•T VERHEUGD
AMSTERDAM.
TER GELEGENHEID VAN HET PLEGTIG BEZOEK HUNNEH DOORLUGTIGE EN KONINGKLYKE HOOGHEDEN,
WILLEM,
PRINSE van ORANJE en NASSAU,
ERFSTADHOUDER DER VEREENlGDE NEDERLANDEN, enz. enz. enz.
enzyneGEMAALINNE
FRED RIC A S OPHIA WILHELMINA,
PRTNSESSE van PRÜISSEN,
Op Maandag, den 30 May, en eenige volgende dagen des jaars 1768.
Jan wagenaa r,
IHSTORlESCHRTI*ER DER GEMELDE STAD.
Te AMSTERDAM, Jfj fNTËMA *» f I È B Ö Ë JU MDCCLXVIII.
Met Privilegie van de Ed. Groot Agtb. Heeren DiiT' gemeefteren der Stad.






T VERHEUGD
AMSTERDAM,
Ter gelegenheid van het plegt'g Bezoek hunner Doorlugtige en Koningklyke
HOOGHEDEN
WILLEM,
PRINSE van ORANJE en NASSAU,
ERFSTADHOUDER DER FEREENIGDE NEDERLANDEN, enz. enz. enz.
en zvne GEMAAL INNE
FREDRICA SOPHIA WILHELMINA,
PRINSESSÊ van PRUÏSSEN. <K><Hjo ver ons de GedenkfchrifA Z 7 ten cler gefchiedeftiffen onzes 2^£ Vaderlands, eenigszins, toelichten , is, hier te Lande , even als onder de meefte volken der weereld, het vrolyk en plegtiglyk innaaien, huisveften en vergallen van *s Lands Vorften ; van de doorlugtige Perfoonaadjen, die, in veele voornaame opzigten, met derzelver gezag , bekleed waren , en hierom derzelver Stad- of A 2 Ste-



4 'T VERHEUGD
Stedehouders genaamd werden, en zelf* van uitheemfche Mogendheden, van de oudfte tyden af, zeer gemeen geweefL 't Zy dat men, met dit alles, 's Volks hoogagting voor, en verpligting aan zulke Perfoonaadjen heeft willen te kennen geevcn: 't zy dat men eene algemeene vertooning heeft willen maaken van de vreugde, die klein en groot gevoelde over de eere van eenig aanzienlyk bezoek^ 't zy dat 'er ook andere redenen met deezen hebben famengeloopen, om deeze gewoonte , alomme, en ook in ons Vaderland, in te voeren, en ftand' te doen houden.
Maar, onder alle de Steden van Holland, heeft de Stad AMSTERDAM, van vroeg af aan, uitgemunt , in het plegtiglyk onthaalen van groote Perfoonaadjen, die haar kwamen bezoeken. De Stad begon naauwlyks genoemd te worden , onder de Steden deezes Lands, in het begin der veertiende eeuwe, toen zy den BüTchop van Utrecht,haaren Heer, vrolyk inhaalde, en met den eerenwyn befchonk. Keizer Fredrik de III. en de Roomfch - Koning Maximiliaan , zyn Zoon, die met 's Lands Vorftinne, VrouMaria, gehuwd was, werden, in Maart des jaars 1486, te Amfterdam, door de twee en twintig Gilden en de drie Schutte-



AMSTERDAM.
5
teryen, voorgelicht van groote toortfen , ftaatelyk, ter Stede ingeleid, terwyl de liuizen alomme, naar den eenvoudigen fmaak dier eeuwe, met lenteloof en gebloemte, verfierd waren. De Heer van Hierges, Stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, van de Spaanfche zyde, werdt, in 't jaar 1574, te Amfterdam, daar de Regeering toen nog dezelfde zyde hieldt, ook door de Burgery, met fakkels en toortfen, ingehaald. Maar met'Veel algemeener en inniger hertelykheid, gelchiedde de inhaaling van Prinfe Willem van Oranje, in de Lente des jaars 1580, toen de Stad tot zyne en de Staatfche zyde was overgegaan. Men voerde den Vorft , met ïierlyk iiitgeftreeken Schepen en Jagten, van Muiden af, herwaards, en men ontving hem,met pragtigen toeftel , ten bewyze zyner welkomft , in de Stad. 't Gefchut op 't Kamperhoofd, op de nieuwe Brugge, en op de Schepen, werdt, op 's Prinfen nadering, geloft. In 't Damrak, werdt hy, door een' Neptunus, op een' Walvifch zittende , en door eene Maagd, den Oofterfchen handel verbeeldende , begroet, en met een gevegt in 't water, tuflehen tien of twaalf rappe gaften, vermaakt. Aan den Dam opgetreden, werdt hy, door Burgemeefteren •, ontvangen, A 3 en



6 T VERHE UGD
en, tuffchen de gewapende Schutterye door, naar 't Stadhuis geleid: van waar men hem, eerlang, bragt,ten huize van Burgemeefter Dirk Janszoon de Graaf, in de Warmoesltraat, tegen over de Paapenbrugsfteeg, daar hy, eenige dagen, . op Stads koften, onthaald werdt, terwyl, door de gantfche Stad, drie avonden agtereen , pektonnen gebrand en vuurwerken afgefteken werden. De algemeene Landvoogd, Graaf van Leicefter, werdt, in de jaaren 1586 en 1587, ook, op diergelyke wyze, ingehaald; in 't gewezen S.Cecilien-Kloofter of Prinfen-Hof, geherbergd, en op 't Stadhuis, met eene avondmaaltyd, vereerd. Men luidde de klokken; men Jofte 't gefchut; men ontftak vuurwerken, en de fpits van den Oude-Kerkstooren werdt, door middel van papieren lamaarnen, verlicht, van boven tot beneden, 's Lands Stadhouder, Prins Maurits, werdt, in May des jaars 1618, niet minder plegtiglyk, te water, ter Stede ingevoerd, en door de Rederykers-Kamers, met Vertooningen en Schouwfpelen , vereerd. Wy fpreeken niet van het grootfeh onthaal der Konmginne Moedei- van Frankryk, Maria de Medieis, in 't jaar 1638; der Konmginne van Groot.Britanje, Henriette Marie, die van den Stadhouder, Prinfe
Fre»



AMSTERDAM. 7
Fredrïk Henrik, verzeld was, in 't jaar ÏÓ42; der Prinfelfe Weduwe van den gemelden Prinfe, die, in 't Heeren Logement gehuisveft werdt, in 't jaar 1655; der Keurvorftinne van Brandenburg,met derzelver Vorftelyk gezelfchap, in 't jaar 1659; noch van dat van Peter denGrooten, Keizer van Rusland en des zelfs Gemaalinne, inden jaare 1716. Doch wy konnen niet nalaaten aan te merken, dat de Stad, in alle deeze plegtige onthaalingen, getoond heeft, dat zy den meelt gezuiverden fmaak van uitgelezen verlulïigingen, door den fteeds veranderenden loop der gebruikelykheden, wilt in te volgen en te verbeteren, om doorlugtigen Perfoonaadjen, en 's Lands Stadhouderen boven al, overvloed vaneere, gemak en genoegen toe te brengen.
Nimmer, nogtans, is zulks klaarder gebleeken, dan ter gelegenheid van het lang gewenfcht bezoek, waarmede zyne Doorlugtige Hoogheid, Willem, Prinfe van Oranje en Najfau, Erfftadhouder van alle de vereenigde Nederlanden, en haare Koningklyke Hoogheid, Fredrica Sophia Wilhelmina van Pruissen, zyne Vorltelyke Gemaalinne, de Stad, onlangs, hebben gelieven te vereeren. Al wat de wyze zorgvuldigheid van bedaagde Regeerders A 4 heeft



8 'T VERHEUGD
heeft konnen uitdenken, om het verblyf der Vorftelyke Perfonaadjen, in deeze groote en woelige Stad, veilig en geruft te maaken: al wat de ervaarenis van mannen , die de weereld en de Hoven gezien hadden, heeft mogen opleveren, om hunne Hoogheden, met de meefte eere, ook het meefte vermaak aan te doen, is in 't werk gefteld: en op den wenk der Beftierderen, hebben zig duizend handen bewoogen, om al het vereifchte te vervaardigen, in zo kort een' tyd, dat elk 'er, met reden, over verbaasd geftaan heeft. De uitkomft heeft beantwoord aan de vereenigde poogingen van allen, die 't beleid van 't werk hebben gehad. Hunne Hoogheden zyn vergenoegd vertrokken. En hoe kon het genoegen der Regeeringe en der Burgerye dan toch nalaaten volkomen te zyn?
Ik heb voor, dit plegtig bezoek en 't gene het zelve voorgegaan is en verzeld heeft, tot op het vertrek der Vorjtelyke Gaften,omftandig]yk,te befchryven. De Amfterdamfche Burgery en veele ingezetenen onzes Lands zullen zig, met vermaak , herinneren perfoonen en zaaken, naar welker gezigt, zy zo greetiglyk gejookt hebben. En de nakomelingfchap, zo anders aan dit gefchrift zo lang een leeven befchooren is,
zal



AMSTERDAM.
1>
zal 'er uit konnen zien, hoe men 't hebbe aangelegd,om de woeligfte plegtigheden, in eene zeer groote en volkryke Stad, genoeglyk en met orde, te doen, afloopen.
Zyne Hoogheid , reeds in den jaare 1767,door Burgemeefteren van Amfterdam, meermaalen en ernftelyk, van Stads wege, verzogt geweeft zynde, om deeze Stad, gelyk andere Steden, te vereeren met een bezoek, hadt zig daartoe, terllond, genegen verklaard; doch de tyd van het zelve was onbepaald gebleeven. De reis naar Berlyn, in den Herfft des gemelden jaars, en het hooge Huwelyk van den Prinfe, federt, zynde opgekomen, moeit het lang gewenfcht bezoek, noodwendig, worden uitgefteld, tot in de Lente en het aangenaam Saizoen des tegenwoordigen jaars. Eindelyk , verklaarde zyne Hoogheid, die een fpeelreisje naar 't Loo in den zin hadt, omtrent den aanvang van May, dat hy voorneemens was, met zyne Koningklyke Gemaalinne, tegen 't einde der gemelde maand , het beloofde bezoek in deeze Stad af te leggen. Burgemeefteren begreepen ligtelyk, dat de betaamlykheid vorderde, dat de Vorft, naar den eifch zyner hooge waardigheden, en de PrinCes, zyne Gëmaalin, overeenkomftig met A 5 der-



io T VERHEUGD
derzelver Koningklyke afkomft en aanzienlyke verbindtenilfen, met alle eere, ontvangen, gehuisveft en onthaald werden. Ook befloot men, terftond, al het vermogen der Stad aan te leggen, om dir einde te bereiken. De grootfte zwaarigheid, die zig, al in den eerften opflag, vertoonde, beftondt in het uitvinden van eene verblyfplaats in deeze Stad, waar het Vorftelyk paar, eenige dagen, bekwaamlyk, zou konnen geherbergd worden. Verfcheiden' Logementen,daar voormaals aanzienlyke Perfoonaadjen hunnen intrek plagten te neemen, werden te klein, te oud, of, om andere redenen, te onbekwaam bevonden. De welvoeglykheid gedoogde niet, dat men hunne Hoogheden, die, door de Stad, ftonden onthaald te worden, eene verblyfplaats aanwees , in 't huis van een byzonder Lid der Regeeringe, of van eenig ander aanzienlyk inwooner. Men werdt dan te raade. het Stadhuis, fchoon nimmer tot zulk een einde gebruikt, te fchikken en toe te bereiden, tot een Logement voor het doorlugtig Paar, en de voornaamfte vertrekken van het zelve zulks te veranderen , dat zy, binnen weinige weeken, in een gemakkelyk, ruim en aanziénlyk Hof hervormd werden. De Prins betoon-



A M S T E R D A'M. n
toonde zig ten hoogfte vergenoegd over dit befluit: en de Heeren Burgemeefteren , die thans waren M'. Egbert de Vry Temminck , Jan Clifford, Mr. Willem Huygiiens , Heer van Honkoop, errM \ Gualterus Petrus Boudaen; geholpen van de Vrouwen der Heeren Clifford en Huyghens, en van vier CommhTarilTen uit de Vroedlchap, de Hee<ren Mr. Pieter Hartsinck , M\ Jan van de Poll Pietersz. , Nicolaas Geelvinck, Beer van Stabroek, en Mr. Jacob Hop, (telden, terftond, orde , om de noodige veranderingen te maaken in de uitgekooren vertrekken, en dezelven te voorzien van deftigen inboedel en huisfïeraaden. En naardien Burgemeefteren geraaden gevonden hadden, hunne Hoogheden , van deezer Stede wege, te vereeren en te verluftigen met zang en fpel j bevlytigden de Heeren Commiflariflèn zig, op hun verzoek, om de tafel der doorlugtige gaften te voorzien van een dagelykfch gepaft Muzyk ; te gelyk de vereifchte toebereidfels maakende tot een kiifterryk vreugdefeeft, waartoe alle de Leden der Regeeringe en andere voornaame Luiden, ingezetenen en vreemden, ftonden genodigd te worden.
Midlerwyl, zondt men, uit den Haa* ge, berigt, van de hoedanigheden en \
ge-



12 T VERHEUGD
getal der Perfoonen, die hunne Hoogheden ftonden te verzeilen; op dat Burgemeefteren, by tyds, zouden konnen zorgen , om den Stoet te voorzien van huis veiling, fpyze en drank. Hybeitondt uit omtrent honderd perfoonen, ruim veertig paarden, vyf koetfen en eenige andere rytuigen. In 't Stadhuis, konden, behalve hunne Hoogheden, maar weinige Perfoonen geplaatil worden. Burgemeesteren hadden, hierom, reeds te vooren, aan Bewindhebberen der Ooftindifche Maatfchappye ter Kamer in Zeeland verzogt, om het gebruik van derzelver Logement, aan de Ooilzyde van den Kloveniers-burgwal, zynde een gedeelte van het vermaarde Huis van Trip; en aan Bewindhebberen der zelfde Maatfchappye ter KamerenDelft, Rotterdam, Hoorn en Enkhuizen, om het gebruik van een diergelyk ruim Logement in de Doeleilraat: en beide deeze Logementen waren der Stad, tot herberging van den meeften Hofftoet van hunne Hoogheden , beleefdelyk , toegeilaan. Men maakte, tcrilond hierna, eene fchikking op het plaatfen van den Stoet, waarvan een affchrift ter hand geileld werdt aan 's Prinfen Hof-Fourier, die, tot dat einde, herwaards gekomen was; en, naar dit affchrift, Briefjes uitdeelde , waaruit
elk



AMSTERDAM. 13
elk zien kon , waar hy geplaatft Was.
Burgemeefteren hadden , ondertusfchen, op den elfden May, de Vroedfchap doen vergaderen, en aan dezelve van de aanftaande komft van hunne Hoogheden, en van de wyze , op welke, men de Vorftelyke Perfoonaadjen en derzelver Hofftoet meende te moeten ontvangen en herbergen, in 't algemeen, kennis gegeven, met verzoek, om gemagtigd te worden, tot verrigtinge van al wat daartoe vereifcht werdt, op kosten van de Stad. De Vroedfchap, Burgemeefteren voor derzelver genomene moeite bedankt hebbende , keurde al het verrigtte goed, en magtigde hen tot het gene 'er verder zou dienen gedaan te worden.
Eenige dagen laater (1), gaven myne Heeren van den Geregte, by openbaare afkondiging, ook aan de Gemeente kennis van de verwagtte komfte hunner Hoogheden, die, op Maandag den dertigften der maand, te gemoet werden gezien : haar te gelyk waarfchuwende, „om „ alle huizen te verlichten, naar elks „ byzondere zinnelykheid, zonder dat ,5 men eikanderen daartegen iet zou „ mogen vergen, of tot het draagen van
„ Lin-
(O Op den vier en twintigftea»



14 'T VERHEUGD
„ Linten, of andere en verdere vreu/r„ debedryven noodzaaken". En naardemaal men allermeelt bedugt was dat de aankomft en het verblyf hunner Hoogheden gelegenheid geeven mon tot gevaarlyke verdringing onder eene' geweldige menigte van menfchcn en rytuigen; en dat fommige vreugdetekenen brand: mogten veroorzaak en ; zo werdt, by de gemelde afkondiging, ook tegen 't een en 't ander zorg gedraagen ■ en bevolen „dat,ten dage der inkomfte „ van hunne Hoogheden , alle Rytuij, gen, Krui- en Handwagens, Perfoonen „ te paarde, lolfe paarden en ander vee, „ zig zouden hebben te onthouden van „ den Haarlemmer- en Nieuwendyk en „ Vygen- of Middeldam voorby 'het „ Stadhuis, tot dat de gefchaarde Bur» gery, tulfchen welke hunne Hooghe„ den zouden doorrydcn, zou afgetrok„ ken zyn: de koetfen, die aan 't Stad„ huis zyn moeiten, alleenlyk uitgezon„ derd. Ook mogt niemant met den „ Stoet, die hunne Hoogheden verzel„ len zou, binnen de Haarlemmer-Poort, „ welke, terftond, agter den trein, zou „ geflooten worden, tragten in te drin„ gen. De perfoonen, die, met rytuis, gen, op den dag der inkomlte, en ge„ duurende 't verblyf hunner Hoogheden,



AMSTERDAM. 15
„ den , aan 't Stadhuis moeiten zyn, „ moeiten hunnen weg neemen door de „ Kalverftraat, van de Munt en Osjes„ Huis af; en de ledige rytuigen, tus„ fchen 't Stadhuis en de nieuwe Kerk, „ door de Mol- en Toorenfteegen, naar „ den Singel, doen afryden: moetende „ dezelven, wanneer zy iemant van 't „ Stadhuis wilden af haaien, haaren weg „ neemen door de korte Gafthuis-ino„ lenfteeg en Stilfteeg, en zig plaatfen, ag„ ter, en aan de zuidzyde van't Stadhuis : „ en de genoemde Itraaten en wegen, „ geduurende den gemelden tyd, door „ geen ander rytuig, paardryders, los„ le paarden , of ander vee, gebruikt „ worden. Eindelyk, mogt iemant, die „ aan t Stadhuis ge weeft was, niet, voor „ het zelve, op de kleine fteentjes tus„ fchen de wagthebbende Burgers, bly„ ven ftaan". Tot voorkominge' van brand,was,by de gemelde afkondiging, verbooden „geduurende den tyd, dat de „ huizen verlicht waren, eenige vuur„ werken of voetzoekers af te fteeken „ pektonnen te branden, of met fchiet„ geweer te fchieten, alles op de boe„ ten, daar tegen gefteld ".
Doch , behalven in de afkondiging van welke wy fpreeken , werden, bv Burgemeefteren, nog andere middelen
be-



16 'T VERHEUGD
beraamd en in 't werk gefteld, om ongelukken, door verdringing en onverhoedfchen brand, te voorkomen. Het plein voor 't Stadhuis, de kleine Jleentjes genaamd, werdt met eene lievige borltweering omzet, in welke, twee openingen waren, doorgaands met flagboomen geflooten, om rytuigen in- en uit te laaten: en agter 't Stadhuis, ftonden vier borlhveeringen, twee ter wederzyde van den opgang, en twee in dezelfde ftrekking am den waterkant, om den koetfen het inryden tegen eikanderen te beletten. Het Damrak, waar , in voorgaanden tyd, zwaare ongelukken, door verdringing, waren voorgevallen, werdt afgefchut met een houten befchot. En diergelyke affchuttingen, doch meelt met ftaketfels , gefchiedden ook langs den Dam; op 't Haarlemmer-Plein; omtrent de batteryen by de Haarlemmer-Poort, waar de toeloop van 't onbedreeven gemeen , altoos , met gevaar verzeld is ; buiten de Haarlemmer-Poort , langs de Stads vellen ; in de Stad omtrent den Schouwburg; op de plaatfen, daar hunne Hoogheden in de Jagten Honden te gaan, en elders meer, daar groote aandrang van volk en rytuigen te gemoet gezien werdt. Tegen de gevaarlyke gevolgen van onvcrhoedfchenbrand, werdt
ook,



AMSTERDAM. 17
ook , door Burgemeefteren, byzondere zorg gedraagen j vooral in 't Stadhuis, daar fterk geftookt, en dat, van binnen en van buiten, fchoon op byzonderetyden, met veele duizenden van lampen , verlicht ftondt te worden. De brandfpuiten, die, twee in getal , in dit treffelyk gebouw, voorhanden zyn, werden boven, onder 'tdak, gezet: en , behalve deezen, twee anderen, op de binnenplaatfen gebragt: de waterbakken werden gevuld. Op de vertrekken , daar de gewigtigfte boeken en papieren bewaard worden, en die maar eenigszins aan gevaar waren bloot gefteld, werden tonnen met water geplaatst, en kleine handfpuiten, en raagbollen aan lange (tokken gereed gehouden , om de eerfte vonk of vlam , die , hier of daar, vatten mogt, eer zy eenige fchade deedt, fpoedig te bluffchen; waartoe een genoegzaam aantal van bedreeven werkvolk by der hand gehouden werdt, onder 't opzigt van den algemeenen Brandmeefter, een' ervaaren man in zyn beroep, die, op de tyden, dat het Stadhuis fterkft verlicht was, op laft van Burgemeefleren,aldaar,geheele nagten de wagtgehouden heeft: terwyl, by ieder Brandfpuithuisje, door de gantfche Stad, twee man geplaatft waren, om, in geval 'er ergens brand ontftaan mogt, fpoedig, B mee



r8 'T VERHEUGD
met de fpuiten, by der hand te zyn. En door zulke middelen, en de gunfligebeftiering der Hemelfche Voorzienigheid, zyn de gevreesde ongelukken, in zo veel omflags en gewoels, boven elks verwagting, geweerd en voorkomen.
Onder alle deeze en veele andere toebereidfels, naderde valt de tyd der aankomfte van hunne Hoogheden, in deeze Stad. De Vorftelyke Perfonaadjen waren , met een gedeelte van den Stoet, die hier verwagt werdt, na 't fcheiden der gewoonlyke Vergaderinge van de Heeren Staaten van Holland , den vierentwintigften , uit den Haage vertrokken, en hadden 'tmiddagmaal gehouden te Overveen, op de Luflplaats van den HeereBoudaen, Burgemeefler deezer Stad, die de Dagvaart in den Haage, van deezer Stede wege , hebbende bygewoond, op de herwaardsreize, de eer hadt van hunne Hoogheden te ontvangen op zyn Els* woud, alwaar zy zig, eenige uuren, verIuftigden.
Van hier , vertrok het Vorftelyk gezelfchap, tegen den avond, naar de Luftplaats Beekeftein, gelegen onder Velzen, en toebehoorende aan den Heere en Mr. Jacob Boreel Jansz. , Raad en Advokaat - Fiskaal in het Collegie ter Admiraliteit te Amfteratem, alwaar het, den
vol-



AMSTERDAM» 19
volgenden dag, vertoefde, onl, op den zes en twintigften, een togtje naar de Hel* der en Texel te doen. Hunne Hooghe* den vonden, by derzelver aankomlt op Beekeftein, het middenuitftek van den agtergevel van 't huis, de groote laan, en de Colonnade, ten einde derzelve, fraai verlicht ; doch daar werden geene Vuurwerken afgefteken, gelyk men verfpreid heeft.
Burgemeefteren, midlerwyl, een ontwerp hebbende gemaakt van de byzondere en plegtige wyze, op welke men , huns oordeels , de doorlugtige Perfoonaadjen, hier ter Stede, behoorde te ontvangen , te begroeten, te onthaalen en te vermaaken, bragten 't, den zelfden zes en twintigften, in de Vroedfchap, daar het, volkomenlyk , werdt goedgekeurd. De Logementen der Ooftindifche Maatfchappye, alwaar een groot gedeelte van 't gevolg hunner Hoogheden ftondt geherbergd te worden , waren nu in genoegzaame gereedheid gebragt: en men arbeidde , dagelyks, vroeg en laat, met ongemeenen yver, om het Stadhuis in eene waardige en gemakkelyke verblyfplaats voor het Vorftelyk Paar te hervormen % 't welk maar even by tyds gelukt is : zo dat, volgens de gemaakte fchikking, tegen den beftemden dag, bekwaamlyk , kon* den geherbergd worden, , B a In



to 'T VERHEUGD
In het Stadhuis, Hunne Doorlugtige en Ko*
ningklyke hoogheden, W de
voornaam/ie vertrekken van de tweede
verdieping , langs den voorgevel. De Freule vanDankelmann,/»^
binnenkamer, beneden, by den Concher-
ge van Buren. Haare Kamenier, in de kleine JJaapkamer
aldaar.
Een der Kamerjonkers , by beurte, op
de Puije, in een Ledikant, welk by dag
weggenomen werdt. Twee Kamervrouwen van haare Koningk-
lyke Hoogheid, in de Zaal, by den Con-
cberge.
Eene derde Kamervrouw, in V Poortaal voor de Slaapkamer baar er Hoogheden, tn een Pavillioen.
Een Kamerdienaar van zyne Hoogheid, in V Kabinet van de Ju/lit ie- Kamer, nu gefchikt tot eene Antichambre, in een Pavillioen.
Twee Guarde-robe -meisjes , in 7 Kamertje der Dienjlmeiden van den Concherge.
Twee Lacquaijen, in de Ju/litie - Kamer, en voor Burgem&ejlers- Vertrek, op Matroffen.
In



AMSTERDAM.
In 't Logement der Oostindische Compagnie ter Kamer in Zeeland, op den Kbveniers Burgwal,
De Opper - Hofmeefter Bigot.
De Opper - Stalmeefter van Wulk-
nitz.
De Hofmaarfchalk V o i g t.
De Kamerheer Graaf de Marsy.
De Kamerheer Rengers.
De Lyfmedicus van zyne Hoogheid, de
Profefibr Hïeronymus David
Gaubius. De Commis van Rielle. Twee van zyne Klerken. De Secretaris Brand en zyn Bediende. De Chirurgyn Schenk en de Frifeur
la Tour.
Zeven Bedienden van de Heeren, die, in dit Logement, geplaatft zouden worden.
In V Logement der Oost Indische Compagnie ter KamerenDelft,Rotterdam,Hoorn f» Enkhuizen, in de Doelejlraat,
De Freule Schwerin. De Freule van R h e e d e.
B 3 D<?



« 'T VERHEUGD
De Kamerheer van Hekeren tot Kel.
De Kamerheer Graaf van Heyde, De Kamerjonker van derBorgh. De Kamerjonker Piek vanSoelen, De Kamerjonker vanHeyde/o/Oot- maarsum,
De Kamerjonker van Hekeren tot
Brantsenburg. De Onder - Stalmeefter Collotd'Es-
cury.
Vier Pages , ieder op eene byzondere Kamer. Twee Kameniers van de Dames, die hier
geherbergd zouden worden. Zeven Knegts van de Heeren, een Knegt
van de Dames, en een Knegt van de
Pages, die hier ftonden gehuisveft te
worden.
Voorts, waren geplaatft , in 't Logement het Kafteel van Antwerpen, agter 't Stadhuis,
Drie Kamerdienaars, Vier Loopers en
Vier Lacquaijen van zyne Hoogheid: en Twee Knegts van de Kamerdienaars, Ook aten aldaar,
aan de eerfte Tafel,
De Onder - Stalmeefter Colkt <TE$cury,
Vier



AMSTERDAM. 23
Vier Pages en
De Secretaris Brand:
aan de tweede Tafel,
Vier Loopers,
Vier Lacquaijen en
Twee Knegts van de Kamerdienaars;
en aan de derde Tafel,
Tien, of twaalf, of meer Knegts van de Heeren; van de Pages, en van den Secretaris Brand.
Doch op 't Stadhuis, werdt, dagelyks, eene afzonderlyke Tafel gegeven aan
Drie Kamerdienaars,
Drie Kamervrouwen,
Den Chirurgyn Schenk,
Den Frifeur la Tour,
Den Hoffourier Neuwirtz, die zynen Intrek by een' zyner goede vrienden hadt,
Den Commis van Rielle,
De twee Klerken, en
De drie Kameniers van de Dames.
In het Logement, den eerjlen Liesveldfchen Bybel, werden gehuisveft en gefpysd
Agt Lacquaijen van zyne Hoogheid, en Twee Staaten Poftillons.
B 4 En



54 T VERHEUGD
En 's Prinfen Mondkok Staroski, met deszelfs Aide of helper, werden gcplaatft by George Iftllem Meman, Kaftelein in de Handboogsdoele op den Singel , die aangenomen hadt , de Spys, de Wynen en andere dranken, die op \ Stad^ hqis vereifght zouden worden, midsgaders, het meefte Koken - en Tafélgereedfchap en eenige andere noodwendigheden te bezorgen.
Voor de Paarden, de Koetfen en andere Rytuigen van het hoog gezelfchap, hadt de Piqueur Cornelis Chrifliaan Gaspar Gregeer , in en omtrent de Ryfchoole, ten einde der Leidfche graft, plaats verfghaft.
De toebereidfels en veranderingen, die op 't Stadhuis gemaakt waren, hadden, ondertuflehen, de meefte zorg en arbeid gekoft , en den meeften tyd gefleeten. Om het doorlugtig Paar, aldaar, zo veel gemak en genoegen te doen vinden, als eenigszins mogelyk ware, was Burgemeefters - Kamer bereid tot een Slaapvertrek, waar twee Lits d'Anges, met rood zyden damaft behangen , en met nieuwe bedden , dekfel en lynwaat voorzien , geplaatft werden. De Kamer was rondsom ook, met dezelfde ftoffe,behangen: voorts met een tapyt belegd, en van een' groo-
ten



AMSTERDAM. 65
ten fpiegel, vier luflers, twee kaarsarmen [branches] voor den fchoorfteen, ftoelen, kaptafel, met den zilveren huisraad daartoe vereifcht , hanguurwerk en wat meer tot een deftig flaapvertrek behoort, in orde , voorzien. In het donker Poortaal, den toegang naar Burgemeefters Vertrek , hing een lufter met twee armen. Burgemeefters - Vertrek was gereed gemaakt tot eene gehoorzaal voor de Prinfejfe, en het Poortaal ten zuiden, zynde de gewoonlyke toegang naar de Thefaurie , tot over de helft , afgefchooten ; met een tapytje belegd; met groen ftof behangen; van een' fpiegel, twee luflers en anderen huisraad voorzien, en gefchikt tot een Kabinet voor haare Koningklyke Hoogheid. In 't groot Vertrek zelf, lag ook een tapyt. De groote lichten, die van daar op den Dam uitzien, waren met groene zyden damaften gordynen behangen. Voorts , ftonden 'er vier en twintig armftoelen, met groen zyden damaft bekleed. Tuflchen de groote lichten, waren drie groote fpiegels geplaatft. In ?t midden der Kamer, hingen drie groote gefleepenglazen kaarskroonen, en voor en aan de twee fchoorfteenen, vievbranches of kaarsarmen. De Raadkamer was gefchikt tot eene gehoorzaal voor zyne Hoogheid, of voor beide hunne Hoogheden. In dezelve, ftonden twee groote fluweelen armftoeB 5 l«H



26 'T VERHEUGD
len, en twee voetbankjes, bekleed met dezelfde ftoffe. De ftoelen waren verguld, en met gouden paflëmenten en kwalten verfierd. Voorts waren hier de gewoonlyke ftoelen der zes en dertig Raaden gebleeyen, en 't vertrek verlicht, door zes glazen kroonen , en vier kaarsarmen aan de fchoorfteenen. Voor de groote lichten, die op den Dam uitzien , hingen groene zyden damaften gordynen. 't Poortaal voor de Weeskamer was gefchikt tot een Kabinet voor zyne Hoogheid, en, op gelyke wyze, als het Kabinet voor haare Konmgklyke Hoogheid , behangen en verfierd. Men hadt, in de wanden van de Raadkamer en van Burgemeefters - Vertrek, nieuwe deuren gemaakt, om bekwaamen toegang te hebben tot deeze Kabinetten. De Juftitie-Kamer, die met een tapyt belegd was, en waar vyf luflers hingen , en eenige ftoelen ftonden , diende tot eene Antichambre ofivagtvertrek voor de Gehoorzaal. Langs de puije, den toegang, uit de llaapkamer, door het wagtvertrek, naar de Gehoorzaal , lag een tapyt ; aan 't gewelf, hingen twee glazen kroonen, ieder van zes armen, en voor de binnenlichten, die op de Vierfchaar en op de trap naar de groote zaale zien , groene zyden glasgordyntjes. Hunne Hoogheden konden dus, bekwaamlyk , zonder de groote zaal, of
der-



AMSTERDAM. 27
derzelver gaanderyen te betreeden, uit het,Vertrek der Prinfefle, in de Slaapkamer , en uit de Slaapkamer, over dePuije, door de Antichambre, in de groote Gehoorzaal, komen: van waar zyne Hoogheid , uit het Kabinet nevens dezelve, maar vier of vyf treden behoefde te doen, naar zyne Secretarie, waar toe de Affurantiekamer gefchikt was. Tot het voornaamfte Eetvertrek , was Schepenskamer bekwaam gemaakt. Zy was ook met tapy ten belegd: en, tulfchen de lichten , verfierd met vier zeer groote fpiegels. Daar tegenover hingen vier luflers, en aan 't gewelf, vier groote glazen kroopen. Alle de fpiegels en luflers, in alle de vertrekken, waren in vergulde lyffcen gevat; behalven in Burgemeefters - Vertrek , waar glazen - lyften om de fpiegels waren. De koorden, waaraan de glazen kroonen hingen, waren, aartiglyk, omvlogten, met rood, of groen en wit lint, door eikanderen gefchakeerd. De Balie in Schepens-Kamer, binnen welke, de Praótifyns en derzelver Meefters plaats hebben, was weggenomen, en de Zetel van Schepenen, met eene kleine verandering , hervormd in een verheven Orcheflre, waar 't muzyk, onder de maaltyd, ftondt gegeven te worden. De ftoelen , die in dit vertrek geplaatft werden,
wa-



28 T VERHEUGD
waren, naar de grootte van 't gezelfchap, meerder of minder in getal. De Kamer van Schepenen-Extraordinaris , naar welke men, door een Poortaal, uit Schepens-Kamer toegang heeft, zou dienen om de fpys en drank, van daar, aan-, en derwaards te rug te brengen; en om den voorraad van tafelgereedfchap, die niet, bezyden de tafel, in 't Eetvertrek, geplaatft kon worden, aldaar, by de hand te houden. Het Zilver, het waardigfte Porcelein , en eenig ander tafelgereedfchap werdt, als men 't niet gebruikte , in de Rekenkamer geborgen. De invallende Vacantie gaf gelegenheid, dat men verfcheiden' vertrekken, eenige dagen, zonder hinder van 't gemeen, ten dienfle van hunne Hoogheden , kon afzonderen. Doch Burgemeefteren, die hier geene Vacantie hebben, hielden, terwyl het Vorftelyk Paar, in derzelver Vertrekken , gehuisveft werdt,hunnedagelykfche Vergadering in de Kamer van Commilfariflen van kleine zaaken. Beneden in 't Stadhuis, waren de Burgerwagt - Kamelen de Bodens-Kamer, gefchikt tot Kokens, alwaar, in alleryl, veertien fornuizen gemetfeld waren. De Gaandery, voor de Vertrekken van de Ontvangers en Eflayeur van de Wiflelbank, was tot een Burgerwagt-Vertrek afgefchooten; terwyl



AMSTERDAM. 29
wyl de Officiers der waakende Burgerye hunnen intrek namen in de Kamer, die anders tot de Tekenfchoole gebruikt wordt. Twee der oudfteBoden hielden, dagelyks,kamer in 'tRooymeefters-Comptoir, aan de nieuwe Kerke. De overigen werden gebruikt, om op 't Stadhuis en elders dienft te doen, ten welken einde, Burgemeefteren hen allen, ten getale van zestienen eenerlei donker blaauw Laken, hadden doen kleeden;van witte zyden Koufen, Hoeden en Handfchoenen voorzien , en belaft, de bullen op de borft te draagen.
't Vervaardigen van al de genoemde vertrekken , tot de einden , waartoe zy gefchikt waren , hadt veele hoofden en handen aan werk geholpen; doch aan het bereiden eener grootfche Illuminatie of verlichting , op den tooren en langs den voorgevel van 't Stadhuis, en vooral aan het fchikken der groote zaale, met derzelver breedegaanderyen,tot een pragtig verlicht Vreugdefeeft , ter eere hunner Hoogheden, was nog ongelyk veel meer overlegs en arbeids valt geweeft, 't Minft was het leggen van eenen netten houten vloer, over den marmeren vloer der zaale en der gaanderyen. Ook hadt niet veel moeite in hetverdeelender gaanderyen, aan de zuid-, aan de weft-, en aan de noordzyde van 't Gebouw,
door



3ö 'T VERHEUGD
door zeven affchutfels met twee deuren, van groene ftoffe, op latten gefpykerd; waardoor de drie gemelde zyden der gaanderyen , in twee groote en twee kleinere vertrekken , verdeeld werden : diergelyke affchutfels men, onder anderen, tot weeringe van togt, ook maakte op de zaale, voor de agt opgangen naar de derde verdieping van 't Stadhuis. Doch 't behoorlyk verlichten van 't gebouw hadt meer werks in. De geregelde bouworde van het zelve bragt, nogtans, niet weinig toe, tot de gelukkige fchikking der voornaamfte verlichtingen , zynde die van den voorgevel en van de zaale. Van den voorgevel werdt, alleenlyk, het middenuitftek en de tooren gereed gemaakt, om, in den avond na de aankomft hunner Hoogheden, verlicht te worden, de tooren met vyfhonderd en vyftig lantaarens, onder welken, negentig grooten, ieder met drie kaarfen, waren, die, in de negen galmgaten, op latten , waren vaft gemaakt. De overigen waren gewoone Stadslantaarens ; doch met drie lamppitten ieder voorzien, en, in eene zeer nette orde, geplaatft, om den voet; langs de boogen der galmgaten , en boven langs den kap. Tegen het middenuitftek van den voorgevel, en voor de frontefpies, waren latten



AMSTERDAM. 31
ten vaftgemaakt, beneden, boogswyze, voor de zeven ingangen; voorts, langs de pilafters , met derzelver bafementen en kapiteelen ; langs de lyften en feftonnen, en voor de frontefpies, waar zig, in 't midden , eene zon , haare ftraalen naar boven en naar de eene en de andere zyde uitfchietende, vertoonen zou. Meer dan zesduizend lampen , zynde bierglazen , tot omtrent op de helft, met brandbaare ftoffe, gevuld, en hangende , in boogjes van yzerdraad , aan 't gemelde latwerk, waren, tot verlichting van den voorgevel0 in gereedheid gebragt. Van de verlichting der zaale was eene tekening gemaakt door den Heer Georgs de Fijfcher, Lieutenant onder den Kapitein Ealthazar ConJlantyn Ruyfch, in eene der twee Compagnien Lands Soldaaten , die, hier ter Stede , in bezetting leggen. Doch in deeze tekening werdt eene kleine verandering gemaakt, enCommiflarilTenuitde Vroedfchap vertrouwden 't uitvoeren van de verlichting der zaale, naar deeze veranderde tekening , aan den algemeenen Opziener over de Stads Gebouwen en Werken, Cornelis Rauws , wien de verlichting van den voorgevel en den tooren, door Burgemeefteren , aanbevolen was , en die , met de uitvoering van alles veel eers ingelegd heeft. De koperen



32 'T VERHEUGD
ren deuren voor den ingang der zaale , tuffchen Burgemeefters - Kamer en de Juftitie- Kamer , werden open gezet , en de ingang geflooten met twee eeken deuren , die gemakkelyker openen toegingen , en , geflooten zynde, de togt weerden van de zaale ; ten welken einde, ook de betraliede openingen, ter wederzyde van den opgang, van binnen, met gemarmerde houten befchotten , werden digt gemaakt. De ingang zelve werdt, ter wederzyde en van boven, langs latten , naar de orde van 't werk, vaflgezet, behangen met lampen of glazen van verfchillende verwe. Op diergelyke wyze, werdt ook de ingang naar SchepensKamer, ten einde der zaale, tot de verlichtinge gereed gemaakt. Boven dien ingang, ter wederzyde, even beneden de lichten van 't Poortaal voor 't SchoutsComptoir, waren twee Orcheflres getimmerd, van vooren, befchilderd, het regter met het gewoone Wapen , het linker met het Koggefchip uit het aloude zegel der Stad , beide aan groene feftonnen hangende. En deeze Orchejtres waren ook, van vooren, aartiglyk, met lampen behangen. Langs de marmeren Pilafters, ter wederzyde van de zaale, hingen lampen , aan reepen van groen geverwd lood, aartiglyk, tot ftrikken geboogen, en, aan
yze*



AMSTERDAM. 33
yzeren geverwde houvaften, met fchroefjesgeklemd tegen de Pilafters,om'tmarmer niet te fchenden, vaftgemaakt. De Kapiteelen der Pilafters en de Feftonnen tulïchen dezelven waren ook , naar den eifch, van lampen voorzien. Langs de lyft, boven de Pilafters, hadt men twee regels lampen, digt aan eikanderen, geplaatft. De gaanderyen, en de zaal zelve, uitgezonderd op den avond van 't Vreugdefeeft, werden, 's avonds , verlicht door Kaarsarmen of Bramhes, ieder van vyf takken, die, konftiglyk, van ligt geflaagen yzer gemaakt , helder wit geverwd , en ook aan yzeren houvaften, ter wederzyde , tegen de marmeren Pilafters der wanden , vaftgeklemd waren. Kortom , 't gantfche werk van de verlichting der zaale en gaanderyen was, zo voorzigtiglyk, en, tegelyk, met zo veel konst en bevalligheid, aangelegd, dat de uitvinding alleen veel meer tyds fcheen te vorderen , dan tot de uitvinding en uitvoering beide hefteed was.
Men was, met deeze toebereidfels, te Amfterdam, nog yverig bezig, toen hunne Doorlugtige en Koningklyke Hoogheden , op den zesentvvintigften , van de Luftplaats Beekeftein , naar de Helder vertrokken. Zy namen , verzeld van den Fleere Veldmaarfchalk , Hertog van C Brons-



34 'T VERHEUGD
Brunswyk Wolfembuttel , en van een maatig gevolg van Heeren en Dames, hunnen weg over Alkmaar , daar zy, door de Regeering, begroet, ten Raadhuize opgeleid , en op een ogtendmaal onthaald werden. Vanhier, vertrok het hooge Gezelfchap , over Schagerbrug, naar de Helder , daar het, des avonds, aankwam, en, 's anderendaags , de verfcheiden' verrigtingen van een Esquader Oorlogsfchepen, zo in 't zeilen., als in't feinen, aanboord leggen, enjagtmaaken op een invallend Oorïogsfchip , befchouwde: al 't welk, met ftil en fchoon weder, en onder 't vlaggen van fierlyk uitgeflreeken Oorlogs- en Koopvaardyfchepen, verrigt werdt. Hunne Hoogheden, op het Eiland Texel , voet aan land gezet hebbende, werden, aldaar, uit den naam van Baljuw , Burgemeefteren en Schepenen , begroet met de volgende verzen , door den beroemden Heere Balthasar Huydecoper, Baljuw van Texel en Oud Schepen der Stad Amfterdam, famengefteJd:
AAN ZTNE HOOGHEID.
Dat Gy, Doorluchte Vorst, dit Eiland, zo gering
In aanzien en vermogen, Verwaardigt met den glans van uw doorzigtige oogen, Heudt ons verrukt en opgewogen
In



AMSTERDAM. 35
In eerbied en verwondering. Het dorre veld luikt op. De kruiden en de bloemen Verkrygen nieuwe kracht.
De groeizaamheid, zo lang verwacht,
Verwakkert, nu gy aan ons dacht, Op deezen blyden dag, dien wy gelukkig noemen. Zijt welkom, waarde Prins, op deezen barrcu grond Zo ver van 't Hof gelegen.
Wy achten Uwe komst een' zegen, Die by ons nageflacht noit worden zal verzweegen. Ontbreekt ons pracht en zwier , ons hart (preekt door dén mond. God fpaare U in zyn gunst, bewaare U in zyn hoede, En itiere Uw poogingen ten algemeenen goede!
AAN HAARE HOOGHEID.
En wie dorst denken, dat dees vreugd noch groeien kon ? "Zy groeit nochtans, nu Gy, Aanminnige Vorstinne, ó Waardig voorwerp van des Erfstadhouders minne, Ook dit gewest verlicht gelijk een nieuwe zon.
Nu kanze verder niet vergrootea, Dan door een' Eerfleling van Vorftelyke Looten.
Op den agt-en-twintigften, keerde het dooiiugtig Gezelfchap, over Egmond op den Hoeve, te rug naarBeekeftein. Hier bleeven hunne Hoogheden , den negen- n en-twintigften , en woonden den Godsdienfl by , in de Kerke te Velzen. Na de avondmaaltyd, begaf het Hof zig ter rufle , om, den volgenden ogtend , de reis naar Amflerdam voort te zetten.
Met het aanbreeken van deezen geC 2 wenfeh-



36 T VERHEUGD
wenfchten dag , was de Burgery en 't Stads Guarnizoen hier in beweeging geweeft , om hunne Hoogheden in te haaien. Eene der twee Compagnien van 't Guarnizoen , met den Kapitein Balthazar Conftantyn Ruyfch aan 't hoofd, plaatftezig, indrie gelederen, op 't Haarlemmer Plein, aan de zuidzyde, tuflehen de Poort en de Slagboom , ten einde van de Haarlemmerftraat of dyk. Van de Burgerye, die uit zeftig Compagnien beftaat, in vyf Regimenten verdeeld is, en, onlangs, in de opengevallen plaatfen, met nieuwe Hoofd- Officieren , voorzien was, werden vier-en-vyftig Compagnien in de wapenen gebragt, om den Haarlemmer- en Nieuwendyk, van de Slagboom af, tot aan den Dam toe, in twee gelederen, te bezetten ; en nog vyf Compagnien , om te paradeeren op den Dam en voor 't Stadhuis. De zeftigfte, die de nagtwagt gehadt hadt in 't Stadhuis, bleef aldaar ook de dagwagt houden. De Compagnien kwamen byeen voor 't Huis van een' haarer Hoofdofficieren , en trokken, van daar ,naar de aangewezen Rendevous- of Loopplaatfen, en vervolgens, by Regimenten, naar de byzondere poften der bezettinge. Het groene Regiment trok, van zyne Loopplaats op de Heerenmarkt , langs den Haarlemmerdyk , tot aan de Slagboom,
bin-



AMSTERDAM. 37
binnen het Haarlemmerplein ; het geelc Regiment, van zyne Loopplaats op de Weftermarkt en Keizersgraft, langs de ooftzyde van de Keizersgraft , over de Heercnmarkt, naar den Haarlemmerdyk; en langs den zeiven, tot tegen het groene Regiment. Het blaauwe Regiment, welk op 't Konings-Plein vergaderd was, trok, van daar , langs de ooftzyde van den Singel, door de Tooren- en Molfteegen, tuflehen 't Stadhuis en de nieuwe Kerk door, om te fluiten aan het geele Regiment. Het Oranje - Regiment , welk, op den Kloveniers - Burgwal, van de Hoogftraat tot aan de Doeleftraat, bycen gekomen was, trok , door dezelve, over de Turfmarkt en Grimmenefïè fluisi door de Neffe, over den Dam, naar den Nieuwendyk, tot tegen het blaauwe Regiment. Het witte Regiment, welk op 't Water en den Dam byeen vergaderd was, toog, van daar, zo dra het OranjeRegiment den Dam was overgetrokken, insgelyks over den Dam, naar den Nieuwendyk , om aan het Oranje - Regiment te fluiten. Vyf Compagnien , eene uit ieder Regiment, en dus met Vaandels van verfchiïlende kleur, hielden ftand op den Dam, twee van welken , onder de Kapiteinen Jacob Guillot en Corndis Jacob van der Lyn, regt voor 't Stadhuis poft C 3 vat-



33 T VERHEUGD
vatteden , om de intrede hunner Hoogheden in het zelve te dekken. De Hoofd - Officieren waren allen deftig gekleed: demeeften in 't blaauw met goud, en allen met Oranjen - Echarpes verfierd. De Schutters, die, in alles, zesduizend driehonderd en vyf man uitmaakten, hadden zig ook, op 'tbeft, uitgedofh Men zag geheele Compagnien met witte zyden of gaaren koutten aan, die, door eenige Kapiteinen, gedeeltelyk , bekostigd waren. Men hadt , in 't optrekken , zo veel mogelyk ware, gezorgd, dat de Compagnien niet dwars tegen eikanderen introkken, of eikanderen, in den optogt, belemmerden, De bezetting van den -Haarlemmer- en Nieuwendyk werdt, ter wederzyde , uitgezet tot aan de floepen der huizen , welker bewooners , om 't gezigt van de floepen , voor zig zeiven en voor hunne vrienden, te verzekeren, dezelven, byna overal, met planken, van* de ftraat hadden afgefchut. In de enge fteegen, welken, van wederzyde, op den Nieuwendyk , die , op verre na , zo breed niet is als de Haarlemmerdyk, uidoopen , waren paaien geflaagen, om 't indringen op de Schutterye te beletten j mogende dezelve niemant dooiiaaten, dan die te kennen gaf, waar hy zyn moeft.
Ter-



AMSTERDAM. 39
Terwyï de Schuttery bezig was met op te trekken, en zig in orde te fchaaren, waren hunne Hoogheden , des morgens ten agt uuren , vertrokken van Beekeftein, en, met dezelfde koetfèn, voortgereeden tot aan het Tolhek op den Haarlemmer - weg , zeven honderd roeden van de Stad, alwaar de twee Vorftelyke Staatfie-koetfen , uit den Haage, waren aangebragt. Het doorlugtig Paar ging over in de eerfte. In de tweede, en in nog drie anderen, zaten de Heeren en Dames van 't gevolg van hunne Hoogheden : wordende den trein , door reiskoetfen of pakkaadje-wagens, geflooten. Dus naderde men de Stad, met lïappenden tred. Aan de Stads Jurisdióliepaal, die , even binnen de twee honderd roeden , te rekenen van het begin der Haarlemmer Trekvaarte , geplaatft is , werdt het doorlugtig gezelfchap ingewagt van twee Stads Secretariflen , Daniël Hooft en Mr. Pieter Cipriaan Testart, die, in eene koets van den eerften, van twee Stads-Boden voorgegaan, van 't Stadhuis derwaards gereeden waren. En zo dra was de Statie-koets van hunne Hoogheden Stads Vryheid niet genaderd, of zy dceden den Koetfier verzoeken, ftil te houden, en begaven zig beide, te voet, aan 't Poortier van de Koets De C 4 Prins,



4© 'T VERHEUGD
Prins , beweeging mankende om uit te treeden, werdt, door den Secretaris Hooft, die 't woord deedt , gebeden , zig die moeite niet te willen geeven, enterftond daarop, benevens de Koningklyke Prinfeffe, uit naame der gantfche Regeeringe, geluk gewenfcht over derzelver aankomft aan de grenzen .van deezer Stede Jurisdictie , met verzoek , dat hun de eer gebeuren mogt van derzelver hooge Perfoonen te geleiden naar binnen, daar dezclven, met verlangen, te gemoet gezien werden. Hunne Hoogheden deeze aanbieding minzaamlyk aanvaard hebbende , flapten de twee SecretarifTen wederom in hunne koets , treedende de Boden , met gedekten hoofde, vooruit. Op het oogenblik, dat de Vorfielyke Gaften aan de grenzen kwamen , werdt het Gefchut van vier Batteryen , omtrent de Haarlemmerpoorte , geloft , en hunne Hoogheden , met een en twintig Schooten, begroet. Terftond daarop', begonden de klokken in de Stad te luiden: en eene talryke menigte, die de Vorftelyke Perfoonaadjen , vroeg in den ogtend, tot ver buiten de Poorte, te gemoet gegaan was, en nu den Stoet verzelde en volgde, vervulde de lugt met een vrolyk gejuich. Zo dra hunne Hoogheden binnen de Poort en op 't Plein gekomen waren,
tra-



AMSTERDAM. 41
traden, uit twee koetfen ,de tweejongfte Schepenen, de Heeren JoanFredrik d'0 rv il l e en Mr.Z achariasHenricAlewyn, Heer van Mynden en de beide Loosdrechten , de Penfionaris, Mr. Engelbert Frangois van Bercke/,cnde Secretaris, Mr. Corneüs Graafland Cornelisz.; die, voorgegaan door vier Boden, van 't Stadhuis, derwaards gereeden waren. Zyne Hoogheid , toen ook uit de koets zynde getreden, terwyl de Compagnie van 't Stads guarnizoen onder den Kapitein Ruyfch, den Vorftelyken Perfoonaadjen de gewoonlyke krygseer bewees , werden beide hunne Hoogheden, by monde van den Penfionaris van Berckel, uit den naam van myne Heeren van den Geregte, verwelkomd in de Stad. Hierop volgde de begroeting der vier Kolonellen van de Burgerye, de Heeren J acob Elias, Arent Hartjens, Theodoor Wynants en Hendrik Balthazar van Aalst, die, in 't zwart, gekleed waren, en Oranjen-Echarpes en vergulde Ringkraagen aanhadden ; in twee koetfen, herwaards gereeden waren, en binnen de Slagboom, ten einde van den Haarlemmerdyk of ftraat, ftonden. Zy verwelkomden den Prins en de Prinfes insgelyks, uit den naam der gantfche Burgerye. ZyneHoogC 5 heid



4* 'T VERHEUGD
heid wederom in de koets getreden , en het Vorftelyk Paar , tot binnen de flagboom , daar de bezetting der Burgerye begon, voortgereeden zynde, werdt het zelve , andermaal , vereerd met een en twintig Schooten van de batteryen omtrent de Haarlemmerpoorte : waar na de Stoet, op dezelfde ftaatelyke wyze , voorttrok, in deeze orde:
Twee koetfen , voerende de vier Kolonellen.
Vier Stads - Boden, te voet, met gedek-
ten hoofde. De koets, met de Secretariffen Hooft en
Teflart.
De koets, met den Penfionaris van Berc-
kel en den Secretaris Graafland. De ^koets , met de twee Schepenen , d'Orville en Alêwyn.
Deeze vyf koetfen waren ieder met twee paarden befpannen , en , nevens ieder der drie laatften, gingen twee Stads-Boden, een aan elke zyde , gevolgd van de Livreibedienden.Hier op volgde De Onder - Stalmeefter van zyne Hoogheid , de Baron Collot dyEscury , te paarde. Twee Pages te paarde.
Twee



AMSTERDAM. 43
Twee paar Loopers.
Eene groote Statie - koets , voerende
hunne Hoogheden, Twee Palfreniers te paarde. Eene tweede pragtige Statie-koets , en nog drie mindere koetfen, waarin de Heeren en Dames van 't gevolg van hunne Hoogheden gezeten waren. De vyf gemelde koetfen waren allen met zes paarden befpannen, en werden . van eenige reiskoetfen en pakkaadjewagens gevolgd.
Hunne Hoogheden alleen werden ,eerft door de Hoofd - Officiers van het groen Regiment , met de Esponton en het Vaandel, en door de Schutters, met het prefenteeren van 't Geweer, onder't liaan van de Staaten Marfch,gegroet:'twelk, vervolgens, ook door de andere Regimenten der bezettinge, langs den Haarlemmer - en Nieuwendyk en op den Dam, naar maate dat het Vorftelyk Paar dezelven naderde, gedaan werdt. Ieder Regiment bleef in orde ftaan , tot dat de gantfche Stoet het zelve voorby getrokken was, waarna de voorfte Compagnie van het zelve zig vormde tot fmalle gelederen , en tuflehen de ftaande bezetting doortrok , agter den trein der koetfen , wordende van de overige Compagnien ,



44 'T VERHEUGD
niën, de eene na de andere, in dezelfde orde , tot op den Dam toe , gevolgd.
De Veldmaarfchalk Hertog van Bronswyk Wolfe mbuttel, de Stad, ter deezer gelegenheid, ook wel met een bezoek willende vereeren; doch verkiezende zonder Staatfie te worden ontvangen, hadt zig, reeds vroeg in den ogtend , herwaards begeven , en zynen intrek genomen ten huize van den Heere Raad en Advokaat - Fiskaal B ore el, van waar hy zig , onder 't naderen van hunne Doorlugtige en Koningklyke Hoogheden , naar 't Stadhuis vervoegd hadt, en, door Burgemeefteren, beleefdelyk, ontvangen was.
De Dam was , tot omtrent elf uuren toe , maatiglyk voorzien geweefl van Volk. De huizen van rondsomme raakten, nogtans, op de floepen, in de venfiers, en tot aan en op de daken, van tyd tot tyd , voller van nieuwsgierige aanfchouwers , die ook langs den Haarlemmer- en Nieuwendyk, greetiglyk, tot alle huizen uitkeeken. Doch toen de koetfen den Dam naderden , fchoolde fchielyk, van alle kanten, zo groot eene menigte famen , dat men over 't ruim, zo ver 't niet afgefchut, of doorSoldaaten of Burgers bezet was, als over een
veld



AMSTERDAM.
45
veld van aangezigten heenen zag. Even na elf uuren, kwamen de eerfte koetfen, die hunne Hoogheden waren voorgereeden , aan 't Stadhuis. De Kolonellen fielden zig, hier, aan 't hoofd der Schutterye; de twee Schepenen bleeven voor 't Stadhuis flaan, om de Vorflelyke Perfoonaadjen mede op te wagten ; de Penfionaris van Berckel en de Secretaris Graafland ffaden naar boven op de zaale, en de Secretarifïen Hooft en Teftart begaven zig naar de Kamer der Commiffariffen van kleine zaaken, alwaar de Vroedfchap vergaderd was. . De Statiekoets, die hunne Hoogheden voerde, terftond hierna, den Dam, naar 't Stadhuis , zynde opgereeden , werdt 'er een Vaandel van den Stadhuis - tooren uitgefleken , en daarop 'tGcfchut, voor de derde reize, met een-en-twintig fchooten, gelofl. De andere Compagnie der Stads bezettinge , onder den Kapitein Wilhem Bareel, die, voor haar Wagthuis, boven de oude Waage , tegen over 't Stadhuis , in drie gelederen , gefchaard ftondt, bewees den Vorflelyken Perfoonaadjen de gewoone krygseer: het luiden der klokken was, pas te vooren , opgehouden ; en 't Speelwerk van alle de Toorens liet zig hooren ; doch werdt, eerlang , vervangen, door een keurlyk veld-
muzyk



4ö 'T VERHEUGD
muzyk van keteltrommen en trompetten, welk van het bordes boven den weftelyken ingang der Waage gehoord werdt. Toen de eerfte Statiekoets voor 't Stad. huis ftilhieldt, en de tweejongfteBurgemeefteren in rang, de Heeren Huyghens en Boudaen , en twee der regeerende Schepenen, de Heeren Jan Hope en Mr. Maarten Weveringh*Antonisz. , verzeld van den Secretaris , Mr. Aeibrecbt van Slingelandt, ten Raadhuize aftraden, om hunne Hoogheden te ontvangen en naar binnen te geleiden, ging 'er wederom een algemeen en vrolyk gejuich op, onder de talryke menigte , die op den Dam was famengevloeid. De Heer Huyghens geleidde haare Koningklyke Hoogheid: de Prins werdt van de andere Heeren geleid. Regt voor den ingang der marmeren Vierfchaare , werden hunne Hoogheden , door de Vrouwen der Secretariflen van Slingelandt en Teflart, ingewagt. Daar na, werden de Vorftelyke Perfonaadjen , onder een verrukkelyk veldmuzyk van de Orcbeftres, ter wederzyde van den ingang naar Schepens-Kamer, opgeregt, de groote trap opgeleid, tuffchen twee ryen Stads-Boden, vyf aan elke zyde , en aan de groote koperen deuren, den ingang der zaale, ontvangen , door de Vrouwen der regeerende
Sche-



AMSTERDAM. 47
Schepenen en Oud-Burgemeefteren, en geleid, voorby de Vrouwen van de Raaden en van den Penfionaris vanBerckel; die, te vooren, in de Raadkamer vergaderd geweeft zynde, nu, op eenen kleinen afftand, in een' halven kring, op de zaale ftonden; tot in de Juftitie-Kamer, voor de deur der Raadkamer; buiten welke, zy ontmoet werden, door den Heere Hoofd-Officier Mr. Isaac Sweers, door de twee oudflc Burgemeefteren in rang, de Heeren Temminck en C l i fford, en door de Vrouwen der Heeren ClifFord en Huyghens, zynde de twee andere Heeren Burgemeefteren, Temminck en Boudaen , ongehuwd ; midsgaders, door de vyf oudfte regeerende Schepenen, en door de Oud-Burgemeefteren,Mr. Gerrit Hooft Gerritsz., Mr. Frangois de Witt, en Mr. Daniël Deutz; en, met derzelver gevolg, ter Raadkamer, nu de Gehoorzaal hunner Hoogheden, ingeleid.
Tcrftond hierna, begaven zig het gevolg van hunne Hoogheden en de Dames uit de Raadkamer naar Burgemeefters Vertrek: en bleeven dus, in de Raadkamer, alleen de VorftelykePerfoonaadjen, de Heeren Hoofd-Officier, regeerende Burgemeefteren,regeerende Schepenen en Oud-Burgemeefteren, midsgaders, de Secretariflen Graafland en van Slingelandt. Hunne
Hoog-



43 'T VERHEUGD
Hoogheden, in defluweelen armftoelen, en de gemelde Heeren , ter wederzyde van dezelven, in rang, gezeten zynde, deedt de Heer Hoofd-Officier eene gepaste aanfpraak, uit den naam der Magiftraat, of Wethouderfchap; „ die", betuigde hy ■> ■>■> gevoelig aangedaan was over'tge„ luk, dat zy genoot, van'sLandsErf„ ftadhouder en zyne Koningklyke Ge„ maalinne , eindelyk , ook in de Stad „ en op het Raadhuis te mogen ontvan„ gen en verwelkomen. Wy eeren", vervolgde hy,zig tot den Prinfe wendende, „ in Uwe doorlugtige Hoogheid, het „ dierbaar mannelyk overfchot van eenen „ Heldenftam , die zeer veel toegebragt „ heeft tot de grondlegging van deezen „ vryen Staat; en wy danken den He„ mei, die Uw hert vervuld heeft met „ de edelmoedige zugt, om de voorou„ derlyke deugden niet flegts na te vol„ gen, maar, ware 't mogelyk, voorby „ te ftreeven." Hier by'gevoegd hebbende uitdrukkingen van het innigft genoegen der Magiftraat over 's Prinfen gewenlchte huweljk, met-eene Prinfeflè,. gefprooten uit een Koningklyk Stamhuis, door Godsdienft en bondgenoodfchap, ten naauwfte met den Staat vereenigd, en verfierd met zulke uitmuntende begaafdheden van ziel en lighaam, dat zy



AMSTERDAM. 49
gefchaapen fcheen i om het geluk van zyne Hoogheid te volmaaken; ftortte hy een' vuurigen wenfch uit „ dat de Albeftierder „ deeze egt, fpoediglyk, wilde zegenen „ met de geboorte van eene mannelyke „ Spruit."Hy verklaarde,eindelyk, „datde „ Magiftraat zig bevlytigen zou, om het „ verblyf hunnerDoorlugtige enKoningk„ lyke Hoogheden, hier, zo aangenaam „ temaaken, als, naar de gefteldheid dee„ zer volkryke Stad, eenigszins, moge„ lyk zyn zou , met verzoek , dat men „ 't haar ten goede wilde houden, zo zy „ hier in, baars ondanks, te kort fchie„ ten mogt; en met verzekering dat zy „ altoos roem ftellen zou, in het Vor„ ftelyk Paar wezenlyke blyken vaneer„ bied en hoogagting te geeven." Ten befluite, beval hy hunne Hoogheden aan de gunftryke hoede en zegen der Hemelfche Voorzienigheid. De Prins antwoordde , met eene minzaame dankbetuiging: waarop de Heeren der Regeeringe, die geene Vroedfchappen waren, met naame, de regeerende Burgemeefter Clifford, de regeerende Schepenen, Mr. Marten Adriaan Beels , Egidius van de Poll , Mr. Maarten Weveringh Antonisz. , Joan Fredrik d'Orville en Mr. Zacharias Henric Alewyn, en de Oud-Burgemeefter Hooft, D be-



5© 'T VERHEUGD
benevens de Secretariflen Graafland en van Slingeland, zig naar BurgemeeftersVertrek begaven ; en de Heeren , die Vroedfchappen waren,naamlyk,de HoofdOfficier , de regeerende Burgemeefteren Temminck, Huyghens en Boudaen, de regeerende Schepenen Mr. Gerbrand Elias, Miv Nicolaas Faas, Mr. Willem Gerrit Dedel Salomonsz. en Jan Hope, endeOud-Burgemeefteren de Witt en Deutz, naar de Kamer der Commiflariflen van kleine zaaken, alwaar de overige Leden der Vroedfchap reeds byeen gekomen waren; beftaande dezelven in de Heeren Harman van Gbefel, Mr. Piet er de la Court, Mr. Elias Schellinger, Micbiel Bruyningh ,Joan Jgges Scholten, Dirk van Marfelis, Carel Lynjlagerpolken vanJeverMr. Matthys Straalman , Mr. Ferdinand van Collen , Willem van Heemskerck, Mr. Pieter Hart/mek, Mr. Cornelis Deutz van Affendelft, Mr. Pieter Clijford, Mr. Jan Six, Mr. Joan Hendrik Kerkrinck, Mr. Jacob Elias /trnoudsz, Mr. Jan van de Poll Pietersz.,Nicolaas Geelvinck, B art ho lomé Miniman, Davidten Hove, Mr. Jacob Hop, Mr. Fredrick Alewyn en Daniël Hooft Gerritsz. , zynde a'lleenlyk de Raaden , Dionis Muilman, doorziekte, en Mr. Jan Elias Huydecoper van Maars Jfèveen, door zyne afwezendheid inden
Haage



AMSTERDAM. 51
Haage, daar hy, van wege de Stad, in de Vergadering der Gecommitteerde Raaden zat, verhinderd, by deeze plegtige famenkomft, tegenwoordig te zyn.
Hunne Hoogheden, na 't vertrek der Wethouderfchap uit de Raadkamer, eene korte wyle alleen gebleeven zynde, nam de Prins deezen tyd waar, om van gewaad te veranderen. Vervolgens, zagen hunne Hoogheden, uit de venfters der Puije, een gedeelte der Burgerye voorby't Stadhuis aftrekken : hebbende alle de Regimenten , de Compagnien , die op den Dam moeiten poft houden, alleenlyk uitgezonderd , laft, om, voorby 't Stadhuis getrokken zynde , te fchciden, en naar huis tekeeren, in deeze orde: het groene en geele Regiment , langs de zuid- en wcftzyde van 't Stadhuis ; het blaauwe Regiment, doordeBeursfteeg, langs het Rokin; het Oranje Regiment, langs het Water, de Warmoesftraat of de Halfteeg, en het witte Regiment , ook langs het Water of het Rokin, naar dat de Wyken der byzondere Compagnien geftrekt lagen. De Compagnien, die op den Dam bleeven, trokken, eerft ten vier uuren na den middag, af.
Midlerwyl, hadt de Vroedfchap, terftond na dat de Leden derzeive, die in de Raadkamer geweeft waren, zig by haar D 2 had-



52 'T VERHEUGD
hadden gevoegd, by monde van den oudften Raad in rang , den voorzittenden Burgemeefler Temminck, den Secretaris Teftart afgezonden, om gehoor voor het Collegie der zes en dertig Raaden, by hunne Hoogheden , te verzoeken. En dit verzoek gereedelyk zynde toegeftaan, begaven zig de Raaden , die allen, zo wel als Burgemeefteren en Schepenen te vooren , in hun gewoonlyk plegtig gewaad , gekleed waren, door twee StadsBoden voorgegaan , en verzeld van den Penfionaris van Berckel en de Secretarisfen Hooft en Teftart, uit de Kamer van CommifTariffen van kleine zaaken, over de groote zaale, naar de Raadkamer,alwaar zy,door den Prins en dePrinfeflè, die, tot niet verre van de deur, genaderd waren , ftaande ontvangen zynde, zig, vervolgens, ter wederzyde van hunne Hoogheden, die op defiuweelenarmftoelen zaten, in rang , nederzetteden. Toen deedt de Penfionaris van Berckel, eerft opgereezen zynde , en zig geboogen hebbende , zittende, eene hertelyke aanfpraak , uit naame der Vroedfchap, aan hunne Hoogheden. De Prins, onder \ opryzen en buigen van den Penfionaris , ook even zynde opgereezen, en terftond wederom, zynde gaan zitten, beantwoordde de aanfpraak, metgeenen
min-



AMSTERDAM. 53
minderen ernft , zig wendende tot het oudfte Lid der Vroedfchap, den Heere Burgcmeefter Temminck, die, naaft de Prinfefle , zyne regter zyde bekleedde, en , onder anderen, de nadmkkelykfbe betuigingen doende van zyne onwankelbaare gezindheid , om de Welvaart van den Staat , en van deeze Stad in 't byzonder , te bevorderen, naar zyn uiterfte vermogen. De meefte Raaden traden , terftond hierna, ter gehoorzaale uit. En de regeerende Burgemeefteren, die, nevens den Hoofd-Officier , de regeerende Schepenen en de Oud - Burgemeefteren , die Raaden waren, in de RaadKamer waren gebleeven , deeden toen Mevrouwen Clifford en Huyghens verzoeken , om zig wederom aldaar te vervoegen , en den Vorftelyken gaften een dejeunè of ogtendmaal , welk in Burgemeefters - Vertrek gereed gezet was , aan te bieden. Haare Koningklyke Hoogheid werdt, door den Hoofd-Officier, over de groote zaale, derwaards geleid. Zyne Hoogheid volgde , terftond', met de andere Heeren en Dames. Niemant zat hier ter tafel, dan hunne Hoogheden, de drie Dames van derzelver gevolg, Dankelmann, Schwerin en van Rheede, en de tegenwoordig zynde Vrouwen van de Heeren der Regeeringe deezer Stad , en van derzelver Minifters. Alle de D 3 Hee-



54 'T VERHEUGD
Heeren van de Regeeringe en van het Gevolg hunner Hoogheden bleeven (taande. Wel haalt, ontltondt 'er eene betaamlyke gemeenzaamheid en vriendelyr ke gulheid, onder de doorlugtige Galten, en de Heeren en Vrouwen , die hen, van Stads wege, onthaalden; terwyl een verrukkelyk muzyk , welk , door twee vermaarde Joodfche Muzikanten, in eenen hoek van't vertrek, op waldhoorns, gemaakt werdt, 't gehoor zagtelykItreelde.
De volgende Lierzang, op de aankomft hunner Hoogheden , werdt, nog voor den middag, uitgegeven, en, door vee. len, met genoegen, gelezen :
AANKOMST
van hunne Doorlugtige en Koninglyke HOOGHEDEN, den
PRINSE en PRINSESSE
van ORANJE en NASSAU &c. &c. &c.
t e
AMSTERDAM,
Den 3often van Bloeimaand 1768.
aangenaame Morgenftond, Wat Lentelugt, zo frisch van geuren, Wat duble Mai van duizend kleuren Waait d'Amflerdammers in den mond?
De



AMSTERDAM. 55
De Stad, in louter vreugd herfchapen,
Ziet fchemeroogende In dien dag, En woelt te voet, te ros, te wapen; Zy laat de wrange zorgen flaapen:
De blyfchap heeft nu al 't gezag,
Alleen geen bloeifemryke lugt Doorwaait, doortintelt alle geesten, En noodt de Stad op hooge feesten:
Een ander Hoogtyd , fyner zugt Speelt, met de Lente, elkeen door de aêren;
Die, fterker dan 't Idalisch vuur, Niet flegts in 't hart der jeugd gevaaren, ïlaar werking toont in 't volst der jaaren,
En past op neiging noch natuur.
Van 't Haagfche Bosch naar Am(terdam? Zweeft deeze lieve Mailugt over: Zy voert ons toe het Vorstlyk lover;
Twee Telgen uit een braaven Stam, Die, in de Lente van haar bloeijen,
Elks hoop, elks liefde zyn en zorg; De Oranjebloem, zo braaf in 't groeijen, Gehuuwd door malfche minneboeijen
Aan de eedle Roos van Brandenborg.
De magtige Y-vest, min gewoon Een Hooffchen hoogen dag te aanfchouwen, Durft pas zig in dien glans vertrouwen:
Zy, door den rusteloozen tooi»
D 4 Der



56 'T VERHEUGD
Der Handelklok, ter ploeg gedreeven, Vindt fchaars een open in haar' tyd, En flyt haar woelig werkend leven, Om Land en Hof het deel te geeverr Der winst, gewoekerd uit haar vlyt.
Zy moge aan 't zwierig 's Gravenhaag In Hoflykheid den voorrang geeven ; Maar heuschlyk by een' Vorst te leeven,
Daarin wykt zy voor niemant graag. Wie twyflen durft kan zien noch hooren.
De vreugd van de oude en nieuwe Zy Ryst hooger dan de Westertooren, En (treeft, genoopt van Uefdefpooren ,
Door alle wyken, langs het Y.
Om 't Vorstlyk Paar, naar orde en eisch. In 't woelig Amlterdam te onthaalen, Ontfluit de Raad de manuren zaaien
Van 't heiüg burgerlyk Paleis. Geen Hof kan ooit meer veilig wezen:
Hier bergt de weereld zelf haar fchat: Geen list kan hier de wet beleezen: Hier heeft de Prins geen leed te vreezen;
Ons Raadhuis is de Burgt der Stad.
De Stad, door dit bezoek vereerd, Heeft de eélfte rei der vreugd ontboodenj En voor haar hooge Gast - genooden.
De hindernisfen weggeweerd.
't Ver-



AMSTERDAM.
5?
't Vermaak zal zelf den dag verdeden
Op trom - trompet - en klokmuzyk; De Schouwburg opent zyn tooneelen ; liet magtig Y houdt waterfpelen,
En zeiltriomfen in zyn ryk.
De Burgery (laat hegt gefchaard; Uit zestig Wyken toegedrongen: De blyfchap vindt gebrek aan tongen,
In duizenden bycen vergaard. Gelyk de Mai aan weide en hoven,
Waar 't Lenteblos de telgen fiert, En fteiler zon 't plantfoen komt fiooven, Een winst van vrugten durft belooven,
Wanneer het Jaar den oogsttyd viert;
Aldus, in Neerland, wyd bekend, Waar Vryheid haar blazoen blyft voeren , Geen dwang de volksrust poogt te ontroeren,
Belooft de groene Oranje-Lent Ook fchoone Vrugten voort te kweeken.
Zo moet geen held aan Nasfaus Stam, Den Staat geen duurzaam heil ontbreekeo : De Zeevaart zeile, op alle ftreeken,
Naar 's weerelds Koopmarkt, Amfterdam.
PIETER BUISINGA BAKKER.
P 5 Na



58 'T VERHEUGD
Na 't ogtendmaal , keerden hunne Hoogheden naar de Raadkamer , daar, in de eerfte plaatfe , gehoor verleend werdt aan het Collegie ter Admiraliteit hier ter Stede, 't Gehoor was, kort te vooren, verzogt, door den Heer en Mr. Cornetis Boeker Comelisz., Secretaris van dit Collegie: enterftondtoegeftaan. De Heeren Raaden ter Admiraliteit en derzelver Minifters begaven zig, in zes koetfen , ieder met twee paarden befpannen, van 't Admiraliteits - Huis, van ouds genaamd het Prinfen-Hof, naar't Stadhuis, voorgegaan door twee Kamerbewaarders en vier Admiraliteits - Boden ; en door vier Boden gevolgd. De Kamerbewaarders waren gedekt ; doch de Boden ongedekt. De Livreibedienden gingen, ter wederzyden van de koetfen. Men reedt, langs den Fluweelenburgwal , voorby 't Heeren - Logement, over deLangebrug, en , zuidwaards , langs het Rokin en over de Schaapenmarkt , door de Kalverftraat , naar 't Stadhuis, 't Guarnizoen op de Stads Waage prefenteerde 't geweer voor 't Edel-Mogend Collegie, onder 't roeren der trom. De Heeren Raaden , uit de koetfen getreden zynde, werden van de Admiraliteits-Boden voorgegaan, tot aan de groote trap, langs welke, zy, tuflehen de Stads-Boden door, naar de zaal traden. Voorde
Ju-



AMSTERDAM. 59
Juftitie - Kamer , nu het Wagtvertrek der groote Gehoorzaale, werden zy ontvangen, door 's Prinfen Edelluiden, die hen, vervolgens, ter Gehoorzaale inleidden. Pas binnen de deur , werden zy ontmoet door hunne Hoogheden, die, plaats genomen hebbende , den Heeren Raaden gelegenheid gaven, om zig, ter regterzyde van hunne Hoogheden , in rang, neder te zetten. De Secretaris Backer deedt toen , insgelyks zittende, eene aanfpraak , naar de tyds gelegenheid gefchikt , die , door zyne Hoogheid , minzaamlyk werdt beantwoord : waarna den Heeren uitgeleide gedaan werdt, door hunne Hoogheden, tot aan de deur, en, door de Edelluiden, tot aan den afgang naar beneden. De Heeren vertrokken, op gelyke wyze, als zy gekomen waren ; doch namen nu hunnen weg door de Mol - en Toorenfteegen, langs de weftzyde van den Singel , tot aan den Reguliers - Tooren , en voorts, over de Schaapenmarkt, langs 't Rokin; en over de Langebrug, voorby 't Heeren - Logement, naar 't Prinfen - Hof.
Met een weinig minder plegtighcids, en zonder dat de Stads-Boden op de groote trap ftonden, werdt, terftond hierna, gehoor verleend aan Bewindhebberen der Ooft- en Weftindifche Maatfchap-
py-



Co T V E R H E U G D
pyen : voorts , aan de Directeuren der Sociëteit van Suriname, en aan het gantfche Lighaam der Koopluiden, met den Heere Henrjk Bicker aan'thoofd: toen, aan de Heeren Kolonellen der Burgerye ; aan de Hoofd - Officieren van 't Stads Guarnizoen , en aan de Directeuren van den Levantfchen Handel: en, eindelyk, aan de Leden van dengrooten Kerkenraad der Nederduitfche Gereformeerde Gemeente , die , in vollen getale , verfcheenen was, en aan de Kerkenraaden der Walfche en Engelfche Gereformeerde, cn der Rcmonltrantfche Gemeenten. Naderhand , op den tweeden Juny, hebben, by hunne Hoogheden, gehoor gehad de afgezondenen van de Lutherfche en van de Doopsgezinde Gemeenten deezer Stad; die derRoomfchgezinden , en die der Portugeefche cn Hoogduitfche Jooden. De Prins hadt, vooraf, verklaard, dat hy, ongaarne, gehoor verleenen zou aan byzondere Perfoonen. Ook hebben , geduurende het verblyf hunner Hoogheden in deeze Stad, niet dan Collegien by dezelven gehoor gehad : behalve dat , op den dag hunner aankomfte, aan de Heeren Thomas Hope en Ferdïnand van Col/en , Reprefentanten van zyne Hoogheid by de Ooft- en Weftindifche Compagnien , en aan de Refi.
den-* '



AMSTERDAM. 6t
deiiten van ZweedenenPruiffen, welker Koningklyke Meefters na met de Prinfeffe vermaagfchapt zyn, gehoor verleend is.
By gelegenheid van hetplegtiggehoor, aan de opgenoemde Collegien verleend, zyn 'er, gedüuriglyk, gepafte aanfpraaken gedaan, die, voor 't grootfte gedeelte , in zin , op 't zelfde uitkwamen. Men zal, hierom, niet verwagten > dat wyze hier allen zouden invoegen. Zie hier, alleenlyk, ten voorbeelde, de Aanfpraak , die , uit den naam en in de tegenwoordigheid van den grooten Kerkenraad der Nederduitfche Gereformeerde Gemeente, by monde van eenen der oudfte Predikanten, Ds. Gerardus Kulenkamp , gedaan is , en welke wy , naar 's mans eigen handfchrift, in 't licht geeven :
„ doorluchtigste vorst
„ en He re!
„ doorluchtigste koning„ lyke princesse!
„ Het is met de diepfte eerbied en „ verfchuldigde hoogachtinge , gepaart „ met de tederfte aandoeninge van op„ rechte blydfchap , dat deze talryke p Vergaderinge des Groten Kerken-
Raads



62 'T VERHEUGD
„ Raads der Hervormde Gemeente de„ zer Stad , door mynen mond, Uwe „ Doorl: en Uwe Koningl: Hoogh: hart5, grondig verwellekomt binnen de Muu„ ren van deze grote Stad , en van dit „ aanzienelyk Huys.
„ Deze dag zy van den Here gezegend „ en een heuglyke gedenkdag in de Ne„ derlandfche Jaarboeken , getuigende „ zo wel van de hoge gunfte , welke „ Uwe Doorl: en Uwe Koningl: Hoogh: „ aan deze Stad bewyzen, door dezelve te „ vereren met zulk een luifterryk enVor„ ftelyk bezoek en verblyf; als ook van „ de hoogachtende en eerbieds voile „ liefde, welke onze hoogft geëerde O„ verigheit, met alle de goede Ingezete„ nen , in Kerk en Burgerftaat, Uwe „ Doorl: en Uwe Koningl: Hoogh: toe„ dragen, en elk om 'tzeerftbetonen.
„ Daar wy thans de eerfte maal het ge„ luk hebben Uwe Doorl: en Uwe Ko„ ningl: Hoogh: te begroeten, zy het ons „ gegunt Uwe Doorl: en Koningl. Hoogh. „ met alle hartelykheit geluk te wenfchen „ met het zo gelukkig voltrokken hoge „ Huuwelyk. De Here druk 'er een be„ ftendig zegel zyner Goddelyke goed„ keuringe op ; Hy ftelle het tot een „ toonbeeld enes volmaakt gelukkigen „ en yan God overvloedig gezegcnden
„ en



AMSTERDAM. 63
5, en recht Chriftelyken Huuwelyks, dat „ een levendig afbeeldzel vertoont van „ het Geeftelyk Huuwelyk. De Here „ bekrone dit hoge Huuwelyk met ge„ zegende Oranje Spruiten , die als ge„ kroonde Stenen in Nederlands Sion „ tot ene baniere mogen ftrekken , en „ dat het den Verenigden Provintien tot „ in late nageflachten nooit aan waardige „ Erfftadhouders, uit het Doorluchtig „ Huis van Oranje ontbreeke. De nau„ we Verenigingsband , die door deze „ hoge Huuwelyks Verbintenis gefloten „ is tuflehen drie zo Doorluchtige Hui„ zen , zy ene drievoudige fnoer, die „ niet verbroken word, tot befchuttinge
en tot heil van Nederland.
„ Wy nemen de vryheid aan Uwe „ Doorl: Hoogheits Voedftervaderlyke „ Zorg op het hartelykfte aan te bevelen „ de belangens van Jefus diergekogte „ Kerk in dit Land, in deze Stad, en ook
die in Ooft- en Weft-Indien verga„ dert word. Gelyk wy Uwe Doorl: en „ Uwe Koningl: Hoogh: eerbiedig erken„ nen als de aanzienelykfte Leden vanon„ ze Hervormde Kerk, zo wenfehen wy „ ook, dat Uwe Doorl: en Uwe Koningl: „ Hoogh: als tintelende flonkerfterren 9, mogen uitblinken in voorbeeldige Hei5, ligheit en Godsdienftigheit.
„ God



64 *T VERHEUGD
„ God gebruike Uwe Doorl: Hoogh; „ als enen tweden Hiskias, tot een doors, luchtig werktuig tot hervorminge van „ het vervallene in Nederlands Sion, en
befchikke ook door Uwe Doorl: Hoog-
heids veelvermogende medewerking©. >, aan Nederlands Kerk een beter berymt „ en ftigtelyker Pfalmgezang.
„ De befcherminge van de heilige en >, dierbare Evangeliewaarheit, waar van „ Uwe Doorl: Hoogh: met zo veel lof „ en tot algemene blydfchap openbare' s, belydenisfe gedaan heeft, zy van ons, „ op het allernadrukkelykfle van Uwe 9, Doorl: Hoogh: verzogt, voor al in de„ zen tyd , waar in de Zaligmakende „ Waarheden des Evang: niet flegts hei99 melyk belaagt, maar al te opendykbe„ ftreden en befpot worden.
„ Ten befluite is onze hertgrondige „ Zielenwenfch en bede dat die God, „ die Uwe Dood: Hoogh: op het gebed „ zyns Volks aan Nederland totdeneer„ ften geborenen Erfftadhouder gegc„ ven heeft, Uwe God, Uwe Schild en 99 zeer grote loon zy, en op Uwe Doorl. „ Hoogh: in ene ruime mate doe ruften „ den Geeft des Heren, den Geeft der „ Wysheit en des Verftands, den Geeft „ des Raads en der Sterkte, den Geeft „ der Kennisfe en der Vreze des Heren.
99 De



AMSTERDAM. 65
»» De Here binde Uwe koftelyke Ziele in » den bundel der levenden, en Uwdier» baar leven zy fteeds dierbaar in Gods ,» ogen. Hy make Uwe Regeringe lang„ duurig , voorfpoedig , vreedzaam en op allerlei wyze gezegend. De Here » verwaardige Uwe Doorl: Hoogh: alle „ zyne Heerlykheit voor Jefus voeten ?, neder te leggen, en ten zynen dienft te ,t heiligen. God houde door zynen „ Geeft fteeds levendig in den zin der „ gedachten van Uw Vorftelyk harte het »» woord , dat zich de Macedonifche ,» Philipnus eiken morgen liet herinne,■> ren. Al konnenwy Uw Doorl: Hoogh: ,■> niet toewenfchen het getal van Joja» daas jaren, zo wenfchen wy echter van ,? gantfcher harte, dat Jojadaas naroem » de Uwe zy, en dat met blyvende, en » eeuwen verduurende letteren, niet in », koper of marmer, maar in de harten » van alle oprechten tot in late nageflach%, ten, deze loffpreuk ingefchreven zy
„ Prins Willem de Vyfde „ heeft goedgedaan in „ Nederlands Isra„ el, beide aan „ God en aan „ zyn Huis.
E „ God



66 'T VERHEUGD
„ God zette ook Uwe Koningl: Hoogh: „ met Debora tot ene Moeder in Neder„ lands Ifrael, met Elifabeth en Maria „ tot een Voorbeeld van tedere Gods„ vracht, met Dorcas van voorbeeldige „ liefdadigheit, en met Timotheus Moe„ der en Grootmoeder van geloof en hei„ lige wandelingen. De Here doe Uwe „ Koningl: Hoogh: aanfchouwen en ge„ nieten het goede zyner uitverkorenen „ in tyd en eeuwigheiL"
Zyne Hoogheid was , volgens de aantekening van Ds. Kulenkamp , na 't eindigen der aanfpraake , naar hem toegetreden , met eene allervriendelykfte dankbetuiginge, en beveelinge van zig zeiven en de PrinfeiTe aan de voorbede der Broederen: waarop de Spreeker hernam, dat zy zulks voor een pligt beide en een voorregt agteden.
Een zagte regen, die eenige uuren aanhieldt, verhinderde het hoog Gezelfchap, eene wandeling in de koetfen te doen door de Stad, voor dat de tyd van 't Middagmaal gekomen was. Hunne Hoogheden verkooren , derhalve , het Stadhuis te bezigtigen , met naame, de marmeren Vierfchaar en de vertrekken van de derde verdieping , benevens de Wapenkamer. De Prins bezag het beeldwerk



AMSTERDAM. 6?
werk der Vierfchaare met verwondering, en eenige fchoone Schutters - ftuk ken, die , op de Krygsraads - Kamers , bewaard worden, met zonderling genoegen. Ten vier uuren omtrent, ging men ter tafel, die in Schepens - Kamer was toegeregt. Tot deeze middagmaaltyd , waren , by hunne Doorlugtige en Koningklyke Hoogheden , van Stads wege, genodigd de Heer Hertog van Bronswyk Wolfembuttel, en de Heeren en Dames uit het gevolg van hunne Hoogheden : voorts , de Heer Hoofd - Officier , de Heeren regeerende Schepenen , de Heeren Oud - Burgemeefteren , de Penfionaris van Berckel en de SecretariiTen Graafland en van Slingelandt, allen met derzelver Vrouwen, zo ver zy gehuwd waren. Twee der vier Heeren CommiflarilTen uit de Vroedfchap, met derzelver Vrouwen , zyn , tot deeze en de volgende Middagmaaltyden , ook altoos genodigd geweeft. De Heeren regeerende Burgemeefteren verfcheenen, op alle de maaltyden, als Gaftheeren van Stads wege , met de Vrouwen van twee derzelven, en werden , derhalve , niet genodigd. Ook bleeven , aan deeze , en aan de tafels der volgende Middagmaaltyden, agt of meer Plaatfen open, ter befchikkinge van zyne Hoogheid, drie vanwelE 2 ken



68 'T VERHEUGD
ken nu, op 's Prinfen nodiging, vervuld werden, door de Heeren lbomasFlope en Ferdinand van Collen, Reprefentanten van zyne Hoogheid byde Ooft-enWeftindifche Maatfchappyen , en door den tweeden Griffier van hunne Hoog-Mog. den Heer en Mr. Frangois Fagel. 't Gezelfchap beftondt, in 'tgeheel, uit omtrent zeftig perfoonen. Geduurende de maaltyd, werdt 'er een fraai muzyk gemaakt , op het Orcheftre , welk, in 't noorden der eetzaale , was opgeregt. Men hadt 'er zes eerfte Vioolen, een van welken, door den vermaarden EJJer, behandeld werdt; zes tweede Vioolen; drie Altvioolen; twee Violoncellen; twee Ballons-Fagot; twee Contra-Bafïons; twee Hautbois of Fluiten ; een Clavecimbel en twee Waldhoorns ,in alles zes en twintig Muzikanten : en diergelyk Muzyk werdt ook, onder de volgende maaltyden, gehoord; doch met geduurigeveranderingen.
Na de maaltyd, die niet veel over de twee uuren duurde , begaven hunne Hoogheden zig naar Burgemeefters - Vertrek , nu de Kamer der Koningklyke PrinfelTe , en vertoonden zig, voor de geopende glasraamen , eenen geruimen tyd, aan de Gemeente, 't Kon hier niet onbekend zyn , dat
hun-



AMSTERDAM. 69
hunne Hoogheden, en dePrinfefie in 't byzonder, vermaakt werden door keurlyken zang, van gepaft fpeeltuig verzeld. Men hadt, hierom, tegen den avond van deezen blyden dag , een volkomen Concert toebereid, op de groote zaale van 't Stadhuis , waar zig de bevalligfle Italiaanfche ftemmen van Signr. Magalli en van de Juffrouwen Mellini en Magalli, tuüchea 't geluid, welk, door de beftemeefters, op veelerlei fpeeltuigen gemaakt werdt, verrukkelyk, hooren lieten. De Muzikanten zaten of ftonden nu niet op de Orcheftres, boven den ingang naar 't Eetvertrek ; maar beneden, ter wederzyde van dien ingang, (taande den Clavecimbel in 't midden.
Toen men 'c vermaak van zang en fpel, naar genoegen , genooten hadt , werdt het tyd, om het doorlugtig Gezelfchap verwifieling van vermaak te verfchaffen, uit het gezigt van de voornaamfte Illumitiatien of Verlichtingen der bewoonde huizen van deeze groote Stad , en van het Raadhuis zelf. By de afkondiging van den vier en twintigften, hadt het Geregt beraamd , dat men , ten half tien uuren, wanneer de dag genoegzaam gedaald was, een' aanvang maaken zou met deeze verlichtingen, en dat men 'er, ten half een uure , mede zou mogen eindiE 3 gen,



?o 'T VERHEUGD
gen. Doch , daar de toeftel groot was, moei! men vroeger beginnen te ontfteeken. Bydemeeften, duurde het verlichten ook tot twee uuren , of laater: by fommigen, den gantfchen nagt. 'tWas, ten deezen tyde , omtrent volle maan; doch de lugt zo betrokken, fchoon de regen ophieldt, dat het licht, alomme, fterk genoeg uitkwam. Dus zag men eene Stad, waar weinig minder dan dertig duizend bewoonde huizen geteld worden, in weinig tyds, geheel verlicht: de meefte huizen van binnen , met kaarslicht, tegen de glasraamen; agter , of in plaats van welken, by eenigen, zinnebeeldige , of andere verlichtte fehilderftukjes gefteld waren: doch veele huizen waren verlicht, met lampen , van buiten aan den voorgevel gehegt, of, naar de verkiezing van eenigen , aan opgeregte zuilen en boogen, bouwkonftiglyk, voor de huizen geplaatft, en hier en daar zwierig befchilderd : waaromtrent, onder de openbaare gebouwen , het Prinfenhof, het algemeen Poft - Comptoir , en de Schouwburg; en onder de byzonderen, die van een aanmerkelyk getal der voornaamfte ingezetenen hebben uitgemunt. Doch 't Stadhuis overtrof alles, wat men elders zien kon , en vertoonde zig, met al de geregeldheid en konft , die, in dit
def-



AMSTERDAM. 71
deftig gebouw, niet zonder verwondering , wordt opgemerkt , als een Paleis van licht. De Tooren zelf, fchoon zulk een' helderen glans niet afgeevende, was, op eenen maatigen afftand, teroorzaake van zyne geregelde verMchtinge, der aanfchouwinge dubbel waardig. De gantfche Stad liep uit, om zig, met het gezigt van deeze algemeene vreugdeblyken, te verluftigen. Graften en Straaten waren vol van nieuwsgierige wandelaars, zonder dat zulks , ichoon 'er ook veel koetfen op weg waren, eenige belemmering van belang veroorzaakte, uitgenomen alleenlyk op plaatfen , daar 't meelt te zien was, en daar de koetfen en voetgangers zig, gevolgelyk, langft lieten ophouden.
Om de Vorftelyke Gaften de keurlykfte Verlichtingen, op 't voordeeligft, te doen befchouwen , bediende men zig, ten deele van koetfen, ten deele vanJagten , die, door de voornaamfte graften, geboegfeerd of geboomd werden, 't Geviel juift, dat de Regeering der Stad Breemen , hier ter Stede, een Vaartuig hadt laaten timmeren , welk zy voor-r hadt, beide tot een zeil - en trekjagt, te gebruiken. Dit vaartuig lag, met zyne glasraamen, hoog uit het water, en was hierom regt bekwaam, om, uit het zelve, E 4 de



7* T VERHEUGD
de voornaamfte verlichtingen, onbelemmerd , te konnen befchouwen. Men hadt aan de Regeering van Breemen om het gebruik van haar Jagt , voor eenen enkelen avond , tot het gemelde einde, laaten verzoeken : en dit verzoek was heufchelyk toegedaan. Dit Jagt dan, en nog twee anderen werden, gereed gelegd op den Binnen - Amftel, op 't 's Graavenlandfche - Veer , daar men 'er gemakkelykft inkomen kon , en daar eene bezetting van Schutteren ftondt, om den aandrang te beletten. Ten tien uuren omtrent , traden hunne Hoogheden, voor 't Stadhuis, in de koetfen. Voor uit reedt de Hertog van Bronswyk Wolfembuttel verzeld van twee der vier Heeren Commifiariflen uit de Vroedfchap. Hierop volgde haare Koningklyke Hoogheid,die van Mevrouwen Clifford en Huyghens verzeld was ; en toen zyne Doorlugtige Hoogheid, in 't gezelfchap van den Heere Hoofd-Officier en van de Heeren Burgemeefteren Clifford en Boudaen. No°eenige koetfen , met Heeren en Da* mes van 't gevolg van hunne Hoogheden en van de Regeering deezer Stad, verzelden en floaten den trein. Men reedt , langs den Vygendam , door de Nes, en over de Grimmeneffe-fluis, en OUde Turfmarkt, door de Doeleftraat,
naay



AMSTERDAM. 73
naar 't 's Graavenlandfche-Veer, en bezag , in 't voorbyryden, het fraai verlicht Zeiljagt van den Heere Hop, Oud-Schepen en Raad deezer Stad, welk, in den Binnen - Amftel , agter zyn huis lag. Toen traden de Prins en de Prinfes en eenige Heeren en Dames van 't Hof en van de Regeeringe in 't Breemer - Jagt; de Hertog, met diergelyk gezelfchap, in een fraai toegerufte, en van binnen met groene zyde bekleedde Barkas van de Admiraliteit alhier , en het overige gevolg van hunne Hoogheden in het Stads Jagt. De Barkas werdt met een roeiboot geboegfeerd. De Jagten werden geboomd. Vooruit roeide een der Onderfchouten met eene floep, om ruimte te maaken, onder de tent- en andere fchuitjes , die overal in de graften zworven, en zig, met een vriendelyk woord , ligtelyk, beweegen lieten, om 't hoog Gezelfchap te wyken. Men voer dus langs den Amftel, tot aan de Keizersgraft, en, door dezelve, tot heel aan de Brouwersgraft, door welke men in de Heerengraft kwam , en dezelve langs voer, tot'wederom in den Amftel, tuflehen de Heeren- en Keizersgraften, voor 't Huis van den Heere Graave van Hompesch, daar de Koetfen gereed ftonden, die het doorlugtig Gezelfchap, uit de Jagten geE 5 tre-



74 'T VERHEUGD
treden , voerden langs de zuidzyde der Heerengraft, en door de Vyzel- en Kalverftraaten tot op den Dam, daar men de verlichting van 't Stadhuis, met verwondering, befchouwde, en agter de Waage om , diep in den nagt, derwaards te rug keerde. Hunne Hoogheden , vermoeid van de verrigtingen van deezen dag , verkooren , alleenlyk van eenige Heeren en Dames van hun gevolg verzeld , een klein avondmaal te doen en begaven zig , terftond daarna , ter ruft. De Compagnie Burgers, die deezen nagt en de volgende nagten , geduurende 't verblyf hunner Hoogheden m de Stad , het Stadhuis, volgens gewoonte, bewaakte, hadt bevelgekreegen van Kolonellen, om, by't in-of uittrekken , des nagts , of 's morgens vroeg geene trom te roeren , noch eenig ander gedruis te maaken. Ook heerfchte, zo lang het Vorftelyk Paar niet gewekt was eene zagte ftilte , in 't woelig gebouw' daar men op alles, wat den doorlugtigen Gaften gemak en genoegen geeven kon verdagt geweeft was.
Burgemeefteren hadden den Prinfe, niet lang na zyneaankomft, verzogt, zolang zyne Hoogheid de Stad met zyn bezoek vereeren zou, dagelyks, het Wagtwoord te willen geeven aan den Hoofd-Officier
van



AMSTERDAM. 75
van 't Guarnizoen, die de Wagt ftondt te hebben. Het werdt, door deezen, bekend gemaakt aan den voorzittenden Burgemeefter, op wiens laft, het,, volgens gewoonte, door den Woordfchryver, aan de Kapiteinen der vier Compagnien Burgers , die eiken nagt waaken moeiten, werdt rondgebragt.
De volgende dag, zyndeDingsdag den eenëndertigften May , was beftcmd tot het neemen van zitting in het Collegie ter Admiraliteit alhier, als Admiraal - Generaal, waartoe zyne Hoogheid, onder anderen , herwaards gekomen was. De Prins werdt, ten half negen uuren, door drie Heeren Gecommitteerde Raaden ter Admiraliteit, verzeld van den Secretaris Backer, met twee Koetfen, voor en agter welken vier Admiraliteits-Boden gingen , afgehaald , en naar 't Prinfen - Hof geleid. Zyne Hoogheid zat in eene Statiekoets , met zes paarden befpannen, voor welke eene Compagnie Burgers hee* nen trok, die , onmiddelyk, door vier Boden der Admiraliteit, gevolgd werdt. De trein werdt, door de andere vier Boden , geflooten. Men reedt, over denVygendam, door de Warmoesflxaat , over 't Oude Kerks-Plein, langs -de Bierkaai, naar 't Prinfen-Hof. De Compagnie Burgers , die vooruit getrokken was, hieldt
ftand



76 'T VERHEUGD
ftand voor de twee Wagthuizen , die voor t Prinfen-Hof, aan den waterkant, ftaan: en voor 't eerfte Wagthuis, plaatIte de Kapitein-Geweldige der Admiraliteit zig voor de Koets van den Prinfe; de zes Helbaardiers ter wederzyde van \ en de Luitenant - Geweldige agter dezelve. Aan de Voorpoort, werdt zyne Hoogheid, uit de Koets getreden zynde, ontvangen, door vier Heeren Gecommitteerde Raaden , agter welken de ViceAdmiraal Roemer Vlak , de Schout by Nagt Willem Jheodorus Huyghens en eenige Zee-Kapiteinen zig geplaatft hadden. De Kapitein en Luitenant - Geweldige trokken toen vooruit, om ruimte te maaken, over de Plaats, daar de Compagnie Stads-bezetting , onder den Kapitein Ruyfcb , in drie gelederen , gefchaard ftondt, den Prinfe de gewoonlyke krygseer bewyzende; en voorts, door de Binnenpoort, tot voor de Raadkamer. De Hellebaardiers volgden den Kapitein en Luitenant-Geweldige , tot aan de ftoep der Binnenpoort©, daar zy ftaan bleeven. Na de Hellebaardiers, traden de Edelluiden van zyne Hoogheid en de Zee-Officieren , over de Plaats, zig vervoegende, eerft voorde Raadkamer, en, na dat zyne Hoogheid in dezelve getreden was, ia 't Vertrek van den Raad en AdvokaatFiskaal, nevens de Raadkamer. Toen
werdt



AMSTERDAM. 77
werdt de Prins , door de Raaden , die hem aan de Voorpoort ontvangen en van 't Stadhuis afgehaald hadden , verzeld van den Secretaris Backer , geleid over de Plaats , onder een treffelyk krygsmuzyk, welk van een Balcon, aldaar opgeregt, gemaakt werdt. Voor de Raadkamer, werdt zyne Hoogheid ontvangen door den Heere Prefident der Vergaderinge en de twee volgende Raaden in rang , en geleid naar den Stoel van den Admiraal-Generaal, aan't hoogfte einde der Raadkamer gefteld. De Raaden plaatften zig, vervolgens , ter regterzyde van zyne Hoogheid , naar hunnen rang. De Prefident, zynde de Heer Marius Antony Carel van VoëRST tot Borgel , wegens de Provincie van Overyflel ter Admiraliteit gecommitteerd, deedt eene aanfpraak, gefchikt naar tyds gelegenheid, die, door den Prinfe, heufchelyk, beantwoord werdt. De zitting, kort hier na , zynde afgeloopen, werdt de Admiraal-Generaal , door alle de Raaden en derzelver Minifters, te rug geleid naar 't Stadhuis, in dezelfde orde, langs den zelfden weg, en met dezelfde ftatie, behalve, dat 'er nu ook twee Kamerbewaarders , met gedekten hoofde , voor den ftoet gingen, en dat de Heeren der
Ad-



78 'T VERHEUGD
Admiraliteit zes Koetfen befloegen , in de plaats van twee.
De Raad ter Admiraliteit kwam dus m vollen getale, aan 't Stadhuis, om de Konmgklyke PrinfelTe af te haaien , en hunne Hoogheden te verluftigen met een Zeiltogtje over 't Y , naar 't nabuurig Zaandam, waar aan, behalve de Vorftelyke Perfonaadjen, en de Raaden enMinifters der Admiraliteit, met'derzelver Vrouwen, een groot getal van aanzienlyke Luiden deel ftonden te hebben. Men hadt den Prinfe gelegenheid gelaaten, om tot dit togtje ook eenige Perfoonen te nodigen , naar zyn welgevallen $ en zyne Hoogheid hadt verfcheiden' Gasten verzogt, onder anderen, Prins Fredrik vanHeJJen-Katfel, den Heer Hoofd-Officier, de Heeren Burgemeefteren en andere Heeren van de Regeeringe der Stad. Aan deMolTelfteiger, by de nieuwe Haarlemmer Sluis , lag het groote Admiraliteits Jagt gereed , benevens twee Jagten der Ooftindifche Compagnie, de Landsfchuit en de Kruidboot met Muzikanten. En naardien men wel voorzag, dat zig menigten van kleine Jagten, Boeijers en andere Vaartuigen op 't Y begeeven zouden, om het doorlugtig Gezelfchap te zien zeilen, was 'er, 's avonds te vooren,fchik-
king



AMSTERDAM. 79
king gemaakt, aan de Jagthavens, op de plaats, die deeze Vaartuigen in 't Y beflaan zouden, en op dewyze van vlaggen en vuuren. Het Collegie ter Admiraliteit hadt niet lang vertoefd op 't Stadhuis, toen hunne Hoogheden in de Statiekoets traden, gevolgd van de Koetfen der Raaden en Minifters der Admiraliteit. Men reedt, van 't Stadhuis, door de Mol-en Toorenfteegen , langs de weftzyde van den Singel, tot aan de MolTelfteiger, onder 't geleide van eene Compagnie Burgers. De Hertog en de verdere genodigden kwamen, kort na eikanderen, en buiten den trein , aan de Steiger. Dé Vorftelyke Perfonaadjcn traden in 't groote Jagt, waarin ook de Heer HoofdOfficier en de Heeren Burgemeefteren geplaatft werden. Het overig gezelfchap begaf zig in de andere Jagten. De Heeren van de Admiraliteit, die hier Gaftheeren waren , hadden zig , op alle de Jagten, verdeeld, om hunne Hoogheden en derzelver gevolg en gezelfchap , te bekwaamer , te konnen onthaalen. Zo dra hunne Hoogheden en 't verder gezelfchap, in 't groote Jagt, getreden waren, ftak het van den wal , wordende, kort daarna , van de andere Jagten gevolgd. De ftandaard van den Admiraal - Generaal



8o 'T VERHEUGD
raai werdt, op 't groote Jagt, opgeheifd, en hunne Hoogheden begroet, van het Oorlogsfchip de Triton , welk af en aan het Schelvifchhoofd lag, met een en twintig fchooten voor den Admiraal - Generaal, en nog een en twintig, voor deKoningklyke PrinfeiTe ; welke groete , op 's Prinfen laft, van 't Jagt, met zeven fchooten, beantwoord werdt. De Koopvaardyfchepen, die op de Reede lagen, en • de menigte van Jagten en kleine Vaartuigen, die 't Y , in eene zeer bekwaame orde , bedekten , vlagden en vuurden ook rykelyk. 't Was zeer Uil , en i't groote Jagt maakte zo weinig vaart , dat men het , met roeiboots , tot aan Zaandam toe , boegfeeren moeft. De aangenaame vertooning, die 'f Vorftelyk Esquader, van naby en van verre, omringd en gevolgd van eene ontelbaare menigte van allerlei Vaartuigen, op 't effen water, maakte, verrukte, ondertuflchen, elk, die'eraanfchouwer van was, en hunne Hoogheden in 't byzonder. Een keurlyk Zee-muzyk verving , beurtswyze , het balderen van 't gefchut. Dus naderde men Zaandam. Het groote Jagt werdt, door beleid van Hamma Klinkers , op Ooft - Zaandam woonagtig, en hier toe byzonderlyk verzogt; fchoon 't laag water was, zo digt
aan



AMSTERDAM. 8i
aan den wal gebragt, dat hunne Hoogheden, zonder over andere Vaartuigen te treeden , gemakkelyk , aan land komen konden. De Vorftelyke Perioonaadjen werden, by derzelver aankomft, begroet, door den Baljuw van Blois, en door de Regenten en Kerkenraaden van Ooft- en Weftzaandam. De Opgezetenen van Zaandam hadden, op tweeplaatfen,Eereboogen opgeregt , door welken" het doorlugtig Gezelfchap zynen weg nam. De Prins, de Prinfes en 't meefte gevolg bezagen toen de Kerk aan de Weftzyde, en traden, vervolgens, in de Glazen-floep der Admiraliteit , die zig , nevens de fraai verfierde Barkas van het zelfde Collegie, waarin de Hertog plaats genomen hadt, naar binnen hadt laaten fchutten. Met deeze vaartuigen , werden hunne Hoogheden en 't verder gezelfchap , een ftuk wegs, de Binnenbaan opgeroeid, en traden , vervolgens , uit, aan de Ooftzyde , daar zy de Kerk, insgelyks, bezigtigden. Den wind , midlerwyl , zagtelyk, wakkerende, befloot men te keeren naar de Jagten ; ftak af, en zeilde, met eene aangenaame koelte , onder 't houden der middag-maaltyd , omtrent ten zes uuren, de Stad voorby, naar 't Pampus , tot aan den Durgerdammer Vuurtooren: zynde hunne Hoogheden , in 't F voor-



02 'T VERHEUGD
voorby vaaren der Ooftindifche Werf van daar , met eenentwintig fchooten' begroet geworden. In 't keeren, wierp men 't anker , laat in den avond , op Stroom, in 't gezigt van het Ooiiogsfchip de Inton, welk fraai verlicht was. Hier bleeven de Jagten, eenen geruimen tyd, leggen. Men hieldt 'er de avond - maal5,yd»voer» vervolgens, wederom naar de Mqflelfteiger, daar de koetfen gereed ftonden, die hunne Hoogheden, ver over middernagt, aan 't Stadhuis te rug bragten, ten hoogfte voldaan, over den gewenfchten uitflag van dit fpeelreisje te water.
Ten tien uuren van den volgenden dag zynde Woensdag den eerftenjuny, reedt zyne Hoogheid naar 't Ooftindifche Huis, in de Hoogftraat, voor welk eene Compagnie Burgers gefchaard ftond, om aldaar, als Opper-Bewindhebber, zitting te neemen. De Heeren Bewindhebbereil waren, ten dien einde, reeds ten negen uuren, by een gekomen. De vier jongften in rang, verzeld van den tweeden Advokaat, Mr. Fredrik Willem Boers, ontvingen zyne Hoogheid aan de Voorpoorte , hem geleidende , over de Plaats , voorby een detachement uit Stads Guarnizoen , tot aan de trappen , beneden aan welken , hy, door de vier volgen-



AMSTERDAM. 83
gende Bewindhebberen, ontvangen , en naar boven geleid werdt ; daar de voorzittende Heer Bewindhebber , Mr. Willem Huyghens, Heer van Honkoop ; de overige Bewindhebberen , en de eerfte Advokaat , Mr. Cornelis van der Hoop, ftonden, den Prins ter Vergaderzaal inleidende, 't Gevolg van zyne Hoogheid vertoefde , midlerwyl , in de oude Rekenkamer. De Prins nam plaats aan 't hoogfte einde der Zaale, in eenen Armftoel, met groen fluweel bekleed. De Heer Reprefentant Hope zig , vervolgens , ook gezet, en de verdere Heeren Bewind hebberen plaats genomen hebbende , naar derzelver rang, deedt de eerfte Advokaat eene gepafte Aanfpraak, zyne Hoogheid dankende voor de eere , der Vergaderinge , met zyne tegenwoordigheid, aangedaan: 'twelk, door den Prinfe , minzaamlyk , beantwoord zynde, werden 'er eenige voorkomende zaaken behandeld : waarna zyne Hoogheid affcheid nam van de Vergaderinge, en, de byzondere Departementen, het Pakhuis, en het uitzoeken der Speceryen bezigtigd hebbende , door het gantfche Lighaam der Bewindhebberen , tot aan de Koets toe, uitgeleid werdt.
Zyne Hoogheid begaf zig, vervolgen*, naar 't Weftindifche Huis, op den Singel, F 2 waar



84 'T VERHEUGD
waar ook eene Compagnie Burgers , en binnen de Voorpoort eene Wagt van Soldaaten ftondt, en waar de Prins, als Ópper-Bewindhebber der Weftindifche Compagnie, opdiergelyke wyze, zitting nam. Bewindhebberen waren hier, ten half tien uuren, byeen gekomen. De Prins , afgehaald en geleid door den Heere Reprefentant van Collen, ten halftwaalfuuren, het Weftindifch-Huis genaderd zynde, werdt, door alle de tegenwoordig zynde Bewindhebberen , den Prefident en den oudften Heer Bewindhebber uitgenomen, ontvangen aan de Voorpoorte, en geleid, over de Plaats, door de beneden-gaandery, naar de Vergaderkamer. De Schipper en de Matroozen van de Jagten der Weftindifche Compagnie ftonden , in orde, op de Plaats, tuflehen de Voorpoort en binnendeur, en de andere bedienden in de gaandery. Zyne Hoogheid werdt, op 't Bordes der Vergaderkamer, ontvangen door den oudften Bewindhebber, den Heer en Mr. Salomon Dedel, en in de Kamer , door den Heere Prefident, Mr. Jacob Baron de Peter/en. De Prins nam plaats in een' der Armftoelen, die, door de Heeren Afgevaardigden hunner Hoog Mog. ter Vergaderinge van Tienen, gebruikt worden, en die nu met groen fluweel bekleed geworden , en voor welken een
dier-



AMSTERDAM. 85
diergelyk bekleed voetbankje vervaardigd en gepïaatft was. De Prefident bekleedde de regterzyde van zyne Hoogheid:de andere Heeren Bewindhebberen plaatften zig, vervolgens, in hunnen rang , allen op gewoonlyke Stoelen. De Heer Representant van Collen, die met den Prinfe ingekomen was, zettede zig op diergelyken Stoel, ter linkerzyde van zyne Hoogheid. De Advokaat der Compagnie, Mr. Nico/aas Willem Röell, die ter linkerzyde van den Heer van Collen gezeten was, deedt, vervolgens , eene gepafte Aanfpraak aan zyne Hoogheid , die dezelve gunftiglykbeantwoordde, de Compagnie verzekerende van zyne befcherminge. Geduurende deeze plegtigheid, vertoefde 't gevolg van den Prinfe in de Vergaderkamer der Sociëteit van Suriname. Zyne Hoogheid werdt, vervolgens, door alle de Leden der Vergaderinge, tot aan de koets , uitgeleid , en door den LIeere Reprefentant van Collen naar 't Stadhuis verzeld, neemende den trein zynen weg langs de ooftzyde van den Singel, door de korte Gafthuis - molen - en Stilfteegen.
't Was nu middag , en deeze tyd gefchikt , om aan alle Heeren van de Regeeringe en derzelver Vrouwen, en aan F 3 an-



S6 'T VERHEUGD
andere voornaame Burgers en Ingezetenen j en Vreemdelingen zeiven , gelegenheid te geeven, om hunne Hoogheden te zien, en hurt Hof by dezelven te maaken. Al wat eenigszins uitmunt in jn de Stad liet zig , op 't pragtigft gekleed, in koetfen , voeren naar't Stadhuis. De weg derwaards door de Kalverftraat ftondt geflopt met rytuigen, die niet dan langzaam naderden. Dit talryk gezelfchap vergaderde op de groote zaale, die byna vol ftondt, toen de Prins en de Prinfes zig aan het zelve vertoonden, Haare Koningklyke Hoogheid werdt, door Mevrouwen Clifford en Huyghens rond geleid by de Dames, die eerbiedigt lyk neegen , en minzaamiyk weder gegroet werden. De Prins tradt de Dames en Heeren , onder 't groeten en weder groeten, insgelyks voorby. Hunne Hoogheden fpraken een enkei woord met deezen en genen , en begaven zig, vervolgens, naar derzelver vertrekken, alwaar zy, aan de Dames en Heeren , die de gewoonlyke deur inkwamen, en door 't Kabinet wederom uitgingen,gelegenheid gaven , om de affcheidsgroete , by 't Vorftelyk Paar, af te leggen. Het groote Hof ging toen af; doch, ter oorzaaKe van de menigte der koetfen, zo langzaam,



AMSTERDAM. 8?
zaam, dat het vier uuren na den middag, of laater werdt, eer de laatilen vertrokken.
Midlerwyl, was 'er, in Schepens - Kamer, eene groote maaltyd toebereid, voor ruim zeventig Perfoonen. Hunne Hoogheden en derzelver gevolg maakten zeventien Perfoonen uit. Hier by kwamen de Hertog, en tien gallen, door den Prinfe genodigd , de Prins van HelTen, de Heeren van Obdam en van Starrenberg , uit de Edelen van Holland ; de Heeren Rcprefentanten van zyne Hoogheid by de Ooft- en Wcftindifche Maatfchappyen , Hope en van Collen, de Heeren Vice - Admiraal Roemer Vlak, en Schout by Nagt Willem Theodorus Huyghens, de Heeren Moffel van Straalen, Secretaris der Heeren Gecommitteerde Raaden in 't Noorderquartier, Mr. Pietervan Bleyswyè, Penfionaris van Delft, en Wittem Blydenberg, Baljuw van de Beemfter en Wormer. Vanwege de Regeering der Stad, verfcheenen, op deeze maaltyd, de Hoofd-Officier, deOudBurgemeefteren, de gantfche Vroedfchap, de Penfionaris van Berckel en de Secretariflln Hooft en Teftart: doch geene Vrouwen, dan Mevrouwen Clifford, Huyghens en Deutz, en de Vrouwen van twee Commiflanilen uit de Vroedfchap. De tafel , die _i_ deeze gedaante hadt^befloeg de F 4 gant-



83 'T VpHEUGD
gantfche ruimte van 't vertrek in de breedte. Geduurende de maaltyd, was'er een verrukkelyk Muzyk van fpeeltuigen. Onder de hooge Gallen , heerfchte een algemeen genoegen, en deeze groote maaltyd liep, in ruim twee uuren , met veel orde, ten einde.
Men hadt den avond gefchikt, om hunne Hoogheden, en den Heere Hertog in den Schouwburg te geleiden. De Prins hadt zig , hier toe , al vroeg, begeerig getoond , en eenige Tooneelfpelen verkooren te zien. En de Regenten hadden, zo veel de korte tyd toelipt, eene pragtige Schouwplaats vervaardigd, van waar hunne Hoogheden het Tooneel, op de bekwaamlte wyze, zouden konnen zien. De fchouwplaats, die de gewoonlyke llaanplaats, en de doorgang van de bak, beneden; en boven, de plaats der vyf middellle loges befloeg, bellondt , uit eene groote Vorllelyke Tent , van boven , koepels wyze, gedekt; fierlyk verguld, en, in de openingen , van vooren behangen, met roode fluweelen gordynen, omzet met gouden kanten en franje. De vier vakken van binnen, tegen welken vier fraaije /^rillingen, waren met rood zyden damaft bekleed, In de Tente, Honden twee zeer pragtige, en nog vier en twintig mindere
Arm*



AMSTERDAM. 89
Armftoelen , allen ook met rood zyden damaft bekleed. Over de balufter, in 't midden, voor de plaats hunner Hoogheden , hing een rood fluweelen kleed, met gouden kanten en franje omzet. De opgang of trap naar de Tent was, met groene baai , belegd. Dit pragtig gevaarte was gebouwd , door den Meefter Timmerman Jan Smit , naar eene tekening, door den Konftfchilder Andries van der Groen, en, door hem, vervaardigd, 't Was al omtrent zeven uuren , eer het hoog Gezelfchap zig van 't Stadhuis begaf, neemende de Vorftelyke Perfoonaadjen en derzelver gevolg , in zeftien koetfen , onder 't geleide van eene Compagnie Burgers, hunnen weg, door de Molen Tooren-fteegen, en zuidwaards voorby den Jan-Rooden-Poorts-Tooren, door de oude Lelieftraat , langs de noordzyde der Leliegraft, naar de weftzyde der Keizersgraft, en langs dezelve, naar den Schouwburg, alwaar ook eene bezetting van Burgers ftondt. Alle de koetfen kwamen van denzelfden kant deioude Stad , en hadden laft, om, wanneer zy, tegen 't uitgaan van den Schouwburg , te rug keerden , om gezelfchap af te haaien , zig te vervoegen op de Weftermarkt , alwaar de Onderfchouten, aan elke koets, haaren rang aanwezen, Hunne Hoogheden , de Hertog, F 5 de



9o 'T VERHEUGD
h p?ÖS^- Heffen * en de Hoeren Hoofd - Officier en regeerende Burcemeefteren , met de Vrouwen van twee derzelven, werden, aan de eerfte birtnenvoorpoort van den Schouwburg, ontvangen door de meefte Heeren Regenten en nevens de voornaamfte Heeren en'Dames van 't gevolg hunner Hoogheden, gephatft in de Vorftelyke Tent of Loge voor welke het hoog Gezelfchan, dooide twee oudfte Regenten , ontvangen werdt. De overige Heeren en Dames, die, met Biljetten, door drie Regenten ondertekend ,■ weiken, by 't inkomen moeiten overgeleverd worden, genodigd waren , plaatften zig , elders, in hunnen rang. In de twee dubbele Loges terregter zyde , die tot een waren gemaakt zaten de regeerende Schepenen en OudBurgemeefteren , met derzelver Vrouwen. En, regt daartegen over, op de Galery, de Heeren Gecommitteerde Raaden ter Admiraliteit. De Heeren Reprefentanten en Oud-Reprefentanten by de Ooft- en Weftindifche Maatfchappve werden geplaatft by de regeerende Schepenen en Oud - Burgemeefteren. Inde Bak, zaten de Oud-Schepenen, de Raaden, de Penfionariflen en de Kolonellen zonder dat, onder dezelven, op eenigen rang , agt genomen werdt. Ook zaten,
in



AMSTERDAM. 91
in de Bak , doch verder van het Toöneel, de Heeren CommiiTariiTcn en SecretariiTeri, en de Kinderen der Heeren Burgemeefteren. De meefte Regenten van den Schouwburgnamen plaats in eene Hoek - loge. Twee of drie hielden zig, doorgaands , in 's Prinfen groote Loge. Wy behoeven, niet geduuriglyk, aan te merken, dat alle de Heeren van derzelver Vrouwen verzeld waren. Aan de bedienden, en aan eenigc byzondere Perfoonen, was plaats op de bovenfte Galery toegedaan. Buiten deezen, werdt niemant in den Schouwburg ingelaaten, dan die 'er dienft doen moeft. Men vertoonde het Treurfpel Demopbontes , en daarna het KlugtCpel den Pluzvelyken Staat, waarin zyne Hoogheid, die gaarne geestige en vrolyke Tooneelfpelen ziet, en de Heer Hertog een zonderling genoegen betoonden. Doch eer 't fpel begon, werdt de Prins verwelkomd , door den vermaarden Treurfpeeler Jan Punt, die, in 't kleed van Apollo , na 't eerfte openen van 't Tooneel, in eene Wolk nederdaalde; met de volgende verzen :
w *H*
* V at eedle mengeling van eerbied, liefde en vreugd Verwekt in aller hart die levendige ontroering!...
6 WIL-



92 'T VERHEUGD
6 WILLEM! 'tisuw komst, zy baart die driftvervoering:
Ja, de Amftelftai herdenktuw' Stam, zyn' moed en deugd, Waaraan elk Neêrlands hart, door geenen waan bezeten, De Vryheid, Neêrlands fchat, gewillig dank zal weten.
Leef
Verrukt door de eer, die 'tY door Uwe komst gefchied, Word eerbied in ons hart op de eclfle wyz' geboren; Daar uwer Vadren deugd zich aan elks ziel doet hooren,
Ontvonkt zy liefde in ons voor U: we ontveinzen't niet, è Neen, wy doen met vreugd die liefde U klaar befpeuren ... Wie zou dien eerbied, liefde en vreugd onbillyk keuren!
Vergun, ó dierbre Vorst, dien ons de Hemel gaf, Dat ik, der Dichtren God, in 's Amftels vreugd moog'deelen! Hier doe ik menig' held der menfchen harten ftreelen,
Hier perst vervolgde deugd de teerde tranen af: Maar nimmer zag ik 't volk op cedler wyz' bewogen, Dan nu we, ó Heldenfpruit! U hier aanfphouwen mogen.
Nooit wierd 'er in dit koor zo groot een pracht ontmoet! 'k Zie Nasfau, zyn Vorstin en Amftels Burgervadren, Met blydfchap op 't gelaat, myn koor vereenigd nadren!
ó Vorstlyk Paar, befchouw in dezen achtbren ftoet De Vadren van myn volk, en Uw doorluchte vrinden, Die in den bloei huns volks hun hoogst genoegen vinden!



AMSTERDAM. 93
Leef lang met Uw Prinfes, ó Vorst! Gelyk in moed Haar Stamhuis, eischt de nood Uw' arm in krygsgevaren: Doch daar geen krygsorkaan de ftaatshulk op de baren
Tot noch toe fel beftookt, en Neerland fiddren doet, Doe Neêrlands volken U als'hunn' Trajaan' beminnen; Een vaderlyke zorg doe U de harten winnen!
Een Vorst, wien 't volk met recht gelyk een' vader acht, Kan best op 't Schouwtooneel der menfchen harten roeren; Held Cezars oorlogsdeugd kan minder 't hart vervoeren,
Dan Titus eedle zucht voor 't menfchelyk gedacht: Op 't groot tooncel, onze aarde, is't hart der ftervelingen Meer door menschlievendheid, dan oorlogsdeugd te dwingen.
é Hoop van Nederland! Doorkichte Heldenfpruit! De Magt die 't all' beftiert zy met U in 't bellieren! Befcherm de koopmanfchap, en help myn koor verfieren!
Uw ftam fchiet', tot's lands heil, een reeks van looten uit!
Elk roepe midlerwyl, door zulk een hoop gedreven,
„Vorst WILLEMS deugd doe de eeuw van Vorst August' herleven!"
Tuflehen de bedryven , werden, aan hunne Hoogheden en aan het verder aanzienlyk gezelfchap , allerlei ververfchingen aangebooden. Ook hadt men Muzyk en Dans tuflehen beide, en de fraaifte en
prag.



94 'T VERHEUGD
pragtigfte Tooneelen werden, het een na het ander , vertoond, 't Was middernagt, toen de Schouwburg uitging. Hunne Hoogheden, derzelver gevolg en de Heéren van de Regeering , die hen verzelden, namen hunnen weg langs de Keizersgraft tot aan de Leidfche-ftraat, en, door dezelve, over 't Konings-Plein naar den Singel: voorts, langs de weftzyde van denzelven , voorby den Reguliers - Tooren, door de Kalverftraat, naaiden Dam. De avondmaaltyd was , naar de verkiezing hunner Hoogheden, klein, en werdt , alleenlyk , door eenige Heeren en Dames van derzelver gevolg, bygewoond.
Ten volgenden dage, zynde Donderdag , den tweeden Juny, gaf zyne Hoogheid , by tyds, gehoor aan de Kerkelyke Genootfchappen, hier voor (bladz. 60) opgenoemd. Vervolgens , begaven de Prins en de Prinfes zig, te voet, naar de Nieuwe Kerke , alwaar hunne Hoogheden het merkwaardigfte bezigtigden, en 't Orgel , welk , om zyne fchoone Fox humana, of mm fchen ftem, vermaard is, hoorden fpeelen.
Hierna , begaf het Vorftelyk Paar zig , in deszelfs koets, en reedt , voorgegaan door eene Compagnie Burgers ,



AMSTERDAM. 95
gers, en verder behoorlyk geleid en verzeld , den Nieuwendyk langs, en, door de Haringpakkery, en langs de Texelfche Kaai , over de Nieüwebrug, door de oude Teertuinen, langs den Buitenkant van 't nieuwe Waals - Eiland en de Y-graft, naar 't Admiraliteits Magazyn, voor welk ook eene wagt van Burgers ftondt. Doch hier plaatfte zig de Kapitein en Luitenant Geweldige en zes Hellebaardiers der Admiraliteit, voor en nevens de koetfen , om den Stoet verder te geleiden. Hunne Hoogheden werden, door de Raaden en Minifters der Admiraliteit, agter welken de Vice-Admiraal Vlak, de Schout by Nagt Huyghens en andere Zee-Officiers ftonden, ontvangen aan de Stoep, en geleid in de gewoonlyke Vergaderkamer , alwaar de Vrouwen der Raaden en Minifters en andere voornaame Perfoonen, reeds te vooren, byeen gekomen waren. Voorts, werden hunne Hoogheden en 't verder doorlugtig Gezelfchap , na 't bezigtigen van 't Magazyn , langs een groot Vlot, met een Staketfel bezet, en langs een trap, met roode baai bekleed,geleid op 's Lands Oorlogsfchip , de Admiraal Generaal, alwaar een ogtendmaal was toebereid. De Prins bezag, vervolgens, de Winkels en de Werf, en vondt, overal, de Scheeps-
tim



96 'T VERHEUGD
timmerluiden, en 't ander Werkvolk aan den gewoonlyken arbeid. Zyne Hoogheid fchonk hun egter twee dagen vryheid van werken , met behoudenis van hun daggeld , mids zy deeze vryheid, eerft na 't vertrek hunner Hoogheden, genooten. Den Prins aan een nieuw Oorlogsfchip, welk nog op ftapel ftondt, den naam van de Prinfefe Royale Fredrica Sopbia Wilbelmina gegeven hebbende, werden hunne Hoogheden, wederom door 't Magazyn, tot op de ftraat toe, uitgeleid.
't Gezelfchap reedt , vervolgens , naar de Ooftindifche Werf, alwaar hunne Hoogheden, door'tgantfcheLighaam der Bewindhebberen, voor de Brug, ontvangen , en eerft naar een der Jagten geleid werden, terwyl 't gevolg zig in een ander Jagt begaf, 't Schip de Zon ftondt hier, voltimmerd, op de Helling: 'twelk men, in 't gezigt der Vorftelyke Perfoonaadjen, in 't water deedt loopen. Daarna, bezag men deLynbaanen, de Pakhuizen met Speceryen en andere Indifche Voortbrengfels , en 't gene hier meer merkwaardigs te befchouwen is: met al het welke , omtrent drie uuren werden doorgebragt. Het doorlugtig Gezelfchap werdt, vervolgens, met de koetfen, gevoerd naar Funen ; van daar, regts af, tot voor deMuider-Poorte; vervolgens,
door



AMSTERDAM. 97
door de Middellaan der Plantaadjc, naaide Heerengraft, en, langs dezelve, tot aan en over 't Koningsplein en den Heiligen - Weg , door de Kalverftraat, naar 't Stadhuis: alwaar eene middagmaaltyd, voor niet meer dan dertig Perfoonen, in Burgemeefters - Vertrek, was toebereid: waartoe, behalve de Vorftelyke Perfoonaadjen en derzelver gevolg, de Hertog van Bronswyk-Wolfembuttel en de Prins van Heffen, de Heer Hoofd - Officier en de Heeren Kolonellen der Burgerye genodigd waren. De Heeren regeerende Burgemeefteren woonden deeze, gelyk de andere groote maaltyden, by, als Gaftheeren van wege de Stad.
Doch de avond was gefchikt tot een pragtig Vreugdefeeft , ter eere hunner Doorlugtige en Koningklyke Hoogheden , waartoe de toeftel, op de groote zaale en in derzelver gaanderyen, hier voor befchreeven , voornaamlyk , gefchikt , en al wat zig van rang of aanzien in de Stad bevondt, Vreemdelingen zo wel als Ingezetenen , genodigd waren. Nooit heeft men, hier , voorheen, zo veele doorlugtige Perfoonaadjen,zolang, zo genoeglyk, en in zo veel orde engefchiktheid, byeen gezien: en zeldzaam, en miffchien nooit, was 'er ergens eene Feeftzaal, verlicht, met zo veel konft, G ge-



98 T VERHEUGD
geregeldheid en fchoonheid , als de Zaal van 't Raadhuis deezer Stad, op deezen vrolyken avond.
De vier Heeren CommiflariiTen uit de Vroedfchap, aan welken 't beleid van dit werk was aanvertrouwd, hadden, vooraf, een Ontwerp gemaakt van de wyze, op welke , dit Feeft, waarin Muzyk en Dans vereifcht werden, gevoeglykft, zou konnen gehouden worden. Burgemeefteren hadden dit Ontwerp goedgekeurd. Het beftondt uit agtLeden, uitkomende op deezen zin :
„ i. Dat 'er tweederlei Biljetten ge„ drukt, met Stads Cachet bezegeld,en, „ door een' der Commiffariflen, onder„ tekend zouden worden, inhoudende de „ ééne foort eene uitdrukkelyke nodi„ ging van één' of meer byzondere Per„ foonen, die kennelyk benoemd moe„ ften worden; en de andere foort eene „ orde tot doorlaating van iemant, uit „ den naam of van wege deezen of genen „ daartoe bevoegden Heer, wiens naam, „ insgelyks , in 't Biljet moeft zyn uit„ gedrukt: en dat niemant, zonder \ 5, een of 't ander van deeze Biljetten „ vertoond en overgegeven te hebben, 3, op het Feeft , zou worden toegelaa95 ten.
„ 2. Dat,



AMSTERDAM. 99
>, 2. Dat, uitdrukkelyk , en , by de
eerfle foort van Biljetten , genodigd a zouden worden de Heeren Hoofd-Offi-
cier , Regeerende en Oud-Burgemee» fleren , Regeerende en Oud-Schepe,» nen, Raaden, Commiffariffen, Penfi& onariffen , Secretariffen , Kolonellen *» der Burgerye , Refidenten en andere „ Minifters van vreemde Mogendheden,
die, met kennis van Burgemeefteren, *> hier ter Stede , hun verblyf hebben; » CommifTariffen van 's Lands Pofteryi, en , Regenten van het Wees- en Oui, de-Mannen-Huis , als Regenten van „ den Schouwburg , Kapiteinen van 't >, Guarnizoen deezer Stad en Kapiteinen
der Burgerye; Weduwen van overlee*, dene Heeren van de Regeeringe; Raa„' den en Miniflers van het Collegie ter „ Admiraliteit alhier ; Vlag - Officieren
en Kapiteinen ter Zee, Reprefentan*, ten en Oud - Reprefentanten van zys, ne Doorlugtige Hoogheid en verdere s* Bewindhebberen der Ooft- en Weft« indifche Maatfchappyen, en derzelver 5» Advokaaten: alle de Mannen met derv zeiver Vrouwen, en Mannen en Vrou1» wen met derzelver Kinderen, mids de ,» Dogters boven de vyftien, en de Zoo*» nen boven de agttien jaaren oud wa» » ren : en daarbenevens alle de Heeren G 2 )? en



ioo 'T VERHEUGD
„ en Dames van 't Hof, en 't Gevolg „ van hunne Hoogheden.
„ 3- Dat,dewyrtvolftrektonmogelyk » was de gantfche Stad te nodigen, om „ egter eenigen van de deftigfte Mede" burgers en Ingezetenen , die , onder » geenen der bovenopgenoemde rangen, «» behoorden , deel te doen hebben aan j» het Feeft; de tweede foort van Biljet55 ten verdeeld zou worden onder de » Heeren Hoofd - Officier , regeerende >, Burgemeefteren , regeerende Schepe» nen en zes en dertig Raaden , om, » door dezelven, te worden uitgedeeld, „ naar derzelver welgevallen, mids elk, „ in zulk een Biljet, den naam der Per>, foon , aan welke hy toegang tot het >» Feeft bezorgen wilde , nevens zynen „ eigen' naam, met eigene hand, invul» de.
„ 4. Dat de vier Commiffariffen, bo» ven de Biljetten van de tweede foorte, „ die aan hun, als Leden van de Vroed,y fchap , zouden worden ter hand ge„ field, zo veele diergelykeBiljetten aan
Ingezetenen zouden mogen uitgeeven, » als zy , na gegevene kennis aan, en ,> bekomen verlof van Burgemeefteren, „ zouden goedvinden, en zelfs aan alle „ Vreemdelingen, die hun, ten laatften op 3, den dag voor 't houden van 't Feeft,
„ wer-



AMSTERDAM, ioï
werden opgegeven door eenig Lid van „ de Regeeringe deezer Stad , welk , „ voor den opgegeven Perfoon of Per„ foonen, byzonderlyk, zou willen in„ ftaan.
„ 5. Dat, op den avond van het Feeft, „ eene Wagt van Burgers voor 't Stad„ huis gezet zou worden, tot voorko„ minge van gedrang en wanorde.
„ 6. Dat , by die wagt, vier Boden „ zouden worden gefteld, die de Biljet„ ten der inkomende Perfoonen zouden „ naarzien, en terug geeven, zo dezel„ ven , in behoorlyke orde, bevonden „ werden; doch zo het tegendeel blyken „ mogt, niemant, wie't ook ware, door„ laaten.
„ 7. Dat, op het bordes van de groo„ te trap, twee andere Boden zouden „ ftaan, die de Biljetten zouden over„ neemen , zonder dat zy iemant, wie „ hy ook zyn mogt, die zyn Biljet niet „ overgaf, zouden mogen inlaaten.
„ 8. Dat de laatftgemelde Boden de „ Biljetten zouden moeten bewaaren, en „ naderhand aan Commiffariflen te rug „ geeven, op dat men zou konnen naar„ gaan, welke Perfoonen op 't Feeft te„ genwoordig waren geweeft."
Van de tweederlei foort van Biljetten G 3 wa-



102 'T VERHEUGD
waren 'er negentien honderd gereed ge. maakt, en, voor ver het grootfte gedeeld te, uitgedeeld. Ook heeft men, naderhand , by het tellen der Biljetten, bevonden , dat 'er ruim elf honderd Perfoonen, op het Feeft, verfcheenen zyn; en, onder dezelven, behalve de Vorftelyke Perfoonaadjen , ter welker eere het Feeft was aangelegd, en de Heeren Her-, tog van Bronswyk - Wolfembuttel en Prinfe van Heften; verfcheiden Vreemdelingen van rang: als de Prins van Lambaife, Groot - Stalmeefter van Frankryk de Marquis del Puente Fuerte , Minifter des Konings van Spanje by hunne Hoog Mogendheden,en andere Grooten en Heeren van rang uit deeze en andere Provinciën van den Staat. Voorts, alle de Leden der Regeeringe deezer Stad, met derzelver Vrouwen en Kinderen , zo ver zy niet, door ziekte of gewigtig belet, verhinderd geworden waren ; en verre de meefte aanzienlyke genodigden , hier voor byzonderer opgenoemd : en, eindelyk, een groot getal van devoornaamfte Ingezetenen , die men gaarne wilde doen deelen in de gemeene vreugde. De tyd der byeenkomfte was , op negen uuren, bepaald; doch eenige genodigden kwamen wel een uur vroeger, om niet te worden opgehouden , door de naderen*



AMSTERDAM, 103
rende koetfen, fchoon 'er, op den weg, die dezelven neemen moeften , by de uitgegevens Biljetten , ook goede orde gefteld was : zynde het zulks gefchikt, dat zy allen, door de Kalverftraat, voor het Stadhuis kwamen , en, tuflehen 'C Stadhuis en de nieuwe Kerk door, naar den Singel afreeden. Men begon de lampen , die , ten getale van zeven of agt duizend, dé zaal ftonden te verlichten , ook al, voor agt uuren, te ontfteken. De zaal was , ter wederzyde, bezet met drie ryen lange banken, die met groen lakên bekleed waren. Voor deeze banken , werden ftoelen gezet. Doch , in 't weften, regt voor, en op genen maatigen afftand van den ingang van Schepens - Kamer , was een Canapé of breede zetel, in den rug en op de zitting, met rood tryp bekleed, geplaatft, voor hunne Hoogheden. Ter wederzyde van deezen zetel , ftonden twee eveneens bekleedde armftoelen. In Schepens-Kamer, het gewoonlyk groote eetvertrek, doch daar nu de middagmaaltyd niet gehouden was, ftondt eene groote tafel voor zeventig Perfoonen, tot de avondmaaltyd , gereed. In de zuider- en noorder gaandery , waren twee nog grooter tafels gezet, de eene voor vier en tagtig, en de andere voor G 4 ne-



104 'T VERHEUGD
negcntig Perfoonen gefchikt. In de overige vertrekken der gaanderyen, en aan de ooftzyde derzelven , ter wederzyde der zaale, bleef ruimte tot het zetten van fpeeltafeltjes , voor zulken, die, geduurende , of na de maaltyd , of den dans, verkooren te fpeelen. Voor negen uuren, was alles in orde , de zaal volkomenlyk verlicht, en 't aanzienlyk gezelfchap, in nierkelyken getale, byeengekomen,fchoon het, na dien tyd, nog geduuriglyk, bleef toeneemen : en toen vertoonde zig dit grootfch vertrek, vervuld van Perfoonen van beide de Sexen, op 't koftbaarft uitgedoft, en fchitterende van edelgefteenten, met zulk een' verrukkenden luifter, dat men 't gezien moet hebben, om 'er zig een eenigszins, gepaft begrip van te konnen vormen.
Verbeeld u , Leezer , eene zaal van honderd en twintig voet lang, ruim zes en vyftig voet breed en agt en negentig voet hoog, ten wedereinde van welke, treffelyke marmeren poorten geftigt zyn, en langs welke, aan elke zyde, tot aan de eerfte lyft van 't Gebouw, zeven fluitswys uitgehoolde marmeren pilafters ftaan van de Korinthifche orde , met derzelver fierlyke kapiteelen , en fraaijelyft, die al 't werk dekt, naar de befte regels 0er bouw- en beeld houwkonft, door de
be-



AMSTERDAM. 105
beroemdfte meefters der voorgaande eeuwe, gemaakt : en verbeeld u zulk eene zaal, zulke poorten, zulke pilafters, zulk eene lyft, verlicht door meer dan zeven duizend lampen , zonder dat, door zo veel lichts , aan de fchoonheid en orde van 't Gebouw , eenigszins, tekortgedaan wordt; maar terwyl dat licht zelf de evenredigheid en konft van alles, te luifterryker, doet uitkomen. Met zulk een' keurigen fmaak , waren de lampen geplaatft , en de byzondere verwen derzelven , door eikanderen, gefchakeerd. Sloeg men 't gezigt naar boven, op de grootfche lyft, die de pilafters en't beeldwerk boven de poorten dekte ; men zagze verlicht met twee ryen lampen, die, digt _ aan eikanderen , de eene ry op de architraaf, en de andere op de kroonlyft geplaatft waren, en een zuiver wit licht afgaven. Zag men op den deftigen ingang naar Schepens - Kamer , de groote gekoppelde kolommen, aldaar, waren behangen ieder met drie feftonnen van rood licht, aan groene ftrikken vaflgemaakt. Aan de fieraaden der deuren ter wederzyde, hingen ook roode ; doch aan de feftonnen , die, ten getale van drie, om ieder kolom geflingerd waren, naar den eifch , groene lampen. De boogen van den ingang, en van de glasraamen aan de G 5 eene



ïö6 'T VERHEUGD
eene en de andere zyde, blonken, met een rood en blaauw licht, bevalliglykgefchakeerd: en 't beeld der Geregtigheid, boven den ingang, werdt, van agteren, door eene zon van witlicht, beftraald. De balcom of uitftekken, waarop hier de Muzikanten waren geplaatft, waren met groene lampen verlicht. Wendde men 't verwonderd oog te rug, naar den gewoonlyken opgang der zaale; men zag dien, genoegzaam op dezelfde wyze, en met dezelfde vrolyke verwen verlicht, behalve dat het beeldwerk boven den opof ingang , hier , niet door eene zon; maar, door eene krans van groen licht, die, door een' adelaar van dit beeldwerk, werdt vaftgehouden, verlicht werdt. Liet men, eindelyk, 't nieuwsgierig gezigt ter wederzyde weiden; hier zag men de zeven pilafters , van vooren, tuflehen de kapiteelen en bafementen, behangen ieder met vier feftonnen van rood licht, aan groene ftrikken, die, door eene bevallige fchakeering van geele lampen, aan elkanderen verbonden waren. De kapiteelen waren met twee ryen lampen verfierd, de twee ryen marmeren feftonnen tusfchen de pilafters waren allen met groen licht behangen: en de Arcaden of hooge boogen, door welken men van de zaale in de gaanderyen komt, metroode en blaauwe



AMSTERDAM. 10?
we lampen verlicht, 't Gantfche werk, byeen genomen , flreelde 't gezigt zagtelyk , zonder het te kwetfen, om dat men èen' eenpaarigen glans zag, zonder flikkering: en de pragtige marmeren zaai fcheen hervormd in eenen lugtigen hof, daar de wanden , met lieflyk lichtend loof van allerlei verwe, begroeid waren. Wonder! dat by zo veel lichts, onder zulk eene talryke menigte , gecne benaauwdheid of damp van eenig belang befpeurd werdt, Doch men hadt zorg gedraagen, om de vier lugtgaten in 't gewelf der zaale en eenige glasraamen boven de eerfte lyft open te zetten, waardoor alle damp naar buiten uitgedreeven, en 't vertrek van verfche lugt voorzien gehouden werdt.
Terwyl 't gezelfchap aanwies, in dit verrukkelyk paleis, werdt 'er thee, koffy, verkoelende dranken en andere verver» fchingen rondgebragt en aangebooden. Ten tien uuren omtrent, begon de Dans. Men ving, naar de Engelfche wyze, terftond, met Country - ofLanddanffenaan, De Prins van Heffen - Kaflel leidde haare Koningklyke Hoogheid ten dans, Zyne Hoogheid hadt, minzaamlyk, aangebooden , met alle de Vrouwen der regeerende Burgemeefteren en Schepenen, den dans te willen beginnen; gelyk hy, met
eeni-



ic8 'T VERHEUGD
eenigen derzelven, gedaan heeft. Veelen ; die niet danften, noch den dans verkooren te aanfchouwen , verluftigden zig, ondertuffchen, met het Kaaitfpel. Ten een uure omtrent, begaf men zig ter maaltyd ; hunne Hoogheden, derzelver Gevolg , de Gaftheeren en de aanzienlykfte genodigden in Schepens - Kamer; het overig gezelfchap in de Gaanderyen, daar groote tafels gedekt ftonden , en, hier en daar, aan kleine tafeltjes, in menigte. Die verzadigd waren maakten plaats voor anderen, en de dans werdt hervat, na de maaltyd. Maar ten drie uuren omtrent , midden in een' dans, vertrokken hunne Hoogheden naar derzelver Slaapkamer , en, terftond daarna, zweeg het Muzyk, op een gegeven teken, en het danfen hieldt op. Het gezelfchap fcheidde, in alle ftilte, de een wat vroeger, de andere wat laater, naar gelang dat men de koetfen bekomen kon, die, door de korte Gafthuismolen - en Stilfteegen, agter aan 't Stadhuis kwamen, om de nagtruft der Vorftelyke gaften, welker Slaapkamer voor in 't Stadhuis was, zo weinig als mogelyk ware, te ftooren.
De volgende dag , zynde Vrydag de derde Juny, de laatfte van't verblyf hunner Hoogheden in de Stad, was ten deele



AMSTERDAM. 109
ïe gefchikt, om eenige Godshuizen te zien , ten deele om nog eens in den Schouwburg te gaan. Vooraf, nogtans, reeden hunne Hoogheden, verzeld van den Heere Hoofd - Officier, van drie der Heeren regeerende Burgemeefteren, en, volgens gewoonte, ook van twee Commiffariflen uit de Vroedfchap, ten tien uuren , uit, om het beroemd Kabinet Schilderyen en andere fraaijigheden van den Heere Gerrit Braamcamp, woonagtig op de HeerengraftbydeSpiegelftraat, te bezigtigen. Het Doorlugtig Gezelfchap begaf zig , van hier, naar 't Aalmoefleniers- Weeshuis, het grootfte Arme - Kinderen - Huis in deeze Stad, alwaar hunne Hoogheden ontvangen en uitgeleid werden, door eenige Regenten en Regenteflen , die 't gezelfchap ook eenige ververfchingen aanbooden. De Prins en de Prinfes gaven, hier , aan eenen Vondeling, onlangs , in 't Huis gebragt, den naam van Willem. Een Meisje , ook, omtrent denzelfden tyd, te vondeling gelegd, was, by den doop, reeds Willemina genoemd. Beide deeze Kinderen werden aan hunne Hoogheden vertoond , en de Regenten hebben , federt, aan beiden, den toenaam van Amper dam gegeven. Voorts, aanvaardde het doorlugtig Paar , op eene
min-



ito jT VERHEUGD
minzaame wyze, twee Poppen, gekleed als de Knegtjes en Meisjes in dit Huis, Van het AalmoefTeniers-Huis, reedt het Doorlugtig gezelfchap naar de groote Synagoge der HoogduitfcheJooden, die, Van binnen , fraai verfierd was; zynde den vloer , met blaauw laken, belegd 5 de kas, waar in de Boeken van Mozes bewaard worden ; de Altaar en het geftoelte der Parnaflim , met rood fluweel bekleed; Op 't bekleedfel van 't geftoelte der Parnaflim, was een Oranjenboom geflikt, en daarboven de Hebreeuwfche woorden van Pfalm I. vers 3. Hunne Hoogheden, voor de deur der Synagoge, door de Parnaflim en Penningmeefter ontvangen zynde, werden, in ditgeftoelte, en 't Gevolg van den Prinfe, nevens den Heere Hoofd - Officier en andere Heeren der Regeeringe, in een ander gefloelte, geplaatft. Men toonde den Vorftelyken Perfoonaadjen de boeken van Mozes, eene rol van welken uit de kas genomen werdt: waarna de Opper - Rabbi, door de Parnaflim, van zyne plaats afgehaald zynde,den zegen over hunne Hoogheden uitfprak. Twee, of drie zeer beroemde Voorzangers lieten zig, vervolgens, hooren. 't Gezelfchap, hier een half uur vertoefd hebbende , begaf zig naar de Synagoge der Portugeefche Jooden, alwaar hunne
Hoog-



AMSTERDAM. ni
Hoogheden , insgelyks, door de Parnasfirn en den Penningmeefter, ontvangen, en, by 't intreeden inde Synagoge, door den Voorzanger , van de gantfche Gemeente gevolgd, met P/alm CX VIII. vers 26, 27, 28 en 29. verwelkomd werden, Het Vorftelyk Paar werdt geleid naar 't geftoelte der Parnaflim, welk, met donker blaauw fluweel, omzet met gouden kanten , verfierd, en , met de woorden van Jefaia jXLI. vers 1. beftikt was. Een gedeelte van 't hoog Gezelfchap plaatfte zig in 't zelfde geftoelte; het overig gedeelte op de naafte zitbanken. Toen fprak de Voorzanger den gewoonlyken Zegen uit, over 's Lands Staaten, over zyne Hoogheid, en over de Regeering deezer Stad, waarby hy eenenZegenwenfch voegde , over zyne Pruisfifche Majefteit en deszelfs Koningklyk Huis. Na 't zingen van nog een' Lofzang , en een klein gedeelte van P/alm CL. en CXVII. nodigde de Prefident der Parnaflim hunne Hoogheden tot het bezigtigen der Boeken van Mozes , voor welker fraai verfierde kas, de Hoogleeraar en Rabbi Salomon Salem, van zyne zitplaats afgehaald door de Parnaflim, een'uitvoerigenZegenwenfch, over 't Land en over hunne Hoogheden , uitftortte. Het hoog Gezelfchap werdt, vervolgens, uitgeleid,
door



lis T VERHEUGD
door de Parnaflim en den Penningmeefter, die voor de buitenpoort der Synagoge ftaan bleeven, tot dat de gantfche Stoet voorby gereeden was. 's Avonds werden , in beide de Synagogen, alle de Kaarskroonen ontftoken, en dezelfde vreugdeblyken vertoond, die men gewoon is, op de Feeftdagen, te vertoonen.
Het Vorftelyk Gezelfchap bezag, vervolgens , het onlangs deftig herbouwde Oude-Mannen- en Vrouwenhuis, daar hunne Hoogheden ook , door de Regenten en RegenteHen, in- en uitgeleid werden. In 't ryden derwaards, voorby het Diaconie-Weeshuis, werdt het Vorftelyk Paar begroet , door de DiaconieWeeskinderen , die voor 't Huis gefchaard ftonden. Doorgaands, werden hunne Hoogheden begeleid door eene Compagnie Burgers , die ook, altoos , de wagt hielden voor de Huizen , daar 't Gezelfchap aftradt. Eindelyk, keerde men , in den nademiddag , te rug naar 't Stadhuis, daar eene middagmaaltyd , voor zeftig Perfoonen , was toebereid , tot welke de Heeren Raaden ter Admiraliteit alhier en derzelver Minifters, benevens de Vrouwen van dezelven , genodigd waren. Over tafel, was 'er wederom een zeer fchoon muzyk van ftemmen en fpeeltuig. Het
zang-



AMSTERDAM. n3
zangfluk van den vermaarden Joan Gualbert Bottarelli, Digter voor het Schouwtooneel des Konings van Groot-Britanje, gemaakt ter gelegenheid vanhetHuwelyk hunner Hoogheden, en waartoe de muzyk famengefteld was door den beroemden Jean Gabriel Meder, Muzykmeefler hier ter Stede , werdt keurlyk gezongen.
Zyne Hoogheid zig begeerig verklaard hebbende , om een regtfchaapen oud Hollandfch Blyfpel te zien vertoonen, waarin de boertige Tooneelfpeeler, Antony Spat fier, de hoofdrol hadt; hadden de Regenten fchikking gemaakt, om den Prins en het verder aanzienlyk Gezelfchap te vermaaken met de malle Wedding of gierige Gerard, een Blyfpel, reeds in de voorige eeuwe , door het Konftgenootfchap NU volentibus arduum , in 't licht gegeven: en het Klugtfpel van den gewaanden Advokaatop het zelve, te laaten volgen. De vermaarde Tooneelfpeeler Izaak Duim , dien de kundigfte liefhebbers , in zynen ver gevorderden ouderdom , nog altoos met luft zien te voorfchyn komen, befloot alles, in 't zinnebeeldig kleed van Schouwburg, met de volgende aflcheidsgroete aan zyne Hoogheid :
H Zaagt



114 'T VERHEUGD
7
*^aagt Gy U door Apoll', Sieraad van Nafïaus looren!
Verwelkomt, gun dan ook dat Schouwburg U genaak'; Dat hy U dank' voor de eer door uwe komst genooten,
En U zyn groote vreugd deswegens kenbaar maak' ! Apollo juichte om de eer my door uw komst befchoren ,
Ik voel noch hoe zyn klank myn ingewand verheugd! ... Indien der Grooten hart myn lesfen meer wou hooren ,
Ik ftrekte hen een fchool van ware heldendeugd. Ik hoop op 't tekst daar op: mogt dit niet ydel wezen!
Vaarwel, Doorluchte Prins, met uwe Gemalin! Nooit hebb' de Oranjeboom een' ftorm van 't lot te vreezen;
Hy bloeij', draag' vrucht, zyn fchoon neme alle harten in.' De Vadren van myn volk, die thans myn' grond betreden,
Wier wysheid my befchermt, wier byzyn my verrukt, Bedanke ik voor al de eer die ik geniet op -heden,
Een eer die eeuwig blyft in myn gemoed gedrukt! Vaarwel, Doorluchte Stoet! Spoor Febus gunstelingen,
Tot eer van 't vaderland, in 't loflyk oeffenperk : Licht word alsdan om eens van uwe deugd te zingen,
In eenen later' tyd, hun heerlykst heldenwerk!
Beide de welkomft en het affcheid zyn door den Digter Jan Nomsz, opgefteld!
In den Schouwburg waren nu , in de eerfte plaats, genodigd de Kinderen der Heeren van de Regeeringe en anderen, die, de voorgaande reize , niet hadden konnen geplaatft worden.
Het Vorftelyk gezelfchap keerde, ten
elf



AMSTERDAM. 115
elf uuren, naar 't Stadhuis, te rug, daar Wederom, volgens 's Prinfen verkiezing , eene kleine avondmaaltyd toebereid was.
Het Prinfenhof was , deezen avond, even als 's Maandags te vooren, verlicht, waarvan hunne Hoogheden , uit den Schouwburg komende , 't gezigt genomen hadden, 't gene, de voorige reize, niet hadt konnen gefchieden.
De Prins hadt nu verklaard, dat hunne Hoogheden , den volgenden ogtend, een einde dagten te maaken van het bezoek, waarmede zy deeze Stad wel hadden gelieven te vereeren. En men hadt de vereifchte orde gefteld, om de Vorftelyke Gaften, met betaamlyke eere, uitgeleide te doen.
Alle de zeftig Burger - Compagnien hadden bevel , om 's Saturdags 's morgens, den vierden Juny, vroegtyds, in de wapenen te zyn, en zig , met agt en vyftig Compagnien, te fchaaren langs den weg, dien Hunne Hoogheden door de Stad neemen zouden , van de Slagboom voor de Utrechtfche Poort af, langs de Utrechtfcheftraat en I keren gr aft, tot aan de Leliegraft toe. De Compagnien werden nu wat ruimer uit eikanderen gefteld , om dat zy meer gronds beflaan moeH 2 ften



no" 'T VERHEUGD
ften (2). Twee Compagnien bleeven aan 't Stadhuis : eene om aldaar de wagt te houden , en eene , om hunne Hoogheden, van daar te geleiden tot aan deLeliegraft.
De Hertog van Bronswyk-Wolfembuttel, die zonder ftatie verkooren hadt hier te zyn , en , op gelyke wyze, begeerde te vertrekken, reedt, ten half vyf uuren des morgens, over den Dam , ter Haarlemmer Poorte uit, naar den Haage.
Tegen half agt uuren , kwamen myne Heeren van den Geregte, zynde de Heeren Hoofd - Officier, regeerende Burgemeefteren en regeerende Schepenen, benevens de vier Commiflariflen uit de Vroedfchap , allen van derzelver Vrouwen verzeld, op 't Stadhuis; de Heeren in de Kamer van Commiflariflen van kleine zaaken, en de Vrouwen op de Zaal, byeen, om affcheid te neemen van hunne Hoogheden. De Koionellen der Burgerye , en de Reprefentanten van zyne Hoogheid waren hier ook verfcheenen; de Koionellen , om hunne Hoogheden te
geCO De grond, dien zy, by de Inhaaling, befloegeu, was, op de Kaart, op 6550 RynlandfcheVoeten gemeeten : en dien zy nu moeften beflaan, op 8325 zulke voeten. By de Inhaaling , hadt men ruim 2 voet gronds, voor ieder man, gefchitt..



AMSTERDAM. u?
geleidén; de andere Heeren om het Vorftelyk Paar goede reis te wenfchen.
Omtrent ten agt uuren, deedt het Geregt, door den Secretaris van Slingelandt, gehoor van affcheid verzoeken by hunne Hoogheden : 't welk zynde toegeftaan, begaven zig de Heerenen derzelver, Vrouwen naar de Raadkamer, alwaar deDoorlugtige Gaften reeds verfcheenen waren. Hier begroette de Heer Hoofd - Officier de Vorftelyke Perfoonaadjen , uit aller naam, met eene Aanfpraak van den volgenden inhoud:
„ doorlugtigste hoog„ gebooren vorst en
„ Heere!
„doorlugtigste k 0„ ningklyke prinses„ se en Vrouwe'
„ De Magiftraat van Amfterdam, die, „ by de heugchelyke aankomft van Uwe „ Doorlugtige en Koningklyke Hooghe„ den op dit Raadhuis, de eere hadt van „ haare regtmaatige blydfchap , over „ deeze gelukkige gebeurtenis , te mo„ genuiten, neemt, andermaal, devry„ heid , om Uwe Doorlugtige en Koh 3 ningk-



ïi8 'T V E R H E U G D
„ ningklyke Hoogheden, plegtiglyk, te 5, begroeten.
„ De zonderlinge eer, die deeze Stad, „ door de hooge tegenwoordigheid van „ Nederlands Erfïladhouder en deszelfs „ Koningklyke Gemaalinne , hoe zeer „ flegts voor eenen korten tyd, genoo„ ten heeft, zal , by alle regtgeaarde „ Amfterdammers, altoos, in een dank,;, baar geheugen , opgeflooten blyven. „ Wy verzoeken Uwe Doorlugtige en „ Koningklyke Hoogheden, deverfchul„ dige erkentenis, die wy, daarvoor, her„ telyk en pligtiglyk, komen afleggen, ,, goedgunftiglyk te willen aanneemen, „ en zig verzekerd te houden, dat Hun„ ne uitmuntende Perfoonen , alhier, „ met eene gulle en opregte blydfchap, „ in de herten van grooten cn van klei„ nen, ontvangen en gehuisveft zyn; en „ dat niemant Hoogftdezelven, zonder „ aandoening, ziet vertrekken.
„ Mogten nu onze geringe poogin„ gen, om het verblyf uwer Doorlugti„ ge en Koningklyke Hoogheden , zo „ veel doenlyk ware, aangenaam te maa„ kenmiet t'eenemaale vrugteloos gcweeft „ zyn ! De blyken van genoegen en de „ vriendelyke uitdrukkingen, die daarom„ trent, te meermaalen, van de Vorfte-
35 iy-



AMSTERDAM. 119
„ lyke lippen zyn afgevloeid, verzeke„ ren ons , niet alleen van Hoogftder„ zeiver gunftige goedkeuring ; maar „ hebben te gelyk in ons verwekt een „ allerleevendigft vertrouwen, dat ons „ Amfterdam , ten allen tyde, eenige „ plaats zal blyven behouden in het gun„ ftig aandenken van Uwe Doorlugtige „ en Koningklyke Hoogheden , waarin „ wy het zelve, nevens de gantfche „ Burgery, en ook onze Perfoonen, met „ allen eerbied , beveelen.
„ Ondertuflchen, zullen onze opreg„ te wenfchen Uwe Doorlugtige en Ko„ ningklyke Hoogheden, op hunne voor„ genomene reize, verzeilen, en altoos „ daar heenen ftrekken, dat het den He„ mei behaagen moge , Uwe dierbaare „ Perfoonen te agtervolgen, met de uit„ muntendften zynergoedgunftigheden, „ tot in eene lengte van dagen! "
De Prins en de Prinfes beide , hun hoogfte genoegen betuigd hebbende , over de wyze , waarop zy , hier , van Stads wege, ontvangen en onthaald waren, namen, hierop, een teder aflcheid van 't Gezelfchap. Toen boodt de Hoofd - Officier haare Koningklyke Hoogheid de hand, en geleidde haar, over de Zaale , in Burgemeefters - Vertrek , nu H 4 nog



i2o 'T VERHEUGD
nog de Gehoorzaal der Prinfefle; daar beide hunne Hoogheden zo lang vertoefden, tot dat de Koionellen, deCommisfariffen uit de Vroedfchap en de vier Burgemeefteren , met de Vrouwen van twee derzelven, die allen de Vorftelyke G aften uitgeleide zouden doen , in de koetfen getreden waren. Toen traden hunne Hoogheden, omtrent een vierdendeel uurs na agten, geleid en gevolgd van den Heere Hoofd - Officier, de regeerende Schepenen en derzelver Vrouwen , midsgaders , de Vrouwen der CommiffarifVen uit de Vroedfchap , ten Raadhuize af, vertrekkende in de volgende orde:
Twee koetfen, voerende de vier Heeren
Koionellen. Vier Boden te voet.
Twee koetfen met de vier Heeren Com-
miflariflèn uit de Vroedfchap. Eene koets met de Heeren Burgemeefteren Huyghens en Boudaen. Eene koets met den Heer Burgemeefter
Clifford en Mevrouwe Huyghens. Eene koets met den Heer Burgemeefter Temminck en Mevrouwe Clifford. Ter wederzyde van ieder deezer vyf koetfen, gingen twee Boden, gevolgd van de Livreibedienden. Hier op volgden:
De



AMSTERDAM. 121
De Onder-Stalmeefter van zyne Hoogheid, de Baron Collot d'Escury, te paarde.
Twee Pages, te paarde.
Vier Loopers.
Hunne Hoogheden, in depragtige Statie-koets.
Eene diergelyke koets , met de StaatDames van haare Koningklyke Hoogheid.
Drie koetfen met de Heeren van 't Hof. Deeze vyf koetfen waren allen met zes paarden befpannen. Waaragter de Heeren Reprefentanten Hope en van Collen, benevens eenige, ledige koetfen, volgden.
De Hoofd - Officier, de Schepenen, en de Vrouwen, die hunne Hoogheden tot aan de koets geleid hadden, bleeven ftaan voor 't Stadhuis, tot dat de vier koetfen, met de Dames en Heeren van 't Hof hunner Hoogheden, voorby gereeden waren; wanneer zy zig te rug begaven naar de Raadkamer. Het Doorlugtig Gezelfchap werdt, door eene der twee Compagnien, die voor en in 't Stadhuis de wagt hadden, geleid, van 't Stadhuis af, door de Mol - en Toorenfteegen, om den noordkant van den Jan - Rooden - Poorts - Tooren, en door de oude Lelieftraat, tot aan H 5 de



122 'T VERHEUGD
de weflzyde der Heerengraft, langs welke, de gantfche Stoet, tmTchen de twee gelederen der overige Burger-Compagnien, voortreedt , tot aan en door de Utrechtfche-ftraat , naar de UtrechtfchePoort. Binnen deeze Poort, traden de Heeren Koionellen uit de koetfen, groetende hunne Hoogheden met de Esponton m de hand. Pas buiten de Poort, ftondt de Compagnie Stads bezetting , onder den Kapitein Boreel, en wat verder, aan den Amftel , voor de herberg deBeerenbyt, daar de Jagten lagen, met welken , het Vorftelyk Gezelfchap vertrekken zou, de andere Compagnie onder den Kapitein Ruyfch. En hier namen de Vorftelyke Gaften, op nieuws, een allerhcrtelykft affcheid van de Heeren en Vrouwen, die hen, tot hiertoe, uitgeleide gedaan hadden ; by herhaalinge betuigende , dat zy nimmer vergeeten zouden, welk eene eer en genoegen de Stad hun hadt tocgebragt, en verklaarende ten hoogfte voldaan te zyn, over de goede orde en het beleid, hier, in alle opzigten, gehouden.
Het Doorlugtig Gezelfchap , in drie Jagten getreden zynde, ftak terftond over naar de Weesper zyde, en werdt, in 't afvaaren, van het gefchut der Batteryen
om-



AMSTERDAM. 123
omtrent de Utrechtfche - Poorte , met een en twintig fchooten, begroet. Op den Amftel , krielde het van zeilende Boeijers, en andere Vaartuigen; die, elk om 't zeerft , vlagden en vuurden, ter eere van hunne Hoogheden, de Jagten geleidende tot aan den Omval., Van hier, voer men de Weesper - vaart in , naar Weesp , daar hunne Hoogheden , aan den Aanflag, uittraden, en de groete der Wethouderfchap en des Kerkenraads ontvingen, 's Avonds laat, kwam het Vorftelyk Paar aan op Soeftdyk , waar, en waaromtrent het een dag of twee vertoefde, en toen den voorgenomen togt naar 't Loo voortzettede.
Midlerwyl, waren de Heeren en Dames , die hunne Hoogheden uitgeleide gedaan hadden , terftond na dat de Jagten waren afgefteken , gekeerd naar 't Stadhuis , alwaar de Heer Hoofd - Officier , de Heeren Schepenen en de overige Dames zig nog bevonden. Hier betuigden Burgemeefteren hun genoegen, aan de Koionellen , die zig ook wederom naar 't Stadhuis begeven hadden, wegens den yver en goedwilligheid der Schutterye , by 't innaaien, verzeilen , bewaaken en uitleiden van hunne Hoogheden getoond, met verzoek, dat
men



124 'T VERHEUGD
men dezelve zou laaten aftrekken. Sedert, heeft de Raad beflooten, tergedagteniffe van het plegtig bezoek hunner Hoogheden , een' Penning te doen vervaardigen , die , aan de waakende Burgerye, zal worden uitgedeeld.
De Wethouderfchap was ten hoogfte voldaan over den goeden uitflag haarer poogingen, om het Doorlugtig Paar eere aan te doen, zonder dat'er, in zulk eene volkryke Stad , en onder zo veel om-_ flags en gewoels, eenige ongelukken van belang waren voorgevallen. Zelfs was 'er, zo lang hunne Hoogheden in de Stad geween: waren, niemant, om eenige misdaad of ongeregeldheid van meerder of minder aanbelang, in hegtenis genomen, en zulks, onaangezien men op alles fcherpe agt gegeven , en zelfs , des nagts, met dubbele Wagt, gewaakt hadt: eene byzonderheid, die te opmerkelyker is , om dat men niet gedenkt, dat 'er, federt twintig jaaren , drie etmaalen agter een verloopen zyn geweefb, zonder dat de een of de ander, op eenige vergryping , betrapt , en gevat geworden was. De Regeering ging, kort na het bedanken der Koionellen , ten Raadhuize af : waarna de Schuttery ook aftrok. Het' Stadhuis werdt, federt, van Saturdag tot Woensdag, dat is, van den vierden tot denagt-
ften



AMSTERDAM. 125
ften Juny, bezet door eene wagt uit Stads Guarnizoen, geduurende welken tyd, de Zaal , en de Vertrekken , waar hunne Hoogheden geherbergd geweeft waren, met al den Inboedel in dezelven, bezigtigd werden, de drie eerfte dagen van de vyf, door luiden van eenigen rang, en koopluiden en braave burgers, op Biljetten van Heeren uit de Regeeringe; en de twee laatften, door elk een, zonder onderfcheid; doch toen waren 'er hekken gezet voorde geopende Vertrekken, door welken, 't gemeen alleenlyk naar binnen zien mogt, zonder in de vertrekken zeiven te worden toegelaaten. En op deeze wyze , heeft klein en groot eenig deel gehad aan 't gene, ter eere van hunne Hoogheden, van deezer Stede wege, gedaan is.
Eer wy afbreeken , konnen wy niet nalaaten te melden, dat de Prins, ten bewyze van het genoegen , welk zyne Hoogheid en de Koningklyke Prinfelfe, in derzelver verblyf hier ter Stede, gefmaakt hadden , aan eenige Dames en Heeren , die hen meeft opgewagt, en overal geleid hadden ; en aan eenige Amptenaars en Bedienden van 't Stadhuis , fraaije en koftbaare gefchenken gedaan heeft. Zyne Hoogheid heeft
ook,



126 'T VERHEUGD AMSTERDAM.
ook, in de Godshuizen , door hem en de Prinfeffe bezigtigd, in den Schouwburg aan de Tooneelfpeelers, op de Werven en elders, milde giften gedaan; zo dat veelen , geduurende dit plegtig bezoek , 's Prinfen edelmoedigheid , in eigener Perfoon, hebben konnen ondervinden.
Zo nu de eere en gunft, door dit bezoek , aan de Stad in 't gemeen beweezen, en de yverigfte en opregtfte poogingen , door groot en klein aangewend, om het verblyf hunner Doorlugtige en Koningklyke Hoogheden , hier ( veilig en aangenaam te maaken , eenigszins , mogen medewerken, om de gelukkiglyk geveftigde eendragt , tuffchen 's Lands Erfftadhouder en de voornaamfte Steden, verder te doen begroeijen en beftendig te maaken; zullen alleregtfchaapenLiefhebbers van de Welvaart des Vaderlands, en de laate nakomelingfchap zelve, nog lang, gelegenheid hebben, om zig, met het verheugd Amsterdam, te verblyden.
i3 E-



B E R I G T.
By de Drukkers deezes is onlangs van de Pers gekomen , en uitgegeeven.
Dit zelfde Werk ('t Verheugd Amsterdam) ingroot Folio, opbestFransch Schryfpapier.
Amsterdam-, in zyne Opkomst, Aamvas, Gefchiedenisfen, Foorregten, Koophandel, Gebouwen , Kerkenftaat, Schooien, Schutterden, Gilden en Regeering, befchreven door Jan Wagenaar, Historiefchryver der Stad. Xllde Stuk m gr. 8vo. , Folio en gr. Folio. — Van dit Werk, waarvan nog maar een Stuk te wagten is, zyn nog eenige Compleete Exempl., en ook aparte Stukken te bekomen.
De Bouworde vaA't Stadhuis van Amfterdam ,en de Smaak der Nederlanderen ten opzigte der Konften en Weetenicnappen , verdedigd , tegen de ongegronde berispingen van den Heer G, in zynen Brief aan den Philofooph, in gr. 8vo. — De Tytel van dit Stukje pronkt met een Afbeeldze! van den grooten T. van Campen, ArchiteS yan gemelde Stadhuis, na eene origineele Tekening van?. Lievensz. in 't Koper gebragt. - - ƒ":-?-:
Het Huwelyk van Telemachus en Amiope in Ithaka ; in drie Bedryven. Ter gelegenheid van de luisterryke receptie van haare Doorluchtige en Koningklyke Hoogheden, den Prinfe en de Prmcesfe van Oranje en Nasfau enz. enz. enz. in Amiterdam, den30van Bloeimaand 1768 , door T. 1.eFranco van Berkheï, M. D. In 8vo. NB. Van dit Stukje zouden de Heeren Regenten van den Schouwburg, by deeze plegtige Gelegenheid, waarfchynlyk , gebruik gemaakt hebben mchen het hun Ed. tydig genoeg was ter hand geIteld. De Prys u 5] fhiiv., en op groot Papier 11 ftuiv. 7—- van de Claudius Civilis , Herfteller der Bataaffche Vryheid, Treurfpel, door denzelfden Autheur, zyn ook nog eenige Exempl. te bekomen.
Proeve van Befpiege/ingen in de Lente. Onder de Zinfpreuk: Deoque PatrUque. Waarvan de Schryver is de Eerw. E. jt' tN;crLB.ERTS, Bedienaar des H. Buangeliums te Hoorn. In gr. 8vo. De Prys is 16 ftuiv. — Van de
AmfiTl!" dC" "erff e*W*ter, door denzelfden Autheur , gefchreven m den Smaak van den beroemden



B E R I G T.
Predikatiën voor Jonge Juf rouwen , door den Eerw. Heere J. I ordyce Dr. in de H. Godgeleerdheid. Naar den vierden Druk uit het Engelsen vertaald , en uitgege even onder den Tytel van, de Vriend der jonge Juf rouwen. II deelen m 8vo. - .
ƒ 1-10-:
Matiio : of Jongelfngs Waereld-Befchouwing. In X Zamenfpraaken. Waarin de Verfchynzels der Stoffelyke Waereld beknoptelyk verklaard, en daar uit de beginzels van den Natuurlyken Godsdienst afgeleid , en overtuigelyk beweezen worden. Alles gelchikt naar de vatbaarheid, enteronderrigtmge yan Jonge Lieden, die lust hebben zig in deeze nutte Weetenfchappen te oefenen. Naar de vermeerderde en verbeterde Derde Uitgaave, uit het Engelsen vertaald. II Deelen
w^i* Werk ka" dienen ten betera' verftande van de
Werken van Neuwentyd, Struik, Derham enz. f 3-i2-:
Gods Wysheid geopenbaard in de Werken der Seheppinge ■ Namelyk ,n deHemelJche Lighaamen, Hoofdftofe», Verhevehngen Mynftofen , Gewaden, Dieren, feesten, kogelen Vnfcben en Bloedloos* Dieren;) en inzonder-
i neid in het Lighaam der Aarde, derzelver Gedaante Beweegmgen en Bellaanlykheid, en in het verwonderly'k geitel des Menfcbelyken Ligbaams en dat van andere Dieren ; en vervolgens in de Voortteelinge enz., met beantwoordmge op zommige tegenwerpingen, door T.Ray, in leeven , Lid van de Koninglyke Maatfcbappye te Londen. Volgens den Iwaalfden Druk, uit het Engelsen Vertaald. Tweede Nederduitfche Druk. Met het Leeven van den i>ehryver en zeer veele keurige Aanmerkingen van eene bekwaame hand vermeerderd. II Deelen,in gr. 8vo. ƒ 2 - 4 -:
Befcbouwingen van de Werken der Natuur. Ten opzijrte van de Viervoetige Dieren, Vogelt , Visfcben , Twee/lasn8" ™£ruiP™de Dieren, InfeÜen, Plantgewas/en, en Bergjtoffen. Ter betooginge van Gods Magt, Wysheid en Ooedheid. — Of Vervolg op den Verbeterden tweeden Nederduitfchen Druk van J. Ray GodsWysbeidgeopenbaard tn de Werken der Seheppinge, enz. in gr. 8vo. ƒ 2 - ió-r
Brieven over Italië. Betreffende deszelfsGrond, Regering, Godsdienst, wyze van Befiaan, Zeden, Gebruiken, Zeldzaamheden, Konften enz. Met een Berigt wegens den Overtogt over het Alpifehe Gebergte. Gefchreven in de Jaaren 1765 en 1766', door Samuel Sharp, Schildkn. Naar de derde Litgaave, uit het Engelsch vertaald. In gr. 8 vo. ƒ 1 - 5: -









L Y S T
VAN
DE GEWOONLYKE VASTE
FEESTDAGEN
DER
ROOMSCHE KERKE;
dienende tot begrip der Dagtekeningen in oude Brieven.
DOOR
DEN HISTORIESCHRYVERj
JAN WAGENAAR,






L Y S T
'van
DE GEWOONLYKE VASTE FEESTDAGEN der. ROOMSCHE KEKKE;
dienende tot begrip der Dagtekeningen in oude Brieven.
A.
.Abraham 20 December.
Adam en Eva 24 December.
Adriaan 4 Maart.
Agapitus 18 Augustus. Agatha 5 February.
Agniet of Agnes 21 January
Allerheiligen 1 November.
Allerzielen 2 November.
Alexius 17 July.
Ambrofius 7. Dec. of 4 April, Amfterdams Mirakel - 18 Maart.
Anacletus 13 July.
Andries 30 November.
Anna 26 July.
Antonius 17 January.
A 2 An-



(4)
iintonïiis van Padua 13 Juny. Anzelmus 5 Ju]y.
Apollinaris 23 July. ■ Apollonia 9 February.
Apostel-Scheiding 15 ju]y.
Archadius I2 January. Athanazius 2 May.
Augustyn 28 Augustus. B.
Bamis of Bavo 1 Octobcr.
Barbara 4 December.
Barnabas 11 Juny.
Bartholoméus 24 Augustus. Bavo of Bamis 1 October.
Bernard 20 May.
Bernard , 20 Augustus. Bertin _ 5 September,
yenedictus 21 Maart. Blazius 3 February.-
Bonaventura 14 July.
, onifacius I0 February.
::;onifacius - 5 Juny. Bruno , 6 October.
C,



C 5 )
C. Zie ook K.
Oeciiia 22 November.
Chryfosthomus 27 January.
Cyprianus 26 September.
Cyriacus 8 Augustus.
Cyrillus 9 July.
D.
DionifiusAreopag.ofDenys 9 O&ober.
Dorainikus 4 Augustus.
Donatus 7 Augustus.
Qorothea 6 February.
Drie Koningen of 5 January. Dertiendag.
E.
Eleutherius 26 May.
Qtizabet 19 November.
Joy of Ehgms 1 December.
Emanuel 26 Maart.
Emerikus 5 November. ,
Epiplwmus. . Zie Drje Koningen,
Evaristus 26 O&ober.
Eugenius 18 November.
Euftachius 29 Maart.
Euzebius 15 December.
A 3 F,



C 6 )
F.
Florianus 4 May.
-Franciscus 4 Oftobcr.
Franciscus Xaverius 3 December,
G.
Gabriel 24 Maart.
Gallus 16 Oólober.
öeertruid 17 Maart. Gonoveva 3 January.
Gerardus 24 September,
Gervafius 19 Juny. Gillis 1 September.
Gregorius 13 February.
Gregorius 12 Maart.
Gregorius 17 November. Gregorius N. 9 May.
II.
Hedevvig 17 Oftober.
H, Kaam Jezus 19 January.
Hieronimus 30 September. Hubcrt 3 November.
Hyginus ri January.
Hypolitus 13 Augustus.
h



(7 )
Ien J.
Jakob 25 July-
Jan Baptist 24 Juny.
Jan Evangelist 27 December, Jan Latyn, of Jan in d'olie 6 May.
Jan onthoofd 29 Augustus.
Januarius 19 September.
Jeroen 17 Augustus.
Innocent 28 July.
Joris 23 April.
Jozef 19 Maart.
Ignatius Loyola 31 July.
Juletta 13 January. Justus 2 September. ' , ,
Justus 10 November.
Izabelle 15 Maart.
Izidorus . 4 April. K.
Karei Boromeus 4 November.
Katharina 25 November.
Katharina van Siena 30 April.
Klara 12 Augustus.
Kletus 26 April.
Klemens 23 November.
A 4 Kon-



C s >
Konradus 26 November.
Kornelius l0- September.
Kosmus en Damianus 27 September.
Krispya 25 Oftober. lü-uisverheffing I4 September.
Kruisvinding 3 May.
Kunigunde 3 Maart.
L.
Lambert 17 September.
Laurentius 10 Augustus.
Lazarus I7 December. Leenaard 6 November.
Lucas Evangelist 18 Oftober.
ï*1011 13 December. Lucianus ? November.
Ludovicus 25 Augustus. M,
Marcellus' 30 Oftober. Marcus ? Oétober.
Mircus Evangelist 25 April.
Magtilde I4 Maart.
Margriet 2o July.
Maria Boodfchap 25 Maart.
Ma-



A 5 N.
Maria Geboorte 8 September.
Maria Hemelvaart 15 Augustus.
Maria Ligtmis 2 February.
Maria Ontvangenis 8 December.
Maria Preferentie 21 November. Maria ter Sneeuw 5 Augustus.
aria Vifitatie 2 July.
Maria Magdalena 2 2 July.
Martha 27 of 29 July.
Martyn 11 November. Martyns Translatie 4 July.
Martyn Paus 12 November.
Mattheus 21 September.
Matthys 24 February.
NB. in Schrikkeljaaren 25 February.
Mauritius 22 September.
Maximiliaan I2 oft-ober. Maximus ^ April.
Megengofus Ip December.
Melchiades IO December.
MichïÖ 29 September.
C 9 )



C 10)
N.
Narcisfus 29 O&ober. Nikolaas 6 December.
Nikomedes 15 September. Norbert 6 Juny.
O.
Odulphus 12 Juny. Omer 8 January.
Onnozele Kinderen 28 December. P.
Pankras 11 of 12 May.
Pantaleon 27 July.
Paulinus 31 Augustus.
Paulus Bekeering 25 January.
Paulus Gedenkenis 30 Juny.
Petronella 31 May.
Pieter en Paulus 29 Juny, Pieters Banden 1 Augustus.
Pieters Stoel 18 Jan. of 22 Feb. Philippus en Jacobus 1 May.
Pieter, Bisfchop van Nola3i January.
Polykarpus 26 January.
Pontiaan 14 January.
Portiuncula 2 Augustus.
0:



Q.
Quinntis ■ 30 Maart.
Raphael 20 Juny.
Remigius 1 October.
Rochus 16 Augustus,
Romanus „ 9 Augustus.
Rufus 27 Augustus. S.
Sabbas 5 December.
Sacramentsdag Donderd. na Trinitatis.
Scheiding der Apostelen 15 July.
Serapion 14 November.
Servaas 13 May.
Severinus 26 Augustus.
Severyn 23 O&ober.
Silvester 31 December.
Simon en Judas 28 October.
Sixtus 6 April.
Sother 22 April.
Steven 26 December
Stevens Vinding 3 Augustus.
Sulpitius 20 April.
Sufanna 11 Augustus.
T.



Cl2 )
T.
Tekla 23 September.
Thelesphorus 4 January.
Theophania Zie Drie Koningen,
Therefia 15 Oftober.
Thomas 21 December.
Thomas Aquinas 7 Maart.
Thomas van Kantelberg 29 December. Tibertius I4 Apri]-
Ti-ansfiguratio Christi 6 Augustus. U.
Urbanus 25 May.
ü'fu3a 21 Oftober.
V.
Valentyn 14 February.
Veertig Martelaars 10 Maart.
Veronica 4 February.
™$or 25 February.
va°r 10 Oftober.
' Vtatent 22 January.
Vitus i5 juny.
Vrouwendag Zie Maria L-igtmis.
W.



w.
Willebrord 7 November.
Wolfgang 31 October.
Z.
Zacharias 6 September.
Ci3 )
I. De Dagtekeningen gefchieden ook fomtyds naar verfchietende Feestdagen, of naar de Zondagen, die allen byzondere .naamen hebben.
II. De verfchietende Feestdagen fchikken zig naar den Paaschdag, die altoos valt, op den eerften Zondag na den veertienden dag der eerfte nieuwe Maanc, vallende in de Lentefneede, of 't eerst daar aan, en dus tusjekenden ii Maart en 26 April, beide uitgeflooten.
De beste Regels, om 't Paaschfeest te vinden, heeft men in de Rymkronyk van Melis Stoke; nitgegeeven door b. nuydecoper, IftcDeel, bl. 331— 345; en zeer gemaklykeTafels, by du c a n g e Ghsfarjtm; Voce Annus. Tom. \. C.467.
III.



C 14))
lil. De Zondagen worden omfchreeven naar de Introïtus, of het Kerkgezang, waar mede de Dienst van dien dag aanvangt,als mede op andere wyzen, gelyk uit nevensgaande Lyst blykt.
IV. Behalven de Zondagen fchikken zig de volgende Feestdagen naar Paafchen.
Vastenavond is Dingsdag na Quinquagefima
Aschdag is Woensdag na Quinquagefimaa.
Witte Donderdag is Donderdag voor Paafchen.
Goede Vrydag is Vrydag voor Paa* fchen*
Hemelvaartsdag is Donderdag na den vyfden Zondag na Paafchen.



L Y S T der ZONDAGEN, bi. h
GESCHIKT NAAR DE GEZANGEN, DIE IN DE RÖQMSCHE KERK GEBRUIKT WORDEN.
.lVde Zondag voor Kcrstyd. Dominica prima Adv. Dom. intr. Ad te kvavi
UIde .... Dom. II. Adv. _ Popidus Siort
£■ ; ' • D°m. Hl- Adv; . , Gaudete in Domino
*fte ; 1 4 Dom» IV. Adv; . , olim,Mementonostr.hodietÊorateCali
Ifte Zondag na Kérstyd. Dom. infra Oftavam Natal. D . Dum medium Jilentium
Ifte Zondag na Drie-Koningen. Dom. I. post Epiphaniam In exelfo Throno
Hde i Dom. II. post Epiph. , Omnis terra
IHde i Dom. III. post Epiphj Adorate Dominum
jtVde i -. * * ' ~ i Dom. IV. post Epiphj . i 
V*» . ' . i Dom. V. post Epiph. . , .
Vi^e . i . Dom. VI. post Epiphi Exaudi Domine
IXde Zondag voor Paafchen. Dom. Septuagefimae. Cireumdederunt me
VIIIfte . . . Dom. Sexagefima?. _j Exfurge
Vilde * . Dom. Quinquagefimaé. ' ■ Esto mild
Vide . . Dom. I. Quadragifinrö. — Invocavit me
Vds * • 4 j Dom. II. Quadrageümae. Reyéniscere
IVdé * i > Dom. III. Quadragefima?. Oculi mei
i i i Dom. IV; QaadragefimEe.
vel Dom. de Rofa. Lcetare tïierufdlm
Ilde :t i . i Dom. V. Quadrdgefimje.
vel Dom. in Pasf. Dom. Judica me Deus
I&s * i * i Dom. in Palmis,.veZ in Ra-
mis , vel Pafcha florum,
vel Hofanna. Domine, 72e longe facias
Ifte Zondag na Paafchen. Claufum Pafch. vel Ochva
Pafch. vel I. post Pafch.- — Quafimodo
lldö . . 4 t Dom. II. post Pafch. ■ Mifericordia
II[de i > f Dom. III. post Pafch. Jubilate omnis terra
IVdé i , Dom. IV. post Pafch. —i— Cantate Domino
Vde .... Dom. V; post Pafch.
velÜom. Rogationum. Vocem jucundüatis
Vide t . i. . ■ 'i Dom. VI. post Pasch. vel
Dom. postAscenf.Dom, Exaudi Domine
Iae Zondag na Pinkfterem O&ava Pentecost. Domine, %n tua mifericordia
vel Dom.Trinitatis, vel
Roy des Dirnanches. Benediïïa fit
Hdc 1 i . i Dom. I. post Trinit. • Factus est Dominus Protector melis
III-e .... Dom. II. post Trinit. Refpice me
IVdé j . t Dom. HL post Trinit; • Dominus illumimtio mea
Vde .... Dom. IV.' post Trinit. Exaudi Domine
Vide j . . .. . Dom. V. post Trimt. Dominus fortitudt
VlUe i; . . i Dom. VI. post Trinit. • Omms gentes
VlIIfté .... Dom. VII. post Trinit. Suscepimus Deus
IXde . i . . Dom. VIII. post Triniti • Ecce Deus adjuvdt
Xdc .... Dom. IX. post Trinit. Dum clamarem
Xldc i . i . . Dom. X. post Trinit. Deus in loco fanbló
Xllde i . . Dom. XL post Trinit. Deus in adjutorium
XlIIde j 4 i Dom. XII. post Trinit, . Refpice Domine
XIVde \ Dom. XIII. post Trinit. Protector noster
XVJe , 4 . . Dom. XIV. post Trinit. ■ Inclina aurem tuam
XVIde < Dom. XV. post Trinit. Miferere mei Domine
XVlMe ; , Dom. XVI, post Trinit.- justus es Domine
XVIIIde . . . i Dom. XVII. post Trinit. ■ Da pacem
XIXde . . . Doni. XVIII. post Trinit, ■ Salus populi ego futn '
XXfte , . . . Dom, XIX. post Trinit. Omnia qace fecisti
XXIfte . Dom. XX. post Trinit. In volant ate
XXIWe . i i Dom. XXI. post Trinit. . Si iniquitates
XXIIIfie . , . . Dom, XXII. post Trinit. ~ Dieit Dominus






C 15)
V. De Quatertempers zyn vier Vasttyden in 't jaar, van ouds in deeerfte, vierde, zevende, en tiende maand d. i. Maart, Juny, September en December: thans
i. Woensdag na Quadragefima, of na
Aschdag. n. Woensdag na Pinkfteren.
3. Woensdag na Kruisverheffing.
4. Woensdag na Lucia.
De Vrydagen en Zaturdagen, na de gemeldeWoensdagen, zyn, in de gemeene Almanachen, ook metQuatertemper getekend.
Men heeft de Quatertempers, in ditRympje
Vult Crux, Lucia, Cinis, Charismata dia Quod det vota pia, quartafequensferia.
VI. Dikwijs vindt men den dag,in Oude ftukken, aangeweezcn, b. v. op deeze wyze CHandy. by v. Balen, ï. Deel, bl. 489) des Dingsdags na Dertiendag, d. i. na Drie Koningen, of na den 6 January 1379-
Om nu te weeten welke dag gemeend wordt, moet men weeten welke dag van de week den 6 January 1379 geweest is, waartoe men zig van de hier bygevoegde Tafels bedienen kan.
VII.



VIL De Zondags Letter- van een Jaar bekend zynde, leert de eerfte Tafel •met welken dag ieder maand begint. De Zondags Letter is in gemelde Tafel van du Cange te zien.
B. V. In 'tjaar 13 79, jn January, (d. i. volgens dèn'gemeenen ftyl die 'tjaar met January begint) 1380, zynde een Schrikkeljaar, is de Zondags Letter A G, dat is te zeggen A tot den 25 February ingeflooten, of den S. Matthysdag, daar de Schrikkeldag geplaatst wordt, cn G het overig deel van 'tjaar. Ik zie inde eerfte Tafel op January onder A dat'die maand met een Zondag A°. 1380 begint. Den 6den der maand is derhalven een Vrydag en Dingsdag daar aan is den 10 January.
■ De tweede Tafel dient om te weeten wat dag van de week een bekende dag van de maand geweest is.
B. V. Den 10 January 1380. Die maand begint met een Zondag. Ik zie nevens Zondag op den 10^, waar boven Dingsdag ftaat.






I. Tafel.
* ff | ff li 3 Ja



D.Tafel.
^/hanèm 'EFe.r-. H. . I I I I S—
SBonxkig 3>mn<. ' ^ o
SSaïurè^f <Saêê. ^ 5
O'nJèmftFev. "VI. 5 ^ öj öö" ^ >5Z. ^ " ^ " oi
. w ..co er otc<
QreehsoanCFe/-. IV. <S 0\ oo k 55
7=r- c!-a ; 25 £2 c£___ci___2____§
±t)inos~daotttr-. III. *> Q Os oo K CS ^—
„rl < 22 2— __o*l___c<_ 5 «
JtaanfyylFer: II. O ffi oo K J 
£So?idtw3)o7ro. <Ji » K —^ 55 ^5 ?5—
'ZaX^SjSS. 1 <f 1 1 1 |~
gpjT^^r^—f--^—§—|—J—i——1_
SbmutéRïag £^eKV'. "o * ~ | — 5—
m^dZ&ir.ir.-vl 1 1 1 Ê § §-
^mpï^-i —i—
^s^ij 1 ?—f—
|gS^if^___«_ § $ ~^ b—<ë 5-
Wyd& £Fe,~. vr, 3__~~jT;~g k 15 £ ^—
9= ~^ ^ ^ ^ 
Weehsègq 1VL_jj_ £ ^ ^ i ^ 
0ir..m K 5 1 § 1 ^~
c&ófzdaf S)a?rv. \ % S- 00 ~—n o ~—
l&UtÜey J-aêê. § 1 £ 5 § 5 
§_ 5 -j ^— —
g^5^L_^ ———
gggg^g^. IV. 3 £ K ^ ^~
^2§%^im._§ 5 ~
^^^ÜL_^ * £ * ~
^^3)o^. : co ^ ^ —
^f^^JfSS. xs J2_ ^ ~^ n c5 ^~
^^W^E^L^__J^_~ 5 ^ 
3><md£:èag&'er,^r. ^ ^ ~~ ~ 
Qj^oehsdagSFe?'. ivf ^ ^ ^ ^ ;
&wfsèagi7fer. UI. ^ ^ ^
._J/.j,/;u},hj £Fe/<. n. § ^
'Sochdaq y)o7?is. ^~ ' 
JülÉÉÉIfi






Tafel,
AANWIJZENDE BE
Vier-op feestdagen
DER.
R O O M S C H E KERK Ej
'Getrokken uit het Nederduitsch Martelaarsboek, wn 't Sticht van Utrecht, op gefteld volgens de gedachte, van J. MOLANUS , door JAN VERNENBURG , in 't Jaar 1364. zijnde volgens de Lijst den XLVIII. Bisfchop, en de vijfden onder den naam van JAN , welke den Zetel bezat van den jfaare 1364—1371.
,33e reden waarom deeze Lijst, door mij hier bijgevoegd, Is* •ter aanwijzing van de dagteekeningen van eene menigte Graavelijke Brieven , enz , waar van in dit Werk gebruik moet gehaakt worden, en die veele niet geteekend met den dag of datum, maar waar op men vind na de vinding van het H. Kruis na Fontiaans Dag, enz. Zie hier een enkel voorbeeld : De kerk van Gatida in het Jaar 1552 door den Blixem aangeftooken Verteerde geheel tot Asfe; den opbouw werd kort daar na ter hand genomen , op kosten der Gemeente, welke Jaarlijks hunne offerande daar toe moeften doen, op Kersmisfe Dag zijnde den eerften Zondag na Si. fans Onthoofding, waar van'de Vier. dag valt op den 20 Augustus, dus moest de offerhande gefchiedde, den eerfte Zondag na den 29 Augustus.
Om nu deeze Vierdagen gemakkelijker te vinden, dacht mi] best die te (tellen bij wijze van Register, hebbende niet blotelijk de naamen van die, die men in de R. Kerke voor Heiligen houd, maar tevens een korte fchets uit hunne Legende %t bijvoegende, om die een ieder te doen kennen.
iR.j-,L,i^YniLi.L.jLur.i> , een Hoogtijd, waar b
or.Aiioni , eene jonKvrouw m Katamë bij Ci cilien, werd gemarteld onder den Rechter Ouinman, zij ftierf na veele folteringen in den Kerker.
AGNIET, eene Jonkvrouw te Rome, werd on der den Overften Sempronius ter dood gebracht ■ALLERHEILIGEN , een Hoogtijd, waar bij . door last van den Paus Bonifacius, Maria en ' alle de H-. Martelaaren tot Rome moeste worden gevierd, welk bevel door Gregorius den Vierden , werd vernieuwd met bijvoeging, dat zulks alom w alle Kerkai moest gefchiedds.
5 February, 21 Januarij.
1 November. AL-



TAFEL dbr ROÓMSCH^
ALLERZIELEN, van alle afgeftorve Geloov
gen moest sedachtenis gehouden worden AMBROSIUS, Bisfchop te Milaan, Confesfor een groot IJveraar voor de Kerk en Gemeente zo dat hij door zijne Leere, een groot deel vj Itanen weder te rug bracht, en de Leere dc Jriaanen deed verlasten. ANDREAS, den Apostel en Broeder van Petrus had zyn verblijf te Patras in Achajen. Te Sk hem Predikende , werd hij van den Rechte Egra gegreepen, in de Kerker gefloten, gefla gen, en eindelijk met fnoeren aan een Kruis ge bonden , daar hij twee dagen hangenden , nie ophield te leeren en onderwijzen APOSTEL - SCHEIDING, dit zou volgens Beka in het twaalfde Jaar na de doud van Cnrifiu' gebeurd zijn. BARBERA, eene Jonkvrouw, die onder Keizei Maximilaan gemarteld, en daarna met he Zwaard gedood wierd. BARNABAS , den Apostel, een Difcipel var Paulus, zijne Reliquien of overfchot, gevon den onder de Regeering van Keizer Zeno BARTHOLOMEUS, deeze Apostel predikte' hei Luangelmm in Indien , en zou op het Eilanc Lipans eerst zijn gekruist, gevild en daarn; onthooft. BAVO, een Confesfor te Gend. BENËDICTUS, was Abt bij het Kasteel Casftni zijn leeven en deugden zijn door Paus Gregc rius befchreeven. BLASIUS. wasBisfchop te Sebistiaan, hij ftier als Martelaar onder den Rechter Aerkolaus BONIFACIUS . Bisfchop van Mentz.deez uit Bricame m Friesland komende , Predikte da.r het Eu»ngelium onder de Heidenfche Friezen en wierd van hun met veele Van de zijnen ge dood. b BOODSCHAP aan MARIA, door eenen En
cel bfj de Stad Nazaretb. BRICTIUS, was Bisfchop en Confesfor teToirs een Leerling van St. Martijn, en na deszelfs dood, zijn Opvolger CECILIA, eene Jonkvrouw te Rome, bracht haa re Bruidegom Valeriaan en zijnen Broeder Tij- ' lurtiaan, tot het Christendom, en als deeze| gemarteld wierden onder den Rechter Alma]
i VlERDAGEÏT.
2 Novtmbex,
n r
4 September.
r
l
30 November,
i s Juli/.
4 December.,
ii Junij.
'-4 Augustus; f. 1 Oclober.
1 Maart. ( 3 Februarij.
5jum> 25 Maart.
t3Novembe|,



VIER. in FEESTDAGEN.
tra , fterkte zij hun beiden, zij wierd gedood ten tijden van Marcus Aurelius en Keizer Co modus.
CLEMENTZ, (die gezegd word) de IV. Paus na Petrus te zijn geweest , heeft het Vonnzel na den Doop ingeftcld , hij regeerde 9 Jaar, 2 Maanden en ro dagen , wierd door last vanden Keizer Trajanus in Zee geworpen.
CRUIS VERHEFFING, Keizer Eraclius die 'tuit Perfien wederbracht, te Jerufalem; eenige Jaaren daarna vond Paus Sergius een groot ftuk daar van, dat bij alle Jaaren door 't Volk liet Kusfen, op den
CRUISVINDING , te Jerufalem , door de Koningin Helena , onder de Regeering van de Prins Conjiantijn,
DENIJS, Bisfchop te Parijs, Martelaar, hij wierd door Paus Clementz naar Walscbland gezonden, en eenige Jaaren daarna , onder den Rechter Testennifn, nevens Rasticus en Eleuterus ont hooft
DRIE KONINGEN DAG.
EL1SABETH , Dochter des Konings van Hongarijen, en Weduwe van de Landgraave van Thurlngen, bij zijn Leven deed zij Werken van Barmhertighcid, en Weduwe zijnde, hield zij een Heilig leeven, tot haaren dood, doende veele Miraculen.
FABIANUS, (die, zo men wil) de XIX. Paus na Petrus was, werd onder Keizer Decius ter dood gebracht.
FRANCISCUS, Confesfor te jisfys, was de Stichter vande Orde der Minne (of Minder) Broeders.
GALLUS, van Geboorte een Schot, werd Abt en Confesfor in Allemange, fterft te Swaben.
GEERTRUIJ, eene Jonkvrouwe in 't Kloofter te Nievelle, zij was een Zuster van Hertog Pepyn.
GILLIS, Abt.
GREGORIUS. werd Ao. 585 Paus, zijnde de eerfte van die naam.
JACOB, bijgenaamd de Mindere, word genoemd een Broeder des Heeren, en was een Reis broeder van Filippus , te Jerufalem zijnde, werd hij van den Tempel geflooten , worden, de aldaar begraaven.
JACOBÜS, den apostel en broeder van. St. Jan iea Evangelist, wierd op bevel van Herodus
Vierdagen. 21 November,
23 November.'
14 September. 3 Maij.
9 October. 6 Januarij,
r9 November.
10 Januarij,
4 O&ober.
[6 Oélober,
: 7 Maart. 1 September.
: 2 Maart. 1 Maij.



IV
TAFEL derROOMSCHE
te Jerufalem Onthooft, zijn lichaam van daar vervoerd naar Spanje, alwaar 't begraven zou de zyn.
JAN BAPTIST, de voorlooper van Christus, zijn geboorte word gevierd,
JAN BAPTIST, onthoofding of vinding van 't hooft, want zijne fterftijt was omtrent Paasohdoch het hoofd zou naderhand in de ftad Emasfa gelchied , en in de Kerk verheeven zijn.
JAN, Euangehst en Apostel, -door bevel van Keizer Domitiaan van Ephezen tot Rome gebracht en aldaar in ziedende Olij geftoken, waar hij onbefchaaigd uitkwam.
... die na veele vervolginge en ballingfchap weder te Ephejen komt, rechte daar de Kerk en ftierf m 't 66fte jaar na Christus , het ogtte van zijnen ouderdom, en werd daar begraven
JORIS, word in Perfien in de ftad Deapolus gemarteld en gedood.
KATRIJN , een Jonkvrouw te. Alexandrien , wierd om het geloof verfcheide tormenten aangedaan en eindelijk op bevel van Keizer Maximus onthooft.
KINDEREN (ONNOOSLE) DAG, ziende op het bevel van Herodej, die alle de Kinderen te Bethelem deed ombrengen.
KERSTIJD, dat is de viering van de geboorte Chrifti, in 't 42fte jaar van Keizer Augustus ln de 193 Olimpiade.
LAMBRECHT, Bisfchop te Ludic, Martelaar, deeze de Opziender van het Koninklijk huis berispt hebbende, word hij, in zijn gebed zijn de , in de Kerk gedood. LIBBIJN , (of Lebuinus) zijn verheffing tot Priester en Confesfor. LIBBIJN, Piestcr en Confesfor te Deventer
ftierf Ao. . . . LOURENS , onder Keizer Decius, wierd hij
buiten Rome, op een Rooster gebraaden. LOIJ (of Eloij) Bisfchop en Confesfor der ftad Namen.
LUCIA, eene Jonkvrouw en Martclaresfe, in r,TOAod Sy>«Wa °nder den Rechter Pqfckaftus. 1 LUCAS, den Euangelist, was oud 73 jaaren toen hij ftierf in Bethanien, zijn gebeente is in 't 2ofte jaar van Keizer Conjiantiin overgevoerd tiaar Conjlantinopolen,
Vierdagen*
2ojuiij.
24junij. 29 Augustus, 6 Maij.
27 December.. 23 April.
25 November.
>8 December,
15 December.
: 7 September.-
iSjunij.
: 2 November.
8Auguftus. (/o
1 December.
3 December.
8 October.



VIER- kn FEESTDAGEN.
MAAGDEN (nooo), die te Keulen zouden z.ijn gemarteld, waarvan de voornaamfte Urfelav/is.
MAGDALENA, uit welke zeven duijvelen zijn uitgedreven.
MAGRIET, eene Jonkvrouw te Antiochien, nog maar 15 jaaren oud zijnde werd zij onder den Baljuw Olsberus gepijnigt en daarna onthooft.
MARIA, de modder Gods, deszelfs geboorte word gevierd
MARIA Ontfangenis.
MARIA Hemelvaart, die in 't bijzijn van Petrus en andere Apostelen zoude gefchied zijn.
MARIA Lichtmis, dit zegt: datzij haar Kindeken den Heere offerden in den Tempel.
MARKUS, den Euangelist te Rome zijn Euangelie gefchreeven hebbende, reist naar Egijp ten, word te Alexandrien gevangen , in 't agtfte jaar van Nero gedood x
MARTtJN, Translatie, Bisfchop en Confesfor te Tours inTorij'nen , zijne verheffing tot Bisfch.
MARTIJN, Bisfchop en Confesfor ifl Wdschhrid, was Patroon in dat Bisdom, fterft in jaar 40Ó. " MATTHEUS, den Euangelist en Apostel, Predikten in Ethiophien, en droeg daar zijn Martelaarf.'
MATHIJS, word door de Aposftelen, bij 't lot gekooren in de plaats van Judas Iskarioth, en dus de 12de Apostel.
MICHIEL, deeze zoude begraven zijn in de berg Garganus, alwaar ter zijner gedachtenis, een Kerk gebouwd is,
MORUS , nevens 6666 Heilige Mannen, onder de regeering van Maximiaan gedood
NICOLAAS Bisfchop van Merrie 'mLucien, die Keizer Conftantijn beweegden tot barmhert/g heid, wegens eenige Ridders,, die ter dood veroordeeld waren, anno 358.
ODULFUS, Priester te Oirichot, trok naar Ut recht, en van daar naar Friesland, daar hij veele tot het Christendom bekeerde , en ftierf in lioogen ouderdom te Utrecht.
Q.LOF of OLAUS. deeze ftaat wc! niet in 't Utrechts Martelaarsboek, maar J. Molanus heeft hem 'er bij geplaatst, om dat hij hier te Lande in groote achting was, zijnde zelfs ter zijner gedachtenisfe de St. Olofs Kapel te Amftcldam gedicht Hij was Koning van NoorWeegen en Koning der Martelaaren, anno toit.
21 GLTobjr,'
22 jLliij,
I3ju!ij.
8 September» 8 Decunoer.
5 Auguflus.
2 Februari].
VlERDAGEH.
21 October.
22 Juiij,
I3ju!ij.
8 Septéirröery 8 Decuuüer.
5 Auguflus. 2 Februaiij.
25 April.
11 November. 2iSepte:f.bsr.
24 Fcb.'.
29Septe:nbr. 22Septe1r.be.".
6 December. i2junij>
29julij.
PAN-



f! TAFEL der ROOMS CHÏ
PANCRAS, nog maar 14 jaar oud zijnde, werd hij te Rome onder Deocletiaan gedood-
PAULUS BEKEERING, 't welk was een jaar naa Chrifti Hemelvaart.
. . . . in banden te Rome-
PIETERS verheffing, in de Cathedraale Kerk te Antiochien, tot Bisfchop in de plaats van Simon de Gogelaar, en vervolgens tot Paus,
PIETER en PAULUS , beide Apostelen, gedachtenisfe van hunnen dood, waarvan de eerfte te Rome wierdgjkruist, en de andere onthooft,
PHILIPPUS den Apostel, 't tand der Scijten . zijnde doorgetrokken , rust eindelijk in Allen. . PONTIAAN, bij deftadSpileet als Martelaar geftorven.
Ridders (10,000) die alle in den Berg Arato bij
Alexandrien wierden gekruist. SCHOLESTlCA, eene Jonkvrouw, bij 't Kas
teel Casfenium, de Zuster van St Bcnediclus. SEBASTIAAN. ftierf als Martelaar onder K. Dio
cletiaan te Rome. SER VAAS , Bisfchop van Tungeren, op zekeren
dag in den winter, dienst doende, geduurende
eene fterke meeuw, viel 'er op de plaats die
hij tot zijn graf gefchikt had , niets , daarom
wierd daar een Kerk gefticht. SIMON en JUDAS, beide Apostelen, de eene
in Egijpte, en de ander in Mefopotamie, en
daarna beiden in Perfoon.alwaar zij gemarteld zijn STEVEN of STEPHANUS , die de eerfte was,
die geftenigt wierd, in "t jaar van Chrifti He
meivaart.
THOMAS , predikte in Perfien en Meden 't Euan gelium, word gezonden naar Indien, daar hij ilerft, en word eenige Jaaren daarna, na Per fien gevoerd
THOMAS zijne verheffing, dat is, dat zijn lichaam uit Perfien wierd overgevoerd na EdeJJa
TIJBURT of TIJBURTUS, wierd nevens Valeriaan en Maximus te Rome, onder den Rechter Almatro gemarteld, en ter dood gebracht waar van de eerfte gevierd word. j
VALENTIJN, een Priester te Rome, word onder K. Claudius onthoofd , zijn lichaam zou door Marcus en Martha begraven zijn. 1
VICTOR de XVde Paus reg. xv, jaar word te Rome gedood onder K. Severius i
Vierdagen,
12 Maij.
25 Januarij. 1 Auguftus.
22 Februari;.
29 Junij. 1 Maij. 14 Juni/. 22 Junij. toFebruarij. 20 Januarij,
13 Maij, 28 Oftober. 16 December.,
11 December-
3 Mi/-
4 April
4 Februarij. 0 April.
VIC-



VIER- *M FEESTDAGEN.
ra
VICTOR van Kanten bij Keulen was met 330 andere Martelaar.
VINCENT, een Spanjaart, in de ftad Falencia, fterft als Martelaar onder Keizer Datiaan.
V1TI in Sicilien gemarteld, en onder Deocletiaan gedood ,
URBAAN , de XVI. Paus werd te Rome ge marteld, onder den Rechter Alexander.
WILLEBRORD, uit het klooster van Epternach, in 't land van Trier, word Bisfchop en Con fesfor te Utrecht Ao. 696 fterft 739.
VASTEN AVOND, is Dingsdag na Quinquagefim*. ASCHDAG, is Woensdag na Quinquagefima, WITTE DONDERDAG, Donderdag voor Paafchen, GOEDE VRIJDAG, daags daar aan. SINXEN - DAG, zijnde Pioxter - Dag.
Vierdagen. 10 October.
22 Januarjr.
iSjunij.
25 Maij.
7 November.



■ t A f t h
A AKW IJ ZE jv DE DE
Vier. e s feestdagen
j\ i) e & R O O R s C HE KERKE
, 6jan. Dne Koningen of Der •tiendag.
* *4— Pontiaan.
' sjo— Fabiaari en Scbastiaan. < su-— Agnict.-
* 22^— Vincent.
* ■'.'.25J— Paulus BckeenV. . ' cFebr. Maria Lichtmis.
3— Blalius. *■ 5 — Aegt of Agatha. io— Scholestica.
* 14— Valentin.
* 22— Pieters Verheffing.' « 24— Mathijs.
» '. 12 Maai t Gregorius.
* 17—■ Geertruij.
- ?,i— Benedictus.
► 25— Maria Boodfchap.
-v • 1.5. April Tijburt.
'/ • 20 •—■ Victor. jj — Joris.
* ~s Markus Eu angel i:,t.
1 Maij. Philippus enjacobus. ',
* 3" Kruisvinding.
* 6— Jan de Euangelist.
* 12—■ Pancras. "* 13— S er vaas. « 25— Urbaan.
; 5 Tunij Bonifacius. ii'— Barnabas.
- 12— Odolf. < / ' 14—■ Pontiaan. «
* 15— V.itis.
~2 10,000 Ridders. . » 24— Jan Baptist.
"S— Luibinus. . -.29-— Pieter en Paulus. Sjulij Thomas Verheffing.
* 4'— Martiju.
13 — Margariet » * 15—Apofttel Scheiding. £0—* Jacobus.
22—Magdalena. ]«
29 Julij. Olof. > 1 Aüg. Paulus in banden, ■> 5 — Maria Hemelvaart,
• 8,— Laurcns.
24 — Bartholomeus.
* 29 — Jan, Onthoofd.
* 1 Sept. Gillis.
4 — Ambrofius.
* 8 — Maria Geboorte. ' 14 — Kruisverheffing.
* 17 — Lambrecht.
• 21 —MattheusdeEuangeliir, 22 — Marcus.
* 29 ~ Mic'del.
• 1 October Bavo, « 4 "— Franciscus. <* 9 '— Denijs.
• 10 — Victor. '16 Gallus.
<■ 18 — Lucas Euangelist, 21 — 11000 Maagden. Sty* 28 — Simon en Judas. 1 November. Allerheilige!},
• 2 — Allerzielen.
7 — Willebrord. 11 — Martyn:
1.2 — Lebuines. 13 — Brictius. 19 — Elifabeth. 21 -— Cecilia. a'if—7- Clements^ 25 — Katrijn. 30 — Andries.
1 December. Eloij.
4 -— Barbera.
6 — Nicolaas.
8 — Maria Ontvangenis.' 13 — Lucia.
21 —• Thomas Apoftel Prei'
25 -— Kersdag,
26 — Stephanus.
27 — Jan Euangelist.
28 — Onnoz'Ie Kinderen;