STAAT van EUROPA ifl I7p4 betrekkelyk den Revr lutionairen Oorlog* OORLOGENDE MOGENDHEDEN, 5Franficnfi. Oorlogs-Declaratien Aan OOSTENRYK dus ook aan PRUISSEN 20 April 1792; Aan SARDIN1EN (Bevel van Aanval) 8 Sept. 1792. Aan ENGELAND en de VEREEN. NED. 1 Febr. 17931 Aan SPANJE (dus aan Portugal als Subf.) 7 Maart 1793. Den 21 Sept. 1792 verklaarde de N. C. deKONINGL. WAARDIGH. vernietigd. Voorts als REPUBLIEK onder een Revolutionair Gouvernement nog verder in Oorlog geraakt, voert FRANKRYK, na Oproeping van alle weerbaare Manfchap en Requijitie van alle Goederen, denzelven te Lande en te Water met alle zyne Krygs- en Volks-magt en met alle zyn Staats- en Burger-Vermogen. — Zyne Landmagt (LinieTroepen en Nat. Gardes) begroot het op 1,200,000 in 14 Legers verdeeld. — Ter Zee verloor het in de Middenl. Zee zyne Scheepsmagt en Corfica; en in de O. en W. Indien zyne meeste Bezittingen. Maar té Lande heeft het dit jaar 1794 alle zyne Grenzen bevryd, de veroverde Vestingen heroverd, de Ooftcnr. Nederlanden ingenomen, en is reeds iu Savoyen, Spanje, Duitschl. enz. doorgedrongen. (©eaUieerbem „ g OOSTENR.YK fOostenryk, by de Maas, langs eten gehèelen -3 ~5 PRUISSEN ! Rhyn, zelfs over de Alpen in Italië. — RUSLAND * Pruisfen ook by den Rhvn&c. (doch worftelde sIsARÜINIEn" fV^r,°Tla" °°k mCt :S -5 TTMnri A"\sn Dmtjcbe Ryk fteunt meer op Beiden, dan M- EjN GELAAL» het 2e on(icr(telmt. — Rusland waakt. — ^ ï HOLLAND J — Engeland , te lande voor zyne Geall., •5" ESPANJE j en in alle Zeeën, en de grootfte Geld- M o'tDUITSCITE RYK ' kas.—Holland, nooit braaver Troepen enz. '5 5 NAPELS en SICIL. — sPanie > genoeg Vermogen, zo *t genoeg » -pnBTTTAT Veerkragt had. —Sardtmen, genoeg Veer- * S^pniprvTfff <: * kraSt: z0 '£ raeer vermogen had. — Napels ^^KERKELikE S. eu g;Ct weinig, wyl 't overig Italië mets g TOSKAANE * L of neutraal is. — Portugal enkel Subfidiair. NEUTRAALE MOGENDHEDEN, TÜRKYE — Politieke Oogm. • VENET. 7 VreesvoorFRANKZWEDEN V Commercicele l ZWITZ. > RYK en voor binDENEMARK. 5 Oogmerken. ♦ GENUA. J uenlandfche onrust. $nïetn tegen 3Men. Den 3 Mei 1791 eene NIEUWE RUSLAND — overwint eu ..?.. CONSTIT. bedenkelvk meest voor Rusland. — En nu in 179+ PRUISSEN...??...■% eeue NIEUWE REVOL. be- denkelykvoor^//e«... Doch... OOSTENR...??... 5 £i? Caliginofa nofte premit futura DEUS, (21 Decemb. 1794O  OOXLOGvS-MONUMENT T>ij ait HO O GE BEL1NGEK TAS S TA AT bk RE G KKKING, Thans en Voortaan. Te AMS , T>ij .7. B.ELAf E . 1794..   ï 8 o 4* % hei kaartje op het TiteMas. eenen opflag ziet men dus ook geSsraphlsch den STAAT van EUROPA, ge'yk hy was in 1794. De •Geallieerde Landen zyn met roo4, da Neutraale meigroen; FR ANK RYK is geheel roodi — ook hengen er toen zwaare duistere Wolken. Thans in 1804, na eenige Opklaaring, ziet men eenea gsTitsch anderen STAAT van EUROPA. — FRANKRYK, voordeezen als Koningryk reeds zoo magtig, na als Republiek {pfh'èizerrytf) nog op een zesde vergroot. — DUITSCHLAND in zyn Ryksgebied verkleind en veelzins verfcbfikt. — Ten Oosten van Duitschland een der Oüdfte Koniugryken nu geheel verdweenen in de drie gebuurige Monarchien, die 't onder zich verdeelden; en ten Zuiden in Iralien -een nieuw Koningryk (IIETRURIEN) ontdaan. De Oudde Republiek (VENETIEN) vernietigd , en wederom twee geheel andere gedicht, de ITALISCHE door FRANKRYK, de CORCYRISCHE der VII EILANDEN door Rusland. — CC 41.  II By het KAARTJE Al'e dc R^p.b i n, uitgezonderd de Corcyrifche, alleiaajuwst a;et FRANKRYK verhonden ; ei de Bataaffc'w, de Z'Xiif<.rfch: , de Jtalifche-, de Cenueefche nu f.ebeel ftmentaiigénde met FRANKRYK als >— Alie de Ruropifclie Mogendheden van het vaste Land nut FRANKRYK y ATH, er.z. ei,z, W. 7' 1 73) Toen — en dit is het voorbeeld uit de groote keten der v 0 It ooij ende Oorzaaken, — toen, na 't misiuiken der Vrede te Radflatt, het Directoire te P,nys zon* der vertrouwen , het Krygswerk te velde verward of ontfpannen, en de Rusfen triomfeerend in [taliën en-Ai Oostenrykers in Zwitferland waren, en beiden Inbraak in Frankryk dreigden; wie verwagtte toen niet, dat de des:yds invallende z vaare , en zelfs zeer roisje'yke,' Fgypti che Ramp deezen nieuwen zorgelyken tóe Isnd fchroon e'yk zoude hebben Verzwaard? — en ziet! gevk van TOULON , dus moest nu zelfs uit EGY?- TEN de onvoorzienbaare groote Redding komen. Zóó ü oest van dddr wederom iTiuts belanden de WONDERMAN, wiens Uitroep: „te wapen om Vrede!'' den Oorlogsgeest der Franfchen Wederon op nieuw rroet ontvonken; zóó keerden de Triomfen we. derom te rug in Zwitferland en [tallen, ei, — dat nog veel verder zag, — zóó kwam eeru GEWAPENDE ALL1ANT1E in 't Noorden, en PRUISSEN in flanwyr , es ENGELAND in gevaar vso [laven n- c'i heul ergens in EUROPA aan het vaste Land te vinden. Ei toen het eindelooze van dit verbr.azcnd Uitzicht nut PAUL PETROW1TZ wegviel, en Vorst ALEXANDER, gewisfelyk tot Heil der Menscl.heid, den Rug. O O fi-  IV By het KAARTJE cm fifehen Troon beklon , bleef echter het vooranamffs- voor de Fratifehe RrptfbMek geborgen: de Rhym tlesf^de-GrensfcheidMig , de Italifcht Republiek sch er Piemont en Savoijen , et. het zeker uitzicht van Duitfiche SchaéVergoedingen te beregenen op Fransch Perie■ment , en al wat verdei by de Lunevil cbe Vrede voor Onv ermy d-e h k wierd gehoude». Aan Beleid:, dat ajtet te baar nam , en Onv-erfaagd* fceid, die voor niets week, is de nieuwe Franiche-Mo* gtndheid haare- Grondvesting, en haare tegenwoordige rop'geduchte Hoogheid'gewisfelyk verfe mldigd': doch niet minder is waar, dot door Om vo o r z-i e n b aar e Ge» beurtenisfen in begafende oogenb.ikken die groote STAATSVERANDERING van EUROPA, welke met de voltooide vestiging der Franfche Republiek by de Ltinevi'fcbe Vrede haar volledig beflng kreeg, allengs is \.co:bereid, en r eindelyk by flot, ren eetienmaal onver» t- y.deiyk wierd. ■ > - ( wat bi"loed nu wederom de lierH':-.ppir,g der Franjche Republiek lot een ERFlTK KEE ZtRRW op den tegenwoordige» STAAT van EUROPA zmI hebben, moet dï tyd leer en-.) (*) Post - S eriptnirr. On-'er Del drutim vnn d't blad vlerk F.VROIU p'f'ïTjet vrra'cQ*. axt hit omzettend: Klimt» yen lfcrfc!»«;'ppii'« rei Prtnfthe R pib.ük tot een ERFI.Yli KlilZUIUtYIC. Hu b rand V&settvm. diitt nu wederom nieuwe Slattsvraagen in nok iwvjfeHiigén itvfiarra êmneni iet*'tegenwoordige* STAAT vn EUROPA:' — k>. v .. „ t'rankryk ifis K£Ij&J£fUiXü nu ook al tin etene zil b'ven- b.-ho-f „ r de Geaüi.'erden verhaten en door de Franichtn hernomen. , , V", • bl. 113. Schnkitclyke OORLOGSBRAND van TOULON. ( Befchrvvina van het Brandbedryf der EiigtlfcJiep. J . . bl. 117 O tzclti-ede Gew'gen vnn den TOULONSCUEN OORLOGSBRAND - EleHriJieririg der Franfche Legers). . bl. 130. Lyst der verbrande Oorlcgfcbepen. . . bl. 126  VUI Inhoud. / 1794- CORSICA van Prankryk sfgefcheiden en zyne Kroon r.rm Engeland opgedragen bl 1%U Wyze.op welke de Oradragt van CORSICA gefchied is. bl 137. Verdere bedryven wegens CORSICA. . . bl. 140. Verdere Merkwaardigheden wegens GENUA. . bl. 145. Schaamteloos verdichtfel van Uoie fStrre om over het Genuea Jche ferritetr te trekken tot verrasfehhig der weerlooze ft.td 0n'S»a- - bl. 148. Verlegenheid van GENUA over de fchending van zyn Tornco* bl. IS|. Verdere afloop der Gemietfche Zeezaaken en befluit. . bi ijj. RB. Het Stuk over de HOOGF. BEL/iNGEN van STAAT en REGEERING thans en voortaan , zal afionderlyk worden uirgegeeveti.  HISTORISCH DAGREGISTER der FRJNSCHE REVOLUTIE en des OORLOGS volgens den nieuw:» FRANSCUEN AUl.iNACH, 1.1 et een DAGREGISTER ONZER VADERLANDSCHE HISTORIE. Men kan zich by deeze naast etkaer Slaande Registers herinneren, — hoe de NEDERLANDERS, een zoo klein folk, door Geduld. „ Moed. Standvastigheid . Gödsvrecs , 'voorbeeldeloos Beleid, en door „Middelen, by 'c geheele Menschdom gebillykt, geduuremle 80 » f«ren zich tot eetien vryen Staat hebben kunnen verheffen, — es „ wat de FRANSCIIEX, het gtootjle folk van Eitropa, door vliegen* „ den Drift, door hoogst-gefbanne Magt, door niets-ontziende Voort„ varendheid, met Begrippen en Maatregelen, die nimmer gehoord of t> gebezigd zyn, in 5 en zelfs meest in 3 jsaren hebben uitgevoerd." — Men kan zich herinneren, — „ hoe een zoo klein Volk als Wy, ,, door niemand te willen beledigen, van alle Monarchaale Mogendhe,. den zyne Revolmie voor de VRYHEID zag begunftigen, en vaa » alle nabuurige Vo'ken zag zegenen; kort: hoe de Verëenigde NE„ DERLANDERS door Befcheidenheid, OmzicAtigheid, Menschlvk„ heid, en door de Eer en het Staatsbeftier van Andere Mogendhe„ den onaangeroerd te Iaaten , alle Gevaarea geduurende 80 jaarea hebben kunr.en te boven woiltelen." Men kan zich by het inzien deezcr Dagregisters mede herinneren ,— „ hoe met onze groote Staatsrevolutie en Vestiging alle ffeetenfehaf, „ en Konst, en Bloei, en Welvaart, en Genoegen onder alle Europi. „ lelie Volken toenam of opgewakkerd wierd; Iwe dus onze Reyo'utU „ ten Zegen voor geheel Europa was. - Te zesgen, dat de Franfcfw „ Revolune, inzonderheid federt den X Aug. ,792, zulks direct, -e„ weest zij, zou zeker ongerymd zy». _ Maar.... dat, na veel* „ onberekenbaare O.heifen, de eindlyke Vestiging eener nieuwe Re„ pubhek in Europa, Czo zy eindelyk eens gefchiedde volgens de Hoog, „ Grondwetten van den Christelyken Godsdienst en de Regels van Befchei. „ ienkeidvoo, andere Mogendheden) geen heil voor \ geheele Mensen. dom zou kunnen worden;., wat mensch, die het Ondoorgrond^ „*«w«(w. aan Auckland 29) X om weer overdeEjkenningtehandelen 1793 z. 2 Febr. 30) II, A/feheidvan Brunswyk te ilauntz, Mollendorff in zijn plaats. 94 jO ia. Vereniging van 't Graa/fchap N\ce mei Frankrijk^ 14 al  4 (VADERLANDSCHE HISTORIE.; FEBRUARI E', SprokRelmasrrd. ï Za. Oproer in Leeuwarden 1580. Cartffin; f 161,0 a ZON. Willem II[. tot Erffhdhoud. Sec. v, Holl, en Z*èl.'i6>4. 5 . Ma, 130 Burgers van Amfterd. gebann.op Gtlgjlraf dor-rAlva iif$, 4 Z7;«. Schout by Nagt kru l i in een Ztegev. tegen de F.ng. 175». 5 ƒƒ'«. Ons tweede aanb. der Souvereinit. aan Erg. vergeefs i£87. * De». Brazilien door ons geheel verlaaten 1654 (groot verlies) 7 Vrij. Nauwere vereeniging van Groningen en Ommel. 1595. 3 Za. AMSTERDAM STAATSGEZIND 1573, <) ZON. Spanje verbied allen Koophandel raet ons 1599 z. 25 Mei. jo Ma. Eerfte Provinciale Raad van Holl. te Deh'- gehouden 1573» 11 Din. Keiz. Max fchenlu de Keiz. Kroon in 't Wap. van Amfr. 14S&. 12 Woe. Ons Sondfche Tol Traktaat niet Denem. gedoten 1547. «3 Don. Rotterd. verheven tot de Vlïde groote Stad van Hoil. 15S0. 14 Vry. Souvereinit. der Nederl. aan Vrankr. aangeb. 1^5. vergeeft 15 Za. Brederode, Hoofd der Nederl. Edelen t 156e. z. 5 Apr. 10 ZON. De Nederlanden veroordeeld in Lyf en Gocu 1506. z. 26 »7 Ma. Flipsll. belooft aftogt der Sp. Troep. 1577. z. 24 Jul, en 25 Jan, 13 Din. Middelburg geeft zich over aan Willem I. 157-% 19 Woe. Ordonn. op de Staats-Regeering v. Hall. 15^5. ao Do;i. De Vernieling der Oiïend Comp. bedongen v. Ooüetiryl; 173^ ai Vrij Ambo'ma door or.a veroverd op de Porrogeefen 1623. S2 Za. Car. V. geeft het Stadh. cn Admiifp. aar: tfiJfl peifoon 1147. 23ZCW. IVillem III en Maria tot Koning en Koningin v. Eng i6c9_, 2-1 Ma. Bevrediging der Javaanen in onze Oosiindien 1757. 35 Din. Stecmvyk ontzet 1581. s>G Woe.Flips bevestigd het grouwelyk Vonr.is van 16. J566. 2,7 Don. Kortrjk door de Spanjaarden listig vermeesterd 15S1. ï8 Vrij. bcheepftryd voor Walcheren tegen de Spanj. 1573. Begin der groote driedaagfche zeedag van Tromp tegen, KrouMtJs Vloot by Puonlai.d 16; 3.  FR SC HE REVOLUTIE en OORLOG. 5 13iS VE NTOSE, {Windmaand). l) n. Revolutionaire Oorlogsverklaring aan Eng. en onze Rep 1793 3j) 14. 'Quinour^le Aiitw.-NB..',m nogmetMK\0,An& te handelen. 93. 3) 15 z)Karlsberg,deHert, v. Tweebrug.r.aausvl. ontvl, 1798 r2> 24. Decreet .daiiJiarfiHl* zyn naam zalbehouden. 1794 »?) 25. Zj«*j Burgerij-verzet zich tegen dtPlaus der ffncobynen 1793 14) 26.. Dumouriers- Proclamatie van Aanval op ons Land 1793.2.2, 1.5) 27. ConJorcct leest het Opflel der Repub. Confl pt de $1, C. ?> 16' 2S De Prt-isfenverJlerkenzicliin-lKteeffckt) q3 . 17). i%. de Franfchen zij-1 reeds in Ons Fort Michtelby Penh 1793. lf) XXX Ptrlrek. van 's Konirgs Tantes naar. Rome. 1791. 19) t. FLUVOISli. Traa.mnGarautietusf. Oostenr enPn,i,r ,~ 2c) 2. Gevecht by. Bwfteuxtusfchen.JxysJel en Doornik. 1794/ 21) 3- De Kluedert opgeëisclit Qdoor Held Kropf verdeedigd).i7v. n) 4- Cnamefch, yfi aan deN. C.dathy zyn kop voor May ntzfl4t.^ 23) 5 Breda gebombardeerd. — Coburg j/j Keulen 1753. ' 24) 6. Maaflrichtgebjmbard.; verdedigd door P. vy Hesfe.uasf. 03 25J 7. Breda by Capitulatie overgegeven-aand. Fr. i-q>. 26) 8. O. Alle Eigendom-der Vysnden van de Revo), gecorfif. voor de Repub — Perzoening der CurcUl; en Jacob. in deiV C. 1 -94 2;) 9. MU-ufladopgeeucht (verdeediad door II. ld Bo'etfeïa;, >„' d* Klundtrt byjlorm ingen. (Hei-J Kropf. 4)93 T 28) X- De Prins van Knburg 0«, ^ volgenden dam Oen vtldttchUegsn-Dumourier onverhoeds te openwijk \A 51  6 CVADERLANDSCHE HISTORIE) 'MAART, Lentemaand. I Sat. Staveren ingenomen door Sonoy 1531. aZOrf.TJs Ruiter verè'erd met het groot Burgerrecht van Amft. 1655. 3 Ma. Groningen en Friesl. verloren door Rennebergs afval 1580. 4 Din, Bredafche Turffchip, of Breda doorMaurits ingen. 1590. 5 Woe. Don Requefeus \ 1597- (Groot geluk voor Holland.) 6 Don, De Haag geplunderd door Maarten van Rosfum, 1518. 7 Vrij, Keiz. Henr, IV. in den Ban ged. door Paus Greq. VII, ioSo» 8 Sat. WILLEM V. • 1743. Verbond met Pruisfén 1678. $ZON. Brusfel door de Spanjaarden ingenoomen, 1585. 10 Ma. Granvetles vertrek irÖ4 en WILLEM I. weer in den Raadi ki Din. Brief v. W. I en andere H. aan Flips II. tegen Granv. 1563. 12 Woe. plakaat tegen het Studecren te Leuven, Douay &c. 1591. 13 Don. Eerfte heimlyke aarflag v. WILL. I. verlooren 1565. 14 Vrij. Groot Privilegie van Maria 1477. FRED. HENR. f 1647. Ij Sat. Flips II bant W. I. en zet25üoogoud. Kroon.op z.lev. ijScv 1(5 ZON. De Utrechtfche Academie ingewyd 1636. 37 Ma. Declar. van Eng. tot opfchort. der Tratft. met ons 1780. 18 Din. Mislukte Piflooifchoot op Willem I, 1582. zie 15. 19 Woe. Willem III, f 1702 Gelder!, tot een Hertogd. gemaakt 1339, S3 Don. Eerfte Octrooi der Oost - Indifche Compagnie ïfjoj. ai Vrij. Atva eischt den 100, 20 en 10 penn. 1569. aa Sat. Hugo Je Groot op Loevenfteis in de Boekenkist 1621. as ZON. Onze Smirnafche Vloot aanget. door de Eng. 1672. z. 7Apn 34 Ma. Flips II. fielt 't Beftier derNed. by den Raad v. St. 1576. B5 Din. Huwelyk van WILL. IV. met ANNA 1734^ f Venetien * ,213 36 Woe. De doorgraving v. d. Rhyn te Katwyk 1571. (vergeefs.) 37 Don. Sfan I. Graaf v. Holl. flaat de Westfriefen by Alkm. 1357. a8 Vrij. 5 IJTR. HOLL.en ZEEL. beduitendea Koning af te zweerenen Sat. £de Hooge Overheid aan Willem I. op te dragen 1580. joZOAT. Refol t. Kerkl. oordeel over de winst in den Geldb. 1658. 31 Ma, P. C. HOOFT door Henr IV. vereerd met de Ridder-Orde van S. Michiel i6>> De Jefuiten uit Spanje verbannen 176;.  FRANSCHE REVOLUTIE en OORLOG, f HfJe FLÜFIOSE, (Regenmaand). l) li. Cobnrgs Aanval op de Fr. bij Aldetthoven ,Eschu>eiler&c.gy s) 12. De Franfchen ontruimen Aahen 17233.3 13. Maajlrichl verlost I793. 4) 14. Geertruidenb.bij Cap. aan de Fr, — Gevecht bij Tongerm 1793» 5) 15. de Ooslenr. weder in Luik, ook in Roermond. 1793. O 16» Bergvesting Kbningjlein geeft zich over aan de Pr. I793 7) 17. Oorlogs Perklaring der N. C. aan Spanje 1793. 8) 18.. Algemeene Wapenkreet te Parijs &c. 1793. QH: T&8) 9) 19. Farly-crifis rar/t/wïRoberp.«» Hebert <« /'ary.f 179:). 1.13. 10) XX. REVOLUTIGN, BiECHTB. zenderAppel tePitrys.*\7i)a.. 11) 21. Rsepinde N. C:\ wymoeten Holland hebben I enzt 1793. 11) 22 Brief van D:imour. uit Leuven aan de N. C 17931 *3) 23- Contra-Rev inLaVendieo^.— HeberiSx, gevang, te Parysgq, 14) 24. Gevecht van Dumourier te Tienen tegen de Oojlenr. 1793. • 5) 25. 'tW.igtwoord vanPdrtjs; „ Regeering, Schavot.''(Rx)befp.)>4 16) 26. Aftogt van de Willemflad— Gevecht by Tienen 1793. 1-7) 27. Be Armein-ftaan heden tegeu elkaar by Neerwinden. 17J3 18) 28. Slag-dag bySeerwinden.!^.— Herberts i>ti//yonderi794» 19) 29. Slag-dag by Tienen. Be Fr. moeten retireeren, 1793 30) XXX Aft* van Befchul. tegen de Hoofden der Cóndeliers-Partyg# 21) 1 GERMINAL. Fm»/. Kanon.Boot voor Lill* genomen. 93 22) 2. Neert.derFr.byLeuven. — Ryks- Oort. gerefol. te Regensb. 93. 33) 3. Be Oojlenr. in Leuven. 1793.— Martiniqucaaude £«5.1794. 54) '4. De OoJltnr.inBrusf. - DePruisf overdenRynbyS.Goara$. H:bert en nog 17 onthoofd. CSiaatszuivering van Robefp 94 25) 5- detfacob. Club «erkl. <*W#Ryken voor ARISTOKRaTEN 1793. ï6) 6. AnPwtrp.aandeOojlenr.gi. — Samenzw.teNip. ontd.ifgo. 27) 7. Namen eu Mons weder door de Franfchen verlasten 1793» 28) 8 de Pruisfen veroyeren Bingen. 1793. •9) 9. Aanval van pichegru met 350O0 m op itGeatt byCatean. 94 30) X, Damour.voerdeBaliegeroepen DeFr.uètKreutsnachgedr.g$. 31) II. de Pr. herneemen Warms, de Oojlenr. Speyer. 1793. 4 Leden. der N. C., onder welke Danton, gcarrejletrd 1724. z. 5 Apr> U4l j  f ( VABERL/jNDSCHE HISTORIE > APRIL, Grasmaand: * j Din. BRIEL 1NGFNOMEN, 1572. (Alva verliest den TVi!.). 3 Woe. De vier eerfte Schepen, uit Amft. naar Oost-Indien 1575* g Don. Intrede van 0111.rent 3:0 Ned. Edelen ia Bru4fi.l 156". z. 5» 4 Vrij. Parmas Schipbrug voor 't belegerd Antwerp. vernield 1585- 5 Sttt. REQUES1 aan MARGR.IET door 400 Edelen 1566. •6 ZON. Maalt der 401 Ed. te Brusfel,en-t>«£'eJ Gueux! gedict.1'. 1.566. 7 Ma. Schrikl. Ooilogsverk. van Eng., en Vrai.kr. tegen ons 1672 8 Din. VlisSng. werpt het Sp. juk af (eerfte Stad, die dit deed.; 1572. ,-9 Wie. TWAALFJAAR.IG BESTAND met Spanje 1609. ,10 Don. HU GO de GROOT, * te Delft. i5?3. ji Vl ij. Ongelukk. VeldH. v. //'. III teg. de Franf. in Vlaand. 1677. 12 Set. Leicesteri ontflag, en zyn btftier aan den Raad v. St 15-8. ,13 ZON. Calais doop Ons en de Engeliclien gebombardeerd t6g<5. 14 Ma. WILLEM I. * te Dillenburg. 153:. Lnd.v. Na.sf. (. 157^, 15 Din. Vrcede niet Cromwel 1654- (.zorgtifie. Conditiën]) 16 Woe. W. IV. Opperb.. der O. I. C. 1749. Lutli. in VVorms 1^24. 17 Don.- Inval-dcr Fianfchen in Staaisvlaanderen 1747- z>' 2-% iS Vrij. M. FaUrio, Doge van Venetien, onthoofd 1355. 19 Sat. Naam van PROTESTANTEN. * (Proteft. v. Ryksv,). .529. . ao ZON. Gclderl., Uirecht en Overysfel wederom in de Unie 1674. 21 Ma. W1LL.\\\ en JlNNA tot Kon. en Kon. van Eng gekr. 1636;. 32 Din, Sluis in Vlaand overgegeven aan de Franfchen 1747. 23 Woe. JT.de Groo/op'tStadh. te Atnft.raadt Verdraagzaamheid i6\6. 24 Don. Oproer 1747. te.Middelb. (oordcel v. 't Syn..v. Dord. i 25 Vrij. Nader Verbond v. Holl. en Zeel, tegen Spanje 1576. 26 Sat. De Edelsn r.eemen den naam aan van GL'EUX 156s. 27 ZON. Moedwil der Boeren te Thoolen gepleegd 1747. a8 Ma. Willem IV S adhoud. &c v. Zeeland I747. z. 17. 2,9 Din. Eerfte beleening in den Lombart van Amfterdam 1619. «. Woe. 's Hertogenb. door FRED. HENR- belegerd L3;g, Zutgbem ca Nuuwe^ea verlaten door de Franlcfcen 1(74.  FRANSCIJE REVOLUTIE en OORLOG. $> I2^« GERMINAL, (Spruitmaand). iy 12. de Go/ieiirykers in Kortryk, Loorniieuz. 1793. O r3- DLimomier zendt Je 4 Coinmisf. en Bournonville aan Clairf. 93; 3) 14. Geert) uidenb.bij C.ip. terug. Dumourier vogelvrij, 1793. 4) 15 DeN.C verklaart zich permanent. ZJt^ji Cap. terug, 93 5) 16. Dumourier fa/if p/ 9-5. -- Danton met 15 onthalsd o.\. 6) 17. AlleBourbonsGytelaarsvoordeqComniirf«»Bournonvill6i793 7) i8. Dampicrre ktrëenigd het Leger van Dumour. tot Defeufie 1793. O 19- Groote Oclcrgs-raad der Geallieerden te Antwerpen. 93 9) A'A' ZJ.altyd 3 Commisl". by de Armée. 1793. -- DeKeiz. inBrusf.qA, 10) 31. Eealité , Conti &V gevangen naar Mcrfcille gebragt 1793. rr) 22. D.\ Geen Vredehandel zonder Erken, van Vryb. en Gel &c- 93 12) 23. Naveelbeiveepng in deJV.C.wisrd Mzvat in de Abdij gebragt. qj 13) 24. Mirat ontfnapt.— Decreet v.m Befchuld.tegen he;n, 93.2.33. 14) 25- Tabago door de Engelfchen genoomen 1703. J>>) 26. Dampierre verjjerkt zich in 't Camp van Ktmars 1793. .16) 27. Hevig gevegt tusf. Valencienne en Condé,,q$.en by Arlon g4. 17) 28. Opening der Campagne door den Keizer by Landrecy. Het liO 29. Fransch Leger 4 u. terug en den 18 ook uit het Camp va» Ge/ar 1794. (jien 17 Re vol. te Warfcr.outv 1794. 19) XXX Adelafgefclsajt.go. — hivaldet Fr. by Hor.tb.enTweebr.tft so) 1, FLORAAL Oorlogs verkl.aandenK vanHong.enz lyqz.z 29 21) 2. Gu.idehupeenonderhaorige EiL door de Eng, veroverd J794. 22) 3. Wasfirgton verklaart Noord. Amer.Neutraal \fngwy Be. Gevecht hy Kostheim. 93 ■cf) XX. Gevechten, en hervatte bloedige in de SosTchenyan ffasnon. 10) 2.1. en van tXaimes en Vicogne Be. 1793. — en zwaar gevecht van Yorck by Doornik den 10, 1794. 11) 23. EL/ZABETH onthoofd. Zivaare gevechten tegen C'airfait 12) 23. byKortryk; hy moet den 12 retireeren tot omtrent Thielt. Ooi zwaere Gevechten by de Sambre. 1794 13) 24. Gevecht byPalencyn.— Cultine toe Gen. y.''| N'iorden 93. 14) 25. {NB. Het Plan van deze Campagne der Geall. geheel veranderd wegens de Overmagt der Fr. in Vlaand-z. I«. 17) 3 8. Cuftine met overmagt doetVfatmietover den Rhynvrykcn l?g$ t8) 29. Groote Mtnoevre der Geall. om Waand. te redden, mislukt 1794. 19) XXT. Cult naardeN.-arm. 93.-- Beauheu fluitdeFr.in'tLuikf. 94 20) I. PRAIRIAL. (D*/*<5feHabeas corpus komt tot flandinEng.ijQi) 21) 2. Bastia, Hoofdflad y. Corfica , capituleert met de Eng. 54 22) 3. Prees!. Slagdag dés Keizers met Pichegru bu Doornik 94. 33) 4- Algemeene Slag-dag der Geall. in Heneg. en 't Camp vvn Fa- mars yenverd. 1793. — Opening der Campagne langs den Rhyn; MollendorfF flaat de Fr. 1794. doen zit 15 July. 24) 5. Kaunitz flaat de Fr. terug over de Sambre 1794. 25) 6. 25. a6 , 27, gefladige hervatte gevechten by de Sambre. 94 ; 36) 7. Decreet: geen kwartier aan Engehchen of Kanoverfchen 1794, 27) 8. De Fr. dringen door in 't Luxetnb. Crchrik te Luik. (4. !(>) X. Antijacobynfchc Revolutie in Lym 1703. 30) lt. Charleroi befchooten door de Fr 1794. z. 3 Jun. 30 ia- Tweede Jactbynfehe Reyol. tePttrys, 1793, z. 10 Aug. 2  13 (VADERLAND5CHE HISTORIE) JUNIE, WiedemaEtid. I ZON. AK-a's grouwelyke Juftitie te Brusfel begonnen 1563, 3 Ma. Breda, na 10 maand Belegering., door de Spanj. fngen. 1625. 3 Din. Eerfte Octrooi aan de West - Ind Comp. v6u» 4 Woe. Refol. v. Holl. ter Hulding v. W. I. als Graaf 15*4. z. 9. 5 Dok. EGMOND en HOORN onthoofd te Bruslel 1568. 6 Vry. Huig de Groot en Hogerbeett op Louvenft. gezet. 1619. 7 Sat. De Ruiters Zeeflag !eg. de Eng. en Franf. 1672. en 1673. : 8 ZON. B. van Gaten, Bisfchop van Munfter verovert Grol. 167a. 9 Ma. Amft Bezwaar tegen de aar.fïe!. v. W. I tot Graaf 1584- 10 Dm. Ie. Inquifitie Plak. in Holl. 15:1. Groning. Staatsgez, 15-g. 11 IVot. Begin der vierdaagfche Zeefl. v. de Ruit. teg.de Erg. 16S6. 11 Don. 12 en 13 Zeefl. v. Tromp t. deEng. by Nieuwp. en Duink. 1653. 13 Vrij. Zeefl. tegen de Eng. (Adm. IVasfenaar fpringt 16^5. ) 14 Sat. De Ruiierb. Ilde Zeefl. in f73. en zyn hoogeTrio.nfin 1IC6. 15 ZON. Neerlands Glorie in de Zond 1646 (480orl. Schep, doorgezeild.) 16 Ma. Eerfte Provinciaale 'Synode van Holl. en Zeel. 1574. 17 Din. Oorlogs Verklaaring van Frap.kryk aan Eugcland 1756. 18 Woe. De Stad Hoorn Staatsgezind 1572. 19 Don, Wotfrrdv.BrederodeteMfteNazi&imdeGi. v.H.f f619. 20 Vrij. Munt van Holl. teDordr. * 1415. de Frarfchen in Naard. 167a, si Sat. De Franfchen in Devent., Schenkefchans en Doesb. 1672. 22 ZON. NEERLANDS GLORIE IN CHATTAM 1667. 33 Ma. B. v. Galen , Bisf. v- Mnnft., neemt Zwol, Camp. &c. 1672. 24 Din, Utrecht, Woerd, en Oudew. overgeg. aan Lod. XIV. 1672. a? Woe. DORDRECHT voor Oranje tegen Alva 1572. Augsburgfihe Con/esjïe 1530. Uitfchrijviug v.''t.Sijn. v, Dordr. 1618. 36 Don, CJeruralem ingen. door de Romeinen 63 voor Chrifii Geb.) 27 Vrij. Groote fchrik in de Vergad. van Holland 1672. 28 Sat, Zwakke Posten, weinig water, heel Holl. in gevaar 1672. S9 ZON. Wanhopige handeling met Lod. XIV. te Reenen 1672. 30 Md. Maastr. ing. door Lod. XIV. Amft. befiuit tot moedige Verdediging in 167a. Dt Frans, wart» tttn reeds te gaarde*.  FR/fNSCHE REVOLUTIE en OORLOG. 13 I3ie PRAIRIAL. O I3« Begin pan ROBESPIERR.ES Tyranny 93. z. 22 Jun. 3 O ft* Bloedige Zee-Vitiorie der Eng. 1794. <üé Fr. veil. is Linie/. 2) 14. 22 Led.derN.C.gearrefl. Q Triomf va» Robefpierre. 93.2.2»;, 3) 15. Charleroi ontzet door Keizer FRANS 94 2. 15 «» 16. 4) 16. Port au Prince dus toen geheel Fr. /.Domingo aan de Eng. 94 5) 17. [peren drie dagen Gebombard. door de Fr. en toen wal terug 94, 6) 18, Decreet van 20,000.94. (z. 20 gun.) — /peren weer beleg. 94 .7) 19. Zwaar e uitval uil Mayntz — Luchtbol uit Conde'. 93 8) XX Feestdag ter Eere van GOD , waarop NB. Robe/p. Prefid.der N.C.de Atheistery onder de gedaante van een Monfler verbrant^e,, 9) H Bloedig gevecht en Ar Ion geplonderd door de Fr. 93. Jo) 22. Reglement voor 't Rey. Gerecht (Signal deCarnage}))i. 2.3 Aug, Clairfait by Iperen terug ge/lagen fiweedemnQ. 94. U) 23. Mar/eilte roept zijn Gedejiut. uit de N. C. terug 93. 12) 24. Gevecht by Rysf Waldeck \q%,Brood- Cokvooï derFr. behoud. 94. 13) 25. ?Dttmoirr. Oorlozsminist. 92. — Dapper gevecht v Clair'4) 26. $ fait tot ontzet v. .peren. Hij moet weer terug naar Thielt. 94* if) -7 Charleroi wordt weder hevig gebo nb. door de Fr. 94 i<5) ï3. Stagdag by Charleroi; en dit weer ontzet 94. z. 21. 17) 29 Tweede hittal der Fr in deO.Ned,q2. - Repub.Conft. voltooid.q% '") XXX. Iperenbi] Cao, aande Fr. 94, de Fr, weer ever de Sambre. 94 19) 1. MESSODOR. Vereeniging van Cor/ica met Eng. - 94 20) 2. LOD. XVI. de roode Mins op. 92 z, 6 gun. en 6 Oful. 11) 3. Charleroi weer gebomb. z. 25. Mons en Namen bedreigd. 94. 22) 4 LOD. XVt.te Parennesopgehouden 91.— Protesti'tf» vette Leden. der N.C tegen netGeueldvany Mei i en 2 jun.Qz. 3 Oft 1794 } 23) 5. Petion gevlugt 1793. D. van Be/chutd. tegen Bris/ot. 9} 24) 6. Gevegt tegen Clairfait by Gent. - 'tGouy. vlugt uit Brusfel 94. 25) 7. LOD. XPIvan Varenneste Parysqi. Charleroi aan de Fr. 94. 26) 8. Conftitutie aangen. bydeN. C. 93 J Veldflag by Fleurus 94. 27) 9. De 3 Standen door 's Konings toedoen verêenigd 1789. 28) X. La Fayette onverwcigt in de N. V, 92.2.20, 29) II. Mayntz opgei'ischt door de Pruis/en. 1793 3°) IA Opute LyQn.c^, Aftogt derFr.onder Luskntr teil Vleiend z.1?, 15]  H (VADERLANDSCHE HISTORIE) JULIE, Hooimaand. I Din. Zierikzee door de Sp. ingen. 1576. (uit duisternis Licht). Z Woe. Merkwaardige vitlorie v. Maurits by Nieuwpoort 1600. 3 Don. Scherp placaat tegen de Reformatie 1565. 4 Ptft. milem in. tot Stadhouder &c. van Holland 1672. 5 Sat. Schriklyke Triomf Intrede van Ltd. XIV. in U.recht' ,67, t M°/- rr,We?C den Sthrilil- Ei?ch van L°d XIV en treedt 7 Ma. lm ondc-rhandetmg met de Eng. Gezanten 1672. 8 Dm. Willem UI verfchoont de verdagu Reg. in ■ 672.'fverjeefs.) 9 ÜPo«. De Souvereiniteit der Nederl. aangeb. aan Eng 1585' 10 Don. WitUm I. te Delft doodg. 1584. en foelie zorg der Staaten 11 Fru. Willem [. tot Hoogc Overh. gedurende den O.rnetSo im* *3 ZOiV. Haarlem op genae of ongenae aan de Spanjaarden ,57a z r* .4 Texel door dubb. Eb gered ,67a. Openb Preek in Holl. tW 15 Om. Eerfte Vergad. van HolL tegen Aha 1572. ïó /Toe. AlvaS Slagting te Haarlem (wel joco) 157». 17 Don. Ysfelyke Eisfchen van Franferyk en Engeland '107a. 13 Vry. Zeedag tegen de Spanj. 1615. Veldfl. tegen de Franf. ,70? ig Sat. Groningen door deu Bisfchop van Munft. bel. 167a. 3,0 ZON. Oranjes Brief aan de S'. ,. dat mm zich ««.-cv! 1, taaten hakken, dan zulke Etfclten ^Fr!tmlle^\^ m Ma. Maaftricht heuchlyk veroverd door FP.ED. HF ND Jj 22 Din Groningen door MAURÏTS ingen. en tot Vilde Pro» „ó. 43 tVoe. Retineberg dood uit hanteer 1581. z. 3. Maart. ' 24 Dm. Don 3an verascht verradel.'t Kast. van Namen 1577. Li7Feb 25 Pr». Hulptraél. met den Keizer tot redding tegen Lod.KlV ,6- " 26 Sat. Onze Afzweering der Spaanfche heerfchappy. I58l. ' '2' 87 ZON. Breda door de Spanjaarden overweldigd 1581. 28 Ma. WïLL. I. ontdekt de Aanllagen v. Don ■Jan aan de ST -t, *9 Dm. Eerfte Zitting op het Nieuwe Stadhuis van Amft, ,6,5' So Woe. Aanfi. op Amft. en 6 Holl. Regenten gevangen 1650. ' 31 Pqn, Eeifte Preek by Amiterdain, buitea de HaarJ, &0I(  FRJNSCHE REVOLUTIE en OORLOG. 15 I3ie MESSIDOR, (Oogstmaand). O 13. De Fr. in Mons. - De Eng. ontruimen Oftende. 94; 2) 14. Bemiddeling over hel D. der 2o,cco in 1797.1. 6 f* 20 §fan, $) 15. DeRepub.Conjl.aavgeu.deorPar.cft.LOD. XPlIge/cheiden. 4) i5- in Doornik, Gent tic — D, ,, Valenc. Condé &c. 5) 17- t overtegevso in 24 u.of geen kwartier." 94. doch 2.22. Sep. 6) 18. SuspenfievanVmonals Maire.i-yqz.z.io tfun.en ïö&ul. 7) '9 ï BlydeHereenigingindeN.P.metden Koningiygz. —Petion, is) XX, £ Rsbaut. &c. befchuldigd 93. Gw«j/ *fgM Beaulieu 94. 9) 2t. Sluisgefommetrd.-De twee Fr. Legers byAlhvereenigd.cn 10) 22. Condé byCap. aan de Oojlenr g^. — deFr. weer in fiVaj. 94. 11) 23- Necker terug gezonden i^.z. 14.. O. 't Vader!, in gevaar 92. 12) 24. Z> o.« met geweld onder te brengen. 1793. 13) 25. 1 93. -- Aanval op de Pruis/, by Edikhoyen. 94.2.16. 14) 26. Baftille veroverd. (Groote Revolutie- en Nat. Feestdag.) 15) 27. D. van or,[c\m\Ao. des K. 91 - D.-Fr.inJIIech.Land.opdiscr. 94 JÉ) 23. $ Sedert d.iiAanvallen der Fr. op de Pruis/, enz. Be Keili) 29. £z."r/. terug over d: Rhyn by Manheim. 94 18Ji/ÜX Nieuwpoort by Capit. aan de Fr.; ook Namen. 94. 19) 1. THERMIDOR De Fr. tot ontzet vin Matjntzterug ge/l. 93 20) 2 M/jwp: het Vaderl.in gevaar! 92. Revolte Geneve y4. 81) 3. Algemeene Aanval op de Pr. by den hhyn 94. 22) 4. DeK.vanPr te Koblents 92, —Ons Leger op ons Territ.^. 23) 5- MayntzbyCap aan de Pruis/. i79i Cuft, gev. te Perys g3. 24) 6. Z>* .Pr. (» Antwerpen, ontruimd door de Geüll. 1794. 25) 7. Declaratie van Brunsvt. te Coblentz gi. Simonvillegevang. 9g 26) 8. Maattydv. Perion 92, z. 3 Aug. —Laatfiedag v. Roberp.: want 37) g.PARFSvp de been! ROBESPIERRE gevangen! 1794. Bloedige Geveclaen by en tn Luik - Be Fr. in Cadzand^. 3?0 X. Palencyn aan de Oojlenr. Q3 - De Be/cnuldigde van 7 fful. (20) verraders verklaard 93. ROBESPIERRE gefchamtt. 94. 29) 11. Z^A'.C, VRY! en Va! der Robefpierrot/che Tyratiny 1794. 30) 12. Ridder-Ord. afge/ 179L 71 Robe/pierristen geravot. 94. 30 i3< O. ZjV/ firta/ ^r Rcvolutio». Rechters te verdubbelen 93. [Sa]  i6 (vaderlandsche historie) AUGUSTUS, Oogumaand. t Vry. Eerfte Byeenkomst op de Nieuwgeb. Beurs te Amft itfrsi 2 Sat, Onze Haringbuizen overvallen door de Franfchen 1601. 3 ZON. Onze Veldöag by Sreenkerken tegen de Franfchen 1693. 4 Ma. De Ruiten roemryke Afcogt r.z den Zeeflag 1G66. 5 Din. Zoutmar.s Zeeflag op Doggersbank I7gi. 6 Woe. Vrede met Portugal 1661. 2 Don. De Siad Oudewater door de Spanjaarden vermoord 1575. 8 Vry, M. Tromps zeegevegt voor Katwyk 1651. 9 Sat. Wezel door ons iHgcnomen 1629. 10 ZON. M. Tromps Zeefl, en 4 by Schev. 1653 Nitmv. Vrede 1678. 11 Ma. D' Ruiterwt Adm. Gen. overeen Vloot v. 93 Sch. i£6s« 12 Din. Held Rebenhoubt verdediger van Groningen f 1675. 13 W01. 10 Oostind Compagnie-Sch. gered in Noorwegen 1665. 14 Don. tfan de Wilt pijlt en brengt de Vloot in Zee (Wittegat) 1665» *5 Pr9' Beelden-Storm * te Iperen en als vlieg, vuur d. Ned 1566. 16 Sax. Antwerpen overgeg. aan Parma 1585. (Amfterd. opkomst.) 17 ZON. Ger.eve Hervormd 1535. j3 Ma. RAAD VAN STAATE opgericht i«?r. 19 Din. Maurits neemt Sluis 1604. Fr. F!end. neemt Grol 1627. 20 Wee. De Gebr eders de Witt vermoord in den Haag 1072. 21 Don- De Ruiters derde Zeefl. van 1673 voor Kykduin. 32 Vry. Beelciftormery van Leiden .Delft,Utrecht enz. 15C6. 33 Sat. Beeldftormery te Amfterdarn 1566. 04 ZON. Moordv Parys 1572.-W. FRED. Erfp.v. Oranje * 1771. S5 Ma. Ordonnantie van W1LL. f. tot herftel der Regeering 157a. 26 Din. BELEG VAN GRONINGEN OPGEBROKEN 1Ó72. 27 Woe. St. Jacobskerk te Utrecht aan de Gerftbrm. geaecord. 15(16, a8 Don. Alvas komst met 17000 Spanj en een Leger v. Hoeren 1567. 29 Vry. Olaenbarn , de Groot en Hogerbeets gevangen 1618. 30 Sat. Reddings-Verbond met Keirer Leopold en Spanje 1673. 31 ZON. Manifest van WILL. I. dat Hy de Wapens opnam tegen Alva's Tyranny op verzoek der Nederl. zo wel Roomfehen a's. ileryormden 156a. — Eerfte Predikanten bevestigd en eerlle Avondmaal te Amfterdarn X578»  FRJNSCHE REVOLUTIE en OORLOG, i? 14de THERMIDOR, (Hittemaand). 1) 14. D. MARIA ANT. in de Conciergie te brengen 1793. sO 'i. D. Alle Freemdel. &c. te Parys te ar resteeren &c. 1793 3) 16. Adres van Petion om den Koning te ftispeni. 1792. z. $en iq, D. van Affc'iaffing der Bloedwet van 10 gun. g\. z. 29gul. 1) 17. D.:,. Alles aftefchEfFen wat Burger et; Landm. drukt." f92.13. 5) 18. IPoelingen van Petion tol op den 10 Aug. z. 10. t) 19. Straf-Decreet tigen Bourdeaux 93. 7) XX. C Marschd. Geall van Valencyn. — De Fr. rètireeren naar 8) 2t. ^Douai; De Geall. komen in 't Camp van Carfitr, 93 9) 22. Be Franfchen in Tritr. 1794. 10) 23. De Tuilleries beflormd;- De Kon. met zyn^am.in desV.V. lij 24. ew lylsbeboud I'etion komt er met de faan vau Vryh. en Gelykh, &c. 92. -■ De Repub. Conft. plegtig aangenomm 9;?, 12) 25. Voordeelig Gevegt der Holl. bij Popperingen in Plaand, I75F3. 13) 26. LOD. XP1 bekragtigt het Deereel van 4 Aug 1789. 14) =7. LOD. XP] en zyn Fanr. inden Tempel gebragt. 1792.2 10. 15) 23, Marsen van ïorh naar Duïuk, g^.BeFr hem. Quesnoi 94. 16) 2 9. Uitvoer der Fr. Product, naar Pyandl. Landen verboden 170^. 17) XXX. Dum toiGen. van 'tN. 1792. Gev.by 'lBosch vanMormal53 \Y) ÏTfRUCTIDOR. Bloedige Gevechten by Lincelles 1793 2 ?LaFayetr.ei?/«ij/ vanSedan en wordt nangeh en gev.saad» 20) 3. i Oojlenr. te Rbchefort 92.— Quesnoy inge/loten 93. 2O 4. J Gevechten van den Gen. Treytag (onder Tori) tegen df z-) 5- \posten san Hondskovte &c. om Duinkerk te naderen 93-. 23) 6. Longwy door de Pruis/, ingen. <)2.Pondicherie doorideEng. «3 D. vau ALGEMEENE OPROEPING der Fr. Natie 179.^ f? 24) 7. Bloedig gevecht van York by Duinkerken 1793. 2ó) 8- Toulon handelt met Hood 1793. Mar/eille ingen. d. de C, 93. 2'') <)■ Palencyn en CondJ by Capit, weer aan de Fr. 94, 27) X. Declar. van Pilmtz. 91, De Eng. Ambas/. verlaat Par.oa 28) li- De Repub in Staat van Rev. gefield tot haare Erkenning toe.—- Cujlineonthalsd. — Toulon aan de Eng. voor LOD. X V-iJ. 17^3.. 32? 12. D. van Emprutu forcé (100 van 1000 &e) 1793 30) 13, \ Ons Legzrinde Linie achter Breda, en York opdtfNeste!- 30 H' /rotr« &e' m 'S Hertogenb.en Crevee.te <&A.i. 94,2,15 Sej-K ma  18 (VADERLANDSCHE HISTORIE; SEPTEMBER, Herfstmaand. I Ma. £fan v Natfau in de Verg. v. Holl. om de Unie aanterad. 1578^ 3 Din. Haarlems Heldin Kenau Simons //«f/s/w begiftigd 1575. 3 Woe. Brederode Veldmaarfchalk der VII Prov. f 1655. 4 Don. 't Oniw. v. eenCom. Tradh metN. Amer. te Amft. get. 177S» 5 Vry. FR. HENR. verovert Sas van Gent 1644. 6 Sat. LEEUWARDEN HERVORMD if.66. 7 ZON. Verbond tusf. de Keizer, Eng. en Ons nop. de Sp.Saccesf. 1701 t Ma. Margreet vraagt ontflag van Filips 15.07. en toen zyn Viel loooco Ingezetenen uit de Nederlanden gevlugt. 9 Din. PIET HEIN NEEMT DE ZILVEREN VLOOT 1628. ïo Woe. Wilt BL verand. de Regeer, v. Delft, Amft, en Briel 1672, 11 Don. Veldflag by Malplaquet 1709, 13 Fry. NAGT VICTORIE op 't Slaak t. de Sp. 1631. J. Cais \ t66c. 13 Sat. Flips II f : 598. - O Cromwet \ 1653. 14 ZON. Oldenbameveld * 1547. - Lekester f 1588. 35 Ma. Karet V. ("Vader van Flips \\) verlaat de Nederl. 1556. j6 Din. Bergen-p Zoom door de Franf. ingen. engeplond- 1747. 17 Woe. Inval der Spanjaarden in Thoolen gefluit 1588. jï Don. Willem III tot Eerde Edele van Zeeland 1Ö68. ly Fry. Verdrag met Anjou, om Vorst der Nederl. te zyn I5?c; to Sat. Otterde overgeg. aan de Sp. 1604 Rvswyklche Vrede 1697. 31 ZON. Kurel V. | 155.. Kardinaal Granvella j 1586. ai Ma. Scheip Plak. van Kar. V. tegen de Reformatie 1540. tl Din. Hulst door naurits 15^1. en Venlodoor de Gea I. ing. 1703, 34 Woe. A van Straaltn Bmsem. van Antwerp ontli. d. Alva 1568» ^5 Don. Goudas Vertoog t. de Opdragt der Souver. aan Vr. 1584. 96 Fry. 0) 24. Ze Qiiesnoy capitul. met de Geall. gj. — ïallien gewond 94» 0. 1 Torck geretereeid tot tusfchtn Oflenie en Veurne en ons < yt f Cordon nu in gevaar,- en Bloedige Gevechten van ons lt<è ; ' f Cordon te Verwick &c, en Priris Fr. van Oranje zwaar 33j fff jjgewond. 93 2. 15. 14) 28. EED-van LOB, XVI op de Conft. en Gen. Amnestie 17911 Slag der Pr. by Pyrtna/ens 93, Gevegt der Eng, by Boxtel, 94, 15) 29 0«r geteisterd C01 don trekt van Deynfe op Gent. 93. Tork retireert, en verder by Grave over de Maas, 94, z, 29.. 1<5) XXX. Tork weer by Meenen en over de Liis en IVeStvl verlost 93, 17) t. Bourdeaux weerlotde N. C.geb. en veel Koopl. in Arrest q$, 18) II. Plegtige ProclainariedertZevtts Conft. te Parys 479; 2.14» 19) III» Neerlaag by de Ourte % Clairfait verlaat de Maas, 94 j. 2 Oit, 20) IV. D. van Opeisch aller koopgoederen by Koopt &c 1793. 21) V Verniet, der K. Waardigh. in de Eerfte Zit. der N. C. dooi Petion als Prefidentuitgefprooken 92~A£ïe van iVavig. 93, aü) 1. VlNDlMIAIPJi. DeN C.billykt'tafgaanvan'lD.v $Jul qi, 23) BiFr. en de Pruis/ Jlaan tegen elkaer in Champagne. 92 24) 3. Joutdan Gener. v 't Noorden Houchart a/gezet '793. 35) 4. Wapenflilfland voor 48 "■ tus/chen de Fr en Pruis/. 179j 26) 5. Gevegten der Prniif. by de Blies &c. tn het Tweebrug. 93 £8) 7. Manifest van Brunswyk tegen vsrw 'gting van Dumour.qz, *g) 8. Be Ooftenr. bombird. Rysfet 1792- Maubeuge ingefljt n 93. De Kon. v P vertrektvan den Rhyn naar Polen. Grv. byBi/cheq^. 30) 9. Dumourier weigert verderen IVapenflil/l. en toch duurt latusjchen kon de Pruts/, Armis aftrekken^  é> C VADERLANDSCHE HISTORIE > OCTOBER, Wynmaand. 1 Woe. Schoonhoven veroverd voor. de Staaten door Luwt) 137a;. 2 Bon. Hulptracbat met Eng. tegen Spanje 1585. 3 Fry. LEIDEN ONTZET 1574- 4 Sat. Breda door \V. I. behoed door list van een Briefje £577. 5 ZON. 't Synode van Nederland te Emden begonren 1571. 6 Ma, De Gereform. in Vr. nemen deCoronesv. Dordr. aan 1620. 7 Din. Beroemde Togt van Willem I door de Maas 1568. z. 13 Dcc. 8 Woe. ALKMAAR ONTZ. 1573. Slag v. Maurits t. Spirxla 1605. q Don. Acte van Cromwell voor de Scheepv. van Eng. 1652. Cs Hertcgenbosch by Capit. aan de Franf.iien 1754.) 10 Vry. Op ocht v. W. III bij Woerden teg. de Franfchen 1672. ji Sa*. Eerfte ontdekking van America door C. Columbus 1492. 12 ZON. Viciorie op de Zuiderzee t, de Sp. en Bosfu gevang 1573. !3 Ma. Alvaim Gonv. der Nederl. door Flips li aangefttlJ 1567. 14 Din. Yslyk Plakaat tegen de Reformatie in Nederland 15:9. 15 Woe. Gregoriaanfche of Nieuwe Styl * 1582 (van 5 tot 15) 16 Don. Oorlogs-Verklaring van Spanje aan Led. XIV. 1673 (redding) 17 Fry. Verbond van Gr. §fan I. met Hol!. Steden 1295 (Sitdengezag) 18 Sat. GT.S'anv Nvsfan\ièc6, z. 22 Nov. Akenfthe Vrede I748- 19 ZON. Pacificatie van Gent begon 157C. 3 Arminius f 16C9» 20 Ma. Spaanfcbe lurie en Moord te Maoft/khl 1576. 21 Din. Verlangende komst van W.I- in Holt. die hoop en moed gaf, 15?a 22 Woe. WILLEMIVt'75- en eed van ANNA als Gouvernante. 33 Don. {Geheel Staatwlaand» ontruimd en aan de Fr. 1794) 24 Fry. Onze Manufaa. verboden in Fr. 1648 (om den Manft. Vrede.) 25 Sat. Overdragt der Ned. v. Kar V. aan Fdps 11. 1555. 'S<5 ZON. Leic.sterfche Landverraders te Leiden onhoofd 15^7. 37 Ma. Amft. tolvry door Floris V. audfte Privil. van Arnft. 1275. «R Din. Eerfte Sieen aan het Stfdhuis van Amfterdarn 16,8. De Chrisr. Godsd. vry verkl. door Kr Conjlanly i 311. S9 Woe. Vertrek van aen A. Hertog Mathias Gouv. Gen. der Neef. 1581 30 Don. Eerfte Beleg van Leiden 1573. 31 Fry. Ons Enjle Verbond (met Frankryk ttgen Spanj^ 1551»  FRJNSCHE REVOLUTIE en OORLOG, st Xde VZND1MIAIRE, QFjmntiandj l) X. De Tweede N. V. begint X791. De Pruisf. in vollen aftogt 2> i|. Neerlaag der Oojlenr, by de Roer en Retraite 94. z. 6. 3) 12. nD. van Befchuld, tegen Brisfot &?c. en veet'e Leden in 4) 13. < de N.C. Gevang, ook D. om zonder vit/tel met de Koningin ^voorttegaangz.—D. Robtfpierres Aanhang te vervolgen.gA 5) 14. NieuweTydrekening en Decadaire Aimanach gedccret. 1793, €) 15. Koning en Familie van p'erfailles- naar Parys gehaald 1789. Groote Retraite der Oofienr. over den Rhyn by Keulen. 94. 7) 16. DeKon.indezdeN.V.UySwK. 91. LTON herfleldq^. z. 12. 8) 17. Verflag geëischt van de Minijlers 91. Beleg van Rysf. opgsbr. 5 2 9) 18. D. alle Eng. £?c. in Fr. te Arrefleeien. £?c. 93. 10) 19 D. van Revolutionair Gouvernement zo lang de Oorlog 1793. rr) XX. Dumourier te Farys om over 't Wintcr-Plan te handelen. 92. 12) 'r. Schriklyk Straf. Decreet tegen Lyon. 93 doch zie 7 Oei'. 13) 22. 13,14 de Weisfenb. Linie door de Geall. ingenomen 93. z, 22 Dee. 14) 23. Verdun geru'imddoor de Pr.Qz.de Kgi». voer de Rey.Rechtb, 93 15) 24. en 16. Slagdagen byMaubeuge en''tbeleg der Gedll.opgebr. 1793, l6>25- MARIA ANTONIA van Ooflrenr. onthoofd 17,3. Samenhang en Invloed der Jacob.Clubs vernietigd d<;W de N.C.94 17) 26. J O. AlleVuemdeling onderhoarig. aan de Gea'l. Mogendh, 18) 27. cish. dcor de Sp. 1572. Ameide door de Fr. 107a 18 Din. Tweede GROOTE VERG AD. der VII Prov. 1716. j.9 Woe. 72 Dorpen by Dordrecht verdronken, Biesbos * 14a*. ao Don Onze Republ. medeinde Gevvaapende Neutraliteit 1780. 21 Fry. Eerfte beding der vernietiging van Ostendes Comp. 1729. 22 5. t Gr. Jan t». Nas/au, eerfte Tekenaar der Unie * 1535. 23 ZON. Gron en Friesl Staatsgezind en in de Pacif. v. Gent 1576. 24 Ma. Aluas Beeld aan de Kaak te Groningen 1576. 25 Din. Adieu van Leicester aan de Staaten in zyn Kamer I5S6, 26 W01. Oorlogs-verklaaring van Lod. XIV. aan ons 1688. 27 Don. Piet Hein te Delfthaven * 1577 a8 Vrij- Medaille aan de Schuttery v. Amfterdarn voor haare Tronw in het moedig (tuiten van een gevaarlyk oproer l6(,6. S9 Sat. Heldin Laiaiag moet Doornik overgeeven aan de Sp. 1581 20 ZON. WILL. L waarfchomvt de ST. tegen 't gevaar van Don 3a» 1576  FR&N8C&È REVOLUTIE en OORLOG. 23 «de BRUM41RE, {Nevelmaand) 1) ii. Landaublyft geblocq.na i.phoudinvan't Bombard.g^. z 22 Dec. a) 12. De Geestl Goederen Nation. ver/cl. 89 Gevecht by Phllippey.gi 3) 13. GENUA refolyeert Neutraal te willen blyven 93 4) 14. D. tot vaardiger Werking van 'c Revolution. Gouvernem. 93 5) 15. Staefl capituleert — Dapper geyogten by Nimw. 94. C) 16. Bloedige Ncei laag der Oojlenr. by Monstn Retraite 1792./Wj lip van Orlsans (E«a\'ué-Manjler.) onthalsd 93. 7^ 17. % De Bisfchopvan Parys enyeeleanderenookeenProteft.Prei. *0 18- {.lasteren en verlaateu den Chsiste\. Godsd indeN.C 93» 9) 19. D. van Doodjlraf 'en Confiscatie tegen de Emigranten 179,1. 10) XX. De Hoofdkerk v, Par. tot TEMP. der REDEN93. 2. i 11) 21. BaiVy, Eerfte Maireyan Parys, qnth. gzC.ittieTgearrest.cn 12) 22. De Club der Jacobyn finaal gefloten te Parys 94. z. 16 Otiob. 13) 23. Proclamatie des Koningswsgensde Emigranten 1-91. 1 0 :4- Dumnrisrte Brusf. gi.-Fort Louis btj Capit. aan de Keizerl. 9$ i') 25 Ratificatieder Priv. van Brab. doerdeu Keizerf rins If. 93 1') 26. De gewigtige Pos t van Poperingen hernom. door de Geall. 93. !?) 27. 02 Opening der Schelde gedecreteerd 1792 lS) :3. Intocht der Fr. in Antw. {in de Stad) 1792. Z. 29. ic) 19. D. Hulpaanslle Volken die voor de Vryhcidrcvolmioneerengj.' 2f) XXX. Intocht der Fr. in Leuven 1792. 20 iï FRIMdRË Gevecht der Keizerl. bydtRiy. Zorninden Elfasq% 2 : ) a. De Pruis f geretireerd ui: Tweebruggen, de Fr. er weer in 93. 23.) 3' Oe BjiJe/ re Rochefert publiek verbrand. 93. 2. 1 Jun. »-0 4.- Decreet: alle Generaal-ontfangers te Arrefteeren 93 25) 5- De Raadyan Par.OrdonneertalteKer.ken tefliiitan 93.2. l&un, 26) 6. De Opening der Schelde afgekondigd te Antwerpen 1792 £?) 7 D' van.Burgereed voor de Geestl. 50. Sayoyen Sifie Depart, 1792. de Fr. in Luik 1792. 28) 8. Barnave fifc. ter dood verweefin 93. z. I £9) 9. 't Kafteelyan Antw.by Capitulatie aan de Fr. 179a 30) .A". /faHVflj- 0/) 'j Cordon der Geüll.in IVestvl ig en 30. Aanval op de Prulsf, by Keizers-Lautern. — 0-//«r72. — Algemeene Aanval der Fr. over'tTs op den Bom, rr.elervjaard en op de Linie achter Breda 1794. 38 ZON. De Franf. in Zwammerdam en Bodegrave, Zwammerd. verbr. 1672. (deFranf. over den IVaal by Tuyl. Grave capit. 1794.) sg Ma. Onze Smirn. Vloot door de Eng.aanget. voorde O-declar. 16Ó4. 30 Din. (Gevegt over dentVaaïïy Tuyl enz, — de Fr.it/eerterug i"g40 51 fV»e. Bodegrave Terbrand en Aftobt der Fr. naar Woerden i6jz.  FRJNSCHE REFOLUTIE en OORLOG. 25 H 20 5CnJïï 1792. Op breede Aanraading van DUMOURIER, toen Oorlogs-Ministerj (telde LOD. XVI den 20 Apr. vóór, en decreteerde de N. V. den OORLOG tegen den Koning van Hongarien ert Bahemen. — (Geene Veroveringen te zoeken, de Volken zeiven niet te bezwaaren; maar de rampen des Oorlogs- alleen op de- Hoofden der Dcspooten te does komen &c.} — D« anderen daag? wicrdt het Decreet van Oor'ojs-verklaaring door den Koning bekragtigd. Voorts krcegen de Generaals bevel om in de Vyandlyke Landen te vallen. EERSTE VELDTOGT. Den 29 en 30 Apr. Eerfte Inval der Franfchen in dc Ooftenr. Nederlanden. — Eene Colora onder Dillon trok uic Rysl'el op Doornik aan, flier op weg het hoofd , vlugtte in de uiterlte verwarring raar Rysl'el rerug $ waar loen eene vreeslyke opl&udding ontftond, en Dillon vermoord wierd. — Eene andere Colom onder Biron viel op Mons (Bergen) aan, fiiet daar ook het hoofd, deinsde terug naar Valencyn ; en toen ook Oproer en Moord aldaar. — Eene derde Colom rukte in Veurne, doch trok na wei« nige uuren ook terug. — De vierde Colom onder La Fayette ging op Namen los, en moest ook met Onverrichte zaaken terug wegens den mislukten aanval op Mons en Doornik. KB.,, Deeze verdeelde Aanvallen gefciiicéden dus op ordre van het ,, Oorlogs-Departement te Parys {tegen het eerst beraamde Plan „ der Generaals Rochambeau , La Fayette £?c. , die met 60,000 ra, „ zegt men, vereenigd wilden invallen) — Rochambeau, die 't „ Leger van 't Noorden Commandeerde , verzogt uit misnoegen „ tegen het Oorlogs - Departement en wegens den Moord aan „ Dillon , zynen bloedverwant , gepleegd, zyn affcheid. Luckner „ kreeg vervolgens het Commando in zyne plaats. —— Gebrek „ aan krygsiugt £?c. waren de voornaame redenen, dat Luckner „ geduurende eenige weeken xiets durfde onderneemcn. Men wendde alles aan, om- het Leger beter te organifeeren en te ver' „ fterken. Ondertusfchen vielen er toch verfcheiden fchermutfclin„ %en voor, ook wierden eenise kleine Poëten door de Ootierykers „ ingenomen, 'C 2. ' Den  2 8 Eerfte Feldtogt — 1792. Den 17 Juni. Tweede Inval der Franfchen in de Ooftenr. Ned. by zonder in Vlaanderer.— Zy veroverden Meencn, Ipercn tro'iken in Konryk en verder voort tot Deynfe, en den co gitm men ouk op Doornik af. — De geweeken Ootlenrykers lagen verfchansr te Gent. Luckners Hoofdkwartier was te Kortryk. Men bragt eenige dagen door met firooperyen. Doch den 30 Juni kwam Luckner wederom in zijn Campement bv Rysfe) terug, en den 31 tiok bet Cros zyner A'mée verder terug naar Valtncyn — KB. Deeze tweede Inval volgens het Plan van Luckner, en mede op „ hoop van Op/land der Belgen, gelakte wederom niet. JDe Belgen „ velen nergens toe; en de /tantogt der Ptuisfifclte Armee ycr„ derde den Aftogt en een ander Oorlogs-plan. Den 17 Juli trokken de Ooftenrykers uit hun Campement van Monsvoorwaards en op Franfchen Bodtm , vatterien post in 't fteedie Bavay tusfehen Valencyn en Maubeuge. La Fayette lag toen tu»fchen Mominedi en Longwy. Den 22 Juli. — Aankomst dts Konings van Pruisfen te Coblemz» Den 25 Juli deedt de Hertog van Brunswyk de zoo beruchtige DECLARATIE, ,als cominandeerende Generaal dtr Gecombireerde Ai méén van Ooftenryk en Pruisfen Den 27 dito deedt by de nadeie Icherpe DECLARATIK (NB Deeze zoo hoog dreigende DECLARAT1EN brusqueerden en tergden het geheele fransche nationaals kasaktjsk . . . , By gevolg. —jj Den 17 Aug. gaf de N. V. het Commando over de Armée van '1 Noorden aan Dumourier. — Den 19 verbet La Fayet'e zyre Ar. mée by Sedan , wierdt den 20 te Rochefort aangehouden en gevangen door de Ooftenrykers. (De oorzaaken deezer vlu«t van La Fayette vtndt men in 't Handb. by de Oorlogskaart, Tweede Editie, bladz. 14.8, 150 en 151). Den 23 Aug Longwy door de Pruisfen ingeromen. — Zy- trol ken, voort op Montmcdi - (den 26 Aug. kg Uohenio met zyne gecombineerde Armee circa 30000 m in den omtrek van Trier) Den-2 Sept. Verdun door de Pruisfen ingenomen. Voons wierdt ThioHville (Didenboven; door een geallieerd Corps van Pruisfen Ooftenrykers en Emigranten belegerd. Den n Sept. trok¬ ken de Pruislen van Verdun verder voorwaards. NB. „ De Pruisfen Ferdun ingenomen hebbende en voorttrekkende , „ moest nu vooral, om niet alles te Parys in gevaar te brengen , „ het verder doorbreeken in Champagne gefluit worden. Ten „ dien einde moest er eene fnelle vereeniging der Franfche Legers „ gefchieden tusfehen Chalon Jur Marne (waar Luckner zyn „ hoofdkwartier had en Verdun, "sNagts tusfehend 14 en 15 trok Dumourier op in 3 Colommen , om in den omtrek van Se. Menehoult zich met Keilerman te vereenigen tot Ruiling van deu doortocht raar Chalon- Zyne Achterhoede, overvallen door de I>rui>fifche Ruiterv , geraakte geheet in wanorde. Vreeslyk was de Conite-rnatie daarover in de Si. V,. Ducn  Eer(le Veldtogt — 1792» Stg- Doch den 15 '.' avonds te 11 u. was alles wederom herfteld en hereenigd. Den 16 vatte Dumourier post tusfehen Clairmor t en S. Menehoult. Den 17 kwam Beurnonyille (Franfche A>ax) met iieoo m. van Chalon by Dumourier. Den 20 vereenigde Kóltermun zich met Dumourier. Na deeze vereeniging beftond de Franfche Armée (zegr men) uit circa 70,0:0 m. Den 2 2 Sept. ftonden de beide Vyandl. Legers tegen elkaer o.'er. omtrent het Dorp Walmy. NB.— den .... Begon de zoo wonderlykt Onderhandeling tusfehen den Hertog van Brunswyk en Dumourier. En den 25 Sept. WAPENSTILSTAND voor 48 uuren tusfehen de Frnfchen en Pruisfen. NB. Heden kwam de Generaal Bouquet nog- met in,ooo m. te Fresne en den 16 (of 27) kwam hy by Dumourier, hem dus uit eene gevaarlyke politie reddende en de communicatie tusfehen Cbalon< en de Armée herftellende. — (Dit gebeurde geduurende den Wapenftilltand) Den 28 eindigde wel de tyd' van Wapenftilftand; doch hy bleef ftilzwygend voortduwen ; dewyl Dumourier nadere ordres van de= N. C. moest inwagten wegens een Manifest des Hertogs van heden, welk geheel niet naar de meening van Dumourier (gelyk hy zeide} was. Te weeten deezen 28 zondt de Her¬ tog dit nieuwe Manifest uit- zyn hoofdkw te Hans, Dumourier i die toen zyn hoofdkwartier te S. Menehoult had, gaf van daar nog heden zyn Antwoord, houdende: „ geen Manifest' maar, volgens belofte, eene-Memorie verwagt te hebben , voorts' Opzegging van den Wapenftilftand".- (doch NB. deeze bleef ftilzwWend voonduuren, dewyl, gelyk gezegd, Dumourier de nadere ordresder N. C. op dat Manifest moest inwagten ) SOg deezen 28 antwoordde Mnnjtein aarr Dumourier aldus r „ het doet my leed, dat by gebrek van famen te fpreeken de twee „ Arméen weggefk-ept zullen worden in Maatregels, die hadden, „ kunnen voorgekomen worden, indien wy eikanderen nog eens „ gezien hadden. Deeze Bemiddeling en de Menfchenliefde doen' „ my nog eetie tweede Conferentie voordellen tegen morgen mid„ dag by de Voorposten. Onze Armée zal niet beginnen deo> „ Wapenftilftand aftebreeken." (Er bleef, dus heden nog Wapen„ ftiiftindj. 0 Dcti 29 Sept. antwoordde Dumourier-, weigerde Wapenftilftand en zelfs alle onderhandeling , zo lang- het Manifest niet ingetrokkeawierdt; doch NB. hy zegt alleen te v/agten-op ordres yan de N. C." — Zo dat de Wapenftilftand zelfs nog heden fïilzwyyendvooriduurde-, en de Pruisfen onderwyl van-zeiven gelegenheid had. den tot Aftogt.. 0 0 Den i O&bber was de Pruisfifche Armée reeds in vollen Aftogt — Dit fchreef Dumourier heden aan deN. C. , et-by voegende- ' ik hoop dac dit voorval ons van de plaag des Oorlogs za) verlosten en zo men vertrouwen in my fielt, zal ik myn Winterkwartier te Brusfel neemen." Den 10 oa. fehreef Dummrier aan den Oorlogs-Mtnister ,. dat de Koning van R. aan de Franfche prinfen' verweten bad-, door hun bedroegen jeweest te-zija enï." - verG- 3? lier.-  3© Eerfte Veldtogt — 179.2. der byvoegende: „ ik fta U in, dat ,na de Diverfi e te Spyeren 't geen ik met Kellerman beraam! heb, de Duhfchers niet meer in Frankryk zuilen komen." — I>en 11 Oei. was Dumourier in deN. C. om over de Winter-Campagne te handelen (en ook NB. over het Plan van hem en z'.jne vrienden reeds in Mam I. !., toen hy nog Oorlogs-Minister was. gemaakt, om onze Republ. den oorlog aantedoen, gelyk uit de verantwoording van de Maalde blykt) Den 14 Oei. ontruimden de Pruisfen de Stad Verdun, trekkende verder voort op Luxemburg. Clairfait met zyn Oofteniykfchj Corps retireerde naar Namen, ('t Beleg van Thionville was den 7,. en dat van Rysfel den 3 Otft. opgebrooken) NB. NB. „ Den 19 OH. wierd Mayntz door Cuftine ingenomen en den 23 Ott. Frankfort f en daarom lhelden 6oco Hesfen uit de Pruisfifche Armée vooruit naar Trier op Coblentz, om dien zoo j>ewigiigen Rhynpost tegen het verder doorbreeken van Cujline te dekken. Een 4 Nov. kwamen 8000 Pruisfen te Coblentz; en toen fnelden de Hesfen van daar over den Rhyn verder voort. Een 6 Nov. fnelde een Corps Pruisfen van Coblentz over den Rhyn langs de Lahn. Een 9 Nov. namen de Franfchen Limburg aan de Lahn , doch moesten door fnellen Vooritogt van 10,000 Pruisfen, met den Koning aan 't hoofd, die Rad weder ontruimen. Den 2 Dec. wierd Frankfort ook weder door de Pruisfen hernomen. De Franfchen retireerden toen naar Mayntz, en veifteikten zich dasr, houdende ook nog de Bergvesting Koningftein bezet. — Voorts, •was alles aan den andeten kant des Royns , van Mayntz tot Lan« dau , deezen geheelen winter in de magc der Franfchen. Byzondere Aanmerking. n Wonderlyk verfchillsnd denkt en redeneert men over deezen afloop vaa jj zaaken, en er zyn ook zeker, zo van de zyde van Dumourier „als van die des Hertogs, zonderlinge Berichten verbreid, om „ eene zeer finguliere en'zeldfaaroe Oorlogs-omliandigheid bedekt y, te houden, welke geen van beiden raadftam oordeelde bekend te tnaaken. Die zeldfaame omfiandigheid is deeze: ,, Toen de Legers te Walmy tegen elkaar ftonden, was de wederzydfche „ Toeftand v~n zaaken zodanig critiek en gevaarlyk, dat, volgens „ de vaste Regels van Oorlog en Staatkunde, noch Dumourier „ noch de Koning van Pruisfen een veldflag mogten waagen. „ Dit is de eigenlyke knoop , en eene der allerziddfaainfte oor9, logs-tvenenicnten; — namelyk: de Koning van Pr. moge niet, [ m wegens het onberekenbaar Gevaar toen (in 't laaist van „ SeptO voor Duitsehland door den Inval van Cuftine te Speyer 1 v enz ; en ook wegens den reddtloozen Toeftand der PruisGIche „ Armee, zo zij verlooren had. — En Dumourier mogt niet, „ wegens het On bereekenbaargevsar te Parys voor de N. C. „ en voor de geheele Revolutie, byaldien hy de Bataiil» „ tiet gewonnen had, Dit laatfie blykt genoeg uit de conftematie  Eerfte Veldtogt _ 1792- 31 „ by de verwarde tydirg over 'c geval van 14 Sept., en ooi; uit „ aile de zoo angftige en ui erfte poogingen 0111 zich te vereenigen en communicatie tusfehen Chalon en 't Leger te houden, „ — Deeze omwvjfelbaare, wederzydfche Toeftand tot grondflag „ gelegd zynde/wat kon er dan volgens aile vaste Regels van „ Oorlog en Staatkunde anders gedaan worden, dan er ook ge„ daan isV en zoo kan men ook den zin van veifcheidene uitdruk., kingen in de wederzydfche gefprekken en geichrifien verftaan ; „ ook kan men dan de redenen vinden van verl'chtiden zonder„ Uiige Berichten, die tot dekking van het eigcnlyke geheim we„ derzyds gegeeven of uitgeftrooid zyn." WINTER-CAMPAGNE van DUMOURIER en zyn Revolutionair Bezitneemen van de Oostenr. Nederl. van 't Prinsdom Luik en van Aaken. Den V7 Oe'tober liet Dumourier zyn Revolutionair ADRES aan deBelgen uitgaan. — (Hy roemt de Vernietiging der Roaingl. Waardig, heid, zegt, dat, na V yerdrvven der Trawanten van liet Despotismus » de Belgen zich nu volkomen"op de FRANSCHE REPUBLIEK kondenverhaten; en vervolgt aldus: „ IVy trekken op Uw Grondgebied, om „ U den Vryheidsboom te helpen planten, zander ons in het minfle te „ bemoeyen met de Conflitutie , die Gy zult willen verkiezen „ fVy zullen Uwe Eigendommen en Uwe Wetten eerbiedigen enz.'"') Terwyl Dumourier, gerust op de overmagt van een, nu meer dan ooit aangemoedigd , Leger, geteedfchap maakte om intevallen ; trok de Generaal Clairfait met verbaasde Marfchen naar Mons, om zich by de kleine Armée des Hert, van Saxen Testchen te voegen. Den 3 , 4 en 5 Nov. had men eenige vry bloedige Vóór-gevechten , by welke Dumourier zyn oogmerk bereikte, namelyk, om met alle zijne Overmagt het verfchanst Leger der Ooftenrykers by en omtrent Mons re kunnïn aangrypen. De 6 November wa^ die allerbloed'gfle SLAGDAG byMons, inzenderheid by het Drup Jemippe aldaar. Onoverwinneiyk fcheen het Vuur der Ooftenryklche Batteryeu. Dumourier dit ziende, en de hitte zyner Troepen , om regen het vuur dier Batteryen inttloopen, bemerkende, gaf, fteunende op zyn veel grooter getal , beverdaartoe; en zoo wierden toen, zonder op het yslyk fneuvelen van volk te zien , de vrteslykfts Bareryen overweldigd. — De Ooftenrykers omtrent 15000 m. moesten dus wyken voor de Fran. fchen , die volgens her Rappor: van Dumourier zeiven- den volgenden dag aau de N- C- gedaan, s°,000 m. fterk waren. . Van toen af retireerden de Ooftenrykers al vechtende voort en ontruimden eintleiyk alle de Ooftenrykfche Nederl., uitgezonderdde Vesting Luxemburg. Ben 2 Nov- Afkondiging te Antwerpen, dat de N. C. de opening der SCHELDE gedecreteerd had. C 4, D*a  S"2 Eerfte Veidtogt — f793. Den 27 Nov. na een zwaar gevetlu den 25 omtrent 3 u. van Luik, trokken de Franfchen in Luik. Den 20 't Kafteel van Antwerpen by Capitulatie aan de Franfche 1. Den 11 December de Franfchen in Roermond, ook in Gelder. Deezen It ook een zwaar gevecht by Verviers» De Ooftenrykirs onder Clairfait retireeren verder. Den 16 d. trokken de Franfchen in Aaken, en het retireerend Ooftenryksch Leger vatte eindslyk post in en omtrent Keulen, om, dien 200 gewigtigen' Rhynpost aldaar te verdeedigen. De Franfche Armée verbreide zich toen verder over de Maas tor in het Neutraal Hertogdom Gulich. — Zoo bleef de Staat der zaaken aan dien kant; moetende nu het Plan tegen onze Republiek uitgevoerd worden. NB. Wat de Regeerings-Revolutie in de Oolienr. Nederl.. en te Aaken betreft, dezelve ontmoette eene groote ftuiting door het D.creet der N. C. van tien 15 Decemb. en baarde veel misnoegen, zeffs onder een groot gedeelte dier Ingezetenen, die de Franfche Begrippen aankleefden. Uitbreiding des Revolutionairen Oor logstegen ENGELAND cn onze REPUBLIEK. Met Decreet der N. C. van Opening der SCHELDE met de Daadelykheid dien conform door Franfche Fregatten gepleegd, die de: Schelde over ons Territoir waren opgevaaren , — het Decreet van 19 Nov. 1. 1 om alle Volken in hunne revolutionaire Pogingen re onderfteunen, eindelyk het onthoofden des Konings,- alie deeze vier laatfte zoo onverwagte ftappen der N. C. bragten de Regeering van Engeland, meer dan tot hier toe, in eene verbaazende beweeging; terwyl onze Republiek, gantsch- niet gefield onr Oorlog te voeren, op het zorgvuldigst alles bleef vermyden, wat den weg van verdere onderhandeling, hoe bezwaarlyk dezelve nu ook was geworden, geheel zoude hebben kunnen affnyden. —— Vreeslyk was zeker de wederzydfche fpanning tusfehen Engeland en Frankryk, geduurende den geheelen Maand Januarie. Doch desniettegenftaande feheen de hoop op behoud van den Vrede nog niet geheel verdweenen. Volgens de Orde van zaaken , by alle Mogendheden in gebruik , kon we! niet meer met Chauvelin als Minister gehindeld worden , wyl hii geen Koning). Minister meer was, en de Erkenning zyncr geheel nieuwe Qualiteit een Poinél was , waaromtrent het aan Engeland, uit hoofde zyner Betrekhingen tot andere groote Mogandheden, niet vry ftond, zoo maar fiaans voets zich' ie bepaaltn. Doch dat die Erkenning niet onmogelyk feheen , blykt hieruit s vermits aan den Heer Chauvelin ,a!s paiticulier,de H»ndeling teLöndon met het Engelsch Ministerie wierd toegedaan En aan de zyde van Frankryk feheen er ook nog hoopi immers was de N» G. reeds begonnen met nadere uitleg* giuj te geeven aan haare twee soo ■ critieijuc Dwrretsen wtgem te  Eerfte Veidtogt — 1793. 33 rfe Schelde en de Hulp aan Revolutionaire Volken; zelfs decreteerde Zy den 23 Jan. het Handelen over de Erkenning, die volgens ontwyfFelbaare verzekeringen van de Maulde in den Haag op eenen goeden voet ftond , wederom te hervatten; noemende de Heer de Maulde zelve het nalsaten daarvan een Verzuim eene Verwaarlozing aan de zyde der Franfche Regeering En hoe zeer ook op de eerfte tyding van het droevig lot van LOD. X Visites te London boopeloos feheen geworden ; wierd echter, by bedaaring van die eerfte verflagen-beid, na terugkomst van de Maulde in den Haag den 28 Fcbr. en het ontfangen van 3 Couriers van Auckland by 't Ministerie te Londen, de Erkening aldaar wederom meer dan ooit mogelyk. En NB. ,. zy was denkelyk reeds in „ den Haag een ftttk , met welk toete/laan men zich vleide, niet „ alleen vrede voor onze Republiek te zullen behouden , maar „ tefens een eerfte Besin-punB te doen ontftaan tot Herftel der „ Rust van geheel Europa. Zoo ftonden dan de zaaken te London en in den Haa irekiei van n den Necerl. Postrïder, Jan. 1794 p. 84. Begin  34 Eerfte Veidtogt — 1793. Begin der Krygs- bedryven tegen ONS LAND. Reed* den 28 of 29 Jan. (zoo luiden de Berichten uit Parys van r Feb.) had de Uitvoerende Raad Bevelen aan Dumourier betrekkelyk de nieuwe krygsbedryven tegen Ons. en Gouriers naar dehavens gezonden, om Befüg te leggen op alle Engelfche en Ho1landfche Schepen. — Den 31 decreteerde de N. C. Lettres de Marqnc uittegeeven aan. al wie ter kaap wilde vaaren,en den 4 Febr. wierd reeds befl.ig gelegd op de Schepen in de Haven van Ostende. Den 7 Febr. t.volgens bericht uit Bru-fel) was Dumourier reeds bezig te Antwerpen met alles tot den Aanval op ons Land te vervaardigen Ook wierd Maafiricht teen reeds berend. Den 14 Feb. (of daaromtrent; liet Dumourier zyne Revolutionaire Ooilogs-proclamatie van Aanval op ons Land uitgaan : Ons Maasfort Stevenswaatd was toen reeds door de Franfchen ingenomen, en omtrent deezen tyd kwamerr zy ook in ons Fort Michiel tegen over Venlo, welke Rad echter door Pruisftfche Troepen fn el bezet en behouden bleef. Den 23 Jan. wierd Breda gebombardeerd; den 2-4 begon het Bombardement van Maaftricht , welk dapper verdeedtgd wierd door den Prins van Hesfen-Cisfe!, deszelft Gouverneur. Den 25 Jan. wierd Breda (gantsth onverwagt) by Capitulatie aan da Franfchen overgegeeven. Deszelfs Commandant, in den Haag gekomen , wierd daar gevangen gezet. Den 27 Febr. wierdt de Willemfiad opgeëischt; — voorts, in weerwil van een lang Bombardement en hevige aanvallen, dapper verdee. digd en behouden door haaren Gouverneur, den Generaal' van BOETZELAAR. — Doch de Klundert, eerige dagen allerdapperst door den Commandant Kropf verdeedigd , wie7d oy ftorm ingenomen,en Held Kropf, die zich toen nog met zyn overgebleven I. anfehappen wilde doorflaan , fneuvelde in deeze zyne dappere endtrneeming. Geenruideiiberg was intusfehen ook bï'e- gerd en wierd ingenomen, Heusden hedreigd, en Dumourier was voornemens om by den Moerdyk ovet de Hollandfche Stroomen (ware het mogelvk) doortedringen; terwyl op die wateren en de daarin gelegene kleine Eilanden en vootts aan den overkant langs Gorcum en Dordrecht alles in de weer was, om hem zulks te verhinderen. Seduurende deezen onverhoedfehen en voortvaarenden Aanval op ons Land maakten een /terk Corps Pruisfifche Troepen in het Kleeffche en Pruisjisch Getier aan den overkant der Maïs. en de geheele Keizerlyke Armée by Keulen en in het Gulikfche aan de rechter zyde der Roer zich gereed, om met yerecnigde poogingen, tot redding van or.ze Rtpubliek en verdere Oorlogs-bedryven ,den volgenden Veidtogt onverhoeds te openen,- TAVES>  35 TWEEDE VELDTOGT, tnverlioeds door de Oojlenrykers geopend den I Maart 1703. Den 1 Maart trokken Prins Cobbro by Duuren .en Clairfait by Guiten over den Roer, overvielen de Franfchen by Aldenhoven enz. en■ dtcden ze bloedig renreeren. Nog 's avonds viel de Pr. y. li urtembtrg op de Franfchen aan bv Eschweiler . en drong ze terug naar Aaken. Den 2 vereen'igden zich Coburg en CUtir- Jaitt deeden de Franfchen by 's Hertogenrade (RolducJ verder retireeren, het Beleg van Maadricat opbreeken &c. voorts rw, »? " de,P- ?' * ook Aaken op Luik retireeren. Den 3 Maart vielen de Pruisfen op de Franfchen aan by het dorp Schwalraeii. en deeden ze naar Roermond wyken , welke ftad, voorts bet Fort Michiel tegen over Venlo, en dus de geheele Maas ooir hun verlaaten wierd. Kort: federt den 1 Maart tot den 4 wierden de Franfchen by onderfcheiden Aanvallen geheel uit het Guhehrche, Limburgfche enz over de Maas voortgedreven • ook den 4 uit Tongeren, den'5 uit Lurk enz. Ka deeze zoo gelukkig gedaagde Aanvallen en vorderingen trokken de Geallieerden verder voort als volgt. De Pruisfen onder Fr. van Erunswyk over *s Herto°enb. naar Tilburg. — Een Corps Ooftenrykers onder La Tour van'Roermond over Hamond op Lommei ; terwyl een Corps Staatfche troepen onder Pr. Frerl. van Oranje by Loonopzand famentrok. Deeze operatie moest dienen om de Republiek vsn dien kant te beveiligen en de belegerde cf ingenomen Steden te verlosfen. De Keizerl. Armee onder Coburg en Clairfait trok van Maas» tricht en daaromdreeks voort en by Hasfelt in 't Luiklche te famen, hebbende haare Voorposten tot Sr. Truyen- De verftrooide Franfche Corpfen van Aldenhoven . Hertogenrade Aaken &c. die over de Maas geretireerd waren, verzamelden zien achter St. Truyenin 't Luiklche, werwaarus Dumourier ook een gedeelte zyner troepen uit de Hollandtche Expeditie gezonden bad. —- Hy zelfs was er reeds den .12 Maart om de Armée dte er zich verzamelde, verder ,in orde te brengen. ' De Ooftenrykfche Armée onder Coburg ftondt dus den n tusfehen Hasfelt en St. Truyen,en de groote-FranfcheLeeerma-t -onder Dumourier tusfehen St. Truyen en Tienen, hebbende haare Achterhoede by Leuven. Er was dan een groote Veldilae nu op handen. , 0 8 Den 1.5 bemagtigde een corps Ooftenrykers den Franfchen Voorpost te Tienen; doch den 16 hernam Dumourier dien post, en er wierden deezen geheelen dag van weers kanten zwaare fchutgevaarten gehouden. Den 17 ftosden er de groote Arméen dus tegen eikanderen: De Ooflenrjkfche tusfehen Landen en Leeuw langs de klein* Geeie en net haar middenpunt tegen Neerwinden ; de Franfche ftondt er tegen over by cn achter Tienen Iings en rechts uitgebreid. Den  3 6 Tweede Veidtogt — 1793. Den 18 (de Groote Slagdag by Neerwinden) trok de Franfche Armée onder aanvoering van Dumourier voorwaards in verfcheidene Colommen. — Na eenige gevegien , gaf Coburg bevel dezelve alle' te attaqtieeren. Vreeslyk wierd er toen van weerskanten gevog. ten, elf uuren lang en tot in den laaien avond. Coburg behaalde de overwinning, retireerende Dumourier nasr Tienen. Den 19 wierd het gevegt hervat hy Tienen. Den 20 wierd de Achterhoede der Franfchen ook nit Tienen gefhgen. Dit gevegt was wederom zeer hardnekkige trekkende de geheele Oodenrykfche Armée toen verder voorwaards tot voorby Tienen. Den 21 was ëenigzifiS Rustdag voor 't grootde gedeelte der Oodenr. Armée. Den 22 wierd wederom bloedig gevagren tusfehen Tienen en Leuven , en toen retireerde Dumourier ever de Dyle tot achter Leuven, Welke Stad de Ooftenrykers betrokken. Den 25 was de Franfche Armee verder in vollen retraite voorby Brusfel en verder voort. Kort: Den jo Maart campeetde de Groote Keizerl. Armée onder ■Coburg teeds by Mons 4 trekkende Clairfait op Doornik om ook uaar post te vatten. Zodat geduurende één maand tyds de geheele Franfche Armee van 't Noorden de Ooftenrykfcbe Nederlanden wederom ontruimen moest. En zoo liep ttffens de poging der Franfchen, om in de Provincie Holland te dringen', geheel te'niet. — Den 16 Maart braken zy het bele" van de WiHemftad op, en verlieten voorts alle hunne Posten daaromftreeks Den 3 April Capituleerde Geertruidenberg en den 4 Breda. n De onderneemirg op Ons Land dus mislukt zynde, en de geheele Franfche Majt de Ooftenr. Nederlanden dus hebbende moeten ,, ontruimen, wierdt Dumourier, (die vooral wegens zyne laaide „ ftoute Brieven over de nalaa'igheden der N. C., welke inzon,, heid tegen Marat, Kobefpierre , Cambon enz. ingericht waren, ,, derzeher onverzoenlyken haat nog verder' tegen zich h?.d ontftooken) hy Decreet van den 30 Maart voor de Balie geroepen ; , terwyl teffens 4 Commisfarisfen met den Oorlogs Minister Beur„ nonville naaf de Armee vertrokken, om Dumourier en alle ver„ dagte Officieren te arredeeren en naar Parys te voeren. Deeze „ den 1 April by Dumourier gekomen, en zyn lang en dringend gefprek met hun tot het (haken der uitvoering van zodanige ordres geheel vruchtloos zynde, bleef er zeker voor Dumourier „ nieis anders overig, wilde hy zyn leven redden, dan zich tegen „ het Arrest en de wegvoering te verzetten; en dit bedagt hy, „ of had zulks reeds 'beraamd, op eene wyze te doen, volgens „ welke hy van twee voornaame Oogmerken zeker één , dat van Veiligheid voor zyn perfoon , kon bereiken ; namelyk : de geheele „ N. C. en aPe zyne vyanden wilde hy trachten om verre te werpen, en de bezwuorne Monarchale Conftitutie van 1791 *', herdellen, of, zoo dit ftour. ftuk niet mogt gelukken, dan ze„ ker door zulk een grootsch Voorneemen zich den weg van „ een min of meer roemryk behoud voor zyn perfoon by de Geal-  Tweede Veidtogt — 1793. 37 „ lieerdeMogendh. éclattant te openen Kort: Hy zondt de 4 Com. „ misfm.sfen en den Oologsmiiiister den 2 Apr. gevangen aan Clairfait „ te Doornik, en verklaarde teffens, dat hy met zyn geheel Leper ,, (zo als hy toen vertrouwend fchreef) naar Parys zou trekken „ om er de bezwoorene Conftiiutie te herltelleti en dus Ze/,'een „ einde van deezen bloedigen oorlog plotslyk te maaken. Ten dien " nbn, Pl'bllceerde ny de" 2 April een Merkwaardig ADKES f „ DECLARATIE aan de Franfche Natie, gedagtekend te Sf. „ Amant, trof een Wapenftilftand met Prins'Coburg, en poog„ de de Armee, of ten minden de Linie-troepen tot zyn 00a„ merk overtchaalen. Dan dit mislukte hem ten eenemaal, en hv „ zelf, zyns levens by de Armee niet meer zeker, moest den 7 •» by wy*e vari vlugt zich naar Mons befeeven. ., Onrferrusfchen had Prins Coburg, 00 omfangst der Declaratie ,, van Dumi.u ter, het reeds gewaagd ook eene PROCLAMAT E „ aan de Franfche Natie uittevaardigen, by welke hy tot behoud ,, van Frankryk het Plan van Dumourier omhelsde, en alle vyan„ delykheden tegen 't Franfche Leger opfchortte in de verwach•> '.mg, dat het met Dumourier tot Herdel van Frankryk naar Pa" rrT- ZC"i trckken- Doch, dit nu geheel mislukt zynde, herriep , 1 rins Coburg deeze zyne eerfte Declaratie door eene tweede „ den 9 April, by welke Hy den Wapenftilftand weder opzeide » en ook aan zynen kant alles in den ftaat van Oorlog hetftelde. Toeftand na den Afval van Dumourirr. Onderwyl was het gros van 't Fransch Leger uit het Camp ., by Maulde (tusfehen Doornik en Condc) meest van elkaer „ gegaan , en had zich naar Rysfel , Dotiay en Valencyn be°ee" m"'j •welke !aat(le stad Dampierre (thans Oeneraal van 'f ,. jn lorden in de plaats van Dumourier') de verftrooide Benden „ reeds tcdert den 4 verzamelde en verwagtte, en zich aldaar »' verite|;,;re. Het grootsch Plan van Dumourier betreklyk „ zyn plaats- en Oorlegs-oogmerk liep dus geheel in 't riet; „ terwyl hy echter omtrent de Veiligheid van zyn perfoon, de s, andere Hoofdzaak, zeker aanzienlyk genoeg (jaagde. Op- „ zichtlyk het eeifte is van veelen misfehien niet ten onreclre „ aangemerkt, dat de Afval vm Dumourier meer fchale dan „ voordeel aan de Geallieerden in dien voordeeligen ftaat, waar„in1 de zaaken toen ftonden, zou doen. Immers zag men niet „ alleen de yerfchillende partyen der N. C. ter algemeene ver„ u^eaiging zich op dat pas vereenigen; maar de 'geestdrift der ^"menen , die het Bedryf van Dumourier voor een eerhos „ puit, dat tegen bet Nationaal Poincf d'/ionaeitr {treedt, al*e''fj.!! wierdt verdergaande gemaakt en aaneeprïk- „ keld, om alles voor de N. C. optezetten; en teffens Indden " rl cTIails' die de verftrooide benden verzaamelden , de „ icrioonfte gelegenheid om door het painct d'honneur, dat grojt " A^r^L.elv£ °? nieuw aïme™uren; gelyk ook alle hunne 1, Aanfpraaken een zeker bewys daarvan zyn." O GROO-  38 Tweede- Veidtogt — 1793. GROOTE OORLOGS-RAAD te Antwerpen, enz. Ten tyde des overgangs van Dumourier was er den 7 en S April een GROOTE OORLOGSRAAD der Geall. te Antwerpen vergaderd. Van 's Keizers zyde waren er de Prins van jaxen-Coburo en de Graaven van Stahrcmberg en Metternick, vin Er.gelands zyde de Hertog van York en /luckland, van wegei s Pruisfen de Gen. Knobelsdorff en de Graaf Keiler, van onze Republiek de Prins Erfstadhouder en de Erfprins. — De hoop (zo er die toen nog eenigzins kon weezen) van den Oorlog fpoedij geëindigd te zien, moest zeker rasch verdwynen ; dewyl noch de bovengenoemde Proclamatie, noch deStilltand van Wapenen het gewenschte oogmerk bereikten. De Stilftand van Wapenen dus wederom den 9 April door Prins Coburg herroepen zynde, namen de Oorlogsbedryven terftond een nieuw en ernftiger begin. De Hoofd-Armee van Prins Coburg flrekte zig uit langs Maubeuge, Valencyn en Condd. Clairfait en een Corps'pruisfen lagen ter rechter zyde van Coburg aan den kant van Doornik. (De Engelfche, Hoilandfche en Hanoverfche Troepen waren op Mandi). Den 9 April en volgende dagen, vooral d- 13 hadden reeds by Valencyn, Condé, en daaromftreeks bloedige Gevegten pjaats; en Conc!é wierd genoegfaam geheel ingeflooten door de Geallieerden ; — d. 17 wederom een zwaar gevegt van Clairfait by 't bosch van Raymes , ook den 18 by Rysfel; voorts fchier alle dagen kleine of groote fchermutfeliiigen by de voorpostten. — Den 25 begon Condé befcho'oten te worden. Dampierre poogt CONDE te ontzetten, enz. Den I Mei Eerjle groote Aanval der Franfchen tot ontzet van Condd ; namelyk, uit het Camp van Famars vielen zy san op Prins Coburg omtrent Valencyn, voorts by Raymes en Vicogne op Clairfait, by S. Amant op Knobelsdorff, by Maubeuge op het Corps van Latour. — Vreeslyk gevogten Van weerskanten. De »• Franfchen wierden overal afgeweerd. Dus mislukte deeze eerfte pooging van Dampierre, en Prins Coburo naderde nog digter by Valencyn; — doch Dampierre bleef in de vlakte van Famars gecampeerd, en gaf het ontzet van Condé nog gantsch niet op. Den 8 Mei Tweede groote Aanval der Frimfetien om Condd te ontzetten, inzonderheid by Raymes en Vicogne tegen Clairfait, en by St. Amant tegen Knobelsdorff'. — Nog bloediger wierd er wederzyds gevogten dan den 1 Mei. Doch wederom wierden de Franfchen afgeweerd. Dampierre verloor zyn been, en overleed den volgenden dag. Lamarliere kwam adinterim in zyne plaats. Clairfait, die met Knobelsdorf naar den kant van St. Amant de Belegeringen dekte, viel den 10 Mei aan op eene reeks van opge«erpen Ba;teryen tegen hem en Knobelsdorf over, De Franfchen wier-  Tweede Veidtogt — 1793. 39 wierden er uit gedreven, de Batteryen vernield, en dus de Voorposten der Geall. aan dien kant veiliger De volgende 12 dagen viel er weinig voor, uitgezonderd dageIvklche Schermutselingen. — Doch Prins Coburg maakte gereed, fchaptot een alaemeenen aanval, om de Franfchen uit hun verfchanst CAMP vmi FAMARS te verdryven, en daan 3 de belegeringen der genaderde Steden ongehinderd te kunnen doorzetten. 't CAMP van FAMARS veroverd door de Geall,. enz> Den 23 M2t, algemeeue Aanval der Geallieerden op de geheele Linie der FranTche Armée , op alle derzelver Posten en verfchanfebmgeh van Orebie tot Maubeuge. — De Hollanders dreeveti de Franfchen uitMouchin en vatteden post in Orchie. — De Pruisfen namen den post van Hasnon. — Het corps de Refèrve der Ooftenrykers veroverde de verlchanfingen vanAubry by Valencyn De Hoofd-Armée onder Coburg (.uit Ooftenr. Eng. en Hanov.) vietjaanop de Verlchanfingen. die't Camp van Famars dekten. — Latour by Bavay viel aan op de vertakkingen by Ie Quesnoy. De Franfchen dus van alle kanten aangevallen en terug iiedrone Cordé. — Het Garrifcen (7000 min of meer) mogt mei al e Eenekens uittrekken tot op bei Glacis, moest daar de wapens neerleggen , en bad dan , op Parool van geduurende deezen Oorlog legen Se Gtail. Mogendheden niet te zullen dici.en , de vryr.eid van .« gaan werwaards het wilde. Dit alles gefchitdde den 1 Aug. Den 2 Aug. vierde de Geallieerde Armée het overgaan van Valencyn en ook van MAYNTZ , dat den 22.deezes Maands by Capitulatie wss overgegeeven (zie hierna). GROOTE KRYGSRAAD te Valencyn d. 3 Aug. Er wierd beraamd, met de groote Geallieerde Armee optetrekken tegen de verfchanste Leger-velden der Franfchen aan de hngfche zyde dei Schelde, namelyk tegen het Camp var, Ctefer tusfchen paillencourt en Bouchain, en tegen het Camp by Kamenk; m na de Franfchen uit beiden verdreever, te hebben, dan mei Éér» deel des Legers onder York naar Duinkeiken, met het ander 11 i Ie Quesnoy en Maubeuge ie trekken.  Tweede Veidtogt —1792' 4* Den 5 en 6 Au?, ginglhet Leger in drie colommen opmarsci. - De tajle onder 2a:/; zuidwaards wendende, trok den 7 by Mamere , i u icn z. van K-me ik, over de Schelde- De Franfchen wetken men daar en «at verder hy Bourlon uit hunne verfchar sGnïen en retireerden na-r Atrecht (Arras). De tweede en derde Cólom trok we.Mwaards tot aan de Schelde tegen over de verfchaslii.gen vüti het Camp van Ctefar. De Franfchen toen ook dat Legerveld verlaaten hebbende, trokken deeze Colonimen mede daar, tuslcheu Pailltncourt en Boucbain, over de Schelde; en de Franfchen retireerden verder naar Donay. YORK naar Duinkerken, — COBURG naar Miubeuge enz. De Geallieerden zonder veldfljg, (Hechts Gevegten by fenrnfge posten) in hun oogmerk dus verre gedaagd zynde, verdeelden zich toen ter onderneemt? van het verder Oorlog plan aldus: „ Tork met de Et^ertcben . HanQverfchej en een Corps van „ isoooOoltenrykerstefamer circa40,00:1 m. trok overMarcienne, ., tusfehen Rysfelen Doorrikdi>or, naar Duinkerken.-- Prins Co„ burg trok weer terug naar V;lencyu , en van daar verder „ raar le Qucsroy en Maubeuge ; tcrwyl Ons Cordon langs de Lys en verdere Posten de gemeenfcbEp moesten helpen maa„ ken tiisfchen To;k en Cobusg." Den 12 Gevecht in West-Vlaar.d. by Popetingen, ten w. van Iperen . in welk 01 ze Troepen dapper den vyand hielpen terug dry\eu naar Stcen/oorden. Den i-Gevegrder Ooüenr. in Henegouwen tegen de fterk verfc'anste posten der Franfchen in 't Bosèh van MÓrmal. — Om le Qt.csnoi gerust te kunnen belegeren moesten de Franfchen uit citc Bosch vedreeven- worden ; 't geen ook heden , na dapperen weer(land en zeer bloedig van weerskanten gelcliiedde. Dc Hertog van Tork was met zyne bovengenoemde Armée den i£> reeds- in -den omtrek van Tourcoing en Roncq , en dus by dep.isien van ons Cordon. Van deeze goede gelegenheid wil¬ de Z D. de Erfpriiis van Orarj; zich bedienen," om met hulpder EngBlfefieq, indien zulks notdigmogt weezen. de te^enoverllainde Franfche Posten van Blaton en Lir.celle, die onze Posten rustloos en vruchtloos plaagden, te overmeesteren. Ben l2 'smorger.s wiesden dan die twee Posten door onze Troepen migevalien en dapper ingenomen. Doch 's middags wierden zy wederom met groote overmagt bernootuen; en 's avonds, door H -ip va;i York toegezonden , wedereni hernomen. — Dus dri* hl^tdige Neemiiigen en Htrceem'tr.gea van dezelfde Posten op éérien dag. — Ook vielen er heden nog taser Gevegten by dc fculé?- Pusten, daaromfhecks voor. De gecombbeer.le Armee '/an F.ngelfcbcn, Hanoverfc'ien-, Hesfen en Ooftenrykers onder Tork richtte haaren Marsen op Duinkerken aldus vérdtrin. De Hoofd-Armee ttic E-i^ellchcn, 'IJat.oHitl'chen en Ooftenrykers onder Tork zeiven trok den 20 van D3 1 Et-  41 Tweede Veidtogt — 1793. Elver.linsen by Iperen naar Vcurne, oin tusfehen Veurne en Nieuw-, poort zxh te legeren, en van daar tegen Duinkerken te trekken. Het Corps van Hanoverlchen, Hesfen &c. onder Freytag, dat tot dekking der Belegering moest dienen, trok op Roesbrugge. Den 21 had er een hevig gevegt van laas'gem. Corps plaats tusfehen Roesbrugge en Wynoxbergen. De Franfchen wierden aldaar by Rixpoede en Hondskoote uit hunne verl'chansfingen gedreeven, en Freyiag vatte daaromftreeks post. Den ij kwam de Armee onder York (van Veurne voortgetrokken) in *t Camp van Givelde, dat de Franfchen 'snagts verlaaten hadden f terftoni wierdt het Furt Ltfferingshoek bemagiigd, en de Armee ftondt" dns aan dien kant voor Duinkerken. Den :4 vielen de Franfchen uit Duinkerken op de Engelfchen aan tusfehen het Kanaal van Veurne en de Zee, wierden wel bloedia tera» geflagen ; maar de Engelfchen hen te verre onder 't Kanon van Duinkerken vervolgende, wierden teffens deerlyk geteisterd. In dit Gevegt verloren zy den kundige en dappere Generaal Mion. — Sedert wietd alles voortgezet tot eene reguliere Belegering; terveyl de Belegerden op alle mogelyke wyzen, zoo te Lande als door Canoneerbooten , den voortgang daarvan zogten te ftooren. DUINKERKEN entsst door Houchart, enz. Ondertusfchen verzamelde Houchart (thans Generaal van het Noorden in de plaars van Cuftine) aUe mogelyke mast by CasfeF, ten zuiden van Duinkerken, om van dien kant op het Corps van Freytag, aantevallen, en om dus door overmagt het or.tzet vair Duinkerken te bewerken." Hier tegen wierd het Corps van Freytsg , dat den Knker vleugel van York naar den kant van Wynoxbergen uitmaakte, en het Beleg moest dekken. wegens de toeneemende overmagt van Houchart by Casfel, zo veel als koiv gtfehieden, verfteikt, en had zieh ook reeds naar den kant van Casfel met voerdeel uitgebreid. — Maar den 5 September namen de Franfchen den Post van Poperingen , en dei. 6 vl«l de geheele Armee van Heuchnrt op het Corps van Fieylag by Wormhout vreeslyk aan ; na dappere Gevegten moest bet teen voor de overmagt over den Yfer na Hondskoote wyken. (In deeze ïetraite geraakten 'snagts Prins AdoiJ en Gen. Frevtag voor eene wyle in 'svyands handen en gevangen in-hec Dorp Rixpoede, (midden tusfebén Roesbruggeen Wynoxsbergen). Beide waren met zien te vcrweeren, ligi gekwets ; zy wierde» oelt.kkig gered door der. Generaal Waimoden , die er met eenig Volk heen vloog, dc Party aanviel en Prins en Geneiaal verlone). _ Ten ztlfden dage t d. 6) ueed het geheJe Gnrmioen van Duinkerken gelyktyng etr,en vreeslyken aanv.iep York, wiens rechter vleugel teüeiis zeer getebtu-d wierd dooi de Canonetrbooten langs den zeekant Het verwoed aanvallen uer Franfchen hielt onophouoelyk aan den 7 eH 8. en breide zich, wegens hunne oveimagt, uit tegen alle de posten van Freytag zodan«J, dar  Tweede Veidtogt — 1793. 43 hy zyne zoo gewigtige prfitie te Hondskoote moest verïaaten, en tot aan de Vaart tusfehen Veurne en Loo retireeren. Na deeze Retraite van Freytag was het Leger van York in zyne ligging voor Duinkerken riet meer veilig, kunnende nu teffens in de linker flank door Ilouiharts geheele Magt aangevallen worden, en van vooren door het geheele Garnifoen, en in een zeer ongunftig terrein met hoog gezwollen Vaarten doorlheeden , waar de Engelfche Ruitery van geen gebruik kon zyn: weshalven York, vreezende van overvallen te worden, met agterlaadng van 30 belegt ringsltukken enz., 's nagts tusfehen d. g en 9 aftrok en over Adinkerken naar Veurne retireerde, en daar eene pofitienam, volgens welke het Corps van Freytag tusfehen Loo en Veurne weder zyn linker vleugel wierd. — Dus was Duinkerken ontzet. Volgens het algemeen plan van Houchart was eene zwaare Colom Franfchen den 7 ook op iperen aangevallen, om door overmagr die Stad met eenen rof te neemen , en dus de keten van het Cordon daar te breeken, en alles in nog grooter gevaar :» brengen Onbefchryflyk dapper heeft de Commandant' Salis met zyn zeer klein Garnifoen toen de Stad tegen de driftigfle en verwoedde aanvallen geduurende 2 dagen verdeedigd. 's Nagts tusfehen den 9 en 10 trokken de Franfchen weeraf en terug naar Rysfel , wordende in hunne retraite nng achterhaald door Beaufieu, die tot ontzet van Ip;ren was opgetrokken. Noodlottig Gevolg voor ons Cordon, enz. Duinkerken dus ontzet en de gecomb. Armée onder York ver. der naar Nieuwpoort en Dixmuidcn geretireerd zynde , lag ons , zo dikwyls deezen zomer aanbevallen, en door dappere gevesten verzwakt Cordon nu het naasteaan de beurt. En het was reeds "nog kortelings namclyk den 27 Aug. wederom op alle zyne Posten van' Verwik tot Lano-; door overmagt aangevallen geweest; doch had toen nog het geweld kunnen afweeren en zyne pofitie behouden. — Ook is byzonder aantemerken, dat het Pruifisch Corps onder Knobelsdorf het Cordon en de Geallieerden aan deezen kant geheel verlaaten had, om zich by de Rhyn-armee te gaan voegen; welke verandering gewis mede zeer noodlottig geweest is, niet alleen voor de onderneeming op Duinkerken, maar inzonderheid voor het Cordon van onze Troepen. De DERTIENDE SEPTEMBER was dan die Bloed dag, dat ons Cor. don algemeen en allerhevigst aangevallen wierd. (Reeds gisteren namiddag was by Meslines en by de voorposten van Meenen de Aanval begonnen). Overal wierden onze Troepen met dubbele en veel-dubbele overmagt allerheevigst aaugegrecpen. Van oogenblik tot oogenblik verwagtte de Erfprins van Oranje 's voormiddag» hulp (volgens aifpraak) van Beaulicu , die ten dien einde tusfehen Kortryk en Meenen was aangekomen. Het vertrouwend wag. ten daarop was de reden, dat onze Troepen op de Hoofdposten van Meenen en Verwick met verdubbelden moed tegen alle overmagt zich al te iang verdedigden en wel zoo lang, tot dat zy tchier va» alle kanten omringd of alle wegen van retraite door den vyaud D 4 be»  44 Tweede Veidtogt — 1793- bezet 0f belemmerd waren. Prins Tredrik wierd by zyr.e zoo dappere laaide pooging, cm den post van Verwik (op. hoop * van fpoedige hulp van Bcaulieu) te behouden, zwaar gekwetst. — De Erfprins moest eindelvk na vruchtloos 5 luiren °P Ooüenrykfche hulp gewagt te hebben, Meenen zelve verlaaten, en wyt de Lys reeds aan den overkant met kanon bezet was , moeilyk langs ccnen omweg over Moorfeele naar Kortrvk aftrekken. Meenen verlaaten zynde, was de retraite der Troepen van Verwiek en andere posten nog "evaarlyker. — Generaal 'sC.RAVfc.tS. MOER en ColOnel van O YEN ondernamen het HELDENSTUK, van dwars door den Pyand heen te (taan met hunne Ruiters , en door dit laatfte middel nog eene opening voor eenige Batullon* te maaken om op Iperen te kunnen retireeren Kon : uiterire Proeven van Dapperheid zyn er heden door onze Troepen gegeeven, en zoo bloedig en dcerlyk deez dag een dag van verKCSiwas-, zoo beroemd zal hy teffens zyn en blyven d.jor den bedaarden Moed, het taai Geduld, en de onvèrfchmkktne Heldendaaae-i. De Erfprins verzamelde de overige verftrooide Corps r-Ver Rousfüaar -n Harleheek ie Deynfe en voorts by Gent, alwaar den 2t de Prins Erlfladboirder zelve den toeftand otiztr Armfe kwam onderzoeken,- zynde toen bevonden,-dat het verlies lang zo gioot niet was, als men rn 't eerst, wegens gebrek aan berichten van onderfcheidene plsatfen, werwaaids iommige Corp* geretireerd waren, gevreesd had. De-3 i? doeg Bea'uüe» , by Kortryk verder aangevallen, den vy. and terug, die den volgenden dag ook wedeiom Meenen, vervolaens Verwiek verliet ; en zoo liep deeze verwoede invalder Franfchen in Ooftenr. Vlaanderen wederom by llot van rekeiTina op n et uit; — zynde ook Tork met zyne Armee den 16 te Meenen aai gekomen , en Coburg zelf met een gedeelte fcyner Armée ook reeds in aantogt; doch die roen.ru deezen-attogt dei Franfchen, terug keerde en het beleg voor Maubiugejfloegj; werwaards de Leezer en op een vroeger becuyf m Henegouwen {het innamen yan ie QUESNOY ) nu het oog gelieve te wenden Te weeten: geduurende de -bovengera. onderneeming van Hert. •Cork terxen Dun kerken was de Armée van Pr. Coburg vóór )e Ouosnuy en by Maubeuge. - Den 28 Aug wierdcn de LoopLuveo vóór le Quesnoy geopend. Hevig wierd deeze vesting | r.ipe dagen bobooien. Het Garnifoen deed verfilmde uitvallen, onder anderen een zeer hevigen den r- Sep. Doch den 11 d. wierd )e QUESNOY by Capitulatie overgegceven, volgens we** net giften' t omtrent 4coa m._ï, even gelyk dat van Condé, krjgsgevsr.gtn bleef. . Het aeva?r federt den r6 September, gelyk bier boven gezien is van Ooflcrr. Vlaand. dus eenoep.fanm afgewend zynde, vervolde P.ins Coburg r» verder het Oorlogs-plan vun #fxe» Veldtest , en begon het beleg voor Mat.btnte ie (laan ; eene vesting viel «tii.tr dan ie Quesnoy ,en daateabwen nog et»  Tweede Veidtogt — 1793. 45 verlcbanse Leger aan de ovcrzyrie djr Sambre by het dorp Rou« fles gedekt. Den 29 Sept. trok dan het grootfte gedeelte van de Armée der Geal?, in verfchieden Colommen aan Weerskanten van Maubeuge over de Sambre , overmeesterde gelukkig al!e kleine posten rondom h«t verfchanst Camp van Roufie<, en floot dus de geheele Vesting en het Camp van Roufies rondom in. — Sedert begon men alle liet Vour-werk van eene reguliere belegering , waarin inen echter zeer veibinderd wierd, niet alleen door de belegerden, maar ook door het ongunftig weder. Den 6 kwam ons Leger onder den Erfprins van Oranje, (nog omtrent i7i-oo rn,, zodat het verlies van deezen geheelen zomer zoo groot niet eens was , als de ongencegene uititrooifcis dar van ia en ij Sept. wilden maaken) by Maubeuge aan, en floeg zich neer aan de linker zyde der Sambre; hebbende zyn Hoofdkwartier te Gontreuil. (Van Gent opgebrooken, was het den i en 2 O ft. te Brusfel aangekomen , vervolgens van daar den 4 op Mons , den 5 op Betignies &c. voortgetrokken,) Den ij Oct. deed het Gainifoen van Maubcnge een hevigen uitval op alle de voorposten van 't Holl. Leger , doch wierd na hervatte gevechten zeer dapper uit zyn reeds benaald voordeel terug ge. dr teven, MAUBEUGE ontzet door JOURDJN. Onderwyl had Jourdan (thans Generaal van 't Noorden in de plaats \an tlouchart) alle mogeiyke Magt tot ontzet van Maubeuge verzameld, en was tusfehen Landrecy en Avemnes zich komen neerflaw. — Zvne Armée, nog dagulyks aangroeyende, bedroeg reeds by de 80.000 m. en was overvloedig met Artilltrie , en zelfs . meer dan vermoed kon worden , met Ruit.ry voorzien. Alle Troepen uit Fiansch Vlaanderen , Artois en het Kamerikfche waren er heenen gedroomd : terwyl men deeze wederom rykelytl liet vervangen door den geftadig aanvoerenden ftroom der talryke ettlle Requifitic van de Generaale Oproeping, welke nu in volko- mene Werking was. En dit verbaazend eroot Leger van 'Jourdan was niet alleen van alle het noodige rykelyk voor/.ien, vooial van v'eesch en drank ; maar il wat Vernuft en Kunst kon uitdenken, wierd in *t werk gefttld, om deD Soldaat.Fierheid op zyne Overmagt en Zekerheid van Triomf inteboezemen. Pr Coburg met Clairfait en zoo veele ervaarene Generaals der Geallieerden waren gewisfelyk niet minder bezig, om door krygsbeleid het voordeeligïte gebruik hunner, wel veel kleinere, maar zeer dappere Legers tot afweering van zulk eene groote en aangevuurde Overmagt te kunnen maaken. Doch zy hadden teffens het geduurig uitvallend Garnifoen en het zoo lterk verfchanst Camp van Roufies in teugel te houden, en nog bovendien door byzondere Corps lings en rechts te zorgen vour de gemeenfehap en den famenhang, lings met Beaulieu iii de Ardennen, en rechts met  46 Tweede Veidtogt — 1793. met Tork naar den kant van Doornik ; welke laatfte ook door Coburg verzogt wierd om nog eenige verflerkirg te zenden, doch die r.iei vroegiydig genoeg te Angle-Fontaine kon aankomen, om de volgende aanvallen te helpen af'weeren: want Den 14 kwam Jourdan ten zuiden van Maubeuge uit zyne Legervel- den vat; den kant van Landrecy en Avennes opdagen. Het Leger der Geallieerden , tegen welk Jourdan optrok, ftondt tot dekking van 't Beleg aan de rechter zyde der Sarpbre tusfehen Avenues en Haumont (rechts van Barlaimont aan de Sambre, lings tot Wattignie, een dorp beoosten Barlaimont). — Hechts was veel Vlakte, lings Bosch en holle Wegen. Den 15 viel Jourdan er op aan met zwaare Colommen. De rechter vleugel en het Midden-deel der Geallieerden , waar veel vlakte Was, weerde alle herhaalde aanvallen met voordeel af; de linker vleugel, hoe zeer ook door bosch en holle wegen belemmerd, hielt het echter ook nog deezen dag. Den 16 viel Jourdan er weer op aan met veel verfche troepen en zwaarder Colotiimec. Verlchriklyk was het vcgten van weerskanten den geheelen dag door Wederom weerde de recbier vleugel en 't Midden-punt der Geallieerden de vreesiykfte Aanvallen volkomen af; maar de linker, door Bosch en holle wegen belemmerd , en door de reekfen van Kanon-vuur langs dezelve fel geteisterd , en geftaadig door verfche troepen by herhaaltng iangevailen (zodanig dat het Dorp Wairignie drie maaien door de Franfchen heroverd wierd) , moest eindelyk voor de overmagt daar wyken, retireerende echter meer triorafeerend dan overwonnen. — Het gevolg hiervan was, dat de Geallieerden 's nagts over dj Sambre wederom aan deq an.'.eren kant der Stad moesten trekken , welke Aftojt wel zonder eenig het miufte verlies gelthiedde; doch zoo was Maubeöge ontzet. De Hoof.f-Armée onder Pr. Cjeurg haaren voorigen fland langs den linker Oever der Sambre weder betrokken hebbende, veranderde het Leger van onzen S.aai ook van plaats en floeg zien nader by Mons neder. Het dcorlreeken in Vlaanderen wederom ondernomen, enz* De N. C. of haar Committé van publiek welzyn ru, na dit wc! gedaagd ontzet van Maubeuge, het groot Oogmerk der Algemeene Oproeping verder willende doorzetten, namelyk, om de vyan« den geheel den bodem der Republiek ie dexn ontruimen , begreep, dat Houchart geen voordeels genoeg had getrokken uit den Aftogt van Tork bv Duinkerken, dat thans het Cordon der Geallieerden in Vlaanderen nog zwakker was dan te vooren, en de Ergellche Armde zich verder naar den kant van Maubeuge tot dekking van Coburos rechter vleugel bad moeten uitbreiden, — dat men van den moed der Troepen, die nu weder op nieuw do. r 't ontzet van Maubeuge ontdoken was, gebruik moest maaken; en eindelyk aat,inetien ecu nieuwe geheraaté Aanval nu nog  'Tweede Veidtogt — 1793, fpoedig volgde, zulks de grootfche vertooning van het Ontzet van Maubeuge by de Natie no? zou vermeerderen , en tellens niet alleen Coburg van alle verdere onderneemingen by de Ssmbre zou rcodzaaken attezien; maar, by verder gelukken ook van zulk eene voortvaarende nieuwe onderneeming 7 eene geheele verandering in het Toneel des Oorlogs aan deezen kam zou kunnen veroorzaaken. — Om alle deeze redenen, zeker riet op de goudfchaal van Volk-fpaarende krygskunde gewoogen, bedoot en ordonneerde het Committé van Publiek Welzvn eenen Algemeenen Aanval te doen op het geheele Cordon van Veurne, of de zee, af, langs den geheelen zoom van Ooftenr. Vlaanderen tot Denaing by de Schelde, (tusfehen Bouchain en Valencyn) toe. — De zonderlinge afloop deezer grootfche Onderneeming was, gelyk nu kortlyk bier volgt. Den 22 begon de algemeene Aanval. — De Posten langs de Lys , als Commines, Verwick, en Meenen wierden na bloedigen weerfhnd genomen; doch by Wevelgem, tu-feben Menen en Kortryk, wierd de Vyand _ gefluit en terug geflagen , en moest vervolgens op aannadering van Tork ook wederom de genomene posten verlaa'en. —— Een andere Colom had Poperingen genomen, wierp in Iperen eenige Bommen,doch wierd door den dapperen Commandant Salis ook van die Stad terug gedreeven. De Colommen, die op Orchie en Deraing aanvielen , wierden ook daar dapper ontfangen en terug geflagen. — Maar langer van duur eu zorgelyker was de A-inval langs de zee by Nieuwpoort en te Marcienne aan de Scarpe (tusfehen Orchie en Bouchain) ; te weeten: Wat NIEUWPOORT betreft ; de zwaare Colom uit Duinkerken en 't Camp van Givelde, die den 22 in Veurne was gevallen, vandaar met veel dubbele overmagt deszelfs dapper Garnifoen op de hielen volgende, kwam nog dien zelfden dag 'savonds voor Nieuwpoort, eischte de Stad op, befchoot ze hevig, en meende zoo met eenen rof 'er van meester te worden. Het Garnifoen , hoewel niet talryk en ook niet genoeg van zwaar gefchut voorzien, verweerde zich eenige dagen moedig. Doch de eerde Sluis geopend zynde, en weinig water geevende, begon men op Aftogt naar Odende te denken. Dan, met het openen der twje. de Sluisde Inundatie fpoedig gelukkende, verdween het gevaar, en de Franfchen, door '1 water belemmerd en do^r naderende l.ulp bedreigd van afgefneeden te worden, verlieten den 30 Oélober de ftai plotslyk met aclnei laating van hun Gefchut, retireerden naar Veurne, pionderden die dad toen ledig, en trokken den 31 verder terug naar Duinkerken. — Dus liep het hier af. Maar nog erger liep het af te MARCIENNE by de Scarpe. — De Colom van 4000 m., welke dien gewigtigen Post d. 21 d. beraagtigd en er zig fterk verfchanscht had, zorgeloos of zonder kondfehap van 't mislukken der bovengenoemde onderneemingen, wierd den 30 OcTrober door de Ooftenrykers van al!e kanten aan» gevallen. Vreeslyk dapper verweerde zy zich en vogt wanhoopig zelfs nog in de ftraaten der dad. VVat niet fneuvelde wierd krygsgevaugen; zodat geen man er van ontkwam. Zaa  48 Tweede Veidtogt. — 1703. Zoo lieo dan uit grooisch plan van algtmeenen A'nval , welk door 'c Committé van Publiek we'zyn , zonder op verlies van voik te denken , geordonneerd was ga"tsch tr niet; blyvende nu nog enkel twee Posten in Weswlpat.deren overig, namflyk, die van Popperingen, mimi u. W, va< 'peren, en die van Dyksmuiden ormrent i u. ten O. van Veurne ; op welke heide Posten de Franfclen door het breeken van de Steenwegen en door Inundatien zich zeer verfterkien. Terwyl dit in Westvlaand. voorviel, wierdt ter rechter zyde in den wyduitgeftrekten (treek der Ardennen, Beacilieu met zyne kleine Armée ook geftaadig door den vyand onims: Het Land aan dien kr.nt wierd, even gelvk aa~ den kam van Veurne, ellendig ledig gtplonderd, Oi'dc- anderen de kleine Stad Virton in 't Luxemburglche; weshalve ook Verflerking daar heen aan Beaulien gezonden wierd om er den vya.id , die zich weder talryker in de Ardennen verzamelde, te beter te kunnen tegenhouden en het Land van ftoopcyen, zoo veel als mogelyk, te bevryden. Met het zelfde oogmerk, namelyk, om insgelyks in Vlaanderen omftreeks Popperingen bet pionderen en invallen te Hui-en, wierd vervolgens beraamd , Popperingen te berneemen , het geen ook den 16 deezes na een hevig gevegt gefebiedde. Vlaanderen wederom bedreigd, enz, Het laatfte gedeebe van deezen tweeden Veidtogt op de Nederlardfche Grenzen , dat hier »u nog volgt, is wonderlyk en voor de Geallieerden by aanhoudendheid zeer ontrustend geweest; won derlyi : want 200 zeer de Geallieerde Legers naar de Winterkwartieren verlangden; even zeer wenschte men te Parys ook naar het (laaken der grooe krygsbedryven op de Noordelyke Grenzen. Doch ziet I er moest , niettegenftaande men dit wenschte, eene vertooriing gemaakt worden, als of men wezenlyk met vernieuwden drift en voortvaarendheid den Veidtogt wilde hervatten , en , gelyk voorleden jaar, eene felle Winter Campagne onderneemen. Het hoofdzakelyk beloop van dit zonderling Stuk is als volgt. Naauwlyks hadden de Geallieerden omtrent in 't midden deezes loopenden Maands November fchikkingen gemaakt om de Winterkwartieren te betrekken (üe Keizerlyken &e. onder Coburg omftreeks le Quesnoy, Valencyn en Condé ; de Engelfchen onder Ycrk in het Doomikfche en daaromftretks) ; naauwlyks was dit zoo beraamd en ook reeds een begin daarmede gemaakt , of de Frar.lchen, by welken mtn zulks in dit jaargety en na eenen zoo bloedigen en afmattenden Veidtogt niet verwagt had, veranderden plots'yk hunne ibtndplaats, die zich toen van Maubeuge naar Philippeville uhftrekte ; nerdeetende Jourdan zyne meeste raagt, welke alles famen genomen, thans wel op 100 000 ra. begroot wierd, in drie Legers, waarvan (én zich tusfehen üouchain en Kamerik neerlloeg; het twieie en grooifte naar Rysl'el afzakte , en  Tweede Veidtogt — 1793. 49 eu ikur net C»mp van C so.ng (tusfehen Rysièi eu Doornik) betrok; het derde nog verder, namclyk by Duinkerken, te Rozen, dal en Giveide zyne Siandplaats ging neemen. — Deeze proote gcbeel onverwagte beweeging feheen eenen nieuwen vreeslv'-en inval in Wtstvlaanderen aantekondigen ; te meer daar teffens de aanhoudenden ftroom der oproeping geftaadig nieuwe verfterkmg aanvoerde : en echter had men met dit alles niets minder dan het hervatten der groote Oorlogs-bedryven in den zin. —— Intusfchen had deeze dreigende verandering noodwendig ten gevolge, dat de Geallieerden ook verfebeidene andeie fchikkingeit moesten maaken, volgens welke het grootfie gedeelte der Enoelfche Armée en ook eenige Ooftenrykfche Regimenten nu verder naar léortryk, Meenen, Iperen enz moesten afzakken, om WestVlaanderen te dekken; ook wierd Doornik met allen fpoed en met verdubbelden arbeid verfterkt. De Veldtcgt feheen dan wederom allerhevigst van de zyda der Franfchen te zullen worden hervat; en welira geraakte oolc alles , van de Ardennen af tot aan zee, langs den gebeelen zoom der Franfche Nederlanden , in beweeging. Reeds den 22 viel eene Colom op Orchie aan , doch wierd terug geflagen. Den 2+ viel eene andere aan uit het Camp van Roufies by Mau'ieuge. Den 30 Nov. feheen de groote Inval in Vfaauderen zich nader aantekondigen. De Posten langs de Lys van Verwick, van Halluin en voorts tot aan Doornik ot de Schelde, wierden alle aangegreepen , Verwick geuoomen , hevig gevogten op den Steenweg tusfehen Doornik en Kortryk by het dorp Peks, en ook verder voort om over de Lys te geraaken , 't geen echter mislukte. Meensn en Iperen wierden den 1 Decetnb. bedreigd, Poperingett g-noonien. Na weinige dagen viel men wederom aan; den 8 Drc. uit Maubeuge op de Ooftenrykers by het Bosch van Tillieul; den 10, 11, en ia wederom op de Posten in Vlaanderen. VY'rar dezelve voor overmagt moesten wyken, wierd alles rondom ledig geplonderd, en vooral de Graanen en Beesten weg genomen. Dep 14 viel wederom eene Colom op Me.'fines enz. aan. Zeewasrds by Veurne en Nieuwpoort, ook by [peten wierd mede alles in onrust en onzekerheid gehouden. Alles feheen dus by aanhoudendheid eene hervatting der groote Krygsbedryven van de zyde der Franfchen en eene Winter Carrpague aantekondigen. Doch ziet | midden in A:e onzekerheid veranderde dit fchrik-toneel fchier even zo ploislyk en onver.vag* als het begonnen was. Alle de Oolommen , die tegen Wes1-Vlaanderen in beweeging waren, trokken plotslyk terug, en braken de Steenwegen achter zich ; blykeude dus , dat de Fanfchen r u verder geen ander oogmerk hadden, dan hunne Grens Vestingen te dekken. — En zoo eindigde plotslyk omtrent midden in December deeze zoo bloedige Tweede Veidtogt, te wee ten , de groote Oorlogsbedryven; want de Scbermutfel-Oorlog by fommige posten en het wederzyds ftroopen langs de Grenzen duurde den geheelen Winter. IE] De  50 Tweede Veidtogt — 1793. De redenen van dien zonderlingen toedragt van zaaken, van Zoo veele iiervat e Aanvallen, en van dit plotslyk ophouden, zyn , volgens deechtlte franfche Berichten zelve, deeze. De Vorderingen der Royalisien van La Vendée in den maand November waren allerzorgelykst geworden- Zy naderden reeds S. Malo en Cherbourg. waar de Ei>gelfchen dan gereed zouden geweest zyn, om eene Landing te doen. Om dit zoo zorgelyk gevaar fnel te keer te gaan, befloot bet Committé van Publiek VVelzyn een groot getal der beste Troepen uit de Noorder-Atmée (20,000 m. votgens opgave van Barrere zeiven) als per post derwaards te zenden, namelyk veelen op wagens. Hier door wierd dus de NoorderArmée zeer verzwakt. Om nu zulks minder te doen vermoeden, of om te voorkomen van in zodanigen toeftand niet met eene fnel famengetrokkene magt aangevallen te worden , moesten de Franfchen alle de Posten der Geallieerden een tyd lang op de hevigfte wyze zeiven aanvallen, en in onzekerheid houden, en dus ee°ie vertooning maaken , als of zy nog magts genoeg hadden om eenen zwaaren inval in Vlaanderen en zelfs eene Wintercnmpagre te onderneeinen. Zodra nu omtrent midden in December door fnelle hulp van gemelde Troepen de voortgang der Infergemcn gefluit, de Landing der Engelfchen genoegfaam verydeld . en het gevaar meest verdweenen was, hield ook de reden-op van slie de bovengenoemde aanvallen ; weshalvtn de Colorntnen toen tcrftord terug trokken, en door het breeken der S-eenwegen een blvk gaven , dar ds Groote Krygs bedryven van deezen tweeden Veidtogt ook aan hunnen kant een einde namen. Kola tot de volgende Bladzyde behoorinde. (f) — LAVTER-LINIE. — Deeze Linie wordt -.vel doorgaans de Web* fembnreer-Linie genoemd naar de fitr.d Wehfembvrg, 'xelke aan derzeh-cr West-einde ligt; doch haar eigeulyker.f best beduid.r.dc r.aam is LAVTER- LINIE. De Franfchen noemen ze ook la Ligne de Luxer, de Linie largs de Lanter. —- Zy flrekt zich vit langs de Rivier Lanter van de Stad Lauterburg of den Rhyn af, tot Weisfemhirg. — Zy befiaat in eene fairei.bangcr.de Reeks van zwaare Mattenen en 1'afebanfmgen. — Mit Kanon en Hlanfcbap ad voorzien en wel -.-e: .Uedigd, wordt zy fobie r onc-.eruiunehk gerekend; gelyk zy bet 1::: ook enkel van vooreu -.vos. — - yKn misfembwg tot Bitfche zyn fieile Gebergten c-: digtc Bosfcben, by welke de wand met ecr.e t.mie.'ike magt ligt kan : .geagebonden worden. Dan volt-t de flerke Bergvesting Bitfebe, die den dmtogt naar den Eljas tusfehen'Let Gebergte daar kan fluiten, waar achter vervolgens de boogt Vogefifhe Bergketen loopt. — Om alle deeze reüevtn moest bet Plan ter Keizerhken en Prvisfit) zoo genomen worden, als me» in bet mvcnjtaaiide Artikel letst.  Tweede Veidtogt —1793, De Krygsbedryven van deezen TWEEDEN VELDTOGT langs den Rhyn, enz. De Pruisfen by Caub en Bacharach bi 't laa-st van Maart, en de Keizerlyken tusfehen Manheim en Speyer in 't be»in van April „ver den Rhyn getrokken zynde , maesten de Franfchen den aeneelen ftreek tusfehen Mtyntz en Landau verlaaten en met merkelyk verlies aan Manfchap eH Miaazynen rerireeren naar LandtU enz Sedert wieid MAYNTZ ook aan de ffestzyds geheel ingellooten eu in orde belegerd. Den 17 Mei Eerjle groote Aanval der Franfchen onder Cufthe, toen nog Generaal der Rhyn- en ttÓeieUAttoêe, om MAYNTZ te ont1 L"' ~r~Z Hy deed de Keizerlyken onder Wurmfer by Bellietm tusfehen Landau en den Rhyn, hunne Standplaats verliar :„fk0" met verder tot Mayntz doordringen. (Cujline tot Gei eraal der Armée va„ , Noo,.den MjIg Wdér H'urmfir, bragten ze by her. har de poogingen door Overmagt aan 't wyken, doch wierden mtt Sg^ÏÏSS bu,P der PruisCe» onder Bru'swyk toen zodanig terug geflagen , dat voor Mayntz alle hoop van omzet verdween. Den 22 joh ging MAYNTZ by Capitulatie over aan den kW va» >. un behoeve des Duilfchen Ryks Het Garni.zoen"mogt met krygs eer uittrekken, moes-op her Glacis de wapens neerlef . gen en kon dan, op Parool van geduurende één jaar niet meer tejen de Geallieerden te dienen, naar Frankryk eru "eren De Pruisische Armée, onder Opper-Cotnmando des Konings, tra* toen verder voorwaards en ram vervolgens dwars door fret T*eeb. ugfcbe diePoii:te, welke ftraks moet beichreeven worden. Den «7 Juli wierden^de Franfchen nog verder achter Lsndao en tot in dau federt door de KtSzerfyk*., en een Corps Pruisfen genoeaTaarrt ingef!ooten._ Doch alle Oogmerken aan dien kant hingen -en ccnemaal ai van het veroveren der LAUTER-LIN1E; (f) waartoe Wmmfisr daarom nek alle zyn Bedryven inriebfe Den 20 en 21 vogten de Keizerlyken en 't Corps van C«n4é ten dien emdo wederom met eenig voord.-el langs den rechtlchen Rbyu-oevcr van Berg_-£ibern al , tot voorby Hagenbach. Den 27 en 23 vogt IVurmfsr wederom tot d_St zelfde oogmerk , doch C E 2 J vrucht-  52 Tweede Veidtogt — 1793. vruchtloos. — Van vooren feheen het overmeesteren deezer Linie voor de Keizeriyke Armee onmogelyk, of zeker een ahclanj. wylig en volk-vernielend werk. Ook was de Magt der Kei¬ zerlyken in 't Breisgoulche, zo zy »1 over den Rhyn in den Etfas mogt trekken en de Franfchen by Laurerburg in de fia ,k vallen, riet genoegfaam. of de uitflag niet genoeg zeker of veilig. — Kort: bet eenigfte zekere en veilige middel was, op beide flanken en van voorcr. te gelyk het veroveren der LAUTER-LINIE te onderneemen. Doch om zulk een Plan umevoeren wierd eene uitgebreide en kragtdaadire medewerking der Pruiiifche Armee m het Tweebrugfche ge\orderJ. . * \ Welke de redenen geweest zyn , waarom de Koning van V. ren dien einde niet fpoediaer medegewerkt hebbe, en waarom zvne Armee in haare Pofuie zoo lang bedr)floos gebleeven zy, wordt verfchillend gegist, en behoeft hier niet vermeld. Eindelyk, na verloop (en ook verlies) van min of meer zes wetken wieid de Pruitfifche Armee tot voorlchreeven Oogmerk werklaara, en toonde toen ook wat zy kon doen. — Meifcwaar„iger Samenflel van Krygsbedryven is er in deezen tweeden Veldmat niet geweest, dan dat van't inneemen der LAUXER-LlML. Het volgende dient om er zich een juist begnp van te vormen. ne Franfche krygsmagt aan deezen kant ftondt en hirg te Vamen C»'en neeme hier de Oorlogskaart in de hand) van Ssar!' louis en Saarbruck af, over de Saar langs de Blies .voorby Tweebruggen en van daar verder ntar Bufche. naar Weisfem" hura ui de Lauttr-Linie tot aan den Rhyn; hangende dus de " Rhyn- en Moefti Armee te famen. —- Hier tegen had de PruWche A'mee by wyze van Cordon haare poOtitie dwars " door bet Tweebrugfche , lings zich uitftrekkende door het " Tritrlche tot aan het Luxemburgfche , waar zy aan de Geai" lieerde Maat U de Nederlanden ftiet, en rechts zich tpi Lan" dan cn dus tot de Keizerl>ke Armee or der Wurmler ukbiet- " d£Om'iiu hetinreemen der LAUTER-LINIE ook ten westen, dat is yan de zyde yan Weisfemburg te bevorderen, moest * dus zeker de Franfche Magt tusichen Saarbruck en Bufche door " de Pruisfen gebrooken, dat is , uit haare ponnen gedelogeerd , " en lanes de Saar dnor het ééne gedeelte der Prtnslifche Armee " teeen/ehouden worden; terwy! een ander gedeelte, voorby " Ri-r-rhe naar den kant van Weisfenburg moest doordringen. — " ne Pru"s{eii dan daar de linker Flank der LAUTER-LINIE " naderende , moest de aanval by den Rhyn tegen de rechf.r " flank begonnen wotden door een Corps Ooftenrykers , dat ren "dien einde tu-fchen Fort-Louis en Lauterburg over den Rhyn ''.moest trekken; en dan moest gelyktydigWurmfer de Linie v*n 'ivooren aangrypen." in 14 dajen tyds (van den 14 tot den 30 Sept.) voerder^de  Tweede Veidtogt — 1793* 53 Pruisfen hunnen Taak in dit Pian mecsterlyk uit; name ly'; : Den ij, Sept. (na eenige Vóórgevegtcn} floeg het Corps van Lr.:ns- wvA- de Fianfchen by Pirmaf=ns. Den 26 en :j drong het O-rps v n Kaltreuth ze westwtsrds terug over de Blies voorby Bliescasfel uit her fteik Camp aldaar, en toen nog verder voort tot over de Saar by Siarbruck. — De Cots van Hohenlo en Btunswyk deeden ze ttffL-i s uit hun anjer fterk Camp by Hornbach zuidwaards wyken tot onder Bufche. Den 20 (dag op welken de Koning van Pruisfen, die de evengemelJe Manoeuvres bygewoond bad. de reis aannam naar Zuid Pruisfen) vielen de Franfchen uit hun Camp by Bitfche dapper op de Pruisfen aan, doch wierden terug geflagen , en verlieten den 50 ook dat Legerveld, fna verflerking in Bitfche gelaaten te hebben) , retirterende naar Saarguemine, dus ook over de Saar. Ziet daar ! — dus wierden de Frarfcben genoodzaakt meest alle hunne Pe.fi.ien tusfehen Saarbruck en Bitfche te verlaaten, eri over de Saar te retireeren. En zoo ftond nu Brunswyk mut het ééne gedeebe der Pruisfiiche magt ger.o.-gfaain geteed om de Franfchen by Weisfemburg iii de flank te kurnen aanvallen, tetwvl Kalkrcüth en Knobelsdorf met het ander gedeelte ze by de Saar, en Hoheilo by Bitfche tegenhielden; — en zoo kon nu de I AUTER-LlN!E i» haare beide F'anken, (d. i. zo Wel ten W. bv Weisfemburg als ten O by Lauterburg) aangevallen worden, terwyl Warmjer ze van vooren moest attekeeren. De LAUTER-LINIE ingenomen door de Duitichers. Den 13 Oei. fna eenige verJere voorbereidende beweegingen) wierd het evevgerioetiid Samenftel van Krygsbedryven ook met eenen voordeeligen Unflag bekroond. Wurmfer den n Octo^er verneéraende, d.-.t de Pruislen ond^r Brunswyk door 't Geberg'e op Weisfemburg naderden , gaf bevel, aan den Prins van Waldeck om 'snagts tusfehen dan 12 eu 13 met een Corps Keizerlyken van circa 12,000 by Plitterdorff (tuslchen Fort-Louis en Lainerburg) over den Rhyn te trekken en den 1} op Lauterbuig lipte- vallen. Gelyktydig viel Wurmfer den 13 van vooren aan. ■ De Franfchen zich nu op beide Flanken en van Voo-en aangevallen of bedreigd ziende, veriieten de geheele L'AüTER-LINIE eeuig gefchut en ook een goed aantal krygsgevangenen aebterisatcr.de. Zy retireerden op llagenau, dat zy ook terltond verlieten: Landau AÏetd toen verder belegerd-, en den 17 de Löopgraavei» er voor geopend. Vervolgens wierd de flerke Rhynvesuug FortLouis (aan den Rhyn ten oosten van Hagenau) ook belegerd. De Keizerlyken onder Wurmfer drongen voorts nog vereer voorby Hagenau door in den Klfas; hoopende zich er te kunnen handbaaven en ci de Winterkwartieren te houden, [ B 3 .3 ." De»  54. Tweede Veidtogt — 1793. D u 14 Nov. wierd de RhynvcsnVg Fort-knuis (Fort Vaubar) by Capillaire door de Keizerlyken ingenomen, 'r Garnizoen -m >est na kr\g>cer , de Wapens neerleggen en bleef kryasjevangen. — Gewigng was deeze Rbynpost voor het p.oviandeeren der Kei'.erlyke Aimee te vater, en ook een groot Steunpunt voor hrraren linker veugel. Tor hier toe ghrg dus alles vry voorfpoedia voor de Duitfcbers: want gccuuiende een m'and was Wiumfer reeds zoo verre in den benede -flfas doorgedrongen , dat hy den 15 Nov. zyn hoofdkwartier te Rn mt had;"zelfs was de Post van W*nizenau ook reeds ingenomen. — Waar zich er te handhaven was zeker de groote zaak. De LAUTER-LINIE hernoomen door d& Franfchen, LANDAU ontzet enz. Het Plan der Franfchen om de Duitichers weer den Elfas te doet» ontruimen, is niet minder merkwaardig, dan het bovenftaande. — Het beftond in eene terug-werking daarvan ; ramelyk : eene groote mag-, largs de Saar verzameld , moest de Pruisfen weder van . de Faar en Blies in het Tweebrugfche terug dryven en voonsdaar werk vert'ehaffen; terwyl eene andere groote magt uit den bovenEllas en door het VogeÖ-ch gefergte tegen Wurmfer onophoudelyk moest aandruifcber. — Deeze grootfche Oiderneeming hep op de volgende wvze zeer roeuiryk voor de Franfchen af. Den 17 Nw, floeg het Garn'foen der Bergvesting Bitfche met onverfchrokkenen heldenmoed een Corps Pruisfen , welk reeds over de valbrug in de vesting doorgedrongen was, er weder uit. Een 18 greep de Franfche Moefti-Armee het Pruufifche Cordon by de Blies lings en rechts allerhevigst aan en drong het uit Bhescasfel, Homburg, Hoinbach , Tweebruggen enz. tot naar KeizersLautern NB. Deeze Retraite der Prtisfen was van eroote gevolgen: want IVurmfer had toen voor zyn linker vleugel geen fteun genoeg, omzoo verre in den Elfas zyne Standplaats te blyven houden. Hy trok derhalven terug naar Hagenau er, aldaar achter de Motter ; iargs v-elke Rivier hy zich m;t ailen fpoed zeer lterk verfchanfte,op hoep van er kich defer.fief te kunnen handhaven. Ben 30 Nov., en den 1 en 2 Dec. vielen de Franfchen, die geftadig uit de Requifitie der oproeping verfterkt, en nu door hun eyen»»ncemd voordeel aangemoedigd waren, wederom op de Pruislen te K izers-Lautern aan. — Allervtrfchrikiykst wieid geduurende deeze drie dagen op verlchekie posten hrgs en reeöis daaromftreeks gtvoeten. De pruisfen weerden alle herhaalde aanva-k-a , af, en trokken zelfs toen wederom wat voorwaard* in het Tweete tuafche. Maar-  Tweede Veidtogt — 1793. 55 Maar'de Duitfchers moesten uit den Elfas en Landau ontzet worden, het boste wat het wilde. Gelyk by het voorgenomeu on zet van Maubtuge, zoo wierd nu ook daartoe alles in bet werk ge. field. Veele duizenden vm de eerfte Renuifitie der Oproeping eu tut de Moefei-Armje ftroomden naar den Elfas met de Leuze: Landau ou la 3/artl -. Kun: federt den' i Dec. wierd Wurmfer alle dag.n, dan hier dan daar aangevallen, en zyne Posten, die fchier altyd met dezelfde Manfchap moesten vcgten , onophoudelyk belprongen. - Rustloos wierdt dus hst Keizerlyk Leger, dat zich zeker dipper verdecdigde, door Schermutselingen en hevige Gevegten afgemat.- en dit alles was Hechts voorfpel. Den 22 Dec. veroverden de Franfchen den zoo gewigtigen PostWaerth, en toen braaken zy heldhaftig door. Alle dagen wierd toen verfchriklyk gevogten. De fnelle tyding van 't herneemen van Toulon, 'snagts tusfehen den 25 en 26 in 't leger aangekomen, was'eene nieuwe Eltétrifeering, en vermeerderde de hitte en onverzettelykheid zodanig, dat zy den 26 verder allervrees'ykst aanvielen en dourfloegen , en den 27 wederom volkomen" meester waren van de LAUTER-LINIE — Wurmfer retireerde cvtr de Lauter naar Frechenfeld , zyn ouden post, en verder voort naar Germersheim, wordende in zyne retraite door een Corps Pruisfen gedekt. Den 28 wierd het Beleg van Landau op- gebrooken. Den 30 trok de Armee van Wurmfer by Pbilipsburg over den Rhyn naar Manheim &c. De Pruisfifcbe Armée kon het toen zeker ook niet langer in haare Pofitien by Keizers-Lautern, hy Anweiller, Edikhoven enz. houden. Zy retireerde van den 30 Dec. tot den 4 Jan. in goede orde, zonder eenig merkelyk verlies, op BINGEN , op KREUTZNACH, op ALTZEY en op OBENHEIM, eene plaats aan den Rhyn. 2 u, ten N. van Worms; trekkende dus een Cordon van Obenheim af, over evengemelde plaatfen , en dekkende in dier voege den Rbynftroom, en MAYNTZ als het Middenpunt van deferüe. De Rhyn Vesting Fort-Louis (Fort- Vauban) was nu nog de eemgfte Post , welken de Duitfchers in den Elfas hadden. Dien te houden, was onmogelyk; weshalven het Garnifoen op den 17 Jan. 1794, 's avonds in ftihe titr ok over den Rhyn, katende , (na alles, wat kon, er uitgenomen ts hebben,) de Vestingwerken 's ragt- in de luct Ipringen. Zodat nu de geheeU Elfas üoor de ©uitleners onrruimd was. [£4J DEK.  5ö DERDE VELDTOGT, {De Merkwaardigjle van deezen Oorlog) Om zich een waar en dmdelyk begrip te ktonen ver men van de zoo foelie als verbaazende verandering in den Sraat des uor og was_— (Men neeine de Oorlogskaart in de hand.) d ™a. ^eeGrénzLe; töt L TmonvJ.e (Denhoven); hangende - te (amen met de Moefel- en Rhyn Armeen. Deeze Derde Veidtogt wierd in de Nederlander, geopend1 by «effldfded DEEL der ^^Z**™^, en had een uit&itetende Boucham tot *p by deeze yestmg . , zwa,re vtr. Punt by Cyteau-Cembi«*»» der Staa[rche Troepen bê- Klot^^Ind-de^cdenÖmeest op desze.fs .irker vleugel om by Landr.cy. F „fihe„ ,ag uier. tegen mtgeftHst Het ^{PDRN.'^l±, _ "'(Met eenen opflag van 't oog gS**S Sm dee^Tederzydfcue Ul-^ Ootlogskaatt vinden). p^N Ar GeXUetrton. Het PLAN der Geallieerden was met hun MIDDE»I*El£ Het de veioverdc Vestingen hadden. „ waar zy tot IUMC^™. "ve,Ten dien einde hadden zy hun„ vallendcr wyze te Q°™6*' en fop h(10p dat eene „e mee'.e Magt er heen getrokken. en O^P y P d , „„. "SökTO-lS^^W'" hetn getrv-kken- » t n dt oote uitgeftrekcheid der Linie van Veurne " ,™ 'l uxemburg! iThet daafaan minder geproportioneerd aantal :SS«?^ bejde ^«pl, meest «er z«k waren,^  Derde Veidtogt —- 1794. 57 zonde'heid de rechter in Westvlaanderen. — Op beide_ Vleu„ gels wilde men daatom, ihtOsfcnën, ook enkel defenlie? Oor> ., lögenj — slics iu liet vertrouwen , dat een Viétorieufe C mp by de opening der Campagne die geheel Php genoegfaam zou „ waarborgen (jen minden tegen groote onheilen), en de Fran„ fchen zou noodzeaken, om alle hunne kragc aantevoeren in Pin cardie, een vlakke Landflrcek, en dus ook zeer voordeelig „ voor de talryke Ruitery der Geallieerden ; — in alle we'Xe „ onderltelling men dagt, dat de. beide vleugels , dan fterk genoeg „ zouden zyn, of des noods, hoop'e men, genoeg en fnel cenocg „'gefterkt konden worden, om den vyand rechts in Vlaanderen „ of lings by de Sambre te kunnen tegenhouden." PLAN der Franfchen. Hier tegen was het PLAN der Franfchen ingericht en van eenen gantsch andLrcn aart, loopende hoofdzakelyk hierop uit •. —,, Met nadruk cn ten principaals oHenfief te oorlogen tegen de ,, letde zwakke Vleugels der Geallieerden, en teffens met eene ge„ noecjaam gioote Magt aan hun aanvallend Middendeel genoeg „ of zoo lang het hoofd te bieden, als rtoodig was, om door aah„ vallende Bedryven tegen de beide zwakke vleugels het geheele ,, Midden-deel, zo 't tiienfief vol wilde houden, in gevaar t, bren„ gen van cfgefneedei: te worden, of om, zo het zyn offe: fief „ plan abandonneerende zyne meeste kragt naar de vleugels liet „ defileer cn, dan reeds in Vtaanderen en over de Sambre zco verft re te zyn gevorderd en verfierkt, dat tegen alle hulp, die het „ riaar beide vleugels zou afzenden , reeds overal kon weezen „ voorzien; waar uit dan onbereekenbaare Voordeden naluurlyk „ moesten voortyloeijen." Opening der Campagne Den jq Maart wierd aan de zy ie der Franfchen door dén kundigen Generaal Pichegru volgens evengemeld plan deeze zoo merk- waatdig? DERDE VELDTOGT geopend. Met 36000111. i^Divfion du Certtre geroemd , die tusfehen Kamerik en Avennes ftond; wierd aangevallen, om den pose van Chateau Cambreiis te neemen, welke post (geiyk uit de kaart te zien is) de gemeenfchap tusfehen Landrecy en Kamerik brak; en om dan teffens, ïereenigd met eene gelyktydig optrekkende Colom uit Kamerik, de overige Verfehansfingen der Geallieerden omltrteks Chateau- Cambrefis te ontrusten. De Franfchen Haagden dus verre by deezen eerften Aanval niet Zy wierden dapper terug geliagen. Doch waarfchyulyk bedoelden zy, volgens het voornoemde Plan, nog geheel iets anders met deezen eerlten aanval. Behalven dagelykfche Schermutfelingen by Voorposten , viel vervolgens aan deezen kant geduurende omtrent 3 weeken niets van belang voor. — Wederzyds verfterktc men er intuslchen zyn Mid-  58 Berde Veidtogt — 1794. Middendeel ; dit deeden de Franfchen veilig door Troepen uit de Rhyn' en Moezel Armée; maar by de Geallieerden kon dit niet anders gefchiedcn, dan door elders hunne beide Vleugels te verzwakken, byzonder dien in Vlaanderen by Kor.rvk en damomirrc-tks , van waar nu nog verder de meeste Ergelfche en Oofien Tyffcae- Troepen naar het Midden'eel getrokken wierden; en dit was misichien wel een der geheime bedoelingen van den eerfïen Aanval by Cateau geweest, iiamelyk ; om de Geallieerden verder in hunne hoop te bevestigen, dat de geheele kragt d.s Oorlogs tegen het Middendeel in Picardie zou zyn. Hoe het daarmede zy ; dit is zeker en te laat by de uitkomsr gebleeken , dat de linker vleugel der Franfchen in Vlaanderen veel fterker was, dan men vermoedde. — Terwyl de Geallieerden tot Waarborging van hun Plan hunnen recht r vleugel r,og verder by Kortryk enz. moes en verzwakken, verfterkien de Franfchen daartegen hunnen linker vleugel geftadig door nieuwe Troepen uit de eerfte Reqtuli te — De geheeie Magt der Geallieerden in Vlaanderen bettond iL-ch s uit min of meer ajeoo na. jfa.il de Hesfen, de Hinoverfchen en een klein Corps Oolienrykers) ; met welke kleine Magt Cla rfait geheel Vlaanderen moest dekken; en ziet! enkel in den omtrek yin Duinkerken wierd de magt der Franfchen reeds gefchac op 25COO. Den 17 April operde Keizer FRANS II. (fnel uit Weenen in de Nederlanden aangeltomo ; den Veidtogt aan de zyde der Geallieerden door eene algemeen* srta'que v.ölgens bovengenoemd PW; name. lyk: bet MIDDEN DEKL .Lr GciiMeerden (óo.ooo , incest Ooste rykérs en Engelfchen feh een.aucd gedeelte onzer Triepen) viel aan tegen bet MIDDEN-DEEL der Franfchen, da- zich tusfehen Landrecy en Kamerik gecoiiceiitieerd had Alh de Posten wierdet' terug eedrongen, en een gedeelte der Gecorhb'néerde Armee trok omuenr 4 uitren voorwatrds ten zuicten naar Guife ia Picardie -- Den 50 April had voorts een gedeelte der Troepen van onzen Staat een heet gevegt, één u ten N. van Landrecy by het Dorp Pres.au bois. Zy overmeesterden dapper dien en de1 verdere Posten in den omtrek dier vesting. -— Den 25 vogt een Corps Engelfchen hevig riigt by Hipre (tusfehen Hipre en Kamerik). De Franfche Post aldaar wierd naar Kamerik terug 'gedroegen. Landrecy was imusfehen fnel belegerd. Dit beleg wierdt gedek; - aar den kant van Guife door eene Armee ouder den Kei» zer ei, Coburg . en naar den kant van Kamerik door eene Armée onder York. Door Jus met groote magt aile ontzet te kunnen te keer gaan . hoopte men fnel met Landrecy gedaan te krygen. Snelheid by het Middendeel was mede eene groote zaak in het Plan der Geallieerden... — Makt nu volgt in zyne volle kragt een gantsch ander Plan van BtfóEréiden van Magt, cp zeker ook van u.tftcekende krygskundu.  Derde Veidtogt — 1791. 59 BcétutWlntisilz De ZESENTWINTIGSTE APRIL was die ontzettende Dag, welke in alle onparlydige Gedenkfcliriften deezes Oorlogs een 'der merkwaardige zyn zal, gelyk hy het thans zeker in zyne gevolgen voor geheel Europa is Gew.sfelyk was hy' een fchoone Triomfdag voor het Midden-deel der Geallieerden; maar tefens legon van deezen dag afliet verbaazende Kiygs-plan der Franfchen zich met nadruk aantekondigen ; (g-etyk het ook heden eerst in zyne gewigtigfle by zonderheden ontdekt wierd) — Kort: van deezen dag moet gerekend worden die groote Katastrophe begon, ncn te zyn , by welke de gevestigde Staat van byna geheel Europa thans , in Sept d. ƒ 1794 , zoo onzeker in de Weegfchaal hangt. Op deezen Dag deeden de Franfchen volgens hun plan eenen algemeenen Aanval van Duinkerken af tot voorby Giveu Meer dan 200,010 in geraakten er langs die geheele Linie ten dier, einde in beweeging. Het hoofdzakelyk beloop is als volgt: Twee Legers by t Middendeel vielen aan om Landrecy te ontzetten. Het eene trok op van den kant van Guife tegen het Leger der Oolienrykers, dat onder bevel des Keizers zelveu het Beleg van dien kant dekte. Dapper wierdt het ontfangen en tertio geflagen. — Het ander wierd aangevoerd uit het Camp van Ctefar (hy_ Bouchain) door den Gen. Chappuy Commandant va-V Kamerik , die er zyn Garnizoen had bygevoegd. Het vivl aan op 't Leger van Tork dat ten westen het beleg dekte. Ook wierd dit Leger dapper terug geflagen, en de aanvoerende Generaal Chappuy zelf gevangen. e Zon hielt het plan der Geallieerden hier vry wel fland; en om getwjffeld waren dit fchoone Overwinningen, die in andere gewoore Ooi logen zeer veel zouden befitst hebben; maar zy waren vof. gens het groot Plan der Franfchen met de gewigtiofte zaak van deezen Dag. Zelfs (rheen dit verlies, en dus zelfs het v-rlies van Lanorecy in 'r Fvuutch J?'afj by het Committé van Publiek Welzyn en by Pichegru reeds voorzien en berekend. Nadere Bvzonderbeden nopens dit Plan waren by den Gen. Chappuy gei onden, die aoor de Engellchen gevangen was genomen; en vo'rtns die ontdekkingen was de andere en wel de voornaum/le Hoofdzaak van deezen Dag eene Onderneeming, weike by de Gegil niet voorzien of zeker volflrekt niet genoeg verzrrrd was (en ook wegenshun Plan in proportie van hurne Magt niet genoeg yerz )rii had kunnen worden); namelyk een magtfje Aanval op beide Vleugels, vooral op dien in Vlaanderen, die 'gelyk gezegd, fcbraal en zwak was. — Dat de Inval in Vlaanderen eigeplyk de Veorraamfle Hoofdzaak deezer algemeene Attaque én van hef Oorlogsplan der Franfchen was, blvkt omegenzegseiv' bier ui • dewvl de zoo kundige en dappere Pichegru zelfs nieiJ ee.?s- tegetnvT) rdiit was by de Aanvallen tegen den Keizer en Tork oin Landde te ontzetten, maar heden den 26 April in Vlaanderen en by KOK T- K.YJJ,  6o Derde Veidtogt. — 1794 RYK was, om daar *.// in perfpqn den Aanval te bellieren; een blyk van boe veel gewigt hy den Aa; val daar ter plaats rekende, en veel gewig.iger , dan die, welke by Landrecy in 'toog dar Geah erooifcner vertooning marktt; doch die, wie weet, misfehen in zekeren zin riet anders dan eene rooft van Krygshst was, om aldus het voornaamlle gedeelte van het Pisn dies ie zekerer te doe" «lukken; ook zeggen de B.-'ichten wegens bet gevonden Papier"by den gevangen Generaal Chappuy, dat er in gedaan zou hebben; „ ilfaut les harasfer, mais «'en pa.- venir au prifes avec eux. Men moet ze (..oor Lstr.dr cy) plaagen cnavermoei\\ jen, maar niet geheel met hun aan den gang hoornen." Deeze Inval in Vlaanderen, het begin van het groot onheil der Geiiliieerdcn , liep kortelyk hier op uit. 50,000 m. vielen aan in drie Colommen — Eene nam terltonri VeurÉe, dat niet ncemenswaatdig bezet was; — de tweede onder den Gen. van Dannne trok voor Iperen en Meenen, (bet Garnizoen van Meenen beflcnd uit ttono , zonder jrof gelchut, en lo,OêO vielen het aan met grof gefchut tykelyk voorzien). — Op de Derde Colom kwam aüés aan. Deeze betlond uit ruim £.5000 ra. Zy deed terftond het Corps Hanoverfchen order den Gen. IFalmode:i,dzl te Moucroii tot dekking van Kortrj k ftond, naar Doornik wyk'eo, en ziet!. . nog dien zelfden ZESEKTIPINTIG£TE\, 'snamiddags;, trok zy reeds in KORTRYK, dien zoo merkwaardigen Post, die weinige dagen er na van zoo onbereekenbaar gewin was, doch die geen Garnizoen, en dus hoegenaamd geene defenfie had, na het deinzen van 't Corps Hanoverfchen by lloucron. — Het was uit KORT RYK, dat Pichegru (een blyk van zyne tegenwoordigheid aldaar) dien zelfden avond aan het Coinmitté van Publiek welzyn de zoo veel beduidende woorden, als op het Plan betrekkelyk, fchrecf: ,, La Gauche est fort bien alle'e. Keus fbmmes ici au pas de charge vers les 5 heuret " apris-midi. Tpres <5? Mer.in font deja masqués par differents " corps, De aanval van den Linker vleugel (n. /. in Vlaande- " ren) 'is zeer welgeslaagd. Op den tred van ons vuur kwa" me„ vy hier binnen deezen namiddag te 5 uur en. Verfchciden Corps houden reeds Iperen en Meenen in bejlag." Zodra was niet door het Gefchrift, by den Gen. Chappuy gevonden het Hoofdoogmerk der Franfchen van deezen zoo merkwaarden ZESEATiriNTlGSTEN APRIL ontdekt,-of Coburg (ten blvke hoe ver',ysttrend die ontdekking was) zondt terftond iocoo m. Duitichers, 3 Regimenten Engelfchen en een Corps En'gelfche Cavalerie om Clairfait, die om 't gevaar te Ruiten vaa Benauw naar Doornik was gemeld, te onderfteunen. Maar ziet 1 de Fr-nfcben hadden volgens hun plan ook reeds daartegen kunnen voorzien : want — kort — den ï9 April wierd Clairfait , te MOeicrou (welken post de Gen. l'/aimoden den voongendag weder had weeten te neetmen) vóói hy alle de Ooftenr. Infanterie by zig had dus in de voorbaat allervreeslykst aangevallen en leed er.  Berdt Veidtogt — 1794. 61 (her zy door groote overtnag"het zy om andere redenen") eane zwaare Neerlaag, verloor daar 23 (de Franfchen fchreeven sj") Kanons , Bigagie &c ; moetende van daar retireeren naar den kant van Ondenaarden, om er op verdere hulp te wagten, en het doorbreeken derwaards over de Schelde te voorkomen. — En nu was Meenen geheel tfgefneden en het Garnifoen buiten hoop. — Men bood den Hanoverfchen vryen Uittogt aan , indien zy da Emigranten wilden abandonneeren. Dit was zeker hard, en het dapper Garnifoen ondernam toen op Mei-nsgt het Heldenftuk van dwars door den Vyand heen te flean ; en het kwam den 1 Mei zeker bebloed, doch ook triomRerend met zyne Veldstukken, crie veroverde Kanons, en zelfs 48 gevangenen te Rrmsfelaar aan. Maar zoo waren de Franfchen toen ook in Meenen. Op fnel bericht der Neerlaag van Clairfait zondt Coburg den 33 April dringend verzoek aan Tork om met de overige ge'iee'e hnselfche Armdê, (die nog by Landrpcy te Cateau ftondt). naar Vlaanderen te trekken ; en nog dien zelfden Avond kwam een tweede Renbode by Tork om onverwylden fpoed te maaken; — en nog dUn zelfden Middernagt brak de geheele Engelfche Armee op; — en de Ruitery draafde zonder ftalhouden voort tot S:. Aaiand (9 uuren verre in een ftuk): doch hitte en Onweder vertraagde de Infanterie ; zodat zy allengs langfamer te Doornik aankwam. — NB. — Uit de evengenoemde dringende verzoeken , tweemaal op één dag, blykt dus wederom ; hoe zeer men toen , na de ordekking uit Chappuys Papieren en de Neerlaag by Moucron , reeds vreesde van met zyn geheel Gorlogs-plan by Landrecy gehetl misgereekend te hebben. En niet alleen was dus het groot Plan des aanvals van der» ZESENTiriNTlGSTEN APRIL volkomen gedaagd tegen den rechter Vleugel der Geallieerden in Vlaanderen , ma»r insgelyks tegen den linker by de SAMBRE , voorby Maubeuge aan den rechtfehen kant dier Rivier; en aldaar juist op die piaatfen, welke voor de volgende aanvallende Bedryven het gewigtigfte waren» Men had er namelyk den Pas by Bosfu digt by Valcourt met onverfebrokkene heldhaftigheid en voorts ook Beaumont bemagtigd, (alles den 26). — Zoo had nu de Armée der Ardennen gêmeenlchap met die van 't Noorden ; en al dit voordeel der Franfchen van deezen XXVI-den hier ter plaatfe was insgelyks het begin der onkeerbaare Rampfpoeden van de Geallieerden in den volgende Maand by Charleroi enz. Het Plan der Franfchen zich teffl:ond met deszelfs nadere ontdekking zoo zorgelyk vestigende , maakten de Geallieerden by hun Middendeel ook allen mogelyken fpoed tegen Landrecy. — Vreeslyk wierd het befchooten. Hoop van ontzet was er niec (of ook wel nu niet meer het Plan)- Kort: den 30 April ging F Lan-  62 Derde Veidtogt — 1794. landrecy by Capitulatie over; 't Garnifoen , circa 7000, bleeF Krygsgevangen enz. Blaar elk uur was een vreeslyk verlies. De Franfchen zetteden hun zoo wel ontgonnen Plan met die mogefykcfnelbeid voort. | Nieuwe Troepen uit de Requifitie ftioomden naar VLAANDEREN ; niet alleen dit : maar roet alien fpoed , zelfs op Wagens, wierd een groot gedeelte der Magt uit hun Middendeel en van Kamerik naar Rysfel &c. gevoerd , om daar tydig we. derom tegen York klaar te Jlaan. Overal in VLAANDE¬ REN wierden fcliier van uur tot uur zulke P.ifitien genomen, volgens welke alles, toen 'ter op aankwam, voorzien en verzorgd was; gelyk by de Rukken terftond zal biyken. Ook wierden de vorderingen by de SAMBRE met diezelfde Snelheid bezorgd door beste Pofnien te neeuieo, verlchanfingen te maaken, aangemoedigde Troepen uit de Requifitie aan evoeren, en vooral uit de Hoe zei-Armee , aan welke de Duitfchers tusfehen Rhyn en Saar toen meest ledige handen lieten. Alle wederzyds kundige en dappere Beraamingen en Bedryven van dit Tydsgewrigt optetellen Iaat dit bellek niet toe. Men kan fleebts dezulke hier canftippen . die van groote gevolgen waren. Eeijle Poging om VLAANDIREN te itaden.... mislukt. ' De Engelfche Armée, gelyk bier boven gezegd is, naar Doornik voorttrekkende , hielden Tork en C/air fait' aldaar den ï Mei raad, hoe hunne Bedryven best interiebten, om door Samenwerking KORTRYK te herwinnen, zich te vereenigen en dus Vlaanderen te redden. Volgens hunne aflpraak zouden beider Armeen op Konryk naderen, zou Tork in het «eri-eemcn van Kortryk Clairfait onderfteunen enz .... Dcch ziet! de Franfchen hadden alwederorn twee Armeen gereed om dit Pian tea aanzien van de hoofdzaak geheel te verydelen. Den 10 Mei wierd Tork by Basieux Ctusfchcn Doornik en Rysfel) door de ééne van 30,000 m. in verlcheiden Colonmen aangegreepen. Vreeslyk dapper vogt men van weerskanten ; tn de Gecombineerde Armée onder Tork behaalde ook wel de overwinning, nam 13 Kanons &c ; maar ziet! zy kon niet verder voort, en moest nu wederom op nieuwe verftetking wagten. Clairfait b'eef dus op zich zeiven , en dit was juist bet hoofdoogmerk van deezen Aanval tegen Tork. Clairfait was intusfehen ook reeds van den kant van Oudenaarden, vurens affpraak , ijaai Kortryk getrokken > was na verfcheide dap.  Derde Veidtogt — 1794. 63 dappere Postgevegten zelfs reeds over de Lys geraakt, bad op den tteenwegVisfchen Meenen en Koriryk te Wevclgem past givat. .Koriryk dus van Meenen daar atfnydenue, was hy vttder genaderd en befchóat Koriryk den 11. Maar Den t2 Mei viel de andere'Armée, die Pichegru zelf aanvoerde, op Clairfait allerhevigst aan , en deed hem, in weerwil van alle zyne kunde en de dapperheid zyner Troepen, eindelyk 'savonds aftrekken. Clairfait 'retireeide eerst tot Ingelm ïnlter agter de kleine Rivier de Mandel (midden tusfehen Kornyk en Thieh); doch wederom daar ontrust, trok hy nader by Thielt, en plaatfte er zyn Hoofdkwartier; moetende dus daar, even gelyk Tork by doornik . w.igteti op de aanüaanck; niemve groote poogingen , en het veranderen van het geheele Oorlogsplan , dat nu gefchieden moest — Door de Politie by Tielt moest intusfehen Clairfait het verder dootbreeken in Vliandereu tegenhouden , gelyk tegen het doorbreeken over de Schelde Tork by Doornik op de wagt moest ftiiaué By de SAMBRE. By de Sambre (tusfehen Maubeuge en Charleroi) waar een ge"deelte der troepen van onzen Staat zich bevondt , worftelden de Geallieerden ook vreeslyk tegen de Vorderingen , die er de Franfchen federt den 26 April fchier van uur tot uur maakten, en welke zich reeds tot over de Sambre, ja, tot by Birche, Fomaine-Eveqtie &c. tegen allen bloedigen weeritand hadden uitgebreid en Cha leroi reeds zwaar bedreigden. ——— Oen IJ wierden de Franfchen wel (gelyk de Berichten uit Brusfel toer» meldden) over de Sambre terug gedrongen; maar zeker bleeven zy nog in bezit van hunne gewigtige posten en Iteunpunten, en namen gefhdig in getal 10e. iiy de Grenzen der Prov. Na¬ men en Luxemburg ftondt het mede, in weerwil van het voordeel d. 30 Apr. door Iieaulieu by Arlon behaald, ellendig wrsk voor de Gaallieerden , of ten minflen zeer zorgelyk. Beauliea zelf begrootte de Magt der Franfchen naar den kunt van Longwy en Thionville op met minder dan jo_ooo m. Jget PLAN bet <3efllï.eerö?n te tifet. Om nu het PLAN der Franfchen , dat reeds op de twee .. vleugels zoo verre was gevorderd, ware het mogelyk te keer te a,aan, of om nog voortekomen , van niet agter de veroverde Vestingen , met Middendeel en al, geheel afgefneden te worden, was er zeker eindelyk geen ander raad voor de Geallieerden , dan hun Plan nu tin cenemaal te abandonnteren. — Dit gefchiedde. -- E-ikel zoo veel volks, als noodig was, om nu alleen deferfief by de veroverde vestingen te ageeren, wierdt in het Middeadcei by Landrecy gelaaien, eu de. overige Magt wierd naar F 2  64 Derde Veidtogt — 1794. de beide vleugels verdeeld. •- In VLAANDEREN feheen licc gevaar bet diingendfte; ces Keizer FRANS zelf met so.coo m. naar Doornik trok, om met die aanzienlyke vetfierkina door eene GROOTE MANQIUVRE het vereehigen van Clair/eït en Tork te bewerken, en dan alle drie gezamcntler hand Vlaanderen neg te redden. GROOTE MANOEUVRE der Geallietrdcn om Vlaanderen te redden*., mislukt. Deeze GROOTE MANECEUVRE (zoo wierd dit Bcdryf genoemd) zou hier in beflaan. — Een groot gedeelte der se,, combineerde Armee (van Tork en den Keizer nu by Doornik „ vereerugd) zou in 5 C'oiommeu Lys-waards trekiun. De „ Buitenlie Colcmmen zouden de Franfche Posten aan beide1, zyden wegdringen en de toefchietende Corps tegenhouden, „ lerwyl de binnenfle onder Tork door'zou trekken naar de Lys tot omtrent Roncq en Lincelles.," — Zoo aan dtezen kant der Lys." -- ,, Aan den anderen of lingfehen kant moest Clairjaifi „ gelyktydig van Roesfelaar naar de Lys trekken , dezelve om„ trent Verwick overtrekken, waar Hy dan ( gelyk men hoop-e > omflreeks Roncq en Lincelles Tork zou vinden om er zich ,, mede ie vereenigen. Aldus zou dan de geheele Magt van „ Pichegru te Meenen en Kortryk afgefneeden , en van alle ,, kanten aangevallen en VLAANDEREN gered zyn." Zeker deeze fchoone Manoeuvre cp't papier zou, ware zy geluit, de roemrykile dus verre van deeze Champagne geweest zyn. .- Haar Afloop was korte'yk als volgt; Den 16 'savonds gingen de 5 Colommen op marsen; de r.ue lingfche raar den kant van Rysfel tegen de Posten langs de Marqué en daar omflreeks; de Euilinfle rechtfche tegen de Pusten van Waterlo, Moucron &c.; de Middenflc (die van Tork) tegen Lannoy, Roubaix &c. -- Den 17 bielden alle deeze Colommen op haaien marscb dappere gevechten , echter niet alle even gelukkig; hier kreeg men het te kwaad; daar kon men riet verre genoeg vooruit wegens den al te langen of al te moeilyken weg. ■• Tork echter was deezen dag vry gelukkig. Hy drong door tot Turcoing. Maar ziet! hy vernam niets van Clairfait. Dit «aséén ongeluk; het andere en su het aller'èrgfle wis, dat de Colommen ter zyde niet aldat geene hadden kunnen uitvoeren , wat men in 't plan op 't papier als uitvoerbaar bereekentl had. Kort: de Midden/ie Colom had geene vereisehte zydelingfche waarborging. En daar flond toen Tork omtrent Turcoing 'sr.agts tusfehen den 17 en r8 onzeker wat ie doen, en in 't grot tile gevaar; — en ziet! de Franfchen van alles onderricht, op alles vooruit bedagt, en van alle & len: wart ééue C-lom uit Rysfel van 15000 kwam op zyn rechter flank af; eene andere Colom van Moucron, door eene orgelukkige opening onverhoeds doorgefloopen, viel hem in den rug... Kort: Tork, dus meest afgefneeden, moest nog 's voormiddags eene zeer mislèlyke retraite maaken met achterlaat.ni zynce meeste veldftubkcn. — Dit gefchiedde den 18; en ziet rrrs boeonielukkig'. want de zoo ervaren gryze Clairfait was dienselfden dag dapper en volkomen gellaagd. Van Rousfelaar voortgetrokken had hy den Post van Verwick overmeesterd, was omtrent Comtnines over de Lys getrokken, en voortgetrokken tot Lii,celles, floeg daar 10,000 Franfchen af, breide zich van Lincelles uit naar Roncq , zogt daaromflreeks nu York, gelyk deeze Hem 9 uuren vroeger daar meende te vinden- Aldns mislukte deeze GROOTE MANCEUVRE. Fe afjetnatte Colomrnen keerden naar haare flandplaatfen terug, en de overwinnende Clairfait ontfing den 19 op de hoogten van Blaton ofder , om ook wederom over de Lys naar Rousfelaar terug te keeren. Het Gevaar in VLAANDEREN bleef dus in Slatu quo, By Roesfelaar en Thielt moest Clairfait hst doorbreeken naar Gent en Brugge tegenhouden; by Doornik eu langs de Schel le moest de gecombineerde Hoofd-Armee de Maat van Pichfgru (wel 70,000 zegt men) tegengehouden , dat zy niet over die Rivier in Henegouwen doordrong, — Dus was het in VLAANDEREN gefield na het abandonneeren van '1 Oor> logs-plan en het defi'eeren van de grootfle magt uit het Midilckr deel tot redding der beide vleugels. By de SAMBRE. By de Sambre wenvaards de andere groote Verfterking uit het middendeel was gedefileerd, Rond het zeker niet beter. — GeKk in Vlaanderen, zo wierd ook dtftir alle dagen bloedig gevogten. — De Franfchen, geftadig verflerkt, waren na den 13 Mei wederom ever de Sambre doorgebroken tot Fohtaine-Eveque en in den otirrek van Charleroi. Den ai Mei naderde zelfs eene z-vaare Colom Binche. Verbystering en Schrik doeg met die Maare geheel Brusfel; welke dad echter wederom wat opge. betird wierd, door de tyding, dat Kaunitz dienzelfden at dj Franfchen by Binche had terug gefiajen; dat hy zulks gefcireeven had uit Merbe-le-Chateau (Dorp' op den oever der Sambre) wasiruit dan vermoed wierdc, dat de Franfchen wederom over de Sambre terug moesten weezen: doch dit terug trekken, zt 0 't waar is, duurde gewisfelyk niet lang; cn de Zaaken (dit is zeker) ftonden er zoo zoreelyk , dat by de Schelde door de Hoofd-Armee iets gewigtigs moest ondernootnen of oewaagd worden, om ef VLAANDEREN te redden ta dan fjjeedigeti F 3 o».  €6 Derde Veidtogt — 17 91 onderttand naar de SAMBRE te zenden , cf , dit mislukkende, Vlaanderen dan verlooren te geeven, ee-e andere Linie van Defei.fie te neemen , en zoo te zien, of men nog de Schelde niet de veroverde Vestingen en dus Henegouwen en Brabatid zou kunnen behouden, tn volgens zulk een nieuw plan op nieuw voorwerken. Veldjlag in VLAANDEREN van den 22 Mi by Doornik' Deeze Veldflag wordt opgegeeven de grootfte van deezen Oorlog geweest te zyn, zoo wegens beider Magt. als wegens beider verlies van Volk. Ook kwam na denzelven eene kleine verpoozing of rust in VLAANDEREN, te weeten voor de wederzyd» Iche Hoofd-Armeè'n. Na de mislukte Groote Manoeuvre Rond de Gecombineerde Hoofd-Armee uitgeftrekt van Marquin (1 u. vlak W. van Doornik) r.eordwaards langs de Schelde, met oogmerk, zegt men, om van dien kant nogmaals eene vereeniging met Clairfait te zoeken. Hoe het daar mede zy -r de Gei eraal Pichegru met zyn Hoofd. Armee was in de Voorbaat. — In de fchoonfte Slag-orde trok hy den 32 Mei 's morgens met zyne geheele Armee ten (rryde tegen de Hoofd-Armee der Geallieerden. Zyn Aanval was voorjsamelyk tegen den techier vleugel ingericht. Het oogmerk was door denzelven heen te (laan , over de Schelde te breeken, du* Doornik aan de zwakfte zyde te attakeeren enz. — Allervreeslykst wierd er langs die zyde van o- u. af den geheelen dag tot laat in den avond gevogten. De Geallieerden hielden 't echter »it en hunnen (land. Beide Armeen, gelyk dapper, fchreeven zich gelyk de overwinning toe, en hadden ook beiden één hunner eogmerken bereikt; de Franfchen , dat geene vereeniging met Clairfait kon gefchieden; de Geallieerden, dat de Franfchen toen nog niet over de Schelde konden. — Doch met dit al bleef duswederom iu VLAANDEREN by (lot van rekening de groote ïaak der Geallieerden in Jlatu quo, dat is, ongered. By de SAMBRE. Eerjle ontzet van CHARLEROY. By de Sambre bleeven de Geallieerden met deeze en geene onzekere voordeelen tegen het groote gevaar worftelen. — Den 54. Mei had Kaunitz wel den Linker vleugel der Franfchen terug gedrongen: doch de Rechter geraakte kort daarop over de Sambre wederem voorwaards, hielt Charleroi ingeilooten, en was zelfs tot fchier halfweg Nivelles doorgedrongen. Den 30 wierd Charleroi hevig belehoosen^, en in Brusl'el Boeg. toen alles weeraaa 't vinden-  Derde Veidtogt — 1794. 67 Het gevaar dus daar wederom het hoogffe , en zo er geene hulp kwam , geheel reddeloos zynde, trok Keizer FRANS zelf met 14000 m. (die uit de groote Armee reeds vooruit gefpoed ea den 26 te Fomaine-Eveque aangekomen waren) van Doornik tot ontzet van Charleroi, viel den 3 Juni in den vroegen Morgen Op de Franfche Armée by Tumeon (tusfehen Charleroi en Nivelles, waar zy fterk verfchanst lag) aan, deed ze terug wyken gedeelteJyk tot over de Sambre, en ontzette dus Charleroi. Het aandeel, dat de Troepen van onzen Staat in deeze overwinning hadden , wierd door den Keizer en de geheele Armee erkend en hoog ge» roemd. — Intusfchen bleeven de Franfchen na dit terug wyken, nog altyd in hunne gewigtiglle Posten en fteunpunten langs den rechtfehen oever der Sambre, als in 't Bosch van Momigny-leTilleul, by Thuyn , waar het Hoofd kwartier was , en op meer plaatfcn. Ook al ftond het destyds zeer zorgelyk in de Prov. Namen langs de Maas ; en terwyl Beaulieu, derwaards gefneld, uiterlïe pocginaen deed, waren de Franfchen meer oostwaaids in het Luxemburgfehe verre doorgebrooken naar den kant van Luik, ze fs tot Marclie én Famine, omtrent 9 u. ten Z, van Luik, waar toen ook alles, even 'gelyk te Brusl'el, in de uiterlïe verbystering was. — De Redding van dien kant verwagte men toen van 'r, Corps Pruisien onder Blankenflein, dat omtrent Trier Rond, In VLAANDEREN. 't Ontzet van IPEREN mislukt. In Vlaanderen (behalven het gevaar van doorbraak over óe Schelde , waar tegen York en Coburg wagt moesten houden) Kwam nu wederom de hoogde nood by IPEREN. Deeze Vesting was de eenigfte Post , welke den regelmeatigen voortgang der Franfche Linie hier nog hinderde ; weshalven zy nu het naaste aan de beurt lag. Na eenige voorgevegten was zy federt den 4 Juni geheel ingeflooten, en voorts vreeslyk gebombardeerd.' — Daar was geene hoop dan op Clairfait en voor Clairfait hier geene hoop, zoo als tot ontzet van Charleroi, op aanzienlyken onderftand uit de Armee van Doornik; — en by Iperen ftond eene Armee, grooter dan die van Clairfait, op de wagt om het Beleg te dekken. Onbedenkelyk veel was intusfchen den Geallieerden aan 't behcud of het langer uitgerekt uithondeu van Iperen geleegen. Driemaal wierd het ontzet van Iperen ondernoomen. — De tweedemaal wierd Clairfait, ten dien einde in aantogt, den 10 Juni zelf in de voorbaat allerhevigst aangevallen door de Armee , die het beleg dekte. Vteeslyk is es toen in den (treek van Langenmaik af tot naar Hoogleden enz. lings en rechts gevogten ; docb Clairfait noest naar Thielt, zyn ouden ftand,. terug; en de FranV 4 fches  68 Derde Veidtogt. — I7P4. fchen geraakten !Oen ook ia bezit van dm gewigtigen Post Rousfelaar. Ben 13 (dag op welken Keizer Fri-ns de terugreis naar Weenéfi ?arnam) deed Clairfait de derde en uiterlïe pooging. ily had, zegt men, bericht van den Cornmindant Salis den ia ontfangen, dat bet dapper Garnifoen het nu niet langer dan 3 dage.i kon uithouden. Hy trok dan van den kant van Diksmuiden voorwaards, gre;p in drie Co'omuien de Franfche Dek-Armee aan. Doch de derde Colom aan het wyken gebragt zynde, liep deeze Jaatfte pooging wederom geheel vruchtloos af. Zodat nu niet andets dan de overgave van IPEREN en het geheele verlies van Vlaanderen te wag'.en was. By de SAMBRE. Tuieede ontzet van CHARLEROI. By de Sambre , Waar de Franfchen altyd hunne gewigtiglle Posten federt den 56 April tut S cunpunten voor onweerbare vorderingen behouden hadden, waren zy, \o'ger.S bun plan van gelyktydige wetking met hunnen linker vleugel in Vlaanderen, wederom, na grootelylts dt or de Arn.ee der Ardennen Verfterkt te zyn , aan wecrs'ianten van Charleroi over de Sambre getrokken in drie Colommen , (ééne by'C-ïSitelet éêt.e by Mcntigry cn ééne by Marcienne-au-pont) flooten dienzelfJei dag Charleroi wederom in, en trokken voort tot hunne voorige Legerplaats by Gosfelies, (tusfehen Genappe en Charleroi). Zy waren dus wederum in het zelfde Camp , uit welk de Keizer ze den 3 Juni terug gedrongen had. — Alles was dus hier wederom niet alleen in groot , maar in nog veel grooter gevaar ; dewyl op dit pas geene verflarking uit het overfebot der Hoofd-Armee by Doornik terftond kon toefchieten ; moetende daartoe nog eerst andere fchtkkingen in 't geheeie oorlogs-plan van dit tytiftip vooraf gaw. Om mi dit allergrootst gevaar (of liever deszelfs ontydigè doorbraak) vonrtekomen , trokken alle de Corps van den linker vleugel der Geall. Magt ten Noorden van Charleroi om.rent F:eurus rechts en lings tot eikanderen; namelvk: Beaulieu naderde van Namen over Templeux en Spy; Alyinzy naderde van Mons, Nivelles en Soignies ; raaakende dus te faaien met het geen er in die Linie reeds was, en waartoe een groot gedeelte onzer Troepen behoorde, eene vry talryfe Atmée uit onder Oppercommando van den Erfprins van Oranje. Den 16 Juni trok deeze Armée in vier Colommen voorwaards ten dryde. — De Franfche Armée ftond van de vlakteu van Fleurt» westwaardi voorby Charleroi, Fontaine-Evequ-, tot by 't bnsch van Marimont (ruim I u. ten N, van Binche) — eene uitge- ftrektbeid van 5 & 6 uuren hemels-breedte. Iloofdzakelvk was de uitflag deeze. Na dappere gevegien bra§t ds foksr vleu-  Derde Veidtogt — 1794. 69 ge! der G-!ke nu daarmede geheel afgefneden waren. Hoog wierdt deeze voor Frankryk zoo luisterryke Dag geroemd in de N. C., die dus haar grootseti Oorlogs-plan en baareh ZESENTWINTIGSTEN APPn.IL. bekroond zag. (z. bladz. 59 en voorts de opgave der wederzydfche plans op B'adz. 50 en 57). Strekking der wederzydfche Armeen. Voor-s bad de ge'seele Franfche Magt thans, na bpvenflaande VEREENIGING, voorwaards hsare (trekking van Sluis in Vlaanderen af, over Gent eu Brusfel zuidwaards naar Na nen enz. Hier tegen was de Linie der Geallieerde Magt destyis van Namen over Leuven, lengs de Dyle, op Mechelen en Antwerpen tot aan ons ' Land. — (By Namen Ronden de Corps vanLaiour en Melas, welk laa'fte te vooren in 't Luxemburgfche geftaan had. Tusfehen d» Dyle en Tienen ftond de Cuburgfche Hoofd Armée. Drar naast vólgde het Corps Ooftenrykers onder Kraay, dat de vereeniging maakte tusfehen Ctburg en de Armés van onzen Staat, welke laiios de Dyle over dé nemer Kt naar Mechelen zich uiiftrekte, en al laar aan de Engelfche Armée grensde, die langs de Brusfelfche vaart tot naar Antwerpen ftal hielt. — Clairfait lag by Leuven op •den Yzerberg. Verdtr Verlies der Geallieerden en verdere Retraite. Den 9 lulie (da» ,. op welken de bovenftaande Vereeniging gefchiedde) wierdt SLUIS in VLAANDEREN oppeësebt en ftdert befchooten, doch ook lang en dapper verdeedigd door den Generaal van der Duin. Den iï Juli zwaar geveg: der Er.gdfchcn bezyden Mechelen by de Brusfeifche vaart. Den 15 wk-rd Mechelen door de Geallieerden verlaaten (ook beden ging LANDS.ECÏ ovc: by Capi.ulaiie — 2000 ta, krygsgeyaije^) G Mee  74 Derde Veidtogt — 1794. — Mtchelen verlaaten en dus de rechter vleugel dei Armée van onzen Staat dat Steunpunt rtiet meer hebbende, trok Zy den 16 agter de groote Neethe, en den 17 verder agter de kleine Neethe, die voorby Heerenthals loopt ; hebbende toen het Coips van Kraay op den linker vleugel. Den 18 ging NAMEN, dat omtrent geheel ontruimd en geleedigd was, by Capitulatie over. Den 22 Juli trok onze Armée verder terug op ons Territoir by Baatle. Deeze verandering was neodzakelyk geworden; dewyl het Gottenryksch Corps van Kraay op bevel van Coburg was afgetrokken deels naar Roermond, deels naar de Coburgfche Hoofd-Armee, die van Tienen verder terug trok raar de Maas. Ook moest do 1 Engelfche Armee haare politie by Lier verlaaten. Zy trok van daar op Antwerpen, en \r.n daar verder op het Territoir van on> zen Staat. —• Den 24 Juli trokken de Franfchen in Antwerpen. Groote Verdeeling der Geallieerd* Magt. De gantfche Magt der Geallieerden verdeelde zich nu in twee hoofddeelen en (cheidde zich dus als van elkarderen. De Keizerlyken trokken by Luik en Maaftricht 'angs de Maas; de Engelfche en Onze Armee was reeds geheel op ons Ttniroir in Staatsbraband; namelyk : Den 23 Julie trok de groote Coburgfche Armée ovèr de Maas op den rechtfehen oever, om die Rivier van Luik af, vtorby Maaftricht tot Roermond, zo lang als ecnigzirs mogelyk zou zyn, te verdeedigen. — Het Hoofdkw. was te Fouron le Comte (VoerenJ een Boip ten Oosten van Vifet, om dus naby het Middendeel, dat by Maaftricht ftond, te weezen. — Een rterk corps Keizerlyken vatte teffens post op den lingfehen kaot der Maas,om Map.ftricht ten W. naar den kant van Tongeren te dekken, en ingeval van Retraite Maaftricht te bezetten. Voorts verfterkten de Keizerly» ten zich te Luik, vooral op den Kartheufer-Berg, die over do Maas ten zuidéii digt aan Luik ligt , met oogmerk, om zich te Luik tb handhaaven. Van Luik af langs de Outte naar Caa- lem enz. ftondt het Corps van Latour. Deeze posten langs de Ourte waren de gewigtiglte. v De Engelfche en Nederlandfche Troepen namen teffens en ver. volsens in Staatsbraband by de Frontierfteden ,en langs de Hollandfche Stroomen en verder langs de Rivieren. verfebeiden defenfive nofiiiea. De Steden wierden meest door de Onzen bezet.  Derde Veidtogt. — 1794. 75 Hevig Gevegt in en by LUIK. Den 27 en 28 Julie wierd het Corps vnn Latour zeerheevig te Luik 3angegrcepen. — In en by de Vóórfteden, die over de groote Maas ten oosten aan de ftad tusfehen den Kartuifer-Berg en de Mras liggen , wierd bloedig deeze Twee dagen gevogten. De Franfchen vestigden zich in de oude Citadel op den Walburger Berg, die ien Noorden aan de ftad ligt, (zynde dit gedeelte der ftad aan den lingfehen oever der Maas, langs het hangen van deezen Berg geleegen ; welk gedeelte de Boyenjlad genaamd wordt. 1 — De Keizerlyken bleeven in *t bezit van hunne Vetfchansfingcu op den Karteufer-Berg. De FRA1VSCHE1V in Cadzand en» In STAATS-VL AAN DEREN viêl een Corps Franfchen deezen 27 ook aan op d; Posten by de Linie, die het Land van Cadzand moest dekken; doch by welke Posten men denkelyk geen Vyand verwsgt bad, en welke daarom niet naar vereisch van kanon voorzien waren. — Ons krygsvolk worftelde daar dapper maar ellendig, wyl er geen kanon was. Het moest eindelyk zyne posten en ook Yfendyke verlasten; en zoo kwamen de Franfchen in 't Land van Cadzand. Zy konden dus nu by het Zwin Batteryen aanleggen, nu ook van dien kant SLUIS aangrypen ed dus geheel influiten. Den 2 Augustus veroverden 400 Franfchen de fchans Ifabelle eene halve u. van Philippine aan den Zeedyk aldaar gelegen. De bezetting wa» tydig naar Philippine geweeken. Den 19 Aug. Gevegt van 't Corps van Kraay by Maaftricht. , De rechter vleugel won wat terrein, doch de linker verloor wat. — Voorts bleef alles langs de Maas in flatu quo. Den 25 (of 26) Aug. ging SLUIS in Vlaanderen by Capitulatie over aan de Franfchen, na verfcheiden weken belegerd en ingeiïooten geweest te zyn. Het dapper Garnifoen had Kr'ygs-eer en bleejf Krygs-gevangen, zo als dat van landrecy. De veroverde Vestingen verhoren. (Den 26 Aug. Capituleerden VALENCYN en CONDe", na 9 weeken mgelloten geweest te zyn. (LANDRECY had reeds den 15 Juli gecapituleerd) de Garnifoenen moesten na Krygs-eer het geweer neetleggen , en wierden toen naar de Geallieerden geëscorteerd door een Leger van 30,000 Man (Itiidens de Berichten) NB. welk Leger dus by die vestingen zoe lang was opgehouden.) G * CLAIR-  76 Berde Veidtogt — 1794. CLAIRFAIT in de plaats vsn Coburg. Een 28 aanvaardde de zoo ervaarene en dappere Clmkfait het Oereraal Commando over de Keizerl. Armee in plaats van den Prins van 5axen-coburg, die naar VVcencn vertrok. De eigenlijke redenen daarvan zyn uit de oir.ftandigheden opieinaaken. Het Engelsen Leger op de Nestelroder Heide. Het Nederlandsen Leger in de Linie achter Breda. Den 29 en 30 Aug. ging bet Engclsch Leger- en dat van onzen Sta.nt de volgende ftandplaatfen en Posten betrekken. Het Engelfche trok door 's Hertogenbosch naar de Nestelroder IJeide C tusfehen 's Hertogenbosch en de Graai}', en had zyne Posten by Boxtel, langs de Rivier de Dommel, en daar omftreeks ; vervolgens agter Öe Rivier de Aa, om dus het naderen van uien kant ep de Stad tegentehouden, en lag dan voorts geettrnpeerd op de Nestelrooder heide, wordende dus ook het Fort Crcvecceur aan dien kant gedekt. Het Hoofdkwartier was te Berllkum. Het Leger van onzen Staat verliet zyne ftandplaats vóór Breda, en trok er achter naar de Verfchansfingen van Waspiek, Geertruidenberg, Zevenbergen, 't Zand-daar-buiten en Steenbelgen» matkende dus eene Linie van Steenbergen af tot Waspiek. Het Hoofdkwartier was te Raamsdonk, \Neerk*g van YORK ly 7 HerUgenbosch, e» zyne Retraite ovir de Maas naar de Mookerheide. »en ii September wierdt de Post by Boxtel aan de Dommel hevig aangevallen, en trok 'snagts terug naar MiChietefieftel> de tweede Politie. Daar wierden toen de Eugejfchen den 15 Sept. weder aangevallen te 5 u. 'smorgens, cn regeerden 'smiddags van daar naar de derde Pofitie agter de Aa. Doch de Brug van MiddenroiIe te vroec afgebroken hebbende, voor dat alle het reiireerende volk tr ove? was, kwam daar groote verwarring en nog een aantal volks om, of raakte gevangen. De dappere Hesfen leden er deeilvk. » Be Aankomst van zwiare verfterkiflg van de heroverde Vestingen was de reden, dat -Vork met alleen met op bet . herneemen der verlaatene gewigtige Posten kon denken , maar zel.s over de Maas moest retireeren, laatende eenter nog eenig voik voor de Graaf. Het Engelsch Leger ging toen over de Maas campeeren op de Mooker-heide (tusfehen de Giaaf en Mm wegen) , bezettende vcotts lechts en iirgs den oever, der Maas. .,'s HERTOGENBOSCH en CaByacceua laetn nu geheel w 'kloot, en het naaste aan de keurt." JXEER-  Derde Veidtogt — 1794» 77 NEERLAAG op den linker Vleugel der Ooftenrykers m 't Luikfche bv de Ourte &c. en Retraite der Hoofd-Armée van Clairfait van de Mats tot achter de Roer, en de FRANSCHEN iti Aaken. De Franfchen na herovering der Vestingen CONDé en VALENCYN zwaaie verfterking in 't Luiklche ontfangen hebbende, hervatreden wederom de groote Krygsbedryven tegen de Duitfchers by de Ou-te en de Maas, om ze nu verder van daar cn vervolgens over den Rhyn te doen retireeren. Den 17 Sept. deeden zy ten dien einde eenen algemeenen aanval op de zoo eewigtige Posten van Latour langs de Ourte en op 't Corps van Kraai by Maaftricht. Tegen Kraai Haagden zy heden nog niet, maar Den 18 Sep'. floegen zy het Corps van Latour deerlyk om rent Spa en Vervier en dus geheel van de Ourte weg. De gehee¬ le linker vleugel van Clairfat moest toen terug; de gewigtige Post by Luik op den Cartuiler-berg moest worden verlaaten; het Corps van Krant moest ook terug en gedeeltelyk in M^aftrichr; kont ook de rechter vleugel en dus de geheele Armee van CLAIRFAIT moest van de Maas achrerwaards in het Gulikfche tot over de Roer enz. — nemende daar, langs den iechtfchen oever van dien lhoom haare potuien om, zo mogelyk, KEULEN, dien gewigtigen Rhyn-post , nog te dekkenen te'behouden. —Den 23 'spergens te 9 u. trokken de Franfchen in AAKEN, Merkwaardige Gevolgen, der Neerlaag by de Ourte* „ Deeze Neerlaag op den linker Vleugel der Duisfchers by c?e „ Onre enz. was van zeer groote gevolgen op den lamenhang van ,, 't geheele Oorloos-plan der Geallieerden in dit Tydsgewrigf.— „ Hun \oorneemen'om de Frantchen weder TRIER te doen ontrui„ men raakte daarmede geheel te niet; dewyl de linker vleugel „ van Clairfait, die zich van de Ourte verder tot naar hee ; „ TrierftSie uitftrek-e in famenhang ftond met de Corps , welke 5, de onderneeming tegen TRIER moesten aanvaarden of onder„ fteunen, en welke dus nu ook terug m->esren, en van die onder„ neeming geheel afzien. En dit hong nog sl verder te famen met „ de Krygsbedryven der Pruisfen en Keizerlyken tusfehen den Rhyn en de Saar, zodanig, dat de Overwinning der Pruisfen, die G 3 » ^  78 Derde Veidtogt — 1794. „ by KE'ZERS-LAUTERN ten deezen zelfden tyde (10 Sept.J) behaald was, nu van weinig vfiigt wierd; moetende de Pruisfen, „ en ingevolge van dien ook de Keizerlyken naar den Rhyn terugi „ trekken; wordende nu het generaals Pfan der geheele Duit- >, fche Magt, om van Munheim af tol aan onze /ïepuHuk dLn „ Rhynftioom te yeideedigen. De Gevolgen, welke deeze Neerlaag by de Ourte op het verder „ Oorlogs-plan der Franfchen ten aanzien van ons Land had-, wat en vooral niet minder gewtgtig: want- door die groote Neerlaag en de Onzekerheid, Clairfait het nu wel by de Roer in het Gulich- „ fche zou ku. nen houden, geraak'cn de defenlive Pufi ien van „ Tork langs de Maas, en al wat daarmede veider verknogt was, ook p^zeer onzeker, en het lot van Macitricht reeds genoegfaam bttlists. Het Fort Crevecceur capituleert, en 's HERTOGENBOSCH toen afgejneedtn. Het Oogmerk der dappere Aanvallen by Boxtel enz., die het En•elsch Leger van de Nestelroder Heide over de Maas hadden doen retireeren, was, om dan Crevecceur en 's Hertogcnbo;cb aan de N. Q-zyde , dat is de Itooge en zwakfte te kunnen benaderen. — Ten dien einde tntakten de Franfchen zich nu meestervan de oude Örter-Schans, naderden vervolgens Crevecoeur, befchooten het zeer hevig; kort: de Commandant (Colonel Tiboety {■af het den 29 Sept. by Capituk-tie over, met geheel onverwagten fpoed, zegt men. Ook wierdt hy, om zich deswege te verantwoorden, in den Haag in verzekering gelteld. Dus was 's Hertogenbosch nu geheel afgefneeden vsn de GeSllieerde Msgt, en geen gemeetifcbap meer tusfehen de Meycry en den Bommelerwaard, waar nu langs den rechtfehen oever der Maas dt verweer-middelen vermeerderd moesten worden. 's Heitogenbosch wierd vervolgens inzonderheid van de Oreer» Schaus iel befchooten. Dewyl nu de Maas langs den Bommelerwaard de naaste defenfic-linie daar reeds was , en men voorzag, dat vervolgens ook deWaai de naaste blootliggende Linie kon worden; zo wierd omtrent deezen tyd beraamd, ook het Garnifoen uit Hulst te trekken, en voorts geheel Staats vlaandereu (waar zulks nog kon) te evacuee» ren ; vermits nu de verdeedigit.g der Provinciën zelve alle mogelyke Middelen en Zorgen vorderde. (Plrilippine en Sas van Gent wierdtn eerst iea 23 ÖeT. by Capitulatie aan de Eraufchen overgegeeven.} J3t  Berde Veidtogt — 1794. 79' De Gofletirykfche Hoofd-Armee onder Clairfait verlam de Roer en retireert by Keulen over den RHYN. Om verder ruimere Winterkwartieren in het Keulfche, het vruchtbaar Gulicherland enz. langs den lingfcben oever des Rhvns te hebben, en om aan her Oorlogsplan tegen de MagE in óns Land nog meer nadruk te kunnen geeven, wendde nu de Franfche Legermagt alles aan . ten einde de gtbcele Ocftenryhfche Armcs «ver den Rhyn te doen trekken. Den ü October (na voorafgaande dsgelykfcne Gevegten) deeden de Franfchen, tot bereiking van deeze hunne groote oogmer» ken, eenen aigemeenen onver zettelyken Aanval op alle de Ooftenrykfche Posren langs de Gulikfche Roer; en noodzaakten de geheele Ooftenrykfche Armee daar overal rot aftogt naar Keulen. Eerst retireerde zy tot achter de Rivier Erft, waar zy eene wyla (zeker om incuslchen alles tot den overtogt gereed te hebben) post vatte. — Van daar trok zy voort en over twee Schipbruggen 'snagts êtisfcben den 5 en 6 Ocïober ongehinderd en in de beste orde over deu Rhyn. Den 6 OSt. trokken de Franfchen in Keulen, en den 7 in Bonn. Het Corps Ooftenrykers van 4000 m. onder den Generaal Kerptn, dat Roermond en de Maas aldaar dekte, moest dus ook teffens dien gewigtigen Post verlaaten. Al vechtende natn het den konden weg naar den Rhyn, namelyk, rechtui- op Dusfeldorp» waar het den 7 Oflober overtrok, wordende die Rhynftad toen eenige uuren van den anderen oever door de Franfchen gebombardeerd- Gevelgen der bovengaande Retraite van de Oojlenr. Armee over den RHYN. Maeflricht was nu geheel afgelheeden, eu wierdt nu met doorzetter)» den nadruk aangetast. Venlo was naar dsn kant van Maaftricht nu niet meer gedekt en zonder fteun. De Engelfche Armee, die zich met haaren linker vleugel langs deMaas tot omtrent Venlo uitftrekte, was nu daar zonder fteun-. punt; f weghalten zy ook weldra van pofitie moest veranderen , en den Rech fchen oever der Maas geheel verlaaten.) Hst overgaan van Maeftricht en Venlo moest nu een verder gevolg WO den- Voor Nmwegtn was deeze Retraite ook van zeer zorgelyke uitzichten zie bladz. 82,— Dus den Rbyn af van Keulen tot ons Land. — Boven Keulen naar Koblentz enz. was- nu ook alles en Coblentz zelfi zonder fteunpunu Het Pruisfifcli Coips moest den Hundsruck verlaaten en trok teru» naar Mayntz. G 4 '3 HER--  8o Derde Veidtogt — 1794. 'sHKPvTOGENBOSCH verlooren den 9 OQober, en 't Fort S. Andries hernomen den 10. By C)p'tulaiie ging 'sHertogenboscb over, volgens welke het Garnifoen met alle Krygster, Veldfhikken, Bsgtgie &c geheel vry inogt uituekken naar de S.ad Grave, en Viriier na^r gelieven op het Territoir der Republiek, en ook in deezen Oorlog tegen de Franfchen mogt dienen, te vveeteu, na individüeele, datis,perfoonlyke uitwisR'hng. NB. Of er eigeulyke Krygs-noodzakelykheid, dan of er andere Redenen van deeze onyeruagie overgave geweest zyn, daarover wordt zeer verfchillend gefprooken. De tyd kan alleen het zekere dienaangaande ontdekken. Wat betreft het Fort S. Andries, uit de ligging van dat Fort kan inen zien, van welk gewigthet zelve, by open water, is tot verftevking van den Bommelerwaard op dien hoek, en tot verhindering des ovenogts over den Waal daaromftreeks. — Het wierdt den 10 Oélober op de Franfchen heroverd, eö is federt ter defenfie van dien hoek nog verder in orde geb' agt, (en ook dagelyks 101 Roering van den arbeid, doch vruchtloos, bcchooten zie voorts n Dec ) Voortgang d?r FRANSCHEN tot dat laatfls Gedeelte van den Beneien-Rhyi in ons Land, dat de WAAL genaamd wtrdt. De Engelfchen hadden de Franfchen by Batenburg cn daaromftreeks de Maas laaten oveurekken den 11 of 12 Oft. — Du3 groeiden zy nu tusfehen Maas en Waal fpoedig in getal am. (Waarfchynlyk was, na overgaan van 's Hertogcnboseh de over» magt tegen de F.ngellche Pos'en langs de Maas daar te groot geworden ; en verftetking van den kant van Nimwegen derwaards in den rechter vleugel te laaien opfchikken , was ook voor Tork niet mogcyk, dewyl zyn linker vlengel zelve naar de K'teifchcr zyue van Nimwegen nu dag aan dag veel te zwak wierd, wegens he aikomen der Franfchen in het Kleeflche tusfehen Maas en Rhyn.) > Den 19 October wierd Torks rechter Vleugel (dat gedeelte, nameiyk, der Engelfche Armee, welk zich usfeben Maas en Waal tot aan den Bommelerwaard tritfïrektc) by zyr.e uiterfte Posten door de Franfchen, nu federt den 12 dagelyks over de Maas aangegroeid, allerhevigst aangegreepen. De Posten vao, Appelicin en Druien leden veel en moesten opruimen. Den 20 wierpen de Franfchen eenige Bcmben over den Waal in Thiel; doch hun hoofdoogmerk was Nimwegen, werwaards zy - Bil  Derde Veidtogt - 1794- 8f nu meest rmdroTttcu, — Kors: de Engelfchen veineten fchier alles aan dien kam en weeken naar Nimwegen; ook trok een ged«elt»-hiir.r.er Armee toen reeds daar over de Rivier, om aan den anderen kam de noodige dèfenfievë Pofliien te neemen. — Tl weeten \ (en hier volgt eene gew^tige en origineels opheldering voor dit geheele Stuk) ' ' , NB fiet eijer.lyk oogmerk der EngeHëfce Arme- tangs ae Maas'was enkel em «eratenfCiap met de Stad Grave te honden, en de S'sd Nlmwege" te dekken, op dat deeze destyds verder m Staat vaa D.fe.diekon gebragt worden." • De Li ie des Legers van Tork (van Kleef af-tor aan den Bommelerwaard) was zeker ooi ve-1 t- verre t.i-:' l>r»id , cn had wegens de verftroside hggi.'g de? Ccrps volftrekt geene Pofi ie om de nu van weerskanten vry opdryv:nde Mae. der Frasfcnen, ÜKg* uit het K'eeffcr.e, rechtt uit Ue!tricht belegerd had , Rhynw.ards ; nu kon de Franfche Magt hygfvolg talryket naar Nimwegen langs den Rhyn afzakken ; — en NB. Dit gebeurde juist in die zelfde dagen, dat een Corps KtizetlyKen (25203 zet-t men) van omftreeks Wezel in Be.vetging gebragt was , om (volgens aflpraak den 30 Oé'c. te Arnhem-met Clatr/ait gehouden, waarvan Rraks) tot oelciiRe xan Nimwegen toetefchieten. - Dit Is rist gefebied, zeker ouk niet kunnen gefchieden, en denkelvk wegens de nieuw Franfche Magt, dis van M=eftr!cht naar den 'Rhyn trok. Hoe 't ook daar medé 'zy; het nood¬ lottig geval van Nimwegen is zonderling. — Men le;ze het in ayn gebeden famenuang, zoo als au volgt.  82 Derde Veldtogt — 1794. Zonderling Geval van NIMWEGEN, en Deszelfs overgave aan de FRAKSCHEN. J' geheele zaak van NIMWEGEN hangt eigenfyk'teeds >e fimcn met de Retraite van ChUfUt over den Rhyn D» Fanfche Magt kreeg toen vrye Baan om tosfclien Maas en Rby, op " Waal hebbende moeten reureeren naar de overzydê des Waals noc« zeker r.u, zonder fpoedige toefchiedng der Keizerlyken dfnnl" ^T?,™ Wlief'.' Ni'n*egen worden veriaaten: want urZ gnPn ol3fnderKbei' e Franfche L<^» was *>« veelt» &™ ïï , November 's nagts begon ook reeds de ontruiming Doch er kwam hoop (toen nog ?enoeg hoop, want men lyken Nimwegen fpoed.g zou kunnen komen helpen , en dar zelfs een ander Corps over den Rbyn by Weezei zou kunnen trekk»n om diwerfie te maaken. D Plan was beraamd ,e Arnhem den 30 Oét. in eene af praak tusichen den Prins Erfjladhouder, den Hertog van Tork, den Keurvorst Max'mitiaan enden Generaal Ciair. 7.D'en ten. Sev0'?e wierd <** «en Corps Keizerfciken bj pL"irVn bsweeging gebragt, om zich met de Hanoverichen en h?nf l >e? '3ngS £° Rhy" te veree"igen enz. Kort: van dit Pian iing bet lot van Nimwegen geheel af; en op hoop, datgunToc v»! het mogt oamogeljk maken , waren wederom don » Nov 3=00 pi. Staafcbe en Engelfche Troepen naar Nim wegen te ru« . getrokken. - Maar ziet het voorneemen der Keizerlyken gelukte met. Zy trokken weer te mg naar Weezei (denkelvk was Maestr.cht de Oorzaak of «Aooraak daarvanj - En dit 'terue blyven der Ke.zerlyke hulp is de eigenlyke reden geweest, waarom (na zeer dappere Gevegten geduurende eenige dagen, inzonderhe.d den Cnval van 's nagts tusfehen 4 en 5 Nov., en by alla welke bloedige Dapperheden zeker ook het oogmerk bereikt Wierd van Nimwegen zoolang, als er hoop op hulp was, te verdeedigenj - waarom eindelyk, toen die hoop verdweenen was, Ni.n- d7ngV%raSVovemben,WOrden' Dit ****** '»<«» ff^ tn^eZe'Sn! V°?r.h«b<">Wzakelyke, de geheele famenhang der noodkenf °n!,ma.M'gi,eid ™mwe2en' - Het overige is genoeg be. ' n««n--,yk: dat bet Garnifoen tot de uiterftS OogenbSkkcn zoolang (zeker al ,e lang) Nimwegen Verdeedigde, totdat-eenige B.taiHons met meer over de Schipbrug konden; ~ _ dat de Gierbrug met Troepen bekaden door een ander ongelukkig Lt 1 n0°dlot,¥ «geluk, by zeer gelukkigen inval, nog «ene ioo t van Capitulatie heeft weeten te treffer! den 8 Nov", Sr i Lr\T, Ti 'C ®8&& I^6 man, nog Krygseer & de Stad Sec teboui baarer Privilegiën bedor.g. Ea  Derde Feldtogt — 1794. 83 En nu (tonden de beide Fianfche ArmeënCvsn 't Noorden en van Maas en Satu'jre) verecnisd hngs ona Land op de Oeveren van Rbyn en Waal van Schenke Schans af tot by deS. Andries Schans en dan verder over de Maas langs den Bommelerwaard tot tegen «ver bet Dorp ffe'., enz. voor ons LAND. jflgemeene Aanval der Franfchen om over Rhyn en Waal en Maas in GELDERLAND te geraaken. Zeker, zo lang ONZE REPUBLIEK ftandt, was er zulk een dag niet, i!s fct Elfde December. — Er waTen in de twee voorgaande Eeuwen wel mecrmaalen ontzettende Dagen en van algerr.eener Benaauwing; maar het geheel VOORBEELDELOOZri, thans te vermelden, beftaat hrer in: „ dat „ nimmer zulk cene verbaazende Krygsmagt op zulk eene lange „ (trekking langs onze groate Rivieren , (vaii Schenkefchans af tot om rent HeusdenT) op eenmaal, ja op dezelfde uuren, in wer„ king was om doortedringen , — en nimmer zulk een groot aan„ ta! Troepen in ons Land, langs die Rivieren en ons geheel Fron- tier, tot Afweering.... nimmer zoo veel Gefcbut van zoo „ veele Bai teryen op ë(!nen dag en op dezelfde uuren in ons Land „ tot Aanval of tot Afweering gelost.... — Dit zoo vreeslyk „ Oorlogs-getier van deezen Elfden December largs de ge„ heels xuidzyde der Provincie GELDERLAND zal den Bewoo,i neren van die zoo vruchtbaare zoomen van IVaal en Maas, „ lang en altyd heugen, en altyd een Dag van Navraag zyn en ., blyven voor Kinderen en Kinds-Kinderen in die Oorden.".... Deeze zoo verbaazer.de, voor Ons Land zoo geheel Voorbeel» -delooze Oorlogs gebeurtenis is in famehhang, als volgt: Om over eenen zoo breeden Stroom (open zyndej als de Rhyn is, (van welken de bteedfte arm verder voorby Nimwegen Waat genoemd wordt) te geraaken, waren zeker overal, waar zulks meeriing was, eerte meenigte vaartuigen noodig. — Terwyl die ■op gelegene plaatfen vervaardigd of by een gebragt wierden, bleef alles genoegi'aam (til, uitgezonderd deeze en geene Schutgevaarten en kleine afzonderlyke aanvallen. Het groote Oorlogswerk bleef dan uitgefteld , tot de noodige Vaartnigen, om op verfchtiden plaaifen geiyktydig aantevallen , in geresdheM waren. fc>;  84 Derde Veldtogt — 1794. Inuisfchen ba'den d; Geallieerden ook ('en rech fc:.en oever van Rhyn cn Waal langs ons Lsnd met een groot aantal Bnieryen vedttfkt; langs welke de Troepen zodanige Pofuitn Ea'ddè'n', dat zy zich onderlit.g konden ondertleuncn. De Nart of vrcege Morgerftond van den II Decemb. d. j. 1704, was tct den grooifchen algemeenen .Aanval der beide Stanffclie Legers bepaald. — Van het Dorp Wèl in den Bommeler-VVaard , ffchuins tegen over Heusdcn) af, tot voorby het Pandtrfdie Kenau'., of tot omtrekt Schenkefchans, geraaUe van weerskai ten alles in de Weer ; — eene uiigtfbekiueid van 13 of 14 uuren gaans langs den Bommelcr Waard, langs den Thieler Waard, er, langs de gehêele Ow Betuwe. — Op vier onderfcheid;ne plantten waren de grocte Aanvallen ingericht om er over te geraaken; namelyk op den Bommelerwaard, op Sr. Andries Schans , cn voorts boven Nimwegen by Gent en Panderen (aan beide zyden des ingangs van het Tanderfche Kanaal). ■Oratrert Midderragr wierd het algemeen Sein van gereedheid .door Vuurpylen en Luchibal'en lanss den Bommelerwaard enz. gegeeven, waar toen alle de Franfche Batceryen begonnen los te branden; terwyl de Vaartuigen in de Maas wierden gebragt enz. — Zoo begon daar alles. Doch eenige Vaartuigen wierden be"ichooten en voorts alles afgeweerd. Insgclyks wierd het Fort St. Anirlet, en de verdere Posten dasromftreeks dapper beicbooten en aangevallen ; doch ook dapper verdeedigd, en «lies afgeweerd. Voorby Nimwegen . aan d.-eze zyde van bet Panderrche Kanaal, hy Gent gelukte het den Frsnlchen met ruim duizend man over te komen en den Hanoverfchen Post aldaar te overweldigen; doch met gelyke Dapperheid hernamen drie llanoverfche Bataillons, door den Genertal yon Bufch: aangevoerd (die er by fneuvelde) deezen Post, en decdi n de Franfchen ook daar terug wyken. Einde'yk wierden zy ook omtrent Panderen door de Keizerlyke Posten afgeweerd. D'.eze geheele Onderreeming der Franfchen, boe zeer ook mislukt, zal echter altyd een Stuk zyn van hooge Krygs Eer, dewyl zy een OnyerfaagIheii aan den u>g legt, welke misfebién geen zoodanig voorbeeld beeft in de' Geichiedenbfen der Staande Arween. Maar juist ook daarom blykt teffens uit aiie deeze he dhafte Aanvailen, hoe fferk en otioverwinrse yk by op ene en ruime JVateren Oos Land aan dien kant wezenlyk is, .wanneer zulke breede Stroomen met Baneryen en Troepen eenigzins in eyenrc' Zuid der Aanvallen bezet zyn- Doch wat blykt insgelyks nog verder ?..... Een Wenk in de Nr.tuur by iet barre Winrerfiifoen, tn ■ weg is alle deeze inze NATüUR-STERKTE! En Wie • is HY, die de Winden gebiedt en de vlietende Stroomen to: vlakke velden jnaak,t?. i »» gepleegd regen het Menschlyk. Gefligt in dcu „ „ Perfoon van den Franfchen Burgerftaat, zon be- ., fchouwd worden als eene Hostiliteit; en das 'J „ de FRANSCüE REPUBLIEK gereed flocd tot ij 1 i> dsia'  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 17^. 105 „ daadeiykheden om zieh Vergoeding voor eene », „ zoo groote Misdaad re verfchafïjn." " <„7) En daar mede z-at nu de Stad en Republiek GENUA» geheel buiten haare fchuld, door beide Par;ye;i ellendig beklemd ; ter Zee dcor twee Esquaders, welke haare Haven, zo niet geheel geflooten , ten minlten zeer belemmerd hielden; —- te Lande door de Franfche Republiek, die, by toetreding van den SENAAT tot ce Coalitie, weidra met een magtij leger uit de nabuurfchap deezen kleinen Staat kon ovcifiroomen; en üvweruüg door het Belang des Volks ia di Franfche Fondfen, dat onverduldig aan het morren iloeg; welke laatlte om-Handigheid zeker veel gistingin eene Stad moest veroorzaaken , waar zich toenmaals de meeste Franfchen bevonden, die Napels, Sicilien en Toseaane onlangs hadden moeten ontruimen. Cf) Het hier overgezet Slot-Artikel in het Framclt fluk lui Je van woord tot woord aldus: ,, Au nora de Ia R.EPUBLIQE „ FRANcOISE, les Rcpreientans du Peup'e, Dep..tcs par li „ CONVEJ4T10N-NATIONALE prés i'Armee d'lialie.... „ declarer.t au Peuple Ger.ois „ que la leiKeur & 1'indecifion „ „ dj Senat de Genes a tirer une juste & ec'.ar ante veng?ance„ „ de 1'Asfasfinat, commis dans fon Pon & fous fes Canons „ envers le Genre humain dins la perfonne de la Socitté „ „ Francoife, fsrotent reeardêës comrne une 'nostilité; & que: „ „ la Repubiique Francoif: est prè.e a agir pour obtei.ir .1* „ „ reparadon d'unfigrand Crime.- — Req-tièren: leChargé-d'Af* „ faires de la Repubüqne Francoife de coromuniquer au Séntf „ ,. de Gênes la prefente Declaraiiun. —" " ïau a Nice le 13 Qftjjre &c. — Robsssierre Jeune  ioö 'ia de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. men. —~ Zodat de Toeftand van het vredelievend GENUA destyds zeer zorgelyk en zeker ook zeer beklaagens waardig was. Om met de daad zelve klem aan den bovenftaanden Robefpierrotfchen Eisch van omerwylde Satisfactie by te zetten, wierden 8 Genueefche Koopvaardy.Schepen met hunne Equipagien in de Haven van Nice door de Reprefentanten des Fraufchjn Volks aldaar in beflag genoomen, en verder bevel gegeeven, om op dien voet met alle Genueefche Schepen en Eigendommen vcorrgegaan; welk hard Embargo echter weldra weer ingetrokken wierd. De verre afgelegenheid van Londen, van Weenen enz ,'werwaafds dooi den SENAATVertoogen'gedaan, en op welker antwoord gewagt moest worden, was de onveruyueiyke en ook de onberispelyke oorzaak vr.n deszeifs lang aanhoudende Beflüiteloosheid, Hy gedroeg zich intusfchen omtrent beide Partyen volltrekt lyklyk en ten uirerften voorzichtig ; bly vende 'nogthans Ellezins zyne NEUTRALITEIT ftandvastig beweeren. Zelfs verbood de SENAAT in dien tusfchenty d het uitvaaren van alle Genueefche Scheepen uit de Haven , om dus, tot nader ingekomen Berichten van gem. Hoven, alle gelegenheid tot onaangenaame en zorgelyke ontmoetingen te voorkomen, — Voorts wierdt de Hoofd-flad op alle mogelyke wyzen in Haat van ver« weering gebragt, en GENUA geraakte toen in eene foort van Oorlogs-beflommering, welke er federt 1747 geece plaats had gehad. At  In de MIDDENLANDSCHE ZEE, 1793, 107 Alle Maatregelen van zorgvuldige omzichtigheid voor het handhaven der NEUTRALITEIT, der Veiligheid en der inwendige Rust (b. v. het doen verhuizen van alle verdagte Vreemdelingen enz.) hier op te noemen, behoort niet tot dit bellek. Er is echter één Maatregel geweest, die te grooten invloed gehad heeft op den zwakken toeftand der Geallieerden te Toulon, dan dat hy hier moge worden voorbygegaan, namelyk: Zesduizend m. Ooftenrykfche Troepen ftonden in October in 'c Milaneefche gereed om over Spezzia ter zee naar Toulon te worden overgefcheept. Over Spezzia was de kortfte weg; maar deeze Zeehaven lag op het Grondgebied van GENUA, (f; Intusfchen hoop. ten de Geallieerden, dat de doortogt, Ovare het ook oogluikend of enkel lydelyk) zou gedoogd worden. In die hoop zeilde een Esquader met Transportfchepen naar Spezzia in 't begin van November; doch ziet! de SENAAT van GENUA , om een bewys van volJlrekte NEUTRALITEIT te geeven , weigerde volftrekt den doortogt der Ooftenrykfche Troepen over het Genueesch Grondgebied. Het Esquader moest dus met onverrichte zaaken/naar Livorno, waar het den 9 November aankwam, en lag te wagten; dewyl de gezegde verfterking van Oofteur. Troepen voor TOULON nu langs (fl SPEZZTA, Stad en Zeehaven ten O van GENUA op de Grenzen dei Genueefche Republiek. Zy ligt in de Kaart onder het yyfdc [tipje der Grens-Linie op den punt van de Golf aldaar, welke ook de Golf van SPEZZIA genaamd werdt.  3o3 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. langs eenen veel fëïïgeren weg op Livorno moes: trekken. — Eik ziet ligt, van welk eenen fchadelyken invloed dit groot verlies van tyd op den toeftand der •Geallieerden te TOULON moest weezen. De verdere zaak van G5NUA is als volgt. Den 4 Nov. (na aankomst van een Courier uit Wee. nen, die enkel eene ernftige doch heufche Raadgeeving medebragc, om toch tot de Party der Coalitie cvenegaan) zondt de SENAAT de ronde Verklaaring aan den Engelfchen Admiraal: „ DAT DE REPUBLIEK VOL„ STREKT NEUTRAAL WILDE BLYVEN," En toen fcheen het, als of de gecombineerde Vloot op de Reede aanftalten wilde maaken om de Haven nu formeel te blocqueeren. — Doch Den p Nov. verklaarde Mr. Drake , Engelsch Minister by Genua „ dat eigenlyk 'sKonings meening niet „ was geweert de Republiek te dvAngen , om tot de „ Coalitie overtegaan; maar dat men enkel Satisfactie „ wilde vraagen voor het Infult in de Haven van GE» „ NUA aan een Engelsch Schip door Franfche Zee„ lieden aangedaan; welke Satisfactie, zyns oordeels, „ had kunnen gegeeven worden, door den Franfchen „ Minister uit GENUA te doen vertrekken." — Het Antwoord des SENAATS op deeze Nota was zeer heusch en hoofdzaakelyk: „ dat de SENAAT zich „ "zeer daarover verblydde, dat de Koning van Enge„ land eenen Vryen e.i Onafhanglyken Staat niet „ wilde dwingen tot het verlaaten van eene NEU„ TRAHTEIT , welke deszelfs belang vorderde tc „ be<  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. ic? ,, te behouden."— Voorts antwoordde Hy in't breede op het Poinct van Satisfactie, en onder anderen dit: ,, dat het doen vertrekken van den Franfchen Minister in •,, dit critiek geval niet anders zou geweest zyn , dan eene eigenlyke Oorlogsverklaaring aan de Franfche Republiek." Na deeze nadere Verltlaaring des Engelfchen Mi. nisters verliet het Engelfch Esquader de Haven van GENUA, en eenige dagen er na deedt het Spaansch Esquader insgelyks. — Dus de eene Party; — en wat de andere deedt ? —- Den 22 December nam de NATIONAALE CONVENTIE het Decreet, waarby Zy verklaarde (doch gaiusch niet in eenen Robefpierrotfchen Sryl en vlak tegen deszelfs onberaadene Weifpraak) „■ dat de Re,, publiek GENUA zich enkel lydüyk gsdraagen had, en „ in geenen ds-ele de Neutraliteit jegens Frankryk had ge* ,, ft honden;' — Voorts in eenige Artikels vastftellende, ,, d:t de Traétaaten met GENUA getrouw zouden „ worden onderhouden, de Renten betaald, de Cotn„ mercie gehandhaafd enz." Zodat nu GENUA , door deeze uitdrukkelyke VerIvlaaringen der beide Partyen, by 't eindigen van dit jaar op eenen voet geraakte, van dus verre by zyne NEUTRALITEIT behouden te kunnen blyven. En aldus had de omzichtige Staatkunde des Genuee* fchen SENAATS, {met alle haar Gedraal) nu ook den hoogen roem en het byzonder genoegen van gelukkig tusfehen de wederzyds dreigende klippen dus verre door te ftevenen. K Ver.  Iio In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. Vervolg van TOULON. . Na *t inneemen van LYON, dat is na den 9 Oclober, kon eerst gedagt worden om met nadruk TOULON aantetasten, -V- Ten dien einde trok terftond het groottte gedeelte des Legers van LYON derwaards, en, gelyk ligt te denken is, met alle de aangemoedigde Fierheid, van nu ook aan dien kant het Republikeinsch Vaderland te gaan redden, en, 't geen den hoogden roem van alles zou uitmaaken, TOULON op de ENGELSCHEN te herwinnen! De Franfche Magt, federt in den omtrek van TOULON aangekomen, beftondt in 't laatst van November reeds uit 35000 m.; fommige fchryven ruim 40000. Hier tegen beftondt de geheele Magt der Geallieerden te TOULON uit niet of weinig meer dan 12000 m. — Tot Verdeediging eener eigenlyke Vesting zou dit zeker een tamelyk Garnifoen geweest zyn. Maar gantsch anders was het met TOULON gefteld. Van het bezit der Hoogten rondom de Stad en by de Haven hing alles af, en de Defenfie-Linie der Geallieerden over die Hoogten befloeg eene uitgeftrektheid van wel 15 Engelfche Mylen, op welke niet minder dan Agt Hoofd-Posten ten principaale te verdeedi. gen, en eene meenigte Tusfchen-Posten te bezetten waren. Zeker wel 20,000 m, op zyn minde gereekend (en dan  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. i?93- 111 dan nog maar tegen de gezegde Magt der Franfchen) wierden er gevorderd om op zulk eene Linie zoo veeIe Posten behoorlyk te bezetten, en tenens een goed Corps de referve in de Stad te houden, tot fnelle onderfteuning van zodanige Hoofd-Posten, die hier altyd met overmagt aangevallen konden worden; zynde dit hier ter plaatfe , wegens de veiftrooide ligging der Punten van verdeediging, het groot voordeel des Aanvallers. En bovendien waren die 12000 m. een Garnifoei van een zeer wonderlyk fameailel; beftaande u t Engelfche , Spaanfehe , Napelfche , Skhiaanfche, Sardinifche, Pitmonteefche , en ook < enige Portugeefche Troepen, alle zoo verfchillend van aart, als van fpraak of tongval. De Defenüa van TOULON had dus nog al verder te worftelen met alle de onoverkomelyke kwaaien van zulk een zeer verfciiillend famenvoegfel. Alle deezê Gebreken waren aan het Leger der Franfchen, dat digt by Toulon gecampeerd lag, volkomen bekend; en zeker is de overtuiging, dat n;en zynen vyand zeer wel aan kan, de algemeonne drljfvêer tot Ile!dendaaden,of het gewoon fteunpunt der Onverfaagdheid. — Te Parys. (lelde men dus vast, dac TOULON op de ENGELSCHËN zou worden hernoomen; en die hooge Roem was ook alleen genoeg om den Republikeinfchen Soldaat tegen de hoogfte Batteryen onverzettelyk te doen opklouteren. Den Bevelhebberen der Geallieerden was het ontoereikende hunner geccalifeerde Magt met alle hst verder gebrekkige daarvan niet minder bekend. —— Ka In  ra In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793 Jn een uitvoerig Bericht dienaangaande door den Engelfchen Cómmisfaris Eiliot, in 1 midden van November naar Londen met allen mogeiyken fpoed afgevaardigd , wierd daarom ook zeer efnflig aangedragen op onverwylde Hulp, zonterwelkè, (gelyk iu dit Bericht ftaatj volgens getuigenis van alle Officieren de Stad, naar allen fchyn, cp zyn langfle ,. het niet lang» dan tot op den 25 December zcu lunnèh uithouden. Dcch geene,zoo onontbeerlyke, Veilterking kwam.— Het afzenden van Troepen uit de Havens van Engeland enlriand kon geen voortgang krygen, onder anderen zeker ook wegens de zwaarigheden van gevaar of onzekerheid in dit jaa.faifoen op zee; — en de gehoopte fpoedige aankomst der <5cco m. Ooftenrykfche Troepen uit Milaan wierd geheel verydeld; gelyk in 't voorgaande Artikel van Genua is vertoond. Tot den 30 November hadden de GeaiiicerJés ;^ deeze en geene afweerende of aanvallende kleine of groote Gevegten het nog vry wel uitgehouden; maar op den dag leedea zy het eerfte zwaar verlies, dat van zeer zorgelyke uitzichten wis. Te weeten: De Franfchen hadden eene zwaar-e Battery opgeworpen zoo naby, dat zy met Eomben de Stad en het Arfenaal konden befchieten. Men wilde derhalve» door eenen magtigen uitval die Battery veroveren. *s Morgens te vier uuren trok men uit. — De Battery wierdt nok dapper veroverd; doch ziet! de veroveraars (Engelfchen), in phats van op de veroverde Battery te blyven, er een Post van te maaken, of ze te ver-  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. i?93- »3 rnetigen, fpatteisden naar beneden, en verder den vyand achter na, en herwaards en derwaards voort, en Viisrden toen niet alleen zeer bloedig terug geflagen ; maar de Eattery wierd weder heroverd door de Franfchen.— Zeer heet was dit gevegt. D- beide Opper- Generaalsvan weerskantzn wierden gekwest , namelyk , DUGOMMIER, die de Armee der Franfchen commandeerde, en O-HARA , die Gouverneur van Toulon miss? welke Iaatfte, door *t bloedftorten zyner wonde te zeer verzwakt, moest achter blyven, en dus gevangen wierd; — Dugommkr in zyn Bericht aan de N. C begrootte het verlies der Geallieerden op 1200 m , en Hy btfehouwde deeze overwinning als een fchoon Voorteken van eene grootere. TOULON door de Geiillieerden verlaaien, b en door dc FRANSCHEN hernomen. Drie dagen, namelyk den 16, 17 en 18 December, duurden de onverzeitelyke Aanvallen op meest alle de gewigtige Hoofdposten. Den 16 wierdt inzonderheid het Fort Mulgrave alleryslykst uit vyf Batteryen des geheelen d*g gebeukt. — Dit Fort had dien Engelfchen naam naar Lord Mulgrave, die, voor er o-Hara was aangekomen, het Commando gevoerd had , en op wiens bevel het op de hoogten van Balaguier was aangelegd, om de Defenfielinie daar lings en rechts te verfterken, Tooral, om Stad en Haven van die zyde te dekK 3 kïB-  1X4 Trt & MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793-». ken. Naast den Post van Pfaaron was dit Fort. de gewigiigfte. Den 17 's morgens nog voor dag, wierdt niet alleen het Fort Mulgrave met vreeslyke dapperheid overweldigd ; maar bovendien waren de Franfchen- 'snagts tegen eene Steilte, (ontoeganglyk gereekend) van 1800 voeten by den Berg Pharon onverfchrokken opgeklouterd , tusfehen de Spaanfehe Wachten boven op den Berg doorgedrongen , en> «vervielen en overmeesterden dus ook deezen zooallersewigtigiten tweeden Hoofd-post^ want van des. Berg Pharon zag men tot in de Stad. Se twee gewigtigfte der sgt Hoofdposten nu veroverd en de Defenffe-Linie dus- op de zorgelykfte fteun. punten geheel gebrooken, en die twee Posten onirogelyk, wegens de geringe magt , te heroveren zynde, befloot men in den gecoaJifeerden Krygsraad' van Land en Zee -officieren, beden daarop gehouden, dat nu, onvervvyld, gereedfehrp- moest ge*, maakt worden om TOULON te verlaaten. — Men' nam terftond de noodige Maatreg.-len, om intusfchen de rust en veiligheid in de S;ad te verzekeren ; en de Engelfche en Spaanfehe Vlooten namen nog deezen nagt in ftilte eene andere Ligplaats op* de Buiten-Reede, die ter infeheeping voordeeliger, en geheel veilig was tegen hetfehieten van deHoogr ten van Balaguier. Den 18 December, 'smorgens voor dag, begon het overbrengen der zieken en gtkwetlten, voons der Veld-  ïn Je MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793- «*» Veld-Artillerie &c - AMe» ging zeer geregeld «t» Zvn werk en niet al«e mogelyke (Hlte - Voorts wierden heden verfcheUen Posten ingetrokken, en alleen die verdeedigd, welke den vyand nog kortftondig moesten tegenhouden en de Infcheepmg moesten dekken. - De Troepen verzamelden zich op de Wallen. In de Had, waar men ten dien einde ftrenge maatregelen genomen had, bleef alles vry ftil een dille fchrik, namelyk, die mede be. gunftbd wierd door het fchieten der Franfchen uit Qe vertaatene Batteryen op de dad, waar door de Meenigte genoodzaakt was zich in huis te houden. Omtrent « uuren's avonds, terwyl dealgeraeene Brand (waarvan in 't volgende Artikel; opfloeg. begon de algemeene Jftog* der Troepm en het geheel ontrol, men der dad, welk alles (lil, gereegeld en vaardig toeging ; zynde de zekerde maatregelen tot dit laatlle zoogewigtige Bedryf genoomen, en d.e ook aile vry wèl gelukten. De plaats, waar de Troepen zich by de Reede verzamelden , was veilig ï a,le Chaloupen lagen er in de beste orde gereed; Weder en Ty waren ten hoogden gunllig. Kort: d» overfcheeping begon 's avond, te n uuren en »s morgens met- het krieken van den dag was reeds alles aan- boord , zonder verlies,, zoo- verte men weet, van een eenig mam B-e verfchriklyk opdaande Brand van Arfenaal, en Piken Teer- en Olie- en Hennip- en Hout-Magazynea e„ Oorlogfchepert — en de verdere,, midden m allen dien Brand onverhoeds uitbarftende, YslykheK 4 de*  116 Ih de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793, den in bet holie van den nagt, hielden de Franfche Armee, overal rondom de Stad op de hoogten in eene foort van beweeglooze opgetogenheid en onzekerheid Wie toch kon of durfde, midden in zulke, ukberftende Gevaaren, in *t holle van den nagt hu wagen, over de Wallen in de Stad doortebreeken? - Wist men, waar men niet op, losbreekende Volkcanen zou treeden? — De veilige en geregelde aftogt der Geallieerden wierdt dus door alle deeze Yslykheden (en dit was zeker ook het overlegd plan) begunfligd en gedekt. Den 19 December [eerst 's morgens te zeven uuren) durfde de Franfche Armee het wangen in de ftad te trekken, welke, gelyk mede de Haven, toen door de geccalifeerde Magt geheel verlaaten was, t Met dit herneemen van TOULON ging de tóenma. lige Contra-Revolutie van'Zuid Frankryk en de hoop der Geallieerden dienaangaande , dus verre, nu geheel te niet. De N. C. fchreef een NATIONAAL FEEST u\t wegens deeze voor de Franfche Revolutie zeker allezins gewigtige Gebeurtenis, en ook een Straf Decreet, by welk TOULON, even gelyk LYON, herdoopt en IORT DE LA MONTaGïXE genoemd wierd. Men kan ligt denken, en zich nog levendig herin, neren, in welk eenen Styl van dien tyd te PARYS dit dus eindigende Bedryf der Engelfchen wierd- voorge. draagen ; fchryvende de Commisfarisfen der Armee (van welke Robespierre de jonge één was) onder anderen: „ Les Angloisfont entns a Toulon en TraUr:s; ils s'y font maihtmus en Sdtaats; $ en font fortis en Idcliej. B  In th MIDOENLANDSCHE ZEE. 1793- «7 Be OORLOGS-BRANL> van Toulon en deszelfs groote Gevolgen. In den voortgang van deezen zoo voorbeeldeloozen Oorlog is zeker niets merkwaardiger, dan de Keten der O. waken, langs welke hy tot zulk eene hooge VerfenriWykheid heeft kunnen opryzen , en door welkeinzonderheid zulk eene vetbaazende omkeering van ziaken, als die van dit ontzettend jaar 1794 Cvan alle Eeuwen misfehien een der Merkwaardtglte voor het Menschdom) heeft kunnen mogelyk worden. In die verwondevenswaardige, en nog veelzins onbegryplyke, Keten is deeze OORLOGS-BRAND zeker eene Ho ofd fc kakel. Eerst het Brand-kedryf zelf, en dan de Gevolgen-, Het BRAND-BEDRYF wa? hoofdzakelyk aldus. — „ *s Namiddags en in den Vóóravond waren veifchek den Olïïciers met hun Volk bezig met de Brand„ ftoffen te vervaardigen, en ze in het Groot ARSE„ NAAL en deszelfr onderfcheiden Afdeelingen zoda„ nig te leggen met welgeplaatfte loop-vuuren er tus„ fchen. dat er alles te gelyk fel de vlam kon vlie„ gen. — Dit geheele werk (waartoe zeker alle mo, ge-'yke tegenwoordigheid .van geest en voorzichtig„ heid gevorderd wierdt), gefchiedde onder het on„ ophoudelyk Gebulder van 't Kanon der Batteryen „ en hoogten op de Stad. De digtfle Aanfc'oou. », wers by de Admkalkeits werf waren de GMei-Jlaa-  üS In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. „ ven (6co op de naastgelegene GaJeyen, en voorts ,, het Werfvolk , alle welke in bedwang gehouden ,, wierden. — Zoo wagte men het Brand-fein op „ het uur, dat tot de algemeene aanfteeking door den ,, Gouverneur, bep:;ald was. Dit omtrent 10 uuren 'savonds gegeeven zynde, vloog alles in het n greot ARSENAAL overal langs de loopvuuren eens„ klaps in de Vlam. — De'Lieutenant Tapper flak tef„ fens den Brand in 't Algemeen MAGAZYN, en in „ die van Pik, van Teer, van Talk, van Olie, „ en van Hennip. De Lleutenant Midleton (lak „ de Vlam in het MASTEN- en HOUT-MAGAZYN. De Kapitein Hr-e dak het vuur in den „ BRANDER, die tïïsfcben de Oorlogfchepen ge„ plaatst was, welks geladen en gepointeerd Kanon, „ naar maate het heet wierd, midden in rook en „ vlammen vreeslyk losbrandde. — „ Op ce ilóögtêri rondom de Stad ftond de Franfche „ Armde luidkeels te juichen (zeker over het verlasten „ der dad; en luidkeels haare Krygsliederen te zingen. „ — Doch plotsiyk wierd dit gejuich door eene on„ venvagte Yslykheid en een Stilte vol verbaazen af. ,, gebrooken , namelyk, door den fchriklyk donde„ renden en vuurbraakenden Slag van een fpringend „ Fregat, met eenige Duizend Tonnen Buskruid zwaar „ gelaaden, dat in de lucht vloog. In plaats van dit „ Schip, volgens order, te Iaaten zinken, hadden de „ Spanjaards er Lonten in gelegd ; en 't fcheelde wei. „ nig, ©f het meeste volk, dat nog met het bevorde-  In Ji MIDDENLANDSCHE ZEE 1793. "9 „ ren van denbrand beezig was, zou er by crngeko„ men zyn, Eene Kanonneerboot wierd verbrysfdd „ en 4 of 5 man gedood. „ Het ARSENAAL, de Oorlogfchepen by de Werf„ en alle het gezegde in vlammen (taande, poogde „ men nu verder ook nog de Schepen in den grooten „ Kom (Basfiii) voor de Stad in brand te fteeken. „ Doch jachten van Kanon- en Musketkogels van een Vlag Schip en van een Battery verhinderden zulks. 5, In de Binnen-Reede lukte het; wordende daar „ nog twee Groote Liniefchepen van 74 Stukken san „ de vlammen opgeofferd; op een van welk de Franfche „ Krygsgevangenen waren, die er echter eerst, hoe ,. wel met veel moeite, afgenoomen wierden. „ Terwyl dit geheele BRANDBEDRYF nu ten ein,, de fpoedde , kwam er wederom ee:i alleryslykfte ,, Slag, en het reegende wederom Balken en Hour. Haarden", en Want, en al, hoog uit de lucht; en ,, ten tweedenmaale raakten de Chaloupen en alle het „ werkende Volk hier wederom in gevaar van er onder ,, verpletterd te worden. Een nog zwaarer gelaaden ,, Kruid-fchip fprong namelyk wederom onverhoeds, ,, en met nog veel fchriklyker geweld dan het voor„ gaande. — 't Was als of de Waereld verging. „ Zoo verliet JV. Sydney Smüh, die het Commando „ over dit geheele BRAND-BEDRYF gevoerd had, „ met zyne Kanoneer-Chaloupen de Haven, en roei. „ de, onder eene jacht van kogels, ongeraakt, naar „ de plaats van Infcheeping. „ En  120 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793, „ En zoo Honden nu het Groot ARSENAAL, het m Algemeen MAGAZYN, en die van Pik, van Teer, „ van Harst,iri'Olie ,en Hennip, en Hout enz.,en daarby Tien LINIE SCHEPEN in brand. — Zou „ er wel ooit een OORLOGS-BRAND , in alle zyne „ omftandigheden zooverfchriklyk, op den Aardbodem „ plaats hebben gehad?"..... ..... Maar het zyn de GEVOLGEN van dien OORLOGS-BRAND, welke denzelven voor alle de Nagedachten onvergeetbaar en ontzettend zullen doen blyven. ■— Zeker is het verbranden van eenen zoo overgrooten en kostbanfen Voorraad eene 'fchiklykï vertooning. Doch meenig, niét te verachten, Men» fchen hart zal er by denken: „ het waren tog geene SLAGVELDEN, gelyk zoo veele geduurende dee» „ zen Oorlog — geene gruuwzaame SLAGVELDEN van duizende in hun bloed liggende doode, of in „ hun bloed liggende dervende Mede-meufchen ! Het waren flechts Lerenlooze zaaken , en zeker geene ,, Ploegen of Sikkels, maar Oorlogs-gereedfchapMoord' tang!.... En 01 mogt (zoo zal fchier half Europa thans wel uitroepen) mogt alle Ooi logs-Gereedfchap, mogten alle verzamelde Materiaalen van Oorlog eens. klaps onder het Menschdom over den geheelen Aardbodem en voor eeuwig kunnen worden vernietigd! Mogt dus de Mogslykheid van Oorlog te kunnen voeren onder ALLE VOLKEN kunnen worden vernietigd!... Dit daargelaaten, of liever (hoe zeer het ook in den eigenlyken zin der woorden een herfenfehim zy) geopperd: want evenveel boe deMogelykheid van  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. ^1 van Oorlog te voeren onder Europa's Volken te niet gaaj en ons Menfchen ftaat het zeker niet vry, het Otibegryplyki der Middel-oorzankin van GODS Raad te bedillen ; evenveel, hoe die ogelykkeid te niet gaa, zoo zy maar te niet gaa; — en deeze Oorlog, daar hy alle Oorlogs-fondfen door geheel Europa, zoo voorbeeldeloos uitput, fchynt zeker min of meer h;erop te 'zullen uitloopen. Elk kan ov2r deeze vlugtigelnksfching breeder nadenken, hoe hy wil. — Wy gaan voort, Zeker is de Toulonfche' OORLOGS-BRAND in de Keten der Oorzaaken eene ontzettende Hoofdfthakel, en met zyne GEVOLGEN veel ontzettender voor het denkend Veritand, dan de kortftondige daadelykheid is voor de Verbeelding. ■ Hy deedt in Frankryk het getal der Honderd-duizenden zoo fnel, zoo verhit en zoo aanhoudend nog met Honderd-duizenden aangroeyen. Hy deedt dus in dit jaar 1794 eenen ZESENTWINTIGSTE APRIL en eenen NEGENDEN JULIE, en voorts die geheele zoo ontzettende Omkeering mogeiyk worden, by welke fchier gantsch Europa thans zoo onzeker in de Weegfchaal hangt. — Zonder het gelukken der AL* GEMEENE OPROEPING en REQUIS1TIE en door zulke ongehoorde maatregelen, zou immers die Kataftrophe, die groote Omkeering van Zaaken niet mogelyk hebben kunnen worden ; en was het niet inzonderheid de BRAND van TOULON, welke alle dit Voorbeeldelooze heeft voortgezet en doen gelukken? — Daar h.t Innetmen van Toulon door de Engelfchen L die  IE2 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 179-5. die voorbeeldelooze Middelen reeds by aanvang ia znlk eene driftige Werking bragt, wat moest dan des- zelfs BRAND doen? In de maand September des voorleden jaars riep men reeds in de N. C. en in alle de Volks - Sociëteiten : „ geheel Frankryk is een „ brandende Volkaan!"... Iin wat uitwerking moest dan het Vuur van TOULON op dien reeds brandenden Volkaan hebben ? — Het denkend en navorfchend Verftand verliest er zich in...... ...... En nog dieper verliest het navorfchend Ver- itand zich er in by de Staats- en Oorlogs - Vraag ; „ waarom dit al-ontfteekend Brandtoneel niet zy voorgekomen?" — Reeds in 't begin van November, of zelfs na den 9 Oélober, dat is, na den Triomf der Conventie op LYON behaald, wisten de kundige Bevelhebbers der Gecoalifeerde Magt te TOULON, dat die Post nu niet te houden zou zyn. — En waarom is dan een zoo fchoon, zoo gaaf, zoo talryk Esquader met alle deszelfs toebehooren en Voorraad, met alle die zoo kostbaare Magazynen, niet naar Spanje of riaar Engeland of naar Beiden in behouden haven gevoerd, ter vooruitziende bewaaringe tot tyd en wyle? „1 Welk een Voordeel, of welk eene nieuwe Overmagt van treflyke Oorlogfchepen zou zulks by 't voortzetten des Oorlogs hebben kunnen uitleveren? of, indien men die niet noodig had, welk eene ge. voelige drangreden tot meer gemaatigdheid en tot Vrede zou dit niet geweest zyn voor Frankryk? terwyl het bewaaren van eenen zoo overgrooten Schat tellens altyd het Poinét van Sehae-Vergoe dingen, dat nu fchier  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. 123 fchier onbereekenbaar wordt, by eene Vredes-onderhandeliag , die toch eindelyk wel eens zal moeteri komen, veel gemaklyker zou hebben kunnen maaken. . Het Bewaarde kon immers dan terug gegeeven worden. En waarom is die Bewaaring dan niec gefchied, daar zy, wat het vervoeren aangaat, zeker in weinige dagen tyds had kunnen gefchieden? ——» En ziet eens!... volgens de Berichten van dien tyd is dit Plan van Bewaaring ook in til en in ernftige overweging geweest: Waarom is het dan niet tot ftand kunnen geraaken? —~ Niets is hierop te antwoorden, dan: Sic fuit in Fatis! (Het moest zoo zyn F) ,, De Hoven van Londen en Madrid , fchryft men, „ waren het niet eens, in welke Havens het Esquader „ en deszelfs Voorraad te voeren, of hoe den buit te „ verdeelen, het zy tot eigen Gebruik, het zy tot , Bewaaring." ■ 1 ■ Zoo verliep de Tyd; — zoo kwam de hooge Nood van, of aan zynen vyand zulk eene gereede groote Magt tot voortzeuing des Oorlogs te laaten behouden , of die Magt te vernielen. En deeze laatfte Nood daar zynde, mogtzekerde keuze geen ogenblik flll ftaan. Wie toch mag zynen Vyand de Middelen om den Oorlog voortezetten laaten behouden , wanneer hy het in zyne magt heeft om ze te vernietigen? Hier fprak dus de Cafus Necesfititis, of de Nood wet. Het geheele OORLOGS RECHT fprak hier Maar (en dit is eene andere en hoogere vraag, waar elkrechtfchapen mensch van zeiven verder heen geleid word) WIE liet dus die Nood-wet ontftaan?.,. WI£ liet het Middel om, naar 'smenfchen inzien, den Oorlog te eindigen,onvoorzien en onver. L 2 «aS*  124 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. wagt tot een nieuw en allerkragtigst Middel worden om denzelven vreeslyker dan ooit te laaten voortwoeden?.... Wie liet dus die groote Cataflrophe , welke thans voor den geve tigden Staat, of voor da STAAT- en REGEERKUNDE van Europa zo bedenkelykfehynt, ontdaan?.... Eindelyk.en dit is wederom eene geheel armere Vraag, en nog een geheel ander en nieuw Boek van nadenken; — ziet eens! welk een SAMENHANG van Zaaken!.... Wat is er geduurende 40 jaaren voorafgegaan, en wat is er nu gevolgd'? — En WIE liet allen den Schrik des tegenwoordige» Oorlogs volgen op 't geen er meer dan 40 jaaren en gcduurende allen dien tyd Voorafging? ■— Van 't geen in Europa vooraf gegaan is, zal men hier flechts het eerfte Heein noemen; en *t is eene zeer bekende hifiorifche Waarheid, welke alle bejaarde Lieden van kunde zich nog zeer wel zullen herinneren: — „40jaaren vroeger „ zat een Voltaire by de Teems met zyne Vrien„ den den GODSDIENST te befchimpen ;... en ziet „ eens! r.uin 1793 moesten er van die Teems mrgtige „ Vloeren uitlocpen met de Verklaaring van dien GODSDIENST voor Europa in dand te willen „ houden! —— 30 jaaren vroeger zat d!e zelfde Ko„ M»ng.r-Dichter, die zelfde VOLTAIRE bydeSpree „ in nog hooger Glorie den GODSDIENST en alle „ Godvreezende Staatkunde te befchimpen; en ziet ,, eens!.... nu moesten er van diezelfde Spree „ maptige Legers optrekken, om dienzelfden GODS„ DIENST in dand te houden.".... Elk moge van deezen Samenhang denken, wat by wil, of zoo als by wil i het is ontwyffelbasr i „ „ dat er nog gantsch  Jn de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1795. 115 andere Eer ft e OORZAAKEN , en ook nog ,', ganléch andere en hoogere OOGMERKEN van deezen aliezins zoo voorbeeldeloozen Oorlog te "„ vertoonenzyn.dan die, welke in de Registers der „ „ meeste Staatskabinetten, geduurende meer dan bon„ „ derd jaaren, geboekt ftaan."... (t) (t) NOTA. „ Omtrent één jaar geleeden, toen de zaaken zeker „ lang niet zoo (tonden , ais nu in Odober 1794, vvierdet» „ zoduvge Esrfte OORZAAKEN, en andere Hoogere „ OOGMERKEN reeds eenigermaate aangeduid of vermoed ,,' in een Staktsituk , dat vceliins een der Merkwaardiger. „ van Ons Land, en thans een der gewigugften is voor veele „ EurofJifche Hoven tot Hun nadenken. Sedert zyn „ die OORZAAKEN en OOGMERKEN , met de Stukken „ en Bivyzèn van ontwyfelbaare Waarheid daarby, breed„ voerig in een ander particulier Gefchiifi ten. toon gefpreirf „ en ontwikkeld ; doch welk Gefchrift nog niet geheel afge., drukt, en ook nog riet geheel voltooid is, ot heeft kunnen „ worden; als moetende nog op eenige verdere or.wikke„ ringen van 'groots zaaken vvsgten." NB. „ Het hier bedoelde STAATS-STUK is de zoo be„ hngryke VERTOONING des Raads van Staate der Ver„ eeuigde Nederlanden nopens den tcgenwoordigen Toeftand ',' van Europa, ter Vergadering van H. H. M., by overgave „ der Staaten van Oorlog>oor dit jaar 1794. gedaan; ■ zeker, tot Eer van ons Land, het allermerkwaardigst Pu"bliek Gtfchnit van alle de Geall. Mogendheden, dewyl het LICHTSTR A ALEN vertoont van veil hoog er en ft andt " dan d.e der oude, gewone Europifche STAATKUNDE van " Balans ooit waren. ln het gemeld particulier Gefchrift wordt mede breedvoerig daat over gehandeld." L 3 ®W  126 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. der FRANSCHE ZEEMAGT van TOULON...» LINIE - SCHEPEN, le Tonnant ... 80 Je Tiioinphant . . 80 la Couronr.e . . 80 1'Heuretix ... 74 le Cfiitaure . . 74 le Commerce de Bourdeau 74 le Destin ... 74 le Lys ... 74 le Heros ... 74 le Themistocle . .. 74 le DuguayTrguin . 74 te Suffifaiit . . . 7^ le Mercure ... 74 le Conquerant- . . 74 k Lictateur . . 74 Fregatten &c. la Serieufe ... 31 la Courageufe 32 1'Ipbigenie ... 32 1'Iris, out kruid gefprongen 32 le Montreal, met kruid ge* 52 fp.-ongen. 1'Auguste . ... 20 la Caroline . . . jo E Alerte .... 19 SEe&esennmcti door de Engelfchen: LINIE-SCHEPEN, le Coinmerce de Marfeille 112 le Pompée . . . 74 le Puisfant ... 74 F&EGATTBN &C. Ia Petle ... 40 1'An.thufe ... 40 1'Aurore , . . 32 la Topaze ... 31 Ia Lutinc » . 32 la Poulette ... 26 la Belstte ... 26 la Proféljte . . . 24. la Siacere . . 20 le Mukt . . . so la Mofeile so l'Ampluirire . Door de Spanjaarden. Ia Pttite Aurore . !g ZW de Napelfchen. 1'Emproye . . a0 Door de Sardittiers. 1'Alceste . . % Genomen door de Engelfchen ia de Middeiil. Zee. Plmperieufe. . .. 40 Ia Modejte ... 32 lIEclair ... 20 Over-  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793 127 Overgebleven Gedeelte der FRANSCHE ZEEMAGT van TOULON. Te TOULON. te Dauphin Royal . iso (Je Sansculotte . . 130} te Langnedoc . . tfo le Genereux . . 74 1e Cenfair ... 74 le Guerrier . 74 le Souverain • . 74 1'Alcide (wrak en onbruikbaar) Op Stapel. Linie-Schip van . . 74 Fregat ... 40 Fregat ... 40 (NB. 4 LINIE-SCHEPEN van 74 met Franfche Matroofcn weggezonden en te BREST aangekomen.) NOTA. — „ De hier geplaatste LYST van het verhoren en » overgebleven Gedeelte der geheele Zeemagt van Frankryk ,, in de Middenlar.dfche Zee, is zoo naauwkeni'ig, als men. ze uit verfcheiden Ojficieele Berichten, vóór en na , heeft ,, kunnen opmaaken. ••— Volgens een der ukvoeiigHen van ,. dezelve, welk men meest hier is gevolgd , rs het getal „ der verbrande Schepen iets grooter, dan Sydney Smitk zelf „ in zyn Rapport opgaf; doch hy zegt er teffeo9 by, niet te „ weeten, hoe veel Schepen meer, dan de aangeftokene, djor het oveiflaan der vlammen hebben kuunen ia brand geraaken. „ Algemeen genoomen, zal deeze Lyst toch wel naauwkeur% „ genoeg zyn, om zich een denkbeeld van het geheels Stuk te „ maaken. Deeze en geene byzondere raisllagen kan de Lee» a zer, waar hy ze vindt, nu zeer ligt verbetereni" JL 4. Wet- In ANDERE HAVENS. In de LEVANT. Ie Duquesne . 74 la Sibylle ... 40 la Junon ... 40 h Senfible . . 32 la Fieche ... 24 la Fauvette . . 24 Te VILLE FRANCIIE. la Vest zie . . 36 le Hazard . . 3» la Baeine ... 24 By CORSICA, la Melpomene • . 40 la Minerve . . . 4» la Mijnonne • . 32 Ia Forturée . .. 32 Te BOURDEAUS. le Pluvier ... £9  128 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1703. Wenvaards de Geallieerds Esojnders van de Reedt van TOULON zyn voortgez'Jld. Tot befluit van dit Oorlogsjaar in da MIDDENLANDSCHE ZEE dieiu hier nog kon opgegeeven, waar de Gecoalifeerde Zeemagt van TOULON gebleeven zy. Het Engelsch Esquader ging niet verre van daar by de Hiè'res-Eilanden, fchuins tegen over 'I OULON op de kust van Provence liggen; — zeker om twee oogmerken, namelyk, deels om vandaar den Toevoer naar Toulon en andere Httvens door Kruisfers langs die gehsele kust te beter te kunnen beletten; deels om digt by CORSICA te zyn. (zie de KaarQ Het Spaanfehe Esquader zeilde naar huis; — namelyk Elf oorlogfchepen naar Cartagena, Fier naar den Baai van Rofas, Fier naar Port-mahon. Alleen Drie bleeven op kruistogt. Het Napelfche Esquader met zyne Troepen keerde ook terug naar Napels. Verfcheiden Transport-Schepen met Inwooners van Toulon zeilden naar de Golf van Spezzia. Aldus eindigde dit zoo merkwaardig Oorlogsjaar in de Middenl. Zee - De Hoofdfom der Voordeelen was: ,, de Gnimercie beveiligd, — de Franfche Floot der ,, Middenl. Zee fcfiier tct nietten dus eene veljlagene Over- magt der Geallieerden',"' zeker, opzichzeiven, groore, ja, ontzettende Voordeelen.,.. En wat was de vrucht daarvan in het volgende jaar 1794? IN  INDE MIDDENLANDSCHE ZEE. 1 794. Na verloop van veele jaaren (in de aanltaande Agr tiende Eeuw) zal de Naneef, onder het Ieezen der Ge. fchiedenis van deezen Oorlog, en by het inzien der Lyst van het verlies der zoo talryke en zoo zwaare Toulonfche Zeemagt, rjiet dan verbaazende Gebeurtenisfen ten voordeele der Coalitie in de MIDDENLANDSCHE ZEE voor dit jaar 1794 kunnen te gemoet zien. — Geene Oorlogen, zeker geene Zee.Slagten zyn er bekend, by welke de eene Öorloogende Party zulk een zwaar verlies leed , als de Franfchen by TOULON. Wy Tydgenooten van dit ontzettend jaar 1794 , zeker ftaan wy ook wel opgetoogen, maar over geheel iets anders. De FRANSCHEN, niettegenftaande al dat verlies van hunne Middenlandfc'ie Zeemagt, van hunne Oosten West-Indifche Colonien , en van eenen zwaaren Zeeflag by 't Canaal, hebben, in weerwil van dit al. les, dit jaar, ter Zee een allergewigtigst Middel-oogmerk bereikt,'t geen regelrecht ftrekte tot behoud van hunne Revolutie, en wel in een allerzorgelykst tydftip. En wat is hier tegen voor de Geallieerden (behal- ven  j£o In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1794- ven de heilzaame Befcherming hunner koopvaardy) die jaar , betrekkeiyk hunne Algemeene Zaak, de vrucht geweest van den geneden Oorlog in de MIDDENLANDSCHE ZEE? — Gewisfelyk ook wel iels dat op zich zeiven hoog klinkt en blinkt; namelyk: „ éine Vierde KROON, die van CORSICA, ly deDrie „ van GROOTBR1TTANJE gevoegd?' Doch welke, of hoe voordeelig de Invloed daar van is, of kan zyn, of nog zal zyn op het bevorderen van de Algemeene Zaak, of het algemeen HOOFD-OOG MERK der Geallieerden by deezeu Oorlog, zulks is ten minften voor als nog niet bekend. —- Ziet hier in Zaaken van Staat en Oorlog een klein Licht-Stifj e , welk, naarrnaate men 'er langer op Haart, grooter fchynt te werden. Het gewigtig kapittel van Staats* cn Oorlogs* „ OOGMERKEN, bevat twee foorten, name„ lyk, HOOFD OOGMERKEN en By-Oogmerken, — beiden dikwyls zeer naauw ver* „ bonden, doch ook dikwyls zeer onderfclieidenf* liet IIOOFD-OOGMERK der Franfchen by deszen Revolutionairen Oorlog is {om *t eens zoo uitledrukken') één cn onverdeelbaar dit: „ HUN „ R.EPUBUKEINSCH STSTEM/I TE VESTI„ GEN.'' Daar heen richten zy valftrekt alles in. Geene By.Oogmerken,hoegenaamd, die, tiaar hun begrip, daar aan hinderlyk zouden kunnen zyn, komen er in aanmerking, Hes  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1794. m Het IIOOFD-OOGMERK der Gecoaüfeerde • Mogendheden tegen Frankryk is „ deszei fs Systema in zoverre te keer te gaan, als Zy het ,, voor de Rechten van Sommigen* en voor de ,, Veiligheid der gevestigde Conditutie van Allen, „ gevaarlyk reeke.ien." Maar uit den afloop van Zaaken fchynt min of meer te kunnen worden vermoed, dat deeze en geene der Gecoaüfeerde Mogendheden ook nog andere By-Oogmerken hebben, die betrekkeiyk zyn op het Poinct van Schae-Verhaaling, of op Haare Zwaarte in de Balans van Europa. In hoe verre hu die By-Oogmerken van Sommigen voordeelig of hinderijk geweest zyn aan het algemeen HOOFD-OOGMERK van Allen, is een /luk, dat men hier ten eenemaal onbeflist, en aan het verder nadenken van kundige en befeheidene Leezers overlaat. Het Eiland CORSICA van Frankryk afgefikeiden, en de KROON yin CORSICA aan GROOTBRITTANJE gevoegd. Naast en benevens de Beveiliging der koopvaardy, en hst kruïsfen langs de kusten van Frankryk en Genua, is inzonderheid dit Bedryf wegens CORSICA bet Hoofdwerk geweest der Engeifche Vloot, geduurende dit t wet de Oorlogs-jaar in de Middenlandfche Zee. Een  13* In «fe MIDDENLANDSCHE ZEE. 1794. Een Kilai.d, zoo voordeeüg als, CORSICA, in de Middenlandfche Zee te bezitten , is zeker geene geringe zaak voor ENGELAND. — De Engelfche Commisfaris Sh Gillen Elliot fchryft er dus van in zyn Officieel Bericht van den 21 Juni d. j. aan het Ministerie dien» aangaande: ,, Z. MAJESTEIT heeft verkreegen eene „ KROON. De Britjche Natie heeft hwren Po- ,, litteken en Commercieelen Omtrek door de toevoe„ ging van CORSICA vergroot: en CORSiCA zelve „ heeft, door zyne milde inlyving in een groot en mag. „ tig Ryk,een nieuw veld geopend van Voorfpoed en „ van Rykdom. 't Is zeker ook niet van heden of gisteren , dat CORSICA een begeerlyk Voorwerp der Staatkunde van Engeland , niet minder dan van Frankryk was. (Men leeze de Gefchiedenis van CORSICA hier over na,) Doch fchooner Kans of onbsjprookener omitandigheid om Corfica met Engeland vereenigd te krygen, fcheen er zeker niet dan de tegenwoordige. — De zaak in haaren geheelen Samenhang is kortelyk als volgt. Van alle de Zuidelyke Departementen was er geen, dat , by het uitbersten van deezen zoo geduchten Zee-Oorlog, huiveriger tegen de alleswaagende Staat, kunde der BF.RG-party moest opzien, dan CORSICA, het R3-fte Departement van Frankryk.— Men behceft Hechts de Oogmerken der Gecoaüfeerde groote Zeemogendheden zich te herinneren, of de Ligging van dit Eiland in de Middenlandfche Zee oppervlakkig te  fn de MIDDENLANDSCHE ZEE 1793. *"3 te befchouwen, om terftond hiervan overtuigd te zyn. (Zie de Kaart \~). De Gedeputeerden van Corfica, evenge!yk die van de andere Zuidelyke Departementen, dan 31 Mei 1793 overmand en voorts voor Vyandendes Vaderlands verklaard zynde, en grouwelyk , met al wat hun min of meer was toegedaan, volgens het toenmaalig Robefpierrotfche Syltema vervolgd wordende, was er niets nataurlyker, dan dat de Regeering van Corfica, inzonderheid de kundige en beroemde PAOLI, die er de ziel van den Raad en de Volks-Man was, h:t oog moest wenden naar de tegenwoordig zynde Engelfche .Vloot om hulp en befcherming. —— Trouwens de BERG-Party ftelde dezelfde geweldige Maatregelen in 't werk, om Corfica, even als LYON, MARSEILLE en veele andere Steden, tot onderwerping te dwi»gen; — en welk een Schrik-beeld waren LYON of MARSEILLE destyds voor CORSICA, dar intusfchen meer dan eenig ander Departement voor alle de gevaa. rea (t) De Gecoaüfeerde Vlooten van ENGELAND en SPANJE in de Middenlandfche Zee verfchynende, was het genoegfaam zeker, dat NAPELS en SICILIEN en TOSCANE zich by de Coa'itie zouden voegen ; ea welk een volftrekte Overmagt moest dan de Coalitie in de Middenlandfche Zee hebben? Der- zeiver vlooten dan de Kusten ven Frankryk by wyze van Cordon bezet houdende, moesr CORSICA geheel van Frankryk afgefnerien en rondom tusfehen de Magt der Coalitie ingefloottn liggen. —— By het oppervlakkig inzien der Kaarc kan zelfs de minst geoefende Leezer dit allemaal duidelyk zien. M  134 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. ren deezes Zee-Ooilogs bloot lag, en geheel hulploos daar voor bloot lag, als kunnende ten eenemaal van Frankryk afgefneeden worden, cZie de Kaart). Reeds in de Maand September des voorleden jaars 1793 had de Generaal Paoli in dien hoogen nood van Vervolging op de dringendlle wyze den Admiraal Hood om Hulp verzogt, er by voegende, dat zelfs enkel 'het verfchynen van eenige weinige Engelfche Oorlogsschepen tot hulp , hem van grooten dienst zou zyn. Hierop had de Engelfche Admiraal hem uit de vloot van Toulon 3 Linie-Schepen en twee Fregatten gezonden. — Dit klein Esquader had in October ook reeds eene pooging gedaan om de Stad en Haven St. Fiorenzo (by den noordelyken punt van Corfica geleegen) den Franfchen te ontweldigen. Doch deeze Pooging mislukte toen; en federt bleef Corfica in eenen ftaat van binnenlandfchen oorlog tegen de Magt der Franfchen aldaar, of liever tegen de fchriklyke Vervolging, welke zy er, volgens het toenmaslig (eu nu gevloekt; Robefp ierrotfeh e Syfiems, aanrichteden; en welk Barbaarseh Syftema (om in 't voorbygaan te zeggen, wat nu dagelyks in de N. C. met nadruk herhaald wordt)ook de eigenlyke oorzaak geweestis, der Maatregelen, die de overmande Party der VLAKTE, of der Gemaatigden, tot eigen Lyfs-behoud , doch meest raet eenen deerlyken uitflag, heeft moeten neemen. Eerst na het afloopen van het Toulonfche Bedryf kon op het redden der vervolgde Corfen ge-dagt worden; en toen wierdt CORSICA, maar ook nog in een ander opzicht, het Hoofdwerk der Engelfche VTioot in  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. 135 in de Middenlandfche Zee. . Ziet hier een kort veiflag der voornaamfte Bedryven. Den 19 Januarie verliet de Admiraal Hood zyne Ligplaats by de Hiëres-Eilanden (te vveeten met het groottte gedeelte van zyn Esquader: want 8 Schepen bleeven daar omftreeks en voor de Haven van Toulon op kruistQgt). — Van de Hières-Eilanden zeilde hy naar CORSiCA, om er met binnenlandfche Medewerking van den Generaal PAOLI.dat gedeelte, welk er de Franfchen nog in bezit hadden, te water en te lande ta beoorlogen. Het oogmeik van Hood was wederom tegen Fiorenzo ingericht ; doch een aanhoudende Storm verydelde die eerlte onderneeming , en Hood moest dien gevaar, lyken hoek van Corfica verlaaten met vry groote fchade aan eenige Oorlog-Schepen en verlies van het Fransch Fregat 1'Jmphürite. Den Noordpunt van Coriica omzeilende, ging Hy veilig liggen te Porto-Fcrrajo (eene Haven op het kleine Eiland £lba, aan de oostzyde van Corfica fekuins tegen over Bastia geleegen. Zie de Kaart). Dus, digt by Corfica's Hoofdftad, bleef hy aldaar wagten naar nog eenige Oorlog Schepen en Transporten van Livorno en van elders, om dan van daar by eerfte goede gelegenheid zyn begonnen Hoof d werk tegen Corfica wederom te hervatten. En zulks gefchiedde ook in de Maand Maart met voordeeligen uitllag : want na verovering van twee fterke Forten fvan della Mortella den 10, en di Fornali den 17) verlieten de Franfchen den 10 Maart de M 2 Stad  I3ö In ^MIDDENLANDSCHE ZEE. 1753. Stad St. Fiorenzo ; neemende de Engelfchen toen bezit van Stad en Haven, en de Franfchen de wyk naar Bastia ; werwaards vervolgens al rasch de Engelfche Zee- en Land-msgt volgde:want er waren ook Engelfche ianJ-troepen, tot betere verzekering van het plan , dat men voorhad, op Corfica uitgefcheept. De Ge» reraal Dundas voerde het bevel over deeze Landtroepen, die vervolgens nog vermeerderd wiet den. DeStad BASTIA,na 'tovergaan van S. Fiorenzo, met een Garnifoen van omtrent 3000 in. voorzien, en wegens haare ligging en Forten zeer fterk, wierdt door de Engelfchen te water en te land belegerd en reeds den 3 April hevig befchooten. Men vleide het Garnifoen dat er een Fransch Esquader van Toulon (namelyk het klein Overblyffel) tot ontzet zou opdagen; doch, volgens berichten, kruiste toen een zwaar Engelsch Es. qasder van 10 Linie-Schepen en 5 Fregatten op de hoogte der Hiè'res-Eilanden; zodat alle hoop van ontzet, indien zulks te Toulon in iil mogt geweest zyn, vruchtloos moest worden. Den 22 Mei ging BASTIA over aan de Engelfchen by Capitulatie, volgens welke (luidens particuliere Berichten) het Garnifoen 2400 m., na krygseer de Wapens moest nederleggen, en naar Toulon gevoerd worden, om er tegen een gelyk getal Engelfchen of andere Krygsgevangenen te worden uitgewisfeld, De Adm. Hood fchryft in zyn officieel Bericht, dat itt 't begin des Belegs het Garnifoen 3000 m. bedroeg. —- Particuliere Berichten zeggen , dat een gedeelte daat-  In dc MIDDENLANDSCHE ZEE. 179:5. 137 daarvan, namelyk de Fransch gezinde Corfen, gelegenheid gevonden had naar het Gebergte te ontfnappen. BASTIA, de gewigtigfte Vesting, Haven en Hoofdflad des Eilands dus den Franfchen ontweldigd zynde, liep in 't eerst de fpraak te Londen, dat nu het Oogmerk zou weezen „ CORSICA tot eene afzondtrlyke „ REPUBLIEK te maaken onder Befcheiming vort „ GrootbrittGnje." Maar de uitkomst leerde weid» geheel wat anders. Wyze, op welke de KROON van CORSICA aan GROOT B R 1 TT A N J E gevoegd is. Reeds den i Mei had PAOLI door een Adres (een Meesterftuk van deezen beroemden Grysaard, vol vaa onopgefrnukte Waarheid en van deugdfaame Grondbeginfelen, allezms waardig om geleezen te worden) zyne Landgenooten voorbereid , om zich van Frankryk , waar destyds het onmenschlyk RobeJ'pierrotfche Syftema nog in volle woede was, geheel aftefcheiden en met Grooibriuanje zich te vereenigen.— Ten dien einde, en volgen? CommisGa, (Hem door eene voorgaande algemeene Landsvergadering opgedraagen, oaï in de dringende Nooden de- Vaderlands te voorzien) daar toe bevoegd, fchreef PAOLI eene ALGEMEENE VOLKS-VERGADERING uit op den 8 Juni in de Stad Corte, midden in t Eiland geregen, te houden* verzoekende, dat zoo veel als Moge!yk, zy alle, die er als Geputeerden hunner Plaatfen et; Uerkfpel'en zouden verfchynen , Vaders van Huisgezinnen en Geërfden siogten zyn. —— Deeze geneéïë Aanleg van PAOLI M 3 "wa*  Ij8 I» de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793.. w«s zeker dus verre verftandig, en regelraaatig. — Doch het bedoelde Poinft van Vereeniging met Groothritunje was, uit hoofde van deszelfs zeer waarfcbynlyken naHeep ten aanzien van andere Mogendheden, betrekke, lyk de Middenlandfche Zee, een zeer bedenkelyk politiek Poinft; en het had zeker ook hoe genaamd geenett Invloed op het bevorderen- van de Algemeene Zaak of van het HOOFD.OOGMERK der Geallieerden; —kunnende dus enkel een Byzonder By-Oogmerk van Engeland zyn , waartoe de Generaal PAOLI door voorgaande Onderhandelingen met den Admiraal HooiK van welke ook in het Adres gewaagd wordt, kon wee» aen overgehaald, en misfchien wel als de voorwaarde» op welke CORSICA kragtdaadigen Onderltand van den Adm. Hood tegen de toenmaalige Robefpierrotfche Woede ontfong. — — Dit daargelaaten ;en de tyd zal nu ook weldra openbaaren, In hoeverre deeze zweevende vermoedigen van kundige Lieden gegrond zyn, of nietDe Volks-Gedeputeerden vaa CORSICA, te Cartet in genoegfamen getale byeengekomen, verkooren PASCHAL PAOLI tot Prefident hunner Nationaale Vergadering, en beflooten met eenpaarigheid van ftemmenr „ CORSICAS Affcheiding van Frankryk en Deszeifs „ Vereeniging met GROOTiiRITTANJE." Voorts wierdt. eene Commisüe benoemd, om de Artikels deezer Vereeniging te ontwerpen en om te beraamen, op welke wyze het voeglykfle de KROON van CORSICA atan den Koning van Engeland aantebieden. — Den J7 Junie bragt deeze Commisfie haar Rapport in met het opfteleener ACTE van VEREENIGING, welke. den  In dc MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793- *3$> den volgenden dag met eenpaarigheid van ftemmen wierd aangenomen, en twee' gelykluidende Affchrif'ten daarvan door elk Lid der Vergadering onderteekend. Den 19 Juni verfcheen eene Deputatie by den Engelfchen Commisfaris Sir GILBERT ELLIOT, en voerde. Hem ftaatelyk in de Vergadering, om er de KROON in naam zyns Konings 'te ontfangen. —» In naam zyns Konings fprak Sir ELLIOT d Aar de Aanneeming der aangebodene KROON uit, en deedt den KoningsEed ,, van de Fryheden van CORSICA overeenkmnftig de „ Conftitutie en de Wetten te handhaven'" waarop de Prefident en alle de Leden den Eed van Getrouwheid deeden, en de Ridder ELLIOT vervolgen» in naam zyns Konings de twee gelykluidendeACTEN van VEREENIGING tekende. Zoo kwam dit Groot Bedryf der Engelfche Vloot in de Middenlandfche Zee tot zyn volkomen beflag.en in diezelfde Maand, dat de Admiraal Howe by 't Kanaal eeaen roemryks Zeefiag won , en dat, desniettegenftaande, het zoo allergewigtigst GROOT CONVOOI met Levensmiddelen uit America de Franfche Havens behouden inzeilde. Zeker durft men den Lezer na verder niet lang op» nouden met Bedryven wegens CORSICA, welke Hechts tccafwnaliter tot deczen Oorlog fchynen te behooren- —  J40 L" de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. Bejhtii der Engelfche Bedryven wegens CORSICA. Nog ai een paar Merkwaardige Zaaken tot nadenken zal de Leezer in dit anderzins weinig intresfant Eefiuit aantreffen. In den Maand Juni kwam een zwaar Engelsch Transport (wel 40 Schepen , fchryft men) met 4000 in. en Oorlogsbehoeften op Corfica aan; en er wierd rog meer verwagt. —- De Ligging, en Sterkte van CORSICA is zeker zodanig, dst dit Eiland,naast GIBRALTAR, het gevvigti(jfte Steunpunt der Engelfche Magt en Staatkunde in de Middenl, Zee kan worden ; wanneer h*t genoeg met Troepen en Oorlogs-voorraad voorzien is. — Het ligt als op den kyk tegen over Livoafco en Genua, de groote Stapels der Commercie van Italien aan dien kant, (Zie de Kaart). — Het heeft drie veilige Zeelleden en Havens {Bastia, St. Fiorenzo en Calvi) by welke in de lange guuie jaarfaifoenen geene vyandelyke vloot het kan houden, en welke in de korte of onzekere goede jaarfaifoenen ter vtrdeed;ging uitneemend wel geleegen zyn. — Hier by komt nog, dat Corfica nog veel vruchtbaarer en volkryker kan worden. Geen worder dan , dat men deeze nieuwe , zoo gewigtige , Aanwinning nu ook ter deege verfterke» zal. — In de handen der Magtigfte van alle Zee-Mc- gendheden is Corfica zeker IETS en misfchien nu ook weldra een nieuwe groote en zorgelyke Twistappel. — Na het overgaan van de Hoofdfiad Bastia en de Over-  In de MIDDENLANDSCHE ZES. 1793. I4Ï Overdragt der KROON, bleef er in dit nieuw Vierde Koningryk van Grootbristanje niets meer op de Franfchen en eenige Fransch-gezinden Corfen te veroveren dan de Stad CALV1; welke ook, na een hevig beleg van 51 dagen by Capitulatie door de Engelfchen veroverd , en den 10 Augustus door hun in bezit genoomen is. (In de kaart kan men zien, waar die Stad ligt). Om twee zaaken is dit Beleg, nevens anderen van deezen Oorlog, byzonder merkwaardig; deels om deszelfs hevigheid , waaruit de fterkte der plaats blykt; deels en vooral om het roemryk voorbeeld van het Garnifoen , dat, hoe zeer ook de Stad niet kon gehouden worden , echter dezelve niet overgaf, dan na eene Verdeediging tot het uiterfte. — Onder de Merkwaardige Franfche Officieele Berichten is er misfchien geen, dat meer waarheid behelst of zaakelyker is, dan dat van CALVI van den Franfchen Reprefentant ARENA aan de N. C. gedagtekend in Calvi den 8 Augustus. Om een nader denkbeeld te geeven, zal men hier het gewigtig:1e gedeelte van dit officieel Bericht mededeelen. „ De Stad was geheel plat gefchooten of verbrand; ,, de Werken op de land-zyde vernield; het Kanon van „ zyn Affuiten; het Artillerie-gereedfchap in Hukken; „ het grootlte gedeelte der Konltabels dood, gekwetst „ of ziek-, één Kruid-Magazyn gefprongen, het andere ,, met kogels doornageld; de resteerende Munitie ge„ borgen in een Toren, die alle oogenblikken gevaar %> liep van in brand.te vliegen; de Hospitaalen ftik vol ,. zie-  142 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. „ zieken en gekwetften, en federd een Maand geen „ vereischt voedfel, en Koortfen en de Löop; het „ geial der dienende Soldaaten tot 26b verminderd , „ dus ontoereikend by de drie Bresfen , welke de En,, gelfchen te gelyk fchooten op twee Bolwerken en „ een Gordyn Zonder Cafaraatten hieldt het Gar- ,, nifoen het uit tegen een Bombardement van 15 da,, gea, dat meer dan drie duizend Boniben wierp, alle „ de Huizen deed inftortéh , of geen ongefchonden », liet... Enkel Brood, wat fchraal moes, en vleesch „ van Paarden, Muil- K zeis en Ezels... Eene fchaarsch„ heid zoo groot, dat één Ey voor een zieken 30 fok „ in fpecie, en 5 livres in Asögnaten goldt. Zodanig „ was de toeftand der Verdeedigcrs den 14 van Ther„ midor(i Aug.)... Het Garnifoen, dat naar Frankryk „ terug keert, zal u zeggen, dat geen één der Inwoo„ neien hetminfte leed toonde over't vernielen van zyn „ goed; dat de Vrouwen de zwakheid van haar geitel ,, vergasten, en kruid en kogels naar de buitenposten „ bragren, zelfs wanneer zy het hevigfte befchooten „ wierden; dat zy met zwaaren arbeid aarde voerden „ op de Batteryen geduurende het Bombardement; en „ da: er geen Mensch geweest is, die kleinmoedigheid of misnoegen tegen de gemeene zaak getoond heeft. „ — Een groot gedeelte der Inwooneien vertrekt met ,, ons. Wy laaten niets over aan de Engelfchen, dan ,, de puinhoopen van eene platgefchooten of verbrande „ Stad." De Commandant van dit dapper Garnifoen was -de Generaal CASABIANCA, een Coiftcaan. — Al-  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. 143 Aldus was nu geheel CORS'CA op de Franfchen veroverd, en hier mede Hond nu ook niet alleen hec Commando van den Admiraal Hood in de Middenlandfche Zee te eindigen, maar tetTens eer.e zeer gewigtige verandering in den Haat der Zee-Zaak van GENUA te gebeuren , namelyk , het geheel ophouden van het bezetten en belemmeren der Wateren voor de Haven, (waarvan flraks breeder). — Zodat het blokkeeren of belemmeren der Haven van GENUA mede veel betrekking fchynt gehad te hebben op het Hoofdwerk, dat Engeland dit jaar in de Middenlandfche Zue met CORSICA vóórhad. Van Corfica begaf Hood zich naar Livorno; van daar zeilie Hy naar Genua, en van daar naar Engeland. Twee zonderlinge Hingen tusfehentyds in de MIDDENLANDSCHE ZEE gebeurd. Het aéne zonderlinge Stuk is: — Terwy! Hoii voor Calvi lag, liep of fl iop een Fransch Esquader uit de Haven van Toulon. Masr , zodta zag het niet eene Divifie van Hood, opdagen , of het fnapte wederom even fpoedig weg, en borg zich in den Baai van Jouhan. t) Geen wonder; de Engelfche Divifie be. Hond ujt 9 Linie Schepen en 7 Fregatten, en dan was er nog de verdere Vloot. En het Toulonsch Esquader belfond fiechts uit 7 Linie Schepen en 8 zo Fregatten als klein vaartuig., en dan was er fchier niets meer; en als dit gtllaagen mogt worden, wat dan? — Mea Ct) De Baai van Jouhan of Juan ligt tusfehea NiiX* keu Irejus, Zie de Kaart.  144 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. Men zou zeggen; wat of toch dit Esquader in zee kwam doen, daar het er niets kon uitvoeren? —- Alle het onberaadene daarvan verdwynt, zo men let op het Tydperk van het uitrusten en uitloopen, namelyk: destyds was een zwaare Zeedag by *t Canaal verloeren; wierd op de groote Brood Floot uit Noord-America gewagt, moesten de triomfeerende Legers by de Sambre en by de Lys verder aangevuurd blyven enz. —; en by alle zulke omstandigheden in de N. C- en door geheel Frankryk te kunnen zeggen en uitroepen: ,, Daar is „ eene ZEEMAGT in TOULON !.. Daar is wederom „ eene TOULONSCHE VLOOT in de Middenlandfche „ Zee\" was zeker een van die zonderlinge Middelen, waarmede wonderen zyn gedaan. — Voorts ontfnapte het Toulonseh Esquader ook weer zco gelukkig uit den Baai van Jouhan, als het er in kwam; en tusfchentyds hadden de Engelfchen, die er eenigen tyd vóór lagen optepasfen, geen leed er aan kunnen doen, zynde die fchuilplaats volkomen door Batteryen gedekt. — Zodat dit geheel Stuk, met al dat vreemde, nogthans eene wèloverlegde Behendigheid was, en die ook fcaar^groot oogmerk had. Maar van het ander zonderling Stuk is het waar Oogmerk misfchien nog geheel en al een raadfel. Het geval is dit: „ PAOLI , Generaal van CORSI- „ CA declareerde den Oorlag aan de Republiek GENUA „ den 10 Mei." — Onder het bulderen van zoo veel grof Gefchut was dit flechts een losfe piftool-fchoot, en waar toe? want destyds was toch zeker de zaak van CORSICA met Engeland reeds volkomen beklonken; en  in de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. 145 en PAOLI, in zoo groot een vertrouwen en geheim met Hooi,'wist zeker ook toen reeds, dat, na het over. gaan van Calvi, alles tusfchen Genua en Groot Biittanje volmaakt in orde zou weezen; en waartoe dan nu die OORLOGS-VERKLAARING? Doch hiervan afgaftapt. — Het volgende Artikel vaa GENUA levert veel merkwaardiger zaaken op; en zal hst tóacfte zyn. Verdere MERKWAARDIGHEDEN van GENUA; en Befluit. CVervolg van bladz. 109.J * £ In de Wateren van GENUA (dus wordt de Zee vóór de Haven en langs de Kusten aldaar genoemd) bleeven de Engelfche Kruisfers het verder gedeelte des Winters en Voorjaars , en zelfs tot in Augustus d. \. 37.04 de Neutraale Vaart, dan meer dan "minder, naar tyds-omftandigheden ontrusten door Vifitatien , zelfs fomtyds door deeze en geene hardigheden enz.— Het kiaagen daarover, het inroepen der NeutrsliteitsRechten, en het betuigen teffens, dat GENUA door zich te bezwaaren echter geene de minlle krenking aan den ltaat van Vrede met Engeland wilde toebrengen, hielde geduurende allen dien tyd aan. En geduurende meest allen dien tyd fmeulden er, bovendien, veelerlei ftedelyke Onlusten; — zelfs be# gonnen er,-zorgelyke Revolutie•Feaken te glimmen, zo. N da.  I46 In ft MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. danig , dat den 20 Februarie door een der kundigfte Leden van den GROOTEN RAAD eene fiere, zeer redenryke Prtpofitie gedaan wierd , om de GENUEE. SCHE CONSTITUTIE te herzien. Midden in alle deeze zorgelykheid, en terwyl de Genueefche Staat- en Regeerkunde met buitenlandfche en binnenlandfche moeilykheden dus onleedig gehouden wierd, gebeurde er iets, waardoor alle wyze Maatregelen, die by *t eindigen des voorgaanden jaars zoo gunflig als roemryk met gewenschten nitfiag bekroond waren , eensklaps verydeld, en de Vrucht van zoo veel yverens voor het behouden der NEUTRALITEIT nu geheel vernietigd fcheen te zullen worden. En ziet eens 1... Zy zeiven, die voorleden jaar, en nog tot op deeze laatlle oogenblikken de NEUTRALITEIT van Genua , als een poinét van hooge Onfchendbaarheid, wilden gehandhaafd hebben,... Zy zeiven, die van deeze NEUTRALITEIT ook de ge. wigtigfte gevolgen by Toulon hadden genooten,... Zy zeiven, die nogdaadelyk en Meen de milde vruchten van die NEUTRALITEIT fmaakten, — Zy of liever de ROBESPIERRES, de toenmaal.ge, en nu zoo gevloekte Tyrannen des Franfchen Volks, fWant eene Natie moet niet bezwalkt worden met de fcban.de van eenige Schurken, die Haar bedriegen en overheerfchen) — Zy, die ROBESPIERRES zeiven, met hunnen nu zoo gevloekten Aanhang, waren het, èie deeze NEUTRALITEIT onverhoeds , tot befchaaming van hun geheel voorgaande bedryf, en op zo*  In dc MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. 147 zodanig eene wyze fchonden als, (wegens de fchaamteloosheid, waarmede Zy de Staats-en Rechtskennis van alle verlichte Eeuwen met twee of drie franfche Puntwoorden wilden overbluffen), misfchien geen voorbeeld in de Staats gefchiedenisfen der Volken heeft. — Dit zonderling Stuk kenfchetst de Robefpierrotfche Vermeetelheid en waan wyze Onkunde te zeer, dan dat het hier, in dit Artikel van GENUA, waartoe het behoort , zou mogen worden voorby gegaan. — Het Geval is, als volgt. Het Commltté van Publiek Welzyn (dat is, ROBESPIERRE destyds) had een zeer zonderling famengeIL'ld Plan gevormd , om dit Oorlogs-jaar 1794 ten zuiden van Frankryk te openen met eenen onverhoedfen Coup op Italien te doen. Het wèl flaagen van dit Plan fteunde op twee zaaken, beiden e ren merkwaardig, namelyk, deels op de g e ruste Wesr. loosheid van de Plaats, die men wilde overvallen, om er post te vatten en een Steunpunt te hebben; — deels op het terug doen blyven der gereed zynde Hulp, met welke de Koning van Napels voorneemens was SARDINIEN in het Piëmonteefche, dat meest, en in de eerfte plaats, bedreigd wierd, te cnderfteunen. Wat het eerfle betreft; de plaats, die overvallen moest "worden, was de Stad ONEGLIA (Oneille) aan de Middenl. Zee geleegen, tusfchen Monaco en Final by den uitfchieten hoek aldaar (zie de kaart) — Deeze Stad en Haven behoorde wel aan Sardinien; maar zy lag rondom in het Genueefche, en wierd dus weN a gen»  l48 In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 793. gens de NEUTRALITEIT van GENUA voor on?e naakbaar gehouden, zeker toch voor een vyand, die ly de Qnfchmibaarheid deezer Neutraliteit een zoo groet belang had, en er altyd zoo jlerk had op aangedrongen. Zy was daarom ook buiten allen ftaat van verweering , fchier zonder gefchut en weinig of geen Garnifoen. — Geene andere fterkte of verweerirg had zy dus, dan de NEUTRALITEIT van GtNUA ; geene andere zekerheid voor die fterkte dan... zo niet de DEUGD . zeker toch de EER, cf het Poinü tThonneur, dat. toch zoo hoog boven alles by den Fianschman klinkt, — Doch ziet wat gebeurt er! (t) ROBESP1ERRE, de jonge, met zyne Collegaas, Reprefentanten by de Armee van Italien , zonden een Gefchrift aan den Senaat van GENUA, daar in voor, draagende: „ dat de Gecoiffeerde Mogendheden het Ocg„ merk hadden, van zich meester te maaken van het Ge„ meefche Land om het te hengen ondtr de Heerfcfir.ppy „ van den Dtspoot van Piemant ^den Koning van Sardi- nien), &c." — één fchaamteloos verdichtfel, waaraan zelfs de fchyn , zelfs de mogelykheid van waar. fceid ontbtak; -„dat, om dit voittdotuen, de Franfche Naie zich in de noedzakelyiheid btvvndt, van haan " Tronen over het genueefche Territoir te laaten trékien; *' dat Republikeinfche Soldaaten geene ongerustheid mots' ten verwekken by de Genueefen: want de Franfchen (dus fpreekt eene ROEESPIERRE ten tyde van het Ro", befpierrotsch Bewind) eerbiet igen de Rechten van TT^TThTik beTFra^ch overieTtt k, kan « j« kei verGag van de Aften der N. C. yan di'.n tyd, te P-ij* gtdiukt, origineel vinden.  In de MIDDENLANDSCHE ZEE. 1793. 149 alk Volken, hunne We'.ten, hunne Gebruiken, ja zelfs „ hunne Begrippen (opinions); — en wat waren dan da ,, Begrippen der Genueezen wegens de onfchendbaar„ held van hun Neutraal Territoir? — De Franfchen „ (dus praalt hy verder'; hebben wel eene RegeeringS' „ form, welke gegrondvest is op VRTHEID en GELTK„ HEID; maar (N.B.j hun Territoir is de Grenspaal van „ hunne Revolutie, en van de uitvoering hunner Wetten." En hiermede trok terftond eene Colom Franfchen regelrecht over het Genueesch Territoir en overviel de weerlooze ftad ONEGLIA. Geen braaf Fransch Soldaat is ihaus in ftaat, zonder te bloozen het gepraal te leezen, dat Barrere vau dit heldhaftig icneemen êener weerlooze Stad in de Nationaale Conventie maakte. En Barrere, de toenmaalige Spreeker van 't Com