden, zo wel de Moeder-melk als die der Dieren, doordien die onverteerd zijnde, Zuur word, en dus de Ziekte verergert.
Ook is de Bouillon en Befchuit, in Water geweekt, deezen Kinderen nadeelig; vermits de onder-



( »75 )
dervinding geleerd heeft, dat deeze fpoedlg eetie Zuure gisting ondergaan, en dus, door de wateragtige Gal niet te ondergebragt zijnde, .aanleiding geven tot verergering der Ziekte.
Het beste voedfel, en dat zijns gelijk niet heeft, dat men in dit Tijdperk der Ziekte deezen Kinderen kan geven, is eene zogenaamde Amandel-melk, (Emulfie), die uit een Doijer van een Eij met een weinig Zuiker, in een pond Water gewreven, gemaakt is, die hun tot gewonen drank gegeven word. In de eerfte levensmaanden is deeze, door konst bereiden, Melk, voldoende, en daar is niets meer tot de voeding nodig; maar is het Kind ouder, dan kan men het ook het Wit van het Eij geven, dat met Zuiker gewreven is; men moet intusfchen zorgvuldig toezien, dat men het Kind geen Groenten geeft, of zulke Spijzen, die in de Maag Zuur worden; liefst moet men den Kinderen Vleesch geven, dat eerder tot de Rotting overgaat, als tot Zuure gisting.
Ik heb dikwerf de beste uitwerking van zulk een Voedfel, dat uit Hoender -Eijeren bereid word, gezien; daardoor heb ik de Zuure Oprispingen en groenen Buikloop fpoedig overwonnen; de flappe Lighaams gefteldheid was, buiten verwagdng, ras verdwenen, en de vorige gezondheid en vlugheid der Ledematen herfteld , en men zal zich hierover niet
ver-



C i?6 )
verwonderen, als men overweegt, dat de kragten ter Verteeririg der Spijzen in de Kinderen zwak zijn, en dat er niets moeielijker te verteeren is dan de Planten-Zuuren, die deeenigfte zijn, welke, na de Spijsverteering, in een gezond Mensch geheel Onveranderd gevonden Worden, ——- Dan de Hoendereijeren verzuuren nimmer, maar, als zij bederven, zo verrotten ze; zij hebben dus in de Maag der Kinderen zó veele kragten niet nodig tot hunne verteering, doordien derzelver Hoofdfïoffen reeds van zelfs tot de voeding des Lighaams gefchikt zijn, en dus geene verdere verteering ofte verande-' ring nodig hebben.
Daar ik nu in de Genezing der Ziekte alle Groenten, Melkkost, Vleeschfoupen' en Befchuir> pappen als fchadelijk veroordeele en verbiede; zo verkieze ik egter, als het Kind meer dan een half jaar oud is, en tot de Voeding meer voedfel nodig heeft, boven ander eeten, Malsch Vleesch, zo toebereid, dat het gemakkelijk kan gebruikt worden, hiertoe behoort vooral de Commijïio Alba Clerckii, die ik egter dus verandere, dat ze voor deeze Ziekte meer gefchikt zij; ik laat namelijk, één Once wit Capoenen of Hoender Vleesch, zonder vel of ver, met twee Doijers van Eijeren, en één pond zuiver Water in een Mortier zamen wrijven, en doe er als dan voor den aangenamen fmaak Olie van Citroen-
fchil-



( i?7 )
fchillen met Zuiker gewreven (Elceofaccharum Cu tri) bij; waarvan ik drie of viermaal des daags eene genoegfame hoeveelheid aan het Kind laat toedienen; zij gebruiken het gemakkelijk en verteeren het zeer gemakkelijk, wordende daardoor de Lighaamskragten en de gezondheid fpoedig herfteld.
Hier helpen geene Geneesmiddelen, die men den Kinderen zeer bezwaarlijk kan inkrijgen, en die ook zeer zelden de Eerfte Oorzaak der Ziekte wegnee■ men.
De meeste Geneesheeren doen zeer kwalijk, wanneer zij de Zuure Oprispingen en herhaalde Zuurs Buikontlastingen ziende, zich alleenlijk tot de ontlasting der DrekftofFen bepalen; en hun herhaalde Purgatien uit Rhabarber, Spaanfche Zeep of andere 'Buikzuiverende Middelen toedienen. — Hierdoor immers neemen zij de Oorzaak der Ziekte niet weg; maar" integendeel word de kwaal door deeze Middelen erger, en zal gedurig weder befpeurd worden, zodra men met de Buikontlastende Middelen ophoud; daarenboven worden de Ingewanden door deeze Geneeswijze zeer verzwakt, de kragten der Spijsvertèering verbroken , en dus laten ze de Ziekte in veel flimmer ftaat.
Ik wil egter niet ftellen, dat in deeze \Ziekte nimmer Buikzuiverende Middelen nodig zijn: er zijrt zelfs zommige gevallen, waarin ze zeer dienftigM Zijn,,



( i78 )
zijn, vooral wanneer veele Wormen de Darmen fterk Prikkelen. — Zijn 'er tekenen van Wormen, dan geve ik of een afkookfel van het Wormkruid, of Osfengal, in Water ontbonden, met Honig; en daarna laat ik ze eene Emulfie gebruiken uit drie tot vijf grein van de Refina Jalappse, met eene genoegfame hoeveelheid van Eijerdoijers; van dit Middel egter bediene ik mij nimmer buiten noodzakelijkheid; ook niet, wanneer er Wormen geloosd worden, daar het_ffiij niet onbekend is, dat zij uit bedorven .Darmflijm voortkomen, en dus een gewrogt der Ziekte zijn, dat niet, dan na wegneeming der Oorzaak, ophoud.
Alle Baden zijn voor deeze Kinderen zeer nadeelig, dan het is zeer nuttig, 'hen dikwerf fchielijk in koud Water te dompelen, en zeer fpoedig uittehaalen; daarna het Lighaam met een Wollen Lap te wrijven; want hier door herkrijgen de flappe Deelen hunne veerkragt, en de Prikkelbaarheid vermeerdert.
Wanneer de Ziekte in haar Tweede Tijdperk is ingetreden, dan toonen de week geworden en gezwollen Beenderen niet alleen eene grote flapheid der werktuiglijke Deelen aan, maar oók dat de geheele Voeding bedorven is. Want, daar . de Aard-
deelen ofctbreeken, zo word er een bedorven Slijm In de Celletjes gebragt, het geen de flijmige Korst, die- de Besnieren bedekt, klaar bewijst.
In



( '79 O
In de Geneezing van die Tijdperk moet men op twee aanwijzingen agt geven: Voor eerst; dat dë Naaste Oorzaak der Ziekte worde weggenomen, vervolgens, dat de zo zeer verzwakte Deelen des Lighaams gefterkt worden; hiertoe moet men omtrent het afweeren der Uitwendige Oorzaken en de Levenswijze hetzelfde in agt neemen, dat ik tot béhoeding der Ziekte aangeraden, en in het Eerfte Tijdperk der Ziekte aangeprezen heb.
Daarna moet men door Bittere, Zamentrekkende Middelen de Geneezing volmaken; onder deeze zijn de bittere Kruiden, Basten en Wortels, door verfcheiden Geneesheeren in deeze Ziekte aangeprezen, /en waarvan ik te voren de voornaamften gemeld hebbe.
De Tincturen egter en Extracten, die uit deeze Planten bereid worden, zijn verre te verkiezen boven derzelver gebruik in fubftantie , vermits het Poeder , in de Maag en Darmen, in de bedorven flijm als
Omwonden, onverteerd geloosd word. ■ De
Tinctura Rhei Aquofa; het Extractum Córticis Peruviani, Gentiance, Trifolii Fibrini, &c0' zijn uitmuntend; men geeft ze in Water ontbonden, met eene bijgevoegde Sijroop: men moet dezelven in zo eene hoeveelheid toedienen,. dat ér de Buikontlasting niet dcor bevorderd worde; nadien dit meer fchade dan nut zoude toebrengen, Vermits' M 2 d0



. c ï8o )
daardoor veel Vogten naar de Ingewanden gebkt en geloosd worden.
Maar onder alle de Middelen voor de Engelfche Ziekte zijn de voornaamften, de Staal-Middelen; want daar ,de kragten der Spijsverteering in deeze Lijders zo zeer verzwakt zijn, zo worden alle Planten, en zelfs de Extracten der bittere Planten, door hun langer verblijf in het Gedarmte, Zuur.
Dan de Middelen, die uk het Staal bereid worden, verdienen daarom de voorkeur. Voor eerst: orn dat zij geen Zuur veroorzaken, maar het ze ve eerder opflurpen; ten, tweeden: om dat zij, in Zuuren ontbonden, het allerfterkst samentrekkend en verfterkend Geneesmiddel uitmaken; ten derden: om dat zij, met Zuuren vereenigd, zeer veel Phlogifton uitlaten, het geen in het Lighaam van een Kind, dat de Engelfche Ziekte heeft, vooral vereischt word.
En daarom offchoon ik niet ontkenne, dat het Staal, in Plantfiippen of in Wijn ontbonden, allergewenschte uitwerkingen in deeze Ziekte heeft, is het, dat ik het Staal in fubftantie verkiefe; en ik late de Limatura Mortis, Alcoholifata, drie of viermaal daags, van twee tot tien grein, gemengd met Pap en met Geneesmiddelen, uit het Dierenrijk genomen, ingeven. — De Staalwareren, als die van Pijrmont, Swalbach, Ems en anderen worden daarom'



C 181 )
óm te regt ter geneezing deezer Ziekte aangeprezen; vermits het Staal alleen in het Lugt-Zuur ontbonden, nog veel Phlogiston bevat, en zich met de rauwe Zuuren, die in de eerfte Wegen der Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, gevonden worden, met het overgebleven Lucht-Zuur, gemakkelijk vereéhigen.
Wanneer een Kind, dat de Engelfche Ziekte heeft, reeds Tanden heeft, moet men zorg dragen, dat deeze door Beenbederf (Caries) riet aangedaan worden; daar dog de adem deezer Lijders met veele Zuurdeelen bezwangerd is en de zuure Dampen de verglaasde Korst der Tanden wegvreeten, is dit de eenige Oorzaak, dat de Tanden geheel verteeren, zo als de vermaarde Wedekind dit in het breede heeft aangetoond (8). Zij kunnen echter voor het bederf ligt behoed worden, als zij twee of driemaal daags met een opflurpend of loogzoutig Tand-Poeder gewreven worden; tot dat einde heeft hij een Poeder voorgefchreven uit Rood Coraal en den Calmus Wortel (Calamus Aromaticus,~) van ieder een half Once; of gebrande Korst van Brood met Tabaksasfche; of (Oleum tartari per deiiquium') met Water gelengd (9), door welke verzagtende Middelen de Tanden zeer kragtig tegen het bederf worden voorbehoed.
'Als
(8) Aufzatzeu ' ber verfchiedene wichtige gegenftande der Arzneij-Wisfenfchaft. Pag. 382. ' Cp) Ibidem pag. 385-
M 3



( 18a )
Als een Kind, dat de Engelfche Ziekte heeft, dik, wijis aan den Afgang is, dan moet die of door bittere Geneesmiddelen, of door eene ruime teug Kalkyvater gedopt worden, op dat door het verlies van zo veel Vochten de Ziekte niet dag aan dag toeneeme.
Maar heeft het bij aanhoudenheid geen ontlasting, dan moet men de Tinctuur van Rhabarber met den x Staal wijn geeven, om de veerkragt der Darmen te hertellen; vooral verdienen de dompelingen in koud Water en dikwijls herhaalde Wrijvingen zeer te werden aangeprezen.
UI T-



UITLEGGING
der
P L A A T.
Ofschoon het overtollig moge fchijnen, deeze Verhandeling over de Engelfche Ziekte met een Plaat optehelderen; vreeze ik echter zeer, dat men, het geene ik omtrent den bijzonderen aart der Beenderen, die door de Engelfche Ziekte zijn aangedaan, gezegt hebbe, niet genoeg verftaan zal, daar ik niet wete, dat deeze Waarneemingen, die van het grootlïe aanbelang zijn, tot dusverre door een Geneeskundigen gedaan of uitgegeven zijn; en daarom vertoont
1. Afb. het Voorhoofds-Been van een gezond Kind, dat bijna drie maanden oud is; op dat daardoor de vastigheid en natuurlijke dikte van het geheele Been blijke; maar vooral, op dat de waare ftaat van den Vborhoofds-Naad, zo als die in dien leeftijd nog aanwezig is, gezien werde.
II.



C 184 )
//. Afd. vertoont het Voorhoofdsbeen van een Kind van gelijken ouderdom, dat de Engelfche Ziekte heeft: hier doet zig aanftonds op
a. ) dit Sponsagtig maakzel, het welk zo wel aan het uitwendig gedeelte van het Bekkeneel, als
b. ) aan de inwendige zijde van het Voorhoofdsbeen te zien is. Ik heb te voren (in het 111 Hoofdeel) reeds gezegt , dat dit Sponsagtig maakzel
. grootendeels zijn oirfprong heeft van de flijmagtige boventallige PlaSt, die op de vastere en meer zamengepakte Been - Plaatjes ligt.
c. c.) zijn de einden van deeze Plaat, die langzamerhand dunner geworden, daar, waar de zelfftandigbeid der Beenderen vaster word, eindigt;
d. d.) Vooral verdient onzen aandagt de tegennatuurlijke dikte van den Naad, dewelke, vergeleken met die van een gezond Kind, in
Afb. I. afgetekend, driemael dikker is. — Hier terplaatze is het maakfel van het Been zeer Sponsagtig en door Holletjes en Poren, die er tusfehen bei'en zijn, duidelijk te zien: grooten deels word het uit; overtallige plaatjes geformd, zo als de
MI. Afb. aantoont, waarin het zelfde Voor-, hoofdsbeen voorkomt, met deszelfs inwendige holle Zijde, opdat de overtollige Plaat zig vertoone.
Te weten: als men den Voorhoofds-Naad beziet, dan zal men bemerken, dat en het uitwendige bolle
ge-



( ï85 ) '
gedeelte van het Bekkeneel en het inwendige holle gedeelte met deeze Plaat of liever met dit flijmig Vlies bekleed word.
Ik heb daarom beide deeze, aan het beenig Bekkeneel vast gehegte, Vliezen met een Mes afgefcheiden, en hier doen afbeelden; men ziet het in deeze Afbeelding, als men den Voorhoofds - Naad beziet.
a. a.) Is de uitwendige flijmige Plaat, die door haare witagtige en poreufe zelfltandigheid zig van het onderliggende vaster Been Iigtelijk onderfcheidt.
Vooral vertoont zig de flijmige Korst, die geheel de inwendige oppervlakte des Voorhoofdbeens bedekt, zeer zigtbaar.
b. b.) Hier is dezelve gedeeltelijk' omgeflagen, op dat, na het wegneemen daar van , de waare inwendige en vastere Been-Plaat zig vertoone.
De dikte van deeze bastaard of valfche Korst is zo aanmerkelijk, dat zij bijna de helft der dikte van den Naad uitmaakt; zij is Poreus en zeer Sponsagtig, en' dunner geworden, eindigt ze aan de Oogholten: — daar, waar ik ze doorgefneden heb, heef; zij bijna de dikte van drie Lijnen, en, waar ze aan de inwendige Plaat van het Been vastzit, is ze vol holligheden en vertoont een zeer ijl maakzel,
De Beenderen, die door de Engelfche Ziekte zijn aangedaan, die ik hier heb afgebeeld, heb ik reeds ten minnen een jaar, in gelengde Brandewijn, die
met



C 186 )
met eenige Koperdeeltjes bezwangerd was, bewaard; het Zuur, waarin fk de Kcperdeeitjes in opgelost heb', zig met de Kalkaarde van het Beeft,vereenigd, en de Koperdeeltjes losgelaten hebbende/ heeft het Been eene groener kleur gekregen, daar de flijmige Korst, op het groene been liggende, is wit gebleven.
Wanneer de Engelfche Ziekte over is, en de voeding van het Lighaam herfteld word, dan worden deeze flijmige Lagen, die de meeste Beenderen des'Lighaams, die door deeze Ziekte aangedaan zijn, dekt, fpoedtg met eene groote hoeveelheid van Aardftoffe gevuld, en in een zeer vast Been veranderd.
Hierdoor worden de Beenderen, die tevoren door de Engelfche Ziekte waren aangedaan, naderhand zeer vast en als IJTOor. - Ik heb een Bekkeneel van eene Vrouw van 50 jaaren oud, die in haaren jeugd de Engelfche Ziekte had gehad, dat meer dan een duim dik is en geheel en al uit eene vaste beenige ■ zelfftandigheld beftaat, dat zeer zwaar weegt. In de verzameling der Keijzerlijke Academie der Natuurenderzoekeren te Erford word er een bewaard, dat nog dikker en veel zwaarer is.
IK Afb. vertoont het Agterhoofcfebeén van eenvijfjarigen Jongen, die lang aan de Engelfche Ziekte gekwijnd had, en daarna aan eene andere Ziekte is geftorven.
De



( i87 )
De mismaaktheid van dit Been, die door de Engelfche Ziekte is veroorzaakt, is zeef opmerkelijk.
a. a. b. b. zijn duidelijke overblijffelen, waardoor
B. B. de Knokvormige gedeelten van het Agterhoofds-Been (Partes Condijloidece) van
A. deszelfs Wiggebeensuitfteekfel, en van het
C« Agterhoofds gedeelte gefcheiden worden. De Knokvormige gedeelten ziet men aan de inwen- ' dige zijde, digt bij het Agterhoofdsgat, geheel ingedrukt, zo dat er van weerskanten
d. d. eene zeer aanmerkelijke groeve is, die maakt, dat de Kraakbeenige zamenvoegingen
a. a. b. b. van den anderen verwijderd, nog niet tot een doorgaand Been vereenigd zijn.
Deeze tegennatuurlijke indrukking der Knokvormige gedeelten moet noodwendig ten gevolge hebben, dat de kleine Hersfenen en de Ringwijze Uitpuiling der groote Hersfenen gedrukt worden; in deeze verandering der deelen moet men de reden zoeken, waarom men in Kinderen, die de Engelfche Ziekte hebben, niet zelden eene (lompheid van Geest befpeurd, vermits hierdoor de edelfte gedeelten van de Hersfenen aangedaan worden.
Voor 't overige, wanneer de Ziekte niet veel jaren geduurd heeft, zil men zulk eene groote wanftaltigheid



C 188 )
heid van het Bekkeneel niet vinden; in tegendeel zaï de meerdere groote van het Hoofd maken, dat menfchen, die te voren door deeze Ziekte zijn aangetast geweest, nu in verftand en fchanderheid uitmunten.
EINDE.









VERHANDELIN*
VAN HET
Prov. Vtr. Gen. 7 D. 2ile Stuk.
J. F. ACKERMANN OVER DB
ENGELSCHE ZIEKTE.
J. F. AcKERMANN OVER DE
ENGELSCHE ZIEKTE.
VERHANDELING
ft VAN HET
[Prov. Utr. Gen. 7 D. ide Stuk.