0, 1871 1025 UB AMSTERDAM



E N
J3 WVO MG ZMJL E3F.
OP DE
HOLLANDSCHE
A D V Y S E N.






E N
JS TT O MGZM3L JEJST
O P D E
CONSULTATIEN, ADVYSEN EN ADVERTISSEMENTEN
VAN VERSCHEIDENE TREFFELTKE RECHTSGELEERDEN IN HOLLAND
BEKENT ONDER DE NAAM VAN DE
HOLLANDSCHE
A B V Y § E N» .
UITGEGEVEN DOOR
Mr. JOHAN JACOB FAN HASSELT
RECHTSGELEERDE.
EERSTE DEEL ^^^^\
TE N T M E G E N, y$
By A. van GOOR, Boekverkoper^S^^^^ Quartiers - Drukker, mdcci.xxx»



üum fumus necesfarns negotiis curtsque vacui9 turn avemus aliquidvidere, audires dïscere, cogitatïottemque rerum aut occultarum^ aut admirahtüum , ad bene beateque vïvendum tïeceifariam ducitnus.
Cicero ïïb. i. de ojjic.



O M N I B U S, Q U I B U S
JURISPRUDENTIA CU R JE C O R D I Q^U E
EST, S A C R U M.






ZEER GEAGTE LEZER!
H3at ik dit "Werck uitgeve, is niet om geleerd te fchynen, maar om gedienftig te zyn. Veele Rechters en Rechtsgeleerden , voornamentlyk in Holland, befitten de Hollandsche Advysen, Dcczc zal 't gemackelyk vallen by het gebruik derzeive noch andere Au&euren te kunnen nafien, vooral dewyl myn voornemen is, het niet by dit Eerfte Deel te laten, maar dezelve over alle de Deelen (indien de goede God my gelieft luft en kragten te verleenen) te vervolgen. Ik hoope dan, dat deeze mynen arbeid zal aangenaam zyn, als wanneer my zeer voldaan zal agte. Dit is 't geen kortelyk had te berigten j voor het overige gelieve de fouten te verfchonen, en vaart wel.






■ , ' Pag. t .
Aantekeningen en byvoegzelen op de Con■fiiltatïen, Advyfen en deAdvertisfementen van ve?'fcheidene treffelyke Rechtsgeleerden in Holland', bekent] ■ ' -vnder de naam van . ■ -
DE HOLLANDSCHE ADVYSEN.
, I. Deel Confultat.v bladz.-i. ' .
Mrffenisfe voor geen winft gerekent.
7-oo ook geadvifeert in het 6 Deelconfult. 181 bi. 706. Dit was een overtollig beding, want erffenisfe wort noch na, de gemeene Rechten, ingevolge de L. 7 D.profoc. nochnae de ftatutaire wetten, voor wift gehouden; ziet het Landr* van Zutph. tit. 15 art. 5 en 6. vanVelmv. kapitt. 28 art, 3fv Anton. Matth. paroem. 3. Abraham a Wesel de, connu-?-bial. bonor. Societat. tract. 1 cap. 1 num. 81. Sim;.,.van LeuweN' cenfur. forens part. 1 lib. 1 cap. 1% num. 19 ei lil). 4 cap. 23. num. 23. Joh. Schiiassert adyyfzDeelconfl 69 num. 18. confultat. hic 5 Deel conf. 136. Dóch dat gebeurt wel meer,, dat men iets bedingt, dat.in Regten zeker is,, en van zelve fpreekt; pc enim li eet fufficiat, quod folu- _ turn fit pret turn, 'ut pet i po fit res vendit a L 11 et L-13. § 8 D. de action.empt.poffum tarnen etpaasei, utfi folutum fit pre£ium_, res vendita tradatur L 78 § 2 D. de contrah. empt. Eodem modo lic-et fuffuiat, quod folutum fit debitum^ ut pos fit repeti illud ipfum,, quod tarnen efi pignori L 9 §3.D. de pignorat. action. valet tarnenft firn pactus, ut pignus reftituatur fojuta pecunia. ......
A M-



2 AANTEKENINGEN, enz.
Bid.
Maar blyft ten profyte van de geene, van wiens zyde die zelve aangekomen zyn. De reden hier van is te vinden in L 45 D. de ufur. in verbis; Quia non ex facto ejus is fructus nascitur. Doet hier by het geadvifeerde by Is. van den Berg Nederl. advysb. 4 Deel conf. 32 bl. 85 by het begin.
Ibid. bladz. 2,
Quia res perit domino fuo, Ziet hier het geadvifeerde by Is. van den Berg advysb. 1 Deel conf. 102 bl. 266. en het getradeerde by Joh. Voet in comment. ad tit. pand. de pact. dotalib. num. 49.
Ibid.
Et patemum officium efl dotare filiam. Vide L. fin. yerf. neque enim cod. de dot.promisfion. Et hoe obtinet, etfi filia fit dives dict. kg. et bona hab'eat propria alex.in L\ num. 12 D.folut. matrim. Quod et ver urn efi, fi vel maxime ab extraneo aut mar ito fuo filia ejfet dot ata^ quia pater ad huc ipfi dotem asfignare teuetur, vide Vultej. lib. 2 confil-* marpurgens. 49 num. 4. doch ziet hier het geen daar van mede aangetekent heeft Ber. van Zutphen Nederl. pract. tit. Hmvelyks-goedt % 16.
Ibid.
Uyt die fehe reyfe geen profyt noch gewin en kan genieten. Vergelykt hier het geen voorkomt by Joh. Voet in comment. tit. de pact. dotalib. num. 61.
I. Deel confultat. 2 bladz. 2.
Het is zoo, gelyk alhier geadvifeert wort, dat kinderen uit bloedfchande geboren, als zyn die geene, die uit twee bloetverwanten, den anderen in verboden graade beftaandc, verweckt zyn, noch in's vaders, noch in '« moeders goederen
fuc-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 3
fuccederen, gelyk ook die geene, die overwonne ballaarden. zyn, dat is uit twee gehuwelyckten ten wederzyden in overfpel, ofte ook uit één getrouwde ofte. één ongetrouwde verwekt zijn; ziet dit in Novell. 89. cap. uit. et authent. ex complexucod.deincefi. nupt. Zooverre, dat na het Roomfch Recht zodanige Baftaarden niet vermogten gealimenteert te worden, edog is zulx by het geeftelyck Recht verzagt en in deze Landen ook aangenomen; ziet cap. hum haberenttqui dux. uxor. quam poll. en met meerderen Philip. BugnyoN des Loix abrog. 1 livr. fatyr. 18. num. 2. et ibi Lieert. Francisc Christyn in not. Stadr. van Thiel 1 Deel tit. 8. §12. Rofeb. Ree. cap. 39. § 5- Utrechtfe confultat. 3 Deel conf. 53. bL 231 num. 26. Ende dit te recht, want wat reden is 'er doch, dat men deze zoo hard behandelen zoude, daar zy niet misdaan, noch tot deze haare geboorte mede gewerkt hebben: zeker ymand hadde dan wel gelyk, dat hy zich over de vraag, anbafiardipoterant ejfedoctores ? aldus uitliet: Bafiardos poffe ejfe doctorespatet inmultisbaftardis doctoribus, fine quibus utrumque jus nofirum ejfet obfcurumy tit de Bartolo, Johanne, Andrea, Jafone, et aliis infinitis, eer turn efi; non enim efi impedienda dignitas ejus, qui nihil commifit L fpurii in princ. D. de decurion. adde his Christiani Falsteri amotnitat philokg. vol. 1. ferm. 10. ubi de claris in Republica Jpuriis fufe agitIbid bladz. 4.
Quia pater non tenetur alere filium, qui fe ipfumpotefi alere.. Vide confilia hic. 4 Deel confultat. 287. num. 3.
I. Deel confult. 3. bladz. 4. Dan pro prima vice. Alzoo dit zeker en buiten alletwy-1 fel geftelt is, dat hetconfent of octroi om over leen goederen . te disponeren van een nauwe fin en betekenis is: ziet dit mè-
A 2 de



4 AANTEKENINGEN, enz.
de by Anton. Math. paroem. 8 num. 12. Hug.de Groot Inleid. 1 Boek 42 deel% 2. in de woorden: deze toelating? ,confüia hic 2 Deel confult. 55. op het einde en 56.
I. Zte^/ confult. 4. 4.
Muiier non pot efi ejfe tutrix. Dit Is zoo, namtutela efi munus virile, a quo arcentur foeminoe, juxta L. final. D. de 'tut el. L 16. L 18. £0^/. Z, 1 CW. quand. mul. tutel. offic. fung.pot.Li D.deRegulj'ur. exceptamatre etavia, qua,-/? velint, tutrcies ejfeposjiint. Novell. 118. cap. 5. vide Imbert i.n Enchir. jfuridic.-Gallic. in verbo. Tütela Papon, lib. 15. iitlk. ' tirrejl. 3. ètFaber in Cód.fabaud. lib. 5. tit. ii. defin. -
Ibid. ] "' ff . - jj
Ilabetur pro non' adjecta. Vide § 10. Infl. de heredïb. inftittiend. L 1. L 14.. L 20. D. de condition. Inflit.
*■ •■■ ■ i ; J.- DeèL confidtat. 5..bladz. 5.
Dat- ddar-emmè de voorfcr.■ B. gehouden- is Inventaris te ■ '•fèvtrèni ' Want- het geven van Inventaris kan aan een ufuikictü'aris 'niet worden gcremittecrt; gelyk te fien by Is. van - den 'Bergiï. Nederl. -advysb. % Deel conf. 24. pag. 71. ■verf. Ende ten anderen. Joh. Schrassert f Deel adv. 3 num. '■6. 'Pech de'tejlamenti conjug. lib'. 5 cap. 24 num. 3 Georg de Cabedo. part. 1. 'd'ee. 'igó". offchoon ook het vragogebruik mogte vermaakt zyn met de magt van alienatie;. ziet Neostad. 'decis, curkt Holland, dcc. 30. Joi'r. a-Sande decis Fris. -lib. 5. tit.:f.rckfin. \. Ber. van Zutpïien Nederl. pract tit. Lyftocht% 14. Jon. Voet./;; comment. ad tit.pand. ufufrucluar. quemadmod. cdv. num. 9. Ethocprccfertim mo'rj-lus nuilris obtinere. debet, quibus cantum-, hè conjuges Pfteter ufumfructum Mi quid relinquant, iijli- mquaquam pojfunt temittere confectkmem jnventarii'-ettin - remkfio.
:\ '"' i ea



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. §
êa fit fpecies donationis, qua etiam ratione decifum refert Radeland decis Cur. Traject, decis. 57. mm. 11 12.
I. Deel confultat. 6. bladz. 6.
Maar alleen de iyftochte mogen, maken. En dit heeft ook plaats in Gelderland in het j3uartier van Veluwe, Ordonnant. op de teftamentmakinge aldaar art. 8;\ In de Stad van Arnhem, in cas 'ergeen Kinderen zyn, is dit anders, ziet het Regiem, aldaar van den 24 februarii .1(594. wat; voor het . overige tot Utrecht man en vrouw malkanderen by difpofitieteltamentair mogen maken , daar van kan men zien Is. van den Berg Nederl. advysb..3.Deel cons. 186 bL 495. cons, 1.8-7. bl. ^g.yers* nogtans* cons. iSSbl. .502 yers..invo.egm dat cons. 189 bl.-$07 vers. komende daar.
Ibid. in margine
Dó onroerende--goederen gaan naar de coftuyme van de filaats, daar die gelegen zyn. Conform met het geadvifeerde alhier komt overeen her geen vóórkomt 4 Deel confult. 60. bl. 109. en 6" Deel confult. 74. bl. 487. En doet'er by het geadvifeerde 1, der de Deel. confult. -.6. bl. (5. 2 derde Deel conf. 138. num. 17. £/. 40 8. confult. 151. num. 3. bl. 431. Ber. ' van Zutphen Nederl. pract. tit. onroerende goederen § 6. Ende het is altoos een zeekeren regul, dat omtrent de fuccesfie in onroerende goederen moet ingezien worden de Rechten van de plaats, daar de goederen gelegen zyn; ziet Joh. Schrassert obfervat. 9. num. 8. en obfervat. 341.
I. Deel confultat. 7. bladz 7. ,. Naturales filii, licetpoflea fiant legitimi, ad fucceffionem feudi, nee foli,' nee cum alliis, admittantur. "Zelfs' niet in de Leengoederen van een moeder nagelaten, want offchoon „een moeder geen badaard maakt,'zoo" heeft zuix geen plaats *»Vfl A 3 om-



6 AANTEKENINGEN, enz.
omtrent leengoederen, in qu<£ Jpurii non fuccedunt, quia licet quoad matrem cenfeantur legitimi, quoad dominum feudalem nihilominus et quoad feudi fuccejjionem, funt Jpurii et illegitimi Land. van Overyjfel tweede deel tit. 25. § 17. Sande ad confuetud. Feudal. Gelr. tract. 1. tit. 3. cap. 1. num. 2. Grot. inleid. 2 deel cap. 41. § alle het gunt. Bort over de Leenen part. %.fect. 7. num. 3 et feqq. Ibid. in margine.
Particuliere cojluymenprevaleren en hebben kracht voor de befchreven wetten. Verftae dit van die coftuymen en ftatuten, daar een ftad het recht heeft van ftatuten te maaken, of dat die zyn gemaakt met confent en approbatie van den Souverain. Ziet Barbosa loc. commun. bl. 17. cap. 43. num. 22.
I. Deel confultat. 8. ad Rubricam. Importeren waarachtigen eygendom van defelve goederen. Ziet hier Is. van den Berg Nederl. advysb. 2 deel conf. 95-98.^ conf. 225. Joh. Voet in commentar.adtit.pandect. deufufruct.num.11.
I. Deel confultat. 9. bladz 9. in fine. Necejfe ejl, quod quis ut hceres rejlituat. En dit is ook hedendaags in gebruik, dat een bezwaarde erfgenaam dit voorrecht geniet, of het moet hem door den teftateur met een byzondere of van dezelve kragt en uitwerkinge zynde algemeene te kennengevinge verboden zyn. Neoftad. deel Cur. Holland dec. 5. en confüia hic 2. derde deel conf. 152. num. 5.
I, Deel confult. 10. bladz. 10. in Margine. De clauful codicillair heeft kragt van fideicommis. Conform met het geen gevonden wordt bladz. 15. in margine en bladz. 130. in margine.
Ibid.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 7
Ibid.
Alzo hy naar fyn \ 4 jaar gequalificeert was, omme te mogen tejleren. Ziet hier Hug. de Groot Inleid, lib. 2. part. 15. num. 1. confüia hic 2 derde deel conf. 15.
Ibid.
Gemerkt, dat V felve placaet geen plaats en heeft over Curateurs, die ab inteflato gequalificeert zyn. Ziet hier Sim. van Leuwen Roomfch. IIoll. Recht. 3 boek. 3 deel num. 11 12.
Ibid. bladz. 11.
Niet en werd gerekent, inter turpes perfonas. Ziet hier Gabr. Paueot. de noth. et /pur.caps$. Thoming decif. 48. Ibid.
Behalven dat folis fratribus et fororibus teftatoris, turpibus perfonis inftitutis, detur querela inofficiofi. Modo tarnen, quodfrat.rem attinel, ipfe cequali macula non laborat, tune enim ipfi querela non competit L. 11. cod. de inojfic. tefiament ibi nifi ipfe fimilis conditionis fit; caterum fufius vide hic. Stryck in uf. modern, pandect. ad tit. de inojfic. tejlament. §.245. Thomas, in not. ad Strauch. difip. 9. thef. 39. Struv. fyntagm. jur. civil. Exercit. \o.thef.i$.
I. Deel confultat. 11. bladz. 11. Ook die geene, die conform aasdoms Recht, als doen vigerende, ende in objervantie zyn de, gequalificeert waar en omme te fuccederen. Par.cis ad intellectum horum verborum fciendum, firiffe in Hollandia vicinisque regionibvs duplicem fitccedendi rationem; una er at ex jure Zelandico, qvod jus fcabinicum appellatur; altera ex jure Frifico, qvod alionomine aesdomicum dicitur: 'Jus fcabinicum quod fpectat, ita fuit dictum, quod Zelandi iisque contermini per fcultetum et Jcabines, ordinarios Judices, jus dicerent, unde belgic.
Sche-



8 AAN T.E K E N I N G E N, enz.
Schependoms Recht vocatur. Et hujus juris fundamenttim in hoe conjiftit axiomate, puta. Het goed moet gaan, van daar het gekomen is. Bona eo debent redire', unde profecla funt: unde fit, ut eo jure cognati gradus remotioris cognatis gradus proximioris prceferantur: Qpod attinet autenï jus aesdomcium, belgice acsdoms Recht, ita dictum,' quod Frijii, iisque proxime adjacentes , caufiarum disceptationes-.per Afingum''.vicinia prajidem & vicinos dirimererit. Gkot. Introduit, lib. 2. cap. 28. contraria ratione nititur, puta: Het naafte bloed, erft het goed. Proximus fanguine proximus in fuccejfione. Et in hoe jure nullus reprefientationi locus, adeo ut filii excludant nepotes, nepotes pronepotes et fic deinceps.
. I. Deel confultat. 12. bladz. 12.
Wie dat 'er ten dage van der. voorfcr. A. overladen die naafte van den bloede ende erfgenamen waren. Zie hier . Utrechtfe confultat. 3 deel adv. 31.
I. Deel confultat. 13. bladz.. 13. Zie hier V oet ad tit. pand. de inojfic. teftam. num. 66. Cujac expo fit. novell.. 18. Bacchov. ad Treuteler. vol. 1. difp. 13. thefi. 12. Litt. A. Battand. iracl. delegitim. art. 9. Pagenstecher Irner.- injur. ydpul. coit. 5. Ber. van Zutphen Nederl. pract. tit. Legitime §. 8. Contrarie dit is-geadvifeert beneden .2 Deel conf. 188.
I. Deel confultat. 14. bladz. 15.
Aanvaerdcn alle hare moeders nae gelatene goederen. Zie tot meerder beveiliging van dit geadvifeerde Nieuw Nederl. adyvsb. adv. 3. pag. 19.
Ibid in margine. ,
De claufule codicillair induceert fidekomm'is Zie hier. Ber.van Zutphen'Nederl. pract. tit. claufule §. 6.y*'£.J



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 9
Ibid. in margine.
Donatien inter vivos en wert in de legitime niet gerekent. • Ten ware anders was gereguleert. Westenberch de legitima cap. 6. § 6.
I. Deel confultat. 15. bladz. 15.
Evenwel gehouden zal zyn Inventaris te leveren ende Cautie te feilen. Zie confilia hic 2 deel conf. 108. pag. 225. Utrechtfe conf. 3 deel conf. 61. num. 7.
Ibid. bladz. 16.
Liberaatquenongravata. Vide confüiahicconf.'15.pag. 25. in margine et conf.38.pag. 4 in margine 2 derde deelconf. 57. - num. S-pag. 184. Huber objervat. rer. juduat. part. 2. obferv. 16.
I. Deel confultat. 16. bladz. 16*. Claufulam derogatoriam. In de Utrechtfe advyfen wordt geadvifeert, dat by meeft alle gerenomeerde Rechtsgeleerden aen diergelyke claufulen derogatoir geen erFect wort geaftribueert, maar dezelve gehouden worden pro mero pratlicorum commento, en daar toe geallegeert Cujacjus , Merenda , Faber , Carpzovius , en waarlyk dezelve fchynen van geen groot effect te kunnen zyn, als men let op de L.11. de legat. 3. en de L. 32. §. 3. D. de donat. inter vir. et uxor. et L. 4. D- de adimend- legat.
I. Deel confultat. 17. bladz. 18.
Verkregen Goederen. Want wat niet klaarlyk by houwelyckfe voorwaarden is bedongen, blyft volgens de conftumen van Holland en Zeiand onder de gemeenfchap van aangeërfde Goederen generalyk by huwelyckfe voorwaarden zynde uitgefloten , komen in gemeenfchap de Goederen, die ilaande huwelyck geconquefteert en verkreegen worden, dus dan geen
B erf-



io AANTEKENINGEN, enz.
erffeniflen. Zie conftlia hic i derde deel conf. 1S2. nam 10. p. 498. Utrechtfe confult- 3 deel conf 118- pag- 505. num- 11. paffim. Ibid.
Intelliguntur de prima vice aut de primo actu> Zie conftlia hic conf 64. pag. 94. *» margine.
L Deel confultat. 18. 19.
f>2/<£ quidem verba fapiunt contra&um et obligationem irrevocabilem. L. nam fi cummoriar ff. de condicl- indebit. Et donatioin dubio potius pro donatione inter vivos, quam mortis caufa fit habenda Barbosa loc- commun. lib- 4. cap. 66- tit- de donatione num. 3.
I. Deel confultat. 19. bladz. 20. Text. in L-filius § divi 2 ff. de legat. i°, lege text- in L. filius § divt 14. ff de legat. io. Ibid.
Soo is die voörfchr. vergulden koppe gefchoncken zynde loco honorarii, ofte vereeringe, mede in de voörfchr. generale gemeenfchap gekomen. Omtrent de donatien, of fchenckingen, is het gevoelen der Rechtgeleerden zeer verdeelt; Zommige zyn van begrip, dat alle fchenckingen aan een der Echtgenooten gedaan, zonder onderfcheid, gemeen wórden. Sande decif. Frific. kb. 2. tit. 5. defin. 3. Andere willen, dat dezelve, zonder onderfcheid, elck der Echtgenooten eigen worden, aan wien ze gefchoncken zyn. Coren conf 18. num. 23. Andere, dat fchenckingen van ouders aan kinderen gedaan niet gemeen, maar van vreemden gedaan gemeen worden; Andere eindelyk willen, dat het onderfcheid inde erfenis geftelt, ook omtrent giften moet plaats hebben, zie Chrisitin- ad LL. mechl. tit. 9. art. 3. num. 1.
in



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. n
in not. Wesel de quaeft. inter conjug. commun. num. 94. welck gevoelen ook gevolgt word by de Heer Profeflor J. Voet tit. de pacl. dotalib- •.num- 43. Dan evenwel, zoo de gifte van geen groot aanbelang is, gelyk wanneer ouders aan haar kinderen iets geeven tot onderftand van haare familie, is dezelve allezints gemeen. Wesel di&. loc. num. 101. Sande dicl- lib. defin. 4. in fin. Carpz. part. 2. conft. 12. defi 38. num. 8 et 9. part. 3. confi- 23 defin. 15. num. 1. et lib. 5. re/pons. 116. num. 14. Groenew. de LL. abrogat. ad L. 20. D. de in rem vers.
I. Deel confiidtat. 21. bladz. 22.
Dat er geen uiterlyke exaffe rekeninge gedaan. Het geen buiten die remnTie anders zoude behooren te gefchieden, en tot dat einde moeten de executeurs flaat en inventaris van de goederen maken, en rekeninge van haare adniiiiiflratie doen; zie confi 168. pag. 101. in med. Vromans de for. compet lib i- num. 17. Schomaker confi. 1 Deel confi. 1. Ber. van Zutphen Nederl pracl. tit. Executeur van een Teftament § 6.
Ibid. in margine.
By aflyvigheid van de Executeurs werden anderen in haar plaats gefiurrogeert Dit word by anderen anders begreepen, zie Ber van Zutphen Nederl. praSt- tit- Executeur van een Teftament- § 10.
L Deel confiidtat- 22. bladz. 22.
In rubric.
Als een kindsgedeelte, conform met het ge'advifeerde 6 Deel. confi 202. pag. 744.
I Deel confult- 23. bladz. 23. Te continueer en die posfiejfie Ziehier Ber. van Zutphen B 2 'Ne»



12 AANTEKENINGEN, enz.
Nederl. pracl. tit. posfieffie jf io- et in genere hic notandum; quod hereditas non adita non transmittatur L i. § 5- cod de caduc tollend. L. unie- cod- de hts, qui ante apertur. tabh. teftam. L- 7. cod- de jur. deliber. ob rationem, quod hereditas competens heredi ex teftamento vel ab inteftato ante aditionem non eft in bonis nojlris. L. 63. ff ad L. Falcid- et ibi Alexand. num. 3. Bartol. in L- is pot est num. 14. ff. de acquir. hereditat. 0<m illud, quod non eft noftrum impojjibile fit, adaliquem transmittere. Gail lib- 2. de pac public- cap. 19. num. 15. quod intellige verum esfie de transverfialibus et extraneis, qui hcereditatem non aditam ad deficendentes transmittere nequeunt: fiecus vero esje in lib er is, qui fioli hcereditatem etiam non ad Jam ad deficendentes fiuos transmittunt. L 1. § 5. ibi exceptis videlicet liberorum perfionis cod- de caduc. tollend. Idque ex prefiumpto parentum voto, quo bona fiua ad omnes pofteros tranfire volnerint; dief. L 1 .cod. de his, qui ant. apert- tabul. L 1- cod- de condit- infiert. tam in legat. quam in fideicomm. et lib er t at. Corn. confi. 230. num- 6. circa fin. verf. nee refiragatur- Tiber Decian. refip- 1. num. 119. et refip. 46. num- 148- vol. 2. Phil. Matth. 1. confi marpurg. 21. num. 57. Qtiid in adfeendentibus juris fit vide apud Richter i decifi. jenens. 68. per tot- Sed quanquam hec ita fiefie habeant, tarnen hodie hareditas^ delata, et ft non adita transmittitur, non tantum afilio, fied et a cceteris cognatis; hoe eft proximus, qui expresfie non abftinuit hcereditate fibi delata, hoe ipfio eam, tanquam acquifitam, ad heredem fiuum transfiert, data tarnen rurfius facultate heredi ifti, ft voluerit hcereditatem repudiandi, ne quis fipecie beneficii implicetur invitus oneribus et debitis defuntti Stcokman decifi. 131. in fin. Atque in fiumma transmittitur hodie hereditas non adita
ab



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 13 ignorante et acente non tarnen ab invito vel in invitum. ibid.
I. Deel confultat- 24. bladz- 24. in margine.
Goederen rejlitutie fiubjeff zynde komen in geen gemeen-, fchap- Conform met het geadvifeerde 4 Deel conf 94. pag 178. Ber. van Zutphen Nederl. praB- tit. Fideicommis- § 3.
I. Deel confultat- 25. bladz- 24. Dat men niet tegen ftaande die doovicheyt van de teflatrice. Confonn met het geadvifeerde 4 Deel conf. 356 pag. 647. Ibid. in margine bladz- 25.
De legitime kan niet werden befwaart. Zie hier conf " £# pag. 41. in margine en conf. 35. pag. 37; 4 Deel conf. 258. 287. pag- 519. noch in da ^gaande nog in de nedergaande Urne. ? 4 D*£ confi 8. pagm ao> ook met geen ufu. fruit. 2 Dziü conf 254. _pdg. 524. noch met fideicommis. 4 £W conf. 258. jptfg. 447. en conf. 324. 591. En worden alle conditiën, daar de legitime meede befwaart is, verworpen, en gehouden als of daar van in het teftament niet was geroert. 6 Deel conf. 199. pag. 738.
L Deel confultat- 26*. 25. 0//<? andere uitterfte wille te difponeeren. Hic agitur de revocatione patforum antenuptialium, de qua fufe in confiliis UltrajeUinis part. 2. conf 47.
I. Deel confultat. 27. bladz- 26.
Nochtans nademaal hy het felve gedaan heeft metprofeftaiie. Qtiicunque aBus non alio, quam heredis aninio poteft expediri, ille infert geftionem pro her ede L 20. § 4. in fine jf. de acquir. vel amitf- herediteit. Qyia non minus aélibns, quam verbis, voluntas alicujus declaraitir; et ita
B 3 ergo



i4 AANTEKENINGEN, enz.
ergo ex rerum hereditariarum veuditione, locatione, nominum exatlione, prafiumitur pro heer ede geftio, non etiam ex detentione hareditatis. Mev. part. 4. dec- 173. Hoe tarnen non procedere eert urn efi, nifi Me, qui talem aclum gesfit, proteflatus fuerit, fe hoe non agere nomine hceredis, fed pietatis et utilitatis caufd, dicl. Lzo.ff. de acquir. vel amittend- heer e dit at. Mev. part. 1. dec. 71. et dec. 72. Ibid. in margine.
V Beneficie van Inventaris moet van den Prince worden geimpetreert- Adeoque moribus noftris beneficium inventarii non ipfio jure ex L uit. cod- de jur- deliber- et Novell. 1. competit, fied ab ipfio principe vel ab ejus fienatu eft impetrandum. Sande decifi Frific. lib 4. Tit- 12 defin. 1. Papon. de arreft. lib- 21. tit- 10. art- 1. Zypje nbtit.jar. Belgic- tit. de jur. deliber-and- Groenew. de LL. abrogat. ad Infi- lib. tit- 19. jT 6.
I- Deel confiidtat. 28. bladz. 27. Gefchoncken ende gegeven te hebben. Recle, want offchoon niemand nae rechten geprefumeeit werd iets gegeven of gefchoncken te hebben, zoo cesfeert lulx in faken van piëteit, ftudien en alimentatie, want dan werd zoo iets geagt gegeven te zyn animo donandi, nifi ex proteflatione, velalio faffo, de animo repetendi confi et. L i- L n- cod. de negot.gefi, L 50. ff. fiamil. er cis c. Francisc Kinschot Resp. 8. num. i$. confi Groenew. de LL- abrogat. ad diB. L 1. cod- de negot. gefi.
I Deel confultat- 29. bladz- 28.
Nee hodie opus efi fiipulatione, cum ex nudo pa&o, aucioritate legis oriatur ailio. Adeoque hodie nuda verba fierio proclata ligant homines- 7Ae 4 Deel confi. 42. Lamb. Goris adverfiar- i- cap. 4. num. 20-
I. Deel



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 15
I. Deel confultat. 30. bladz. 30. Dat ook niet tegenjlaande die remiffie. Het is zoo, gelyk alhier wordt geiidvifeert, dat fchoon de voogden by uitterfte wille, van befchrijvinge en rekeninge te doen van der pupillen goederen, zyn ontheft, echter een Weeskamer of Gerecht daar in aan die uitterfte wille niet gebonden is, offchoon daar op ten meeften profyte wel wordt gelet arg. L 2 § 44. ff. ad Set. Tertidlian. jun&a L 10. D. de confirm. tutor. et L. 7. de ann. legat- Covarruv. var. Refolut. cap. 14- num. 4.
L Deel confultat. 31. bladz. 31.
Sonder dat alhier in confideratie komt difpoftie L hac Ediffali C- de fecund. nupt. Zie hier van het geadvifeerde van Schrassert 2 deel adv- 81 num. 43. pag. 554. alwaar wytlopig aantoont, dat de geallegeerde wet noch in Holland, noch in Gelderland, noch in Saxen noch elders plaats heeft.
L Deel confultat. 32. bladz. 32.
Dat in V fcheyden van den voorfcr. boedel &c. Dus dat indien geen huwelyckfe voorwaarden zyn opgericht ingevolge het Landrecht de gemeenfchap plaats heeft, en de tweede Echtgenoot noch boven dien by dispofitie een kinds gedeelte zoude konnen worden gemaakt, om redenen, dat de wet alleen het maken verbiedt, en het gunt uit de dispofitie en wel van den Egtgenoot getrocken wordt, maar niet het geene het Landrecht buiten dispofitie, contracl; of makinge geeft, idque juris eft notiffimi advys hic et conf. 42. 43. Hug. de Groot Inleid- 2 Boek 12 deel. num. 6- et 16- deel- num- 7- Groeneweg. de L L- abrog. ad L hac Ediclali Cod. de fecund. nupt. Voet in comment. ad tit- D- de rit- nupt-num-122. et D D. ibid
I. Deel



i6 AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel confultat. 33. bladz. 34. In het geheel gerecolleert en alle defelvefauten geredrelfeert worden. En zulks binnen den tyd van 30 jaren; Zie hier 3 Deel conf 32. 2 derde Deel conf 24. num. 10. Utrechtfche confult. 3 Deel confult 26. Bellum Juridic. caf. 92. confultat. en advyfi agter de nederl. praft- van Mr. Sim. van Leuwen. conf 29.
I. Deel confultat. 33. bladz- 35. Geit en Lant,
Mogen f faem niet weezen in eene hand.
Conform met de leere vanSANDE dec. Fris. lib. 3. tit. 14. def. 8. Voet in comment. ad ff. tit. deufur. num. 9. en het geadvifeerde in 't 4 Deel conf. 26$. en by Is. van den Berg Nederl. advysb. 1 Deel conf. 187. pag. 435. in fine.
L Deel confultat. 34. bladz. 37Als een Kinds gedeelte- Zie hier Mr- Karel van Aller definit. van befchrev. Recht, bladz. 211.
I. Deel confultat. 35. bladz. 37. En dat een ufufruBuarius na Rechten niet mag geremitteerd werden V keveren van Staat en Inventaris. Dit obtineert ook na de wetten van Gelderland Landt: van Veluw. cap. 28. art. 4. Is. van den Berg Nederl. advysb. 1 Deel conf. 112.pag. 288. 4. conf. 24. pag. 71. vers. Ende ten anderen fodanig, dat het teftament, remnTie medebrengende, gehouden word, als of het daar niet in ftonde L. pen. cod- ut in posfeff. legator. Niettegenftaande de cautie, die ter fake van fideicommis doorgaans geftelt word, geremitteert kan worden 'dil~l- L.pen. et Lx. ff. ut in posfeff. legator', maarzoo daar een ftraffe in het teftament byftaat, als by voorbeeld: ik re.
mit-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. iy
mitteere Jan cautie voor het capitaal te ftellen, daar af hy het vrugtgebruik hebben zal, ofte zoo myne Erfgenaamen hem dezelve zouden zoeken te obtruderen, ende daar toe te adftringeren, dat zodanige oppofant of oppofanten niet meer zal of zullen trecken, als haar legitime portie, zonder meer en het verdere hem Jan ofte de mede erfgenamen by forme van legaat of prselegaat aankomen, zoo zoude zy de contrainte niet kunnen plegen, dan onder die poene; Mr. Karel van Aller definitien van befchreve Rechten.
I. Deel confultat. 36. bladz. 38. Ende dat, uit krachte van de claufule in de voorfcr. teflamente geinfereert. De kracht van de claufula codicillaris is alhier dan van een groote uitwerkinge, gelyk de zelve ook is in de gevallen, daar een legataris fterft voor den teftateur, want offchoon alsdan doorgaans het legaat op de erfgenamen van den legataris niet getransmitteert word, zo zoude egter zulks cefteren in het geval, daar de clauful codicillaris in het teftament was uitgedruckt, Ber. van Zutphen Nederl. pract. tit. Legaat. (T 5. Schoon hier omtrent voor en tegen is geadvifeert by eenige advyfen agter Sim. van Leuwen Nederl. pract. 2. Deel conf. 11. 12.pag. 213. en de volgende.
I Deel confultat. 37. bladz. 39. In de Hollandfche Leenen fuccederen. Volgens dat bekende
De Oudfte op ftraat,
Van eender graet,
Mannen voor Vrouwen,
Altyd de Hollandfche Leenen behouwen.
Conf Hen hic 4 deel conf. 155. pag. 263. 5 deel conf. 82. pag. 278. P. Bort van 't Hollands Leenr. 5 deel cap. 11. num.
C 11.



18 AANTEKENINGEN, enz.
11. maxime Hug. de Groot Inleid, 2 boek 41 deel § 7en aldaar Groenewegen en anderen.
I. Deel confultat. 38. bladz. 41. In re certa geinfiitueert te zyn- Conf. hic fupra conf. 13, et quct ibi notavi. Ibid. in margine.
Legatarifien hebben legaal hypotheecq- Zie hier Merenda lib. 2. cap- 49- num. 31. Sande decif-Frific. Itb. 3. 'tit.
12. defin- 23. En in tratf-de prohibit.rer. alienat- part- 3. cap. 7. num. 5. 6. 7. Het geadvifeerde in de coniültatien agter Sim. van L i uwin Nederl- pratf. 2 deel adv. 22.
Ibid. in margine.
De legitime portie moet den Kinderen onbelajl of onbezwaert volgen. Vide fupra conf. 25. et ibi notata, qui bus adde BtR. van Zutph hn tit. legitime § 5.
I. Deel confult at.^9- bladz. 42. Dat zoo de fichulden voor date als ftaande himelyk gemaakt zyn gemeen. Dat de langslevende in de halffcheid van de fchulden by den overledene voor dato van het huwelyk gemaakt en ftaande het zelve niet gevordert, gehouden is, vvert alhier geadvifeert, en ook confult. 60. en dit ook nader aangetoont by Abrah. de Pape in fyn obfervatien over dit advys; fchoon by anderen het contrarie 'is geadvifeert, namentlyk, dat de langslevende niet gehouden is, - na het fcheiden des gemeenen boedels in de fchulden by d'eerft dervende voor dato van het huwelyk gemaakt en ftaande, hetzelve niet gevordert; Zie hier 2 deel conf. 25. 1 derde deel conf. 160. Groenewegen fchynt wel mede van dit gevoelen te wefen, volgens het geene hy daar van heeft aangetekent ad L. 72. D. de jur dot. doch uyt het geene op het einde daar
by



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 19
by voegt, blyft het zelve in twyfel; Videplurahac dequeftione apud Tob. Boel in fyne aanteken, over de decifien by den Raatsheer Loenius uitgegeven en aldaar pag. 626. Ibid. bladz. 43.
In allepecunkle makten. Zie hier Lamb. Goris adverfar. tract. 1. cap. 4. num. 7. Hug. de Groot Inleid. i< boek 5 deel num. 22. in fin.
I. Deel confiidtat. 40. bladz. 45.
Te leveren perfeüen en volkomen Inventaris. Welke moet gemaakt worden tot gemeene koften van de Effeniüe Ber. van Zutphen Nederl.pract. tit. Inventaris § 4.
Ibid.
By eede gefterckt. Te weeten, wanneer fulx behoorlyck verzogt word, want indien fulcks niet gefchied, dan is de langslevende niet gehouden den Inventaris by eede te beveiligen ; en derhalven, indien de langslevende, eer den eed verzogt is, komt te overlyden, zoo word den Inventaris, al hoewel met eede niet gecorroboreert gehouden voor getrouwelyck geconfirmeert en de dood gereputeert in plaats van eede. Ber. van Zutphen Nederl. pract. tit. Inventaris num. 7. en doet 'er by 6 deel confi. 53. pag. 97,
Ibid.
Zulks die waaren ten tyde van fiyner Huisvrouwen overlyden. Dat is zoo, gelyck by de Land- en Stad-regten word voorgefchreven, met de woorden, als de geflorvene Perfoon levendig en dood was. Landr. van Veluw. cap. 34. art. 5.
I. Deel Confiidtat. 41. bladz. 47. In margine.
Kan geen gemeenfichap van goederen werden geftipuleert. Te weten door een weduwe, wanneer die hertrouwt.
C 2 Ibid.



20 AANTEKENINGEN, enz.
Ibid. in textu.
Sonder huwelykfie voorwaarden. Want geen huwelyckfe voorwaarden gemaakt zynde, werd als dan door het Landr. gemeenfchap van goederen, zelfs tot nadeel van de voorkinderen en prejudicie van het befchreven Recht geintroduceert; zie de volgende confultatie en Is. van den Berg Nederl. advysb. 3 deel conf. is^.pag. 410. in fine, en confi. 256. pag. 676.
Ibid. bladz. 48.
Zoo wanneer hy hem fielven kan onderhouden. Zie L. 5. § 7. D. de agnofic. et alend.liber en conform met het 2 derde deel confi. 14. num. 2. Voet in comment. ad tit. pand. de pecul. num. 4.
I. Deel confultat. 42. bladz 50. In dïfpofitione jur is communis. Dat is ter difpofitie, van de llatutaire-wetten; hier van kan ook met meerderen gezien werden by Abrah. van Wesel de connub. bonor. fiociet. tract 2. cap. 2. num. 224.. in verbis: poftremo loco monendi fiumus, quicquid pattis dotalibus fpeciatim exprefifum non eft, illud relinqui providentie & difpofitioni juris noftri municipalis: Eatenus enim contrahentes tantum a confiuetudine vel ftatuto recejfiffe intelligendi funt, quatenus iuftrumento nuptiali paffi funt in contrarium, cetera per fe lex vel confuetudo adjicit & interpretatur. Alwaar hy ook verfcheidene treffelyke Rechtsgeleerden ter beveiliging hier toe allegeert adde Sim. van Leuwen Romfch. Holl. Recht 4. boek 24. deel num. 5. & allegat. ibid. & fupra confi.31.
I. Deel confiidtat. 34. bladz. 51. In welcke Kinds-gedeelte noch zal moeten gereeckent werden, "tgunt hy by de voorfcr-gemeenfchap in den voorfcr. inboedel
ende



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 21
ende huysraet, uyt krachte van de voorfcr. huwelyckjche voorwaarden te profiteeren komt. Vide hic Is. van den Berg Nederl. advysb. 3 deel conf 261. Qua fiüalis portio ita eft computanda, ut maritus aut noverca commumoms lege partem bonorum dimidiam percipiat, alteram vero partem viritim, ft Uberalitas in eam collata hoe ferat, liberis dividat. Utrechtfe confultat. 1 deel conf. 142. pag. 549. num. 6. 3 deel conf. 9. et pag. 4.26. num. 17. vide ettam fupra conf. 40. pag. 45.
I. Deel confultat. 44. bladz. 51. Naedemael naer generale coftuyme van Hollandt effetfus patriae poteftatis geen plaatfe hebben. Vide hic Groenew. deLL. abrogat. ad princ. Inftit. quib. non eft permiff. fac. teftament, & ad § ó.Inft. de inutilib. ftipulat.
I. Deel confultat. 45. bladz. 53. Per verbum credit vel non de hoe refpondendi modo. Vide hic Abrah. de Pape obfervat. & merula manier van proceder. lib. 4. tit. 61. cap. 6. num. 3. en aldaar Gerh. de Haas.
Ibid. .. .
Ende dat de voorfcr. grootmoeder oom en moei je feyde nu van het zelve confent te willen wyeken. Hier word geadvifeert, dat het confent van ouders, grootmoeder, oom 'en moeije nootzakelyck is tot het huwelyck der kinderen, doch verkeert, en blyckt het tegendeel ex L. 8. cod. de nupt. en uit het placaat van de Heeren Staeten van Holland van den jare 1580. en word het zelve ook geadvifeert 1. derde deel conf. 184.
I. Deel confultat. 4.6. bladz. 54. Alle goederen. Doch niet van Leen-goederen, want die C 3 Se'



22 AANTEKENINGEN, enz. gehoren niet onder de appellatie, of generael-verband van goederen , en mitsdien en word de ftatutaire gemeenfchap van alle de goederen tufchen Man en Wyf tot de Leen-goederen niet geëxtendeert, nochte ook en worden de Leen-goederen niet gecommuniceert, indien by huwelyskfe voorwaarden, tulfen de Echteluiden aangegaan, is gemeenfchap van alle de goederen, con filia hic 144. pag. 244. doch alle het zelve en heeft geen plaats, ter plaatfe, daar de Leen-goederen zyn gelyck allodiale en eigene geoderen, en fonder confent van den Leen-heer mogen veraliëneert worden. Lamb. Goris adverf. cap. 15. num. 3. 4. 5. & 7. Burgund. adconfuetud.Flandr. traèl. 3. num. 19. Nicol. Everh. conf. 53. num. 9. 10. Mantii de tacit. & ambig. convent, lib. 6. tit. 15. num. 16. Jac Coren rer.judic. obferv. 32. num. 21. Utrechtfe confult. 1 deel conf. 138. num. 6. Abrah. van Wesel de connub. bonor. focietat. tracJ. 1. num. 59. 60. 66.
I. Deel confultat. 47. bladz. $6.
Eerfelyck, overmits de voorfcr. coftuyme indijlinElelyck /preekt, fonder onderfcheid te maken, of de weduwenaer ofte weduwe, die ten tweden huwelyck hen begeven. Hier word geadvifeert, dat in Holland de man profiteert de halffcheid der goederen van fyn vrouw, offchoon ook van de zelve in het eerfte huwelyck kinderen gebooren, en noch in leven zyn, indien de gemeenfchap van goederen by huwelyckfe voorwaarden maar niet nadruckelyck is uitgefloten geweeft, gelyck ook van hetzelve gevoelen is. Hugo-de Groot in fyn Inleid. 11 boek 12 deel num. 3.4. met de Rechtsleerde 2 derde deel conf. 54. num. 5. Dit heeft wel zoo plaats uit la-acht van de gewoonte, door welcke de gemeenfchap van goederen tufchen de Egtgenoten in Holland is ingevoert. Doch dit heeft fich anders, indien een man fyn
vrouw



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 23 vrouw uit het eerfte bed, kinderen hebbende, in de huwelyckfe voorwaarden de gemeenfchap van goederen nadruckelyck is bedongen; in welck geval fodane patta invalied en van geen kracht zyn: na'demael, gelyck Groenw. de LL. abrgoat. ad L. 6. cod. de fecund. nupt. num. 4. raiibneert, als dan de man van de gewoonte, door welcke de gemeenfchap van goederen word geïntroduceert, fchynt afgegaan te zyn, als ook, om dat de provifie van de mcnfch doet ceffcren de provifie van de gewoonte, en aldus is ook geantwoort van de Rechtsgeleerden by der felven confilien tweede deel conf. 303. num. 2. 2 derdedeel conf.54.num. 5.en conf. 72. num. 1. fes'de deel conf. 109. in het midden, conf. 198. in appendice, item vierde deel conf. 205. En dit volgt ook Hugo de Groot in de Inleid, ten gefeider plaats. Maar de reden is verre \vaarfcheinlycker, enprobabilder, namentlyck, omdat 'er zoo een groote kracht en effect, niet is van fodane huwelyckfe voorwaarden, als wel die van de wet en van de gewoonte. Want indien men fodane huwelyckfe voorwaarden . tuffen de Echteluiden, waar door de man de halffcheid van de goederen van de vrouw, kinderen hebbende uit een eerder huwelyck, wierde gemaakt, kwame toeteftaan, dan zouden de vrouwtjes door een verregaande liefde tot haare nieuwe mans bevangen, genoegfaam altoos alle haare middelen en goederen, aan haar maken, met poftpofitie van de Kinderen, uit een eerder huwelyck gebooren; het geen zeer onbillyck zoude zyn. Peck. de teftament. conjug. lib. t i. cap. 18. num. 1. Voor het overige wanneer 'er geen huwelyckfe voorwaarden tuffen Echtgenoten, geen Kinderen uit een eerder huwelyck hebbende, opgericht zyn, dan kunnen dezelve, uit kracht van de gewoonte, de halffcheid van de goederen trecken, en dat meer is, aan de tweede Echtgenot wegens de gemeenfehap van goederen, buiten en behalven de halffcheid der
goe-



24 AANTEKENINGEN, enz. goederen, noch een Kinds-gedeelte, by legaat, maken; gelyck aantoont. Coren obferv. 30. num. 28. 29. 30. En hebben aldus ook geadviferet de Rechtsgeleerden by haare advyfen tweede deel conf. 80. 2 derde deel conf. 182. Neostad. de pact. antennptial. obferv. in addit. in med. Groeneweg. de LL. abrogat. ad L. 6. cod. de fecund. nupt. EnPECK. ter gefeider plaats num. 9. ftelt met anderen vaft, dat aan de L. 6. cod. de fecund. nupt. door ftatuten en gewoonten kan worden gederogeert, en hy doet er by, dat de favor matrimonii dit fchynt te raden, op dat daar door de weduwen dies te eerder wederom aan de man raken. Sichardus ad dict. L. 6. num. 8. 9. Edoch het tegendeel houdt Bartolus ad citat. L. 6. ftaande, die andere ook volgen, welke willen, dat deze wet van foo een groot faveur is, dat daar aan geen indragt, door wet of gewoonte kan worden toegebragt, maar liever daar van fyn interpretatie erlangt, waar van het tegendeel, offchoon in de prattycq plaats heeft, gelyk boven aangetoont, foo fchynt egter haar gevoelen meêr met de reden en billykheid over een te komen. Dat eenige tegenwerpen, dat ftatuten, die generael fpreken, ook generael moeten verftaan en uitgelegt worden, en dat men niet moet deftingueren, daar de wet geen diftinélicmaaktL. S. jf. de publ. in rem attion. is alhier van weinig aanfien, alzo dit argument niet aangaat, maar eerder het tegendeel daar uit kan opgemaakt worden. Want daar de woorden van een ftatuit generael zyn, en aan het gemeene Recht derogeren, gelyk in het voorhanden zynde geval, en tot nadeel van een derde ftrecken, zoo moet die generaliteit of algemeenheid door het gemeene Recht worden ge'nterpreteert, en moeten zoo verftaan worden, datfe geen nadeel in het geheel toebrengen aan het gemeene Recht, voornamentlyk, wanneer 'er gehandelt word over de fchade van de kinderen, uit het eerfte huwelyck



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 2$
lyck gebooren, tegens welcke de Styfvaders niet felden vele ongepermitteerde dingen ondcmeemen; als met meerderen te zien 1 deel conf. 22. 1 derde deel conf. 44. en 4 deel conf. 1S8. 205. 397. 5 deel conf. 2. 163. 6 deel conf. 45.
Ibid. bladz. 59.
Achtervolgende de generale cofluyme van Hollandt, foohaest als V huwelyck is geconfirmeert, foo is de man voogt van de perfoon van fyn Huysvrouwe. Dit is een generale couftume zoo in Holland, als in andere provinciën aangenomen, ziet Aufleuren by Mr. J. Sciiomaker 2 .Deel conf. 2 3. num. 2 6.
Ibid. bladz. 61.
Dat a, htervolgende de generale cofluyme van Hollandt die vrouwe eigentlyk toebehoren de morgengaven en andere giften van kleynodien en klederen, die de man haar geeft nae de confummatie van V huwelyk. En heeft dit voomamentlyk plaats, wanneer de gemeenfchap van goederen is uitgefloten,, ingevolge het geadvifeerde 2 Deel conf. 207. pag. 404. fonder datfe komen onder de gemeenfchap van goederen (Tchoon na de gemeene Rechten dezelve gemeen behoorden te zyn) om datze aan de bruid gegeven worden tot betering van haar verloren maagdom. Wassen, prafl. Notar. cap. 16. ƒ 43 • Is. van den BERGNederl. advysb. 1 Deel conf. 206. en de aucïeuren aldaar geallegeert; om welkereden ook zoude kunnen getwyfelt worden, indien den Bruidegom eenige juweelen hebbende gedeftineert, om des morgens na den byflaap, fyn bruid daar mede te vereeren, en die haar als dan te fchencken, na de folemnifatie van het huwelyck, maar voor den byflaap het aardfe komt te zegenen, of in zulken geval de bruid tot de gedeftineerde morgengave geregtigt is, dan of die behoren onder de dispofitie van het Landrecht?
Waar op met goed fundament zoude konnen worden ge.
D anu



26* AANTEKENINGEN, enz.
antwoort, dat het Landrecht over deze morgengave geen plaats heeft; zoo om dat de fchenckinge (fchoon voorgenomen) noch niet gefchiet is; als om dat de reden, hier even gewaagt, niet exteert. — Dan by aldien de byflapinge wel gevolge is, doch de vermenging niet gefchiet, behoren evenwel deze morgengaven cot de vrouw alleen, zoo om daar door alle gelegentheid te benemen, om de geheimen van het huwclycks-bcd, en wat agter de gordynen gefchiedt, tedoorfnufrelen, als om dat zy die (alfchoon niet om haar verloren maagdom) echter behoort te hebben, tot vergelding, dat zy haar fchoot den man ontbloot heeft, en wel dat deel van haar lighaam, welck zonder verlies van eer, een maagd by een man niet kan, noch mag ontbloten. -—■ Tot welke morgengaven zy mede behoort geregtigt te zyn, alfchoon voor de byflaping de Bruidegom de tol der natuur heeft betaalt en de eeuwigheid is ingeftapt, zoo wanneer de bruid aan hem voor de band des huwelycks haar maagdom heeft opgeöffert, en hy by haar is ingegaan. Brouwer de jur. connubior. lib. tl. cap. 27. num. 5. maar, zoo wanneer ymand een weduwe trouwt, zoude men kunnen twyfelen, of zy mede geregtigt mogt zyn tot de juweelen; om dat de reden omtrent haar geen plaats kan hebben, en om dat men meermalen ziet, dat de voorregten, maagden competerende, geen plaats hebben in weduwen, als in defloraticn, te vernemen; dan dewyl de Rechtsgeleerden zonder onderfcheid de morgengaven aan de bruid gegeven, buiten de gemeenfchap houden, meen ik ook, dat in dezen geen onderfcheid dient gemaakt te worden. En dit is ook op verzocht advys van drie advocaten in den Haag ten voordele van een weduwe gedecideert in de zaak van de voogden over de nagelatene kinderen van Jan Claasz. tabakvercoper tegen desfelfs weduwe Marytje Schouten.
Ibid.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 2?.
Bid. bladz. 62.
Dat niet confteert, dat de befchreve Romeynfiche Rechten alhier in Hollant by gemeen confent ofte eenige Refolutie zyn aangenomen. Het contrarie gevoelen als meer gerecipieert, komt ook meer overeen met de waarheid, gelyk wytlopig: leert Hug. de Groot Inleid. i.Bock 11. Deel. num. 25.26. 2-7. want hedendaagfeh word het Burgerlyck of Romeynfch Recht foo verre geobferveert, als het zelve door de gewoontens niet is gederogeert, of de quaïftie of het voorgemelde thema niet bepaalt. Zie Vinnius ad § 39. Inftit. de Rer. divif. num. 9. in fine; confilia hic 1 Deel conf. 48. en 2 derde Deel conf. 54. num. 10.11. 12.
Joh. Faber , ad Inftit. de jur. natur. geallegeeit by Lamb. Qomsadverfipart, 2. tract. 4. is dan ten eenenmaal het fpoor byfter, wanneer meent, dat zo 'er een geval zich voordoet, dat by de wetten niet is bepaalt, dat men dan zyn toevlugt moet nemen niet tot het jus civile, maar tot de ftatuten en gewoontens van de naafte plaatfen; want indien dit konde aangaan, dan zoude het jus civile nooit geen plaats hebben, dat zeer abfurd is te ftellen, om dat de ftatuten, wamieer tegens het gemeene Recht aanlopen in een engen en eigentlyken fin moeten verftaan worden, en datfe ook het gebied van den wetgever niet kunnen te buiten gaan; En dit gevoelen omhelfen ook de Rechtsgeleerden in de confilien alhier 4 deel conf. 369. en 2 derde deel conf. 85. num. 32. 33. Gai£ lib. 2. obferv. 151. num- 3. Ën dit toont ook met meerderen aan Jacob Omphalius de civil.politic- lib-1 cap- 52. num. 5. 6- en Sichardus ad L. 6- cod. de inftit. et fiubft.
I Deel confultat- 48. bladz. 63. Ende fiulcks bv fommige DD. gefeyt wert , te wefien alienatio legahs- Hier wort wederom wytlop g gehandelt over
D 2 de



28 AANTEKENINGEN, enz.
de fin van de Lex Hac Edi&ali cod- de fecund- nupt. uien aangaande het zeker is, dat de ftraffèn'by het Roomlch Recht tegens een weduwe of weduwenaar ten voordeele van de kinderen in L- 3. et L. 6. cod. de fecund. nupt. vaftgeftelt, alnoch in vol gebruik zyn, Rcfolutie van den Hove van Holland in het vifiteren van het proces van Vrouwe Anna Charu tegens Mr. Ottovan Arckelgenomen den 24 februari \$%6. Sande. decifi. Friftc lib. 2. tit. 3. defin- 1. Crhistin. vol. 1. decifi. 223. et vol. 3- decifi 131. num- 9. Gudelin. de jur. Novisfim. lib. 1. cap- 12. in fine- Zypje notit-jur.Belgic.de fecund. nupt- Coren confi 11. num- 11. om dat de mans of vrouwen, om haar tweede Echtgenoot te believen, dickwils wierden aangezet, en haar niet ontzagen, de kinderen van het eerfte bed ongelyck aantcdoen, en haar door omwegen in haar geregtigheid dickmaals kwamen te verkorten, is daarom ten voordele der kinderen in deze Landen mede ingevoert, dat ymand met een weduwe of weduwenaar, die voorkinderen heeft, trouwende, niet meêr by houwelyckfe voorwaarden, gifteter fake des doods, ofanderfints, byhettwedehouwelyck mag genieten, als een, die het minfte kindsgedeelte trekt, juxta allegat. L. 6. cod. de fecund. nupt- mits, dat daar door de gemeenfchap van goederen, dewelcke door het gemeene Landrecht is ingevoert, niet werde verhindert; zie ïjier voren ad confi. 32. et ad conf. 47.
L Deel confultat. 49. pag- 6j.
Nadem aal ook novatie geen plaats en heeft, ten zy deZelve uytdrukkelyk wert gemaakt- Vide hic conf- 140. 189, 299. Faber in conjeclur- lib- 3. cap- 3. ubi oftendit, olim inter juris confultos disfienfionem fuisfe, pluribus exijlimantibus, novationem et fine deel ar at ion e expres fa prafiumi. Sed ffinem huk liti impofuit Jufiinianus L- uit. cod- de novat. et
dele-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 29
delegat- dim ibi novandi animum fiemper exprimendum ejfe ftatuit; adde hic Is. van den Berg 'Nederl advysb twede deel conf 101. JohSchrassert obferv-4.13- BellumJuridic. conf. 30. confiliahici conf 31. pag. 63. 6 deel conf 160.pag. 164.. interim tarnen fiunt, qui volunt, quod etiam novatio exconje&uris urgentibus faéJa intelligatur, cum etiam fiatis expres fe dicatur, de quo ex conjetturis conftat. Menoch. part. 3. conf 235- Heet vel maxime partes non dixerint verbis expresfis, quod velint novare Carpz. p- 2. c- 19. def. 14. n. 8. ibiq- Esbach, Gail lib. 2. obfi^o. Fachin lib- 3. controv92. Trentac. lib. 3. de novat. Refi 1. in fine. Anselm. confi 47. Ibid.
Met het geene dezelve by uitkoop van B. was beloof: Vide hic Voet in comment. ad tit. in quib. caufi. pign. vel hypothee, num ■ 24.
Ibid.
Ende dat V recht van legael hypoteecq ftg extendeert niet alleen tol-de goederen, die voor de hand waar en, ten tyde van V begin der Adminifiratie, ende het onderfiaan van de goederen van de kinderen, maar ook tot de goederen, die de Vader naderhant acquireert en bekoomt. Ziet hier Faber in cod. Sabaud. lib. 8. tit--]- defin. 13. num. 7. et 12. Gratian. disceptat. forens, cop. 156. num. u
I. Deel Confultat. 50. Bladz. 68. Ter vryer alteratie- Blyvende alfo de langstlevende ten refpe&e van zyn of haar helfte ten eenemaal onbefvvaart, om daar van by uiterfte wil-e te disponeeren, naar zijn ofte haar geliefte cum ambulatoria hominum voluntas fit usque ad fiupremum vitce halitim, et lïberum effedebeat, qr od iterum non redit arbitrium. L4 ff- deadiment. legat. etL.i- cod. defiacro
D 3 fiancl.



3o AANTEKENINGEN, enz.
fanft. Ecclef. gelyk dat zelve geleert werdt by Peck. de teftament conjfg. lib. cap. 45. num. 3. en ook dien conform gepradifeert is geweest in de 11 en 12 decifte van Coren adde eundem'Coren conf. 15. num. 17. Christen differt. 4. de matrimon. queeft. 45. Stockman dec. 18. num. 2. et Abrah. van Wesel ad Novell, conftit. Ultrajeft. art. 7. num- 17. ubi et ita in cafu revijioms judkatum refert. en Sim. van Leuwen eenf. forens, part- 1. lib. 3. cap. 11. num. 6. et 7. Utrechtfe Confultat. i. Deel conf. 61. num. 1. pag. 209. Schrassert i Deel adv. 19. Ibid.
Dan overmits, dat des voorfcr. Bs. difpofttie met haar voorfcr. man gemaakt, gedaan is inter liberos, foo word die zelve naar Rechten te houden claufulam derogatoriam ad fequentia teftamenta. Conform met het geadvifeerde hier voren conf. 16.
I. Deel Confult. 51. Bladz. 69.
Appellatione filiorum veniunt nepotes. Nota hic, quod quoties verfamur in materia favorabili, toties filiorum appellatione contïneantur nepotes. L 120. § i.jf. de verbor. fignificat. ob rationem, quia favorabüia Junt extendenda; Et ftc fenatusconfiidtum macedonianum etiam ad nepotes porrigitvr L 6. cod. ad fienat. confult. macedonian. Et benefitium a principe conceffum filio, etiam adnepotemfipettabit arg. L. 3. ff" de conftitut. princip. Et ftc hic in conceffione feudi, quod certe eft gratia et beneficiumprincipis, fiub appellatione filiorum etiam veniunt nepotes.
I. Deel confultat. 52. bladz. 70. Sulcks dat Oftroyen, die men verkrygt, omme te mogen teft er en de feudis ftritlijfime genomen en geinterpetreert moeten



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 31 ten worden. Ziet hier Anton. MATTH.paroem. 8. num. 12. & feqq. & Schrassert manipul. ftclliment. feudal. cap. 7. num. 8. Is. van den Berg Nederl. advysb. eer ft e Deel conf. 88 .89. 90. conftlia hic pag. 4. in margin, en 5 Deel conf. 93. pag. %i6.et conf. 112.pag. 633.
I. Deel confultat. 53. bladz. 72. Naar welcke alle fideicommifen en prohibiüen van alienatien quant"mvis perpetua, niet ftrecken ultra quartum gradum. Ziet boven conf. 24. pag. 23. en het volgende conf. 54. in verbis: Induceert word perpetuum fideicommiffum, 't welck ftreckt usque ad quartum gradum, ut in anthent. de reftitut. fideicomm.
I. Deel confultat. 54. bladz. 73. Ziet hier Lybrechts Redener. Vertoog over het Notar. ampt 1 Deel, 25.Hooftft. num. 17. Groenew.^LL. abrogat. ad Novell. 159. Huber obferv- rer. judicat. part. 1. obferv. 6b. 61. Valla de reb. dub. TraSf. 5. Meynard dicif.Tholofan. lib. 5. dec. 86. Ber. van Zutphen Nederl. praB. tit. alienatie § 1. Matth^i. difput. de fuccejfton. pag. 304. in aucl.
I. Deel confultat. 55. bladz. 74. Dunkt onder correctie, nademaal klaarlyk blykt, dat A. en B. met den anderen geconverfeert hebben. Gelyk uit het geadvifeerde hier blyckt, is den Rechtgeleerde in dat denckbeeld geweest, en heeft gemeent, dat door een bloote famenwooninge een wettig huwelyck wierde geinduceert, doch verkeert; aangefien na onze gewoontens geen bloot en enkel confent een huwelyck maakt, maar behalven, dat daar toe verfcheide andere folemniteiten nootzakelyckzyn, enge-
re-



32 AANTEKENINGEN, enz.
requireert, worden, als daar is, dat dezelve in de kerck moeten worden voltrokken, dat er drie proclamatien of huwelycks geboden moeten voorafgaan en andere dingen meer, die uitgedruckt ftaan in het 3. art. van het EdiB. van Holl. van den jaare 1671. Het zelve verzekert ook Groeneweg. de LL. abrogat. ad princip. Inftit. de nupt. num. 5. et ad § fin. eod. num. 7. men kan hier over met meerderen nafien de Rechtsgeleerden in de confilien alhier 4 Deel confi. 347. en confi. 400. en 1. derde deel confi. 29. als ook 2 deel confi. 128. Utrechtfe conftl. 1. Deel conf. 110. pag. 400. num. 3. Is. van den Berg Nederl. advysb. 2. deel confi. 83. pag. 211. by wien men voegen moet Hug. de Groot Inleid. 1. Boek 5. Deel num. 16. Maar de vraag kan hier zyn, waar die huwelycks gebooden moeten gaan? Den Rechtsgeleerden, beneden vyfde Deel conf. 129. pag. 417. antwoort daar op, dat wamieer de veiioofdens voornemens zyn haare woonplaats te verhaten, en na elders te gaan. wonen, dat dan alleenig ter plaatze van haare nieuwe woning de Proclamatien moeten gaan, doch niet op de plaats, daar • gewoont hebben; maar ten eenemaal verkeert, want de geboden moeten gaan, daar de verloofdens het laast gewoont hebben, gelyck zeer wel hebben geconfuleert de Rechtsgeleerden 1. derde Deel conf. 167. offchoon den Rechtsgeleerde van een ander fentiment is, 6 Deel in append. conftl. 112. mm. 1. En indien op de plaats van de nieuwe woninge van fodanige verloofdens het niet nodig mogte zyn, dat de geboden ergaan, dat in zoo een geval het huwelyck evenswei valide zoude zijn, al was het dat dan de geboden op geen van beide plaatzen gegaan waaren; dus hebben de Rechtsgeleerden geantwoord in het 6 Deel in append. tonfi. 21. Doch het zy hier mede zoo als het wil, dit is zeker, dat de ftatuten engewoontens van ieder plaats ten dezen
moe-



op de HOLLAND SC HE ADVYSÈN enz. 33
moeten worden ingefien; gelyck dit ook buiten conteft is, dat de huwelycken kunnen voltrocken worden in die kerck, in het welk het de ondertrouwden goedvinden, confiha hic 6 deel conf. ii. in het begin; en 1. derde deel conf. 29. in het begin. Ibid.
Gegaan, ge/laan, gegeten, gedroncken, geflapen en gewaakt hebben in één huys als egte man en wyf. Dit alles verftreckt evenswei niet tot bewys, datter een wettig huwelyck is ingegaan, maar wel, datfe met malkanderen famengewoont hebben , dat op fig felven tot bewys van een wettig huwelyck niet genoeg is, ja wat meer is, foo een cohabitatie is niet geoorloft, maar op fware lïraffe by de Hollandfe wetten verboden , ziet Groot placaatb. vol. 3. tit. 2.3. boekpag. 502. 503.
Ibid.
By den gemeenen Ingefetenen. En dit is ook niet voldoende , want een gemeene dwalinge kan geen regt maken, noch aan een daad, die nul is, eenige kragt byzetten arg. L.i<$.jf de jurisdicJ. Men beroept fig wel op de bekende L. 3. ff de ojftc. prator. op welcke men zoude kunnen antwoorden, dat dit om de publycque auctoriteit aldus is begrepen; ziet daar van Busius ad ditf. L. 3.
Ibid.
Geprobeert wert een wettig huwelyck. En van dit gevoelen, hoe verkeert ook, is geweeft Coren confult. 12.
I. Deel confultat. 56. bladz. 75. Qtw cafu — posfe haeredem fcriptum, qui fvam partem hareditariam /ibi teftamento delatam repudiavit, peter e Iegatum , ftbi in eodem teftamento reliftum. Ad majorem intelleBum hujus confdii hcec funt notanda; Quod hares po/Jit repudiare haereditatem falvo fibi preelegato. Nam Papiniano autfore durif/ima eft fententia exiftimantium de-
E tw-



34 AANTEKENINGEN, enz.
negandam ei legati petitionem, fi patris abjlinaerit hareditate. Non enim impugnatur judicium ab eo, qui jujlis rationibus noluit negotiis hare ditariis implicari L. 8 7. ff de legat. i°. conf er. L.12. cod. de legat. L. 4 ff ad Senat. confult. Trebellian — Limitatur, nifi alias teflator non voluit heredem habere legatum, quam fi hareditatem retineat, tune enim omittenti hareditatem adverfus haredem non ejfe dandam legati petitionem Marei anus docet in L. ff delegat. i°. Nee dicendum haredem impugnasfe judicium 'defuncJi, qui repudiavit hcereditatem , ne fideicommisfum [ibi injunclum praftare cogeretur, et ob id indignum fe redidisfe pralegaZo, dum in fraudem fideicommisfariorum hcereditatem repudiavit. Refipondetur enim haredem repudianda hareditate won tam fraudem admifisfe, quam fraudem exclufisfe, ut loquitur Papinianus in L. 77. § 31. ff de legat. 20. Ibid.
Pet ere legatum. Legat arius et haresproparte, hareditote abflinere et legatum confiequipoteft totum L. iS.de legat. 1, fi vero a fiubftituto pretium vel quaft accepit ut repudiaret, hareditatem agnovisfe aicitur, ideoque legatum petens, exceptione doli repellitur L. 4. § 11. ff. de dol. mal. ex ept. Et familice herciscunda judicio legatum pro parte confequitur, fcilicet, cum non repadïavit hareditatem L. 17. § fin. ff de legat. 1. Zr. 116. § r. eod. Et fi fiolus her es Q fcilicet coherede abftinente~) a fiemet ipfio inutiliter legatum videtur. Adeoque fi collegatarium habet in re legata, ad legatariumpertinebit d. I. 116. § 1. L. 34. § 11. de legat. 1. Prat er ea hic etiam notandum, quod legatum faèJum filiopraterito vel exharedato, ipfi non debetur, fi tefiamentum impugnet Clat rus § tefiamentum qua ft. 54. num. 3.
I. Deel confultat. 57. bladz. 77.
Dat het gereede geit. Ziet hier Voet in commentar. ad
tit.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 35
tit. ff de legat. num. 18. en daar tegen Utrechtfe conf. 2 deel conf. 72. num. 2. en conf 81. Is. van den Berg Nederl. advysb. 4. deel conf. 230. voegt hier by Brunnem. in commentar. ad ffad L. 79- $ i-ff de-legat. 3. Ibid. bladz. 78.
Dat nomina debitorum niet gecomprehendeert worden appellatione mobilium. Ziet dit met meerderen geadftrueert beneden confult. 88. bladz. 139- op het einde, en by Is. van den Berg Nederl. advysb. 4 deel'conf. 4.4..pag-108. verf. op de derde vrage Voet in commentar. adtit. ff 'de legat. num. 18.
Ibid. bladz. 78.
Want 't felve ceffeert in patre proprietarii, cui licet nudus bonorum ufusfruttus legaius fit, remittitur omnis cautio. Vide hic ls. van den Berg Nederl. advysb. 4 Deel. conf. 114. pag- 301. verf. En eer ft.
Ibid.
Qjiod dies ufusfruEius cedit non a morte teftatoris, fed a tempor e, quo adita eft hareditas. Mc Mud fpeciale notqndum, quod licet in proprietate pure legata dies ftatima \ morte teftatoris cedat, in legato tarnen ujusfru&us Ma demum cedat ab adita hareditate L. unie. §z.ff quand dies ujusfrutt. legat. eed. fcili et, ut in proprietatis legato dies ftatim cedat, hoe in favorem haredum legat ar ii introdutlum eft, quod Mi nihilominus legatum peter e queant, quamvis legatarius interim, dum har es fcriptus deliber at, decesferit L. 5. princ. ff quand. dies legat. Aft vero ufusfru&us ad haredes non tranftt, et ftc non er at opus in eorum favorem hic d.sponere. Ibid. bladz. 79.
Op de vierde quaftie fegt Bartolus. En dit gevoelen is ook wel eens by anderen gevolgt. Ziet Utrechtfe conf 1 Deel conf. 97. num. 16. pag. 362. conf er. hic Voet in comment.
E 2 ad



3<5 AANTEKENINGEN, enz.
ad tit. ff de ufufr- num. 37.40. confilia hicpart. 2. conf. 16. Ibid.
Sed verius eft, et communior fententia interpretnm, obtentium, ufumfrucluarium omnium bonorum, neque ad folutionem debitorum, neque ad praftationem legatatorum Qua anima non fiunf) tenerï. Ita eft, ufufructuarius omnium bonorum non eft obftri&us ceri alieno hareditario, quia non eft har es, neque haredis loco, fed fucceffor fingularis, ideoque ad omis aris alieni teneri nunquam poteft, ftquidem ees alienum omts eft totius hareditaria fucceffionis L. 15. cod. de donat. folusque har es huic oneri obnoxius L. uit. cod. dehared. vendit. L. 1. L. 2. cod. fiun.explurib.hared. L. 1. cod- ft eert. petat. Har es igitur folus non ufufrucluarius omnium bonorum a creditoribus hareditariis conveniri poteft Didac. Covarr. lib. 2. var. Refol. cap. 2. num. 4. Andr, Gail Ub. 2. obferv. 146. Hartm. Piftor lib. 1. quaft. 46. Elf. Leonin. de ufufrufiu. cap- 15. num-26. Alexand. Trentacinq. Ub. 1. Refol. tit. de pecul. Refol. 6. Jon. del Castillo de ufufrucl. cap. 5. Sande decif. Frific. lib. 5. tit. 3. defin. 1. Christin, ad Leg. mechl. tit. 15. art. 3. Faber in cod.fiabaud. lib. 3. tit. 23. def. 1. Pecc. de teftament. conjug. lib. 5. tit. 24. num. 6. Grivell. decifi.72. S^'rdus decifi. 28. num.$. 6. et decifi. 193. Ampliatur, utprocedat, utquamvis legat ar io, cui ufiusfructus omnium bonorum legatus eft, a teftatore impofitum fit onus alieni aris diffolvendi, no?i tarnen eo magis a creditoribus hareditariis conveniri posfit. Faber Ub- 18. conjeclurar. cap. 18. et decad. 48. Error. 7. Grivell. dec. 173. num. 6.7.8. Limit at ur, ut ufufirucluarius cogatur pati, ut ex bonis hareditariis ab har ede tantum diftrahatur, quantum ad aris Mins diffolutionem fiufficiat L- final. § 4. cod de bon. qua liber. Covarruv. dict. loc- num. 6. Trentacinq. Leonin. dicJis loc. Utrechtfe
confi.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 37
mf\ % Deel conf- ^ pag. 204- Et hoe etiam obtinet in Gelria LandC der 4- bovenampt- tit. 18. art 4- 5- Zfflf.M; ia art. 1 28. *rf 5- Thtel tit. 7-
art 12 «* Harder». 3 « 4- «** *?; **■ 23- confer, ^oto Verftegen obfiervation. de ufufrucl. obj. 16.
. fto koften, W^/g ^ 3j«, ^ *»°f /0; onderhoudende ofte confiervatie van den goeden , yan den wieken ymant die lyftochte heeft, moeten gedaen worden ende verfihoten by den lyftochtenaar. Dit is zoo, want een Lyftochtenaar is gehouden de huifen en andere goederen, in welcke hy gelyftocht is, t'onderhouden en te repareren tot fyne koften, tenware groote koften van noden waren, want als dan is den Eigenaar, en niet den Lyftochtenaar daar toe gehouden; ziet beneden confthum 13 3• «Po en Voet \n comment ar. ad tit- f de ufufruB. num. 37. En wanneer grote koften van noden zyn, is den Lyftochtenaar niet gehouden eerft t'impenderen, en daar nae van den eigenaar te repeteren, dan mach van den beginne, eer hy impendere, den eigenaar compelleren, dat hy hem geve het seld het geen geërogeert moet worden, ofte, dat hy zelfs tot refectie van de goederen impendere; ziet hier van Chritin. ad leg. mechl tit. 15- art. 2. num. 10 m fine. Joh-del Castillo% tracl.de ufufruB cap. 57- J Gratian. disceptat. Forenfi cap. 778.
Ibid. bladz. 80. , „. , , . ,
Ende die on^elden van dien, mitsgaders fichot, lot ende andere reële laften- Want dat is zeker, dat een Lyftochtenaar gehouden is te betalen alle tributen, chynfen, renthen ende andere laften, die uyt de goederen, ofte ter oorzaak van het goed, gepraefteert worden Schneidew. ad § conjtitmtur num. 13. Inftitut- de ufufruB. Christin, ad leg. mechl
E 3 nu



38 AANTEKENINGEN, enz.
tit. 15. art: 3. num- 1 & 2. & feqq. Castillo de ufufmcl. cap. 56. mm-14.15. Busius ad L. 27. § %.ffde ufufrucl. Ibid.
. Sed partem tertiam loco legitima. Et hoe eft, quod Doctores ad L. 29- ff'de ufufrucl obfervant, quod quidem omnium bonorum ufusfruclus relinqui poftit, fi modo liberis falva fit legitima Groenew. addicJ. L- 29. Gail 2 obferv. 144. Barry, Grassus, et alii. ' Ibid- bladz. 81.
> Qiiod res obligata legata ab hoer ede lui et a pignore, quo obligata efi, liberari debet. Vide hic Utrechtfe conf. 1 deel conf 97. num. 12. ubi verba fic fonant. De Rechten feggen, dat teftator fciens rem obligatam alteri legans, heer es, non legatarius eam luere teneatur, nifi tefiator expreffe contrarium voluerit et dispofüerit.
I. Deel confultat. 58. bladz 82. Dunckt onder correffie, dat deze vrage is buyten alle twyffel. Het is na Rechten zeker, dat een Inventaris is het hoofd en de grondflag van de aanltaande rekeninge confilia hic 6 deel 2 fiuck conf 119. des behoorde teffens van de goederen, die door het gebruik Haan te vergaan ofte verergert te worden, prifering en taxatie te gefchicden,'kunnende anders van de verminderinge of verfhmmeringe geen vergoedinge worden geëift; want als 'er befchryvinge alleen is gefchiet,. zoo kan flegts * weder geëift worden het geene ten einde van het huwelyk bevonden wert overig te zyn; Immers zoo is het aangaande het Roomfch Recht omtrent goed, dat met het gebruik vergaat, en dat aan den man ten huwelyk is gegeven, maar als het flegts by een der Echteluiden is ingebragt, zoo fchynt de billykheit van de maatfehappye te eisfehen, dat na het huwelyk zoo veel van ieder foorte werde wederom goed
ge-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 39
gedaan, als'er ingebragt is, de waardie genomen na de middelmaat, en fchicking des Rechters. Van deze natuur zyn niet alleen allerhande dranck ende eetwaren, mitsgaders al wat in getal, mate en gewichte beftaat, maar ook levende have, klederen, linnen, wollen, en allerhande huisraden. Huber Heden d. Rechts gel. 1 deel pag. 6$. num. 35-38. ofte wel wegens derfelver kortheid in de a£te zelve te doen infereren: daar het, wanneer die veeltyds uit verkeerde menage word nagelaten, kan ftrecken tot groot nadeel van de be- , ledigde parthie, of by hun affterven aan hunne Erfgenamen; nademaal het als dan feer moeyëlyk is te weten, wat goederen ten huwelyck zyn aangebragt, en niet anders dan door valabele bewyzen, of bekwame getuigen bewefen kan worden Neostad. de pabl- antenupt. obfervat. 2. het geadvifeerde alhier; ziet verder Lybrechts over het Notaris ampt 7 Hooftd. num* 6.
I. Deel confultat. 59. bladz- 85.
Nifi hoe ipfum jure perfe&um fit. Nam hoe efi extra omriem dubitationis aleam pofitum, quod per tefiamentum pofierius rite fa&um tollatur tefiamentumprius cum omnibus claufulis. Auctores in confil ultraje&in.part. 1. conf'123. num. 28. adeo, ut tefiamentum perfectum non tollatur nuda contraria voluntate coram feptem teftibus declar-ata, fed debet accedere alia disj>ofitio pofterior. ibid- conf. 72. num. 15. 16.
Ibid.
Een teftament^ van den genen, die geaccufeert is de Ufa majefiate, ende 't zy by fyn leven ofte naer fyn dood, ter caufe van dien gecondemneert wert, gehouden werd voor nul. Vide hic L. uit. cod. ad Leg Jul. majefiat. Schneidew. ad § final num. 8. Infl. quib. non efi permisf.facer teftament.
I Deel



4o AANTEKENINGEN, enz.
I Deel confultat- 6b- bladz- 87. 5*/"!x dat hy mis-dien notoirlyk genoeg infohent is, in welcke gevalle geene excuffie en werd gerequireert, ad hoe ut fideiuffbr polfii conveniri. Want een borge niet objicieren mag de exceptie van excusfie, als notoir is, dat den principaelen debiteur infolvent is; alfoo als dan den felven geconvenieeit mag worden zonder excusfie van den principael, hoewel hy niet heeft gerenuncieert van de exceptie van excusfie. Hippolit. de Marsil. in troel- de Fidejuffor- num-. io- Gail lib- 2. obferv. 27- num-14- Radel. decifi^- num. 7. Carpz. definit- Forenj. part- 2- confi. 18. defin. 15.
I. Deel confultat. 61. bladz- 88. Sukks dat ook een vader expresfe die detraclie van deportie Trebellianique niet en mach prohiberen. By zommige Do&oren word gedisputeert fchryft Ber. van Zutphen m fyn Nederlandfe pracl. of een vader de detra£He van de Trebellianique mag verbieden aan zyne kinderen, dewelcke hy met fideicommis bezwaart heeft? en zegtdaerop, dat waarder word gehouden de fententie van de geene, die fuftmeeren, dat de Trebellianique in fulcken gevallen niet en mach geprohibeeit worden, en dat ook alfoo tot meermaalen gewefen is, 'daar toe bybrengende Grivell. decifi 107. Sande decifi Frific lib- 4. tit. 7. defin. 5. Christin, vol-1. decifi 329. et vol- 4. decifi 52. Guid- Pape quafi- 21. Hieron- de Cjevall. in fipecul commun. opinion- contr- commun* )quafi- 30. Jul. Clar. § in tefiamentum quafi- 63.
- I. Deel confultat. 61. bladz. 62. • Dat fiy luyden gehouden zyn haare meede erfigenaamen te txhibeeren alle boeken, reekeningen, ende papteren, die yoorfiz. adminifiratie eenigfints concerneerende, zonder tets



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 4f
agter te houden, ende alle het felve te brengen in den Inventaris van het fterfhuys. Et hoe retde, quia hoe certum, quod quicunque adminiftravit bona aliena, ad exhibitionem Inventarii teneatur, juxta L. 7. ff de adminiftr. et pericul. tutor. Coler. de pro cesf. Execut.part.**. cap. 2. num. 233. Wassen, pracl. Indic. En daarom worden ook alle die geene, die tot het doen van rekeninge, en extraditieeenesboedels verpligt zyn, geöbligeert tot het formeeren en overgeven van een Inventaris, als zonder welcke men niet kan weeten den regten flaat van den boedel, gelyk daar zyn tugtenaars, voogden, erfliitters enz. cum inventarium fit caput et fundamentum rationum Mev. part- 8. decifi. 180. num- i. Mynsing capt. 2. obf. 93. Sande decif. Fr 1 ftc- lib-1- tit- 7. def. 2. • Ibid.
Dat in den voorfchreve Inventaris ook behoort geflelt te worden alle V gunt in V voorfz. jlerfht/ys eenigftnsis. Ziet hier Utrechtfe conf. 2. Deel conf. 36. pag. 149. num. 5. en* conf. 48. pag- 208. num- 1. en conf.37. pag. 151. fodanig, dat felfs het geld, dat een man aan de vrouw mogte gegeven en gefchoncken hebben, op den Inventaris moet geflelt worden» Chassan. adconfuet. Burgund. Rubr. 4. § 7. verf proximorum parentum num. 16. & feqq. poft Boer. et alios ab eo allegatos.
Ibid.
Als verfocht zynde ook gehouden zyn hen te expurgeren by eede geen meêr goederen agter te houden. Vide hic § final. in ft. de fideicomm. heredit. L- 3 2. cod deFtdeicomm. Sande decif Friftc. Ub. 4. tit. 5. defin. 18.
I. Deel Confiidtat. 63. Bladz. 92. Geufieert terplaetfie, daer die goederen gelegen zyn. Want
F dus



42 AANTEKENINGEN, enz.
dus is univerfaliter gerecipieert, dat de onroerende goederen volgen de gewoonte der plaatfe, waar in die gelegen zyn; Ziet dit by Neostad. de pacl. antenupt. decifi. 2. Binckersh. quaftion. jur. privat. Ub. i. cap. 16. Ber. van Zutphen Nederl. praEl. titffiuccejfie. confilia hic 2 derde Deel confi. 196. Utrechtfe confi. 1. deel confi. 83. num. 1.2. conf. 95. conf. 96. 2 Deel conf. 10. conf. 140. en 3 Deel conf. 149. Is. van den Bbrg Nederl. advysb. 1 Deel confi 126. confi. 153. 2 Deel confi 232. 3 Deel confi 9. en conf.217. 4 Deel confi. 93.
I. Deel confultat- 64. bladz. 96.
Qiiia qui renunciat hareditati; non cenfetur remwciasfe legitime, fi eidem quoque expreffe non renunciaverit. Dit is zoo, de legitime portie word niet geagt gerenuncieert te zyn door generale renuntiacie aan een erffènis, maar is nodig', dat lpecialyk én met expreffe woorden van de legitime afftand wordt gedaan, en is fulx ook de gemeene fententie der Doctoren, die in menigte worden bygebragt by Ber. van Zuxphen Nederl. praff. tit. Legitime § 4. 2^iet hier ook confilia 2 derde Deel confi. 121. num. 5. bladz. 385. \ Ibid.
Sulx geordonneert. Ziet hier tot meerder elucldatie Lybrechts Reden. vert. over't Notar.ampt. Hoofd. 21. num. 50.
I. Deel confultat. 6$. bladz. 97.
: Behalven, dat een legataris, ontfangcnde zyn legaat, verflaen wordt daar mede te approberen des overledenens uitterfte wille. Als zynde het een uitgemaakte zaak, dat ymant, die een teftament beknibbelt en impugneert, daar uit geen legaat kan trecken L. 8. § 14. ff de inoffic. teftam.L. 2. cod. de his qua ut indign. Dus dan dat een legataris een legaat bntfangende, daar door verftaan word het teftament voorgoed
te



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 43,
te keuren. Ziet Voet beginzel des Rechts 2 Boek tit. 18. num. 9. confilia hic 4 Deel conf. 77.
I. Deel confultat. 66. bladz. 99.
Daar van komt den voornoemden Jan Janz. insgelycks niet toe. Doch hedendaags zoude dit niet aangaan, en worden die fubtiliteiten omtrent de legaten niet meêr in agt genomen, gelyk fulx getuigt Groenew. de Legib. abrogat- ad- L- 49. & 6%. ff de legat. 2.
I. Deel confultat. 67. bladz. 100.
Ditfelfde advys komt nog eens voor m.het 4.-Deel confi 90.
Item in uitterfte willen ende dispofitien van den geenen.. die met de pefi bevangen zyn in loco peftifero werden'geremitteert die folemniteiten naer rechten gerequireert in teftament. s et ultimis voluntatibus. Vide hic Groenew. de legib. abrogat. ad L- 8 cod. de teftament. P. Voet ad § 3. Inftit. de teftament. ordinand- in fine. Mev. ad Jus Lubec. part. 2 tit. 2. w m. 44. modo ipfe Teftator decumbat, vel domus ejus fit infecla Carpz. part. 3. 'confi. 4. def.^A. Reusner de Teftament cap' 17- Sunt, qi i hoe etiam extendi. volunt ad febres malignas tefte Finckelth. obferv. 67.
Ibid.
Quia non effent conteftes, ideoque nihil probarent, nee favore pia cau'a. Andere zyn hier. van een ander gevoelen, als Tiraquellus, Sichardus en Clarus, menende, dat nuda ac fiola fiubfcriptio in reliclis ad pias caufias etiam ab'sque ullis tefiibus faBa, vim fiolemnis teftamenti habeat, doch gelove ick niet, dat dit by ons hedendaags zoude aangaan.
I. Deel confultat. 68. bladz. 101. Sulcks dat fiy daar door gehouden wordt voor een wettige nichte. Want een gelegitimeerde door refcriptie van den
F 2 Sou-



44 AANTEKENINGEN, enz.
Souverein verfchilt in geenen deele van wettige kinderen. Ziet confiüahic2 derde Deelconfi 34.4..bladz- 715-num. 6-en4Deel conf. 346. bladz. 626. num. 3. doet er by 5 Deel conf. 12. Ibid.
Aleer zy treden in eenige adminiftratie fyn gehouden te maken — pertinenten Inventaris. Want alle die geene , die in een erf huys treden, en zich omtrent de goederen aldaar eenige aantrecken, moeten een behoorlycken Inventaris maken. Is. van den Berg Nederl. advysb. 3 Deelconf. 190.
pag. 513-
Ibid. bladz. 102.
Cautie te feilen voor de reflitutie. Dat een fideicommisiaire erfgenaam cautie moet ftellen voor de reflitutie van de fideicommilTaire goederen, daar van is wytlopig te fien by Is. van den Berg Nederl advysb. 4 Deel conf. 244. pag. 729.
L Deel confultat. 69. pag. 103. Qtiod inftitutio fatta in diem incertum habitur pro inftitione non pura, fied conditionali. Nunc notum, quod conditio nihil ponat in effe, et ideo aclus conditionalis non vakat, nifi exiftente conditione L. 8. ff fi quis omiff. cauf. L. 213. ff'de verb. fignific. L. 35. ff. de hered. inftit. Is. van den Berg Nederl. advysb. 2 Deel conf. 170. pag. 457. conf 171. pag. 460.
I. Deel Confult. 70. Bladz. 106*. In toto ejfe detrafta mentione 700 florenorum L. i.$fiex fundo fde hered. inftit. L. cohared. § fi ff' devulgar.&pupill. fubftit. Vide hic omnino Menoch. conf. 224. num. 4.6. asque ad 52. ubi plures leges hac confirmantes adfert.
I. Deel confultat. 71. bladz. 109. Duncktmy (onder correctie van beter gevoelen") dat voorfz.
in-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 45
infirument geenfints naer Rechten mach beftaen. Quod tarnen eft quaftio, de qua vide fufe agentes Lauterb. colleg. pand. lib. 28. tit. 1. § 20. Stryck. de jur. fenfi. disfert 4. cap. 3. num. 26. Verwey ars teftand-pag. 22. Kar. van Aller defin. van befichrev. Recht. Hooft d. 71 • Voet in comment. ad tit- ff'qui teftament. fiacer. num. 36. Lybrechts over het Notaris ampt 1 Deel bladz. 268-270. Schoon het ondertuflen fchynt zeer aannemelyk te zyn, dat hier het knieken van het hoofd niet geld, ja zelve, dat het in een mondeling teftament niet genoeg is, dat men een teftateur hoort fpreken, maar moet men ook duidelykverftaan, wathyfeidt, ofte antwoort L. 21. $"2 cod. de teftament. & quemadmod. teftament. ordin. L. 21. in princ. ff. Eod. § uit. inft. Eod. L. 209. ff de 'verbor- figmfic. Bern. Sutholt disfiertert inft. 7. num. 22. 23. interim Abrah. de Pape in obfervat. ad hoe confilium fiequentia notat; quod quis non erraverit, fi diceret aliquem ad interrogationem alterius adnuendoposfie fiacer e tefiamentum, atque id etiam valide fiubftftere in vim fideicommiffi ex fiententia Sichardi ad L- 29. fiub- num. 4. cod. de teftament. et Peregrin. de Fideicomm. art. 1. num. 45. Neque', addit, noftra affiertioni contradicit L. 29. cod. de Teftament. ubi dicitur: Solo nudoque nutu haredem inftitui haud poffie, fied teftatorem articulate loqui debere. Quan^ doquidem aliter res fe habet in dire&a haredis inftitutione, quam in fideicommiffis, ut bene Sicpiardus citat. loc. annotavit; ficilicet, quia fideicommiffi latior eft interpretatio, et in haredis inftitutione majus periculum vertitur; nam cum in ea falfitas fuerit commiffa, totum omnino tefiamentum corrueret; quod non ita eft in fideicommiffis; quod etiam eft caufa, quod ea firmiter fiolo ac nudo nutu relinqui poffunt arg. L. 21. in princip. ff de legat. 3., in qua expreffe dicitur, fideicommisfia nutu relinqui poffe. Nee
F 3 quic-S



a6 AANTEKENINGEN, enz.
quicquam nos movet, quod hic ah ICto in fequentibus dicitur, difiam L- 29. cod. ejfe de Ulo cafu intelligendam, quo Me, qui fideicommijfum reliquit, fimul quoque loquendi facultatem habeat, ut ibidem verba clare indicant. Ferum ejus - contrarium exprimunt verba citata legis finalia; Nififuper veniens morbus ei impediment0 fit: qua aperte indicant ibi loquendi facultatem antea fuiffe ademtum: quem intelleföum quoque fequitur Glojf. ad laudatam L. 21. ff". ■ Atque hac pradifta non folum locum habent in fideicommiffis fingularibus, verum etiam in univerfalibus, veluti fat is pot est colligi ex L. 22. cod. de fideicomm. in qua dicitur: Et in epifiola, vellibello, vel fine fcriptura, imo etiam nutu fideicommiffum relinqv.i poffe adhibitis teftibus, nulla dubitatio eft. Qua lex cum generaliter et absque ulla diftinctione loquatur, etiam generaliter eft intelligenda, idque ne exitus fupremorum judiciorum anguftetur L. 1. cod. de SS. Ecclef. Ex qua fimul notari potest eorum error, qui contendunt in fideicommisfis femper debere adhiberi verba folemnia. Nam quod in § uit. Inft. de ftngul. reb. per fideicommijf. reliëf., extat, hoe eft intelligendum de uju communi, non vero de neceffitate. Igitur cum de teftatoris voluntate quaritur, conjeclura probationis in fe vim continet, ac fola voluntas in fideicommijjïs fpeBatur etiam ex tacita conjeBura, cum taciti et exprefji par fit virttts Arg. L. 15. cod. de fideicomm.. Peregrinus de fideicommiff. art. n. in princ. et num. 1. 2. Quod potiffimum in hoe noftro cafu locum habere debet, cum prater notarium et teftes etiam prafentes fuerint medici cum verbi divini pracone, (ut par et ex pracedentibus:~) qui de voluntate defuncli teftantur, maxime cum fimul teftamento fuerit inferta claufula codicillaris; et quia hodie haredis inftitutio non eft in teftamentis neceffaria, ut proinde ratio prohibitionis in iis ceffet- Multo minus urget argumentum, quod
hic



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 47
hic in fequentibus ab ICto. objicitur: quod qui yoluntatem fuam neque voce, neque fcriptura poffit declarare, eum quoque facultatem teftandi non habere. Hac yero argumentatio demum procedit in muto, qui nihil omnino potejl eloqui, et qui natura talis eft. Non vero in eo, de quo hic agimus, puta, qui cafu talis eft factus, qui reclenutu, aut alio quovis figno yoluntatem potest declarare § 3. inft. quib. non eft per mi ff. facer. teftament. Ibid. bladz. 110. in fine.
At jure veteri mutus jus teftandi nonhabuit, nifi a principe impe.traret, at jure C: Justinianus nihil de eo quidquam remiftt, ft mutus fuam ipftus yoluntatem ipfemet non fcribat. Ad hac verba notat Abrah. de Pape in obfervat. Quod prius refle fe habeat et verum fit de jure veteri mutum jus teftandi non habuiffe, nifi a principe impetraffet, veluti pat et ex L. 7. ff. qui teftament. facer; in qua Emilius Macer refpondit, fi mutus aut fiurdus, ut lieer et fibi tefiamentum facer e a principe impetraverit: valet tefiamentum. Sed pofterius non eft veriftmile fcilicet Juftinianum jure cod. de eo nihil quicquam remififfe; quoniam generaliter in L. 10. cod. Eod. omnibus mutis et fiurdis conceftit, modo cafu ita effent facli; tefiamentum facer e modo ficripto, aut alio quovis figno yoluntatem fuam exprimant: adeo ut turn fpecialis conceffio principis non amplius fuerit necesfiaria per diB. L. 10. cod. in qua etiam notare licet, Imp. put asje fiurdum natura loquendi facultatem habuiffe: cum potius contrarium longe fit verifimilius ex fententia omnium medicorum. Hinc recle ait Plinius lib. 10. natural. hiftor. cap. 69. Auditus, cui hominum primo negatum eft, huic & fiermonis v.fius ablatus: nee fiunt naturaliter fiurdi, ut non iidem fint & muti. Neque verifimile eft, quod Aulus Gellus lib. 5. cap. 9. Ex Herodoto refiert de Croefi
filio;



48 AANTEKENINGEN, enz.
filio; quem afferit mutum fuifje ab infantia, et tarnen articulate ad hoftis impetum clamaffe: quod fane haud facere potuiffet, nifi prius auditu aliorum fiermones hauftffet ac dediciffet, eorum quoque error hic venit notandus, qui exifitimant mutum imperitum in ficribendo, ab Imp- pojfie pet ere, ut fibi tefiamentum condere liceret. Nam et hic yoluntatem fuam Imperatori neutiquam poteft exprimere: et nulli jus teftandi a principe concedebatur, niji de teftantis voluntate omnino appareat. § i. Inft. de •militari teftament. QiHs enim iftis fignis aut interpretibus in re turn magni momenti fidem erit adhibiturus?
I. Deel confultat. 72. bladz. 114.
Dat die felve in refpe&e van het voornoemde kind naar die opinie der Rechtsgeleerden en D D. ende die lefte befchreeven Rechten met en mach beftaan. Ziet hier Confilia 1 derde Deel conf 89. bladz. 185. 6 Deel conf. 48. bladz. 89 Utrechtf conf. 1 De-el conf. 88. Is. van den Berg Nederl. advysb. 4 Deel. conf. 181. Schrassert obferv- 310. num. 2. Lauterb. colleg. pand- Ub. 28. tit. 1. § 8.9.
Ibid.
Jure tarnen novellarum conftitutum eft ut nifi parentes relinquant legitimam jure & titulo inftitutionis, tefiamentum fit nullius momenti & roboris. Qiiod quidem jus, tanquam poftremum, propter honorabiliorem & utiliorem titulum inftitutionis fervandum eft.
Ad hac verba notat Abrah. de Pape ; quod hac opniio nou ft verifimilis; quoniam hodie liberi non debent honorari titulo inftitutionis, fed fufficit iis relinqui legitimam titulo legati vel fideicommiffi: quia, ut quidam non ratione dicunt, id erat introduêfum de jure civili & poftivo; item quia parentibus inter überos teftandi fiolemniafiunt remiffia: con-
fi-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 49
fiequitur eos pofte fuis liberis legitimam legare, vel alterius nomine, omifjd etiam inftitutione: quod in praxi valde notandum ejfe ait Sic hardus adL. 21. ƒ. Ex imperfeclo c. de teftament. num. ^.quanquam aliter fentiat ICtus in conftliis Batav. vol. 1. conf. 174. in pr. Deinde verbum legandi, quod ex 11. xn. Tabb. generale eft, in hoe cufu trahitur ad heredis inftitutionem, & improprie id verbum fumitur, ut a&us magis valeat quam pereat. Ita Iclus in conftl. Batav. vol. 4. conf. 541. in med. prat er ea fat is eft teftatorem duntaxat legitima mentionem fecifte; quo cafufemper prafiumitur eam jure inftitutionis reliquisfe: acejus modi verba vim inftitutionis in fie continent. Late hac de reICti m conftl.Batav. vol. 1. conftl. 158. & vol. 5. conf. 44. in medio. Olim ft liberi effent exheredati vel'prateriti, non dabatur querela ob id, quia erant exheredati vel prat er iti; fed quia per prateritionem aut exheredationem erant privati quarta feu legitima portione, itaque ea reliSla ceffabat querela, utpote Ma iniquitate ceffante, & firmum manebat tefiamentum. Unde fiequebatur, ut querela etiam cefibret, non jufficere fiolam quartam ejfe reh&am titulo her e dit ario, verum etiam legati aut fideicommiffi. Et quia donationes mortis caufiz fere legatis comparantur, de jure antiquo Me quoque fiecure teftabatur, ft quartam mortis caujfa donajfet; quemadmodum apparet ex l. 8. § (5. ff. de inofficios teftament. ubi refipondit Ulpianus: ft quis mortis caujfa filio donaverit quartam partem ejus, quod ad eum ejfiet perventurum, fi inteftatus paterfamilias deceffiffet, puto fiecure eum teftari. Ab eo tarnen jure poftea imperator Juftinianus novifftme recejfit in Novell. 115. cap. 3. in princ. in qua exprejfe conftituit, non fujfiriere ad liberos a querela excludendos, ut legitima quovis titulo fuerit relicla, fed fok inftitutionis: adeo ut non tam quafiium fuerit, utrum legitima ipfts fuerit relicla, quam
G an.



5o AANTEKENINGEN, enz.
an fint heredes inftit ui. Quod tarnen ftc exaudiri debet, ut non fuerit neceffarr. m, totom legitimam inftitutionis titulo relinqui; fed fiaiis erat id in aliqua tantum particula affis fa&um fuiffe, vel etiam ex certis aliquibus rebus: quibus caftbus querela cesfabat, fed dabatur aclio. ad fupplementurn; hoe eft, ut quod porti oni legitima deeft, hocexreliqua hereditate fuppleatur. ConftliaICtor. Batavic. vol. 5. conftl. 44. vol. 4. conftl. 62. Cui non obftat, quod qui certis rebus teftamentofibi datis contentus ejfe debeat, pro legatario non vero her ede habeatur, ut eft in L. 13. cod. de heredib. inft ituend. Dicimus eum ita inftitutum non ejfe loco legatarii, fed heredis: quod vel ex eo folo evincitur; quia rem, in qua eft inftitutus, poteftpropria auBoritate occupare, quod jus Joli heredi, non legatario, competit jf 1. Inft. de legat. Deinde quia ita in teftamento inftitutus habet jus accrefcendi; jive quod idem eft, ft unus ex heredibus deficiit, ei illa pars deficiens tanquam conjunBo accrefcebat: quod jus neutiquam habet legatarius. Conftlia ICtor. Betavic vol. 1. conftl. 174. in fine Paul. Christin, vol. 4. decif. 11. num. 5. Sic hardus ad L. 13'. 3. cod. de hered. inftituend. Ibid*
Sulcks dat overal geconvinceert wert de nulliteit van V teftament. Ad hac verba firibit Abrah. de Pape in obfervat. fiequentia: Refponfium hic eft ab Jureconfidto ob preteritionem pofthumi totum tefiamentum corruere: cum tarnen ejus contrarium hodie longe verifmilius ft, propterea quod patris prateritio habeatur pro exhereditatione. Atqui ex caufiainjufta exhereditationis vel prateritionis totum tefiamentum non corruit, fied tantum quoad fiolam inftitutionem; adeo ut reliqua, veluti legata, fideicommiffia &c. fialva atque integra maneant, et ab heredibus ab inteftato fiunt praftanda- Eamque fiententiam fiuis calculis com-
probant



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 5*
probant. Gail lib. 2. obfervat. 113. num. t. Groenew. 'de legib. abrogat. ad L. 1. cod. de pofthum. hered. inflit. quos sequitur Gudelin. de Jur. novijfim. lib. 2. cap. 5. in med. et pat et ex avthent. Ex eau fa cod. de lib er prat erit, qua eft' defumta ex Novell. 115- cap. 3. Disfenthnt JCti in conftl. Batavic. vol 5. conftl 150. et vol. 2. conftl. 276. num. 3. At verum eft de jure ff. et C. teftamento per querelam inverfo, omnia in eo ficripta fimul quoque corruiffe, quemadmodum palet ex L. 8. § 16. ff. de inojfic. teftam. cui junge L. 28. ff. eod. cui convenit L. 28. cod. diff. tit. Cujus conftitutionis ea ratio erat: quia videbatur imongruum, unam fiuprema voluntatis par tem valere, alteram v-ro corruere: et quia her es vei'legatlariusnon poteft unam teftamenti partem amplefti, alteramrepudiare; Sedveltotu-n agnoscerc vel repudiarecogebat"r: poftea tarnen hoe per jus noviffimum, fcilicet per Novell. 115. cap. 4 § 8. eft immutatum, et conftitutum, ut talia teftamenta tantum effent riulla quoad folaminftitutionem, reliqua vero, ut legat a, fideicommiffa, tutorum dationes, feu aha capitula, fuam obtinerent firmitatem. Neque hoe ullam iniquitatem in je continet, quamvisregula jur is contrariee r, qua vult, ut'fiprincipale non fubftftat, etiam ejus accefforium nonvaleat. Nam quamvis pater filium heredem injiituiffet, nihilominus eum legatis et fideicommiffis gravare pot <d ff et: ut propt er ea non iniquum fuerit, ut fi eum ftlen'io praterierit, folam duntaxat heredis inftitutionem viiiari, cum fiatis fit contumeliam exheredationis vel prateritionis tollere: quod fit, ft fiola heredis inftitutio reficindatur. Ibid.
Ten doet ook niet, dat in het fielve teftament geinfer eert is de claufule codicillair. Neque hoe verum ejfe videtvr ; fcribit 'ad hac verba. Abrah. de Pape : nam claufula codicilla-is omnino operatur, ut tefiamentum etiam quod alias effiet nul*
G 2 luni



52 AANTEKENINGEN, enz.
lum obpr&eritienem pofthumi, adhuc fuftineatur; quoniam eo cafiu prafiumitur tefiator poflhumum ex vi diBa clauCula fideicommiffo gravasfe; adeo ut films prateritus cenjeatur gravatus virtute ejus claufula reftltuere hereditatemper fi. deicommiffum Uil, qui ficriptus efi heres in teftamento detracla antea quarta Trebelliamca. Et hanc opinionem fequuntur Groenew. de legib. abrogat. ad L. i. cod. de post* hum hered. inftit. num. 2. et togatorum doffifftmus Sichardus ad auth. Ex caufia cod. de libcr. prater, vel exheredat mm. 13. hoe late contra glosfiam atque aliosprobat, quem ommno vide. Cui adfiipulantur ICti in conftl. Batav. vol. 2 confi. 276. num. 3. Fufius hacprofiequitur Jul. Clarus (T restamentum qufta. 4.6. per tot. Addantur ICti in citat. conftl. vol. 5. confi. 150. m med. Atque ita infiprema Frijiorum Curia judtcatum effe, refert San.de lib. 4. decifion. tit. 2. defin. 2. Ratio eft, quia paria fiuntrogarevenientes ab inteftato, vel claufulam codicillarem teftamento apponere Sande citat.loc. cum. phribus ibidem citatis. Nam quando tefiator duit, ft mea ultima voluntas non valeat jure tefitamenti, valeat jure codicittorum; idem efi, ac fi die er etfi inftitutio non eft valida jure direcJa inftit/tionis, valeat faitem jure indirecfa: unde vertitur ac fleclitur in restitutionem fideicommiffariam. Mi hoe non ita indifitincle admittunt, fied dicunt, aut tefiator ficivit uxorem fiuampra*nantem esfie, et ventrem praterierit; aut idplane neficivtf quam opimonem videtur cum Bartolo atque aliis amplexus Gail lib. 2. obferv. 113. num. 2. Priori cafu communiter concludunt claufulam todicillarem teftamento infiertam pradiclum effeclum habere: Verum pofteriori dicunt, eam nihil omnino operari, quia fideicommiffa ex voluntate teftatoris funt ajhmanda, qua prafiumptio eliditur, quoties tefiator fihum fibi nasciturum ignoravit: cum tefiamentum virtute
lm-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 53 bujus claufula tantum fustineatur, quod efi infirmum ratione folemnitatis, non ratione voluntatis arg. L. 25. ff. qui tefiam. facer. po ff. Ita tenent ICti in confi. Batav. vol. 3. torn i. confi. 98. et vol. 6. conf 52. Gail cit. loc. num. 3. Rurfus quidam in ea funt fententia, quod prafata claufula codicillaris teftamento patris adjecla eundem habeat effecJum absque ullo difcrimine fcientia et ignorant ia: Cum alü hoe demum concedant, fi dic~la claufula fuerit adjecla per verba temporis futuri, veluti, fi hoe meum tefiamentum non vaiéit jure teftamenti, valeat jure codicillorum. Quia ttti ajunt, eo cafu tefiator in genere de pofihumo cogitajfe praJumitur: eamquefententiamcommunemesfeteftatur. Alexanderet Bartolus ad citat. authent. cod. num. 14. in fine. Caterum rejeBis omnibus hifice oprinionibus 3 probabihus eft, quod absque nlla dijlinBione, five legata fint parva, five magna, & five tefiator de futuris liberis cogitaverit, five non, & confequenter , Jive claufula codicillaris fuerit concepta per verba prafentis temporis, Jive etiam per * verba futuri temporis, etiam five tefiator poft agnattonem fofthumi vixerit, five non, ea operetur, ut non obftante praterttione liberorum ipfim tefiamentum adhuc fuftineaturj quemadmodum, optime docet JuliusClarus fupra laudat. toc.fub num. 2. infin.cujus tarnen contrartum ftatuit Mantica de conjeBur. ultimar, voluntat. lib. 1. tit. 10. num 3. Neque johm claufula 'codicillaris operatur 3 ut tefiamentum fujhneatur jtire fideicommiffi, ft per nativitatem pofihumt id fuerit ruptum, ut fupra dixtmus, verum etiam, fi filius na* tus m eo fuerit prateritus vel injufle exheredatus. 'Sande lib. 4 decif. 2.tit. defin. 2. Idemque in refipondendofecuti funt JCtt in confil Batav. vol. 4. conftl. 129, 234, vol 5. conftl. ito vol. 6. confil. 25. 78. vol. 3. tem. 1. conf. 35.
G3 138.



54 AANTEKENINGEN, enz 138. in fin. q^am vis disfientiat Fachin.eus lib. 4. controv. cap. 11. quem etiam fiequi videntur• alii Doclores. Inflet fiorte aliquis ac dicat, nihil plane interesfie, an claufula codicillaris teftamento patris fuerit adjecla, anveronon; quoniam ea fiemper tacite in teftamentis inter liberos fiubintelligitur cum ea etiam imperfecla inter eos fint valida, quamvis ferme omnibus folemnitatibus fuerint deftituta: quomodn argument antur JCti in conftl. Batav. vol. 4. confil. 356. num. 3. Menoch. lib. 4. de prafumpt 31. num. 16. confd. ICtor. Batav. vol- 2. conftl. 2. in fine. quodprobatur ab Fr. Mantic a lib. 1. tit. 9. num. 5. Verum refpondemus, hoe quidem procedere, fi liberi in teftamento paterno fuerint inftituti, fiecus ver o ho, ob tin ere ,ubi Mi fuerint in eo prat er iti, vel injufle exheredati. Neque tarnen admittimus eorum fententium, qui indiftinfie nullam tacitam claufulam codicillarem in teftamentis agnoscunt, quam fiemper a tefiator e debere exprimi arbitrantur. Ad quod probandum adferunt. L. 41. § 3 ff de vulgar. et pupillar. fubftit. in qua dicitur a ICto: Si non valeat ea fcriptura, quam teftamentum ejfe parentes velint, codicillos non fiaciet, nifi id expresferit. Deinde argumentantur ex L. 11. cod. de teftament. manumijjion. ubi nequidem libertates in teftamento data debebuntur, nifi id a tefiator e fuerit adjeclum, ut pro codicillis fcriptura valeat. Ex quibus concludunt eos fialli, qui claufulam codicillarem in expreffam et tacitam dmdunt. Enim vero id lib ent er a dmifier i mus in teftamentes fiolemnibus, non privilegiatis; qualia funt inter liberos, vel pia caufia: non tarnen ubi quid in teftamento fuerit^ reliëium perfibna maxime dilefla, veluti male opinatur doclisfimus Sichardus ad L. 16. cod. de teftament. num. 10. Porro in contrarium non facit, quod ait. Mantica in conjeclur. ultimar. voluntat. lib. 1. tit. 10. ?mm. 1, 2. Scilicet claufulam



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 55
lam codicillarem tantum ex confuetudine et ftylo Notariorum teftamentis apponi, non ex mcnte et vol ntate teftatorum, qui ignorant ejus effeclum. Quomodo etiam non fatis bene refpondit ICtus in conftl. Batav. vol. 1. conftl. 174.. in med. Qiiamquam nee Ma ratio reBe concludat; quoniam hic agMUs de effeBupradicta claufula codicillaris, qua in 'dubio femper ex voluntate teftantiumprafumitur ejfe adjefia, cum tefiamentum publire coram iis legatur, nifi ejus contrarium probetur & aliud tefiator es dixerint; quomodo doBe confiu* luit ICtus in confil. Batav. vol. 5. conf. 204. num. 2. et vol. 2. conf. 175. in med. At de jure Roman0 tefiamentum, in quofilius er at prateritus, vi claufula codicillaris non fiuftinebatur, eo quod voluntas quafia furiofio expreffavidebatur, cujus quoque codicilli erant invalidi arg. L. 13. in fine ff de inojficios. teftament. L. 36. ff de legat. 3.
I. Deel confultat. 73. bladz. 115. Een teftament by twee Echtelui'den zynde gemaakt, vermach de langslevende, voor foo veel hem aangaat, V fiynen gelieve, fiyne dispofitie vryelyk te veranderen. Zie hier 2. Deel confi. 101. pag. 214. en confi. 282. Utrechtfe confi. 3. Deel confi. 40. Schassert confi. 4. deel conf. 27. num. 2. Confilia mea militaria conf. 1 o. Matth. obfervat. rer. judicatar. obfi.70. num. 6, 7. Sim. van Leuwen cenfiur. Forenf. lib. 2. cap. 3. num- 16- Rooms Holl. Recht 3 Boek 3 Deel num. 8. Voet ad. pand. lib. 28. tit. 3. num. 11. Loen decifi. 137. bladz. 780, 783, 784, 791. Wanneer dit niet mag gefchieden. Zie hier van Schrassert i. Deel confi. 19. num. 8. 2. Deel confi 56. num. 9. 3. Deel confi. 117. num. 15, 16. Zie hier van verder Go tl. Gerhard obfervat ion. ratiocinant. in compend.jur. Lauterbach. p.m. 582. obfervat. 867. Lybrechts notar. ampt 1. Deel. pag. 296". Abrah.dePape
ad



56* AANTEKENINGEN, enz.
ad codic. pag. 166. num. 10. Nicolas Everhard conf 12. num. 6. Wamesius cent. 2. conf. 15. num. 3.
I. Deel confultat. 74. bladz. 116.
Verba fecundum propriam ftgnificationem intelligi debent. Si quidem non aliter unquam a propria verborum fignifcatione recedere jura permiitunt, quam fi manifeftum fit, aliud fenfsfie tefiatorem L. 6p. prine. ff de legat. 3. aut aliud fiuadeat fiubjecJa materia. Socin. vol. 1. confi. 1. num. 180.
I. Deel confultat. 75. bladz- 117.
Haar leven lang. Vide hic Voet ad tit. ff de ufufrucl. ê? quemadmod. quis utat. fruat num. 9. Nicol. Everhard conf. 217. num. 2.
I. Deel confidtat. 76. bladz. 118. Zynde de legitime portie. Nam legitima ut notum, nullo modo gravari poteft, et ft gravamen fit adjeclum, ipfio jure tollitur & rejicitur, perinde aeft afipofttum non effiet L. 36. § 1. L. 32. cod. de inofficios. teftament. Grassus § legitima jjT 38. num 2.
I. Deel confultat. 77. bladz. 118.
In teftamenten gemackt in tyde van pefte. De teftamento tempor e peftis condito vide 2 Deel confi 36. pag. 70. 4 Deel conf. 90. pag. 166. Jac. Gothofredi de teftamento tempor e peftis vel a tefiator e pefte contraclo condito, ubi lex cafius major es 8. cod. de teftament. illuftratur, in ejus operib. minor. num. 24.lauterb. colleg.pandeB. lib. 29. tit. 1. num. 38. Stryck de cautel. teftamentor. cap. 11. § 7. Wessemb. in commentar. ad tit. cod. de. teftament. ad L. 8-
Ibid.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. $7
Ibid. bladz. 119.
Qui duos teftes fiufficere cenfent. Quod tefiamentum tempore peflis conditum attinet, jure Romano nihil de fblemnitatibus confuetis in eo remiffum eft, quam hoe unicum, quod. non neceffe fit, t eft es eodem tempor e conjungi L. 8. cod. de teftament. ex quo tarnen fimul patet, hic magis ad favorem teftium, quam teftatoris refpici, & ftc verius ejfe, quod tefiamentum minus fblenne condi queat, licet nee ipfe tefiator pefte decumbat, nee ejus domus fit infecJa, teftes enim nihil ominus terrentur, modo peftis in eadem civitate grafi fetur. Interim moribus eft receptum, quod quis tempor e peftis coram duobus teftibus poffit. teftari. Vide 2 Deel confil. 36. pag. 70. 5 Deel confil. 28. pag. 110. Busium ad L. 1. num. 10. D. qui teftament. facer. Boer. decif. 228. Gail. lib. 2. obferv. 118. in fine. Mynsing cent. 1. obferv. 96". Christin, ad Leg. mechl. tit. 17. art. i.num. 14. Groenew. de legib. abrogat. ad L. 8. cod.de teftament. van der Muelen ad flat. vianenf. pag. 115. Hic etiam in tranfttu notandum, quod tefiamentum tempor e peftis conditum non fialtem per annum poft ceffantem peftem, fied perpetuo duret; argumentum enim a teftamento militari non valet, qu>a in materia juris ftngularis verfianvr, Carpzov. part 3. conft. 4 defin. 5. a quo dijfentit Struv. Exercit. 32. thefi. 21.
Ibid.
Noch ook Broeders of Sufters, en dat de goederen niet en zyn gelaten turpi fterfiona. Zie 2 derde Deel confil. 73. pag. 224. num. 1. en pag. 225. num. 5.
I. Deel confultat. 78. bladz. 120. Hebben en genieten zal. Quce verba hic denotare videniur dominium; confer. de hac voce habere Nicol. Everhard confi. 218. num. 3. & 12.
H ' IDeel



58 AANTEKENINGEN, enz
I Deel confultat. 79. bladz- 123.
Cenferi prohibitas alienari. Zie het geadvifeerde in de Utrechtfe confil 1 Deel conf 53. pag. 165. num 2. confi. 77. pag. 288. num. 10. 3 Deel confil. 21. pag. 114, 115.
1, 2, 3. En by al dien dezelve by executie waren verkogt, mogen by den fideicommiiTaris, na dat het fideicommis op hem vervallen zal zyn, wederom aangetaft worden, mits komende van zodanige verkopingen in reformatie van den Hove van Holland. Confilia hic 3 Deel confi. 29.
Ibid.
Et prohibita alienatione etiam prohibitam ejfe obligationem. Cum hoe certum fit, quod qui non poteft alienare, ne quidem atlum, ex quo alienatio fequitur, celebrare pofifit. Utrechtfe confil. 1 Deel confi. 141. pag. 544. num. 4. 2 Deel confi. 51. pag. 229, & 230. num. 23, & 27. 3 Deel conf. 28-pag. 142. num. 17.
I. Deel confultat. 80. bladz. 123. Conform dit geadvifeerde wort ook geadvifeert by Is. van den Berg Nederl. advysb. 3 Deel conf 157.pag."429.
I. Deel confultat. 81. pag. 126.
Dat een Kind renuncierende van zyn Ouders erffeniffe, niet gerenunci'eert heeft, van zyn legitime portie. Zie hier van met meerderen Ber. van Zutphen Nederl. pracl. tit. legitime § 4.
I. Deel confiidtat. 82. bladz. 127. Nae de generale coftuyme van Holland genoeg is, dat over maeckinge, foo wel van Teftamenten, als codicillen, ftaet een Notaris met twee getuygen. Ziet hier voren bladz. 119. Coren. rer. judicat. obferv. 31. Groenew. de legib. abrogat.
ad



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 59
ad §. 4. inft. de teftament. ordinand. van Aller definit. van befchrev. Recht, bladz. 236. fchryft hierover ten aanfien van een teftament van een blinde aldus: By de Romeinen waren verfcheidene folemniteiten en omftandigheden gebruyckelyk jae nootzakelyk omtrent het maken en paffeeren eenes teftaments van een blind menfch. Vide § 4. Inft. quib. non eft permiffum facer teftament. & L. 8. cod qui teftament. facer posf. welke wet, behelfende alle de omftandigheden, d e by denKeyzer Juftinus zyn ingevoert, doch alzoo zulks doen ter tyd noodzakelyk fcheen te wezen in opzichte, dat alle teftamentengefchreven teftamenten waren, en dat nu ter tyd onze testamenten nuncupative of mondelinge teftamenten zyn, in welke zelfs het onderteykenen des teftateurs niet nodig is, maar alleen behoeft zynen wille aan een wettig beampt Schryver en twee Getuygen te verklaaren by monde, zoo is by onze eeuwe genoeg, dat een blinde zyn teftament makende, zyn vrye en uitterfte wille declareert en verklaart voor een beëedigt Notaris ende twee Getuigen , en kan zulks uit de dagelykfe exempelen ook ten genoegen werden afgenomen. Ibid. bladz. 128.
Nademael de vrouwen mogen ftaen als getuygen over confetlien van legaten of codicillen. Vide hic Groenew. de legib. abrog. ad 6. Inft. de teftament. ordinand. Hopp. ad tit. inftit. de codicill. adprinc. pag. 507.
I. Deel confult. 83. bladz. 128.
De voorfcr. belofte te voldoen. Nam hodie paBiones de fuccedendo in contraBu matrimonii esfe receptas notum eft ex Loenii decif caf. 104. et ibi quoque Tob. Boel. late Sc hom aker part. 1. conf. 47. num. 2. & feqq. Ber. van Zutphen Nederl. praB. tit. Houwehckfe voorwaarden % 5.
H 2 Ibid.



6b AANTEKENINGEN, enz.
Ibid.
Quod paBo hereditas dari non pos fit, et quod paBa fuper hereditate non valeant. Sequentia ad hac verba obfervavit Abrah. de Pape. Apud Romanos fcribit hoe quidem fc obtinuit, qui turpe atque indecorum esfe exiftimabant de hereditate v'ventis esfe follicitum: qua propter pacliones de fuccesfione futura, ut pote dantes occafonem expeBandi hereditatem ex morte alterius, leges civiles maxime improbarunt L. 15. cod. de pacl. Hujusque conftitutionis rationes varias Dd. reddunt; prima eft, ne ordo publicus turbetur, quo hereditates deferuntur; quoniam Ma tantum per leges aut teftamenta, non vero per pacla tranfeunt L. 5. cod. eod. Altera eft, quia talia paBa adimunt teftatoribus liberam teftamentipoftea mutandi yoluntatem; quod legibus contrariatur, cum voluut as teftatoris debeat ejfe ambulatoria usque ad extremum vita halitum. pr. J. de adimend. legat. & denique quia ejusmodi patra more vulturum aliena mortis captande votum inducuntL. 4. cod. de inutilib. Jlipulationib. Neque ex L. 1. § 1. Jf. de hereditat. vel aBion. vend. contrarium colligitur; quoniam aliud eft lieer e pacifci de hereditate jam defunBi fed nondum delata, quod omnes leges admittunt, aliud vero de hereditate alicujusque viventis; qua duo a fe invicem maxime differunt, ideoque nihil de uno ad aliud recle infertur. Hac de jure Romano ftc conftituta, nam hodie ejusmodi pacliones de ftbi invicem fuccedendo non funt improbata, quanquam hic ICtus contrarium confulendo fecutus fit. Et hic noftris moribus non folum eft receptum in patio particulari, verum etiam univerfali, cum fcilicet de tota hereditate agatur. Argumenta, quibus noftra fententia fulcitur, funt varia;primo namque ft jus gentium aut naturale fpeclemus, talia paBa fua natura et per fe non funt turpia, fed tantum moribus Ro-
ma*



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 61
manis adverfantur; cum nihil inïquitatis in fe contineat, posfe conveniri , ut quis de fuis bonis per paBum teftetur; quamquam id male neget Pekkius dê teftament. conjug.lib. i. cap. 8. num. i. in med. Idque vel ex eo evincitur, quod apud var ia s gent es fit receptum, ne quis per tefiamentum aut aham quamkbet ultimam yoluntatem pradia fiua avita posfit alienari: et quod plus eft, legimus apud varios populos in ufu esfe, ne quis de bonis fuis posfit tefiamentum facer e: Veluti de Germanis teftatur Tacitus de eorum moribus. Fallitur etiam ICtus in confil. Batav. vol. 4. confil. 30. qui pacla de fibi invicem fuccedendo negat posfe fiubfiftere, ne quidem favore pi* caufis: in quem errorem quoque incidit dotlisfimus Pekkius cit. I. num. 2. & Sichardus ad L. 2. cod. quce fit longa confiuet. exiftimantes, confuetudine haud posfe induci, ut paBa de viventium hereditate yaleant: quia, ut inquiunt, confuetudo contra bonos mores eft invalida, nee juramento poteft confirmari, nee legem rationabilem poteft vincere. Et quamvis hic nofter ICtus nee non in conftl. Batav. vol. 5. num. 1, 2. confil. 225. negent regulariter pacla de hereditate viventium de fibi invicem fuccedendo esfe valida; nihil ominus ea admittunt in paBis dotalibus inter conjuges, idque favore matrimonii. ICtiin conftl. Batav. vol. 6. conftl. 58. Enim vero fi rite perpendamus, eadem militat ratio in paclis fimplicibus de fuccedendo. Cui confequens efi pacla dotalia de fibi invicem fuccedendo inter conjuges non esfe firma ac valida vi legis, fied confiuetudinis, ut bene obfervavit Coren obfervat. rer judicat. obferv. 20. twm. 16. & feqq. Ibid. 1
Daer by gevoegt, dat mede de voorfcr. text in d. I. Hereditas te ver (iaën is de patio univerfali; ratione omnium bonorum, fecus eft in patio particulari, five conventione
H 3 fit-



6*2 AANTEKENINGEN, enz.
fuper quibusdam rebus, poft tnortem relinquendis: nam tale paclum valei, quia in reftduo fuper eft liberum teftandi arbitrium &c. Ad hac verba notavit Abrah. dePape, quod potius fit dicendum fine ulla diftintlione inter pat~tum univerfiale et particulare, pofte Mud altero etiam conjugum invito ac neficiente revocari; quoniam iftiusmodi pacla doclalia non valent in vimpacli, fied ultima voluntatis Coren at. loc. num. 21 - 24. proinde iftiusmodi infthutiones inter conjuges reciproce funt intelligenda, fi ficilicet in eadem voluntate perfeveraverint, cum voluntas homïnis fit ambulatoria usque ad extremum vita fpiritum arg. L. 1. cod. de SS Ecclefi. Eamqua fiententiam fiuffragiis fuis quam plurimi virieximii comprobarunt, quos inter H. Grotius Introduet. ib. 2. part. 29. num. 5. & ibi Groenew. inaddition. Qui-' bus fe adjungunt ICti in confil. Batav. vol. 6. conftl. 189. in append. & vol. 1. conf. 50. conf 73. vel. 3. torn. 1. conf. 113. vol. 4. conf. 59. in fin. pag. mih. 108. late Rittershus. ad Novell, cap. 18. part. 7. num. 5. quamquam aliter judicatum fuiffe in fuprema Brabantia Curia referat P. Christinjeus decifion. cur. Brabant, dicifton. 12. vol. 4.' num 1. Notandus ergo eorum error, qui contendunt, conjuges per iflas reciprocas de fbi invicem fuccedendo inftitutiones fibi ipfts prajudicaffe ac ft in contratlum confenfiffent, a quo nnus invito altero non poteft recedere; quomodo non recle argumentantur ICti in confil. Batav. vol. 1. conftl. 131. vol. 5. conf. 38. conf. 177, 180. Nam pactum dotale five antenuptiale ratione difpofttionis bonorum, non ut contraclus, fed ut tefiamentum, conf deratur, quod fiemper ac omni tempore retle mutatur: adeo quidem, ut nee contratlu nee patio in contrarium poffit conftitui. L. 1. cod. de teftament. usque adeo . ICtus in conftl. Batav. vol. 6. conf. 59. in med. hoe exiftimatprocedere; ut quamvis etiam alter conjugum jura-
verit



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 6*3
yerit inpatio dotali, fe pofiea non aliter de bonis fuis dijpoft* turum, nihilominus non obftante juramento hoe facer e poterit Pekkius de teftament. conjug. lib. 1. cap. 8. num. 6. Rittershus. citat. loc. num. 5. ubi hanc quaftionem late traclant & contrarium tenentes refutant. Fundamentvm eft, quia jusjurandum contra bonos mores non eft obligatorhm; qua propt er muüominus convent io per fe nulla per id proterit confirmari L. 5. cod. de legib. Nos tarnen ar* bitramur hoe juramentum hodie jurantis confciejitiam conftringere; quia nee iniquum dici poteft, nee contra bonos mores eft. Unde recle fecundum juris canonici difpofttionem omnibus juramentis fponte prajiitis hoe eft conftitutum, ut fervari debeant, modo fervata in alterius prajudicium non tendant, neque difpendium falutis at erna adferant c. 28.x. de jurejur. Perez. ad tit. cod. de donationeb. inter vir. & uxor num. 21, 22. Denique huc non facit, quod nonnulli objiciunt; nihil antiquius ejfe quam fidem datam fervare. Valer Maxim. lib. 6. cap. 6. Atqui conjux conjugi fidem datam non fervaret], fi relifla in patio nuptiali tacite revocaret. Ergo &c. Refpondemus verum quidem ejfe, conjugem non fatis honefte facere, qui prius relitla ac data clamabsque ulla caufia invito ac neficiente altero revocat; tarnen cum nemo poftit cavere, ne liceat tefiamentum mutare: confiequitur unum con* conjugem ab alio ad hoe conftringi aut compelli haud pojfe.
I. Deel confultat. 84. bladz. 130. De claufule codicillair induceert fideicommis. Ziet hier voren conf. 10. bl. 10. in margine en conf. 14. bladz. 15. in margine Is. van den Berg Nederl. advysb. 3 Deel confi. po. bl. 512.
I. Deel confultat. 85. bladz. 131. Die hem vry ende fonder eenige befwaerniffe in de goede*
ren



6*4 AANTEKENINGEN, enz.
deren van fyne voorfz filiale ofte hereditaire portie heeft ge* competeert. Nam legitima non poteft gravari condiiione, dilatione, modo, fervitute, fideicommijfo &c. L. 32. cod. de inoffic. teftament. Brunnem. ad auBent. Excipitur cod. de bon. qua liber. quod tarnen ita intellige deducloprins om* ni onere ac are alieno L. 8. L. 9. ff*, de inoffic. teftament. valet tarnen onus legitima adjeBum, ft bona mente id factum fuerit L. 25. in fine cod. diB. titul. L. 18. jf. de liber et pofthum. Sande dicifi. Frific. lib. 4. tit. 2. defin. 3. Carpzov. part. 3. conft. 9. defin. 11.
I. Deel confultat. 86. bladz. 132.
Dat nochtans defelve fin en meninge kan werden geinfe* veert uit de woorden van het voorfcr. teftament. Op welke fin en meninge van een teftateur in fyne diipofitien voornamentlyk moet gelet worden, als omftandig te fien confilia hic 6 Deel conf. 159. bl. 160 en in de Utrethtfe lonfiult. 1 Deel confi. 123. pag. 458. num. 31, en 32. en vooral 2 Deel confi. 2. pag. 22. num. 41.
Ibid. bladz. 133.
Etiam de re haredis. Vide confilia hic 5 Deel conf. 131. bl. 419. & Utrechtfe confult. 2 Deel conf. 63. pag. 304. num. 1, 2.
Ibid.
Et ftc collationem etiam inter collaterales introducere.
Nam alias collatio bonorum tantum obiinet inter deficendentes, non vero collaterales. Stryk/« tract. de fiuccejfion. ab intéftat. differtat. 11. cap. i.§ 18. & varios doclores apud Ber. van Zutphen Nederl. pracl. tit. collatie § 6.
I. Deel confultat. 87. bladz. 134.
Als notoir gedaan zynde in fraudem van de crediteuren. Gelyk uit het geadverfeerde by het volgende advys van den
ad-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 6*5 advocaat de Jonge claarder blyckt, want aldaar confteert, dat den boedel defolaat was, en dat den koper daar van volkomen kennis hadde gehad, en dus in dolo hadde geverfeert, als wanneer de aclio pauliana feu revocatoria plaats heeft.
I Deel confultat. 88. bladz. 139.
Qtt£ dedublo are alieno fuper funt, L. 39. fubfignatum ff. de yerb.fignific. ad de L. y2.fi. de jur. dot. L. \\. ff. de 'jur. Fisci. L. fin. § 4. cod. de bon. qua liber
Ibid.
Geen a&ien ende crediten. Ziet hier vooren confil. 57. bladz.77. '
L Deel confultat. 89. bladz. 141.
Dat alle uyterfte willen door loop van tien jaren met declaratie van contrarie wille, door getuygen gerevoceert zynde geen ftant grypen, noch volkoomen effeB forteren. Dit is juifb zoo klaar niet, als te fien by Wissenb. ad L. 27. cod. de teftament. en by Groenew. de legib. abrogat. ad d0. Leg. Ber. van Zutphen Nederl. pracl. tit. teftament. § 4. Corn. Ortwyn ftandh. Roomfch. Recht 2 boek 17. hooftd. § 7. Ant. Matth. de teftament. p. m. 297. En tekent het volgende daar over aan Abrah. de Pape Longe verius eft, fiolum lapfium decem annorum & contrariam yoluntatem teftatoris, etiam non accedentibus teftibus, prv.s tefiamentum conditum rumpere; veluti recle refponfium eft ab ICtis in confil. Batav. vol. 5. confil. 143. plus di imus etiam hodie, quamvis decennium poft priv.sfactum tefiamentum non fuerit praterlapfum, modo de contraria teftatoris voluntate conftet, eaque coram duobus teftibus t na cum No* pariet fuerit declarata, nihilomim-s id rumpetur ac in nihilum redigetur: quomodo etiam tenuerunt H. Grotius iti confil. Batav. vol. 3. torn. 2. confi. 192. num. 5, 6. in in-
I tro-



66 AANTEKENINGEN, enz,
troduElion. lib. 2. part. 54. num. 15. ICti in confil. Batav. 4. confi 6%. in med. G. Pa p a in decifion. 200. num. 2, 3. cui opinioni quoque fubficribit Mantica de conjectur. ultim. voluntat. lib. 2. tit. 15. num. 19. qui Bartol. Decium atque alios diffientientes ibidem late refiutat : qvamquam eorumfiententiam ampleclatur docliffim. Arnold Vinnius ad § 7. Inft. quibus mod. teftament. infirmant num. 1. Noftra aftertionis ratio eft; quia in revocatione teftamenti requiritur eadem folemnitas, qua fiuit adhibita in ejus ordinatione arg. JL.21._ffi i.f. qui teftam facer e poffi. At qui ad teftamentorum folemnitatem hodie tantum duo teftes et Notarius adeffe debent, ergo &c Sed alii, quos inter Jul. Clarüs lib. 3 fientententiar. ƒ Tefiamentum quaft. 92. et ICtus citat. conftl. 143. vol. 5. id, quod diximus de teftamenti revocatione, non fiufficere voluut; fied ita demum hoe admittunt, fi tefiator in fuper in teftamento fuo dixerit, fe veile inteftatum decedere: quamquam contraria fententia fit longe verifimilior, quoniam non interest, ut rum quis dixerit; hoe meum tefiamentum infirmari volo ; an vero ad hac addiderit; fe veile inteftatum mori, cum etiam eo cafu Jeeundum ac pofierius teflanmttum pojfet condi: et quod pradicla verba addantur, nihil aliud operantur, quam ut clarius voluntatem teftatoris exprimant: quia cum quis tefiamentum ante conditum revocat, fimul quoque prafmnitur fe veile inteftatuin decedere, ac venientes tacite ab inteftato vocaffe. Papa ditf-decifion. fub num. 2. Fundamemum eft, quia moribus noftris natura teftamentorum et codicillorum eft confufa; unde ad teftamenti effentiam heredis inftitutio non eft neceffaria: qua etiam caufia eft, quod eo facilius teftamenta pof/int _ infirmari. Groenew. de legib. abrogat. ad § 2. et uit. inft. de codkill num. 1, 2, 3. At e converfo apud Romanos absque heredis inftitutione nihil in tefta-
wen-



Of de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 67
mento relitlum erat validum: quippe heredis inftitutio er at caput et fundamentum totius. teftamenti arg. L. 1. $ 3. ff. de vulgar. et pupill fubftit. ubi dicitur: fubflituere liberis pater non potest, nifi ft heredem inftituerit: nam fine heredis inftitutione nihil in teftamento fcriptum valet. Atque inch quoque erat, quodprius tefiamentum non infirmaretur fiola acnuda contraria teftatoris voluntate; quamvis etiam coram teftibus ea ejfiet declarata; fied duntaxat per fiecundum et pofterius, in quo rite har es erat inftitutus: quia omne iisdem 'folemnitatibus debet disfiolvi, quibus antea fuerat colligatum ~%fin. inft. quib. mod. tollit. obligat. Altera ratio erat, ne fcilicet tftamenta nimis temere nonnunquam ex lubrico ac levi fiermone teftatoris infringerentur & qutmadmodum nemo ex nudo patio obligabatur,s inde credibile eft, Romanos etiam noluifie teftamenta per folam ac nudam contrariam yoluntatem reficindi. Cui confèquens eft, ne teftamenta quidem jure Civile nuncupativa per folam ac nudam contrariam yoluntatem infirmari, nifi per fiecundum five posterius testamentum five fcriptum jive nuncupativum; quamvis aliam fententiam fequatur Arn. Vinnius ad § 7. Inft. quib.^ mod. testament, infirm. num. 3. in fine et ph.res ibi laudati. Nihil firmamenti habet L. 35. ff. de. Regul. jur. quam dotlifiimus Vir ad fiua fiententia confirmationem adducit. Nam verum eft eisdem quidem modis testamenta nuncupativa rumpi, quibus funt colligata; quod fit, fi coram fieptem testibus ' yoluntas testatotis contraria fuerit deJarata: temen id non procedit, ubi prater ea ■ adhuc requiritur yoluntas deliberata qua non prafumitur adfuiffe nifi fiecundum et poft er nis tefitamentum iele fuerit confletlum ditl. § 7. inft. ' Amplius non obfitat de jure etiam Romano testamenta per folam ac nudam incifonem, cancellationem, poffe infirmari; modo inde contraria testatoris yoluntas pojfit colligi; adeo
I 2 ut



<58 AANTEKENINGEN, enz.
ut fecundum &pofterius teftamentum non fuerit necejfarium per L. 30. cod. de teftament. in qua exprejfe dicitur: fanei ent es fi quidem teftator linum, vel jignacula inciderit, utpote ejus voluntate mutata, teftamentum non valere. Et quod plus eft fola induéfio per modum crucis fufficebat vel. per ipfum teftatorem, vel per alium ad teftamentum prius mmpendum, quamvis ad huc ipfa verba poffunt legi L. 1. pr- & jT § feqq. ff. de his qua in teftament. delent. Non obflant hac in quam: quoniam eo cafu non fola ac nuda yoluntas adeft, verum etiam faclum; puta fcij/io, incjfio, ftgnorum avulfio: cum facla longe major em habeant vim, quam folo ac nudu verba. Ita ICtus in conjil. Batav. vol. 1. conf.. ■ 109. cujus contrariiim fequitur ICtus in confil Batav. vol. 6. conf. 58. Sequidem in § 7. Inft. quib. mod. teftamenta infirm. dicitur: Teftamentum prius non rumpi aut irritum fieri quamvis teftator jam novum et pofterius inchoaveritr nee tarnen hoe penfecerit: quanto ergo minus id nudis verbis contrariis mutabitur'? Excipiebatur tarnen, nifi poft declarationem contraria voluntatis nudis verbis fatlam coram legitimo numero teftium decem anni jam effent elapf: eo namque cafu prius teftamentum quidem infirmabatur, non tarnen ob contrariam teftatoris yoluntatem, fed propt er lapfum tam longi uc diuturni temporis; quia turn demum yoluntas deliberata prafumitur adfuijfe arg. L. 27. cod. de teftament. Altera exceptio eft in teftamento militis L. 34* § 2. ff. de teftament. militi ubi paulus refpondit. Nee tarnen uria militem eadem adhibetur diftinclio, nam quocumque modo teftamentum fecerit, novifftma voluntate refcendetur: quoniam yoluntas quoque militis teftamenti eft.
I. Deel confultat. go. bladz. 142. Propter prateritionem nul en van geener waerden te wefen.
Ziet



op de HOLLANDS CHE ADVYSEN enz. 6>
Ziet hier vooren confult a\ 14. bladz. 14. Edog zoo, dat de legaaten en fideicommiflen daar in fubüfteren. Confilia hic 2 Deel conf. 22. bladz. 45.
Ibid in margine. c
De clauful codicillair als een fid'eicommis geagt. Zie co-nftiia hic conf. 84. bladz. 130. in margine conf. 99. bladz. 161. 4 deel conf. ,192. bladz. 34<5. conf. 234. bladz. 412. 1 derde deel conf. 35. bladz. 80. conf. 138. bladz. 270. <5 co/?/. 25. bladz. 45. co»/ 78. bladz. 138.
I confultat. 91. 143.
Afo notoire Rechten abintestato fuc ceder en. Conform het: geadvifeerde by Is. van den Bergh Nederl. advysb. 1. deel conf. 10.6. pag. 276.. Ber. van Zutphen Nederl. pracl. tit. Bajlart § 6. & tit. Moeder $ 4. Mean obferv. 89. Ant. Matt. miscell. exercit. advers. Abrah. van Wesel cap. 4. mm. 78. Ant. Matth. paroem. 1. 7. H. de Groot 1. 2 <sfe<?/ ;;/<fw. 4, 5. Voet ad tit. inft. de haredit. quce ab intestat. num. 7. Huber Hedend. RechtsgeL 2. boek cap. 23. Want een moeder maakt geen baftard Landr. van de Graaffch. Zutph. tit. ij.art. 5. Stadr. ibid. tit. 31. art. 10. Landr. der 4 boven ampt. tit. 23. art. 6, Landr. van Thiel en Bommelrew. cap. 24. art. 16. Stadr. van Salt-Bomm. cap. .22. art. 16. Landr. van Overysf. 2 deel tit. 6. art. 2. Stadr. van Devent. 3 deel tit. 6. art. 1. Het is iets finguliers, dat het Landr. van Veluwe de Baftarden van de erfïenis van de moeders vrienden weert Landr. aldaar cap. 31. art. 10.
L Deel confultat. 92. bladz. 145. Subjlitutio compendiofa. Ita di&a, quia fermonis com~ pendio plures fubftitutionum fpecies et plura. tempora com-
I 3 plee-



70 AANTEKENINGEN, enz.
pleffitur. verb. gr at. Qtiandocunque fiüus meus dec effent, Titius heres efto. Hac fubftitutio pupillam erit, fi fiüus impubes decefferit; yulgaris fi pubes; qua ft pupillaris, firn furore Vinn. ad Ru bric.-inft. tit. de vulgar.fubftitut. Hier wort wytlopig gehandelt over de fubftitutien, quarum tarnen moribus kadiernis nulluni amplius ufium ejfe prater Wesenbec. in paratitl. ff de vulgar. fiubftit. in fin. innuere videtur Groenew. de Legib.abrog. ad princ. inftit. depupill.fubftit.
i. Deel confultat. 93. bladz. 146.
Aangaande de inftitutle van fijne kinderen. Vide hic Hugon. Grotii introd. lib. 1. part. 17. § 28. & ibi Groenew. Et notat hic Abrai-i. de Pape, quod non fufficiat in iftiusmodi testamcnto liber os a parentibus inftitutos ejfe, quod hic ICtus opinatur; verum in fuper necefjarium eft, ut Ma inftit utio eis fit utilis ac favorabihs: alioquin ejusmodi testamentum parentum inter liberos imperfectum ejfet invalidum ac nullius mom ent i; ut fi v. g. forte in minima par te bonorum effent inftituti. Atque ham fententiam confulendo fecutifunt ICti in confil. Batav. vol. 3. torn. 1. conf. 89. mpr. & vol. 6. conf. 48. inpr. Quibus adftipulatur II. Grotius introd. Ub. 2. part. 17. num. 16. Sicque in Frifm judicatum ejfe refert Sande lib. 4. decif. tit. 1. defin. 6. pradifta quidem procedunt in teftamentis parentum inter liberospropter omisfias folemnitates requifitas imperfeftis: nam teftamenta parentum inperfecla ratione voluntatis ne quidem inter liberos funt valida ex communi Dd. fiententia. Ita tenet Jul. Clarus lib. 3. fententiar. § testament urn quaft. g.num. 1. cum Mantica de conjeElur. ultim. volunt. At quaritur, utrum - testamenta parentum inter liberos iniperfe&a valeant ut tes'tamentum, an vero ut ultima yoluntas ab inteftato ? Refipon'dèfirus iftiusmodi ultimam dispofitionem pro teftamento habe-
x ri,



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 71
ri , fi ficïlicet liheri in eo fuerint inftituti, utpote cum absque inftitutione heredis testamentum non effet arg. $ pen. inft. de codiciil. Eaquefententia confirmatur per novelL 107. cap. 1. in fine in qua ejusmodi uliimum elogium vacetur testamentum; quemadmodum etiam testamentum rufticorum et militum quamvis etiam imperfectum. Qui hoe negant, ad fiua opinionis confirmationem proferunt text urn in L. 11 0" 3. cod. de testament. Etenim negamus, iftaui legem ad parentes pertinere: loquuntur enim ibi Impp. de agnatis, qui ab int eft at 0ad hereditatem vacant ur, uude fequiiur ad alios nihil iuferri poffe. Sed majus habet dubium, ut rum nuncupata parentum inter liberos dispofitio imperfe&a ex privilegio inftar jcripti yaleat.? Et conclndimus, ijliusmodi dispofitionem ftmiliter fiubfiftere, ■ cum etiam eo cafu in ea aque pojfint fuis liberis profpicere ac optime iis veile ejfe confultum. Ita H. Grotius introduclion. Ub. 2. part. 17. num. 27. Sande cit. loc. defin. 7. Neque hanc noftram aftfertionem evertit L. 21. cod. de teftament. In qua tantim agitur de testanientis parentum imperfe&is inter liberos, qua in ficripturam rediguntur; nullum. vero verbum de nuncupativis. Qiiandoquidem dicimus, inde nullo modo fiequi teftamenta nuncupativa ejfe excludenda, cum lex generaliter fit intelligen'da 'maxime, cum eadem ratio in utroque fiubfit, ficuti jam ante diximus. Ibid. bladz. 147.
Nam et fi per conjecluras et prafumptiones induci pojfit fideicommiffum. Contrarie geadvifeert, dat namentlyk in dubio geen fideicommis gepnefumeert wort. Confilia hic 2 derde deel conf. 194. bladz. 523. num. 7 Utrechts conftl. I. deel conf. .go. pag. 339. num.. 15. 2 deel confi. 2. pag. 17. num. 10, ii, \2.en 13.
thee!.



72 AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel confultat. 94. bladz. 149.
Te comprehenderen de huwelyckfe voorwaarden haar oorfprong hebbende uit contrail. Want huwelyckfe voorwaarden en teftamenten verfchillen heel feer, en dus kan ymand by teftamenten, makingen en difpofitie van uiterfte wille by haar alleen of met haar man gemaakt (gelyck alhier) niet geagt worden de huwelyckfe voorwaarden gerevoceert te hebben.
L Deel confultat- 95. bladz- 150. Soo wanneer defelve kinds kinderen geboren fullen wefen, en eerder niet. Conditione pendente aclus non dicitur psrfeclus; fufpendit enim conditio aclum in ejfeclum vel eventurn conditioms L. 213. ff. deverb.fgnif. Menoch. conf. 62. num. 18. Surd. conf. 186. num. 12. conf. 208. num. 11. & conf. 238. num. 7. Et conditio his verbis concepta: fi fine liber is, ipfis exiftentibus deficit L. 17. §.7 ff. ad fienat confultat. Trebell. & ibi Brunnem. vide quoque Barbos. loc. commim. in voce liberi §-14.
I. • Deel confultat. 96. bladz- 154.
Aclie tot het fupplement van hare legitime. Ziet hier van Schrassert obferv. 499. Wassenaer/t^. Notar. cap. 18. $ 96. Wissenb. ad L. 30. cod. de inoffic. testament.
I. Deel confultat. 82. bladz. 127.
Liberi enim heredes inftituendi funt, vel nominatim exheredandiTit. inft. de exharedatione liberorum. AddeL.26. ff de liber. et posthum. L. 4. cod. de liber. praterit: Et ft liberi fint prateriti, jus habent testamentum dicendi nullum L. 30. ff de liber. et posth. L. 1. L. 17. ff de injufi. rupt. irrit facl. testament.
Ibid.
Dan



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 73
Dan alfoo in de voorfcr. dispofitie van uyter/te wille geinfereert is claufula codicillaris, foo ver mach dezelve uytkrachte van dien te beflaen en effecl förteren als codicillus. Conform met het geadvifeerde in het 5. deel conj. 150. Dit navolgende heeft daar van aangetekent den Regtsgeleerde Ortwyn Standh. Koomjchr. bladz. 138. Indien een ouder (fegt hy) 't zy vader of moeder, grootvader of grootmoeder zyne kinderen met ftilfwygen heeft verby gegaen, of zonder wettige redenen onterft in teftament, is daarom by ons dat teftament niet onkragtig (hoewel Sande verhaalt, dat het Hof van Vriesland heeft gewezen, dat een teftament, waar in een grootmoeder of moeder heur kindskind, of kind ftilfwygens hadde voorby gegaan, van geen kragt was, Sande L. 4. tit. 2. defin. 2.) maai* word geoordeelt, dat de kinderen in foo een geval worden verzogt de erffenillè over te geven aan de aangeftelde Erfgenamen, waarom zy ook de Trebellianique en legitime portien daar zullen aftrecken; en dit uit kragte van de claufule codicillair (die behelft, dat indien het teftament, niet mogte geMen, als volkomen, de Teftateur begeert het te mogen gelden, als onvolkomen, en die de kragt heeft, dat ze teftament in ftand houd door 'tregt van fideicommisL. uit. C. de codicill.~) indien deze claufule is agtergelaten, wordze geoordeelt daar onder verftaan' te zyn in een teftament tuflchen ouderen en kinderen Gail. 2 boek obfi. 132. En opereert de claufule codicillair, wanneer een teftament niet kan noch mag beftaan, een foort van fideicommis, terwyl dat d' erfgenaem, uit kracht van die claufule, indire£telijk de goederen dezer erffenis naderhand komt te verkrijgen, die hy directelyk, om de nulliteit van 't zelve teftament, niet zoude hebben kunnenconfequeren; zulks dat een zoon, diegepraeterieert is, geacht word als ab intefia'o toegelaten, en teffens ook verzocht te zyn, om d' erffeniffe uit krachte yan
K uni-



74 AANTEKENINGEN, enz.
uniyerfeel fideicommis te willen reftitueeren aan den genomineerden erfgenaam, behoudende alleenlyk zyne vrye legitime en trebellianique portien, dit fchryft er van Lybrechts Redener. vertoog over het Notarisampt i deel 20 Hoof ft. mm. 41. zich aldaar beroepende op Sande lib. 4. Tit. 2. defin. 2. Gail lib. 2. 6bf. 114. Grot. lib. 2. part. 24. num. 3. et 4. confilia hic 1 deel conf. 10. Ibid. bladz. 15 <5.
Geprefumeert werd pro inflrumento publico. Vide L. 18. tro^. probat: L. 7. co^. d^o/: C dile&o 6. Extr. de donat- C. licet 9. Extra de probat.
I. Deel confult. 98. bladz. 157.
Poffunt inflitui. Vide Bernh. van Zutphen Nederl. praB. tit. Kinderen. § 12. Ibid. bladz. 160.
De goederen van den voornoemden tefiateur te vindiceren. Vide Confilia hic 4. Deel confi. 117. 2. Deel confi. 19. num. 5. et Sande decifi. Frific. lib. 4. tit. 4. defin. 12.
I. Deel confultat. 99. bladz. 161.
Niettemin nadien V zelve teftament mede brengt claufulam eodicillarem. Vide, qua notavi fupra ad conf. 90. & conf. 9j.
I. Deel confultat. 100. ^^s. 164.
Buiten het voorfcr. verband zijn en vrij van de voorfchreve fubjeclie. Et hoe recle; nam teftatoris yoluntas pro lege eft fervanda L. 19. ff. de condit. et demonftrat. L. 1. cod. de S S. Ecclef. Ant. Matth. obfervat. rer. judicat. obfi. 56".
I. Deel. confultat. 101. bladz. i6j. Daar voor zy ook hebben gehad legaal hypotheecq. Vide
COth



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 75
confilia hic 2. deel confi. 240. bladz. 471. Schrassert obferv. 87. et 123. et ejus confilia part. 2. conf. 87. confer. confilia hic 4. deel conf. 320. 579.
I. Deel. confultat. 102. 167. Vide hic Schrassert Confil. part. 2. conf. 35. 51.
schomaker COUfil. part. i. <70»/ 32. 8.
I. Zte?/. confultat. 103. to^s. 172.
TV» inporteert niet, overmits, dstf »^ Rechten yegelyck geoorlooft is, te ftaan als getuygen over alfulken teftament 9 waarby hy of fyne ouders legat arisfien werden gemaakt. Dit heeft niet veel fwarigheid volgens het Roomfche Recht in L. 11. de Inft. de teftament. ordin. doch hedendaags gelooveickniet, dat dit aan zoude gaan; ziet Zypjeus in noti\ jur. Belgic. tit. de teftament. Groenew. de legib. abrogat. ad dit~i. § 11. et confilia hic 4. deel conf. 245. Is. van den Berg Nederl advysb. 4. deel. conf 4. pag. 6.
Ibid.
Nu in het genearal genomen. Dit tekent hier van aan A. Lybrechts in fyn redener. vertoog over V Notaris ampt 1. deel. 21. Hoofdft. num. 57. dat een Notaris na Rechten niet bevoegt is, te eifchen een legaat uit een teftament, dat hy zelfs gefchreeven heeft, niet tegenftaande, dat den Teftateur verklaart hadde, dat hy wilde,. dat het teftament, in alle poinften volkomen effeét. zoude hebben, en by de teftamentaire getuygen noch nader konde worden verklaart ées Teftateurs wille te zyn, van den Notaris zodanig legaat te doen hebben, wanneer hem zodanige verklaring alleen kan dienen ad evitandam poenam falft, non autem ad percipiendum legatum Holl. C. 6. 2. ftuk conf. 43. Daar hy anders na Rechten zoude werden verftaan, in't aanfchryven van al ziüken legaat eenige valsheid gepleegt te hebben &c.
K 2 l.Deel



76 AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel confultat. 104. bladz. 172.
Dat die Weeskinderen flaan onder die JVeeskamer. Want het ainpt van Voogden te geven, neemen tegenswoordig de Weeskameren waar, daar die zyn, anders de ordinaire Rechters.
Ibid. bladz. 173.
Al waert, dat zy tot extreme ouderdom gekomen waren, geen fchult en fouden cum effeBu mogen maeken, no,h en foude daar over geen recht gedaan worden. Want zoo lang zy prodigi zyn, en zy daar van niet ontheft, kunnen zy geen handelingen ingaan; welke ontheffinge hoe gefchiedt en verfogt word, is te zien by Voet Beginz. des Rechts 1. Boek tit. 23. num. 9. en een Requefl daartoe by van Alphen Papeg. 1. Deel. Req. 5.bladz. 628.
I. Deel confultat. 105. bladz. 174. Nademaal die gemeenfchap van goederen, die er geweefi is, tufchen A. en B. vermogens die cojluymen van Holland, door 't overlyden van die voorfcr. B. geëxpireert ende geè'xtingueert is. ' Dit fchynt kwalyk begreepen te zyn, want de gemeenfchap van goederen duurt, tot dat den boedel gefcheiden, of dat er een behoorlycken Inventaris van defelve gemaakt en overgegeeven is. Landr. van de 4. Bovenampt. tit. 16. art. 9. en 10. gelyk geadvifeert word 1 derde deel conf. 131. en aldaar Busius, Zyp^us en andere. Is. van den Berg Nederl. advysb. 1. deel conf. 197. bladz. 450. conf. 322. bladz. 735. vers. welke naarlatighetd 3. deel conf. 97. bladz. 221. conf. 110. bladz. 264. 4. deel conf. 48. bladz. iiö\ vers. ingevalle den langslevende. Schrassert advyf. 1. deel pag. 157. 4. deel adv. 26. en aldus ook verftaan 2 derde deel conf. 16. num. 2. conf. 88. num. 50. 51. Ende de reden daar van geeft den Rechtsgeleerde, 2. derde deel conf. 47. in het begin op in deeze woorden:
Quia



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 77
Quia Ji unus ex conjugibus in omnibus communibus bonis per multum temporis remanjit, mvltaque bona lucratus efi, bona lucrata cum heredibus defuncli communicata funt; quia focietas tacite continuataet renovata inteïligitur; Quibus adsditABKAH- de Pape; fiquidem fio ut as non tantum exprejfe, fed etiam tacite contrahitur. Exprejfe contrahitur verbis, mmtio, epifiola; tacite re ipfa L. 4. in pr. ffl pro fiocio, quamvis aliqui hanc legem ita intelligant; non fiolo confenfu fed etiam re iniri foctet at em; fed verius eft, fenfium legis ejfe, non fblum verbis vel aliis ftgnis exprejfe pofte fbcietatem contrahi, verum etiam re ipfa et faffo; ut fi bona in commune conferantur, vel etiam alia tacite mentis conjeêïura. Hanc tarnen non introducit confanguinitas vel cohabitatio, tit fi plures confanguinei inter fe fint fimul coheredes; nifi forte ex negotiatione accefferit etiam alterius tantum lucri et damni participatio: cum ex eo fiolo, quod indivifam hereditatem inter fe reliquerint, focietatem iniviffe dici haud poftit L- 52. g 8. fit. eod. At qui hoe noftro cafu non fblum eft cohabitatio et confanguinitas, verum etiam ex negotiatione lucri et damni participatio; Ergo &c. Neque nos in contrarium movent verba fequentia: quia focietas morte unius ex fiociis finitur: quoniam hoe verum eft, quoties focietas non fuerit continuataet tacite de novo contra&a, ut hic faSlum eft. Hoe notandum eft, cum per mortem unius focii focietas fuerit diffoluta, id eo non pertinet, quod her es focii non obligetur aclione pro fiocio ex ea obligatione, qua adhuc manente fbcietate nata eft, vel ut non detur in eum aclio, ut bonam fidem pr aflet: fed hoe folum, ut int elligamus, heredem focium non ejfe, neque in ullampartem.commodi autincommodi in fuperveniens tempus vocari. Si quidem hoe fiatis abundeque colligitur ex verbis Pomponii in L. 63. jF 8. f. pro fiocio: ubiJCtus ita refpondit:, In heredem quo-
K 3 que



78 AANTEKENINGEN, enz.
que fociipro focio aclio competit, quamvis heres foetus non fit: heet enim foetus, attamenemolumenti fucceffor efi, &c.
I. Deel confultat. 106. bladz. 175. Mits doende by hem reftoir van de penningen ter caufe Van dién. Ziet confilia hic 2 deel conf. 52. bladz. 92. conf. 133. bladz. 219. Schrassert advys. 4 deel adv. 32. en adv 35. num. 4, 7, 16.
oo£ tot eenige melioratien. Ziet Schrassert advys. 2 deel adv. 62. num. 2, 5, 6- adv- 69. num. 38. 41.
^/y conqueflen en overwinft. Want geen conqueften kinnen gerekent worden, of de capitalen moeten zyn geredintegreert. Ziet beneden conf 137. bladz- 227.
I. Deel confultat. 107. bladz. 177. Alleen gedaan is de geinflitueerde Erfgenamen. Vergelykt hier Is- van den Berg Nederl advysb. 2 deel conf. 154. bladz. 412. en 3. deel conf. 214.
I. Z><?£/ confultat- 108. 178. Van de Naeftinge van Leengoederen, waarvan alhier gehandeld word, ziet beneden conf. 185. bladz- 314.
I. Deel. confultat. 109. bladz. 178.
Ziet hier Voet Beginzel des Rechts- 2. Boek 17 tit § 7. en aldaar Vinn. Utrechtfe conftl. r. « 72. 250. num. 26. Huber o^'ry. rer. judicatar. part. 1. pag. 26%. en confultatien alhier 1 derde deel conf 103. pag. 202. 6" deel conf. 55. Mg-, pp.
Ibid.
So'nder dat hier tegen doet, dat 't voorfcr. teftament in 't
pro-



op HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 79
protocoll niet en is ge ancelleert, alfoo V felve niet noodelyk gerequireert wort, ende genoeg is, dat des tcftateurs revocatie blyke by de acluele doorfnydinge van 't principael inftrument. Sequentia notat hic Abrah.de Pape; ultro inquit, largimur, hoe verum effe, quoties fuerit teftamentum fcriptum: nam ft fit nuncupativum, quod hodie ut plurimum in fcripturam redigitur a Notario, majus habebit dubium. Multi quos inter Jul. Clarus Ub- 3- fententiar. 6 teftament. quaft 93. num- 1, i- negant folam inciftonem aut cancellationem ad iftiusmodi teftamentum rumpendum fufficere, fi tabellionis prothocollum infuper non fi erit incifum, fed integrum: in quam fententiam etiam videtur defcendere Pekkius de teftament. conjug. lib. x. cap- 4.6- num. 3. Quia, ut ait, talia teftamenta nuncupativa eundem habent effeftum, ac fi fcripta non fuiffent, indeque in fcripturam redacla, licet fint incifa vel cancellata, tarnen ea effe firma ac valida- Facile ad hoe potest refponderi: nimirum ideo teftamenta nuncupativa in fcripturam redacla fimiliter per folam ac nudam cancellattonem atque incejfionem rumpi ad in ft ar fcriptorum: quoniam poftquam nuncupativa fuerint in fcripturam redacla ex voluntate teftatoris, turn proxime accedunt ad naturam teftamentorum fcriptorum, qua per folam incifionem et cancellationem fiuntirrita L. 1- in pr-et L- ^ff- dehis, qua in teftament. delent- Quod enim protocollum Notarii integrum fit relictum, ex eo non poteft deduci teftatoris voluntatem mutatam non effe: cum rationi adverfetur, ut, poftquam jam rumptum fuerit teftamentum per contrariam teftatoris voluntatem ex qua omnis probandi vis dependet, adhuc vellemus dicere, adhuc fubfiftere propt er ea, quod protocollum Notarii adhuc fit integrum. Atque ita in FIollandia Curia judicatum ejfe, teftatur Groenew. de legb. abrogat. ad num- 3, 4, 5? J- quih mod. teftam. infir-
mant;



80 A A N TEKENINGEN, enz.
mant; fed quaritur, an tefiamentum rumpatur, fi in ejus dorfo hoe tantum fuerit revocatum, non tarnen cancellatum ? Negant hoe JCti in canfil Batav. vol 5. conf i6-pag. mih. 83. Contra vero hoe ajfirmant profejfores Lovanienfes in confil. Batav. vol. 5. confi 17 pag. 87. Rationem hanc illam firmantes^ adfignant: quia cum cancellatio aholeat teftamentum ex vi immutata voluntatis. (Ut fupra etiam diximus) in ipfias tabulas effufa, cur non etiam idem erat dicendum de revocatione ipfis teftamenti tabulis etiam in ejus dorfo conferta. Quid enim int er eft, utrum transverfis lineis fcripturam teftamenti quis improhet, an in eodem teftamento palam & folemniter adferibat, fe illud caffum irritumque ejfe veile: utrobique enim mutatio confilii ipfias teftamenti tabulas invadit, idtoqre etiam cominus repugnando id poteft teftator infirmare L. fin. cod. de edift. D- Hadrian- tollend"
I. Deel confultat. 110. bladz. 180. Soo wert dusdanige alienatie ende opdracht naer gepermitteert, ende toegelaten. Het geen egter niet fcheint aangenomen te moeten worden om redenen, dat geen alienatie van leenen hoe genaamt hedendaags mag gefchieden. Sine affenfu domini direcli, als te fien by Sande ad confuetud. Feudal. Gelr. traB-1. tit- 2- cap-1. Lamb. Gor. in adverfartracl-1. cap. 3. in annotat. num. 8. Schrassert i . deel adv-15. num. 37. 5 Deel pag- 383. num. 128.
I. Deel confultat. 111. bladz- 181. Dat de voorfr. conventie naer Rechten niet en mach fubjifteeren. Den Rechtsgeleerde Abrah. de Pape in fyn obfervatien is alhier van een ander gevoelen, dum ita fcribit: Hujus contrarium longe eft veriftmilius; cur enim maritus cum fiua uxore aut ejus patre non poffet convenire, ne bona
al-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 8-t
allata non nifi utriusque voluntate alienaret? An quisque kift pro fie introduclo non pojfet valide renunciare ? Atqui alienatio bonorum ab uxore in dotem datorum fioli fiavori & reverentie maritali efi introducla; ergo illi quoque poteft valide renunciare. Atque eam fiententiam multi non fine fiumma ratione fiunt amplexi: quos inter H. Groïius Intro* duclion. lib. i. part. 5. num. 38, 39. Neostad. de pact. antenupt. obfiervat. 21. in not. in princ. Groenew. de legib. abrog. ad L. 30. num. 6. C. de Jur. dot. & ad pr. J. quib. alienar. lic. num. 6. Hos laudat & fiequitur A. Vinnius ad pr. J. eod. Jub. num. 4. in fin. & late Rodenburg de jur. conjug. tit. 4. de tollend, part. poteftat. ante matrimon. cap. 1. IbJ.
Quia juspublicumpaftisprivatorum tolli non poteft. Hac ratio ficribit Abrah. de Pape, non eft concludens nee pradicla noftra opinioni adverfiatur. Nam L. 38. ff. de paft. quam hic jureconfiultus laudat, atque ad fiua fiententia confirmationem adfert, loquitur de jure public0, quod per paftum privatorum nequaquam interverti poteft: quod libenter & ultro concedimus: idque eft, q- od generaliter ulpianus definit in L. 7. §. 16. ff. eod. quod quoties paclum a jure communi fuerit remotum, fervari hoe oportere. At hoe noftro cafu paclum non eft ob publicam utilitatem introduftum, fed, folam mariti reverentiam & honorem fpe&at: qui proinde valide ei poteft renunciare L. 31. ff. de pacl. Et hoe multo magis locum habere debet , ■ ubi bonorum communio, ut in hoe cafu, a conjugibus per Jpeciale paclum fuerit exclufa, non obflante, quod eo tarnen cafu bona uxoris poffint a mar ito alienar i ac de iis liber e difponi, nifi id aliter nominatim fuerit expreffuni, tefte Neostadio dift. loc- obferv. 9. Ita tarnen alienatio bonorum uxoris marito
L efi



82 A A N T E K E N I N G E N, enz.
eft concejfa ft nempe ea fiat inter vivos; nam in teftamenta tiullo modo poteft maritus de bonis fiuce uxoris difiponere: quomodo recle fientit Pekkius de teftament. conjug. lib. i.cap. 29. num. 1, 2, 3. ubi varias rationes late ac dofte adfiert. Differunt ergo mores noftri a Romanis. Nam fiecundum eos neque in teftamento, neque inter vivos maritus bona uxoris pot er at obligare aut alienare, quanvis etiam eorum obligationi aut alienationi confienjijfiet-pr. J. quib. alien. lic. vel non. L. unie. § 15. C. de rer.'uxor a&.fiublat. Du* hujus conftitutionis rationes fuerunt. Prima eft, ut eo fiacilius vidva novum maritum inveniret dote fialva ac integra manent e L. 2. C. de jur. dot. Altera eft, ne muiier es, utpo~ te firagtles, omnibus bonisJpoliarentur, cum quidvis fiuis vïris confientiant d. p. J. in fin. Ibid.
Unde quoque jure prohibitum eft, fidejusfiores dotium dari, aut, fi dati fiunt, non obligantur, vide hic Beyeri deluu adpandeft. Tit- de fidejusfior. num. 7. ubi hcec notat: uxori pro mar ito, vel iis, qifi dotem accipiunt, ratione doti fidejusfior- dari non poteft tot. tit. C. ne fidejusfi. dot. dent. cujus afterti varia fiunt inter prejationes. Alii fidejusfiores exigi non pojfie putant; accipi tarnen Jl fiponte detur L. 2. cod. Carpz. part. 2- confi. 42. defin. 17. Alii neutrum proceder e put ant ob geralitatem prohibitionis in L. 1. C. & rationem in L. 2. C. eod. L. 17. jT 2. de teftam. tut el. nee non a Jac Gothofr. ad L. 1. C. Theod. de fidejusfior. dot. adde Perez in cod. eod. tit. Wissenbach ad ff. tit. de fidejusfior. thef. 2. Alii diftinguunt, ut ante' matrimonium confiummatum vel eodem fibluto prodote reftituenda non veroeo durante pro dote confiervanda. dari pojfit L. 1. C. eod. Thomas, ad Sirauch. dijfi. 3. th. 19. Quod quidem de cafiu fioluti matrimomi minus dubii habet L> 24. § 1.
'foh



o? de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 85
fol. matrim.fed adverfus cafum matrimonii nondum confummati adhuc militant rationes prohibendi. Aki fidejusjbrem adinittunt. fi qua marito obarato fcienter nubat Gail; L. 2. obf. 84. num. 9. Alii & hoe cafu fidejusforem refpuunt; plura vide apud Hering. de fidejusf. c. 6. n. 104, 236. jure novo inert em &otiofam hanc difputationem putat Wissetxbach d. I. quia uxori tacita hypotheea competit in bonis mariti. Sed profeclo hac ratio non concludit; quid enim fi maritus tantum 'in bonis non habeat? quidfi facultaibus excidat? moribus Beligicis fidejujfores in paclis antenup ialibus admitti afferit Sim. van Leuwen confiur. Forenf. part. 1. lib. 1. cap. 12. num. 7. Groenew. ad cod. ne fidejujfor. dot. Idemque de noftns moribus teflatur Carpz. part. 2. confi. 42. defin. 17. Caterum maritum, qui ad inopiam ver git, vel ad dotem reftit';endam, vel ad cautionem durante matrimonio recle adigi omnes uno ore fatentur. Ita hac de re ficribit Beyer ; Abrah. de Pape vero fequentia; hoe nojlro cafu cum maritus confentiat, poteft recle fidejujfor dotis dari ac valide obligatur, quia quadam honefta acapiuntur, qua non honefte petuntur, ut eft in L.i. § 5. in fin. ff de extraordin. cognitionib. Ita nobiscum fentit Bronkhorstius centur- 3.. antinom. affertion. 13. ubi late contrarium tenentes refellit; deinde quia quilibet beneficium pro feintrodutlum poteft afpernari, alioqui beneficium non eft, ut bene Seneca lib. 2. de benefic. cap. 18, & 19. Neque ab hac fententianos divellit. Ant. Perezius ad tit. C. ne fidejuff. vel mandator- dot. dent num.2'& F'achinteus atque alii ibidem citati: quimoventur hac ratione, quod fcilicet eo cafu cum emfientiente marito dotis fidejujfores dati fint, conflitutio einder etur, qua vult, ne eau fa perfidia in connubio generetur: deinde, quia ea* dem facilitate, qua inducitur vir ad dandum fidejufforem, induceretur ad dicentum fe ultro eum obftuliffe. At potius
L 2 di*



I
"% AANTEKENINGEN, enz.
clici debet, hoe beneficium raaritorum fiolummodo r ever enhamfpe&are, cui valide pofftmt renunciare ficut jam diclum efi: quo cafu in Mum ea cejfiat jufpkio. Neque etiam uxoris m eo ulla dijfidentia dia poteft, quinimo potius maritm m hoe laudaudus eft, qui fidejujjbres dat, ne ficilicet videatur in boms ac fiubftantia uxoris ju<e veile graffari Denique lex nonprohibet, ne maritus volens det fidejujjbres, fed folum inhibet, ne invitus eos dare cogatur per L. i. L. 2. C. eod. ■,
Ibid. bladz. 182.
Zoo is nogtans ongehoort ende repugneert die reverentie en goede manier e, dat een man hebbende jus rever ent iateover zyn huysvrouwe Bé. En daarom zoude ook aan een man (om etit alhier in het voorby gaan aantetekenen) door de vrouw met kunnen belet worden, van woninge te mogen veranderen, ^ al was het fchoon, dat fulksby de huwelyckfe voorwaarden by het aangaan van het huwelyck bedongen mo^te zyn, dewyldoor diergelyke bedingen, zoo wel het recht der natuur, als de fchickinge om te herfchen en te gehoorfamen door het Goddelyk Recht ingevoert, zoude gerenverfeert en de eerbiedigheid zoo de vrouw aan de man fchuldig is vernietigt worden. Ziet de advyfen van J. Schomaker par. 2 confi 23. num. 15. alwaar vele Doctoren bybrengt, die dit beveiligen.. ö' üe
I. Deel confiidtat. 112. bladz. 184.
Waar uit volgt, dat fiy geenfins yemant van haare kinderen mette voorfcr. goederen in V geheel heeft mogen uitfluiten Want de intentie en wille van een teftateur mede moet mgefien en gevolgt, en daar aan geen veranderinge toegebragt worden; Cum teftatoris yoluntas tanquam regina pri■mum locum teneat & in omnibus dominetur & tanquam lex '
om--



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 85
omnibus modis fit confervanda L. 18. ff. de condition. & demonjlrat. nee quicquam fit, quod hominibus magis debeatur, quam quod idtim de volant at es eorum obfervent ur L. 1. cod. de SS. Ecclefi. ac. tacita etiam yoluntas, qua verbis non fit exprejfa, debet fervari', fi fit verifimilis, &exiis, qva teftator difpofuit, colligi poffit. Nam yoluntas debet interpre' tart ex eo, quod teftator, fi fuiffet interogatus veroftmiliter refpondiffet, ac oratio ex verifimili voluntate debet fuppleriy uti hac omnia luculenter docet Mantica de conjeftur. ultimar. voluntat. lib. 11. tit. 2. num. 7. in lib. 16. üt. 3. num, 1, & 10. & tit. 19. per tot.
I. Deel confultat- 113. bladz. 185.
Geinftitueert te zyn in den vollen eygendom van de voorfcr. goederen. En aldus wort raeede geadvifeert by Is- van den Berg Nederl. advysb. 2 deel conf 95. pag. 240. conf. 96V pag. 243. conf 97. & 9%-pag- 245. conf 225. pag. 621.
Ibid' in fine. ....
Niet alleen in reguard van de voorfcr. prohibitie van alienatie. Want goederen by teftament verbonden en fideicommis gemaakt, koomen in geen gemeenfchap ,. maar alleen de vrugten daar van ftaande huwelyk genoten; gelyk bekent is, en daar van met meerderen te fïen Is- van den Berg Nederl. advysb. 1 deel conf. 9. pag. 14. in fine verf. dog dit alles 2 deel conf. 30. pag. 78. 4 deel conf. 38. pag. 95. verf. op de eerfte vrage conf. 125. pag. 343. verf. quartum argumentum Utrecht fiche confi. 2. deel conf 5. pag 41. n. 9. conf. 41. pag. 177. in fine. Dus te regt in margine ftaat, dat goederen die verbooden zyn te vervreemden in geen gemeenfchap komen.
Ibid. bladz. 186.
In geender manier heeft mogen befwaart worden. Confer. hic, qua notavi fupra ad confil. 15. bladz. 16. en myne
L 3, Rechts-



86 AANTEKENINGEN, enz.
Rechtsgeleerde brieven 340. brief pag. 310. Ibid.
Trebellianique portie. Eenige willen, dat de detraéKe van de Trebellanicque portie omtrent geederen, die verboden zyn te veralieneeren, geen plaats zoude hebben; ziet het geadvifeerde by Is. van den Berg Nederl. advysb. 2. Deel conf. 4. pag. 10. vers. dunkt dan verders.
I. Deel confultah 114. bladz- 187. Dat geene onmondige aan hunne voogden, vrouwen, of derzelver kinderen onroerende nog losfe goederen van merke. lyke waardie mogen geven, daar van kan men omftandig naricht bekoomen by Anselmus ad EdiB perpet. art. 14. num. 68. Utrechtfe confultat. 2 deel conf. 24. pag. 119,120. num. 3? 5? 6- Voet in cement, ad tit. ff-de hared.b. inftit. num. 8. L. 22. cod.de adminiftr. tut el placaat van Carel de Vyfde van den 4 OBob. 1540. (waar over hier geadvifeert wort) H. de Groot Inleid. 2 boek 16 deel § 8. en aldaar Groenew. en Scorer. Statut, van Vriesl 1 boek tit- 6. Is. van den Berg Nederl. advysb. 1 deel conf. 113. pag. 289. in pr ine. pag. 291. ubi exceptio.
I. Deel confultat. 115. bladz. 189. Dat prima facie fcheint de inftitutie van de voorfcr. kinderen caduyeq te zyn. Ad majorem intelleftum hujus confilii notandum, quod quoties fiduciarius ante fideicommittentem mortuus eft, toties fideicommiffum corruat. Ratio, quia eo tempor e, quo dies fideicommiffi' ceder e debuerat, nullus inveniatur, nullus qui ad fideicommiffipraftationem adeundo devinttusfit L. 29.§i.f.delegat. 2. arg.L. 13. § 3. f.ad SCtum Trebellian. Sim. van Leuwen cenfur forenf. part 1. lib. 3. cap. s- Limitatur, nifi cum fdeicommiffaria fubflitutione te-
fta-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 87
ftator etiam conjunxerit diereBam vulgarem adeoque & jure dire&o, et jure fideicommiffi', jubftitutus vocatus fit; tune enim fiduciario ante teftator em moriente, fideicommiffarius admitteretur, tanquatn yulgariter fubftitutus. Refponfum JCti hic et Barry de fucceftion lib. 8. tit. 18. num. 23. vel ft claufula codicillaris teftamento fideicommiffum univerfale continenti inferta ftt, quo cafu ex illius claufula vigore here- des ab inteftato cenfentur rogatifidtis facere fideicommiffario ; Licet enim claufula codicillaris fubflitutiones direclas non convertat in fideicommiffarias tarnen cum teftator voluerit, ut is, quem inftituit, quemquepra fuis ligitimis haredibus dilexit, hereditatem reftituere fideicommiffario, longe magis id vi claufula codicillaris cenferi debet petiiffe ab iis, qui ex lege vocati,. minus a fidei committente dilecli fuerant arg. L. 14. cod- de fideicomm- et Brunnem ibid- Vasqu. de fuccesfion. tam. 3. lib. 1. § 11. num- 50. 51. Joh. Voet ad tit. ff. ad SCtum Trebellian. num. 69. Ibid.
't Welk in clu deert fubftitutionem yu[garem; Qua ut notum ftt, a quocunque teftatore cuiqunque heredi inftituto in cafum, fi her es non erit, id eft, ft her es effe non poftit, aut fi her es effe nolit, eum in finem, ut heres ab inteftato yel fiscus invifus excludatur, utque adfit, qui yoluntatem defunBi impleat L- 6. ff. de interrog, in jur. Appian. lib. i- de B. C. pag. 843.
I Deel confultat. 116. bladz. 190.
De yoorfic. uyterfte wille gemaakt is voor den Secretaris van den Broek, geen Notaris zynde, ende twee getuygen: dat de yoorfic- uyterfte wille van N als gebrek hebbende in haare nodelyke fblemniteyten, niet en mag fubfifteeren. Notat. Abrah. de Pape quod JQus hic exiftimet, quod tefta.
men*



88 "AANTEKENINGEN, enz.
ment urn a Secretano, qui non eft Kot anus confeftum non valeat; fed male. Jure namque noftro omnino vahdttm eft teftamentum confeclum a Secretano adhibitis ditobus teftibus s veluti iefatur H. Grotius introduit hb, 2 part 17. num. 14, 15, 16. tdemque refponfum eft ab JCtis in confil. Batav. vol. 5 confil. iS. m pr. & vol. 2. confil 133. m med. vol. 3. torn. 1. confil. 147. imned. vol. 6, inappendice confil. 156. in pr. Non tarnen probamus faitentiam exijiimantium, etiam teftamenta imperfecta ratione folemnitatis, in quibus vice verfa parentes a liber is fuis funt inftituti, fubfiftere. Ita Jul. Clarus lib 3 jf teftament. quaft. 12. num. 6. in fin. & plurimi ab eo citati. §ui contrarium ftatuunt, argumentantur a contrarie a teftamentis parentum inter liberos ad teftamenta liberorurn inter parentes. Verum dicimus ea argumenta non femper & ubique procedere'. Nicol. Everhard in loc. legal. loc. a contrarie Laqué noftra opinio fatis. dtlucide probatur ex L. 21. § 1. cod de teftament. in qua duntaxat Imperator es loquuntur de parentum teftamentis imperfecJis, eaque tantum dicunt valere inter jolos liberos, qua ditlto fohs eft exclufiva, h. e. omnia alia excludens Strauch. in Lexic. particular. jur. in verbifolus. §luod enim contra communes regulas ftatutum eft, non debet trahi in confequentiam. Confequitur teftamenta imperfecta liberorum f in quibus parentes funt inftituti, non effe valida, cum mius inclufio non ft alterius exclufio. Bis non obloquitur § 1. J. de inoffic. teftament. ubi dicitur parentes liber is pramortuis fuccdere, ac de ipforum bonis iis legitimam deberi. Nam hoe tantum fit turbato ordine mortalitatis: undefit, quod liberorum fucceffio fit longe favorabtlior, quorum favore fpecialtter fuit conftit uturn, ut parentes inter eos fine folemnttatibus poffint teflari. Et hoe jequitnr Gail lib. 2. obferv. 112. num. 26. Amplius neftram epinionem non ener vat, q'ttod pater et filtus fint
\ cor-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 89
éorrelativa; ut proinde quod de uno correlativorum ejl conjlitutum, idem quoque de alio debeat effe dispofitum: et flatutum circa unum ex correlativis extenditur etiam ad alterum. Resp. id non procedere, quoties in correlativis aliquod discrimen aut ulla differentia intercedat- Cuifententia etiam fubfcnbit Sichardus ad L- <i\. § ex imperfecf0 C. de teftament- num. S' aui tèjtatur omnes Dd. ita fentire.
I. Deel confultat. 117. bladz. 191. Nademaal na de generale obfervantie van Holland en Zeland gereede penningen van Weeskinderen werden bekeert in aankopinge van Landen of renten, wel verfekèrt met goede hypothecquen en de borgen. Doch dit zyn niet alle de manieren en voorfchriften, die de Voogden in Holland in agt nemen in het beleggen van de gelden van de onmundigen, maar daar zyn er nog vry meer, gelyk wanneer de goederen worden uitgedaan tot jaarlyxe renthen ad vitam vulgo op lyfrenthe fetten, gelyk te fien in het placaat van de Staten van Holland van den jare 16*71. groot placaatb. 3. deel 3. boek 1. tit. pag. 492. als ook haar vryftaat de gelden van onmundigen uittefetten op onderpand van ordonnantie van foldie geflagen ten behoeve van de militie op de provincie van Holland gerepartieert. Placaat van de Staten van Holland van den 13. Mai 1678. groot placaatb. 3. deel tit. 1. pag. ead. De derde manier die een voogd qualificeert, om de gelden van fyn pupil geruft uittefetten en te plaatfen, en dat wel het meefte gefchiedt, is op obligatien ofte renthebrieven lopende en geconftitueert tot lafte van de provincie van Holland. Placaat van de Staten van Holland van den 31. Mai 1679- groot placaatb. 3. deel 4. boek tit- 1. pag. 598. 599. Dus dat de voogden de gelden van haare pupillen niet op een van de gefeide manieren hebbende
M uit»



90 AA NTEKENINGEN, enz.
uitgezet, en dezelve komende wegteraken, als dan dezelve gehouden zyn uit haar eigen beurs die de pupillen opteleggen en te voldoen. En is het mede zeker, dat een adminiltrerende voogd de penningen tot voordeel en fecuriteit der onmundigen op goed onderpand of onder goede borgtogt moet uitfetteri , of zoude by zommige na twee by andere na drie maanden nalatigheid felfs den behoorlyken intreife er moeten byleggen. L. 7. ƒ n- ff- de adminiflr. tutor. Neostad. decif. 51. Sande decif. Friftc- lib. 3. tit. 9. defin. 13. et lib. 3. Ut- 14. defin. 6. H. Grotius Inleid, t. boek 9. deel verfde penningen. Voet ad tit. ff. de adminiflr at. et per ie- tutor. num. 7,9,10. Het geadvifeerde alhier en 2. deel confil. 146. Is. van. den Berg nederl. advysb. i. deel conf. 61. en 4. deel conf 112. pag- 295. verf.'wat aangaat. Ordonnant- van de Weeskamer van Leyden art- 39. Alkmaar en Edam tit. 8. art, 9. Rotterd. art. 16. Middelb. art. 37. Briel art. 124. Monnickend. tit. 8. art- g- Confiumen van Antwerp. tit- 43. art. 41. Ziet hier van ook de Utrechtfe confultat- 2. deel conf 76.pag. 339. maar wat, een. voogd worden de gelden ontftoteuj/wie is daar voor., aaniprakelyk? vide fi cafus contingat. Is. van,den:Berg Nederl advysb. 1. deel conf 305.pag. 694. j Ibid. ■ - .
Dat elck van de voogden in V geheel gehouden is. Dit is waar, indien.de voogdie door den teftateur of van den Rechter niet verdeelt ende gefepareert is. Ziet de L. 2. cod. de di- . vid tutel. en aldus weit 'er ook geadvifeert by de Rechtsgeleerden alhier 4. deel conf. 183. en de Utrechtfe confultat. i. deel conf 107. pag. 390. num. 6. Dereden is te vinden in L. Si. in fin- fi. de adminiflr- et pericul. tutor- Edoch het zelve heeft geen plaats, wanneer de voogden de adminiftratie van de-voogdie felve verdeelt hebben; want in dit geval kunnen defelve, fchoon zy geen adminiftratie gehad hebben, ieder in het geheel worden aangeiproken, en zulks omreden,
dat



op de HOLLANDSCHE ADVYSEK enz. 91
dat de orimundige, wier faveur groot is, daar by geen fchade en nadeel kómen te lyden; begrypt dit egter foo, dat den adminiftreerende voogd eerft moet worden aangefproken, indien hy in ftaat is van te kunnen voldoen. L- 3. cod. de divid. tut el Anselm. conf. 98. Ibid.
Dat de adminijlr eer ende voogd daar voren eerst moet aangefiprooken ende geëxecuteert worden. Ziet dit met meerderen confilia hic 4. deel conf 346. num. zi. pag..626. Ber. van Zutphen Nederl. pract. tit. Momberfchap. % 25.
I. Deel confultat. 118. bladz. 192.
Ten minften vyf getuigen. Volgens de Roomlche wetten wierden de codicillen gepaffeert voor vyf getuygen, zo wei mans als vrouwsperfoonen, H. de Groot Inleid 2. boek. 1$ deel num. 1. alleen met dat onderfcheid tuffchen haar'en de mannen, dat zy de codicillen wel mede tekenden, maar niet zegelden: Ëdoch by ons gefchied het voor Notaris en twee getuigen, of voor een Secretaris en twee Schepenen: maar een Legataris mag geen getuige zyn in foo een codicil, in het welke hem eenig legaat gemaakt is, om dat nymand in zyn eigen zaak en tot zyn e gen voordeel getuige kan zyn L. 10. cod. de teflib. L- 10. ff. eod. Nulli enim fides adhibenda, cum teflimonium dicit de rc, cujus commodum vel incommodum ad eumpertinet Speculator in tit. de teflib. ƒ i.verf. item et teflis Regner. Sixtin. z- conf. marpurg. 10. num. 140. confilia hic 5. deel conf. 118.
Ibid
Dat over wakinge% foo van teftamenten, als codicillen ftaat een notaris met twee getuigen- Alfoo tot het maken van Codicillen hedendaags geen mindere folemniteiten vereift worden, dan tot het maken van teftamenten; dus mede ge-
M 2 ad-



oa AANTEKENINGEN, enz.
advifeert Utrechtfe confult. i. deel. conf.6g.num.g.pag. 220. Ibid.
Als getuigen over Legaten of Codicillen. Dit zoude hedendaags niet aangaan, om dat Codicillen gelyk hier voren aangetoont, even eens moeten gemaakt worden, als teftamenten en taiftchenderfelverfolemniteitengeen onderfcheid is; behalven dat het de jure Romano nog een quseftie is, an foemin<£ admitti debeant? plerique quidem DoStores etiam affirmatiye rejpondent, cum nullajpeci inali lege foeminaarceantur, et in codicillis teflimonii dicrio magis ft probationis quamfolemnitatis. Disfentiunt tarnen Vinn. ad § 3. Inft. decodicill. num. 3. Treutel. vol 2. disp. 5. thef. 8. litt. E. et Bachov. ad Treutel. vol. 2. disp. 10. thef. 4. litt F. Cujac ad L. 20. ff qui teftam. facer Perez. in cod. de jur. codicil!, num. 4. Beyer ad tit. ff. de jur. codicill. qui ultimus fcribit, eandem legem, qua in codicillis quinque teftes deftderat, muiier es a teftimonio excludere, cum quinque teftes reprefentent quinque curias comitia conftituentes, quibus mulieres intereffe non poterant. Eandem ergo hoe in cafu codicillorum ejfe rationem, qua teftamentorum.
I. Deel confultat. 119. bladz- 193. Als er eenige fuffifante redenen toe dienen. Die verfcheidene kunnen zyn ; cum in genere verum fit, quod quoties jufta caufa fubeft, impune liceat a fponfalibus recedere L. 5. cod. de fponfalib. L. 15. cod- de donat. ante nupt. veluti ft fupervenerit vel pracefferit, fed ignorante adverfa parte, ftuprum, turpisve et impudica cum aliis converfatio L. 5. • cod. de jponfal. L. 13. § 3. et § 8- ff. ad leg. Jul. de adulter; aut prodigalitas ditt-L. 5. cod. de fponfal. aut religionis autfe&a diverfttas dicl- L. 5 cod. L. 16*. cod. de Episcop. mdient. aut impotentia coeundi dicl. L. 5. cod. aut ingres-
fits



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 95
Jus in momjlerium Novell 123. cap. 39. aut furor arg. L. 4. ff de divort. Voet ad tit. ff. de fponfal num. 13. Addè hic, quod quoties ea adfunt vel abjunt fponfo vel fponfa tempore fponfaliorum ignorante adverja parte, vel poft contracla fponjalia intervenerint, qua impediunt in Mum vel ex parte finem matrimonii, aut Jperatam concordiam atque fehcitatem, etiam hodie invito altero a fponfalibus receditur Sim. van Leuwen cenfur. forenf. part. 1. lib. 1. cap. 11. num. 27. Henr. Brouwer de jur. connubior. lib. 1. cap. 15. Voet ad tit. ff. de fponfal. num. 25.
■ ' I. Deel confultat. 120. bladz. 193.
Dat 'er confiscatie van goederen toeftaat. Deze quseftie kan hedendaags geen plaats meer hebben in de Nederlanden, om dat genoegfaam overal de confiscatie van goederen is afgefchaft.
Ibid. bladz. 194. .
Staet ook te confïdereren, dat een Vader ook geen dehclen ter weerelt gecommitteert hebbende, fyn kinderen niet geven en mach ejfeiïuelyk by gifte onder den levende ende omvederroepelyk. ' Hodie id aliter obtinet, fcribit Abrah. de Pape , et donationes aparentibus in liberos fuos collata omnino funt firma ac valida, quia fitfiones illa juris civilis jam ceffant ac defiuetudina funt inumbrata: quemadmodum nos docent Groenewege ad L. 4. C. de donat. int. vir. et uxor. et JC. in confil. Batav. vol. 1. confi. 44. in pr. Caterum de jure civili Romano verum eft, donationes in liberos failas regulariter non fubftftere arg. L. 11. 17. C. de donation.^ Rationes fiunt ha; primo quia pater et filius per fiólionem juris habebantur pro una eademque perfbna; cum quis fibi ipft donare haudpoffit L. fin. G. de impub. et al. fubftit. Secundo quia omne, quod filiusfamilias adquirebat, jure patria
M 3 p>



94 AANTEKENINGEN, enz.
poteftatis patri adquirebatur princ. et % i. J. per quas perjon. cuiq. adquirit. Multi ab hac regula excipiiint donationem obftudia; verum hac exceptio non. eji legibus fubnixa, cum ea non fit propria donatio, fed potius folutio, quia parentes ad alimenta et fumtus in fiudia prafiandos hberis fuis fint obftricli tot. tit. fi. de agnoscend. vel a'lend. liber. Atque inde efi, quod etiam donatio in filiumfamihas remuneratoria fit firma ac valida; quoniam non eft propria donatio, fiedbeneficiorum permutatio atque beneficii accepti compenfatio: veluti recle tenent Tiraquellus ad L. donatione .largitus num. 44. § 24. C. de revocand. donat. Bartol. in L. frater a fratre num. 37. atque alii allegati a Menochio de prafumtionib. lib. 3. prafumt. 29. fub num. 4. quam tan en opinionem ibidem ait, nee jure nee ratione probari. Non obloquitur, quod ante diexum eft. Oificquid filius adquirit, id omne jure patria poteftatis parenti adquiritur Refip. ifiiusmodi donationem haberi pro peculio adventitio, quod fiecundum juris novijfimi confiitutionem filiusfamilias fibi foli adquirit § 1. J. per-quas perfon. cuique acquir. tot. tit. cod. de _ bon. qua liber in poteft patr. Immo et propria donatio filiofamilias facla, y? morte patris fuerit confirmata, reconvalescit, modo de ipfius contraria voluntate non appareat Novell. 162. cap. 1. § 2. Idem juris eft, fitacaavelexprefa ratihabitio poft emancipationem fuerit fecuta, utpote turn ceffantejatria pot eft at e L. 31. § 2. ff, de donat ion. Ratio efi, quia turn, ut ait Theophilus vinculumpatris et filii per emancipationem dicitur feparari ac perfona diftmgui. Qtiidam^ et eum cafum addunt, ubi pater juramento donationem in filium juum collatam confirmaverit; quod tarnen nonprocedit de jure civili, quo atlus invalidus per jusj, randum non confirmatur; quanquam id aliter obtineat de jure. canonico, quod non fpeclat illas fubtilitates, fed potius obkga-
ti«



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 95
tionem naturalem, qua inter patrem et ftliumpoteft fubfiftere. I. Deel confultat. 121. bladz. 195.
Defelve donatie ofte dispofitie bevonden werd reciproque te zyn. Ziet confilia hic 2. deel conf. u8. bladz- 237. en Schomak. ^r£. 2. conf 54. num. 20. t Ibid.
Behoort volcomen effecl te forteren. Sequentia notat Abrah. de Pape : Quod fi hac propria effet donatio inter virum et uxorem, ut hic eftimat JCtus, ea non valer et, fecutipoftea dicemus ad conftl. JCtor. Batav. vol. r. conf. 131. Potius hoe eft paclum de mutua fucceffione et reciproca qua dam in* fitutio onerofa, qua inter conjuges favore matrimonii toleratur confil. JCtor. Batav. vol. 4. confi. 349. num. 1. Ratio eft, quia quod ex hujusmodi conventionibus conjuges a fit invicem confequuntar, non cenfentur ex caufia lucrativa confiequi, fied onerofa proptervicisfitudinem. Tiraquellus de revocand. donation. ad L. donatione largitus num. 126. Hanc propriam donationem inter virum et uxorem non ejfe vel ex eo apparet: quoniam ifttusmodi pacla teftamentaria ab uno conjugum altero etiam invito ac nesciente pojfunt revoeari, licet etiam ejus contrarium fuerit expreffum; ficuti latius obfervatum ad confilia JCtor Batav. vol. 1. conf. 83. Atque hanc reciprocam inter conjuges de fibi invicem fuccedendo inftitutionem non nulli etiam juri civili convenire exiftimant; fed errant: nam generaliter ibi omnes omnino inter virum et uxorem donationes eo jure funt p ohibita, cum hic eadem fit ratio prohibitionis, fict'licet amor, quo fe invicem conjuges propter eas jpoliarentur, donationibus non temperantes0 fed profufa er ga fe facilitate L. i.jf. de donat. int. vir. et uxor. Probatur hoe ex eo, quod extat apud ulpianum in L. 7. § 2. fi. dicl- tit. Si vir et uxor quina fibi invicem donaverint: maritus fervaverit, uxor confumpferit, recle poffe'
do*



o6* AANTEKENINGEN, enz.
donationum compenfationem fiefi Resp. ibi fane non dici reciprocam donationem inter virum et uxorem permiffam ejfe; fed illud tantum, ft donatio inter virum et uxorem mutua fit facla, et maritus fiervqverit, uxor Vero donata confumferit; ea fi veilt donata repeter e, virum eo cafu poffe compenfationem ei opponere: qua duo a fe invicem maxime differunt, cum compen'atio fit ex jure naturali, quemadmodum dicitur in L. 6. ff. de compenf Alias fiquidem durum atque lutluofum marito foret, qui res fibi ab uxore donatas refervavit, fi fua parjimonia ac diligentia ipji noceret, et eas deberet ei reflituere, nee pojfet compenfationem opponere; et leges tantum voluerunt lucrum donatori extorquere, non vero illi damnum inferre. Objiciunt aliqui, leges vet er es, qua donationes inter conjuges prohibent, de donationibus mutuis non fenfijfe: quoniam per eas non fiunt conjuges pauperiores, nee proprie donationes illa dicipoffunt- Dicirnus hoe quidemprohabile videri, quoties donatio inter conjuges fuerit aqualis, ut fi verbi gratia quinque utrinque fint accepta: licet etiam diverfs temporibus ea fit facla, propterea, quod eo cafu cesfat ratio prohibitionis in d. L. i. ff. ficilicetne neut er per donationes fiat pauper-lor. Neque donatio effe videtur, cum quis tantum accipit, quantum ipfe anteadedit, quamvis etiam in tempor e aliquod commodum refideat, fi diverfs temporibus fit facla, cum hoe confiderari nequaquam pojfit. Idque efi, quod ait jurisconfultus in L. 9. in pr. et § 1. ff.de donation. cum de modo donationis quaritur, neque partus nomine neque frutluum neque penfionum, neque mercedum ulla donatio fafla effe videtur. Diximus donationem reciprocam aqualem inter conjuges fubjiftere, etiam diverfis temporibus factam, nam fi fimul ea fier et, neut er quicquam pojfet dici ccpiffe, neque donatum effe: verum portius lufus et Jimulatio videtur fubeffearg.L'7\. inpr. f. de verhor.fignification. Qaterum



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 97
fi inaqualis fuerit reciproca five mutua inter conjuges donatio, vix dubitamus, eam non valere, ficilicet eatenus, quatenus ejl inaequalis. Imo et fi par es fint iftiusmodi inter conjuges donationes, tarnen ipfio jure non fiubfiftunt: quoniam facile fraus aliqua pojfet fubeffe, quapropter exceptio compenfationis erit objüienda, ficut fupra diclum eft.
I. Deel confultat- 122. bladz. 196.
Dit advys komt noch eens voor in het 4. deel bladz. 64.2. doch daar is het getekent door Andries Schagen, en hier door R. van Amflelredam en word den korten inhoud aldaar anders , als alhier opgegeeven.
Ibid. bladz. 197.
Als vyf en twintig jaren. In Holland, Vrielland, Utrecht en meer andere provinciën volgt men het Roomfch Recht en vervult de meerderjarigheid met het 25. jaar van den ouderdom; van ouds plagt in Holland een jongman mondig te zyn tot zyn vyftien jaren, en een dochter tot haar twaalf jaren, daar nae heeft men den tyd verlengt tot achtien en eindelyk tot 25. jaren; zynde by ons onbekent het onderfcheid, 't welk de Roomfche Rechten maken tuflchen de eerfte minderjarigheid ftaande onder voogden, en de twede ftaande onder verzorgers Grotius in Introd lib. ï.part. 7. num. 3. en moeten deze vyf en twintig jaren volkomen vervult zyn, en daar aan geen dag, jae geen uur ontbreken L. 3. % 3. ff. de minor. Grotius, in Introd- lib. 3. part. 48. num. 9. In Gelderland bereiken de mannen fulx met het vyf en twintigfte, en de vrouwen met agtien jaren Sande ad confiuet. Feudal Gelr. tratf. 2. tit. r. cap. 2. num. 6. Lantr. van Veluw- tit- 29.
I. Deel confultat- 123. bladz- 198.
Sekere cautelen a Caepolla ende andere gerefereert. ConN fer.



98 AANTEKENINGEN, enz. fer. hic Gabr. Paleot de Noth./puriisq.fiL cap. 45. num. 17. et Pagenstech. Select, jur. quafi. 17. Ibid. bladz. 199.
Nee inter vivos, nee eaufia mortis pot efi incefiuofiuscapere a pat re. Et hoe etiam convenit cum moribus Hollandia, uti teftatur H. Grotius in Introd. lib. 2. part. 16. § overwonnen enz.
I Deel confultat. 124. bladz. 201.
Dan dat het aesdoms-Recht daer mede was gederogeert.
Het Aesdoms-Recht heeft als bekent voor fyn grontregel: Het naefle bloed, erft het goed; volgens welcke nimmer eenvacante erfportie kan zyn, zoo lang er maar een eenigebloetverwant in wefen is, zonder onderfcheid, van waar die beftaat; ziet hier voren de aantekenïnge of de 11. confult.
I. Deel confiidtat. 125. bladz. 203.
Hem refererende tot fekere briejjens. Hic agitur de tefia-, mento faclo per relationem ad fcedulam, de quo vide Groenew. de legib. abrogat. ad L. 38. ff. de condition. et demonflration. ubi varios adducit auBores hac de queftione agentes; qubus adde Stockmans decif 12. num. 7. Coler decif. 249. Herbai rer. quotidian. cap. 8.. Barry lib. 10, tit. 1. num. 29.
Ibid
Dat Jaar. Quod tarnen negat Rodenb. de jur. quod orit. e. fiat. divers, cap. 3. Ziet het geadvifeerde by van den Berg Nederl. advysb. 4. deel conf. 158. pag. 434.
1. Deel confultat. 116. bladz. 205. . Ten ware die aiïis ware geinpnueert. Hic ita fcribit Abrah. de Pape: .Hanc fententiam admitteremus, fi hac donatio morte matris non fuerit confirmata,, quod hic faïium
vi~



öp de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. pp
videtur fuiffe: quapropter ejus contrarium concludimus, fciUcet nullam hoe nojlro cafu infinuationem effe necejfariam; quia donatio pojl mortem matris quamcunque fummam etiam excedens, fefe habet inft ar, legati et fideicommiffi. Si vero hac donatio morte matris non effet confirmata, tum recle hic Jurisconfultis refpondit, donationem quamvis a Notario conjcriptam, nihilominus infinuationem requiri, fi 500. fiolidos excedat, contra quam exiftimatJC. in confil Batav. vol. 4. confil- 166 in fin.: qui ita ait, fi donatio fit facla in publico inftrumento, hoe efi coram Notario conjcripta, tum nullam infinuationem exigere, quamvis etiam di&an: fummam quingentorum folidorum excederet- Hoe enim fi admitteremus, nulla omnino donationes apud magiftratum infiinuarentur, ficque fenefira aperiretur ad patrimonium facile donationibus temerar'üs exhau; iendum: ad quod impediendum infinuationes funt inventa, t urn donarefit per der e. Ab hac tarnen regula primo excipe donationem mortis caufa, quam etiam fine infinuatione flare conjlitutiones permifierunt confil. JCtor. Batav. vol 6. confil. 79. Secundo id limitatur in donationibus, qua fiunt Prin ipi vel a Principe L. 34. in pr. C. de donation Ratio efi, quia ipfe Princeps efi fummus magiflratus; unde ridiculum effet magiftratus inferioris approbationem et aucloritatem effe necejfariam, pracipue cum in Imperator e omnis doli adque fraudis cesfietprafumtio, ob quam potijfimum infinuatio eft necejfaria: neque Princeps nimis liber alis aut prodigr.s poteft videri, cum fiemper fiat is fit locuples Novell. 52- cap- 2. Tertio pradicla regula fallit, ft donatio ad redimendos captivos, vel ad ades incendio vel ruina collapfas reficiendas fuerit facla L. pen- in princ et § 2. C. de donat ton- quamvis id nonnulli fblum extendant ad donationes pia caufa falias, fied contra aperta verba dicla Legis penultim: Nam quod antea fingulare erat pia
N 2 cattm



ioo AANTEKENINGEN, enz.
caufa, id poftea Imperat. confiituit, ut in aliis fimiliter donationibusobtmeret. Traquellus deprivileg.piacauf.prtvüeg. 124. ubi Bartolus, Piueus quaft. 132. atque alii magno numero. Ibid.
Solidi. Die ordinaris werden gerekent op twee guldens V ftuck. Sequentia notat hic Abrah. de Pape , quod yulgo lidus taxeturpro aureo ungarico, qui quinque florenis yalet atque eum ita m judicando definiiffe Senatum Frificum teftator Sandius Ub. 5 decif tit. 1. defin. 3. in fine, ubi plura vide, nifiprobari poffet folidumin eo loco tantum duobus Horems valere: nam fbhdi pondus et aftimatio non fiemper et uhque efi eadem fed fape yalet plus, fape minus: quomodo m Galha efi aureus coronatus, in Italia ducatus, in Lrermama Rhenenfis, ut bene Sichardus ad L. 34 C de donation. num. 5. notavit. Confequitur fiatuta et confuetuüines fingulorum locorum in fiolido aftimando obfervari debere; voor het overige over het bereekenen van den Solidus of Roomfchen goudgulden. Ziet ook Groeneweg. ad Grotu Introd. lib. 3. part. 2. § 15. num.. 26. en Wissenbach ad L. 232. ff. de verbor. figmficat.
I. Deel. confultat. 127. bladz. 206.
Soo wel van tweeden, derden als eerfle bedde. Ziet hiér vooren confil 31. et qua ibi notavi. Ibid. bladz. 207.
Nifi in fiecundo fiat mentio primi, illud nominatim revocando. Vide fupra confil. 50. et confer. confil. 33. pag. 34.
I. Deel confultat. 128. bladz. 208. Ex vi claufula Codicillaris. Welke clauful in een teftament geinfereert, foo veel opereert, dat offchoon de Inftitu-
tie



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. aoi tie van Erfgenaam direótelyk niet konde gefuftineert worden, evenwel de Erfgenaamen gehouden zijn, 't effect van dezelve te pnefteeren Utrechtfe confi. i deel confi- 123. pag. 458. num. 29. 3. deel conf 70. pag- 317- num. i-
I. Z)^/ confultat- 129. bladz. 209. • ƒ# terminis executionis. Nam notum eft; quod quando yoluntas donantis pura et traditio tantum in tempus mortis fuspenfa, toties fit donatio inter vivos. Ratio, quia ftc aclusdonandi eft perfeclus, confummatio vero tantum dilata, ergo initium hic potiffimum infpiciendum; nam ex primordio tituli pofterior formatur eventus; amplia, ut idem fit, fi duo tantum teftes fuerint adhibiti, eiiamf fiub commemoratione mortis facla fuerit donatio Carpz. part. 3. conft- 1. defin. 1.
I. Deel confultat. 130. bladz- 210. Rehooren te komen in collatie- Hac notat. Abrah. de Pape; Regulariter quidem verum effe, dotem quam filia, et donationem propter nuptias, quam filius, a parentibus fuis acceperunt, in collationem venire, hoe eft, confundi cum bonis paternis arg. L. 12. C. de collationib. ubiid exprejfe dicitur, his verbis: Filia licet maneat in Sacris: ft dotem non conf er at. quam mortis tempor e communis patris- habuit fratribus in eadem familia conftitutis, actiones hereditarias denegari non ambigitur. Confionant L. 8. et 17. C- eod. Hujusque rei ea ratio eft, quia dos et donatio propter nuptias -non fiuunt ex mera liberalitate, fed tanquam ex quodam parentum debito, ut fcilicet tanto facilius juvenes ad mairimonium allicerentur, etiam maxima inaqualitas, qua alias inter liberos oriretur, in iftiusmodi donationibus collationi locum fecit. Atque ita nobiscum fentiunt JCti in confi. Batav-vol- 5. confil. 257. pag. 774. et N 3 voL



102 AANTEKENINGEN, enz. vol. 6. confil. 28. pag. 122. De reliq/ds fumptibus atque expen fis, quas prater dotem ac donationem propter nuptias parentes infiliabus elocandis fecerunt, infpiciendum eft, an Ma fatta mox confumantur, neque inde ulla utilitas ad liberos redundit, quales funt, qua in convivium nuptiale funt facla: an vero ea penes eos falva atque integra maneant, veluti fiunt gemma, argentum, aurum, &c. Priori cafu, quia illa ad honorem eorum parentum refpiciunt, qui eos fecerunt , in collationem non venient, cum credibile non fit^ parentes eos veile in medium conferri, qui fiubito ac ftatim evanescunt. Ita optime Perkzius ad tit. cod. de collation. num. 15. in fin. Pofteriori cafu, hoe eft, ft fumptus non mox pereant, fed diu perdurent, in collationem veniunt; quia tum ut ftmplex donatio non conftderantur, utpote dotis et donationis propter nuptias appendices ac additamenta L. 8. C. de jur- dot. ut proinde hujus JCti j entent ia ft rejicienda, qui exiftimat fumtus in convivium nuptiale fat!os, utpote ftatim evanefcentes, a filia effe conferendos, eosque honorem filia refpicere, atque eos dotis additamenta effe, quemadmodum apparet ex verbis hisce fiequentibus; onkoften gedaan op Grietgens feeft; cujus contrarium jam fupra probavhnus.. Ibid.
Per omnia in expenfa pro filio facla pro aliqua militia, Doéloratu, prabenda vel dignitate locum effe collationi. Potius dicendum eft, filium non conferre id, quod ipfus pater pro dignitate confequenda expendit, idque propter onera ei coherentia, que tenetur fubire arg. L. 20. § 6. ff. famil ercific. Cui confiequens eft, neque fumtus ad gradum Docloratus confequendum conferendos effe, quia fcilicet et hac dignitas onus in fe continet. Urgebit forte aliquis et dieet in L. 20. inprinc. C de collation. dici; qua filius ex militia
num-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 103
nummis paternis emta fibi adquifivit, collationem non effugere: Qiiandoquidem dicendum eft, maxime a fe invicemdifferre rhilitiam et gradus Docloratus. Siquidem militia erat ipfa funclio, ob quam commoda et falaria ex publico iis dabantur, qui vel militiam togatam vel armatam exercebant L. 20. C. eod. Unde per militiam non debent intelligi ea commoda, qua ex publico exf olvuntur, fed ipfa funclio, ob quam ea acipiuntar, veluti apparet ex L. 22. ff. de legat. 2. Hujus modi officia pot er ant vendi, legari &c. L. 102. ƒ 3. ff.de legat. 3. et non nunquam poft obitum militantis certa penfio ipftus heredibus exfolvebatur. Itaque illud lucrum in collationem veniit, quod exdicla militia pecunia paterna filius fibi fioli acquifivit, eumque fenfium effe L. 20. oppoftta in princ. exiftimamus Et quamvis collationi non fiubjiciatur, quod a pat re impenfum eft ad gradum Docloratus filio confequendum, propterea, quod hic titulus habeatur pro peculio caftrenfi, atque onus quoque in fe contineat, ut proinde nullum emolumentum ad her e des ejus devolvatur: Sumtus tarnen, quos pater pro filio jludiorum caufa expendit, ab ipfio fiunt con fèrendi; puta fi illi funt magni; veluti pro libris, item 'inftrumentis mathematicis &c. quia horum utilitas eft permanens, ficque alias magna inaqualitas inter liberos oriretur L. pen- ƒ 1. C. de collation. Non refragatur libros aliaque inftrumenta ad ftudia promovenda parata non effe conferenda, quia habentur pro peculio caftrenfi,. quod ad fblum filium pertinet: quomodo argumentatur Perezius ad tit. C. de collation. num- 12. in med. Hunc obicem ut amoliamur, decendum eft, ea inftrumenta pro peculio . caftrenfi non reputari, quoniam pater ea pro libero arbitrio filio. poteft adimere; quod.facer e haud pojfet, ft pro peculio caftrenfi haberentur: et quod in L. unie- C. de caftrens. 'om. palat mor. peeul dicitur, debet exaudire de donatis, non fblum commo-
•ü ■ " '•' datis



104 AANTEKENINGEN, enz.
datis, ut verbis finalibus cit.L. videre eji. Excipio fumtus atque expenfas erogatas in viatica, in alimenta, et "/India, in honorariapraceptorum: quia et ea ftatim pereunt, et pater eadem domi tarnen debuiffet expendiffe. Huic facit L. 50. ff. famü. ercisc. Qua pater, ait JCtus, filio emancipato ftudiorum caufa peregre agenti fubminiftravit, ftnoncredendi animo pater mififfe fuent comprobatus, fedpietate debita dutjus,, in rationem portionis, qua ex defuncti bonis ad eundem filium pertinuit, computari aquitas non patitur. Reële itaque Sichardus ad L. 18. C eod num. 3: fi parva impenfa- in libros aïïaque inftrumenta ftudiorum caufa parata , tum. prefumi patrem eas donare, qua morte ipfius funt cpnfirmata; 'fin. vero fint magna,.tuui prefumi, ipfum eas duntaxat commodaffe, non donaffe, arg. L. 47.'ff.' de donation. inter vir. et uxor. . Ibid. v
Dat van de voorfchreven koften niet fufffantelyk blycken /oude. Dus dan, dat matige bmilofs-koften gedaan na de qualiteit der kinderen en niet de buitenfporige, die een vader doet om fyn eigen eer, wanneer hy dezelve heeft aangetekent, en ook anders niet, moeten in collatie komen, enwordzodaenige aantekeninge gelooft, niet tegenftaande anders geen qui• tantien kunnen getoont worden; confilia hic 3. deel. conf. 150.
Ibid.
Tot volkomen preüve van de voorfchreve coften 't fameH ftrekken. Hac notat Abraii. de Pape : Qi-iamvis fumtus atque expenfa in librum accepti et expenft funt annotata a parentibus, ex inde tarnen non fequitur, eas in collationem debere venire, verum infuper requiritut\ ut de expreffa 'voluntate earum conftet; tum nam que collationem non effugient conftl. JCtor. Batav. . vol. 6. in append. confil. 151. num. 1. Quopertinet illud ufitatum axioma; Expreffa nocent, non expres fa non nocent. L. 198.ff.de regul.jur. I. Deel



(5PDE HOLLANDSCHE ADVYSEN enz1. 105'
ï. Deel confultat. 131. bladz- 212. B. ftaende huwelyk effecluelyk hadde mogen renuntiere 'l Recht, dat haer tot de conqueften hadde mogen competeren. Abrah. de Pape fequentia hic obfervat: quod hoe verum fity fi mulieri jam nihil ex acquiftibus fuerit acquafitum: quia donationes inter virum et uxorem tantum funt validee de jure non adquirendo, et alter inde non fiat pauperior L. %.inpr. ff. de donation. int. vir- et uxor. fi vero lucrum jam fuerit uxori adquifttum, majus habet dubium, an fcilicet uxor ei posfit renuntiare, quod tum demum refipondit JC. in confil. Batav. vol. 4. confil. 118. procedere, ft^ea renuntiatio lucri jam adquifiti juramento ab uxore fuerit corroborata; caterum confer. hic Voet ad tit. ff. de paél. dotal. num. 50. êj? feqq. Bynkersh. Res civil. Ubi 2- cap. 1. Ibid. bladz. 213.
Certi enim juris eft, maritum et uxorem invicem emere et vendere nee non permutare et omnis generis contracJus celebrare poffe. Hoe quidem verum efi, ficribit hic Abrah. de Pape, ft donatio non fiubfit, arg.L. 15. C.de donation. int. vir. et uxor- cujus tarnen contrarium hic ftatuit JCtus, ut pat et exverbis pracedentibus, Alwaert'tfulx, dat't voorf. accoord foude wefen donatio, nogtans nademael 't felve gefchied is ob caufam, &c- Omnes autem contraclus fimulati 'etiam in emtionibus et venditiombus juris vinculo funt dejlituti, quia fides fimulatur absque veritate tot. tit. C.plus valere quod agitur. Quinimo, ne quidem aftiones aut obligationes aut alia 'poffunt conjuges fibi invicem in fraudem interdicli remittere L. 5. § 6- 7. ff. eod- Ratto ditt* conftitutionis illa vulgo redditur; quia fiub contra&ibus ftmulatis, per nimias donationes fe conjuges amore mutuo fraudarentur; et concordia maritalis pretio quodam modo emeretur, quod fieri non debet, ut efi in L. 1. 2. ff. eod. Atque hinc pro-
O ar



ïo5 AANTEKENINGEN, enz.
vide Solon omnes indiftinEle donationes inter virum et uxorem fjonadmisftt, quia ilhe non ex mera liberalitate, fed potius quadam necesjitate intercedebant : quemadmodum narrat Plutarchus in ejus vita. Idem quoque fuit recept urn apud Romanos, jicuti jam diximus. Cum tarnen excipiebatur9 nifi Ma donationes inter conjuges mutua morte alterutrius effent confirmatie, atque in eadem voluntate donator usque v ad extremum vita fipatittrn perdnrasfet; quod primo eft effectum oratione in fienatu habita ab Antonino ante excesfum D. Severi et Antonini, qua refertur atque explicatur ab JCto in L. 32. in pr. et § 1. ff. eod. conf. L. 18. C.dicJ-tït, Ratio eft, quia in id tempus donationis eventus excurrit, quo vir et uxor effe definunt, ut loquitur JCtus in L. 1 o. ff. dici. tit. Ne quis tarnen ex nonnullorum fententia putet, hoe propter mortem donatoris fic effe conflitutun?; cum potius id effeceritTfus yoluntas continuata, quam ita lex intellexit^ ttt ft donans fupervixerit, eu cafu donationem revocatam cenfen: quoniam non raro legata atque hereditates benemerentibus relinquuntur; qui fi anteteftatorempramoriantur, ea ad ipforum heredes non tranfèunt, fed pro fcviptïs habentur L. unie. § 2. C. ds caduc. tollend. Olim e.xprefio voluntatis a donaiore necejfaria erat, ut hac donatio fidfifteret, hoe eft, ut legati vel fideicommiffi non/ine res donata reUnqueretur, quemadmodum patet ex L. 4-j.pr. et § 1. jf.de legat. 3. Hoe tarnen aliter obtinet de jure novo, quod hac donatio tacite atque ipfio jure etiam fine voluntatis tefiificati'one pram ortuo donat ore, confirmatur, modo de ipfius contraria voluntate ha"d confi et d. I. 10. L. 11. § 1. ff. eod. Non eft, quod quis dicat; ergo hac donatio non differt a legato. Dicendum eft omnino differre; nam legatum non eft yalidum aut robur accipit, nifi poftquam hereditas jam fuerit adita érg. L. 2(5. § 8. ff. de legat. 1. Atque in donatione inter



op de HOLLANDSCHE ADVYSENenz. ïoy
virum et uxorem hoe non eft neceffarium, fed fufftcit folam 'mortem ac perfeveraniiam donatoris fuiffe fecutam; quibus concurrentibus donatarius rei donata dominium mox confiequitur L. 9. § uit. L. 10. L. 11. in pr. ff. de donation. 'inter vir. et uxor- Merito itaque dixit Accursius ad L. filia C. famil. ercifc. Donationem inter virum et uxorem non teftamento, fied morte confirmari. Et quia ha donationes conjugahs ante hereditatis aditionem confirmantur et valida fiunt; inde quoque eft, ut pro parte her edit aria non habeantur, neque ex teftamento ipfio ccpiantur, neque in quartam trebellianicam imputentur L. 68. ff. de legat. 2. At moribus noftris valde dubitatur, utrum donatio inter virum et uxorem morte confirmetur, quia uxor amplius non eft in potefiate parentum, ut apud Romanos L. 7. C. de nupt. fed quemadmodum olim, in pot eft at e fui mar iti G llius Ub. 18. cap. 6. • In quibus dam Gallia locis donationem inter virum et uxorem non fubfiftere teftatur Moknacivs ad L- 32. in pr. et § fin ff. de donation. inter vir. et uxor. Verum ejus contrarium obfiervari vult H. Grotius introduB. lib. 3. part- 1. num. 11, 12, 13. Nos potius diftinguimus an communio bonorum inter conjuges fuerit introduBa, an vero non. Priori cafu certum eft, donationem non valere; fecus vero pofteriori: quamquam alii indiftin&e dicant, eam non poffe fieri; neque morte conjugis confirmari; et Groenewegen ad L. 31. § 8. ff eod. exiftimat, valere quidem donationem inter virum et uxorem, fed tantum in ornamentis a viro uxori fiua donatis, modo ea non fiunt immoderata, et conditionem aut qualitatem inariti non excedant. Caterum dubitat, utrum uxor viro quid pofifit donare, quia uxor eft fiub poteftate fui mariti, unde vera traditio non poteft fieri: ut proinde ea non videatur morte confirmari poffe. Idem ad L. i« C. eod- cum plurimis ibidem citatiS'
O 2 Ibid-



io8 AANTEKENINGEN, enz.
Ibid. bladz- 210".
Seer generael jae univerfael zynde. Alias legata ftricle funt accipienda, et ita legatis nummis magis exiguiores legati videntur L. 39. $ 6. ff. de legat- 1. L. 75. ff. de legat. 3. vide Roland a Valle 3. conf. 16. num. 30. et feqq. Eachin lib. 13. cap. 53. quod verum regulariter in dubio, quando teftatoris yoluntas non fatis eft explorata, ac ita res obfcura atque incerta Natta conf. 626. num. 21. alias enim, ubi de voluntate teftatoris apparet, legatorum interpretatio plenior erit, Cagnol. ad L- 12. de Reg. jur. num. 6- quo faciunt ea, qua tradit Wesenbec. lib. 2. conf. 89. num. 10. ftc vino legato propter prafumptam teftatoris voluntatem yafa quoque deberi ex Celfo refert Ulpian. inL.3. §i.ff. de tri tic. yin et tritic. legat.. cum credibile ft, mentem teftatoris eam .esfe, ut voluêrit accefftonem vim effe a?nphoras.
I. Deel confultat. 133. bladz. 218.
Zulks dat alle de vruchten by de voorfcr- Weduwe genoten uyt de voorfchreeve togtgoederen hare vry eigen zym Ziet ber Schrassert in comment. ad Reform at- Velav.pag. 476 en desfelfs Advyfen 2. deel adv. 52.
Ibid.
Te komen tot profyte van den Erfgenaamen. Ziet hier confultat. 2 deel conf 19. quajl. 4. en 2. derde deel conC 120. Voet in comment. ad tit. ff. de ufufrucl. num. 30*
Bladz. 219.
Quaprafupponuntur magnaefe. Ditisconfcimmetdelee- " te van H. de Groot Inl. 11. boek 39. deel § 6*. en aldaar Groenew. confer. Voet in comment. ad tit. ff. de ufufrucl. num. 3 6. I. Deel confultat. 134. bladz. 221.
Gedaan zynde ter goeder trouwen. Qua bona fides in dubio prafumitur £. 6. C. de dol. L. 51. pro foc.
I. Deel



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 109
L Deel confultat. 135. bladz. 224.. Cedit monafterio. Vide hic Carpzov. part. 3. confi. 28. defin- 3. num. 1. Gail lib. 2. o£/*n>. 4. num. 12.
G<?*« 2W«i«0 JW» legitimatie van node en hadde. Ziet hier Sim. vanLeuwen Roomfch Holl. Recht 3. boek 3. deel num. 5. Groenewegen over Hug. de Groot ii. boek 15. deel § 7. num. 6. confilia hic 6. deel pag. 326. et 1. ^mfc 340. num. 6. confi 101.
I Deel confultat. 136. 225.
Dan reciproce et aqualiter. Exceptio extat. confil. hic 2. deel conf. 141. pag. 275. alwaar een man en vrouw teftament makende, ende, de vrouw de man by af lyvigheid van haare kinderen, in alle haai- natelatene goederen fubftituerende, die makinge, hoewel die niet reciproce is gedaan, nogthans naRegtenmag beftaan confilia hic 2. deel. confi 141. pag. 275.
I. Deel confiidtat. 137. bladz. 227. Voor en aleer de capitaalen van de conthoralen zyn geredintegreert. Want voor conqueften kan alleen gerekent worden ,Öhet geene, afgetogen de laften des boedels, en het wederzyds aangebragte" goed, bevonden word als dan overtefchieten; Utrecht fiche confultat. 2. deel. conf. 23. pag. 115.
Ibid. , Te deduceeren zyn bedongen douarie. Douanen moeten als fchulden en laften van den boedel voldaan worden Is. van den Berg. Nederl. advysb. 1. deel confi 135-^g- 337- Ws' Dunkt onder correctie 2. deel conf. 14. pag. 36. vers. op de tweede conf. 20. pag. 52. vers niet doende. Ibid. bladz. 229.
Cum ejusmodi ufur* non veniant, nifi a tempore mora.
O 3 Hac



ïio AANTEKENINGEN, enz.
Hac obfervat hic Abrah. de Pape, dicens; Hodie ufur* et fruclus legatorum non debentur a tempor e mora, quod hic putant JCti; neque ex tempor e adita hereditatis, fed a tempor e mortis teftatoris: idque fine ulla diftinclione, an legatum fuerit relitlum in genere, an in fipecie, quamquam illatn diftintlionem faciat Jclus in confi, Batav. vol. 5. conf. 260. Noftra affertionis ratio eft; quia dies rei legata cedit tempor e mortis teftatoris, tumque diminium direclum ad legat ar iumtranftit, pracipue cum in bona ft dei judiciis ufiura, multo magis fruclus citra moram, atque ftatim, ubi res apud debitorem effe ceperint, deucantur. Atque inde eft, quod legatarius, ft ante aditam hereditatem moriatur, tarnen legatum ad heredes fuos transmittat, veluti pat et ex l. 3. C. quando dies legat. vel fideicommiffi eed- in qua liac verba fiunt expreffa; Si Pontionilla ad eam atatem pervenit, cui legatum, vel fideicommiffum relitlum erat, petitionem ad heredes transmifit, licet ante dicefierit, quam confequeretur legatum vel fideicommiffum. Ita nobiscum tenent Perezius ad tit. C. de ufur. etfruclib, legator. num. 1. Groenewegen ad L. 1. et fin. C. eod. Ar guit et hoe ipfum non obfeure L. 42. ff. de ufur. in qua dicitur; poft adquifitum ex caufa fideicommiffi dominium, fruclus, qui ex terrapercipiuntur, ad fideicommiffarium pertinere. Et fi ufiura et fruclus legatorum a tempore adita hereditatis computarentur,non raro her es longiffimas mor as necleret, antequam hereditatem adiret, quod maxime iniquum foret Perezius d l. num 1. in fin. Atqui inquiunt noftri adverfarii, ex variis ac plurimis legibus , veluti ex L. 47. in pr. et § uit. ff. de legat. 1. item L. 3. inpr. ff. de ufur. ejus contrarium dilucide apparet, et dicuntur legata demum poft mortem teftatoris ab heredepraftari debere: unde fequitur hereditatem antea debere effe aditam. Hasce omnes ac ftmiles leges adyerfantes Glossa et
Groe-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. m
Groenewegen ad d. I. atque alii de legatis rei aliena explicant; cum etiam alii exiftiment Trebonianum in hoe cafu a juris iramite deviasfe. Nos rejecliS eorum opinionibus arbiiramur dici:' leg. oppojitas debere intelligi de legatis per da^nationem, finendi modo, aut denique perpraceptionem relitlis, quorum dominium non ftatim tranfibat in legatarium a tempor e mortis teftatoris, quia demutn poft hereditatem aclitam ab herede prceftabantur, quapropter in iis antea moram committere dici haudpoterat: nifipoftea interpellatus ab legatario fuiffet; a quo demum tempor e ufur as et fruclus praftare tenebaiur, veluti clare elucet ex cl L> 47. pr. et § uit. if. de legat. 1. ftc que ent exponenda L. fin. C.de ufur. et fruclib. legator. ubi dicitur: In legatis et fideicommiffis fruclus poft litis conteftationem, non ex die mortis confequun* tur, five in rem jive in perfonam agatur. Eaque fententia confirmatur apud Cajum. lib. 2- Inft- tit. 9. de fideicommiffi. in fin. verba ejus hcec funt: Praterea et in hoe alia fideicommijforum et legator urn conditio: quia fideicommiffa, ft tardius, quam fcriptum eft, foluta fuerit, ufiura et fruclus debentur, fed ex mora fiolutionis, fi per damnationem relicla fuerint. Sed poftquam hac genera legatprum in defuetudine?n abierunt, direclo rei legata dominium in legat arium fuit iranslatum a tempor e mortis teftatoris: cui confiequens erat, ab eo quoque tempor e eorum fruclus et ufur as déberi pr. Inft. de legat. Neque noftra fententia obloqultur, nonnunquam evenire poffe, quod' her esheditatem 'non adeat, ficque legata corruant, quoniam rei legata dominium nontranslatum erat arg- L- 14. C. de fideicommiffi Enimvero nos dicimus, id noftro cafu non poffe contingere, quia teftator expreffe dixit, fcripturam teftamenti etiam pro codicillis valere, vel quo-d relitlum eft, ab. heredibus legitimis prceftari: idque lucuknter oftendit L. 29- eod. item L- 8» § 1. C. de code-
cilL



ïïi AANTEKENINGEN, enz.
cill. Excipitur nifi legata fiub conditione vel in diem incer* tum fvefwt relicla: tum namque ab ipfo demum die vel conditionis exiflentia eorum fruclus et ufiura debebuntur L. 74 L. 7$. ff. de conditionib. et demonftration. Nam hoe jolum in legatis puris ejl, et iis, quibus dies certus eji a teflatore adjeclus, ut eorum dies cedat a die ipfms mortis. Quamvis enim hoe interft, quod in legatis puris ftatim venerit dies, hoe eft relicla debeantur, et ftatim peti pofftnt; inreliclis vero in diem, cesferit quidem eorum dies, hoe eft debeantur, fed peti non pofftnt, nifi dies venerit: tarnen ea ad heredes legatarii transmittuntur, quoniam per ceffionem diei a&io erat qua fit a adpetendum legatum L. 213. in pr- ff de verhor. fgnification. Caterum in legatis in diem incertum reliclis, aliud juris eft: quippe ft legatarius pramoriatur, antequam dies Uk venerit, nihil ad heredes ejus transmittetur9 'quoniam dies incertus conditionem in teftamentis facit d. L. 7$>ff. eod, Hinc cum her es legatum prajiare juffus eft, cum vel ipfe vel aliis morietur, licet quidem certo certms futurum fit, eos morituros ejfe, quia tarnen incertum eft, an id eventurum ftt, legatario adhuc vivente, ideo hoe legatum conditionale facit arg. L. 1. §• 2. ff. eod.
L Deel confultat. 138. bladz- 229. Hier word geadvifeert, quod licet muiier dotem falvam ftipulata fit poft obitum viri, tarnen maritus bona dotalia ftante matrimonio alienar e po/fit; En ditteregt, indien dit maatniet fraudulenter gefchied is, want dan zoude de vrouw aclione revocatoria kunnen ageeren; Fraude namque interveniente revocatoria agere poterit.uxor inftar creditoris, eoque cafu probata fraude datur ei reivindicatio Christin, ad leg. mechl. tit. 9. art. 2. num. 5, 9, 15.
I. Deel



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, errz. 113
I. Deel. confultat. 139. bladz. 231. Van alle de goederen. Moetende een Inventaris contineeren alle de goederen des boedels, geene uitgezondert, met klare ultdruckingen van de qualiteit en quantiteit derfelve. Utrechtfe confil. 2. deel conf. tf.pag- 149.num. i$. conf. 1Slconfi 4$. pag. 208. num. i- en deeze aélie om ftaat en Inventaris te eysfchen, is aanftonds geboren, zoo dra een van de Echtgenoten overleden is. confilia ibid- 3- deel confi 105.
Dag. 457 -num. 1.
I. Deel confultat. 140. bladz. 233.
Niettemin indien in plaetfe van 't voorgaande Huys en Erve. Nam licet jus pignoris non extinguitur, oblato per debitorem pignore aque idoneo creditori invito, fiecus fi volenti, tarnen fi evidens omnino fit, quod id fine^ dispendb creditoris posfit fieri, aquum videtur id arbitrio judicis permitti, licet apert0 jure deficeamur Voet in comment. ad tit. ff. quib. mod. pign. vel hypoth. folvit num. 11.
ï. Deel. confultat. 141. bladz. 236". Dat de voorfch'reven fiubjeclie van rejlitutie niet en verbiet de alienatie onder den levende. Want een alienatie onder den levenden door een uitterfte wille toegelaten zynde, blyft die caufa mortis of by teftament evenwel geprohibeert Utrechtfe confultat. 1. deel confi 55. pag. 191. num. 6. et conf. 54.pag- 187. num. 17.
I. Deel. confultat. 142. bladz. 237. Op wien de erfeniffe of een gedeelte van dien door fideimis naer V overlyden van den gegraveerden Erfgenaem moet devolveren. Want een lideicommiffairen Erfgenaam is gehouden ftaat en inventaris te leveren, en die met eede gefterkt, mitsgaders cautie te ftellen, dat de goederen niet Men wer-
p den



ii4 AANTEKENINGEN, enz.
den misbruyckt, veel min veralieneert. Is. Van den Bergh Nederl. advysb- 4. deel conf. 244. pag. 729. Ibid. bladz. 238. in margine.
Wanneer een Erfgenaem, die met fideicommis is gegraveerd geen inventaris en heeft gemaekt, wert naer de opinie van yerfcheiden Doctoren van de Trebellianycque portie ver/leken. Edoch die opinie gaat niet aan; want het controvers is, of een Erfgenaam de detraftie van de Trebellianycque verlieft, indien hy geen inventaris gemaakt heeft van de erffenis. Ziet hier over Ber. van Zutphen Nederl- pract- tit. Trebelque num. 13. alwaar verfcheiden aucteuren.
I. Deel confultat. 143 bladz. 241. Daar by een collaterael naeften verwant ende Leenvolger geoorloft wert V Leengoet te aanvaarden fonder hem de Erfi feniffe te bekroonen. Dit zoude anders zyn in het geval, daar een foon fyn vader in het Leen fuccedeert, want die ook gehouden is Erfgenaam van fyn vader te wefen, en de fchulden by hem gecontraheert te betalen, want een foon kan het Leen niet genieten, ten zy hy hem drage Erfgenaam van fyn vader Joh a Sande decif. Frific- lib. 4. tit. 9. defin. 2. et Frater ejus Freder. a Sande ad confuet. Feudal. gelr.tr. 1. Ut. 3. cap. 2- § 5. num. 4. Berlich. pract. concl. part 2.' concl. 56".
I. Deel confultat. 144. bladz. 245^ Ende geprafupponeert werd het felve Leen niet aengekocht te zyn ftaande huwelyk met de gemeene penningen van A. en B. geëchte man en wyf. Indien tuffchen man en wyf, volgens de ftatuten, ofte by huwelyckfche voorwaarden, is geintroduceert gemeenfchap van alle de goederen, ende dat een van beiden eenige Leengoederen ten huwelyck aanbrengt, ofte dat ftaande huwelyck een van beiden eenige Leen goederen



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 115
ren by erffeniffe aankomen, is de vrage, indien de Leengoederen na het fcheiden van het huwelyck niet en mogen komen in dellnge of aan de langslevende ten minften niet uit de andere moederen evenveel moet confequeren ? Ik antwoorde Neen; ten ware by de huwelyckfe voorwaarden geftipuleert was, dat ook de Leengoederen zouden komen in gemeenfchap , in wekken cas, den geenen die in de Leengoederen niet kan fuccederen, moet trecken ende geregtigt is tot halffcheid van de waarde van dien; Ziet dit by Freder. a Sande ad confuet. Feudal. Gelr. TraB- 2. tit- 2. cap. 3.num.4.5,6. Nicol. Everhard conf. 53. num 9, io, ii. Lamb.Goris adverfar. jur- fubcifcr. tracl. i. cap. 3. num. 8.
I. Deel confultat. 148. bladz. 246. In de fchulden by de voorfcr. A. voor dato van haar luyder Hmvelyk gemaekt. Dit is in Gelderland ook zoo gebruikelyk, dat namentlyk man en vrouw by huwelyckfche voorwaarde de conftumiere gemeenfchap, foo over aangebragte goederen, als dewelke ftaande huwelyck,. aan de eene en de andere zyde, door fuccesfie foude mogen aankomen, uytbedongenhebbende, den een nog den andere aldaar niet gehouden is, totvoldoeninge der fchulden, voor aanvang des huwelycks gecontradeert, dog over fchulden, ftaande huwelyck te famen gemaakt , foude foo wel de een als ander in het geheel verbonden zyn. Is. van denBergh Nederl- Advysb. 2 deel conf. 197. pag- 557- dat"*00 verre È"aat> <Jat°fwel de gemeenfchap van goederen niet mogte geëxcludeert zyn, nogtans de langslevende niet gehouden is voor fchulden, by een van de Egtgenoten voor het aangaan van het huwelyck gemaakt en ftaande huwelyk niet gemaant zynde. Idem 2. deel conf. 205. pag. 584. En is de vrouw, de gemeenfchap geëxcludeert zynde, o-eregtigt te eysfehen vergoedinge van de halffcheid van de ö P 2 vmg-



ito* AANTEKENINGEN, enz.
vragten, die tot betalinge van de fchulden van haar man, voor dato van het huwelyck gemaakt, geëmployeer zyn, als ook van de helfte van de vrugten van de capitalen, die daar toe afgefteken en geimpendeert zyn, infonderheid, wanneer „de man op het aangaan van het huwelyk die fchulden verzweegen en fyn goederen als vry aangebragt heeft. Idem i. Deel conf. 73. in fin. pag. 184. yerf. Betref en de conf 74. pag. 185. conf. 75. pag. 187. Ibid. bladz. 247.
Geinftitueert in een fiekere fomma van penningen inplaetfe van fyne legitime portie En wort in dit geval gehouden voor een legataris; Ziet hier voren 1. deel confil 38. bladz. 40 in margine.
I. Deel confultat. 146*. bladz. 247.
Aengezien de ouders niet gehouden en zyn hare kinderen te alimenteren en ander nootdrufit verftreken, als zy felfis middel hebben om zich te onderhouden. Want dit is zeker, dat wanneer kinderen haar zeiven door eenige konft of handwerk kunnen onderhouden, of aan dezelve eenig goed van buiten is aanbeftorven, of opgekomen, waar van de vrugten tot onderhoudinge der felve kan aangeleid worden, dan cesfeert de verpligtinge, om haar kinderen nae haar ftaat en gclégentheid optevoeden, en te onderhouden. Ziet hier de £.5. § 7. ff. de agnosc. liber confilia hic 2 deel confi. 129. Cofturnen van Antwerp. tit. 36. art. 8. H. de Groot Introd lib- 1. part. 9. num- 9. Is. van den Bergh Nederl. advysb. 1. deel conf. 35.
Ibid. bladz. 248.
Als zy des middel hebben. Ziet hier Groenew. tit inft. per quas perfon. cuiq. acquirit. ad § 2. num. 2.
I. Deel



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 117
L Deel confultat. 147. bladz. 248.
En dat reciproce, als over en weder over. Wat 'er vereift wort tot het bewys van trouwbeloften met woorden ingegaan, daarvan ziet confilia hic 2 derde deel'conf. 90. pag. 257. num. 5, 7, 9'
I. D<?i?/ confultat. 148. fcfe. 250.
SW *>/ 0£»$ quaftione five atlione tam criminali, quam civili. Etiam in cafu adulterii, quod crimen etiam quinque annis prafcribitur Landr- der IV. boven ampt- tit. 33. art. 10. fed efi quèftió, an hoe tempus fit utile vel continuüm et an ejusmodi tempus ignoranti prafertim vero magijlratui currat, de qua vide Tomingii decif. 39.
Ibid.
Confequentelykcn mede, dat de atfrice de begrafenis van het fielve kind , als moeder jure pietatis de fuo ook verft rekt en gedaen heeft, fonder daar van eenige aantekeningen gehouden , ende fiulx geen animum repetendi gehad te hebben. Sequentia notat hic Abrah- de Pape; Qiiod kec fententia pojfet admitti, fi mater fui ff et locuples, ac fat is habuijfet unde fumtus atque expenfie. in filio fepeliendo potuerint erogari, quomodo exponeneïde L. 11, 12, 13. C-de negot. ge ft. Hcec namque prafumptio eliditur, cum mater in hoe noftra cafu fuerit paupercula acinops , ficuti apparet.ex verbis hisce. Een dienitmaegt en van ücgte conditie; quo■ cafu ea non prafiumitur fumtus in funus filii erogatos de fuofectfie:. quoft recle confulendo fecutus eft JCtus in confil Batav. vol- 4- confil: 136. Nequè.èx L. 14. § 7. ff. de religiof et fiumtib. funer- ejus contr arium colligitur, quoniam ea loquitur de ca/u, quo quis fumtus, atque expenfas in funus alicujus fecerit non animo eos repetendi: idque verba finalia hoe fatis indicant; fi pietatis gratia fecit, non hac animo quafi recepturus fiu.mJnm, quem fecit. In contr arium non facit, matrem nullam
p 3 pro-



ii8 AANTEKENINGEN, enz.
proteftationem de repetendi fumtibus feciffe, quod exprejfe d- L. in fine exigit; idque ut ait JCtus, nepojlea de eo quaftionem patiatur. At dicimus, eam poteftationem non ejfe necesfariam, cum conirarium ex contr ariis conjeBuris et prcefuniptionibus pojfit colligi L- 7. C- de jur. dot. Ca ter urn fate mur quoties in contr arium non fint conjeBura, neque prote fi alio de fumptibus in funus alicujus erogatis repetendis pracesferit, eo cafu eos fumptus de fuo quem erogajfe, animo eos non repetendi: quoniam mortuos curare, fepulire, pars humanitatis et pietatis eft, quod ratio humana a nobis effiagitat- et quod pietati et mifiericordice tribuiiur, id gratuitum eft, ut bene Seneca lib. 5. de benefc- cap. 7. optime hac de re agit divini humanique juris peritijfimus H- Grotius de jur. heil. ac pac. lib. 2. cap. 19- § 2. num. 1, 2, 3. & fieqq.
I. Deel confult. 149. bladz. 251. Omtrent agt en twintig jaeren. Want een huwelyck gecontraheert by perfonen, die onder de vyf en twintig jaren oud zyn, en onder ouders en mombers ftaan, is van geener waarde, en zyn de trouwbeloften by fodane perfonen ingegaan, niet alleen niet obligatoir, maar nul en van geender waarde, conf Ha hic 2 derde deel conf. 86. pag. 266. num. 1.
I. Deel. confultat. 150. bladz. 254. Cum prius teftamentum non tollatur, nifi per pofterius jureperfeBum. Qjiod tarnen eft quaflio, de qua vide Ber. van Zutphen Nederl- praB- tit. teftament. § 6.
I. Deel confult. i$r. bladz. 256". Generael verbant van alle goederen oock over de goederen, naer date van den fielven verbande verkregen, is ftrekkende. Dit is conform de leere van Ant. Faber in cod. lib. 8. tit- 7.
der



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 119
defin. 13. num- 7. et 12. Gratian. discept. forens, cap. 156. num. 1. Ordonnantie op de teftamentm. in Veluw- art. 19.
I. Deel confultat. 152. bladz. 256". Maar naer het Recht binnen Rotterdam geufeert. Ziet hier Schrassert in comment. ad Reformat. Velav.pag. 584. Ibid. bladz. 257. * Schoon met confent aldaar befielt zynde, ende nietgegoedt wefiende, noch huys gehouden, noch poort erfichap geacquireert hebbende, gehouden moet worden, als tot Leyden en in tranfttu ende by gevalle geftorven &c. Sequentia hic obfervat. Arbrah. de Pape. Quod fcilicet omnino filius vere mutavit fuum domicilium; cum confienfus matris accefferit, neque in traufitu aut cafu Lugdum poteft dici obiijfe, quemadmodum hic male exiftimat JCtus. Nam quamvis ipfe filius animum domicilii mutandi non declaraverit, quod fiane haud potuit, utpote impubes, cujus nullum animi judicium; qua caufa eft, quod fufecerit hoe matrem fuam pro fe feciffe: quod conftat ex verbis pracedentibus. Des kinds moeder op haar doodbedden, ende de voornoemde fufters na de moeders dood gewilt hebben, dat het voorfcr.kind tot Leyden metterwoon foude werden gefonden. Nihilnegotiifaceffit, quod'extat'in confil. JCtor Batav. vol. 4. conf. 174. quia ibi JCtus loquitur, cum filius alio mittitur, ut fit in aliqua fchola fiub praceptoribus ad certum duntaxat aliquod tempus absque confilia et propofito ibi perpetuo manendi aut habitandi: quo cafu non mirum eft, domicilium non fuifje mutatum, propter ea quod is animus parentis non fuerit. Atque hanc fententiain tanquam rationi et legibus confonam recle confulendo fecutus. eft Theod. Graswinckel in confil. Ba'av. vol. 3. torn. 2. confil. 32. Verba ejus, quia maxime ad rem faciunt, appona/u: In domicilio, iuquit, quod quis fibi voluntate propria confti-
tuit,



f
I
120 AANTEKENING E N, enz.,
/«fr, ratione filii non ejfe opus attenta ratione domicilii originis, fed attenta duntaxat voluntate patris, qui filio fuo domicilium conftituit, et cum veile non pofftt, qui obfequitur domini patrisque voluntati, jure talis yoluntas patris filio domicilium confiituentis valida fit, non fiecus ac fi fibi ipfi domicilium conflituifiet L: 3. 4. ff. ad municipal. ftc quoque domicilium non dicuntur mutaffe, qui in qua dam academia morantur ftudiorum promovendorum caufa. Nifi fort e per decêm annos ibi fuefierint, tum enim fpatio tam longi temporis prafiumuniur ibi domicilium conftituiffe, veluti refpondit JCtus in confil. Batav- vol- 3. toni- 2. conf. 196. num. 7. quem fequitur Perezius ad tit. C de juris dici ion. num. 8. Hac tarnen prafumtio eliditur, fifiudiofus pojft probare fe animum ibi habitandi non habuiffe, licet, etiam ultra decennium in academia fuerit, ut bene ten et Alciatus regul. 3. prafiumpt- 29. num. 10. Atque ita erit exponenda L. 2. C de incolis &c- Hinc recle ait Colerus de proceff. executiv.part. 2. cap. 1. num. 34. in fin. fi fcholaris fuerit in aliqua academia per decennium pro flndio complendi in unafacultate, et iterum vellet remanere pro fiudio alterius facultatatis, nonne ridiculum effet dicere, decennium illuddomicilium conftituere? Simili'ter domicilium prafumitur ex conjecluris et prafumptionibus, ut ft aliquis in aliquo lóco adfidue fit et verfetur. Neque obftant L. 1713. et L. 20. ftl ad municipal. in quibus exprejfe dicitur, quod nuda ac fola converfatio et habitatio 'domicilium non confiituant, fi animus non concurrat- Resp. ex illa continua ac frequenti converfatione veluti atfu exteriori ibi quoque prafumi domicilium fuiffe conftitutum: quia hac eft legis prafumptio, ut recle ait Menoch lib. 2. arbitr. indic-quaft. cent. i-caf.%6. num. 11, 12, 13. Cui confequens eft mercatores r efi e poffe conveniri in iis locis, in quibus afftdue et frequenter verfan-
tur,



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. m
tur, ex fententia Coleri de procejf. executiv- part. 2. cap. 1. num. 35. quamquam id negent JCti in confil. Batav. vol. 5. conf. 86.p. m. 311. et vol. 3. torn. 2. «>»ƒ. 317. num. 7,8. 6? üflfo tf£ Juliano, quem fequitur Paulus in,
L. 5' ff ad municipal., di&um eft aliquem duobus fimul locis domicilium habere: reje&a fententia Labeonis exiftimantis, talem nusquam domicilium habere, quia, ut vulgo dici folei; Qtdsquis ubique habitat, maxime nusquam habitat. Et quod plus eft, commvniter Dd tradunt quatuor domkilia aliquem habere poffe per L. 6- § 1. ff. eod- primum eft ratione beneficii Ecclefiaftxi, ubi quis refidet: fecundum, ubi major em partem fuarum fortunarum collocavit L. 7. de incol. Tertium eft ratione originis arg- L- 11. ff. de fenator quod tarnen hodie non attenditur, ita ut originarius non amplius maneat fubjetfus juris di&ioni origine conftl JCtor. Batav. vol 3. torn- 2- conftl. 196. num. 2, 3,4. Et denique, ubi quis larem favet, quemadmodum ab Imp. eft rejlcriptum in d. L. 7. C. Quibus omnibus caftbus, aiunt in ele&ione Afloris effe, in quo foro reum velit convenire, reje&a omai exceptione fori declinatoria conftl. JCtor. Batav- vol. 4. conftl. 291. HU tarnen non dicuntur habere domicilium in loco, in quo tantum ignem ac focum tenent; Belgice vuig» vuur en ligt houden: Nifi ftmul animus ibi perpetuo matiendi concurrat , ut bene confuluit JCtus in confi l Batav. vol. 3- wm. 2. conf. 4. in med. Nam fola ac nuda habitatione do mei Hum conftituit ur, ftcuti male putat Alciatus lib. 5 Refponf. conftl 164. fub num- 5. contra L. 10. ff. ad municipal. quee expreffe Ma duo conjun&im ad domicilium conflituendum requiri1, puta res et fa&um, non vero nuda ac fola conteftatio- Falhintur ergo, qui autumant, Larem foyer e in L. 2. et 7. C. de incol. unum idemque effe cum eo, quod nos vulgo vocamus, tenere focum et ignem: nam lares et penates erant Dii, quos in eedibus Romani ethnici tan*
Q quam



m AANTEKENINGEN, era:.
quam numina colebant, de quibus late agit Lactantius Ufa 1. de fa/fa religion cap. 20. Addendns Cicero pro domo: jOj/id, inquit, fanclius, qv.id omni religione munitius, quam domus uniuscujusque civium: hic ara funt, hic Dii penates, Jacra, religiones, ceremonia continentur Macrobius lib. 3. faturnal. cap. 4. Hoe nero de illis dici non poteft, qui tantum in aliquo loco dicuntur ignem ac focum ienere; qua cum a fe invicem multum diferant, confequitur de uno ad aliud nihil inferri poffe, hisce adde ac confer. prafid. Bynckershoek BurgerL Rechtszaak 1. boek 16. hooftd.
I. Deel confultat- 153- bladz. 2.57..
Hier word gehandelt over de requifiten van den verkoop van de goederen van onmundigen, waar van ook eem ampel adws by Schrassert 4. deel adv. 25.
Bid.
Sulcks dat de naafte ende geintreffeerde vrienden in casT dat den Regter de verkoopinge van weeskinderen, onroerende goederen, fonder voorgaande noot en buytenhaarkenniffe foude mogen decerneeren, gefondeert foude zyn, omme daar tegens by appel ende mandament poenael van den Hove van Holland te voorfien. Hoe non exiat, fcribit hic Abrah. de Pape , in hac ciiata L.%.§.\\. de reb. eor. qui fub tutel. &c. quoniam ibi non dicitur confenfum amicorum proximorum in venditione rerum pupillorum ftve minorum effe neceftarium, fed tantum utile: idquepotifiimum eo cafu, cum nullaextet rerum pupillarinm notitia; qua fi ex confeclo de bonis inventario vel etiam per extraneos appareat, ne quidem confanguineorum prafentia aut eorum requifitio erit neceffaria. Ita refpondit JCtus in confil. Batav. vol. 5. confil. 195. in princ quam fiententiam cowprobat etiam Glossa' ad dici. L. 5. § 11. Proinde ad venditionem atque alienatiomm rerum
mi-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 123
winorum aut pupillorum folius tantum judicis decretum efi neceffarium, non amicorum aut confanguineorum L. 5. L. uit. C. de prad. et al. reb. minor, ha tarnen hanc venditionem preetor veljudex decernit,fi fubft as alienum et urgens, aut qua dam neceffitas immineat d. I. uit. C. eod. item JCtus in cit. confil. in princ. In venditione etiam venit obfërvandum, ut ea fiat publice per ediclum, et poft licitationem bona plus offerend adjudicentur L.y. § 8. ff.de minorib. Prater hac fblemnia, alii adhuc multo plurarequirunt. Primum effe dicunt, ut judex inftruatur de fortunis pupillorum per alium, quam per ipfio s tutor es aut curator es L. 1. § 2. ff. de reb. eor. qui fiub tutel. Deinde ui- ante inquiratur, utrum pecunia pupillaris fit otiofa vel in nominibus vel in fruclibus inhorreo conditis, unde as alienum pojfet extenuart; qua ft non fit: tum demum ad venditionem tutor es procedent L. 5. § 9. ff. eod. Tertio, ut fundus tantum fterilis et non nimis frucluofus vendatur ditf. L. 5. ƒ 10. Quarto, ut judex profpiciat,' ne pecunia in itfus tutorum aut curator urn couvert atur, fied folis creditoribus exfblvatur d. L- 5. § 13. Et denique, ut decretum judicis fblemniter fit interpofitum, quo decernatur res alienari poffe L. 11. C. reb. minor, fine deer et. non alien. Hac omnia de venden dis rebus minor um funt neceffaria, et late ab bnp. Conftantino inL.iz.C.de adminiflr ation. tutor. referuntur. Qua Jolemnia ft in bonorum venditione minorum non fint adhibita , aliqui exiftimant, tum alienationem five diftraBionem ipfio jure effe nullam, neque in integrum reftitutionem ipfts neceffa iam arg. L. 8- cod. de prad, et aliis reb. minor, ubi dicitur; quod dominium rerum venditarum minoris tranfrenon potuerit. Unde ma* mfeftum fit, alienationem earum effe ipfio jure nullam. Neque alias minori data fuiffet vindicatio contra poffefforem, ft in ipfius dominio res non remanfffet arg. L. 10. L. 16.
Q 2 C.



124 AANTEKENINGEN, enz.
C eod. fed in dubium vocatur, utrum minor rem vendit am r ecuperans teneatur pofieffori rei vendita pretium reftituere. Vulgo id a Dd. negaturper L- n. C. de prad. et aliis reb. minor, propterea quod in ea L. nulla de pretio reftituendo fit mentio. Verum hoe fic temperamus : ut fi emtor fiaverit, rem minoris fie emisfie, ficque ma/a fide poffederit, eo cafu a minor e pretium non ejfe reftituendum, cum fibi debeat imputare, quod rem minoris fine deer et o atque aucloritate judicis fibi comparaverit. Nam qui contra legum interdicla mercatur, pretium amittit et rnalce fidei emtor efi L. 7. C. de agricol. fin vero bonafide, hoe eft, nefciens res minoris ejfe, eas tarnen emerit, ad pretium reftituendum minor tenebitur, modo conftet in rem et utilitatem ejus effe erogatum quod aperte refcriptum eft ab Impp. Diocletiano et Maximiniano in L. 10. L. 14. L. 16. C. eod. Non enim debet minor cum damno alterius locupletari. Itaque cum minor leefum fe afferat in yenditione vel in pretio vel id in rem ejus non ejfe verfum, ei incumbit onus probandi per L. 31. § ^ ff. de adminiflr at. tutor. Contra vero-id obtinebit> fi minor dicat propter defeclum decreti nullam fuiffe venditionem aut propter alias omiffas folemnitates: quo cafu emtori Dd. contendunt incumbere probationem, pecuniam in respupillares ejfe verfiam, fcilicet ft minor reftitutionem in integrum petens, probaverit, fie in yenditione fuorum bonorum effe leefum: nifi forte adhuc adcefferit fe ex eo lafium, quod dicat pretium quidem fibi effe folutum, fed id je male confumfiffe quoniam tum ut fundamentum fua intentionis pretii amijfior nemprobare debet;- Ita Bartol. Panormitan ad cap ad mftram num. 8. de reb. Ecclefi et alii, qui citantur ab do£iijj. A. Pinello ad L. 2. C. de refcindenda yenditione part. 3. cap. 1. fub num. 20. r
L Deel



op pe HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 125
I. Deel. confultat. 154. bladz. 259- Coftuymen van defe Landen. Te weten in Holland, ziet hier vooren conf. 25- 25. Schrassert 2 deel adv. 57..
doch in Gelderland is dit anders Scrassert i deel advys 11. num. 55. advys 19. i-ï. «s^-s" 45. en advys 28. 11. 2 deel advys 57. 7. en tfz/yjv 69. 19, 20. en advys j6. num. 1. Ibid.
De vafle goederen gelegen binnen het diftriB van de coftuy* men van Utrecht. De reden hier van is, om dat alle vafte en onroerende goederen, en welke in plaats van dien gehouden worden, gereguleert worden na de coftuymen van die plaats, daar dezelve geleegen zyn, Berlich. concluf. pra&icab. part. 3. concluf. 52. num. 66. Christin, ad leg. mechl. tit, 1. num. 12. circa fin. art. 1.
Ibid.
Nochte en obferveert niet, dat de aBe daar van gemaekt? niet en foude gepaffeert zyn voor Notaris ende getuygen, maar fimpelyk onder haar luyder handteekens. Confer. hic Thom. Herbai rer. quotidian. cap. 8. Coler decif. 249.
Ibid.
Als de particuliere legaten aan-gaat. Ziet hier de zoo even geallegeerde en Thom. Herbai rer. quotidian. cap. 8. Coler. decif. 249.
Ibid.
Nifi turpem perfonam inftituiffe. Nam fratribus atqm fororibus germanis et confanguineis legitima, tit notum, eft relinquenda eo- faltem cafu, fi turpis perfona aut levis nota macula laborans har es inftit uit ur alias non; vide Novell. 11$ cap. 3. et 4. et L. 27. cod. de inofficios teftament.
Q 3 l *>e>f



Ï26* AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel confultat. 155. bladz. 2,61. ■ Dat de kinderen3 A. ende B. is competerende recht van fiaeftinge van de voorfcr. koop. Vide hic omnino Joh. Voet in comment. ad tit.ff.de lege commifor. num. 17. et num. 24.
L Deel confultat. 156. bladz. 261.
Non cenfeatur relitlum animo compenfandi. Et in dubio hoe in cafu pro compenfatione non eft refpondendum. Vide •autlores apud Ber. van Zütpiien Nederl. pratl. titul. ■Legaet.
Ibid. bladz. 162.
Siquidem fpeciei ad quantitatem de jure non admittitur compenfatio. Vide autlores hoe confirmantes apud Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. compenfatie § 3.
I. Deel. confultat. 157. bladz. 263. Dewyle de armen in dat fluck geen meerder voordeels als andere vreemde zyn hebbende. Dicit hic JCtus, uti notat Abah. de Pape , quod ille, qui non habet judicium et mente captus eft., ,jwn pojfit in teftamento fuo quid relinquere pauperibus: cum potius contr arium longe verius fuerit; nam teftamentum imperfectum non fblum ratione folemnitatis, verum etiam voluutatis ex fpeciali favore pia caufa eft validum ac ratum. Ita refponderunt JCti in conftl Batav. vol. 5. conftl. 249. num. 2. conftl. 112. vol 4. Quod quidem objiciunt 4eftamentum imperfeclum ratione volunta.is inter liberos non fuft inert,, ergo nee teftamentum ad pias eau Jas, non valebit, cui minus favendum eft quam liberis: hoe, inquam, non procedit, fed potius ejus contrarium colligendum eft ex Tiraquello de privileg. pi* caufa privileg. 9. qui cum plurimis aliis contra alios defendit, mutum et furdum etiam natura ad pias caufas valide teftari poffe; cum alias id neuti5 quam



or de HOLLANDS.CHE ADVYSEN enz. 127,
quam eis permittatur, utpote eum non polfint. exprimere fuam voluntatem. Malta namque favore pauper urn et Ecclefia contra communes regulas funt conflitttta ut ft verb. grat.. generaliter quid Ecclefia fuerit reliclum, neque teftator certum locum aut certam Ecclefiam exprefferit, id tarnen ei debebitur, ubi proxime habitavit L. 26. C. de SS. Ecclefr cum aliastale legatum ab incertitudinem non valeret; ftmiliter favore pi* caufa eft confiit uturn, ut quarta TrebelUanica ei non detrahatur, ft quid per fideicommiffum SS..Eccleftis fuerit relitlum confil. JCtor Batav. vol. 6- -in 'append. confil. 140. inpr. Porro legata pra caufa etiam nutu a teftator e relicla fiunt firma ac valida, ex fententia Baldi apud Sichard Rubr. C. qui teftam: fac- po f. num 12. Quoties tarnen teftator in teftamento fuo dtxerit, fe quid piis caufis veile rclinquere, nee tarnen id per fee er it, id peti haudpoterft, idque propter defeclum voluntatis; cum idem fit non effe, vet' effe, fied non apparere confil. JCtor Batav. vol. 6. conftl. 102. in pnnc.
L Deel confultat. 158. bladz. 264..
Dat de voorfcr. woorden zoo veel zyn impoxteerende als Mf "t voorfcr. kind of kinderen in haare legitime gei'nftitmert waar en. Ziet hier confi 175, 265, 276. en Gröenéwegen ad H. Grotii Introd, 'lib. 2. pari. 18. § 11.
Ibid. bladz. 265.
Ende noch van het overfchot nae deductie van de voorfcr. legitime, een gerechte vierde part. Vergelykt hier het geen voorkomt in de Utrechtfe confultat. i-deel conf. 77-pag- 286, num. r, 2, 3. en conf. 133. pag' 501. num.']' 2 deel conf. 42. pag. 178. mm. 6- 3. deel confi 53. pag. 229. num. i« conf 146. pag. 623. num. 2. confi 61. pag. 281. num. 5, 6"< Ber, van Zutphen Nederl pracï. tit. Fideicommis % 8.
I- Deel



*a8« AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel. confultat. 159. bladz. 267. " Maar 00: k van fyn en Erfgenaam yemand in vollen ende Vryen eygendom te legateer en. Nota hic, quod heredis res indiftintle five ficiverint five non, rem legdtam ad heredem pertinere, legari 'poffe; L. 67. $S.ff. de legat. 2. tum quia heres una perfona cenfetur cum defuntlo, Novell 48. in fin. praftat tum, quia ex cujus perfona aliquis commodum fentit, illius quoque faftum prceftare tenetur L. 10. et L- 149. ff. de Regul jur. non ultra tarnen quam pro parte heredttaria L. 14.'cod. de reivlnd. 'unde fi'expluribus-unius rem tefiator legaverit, coheredes ejus fiuas portiones ajtimatas refundere debent, et confequenter, fi unius coheredum rem teftator reliquis coheredibus reliquerit, non nifi fuam aliis partem praftare cogitur, uti in fuprema Cima Frifiorum judicatum refert Sande lib. 5. decij. tit. 9. defin. 4.
I. Deel confultat. 160. bladz. 267.
Ende confequentelyk mede van de fchulden- Ziet hier myfie Rechtsgeleerde'brieven 57 brief.
I. Deel confultat. 161 bladz. 269. Ziet hier Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. gemeenfchap (T 8, 9, 10, 11. Is. van den Berg Nederl. advysb. 1 deel conf. 197. pag. 450. conf. 322. pag. 735. verf. welke naarlatigheid. 3 deel conf 97. pag. 221. conf. 110. pag. 264. 4. deel conf. 48. pag. 116. vers. ingevalle den langslevende.
ï. Deel confultat. 162. bladz. 270. Als zynde nul en van geen der waerden„ Recle, want de clauful, waar by iemand zich referveert de macht, om onder de hand of tegens de forme by het Landrecht geftatueert, te disponeeren, is naar rechten van geen effed. Ziet Utrechtfe



op de HOLLAND SC HE ADVYSENenz. 129
fe confult- 1 deel conf. 69. pag. 228, 229, en 230. num. 1, 2, 4, i2> J3 en H-
I. /"W confultat. 163- fcfe. 271. V Welk gevoegélyck verjlaen kan worden van den ouderdom van vyf en twintig jaar en- Vide hic Profeffor Joh. Voet ad tit f. de aliment. et cibar. legat. Idque itM obtinet, licet quis 'maturius per nuptias, vel at at is veniam, vel ex ft at ut 0 loei pro majorenni habeatur Brunnem. ad L. uit. cod. de his qui ven. atat. tum Groenew. obfervat ad L. 14. § 1. ff de aliment. et cibar- legat. hodie alimentis minori usque ad minorennitatem reli&is intelligi vigeftmum quintum atatis annum, nifi contraria pateat teftatoris voluut as- Et ftatuto camera pupillaris Amftelodamenfts parens, qui asftgnans liberis bona parentis pradefuncli, promittesque fe Mos exhibiturum, donec parfeBa at at is Qmondig') faBi fuerint: non ultra annum decimum oBavum masculis, nee ultra annum decimum fextum puellis alimenta praftare debet- refponfi hic.
I. Deel confultat. 164. bladz. 274. Hoe cafu fideicommiffi jus, et fpem Wam non transmittit ad heredes. Et in dubio fideicommiffum non effe remiffum, pronuntiandum; Utrechtfe confiidtat- 1 deel conf 59. pag. 200 num- 7.
I. Deel confultat. 165. bladz. 275. Niet vermogen te vervreemden. Ziet hier Barbosa loei commun. tit- Fideicommiffum § 24. Ibid.
Nochte ook by teftamente. Et alienans rem fideicommiffi) fubje&am, poteft ipfe et ejus heres alienadonem revocare; Utrechtfe confultat. 2 deel confi %1-pag. 273. num- 50. Ibid.
R Dal



t3o AANTEKENINGEN, enz.
Dat daaromme het geene eenige erfgenamen by het voorfcr teftament geprelegateert is, in dezelfde belaftinge niet begrepen en is. Fide B^r. van Zutphen Nederl pratl. tit. Fideicomm is jj* 27.
I. Deel confultat. 166. bladz. 278. Qiice quidem ufusfrutlus retentio habet vim traditionis. Addehic L 28. cod. de donation. et ibi Gothofredi in not.
I. Deel. confultat. 167. bladz. 278. Legitimus adminiftator van fyne kinderen goederen. Hy zoude egter niet mogen remitteeren eenig regt, het welk liquid k , dan mag wel tranfigeeren over een faak, die dubieus ofte illiquid is. Ber. van Zutphen Ned pratl. tit adminiftratie § 8»
I. Deel confultat. \6%. bladz. 279. Cum ft pubertati proximus. Ille fane fcribit hic Abrah, de Pape , non eft pubertati proximus, qui annum undecimum et du os menfes implevit, quemadmodum hic in pracedentibus autumat; fed qui jam egrejfus eft annum undecimum et fex menfes, velamplius: qui veropraediclum tempus non attigerunt, non dicuntur pubertati proximi fed propiores. Ita recle ten et Sichardus ad rubric. cod. de novationib. fub. num. 9. in medio. Refellitur ergo Accursius ad jf 9- Inft. de inutilib. ftipulation. cujus opinionem etiam fequttur Bartolus ad L. 1. f. de novationib. num. 6. qui dicunt univerfum tempus reliquum, quod infantiam ad pubertatem usque fequitur, effe dividendum in duas part esaquales v. g. ft quis ftt intra priorem, eum effe proximum, tnfantia: qui veroeam excefftt, atque intrapofteriorem confiftat, eum effe pubertati proximum, utpote cum ei propius accedat, quam infantia- Porro alii eum pubertati proximum effe exiftimant, cum tres dies anno quarto decimo, alii cum
fex



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 131
fex menfes adhuc de fint; idque conantur probare per L.i"].in princ. ff. de excufation. tutor. fed refp. JCtum ibi non definire, quis ft pubertati proximus, verum illud tantum, tutor em datum fe atutela delata non poffe excufare, fipupilli, quorum tutelam gerit, jam fint pubertati proximi. Error etiam eft notandus Rjevardi ad L. 3. ff. de regul. jur. qui putat, eum •pubertati effe proximum, qui jam ingreffus efi annum decimum tertium: fied maf e, ut ex pracedentibus facile cuivis apparet: neque ipfum juvat verfus Virgilii, qui ita cecinit:
Aliter ab undecimo tum ne jam ceperat annus.
Si quidem illeplane non agit de eo, quis proximus pubertati fit, verum loquitur de cafu longe diverfb: unde nullum argumentum recie deduci poteft. Pupillaris five atatis prima tres gradus faciunt. Primus vocatur infantia, qua feptem annis concludJur; inde ftc data, quia lis anms infantes non poffunt articufate fari L. 18. § 2, 3, 4. C. de jure deliber. Macrobius in fomnio ficipion. lib. 1. cap. 6*. Hi in iis, qua animo et confilio fiunt peragenda, vix a furiofis diftant; quamvis utilitatis caufa fit receptum, ut dli adhibitis tutoribus, quid pofftnt incipere pojfidere, adeoque eorum aucloritate ipforum judicium juppleatur d. L. 18. § 9 C eod. Alter five fecundus atatis gradus appellaturpubertas: 'qua eft plena hoe eft oBodecim annorum vel minus plenafve quatuordecim 4- Inft de adoption. Tertius five ultimus eft atas perfeBa, qua viginti quinque anms defimtur princ. Inft. de fiducar. tutel. AStas vero ipfa dividitur in quatuor part es, quarum prima vocaturpueritia, fiecunda juventus, tertia «V» fin am conftans ; quarta feneBus. Hippocbates lib. \. aphor. feB. 1. aphor. 13. E converfa Aristoteles tres tantum partes atatis numerat, quia pueritia qua eft veluti feminarium, huc non pertinet: cum
Ra longe



f32 AANTEKENINGEN, enz.
longe verius fit quatuor ejus partes numerari debere; nimirum adolescentiam, juventutem, vtrilem atatem, qua a Plauto in auluk acl. 2. fcen. i.appellatur media, et deniq-e fenecJus; Seneca epift. 30. Juventus extenditur ad annum trigeftmum, fivevigor corporis durat per quinquennium, five ad annum atatis quintum et trigeftmum: quo anno Plato vult uxores duci. Verum «V» animi durat viginti annos et ftc ad annum quinquagefimum. Tempus vero , quod fuperejl ab anno quinquagejimo vocatur feneclus,, cujus pars opiima dura-t fex annos', qua inde dicitur a Virgilio lib. 6. aneid. cruda vïridisque fenecJus. Ibid.
Et eft de mente. Hujus conirarium fcribit hic dici. JCtus extat in L. $.f. qui teftament. facer.poff quippe impuberum* hoe eft eorum, qui nonchm quatuordecim annos impleverunt vel ut loquitur JCtus in citata lege nullum eft animi judicium,, mmerum non plenum ac folidum, nee tale, quale requiritur in eo, qui de omnibus fins bonis ac facultatibus difponat. Imo tie quidem tutor e auclore impubes poteft teftamentum facer e,. quemadmodum cum ejus auctoritate poteft alienare hereditatem adire &c. § 1, 2. J. de auclorit. tutor. Neque officit, quod infirmum impuberis judiciumprudentia tutoris fuppleatur: quoniam aliter obtinet in teftamenti facdione, quam in aliarum rerum aclionibus, quarum periculum ipli tutor es praftant et poft finitam tutelam de iis rationem reddam; quod feeus obtinet in teftamenti facJione, cujus nullam posfunt reddere.
Ibid.
Pra fat urn A. id omnino volui (fe. Ad hac verba notat Abraham de Pape fcquentia: 'cum fit impuberis nullum firmum animi judicium, quemadmodum fupra probavimus, confequitur ejus voluntatem a principe non debere aut poffe
im-



op dï HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. ï33
impleri confil. JCtor. Batav. vol. 6. conf. SS. in princ. contra non facit, quod a Bartolo laudato adfertur: nam ibi yoluntas erat ejus, qui jam omnino atatem legitimam ac perfeclam impleverat, adeoque firmum ipfius erat judicium. Ibid bladz. 280.
Princeps pot efi tollere jus alicui quaftum ex delatione juris Civilis. Enim vero inquit dici. JCtus cum hac fuccejfio in bona alicujus defunfti ab intefiato non fit ex jure civili, fied naturali et quafi heredibus jus adquifitum, confequens eft, principem fuper atatem alicujus imperfeclam difpenfiare non poffe Pltfendorf de jur. natur. lib. 4. cap. 11. § 1,2. Qttót enim per jus natur ale al: cui jam funt adquifit a, ea non yalet poteftas fuprema alicui aufirre: quod fi fiat, merito in ipfium poteft infurgere H. Grotius de jur. Bell. ac pac. lib. 1. cap. 4. § 8, 11. Ar. Pinellus ad L. 2. C de refcind. vendi.tion.part. 1. Rubr. cap. 2. fiub num. 19. Neque movebor, fi quis dicat, principem explenitudine fiua poteftatispoffe moratoria refcripta concedere, ex quibus creditoribus maximum damnum incurrunt. At negamus creditoribus maximum damnum inferri; quoniam per ea refcripta ipjïs totum jus non aufertur, fed certus duntaxat terminus ac delatio fblyendi egenis debitoribus prorogatur: cum in mora modici temporis non fit magnum pra judicium L. 2. C. de precib. Imp. offer. Et non aliter ea Mis conceduntur, quam fi cau~ tio idonea ac fufficiens de debiti folutione in pofterum facien* da ojferatur L.4. cod. eod.
I. Deel. confultat. 169. bladz. 280.
Qiiia talis repugnantia diftinclione poteft tolli. Nam licet repugnantia fefie Midant, et f bi invicem fidem derogent, ut contraria L. 1. cod. de Furt. Si tarnen diftinHionis ope conciliari pofftnt, hac regula per dat vim certum eft, vide Phil. Matth. ad L. 188. de Reguljur. I. Deel



ï34 AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel confult. 170. bladz. 281.
Dat hy daar toe moejle verftaan. Ziet Ber. van Zutphen Nederl. pract. tit. Fideicommis § 6.
I. Deel. confultat. 171. bladz. 282. Wel mogen tejleeren. Et hoe recle; want volgens de cofluimen deezer Landen konnen alle kinderen, zoo ze maar van die. jaaren zyn, in dewelcke uitterfte wille gemaakt kan worden, van hunne moederlyke, en alle andere aangekomen goederen, met recht beveelen, en is daar toe de toeftemming van de vader niet nodig; Ziet hier van den Cancelier van Gelderland Elb. Leoninus lib. 6. Emendat. cap. 3. in fin. Peres. in codic. tit- qui teftam. facer num. 10. Groenew. de legib. abrogat. ad princ. inft- quibus non eft permiff. facer teftam. Dit heeft ook in Spanjen plaats L. 5. Taur. et ibi Gomez. Als mede in Duitsland, voornamentlyk in het geval, daar de kinderen van de ouders afgezondert wonen, Reusner de teftament. part- 2. cap. 23. num. 26. gelyk ook in Vranckryk, als te fien by Charond. in memoralib. fchoon de Vriefen hier blyven by het befchreven recht Sande decif Friftc. lib. 4. tit. 1. defin. 2.
I. Deel confiidtat- 172. Ziet hier 2 derde deel conf. 14. num. 1.
I. Deel confult. 173. bladz. 287.
Wel vermocht teftament te maken. Alfo dit zeker is, dat Baftaarden wel mogen telleren zonder octroi of legitimatie, Decif. en Refol van den Hove van Holl. pag. 1S8.num.253. fententie van den Hog- Raad fent. 2. p. 3. Ibid fent. 46.p. 135. Loen. decif pag. 742 Confil. hic 1 derde deel pag. 36. in append- en 6 deel pag- 326. Edoch niet te Breda, maar
kan



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 135
kan defelve onder den levenden weggeven confil hic 4. deel confil. 369. pag. 664. Ibid.
Ende zyn Teftament houdende is de claufule codicillair, foo zyn uit kragten van dien, alle de geenen , aan dewelke fyne goederen, 'tzy ex teftamento, ab inteftato, ofte anderfins Jullen komen te devolveeren, hereditate non deftituta, gehouden uyt te ryken de legaten by den fielve teftamenten befet, en de confequentelyk ook den Fisque, qui bona vacantia occuparet. Putat hic JCtus, fcribit Abrah. de Pape , cum fiscus in bona vacantia fuccedat, et tefiamentum a teftator e faclum, cui inferta eft claufula codicillaris, quod ob eam teneatur folvere legata in eo relicla: fed male. Nam Fiscus fuccedens in alicujus bona etiam absque claufula codicillari tenetur infiar privatorum legata et fideicommiffa teftamento relicla exfblvere, adeo ut hac claufula. nihil plane hic operetur: noftram opïnionemprobamus ex L. 96. § 1. ff. de legat. 1. Quoties inquit JCtus, lege Julia bona vacantia ad Fiscum pertinent, et legata et fideicommiffa praftantur, qua praftare cogeretur har es, a quo reliBa erant. Idem extat in L. 14- ff de jur. fisc. confonat L. 6. § 3. ff. ad SC. Trebell. Et non tantum tenetur fiscus in bona alicujus fuccedens ad legata et fideicommiffa, verum etiam ad fatisfaciendum creditoribus hereditariis pro veribus rerum hereditariarum L. 11. ff. de jur. fisc. Fundamentum eft , quia quem fequuntur commoda, eum quoque debent fequi incommoda: deinde quia ipfium heredem reprefentat ejusqtie vice fungitur, unde aquum efi, eum etiam ad ottera hereditaria teneri pr. de legitim. patronor- tutel. Quinimo ne quidem Fisci hypotheca anterioribus creditoribus prafertur, fed pari jure cum iis gaudet: quod non obfcure colligitur ex L. 8. ff. quipotior in pign. in qua exprejfe dicitur; Privatum fisco
pra-



'i36* AANTEKENINGEN, enz.
praferri, qui pignus accepit, antequam debitor fisco effet obligatus. Neque per L. i- C. de privileg. fisc. contrarium colligitur: quoniam ibi non dicitur, quod fiscus aliis creditoribus praferatur, fed tantum fimpliciter, fiscum habere privilegium, ficilicet jus tacita hypothecee: quod quia non efi ex contraclu vel quqfi, ex delicto vel quafi, recle inde privilegium vocatur. Hinc liquet in manifefto errore harere eos, qtü fiscum inter creditores privilegiatos num er ant ob id, quod prioribus privilegiatis praferatur: Cum potius dici debeat , omnem hypothecam generaliter privilegio perfionali longe effe potiorem. Nifi forte quis dicat, hoe verum effe, quando fiscus agit ad debitum, quod oritur ex tributis, non ex contr aclu; quomodo eft intelligenda L. i • C. ft propt, penfttation. veud. ubi expreffe dicit; r: caufiam tributorum effe potiorem: quibus prior e loco omnia bona cesfantis fiunt obligata. Siquidem hoe fic fpecialiter in tributis eft conftitutum, quorum caufa fiemper potior eft vifia, propter ea, quod b*na non fblventis mox tacite pignori fint obligata; cum tributa publkum favorem refpiciant, maximeque funt neceffaria; unde a Cicerone pro L. Manilla vocantur Nervi Reipublica. Aristoteles /• 7. politicor. cap- 8- Tenetur enim quilibet civis conferre pro rata parte id, quod ad defendendam et confervandam Rempub. fiufftcit, quo ipfio fingulorum falus ac fecuritas continelur. Quota vero cenfius pars et a quibus fit exfblvendus, fummi imperii eft definire: ita tarnen ne ultra modum quid a fubditis exigatur, quam Reipublica necejfi'as exigit. Qiiapropter recle Hybreus orator Marco Antonino Trium viro, cum tributa per afcum vellet duylicari, refpondit, gemminam quoque ceftatem atque geminum antumnum eodem anno indiceret. Et recle Tiberius alias quidem crudelifiimus tyrannus (utinam in eadem dementia prfeveraffet /) Prafeclum cegypti ob nimis gravia incolis
tri-



op de HO LL AND SC HE ADVYSEN, enz. 137
tributa indicla, increpavit, dicens; tonderi mes meas non deglubi volo. Hoe quoque magijlratus obfervare debet, ut tributa parvis fumtibus coiligantur, neque manibvs exigentiutn niminm adheerescat:"' ne fcihcet eveniat, quod urnis, quee quidem plena ac referte ad incendium extinguendum adferuntur, fed antequam ad locum deftinatum pervemant, vix ac ne vix quidem dimidium in fe continent.
I. Deel. confultat. 174. bladz. 289.
titulo inftitutionis. Utrechtfe confult. 3 deel conf. 53. pag. 229, 230. num. 1, 13, 14. dit vinde ik daar van by Kar. van Aller definit. van bejehrev. Recht. Dezelve (te weeten Legitime) moet nagelaten worden met den eerlykften titel, dat is van inftitutie, want by titul van legaat, donatie of anderzins nagelaten zynde, zoude zoodanige perfoon naa veelen haar gevoelen de gemaakte fomme onder faveur van den titul, als legaat of donnatie konnen trekken, ende als dan querclleren, als of hy gepreterieert waare, en zo als dan een clauful codicillair in 't teftament gefteld waare, alle den boedel over zyn hand of fideicommiflair laaten gaan, aftreckende eerftelijk zyn gemaakte fomme als legaat, daarna zijn legitime als Erfgenaam ende de verdere goederen door regt van de clauful codicillair doen komen op de gefchreven erfgenamen, mits daaraf treckende de Trebellianique, of ingevalle de claufule codicillair daar inne niet en ftonde, zo zoude het teftament komen nul te zyn, ende den geprseterieerden ab inteftato fuccedeeren, blyvende zyn legaat.
Ibid.
Dat daar omme V voorfcr. teftament is nul ende van geender woerden ipfo jure. Scilicet moribus, qui etiam apud Gclros obtinent Landr. van de IV. bovenampten tit. 22. art. 17. van Thiel en Bommelw. tit. 23. art. 17. Stadr. van Bomm.
S tit.



i38 AANTEKENING E N, enz
tit. 21. art. 17. fed jure Romano querela in offtiofiteftahenti tit. Inft. de inoffic teftament. Ziet hier Ber. van Zutphen Nederl. praft. tit. Teftament. §12. Ibid.
Den tyd van dertig jaeren. Vide L> 3. C. de prafcript. 30. vel 40. annor. Ibid.
Sed ex more et Stylo Notariorum- Quod claufula codicillaris hodie magis ex Stylo Notariorum, quam ex voluntate teftator urn , teftamentis inferatur , etiam invenitur in de Utrechtfe confultat. 1 deel conf. 79. pag. 279. num.- 10, 11.
I. Deel confult. 175. bladz. 292.
Ende van geender waerden zyn. Sonder dat ook de codicillaire clauful van eenig nut in dezen zoude kunnen weefen L. 16. jf- de jur. codicill. L. 1. cod- de codicill. et ad eam Bartolus ; ziet ook Ber. van Zutphen Nederl. Pract. tit. Teftament. § 10.
I. Deel confultat. 176. bladz. 294.
Ex teftamento ofte ab inteftato te genieten. Gelyk ook die geene, die tot den vyand overlopen, geen vryheid van teftamentaire ofte andere dispofitien van uiterfte wille hebben, en alfchoon voor zyn overloopen hier te Lande teftament gemaakt mogte hebben, evenwel nul en van geender waarde zoude zyn Vinn. ad Inft. ad tit. Inft. quib. mod. non eft per mi ff. facer. teftament. Sande decif. Frijic. lib. 4. tit- 1. def. 2. als zynde geworden vyand des Vaderlands, en over zulks onwaardig eenig recht in 't zelve, of zyne erfgenamen na zyn dood uit kragt van fyn teftament te genieten.
Ibid.
Propter incapacitatem. Incapax enim ab indigno diftin-
gui-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 139
guitur, quod Me plane capere non poftit, et ideo relitlum pro non fcripto habetur. Indignus ejl, qui quidem capere 'poteft, et vere capit, at jure retinere non poteft, fed ad fiscum devolvitur Brun'neman in commment, ad dici. Leg.
I. Deel confult. 177. bladz. 295. Ende dat hy noovt in weygeringe geweeft is cautie te ft ellen. Ziet hier Ber. van Zutphen Nederl pratl. tit- Lyftocht § 16.
I. Deel. confultat. 178. bladz. 298. Nifi expreffa de legitima facla ft men:io. Vide bic Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit., Legitime § 4.
I. Deel. confultat. 300. De voorfcr- A- en andere crediteuren van B daar uit als voren zynde betaalt. Ziet hier Utrechtfe confult. i- deel conf. 121.
I. Deel confultat. 180. bladz. 302.
Welk grief, alfoo prejudicie maakt ter definitive fententie, foo heeft den voorfcr. geapprehendeerde wel te rechte vermogen daar van te appelleren. Ziet hier Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. appel § 7, 8.
I. Deel confultat. 182. bladz. 305.
Ten zy beide contr ahenten confent eren, dat den maeckelaer verklaren fal, wat van de faeke is. Dit was foo jure Romano, dog heden worden gezworen malielaars tegens wil van parthy in rechten gehoort, en deffelfs aantekeningen, geloof baai- verklaart, even als het koopmansboek. Groenewegen ad tit. ff- deproxenet. num. 2, 3.
S 1 Soo



|4o AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel confultat. 182. bladz. 307. Soo is de voorfcr. waerdinne gehouden. Want hoewel de herbergiers maar voor het bloot gebruik van haar huisvefling en dicnft haar loon fchynen te ontfangen, zyn zy nogtans gehouden het geene , dat in haar huis ingebragt wcrdt,ögade te flaan, en daar voor te verantwoorden, niet anders als of fy het felve.uitdaickelyk aangenomen hadden te bewaren, L. 1. in princ. et § fin. L- 2. ff. nam. caupon. fiabul. Ziet wyders van deze materie Peck. ad Ei. et 2. ff. naut. caupon. fiabul. Christin, ad Leg. Mechl. tit. 8. art. 15. num 4. Grivell. decif. 49. Papon lib. 23. tit. 6- art. 4. Voet ad tit. ff. naut carp. fiabul. num. 8.
I. Deel confiidtat. 183 bladz. 310.
Waren geflelt in arrefle. Ziet hier Carpz. defin, forens, part. 2. confi- 22. defin. 25.
I. Deel confi'ltat. 184. bladz. 313.
Uyt haare -ordi narij e magt, als Ambachts-heeren. Vide ■ hic Voet ad tit. f. de conflit. princip. num. 7. in fine. Ibid.
Die geerfdens behoort betaald te worden, die aflimatie van haar luyder afgefleken Landen. Sciendum hic, quod fi via publica fluminis impetu, vel ruina ft amiffa vel imbribus deftrucla, lege cautum fit, ut vicinus viatn pr aflet, L. 14. § fin. ff. quemadmod. fervit. amittat. Costal. ad L. 16- ff. de fervit Rufiic. pradior. Tholosan- fyntagm. jur. civil. lib. 4. cap.^ 14. num. 3. Christin, ad leg. mechlen. tit. 14!. art. 50. in addit fiurd. decifi. 42. Klock vol 3. conf. 48.' num. 63. cui pretium loei a Esco refiituendum Natta torn. 5. confi 54. num. 22. Busius ad L. 14. ffquemadm. jervit amitt.
I. Deel



cp de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 141
I. Deel confidta?. 185. bladz 340. V Welcke geene coftuyme en probeert. Vide hic Voet ad tit. ff. de legib. num. 35- in fine.
Ibid. Op andere plaatfen in den Lande van Holland, daer naefiingeplaats heeft, dezelve zo wel in leenen als in eigene goederen obtineert. als notoir is. Hoe neutiquam fcribit hic Abrah. de Pape, eft admittendnmrcum jus retraclus demum locum habeat in feudis, ubiid nominatim atque expresfe ita fuerit cautum- Sic ftatutis .Rhenolandia continetur, retraclui locum effe in bonis feudalibus, veluti id apparet ex ftatutis Rhenoland. artic. 19. Extra quem cafum jus retraclus in iis bonis cesfabit ex fententia Tiraquelli loco hic ab JCto laudato; confonat refponfum JCti in confi. Batav. vol. 3. torn. 2. conf. 301. Neque ab hac opinione nos dimovet, quod quidam objiciunt, bona feudalia hodie vix differre ab allodialibus: ficque fequatur, tam infeudalibus, quam allodialibus retraclui locum effe. Verum ad hac refpondetur quamvis in aliquibus cafibus bona allodialia cum feudalbus inter fe conven ant, ex inde tarnen non fequitur, ergo in omnibus Nic. Everhardus in loc. legal loc. a feparat. adden d. dici. conftl. JCtor Batav. vol. 3. torn. 2. conf 301. num. 3, 4.
Ibid. - , ,
Quandó tarnen non agitur de extenftone, fed de declaratione, tune quod in uno loco obtinet, exprejfe interpretatur confuetudinem vicinorum locorum. Certe, notathic Abrah. de Pape , non agitur de interpretatione, fed extenftone Jlatuti, cum Mc JCtus flatuat, jus retraclus locum habere in bonis 'ftmpüciter, illud quoque extendat ad bona feudalia: ■ quod admittendum non eft, quoniam tum fub generalibus fpecialia comprehenderentur. Hoe enim fi fier et ftatuta de uno loco
in



AANTEKENINGEN, enz.
in alium fe extenderent', quod effet abfurdum, cum ea fint ftriBÏ juris, neque locum ftatuentis egrediantur, maxime fi fint contra jus commune H. Grotius in cit. confil. 301. vol. 3. torn. 2. num. 1, 2. Sichardus ad L. 16". C. de fide infirument. Nee ratio obficura, fiquidem caufa finita effeBum infinitum non poteft producere; fied 'quemadmodum potentia caufa limit atur,. ftc quoque ejus effeBus eft limit anders arg. I. 22. § 1. ff. de adoption. Ex quo li qu et er rare Groenew.' ad L. 32-#• & & gut exiftimat, fi cafus incidens locorum ftatitutis non fuerit definitus, tum non ad jus Rom. veluti ad commune, fed ad fiatuta proximarum civiatum velpagorum recurrendum ejfe: cujus contr arium quoque late demonftrat H. Grotius Introduel lib. i.part. 2. a num. 18. ad 28. Ibid bladz. 315.
Van de inftantie voor Schepenen van Heenvliet begonnen, te rënuntieren, ende de zaek op nieuws betrekken voor den Hove van Holland. Hac quaftio five controverfia uti, hic obfervat Abrah. de Pape , de retraclu, ftcuti hic putat JCtus, non eft ventilanda coram curia provinciali, fied judice ordinario, hoe eft in caufa alias competenti. Nam lites vafallorum, qua non defcendunt ex legt bus feu paclis feudalibus, index eft ordinarius et competens rei ipftus, de qua agitur. Hinc de modo feudi pofiejforio, nulla admixta proprietatis queftione, reBe agitur coram ordinario judice loei., ut tradit Rosenthal in traB. defend. cap. 12. concluf. 1. num. 3. Ita bene Groenew. ad tit. 10. lib. 1. feudor. Christin vol. 6. decif. 81. num. 1, 2, 3. Caterum ipfa lites feudales coram paribus Curia, quorum loco eft hodie Curia Holl. provincialis, funt agitanda. conftl. JCtor. Batav. vol. 5. conf. 61. num. 2. et Groenew. cit. loc. caterum vide hic Voet ad tit. ff. dejudic. num. 131. et ad tit. de Leg. commiffor. num. 21.
I. Deel



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 143
I. Deel confultat. 186. bladz- 315. De laften y.an het peryckel van het pant. Ad emptorem anrtuorum redituum fpeclat damnum, fi red tus cafu fiant non extgibiles^ Valascus de jur emphytent, quaft.'%<i. num. 16. Carpz. 1. Resp. 107. Quia, e natura emptionis venditionis hoe aftimandum, juxta quam periculum rei empta per t ine t ad emptorem Struv. jyntagm. jur. Civil. Ex ere. 27. th. 60. adde hic Schrassert obferv. 166.
I. Deel confultat. 187. bladz. 318.
Het welck in rechten niet en werd toegelaten. Hoe contra bonos mores effet, et invitaret ad delinquendum L.i- § -j.ff. depoftt. L. $.jf. de pacl. dot al. L- 27. ƒ4. ff. de pacl.
I, Deel confultat. 188. bladz. 319. Te ftellen borge zynde fubjetl de jurisdictie ende judicature yan den Gerechten der Stad Delft. Want een geiirrefteerde is gehouden borge te ftellen onder het gebiedt van den Rechter van de plaats, daar het arreffc gefchiedt is. Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. arreft § 4.
I. Deel confultat. 189. bladz. 322.
Prefertur etiam Fisco habenti exprejfam pofteriorem.
Doch de vrage zoude kunnen zyn of dit voorrecht overgaat op de Erfgenamen? waar van te fien Ber. van Zutphen Nederl. pratl-. tit. onmondige § 5.
I. Deel confultat. 119. bladz. 323. Eadem reprobare non poteft. Et hac regula non folum in inflrumentis, fed et in teftibus et aliis caftbus obtinet, vid- Wesenbec. in paratitl- ad tit. ff. quod quisq. jur. num. ultim.
I. Deel



r44 AANTEKENING? -N, enz.
I Deel confiidtat. 191. bladz. 325. Mach naer fyne gelieft e fyne wooninge-ver ander en. Vide L. 31- ff- ad muiidpal.
X Deel confultat. 192. bladz. 326*. Qjiod de. Nam inftitor ex contractu fuo obligatur et durante officio civiU actione conveniri poteft L.7.% i- ff. de inft. a&ion. Carpz. part. 1- confi. 10. defin. 14. num. 2. Mev. ad jus Lubecens- Ub- 3 tit. 6- art. 5. fed non aiiter, quam inftitorió nomine et ut ex, negotiatione, quam adminiflr at, fok at; non vero ut de fuo fatisfaciat, vel aliqnidpreftet Alciat. in L. 19.ff.de R. C. n. 9. Groenew. de Legib. abrogat. ad L. fin ', ff- de inftitor. attion. Carpz. part. 1. dec. 10. ad de Voet ad ff. dict. tit. num. 6.
I. Deel confultat. 173. bladz- 327. Die brieven te vernieuwen. Idem refponfum. confil. 271. part. 2. Voet ad tit. ff. de fid- inftrumentor. num- uit.
I. Deel confultat. 194- bladz. 329. Ofte cuftingen daar voren belooft. Cuftingbrief is eenfpeciale verbintenis van onroerend goed, wegens relland van Kooppenningen, waar van ten tyde van opdragt cufting word gepaffeert, en zoo een houder van cufting heeft preferentie, en hoe verre zulx aangaat omtrent den intreffe, daar over ziet Sim. van Leeuwen Roomfich Holl Recht 4. boek 7. deel num. 11.
I. Deel confultat. 195. bladz. 330. Sulks geintroduceert is. Schoon Groenew- de legib. abrogat ad § uit. Inft. de fatis dat' tutor. wil, dat dit hedendaags geen plaats meer zoude hebben , meenende dat de atfio fubfidiaria, die jure Romano obtineerde thans in Holland



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. ttf
land geen plaats meer zoude hebben; doch andere zyn hier tegen; ziet Sim-van Leuw. cenfur- forens, lib. i. cap. ij. num. 4. en aldaar de Haas in not. adde Voet ad tit. ff. de»
poft. num. uit.
I. Deel confultat.. 196. bladz. 330. Si in domo conducla inveniantur et arreflentur. Hoe ta* men moribus Gelricis non videtur necesfarium; vide Schrassert ad Reform. Veluv. cap. 26. art. 11. confer. Matth. de auclion. Uh 1. cap. 19. num. 74.
I. Deel confultat. 197. bladz. 332.
Voor alle d andere crediteurs werd ge [.refereert in fyne principale penningen. Selfs ook voor die geene, die expres hypotheecq hebben even eens, als de geene, die geld geleent heeft tot refectie ofte confervatie van een huis of getimmer op het felve ftilfwygende hypotheecq heeft, ziet Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. Hypotheecq §11. Adde Voet ad tit. ff. de compenfat.,num. 20.
Ibid.
Maar ook met gewin van dien; die van gelycke natuyr en* de prerogative zyn, behoort geprefereert te werden. Qiiatenus is, qui jus habet pralationis in forte, etiam prafera* tur in ufur is et int er esfe, de eo late agit Schrassert obferv,
I. Deel confult. 198. bladz. 332. Den Schipper van het dryvende Schip eenige fchade te boeten noch te vergelden. Van de fchadens die de Schepen zich onderling in het feilen als anders aandoen ziet Voet ad tit. ■ ff. ad Leg. Aquil. num. 15. en zekere Advyzen, Certificatien en Gewysdens rakende het vergoeden van de fchade, die de binnenlandtfe Schepen malkanderen aandoen te Deventer 4ü 1743. gedrukt, X l, Deel



Ï4<? AANTEKENINGEN, en£
I. Deel confult. 199. bladz. 333.
Servltus ne lumlnibus officiatur. Conf er. hic Voet oè tl. ff. de fervitut. prad. urban. num. 11. Ibid.
Welke cautie geft-lt fynde, mag niet tegenflaende eenige interdictie, by den Bode ofte geregte gedaen met fyn begonfte timmer agie voortgaan, fonder den geregte te moyen omme die inter diöhe afte doen. Neque hmc fententia poffumus acquiescere, notat hic Abrah. de Pape; Nam hodie ufu obtinuit, ut operis novi nuntiatio non remittatur, neque impune alicui in adificando liceat pergere, quamvis etiam eautio de opere demoliendo fuerit praftita, nifi 'fimul. juffus eP aucloritas judicis dccefferit; quemadmodum idteftatur Groenew. ad L. 20. L. 21. ff. de oper. nov. nuntiation. idemque in Gailia obtinere ab eodem ibi citati Autumnus et Bugnyon de II. abrogat. referunL Quopertinet juris regula* Non ejfe privatis concedendum, quod per magiflratum fieri debet % 1. Inft. de vi bonor. raptor. At de jure civile Rom. verum eft poft fatisdationem, ipfio jure operis novi nuntiationis remijfionem fieri, eamque executionum permijfivam operari, ad oque ipjum judicem ob remijjionem adirfnon nee effe ejfe, quodpatet ex l. 20. § 5. iz. ff. de oper. nov. nuntiat»
Ibid. bladz. 334.
Ende zyn getimmert fiulx geftaan hadde den tyd van tien jaren. Hic Abrah.. de Pape obfervat; Quod jure noftro renovato fervit ut es intra decem annos non prafcribantur, fed' tempus immemoriale neceffarinm fit, hoe eft 30. vel 33. antiorum, atque ita refpondit JC. in confi. Batav. vol. 2..confi 145. num. 4. idemque tenet H.. Grotius Introduct. lib. 2. part. 36. num. 3, 4. Jure Rom. 20. anni in fervitutibus pre fier 1'bendis erant neceffarii: quo pertin et L.2.C. de fier* TtituU ubi Imp. refcribit: feryitut&s exemplo rerum immobi-
lium



óp de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. ttf
Mum per prafcriptionem acquiri: qv.amquom anten fervitutes titpote res incorporales, qua vere ac proprie non poftïdentur, non potuerunt ufiucapi, veluti apparet ex L. 43. $ 1. ff. de adquir rer. domin. Poftea tarnen id efi mutatum atque confiitutum, ut etiam ad infiar aliarum rerum ufucaperentur^ et quidem absque ulla diftinBione, utrum fervitutes es'ent continu a, an vero discontinua, propter generalitatem textus in L. 10. in princ. ff. fi fervit. vindicet. rej'eBa eorum opinione, qui eam diftinBionem faciunt. Hoe quoque objervandum eft, hodie multiplices Mas prefcriptionum fpecies non obfiervari, qua erant apud Romanos: quas non fiolum metiehantur annis & menfibus, fied etiam diebus, horis, imo etiam momentis. Generaliter fiecundum mores nofitros in omnibus rebus ufiucapiendis 3o. vel 33. anni funt necesjarii. Ita Groeneweg. ad tit. C. de pra fier ipt. 30. vel 40. annor inpr. cum pluribus aliis. Excipe tarnen loca in quibus fipecialiter efi confititutum, decem annos inter abfientes ad reditus perpetuos praficribendosfiufficere; confil. JCtor. Batav. vol. 5. confi. 101. In Zelandia in ufiucapione rerum inter abfientes &prefentes efit dijtinguendum. Contra prafientes viginti anni requiruntur, contra abfientes triginta in rebus immobilibus fiunt necesfiari vid. Statuta Zeiand. cap. 1. art. 1. Mud denique üddi debet, in omni hodie praficriptione, quamvis etiam longijftmi temporis, bonam fidem effe necesfiariam; idque ex dispof tione juris Canonici cap. uit. x. de praficription. quod hac in parte nos fiequimur; veluti late probant jCti in confil. Batav. vol. 5. confi. 155, 156. per tot et confi 145. num. 3,4. qui omnino vldendi. Neque j'ufficit ab initio adfiuisje bonam fidem, fied infiuper ejus perfieverantia efit necesfiaria: cum jure Romano jatis effet, in principio eam adfuiffe, neque poftea incidens mala fides ujucapionem interrump-bat L. unie. C de ufucapion. transfer. Et quod plus eft, leges Civiles ne
T 2 quk



H8 AANTEKENINGEN, enz.
quidem in praficriptione hngifjimi temporis in principio bonam fidem defiderabant arg. L. 4.C. de praficription. 30. vel 40. annor. caterum de praficriptione fiervitutum vide etiam qua habet Voet ad tit. ff. quemadmod. fervit amitt. num. 7. Ibid~
Nifi per prohibitionem adverfarii. Vide hic Voet ad tih • ff. commun. pradior. urbanor. quam rufticor. num. 5.
I. Deel confultat. 200. bladz. 335.
Of op een obligatie behoort numptiffiment gedecerneert te worden,. non objtante exceptione non numerata pecunia ? ^ Ziet over deze quseftie Ber. van Zutphen Nederl. pratl; tit. provifie § 9. Voet ad tit. ff. de reb. credit, num. 35. Ibid bladz. 336.
Qitin intra biennium opponi pojfit prafata exceptio.
Abrah. de Pape. hic ita fcribit; Imo hodiê eft receptum^ m exceptio non numerata pecunia etiampoft biennium oppom pojfit, modo debitor in fe onus probandi juscipiat, fibi pccumam num er atam non effe, adeo ut lapjus illius temporis id cperetur, ut creditor ab onere probandi liberetur, et praJumtio fit contra debitor em, nifi ejus contr ariumprobetur. Sic tenent H. Grotius IntroduB. Ub. 3. part. 5. num. 2, 4, Groeneweg. ad tit. cod. de non nnmerat. pecun. num. 5, mm moribus noftris hac exceptio ejt redatfa adinftar aUch rum exceptianum, qua perpetuo competunt. Ex adverfo alii contendunt, debitor em pojt biennium nunquam effe audiendum et folutionem nullo modo evitari poffe, quamvis etiam probari velit, pecuniam fibi numeratam non effe ; quoniam ifte effeclus et vis obligationis eft, quemadmodum voluut, ut ille, qui fiecundum leges civiles eft ebligatus, nulla alia ratione ab ea obligatione pojfit liberari, quam debitum exfolvendo: idque probaat ex verbis L. 8, Q. de non numer. pecun., ubi
ïmpt



öp de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 149
Imp. ait fi biennium fuerit elapfum, heredem débitoris, etiamf pupillus fit, debitum folvere compelli, qua fatis innuunt, elapfo jam biennio exceptionem non numerata pecunia omnino ceffare, neque debitor em ullo modo au diri poffe. Hos inter eft Gudelinus de jur. novisjim. lib. 3. cap. 6. nüm. 31, 32, 33. unde pat et, quod hac litt er ar urn obligatio poft elap'fum biennium ferme eadem ratione defen datur, qua ipfa u/ucapio, ut fcihcet lites atque controverfia minuerentur Cicero pro Cacinna. Ad hac dicunt, fi poft biennium debitor probationem in fe jusapiens pecumam numeratam non efe% audiretur, fequeretur, nullam ejfe obligationem liter arum, qua ex jolis Ut erts, non re aut numeratione nascitur: quod dicere maxime dbfurdum effet. Amplius generaliter in L. 14. in pr. cod. eod. dicitur, Eum qui cautionem de dit, fi intra duos annos exceptionem non numerata pecunia oppofuerit, ad folvendum compelli: quod certe dici haudpojfet, fi tum debitor adhuc pojfet audirionere probandi in fefuscepto. Porro, etiam fipecunia vere non debeatur, modo per chir ographum fe eam debitor debere confeffus fuerit, tarnen iniquum dici non poteft, ut poft tanti temporis filentium ab ea exceptione excludatur; idque propter contemptum juris beneficium; cum jura vigilantibus fint fcripta: maxime cum etiam intra id fpatinm potuerit de non numerata pecunia proteftari; yel etiam per condiBionem fine caufa chirographum repetere L. 7, C. eod. Hac quidem fic procedunt de jure Civili, fed alitcr tifu et confueiudine eft receptum: quoniam alias pecunia,, qua vere nunquam ejfiet numerata, contra aquitatem exigeretur, quod fane admitti non debet, ut jam diBum eft. Ibid.
Non obftante renunciatione. Ita demum hac opinio procedit, ft debitor fimul probet, pècuniam fibi numeratam non ejfe 3 quomodo in Frifa quoque judicatum ejfe teftatur San-
T 3 de



i5o AANTEKENINGEN, enz.
deus lib. 3. decif. tit. 2. defin. 1. Tantum ergo operatur ilïa renuntiatio, quantum lapjus totlus btennii; adeo ut renuntiatio exceptionis de non numerata pecunia transferat onus probandi in reum. Hoe alii tum demum concedunt, fi Ma renuntiatio jurejurando fit confirmata, vel etiam inter ato facla; fed neutrum effe necesfarium bene rejpondit JC. in confil. Batav. vol. 4. conf. 357. quod etiam fequitur Sichardus ad L. 3. C. de non numer. pecun. num. 13. et Perez. ad dici. tit. C. eod. num. 18. Ratio eft, quia juramentum fequitur naturam aclus, cui apponitur, habetque conditiowem eandem, qua obligationi principali ineft. Caterum Azo atque alii ad tit. C. de non numer. pecun. num. 12. negant indiftincle, exceptionem non numerata pecunia opponi poffe, poftquam debitor ei renunciaverit: tum quia, ui aiunt, fayori pro fe introduclo unicuique licet renuntiare: deinde quia eo cafu prafumptio eft contra reum, fe pecuniam accepiffe: denique quia creditor fatis fibi videtur contra debitoremprofpexiffe, qui non raro ad jolutionem evitandam talem exceptionem fiolet opponere. Amplius, cum alias ferme nullius momenti effent leges, qua huic exceptioni biennium prafiniverunt pr. J. de litterar. obliation. Horum tarnen fententia non eft admittenda, quia per Mam renuntiationem dolus futurus remitteretur, quale patJum eftplane invalidum ac nullius momenti L. 53. ff. de pacl. Item debitor eadem facilitate et fragilitate inducitur ad renuntiandum, quam ad obligandum. Qtiod demum Sichardus ad L. 3. C. de non numerat. pecun. fub num. 10, 11. atque alii admittunt, fi ifta renuntiatio fit facla ipfio tempore data cautionis; Caterum ft ex intervallo, eam renuntiationem ajunt ejfe firmam, pr opter ea, quod tum dicla facilitas haudpojfit allegari: quamquam reclius ea diftinclio a Salyceto, Donello, Bartolo ad f. 3. C. de non nutneratpecun. num. 21, 22, 23. Perï-zio
cit*



ö? de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. i5l
cit. loc. num. 17., atque al is non immerito fit improbata. I. Deel confulta'. 201. bladz. 337. Cafuum fortuitorum. Cafus fortuiti funt inopinati rei eventus, quos nulla hominum providentia vel cura cavere aut providere poteft L. 6. cod. de pignor. atlion. L. 23. in fin. de regul. jur.
I. Deel confultat. 202. bladz. 339. 'Aut atlione ex empto ad refolvendum contr atlum; licet alii put ent, hic non poffe agi ad refiolutionem contr-aclus, bene 'quidem ad intereffe vid. Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. copinge en vercopinge § 28. & 52.
I. Deel confultat. 203. bladz. 339. Maar vermach die fielve onder hem te houden. Qiria in negotiis mercatorum aquitas et bona fides fiemper debent exuberare; Utrechtfe confiult. 3 deel conf. 128. num. 2. pag. 541. adde 3 deel conf. 43. pag. 198. num. 10, 11.
I. Deel confiidtat. 204. bladz. 340,
Nademael de Regifiers van koop-luyden gefterkt by eede hier te Lande volkomen geloof hebben. Doch egter foo, dat het felve ontkent wordende, daar op geen provifie kan gedecerneert worden; conftlio hic infra 257.^)^.388. licet alias extra omnem dubitationem fit pofitum, et hoe in foro mercatorum obtineat, ut fcilicet ft mercator librosfiuos juramento corroboraverit, plena Mis fides tribuatur.. Rösener de Mbris mercator, cap. 11. num. 193. Schrassert obferv. 214,
I. Deel confultat. 205. Mach. 34r. Welke immemoriale poffesfie velquaf den Impetrantenfirekt hco iituli, privilegii et confituti, Et probata poffeffione
im-



i52 AANTEKENINGEN, enz y
immemoriali, perinde haberi debet, ac fi titulus et bonafides probata effet Roland, a Valle vol. 2. confil. 89. num. 33. BrunNem. conf. 142. num. 394. Et hac ipfa poffeffio pojfidenti jus pleniffimum tribuit, et efi caufa omnium, qua excogitari poffunt, efficacijftma, eo quod tanti temporis lapfius habeat vim legis L. \. § uit. L. \o.ff. de aq. & aq. pluv. ar eend. et uti hic allegat JCtus confiituti, de quo vide L. 3. § 4. ff. de aq. quot. et afiiv. privilegii a principe expreffa concefii cap. 2 6. § prat er ea x. de verbor. fignific. et ibi Dd. Qua licet quam fint veriffima, foo gaat dit egter in alles niet aan, want de regten van Souvereiniteit kunnen door geen prsefcriptie verkregen worden, ziet dit by Anton. Matth. paroem. 9. num. 25. en de geleerde Thomasius heeft hier over een fraye differtatie gefchreven tot titul voerende: De praficriptione Regalium ad jura fubditorum non pertinente; gedrukt te Halle in Saxen in den jare 1696. waar in hy dit gevoelen , dat geene Regalia, hoedanige de zelve ook mogen zyn, groote of kleine, door prsefcriptie kunnen verkregen worden, foo kragtig heeft bewefen, dat Profeffor Barbeirac in fyne Franfche aantekeningen over Grotius Hy. 11. ch. iv. ƒ13. num. 1. geen fwarigheid heeft gemaakt dit gevoelen aantenemen, daar van aldus fchryvende: Pour venir maintenant a la quaftion, dont il s'agit, fentre fort dans la p2nfe du meme Jurisconfulte (Savoir Thomasius:) qui fioutient, quun fujet, demeurant fiujet, ne fauroit dcquerirpar prefcription aucundroit, grand, out petitdela fouverainité. Ibid.
Semper in ejusmodi refcriptis fubintelligitur falvo jure tertii. Nee dominium per refertptum tolli poteft, nee in injuriam alicujus tribuendum ejt Brunnem. in L. 5. cod. de fid. et jur. haft. Hinc fiemper ea humanitate eft accipiendum, ne cuiquam injuriam inferat, adeo s ut refcrifti verba po-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 153
tius improprie fint intèrpretanda, quam ut eorum conteftus in aliorum prajudicium detorqueatur.
I Deel confultat. 206. bladz. 342.
Voor foo veel aangaat de eer fie vrage. Ziet hier Sim. van Leuwen Roomfch holl. recht 2.boek 13. deel'num. 1. Schras«ert advyf 54. num. 13.
Ibid.
Dat die losfinge van de Renten flaet tot believen ende arbitragie van den uytreyker. Vide hic Schrassert ad Reform. Velpv. pag. 387. H. Grot. Inleid. 3. boek 14. deel § 17. en aldaar Groeneweg. van Wefel comment. ad Novell, conjlitut. UltrajecJ. art. 10. num. 2.
I. Deel confultat. 207. bladz. 343. Dat zy luyden gehouden fyn te gedoogen, dat aan de voorfcr. cooppenninge gekort worde &c. niettegenftaende, dat de voorfcr. verkoopinge is gefcldet by den hoop ende met V voorfchreve woort omtrent &c. Refpondit hic JCtus, uti notat Abrah. de Pape , quod fi res a venditoribus fint vendit£ per averfionem, qui ignorabant, minorem effe menfuram agrorum, eos tum non teneri accipere minorem fummam, quam qua emtor eas emit;fedfi fciverint hoe ven dit or es, tum emtor es poffe agere, quanti minoris: veluti patet ex verbis lus fequentibits: Dan foo verre de voorfcr. verkoopers ten tyde van de verkopinge niet geweten en hebbe de voorfcr. enterye plantagie ende gront, minder te wefen als van negentien fnees, maar dies aangaende gehandelt hebben ter goeder trouwe, foo fyn fy luiden niet gehouden te gedogen de voorfcr. kortinge. Hujus refponfi contrarium patet ex L. 6. pr. f. de aclion. emt. ubi ita dicitur; Tenetur ex empto venditor, etiamfi ignoraverit, minorem fundi modum ejfe. Siquidem venditor etiam tenetur ob reticentiam aciione redhbitoria,
V vel



154 AANTEKENINGEN, enz.
yel quanti minoris: et hoe non fblum, fi Jciens reticuerit : fed etiam ignorans, modo Jcire potuerit arg. L. i. §2. ff. de adilit. edift. in qua exprejfe Ulpianus ait. Caujahujus'tdici pro ponendi efi, ut occurratur fallaciis vendentium, et emtor ibus occurratur, quicunque decepti a venditoribus fiunt: dutn modo fciamus, venditor em, etiamfi ignoravit ea, qua cediles praftari jubent, tarnen tenere debere. Nee eft hoe iniquum, potuit enim ea nota habere venditor: neqt e enim inter efi emtoris, cui fallatur, ignorantiavenditons, ancalUditate. Neque obfiat L 4. § \.ff. de aclion. empt. et vendit. quam hic JCtus ad fuam fienteniiam confirmandam adfert: Ma lex quidem loquitur de venditore fciente minorem modum agri effe: quod ex verbis colligitur , fi diclum efi, vinea jugera tot ejfe &c. unde tarnen non excluditur, etiam ven ditorem ignorantem teneri: cum unius inclufio, non fit alterius exclu/io. Amplius nbn obloquitur, agrum hic per averfionem ejfe venditum. Quoniam ne hoe quidem cafu diftinguendum efi interficientem et ignorantem venditor em. Semper enim et indifiincde tota res venditaprajlanda eft: quanquam hic aliqua dini nutio debeat admitti propter verbum omtrent con~ traclui adjeBum. Nam per averfionem vender e, nikl aliud eft, quam res fimul et acervaiim uno pretio vendere: cujus contr arium eft, non fimul et uno pretio vendere. v. g. in fingula jugera fundi, in fingula vafia vim, pretio certo ac deierminato conftituto L. 35. § 5, 6. L. 62. % fin. f. de contr ah. emption. conftl. JCtor. Batav. vol. 2. conf. 313. in med. Inde dicitur per averfionem, quia quqji averji quodammodo contr ahimus, re non accurate explorata; quod alii, fed male putant idem effe, quod negligenter vendere. Viden dus hac de re Ant. Augustinus lib. 3. emend. 6. Ibid.
Niettegeftaande de voorfcr. koop is gefchiet by den hoop. Ziet
hier



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 155
hier Voet in comment. ad tit. ff'de contr ah. empi. num. 7 //; fine. Ibid.
Want foodanige woorden ende claufiulen en excufieren ofte helpen niet den geenen, die beter weten, ende den J'elven gebruiken omme de kooper te locken tot den koop, ende te bedriegen. Putat hic, ficribit Abrah. de Pape , quod fi venditor ficiens rei vendita naturam tacuerit^ eamque majorem, quam revera efi, dixerit, eum tantum tettert aclione quanti ■minoris : fied errat , quippe eo cafu propter fraudem ad huc debet fuperóddi omne damnum ac int er esfe, quemadmodum id non obfcure innuit Imp. in L. ï. C. de adilit aclion. in qua exprejfe dicitur: fi non fmpliciter, fied confdio fraudis fervum nefcienti vendiderit, non folum in pretium fiervi venditor em conveniri, fied etiam damnum, quod per eum aclori accidit, prafiari debere. Corfonat L. 13. / r. ff. de acl. empt. in qua idem in terminis clare exprimitur. Et fic recJe olim fuit refponfum ab JCto in confil. Batav. vol. 6.. in append. et in confil. \6i. & 162. Ergo hoe cafu contra venditoretn non tantum datur aclio afiimatoria. fed etiam de, dolo L. 38, 39. ff. de dolo. Neque in contr arium facit. L.\.% venditor ff. eod. qua hic ab JCto adducitur. Kesp. illa non loquitur de fraude in yenditione rei adhibita, fed fimpliciter ait: Quod in atlionem empti etiam damnum et interejfe veniri poffit. Itaque fi dolo non fuerit ufius venditor in yenditione, quamvis res fit vitiofa, nee juftpe menfura, tum fblum tenetur aclione redhibitoria vel quanti minoris. Confil. JCtor. Batav. vol. 1. conf. 263. d. I. 1. § 1. ff. eod. Ideo eo cafu venditor aclione quanti minoris tenetur; quia in omnibus contraclibus onerofs debet effe aqualitas; qua vbi non ad fit, aquum eft, ut is, qui minus ace epit, id ei, quod deefi addatur. Eum namque in finem Mi contraclv.s imuntur, ut pro re data, alter tantundem ab altero recipi-
V 2 at*



i5<5 AANTEKENINGEN, enz.
at, quod potius, quam rem propriam habere velit L. 52. <r 21.fp.de furt. Verum ad eam qualitatem fervandam nJcesfarium eft, ut contrahentibus ipfa res earumque qualitates fint nota ac exprimantur. Cui confequens eft, ut, qui velit rem fiecundum ediclum adilitium vendere, prius ejus qraliiatem et magnitudinem indicet; nee non privationes five vitia latentia, fine quibus juftum pretium haud poteft conftitvu Late hac de re H. Grotius de jure beüi ac pacis lib. 2. cap. 11. § 8, 9, 10. In eundemfenfum infignis fiï heus Ciceronis lib. $, de offic. De jure, inquit, pradiorum Jancitum eft apud nos jure civili, ut in his vendendis vitia etiam dicerentuf, qua nota effent vendit ori: Nam quum exxii.tabb. ' Satis effet cautum, ea praftari, qua effent Ungua nuneïtpata qua qui inficiatus effet, duplicem poznam fubiret; a JCto etiam reticentia poena eft conftitiva. Non objlant, qua mox ibidem fequuntur: Quum adesprofcribas, tabulam tanquam plagam ponas, domum propter vitia vendas, in eam incurrat aliquis imprudens: hoe quamquam video propter depravationem confuetudinis neque more turpe haberi, neque aut lege fanciri, aut jure civili: natura tarnen lege cautum eft. Siquidem ibi Cicero eft intelligendus de vitiis minoribus', qua leges non jubent emptori ab venditor e indicari, utpote, cum propter ea emtor vix ullum damnum incurrat. Caterum fi dolus abftt, multa licet venditori dicere ad commendationem et laudationem ejus rei, quam vendere deftinavit L. 8. C. de refcind. vend. nam ea emtor non tenetur credere; unde ob Mam commendationem damnum aliquodfien ferit, hoe non venditori fed fua facilitati debet imputare. 'Conftl. JCtor. Batav. vol. 2. confil. 313. in med.
I. Deel confultat. 208. bladz. 344. Cum nemo ex confilioproprie obligetur. Maxime, fi confi*



op de HOLLANDSCIÏE- ADVYSEN enz- 157
filium non 'eft fraudukntum, quod quis bonafide et bono animo dltèri dedit, L. 47- de jur. L. 2. % fin. D. mandat § 6. inft. mandat cap. nullius ex confilio de ReguL jur. in 6. unde Cicero quid debet, qui conftlium dat, praftare, prater fidem.
Ibid. bladz. 345- . :' Soo lange als deffdfs goederen met genomen zyn m arreft. Ziet hier voren confi. 183. bladz. 307.
I. Deel confiidtat. 209. bladz. 345.
L. nee ex vera yenditione C. de acquir.pojfiesf. Vide Brunnem. ad dief. leg.
Ibid bladz. 634. T' ^
Bart. in L. plane fi. de petit. haredit. ■ Vide Brunnem,
fid dici. leg.
I. Deel confultat. 210 bladz. 347. Cui refifti non potuit. L. 2. D. quod met eauf.
ibid. s ■ ' n r, v
Vis major a nemine praftetur. L. 18. pr. D. commod. L. 1. § 4. D. de objig et aBion. L. 23. D. de Reg. Jur..
I. Deel confultat. 211. bladz. 348.
Haer conclujie wel jouden mogen adjudiceren. Sequentiü obfervat hic Abrah. de Pape ; Exlftimat hic JCtus non tantum ob alimenta futura, fed etiam ob praterita proviftonent peti et adjudicari poffe. At dtcimus hoe recle fefe non habere ; cum provifio tantum reBe pretatur aut concedatur ob alimenta futura, non vero praterita: quomodo etiam eft intelligendum, quod ait Brunnemannus ad L. 1. ff. de ferm' num. 10. eaufas alimentorum celeriter debere expediri: hoe eft: lites de alimentis futuris, non prater iti s, absque tdla fivura et levato velo funt expedienda. fhiin imö alimenta J6 V 3 pra-



158 AANTEKENINGEN, enz.
preterita froprie aUmeniorum nomine non venhint cum nemo m premüm fit alendus, fed tdntum 7Sl^Z finrplex debitum poffunt confiderari. Atque Ideale dubio confiitutum, ut de alimentis pretertis in teftamenti ahcuirehais mconjulto Pr^ey^Lpojt^^ySZ de fiuuns non flirten, nifi pratoris vel pnefdis decretum et afrrobatiointervenerit L. 8. C. de transai gom face ft, quod hic in fequentibus ab JCto objicitur eau fam ahmentorum favoraUlem effe. ^BerunZmZe dogma tantum pertinere ad alimenta futura, nonpTZiZc quibus etiam nee appellaüo recipitur Sande J£% i
num 'ft ln'JiJeC COmP^atio ^mittitur Surdus de 'aUmen>,l*t..ü. prml. 53. Discriminis ratio eft; quoniam ex ahmentis prateritis nullum periculum nÉmf^oWn™ eum contra exfuturistota vita pendeat, ficque fMmtk
vus moniS'effe cecimtLucANuslib. 6.- f
Sedpatiturfevum, veluti circumdatus arcta Ubfdione fam en.
Addatur JosEPuus de bello Judaica Ub. 6. cap. i4;
I. Deel confult. 212. bladz. 348. . Ziet hier H. Grot. Introd. lib. 3.part. 3. ff or Wf. senbec. param. C. D. de fidejujfor mm, 4. Mf~noch de
"ÊTl ff :&^mf$^< dT^rabrt
S^^itJ^*^ m coflu»,valUtrecht. Ibid. bladz. 349..
Kbt,-£mS iH"m ^ m L- 4- D. de c»pk et eX. I. Deel. confultat. 213. bladz. 350. Dat de voornoemde Borge van fyne borchtochte geen/iuts
en



op de HOLLAND SC HE ADVYS EN, enz. 153
en is gehbereert. Ziet hier den Heer Prsefident Schorer in fyne latynfche aantekeningen op de Inleid, tot de IIoll.'Rechtsgel. van H. de Groo r 3. boek 43. deel § 4.
I. Deel. confultat. 114. bladz. 352. Dit zelfde advys komt nog eens voor 4. deel confil. 70. Ziet hier Voet in comment. ad tit. pand. locat. conduft.num. 31. Ibid.
Soo moet die fchade van de voorfz. Salpeter gedragen werden by mynen voorfchreve Heeren de Burgemeefteren. Ziet H. de Groot Inleid. 3. boek 17. deel § 2. en aldaar Groenew.
I. Deel confultat. 215. bladz. 353.
Cum hoe confilio convenit 1. derde deel conf. 18. adde Voet ad tit. pand. locat. conducl. num. 20. Groenew. ad Grotii Introd. lib. 3. part. 19. § 14.
I. Deel confultat. 216. bladz. 354.
Hier wordt conform geadvifeert, als 2. deel conf. 12 5. 2 co»/?/. 333. 4. co/?/: 33. 5. deel conf. 80. doet hier by Voet ad tit.pand. de Reb. credit, num. 24. H. Grot. Inleid. 3. boek 14. 18. en aldaar Groenew. in not.
I. Deel confult. 217. bladz. 357.
_ C#«z necefftatem habuerit. Et fumma nee e ff tas in omnibus dispofitionibus ac legibus humanis excepta fit L. 13. f. famil. ercisc. L. 38. princ. ff de legat. Grot. de jur. heil. ac pac. cap. 2. lib. 2. num. 6.
I. Deel confultat. 218. bladz. 358. Et alterius faclum alteri non obeffe, nee nocere. Vide hic Groeneweg. in tract. de legib. abrogat. ad L. 8. ff de pacl.
I Deel



16*0 ' AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel confultat. 219. bladz. 360. in margine.
'Men mach afiojfinge doen met f ukken payement, als cours en loop heeft ten dage van de betalinge. Ziec hier van met meerderen Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. betalinge % 5,
I. Deel confult. 220. bladz. 361. Ad "hanc confultationem. Vide H. Grot. Introd. lib. 3, part. 14. % 5. et ibi Groenew. in not.
I. Deel. confultat. 221. bladz. 36*3. Qiiia publica utilitas efi praferenda privata. Vide L. 3. ff. ad SQ. Syllan. L. 3. cod. de primipilo. L. unie. § 14. cod. de caduc. tollend. L. 10. cod. de S.S. Ecclef. Carpzov. part. 1. conflit. 32. defin. 41. num. 5. Et hoe recle; nam " ratio naturalis fuadet, ut Mud de communi'fiat', quod ufium uülitatemque communem habet; cum ubi verfatur publica utilitas, ibi nullus pojfet ejfe immunis; cum ea proprie fit jufli mater et aqui, ut loquitur ex Hor at io Cujac. ad L. ' 54. Pauli ad Editlum in L. a. <T 13. pro emptor.pag.811. Barbosa Loc. comun. in verb. utilitas publica. I. Deel confultat. 222. bladz. 366. Niettegenftaende de leveringe, ende datter ook foude fides de pretio gegeven zyn, het dominium daar 'van niet ge transfereert te zyn, maar dat den voornoemde A. ofte zyn atJie hebbende, als verkoper, dezelve nagelen mag vindiceren.
Hac fententia fcribit hic Abrah. de Pape non efi jnri conformis, fi venditor fidem emptoris fuerit fecutus, quod pojfit rem venditam, et emtori jam traditam, ad huc vindicare: quia, ut retle confuluit JC. in confi. 178. vol. 4. eo cafu domini■ u;n fuit in emtor em tranfiatum; quod hic tarnen male negat . JCtus. Caterum fi res pecunia numerata fuerit vendita, 11ec dam ea exfoluta, tum vindicatio locum habebit; cum
eo



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. i5r
eo cafu rei vendita dominium penes venditorem cenfeatur reman fis fe : eamque fententiam confulendo fecuti funt plurimi JCti in confil. Batav. vol, i. conf. 245. 253. 285. 286. & vol. 4. confil. 3. In tantum hoe procedit, ut venditor etiam eo cafu in vindicanda re a quocunque poffesfore ipfi quoque' Fisco praferatnr, quemadmodum relde refpondit Jclus in confi. Batav. vol. 4. conf. 217. Atque ita fuit judicatum in Germania tefle Gailio lib. 3. obferv. 15. num, 4. Idem de Gallia refert Papon de arreft lib. 18. tit. 5. arreft 4.6. Ideo feilicet ex folo venditionis titulo poft pretii folutionem velaliam fatisfatlionem demum dominium transfertur, quia ea mens eftvenditium, ut pretium ftatim numer etur; et alitercommercia impedirentur, fi ob pretium accipiendum res non ftatim traderentur. Ex 11. 12. tabb. res vendita non prius in venditorem transferebatur, quam fi emptor pecuniam numerasfet; pignus vel expromifforem dediffet: f vero fides de pretio effet habita, nulla ablio ad confequendum pretium dabatur. Aristoteles lib. 9. Et hic. cap. 1. Hoe poftea eft mutatum, et conftitutum, ut quamvis pecunia non mox re prafentetur, modo fidejujfor effet datus vel etiam pignus traditum, nihilominus rei vendita dominium transferri; imo etiam fine uilis fidejujforibus vel pignoribus, fi venditor nudam fidem emtor is fuerit fecutus arg. L. 19. ff. de contr ah. emtion. L. 11. § 2. ff. de aclion. emp. Quid fi dubitetur, utrum fides de pretio a venditor e fit habita. Resp. fi res fimpliciter emtori fuerit tradita, tum venditor non prafumitur in dubio fidem cle pretio habuiffe, modo nulla dilatio ad folvendum fit conceffa, vel de eo fuerit proteftatum: quibus cafibus cenfentur res vendit a licet tr adita, in dominio venditor is remanfisfe, easque tum recle vindicabit; quam opjnionem fuffragio fuo comprobat Vasquius, eamque late profequitur in controy. illuft. lib. 3. cap. 69. part. 2. num. 2. in fin. Itaque in dubio
X' fta-



i6z AANTEKENINGEN, enz.
ftatuimus; vendit orem, qui rem ftmpliciter emtori venditum tradidit, non prafumïfidem emtoris fequi, nifi id' ab emtor e probetur: atque ita inteihgi debet d. L 19. ff. Hac de rebus mobilibus venditis ac traditis ditfa funt. Nam quamvis hodie ftatim poft venditionem rerum immobilium pecunia fuerit numerata, et res viudita funt tradita, tatHen ad èarum translationem id non fufficit; fed injuper requiritur, ut earum traditio celebretur coram judice rei fita; alioquin illa Venditio erit nuldus momenti. Edicl. ord. Holland, an. 1529. Amplius hoe eft additum, ut facla traditio aclis publicis iuftnuetnr, deinde ut quadrageftma pars pretii rei vendita exfolvatur H. Grotius Introduit, lib. 2. part. 5. num. 16,17. I. Deel confultat. 223'. bladz. 367.
Gelyk naer Rechten gerequireert wordt. Want het bekent is, dat een wet, die een zekere manier van doen voorfchryft, op dat de menfehen mogen weten, hoe fe hare actiën zullen aanftellen, niet verbint, eer defelve gepubliceert en ter kennis van het gemeen behoorlyk gebragt is. arg. L. 9. cod. de legib. Ann. Robert. 2. rer.judicat. 1. Lovet Recueil d'arr. Ut. C. num. 20. Brodeau ibid. in not. Q110 faciunt eleganter tr adita a Jac. Coren obferv. rer.judicat. \. num. 8. et'feqq. Schoon dit mede zeker is, dat de wetten wel - executeert worden, daar ze met gepubliceert zyn, als /.e"zeer bekent zyn. Exempel in een munt p:. ,v..y. 2l OBob. 1603.
Ibid.
Id tarnen non procedit, quando verofimilie efi, eum ignoraffe id, quod a fe geftum eft in eo loco pro deliBo haberL
De obligatione legum, quoad peregrinum et tempor arium fïibditum, infiice Voet in comment. ad tit. pandeB. de legib, num. 9. 11.
Ibid. bladz. 368.
Tot faken vallende buiten het bedryff, ofte territorie. Vide



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 16*3 de hic Ziegler de jur.-Mafeft at. Ub. 1. cap. 3. § 36. Stryck: de jur.princip. extra Territor. cap. 3. § 7. étf #i alkgat.
Ibid.
Dat by nachte den Verweerder hebben aangevallen. Vide hic Voet in comment. adtit.pandecl. ad Leg. Aquil. num. 28. Ibid. bladz. 369.
Domus tutiffimum refugium eft. Vide L. 18, 19, 20. D. de in jus vocand ibique Gothofred. nihil enim fianfiius ejfe quam domus unicujusque Civium inquit Cicero in orat. pro Dom.jua, quemallegat Carpz. part. 4. confi. 13. defin. 9. num. 9. unde neminem invitum poffe extrahi ex domo fua, feu capi realiter ait dicJ. L. 18. quod in civili bus caufis, non vero criminalibus procedere, fcribit Mynsinger cent. 4. obferv. 69. In Urbi Arnhemia nemo ex fiua domo ac habitatione poteft extrahi nifi prefente aliquo ex fcabinis; odiojum privilegium, quo multa crimina impunita maner e poffunt; quod certe repugnat fini regiminis, cum Reipublica inter fit crimina atque delinquentes puniri L. 9. § 5. D. de publican. et vecligal. L. 95. D. de folut. L. 28. § 15. D. de poen. L. 13. de offic. prafid. L. 14. cod. de poen.
Ibid. bladz. 370.
Noodelycken moeten verweeren. Alzo het bekent is, dat het natuurlyk Recht de defenfie gebiedt, L. 3. de inftit. et jur. L. 4. L. 45. § 4. D.. ad l. Aquil. L. 1. § 11. D. ft quadrup. pauper. L. 1. § 27. D. de vi armat. voornamentlyk wanneer ymand word geprovoceert Menoch. apud Brunnem. ad L. 2. cod. de delat. en wat foo een geprovoceerde doet, moet hy gehouden worden gedaan te hebben tot fyn verdediging.
I. Deel confultat. 224. bladz. 373.
Den fielven kooper daer van pertinentelyk ende fpecialyk te onderrechten en te certioreren. Den verkooperis dan ge-
X 2 hou-



16*4 AANTEKENINGEN, enz.
houden den kooper fpecialyk te verwittigen van de qualiteit van het goed, om dewelcke het zelve minder weerdte is want indien den verkooper wülens en wetens defelve qualiteit verlegen heeft, foo is hy aan den kooper, die daarvan kennis hadde, gehouden tot alle intereft; Edoch indien den verkooper met en weet de qualiteit van de verkochte goede ren, daarom dezelve minder weerdig zyn, zoo is hy aan den kooper gehouden tot foo veel minder, als den kooper foude gekocht gehadt hebben, indien hy het zelve geweten hadde Ber^van Zutphen Nederl pratl. tit. copinge en vercopinge .
I. Deel confult. 225. bladz. 375.
Maar niet in vermangeling. Ziet 5. deel conf. 153. bladz* 443*
I. -Deel confultat. 226. bladz. 370*.
Ziet hier Groenew. in not. ad H. Grot. Introd. lib <? part. 35. § 8. ' ó'
I. Deel confultat. 227. bladz. 377. Met dit advys komen overeen conf. 229. conf. 300 1 derde deel conf. 182. poft med. en 2 deel conf. 202. en 4. deel' conf 199, 200, 201. Voet in comment. ad tit. pand in qmb. cauf. pign. num. 17.
I. Deel confidtat. 228. bladz. 378. Ook tegen den borge voor 't gewysdemach werden geexecuteert, fonder meuw proces te moeken 9 oock fonder dat men den principalen, eer ft behoeft te executeren. Ookfelve, fchoon hy van de exceptie van excuffie niet mogte gerenuncieert hebben Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. Borge % 24.
I. Deel confultat. 229. bladz. 379. De contr aften werden ftrict genomen ah die leggen. Ziét
hier



op de HOL LAND SC HE ADVYS N enz. 16*5
hier 1 derde deel conf. 31. en meer Aucleuren by Voet in comment. ad tit. pand. de Transaft. num. 21. Ibid. bladz. 380.
Pupillus quamvis pofterior propter favorem perfona prafertur prioribus, qui obtinent tacitam, etiam prioribus generalem obtinentibus. Vide notata fupra ad conf. 227.
I. Deel confultat. 23b. bladz. 381. Ad hoe conf Hum provocans ita fcribit Voet in comment. pand. ad tit. de nautic. foenor. num. 8. Caterum utivulgo, ita quoque hic mandatum folutionis, litteris cambii comprehenfum, per mandantem vel eum, qui mandanti nummos litteris comprehenfos alibique numerandos, numeravit aut numer aturus eft, revocari poteft, non tantum ante earundem acceptationem, fed et poft, ft modo res integraftt, feu folutio necdum fecuta; nifi is, cui folutio facienda erat, ex mandato procurator in rem fuam conftitutis fuerit, dum quantitas cambii litteris comprehenfa,, ei ab illa, qui cambii litteras fcripferat aut procuraverat, debita erat. confuet. Antwerp. tit. 55. art. 7. Neostad. Curia Holland, decif. 38. Refponfa Jurisx. Holl. part. 1. conf. 230. et part. 3. vol. 2. conf. 140. Qiia et ratio eft, quod mandatarius folutionis folver'e nequeat ante tempus litteris cambii infertum, ne in damno hareat, ft fort e is, cui maturius folutum, foro ceferit ante diem folutioni deftinatum, et ob id mandansfuum mandatum litteris comprehenfum, cenfuerit revocandum effe. Antwerpienfes dici. tit. 55. art. 6. Roseboom confuet. Amftel. ditl. 50. art. 11. Grotius manuducl. ad Jurisprud. Holl. libr. cap. 13. num. 8. • Dilata autem folutione in tempus certum, cambii litteris expreffum, jure is, cui folvendum, cautionem interim exegerit ab acceptante, ubi eum facultatibus labi fujpicio eft. ■ Sedet is, qui litteras cambii procuravit ac mandanti nummos reprefentavit, ftmi-
X 3 lem



i6*S AANTEKENINGEN, enz
lem a m andante cautionem de fi der are poteft. Confuet. Antwerp. art. z. Grotius manud. ad Jurisprud. Holl. 'lib. 3. cap. 45. num. 11.
I. Deel confult. 230. bladz. 382.
Seven getuigen, fulcks als na Rechten. In § 4. Inft. ds teftament. ordinand. Ibid.
Nochte ook een Notaris en twee getuigen. Dit vind ik omtrent de hedendaegfe makinge der teftamenten over de Beginzelen des Rechts door wylen den Heer Johan Voet aan^etekent, namentlyk 11. boek tit. x. uit Vinnius : Dat in deze Landen (te weten Holland) alfchoon niemand verboden word op de oude en plechtige wyze der Romeinen uitterfte wil te maeken, zoo plachten nochtans de uitterfte willen voornaementlyk op twee wyzen gemaekt te worden, op de eene voor twee Schepenen en de Secretaris van de plaets, in welke de uitterfte wil wordt.gemaekt, het zy ten platten Lande of in een Stad, welke wyze van uitterfte wille te maeken overeen komt met de bekentmakinge van de uitterfte wille by gefchrift in L. 19. cod. de teftament., d'andere voor een Notaris en twee getuigen, welke wyze byna a'leen onder het gemeen (te weten in Holland) in gebruik is Gudelin. de jur Novijfm. lib. 2. cap. 5. Grot. Inleid. 2. boek 17. deel De ontervinge der Kinderen vereift daar. en boven, dat Schepenen getuigen zyn: het welk het voorfchrift van den eed by de Notaiiffen in den aanvang hunner bedieninge te doen en vervat in zekere wet van Keizer Karei de vyfde, te kennen geeft Groenew. de Legib. abrogat. ad jT 14'. Inft. de teftament. Den Notaris moet den' teftateur kennen: zoo niet, de getuigen zelfs, die dat ook moeten getuigen. De wil door de ftem uitgehragt plagt van den Notaris in gefchrift vervat en in'het Regifter gebragt te worden: waar van naderhand



op de HOLLANDSCHE ADVYS EN, enz. ió>
hand den teftateur fulx begerende, eenjplechtig betuigfchrifc gemaakt wordt. Zoo als mede door het gebruik aangenomen is, dat de Notaris de op een blad papier opgeftelde wille van den teftateur zelfs verhaalt en den getuigen voorleeft, daarna den teftateur vraegt, of hy alles wel begrepen heeft., hetzelve zodanig wil en begeert, en zodaenig zyn uitterfte wülete wefen erkent: en den teftateur het zelve goedkeurende wordt de uitterfte wille geagt voltrocken te zyn, offchoon dezelve noch des teftateurs, noch der getuigen ondertekening noch bezegeling heeft. Groenew. dici. loco Jac Coren obferv. i o. I. Deel. confultat. 232. bladz. 384. Ofte voor Notaris en Getuigen. Ziet hier Jac Coren obferv. 38. Groenew. de legib. abrogat. ad L. 11. cod. qui potior. in pignor. en over H. de Groot Inleid. 2 boek 48. deel % 28. confilia hic part. 4. conf. 190. part. 5. conf. 85.
I. Deel. confultat. 233. bladz. 384.
Servitus tigni in mittendi. Dat is het recht om een balck of ancker te hebben in eens anders gebou H. de Groot Inleid. 2. boek 34. deel § 7. C;epolla de fervitut. urbanor. pradior. cap. 37. num. 7. Voet in comment. ad tit. pand. de fervitut prcedior. urbanor. num. 2.
Ibid. bladz. 385. _ Mach zoo hooch in fuo timmeren, als 't hem belieft. Ziet hier Voet in comment. ad tit. pand. de fervitut. predior. urbanor. num. 13.
I. Deel confultat. 234. bladz. 385. Niet en is gehouden. En hier van daan is het ook, dat H. de Groot Inleid. 3. boek 24. deel § 16. te regt fchryft: Wie
niet laadt, of zendt, dat hy heeft doen verzekeren, of minder laadt of zendt, of aan wien niet gezonden word, zulks1 als hy heeft doen verzekeren, mag f verzeker loon weder ei-
fthen$.



16*8 AANTEKENINGEN, enz.
fchen; en beroep zich aldaar Groenew. op de ordonnant. te Amjlerd. art. 22. te Middelb. art. 24. te Rotterd. art. 18. co_/?«w. van Antwerp. tit. 54. «r/. 11. placaat van den laaftenoclob. 15o's. tit. van verzekering art. 15, 16.
I. Deel _ confultat. 235. bladz. 386. Dit zelfde advys komt hier voren advyf. 232. bladz. 3.83. nog eens voor; ziet het geene aldaar is aangetekent.
I. Deel confultat. 1^6. bladz. 387. Ziet hier Boer. dec. 295. num. fin. Sande decif. Frific. lib. 1. tit. 8. defin, 1. Papegai vol. 1. pag. 27, 28. 344. Merula prax. civil. lib. 4. tit. 33. *v^. 3. num. 4. Wassen. j£rtf£?. r/V. c^. 4. 1. num. 40. En voor al Sim. van Leuwen over de cofluym. van Rynland. bladz. 304.
I. Deel confultat. 237. bladz. 388. Ende dat den verweerder de fichult in defen geeyfcht expreffelyk ontkent. Ziet hier Sim. van Leuwen over de cofiuym. van Rynland bladz. 305.
I. Deel confultat. 238. bladz. 390. Sufpeiïus de fuga. Nota hic, quod omnes debitor es de fuga fiujpecdi, arrefio detineri ac impediri poffint L. 16. ff 16. D. q<<a in fraud. creditor. Christyn ad Bugnon de Legib. abrogat. lib. 1. fiatyr. 187. quales etiam in fier1'is divina majeflati dicatis, imo etiam de nocte et fine discretione loei non tantum arrefiari, verum etiam in carcerem conjici poteft, idque propter evidens perictdum quod eft in mora. JSIolleri fiemeftr. lib. 3. cap. 44. num. 1. Sed ita arreftati fub cavtione rurfius fiunt relaxandi Peck. de jur.fflend. cap. 31. num. 3. dummodo duplicem cautionem pra ft ent et de judicio ftfti et judkatum fiolvt Schultes in addit. ad qua ft. mode-



op de HÖLLaNDSCHË ADVYSEN, enz. ió>
deftin. pistor, p. 3. qt lu citati a Berlich. p. 1. concluf. 50, mim. 93. Si ver0 mn pit de fuga fujpeclus, vel vagabundus9 fujficit cautio judicio fjlL Peck. dici. tracl. cap. 45. Modestin Pistor dici. q, 3. Limita, nifi debitum liquidum fit vel ex fiententia, vel ex confiefiione aut infirumento agnito; tune enim arreftatus .non relaxatv.r, donec folverit, quanivis offer at non tantum cautionem judicio fifii, fed et judicatum folvi L. 73. ff'de legat. 3. L. 4. § 3. ff. de re ju die. L. 10. ff. de pignordt. aélion. L. 6. § i.ff. quib. mod. pign. vel hypothee. Berlich. dici. concluf. 50. num. 99.
I. Deel confdtat. 239. bladz. 391. Mits wekken. Ziet hier Groenew. de legib. abrog. ad 4utlent. prafente cod. de fidejujfor. num. 4. et feqq.
I. Deel confult. 240. bladz. 394.
Ende die alfoo naer alle waerfchynelyckheyt mede wel geweten heeft de voorfcr. gelegentheyt van den voornoemden Cornelis Jan Engels. Nam hac atlio contra illos jolum datur, qui ex caufa onerofa rem a debitore acceperunt et qui fraudis participes fuerunt; Vide L. 6. § 8. D. q a in fraud. creditor., nam fi fraudis non fint participes, in pari caufa funt cum creditoribus, quia pariter cum illis de damno vitando certant, adeoque potiordpforum, tanquam posfes forum, ratio eft; non tarnen, ft posfesjores fraudes fint participes, et ab ipfts res revocetur, pretium reltituendum L. 7. D. Eod. quia non decipientibus, fed de eptis ju ra fuc cur runt L. 2. § 3. D. ad SC. Vellej. nifi forte pecunia, pro ea re data, ad huc exftet in bonis debitoris, quia ea ratione creditor es non funt fraudati L. 8. de eod. adeoque nee defiderare debent, ut locupletentur cum alterïus jacdura.
I Deel confultat. 241. bladz. 395.
Geen meerder Recht van hvpotheccq ofte verband aengaen." y ,4*



170 A A N T EK ENINGEN, enz.
de de onroerende goederen kannen hebben ofte genieten, dan de voorfcr. perfoneie crediteuren fodamge aften notarieel niet hebbende. Ziet hier placaat van den 5. februar. 1665. Wesel ad novell. conftittt. Ultrajeclin. art. 22. num. 17, 18.
I. Deel confultat. 242. bladz. 297' Dat daeromme de voornoemde B. niet en kan verflaen werden fch felver door de voorfcr. verklaringe voor C. borge geflelt te hebben. Dit fchryit hier van Sm. van Leuwen ia fyn Roomfch Holl. Recht 4. boek 4. deel num. 5. dat indien ymand feide, die man is mans genoeg, uw fchuld zal uw wel' geworden, al waar het noch eens zoo veel, of met diergelyke manier van zeggen , een anders geloof verfterckte, zou het zelve na Rechten voor geen Borgtogt mogen beftaan. L. 2. §6. ff. mandat. § 6. Inft. eod. Christin, vol. 1. decif. no.L. 2. ff de proxenet L. uit. cod. quod cum eo qui in alien. poteftat. L. 12. § 12. mandat. L. 7. % uit. cum legib. fequent. f. de dol. co ft al. ibid. Christin, vol. 1. decif. in. & vol. 3.' decif. 34. num. 6. Pyr. muur. de fidejuforpart. 2.fecl. 3. cap. 4. Chassan. ad confuet. Burgund. rubr. 5. §.2. verf jon principal oblige; confilia hic & conf. 277. Dog Neostad. verhaald decif. fupr. Cur. 5. dat te Antwerpen onder de Coopluyden een coftuim is, dat die geene, die eens anders crediet in het byzonder verflerckt, daar door verfhall werd borge te blyven, en voor hem te moeten inftaan.
I. Deel. confultat. 243. bladz. 397.
En daeromme niet vorder als voor --de helft aangefproken kan worden. Ziet hier Ber. van Zutphen Nederl. prad. tit. Schuldenaer % 2.
Ibid.
En dat de voorfchreve Intereffe niet hooger behooren betaalt te worden als tegens den penmng XVI. Ziet hier
Sm»



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. i7t
Sm. van Leuwen Roomfth Holl. Recht 4. boek 7. deel alwaar hy fchryft: op dat het geen ymand door het ontberen en miflen van fyn goed of geit ontbreekt, niet te hoog gefchat, en alfoo tot een onbehoorlyk gewin, anders woeker opklimt, foo is by placaat van den 4. oélober 1540. geordoneert, dat de koopluiden haar geit op geen hoger intreft mogen uitfetten, als tot agt ten hondert fiecundum L. 16. cod. de ufur. En waer 't laak, dat tot verfekertheid van de hooft fom eenig onderpand was geftelt, foo wyft den Kogen Raad riet meêr toe als den penning feftien Coren obferv. 4. alhoe-» wel, dat het Hof in fuiken cas ook feven ten hondert plag toe te laten Coren dict. obf 4. in not. Zie de Groot In* leyd. II b. 3. cap. 10. num. 29. & ibi not ata.
ï. Deel confultat. 244. bladz. 401. Ende de Cedent niet gehouden is te pr afteren, dat de debiteur fuffifant is. Hier van fchryft aldus Hug. de Groot Inleid. 3. boek 14. deel § 12. Men mag ook infchulden verroepen , in welken gevalle de verkooper daer voor moet valt ftaeh, dat de fchuld deugdelyk is, maar niet, dat de fchuldenaer magtig genoeg is, om te voldoen; beroepende Sim. van Leuwen zich ter hier voren geall. plaats op de L. 4. D. de hered. vendit. en L, 24. § fin. D. de Evift.
I. Deel confultat. 245. bladz. 402.
Ziet hier conftl. 253, 285, 286". en Groenew.^ Crotii Introd. lib. 2. cap. 5. § 14. en Voet ad tit. pandecl. de Reivind. num. 14.
I. Deel confultat. 246". bladz. 404. Na de wetten van de Societeyt. Nam aclione pro focio,. fetitur, ui focitts rationes gefta adminiftrationis reddat, lusrum perceptum communicet, et damna data refarciat. Vide
Y 2 JrlEC*



aft AANTEKENINGEN, enz.
Hector Pelicium de Societate et alios, qui hac de waterig fcripferunt.
I. Deel confultat. 247. bladz. 405. Soo wel affetïeert als fpeciaal. Specialis hypotheca, ut mtum, eft, qua rem certam, generalis vero, qu< omnia debitor es bona mobilia, immobilia, nomina, prafentia ac futura, adficit, licet non omnia figillatim exprimantur. vide L. 9. cod. qua respignor. obl.pof ex-epta ji.pellettile necesfana et iis, qua quotidiano ufui. inferviunt L. 6, 7, et 8. de pignor. licet hac moribus non obtinere objlendat Voet in comment. ad tit. pand. de pignor. et hypothee, num. 6. & 7. Qtiod ft quis generali bo-norum mentioni fubjungat mentionem viobilium et immobilium, plerique Dd. exiftimant, eo ipfa nomina, tanquam tertiam bonorum par tem, ab obligatione generali excludi. Stryck. caut. contr-aft. Jeet. 2. cap. 4. § 15. pifi, ut vult Brunnem. ad L. 1. f. de pignor. num. 5., debitor juris Romani fit ignarus et nesciat, nomina tertiam bonorum partem conjlituere. Imo nee ipfo jure Romano eo■ narratio fpecierum pra cedent em locutionem generalem reftringit L. 12. § 46. ff', de inftr. vel injlrum. legat. De hac generali hypotheca hic dicitur, quod ea ejusdem ejfcacia fit, ac hypotheca fpecialis, quocum convenit dotlrina Hugon* Grotii in Introd. lib. 2. part. 48. § 23-
I. Deel confultat. 248. bladz. 407. Ende dat mede ten dienfie van de commercien, ende koop* handel defer Stede, maeckelaers als publycque perfonen geflelt zynde, ende geagnosceert werdende, ende dat hare verklarwge op '/ fluck van hare koopmanfchappen gelooft werden* Dat Regifters van gefwore Maakelaars over den handel tusfchen twee of meer Coopluiden gedreven volkonen geloof Slenteren, is zeker x en daar van met-meerderen te üen Vro
MaN#



cf de HOLLAND SC HE ADVYSÈN, enz. 173
mans deforo competent.bladz.rtz. Guid Pap* 441. Menoch. conf. 49. nm- 14- Gail Uk 2. obferv. 20 num. 7. Sim van Leuwen Rooms Holl. Recht 5. boek 20. deel num.
10 ' Schrassert advyf. 1. deel bladz. 298. Groenew. de le\ib. abrogat. ad L. 1, 2, 3- D.de proxenet. JoandePasserib. de prlvat. fcriptur. Ub. 5. cap. de Ubr. proxen.num.
11 en worden op deze zoo wel als op de Regifters en fchuldboèken van Coopluiden namtiffement . toegedaan. Sim. van Leuwen manier van proceder. pag. mih. 28.
I. Deel confultat. 249. bladz. 408.
Dat de Gedaechdens mitsdien na Rechten den gedefireerden eed, niet gehouden zyn te accepteren , ofte den Eyjjcher ten minden te refereren, maar dat de Gedaechdens door defeft van des Eyjfchers bewys van fyne intentie, behooren tewerden gedbfolveert van des Eyffchers eyfch ende conclujie.
Primo, fcribit hic Abrah. de Pape, fciendum efi, jusjurandum vulgo dividi in voluntarium, neceffarimn, etjudiciale, ut conflat ex ipfa Rubrica tituli ff. de jurejur. voluut, live mceffar. five judicial. Voluntarium inde fic diclum puio. vel quia ex conventione partium defertur extra judicium five antequam res jam in judicium fuerit deducla, vel quia'. hoe Uturn ex voluntate partium dependet, utpote cum illud deferri et nondeferri pojfit, nee is cui id defertur referre , nee is, qui id detulit, firêferatur, jur areadftringiturL. 17. in princ. f. eod. Ex quo elucet, regulam illam vulgarem: Ouod ab initio eft voluntatis, poftea fieri neceffitatis, hoe mftro ca^u pati exceptionem, neque fiemper et ubique procedere 5 9. ?. de rer. divifion. Juramentum neceffarium, quod etiam vocatur fuppletorium, eft, quod a judice propter wopiam probationis, in caufts dubiis aclori vel reo defertur L. \\ ff eod Nomen fiuum inde habet, velquia judex, ft cauja dubiaft, mcefie habet illud dcferrei vel quia is, cutidde-
Y 3 ttt-



m /ANTE KENINGEN, enz.
latum efi, praflart Mudneeeffe habet: vel deniaue auia ab, que, eo jm-amento prater inopian,probandi7a"%t?uhï,,j
iSumeo* 1sm ?*V* **•«*.■> Micfmnon poft
umtum cog, «t iftiusmodi jusjurandum deferat; et moven, mr per verbum folent quod extdt in d. L. L f de iure "r '/J.T 'f'"1"»"!"" yoluntatem, nonvenleeftauSZ'. tae Verum emm vero vix efi, ut huic fententi* aequ ScL pof mm eum rationes, tm.«s ilti moventur %nTL„Rnt ut «os ma/mm fententia,,, traluinf. LTwuteu.seomrl rmm mant ex L. 3. eod. de reb. eredf. Tn „Ta d et^-
fimre qmpfe eum ïpfi de eanon liqueat. ZÏÏ t
feod N™' Re'mdi"m mm txpediendarumfn L u fceoj Non movet, judicem officium fuum non imiertire
irJ^-'T f«srit ^'oratun TplZino
trf'f '"f" ^iatimisjuramèmum poffel deferre ld tefpondeo ,d axioma non proeedere in iisf quJfuris iïtfTf, "af/J^f«PPle«ur: feeus ven %Z'ft' qu* fint fait,. L. unie. C. ut qu* defunt advoeatPare',,', tarnen judex ad hoe juramentJm deveniet Tfiala rmZ et Tnt fmt V W 'f"eare' P^tereaTqZZm
'ZZf ib TllZ ■aUjifm obt'™>^»Ptkrarent. sj vianus Ub. 3. plures, tnqutt, tnvenias, qui febe beiere„t
StS" m"]'"raf ^inoioLitdTefil' dicum Jententia, quam advertern cum if/L z/ /
mus, non itemhje: Quofpeiat UiSlZ^tL efi Ulud Arf&ffij deltt^atd.



opde H O LL AND $ C TT E ADVYSEN, enz. ï7$ &uxi ira.fnhvpa'nt dvx-nUnrot. juramentum eft cum divinain-
vocatione aftertio de i onftrcdnlïs, hoe eft, qua nullis indicii: probabitur, verum cui credimut propter nudam jur ant is religionem. Sequitur tertia fpecies juris jur andi,. quod appellatur judiciale; quia in judicio hoe eft poft Utem conteftatam id j; dex aclori vel reo defert, poftulante adverfario L. i. in fine jf. de jurejur. Estque hoe partim voluntarium, partim nee èjfarium. Voluntarium eft, ft conftderemus eum, qui id detulit: neceffarium vero, ft eum, cui id defertur; quia vel referre cogitur, et ille, qui id detulit, ftreferatur, ipfeneeeffe\ habet id fubire, nifi pati velit, ut condemneturL. 38» jf. de jurejur. Et de hoe poft eriori jurejur an do hic agitur, et negat JCtus atlorem, qui omnino nihil aut non femiplene probavit, poffe id reo deferre, ad eum fcilicet ejfeclum, ut id pra ft et vel fi jur are nolit, fialtem referat: cui jententia quoque male calculum fiuum adjiciunt JCti in confil. Batav* vol. 4. conf. 337. atque alii magno numero. Nos tarnen reje&a negantium fententia, in affirmantium cafitra demigramus, fcilicet lieer e aclori, etiam fi whil omnino probaverit y juramentum reo deferre, ut id pra ft et, vel fialtem referat z quod fii detretlet, pro convibto habeatur. Ita nobis,urn recle jentiunt JCti in confil. Batav. vol. 4. conf. 315. item in conf. 117. vol. 3. torn. 2. eamque opinionem communem effe teftatur Schneidewinus ad §fin. item fi quis J. de atlion. num. 21, 22. quam etiam fequuntur Groenewegen^L.9.& 10. C. de reb. credit, num. 1. Bronkhorst enantiophan. cent 2. effert 24. ubi late Perezius ad tit. C.de reb. credit, num. 20. Sicque in Gallia judicatum ejfe, nobis refert BoëRius decif. 05. num. 2, 3. Adjuvant hanc opinionem leges plurima, quas inter primo nobis occurrit L. 3S. fi. de jurejur. ubi dicitur , manifefta turpitudinis effe, nolle nee jur are, nes jusjurandum referre. Cum enim Aclor aquiffimam conditionem, hoe eft reo juramentum deferat, eumque fic in propria
eau-



'176* AANTEKENINGEN, enz,
caufa judicem efi fimul teftem eligat; an hor absque fummü turpitudine poteft repudiare? et fi id detreflet, nonnepra.* fumptio pro deferente militat, rem vere ita fie habere. Hoe enim fat is abundeque apparet ex textu apert o in L. 32. C. de fideicomm. juntlo ff fin. J. eod. qui volunt, ut fi fidekommiffarius, qui put at fibi fideicommiffum reli&um effe, quod neque ex teftibus, neque ex ulla fcriptura apparet, pojfit, f velit jus jurandum her e dl deferre, quod omnino ab eo praftari debet; quod fi id recufet, eum adfolvendum compelli: cum ejus religio et fides a fideicommiffario fit eletfa, nullis etiam teftibus, nullisque alii adventitiis probationibus requifitis. Hujusque conftitutionis ea ratio eft, ut fcilicet acJor in defefium probationum fialtem metu divini numinis veritatem pojfit indagare: (juapropter jusjurandum ablmp.juftiniano vocatur ultimum refugium ac jubftdium; item maximum remedium Mum expediendarum in L. 1 f. de jurejur. Ibid.
Atdore enim non probante, reus definitive eft abfolvcndus.
Acldit hic Abrah. de Pape : Hoe axioma predicla noftra öpinioni non obloquitur; cum hoe procedat in juramento necejfario, non judiciali, de quo nos hic agimus; idque etiam apparet ex L. 31. ff. de jurejur. Nam fi actor fuam intentionem teftibus vel inftrumentis fiat is probaverit, plane non opus eft, ut ad hoe remedium extraordinarium coufugiatur: cum e contrario, ft caufa fit dubia, nee fiatis liquida, quia tum probationes funt neceffaria, debeamus ad jusjur andum recurrere. Multo minus urget, fi dicatur, reum non poffe cogi, ut probationes proferat; fed qui vult agere, is fiatis antea inftruclus effe debet fuis propriis probationibus per L. 4. cod. de edendo. Nos, explofa eorum fententia, refpondemus, reum nequaquam probationes e domo fua adferre, neque etiam onere probandi gravari cum ipfi juramentum deferatur; verum potius conftituitur jimul judex et teftes in
fua



opdeHOLLANDSCHE ADVYS EN, enz. 177
fua propria caufa: Sic enim loquitur Imper. in L.^z.C.de fideicomm. Et denique quia jur are non vult, contra ipfum efi prefumptio, fe malam caufiam fovere dici. § fin. J. Vel fie refponderi potest, ad dièt. oppofitam L. 9. C. quod hoe verum effet in eau fis criminalibus, atque aliis, qua alicujus aftimationem la dunt; quoniam qui accuj"are volant, probationes habere debent Groenewege de legib. abrogat. ad cit. L. 9.&10. cod. num. 3. Amplius noftra fententia etiam limitatur in publicanis; qui non poffunt, probationibus deficientibus, juramentum deferre eis, qui in perfolvendis tributis dolo malo fraudem commiftjfe perhibentur, quamvis etiam femiplene probatum effet. Idem num. 4.
I. Deel confultat. 250. bladz. 409. Qida in alternativis fiemper eft elecPio debitoris. Vide L. 10. i 6. D. de jur. dot. cap. 70. de Reg. Jur. in 6. & ibi Peckius. Carpz. part 2. confi. 29. defin. 18. num. 1.
I. Deel confultat. 251. bladz. 411. Ten minflen noch een graed verder verbonden zyn. Vlet hier H. de Groot Inleid. 11. boek 20. deel § 11. en aldaar Groeneweg. in not. en den Heer prsefldent Schorer.
I. Deel confultat. 252. bladz. 412.
Formeele laft om hem te crediteren fyn medebrengende.
En zoude in foo een geval deze fchoonvader tegens desfelfs fchoonfoon ter bekominge van het geen hy voor hem betaalt mogte hebben acJio negotiorum geftorum ad omnepretium folutum, damnum ac inter effe refundendum § 6. infi. de fidejujfor. Stryck. in c ant el. contr a6l. fiecl. 2. cap. 6, ff 27. competeren. Het komt hier zeer op de manier van fchryven aan, want is het, dat uit het fchryven geen pofitive order kan worden opgemaakt, maar alleenig een raad, of voor-
Z flagr



«78 AANTEKENINGEN, enz.
flag, dan zoude dit anders zyn; nam qui monet, mandare non tenetur L. 20. ff. de his qui not ant infam. L. 2. § uit. ff. mandat. L. 7. in fine ff. de tutel. neque etiam, qui confiuht. ff 6. Inft. mandat. Bachov. i. disput. Treutl. 27. thef 5. fin. confier. qua notavi fupra ad confil. 242.
I. Deel confultat. 253. bladz. 412. Hem terfiondt na de leveringe /oude betalen. Want offchoon hy hem die mogte gefonden hebben, en van geen be talinge gefchreven hadde, foo kan egter daaruit niet opgemaakt worden, dat hy hem die op credit gezonden heeft nam fides de pretio in dubio ex fola traditione habita non prafiumitur Gail. lib. 2. obferv. 15. num. 6. Moller lib q.femeftr. cap. 28. num. 5. Lauterb. vol. 1. disp. juridic de jur. wjur. mercat. ufit. thef. 130. Zoez. adpandecl tit de attion. empt. et vendit. Het geen alhier dan nog meerder plaats moet hebben, daar hem gefchreven was aanftonds na de leveringe te voldoen Strykius de cautel. contract Peel 2 <tap. 8. § 23. J ' -
I. Deel confult. 254. bladz. 413.
Doch dat defelve van de te kort komende crediteurs mogen, gereficindeert, ende te niet gedaen werden by den ordinaris Rechter. Ziet hier Hoppius ad % 6. inftit. de aclion. alwaar hy zeer wytlopig de quasffie alhier voorkomende verhandeld. I. Deel confultat. 2 $6. bladz. 414.
Dat het geit aan de voorfcr. B. geleent, tot fyne nootdruft ofte anderjints tot fyn voordeel en profyte ware beftelt. Maar wie moet dit hier bewyzen? Ick antwoorde; Qiwties quis mimonpecumam credidit cum ufiuris, toties tenetur adprobaudum verfionem in rem minoris; quoties antem credidit fine etfurts; toties non tenetur L.1.& 2. cod. fi adverf. creditor JJrunnjïm. ad Wefenb. tit. de minor quaft. 49. 1 peei



op de HOLL AND SCHË ADVYSEN, enz. 179-
I. Zte?/ confultat. 256. tóüófe. 415. Ziet hier H. de Groot Introd. lib. 3. part. 8. § 4. Groe■Neweg. de legib. abrog. ad L. 11. D. de pericul. et commod. rei vendit. Vinn. Ub. 1. qua ft. 34. Mynsing. centur. 6. obferv. 88. Voet *"# comment. ad Leg. Aquil. num. 18. Schomak. part. 5. 60. et plu res leges ac autlores apud JBarbos. Loc. commun. lib. 9. cap. 40. _
I. Deel confultat.- 257. bladz. 418. Dat de handelinge voor permutatie moet werden gehouden. Ziet hier H. de Groot Inleid. 3. boek 16. deel § 15. & ibi. Groenew. in not. num. 20.
I. Deel confultat. 258. bladz. 419. Poffesfor autem mala fidei expenfas utiles, quas fine laftone rei auferre, non poteft, amittit. Vide Groenew. de legib. abrogat. ad L. 5. cod. de reivind. adde Barbos. loc. commun. lib. 5. cap. 51.
I. Deel confultat. 259. bladz. 420. Quod de jure exceptio, qua obftat cedenti, etiam obftat cejfionario. Vide L. 4. § 31. ff. de doli except.
I. confult. 260. 421.
.Ex ^ tó/or regulariter tenetur. Qiiacunque igitur na* mina a ipfo tutor e contracta, in iis praftat culpam levem. Cum enim ipfe tutor hac ratione contraxerit, videtur ad tantam diligent lam femet ob li gaffe, quant am ipfe alias in rebus fuis ut diligens pater familias praftare folitus erat L. 7. cod. de arbitr. tut el. Mevius part. 7. dec. 198. Ita, igitur, ft tutor debitori obarato pecuniam pupillarem mutüo dederit, tenetur; adde hic Prof. Otton. in comment. ad inft.pag. 155.
Ibid.
Z 2 Si»



i8o AANTEKENINGEN, enz.
Siquidem alkgans culpam, eam probare tenetur. Non enim regulariter prafumitur L. 51.^ pro Soc. Mascard. de probat. confil. 467. num. 1, 2. Wesenb. conf. 53. num. 64. Menoch. de prajumpt. lib. 5. praf. 3. num. 124. quia culpa eft delicti fpecies Menoch. dict. loc. num. 126.
Ibid. bladz. 422.
Net alleen naer dispofitie van befchreven Rechten. Ziet hier Utrechtfe confult. 1. deel conf. 107. bladz. 391. num. 7. van den Berg N derl. advysb. 1. deel conf. 61. bladz. 130. verf. dat een Momber 4. deel conf 112. bladz. 295. wat aangaat.
I. confultat. 26*1. M^Zs. 423. Ziet hier Groenew. de legib. abrogat. ad L. 6. D. de excufationib. Voet in comment. ad dicP. titul. num. 8. Ei fequentia hic notavit Arrah. de Pape, ita fcribens: Arbitratur hic JCtus, omnes indiftintle medicos tutores datos fefe a tutela poffe excufare: fed male; Nam non omnes med'ui excufationem a tutela habent: immo nequidem illi, quos vulgo vocamus Stads Doclooren, licet ita confuluerit JCtus in confilio fequenti: fed tantum HU, qui intra eer tum numerum erant; quales fuerunt medicina profeffores: quomodo eft inzeil igendus ^15. Inft. de excufation. tutor. Certus namque 'et definctus in una quaque civitate numerus erat conftl tut us, idque pro ejus magnitudine: verbi gratia minores civitates halt eb ant quinque medicos, major es feptedecim, omnium maxime decem. Qui ergo in eo numero non erant, nullam excufationem a tutela vel cur a poter antadferre. Requiritur tarnen, ut illi medicina profejfores ipfo atPu in publica Academia medicinam doceant arg. L. 5. 7. cod. de profeffor. et me die. Nemirum hoe conti nua occupatio et labor e fecit; partim etiam artis illius favor et utilitas, qua inde adRe.npublicam redundat. Ex quo. aliqui concludunt, medicos ma-
jori



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 181
jori prarogativa gat/dere, quam ipfos Jure confult os; qui quamvis jus publicum doceant, tarnen ab onere tutela non exatfantur. Neque ipforum opinionem infringit, quod medicina homini ingenuo fuerit indigna, ficque fervos ipfos ei operam fuam navaffe, conftat ex L. 41. § 6. ff. de fideicomm. libert. et Quintiliano lib. 7. Inft. orator, cap. 2. Argument 0 fit quoque MudPlauti in aulularia: Nummo conductus fium, plus jam medico mercede opus eft. Sed dicimus olim quidem eos viles ejfe habitos, fed poftea in majori pretio haberi cepiffe; quos primo Julius Cafiar civitate Romana decor avit; deinde ab Augufto variarum munitates ipfis funt data; quemadmodum icl poteft vuleri ex L. 18. § 30. ff. de muner et honor. item ex L. 6. § 1. ff. de excufas. tutor. in qua Modestinus ita refpondit: Grammatici, Sophifla, Rhetores, Medici, qui ^tohvrctc, id eft, circulatores vocantur, quemadmodum a reliquis muneribus, ita et a tutela et cura requiem habent. Et quod JCti ab tutela nullam excufationem habeant, eft intelligendum de Us, qui ab ipfio cafare non funt approbati et recepti: nam quibus conceffum erat in Gymnqfio vel publica accademia jus public e doe ere, vel etiam ipjius principis erant conftliarii, eadem eccufatio Us tributa fuit, quod non obfeure innuit L. 6. C. dfprofeffor. Quo pertinet L. 30. in princ. ff. de excufat. ubi dicitur: Juris peritos, qui tuielam gerere cozperunt, inconfiliumprincipum adfumtos, optimi maximique principes noftri conftituerunt excufandos: quoniam circa latus eorum agerent, et honor delatus finem certi temporis ac loei non haberet.
I. Deel confiidtat. 262. bladz. 425. Ten zy van defelve pretenfte by publycque inftrumenten ofte de eygen hant van den Eygenaer promptelyk blycke. Hic igitur fcriptura defideratur pro forma, uti in Velavici Reform. Velav. cap. 26. art. 3. et ibi Schrassert in comment.,
Z 3 tófc



r82 AANTEKENINGEN, enz.
adde Bell. jurid. caf. 21, Groenew. de legib. abrogat. ad L. 24. cod. de locat. et conducl. van der Meulen ad /latut. Vianenf. pag. 58. Schrassert advyf. 1. deel adv. 10. num. 10, 11, 12.
I. Deel confult. 26*3. bladz. 427. Te koope geboden heeft feeckere elf margen Lands. Ziet hier Voet in comment. ad tit. pand. de contrahend. emption. num. 7.
I Deel confultat. 264.. bladz. 429. Dewyl de prafcriptie van hypothecaire a&ie jegens den Renthefer geen plaetfe en heeft. Over de prsefcriptie van de hypothecaire actie handelt wytlopig Groeneweg. de legib. abrog. ad L. 7. cod. de prafcript. 30. vel 4.0. annor. H.de Groot Inleid. 2. boek 48. 'deelnum. 44. en aldaar Groenew. in not. Middellant over Promans deforo competent, bladz. 238.
I. Deel confultat. 26$. bladz. 431. Infonderheyt, alfo de Teftateur daar by voegt, dat hy begeert, dat de voorfr. fyne uyiterfte wille zyn voortganck fal hebben en fyn volkomen effecJ forteren, 't zy in krachte van teftament, codicille &c. Ziet hier Ber. van Zutphen Nederl. pracl. tit. Legitime ff 8. Caterum -hac de quaftiotie, an legitima inftitutionis titulo relinquenda eft ? hac not at Barbosa loc. commun. lib. 10. cap. 13. tit. legitima num. 15. Quod non fufficiat, quod perdonationem, vel legatum, vel fideicommisfum, vel alium qnemcunque modum portio data fueret legibus debita Novell. 115. cap. 3. in princ. tum quia honoratior eft inftitutionis, quam legati titulus L. 5. ff 6. ff. de legat. praftand. contr. tabul. tum, quia pinguior, dim jure accrescendi ad totam hereditatem pervenire poteft. titulo inftitutionis, licet ad rem minimam vocatus, cum contra
le-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 183
legati donationisve jure legitimam percipiens nunquam jure accreficendi pojfit hereditatis compos fieri L. 1. § 4. de hered. inftit. Alioqui negleélo inftitutionis titulo querela keus erit liber ique ab inteftato heredes, fed vi claufula codicillaris fideicommiffo gravati legitimam et Trebellianiquam habent f alyam. Limitatur, nifi declaratum in teftamento inveniatur, rem aut quantitatem legati titulo collatam legitima loco ac yice dari, aut aha occurrant his aquipollentia, cejfatura eft querela, ad fupplementum tantum agi poterit, etiam ft verba de fuerint heredis inftitutionem palam pra je ferentia; qua ft in liberis legitima mentione adjeclum legandi verbum, pro inftitutione habendum fit, ne alioqui verba magis, quam jura videantur fcripta H. Grot. manud. lib. 2. cap. 18. num. 11. Joh. Voet ad tit. pand. de inoffic. teftament num. 66. Ibid.
Dewyle defelve legitime na rechten met geen fideicommis en heeft mogen befwaart worden. Et omne gravamen adjeltum ipfio jure tollitur et rejicitur, perinde acji appoftum non esfiet L. 36. ff 1. L. 32. cod. de inojfic. teftam. Grassius§/^gitima qua ft. 38. num. 2.
I. Deel confultat. 266. bladz. 433.
Als te weten, in cas, dat hy fyn achterwefen uit fyn fpeciael hypotheecque niet en foude kunnen confequeren. Ziet hier Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. Hypotheecq § 1. Groenew. de legib. abrog. ad L. 2. cod. de pignor. et hypothee.
I. Deel. confultat. 267. bladz. 434. Over dit geadvifeerde ziet Sim. van Leuwen over Peck, handoplegginge bladz. 331. Groeneweg. de legib. abrogat, ad L. 1. de judic.
IDeel



ï84 AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel. confultat. 268. bladz. 437. Dat daar omme in haar vermogen niet en is geweeft. Ziet hier Grotii Introduit, lib. 2. part. 15. num. 9. et ibi Groenew. in not.
I. Deel confultat. 269. bladz. 439.
Dat den donateur ofte fyne kinderen, door 't volvoeren van dezelve belofte, gebrek foude lyden. Cum liberalitas fua nemini debeat effe damnofa L. 3. jf. pro donat nee ullus ex liber alitate inops factus periclitari debet L. 50. jf. de re ju die. ideoque mitius agendum ejl cum his, qui ex liber alitate fua conveniuntur, ne beneficium ipfis fiat onerofum per L.iè.jf. de cedil. Edict. Mynsing. cent. 5. obferv. 36. num. 2. colleg. jur. arg. tit. ufufr. quemadm. cav. th. 3.
I. Deel confult. 270. bladz. 439. Ducere poteft. Et hac etiam eft dijferentia inter iter et actum, nam qui aclum habet, hoe bene poteft L. 7. D. defervit. pradior. ruftic.
I. Deel confult. 271. bladz. 440. Nifi in vim ultima volantatis. Ziet hier Schrassert confult. 2. deel conf. 57. num. 5. & 26. 3.deelconfi. 110.num. 9. van den Berg Nederl. advysb. 1. deel conf. 40.
I. Deel confultat. 272. bladz. 441.
Maar dat over fyne goederen een curateur by den Rechter behoort geflelt te werden. Ziet hier Voet in comment. ad tit. pand.famil. ercisc. num. 18. Groenew. ad Grotii Introd. lib. i.part. 10. § 5. van den Berg Nederl. advysb. i.deel conf. 143. pag. 357. 3. deel conf. 284. pag. 740. 'et conf. feq. Barbosa loei commun. lib. 1. cap. 9. num. 7.
I. Deel



opdE HOLLANDSCHÉ ADVYSEN, enz, 185
I. Deel confultat. 273.' bladz. 442. Refpondi, nullas omnino ufuras deberi, quoniam cert<£ in ftipulationem deduBa non funt. Abrah. de Pape fcribit: contr arium hodie obtinere verius eft, et debentur ufur*, licet earum certa quantitas in jlipulationem non fuerit deduBa. Ita Jclus in conftl. Batav. vol. 4. conf. 411. quod etiam fequitur Groenewegen ad L. 31. jf. de ufur. Ratio eft, quia hodie uniformes funt ufura, tt peti poffunt ufttata ex more regionis, ubi contraBus eft celebratus, licet etiam earum certa quantitas in jlipulationem non fuerit deducla, ut jam diclum eft confi. JCtor. Batav. vol. 3. torn. 2. confi. 79. in fine. Ufttata? ac legitima? ufura? funt fex vel octo in centum conftl. JCtor. Batav. vol. 3. torn. 1. conf. 64.-95. et vol 6. conftl. 51. Duodecim reBe poffunt flipulari mercatores conftl. JCtor Batav. conf. 136. vol. 3. torn. 2. Et quia hodie periculorum diverjitas eft magna, pecunia trajeclitia modum certum ac definitum non recipit, quem ob id licet excedere. H. Grotius Introduel. lib. 3. part. 11. num. 3, 4, 5. Coren obferv. 4. in annotat. Confonat Ediff. ordin. Holland, die 4. oBobr. ann. 1540. art. 5, 8, 9. Ex legibusxu. tabb. unicarium foznus tantum per miffumerat: verum poftea Romanis prohibitum fuit ftznus ex ere ere, et fienerator in tanto erat odio, quam delator jive quadruplator. Iterum tarnen receptum fuit, ut centeftma ufura effet licita, hoe eft, . qua centeftmo menfe ipfam fiortem adaquaret: vel quod eodem redit, duodecim in centum: qua non tantum fiunt ufipagani, fed etiam chriftiani, veluti refert Sidonius Appollinaris lib. 4. epiftol. H. Grotius de jur. bell. acpac. Ub. 1. cap. 12. % 22. Tandem Imp. Juftinianus alium modum ufur ar um pro ratione circumftantiarum prafcripftt, qui extat in L. 2 6. § 1. L. 27. C. de ufur. verba refcripti hac fiunt: fuper ufurarum vero quantitate etiam generalem fanBionem facere ne-
A a ces* •



i86 AANTEKENINGEN, enz. '
cesfarium ejfe duximus, veterem duram et graviffimam eorum molem ad mediocritatem deducentes. Ideoque jubemus, illuftribus quidem perfonis five eas pra:edentibus, minime licere ul ra tertiampartem centefima ufurarum nomine in quocunque contratPu vili vel maximo ftipular:. lllos vero qui er ga fier Us pra funt, velalt'quam licitam ncgotiationem gerunt, usque ad bejfem centefima (iifurarum nomine tn quocunque tontracPu) fuam ftipulationem moderari. In trajeclitiis autem contr aïiibus, vel fpécierum fcenori datiombus, usque ad centeftmam tantummodo, licere ftipilari, nee eam excedere, licet veteribus legibus hoe erat conceffum. Cateros autem omnes homines dimidiam tantum modo centeftma ufurarum ■nomine poffe ftipulari: et eam quantitatem ufurarum etiam in aliis omnibus caftbus nullo modo ampliari, in quibus cit ra ftipulationem exigi ufura folent. Nee liceat judici memoratam augere taxationem, occaftone confuetudinis in regione
ebtinentis &c. Ifti plane non funt ferendi, qui iifuras
permitti non debere ftatuunt. Sane re penitius injpetta, nihil omnino iniqui in fe continet, ut pro ufu pecunia vicijjim quidpraftetur, quomodo recPe argumentatur H. Grotius//. I. § 20. num. 1, 2. ubi eos, qui 'contrarium ftatuunt, dotPe refutat. Siquidem mutuum absque ufurarum lucro dare, non privatorum, j'ed regum ejl Suetonius in Augufto cap. 41. in fine. Et ft ufiura non admitterentur, fides crediti et animus credendi nummos, quibus paupertas debitorum non raro fuftentatur, funditus int er ir et Cloppenburg de ufur. cap. 7. Deinde ufiura juri divino non contrariantur, ut bene tenent Donellus ad tit. cod. de ufur. in princ. num. fin. Cloppenburg d. c. 7. ubi fufe hoe ex jure divino. demonftrat H. Grotius cit. loc. quamvis id male velint Sic hardus ad Rubric. cod. eod. num. 2. Baldus, Angelus ad L. 10. cod. de fidejujfor. num. 5. atque alii ab eo ibidem cit ati: item
Gajju



op'deHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 187
Gail lib. 2. obferv. 5. num. 5. & 6. quos fequitur Jason ad L. 1. cod. de fiumm. trinit. num. 47, 48. Olim ufura duobus modis praftabantur ex conventiom vel ex mora. Ex mora ufura debentur pecunia credita in bona fidei contr ac* tibus per L. 32. % 2 f. de ufur fed in ftricïi fris contraBibus, non nifi per Jlipulationem, juxta L. 24. ff.de prafcript. yerb. Excipitur primo, nifi pecunia credita effet civitatibus debita L. 30. f. de ufur. Deinde per Novell. 136. cap. 4. etiam eft cautum, ut ufura ex nudo pacio argentariis debeantur. Tertia exceptio extat in L. 7. ff. de nautico foen. fcilicet in pecunia trajeclitia, hoe eft, ea, qua perkulo creditor is trans mare vehitur. Ultima exceptio eft in f rum ent 0 vel hordeo mutuo dato L. 12. C. de ufur. Primum fic fpecialiter fuit conftitutum ob favorem Reipublica: fiecundum propter communem hominum ut Uit at em, quam in contraenbus praftant argentarii dum multis periculis fe exponunt aliorum paupertati fiuc currendo : quod idem diclum efto de pecunia traje&itia. Ultimo caufiam prabuit necesfitas publica, ut fcilicet creditor es invitarentur ad reshumanogeneri maxime necefarias credendas. Sed cum moribus noftris ex paBo nudo tanquam exftipulatione etiam detur aBio, ut diximus ad tit. C.depaBis, confèquitur, ex eodem fimiliter ufur as deberi, et quidem absque ullo defcrimene, an pacla incontinenti, anexintervallo contraBibus fint adjeBa; item utrum bona an mala fidei fint Judicia, quamvis male ad huc hodie eam differentiam ufu fervari exiftiment nonnulli pragmatici 'Interim in vèlavia ufur as non promiffas exigi
non poffe certum eft Schrassert in comment. ad Reformat. Velav.pag. 371. caterum de ufuris nonpromiftfts pluraft quis fcire deftderet is infpiciat Groeneweg. de legib. abrogat. ad Zr. 31. D. et ad L. 5. cod. de ufur. Christin, lib. 1. decif 24. Modestin. Pistor, quaft. 57. 108. Voet in comment. ad tit. pand. de ufur. num, 8,' I, Deel



188 AANTEKENINGEN, enz.
I. Deel confultat. 274. bladz. 444.
Omme den prys van fyne wynen van den voornoemden Sa* tnuelGodynte confiequeren. Pra fes Schorer ad introd. Hugon. Grotii lib. 3. part. 1. § 31. num. 36. fcribit, quod nfiu invaluit, ut praponenti fit fialva acPio adverfus emtor em, ut fibi potius rerum venditanum pretium, quam inftitori fuo folvatur: modo probet praponens, non mandat0 tantum fuo, fed et fuis nummis res emtas fuijfe; provocans ad Voet in comment. ad tit. pand. de inftit. aclion. num. 7.
I. Deel confultat. 275. bladz. 444. Dat de voorfcr. Weduwe creditrice van den voornoemden Schipper eer ft behoorde betaalt te werden, als hebbende nader r egt, zie. Abrah. de Pape fequentia hic obfervat; quod, cum miffio in bona debitoris, ftve arreftum omnibus creditoribus cequaliterprofpiciat, inde confequatur viduam hanc aliis creditoribus preferri non debere, cum uno creditor e immiffo omnes immiffi cenfeantur Peck. dejur.fftend. cap. 35. num. 5. confil. JCtor. Batav. vol. 4. conf. 387. Adjuvat noftram opinionem Paulus in L. 11. pr. jf. de reb. auhor. ju die. pofiid. Cum pra tor, iuquit, permiferit bonorum poffejfionem, non tam perfona folius petentis, quam creditoribus, et in rem per~ tniffum videri: quod et Lab eo put at. Nee videtur liber a per* fona, adquirere alii: quia nee fibi quicquam adquirit, cui praterpermittit: fed aliquid ex ordine facit; et ideo cateris quoque prodeft. Pradilia concluf 'oni non refragatur, quod in pignor ibus, quibus proxime arreftum accedit, tempor e prior etiam ft in jure pot lor arg. L. 8. C.qui potior in pign. Deinde, quia jura vigilantibus funt jcripta; et quod inter creditor es concurrentes conditio poffefforis longe fit melior % 4. J. de intercedit. Et enim refp. pignus ab arrefto maxime difierre: cum in pignor e pratorio five arrefto ordo temporis
pra*



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 189
pralationem non faciat, fed parem omnium creditorum eau* fam conftituat, utpote cum in eo nulla ft vera poffefto, fed nuda tantum cufiodia; qua caufa eft, quod nullus ordo ob* fervetur, fed omnes eodem jure gattdeant Peckius d. I. contra vero res fefe habet in pignor e conventionali, in quo vulr gare ac tri tum illud axioma obfervatur: Qui prior eft tempore potior eft jure d. I. 8. C. Cujus rei ea ratio eft: quia creditor eft posfesfor pignoris; et qui fua diligentia quid f bi adquiftvit, iniquum effet ftne caufa id ei auferri, quapropter aliis cum eo concurrere non debet. Ibid.
Princeps enim non prafumitur in prajudicium alterius refcribere aut aliquid conftituere. Abrah. de Pape fequentia hic 'notat; fane ait, hoe cafu princeps in. pra judicium aliorum refcribit, cum represfalias concedat: propter ea, quod ea repugnent furi naturali, cum iniquum fit, alterum pro alterius debito vel delicto conveniri L. unie. C. ut nullus ex vicari pro alien. vicin. debit. teneant. Nee video, quo fundamento nitatur, quod Aki. Matth. in tratP. de criminib. ad Libri 47. jf. tit. uit. cap. $.fub num. 3. in fin. Sichardus ad auclent. fed omnino C. ne uxor pro maröl. fiub num. 2. in fin. atque alii dicant represfalias naturali aquitati convenire, easque effe aquisftmum auxilium. Quid enim iniquius unum alterius odio pragravari ? Deinde ratio naturalis non permittit, ut effectus aliionum de uno in alium tranfeat, nifi alter fimul quoque quid commiferit; quomodo acute argumentatur H. Grotius de jur. heil. acpac. lib. 2. cap. 21. § 13. num. 1,2. Late etiam hoe oftendit nobilis pra&icus Andr. Gail. in libr. fingular. de pignorat. obferv* 2. num. 2, 3. Et vere Arrianus Epicl. lib. 1. cap. 28. £i«MoT/).o» ïpyov 9$Ma ihh. Nemo ex alieno faclo cladem accipit. Confonat refponfum divinum: Etanima} inquitDeus,
A a 3 qua



foo AANTEKENINGEN, enz.
qua peccavit, ipfa merietur; filius non portabit iniquitatem patris. Cui confequens efi, neminem poffe ad alieni debiti folutiqnem compelli, five id debeatur ex contraBu, five ex deUtPo: et quod magis efi, ne quidem obdebitum publuum, arg. L. 4. C. de execut. et exactor. in qua exprejfe dicitur: Nullam poftefonem alterius pro alienis debitis publicis vel privatis praapimus conveniri. Hoe fi quis aufus fuerit tentare, ac* tionem amittit atque infuper pro pozna quadruplum exfolvere tenetur per Nov. 52. cap. 1. Quod in tantum procedit, ut 11e quidem ex perfonis nobis arctiffimo vinculo conjunctis, una pro alia pojfit conveniri aut inquietari tot. tit. C. ne ux. pro marit. Itaqueji tam conjunct* perfona pro fie invicem non teneantur, confequitur multo minus extraneos ac longiffime afe invicem remotos teneri, licet etiam fint ex eodem territorio d. I. unie. C. Neque noftram opinionem evertit L. 25. ff. de fidejujfor. Hic obex fic poterit amoveri, fi dicamus fidejujfores ideo pro alienis debitis poffe conveniri, quia fponte ac libera voluntate fe obligarunt; quod de aliis dici non poteft, qui fiuam voluntatem non accommodarunt, quod fit in repreffaliis ac pignorationibus. His licet obftantibus, tarnen contra rationem naturalem et leges civiles, apud varias gentes repreffalia fuerunt ufu recepta; veluti de Germania testatur Gail. de pignor at ion. obferv. 1. num. 4. Idem de Athenienfibus narrat Hysychius et Suidas. Ideo fcilicet apud Athenienfes repreffalia fuerunt frequentata, quoniam apud eos fuit Democratia, utpote cum eo cafu inter cives et magift ratus magnus eft nexus: unde fi units quid commiferit, rehqui omnes in id prafumuntur confenftffe, adeoque unus magis ad alterius damnum refarciendum obligabitur. At e converfo id obtinet in monarchia ubi omnis poteftas eft penes_ principem, cum inter regem et populum non eft tanta unio et nexus, a quo nonnunquam fubditipro fervis et vilibus mancipiis habentur. I, j)eei



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 191
I. Deel confultat. 276. bladz. 4.4.6. Maar is genoeg, dat men fyn uyterfte wille verklare voor een Notaris en twee getuygen. Ziet hier H. Grotius Inl. boek 17. deel§ 25. en aldaar Groeneweg. in not.
I. Deel confultat. 177. bladz. 447. Vide hic notata fupra ad conf. 142.
I. Deel confultat. 278. bladz. 447. Nunquam nov at 10 facla intelligitur, nifi exprejfe confi et id aftum ejfe, ut prior obligatio extincla in alteram transfunderetur. Vide confilia hic part. 2. conf. 31. part. 6. conf 160. L. uit. cod. de novat. Afflict. dec. 130. num. 2. Christin, vol. 5. decif. 213. num. 13. van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conf. 164. pag. 446. conf. 16$. pag. 448.
I. Deel confultat. 279. bladz. 451. Dicuntur in fortem tantum et non in ufuras teneri. Et fic etiam fidejujfor, qui fe tantum in fortem obligavit, .non tenetur ufuras. Qttamvis enim fidejujfor fmplicitcr ac ceptus in omnem caufam intercejfisfe intelligatur L. 5 6. %pen. L. 58. f. de fidejusfior. L. 2. § 5. penult. jf. de adminiftr. rer. ad civitat. pertin. L. 2. § 2. jf. qui fiatisd. cog. L. 54. ff. locat. Etproinde etiam tenetur- pro his accesfonibus, qua rem necesfario committantur. Secus tarnen dicendum eft, ft fidejujfor non fimpliciter fed in folam fortem fidem fuam obftrinxerit d. L. 54. L. 10. ff. rem pupill. fialv. for. Jac. Cujacius Tra ft. 3. ad african. 'for. 67. Argentr. ad confuetud. Britann. art. 207. Quippe cum fidejusfioper ftipulationem duntaxat contrahatur, eatenus tantum contrafta videtur, quatenus verborum formula et conceptio patitur L, 98. ff. de verbor, obligat,
L Veel



102 AANTEKENINGEN, en&
I. Deel confult. 280. bladz. 453. Sed cum quavis caufa, qua aliquem modo colorem habeat imo poene fatua fit, tollat prajumtionem cloli. Dolus minquam prafumitur. L. $i. ff. pro foc.fedperfipicuis efi proband us indiciis L. 6. C. de dol. mal. L. 23. § 1. de probat. L. 10. in fin. C. de refcind. vendit. quodintelUgendum de dolo ex propoftto et qui caufam contracPui dederit, maxime in bona fidei judiciis Barbos. loc. commun. lib. 4. cap. 60. § 3.
I. Deel confultat. 281. bladz. 454. Is eindelyk met B. verdragen, en heeft de voorfcr. Huyftnge by aflimatie overgenoomen in betalinge. Dit kan egter wel belet worden, wanneer men in den verbandsbrief infereert de clauful, dat het den debiteur niet vry fal liaan het hypotheeq buyten toeftemminge van de crediteuren te verkopen, of aan een der crediteuren in betalinge overtegeeven. Quoties enim prohibitio alienationis hypotheca juntJa, toties hac alienari nequtt, et f fiat venditio eft nulla L. 7. § fin. f.de diftracP. pignor. Bachov. de pignor. lib. 3. cap. 1. num. 4. Ant. Augustin. lib. 4. Emendat. cap. uit. Coler deproceff.executiv. part. 1. cap. 10. num. 152.
I. Deel confultat. 282. bladz. 455. Ziet hier den Prafident Bynkershoek Verhand, over de Bun gerl. Rechtszaak. 2. Deel bladz. 780.
I. Deel confultat. 283. bladz. 458.
De welke wefende compaignons, ofte een lidtmaet van de geheele vereenigde compagnie in folidum voor defe fchuld aengefproken moge werden &c. Videtur hic error effe, fcribit h:c Abrah. de Pape : nam moribus noftris finguli exercitatores in folidum conveniri hand poffunt, fed tantum pro fua
par-



opde HOL LAND SC HE ADVYSEN, enz. 193
parte. jEquitas fane naturaüs diclitat, ut finguli pro fuis dunt ax at partibus conveniantur; cum alias hodie homines a negotiationibus et mercatura abjlerrerentur, pi ex faclo magiftriin infinitum quafi unuspojft conveniri. Ad id fcufu obfervari, tejtantur P. Christineus vol. i. decif. 165. num. 11, 12. Gail lib. 2. obferv. 24. num. 9 optime H. Grotius Introducl.lib. 3.part. 1. num.37, 38. etlatius in libr.de jur. heil. ac pac. lib. 2. cap. 11. § 13. At verum eft de re civili, ft plures ftmul navem exercuerint, quem libet eorum in folidum ex contr aclu magiftri obligari: idque ne is in plures adverfarios, qui cum uno ex Us contraxit, diftringaturper L.2. cod. de inftitor vel exercitor. atlion. Idem dixerimfi cum plurium inftitor e contr aclus fuerit initus L. 13. § fin. f de inftitor ailion: ubi Ulpiani verba hac funt: ft duo pluresvetabernam exerceant, etjervum, quem ex difparibuspartibus habebant, inftito>em prapofuerint, utrum pro dominicis partibus teneantur, anpro aqualibus; an pro portione mercis, an in Jblidum Julianus quarit? etverius ejfe ait, exemplo exercitorum et de peculio aclionis, in folidum unumquemque conveniri poffe: et quicguid is praftiterit, qui conventus eft, focietas judi io, vel communi dividendo confequetur, quem fententiam et fupra probavimus. Datur tarnen convento regrejfus contra reliquos focios, qui illi tenentur fiatis facer e pro parte ejus ; quod alter fiolvit judicio focietatis L. 3. ff. de exercitator. aclwn. ubi dicitur: nee quicquam facer e, quotam quisque ^portionem in navi_ habeat: eumque qui praftiterit, focietatis judicio a eateris confecuturum. Nee in contrarium facit L. 7. (f 5. ff. naut. caupon. fiabul. in qua JCtus ait, f plures navem exerceant, unusquisque pro parte, qua navem exercet, convenitur. Qtiandoquidem Ma L. non loquitur de aclione exercitoria ex contr aclu, quemadmodum nos hic agimus, fied de aèlione in faclum ex quafi delitlo exercitoris, qua eft in
B b du-



ï94 aantekeningen, enz.
duplum, qui proinde folus ob id merito conveniri debet: quoniam in culpa eft, quod in navi vel caupona opera malorum hominum fuerit ufius. Diximus ex quafi delitlo; quia nimirum eft fpecies culpa, opera malorum hominum uti, veluti dicitur in ff fin. J. de obligat. ex quas. delicJ. cum debuiffet eorum mores noffe. Eftque ideo poenalis in duplum; quia fcilicet hic Pra tor bonum pub li cum Jpeclavit, dumiter facientes fecuros ac tutos reddat. Alia itaque eft ratio contrahendi, alia vero delinquendi. Nam qui magiftrum navipraponit, cum eo fiolo contr ahi veile prafumitur: fied qui naut is veluti inftrumentis navis utitur, non vult cum Us contr ahi, quapropter curare debet, ut dolo atque culpa care ant L. i» § 2j' 3 ff' naut. caupon. fiabul.
i. Deel confultat. 284. bladz. 46b.
Dat Jacques van Hecke gehouden was de fchaede te boeten.
Van contrarie gevoelen is de Heer prsefident van Bynckersh. verhand, over Burgerl. Rechtszaak, das fchryvende; als de reys volbragt is, wort ook naar myne gedagten de asfuradeur bevrydt, in zoo verre, als hy op het fchip getekent heeft; maar toen een fchip op eene vyandelyke plaats, waar heen het gedeltineert was, naauwlyks een halfuur had ten anker gelegen, en daar op in beflaggenomen, en vervolgens geconfisqueertwert, heeft men geadvifeert, datdeAfturadeur, die achtervolgens de coftuimen van Antwerpen geafliireerd had, gehouden waf in die fchade. Een verkeerd begrip! want het is anders met de goederen, anders met een fchip gelegen, dit heeft zyne reys volbracht, wanneer het ter 6eftemder plaats is aangekomen, de goederen zyn, volgens het gemelde xpi. Artikel ten perikel van den Afluradeur, zelfs vier en twintig uren na het arrivement. Ja het zou ook te onrecht zyn, al wierd 'er zelf van de goederen gehandelt: het fchip
was



op DE HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 19$
was zonder verlof van den Koning van Spanjen op die vyandlyke plaats gekomen, en de Alfuradeur had niet tegen de magt van het Recht verzekert?, 't was het werk van die het fchip had laten affureeren, en niet van den Affuiadeur, om verlof van den Koning van Spanjen te verzoeken, om op eene vyandlyke plaats te mogen varen, indien hy dat niet verkregen had, had hy het zich alleen en niet den Alfuradeur te wyten. Ziet' hier ook den pnefident Schorer over Grotii Inl. 3. boek 34. deel § 8.
I Deel confultat. 285. bladz. 461.
Ziet hier voren confil. 253. en Landr. der rv. bovenampt. tit. 27. art. 2. Ber. van Zutphen Nederl. pract. tit. preferentie § 9.
I. Deel confultat. 280". bladz. 464.
Cum tali cafu dolus caufam Jiabendi fidem dediffet. Hier mede komt over een het geadvifeerde by van den Berg Nederl. advysb. 1. deel conf. 42. 3. deel conf. 47.
I. Deel confiidtat. 287. bladz. 4^5* Quod exceptio, qua obftat cedenti, habeat etiam locum contra ce fionarium. Vide L. 143- D. de regul.jur. & confilia hic part. 5. conf. 25. pag. 104. num. 12. & quousque hoe procedat. Vide apud Ber. van Zutphen Nederl. pract. tit. 'Exceptie § 22.
I. Deel. confultat. 288. bladz. 40*6. Soo was hy ab actione evicPionis verfteken. Requiritur enim litis denunciatio, ft emptor contra venditor em deinde regresfum fuum inftituere velit L. 8. & 9. cod. de Evection. eum in ftnem,' ut hic defenftones parare illasque emptori una cum iuribm ad caufam facientibus exhibere pojfit L. ï. cod. de B b 2 perc.



i96 AANTEKENINGEN, enz.
per cc et cov?m. rei vend. Opus eft Ma denunciatione, quamvis litem ortam venditor non ignoret Brunnem. ad L. 7. et 8. cod. diéP. tit. ac fieri debet judicialiter transmisfo libello ' atforis ac reliquis ad informationem autoris necesfariis Carpz. part. conft. 3. defin. 29.
I. Deel confultat. 289. bladz. 467.
Niet vermogte te ageer en, het transport van dien bekomen hebbende tot Antwerpen. Vide Voet ad tit. pand. de ju die num 10.
Ibid.
Removent etiam cesfionarium. Cesftonarius enim utitur jure cedentis. Ideoque cesjio nihil operatur, nift conftet de jure cedentis; unde ft cesftonarius jure cesfio uti velit, cesfionis inftrumentum exhibere tenetur. Hinc exceptio, qua nocet autlori, nocet etiam cesfionario. Et quod cedens plus juris in cesfionarium non transfer at, quam ipfe habet. Vide Autlores apud Barbos. loc. commun. lib. 3. cap. 36. num. 4adde Wames. cent. 2. confil. 75.
I. Deel confiidtat. 290. bladz,. 469. Nifi eodem die. Certum eft, quod fententia femel lata won posfit retratlari aut mutari, quia publice intereft non reficindi fententias ob fiummam rerum judicatarum aucloritatem: fed hac regula varias patitur limitationes; ftc in accesfbriis, qua fi fuerint omiffa a judice eodem addi atque fuppleri pojfunt. Hinc fi verb: gr at: expenfiarum inter ejfe aut frutPuum &c. nulla fuerit facPa mentio, hac tarnen eadem die fententia adhuc inferi pojfunt; hac enim infunt fententia., Quia quod eadem die fit, illud in continenti fieriperhibetur. Videplura apud Barbos. loc. commun. lib, 17. cap. 23. num. S<5. confer Christin, vol. 1. decif 52»
L Deel



opde HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 197
I. Deel confultat. 291. bladz. 471. In duriorem caufam. L. 3. L. 4. L. 103. D. de falution. Faber in cod.fobaud. lib. 8. tit. 29. defin. 31.
I. Deel confultat. 292. bladz. 47a.
Ende geadmiteerd en aan den Richter, die in de zaak heeft gewezen, geremitteert nam exector de executionibus Jententiam impugnantibus ob defeBum juris dicdionis cognoscere nequit, fed debet eas remittere ad judicem fententia lata. De aliis vero exceptionibus, qua concernunt vel executionis ordinem, vel ipfam caufam cognoscendi, potefias executori non efi deneganda Barbos. loc. commun. lib. 5. cap. 39. num. 15. Utrechtfe confult. 2. Deel conf. 121. pag. 494- van den Berg Nederl. Advysb. 4. Deel conf. 66. pag.. 154. vs. Behalven dat ook.
I. Deel. confultat. 293 bladz. 473.
Voor dewelcke de fiaeke by appellatie zoude mogen komen te devolveeren. An vero et quando fidejusfior judicati liberetur pér fententiam in prima inftantia et ad appellationis procesfum non adftringatur; vide van den Berg Nederl. advysb. 3. Deel confult. 35.pag. 85. vers. fonder dat objleert. Wassenaer Pract. Notar. cap. 10. num. 31. Coren objerv. 34. Christin, vol. r. decif. 79. Fachin lib. 8. controv. 59. Groeneweg. de legib. abrogat. ad L. 20. D.judicat. jolvend.
I. Deel confultat. 294. bladz. 474. Nunquam in Ulo domicilium contahit. Nam^ ad domicilium conftituendum rcquiritur animus confifiendi, ut fedem ibi fixam quis conflituat, non fi ad tempus legationis, mercatus aut ftudiorum caufa quis ibi commoretur Carpz. lib. 6 ersp.3%. Dqnell. lib. 17. cap. 12. Brunnem.^Z.2.
B b 3 cod.



ip8 AANTEKENINGEN, enz.
cod. de incol. et ubi quis domicilium num. 2. Voet in comment. ad tit. pand. de judic. num. 97, 98. van den Berg Nederl. Advysb. 3. deel conf. 113. pag. 268.
I. Deel confultat. 295. bladz. 475. Cum meum non ft id, quod ab alio pecunia mea comparatum eft. Nam quodcunque alterius pecunia fuo nomine emitur, Mud alteri ifti non acquiritur. Qiiia pecunia in ftngularibus verb. grat. contraBibus non fuccedit loco pretii L. 7. cod. ft eert. petat. Ita pater bonorum filii ad ventitiorum adminiflr ator , ft pecunia filii fuo nomine aliquid emerit, fibi acquirit, non filio Carpz. part. 2. conft. 4, defin. 21.
I. Deel confultat. 296. bladz. 478. Of zou anderftnts de voorfcr. voogdye ftmpelyk aanvoerdende van dezelve zyne atPie verfteeken zyn. Ziet hier Brunnem. en Wissenb. ad L. 8. cod. qui dare tutor vel curator pof
I. Deel confultat. 297. bladz. 479. Et in L. quid ergo § 7. et 8. ff. de contr ar. tut el. et ufil. aBion. Vide hic Brvnnem. ad 'dici. leg. et nota, quod tutoris qfficio conveniat et incumbat diligent er conjiderare, et discernere, quid pnpillo utilius ft, magisque expediat, et Mud omnibus poft habitis facere et exequi L. 7. D. de admin. et pericul. tutor. L. 22. cod. eodem L. 5. $ 9. D. de reb. eor. qui fiub tut el. Montan. de Tut el. cap. 32. regul. 6. num. 275. En is het, dat zij zelve geen kennis van zaaken hebben, dan moeten zy andere confuleeren, gelyk in proces zaaken, en quseftien van regten, Advocaten; L. 2. § 5. D.quis ordo in poffeftion. fervet. Et datur pupillo adverfus tutor em aBio non modo de eo, quod noxie, fed etiam quod non utiliter geftum eft. L. 1. D. de tutel, ei rat. diftrah.
I. Deei



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 199 I. Deel confult. 298. bladz. 480.
Dat de Stipulatien ter contrarie gedaan niet mogen beflaan. Sulx dat de onlosbaarheid niet mag worden bedongen. H. de Groot Inl. 3. boek 14. deel ff 14. en aldaar Groenew.
I. Deel confultat. 299. bladz. 481.
Hébben regt van legaal hypotheek en fulx van preferentie. Ziet hier H. de Groot Inl. 2. boek 48 deel § i<5. en aldaar Groenew.
I. Deel confultat. 300. bladz. 482.
Weeskinderen hebben recht van legaal hypotheecq. Ziet het vorenftaende advys; en dit regt van legaal hypotheecq hebben ook de geenen, die onder Curatele geftelt zyn, als dolle, doove en llomme menfchen, die haar goederen felve niet kunnen waarneemen L. final. ff. 5. in fine et ff 6, cod. de cur at. furiofor.
I. Deel. confultat. 301. bladz. 485. Ontkent met defelve Vrouwe ooit geconverfeert te hebben. Confilia hic 3. deel conf. 156". H. de Groot Inl. 3. boek 35. deel op het einde. Sande decif. Frifc. lib. 1. tit. 10. defin. 2. Christin, ad LL. mechl. tit. 18. art. 5. Mascard. deprobation. vol. 2. concl. 786. Matth. deprobation. cap. 6. § 35.
I. Deel confultat. 302. bladz. 486.
Ziet hier Middelant over Vromans de foro competent, bladz. 243. Voet in comment. ad tit. pand. de Reivindic. num. 9.
I. Deel confultat. 256. bladz. 487. Alfoo de voorfchreve obligatie egeene oorfaeke van fchuld inhoudende is. Ziet hier H. de Groot Inl. 3. boek 5. deel § 7.
en



200 AANTEKENINGEN, enz. en aldaar Groeneweg. Schrassert obferv. 412. L. fin. D. de probat. L. 13. cod. de non numer. pecun. Ibid.
Geene namptijfiement gedecerneert worden. Het is dan zeker, dat geen namptiflement uit kragt van een obligatie, geen caufam debendi inhoudende, kan worden geaccordeert. Ziet van Leuwen cenfiur. forenfi lib. 4. cap. 18. num. 4. et ibi de Haas in not. Schomaker part. 2. conf. 13. num. 25. Sande decif. Frific. lib. i.tit. 8. defi. 3. in fine. Huber Hedend. Regt sgel. 1. deel pag. 558. num. 6. Sim. van Leuwen over de manier van proced. in de Steden en ten platten Lande art.x. bladz. 4. num. 5. Want zoo een obligatie is nul. van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conf 27.
Ibid bladz. 488.
In alle billykheyt te Jutten handelen. Want fchoon al het beneficie van competentie uit kragt van de wet niet competeert, foo kan het felve immers uit kragt van conventie verkreegen worden arg. L. 125. D. de verb. fign.
Ibid.
Als brenger der obligatie. Ziet hier Groeneweg. de legib. abrog. ad § 19. Inft. de Inutilib. ftipulat. § 7. Ber. van Zutphen Nederl. Pr alt. tit. obligatie Wames § 3. cent. 2. confi. 75. Matth. de contract, disp. 3 thef. 19. van Leuwen cenfur. forens, lib. 4. cap. \6.nnm. 8. et cap. 18.num. 4. in verb: Quum ftmplici litt erarum portatori.
Ibid.
Dat hy van de fcheidinge der compagnie &c. Ziet hier van .den Berg Nederl. advysb. 1. deel conf. 142. pag. 354. vers. foo is het boven dien.
Ibid.
In folidum convenibel is. En word ook aldus geadvifeert in de Utrechtfe confult. 3. deel conf 114.' pag. 487. wat in
cas



op de HOLL AND SCHE ADVYSEN, enz. 201
cas van breuken of civiele boeten omtrent Compagnons plaats heeft; ziet advys by van de Kop verzamelt conf. 20. pag. 89^
I. Deel confultat. 304. bladz. 490. Ziet hier Voet in Comment. ad tit. pand. de fervitut. prad. urban. num. 15. Ibid.
Door de pojfeffie van een derde deel van hondert jaaren. Voet ad tit pand. commun. pradior. tam urbanor. quam rufticor. num. 6. confilia 2 derde deel conf. 35. et 4. deel conf 327.
I, Deel confultat. 305. bladz. 491.
Waerborge. Latine dicitur fidejujfor indemnitatis L. 6. de novat. L. 7. de fidejuff. tut. Gail lib. 2. obferv. 27. num. 13. Goed. in L. 150. de verbor. figmfic. fidejujfor fidejusforis L.i-j.§ 4. de fidejujfor.
Ibid.
Onder de Jurisdictie van de plaats van de belofte. Vide hic Groenew. de legib. abrogat. ad L. 7. § i.D. qui fiatisd. cogant et omnino Voet in comment. pand. tit. de Evection. et dupl. flipulat. num. 4.
I. Deel confult. 306. bladz. 492. Dat de getuigen den teftateur fien moeten. Dit zelve word ook geadvifeerd 2 deel conf. 66. bladz. 111. ibi moeten fien en horen fpreeken. Ziet hier voren conf. 67. en conf. 77.
I. Deel confultat. 307. bladz. 492. Hier word door Groenewegen geadvifeerd en ook. eenparig by de Doétoren geleert, dat man of vrouw overfpel "begaan hebbende, na verloop van een feekeren convenabelcn tyd, na het huwelyk gedisfolveert is geweest, weder met een
C c ander



202 AANTEKENINGEN, enz.
ander vermag te trouwen, met deze limitatie en reftri&ie nogtans, dat de geoffenfeerde parthie alvorens moet hertrouwt zyn, en dat de delinquerende perzoon, zedert de disfolutie van het huwelyk, van een goed en onbeiïspelyk gedrag zy geweeft; waar van twee notabele voorbeelden, t'Amfterdam in de jaren 1688. en 1690. voorgevallen, geallegeert werden by van Zurck in Cod. Bat. tit. Overfpel § 5. num. 7. Echter mach zulks niet gefchieden met den overfpeelder zelve, dat is. te zeggen met de perzoon, met welck een der Egtgenoten adulterie gepleegt heeft, als zynde volgens placaat van de Staten van Holland van den 18. junii 1674. verboden, en kan hier van in cas fubjed, behalven veele andere Auéleuren, welke over deze materie gefchreven hebben, nageüen werden van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conf. 265. Groenew. de legib. abrog. ad L. 8. cod. de repud. van Leuwen cenfur. Forenf. part. 1. cap. 15. num. 8. Pr af. Schorer in comment ar. ad H. Grotii Introd. Ub. 1. part. 5. pag. 45.
I. Deel confultat. 308. bladz. 497.
By hoer eenig geroep of geluyt gemaakt te zyn. Clamor juxta legem divinam Deuter. 22. vers 25. in oppido diferte. requititur. Plura vide apud part. 1. pag. 157.
I. Deel confultat. 309. bladz. 498.
t Dewyl het bewys in criminele faecken daar der als lux meridiana , dat is de middaegs fonnefchyn moet wefen. Adde hic L. 14. cod. de accufat. & L. 16. de poen.
I. Deel confultat. 310. bladz. 499. Ad hoe confiUum vide Voet in comment. ad tit. pand. ad Leg. Aquil. num. 15. ubi itafcribit: Nee dubium, quin ad damni reparationem hodie ex fuperiore juris Komani funda-
men-
m



óp de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 203
toento condemnandifint, qui inflatis velis nee fiatis tempeftive d-miflis portum ingredientes, munitiom vel navibus alus au» p'iscatoribus nocuerint. Vide Decretum Delegatorum Hollandm ordinum 4- martii 1643. w/. 1. plac. HoUwd. pag. 1264 quive per aquas piscationis ergo elocatas navtgantes* 0 relitto ac deftinato navigationibus fipatio fiponte defleiïunt, atque ita in expofitumpiscationis apparatum mcidentes, dam* mm dant. Vide Decretum anni 1554- *»ap vol. i.placit Holl. pag. 2071. quive per loca vadofa navigantes, vadorum peritos afumere pro more recepto neglexerunt, Qet hic eft cafus, de quo hic agitur) fi vado navis harens rtmofa facla fuerit, ac merces ea occafione corrupta arg. L. item quaritur 13. %fimagifler 2. f. locati, placitumphthppi Regis de Re nautica anni 1563. tit. van fichipbrekwge art. 1. €9.
I. Deel confultat. 311. bladz. 506.
Voor den voorfchreven Rade niet convenibel is. Over de maet en jurisdi&ie der admiraliteits collegien, waai- van alhier gehandeltwort, ziet met meerderen Mr. Thym. Bo-ey Woor* dentolk. 1. deel bladz. 33-
I. Deel confult. 312. bladz. 507.
PVie betoverd foude hebben het kind van Jan Jelbrechtsz. Apothecaris. Qiiis enimfanus, fcribit hic Abrah. de ¥w,credat homines carminibus excantari poffe: unde potius üla wcantationes nihil aliud funt, quam mera fabula et nugapuerorum , quamvis hic aliter videatur fentire JCtus; quem etiam malefeauitur JCtus in confil. Bat. vol. 4. conf. 119. in fine et Plato lib. \ deRepublic. Neque etiam verefimile efi, moroos wcantationibus curari posfe; quod etiam credidit Galenus lib. 6. de fimplicib. quamquam Tartaros id facere potui fe, referat Plutarchus idemque de Indis confirmet Strabo lib. 15. geograph.
Cc 2 Ne-



204 AANTEKENINGEN, enz.
Neque in contrarium 'nos movet hoe, quod extat apud Imp. conftantimm in L. 4. C. de malefic. et mathemat. &wL.L. xii. tabb. in quibus exprejfe dicitur; Fruges carminibv.s ex- cantari fsffe: quod docliff Scaliger et Virgilius idem efe contendunt, quod traducere, hoe eft de uno in alterius agrum tranferre, ab aliis Jegetem pellicere. Hoe, inquam, nonobfiat; nam quamvis hoe ita exprefum et cautum fit m L.L. xii. tabb. atque ab decemviris ita creditum; tarnen inde non fequitur, vere rem ita fie habere aut fieri pof e. Late de magicis vanitatibus agit Plinius kb. 30. natur. hiflor. cap. 1. Ibid. .
Geen verder pene en ftaat, als pecuniele arbitraire mulcte. Hier van tekent Sim. van Leuwen op de ordonn. van de crimineele Juftit. in de Nederl. art. lx. het navolgende aan: dat Tovenaars en Waarfeggers met vyer plagten verbrand te worden arg. L. 1. cod. de malefic. dog dat federt den gefuyverden Godsdienft en verwerpinge van alle bygeloovigheid, en alle verwaande verbeeldinge van toverie en het geene daar toe behoort, zoo daar van in de bybeifche als andere, zoo oude als jongere hiftorien en voorvallen onfes tyds, getuygt werdt, voor heimelyke bedriegerie en inbeeldinge gehouden en als een valfche befchuldinge verworpen wordende, federt dien tyd ook geen meerdere zyn gevonden, die daar waarlyk meede befchuldigd zyn geworden.
En dat overfulx zoodanige zaaken van de Regtbanken in Holland wierden afgeweezen, en dat die geene, dewelke met eenige waarfeggerie ofte befweringe van woorden omgaan, en haar eenige onnatuurlyke kragt toefchryven, dewelke by de menfehen door behendige kunilen, en practyequen faeken wys te maeken, om haar verleidendheid der regtfinmgen met geefelen, bannen ofte diergelyeke ftraf geftraft worden, fich beroepende op de leere van Sande lib. 5. tit. 0. defin. 8. en
an-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, "enz. 205 andere meer; Et ad hac verba etiam not at Abrah. de Pape, Qjiod hodie vix ullam poenam incnrrunt, qui impojiores aut magos confidunt, veluti teflatur Groenew. ad L. 4. C. de malef. num. 4, 5. Hinc recle quis dixit L. 3. L. 5. L.
8. C. d. tit. in de fuetudinem abiijfe, quamquam ejus contrarium piatuat Ant. Matth*üs 'de criminibus ad lib. 48. tit.. 5. cap. $.fub num. 5. exljlimans in confulentes magos moribus noflris poenam effe conjlitutam eamque etiam ad mortem vsque extendi poffe: fed male, ut arbitrarem. At verum efi de jure veteri divino confulentium magos poenam capitalem fuiffe conjlitutam, ut patet ex Levitic. cap. 20. vers 6. Animam, inquit Deus, qua couverterit feadpythones etariolos, ut fcortando fectetureos, utique opponens iratam faciem meam illi et exfcindam Mam e medio populi fui.
I. Deel confult. 313. bladz. 508. Op fynen eed volkomen geloof word gegeeven. Nam officiali creditur; fecus fi tefletur de aclu, qui ad ejus officium non pertinet Stam traft. de fervit. perfon. lib. 2. cap. 18. num.
9. neque creditur officiali in gr ave prajudicium alterius Bart. in L. 6. ff", de cujiod. reor. vide plura hic apud Voet in comment. ad tit. pand. Naut caupon. fiabul. num. 9.
I. Deel confultat. 314. bladz. 510.
Prafertim fi immineat aliqua eviclio. Vide hic Ber. van Zutphen Nederl. pracl. tit. Evitlie % 15.
I. Deel confultat. 315. bladz. 512.
Om dat in Rechten notoir is, dat niemand fonder fpeciale procuratie, ofte fodanïge generale lafl die vryeadminiftratie van goederen is comprehenderende, dat in regt en mandatum cum libera wert genoemt, eenige onroerende goederen Ces van



AANTEKENINGEN, enz.
van een ander mag vervreemden. Hic notat Abrah. de Pape; Quod multi quidem hoe fequantur, et contendant, mandatum cum libera tantum oper ar i, quantum fpeciale Us caftbus, quibus fpeciale: quos inter JCti in confil. Batav. vol. s.'tom. 2. conf. 36. num. 3. Tiraquellus de retraclu lign. § 1. gloff. 13. num. 32. Bartolus, Castrensis, Salicetus atque dlii ibidem laudati: in quam fententiam quoque defcendit Sichardus ad L. 4. C. de novat. et delegation. num. 6. item Donellus ad L. fin. C. quod cum eo qui in alten, poteft num. 9, 10. At fi rem accurate perpendamus et a qua lance trutinemus, contrarium longe verius eft. Quandoquidem verum non videtur fiub generati mandatocum libera ea omnia contineri, qua mandato jpeciali pojfunt peragi: nam quale cumque mandatum procuratori fuerit datum, nihilominus procurator manet: et ridiculum effet tantam poteftatem circa res ipfi dare, quantam ipfe dominus habet. Vix namque habet dubium, quod donandi et jus Uquidum remittendi, jpeciali ter recPe mandetur, quod tarnen mandato generali cum libera non continetur; ut bene tenet Gail lib. 2. obferv. 72. num. 11, 12. et recPe refpondit H. Grotius in confil. Batav. vol. 3. torn. 2. conf. 175. num. 7, 8. Non in contrarium nos movet L. 63. jf. de procurat. qua ab JCto in hoe refiponfo ad fuam fententiam ftabiliendam adfertur. Et enim dicimus nullam mentionem in citat. lege oppofta fieri de procurator e cum libera: fed hoe folum, quod procurator totorum bonorum, cui res adminiftranda mandata funt, ne* que res mobiles■ neque immobiles alienare pojfit ftne fpeciali mandato domini. Amplius non obftat, procuratorem cum libera poffe alienare, vendere. Rejpondemus, idem quoque effe conceffumprocuratori, cui licet non libera bonorum adminiflr atio eft conceffa, fi fcilicet necefitas et negotiorum ad* miniftratio id exigat; ut ft forte res alias fint tempore peri*
tura



op de HOLLANDSCHE ADVYS EN, enz. 207
tura et qua fervando fervari non pojfunt; aut talia fint negotia, qua ex mandato generali pendent. H. Grotius de jur. bell. acpac. kb. 1. cap. 11. § 12. Praterea non urget, quod varia ac multiplices fint caufa, quarum explicatio mandatum fpeciale exigit: quas inter eft in integrum reftitutio, junsjurandi praftatio, transaBio et paBi interpofttio. Ita JCtus in confil. Batav. vol. 3. torn. 2. conf 80. num. 3. Siquidem dicendum eft, ea ftmiliter ab eo procuratore absque fpeciali mandato non poffe expediri, cui quantumvis libera bonorum adminiflr atio fuerit permiffa: idque non obfcure colligitur ex L. 34. in pr. ff. de rit. nuptiar. in qua exprejfe et nominatim dicitur; ad nuptias contrahendas mandatum generale cum libera non fufficere. Neque in contrarium facit, legis attiones per procurator es expediri haudpoffe; veluti adoptio arg. L. 24. ff. de adoptionib. manumiffto per L. 52. % 1. f. de offic. proconjul. fed resp. quosdam tarnen aldus ligitimos per procurator es potui fe peragi: ut eft in nuptiis contrahendis conventio in manum, repudium, divortinm. L, 5. f. de ritu nuptiar. L. 2. ff. de divort. Denique no'bis non obftrepit argumentatio, quod maxime inter fe diferant, habere fimplicem peculii adminiftrationem, et habere eam cum libera arg- L. 7. %\.in fin. ff. de pecul. in qua JCtus refipondit: Liberam peculii adminiftrationem fpecialiter effe concedendam; folutio ad hanc objetfionem eft facilis: quoniam ferms plus fane juris in peculio habet, quam procuratores, quibus negotiorum adminiflr atio eft conceffa, in bonis fui domini; qua propter hac fmilitudo claudicat. Peculium namque efi quaft propria fubflantia filii et fiervi; unde fequitur ipfis plus juris debere concedi, quam extraneis, qui tantum oliena non fua gerant negotia.
I. Deel



208 AANTEKENINGEN, enz. I Deel confultat. 31 (5. bladz. 513. Schuyten beneden de vier laften. Invoegen dat Schepen boven de vier lag; groot zynde voor immobiel worden gehouden. Ziet hier van met meerderen Groeneweg. ad II. Grotii Introd. lib. 2. part. 48. ff 32. doch jure Romano fchynt dit anders te zyn; Ziet Voet in comment. ad tit. pand. de Rer. chvifi et qualit. § 11. .
I. Deel confultat. 317. bladz. 515. Te kennen ofte ontkennen. Simanum agnoscat ftat'mprovjfio decemi folet; fin vero neget, ea ceffat, cum fcriptura privata nullam omnino fidem mereatur, nifi ab aliquo adgnoscatur, ne ex fraude alterius quis detrimentum capiat L. 6. C. de probat atque hoe pofteriori cafu advocatus Fisci fape procesfm fe adjungit, ut fi forte in inficiatione et chirographo qua dam falfitas lateat: Et negantes puniuntur graviter, fipoftea ipforum chirographum vel per teftes, velcomparationem litterarum probetur. Merula prax. civil. kb. 4. tit. 14. caP\ 7- num- !> 2, 3. Qiiidfi debitor a judice vocatus nolit venire ad manum fuam agnofcendam vel inficiandam? tum vi poznam prima contumacia chirographum pro agnito habetur ac provifio decemi folet Papegay vol. 1. pag. 27.28. 344. art. 119. Inflrucl. Curi Holland, poftea quidem morapurga'tio admittitur, manente tarnen contumacia effectu. Confule hic vol. 4. conf 248. '
I. Deel. confultat. 318. bladz. 515. En zyn geenfnts obligatoir. Vide hic Groenewegen de legib. abrogat. ad L. 5. cod. de fpofalib. num. 5, 6, 7. van Leuwen cenfur. forenfi lib. 1. cap.^i. num. 2.
I. Deel



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 1-99 h Deel confultat. 319. bladz. 515.
Wat drie Kerkmeefteren gaan daer; hoewel fouden fy een galge verderen. Hac fane fcribit Abrah. de Pape, non funt verba interrogativa, ut hic JCtus arbitratur, fed mere Jispofitiva Quia quamvis pradicli illi tres regentes Eedeftam non fintpatibulo fuspenft, nihilominus injuria illata cenfetur; propter ea, quod ad injuriam verbalem inferendum fola ac nuda verba, famam et exiftimationem alicujus ladentia, fufftciüntpr. et § i. J. de injur. Eamque fententiam fujfra* gïis quoque fuis comprabarunt JCti in confil Batav. vol. 5. conf. 183. in pr. et confil. 81. diB. vol. 5. num. 1, 2, 3, 4. fed addenda exceptio eft, nifi forte nulla certa perfona fuerit in conficio faBa exprefio eft, tum namque nulla ejus executio eft, quomodo loquitur Ulpianus in L. 15. 5 9. jf. de injur. allegata ab JCto in conftl. Batav. vol. 3. torn. 2. num. 3. conf 167. Immo injuria etiam absque verbis et voce committi poteft, cum fcilicet quis mulierem tacite infequitur: cum ajfidua illa et frequens infetlatio quafi infamiam prabeatarg. diB. L. 15. § 22. f. de injur. Ideo namque talis infeBatio turpis ejfe videtur; quoniam ft quis mulierem continuo infe* quatur, quoddammodo meretricem infequi videtur. .
Md.
Per pcenam ftatutariam tollitur pozna juris communis.
Hoe noftro cafu, inquit Abrah. de Pape, non procedit mm non raro ob caufas pro ratione circumftantiarum pozna ftatuto conftituta a judice aggravari poteft. Nam occafio et feneftra delinquentibus apperiretur, ft femper et omni rafm per pcenam ftatutariam illa j-:ris communis tolleretur, quandoquidem femper hoe judici relitlum eft, ut ft posna Jtatuto conftituta, ut hoe noftro cafu non fuerit deliBo aqv.alisy ■ tum eum durius in reum pofte animadvertere: idque colligiiur ex L. 18. ff 2. f. de injur. et famof. Ubell. qua non adTi d ftrint



210 AANTEKENINGEN, enz.
firïngit judicem, ut infamanti poznam pecuniariam imponat, fed id libero ipftus arbitrio relinquit. Ut ecce, fi quis ad yirginem diffdmandam dixerit, fe cum ea concvbuiffe, ficque carnaliter eam cognóviffe; tum non folum pozna pccuniaria, verum etiam extraordinaria et corporali puneri debet: quomodo in caju fmili id recle judicavit fenatus Frificus, uti efi apud Sandium lib. 5. decifi tit. 8. defin. 5. Porro huc facit, quod ea interpretatio non fit admittenda, qua publica utilitati contrariatur, et fenefiram delinquentibus aperit: quod planefieret, fi illa juris communis Jemper et indiftincle per flatutarium tolleretur. Qua propter illi reflius fientiunt, qui exiftimant judicem poffe poenam ftatuto definitam ob caufas et rationes jujlas tedere, eandem que juris communis arbitrariam fervare: quemadmodum recle jentiunt Menoch. de arbitr. judic. quafiion. remed. 9. Recuper posfesf. nunu 368. 369. Bartol. ad L. 1. in fin.ff.de vi raptor. Recle ergo doctisf. Sic hard. ad L. fin. % in computatio. C. de jure deliber. format hoe axioma: Qtiando fiatuta loquuntur indifiincle generaliter et fmpliciter, quod tum debeant intelUgï yel diftingui fiecundum jus commune, etiamfi nihil addant fiatuta juri communL Ibid. bladz. 517.
Quum etfi Imperatori maledixerit per levitatem vel lubrlciiatem lingua. Hac confequentia eft plane nulla, inquit Abrah. d e Pape. Nam quamvis injuria Imperatori aut Principi illata non yindicetur, exinde non ftatim fequitur, idem in privato obtinere debere: ftc enim JCtus hicargumentatur, Quin imo hodie arbitraria pozna in eos funt conftituta, eaque ad mortem nonnunquam po funt extendi contra eos, qui principi convitium etiam ob lubricitatem lingua dixerit; Veluti teftatur Groenewegen ad L. unie. Cf quis Imperat. maledix et plurimi ab eo laudati: quos fequitur Matth. de
ere-



op de HOLLAND SC HE ADVYSENenz. fi*
crlmin. ad lib. 47. ff. tit. 4. de injur. cap. 2. num. 6. in fin. Atque etiam olim non raro maleditta in principem vindicata$ et duplicem pcenam ob tefam majeftatem fuifje conjlitutam, ditto et Faêo referunt Süetonius, Tacitus de Tiberio : quamquam cum ejusmodi reis nutius egerit Imp. Thlodosius ; Et Titus convitiorum fibi illatorum pcenam abolevit, neque ob id crimen quemquam accufari paf jus fuerit. Dion, Cassius in ejus vita.
I. Deel confultat. 320. bladz. .519.
Dan werden zodanige ende meer andere delicten huydendaegs fwaerder ofte oock lichter gejlraft, naer gelegentheyt van de faecke en qualiteit van de perfoon, die fulcke gewelf doet ofte die fiulcks aengedaen wert. Veele Hellen daarom, dat de ftraifeh hedendaags arbitrair zouden zyn en aan het goedvinden van een Rechter ftaan, want men zelden vindt, dat een daad in alles met de vereülens van de wet overeen komt, en een Rechter in het ftrarfen verpligt is op de omftandigheden te letten. Ziet Joh. Philippi uf. practic. Inftitut. Juftin. lib. 3. Eclog. 8. alwaar hy hier van aldus fchryft: Pee* na omnes juxta delitti circumftantias et rei dilinquentis qualitates, funt in arbitriojudicantis. Adeo, utjudexeasexjufta caufa minuere, augere, immutare et pro lubitu difpenfare posfit; aldaar allegeerende Farinac dedelict. et poen. lib. 1. tit.3. que ft. 17. num. 7. en Finckelthaus obferv. 49. num. 22. en hier mede komt overeen Groenew. de legib. abrog. adt't. cod. de poen. ad Rubric. Schomaker part. 1. conf. 60. num. 36". van Leuwen in fyne aanteken, op de ordonnant. op de crimin. Juftit. in de Nederl. art. 13. num. 3. is hier van een ander gevoelen.
I. Deel confultat. 321. bladz. 519.
JDatfe niet en hadden gecommitteeri de gequaliftceerfte Huys■ D d a bra*



212 AANTEKENINGEN, enz.
braken. Circumftantia igitur hic maxime infpiciendaGRomSEwegen de legib. abrogat. ad § %. Inft.de obligat. qua ex delict. Ibid.
Ende dat 't gene den gevangen tot Danzik heeft gedaan, daer over aldaer is gejlraft &c. indeque non majori pcena debet ajfici. Potius contrarium verius ejl, notat hic Abrah. de Pape , cum furtum iteratum pcenam maxime aggravet 9 quemadmodum conftat ex Ediclo ordon. Holland, ann. 1614. die 19. may. art. 1. Groot Placcaatb. vol. 1. lib. 1. tit. 20. part. 1. pag. mih. 491. Pradiclis non contrariatur, quod JCtus hic objicit, fcilicet reum ob prateritum delictum jam pcenas dedijfe: cum potius id pcenam exasperet, et mali funt emendandi formidine pcena; Secuti rette tenet H. Grotius in confil. Batav. vol. 3. conf. 169. tom. 2. num. 7. et confirvnatur per L. 28. § 3. jf. de peen. ubi dicitur: Delinquent es gravius ejfe puniendos, fi aliquoties correcli et apprehenf, in eadem temeritate propofiti perfeveraverint. Hinc caute in Germania confiitutum fuit, ut pro primo furto furcafiigetur; pro fecundo aures amputentur; pro tertio patibulo fufpendatur: quomodo id refert Sichardus ad authent. fed novo jure C. de ferv. fugitiv. num. 12, 13. Oculis tarnen et faccieipeperxerunt, quod etiam jur. civili convenit; cujus mentio in L. 17. C. de peen. ne fc. facies, qua ad fimiïitudinem pulchritudinis cceleftis figurata, minime maculetur. Pr at er ea non inter efi, utrum furtum in eodem territorio iterato fuerit commiffum, an vero in 'alio, eo quod crimina vindicantur, ubicumque reus reperitur, quamvis etiam alibi deli&um fuerit perpetratum. Authent. qua in provincia C. ubi de crimin, Amplius non dijlinguitur, crimen fit ordtnarium an extraordi narium; publicum anprivatum. Nam quamvis in L. 1. C. eo^ dem tantum mentio fiat de una fipecie furti, fc.deplagio; ni^ hilominus eo non obfiante id de toto genere, hoe efi, omnihu
fur



öp de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 213
furtis, debet intelligi: quia ubi eft eadem ratio, ibi quoque idem jus ejfe debet.
En'dedaer nmr foo veele jaeren verkpe» f^y%f^ wdrrom tot dieven heeft begeven. Neque, fcribtt hic Abrah. S /S JftJrepugnat lapfis tot amorumpofi ZiiJmlhrium commhum, qmminus ob tteratumreusgraïi Zliri po%- 4* fi iterato furtum fuerit perpetra-
ATnul* aflertiom non adverfatur L. 12. C. ad L. Lornei ae fat in ta^èffdkitu^ Crimen falfificuti cetera mr ^Jp^ipIS^o.ann. tolli; unde videtur fequi, obfur7Z frZdem reum non posfe iterumpuniri fcqueprouno TrtleuTnon posfe fufpendi. Verum levi hafta hosrejelhmu 7Sn^irJJnii9 primumqu dem furtum per temZr)s ITLgiprxfcripionem ts^^l ^^S^ VeZ esT^orm prim et immts obpnmumhaud
^ÏÏitaceSo inflitui, nihilominus cum agatur de fecundo, ^ÊtS^^^P^ confuetudinemfurandi, quare f^q^piïa imponi poteft: Sicutiohm Baldus apud smcetumad Auth. Qui femel C. quomodo et quandojudic. h^umjn atnuTdi recle tenuerunt. Cceterumjure ^leTl^mpxna furti manifejii etiam primo commfti erat t%TeaÊalis\ et e faxo precipitabantur; Liberi vero Zrberibu aWecli in fervitut em ei tradebantur, cm furtum mum%t: itfurü non manifefti tantum poenam pecuma{fa7iXlum Lftituerunt. ^<^%"^ Nntandus tstitur Duarenus ad tit. ff. de fort. cap- 6 atque a^xftSntes pcenam furti non manifefti ™ funinon ex L L xii. tabb. fed ex ediBo prattoris defcendere. Poftea tarnen pmia illa furti manifefti capitalis tanquam nimisacerT^Us d^Jnmf^ ^minorem conftutue-



2i4 AANTEKENINGEN, enz.
runt: imo tempore procedente vinditia publica caufa furesextra ordmempro judicis arbitrio funt puniti per L fi* de firn. Iterum novijfima Imper, Juftiniani conftitutio conftitun, ne ob furtum pcena capitalis imponeretur, verum levior yetuti exthum, aut pcenapecuniaria Nov. 134 cap 10 Jt crescentibus indies deli&is et propter furtorum frfqueniiam, hodie longe fevenus in fures animadvertere coeperunt Pro pnma namque vice virgis caduntur; ft iterum in id crimen mciderint, prater ditPam pcenam tergis eorum etiam fiiuma
™p°nitur etlaqueo
fufpenduntur fiecundum cit. EdicP. ordin. Holland, art ï ldemque in ahis quoque regionibus obfervari, tefiatur Damhouder pra®. crimin. cap. 110. num. 28. Christin^us ad confuetud. Mechl. tit. 2. artic. 1. num. i,2.feqq. multihasce poenas prajertim capitales exiftimant effe iimis acerbas et negantes legibus divinis convenire, quia in cap. 22 Exod. verf. 9, 10,1U ne corporalis quidempoena ob furtum infiigitur fied longe levior, puta duplum vel quadruplum. Nos ad id dmmus Magiftratus politicos hodie legibus mofaicis neutiquam adftringi; cum non raro delida obcircumftanttas loet vel temporis levius vel feverius fint punienda; underecPe Aristoteles hb 2.politicor. cap. LJu Legumlatoresfhl ter tn hrtbusferendts debere refpicere id, quod Reipublica ejt utilms. Efi namque omnium Rerumpublicarutn lex tradpua: Saluspopuli fuprema lex efio Sichardus d. 1. n 11 ibid.
Dat de geintereffeerden daer van zyn vergoet. Hoe etiam tlit Abrah. de Pape , non obftat quominus reus adhuc poft poena aha affici, etiamft privati lafi rem furtivam jam fuerint confecun: cum poena corporales et capitales in criminibus ob pubheam vindidam imponantur, quas privati hodie non profequuntur9fedfo.li advocati 'F^^-i^tffS.
Cur.



op de HOLL AND SC HË ADVYSEN, enz. 215 Cur. Holland, fequidem ut crimina puniantur et poena ob maleficia fohantur, id vigor disciplina publica fuadet. Cicero Philipp. 8. in corpore, ine/uit, fi quid hujusmodi efi, quod reliquo c^rpori noceat, uri ac J'ecari patimur; ut membrorum aliqrod potius, quam tot urn corpus intereat. SicinReipublica corpore, ut totum fialvum pit, quicquid efi peftiferum amputetur. Quapropterfares non fblum ten ent ur rem furto ablatam cum omni fuo incremento et fequenti damno, nee non ceffante lucro reflituere; verum infuper coguntur poenam furti fuflinere: unde lafus damnum fibi inflictum, Respublica vero poenam exigit. Atque hinc patet, in quibus dam regionïbus magiflratus pesfime remfurtivamfibi ipfis retinere, lafiumque debere effe contentum poena et fiupplicio. Qjddam adhuc rectius agere illos judices exiflimant, qui dominis rei ablata eletdionem dant, utrum malint rem fibi habere, an vero furem puniri: atque poenam fi elegerunt, tum eos non poffe rem fuam confequi. Qua tarnen optio, fi eam recleperpendamus, lafo quoque male conceditur: quoniam poena non ex privatorum arbitrio, fed bono publico funt imponenda L. 17. cod. de accufation.
I. Deel confultat. 322. bladz. 520.
Dunkt (onder correctie) nademaal het overfpel volgens .de politycque ordinantie van de Heer en Staat en, niet werd gejirafd naar de befchreve Regten, maar alleenlyk met een geld boete van honderd gulden ende in fa mie. Hac pra dici a "poena, fcribit Abrah. de Pape, olim quidem fuit in adulteros canflituta, ut videre efi ex ar tic. 14, 15, 16. Editti ordin. Holland, qua tarnen crescentibus indies delictispoflea maxime efi aucla: namprocentum florenis hodie propter adidterium folvendi fiunt mille: etfi adulterium duplex fuerit commifum, prater infamiam adhuc honoribus, quibus adulteri
fun-



aio" AANTEKENINGEN, enz.
funguntur, excluduntur, addita nonnunquam poena ex Uil Edict, ordin. Holland, ann. 1677. Grootplaccaatb. vol. 3. lib. 3. tit. 3. pag. mik. 507. In eo etiam hic JCtus errat, putet, ut fi aüquis cum for ore uxoris fua inceftum commiferit, eadem tantum poena, qua adulterium debeatpuniri, in quam fententiam erroneam quoque defcendunt H. Grotius in confi. Batav. vol. 3. torn. 1. confil. 149. & S. van Groeneweg. de legib. abrogat. ad L. 6. C. de incefi. nupt. Atqui hoe noftro cafiu non eft ftmplex crimen inceftus, fed cum adulterio conjuncPum; veluti patet ex his verbis pracedentibus: Vleefelyk bekent foude hebben de Sufter van fyn jegenwoordige Huysvrouw. Unde fequitur hoe crimen, utpote gravisfimum, fimplici poena pecuniaria non effe redimendum, fied longe graviori puniri debere: quoniam ubi diliclum eft duplex, ibi quoque poenam graviorem conftitui, aquum eft, maxime f adulterium, ut hic, concurrat: quemadmodum recle ac dolle argumentatur Ant. Matth. de criminib. ad lib. 48.^ tit. 3. de adulter. cap. 6. num. 5. in med. Videatur etiam L. 5. f. de qua ft ion. et adde Schomaker part. 3. conf. 100. Ibid.
Dat ook in defen niet werd aengefeyd op regte bloetfchendinge, die alleenlyk wert gecommitteert, in de opgaende en defcendente linie, of tuffen natuurlyke Broeders ende Suster s, ende niet die malkanderen beftaen door huwelyk. Neque, inquit Abrah. de Pape , huic opinioni nos fiubfcribimus: nam dicimus etiam inceftüm committi poffe inter conjtmclos afftnitatis gradu. Ita nobiscum recle fientit Gudelinus de jure novijfim. lib. 5. cap. 18. num. 40, 41. primo jiquidem pro certo habendum eft, nuptius tam ratione affinitatisquant confanguinitatis inter adfeendentes et deficendentes effeprohibitas: quoniam fcilicet vir et uxor, qui antea duo fuerunt, per illam conjunÏÏionem jam facli funt una caro: veluti apparet
ex



opde HOLLANDSCHE ADVYSEN,enz. €t?
ex Matthai Euangel. cap. 19. vers 5. et art. 8.politike ordinantie. Eodem facit L. 38. in princ. et ff 1, 2, 3. ff. ad juli de adulier. ubi clare atque exprejfe dicitur. Adulterium cum inceflu committi etiam cum privigna, nuru, noverca, &c. Qiio etiam refpicit illud Erasmi in inflitut. chriftian. matrimon. Inter omnia, inquit, vel natura, vel judicii vel utriusque foedera uullum vel arclius vel fan&ius conjugio v quod abfolutifimum fortunarum omnium communionem eamqua perpetuam jic inducit, ut cerpori corpus, animum animo pic conneBit, jungit ac coagmentat, ut e duobus hominibus videatur unum redder e. 'Uxor itaque quam arclijjime viro, et hic vicisfim HU jungitur et quafi unitur, in quo efi affinitatis fundamentum. Unde uxor fie unita viro, incipit effe eodem modo jun&a Us, qui viro funt conjuncli L. 4. § 7. if. de gradib. Et hinc eft, quod nuptia obillamarctamconjun&ionem non folum ratione affinitatis in linea adfcendenti et defcendenti ftnt prohibita, verum etiam in linea collateraU, quemadmodum recle fentit Theod. Beza de divort. Atque ita faculias Thaologica Lydenfts in cafu ftmuli olim refpondit; ut videre eft in confi. JCtor. Batav. vol. 3. torn. 1. conf. 109. quod et fecuti funt Dom. ordines Holland, in EdiBo ann. 1684. die maji et latius patet ex artic. 9, 10, 11. van de politike ordinantie. Quibus confequens eft, etiam inceftum inter eosdem gradus tam affinitatis quam confanguinitatis committi poffe: cui fententia quoque favet Cujaci^s in notis ad tit. ulpiani cap. 5. de kis, qui funt in poteft. Ergo, inquit, non tantum inter parentes et liberos incefta funt nuptia, fed ct inter eos, qui transverfo, vel qui affinitate conjunBi funt: quod et Cajus fcribit Ub. 1. Inftit ut. et Paul. in L.fororis de ritu nupt. Idem late docet et tenet H. Grotius de jur. bell. ac pac. lib. 2. cap. 5. ff 13. num. 1, 2, 3,
E e Dat



2i-8 AANTEKENINGEN, enz.
Ibid. bladz. 521.
Dat daaromme de voorfc. torture niet is gefondeerd, alsalleenlyk plaats hebbende, foo wanneer de dood jekerlyk tot het aangejyde delicl is Jlaendeen geordonneert. Cum crimini imeftus, uti hic fcribit Abrah. dePapk, longe gravior poena quam pccuntana conftituta, ut jam ante diximus, confequitur dicli crimtnis reum poffe queftioni fubjici, modo fatis dilucida indicia üc conjetlura concurrant. Jul. Clarus lib. 5. jen tent. § fin. pratl. crimin. qua ft. 64. num. 4. Fajunac in prax. crimin. torn. 2. part. 1. qua ft. 42. tit. de indic. et tortur. num. 1, 2, 3. Liquet hic er rare JC. qui put at tantum tortura locum effe quando crimen capitale fuerit ptrpetratum; cum ei quoque locus ft, f folum pcena corporalis ob id reo pojfit imponi Julius Clarus d. I. Gomez. torn. 3. Refol. cap. 13. num. 2. L. 8. inprinc. fi. de quaftion. Ita tarnen tortura locus eft, ft duo hac concurrant, primum eft, ait liquido conftet, delitlum aliquod perpetratum efije, nam tortura non eft ad liquidandum facJum, fed perfonam Farinac. in criminal. lib. 1. ///. 1. de inquifion qua ft. 2. num. 6. Hoe intelligi debet, cum fuerit delitlum fatli permanent is, cujus certa fuper funt veftigia: veluti famofilibelli ipfe libellus, homicidii ipfium cadaver L. 66.§a\..jf.defurt.fin vero fuerit delictum, quod eft facli tranfeuntis, cujus nulla amplius fuperfunt veftigia, fatis eft, ut de eo conftet per indicia et conjetluras confil. JCtor. Batav. vol. 4. conf. 323,358. num. 4. Delitla facli tranfeuntis funt occulta et fecreta; qualia funt a* dulterium, falfum, veneficium &c. Alterum requifitum eft, prius quam tortura locus fit, ut reus fimul fit fufpetPus, deinde ut judex certis quibus dam indiciis ac conjetluris ita moyeatur, ut ferme nihil, nift fola ejus confefiio reftare videatur arg. L. 1. princ. % 1. ff. de quaftion. cui confequens efi, plus quam femiplene probatum ejfe debere s priusquam ad tor-
til'



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 219
turam deveniatur: Qiiandoquidem extra hos ter minos ne in eaufis ■ quidem civilibus juramentum reo deferri poteft. Qjsapfopter recle nonnulli dicunt, ad torturam unicum teftem non fufjlcere, quamvis hoe Carolus V. in artic. 30. id ftc indiftintte pcfifime conftituerit: unde hoe non immer ito tanquam iniquum et temer arium rejiciunt Jul. CLARVsfentent. lib. 5. § fin. pratl. criminal. qua ft. 21. num. 2. 3. in fine\; quod communiter Dd. ab eo ibidem allegati fequuntur. Nifi ille 'unicus teftis, delitlum perpetratum ejfe, rationem per fienfum corporeum rei convenientem reddat: immo non tantum interfuerit, fied etiamintellexerit, et fenfiu, quodgeftumeft, per* "ceperit: Ét quamvis crimen lafia majeftatis fuerit commisfium, tarnen a quaftionibus ac tormentis non eft inchoandum, fi indicia ac conjetlura fujficientes non concurrant Baldus ad L. 3. C. ad Leg. Jul. majeftat. Errant tarnen illi, qui voluut, torturam nunquam adhiberi debere, quamvis etiam plus quam fiemiplene probatum fuerit: quoniam, uti dicunt multi fuerunt, qui dolorem tolerantes, funt difefti vera, et contra eum non tolerantes, funt confefft falfa. Prioris ex* emplum habemus in fiervo Fulvii Flacci, qui otlies pro do* mino tortus, nihil tarnen prodidit Valer. Maximus lib. 8. cap. 4. Item Zenonis Eleatje , qui nullis tormentis potuit adi«i ad confeios delenda tyrannidis indicandos. Diogenes Laertiüs lib. 9. Jddendus ]hco^Cv]kc\m lib. 14. obferv. cap. 34. in fin. Et hoe eft, quod Ulpianus duit, inL. \. § 23.f. de quaftion. Nam plerique patientia five duritia tormen"t 'orum ita tormenta contemnunt, ut exprimi eis veritas nulla modo poffit: alii tanta funt impatientia, ut in quovis mentiri, quampati tormenta velint; ita fit, ut etiam vario modo fateantur, ut non tantum fe, verum etiam alios comminentur. Verum horum opinioni neufiquam eft fi bfcribendum: quamms non femper quafioni fides fit adhibenda, utpote res f raE e 2 Ep*



220 AANTEKENINGEN, enz. glis et periculofa et qua fape ve itatem fattit d. L. i. ƒ 23. ^ m/fcte tarnen non fequitur, eam nunquam adhiberi poffe. Nam ufu et necejfiiate exigente tortura tanquam via media ad verum eruendum eft recepta: quoniam non femper et ubique per teftes aut inftrumenta de veritate criminis conftare poteft: neque indi ia fape ita conveniunt, */pleniffimam probationem inducant; unde recle Cicero in partitionib. orator, ait; Ita more majorum indutlum effe, ut delicla, qua dam committuntur femotis teftibus per tormenta appareant. Deinde fiper torturam veritas nunquam posfet er ui, utplurimum delida maner ent impunita; quod fieri non debet; cumReipullica maxime int erft ea manifefiari, ut eorum rei ad aliorum terrorem et exemplumpunianturL.ij. C. de accufationib. Ibid.
Ende confequentelyk, dat den voorfic. gevangen by provifie uit de apprehenfie behoort te werden ontfiagen, ende geadmitteert te mogen occuperen by procureur. Hujus contrariiim ex antedt&is jam fatis abundeque eft pro bat urn. Nam inter omnes conftat, ubi de caufa agatur criminali, qua vel pcenam capitalem, vel aliam levior em corporalem imponit, hoe cafu ad eam peragendam, procurator em non admitti, fied ipfum reum prafentem effe debere Zangerus de Exception. part. 1. cap. 1. num. 45. JCtus in confil. Batav. vol. 3. torn. 1. conf. 50. in fin. Non in contr arium funt L. 3. C. de accufat. L. 33. § 2. ff. de procurat. L. pe?j. $ 1. ff. de public, jud. Breviter cum aliis refpondemus; ad abfentiam rei excufandam non vero ad innocentiam ejus probandagi, ut abfolyatur a crimine, procuratorem admittendum; de quo cafu hquuntur citata leges oppofita. Hujusque enuntiati ea ratio reddi folet: quia fidejujfores fe ad poenam corporalem obligare non pojfunt, cum nemo fit dominus membrorum juorum: deinde quia ridiculum effet, fidejujfores ob aliorum delicla puniri, quafuos autlores potius debent tenere. I. Deel



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 221
I. Deel confultat. 323. bladz. 521.
Vergelykt hier vervolg op de Hollandfe Confultatien conf. 50. bladz. 151.
ï. Deel confultat. 324. bladz. 522.
Over de compenfatie van Injurie, ziet 4. deel conf. 299. bladz. 551. 5. deel conf. 81. Schomaker part. 1. conf. 57. num. 13. part. 2. conf. 96. num. 9.
Ibid. bladz. 523. .
_D(W ww/tf «oc/z irirf gelitiscontefteert en is. Ziet hier 2. deel conf. 262. 502. en daar toe zyn de afvragingen
in eas van injurie in Gelderland in het Quartier van Veluwe gebruikelyk, waar van te fien by Schrassert in comment. ad Reform. Velav. cap. 12. art. 11. num. 2. en advyf. 4. deel adv. 47. doch in het Graaffchap Zutphen is deze afvraginge niet nootfakelyk Schomaker part. 1. conf. 57. num. 2. en een gewysde van den 4. maart 1652. by den Landgerichte van Bredevoort ergaan in caufa GerritHarckingferviesmeeflernom: uxor: en Anneke de Jonge huysvrouw van Peter van Hemert commis ter recherche, waar by de exceptie van befendingeis afgeflagen. Et quod quoties verba injuriofa animi commotione prolata ante litem conteflatum revocantur, toties non ft locus palinodia, dat hy die gelibelleerde woorden niet animo injuriando gefproken en van den clager niets als goed weet, certum eft et in praxi receptum. Vide Matth. Wesenbec. ad tit. f. de injur. num. 4. Papon lib. 8. arreft. tit. 3. art. 15, i(5. Ant. Faber in cod. tit. de injur. def. 11. Carpz. pratl. crimin. quceft. 97. num. 7.
L Deel confultat. 325. bladz. 524. Alfoo de confiscatie van goederen in de Nederl? nden genoegfaam overal is afgefchaft, gelyk by een van <fr voorgaan-
E e 3 con-



A A N T E K E N I N G E N, enz.
conlültatien is aangetoont , zal .het niet nodig zyn hier over verder iets aantetekenen.
I. Deel confultat. 326". bladz. 525.
Een eed door ignorantie qualyk gedaen is niet ftrafbaer.
Dit komt overeen met het geadvifeerde 4. deel conf. 355. Voet in comment. fandeel, tit. de jurejur an do num. 3.2. Schrassert tri comment. ad Reform. Velav.pag. 73. niirn..4.
I. Deel confult. 327. bladz. 526.
Wel zoude mogen apprehenderen. Not andum hic, quod moribus hodiernis captura non habeat locum, nifi in criminibus, pro quibus irrogatur ultimum fnpplicium, vel pcena corporis ajfli&iva, quod et juri civili conjbnum arg. L. 3. jf. de cujlod. et exhib. reor. cum fqualor carceris fttmalamanfto et tortura jpecies; et abfonum for et, corporis crueiatum fentire eum, qui etfi confeffus vel convitJus, non nifi mulctam pecuniariam folvere de ber et; accedit, quod medium detinendi delinquentem haud quaquam gravius effe debeat ipfa poena Carpz. pract. crimin. part. 3. qv.aft. m. num. 5. Qj/aregula tarnen limitanda primo, nifi in delictis levioribus delinquens fit perfona vilis, aut vagabunda vel non poffeftionata, adeoque facile poenam ejfugere et judicium eluforium redder e pojfit. Vel fecundo, dubium ft, num pcena corporis affiEliva, an miiiör iniponenda, vel arbitraria Carpz. d. I. num. 9, 10, 11, 12. vide plura apudBarbosam loc. commun. cap. de citatione axiom. 7. et 8.
I. Deel confultat. 328. bladz. 527.
Pi de hic Schrassert in comment. ad Reform. Velav. pag. ■ ~1.num.\.
I. Deel confultat. 329. bladz. 528. Bona inceftum committentis confiscantur. Moribus noftris
fcri-



op de IIOLLANDSCHE ADVYSEN enz. 223 fctïbit hic Abrah. de Pape, bona ejus, qui inceftum commift, non confiscantur, veluti docet Groenewegen. de. legib. abrogat. ad L. 6. cod. de incejl. et inutilib. nupt. Immo nequidem de jure Romano id indiftinBe ejl verum: nam per novell. 12. cap. 3. §. 1. ejl conjlitutum, ut liberi legitimi ac jujli ejvs, qui incejium commijit, ex prioribus nuptiis fuperpint etiam cujuscunque gradus, illis tres partes bonorum confervent ur; cum quarta duntaxat pars adfiscum deferatuï, non vero amplius.
Ibid. ■ '
Ipfo jure. Notat hic Abrah. de Pape , quod longe tutiorem fententiam, qui hoe cafu fententiam declaratoriam necejfariam effe autumant: quod etiam fequitur Jason adL. 3. § quod autem ff. quod quisq. jur. num. 4. item JCt. in confil- Batav. vol. i. conf. 325. in fine: quibus fe adjungunt JCti in confil. vol. 4. confult. 142. Neque ratio obfeura. Facile namque ignorari poteft, utrum in gradibus prohibiiis nuptia fuerint contr abla: deinde quia inter dum error potuisfet interveniffe, qui a poena excujat, et facile reus quas dam exceptio nes pojfet aut defenfiones proponere, unde caufie cognitio et fententia declaratoria fuerit necesfaria. Atque hoe nonfolum locum habet in hoe cafiu, verum etiam generaliter in omnibus, in quibus propter deliBa bona pofjunt confiscari, ficuti retle rejpondit JC. in conftl. Batav. vol. 4. conftl. 352. num. 1.
Ibid.
Ende naer Rechten niet bevonden en werd gedecideerd te zyn, qutid inceftus prafiribatur quinquennio, fiulx dat die prafcriptie, '/ fielve deliB aangaande blyft begrepen onder die generale regule van Rechten, na dewelcke alle accufatien en de inquifttien &c. duceren en ftrekken tot twintig jaaren toe.
Concedi'mus quidem fieri bit hic Abrah. de Pape, regulariter ad prafcribsnda crimina yiginti annos neceffarios efie.
Ab



224 AANTEKENINGEN, enz.
Ab hac tarnen regula excipe adulterium, cujus accuratio quinque annis finitur: ideo, ne fcilicet matrimonia bene concordantia ac thanquilla facile ac temer e perturbentur L. 29. ff 6. jf. ad L. Jul. de adulter. f)uod idem dici urn ejlo de incejlu: quoniam fmplex incejlus ficuti adulterium ex L. Julia defcendit, quemadmodum fatis colligere eft ex his verbis d. L. 29. § 6. Qitid ergo ft aliud crimen objiciatur: qua de alio quam inceftu non pos funt intelligi:. In quam fententiam quoque defcendunt Farinac. pratl. crimin. torn. i.part. 1. tit. de Inquifttion. qua ft. 10. num. 15. et plures ibi citati: ftcque judicatum ejfe teftatur Boerius decif. 26. num. 12. idemque in Germania decifum refert Brunnem. ad L. 39. ff %. ff. ad L. Jul. de adulter, confequitur hic toto coelo errare JCtum atque alios , qui contendunt crimini incejlus duntaxat 20. annis prefcribi. Neque contrariatur L. 39. § 5. jf. ad L. jul. de adulter in qua clare atque exprefte dicitur ; crimen incejlus conjuntlum cum adulterio prafcriptione quinque annorum non excludi. Sed refpondeo hoe verum effe, quoties crimen inceftus adulterio fuerit conjuntlum, hoe tum yiginti annos durare; quia quando duo deliBa funt invicem per mixt a, tumillud, quod magis eft perpetuum, reducit ad fui perpetuitatem id, quod minus eft perpetuum, ex fententia Baldi & Saliceti ad d. I. Boerius d. decif. 26. num. 13. quamvis disfentiat. nobilisftm. Carpzovius pratt. crimin. part. 2. qua ft. 74. num. 99, 100. prat er ea noftra opinioni non obftrepit L. 3. C. ut intra eert. temp. crimin. qua ft. termin. in qua dicitur: caufas criminales intra duos'annos a conteftatione litis connumerandos debere ftniri et poft ejusexceffum accufatum abfolvi. Et enim refpondetur, quod in d. L. oppoftta de duobus annis dicitur, id eft intelligendum de cafu, quo- atlio jam omnino in judicium fuerit deducPa: id namque verba illa a litis contejiatione fatis abundeque indicant.



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN enz. 225
cant. Caterum hodie aliquibus civitatibus et pagis ex fpeciali privilegio ejl indultum, ut indiftincle omnia criminia, prater homicidium, incendium, furtum, uno anno et die prafcribantur: nifi prator ante id tempus accufationem contra reos jam injlituerit Groenewegen ad L.12. C. de falf confil. JCtor, Batav. vol. 3. torn. 1. conf. 116. & conf. 60, 61. vol. 6. Eodemque privilegio civitatem Lydenfem gaudere, patet ex ejusdem ftatutis cap. 195. pag. mih. 279. _ Atque idem in tributorum non exjblutorum accufatione ubique effe conftitutum, nos docet Edïclum vulgo van de generale middelen an. 1603. die 4. feptemb.ubi vero iftiusmodi privilegium velftatutum municipale non eft, regulariter yiginti anni ad crimina prafcribenda funt neeeffarii. Nee quicquam. movet, mores harum regionum requirereprafcriptionem 33. an. veluti late diximus ad confil. 199. vol. u Kesp. id pro* ceder e in atfionibus, non accufationibus, qua a fe invicem maxime di ferunt: quippe a&io in caufis civilibus, accufatio vero in criminalibus obtinet. Denique non obftat prafcriptio* nem 33. an. in locum 30. an. fucceffife, tit. C. de prafcript. 30. vel 40. an. et ibi Groenewegen fed huic reponi poteft , eam prafcriptionem 30. an. in criminibus nunquam obtinuisfe: unde fequitur idem dici debere de ea praficriptione, qua 'in illius locum fuccejfit, cum jurrogatum accipiat naturam ejus, cui furrogatur Sichard. ad L. 6. C. de pacl. num. 18. Liquet hodie inceftum et adulterium 5. an. prafcribi, nifi jpeciali previlegio vel ftatuto aliter fuerit cautum, quod ftmiliter de aliis criminibus erit dicendum, quibus certum ac definitum fipatium non eft prafixum, intra quod accufatio deheat inflitui: Huc usque Abrah. de Pape, cujus ego opinionem cum aliis rejicio ; want dit isby my zeeker; dat tusIchen bloedfchande en overfpel mede dit onderfcheid zich voordoet , dat overfpel binnen den tyd van vyf jaren, (ziet L. 29.
Ff $6.



+26 AANTEKENINGEN, enz*.
§6. L. 31. D. ad Leg. Jul. de adulter. L. 5, et 28. cod. Eod.. Landr. der iv. bovenampt. tit. 33. art. 10. Thoming. decif. 39. Ant. Matth. paroem. 9.) en de misdaad van bloedichande door den tyd van twintig jaren wordt geprsefcribeert. I. Deel confult. 330. bladz. 529.,
Dat ze zouden mogen gebragt werden ad concordiam. .
Nam teftes diseordes ad concordiam quantum posftbile eft, reduci debent cap. cum tu extra de teftib. Barbosa loc. commun. tit. teftis ax. 18.
I. Deel confultat. 331. bladz. 530. Synen knegt op V bedde in een kamerken bevonden heeft, leggende boven op fyn huysvrouwe, dat hy mitsdien naer R egten. niet verdiend en heeft omme criminelyk, ofte civilyk ge? ftraft ofte gecondemneert te werden. Id hodie, fcribit hic Abrah. de Pape , non admiferim: nam moribus noftris non eft conceffum marito adulterum in ipfo adulterio licet deprehenfum propria auEloritate impune occidere. Veluti id teftantur Gudelinus de jur. novifftm. Ub. $..cap. 18. Groenewegen de legib. abrog. ad L. 4. C. ad L. Jul. de adulter. quos fequitur CnRiSTiNiEus ad Leg. mechl. tit. 2. aft. 13. Tium. 19. atque alii: Quamvis contrariam fententium tueatur H. Grotius Introd. Ub. 3. part. 33. num. 33, 34. Ohm quidem cum ob adulterium poena capitalis effet conftituta marito , patri poteft as data erat adulterum in ipfo ac~lu venereo deprehenfum occidendi arg. L. 23. pr. ff. ad Leg. Jul. de eidulter. Cui non obloquitur, quod parentibus ftt ademtum jus liberos fuos occidendi: cum tarnen hic unicus cafus fuerit exceptus, puta, ft pater filiam in adulterio deprehendiffet, quce fine dubio caufa fuit, quod ad id L. Julia fuerit necesfaria d. L. 23. jf. Inter maritum etpatrem hoe discrimen erat obfervandum: quod fcilicet pater pojfet adulterum quem-
cun-



op de HOLLANDSCIIE ADVYSEN, enz. 227tunque occidere, vel in domo propria, vel in domo fui gene* ris, modo fimul quoque filiam fuam occideret L. 22. ff 2.3. L. 23. ff 2, 3. f. eod. Idem juris non erat datum marito , quippe id folum facer e poterat in adibus propriis et non adulterum quemcunque, fed tantum vilem feu abjeBce conditionis hominem, veluti lenonem, publico judicio damnatum: non tarnen uxorem, quam illico cogebatur dimittere L. 24.princ. & § i.f.d.t. Discriminis ratio erat, quia, uti ait JC. in L. 22. §4. eod, plerumque pi et as paterni nominis conflium pro liberis capit; caterum mariti calor et impetus facile decernentis fuit refrenandus. At major potejlas erat marito data per leges Romuli; Jecundum quas etiam habebat jus non tantum adulterum, fed etiam uxorem, in adulterio depre'henfum, occidendi Gellius lib. 10. cap. 23. in fin. Id ne. gat]. Cujactus lib. 6. obferv. cap. 25. in medio: idque ex eodem Gellii loco conatur probare; verum ejus fententia ex verbis finalibus diB. cap. 2$;fiatis, uti arbitramur, refellitur: exprejfe namque ibi dicitur; Marito datum ejfe jus uxorem in ipfa turpitudine deprehenfam fine judicio necandi, non muitan di. Reftat videamus, quomodo maritus fit puniendus, qui juris ordine non fiervato neque fiecundum leges adulterum occidiffet. Ad id breviter dicimus, illum fieri reum lem Comelia de Sicariis, ita tarnen. ut non pcena ordinaria, fed extraordinaria et mitiori fit pleclendus, arg. L. 1. § $. if. ad Leg. Cornel. de Sic ar. ubi is, qui uxorem in adulterio deprehenfum occidit, humiliore locopofitus in perpetuum exilium mittitur; in aliqua digontate pojitus ad tempus relegatur. Ajo extraordinaria; quinonraro, quodfier iracundiam committitur, proprie dicitur fieri non dolo et mak propo fit 0, ex fententia Aristotelis lib. 4. Etichor. cap. 11. cui confpirat illud Platonis lib. 9 de legib. majora, inquit, fupplicia illis decet imponere, qui confulto per iram inierfe-
F f 2 6&*



228 AANTEKENINGEN, enz.
terunt: Wis contra, qui repente et inconfulto leviora .
Dit is aan zeker, dat hier te Lande na ftrengheid van wetten een man die fyn vrouw op overfpel bevond, haar nevens den overipeelder aan den dood zoude mogen overgeven zon der ergens in gehouden te zyn, en zodanigen doodflag na Rechten onftraf baar gerekent werdt, gelyk by dit advys te fien, en fulx ook onder meerandere vermaardeRechts-do&oren affirmeren Hug. de Groot Inleid, lib. 3. part. 33. num 33 04 mitsgaders Damhouder pratl. crimin. cap. 82. waar van een aanmerckelyk voorbeeld voorgevallen in den jare 1505, in het dorp van Voorfchoten door Sim. van Leuwen Roomlch. Holl. Recht kb. iv. part. 37. num. 8. (waarby te voegen de Haas in obferv. ad Sim. van Leuwen cenfi forenf. lib 1 cap. i.pag. 4.) wort aangehaalt, en een dergelyck geval'gel noteert ftaat by van Alphen papegai 2. deel pag. 513. alwaar den man den overfpeelder zodanig gekwetft hebbende dat hy kort daar na aan fyn wonde kwame te overlyden, vervolgens op den 9. feptemb. 1673. ter zake van deeze gepWdootflag, abolitie en lantwinninge verkreeg ,• met welke opinie dat fulx alnog plaats behoorde te hebben, zich conformeert Clarus § Homicidium num. 49. en hier over meerder quoad jusRomanum kannagelefen worden de £.20. & feqq. D.adL Jul. de adulterautlent. f quis cod. Eod. L. 30. D. ad L. 'Aquil Dannademaal diergelyke wraakoeffeninge met de gronden van onfeRepublicainfe Regeringe onbeftaanbaar zoude wefen en nymant in een zaak, die hem zelve concerneert, fyn eigen Rechter behoort te zyn, immers niet ten fulcken effefte, dat men een ander, hoe aggreverende de ontiangene belediging ook zyn moge, op eigen gezag om het leven mag brengen, zoo ontmoet de vorenftaande allegatievan Rechts-gronden tegenfpraak by verfcheidene Doctoren, welcke fuftineren, dat men in diergelygke oinftandigheden moderatelyck te werck dient te
gaan



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 229
gaan en de geproponeerde voldoening door middel van de gewone Rechtspleginge verkregen moet worden, omreden, dat alfchoon een involuntaire doodflag gecommitteertaaneenoverfpeelder en aan een gehuwde vrouw, die met hem adulterie pleegt, met de ordinaire ftraffe niet ftraf baar is, egter zodanige dootflag noch gepriviligeert,' noch verfchoonbaar zynde, derhalven niet geheel vrygefprooken kan worden, ten ware door een byzondere gratie van de Hoge Overigheid, zoo als meermalen gebeurt, en ook geraden is te verzoeken, deswegen abolitie of pardon wierdc verleent, waar van tot nadere confirmatie kan gefien worden by Groenew. de L. L. abrogat. inL. 4. cod. ad L. Jul. de adult. en Matth. de criminib. lib. 48. tit. 3. cap. 9. En is alhier ook notabel zekere fententie by den Hove Provinciaal van Gelderland in den jare 1610. ergaan in fake van Gerrit Gerritfen Prys, die Evert Everts met fyn vrouw in fyn eigen huys in overfpel bevindende gedoot en fyn vrouw dodelyk verwondt hadde, waar over het Hof hem van de ordinaire ftraffe heeft geabfolveert, edoch gecondemneert om twee jaren uit het Quartier van Veluwen (daar het fait gefchiet was) gebannen te zyn; Ziet den Procureur Joost Pronck in fyn aanmerkingen over V Landr. yan Veluw. bladz. 11. Ibid. „ Geabfolveert te werden van de aanfpraak. Ziet hier H. de Groot Inleid. 3. boek 33. deel § 9- en aldaar Groenewegen.
I. Deel confultat. 332. bladz. 530. Indien A. fulks gedaen heeft door onverduldigheyd van pytie, ofte om dat hy levens fat was &c. ofte uyt fchaemte, dat na Regten daer toe geen Jlrapfe en flaet; ende by den overleden niet verbeurd is. Idem fcribit hic Abrah. de Pape, male quoque refponderunt JCti in confil. Batav. vol. 3. torn. 1.
F f 3 conf.



230 AANTEKENINGEN, enz. conf. 142. & conf. 82. vol. 6. nifi fimul defun&us fuerit furiofus. Ita JCtus in confil. Batav. vol. 4. conf. 164. Sane nobis Chriftianis longe meliora cogitantibus hoe fattum disf licet, et quam maxime improbatur: quia vero forti in rebus adverfis animus debet increscere et fortuna novercanti ire obviam, eamque potius vinculis conflringere Jacob. Epifiol. cap. 5. vs. 7, ,11. Quo et pertinet illud Martialis:
Rebus in auguflis facile eft contemnere vitam : For tit er Me facit, qui mifer effe poteft.
Quare huncinmodum fiepe compellanda fortuna eft: Scelefta quidtibi vis? cur ita ex tuliftinos, ut deprimeres: aut ita depreftifti, ut attollere non pof] es ? Ifto robore ac conftantia munitus, tanquam voluntarius athleta, pedem in arena ponet; fecurus quicquid evenit ac tutus et denique quicquid vulgus et ignara veritatis turba, cafum ac fortunam vocitat, unico Deo tanquam omnium gubernatori committet, ejus que providentie adferibet. Late Lactantius de falfa fapient. lib. 3. cap. 18. Ergo quemadmodum in caftris ftne ducis juffuftatio non eft deferenda, ftc quoque evitanift fummus illa■ vitte mortis que Imperatorid' injungat■, nos non debemus exceder e. Unde recPe hodie eft conftit uturn, ut qui tcedio vit* fe ipfum interfecerit, ejus ca daver furca fufpendatur: Sicuti teftantur Gudelinus de jur. novifftm. Ub. $.cap. 17. num. 46. Damhouder prax. crimin. cap. 88. num. i. Gomez. refol. torn. 3. cap. 3. de homicidio num. 13. alii. Ex quibus ftmul vianifeftum fit, talium reorum bona etiam infiscum redigi con1 tra L, ,3. § 4, 5, 6. f. de bon. eor. qui ant. fent ent. Cujus contrarium hic ftatuit Jureconfultus. Noftram fententiam non infringitd. L. 3. ff 6. f. & L. 1, 2. C. eod. item L. 2. C.qui teftam. facer.poff. in quibus dicitur; Quod cuique tadio vit* vel impatientia doloris alicujus f bi liceat manus inferre: quas
eau-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 231
caufus juftas ibidem vocat JCtus Marecianus in d. L. 3. Etenim respondemus id ftc obtinuijfie apud veter es Ethnicos: imo inter ftoica decreta fint: fiapientem non tantum pofte, fibi ipft aliquando manus infierre, fied etiam debere. Late hac de re Valerius Maximus Ub. 9. cap. 12. Idem confirmatur ex Sophocle ex Ajace
'aaAh n JtaiAaj %nv , i £s nat T&nmvxi
Sed aut honefte vivere aut ftatim mori. Generofium oportet.
Sic catonem e vita excesfijfie mtdti exiftimant, 11e abhoftibus caperetur: quanquam ejus fiactum non tantum ob diclani rationem improbetur; verum etiam, quia inde Reipublicce maxima incommoda inflixerat. Nam quamvis libertatem amplius Jefendere aut vindicare non potuerit, nihilominus Reipublica poftea prodejfie potuijjet: quemadmodum eft apud Tacitum in vita Agricola: ficiant, inquit, quibus moris illicita mirari, pojfie etiam fiub principibus magnos vir os ejfe: objequiumque ac modeftiam, ft induftria ac vigor adfiuit eo laudis excedere, quo plerique per abrupta, fied in nullum rei poft ufium, ambitiofia morte claruerunt, neque enim, ut ait CiCfcRO, nobis fied precipue patria nati fiumus et Respublica conftituta eft pluribus, quorum omnium opera ad communem ïitilitatem collimare debet; quare non eft fiub dito concejfum, qui membrum Reipublica eft , id ea neficiente abficindere. His adde Plutarchum in Mario. Sed utrum fcemina, me pudicitiam per der ent, in aquas fie potuerint pracipitare multi non fine ratione dubitant. De hac quaftione videatur divini humanique juris ficientifftmus PI. Grotius de jur. Bell. ac Pac. lib. 2. cap. 19. ff 5. num. 1, 2, 3. 4, 5. et fieqq. videndi quoque Eusebius Ub. 6. Hiftor. Ecclef. cap. 4. Et Ambrosius Ub. 3. de virginibus.
Ibid,



232 AANTEKENINGEN, enz.
Ibid.
Door piekte, rafernie offchaemte. Ob rationem L. 14. ff de óffic. prafid, & L. 11. ff. ad Leg. Cornel. de ficar. adde Voet ad tit. ff de bon. eor. qui ant. fentent. num. 1. atque ita plus femel a Curia Hollandica effe judicatum refert Groenew. ad Grot. Inleid. 1. boek 1. deel § y oir echt &c. Vide etiam de aantekeninge op de Decifien en Refolutien van Holland in den Haag 1751. gedrucktpag. 61.
Ibid.
Ten ware hy hem felven uyt yreefe van juflitie. Vide hic Groenew. de legib. abrogat. ad L. 1. cod. de bon. eor. qui mort fb. confciver.
Ibid.
Meriterende ftraffe van lyf en goederen. Want die geene, dewelcke van grote misdaden overtuygt zynde, om de ftraffe t' ontgacn, haar felven ombrengen, worden hedendaags op een horde gelleept en dan in een mick gehangen Anton. Matth. de criminib. lib. 48. tit. 19. cap. 3. num. 1. Damh. prax: criminal. cap. 88. Gudelin. de jur. novifftm. lib. $.cap. 17. in fine. Coftumen yan Antwerp. cap. 16. art. 3. Handvesten van Zuyd Holl. pag. 502. Coftum. yan Amfterd. cap. 6, 7, 8. doch dit heeft geen plaats in die geene, die alleen uit wanhoop of mistrooftigheyt haar felven het leven benemen, alfoo die niet ftraf baar zyn, noch aan haar lyf, noch aan haar goed juxta L. 1. & L. 2. cod. de bon. eor. qui mort. fibi confciver. Hi enim non poena fed commiferatione digni funt, tit re&e notant Perez. ad cod. tit. de bon. eor. qui mort. fibi confciver. num. 3. Zyre notit. jur. Belgic. eod. tit. . Ib id.
't IVelck den officier foo claer als den dag jegens den doode, die hem niet'en kan verantwoorden joude moeten bewyfien. Et fic judicavit quoque Curia Hollandia d. d. iM.fèbr. 1610. van Alphen papegay part. 1. pag. 51. Ibid.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 233
Ibid.
Ende dat *t felve fulksgepraclifeertwerd, fep Jul. Clarus in pratl. crim. glojf. 68. num. 37. Hoe non exjlat apud Clarum, in loco citato fcribit hic Abr. de Pape, fed potius ejus contr arium in praxi obferyari teflatur lib. 5. § fin. pratl. crim. quaft. 68. num. 37. in fin. Neque Gomezius allegatus torn. 3. Refolut. cap. 3. de homicid. num. 13. in fine eandem fententiam fequitur, fed fmiliter ejus contrarium ibi adftruit.
I. Deel. confultat. 333. bladz. 532.
Maer alle die van den bloede zyn. Dus dat een familie in haar eer naam en faam met woorden, of anderzints gelsedeert zynde, daar over die van die familie zyn, be voegt zyn atlionem injuriarum t' inftitueren, zie de L. 5. D. de injur. Menoch. arbitr. judic. cafi. 161. in princ. cent. 3. Barbos. axiom.jur. lib. 9. cap. 81. de injur. num. 17.
I. Deel confultat. 334. bladz. 533.
Van alle voordeel recht ende aftie. En dus volgens onze gewoonte alle het geene zy uit kragt van de huwelyckfe voorwaarden ofte conftumen dezer Landen op ofte aan de goederen van haren man zoude hebben kunnen pretenderen. Ziet van den Berg Nederl. advysb. 1. deel conf. 118. Keuren van Antwerpen tit. 41. num. 31. en 32. Groenewegen^ legib. abrogat. ad Novell. 117. cap. 13. num. 1. Sande decif. Frific. lib. 2. tit. 6. defin. 7. Vonnis van den Hove van Holland van den 19. febr. 1743.
Ibid.
Want dat in fulcken gevalle een man tegens fivne huysvrouwe na Rechten mach contenderen aclione civili ad thori jive matrimonii fieparationem is notoir. Nota hic quod hodiead crimen adulterii accufatio folifisco detur intra quinquennium
G g L. 4»



234 AANTEKENINGEN, enz.
L. 4. § 4. D. ad Leg. Jul. de adulter. Et quod Civilis aetio ad divortium et dotis lucrum marito quandocunque compet at Bajard. ad clar. de adulter. num. 116. cap. 8. Cap. 43, quaft. 2. Matth. de criminib. lib. 48. cap. 7. num. 14. Groinew. ad Novell. 117. cap. 10. Ibid.
Want dat in fulcken gevalle een man tegens fyne huysvrouwe na Rechten mach contenderen aclione civili ad thori five matrimonii Jeparationem, is notoir. Ponamus, notat hic Abrah. de Pape, adulterium ab uxore commiffum effe, tarnen hac opinio fecundum mores noflros non procedit, fed tantum fecundum jus canonicum, et in terris Romano Pontifici fubjecPis Gudelinus de jur. noviffm. lib. 1. cap. 10. num. 47, 48, 49. CHRisTiNiEus decif. vol. 3. decif. 138. mum. 3. Idem teflatur P. Varinacius in pratP. crimin. part. 4. qua ft. 143. §pramijfa num. i.& 2. et art. indubitatum effe de jure canonico apud omnes, matrimonium non difolvi ex quacunque caufa, licet feparatio thori etmen fanon denegetur. Qi/andoquidem per hunc concubitum et feparatiosiem habitationis totius matrimonii vinculum non diffolvitur, fed partim etiam adhuc manet. Manet, ft jura matrimonii refpiciamus: Solvitur quod ad confuetudinem Mam vita in* dividuam, ex qua matrimonium definitur in § i.J.de nupt. Itaque ex juris canonici dispofttione ftc de a duit era eft cautum; utfcilicetduntaxat feparetur uxor a viro, nee tarnen vir posfit aliam uxorem fuperinducere; quod aliqui etiam convenire juri civili conantur adftruere, verum toto coelo errant; quam leges, quas firmanda fua opinioni adferunt, nihil omnino ad rem pertinent. At mftris moribus propter adulterium univerfum matrimonii vinculum disfolvitur, non obftante, quod Deus conjunxit, homo non fepar et: quo forte canones re fpexerunt. Resp. poft commiffum, adulterium vir et uxor non
een-



ropde HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 235
cenfentur amplius effe una caro; Et adulterans Deo quafi m> fert contumeliam, jubenti duos effe in carne una. Paulus ad Cor. cap. 6. vers 15, 16. Amphus et hoe additum, ut vivente nocente et adulterante parti innocenti ad fecundas nuptias impune tranjire permittatur politike ordonnantie ordin. Holland, artic. 18. Sed queeritur, utrum adulter ans poft matrimonium dijfolutum pojfit ad iteratas nuptias tranftre ? Negantibus adftipulor: nifi fortepars innocens jam fecundas nuptias contr axerit, ficutiidfufe ac doble oftendit Groeneweg. in conftl. Batav. vol. i.conf. 307. & Rittershus. de different jur. civ. et canon. lib. 2. cap. 8, 9, Alter modusplene diffolvendi matrimonii eft malitiofa defertio, hoe eft; quando conjux infidelis fidelem derelinquit ob odium religionis: quo cafu deferto vel deferta cum alio matrimonium inire liberum eft. JCti in confil. Batav. vol. 4. conf. 151. Tertius five ultimus modus, quo matrimonium diftrahitur, eft cum vir vel uxor laborant vitio generandi; propter ea, quod tum cejfet matrimonii caufa finalis, quae eft, ut Ecclefta Dei adpofteritatem propagetur conftl. Batav. vol. 3. torn. 2. conftl. 344. num. 3, 4, 5. Ibid.
Ten effeffc, dat een man fodanige vrouwe ook niet gehouden is te alimenteren. Maar hoe het met de kinderen in zoo een eas te maken ? Volgens de opinie van van Aller defin. bladz. 221., waarmede het meerder getal der Doftoren overeen komen, moet in cas van diflolutie uit overfpel refulterende, de alimentatie cn opvoedinge der wettige kinderen ftaande huwelyk geprocreëert, ten kofte van de delinquerende pprthie, onder het opzicht en direétie van de onfchuldige ge-
fchieden Invoegen de man overfpel bedreven hebbende,
zouden de kinderen by de moeder behoren te blyven, enten lafte van de vader werden opgevoedt, ten ware de overfpeiinge parthie abfolute' daar toe onmagtig ware, het welk van G g 2 den



*36" AANTEKENINGEN, enz.
denlaft der alimentatie der kinderen zoude excuferen, want tot het onmogelyke nymand kan verpligt worden Ibid.
Ende dat confejfie Ut haren nadeele wel gedivideert kan werden, foo lang de voorfcr. qualiteyt met en werd beweefen.
Recle quidem fcribtt hic Abrah. de Pape, confefiio qualificata in prohibitis et iis, qua contra fe habentprafumptionem poteft dividi, fi reus crimen non inficietur, fed jure fe id feciffe ac facere debuiffe; ut fcilicet judex prior em partem acceptet verb. gr at. homicidium ejfe fatlum: pofteriorem vero rejiciat, nimirum f dicat, fe hoe feciffe ad fui defenftonem. Hac tarnen confefiio non nocere dicunt DotPores quod ad poenam extraordinariam, nifi pcena fit modica: quomodo tenet Ferd. Fasquius controverf. illuftr. lib. i. cap. i. fub num. 8. nam quocunque modo qualitas confefiioni adjicitur, nunquam cperatur impofttionem pcena ordinaria, f reus non probet fe crimen jure vel ex necejfitate commiftffe. Ita tenentF'arinac vol. i. part. 3. quaft. 81. num. ii6\ alii. Rationem dant; quia ft accufator non probet, reum dolo malo crimenperpetraffe, neque reus aliquem ad fe defendendum occidiffe, eo cafu ex folis prafumtionibus, qua hic tantum militant, cum verfetur in aclibus illicitis, condemnari haud poteft, proptereaque pcena extraordinaria ac mitior ei imponenda erit. Sed male, ut nos opinamur. Nam ft nocens eft reus, cur non ordinaria poena locum habebit? fin vero innocens cur potius in totnm eft abfolvendus, quam extra ordinem puniendus? Sed qui verfiatur in rebus illicitis, ut hoe noftro cafu, in dubio ea prafiumuntur ejfe dolo malo perpetrata; quam prafumtionem, ft reus non eluat, pro nocent e habebitur, quare pcenam ordinarium non efugiet. Ad probandam tarnen fuam innocentiam non pracife neceffarii funt teftes aut inftrumenta; Verum etiam fujficientprafumptiones et argumenta, maxime cum verfamur in delicPo occulto, veluti



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 237
lutl adulterio Boörius decif. 164. num. 15. atque ita nobiscum lentit A. Mattheus de crimimb. tit. 16. ad lib. 4b. jf. cap 1 num. 20. Et fi nullas omnino prafiumtiones aut indicia a Reo ad fe defendendum pofftnt adduci, ne tum quidem pro nocente habebttur; verum judex eo cafu eum poterit ob confejftonem tortura fubjicere, ut fic verttas eruatur Matth. d. cit. loc. d. n. in fin. Farinacius d. I. num. 13 6.13 b.
Ibid. bladz. 534- . _ . u
Ook ten opftgte, dat fulks gefchiet foude zyn m een volle huyrte van volck, die wel eenig geluyt of gebaerklagten daer van gehoort Jouden hebben. Enim vero htc, ait Abrah. de Pape nulla eft confequentia. Nam quamvis a vicims nullus clamor fuerit exauditus, inde tarnen non fequitur, prafumtionem contra mulierem militare: quia cum janua fint objerata, vix unquam clamor a vicinis aut prt ereuntibus exauditur. Non refragatur, quod extat apud Sichard. ad L 2 C quando fisc. vel privat. debitor. num. 4., fcilicet, vicinos prafumi facla fcire fiuorum vicinorum. Quoniam hoe non procedit infattis clandeftinis, veluti adulterus, fcortationibus, qua femper fiunt remotis arbitris: fed tantum in externis, qua vicinis facile poffunt innotescere, de quibus ibi agitur Nifi forte aliqui in adibus fuerint eo tempor e, quo adulterium committebatur; quoniam tum longe facilius clamor exauditur, ut do&e ratiocinatur JC. m conf Batav. vol. 1. confil. 331. in med.
Dat de voornoemde B. prajenteert by eede te verklaren, en kan haer mede niet patroaneren, immers niet met volkomen preuve van haer onwille. Ex pracedentibus, fcribit htc Abrah. de Pape, jam clarepatet, reum mnocentiam fuam probare pofe etiam indiciis ac prafumtionibus, quam demis maxime occultis, in quibus hic verfamur, fujftciunt.
G g 3 Cm'



238 AANTEKENINGEN, enz.
Confequitur judicem poffe mulieri juramentum purgationis deferre, ft ahqua tantum indicia pro ipfa militent Farinacius cit. loc. num. 123. Idcmque teftatur JC. in confi. Batav. vol. 4. conf. 37. in fine et Mynsingerus cent. 2. obferv. 87. Hoe tn tantum procedere ait Jul. Clarus lib. 5 fentent. § fin. pratl. criminal. quaft. 63. num. 4. etiamftreus ipfe nihilprobavent. Et hoe non obfeure colligitur ex L 3 C. de reb. credit, in qua dicitur; Judicem oportere in omnibus caufis, inopia probationum, rem jure jurando decidere tbic itaque tenendum; ubicumque adfunt tantum indicia et prefumtiones verifimiles, nee fiatis concludentes, tum reum non ejje condemnandum, verum ad eruendam veritatem et conjejjionem juramentum purgationis ejfe deferendum. Omnino vidend. Carpzov. in prax. crimin. part. 3. quaft 116 num 59 etfeqq. Neque hanc fententiam noftram infirmat quod vulgo dici folet; neminem effe teftem idoneum in caufa propria propter ajfeclum; neque unum teftem etiam in aliena cauja probationem mereri, licet praclara Curia honoreprajulgeat L.g.Ji. cod. de teflib. Etenim dicimus, teftes etiam uinabiles ad wnocentiam reorum probandam admitti, ficuti pluribus id probat JC. in confi. 389. per tot. Plus dicimus, judicem non tantum posfe hoe juramentum purgationis reo dejerre, verum etiam debere; non ob ft ante, quodind.L 3 t. de reb. credit dicatur, judicem non debere, fed tantum oportere, hoe juramentum reo deferre. Resp. contrarium longe verius ejfe, mmirum judicem adftringiad'hoedeferendum• et verbum oportere ibi non voluntati, Jedneceftati fiubjicitur. Eodem facit, quod caufa aliter definiri haud po fit, nifi id deferatur: et qua judicis arbitrio funt commisfa , non exipfius libero arbitrio pendent, fed necejfitati adftringitur arbitrandi et decidendi, quod fibi optimum videbitur arg. L 7< princ. ff. de legat. 1. quamvis diffentiat Mynsinger. cen-
tur.



opde HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 239 tur. 2. obferv. 87. Sed forte quis dixerit id juramentum purgationes tantum deferri in caujis criminalibus. Siquidem refpondemus etiam id locum habere in matrimonialibus, qua ob gravitatem criminalibus affimulantur. Ita tarnen hoe proeed. t, ft juramentum pro matrimonio, ut fit hoe noftro cafu, non vero, ft contra matrimonium id deferatur: ficque recle tenent JCtus in confil. Batav. vol. 5. conf. 84. Bachov. in Treutler. vol. 1. disp. 21. thef. 5. litt. B. Late Gail lib. 2. obferv. 94. num. 11. et fieqq. Borcholt ad tit. jf. de jurejur. cap. 5. num. 23. Unde recde hoe juramentum purgationis, quod etiam vocatur de propria confeientia, appellaturprobatio legitima: cum alias juramentum non eftproprieprobatio, fed tantum ab onere probandi relevatio: quia legitima probatio demum fit per teftes, inftrumenta &c. Sichardus ad L. fin. ficimus § li cent ia C. de jur. deliber. num. 6, 7. conftl. JCtor. Batav. vol. 3. torn. 2. conf. 31. num. 2. Siquidem purgare eft fe excufare atque innocentiam fuam judici oftendere L. 5. pr. f. de public, judic. Modus fie a crimine adulterii purgandi' olim erat varius ac multiplex. Primo fiebat per aquam frigidam confecratam et benediltam. Sine dubio ad exemplum zeli, qua a Deo in L. antiqua erat conftituta adfufpeclam de adulterio detegendam. Numer. cap. 5. per tot. For ma hac erat: Maritus uxorem fufpe&am de adulterio ad facer dotem ducebat: deinde facerdos oblatum fiacrificium zeli facrificabat, atque in vafe ficPili aquas facras ex fiacro labro hauftas et pulver e permiftas tabernaculi, in manus mulieris capite nudata cum execratione et juramento bibendas offerebat , qua ft rea criminis non effet, Me potus ei nihil quicquam nocebat: fed contra, f nocens effet, uterus quam velociffime in hypropen convertebatur Numer. d. I. vers.
z6, 27. Quod genus purgationis poftea ad alios eft productum t cum jcilket cujus vis criminis probandi modi vulgares
et



240 AANTEKENINGEN, enz.
et legitimi deficerent. Erat et alius modus fe a crimine quovis purgandi per ferrum candens, nimirum cum quis ex ejus tactu laderetur Nicephorus kb. 15. hiftor. Tertius five ultimus modus erat, qui fiebat per duellum, cum coram judice caufa non fatis pojfet probari; tum enim adplenam intentionis fidem duellum concedebatur: ita tarnen, ut Me qui litem pugna vellet fopiri, plus juraret fie non calumniandi animo hoe facer e, fed quia aliter quam hoe divino judicio rei gefta yeritas exquiri haudpojfit: veluti late docet Alciatus in tractat. de fingulari certamine cap. 4. 5. 6. caterum ha forma furiofa purgandi fe a crimine defuetudine funt inumbrata : quia non raro innocentes impie damnabantur, et contra nocent es a poenis per damones liberabantur. Cicero lib. 1. de divination. Quandoquidem forma alicujus criminis probandi non a miraculis et fupra naturalibus fignis, fed naturalibus, hoe eft, probationibus, veluti prafiumtionibus, confejfionibus, teftibus, atque inftrumentis eft petenda Matthjeus de criminib. ad L. 48. jf. tit. 15. cap. 6. num. 3. Sequitur, longe melius feciffe regem Salomonem, qui ex naturali affèclione per fmulationem exquiftvit qua infantis frater effet, cum gladio transverberari jus fis jet 1. Reg. cap. 3. vers 22. 23. 24. et feqq. Ex quo nonnulli colligunt, judicem aliquando per fraudem et fmulationem verum pojfs perfcrutari, fi de eo -aliis ligitimis modis haud conftet. Ibid.
Behalven dat in deeze nog ftaat te confidereren, de actie alhier geint enteer d', geene andere is, als civiele ten effect e van dewelke niet en werd gerequireerd foodanige volle preuve van overfpel, als wel in aBione criminali. Concedimus equidem, not at hic Abrah. de Pape, hic tarnen cum agatur ad diffolutionem matrimonii, ut ante jam probavimus, tum non fujficiuntprafumtiones aut conjectura ad adulterium proban-
dum



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 241
duur; fed probationes luce meridiana clariores funt neceffaria quemadmodum in criminalibus Gail dici. loc. confil. JCtor. Batav. vol. 1 confil. 309. L.fin. de probation. Neque ejus' quod diximus, contrarium extat apud Menochium lib. 1! quaft. ^ 31. quem hic JCtus ad fuam opinionem firmandam adducit: nam ille folum ait: quod contra prafumtiones juris requirantur teftes onïni exceptione major es; quod ab hoe noftro cafu maxime eft alienum , proindeque nihil inferendum. AmpUus non movet, quod reus in caufis civilibus et criminalibus pecuniariis ex conjecJuris urgentibus poffit condemnari; cum id nequaquam locum fibi vindicat, ubi de matrimonii vinculo di fobendo agatur, fed tantum de eo contrahendo; yeluti dtclum efi idque late ac dolle demonftrant A. Gail lib 2. obferv. 94. num. 1. 2 nee non JCtus in confi. Batav. vol 5. cofiu. 84. per tot. Nimirum hoe ftc fpeciahter eft confti■ magnumprajudicinm; ne fcilicet contra quam Y' ™ - matrimonia bene concordantia nimis faci-
le diffohantur inL.i. § fin. ff. de Ub. exhibend. Nam quod Dem id ab homine non debet temer e fep ar ari
MATTHiEus //; Euangel. cap. 19. vers 5. 6. 7. Falluntur ergo., qui dicunt, caufas matrimoniales ejfe mere civiles proindeque probationes clariffimas non requiri; cum tarnen id fit necefarium propter earum gravitatem, unde caufis ardms et criminalibus aquiparantur. Neque difiingui debet, utrum agatur civili ter, an criminaliter, fi dematrimonio disfolvendo agatur: quippe femper et indisftincle adprobandum adulterium probationes clarifftma funt neceffaria ; veluti per teftes, qui teftantur fe vidiffe mulierum et virum in ipfo complexu venereo et h ï?ya; quemadmodum loquitur JCtus in L. 23. mpraélic. criminal. vol. 4. lib. 5. quaft. 136.cap. 4. num.. 145- Cui confequens eft, errare JCtum in conftl. Batav. vol 3. torn. 2. confil. 342. num. 4. exifhmantem ad crimen aduU
H h teril



-Ui AANTEKENINGEN, enz. 5. .
terii probandum fufficere teftes ftngulares: nee non JCtus in conftl. Batav. vol. 3. torn. 2. conf. fub num. 18. qui teftes ejusdem criminis participes admittit; qua!es ne quidem ad matrimonium contrahendum funt idonei L. 20. jf. de teftib. conftl. JCtor. Batav. vol 4. conf. 104. Atque ita nobiscum fentiunt magnus Cujacius ad tit. 18. cap.}, 2, 3. kb. 3. decretal. Zangep. in traft. de queftion. cap. 2. num. 208. Hanc opinione m non evertit, adulterium efte probationis difficiliima, adeoque ad id probandum conjecluras et prafumtiones fujftcere L. 8. § 6. C. de Repud. Resp. id verum ejfe: Jed tarnen ob iragnum pra judicium tales probationes debent, qua a lege et in jure junt approbata.
Einde van het Eerste Deel*



E N OP DE
HOLLANDSCHE
A D V Y S E N8






E N OP DE
CONSULTATIEN, ADVYSEN EN ADVERTISSEMENTEN
VAN VERSCHEIDENE TREFFELTKE RECHTSGELEERDEN IN HOLLAND
BEKENT ONDER DE NAAM VAN DE
HOL LA ND SC HE
A D T Y 8 E Nt
UITGEGEVEN DOOR
Mr. JOHAN JACOB FAN HASSELT
RECHTSGELEERDE. TWEEDE DEEL.
TE N T M E G E N, By A. van GOOR, Boekverkoper, Stads- en Qiiartiers - Drukker, mdcclxxxi.



JCndex efl animi fermo, mor urn que fidelïs Haud dubïe te/lis: quoniam quis que illa libenter Et crebro loquitur, quibus oble&atur. Arator De bobus, rajiris, de vomere: Navita narrat De vehs, remis, de rejtibus atque carhiis: Miles eau os tnemoraty gladios, hafül'ia, fugnas:
Marcellus Palingenius in Zodïac. Vit.



ZEEK GEJGTE LEZER!
(Omtrent dit Deel hebbe ik niet anders t'onderrigten, als dat ik de nummers van de confultatien in het zelve niet hebbe kunnen volgen, alzo die kwalyk gedruckt waeren; het geen niet veel veranderinge zal maken, doordien de bladzyden naukeurig zyn opgegeven; Hier en daar zal wel een fout voorkomen, het geen ligtelyk kan gebeuren; bekent is fulx allen,, die ooit iets gefchreven, en met den druck gemeen gemaakt hebben; Veele verfchooningen agt ik onnodig hier omtrent te maken; wy alle zyn onvolmaakte menfehen, die veele gebreken hebben, en dagelycks fouten begaan; het zoude hard zyn,
in-



indien men ons doen, zoo het maar met geen kwaad opzet gefchiedt, daarom zoude willen haaten; laat in deezen het goede het onvolmaakt te overwinnen, en gelieft gunftig t'oordeelen. Voor het overige wenfch ik U en my welvaren, en een fpoedige roemrugtige vrede.
Aan*



Pag. i.
Aantekeningen en By voeg zelen op de Confultatien^ Advyfen en de Advertïsfementen van verfcheidene treffelyke Rechtsgeleerden in Holland', bekent onder de naam van de
HOLLANDSCHE ADVYSEN.
II. Deel confultat. i. bladz. i. ZETochtans defen al niet tegenftaende dunckt om. Ziet hier de Heer Voet in comment ar. adPandecl. tit. de flatut. num. 5. Ibid. bladz. 4.
Want foo veel als in den eerflen aengaet de conventie van yrxgelt, & renunciatio cafuum fortuitorum a principe gedaan, wort geantwoort. Hic notat Abrah. de Pape in fuis obfervationibus. Qiiod hac argumentipra cedentis folutio non yideatur procedere; quoniam hoe noftro cafu in renuntiatiom cafuum fortuitorum omnino de bello cogitatum prafumitur, utpote cum hodie ea ferme fint continua. Demus etiam, bella continuo non geri, proindeque ea inter cafus fortuitos non pofte numerari; eo tarnen non obftante, qui cafum fortuitum in fe fufcipit, de infolito quoque tenebitnr; cum proprie id cafus nomen mereatur, qui eft infolitus ac prater vulgarem confuetudinem eveniat. Eaque noftra fententia probatur per L. 78. <ï3.ff. de contrah. empt et vendition. in qua expreffe ac nominatim ita Labeo JCtus refpondit; fi venditor, inquit, frumenta vendiderat, qua in herbis erant, ea conditione, fi quiarvi auttempeftate fatfum effet, eum praftaturum, eaque nives corruperunt: qua fi immoderata fuerunt et contraconCuetudmem tempejlatis, nihilominus emtorem contra yenditoJ A rem



a AANTEKENINGEN, enz.
rem agere pojje: quod nequaquam dici pojfet, fi ille cafum fortuitum in fe fufcipit, etiam de infohto non tenere;ur. Et hoe non folum fit per extenfionem aliquam verbi , verum multo magis ex ejus propnetate, utpote cum ea demum dicantur fortuita, qua prater vu/garem et communem expectationem evenire foleant; veluti fiunt ruina, naufragia, hofiium, latronumve incurfus: qua omnia fiub vi majori five cafu fortuito comprehenduntur quod non obficure colligitur ex L. 15. § 2. ff locat. conducP. ubi dicitur: Quod absque pacPo conductor a cafu folito non excufetur fed ex infolito. Cui adde L. 1. § 4. ff. de obligationib. et aclionib. unde recPe licet concludere, Mum, qui cafum fortuitum in fe fufcipit, eum quoque de infolito intelligi fentire; propt er ea quod ad cafum folitum nulla, conventio jpecialis requirebatur. Quibus etiam confequens eft, eos etiam toto ccelo errare, qui cafus jblitos nominant fortuitos: Cum longe rectius a contrario cafus infbliti dicantur for tuit i. Neque in fententiam contratiam nos trahit L. 6. C. de pignoratit alliou. in qua dicitur: Ea qua fortuitis cafibus accidunt, ab homine provideri haud po ffe, neque ab ullopraftari. Quandoquidem adid refponderi debet, quamvis cafus infbliti et jbrtuiti nequepojfint pravideri nequepracaveri; ex eo tarnen minime fequitur: ergo illi non pojfunt pracogitari. Proindeque qui cafum fortuituin in fe fufcipit, de infolito etiam prafumptio eft, eum cogitaffe, atque de eo generaliter aclum -effe, veriftmile eft. Nift jorte, ut exifimat Jason in confil. JCtor. Batav. vol. 1. confi. ioj. num. 7. iftiusmodi cafus infolitus ac inufitatusfuerit, qui vix per mille annos aut femel eveniat; vel ut alii, quos inter Socinus in fuis confiliis, qui ante quadraginta annos non contigit, quoniam per tantum temporis jpatium mentor ia rei evanescat, indeque de eo cogitatum non prafiumatur. Hoe licet quandam fpeciem pra fe ferre videatur, tarnen



ot de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 3
men neutiquam de bello dici pojfet, propter ea quod bella ferme (utinam his Deus finibus nojiris ea propulfaret! ) cum exteris continuo gerantur, indeque in renuntiatione cafuum, de Us quoque cogitatum prafumitur. Confequitur ufuras five reditus annuos absque ulla tributorum, ob bellum emergens, indiclorum detraBione, praftari debere, quia cafibus fortuitis jam antea renunciatum erat, propter rationes jam fupra relatas. Atque ita nobiscum tenet Fachin^us Ub. 1. controv. jur. cap. 86. ubifolidis argumentis adverfarios refutat. Diximus fub cafu fortuito etiam incurfum latronum numeran, quales jufto hofti opponuntur, hoe efi, adverfus quem populus Romanus bellum indixit arg. L. 24. ff- de caPtlv- p4lim et redemt. ab hofiib. Idem ditfum efio de hofiium incurfiombus, qua etiam cafibus fortuitis annumerantur: non obftante quod in quibusdam legibus nulla fiat mentio de hofiium incurfionibus: unde quidam concludunt eas cafibus fortuitis annumerari. At dicendum efi, diferte ex aliis legibus ejus contrarium apparere: veluti ex L. 1. § 2. ff. locat cond et § 2. Inft* quib. mod. re contrah. obligat. Iterum nonnulli hoe ita indiftincle non admittunt, fed demum eo cafu, ft bellum legitime fuerit indicdum, atque tum demum volunt damna in eo ab hoftibus data cafiui fortuito annumerari. Verum potius hac diftinBio inter bellum indi&um, et non indiclum, non eft probabiks : nam leges loquuntur indiftinBe, nullum que difcrimen factvnt, utrum bellum fuerit indiclum, nee ne: quoniam qui bellum publicum non indixit, non habetur in numero hoftium, fed predonum latronumve, quemadmodum late docet H. Grotius de jur. bell. ac pac. Ub. 3. cap. 3. $ 1. num i> Porro inter cafus fortuitos ac injblitos etiam numerantur morbi ac vitia animalium, item rapina, hoe eft, cum res, de quibus agitur per vim alicui fuerint erepta: quod inde confirmatur; quia tn L. 30. pr. f. ad L.Falcid rapina, itemque mort es jervorum
A 2 ca'



4 AANTEKENINGEN, enz. caterorumque animalium, conjunguntur. Eo quoque refer inundationes Jive aquarum magnitudines, item terra motum, ficuti hoe clare elucet ex L. 15. § 2. in fin. ff. locat. cond. quamvis id neget Masurius Sabinus apud Jabolenum. in L. 59. ff. eod. qui terra motum ad vim naturalem, non adcafium fortuitum refert: Cum iterum alii eum Deorum ira adferihant: qua fiane vis major, imo etiam vis naturalis vocari poteft, ft per naturam ipfium Deum veter es JCtiintellexerint, ut notat Jacob Cujacius ad Inft. tit. dejuft. et jur. fiub. num. 8. ex Oppiano et aliis. Atque hac for te fuit caufa, cur. Romani ubi terram fe moviffe audierant, mox ferias per ediclum indixerint, atque ad Deos placandos hofiias obtulerint, ut teftatur Gellius Ub. 1. cap. 28. Verum hac fententia ab Aristotele refutatur; qui terra motus caufias alias adfert lib. 1. meteorologie, cap. 7. et 8. Denique cafibus fortuitis etiam annum er at ur incendium; quod quam quam ab aliis negetur, tarnen haud dijficulter colligitur ex L. 23. in fin. ff. de regul. jur. ubi exprejfe incendium, tumultus inter cafus fortuitos numerantur, non obfiante L. 3. § 1. f. de offic. prafell. Vigil. qua ait. Incendium plerumque oriripropter culpam inhabitantium. Nam dicimus hunc textum nullatenus obfiare, imo potius noftram fententiam confirmare ; idque propter vocabulum additum plerumque: undededucitur incendua non femper quidem oriri propter culpam inhabitantium , at fialtem interdum. Magis in contrarwm facere videtur L. 10. ff. pericul. et commod. rei vendit. Si quidem refpondeo, eam fententiam in dici. Leg. oppofta duntaxat referri, non probari: quod patet ex his verbis L. 11. ff. eod. Incendia poffe oriri absque culpa familia et patris familias unde recle concluditur ea non femper et omni cafu cum culpa conjuntla effe debere.
Ibid.



ol? de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 5
Ibid. ; ,
Ende daer en boven is oock kennelyk, dat na rechten princeps ex plenitudine poteftatis, ex jufia caufa, mag recederena conventionibuspereumcumfubditis, aut cum Us, qui posfeffionis ratione pro fubditis habentur, initis. Ad hac verba ita fcribit Abrah. dh Pape: Neque hac ratio allata concludit; nam fupra fatis abundeque probavimus, quod Me, qui cafibus fortuitis renuntiat, etiam infolitis cenfeatur renuntiajfe, quos inter bellum recle numeratur, de quo fimiliter cogitatum prafiumitur. Unde nulla hac eft j'ufta caufa a contr aclu recedendi, quemadmodum JCtus videtur argumentari. Princeps igitur aque ac privatus padlis et contraclibus cum fuis fubditis initis obligatur, explofa etiam eorum fententia, qui ftatuunt, Principem poffe padlis privatorum derogare absque caufa jufta at probabili: 'quomodo recle tenent H. Grotius lib. 14. § 7, 8, 9. item R. Bacchovius in Treutler. vol. 1. disput. 6. thef. 7. fub Litt. B. Hoe itaqueft generale axioma : Principem fummum paclis conventis aque ac privatum. obligari: idque fine ulla diftinclione, five ea cum exteris five cum fuis fubditis fuerunt inita. H. Grotius cit. loco § 6. num. 2. Nam cum Princeps inter fub ditos mutua fidei dc legum omnium vindex ejfe debeat: nonneimpium effet, datamacpromiftam fidem a fie metipfo convelli? fi quidem duplex eft obligatio, una naturalis cum natura confentaneum ft, datam fidem fervare: altera vero Juris Gentium, qua eft de data fide fervanda : quare propter perfona ipfius dignitatem a principe gravius crimen quam perfidia admitti haud poteft. Idem dici. lib. 1. cap. 13. § 22. et lib. 3. cap. 29. § 5.
Ibid. bladz. 5.
Gemerkt, quod in Us, qua concernunt deciftonem caufa in jure infpicitur locus, ubi vere contracPum efi. ZieNicoL. Everh. in conf. 78. num. 4. et 16. Andr. Gail lib. 2. obf.
A 3 123.



6 AANTEKENINGEN, enz. 123. num. 2. Burgund. ad confuet. Frandr. tratl. 4. num. 7. Interim tarnen hoe certum, quod contr aclus in dubio cenfeatur celebratus fecundum confuetudinem loei L. 9. ff 8. Jf. de reb. credit ac is contr aclus initus judicetur, quimagis inprovincia, ubi contraclum efi, frequentatur; poft Everhar d. et Mascard. Joan. a Sande lib. 3. tit. 6. def. 10. L. 48. ff. de eviclion. L. 4. ff fin. de publican. Gail 2. obf. 8. num. 6. et ita quoque hic confulitur in verbis, qua fequuuntur: Qiiod in contratlibus &c.
II. Deel confultat. 2. bladz. 7.
Ende over fulks deficierende de inflitutie, qua eft caput teftamenti, catera etiam videantur corruere &c. Idem male quoque refipondit fcribit hic Abrah. de Pape , JCtus in confil, JCtor. Batavicor. vol. 2. conf. 272. num. 3. Siquidem hodie teftamenta ab heredum inftitutione non pendent: unde licet etiam heredis inftitutio in Us fuerit deleta, ob id non yitiabuntur, et nihilominus reliqua fialva atque integra permanebunt: quamquam JCtus in hoe confilio in fine hoe tantum locum habere exiftimet in teftamentis inter folos liberos conditis; fed non fine errore: adeo ut hinc recle poftimus colligere; indiftintle in omnibus teftamentis heredum inftitutiones non effe necesfarias, ficuti nee in codicillis, a quibus ea jure noftro vix differunt Groenewegen de LL. abrogat. ad % 2. et fin.Inft.de codicill. item ad%i\. Inft. de legat. Gt> delin. de jur. novifftm. lib. 1. cap. 5. num. 2. Quibus adde ea, qua obfervata ad confil. JCtor. Batavicor. conf. 171. vol. 1. pag. 70. et latius ad confil. 89. vol. i.pag. 103. Atque ita curiam mechlinienfem judicajfe discimus ex P. Christineo. vol. 1. decif. 305. num. 17, 18, 19. Caterum de jure civili heredis inftitutio in teftamento in tantum erat neceffaria, ut fine ea id iotum non valuerit % 34. Inft. de legat. Unicus
au-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 7
autem cafus excipiebatur, videlicet ubi fervo in teftamento libertas erat data: idque ut Caesar Antoninus in fin. d. L. refcripfit, hoe ita fpecialiter favore libertatis contra communes jurts regulas fuijfe conftitutum. Extra quem cafum nullum erat firmum teftamentum, quod heredem non continebat: quapropter id dicitur ex heredisinftitutionevir escapere: item heredis inftitutionem totius teftamenti caput ac fundamentum effe in cit at. § 34. Inft. de legat. Quare reclius codicillus quam teftamentum appellabatur, quod heredis inftitutionem non continebat per L. 8. § 1. cod. de codicill. eamque ob rationem titulus de testamentis in codice eftpofttus ante titulum de heredis inftitutione. Caput vocatur heredis inftitutio, quia regit reliqua, qua funt in teftamento; fundamentum nimirum quia in hac tanquam in fundamento catera conftftunt. Amplius non fatis erat heredem inftitutum effe, verum infuper requirebatur, ut etiam initium teftamenti ab ea deberet incipere; alioquin legata olim ante heredis inftitutionem relicla, protinus erant invalida ac nulla: ut fi v. g. quis in fuo teftamento prius dixerit, fempronio mille do, lego, et poftea Cajus her es efto: quale legatum omnino erat ipfo jure nullum tanquam in verfio ordine et ante heredis inftitutionem reliElum. At jure novo hoe Imp. Justinianus in jam japius allegato § 34. in fine Infl. mutavit et conftituit, ut jive antecedat legatum heredis inftitutio , five fequatur, nihilominus teftamentum fit firmum ac yalidum: quoniam potior ratio voluutatis, quam ordinis aut fcriptura eft habenda: maxima cum atPus teftamenti fit continuus, proinde non confiderandum quid prius, quidpofierius fit faclum, utpote cum Mum illud, quod fit, fit aclus unius temporis. Et hac inftitutio, jure veteri debebat fieri verbis diretlis ac folemnibus, veluti fempronius her es efto; vel ita, mavium haredem ejfe volo; item mavius hareditatis mea dominus efto: qua omnes formula extant in L. 1. ff 3. 4. L.
48.



8 AANTEKENINGEN, enz. 48. in pr. et § 1. ff. de hedib. inflituend. Sed quoties tefiator fuam voluntatem viva voce absque fcriptura exprimat, eo cafu plenis verbis inftitutio heredis eft exprimenda; idque ut testes intelligent, quis her es fit inftitutus arg. L. 11. pr. ff. qui teftament fac. poff. Sin vero teftamentum in fcripturam redigat, etiamft quid defit verbis inftitutionis, modo heredis^ perfona fit expreffa, nihilonunus inftitutio erit valida: veluti ft dixerit, Me efto; fubintelligitur, hares: quod idem oblinebit, heet non fit dicPum efto, L. 1. § 4- ff de heredib.^ infiituend. Hoe amplius: nam fi exempli gratia tefiator dixerit, MiEVius ,• neque additum fit, Heredem te facio vel Heres efto, tarnen inftitutio vires fuas habebit. Neque praditPis contrariatur, hac ratione heredem non inftitui per L. 7. C. de teftament Resp. in citata lege oppofita eam orationem fuif e quidem fatis abundeque expreffam, verum non plene in fcripturam effe redaclam, ideoque eam adhuc fatis effe firmam ac validam. Unde patet verba folemnia in inftitutionibiis heredum olim ufurpata defuitudine effe inumbrata; adeo ut quibuscunque tandem verbis heres inftitui pottierit, hoe eft imperativis et dire&is, precariis et infiexis; quemadmodum hoe patet ex L. 15. C. eod.
Ibid. r Ex vi claufula codicillaris qua in omnibus, teftamentis inter liberos ex omni Do&orum fententia cenfetur ineffe &c. Vide ait hic Abrah. de Pape qua latius diximus ad confiu. "iCtor. Batavicor. vol. r. confi. 173. pag. 210, 211. item ad confil. 71. vol. 1. pag. 82, 83, 84. etfeqq. Etnotahic, qua habet Barbosa in Loc. commumb. lib. 3. cap. 55. § i°- *J* ita ficribit: claufula codicillaris in teftamento omtffa, habetur pro omiffa, nee eadem tacite fubintelligenda eft. Menoch de prafumpt. lib. 4. prafumt. 31. num. 2. quod ex L. fin U.C.de codicillis fatis clare colligitur. humt ant hoe 1 ' Dd.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. o
Dd. in teftamento patris inter liberos, ubi licet claufula ex* prejfte non fit addita, habeatur tarnen perinde, ac fi tacite addita effet, ut eo facilius fubfiftat mie teftamentum Carpzov. part. 3. conft. 4. def. 22. num. 7. part. 2. dec. 155. num. 9. feqq. Anton. Faber in cod. Ub. 6. tit. 5. def. 7. n. 9. Menoch. de prafiumpt. lib. 4. praf. 31. n. 16*. verum quia claufula codicillaris teftamentis ideo adjicitur, ut fi for te teftator in debitis foïemnitatibus defecerit, teftamentum tarnen per dittam claufulam codicillarem fuftineatur, ut fideicommiffum; aft in teftamento patris folemnitates omnes funt remijfie, et valet nuda fcriptura, hinc otkfaplane eritpraditfa claufula codicillaris. Accedit, quod ne quidem tot testes requirantur in teftamento patris, quot in codicillis; fequeretur ergo, quod Dd., dum in liberorum favorem quidftatuere voluut, duriorem potius eorundem conditionem reddanU Ut hinc abfurdum fuerit dicere: ft teftamentum parentum non poft valere ut tefiamentum inter liberos, valeat tarnen tit codicillus. Si enim tali teftamento denegatur id, quod minus eft, multo magis denegabitur id, quod majus efi. Proinde hanc opinionem non tantum in theoria, fed et inj'udicando et confulendo retinendam effe, dicit Faber. Turret. de efecl. clauful. codicill. quaft. 145. in fine. Conf er. Sam". Stryk. disp. de clauful. codicill. num. 64. et disp. de jur. t eft and. int. liber. cap. 4. num. 53. et feqq. • Idem fentiendum de opinione Dd., quando ftatuunt, et in tejiamento militis claufulam codicillarem tacite adjeclam prafiumi Mantil. de conjeflur. ultim. volunt. Ub. 1. cap. 9. num. 4. Ferd. Vasq. de fucceffion. progreff. Ub. 3. jT30- «• 43juflum enim foret maxime privilegiatum hoe teftamentum militis tantum per claufulam codicillarem veile fuftinere; cum tarnen jam ipfo jure fubfiftat militis teftamentum, quocunque modo fafium. AEqualis quoque decidendi ratio eft y quod in
B tes-



iö , A ANTEKE NIN GE N, enz.
teftamento ad pias caufas claufula illa fubjefla prafumatur Mantic. d. I. n. 6. Menoch. kb. 4. prafumt. 31. n. 18. Faber in cod. lib. 6. tit. 51. def. 7. Stryk. d. disp. de clauful. codicill. n. 66.
II. Deel confultat. 3. bladz. 7. fhi* verba non debent ejfe odiofa. Et hoe obtinere in teftamentis certum eft. Vide Rom. conf. 180. n.$. Tuscil pratl. concluf. torn. 7. litt. S. concl. 895. num. 22. Castrens. conf. iii.juper primo in princ. lib. 2. Et in genere obferyandum: quod nullum verbum cenfeatur otiofe et fine virtute operandi in aclionibus pofttum Bald. in rubne. cod. de contr ah. empt. n. 9. Vultej. 3. conf. Marpurg. 11. n. 55. Rol. a Valle 3. conf. 56. n. 28. P. Peck. de teftam. con: jug. lib. 5. n. 1.
II. Deel confultat. 4. bladz. 8. By fonder, alzoo de claufula codicillair achter V voorfcr. teftament aengeftelt is geweeft. Nam hac claufula codicillaris facit, ut teftamentum, in quo filius eft prateritus > fuftineatur et cenfeatur inftitutus, idque titulo inftitutionis. Nota hic, dat de legitime portie of rechtelyk deel volgens het jus Romanum de kinderen moeft gemaakt worden of metwoorden van erflMlinge, of het teftament geen clauful codicillair inhoudende, zoude nul en van geener waarde zyn, infra conf. 176. bl. verf. Ten derden Groenew. de leg. abrog. ad § 3. Inft. de inoffic. teftament. H. Grot. Inleid, i.boek 18. deel § 10. Novell. 18. cap. 1. Matth. de fuccesf. disp. 6. thef. 4. per L. 19. ff. de liber. et poflhum. et Nov. 115. cap. 3. diffent. Peregrinus art. 36. num. 55. Melin. de legit.lib. 5. tit. 2. quaft. 8. num- 1. infra conf 188. bladz. 374. Caterum ad hac yerba notat Abrah. de Pape. Profeet'0, jcrihit, claufula codicillaris paterno teftamento inferta, quo filius eft prateritus, --Vs" 8 non



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. ö
mft aperatur, cenfeatur heres inftitutus titulo inftitutionis , quemadmodum JCtus hic conf duit; fed hoe fblum, quod habeatur gravatus vi pradi&a claufula reftituere hereditatem illi, qui fcriptus eft heres in tepiamento, detracJa tarnen prius quarta Trebellianica: quonidm dieuntur esfe paria, rogare venientes ab inteftato, vel claufulam codicillarem teftamento apponere, ficuti late dicPum in obfervation. ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. u conf. 72. pag. 82, 83, 84. Ibid.
Bart. in L. 11. de jur. codicil et conf. 20. Nullum plane verbum fcribit hic Abrah. de Pape de hac quaftione apud citatum Bartol. ad Lu. extat; ubi folum agit de legatis relitPis ei, quem teftator putabat in folidum fibi fuccesfurum. Neque etiam praditta juvantur per eundem Bartol. conf. 20. quippe potius ea noftram fententiam confirmant, ibique fub num. 3. et 4. confuluit, claufulam codicillarem oper ar i, ft filius apatre fit prateritus ejus teftamentum esjevaltdum, atque cenferi gravatum, reftituere hereditatem per fideicommiffum in teftamento inftitutis detraBa prius quarta Trebellianica, quemadmodum jam ante diximus.
II. Deel confultat. 5. bladz. 9.
Waar door hv ftch a pcena caducitatis heeft geli ber eert.
En van dit gevoelen zyn ook verfcheiden Rechtsgeleerden by Ber. van Zutphen Nederl. pratf. tit. Erfpacht art. xi. doch anderen zyn hier tegen, en fchryft hier van Abrah. de Pape aldus: Verins dici pojfet, moram per folam ac nudam oblationem purgari non poffe, ficque poenam caducitatis non evitari: quoniam fi dominus eum non acceperit, haud 'poteft prafumt juri fuo renuntiaffe, cum pro eo ipfi nihil fit exfolutum: fed potius ejus contranum; quia, ubi dies et poena oblizationi eft adjecla, invito creditori mora non purga-
B 2 tur



42 AANTEKENINGEN, enz. tur arg. L. 23. ia pr. ff. de recept, qui arbitr. receper. qua lex quamvis de arbitr0 loquatur, non tarnen ea incommode ad emphyteutam tr aki poteft, veluti timet ex L. 2. C. de jure emphyteut. Neque in contr arium facit, quod quidam objiciunt, iniquum esfe, quod res et poena fimul petantur per L. 4. C. de paft. int. emtor. et vinditor. Ad id resp. aliter id obtineri in yenditione fiub Lege commifforia: quod hic dici non poteft; quia jus, quod femel alicui eft quafttum, jive lege,, five conventione, id ei invito auferri haud poteft L. 1. f. de his qui fui vel alien. jur. Et qui contr ariam fententiam ampletluntur nullum textum adferunt, quo pojfunt probare purgationem mora admittendam effe: unde quoque nihil inferri art concludi poteft, cum fine lage loqui fit erubescendum Nov. 18. cap. 5. Atque ita poft Corvarruv. Ub. 2.-ya~ riar. Refolution. cap. ij. num. 4. fienttt Jason ad L. 2, Cr de jure emphyteut. num. 76*, 77, 78. qui omnes leges contrarias ibidem refolvit: quomodo etiam in Brabantia decifum effe, teftatur P.Christtneus vol. 3. torn. 1. decif. i$j.per tot. Neque aliudex cap. 4. x. locat. colligitur, ubi dicitur: Emphyteutam moram purgare posfe offerendo canonem celeri fatisfaBione. Siquidemhoc demum procedit in emphyteufi Ecclefiajlica: nimirum quia emphyteuta Ecclefia jure fuo privatur, ft intra brevius fpatium, fcilicet duos annos, canonem non folverit, unde facilius mora purgatio eft admittenda; quia qui in uno gravatur, in altero ut fublevetur, aquitati conveniens eft: maxime quidem cum jus Canonicum non tam ftriBe quam jus .Civile poenas exigat. Diverfum namque obtinet in emphyteufi pnvata feu civili, utpote qui lopgius tempus, puta tres annos, exigit, ft canon non fuerit' exfolutus antequam emphyteuta jure fuo cadat, proindeque difftcilius mora purgari poteft: unde argumentum ab uno ad aliud non procedit, quamvis idem jus in utroque ftatui de*
bere



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 13
bere exifliment Jul. Clarus lib. 4. fententiar. § Emphyteufis. quaft. 8. num. 15. in fin. et Decius cum phirimis aliis ibidem citatis. Ad fiuam fiententiam ftabiliendam utuntur hoe argumento: ubicumque depurgatione mora nihil expresfe eft conftitutum in jure civili, fit autem jure canonico; Ergo idem jus eft jervandum de jure civili. Atqui &c. Ergo &c. At quam jejuna hac obje&io ! Quis enim eft, qui non videat confiequentiam iftius propofttionis non procedere, ut ex pracedentibus cuivis manifeftum fit. Et Sichardus ad cit. L. i.C. num. 20, 21, 22. tum demum emphyteutam privatum moram poffe purgare exiftimat, fi dominus nondum fiuam de eo voluntatem declaraverit; atque eo tantum cafu Canoniftarum opinionem ait procedere; caterum poft ea haud posfe: cum turnen ne hac quidem diftinclio fuerit probanda. Qida Imperator Justinianus hoe fiolum nominatim ac fpecïaliter in Emphyteufi Ecclejiaftica fic confiituit; inde quoque credibili eft, eum id noluiffe in emphyteufi civili obfervari: Quapropter ftandum erit rationi et regulis juris communis. Excipiendum tarnen erit, nifi emphyteuta posfit probare caufam juftijfimam fuift e, quominus canonem domino offerre haud potuerit; veluti fi incarceratus, impetu. fiuminis vel maris fuerit impeditus: hoe ftquidem cafu mora purgatio eft admittenda, nee ob id emphyteuta jure fuo ca* der e, fed in integrum reftitutio ipft eritfalva: non tarnen, ut put ant Jul. Clarus dicP. L. num. 9. et JCtus in confil. JCtor. Batavicor. vol. 6. in append. confil. 120., ex generali claufula etiam ignoranti esfe juccurendum; quia mora re ipfa contrahitur (fiuippe dies pro homine interpellat L. 12. C. de contr ah. et committ. ftipulatioj neque fcientia eft necesfaria, utpote cum ea claufula tantum ad abfientes, non vero ignorantes fit extendenda L. 1. ff. ex quib. caufi. major, in integr. reftit.
B.3 Ibid



i4 AANTEKENINGEN enz
Ibid.
Ah vyf of fes dagen daar na &c Hic JCtus videtur defimre ait Abrah. de Pape, quem disfentire modo vidimüs, quod celen fatisfaclione mora purgari potlit, hoe eft, fi intra quinque aut fex dies poft cesfaüonem emphvteuta canonem ovtulerit, ut vult fis canonicum, fed male fut arbitr amur Neque contranatur, quod illa, qua in continenti fiunt id eft intra quinque vel fex dies, ut refpondit JCtus tn confil. JCtor. batavicor. vol. i. conf 313. yel ut temt Baldus ad L. ab eo C. quomodo et quando jud. num. 19. et 20. intra decem dies in ipfo aclu fieri dicantur. Sed magis eft, ut dicamus hoe potius arbitrio judicis relinqui debere, cum non fit defimtum: adeo ut judex propter circumftantiastemporis et loei modo brevius, modo longius tempus pojfit conflituere • cum tarnen hoe cafu judex debeat in eam fententiam inclinare, per quam caducitas evitatur, fi jufta caufa et kgitimum impedimentum adfuerit, quonimus emphyteuta canonem domino potuerit offerre. ItaJuL. Clarus lib. 4. fentent. § Emphyteufts quaft. 8. num. uit. Quo etiam facit L. 3. § 9- ff. de vi et vi armat. Idemquetenent Menoch. remed 1 recuperand pofejfion. num. 259. et Covarruv. cit. loc. num. 4. in med. Ibid.
Soo is uogtans de contrarie opinie ( van dat het felve mede plaets heeft in emphyteufi privati fecundum Dd. fup'r. alleg.') tefte Grot. in introduéP. ad jurisprud. Holl. lib. 2. part. 40. van erfpacht verf. ten vierden in medio. Neaue hoe exprejfum eft apud Grot. cit. num. qui eft 20. fed ex num. 30. contr arium colligitur: ubi non ait viri docliffimus, fi canon poft cesfaüonem offeratur, emphyteutam liberari, fed demum, fi dommus fimul acceperit: quoniam ille tumprafiunnwr pcenam caducitatis remifffe jurique fuo renuntiafe:
qua



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 15
qua etiam eft noftra fententia, eamque fequitur Sichardus ad L 1. C. de ju die. num. 5. et Jason ab eo allegatus: item Jul. Clarus laudaio loco quaft. 10. num. 1. Nimirum, quia poena commijft eft pcenalis, qua facile remiffa debet prafumi, fi dominus fiuam voluntatem five expresfe five tacite declaraverit; idque in odium pee narum, qua fiemper odiofa habentur L. 41. L. 42. ff. de peen. cui opinioni etiam adharet Guido Papa quaft. 178. num. 4. eaque confirmatur per L. 38. ff. de minor. 25. ann. Argumento quoque fit illud, maxime inhumanum ejfe, emphyteutam tum jus fuum, tum meliorationes fiuas per der e, et nihilominus ad canonem exfolvendum confiringi. Nifi forte dominus, qui canonem accepit temporis jam praterlapfi, fuerit protefiatus, fie eum alia conditione non accipere, nififalvo jure commijji: quo cafu Ulo jure adhuc poterit uti, utpote enim proteftatio conjervet jus protejlantis L. 4. § 1. jf. quib. mod. pign. vel hypothee, dijfolv. Dixi praterlapfi temporis: cum alias.fi dominus Canonem accepent futuri temporis, hoe eft, poft tempus praterlapfum, quo emphyteufs jam in commisJum cecidit, ea proteftatio ejus jus non confervabit, quoniam eft faclo contraria, qua nullum efetPum fortitur arg. L. 1. § 1. ff. ft ufusfr. pet at. nam qui canonem accipit prateriti temporis cum proteftatione, fupponit et negat, eum amplius emphyteutam effe: qui vero futuri temporis, eum adhuc pro emphyteuta habet. Ibid. bladz. 10.
Cum poena, emphyteufin cesfantis fblvere, non declarata, non tranfeat in heredem domini, qui eam declarare potuit.
Hoe demum dicimus procedere, quoties dominus jam defunclus prafens tacuerlt, et fciverit caducitatem, potuit que emphyteufin revocare: quomodo id reüe temperat Mynsingerus cent. 3.. obferv, 97. num. 3, 4. et alii ab eo laudati
A



i6 AANTEKENINGEN, tra.
At hic contr arium obtinet, cum dominus fuam yoluntatem de mnone non recipiendo declaraverit, nee 'prafens tacuerit, ut ex pracedentibus apparet: qua propter hu jus JCti opinio non videtur locum habere. Quidam etiam dicunt, ut emphytenta jure fuo cadat, nullam voluntatis declarationem domini ejfe necejfariam, fed ipfo jure eum privati atque effec* tus prtvationis pof finitum tnennium ftatim induci per L. 2. C. de jure emphyteut. Verum resp, illam domini voluntatis declarationem privationem nullo modo inducere, fed folam exprimere, quod is jure fuo uti yelit, poft quod tempus emphyteuta vi juris privatus fuit; adeo ut frutPus ex eofundo haud poftit percipere: quia poftquam jure juo cecidit, dicitur ejfe mala fidei poffeffor, qui fruclus non facit fuos fed eos domino vero tenetur reftituere: quamvis nonnulli exiftiment indiftincle fruclus non addominum, fed emphyteutam pertinere, fed inftrma ratione fubnixi, ut exiftimamus. II. Deel confultat. 6. bladz. n. L. ft in eo temport 6. C. deremisf pignor. Ubi dicitur; fi eo tempore, quo pradium ab uno forte creditor e diftrahebatur programmate admoniti alii creditores anteriores forfait, cum prafentes effent, jus fuum executi non funt obligationem pignoris amiftsfe videantur Mindan. de mandat, lib. 2. cap. 3. num. 5.
II. Deel confultat. 7. bladz. 12.
V Welk fyn depoftie teenemaal invalyd maekt, cum teftis de credulitate vel per verbum videtur deponens nihil probet.
_ Vide inquit Abrah. de Pape, qua diximus in obfervatio'?iib. ad confi. JCtor. Batavic. vol. 1. conftl. 45. pag. 17,18 ip, 20. 3
Ibid. bladz. 13.
Cum tefti non jurato non credatur. Vide L. 9. cod. de
tefti-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 17
teflib. cap. 39. Extra eod. titul. injuratus enim teflis nihil probat, fed tanquam illigitimus rejicitur L. 9. L. 18. cod. de teflib. Setser hb. 3. de jurament cap. 9. num. 2. pra fiertim cum juris fit naturalis, ut teflis jurei Menoch. arbitr. quaft. 26. num. 3. Setser diB. cap. 9. num. 8. ac proinde juramentum teftis fubflantialis fit teftimonii folennitas argum. cap. 1. Extra de fponfalib. Ibid.
Quod expreffum dicitur id, quod ex mente ftatuentium et conjecïuris necejfario colligitur. Et hoe efit certum vid.L. 3. ff. Si eert. pet. et pluribus videre eft apud Paris. conf. 97. num. 107. rol. 1. Roland, a Valle conf 27. num. 37, lib. 4. et in traB. de lucro dot quaft. 25. Cravett. conf 149. num. 11. et conf. 257. num. 6. Et expreffum dicitur, quod in neceffarium confequens aut antecedens venit Cravett. conf. 556. num. 4. Menoch. de arbitr. quaft. conf 270, mm. 28. Farinac. i. conf. 28. in addit. tit. 6.
Ibid.
Qtiodque dispofuijjent, ft interrogati de eo fuis fent. Cravett. conf 254. columfin. Teraquel.diB.gloff.y.n.iBi.
II. Deel confulat. 8. bladz. 14. Ende hoewel de penningen niet en fyn geleent, nog verftrekt tot behoudenis van de goeden, op de praferentie van de welke alhier quaftie valt, nihilo tarnen minus hic creditor praferendus eftperfonalibus hic creditoribus. Vide hic Groenew. de L. L. legib. abrog. ad L. 5. fi. qui potior in pign. van den Bergh Nederl. advysb. 2. deel conf. 223. bl. 615. Caterum notat hic Abrah. de Pape, quod JCtus in confil. 196. hujus voluminis 2. eandem fententiam male fiequi videatur, eidditque; Quis enim credat eum, qui neque pecuniam credidit ad reftitutionem adificii vel infula, neque eam in rem
C ea



*8. . AANTEKENINGEN, enz.
ea vere eft impenfa, eum aliis creditoribus, licet tantumperfonalibus,praferri! Reclius for te Advocatus refpondisfet, fi-expreffe nummi ad reficiendas cedes fint crediti, licet illi non fint ad refetPionem impenfi, illaque refectione indigeant; eo cafu eum tuut creditoribus pra fier ri. ut recJe temt Alciatus ad L. 25. C. pi certum pet at. Qiridam etiam, nee fine ratione, dicunt, quamvis mutuum fit creditum nominatim, ut ades reficerentur, nee fere illa fint refe&a, fed in- alios ufits id fit converfum, talent creditor em ne quidem creditoribus perfonalibus effe praferendum; quos inter Berlichius pracl. conclufion. 65. num. 132. 133. item JCtus in confiL JCtor. Batavicor. vol. 6. confil. 51. inpr. Qtiia inquiunt, c es f ante ratione legis, ces fat jus et dispofitio. Idem fequitur doclijfimus R. Bachovius in Treutler. vol. 1. disput. 20. thef. 15. in fine; qui tria requifta effe nccesfaria autumat, antiquam hypotheca et juri pralationis ante alios creditor es locus ejfe pojfit, ft quis nummos ad rem reficiendam credidit. Primum eft, ut exprefe inter creditor em et debitor em de pignore fit conventum; ut nominatim ad emendum vel reficiendum pecunia fit credita: eft denique, ut eam in rem ea vere fit converfa: quanquam hoe ultimum quidam Dd. cum noftro JCto non e ffe necef arium dicant, fed fufficere ut nummi folium exprejfe ad reficiendum fint. crediti. At noftra offertionis, nee non Berlichii aliorumque fundamentum eft; quoniam privilegium debet cejfare, ubi nummi crediti in refe&ionem non fuerint impenfi; argumento du Ho ab aclione in rem verfo, qua etiam cefiat, cum pecunia a Servo mutuo fiumta non eft in rem domini ver fa, h. e., in utilitatem non impenfa, quamvis ea etiam ob caufam fit credita per L. 3. § 9. ff. de in rem verf. Verum aliis hoe nimis iniquum vifum eft, proindeque medium aliquod elegerunt; nimirum, utille, qui nominatim ad ades reficiendas nummos credidiffet, neque



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. Zf
mie illa effent vere refecta, eum jure pralationis gander e inter creditores chirographarios five perfonales, non vero inter hypothecarios. Quoniam cum majus fit creditoribus hypotheeariis quam chirogiphariis praferri, inde quoque muite plura illud jus pralationis requiruntur. Similiter qui creditoribus antiquioribus praferri defiderat, Me neceffe quoque habet, ut nominatim atque exprejfe ad reficiendas ades credat, itemque provideat, ut illa vere reficiantur pignusque falvum fit. Caterum qui folum creditoribus chirographariis praferri capiunt, tum fatis eft, ut tantum ad re* feflionem rei crediderint, quamvis illa non fuerit vere refecda L. fin. f. de exercitor. aftion. Hic fimul venit notandus error Alciati hic laudati, qui d. L. num. 4, ex* iftimat eum, qui pecuniam ad novas ades extruendas ere* didit, habere etiam privilegium inter creditores hypothecarios. Hoe fiane neutiquam eft admittendum, nifi Me expres* fe de hypotheca fibi profipexerit, quemadmodum recle notavit Jacob Cujac. ad Nov. 97- et 136. Hoe namque jus pralationis ei duntaxat efit conceffum, qui ad ades vetuftate collapfas mutavit ; cum ex adverfo qui ad novas ades exftruendas credidit, nullo pralationis jure gaudeat L. i.ffin quib. cauf. pign. vel hypothee, tacit. contrahit: Atqui hoe ita inpraxi obfervari refipondit. JCtus in confil. JCtor. Batav. vol. 5. confil 175. in fin. Hujus differentia ratio eft; quia ruinis adium afpecPus urbis deformatur: Caterum areas absque adibus in Civitate effe non ita deforme habetur: quapropter aquius eft, eum, qui ad reficiendum credidit, aliis creditoribus magis praferri: At obftare videtur Nov. 97. cap. 3. in princ. ubi Imp. ait, eum qui ad noyam domum extruendam credidit, hypothecam etiam habere; neque referre, utrum alterius pecunia res emta an refecla fit. Sed resp. ex eo non fequi, talem creditor em ante J J Ca tilios



20 AANTEKENINGEN, enz.
iOlios praferri debere: Cum aliud fit hypothecam habere; aliud vero aliis creditoribus hypothecariis praferri. Neque etiam hanc opinionem ever tit L. 5. L. 6. princ. et § 1. 2. jf. qui potior in pign. vel hypothee, hab. quia illa folum agunt de privilegio et jure pralationis ante alios creditores hypothecarios minime vero de protopraxia inter creditores hypo* thecarios. Labuntur quoque, qui dicunt, eis, qui ad navem reficiendam crediderunt, tacitam hypothecam competere; quoniam omnes leges, qua tacitam hypothecam tribuunt hoe nominatim exprimunt, quod non faciunt de eo, qui in navem extruendam credidit: non ob ft ante L. 26. jf. de reb. auctor, judic. pojjid. in qua Paulus JCtus refpondit; Eum qui in navem inftruendam vel exftruendam credidit, priyilegium habere; at quale, fc perfonale; nullo modo quod creditor prioribus praferatur: Sic que ju die at um effe in Frifia referunt Sande Ub. 3. decif. tit. 12. definit. 5. et in Gallia A. Faber lib. 8. cod. tit. 8. qui potior es in pign. defin. 1 o. in fine, fiquidem non temer e et fine ratione, quod jure fpeciali atque fingulari eft introduclum, ad confiequentias efi trahendum, nifi ratio id aliter fuadeat L. 14. ff. de legib. Neque recle argumentum fumitur a puritate rationis; unde quod in uno obtinet, in aliis quoque idem obtinere debeat 1 quia ut ades reficiantur Reipublica inter efit, cum de ornamentis Civitatis agatur, ut nempe adificia fiarta ac tecla conferventur. Sande laudato loco, Carpzovius Ub.. 4. ReJponf. 34. num. 4. His licet obftantibus, hodie qui ad naves reficiendas nummos credidit, pra aliis etiam creditoribus jure pralationis gaudet, ficuti is, qui ad ades refiaurandas vel reficiendas mutuavit: idque ob commercia, qua m Hollandia maxime vigent, quemadmodum latius infra obfervatum efi ad confil. 40. vol. 2*
H. Deel



or de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 21
II. Deel confult. 9. bladz. 15. 't Placaet vant jaer 45. ende 4.6. verbied, endeverklaert, van onwaerde, alle voorkopen van greynen, of granen, als van haver, rogge, gerfle, tarwe, &c. Not at hic Abrah. de Pape, quodea edicla Dd. ordinum Holland,non extent, fed id cautum fit per Edi&um ordin. Holland, an. 1596. Me 18. Septembr. et ann. 1630. die 22. Novembr. Sicuti apparet ex libro EdicJor. vulgo het groot Placaetboek vol. 1. kb. 2. tit. 23. part. 1. pag. 1140, 1141, 1142- Verba edicPorum hac funt: „ Soo is 't dat wy omme daer inne te voor-
fien hebben geinterdiceert ende verboden, interdiceren en " verbieden wel expreffelyk by defen aan eenen yegelyken, " wie het foude wefen, voortaen geen der hande voorkoop " te doen, van Tarwe, Rogge, Gerit, Haver, Erweten,
Bonen ofte Spelt, in wat mannieren, dattet zy, dan zal ■- een yeder alleenlyk mogen koopen 't geene op de markt " openbaerlyk te kope wert gebragt, op den tyd en wyzen ' by de fteden ofte plaetfen aireede geftelt ofte als noch te " Hellen: Ende dat alle de geene, die Lantneeringe doen, " eenigerhande kooren, Erweten ofte andere grynen teelen, " in geenre wyfe, 't zelve heure koorn, Erweten ofte an" dere greynen zullen mogen te verkopen heymelyk ofte bin" nen heure huyfen, maer heur luyder voorfcr. koorn Er" weten ende andere greynen, hoedanig die fyn, brengen !' binnen de Steden ofte Dorpen in de voorfcr. Landen, daer
men weekmarkten is houdende, ende aldaer openbaerlyk
te koope ftelle voor een yegelyk, &c. Interim tarnen hac Editfa amplius non obtinere vult Groenew. de LL. dbro*. ad L. 78. § uit. ff. de contrah. empt. Quare cum edièfum loquatur duntaxat van greynen ende met van zaet, zoo fchynt dat de voorkoop van zaet niet verboden is by t voorfcr. placaet, contr arium longe verofimilius efi, ficribtt
C 3 hic



fijt AANTEKENINGEN, enz. hic Abrah. de Pape , nam quamvis fub frumcnto conthiea* tur triticunt, hordeum, olyra, fpelta, briza, far, ador, avena; tarnen milium et alia legumena feminaque non excluduntur, etiamfi ariftam non habeant. Varro de re ruftica Ub. i. cap. 48. et late Plinius lib. 18. natural. hiftor. cap. 7. Legumina aliaque femina ad editfum pertinere plusquam manifeftum eft; quoniam non frumenti fedgrani yerbo Dd. ordines utuntur. Neque movet id quod hic ab JCto objicitur, nempe rationem Edicli ejfe, ut caritas anona evitetur, qua plane videtur in leguminibus cejfare, unde nulla anona caritas provenire poteft. Et enim resp. ft illa ebjecPio procederet, etiam non deberet prohibita effe coemtio vulgo van haver, quod tarnen nominatim ac exprejfe in Edi&o citato prohibitum eft. Eaque fententia tanquam ra* hom confona probatur a Matth;eo in trat~l.de criminib.Ub. 48. tit. 1. cap. 5. num. 16. et JCto in conftl. JCtor. Batavicor. vol. 4. confult. 58. per tot. Quippe prater rationem cantatis annona etiam et hac accedit; ne fcilicet merces omnes coemantur, unde illa non raro maximo pretio venderentur, ftcque maxima inaqualitas in contrq&ibus oriretur y quamfervari magnopere reipublica inter eft Perezius ad tit. C. de monopol. num. 1. H. Grotius de jure belli ac pacis Ub. 2. cap. 12. § 16. Siquidem mercatoribus non eft indulgendum, ut pro libero arbitrio omnia coemant, et fic preha rerum intendant; item rationi adverfatur, paucos habere eccaftonem ex inopia multorum divitias corradere et fape coitionefaBa omnes merces fimul coemerent, atque ita raritate procurata, eas rurfus maximo pretio diftraherent L. tmic. C. de monopol. Tales exilio et bonorum publicatione pumuntur d. I. unie C. Nee fine ratione. Hac namque promptiftima procuranda ubertatis via eft, fi feverijfimis poznis monopolia prohibeantur. Et hoe crimen adeo Roma-
nis



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 23
nis odiofum fuit, ut Mud vocabulo latino non fint dignati: idque apparet ex Tiberio; qui cum nominaturus effet monopolium, prius veniam poftulavit, quod fibi verboperegri■no utendum effet Suetonius in ejus vita cap. 71. De monopoliis late agit nobiliffim Pufendorf de jure natur. lib. 5. cap. 5. num. 7. per totum. quem hac de re omnino vide.
II. Deel confultat. 10. bladz. 16.
Quod ob bene merita, comiti Holland: praftita, conces* fum fit. In jure certum ejl, quodprivilegium ob bene merita concejfum non pojfit revorari Carpzov. ad Leg. Reg... cap. 3. feit. 14. num. 9. et ibi varii Dd. ' Grammat, dec. 6$. n. 24.
Ibid. bladz. 17.
Ten 5. dat het voörfchr even privilegie fmaakt &c. Vide hic Joh. Voet in comment. ad tit. pandeclar. de conflit. Princip. num. 15.
Ibid.
By alle welcke redenen ende middelen behoort 1 felve privilegie oock jlad te grypen, ende plaets te hebben, over de gene, die rebellie, ofte perduellie gepleegt, ofte anderefiware crimina ofte delicJen geperpetreert hebben. Adhac verba not at Abrah. de Pape fequentia: Quod hcec fententia ft vera, nifi privilegium nominatim crimen lafia majefiatis aut alia delicla atrociora excipiat, quemadmodum apparet ex privilegio Nobilibus Hollandia concejfo, quod extat in libro vulgo groot placaatboek vol. 2. lib. $.tit. 10. pag. 1063. 1064. Hcec enim fi non fint excepta, recle hic cum JCto concludi poteft in crimine lafia majefiatis pra fatum privilegium etiam fibi locum vindicare, ut patet ex verbis hisce: Dat geen onfier poorteren, om eenige breuken wille, hoedanig die fyn &c. quod etiam indiftincle omina crimina atrocis-
fma



24 AANTEKENINGEN, enz,
fima comprehendit. Late JCtus in confil. JCtor. Batavicor. vol. 6. conftl. 133. Groot Placaalboek vol. 3. tit. 5. pag. 532. Nam femper privilegia principum latisfime funt interpretanda, maxime cum verba eorum fint generalia, neque nominatim qua dam excipiant, quo cafu latiorem fenfum recipiunt; quomodo recle confuluerunt JCti in conftl. Batavic. vol. 4. confil. 272. et vol. 5. confil. 2. per tot. item vol. 3. torn. 2. confil. 187. Ibid.
Als dat de kinderen en de erfgenaamen van de delinquan* ten, d'erfenis, en de goeden mogen aanvaarden, en de erven, mits gevenden den Fisco van de kon. maj. als Gr ave yan Holland, 100 Carolus guldens eens. Si verum fat er i liceat, fcribit hic Abrah. de Pape , hac pcena privilegio conftituta, quam liberi ob delitlum patris fisco tenentur exfolvere, eft plane, iniqua, quoniam unus alterius delitlo non eft pragravandus, quod fier et, fi liberi ex delitlo parentum fuorum poenam teneantur exfolvere Tot. Titul. C.ne uxor pro marito etc. et Tit. C. ut null. ex vicaneis etc. At longe iniquior erat poena apud Romanos conftituta, cum quis crimen lafia majefiatis perpetraffet, quo cafu non fblum omnia rei bona in fiscum redigebantur, verum etiam ipfiius liberi ob id puniebantur, per L. 5. § 1. et Cad. L. Jul. Maj eft at. Cujus conftitutionis ratio ab Imp. in cit. L. 5. C. ea redditur; Quia fcilicet metus eft, liberos exempla parentum fecuturos y ideoque eos debere paterno perirefupplicio: cum tarnen ea non fit fufficiens, fed folum fimplex ac nu da prafumptio, ex qua inquiftimum eft aliquem condemnari, pracipue 'cum crimen pat er num filio innocenti ejfe non debeat, fied unusquisque ex fuo admiffo forti debeat fubjici, ut probe refponfum eft a Calliftrato in L. 16. ff. de pan. confequitur muU tö magis repudiandam effet legem Perfarum, quam refert
am-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 25
ammlan. Marceïïinus Ub. 23. qua cautum eft, ut propter delitlum criminis laf* majefiatis a pat re commisfum, non folum liberi, verum etiam omnes ejus confianguinei morti addicerentur. Multi in contr arium fententiam eunt et dicunt, feveritatem legum non debere reprehendi, ubi maxima fieyeritas eft necesfaria: qui addunt et hoe, fcilicet eo tempore , cum dict<e leges ab Impp. fint lat*, tum plurimas ac multiplices conjurationes pradi&a atrocitati caufam dedisfe. Ibid. bladz. 19- by het einde.
In fpeciali fmo cafu, quando quis in ipfius Principis perfonam proprium aliquid machinaretur, ut manus violent as inferret, quod proprie crimen lafia majefiatis dicitur. Non minus, not at hic Abrah. de Pal-e-, eft cafus fpecialiffimus crimen perduellionis, cum etiam quis aliquid mali molitus eft adverfus ipfam Rempublicam. arg. L. 11. jf. ad L. Jul% majeftat. etiam comprehenditur ipfum crimen perduellionis, hoe eft, ft quis hoftili animo adverfus ipfam rempublicam, vel ipfum Principem quid mali fuerit aufius tentare. Hcec ftquidem duo crimina fub crimine lafia majefiatis veniunt: atque ita quoque confuluit JCtus in confil. JCtor. Batavic. vol. 6. confil. 133. in med. Et for te non err ant, qui crimen lafa majefiatis dicunt non fblum committi in perfonam Principis vel Rempublicam, verum etiam per apoftafiam et hareftn, quia etiam per eas divina majeftas violatur, et bona ob ea crimina publicantur Anth. Gazaros in princ. C. de haretic. idemque fequitur Matth^eus de criminib. ad lib. 48. f. tit. 20. cap. 2. fub num. 19. cum JCto in cit. conftl. Cui confequens eft , eos videri recPe Jentire, qui majeftatem dividunt in divinam et divinam. Humanam vocant, qua in humanum genus committitur; Divina in ipfum Deum ejusque cultutn infertur: in quam delinquunt hceretici, blasphemi, incantatores, forti legi &c. Nov. 77.
D cap



2<5 AANTEKENINGEN, enz.
cap. i. § i. -^x Éft'tftf* gr avis pxna manet; nam primo lapidibtis obruti religionis violator es five blasphemi, poftea in crucem agebantur, teftatur Josephus 3. antiquitat. ut autem haec poena atrox ex lege Mofis maxime blasphemis atque aliis, qui Dei majeftatem laedebant, irrogabatur; ita quoque per leges Romanas feditioft ac perduelles, quique majeftatem ac magnitudinem imperii ojfendebant, eadem afftciebantur. Ibid.
Nee eo crimine tenetur ex communi DoBor. fententia , qui conftliarium Principis ex privato odio aut inimicitia occiderat, Hoe eo cafu demum verum ejfe arbitramur, fcribit hic Abrah. de Pape , cum aperte conftet ex privato odio ei inimicitia conftliarum Principis effe occifum; quoniam confiitutiones fevera et ftricla potius funt temperanda, quam exasperandae: nimirum quia in perfona ipftus lJrincipis flatus Reipublicaé magis periclitatur, quam. in ipfius confilia* rio: quae etiam eft fententia JCtor. in conftl. Batavic. voL 5. a conftl. 238. ad confil. 247. Hoe enim fi indiftinBe admi tteretur , femper reus affirmaret, fe id crimen ex privato odio in confliarium commifisfe, ut fic poenam graviorem einder et, quod non efi admittendum: unde ad id probandum tenebitur L. 21. L.22.C. de probat ionib. Err ant igitur JCti in confil. Batavic. vol. 5. confil. 234, 235, 236, 237. qui generaliter et absque ulla diftin&ione afferunt, eum, qui conf Ui arium Principis interficit, crimine laefae majefiatis teneri. arg. L. 5. C. ad L. Jul. maj eft at quam opinionem quoque male fequitur Jul. Clarus lib. fententiar. § laefae majefiatis num. 5. 6. fic enim argument antur: Lege non diftinquente et fimpliciter loquente, nee noftrum eft diftinguere. At qui cit ata L. 5. C. non diftinguit et fimpliciterloqttitur; QjUsquis cogitaverit de nece virorum illuftrium &c.
Ergo



o? de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 27
'Ergo quoque non eft diftinguendum inter tum, qui in contumeliam ipftus Principis et eum, qui ex privato odio in confiliarium quid mali commifit, cum confdiarii confiderantur ut pars et corpus ipftus Principis: quomodo etiam voluut JCti m conftl. Batavic. vol. 5. conf. 2.33. in med. At dici mus, quamvis dik a lex oppoftta ita dndiftincle loqui videatur, tarnen fecundum pradittam reftricJionem ea eft intelligenda, idque ut aUurditas tvitetur. Non movet, non folum Principis vitam atque incolumitattm leges tueri, verum etiam eorum, qui dicantur elft mtmbra ac partes corporis ipftus Principis: ex quo tarnen non fequitur, ft Us etiam injuria fuerit illata, tadem femper poena eam vindicari: fed demum fi illa contumeha perfonam Principis refpiciat, qua propter ft ex privato odio quis ejus confiliarium laferit, is pcena mitiori, noncaptah eft puniendus: nam ut ait Ulpianus m L. fin. ft. ad Jut. wajeftat. Me demum crimine lafia majefiatis tenentur, quun Rempubl. vel ipfium Principem hojtili animo delinquunt: Caterum fi quis ex alia caufa legis Julia majefiatis reus fit, mortis crimine liberatur.
II. Deel confultat. 11. bladz. 20.
Nademael elcke morgen lants in 't geheel verbonden is.
Vide hic Neostad. Cur. Holland, decif. 4- et JCtor. Batavicor. confil. vol. 4. conf. 240.
Ihp'otheca eft individua.' Quomodo hac regula eft explicanda, fufe oftendit Schrassert conftl. part. 3. conf. 130.
mm. 13. pag- 901-Ibid.
Ende de houder des briefs, heeft mogen remitteren expresre et tacite, fyn recht van hypotheecq nopende de voorfcr. Amergen hands, ende behouden heeft fyn keurt, om fyn Jolle achter wefen, aen de refte van fyn hypotheeck te ver ha-
j) 2 icn



28 AANTEKENINGEN, enz.
len. Ultro largimur, fcribit hic Abrah. de Pape, creditor em tacite et exprejfe poffe pignus fuum remittere, quod tarnen non prafumitur feciffe, fi folum tacite hoe remiferit; quo cafu non tantum pignus retinet in eo, quod fupereft, •serum etiam in toto, quod vend. tum efi, quia res cum fuo onere tranfit. Nam quod in L. 4. C. de remiffion. pignor. dicitur, fciente ac pignus reminente, non habet eum fienfum, quod ad remittendum pignus fola ac nudafcientia fufficiat, vel quod tacite depignoris remifiione conflare debeat, fed hoe tantum, quod per expreffumconfenfum de eo yendendo hoe fit remiffumiid quod fatis abundeque demonfirat Marcianvs in L. 8. § 15. ff. quib. mod.pign. vel hypothee, diffolv. ubi dicitur: creditor em non videri confenfsfe, fi fciente eo debitor rem vendiderit. Eoque etiam refpicit § 6. cit. L. 8. in quo ab JCto refponfum eft, credit orem inverecunde pet ere fundum fibi applicari, qui ejus voluntate et confenfu eft venditus et in alium translatus. Itaque conftanter dicimus, ut pignus plene fit remiffum, requiri neceffario confenfum expreffum creditoris adfuiffe, neque fatis effe fimpliciter, eum fciviffe rem fibi pignoratam atque obligatam diftrahi d. L. 8. § 15. ff. Non eft, quod quis dicat, fufficere, ut creditor yenditioni non contradicat: quoniam fciens ac tacens habetur pro confentiente. At dicimus, eum non teneri contradicere, propterea, quod probe fciat, debitor em habere jus vendendi rem alteri obligatam, eamque cum fuo onere tranfire ficque aBionem hypothecariam contra omnem etiam poffefforem fibi integram as falvam manere poffe: unde diclum axioma vulgare non poteft locum habere* Sin vero creditor exprejfe pignoris alienationi confenferit, id plene erit remisfum ac liberatum; ita tarnen, modo confenfus fimpliciter adfuerit: alioquin fi confenfum prabuerit, ut falva pignoris caufa maner et, dicimus id nu Ik modo effe plene liberatum



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 29
tum aut dt'folutum, juxta L. 4. § 1. eod. Forte quis objiciat iftum confenfum eamque debitoris requifitionem tum nihil omnino operari: quod omnino negamus; quinimo multum operatur: nam ideo ea requiritur, ne debitor videatur pignus clam vendere, ficque creditoris conditionem deteriorem facer e, quoniam qui pignus tacite et ignorante creditore diflrahit, furtum committeredicitur, ut ait. Paulus/» pr. L. 66. ff. de furt. Non eft, quod quis dicat, fufficere fcientiam et patiënt iam, ut pignus pro remiffo habeatur per L. 1. C. de remiffion pignor. Verum dicimus, hoe folum obtinere, cum creditor Jcmrit fervum pignori datum mafiumitti; qui cafus in difta lege oppoftta proponitur: quod folum favore libertatis contra communes juris regulas eft receptum. Altera exceptio eft in fisco, a quo ft creditoresficiant pignor a divendi, neque venditioni contr a die ant, pignus etiam pro remiffo habebitur, L. 8. C. eod.ultima exceptio eft, fi publico programmate pignoris venditio fuerit denuntiata L. 6. C. d. t. At ficiendum eft, non omnem indiftin&e confenfium atque alienationem fufficere, ut pignus plena liberetur. Nam fi confienfius fuerit a creditore tempore limitatus, eo cafu alienatio pignoris intra tempus prafcriptum fieri debet; alioquin jus ipji manebit falvum L. 8. § pen. ff.-quib. mod. pign. vel hypothee, diffolv. Ratio eft, quia limitata caufa limitatum effeclum producere debet. Et fi creditor in confenfu modum prafcripfit, is in alienatione eft obfervandus: nam fi verbi gratia creditor venditioni confenfum prabuerit, et rem debitor donaverit, caufa pignoris ipfi f mi liter manebit integra. Alterum requifitum, quod ad confenfum creditoris accedere debet, eft, ut venditio et alienatio pignoris ipfio aclu fuerit fiecuta: alias namque fialya manebit ipfi pignoris caufa d. L. 8. jT 6. Amplius vere etferio rem pignor at am alienatam effe oportet, non veroficle ac
D 3



3o AANTEKENINGEN, enz.
ft mulat e d.L.8.§ 7. f mulat alienatio dicitur ejfe, ft poft venditionem faclam, mos ipfa res ad debitorem iterum pervenerit: quo cafu, ft creditori agenti aclione ferviana exceptio eiopponatur, quod in pignoris venditionem confenferit, ea per replicationem elidetur fimulata acficla alienationis. Caterum concedimus id, quod hic JCtus refpondit in pracedentibus; nimirum pignus afjkere rem ipfam et quidem univerfam, neque cejjdre prius quam creditori totum debitum fuerit ex folutum. Siquidem obligatio pignoris eft individua et manet, adeo quidem, ut licet volenti et confentienti creditori pars fit exfoluta, tarnen ipfa res oppignorata in folidum manet obligata, usque dum univerfum debitum fuerit ex fofolutum L. 65. jf. de evetlionib. Confequittir enim, qui pignus conatur liber are, debere usque ad quadrantem creditori fatisfacere L. 16. C. de deftratl. pignor. In contrarium non facit, quod ex LL. ara. tabb. obligationes inter heredes et in heredes creditoris ac debitoris tam aéJive quam pa five devidantur. Resp. ex eo non pofte colligi obligationem pignoris individuam non maner e: quapropter fi debitor urn ex heredibus debitoris partem fuam folverit, eononobftante, totum] pignus in folidum obligatum remanet d. L. 16. C. Atque hoe eft, quod extat in L. 2. C.fi unus explurib.'hered. part. fingulis heredibus creditoris in folidum pignoris perfecutionem contra omnem et quemcunque poffe for em competere, ficque vel totum debitum exfolvere vel rem totam amittere teneri/ Qiiod non folum locum habet, fi una res tmumque corpus pignori fit datum, fed etiam in cafum, quo jimul plures L. 15. jf. qnib. mod. pign. vel hypothee, difolv. Ejus que individuitatis rationem quidam petunt a natura acceffont: verum toto ccelo er r ant: quoniam natura hu jus obligatioms accejforia maxime diftat a natura obligationisprincipahs, qua licet fuerit diffoluta, tarnen in reliquum uni-
ver-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 31
yerfa pignoris obligatio [aha remanet. Itaque reclius concludimus, hoe fic fpecialiter favore creditorum effe confiitutum, nimirum, ut eo citius tota res venderetur, cum difficilius pars ejus emtor em inveniat; quemadmodum patet ex L. 11. jf 4. ff- de pignor at. aftion.
II. Deel confultat. 12. bladz. 22.
Nopende domiffe der voorfr. claufule geroepen ende gebeden. Zie het geadvifeerde beneden conf. 133. pag. 262. 1Wassenaer pratP. judic. 2. deel cap. 18. § 21.
II. Deel confultat. 13 bladz. 25.
* Aengefien de memorie in vele perfonen heel krank valt.
Vide L. 44. in princ. D. de acquir. poffe ff. L. 2. § 14. cod. de veter. jur. enucleand. Schneidew. de feud. in procem. num. 3.
Ibid.
Mors enim juramenti locum fupplet. Quod tarnen ita intelligendum, ut mors pro juramento tune demum habeatur, ji illud delqtum fit et acceptatum, fed ob mortis interventurn non prafiitum. Vide Mjev. p. 4. decif. 262. p. 5. decif. 4.6. p. 7. decif. 238. num. 4. confer. 'Carpz. lib. 6. rejp. 120. Gail lib. 2. obf. 43. Berlicii. p. 1. concl. 55. hum. 14.
II. Deel confulat. 14. bladz. 27. Na de herbrachte couftume alhier. Die hier alleenig in confideratie komen, en een teftament daar na moet worden uitgelegt; zie beneden conf. 66. pag. 110. Schrassert obf. 4. num. 10. et ejus comment ar. ad Reform. Velav. cap. 27. art. 1. 10. pra ft.
II. Deel confultat. 15. bladz. 28.
Notarium cenferi rogatiim. Quod tarnen non aliter pro*
cedit



32 AANTEKENINGEN, enz.
cedit, quam ft probat urn fit, aliquem effe not arium CraveTt. conf. 72. et conf. 122. num. 16. 'Roland a Valle yol. 2. conf. 32. num. 3. et hanc opionem communibus DoèJorum fuffragiis effe receptam teflatur Alciat. de prafumpt. Reg. 13. Unde et Notarius, quod facit, non prafumitur proprio motu et auBoritate,Jed et voluntate alterius, qui eum actui adhibuit, facer e, Bald. in L. errore col. 1. C. de teflib. Salicet et Paul de Castro in L. quottes de heredib. inftituend. Regner Sixtin. lib. 1. confi. marpurgenf. 12. num. 1. Roland a Valle lib. 2. confil. 61. num. 64. et pra fumitur offtcio fuo recle fungi, quamdiu contr arium non probatur L. fi quis Decurio 21. C. de falf et ibi Dd. Alciat. de pra fumpt. reg. 3. praf. 3.
II. Deel confultat. 16. bladz. 30. Alle dingen wel en folemnelyk gebeurt te zyn. Nam folemnitates intrinfeca prafumuntur 517. Inft. de inutilib. ftipulat. f 7. § 12. D. de pact. Menoch. de prafumpt. lib. 3. cap. 32.
Limita I. Nifi qualitas aftus ex loco et tempore repugnet, quia non verifimile ex loco et tempore potuiffe inter* yenire.
Limita 11. Nifi Lex vel ftatutum vellet eum folemnitatem expreffe probari.
Limita III. In folemnitate inftrinfeca aequiftta, a fta* tuto, ea enim non pra fumitur.
Limita IV. Si contr arium fuerit probatum. Licet enim prafumatur, in contr arium tarnen admittiturprobatio BarboSjE Loei commun. Lib. 17. 43. in yerbo Solemnitas.
II. Deel confultat. 17. bladz. 31.
Is quytbaar ende te loffen. En deeze Leenrente moet
voor



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 33
voor onroerend goed gehouden worden Coler part. 1 decif. 59. num. 14. Idque inde, quodinfructu fingulis annis redeunt e conf at, ei res, ex qua pracipitur, inter immobilia computari folet Tiraquell. de Retratl. lignar. § 1. glojf. 6. num. 5. Carocc. de Excuf. bonor. part. 2. quaft. 44. n. 5. et quomodo hoe intelligi debeat, vide apud Gail lib. 2. obferv. 10. GRiEV. lib. 2. pratl. concluf. 10. per tot. II. Deel confultat. 18. bladz. 32.
Fan heelen oft halven bedde. Gradus enim tantum, non conjunclionis vinculi habetur hic ratio. Vide Brunnem. cent. 1. dec. 20. contra Carpz. part. 3. conft. 18. defin. 28. Et in hac linea collaterrali locum habet regula: de naefte in den bloede, den naefte in den goede.
II. Deel confultat. 19. bladz. 33.
Op een andere plaats te voldoen. Ende in het decideren van de faek, wordt de ordonnantie van de plaatfe, daar de betalinge moet gefchieden gevolgt. Ziet hier voren confult. 1. bladz. 2. in margin.
II. Deel confiidtat. 20. bladz. 34.
De refolutie is, dat de voorfic. Weduwe, na recht, feer wel vermach aen de crediteuren van den ferfhuyfe, dien 't heur gelieft, betalinge te doen, fonder daar deur 1 effeil van de voorfcr. brieven van beneficiën van Inventaris te verliepen. Sane, fcribit hic Abrah. de Pape , hac fententia non eft admittenda: quippe non ex fiolo heredis pendet arbitrio, qui hereditatem fiub beneficio inventarii adiit, as alienum defuncli exfolvere cui modo velit, fed tantum creditoribus primo venientibus, ficuti nos docet L. 22. § 4. C. de juris deliber. fiquidem longe aliud eft primum venientibus creditoribus tuto exfolvere; aliud vero eis folvere, quibus ipfe
E har es



34 AANTEKENINGEN, <inz. har es voluerit: cum eo cafu etiam pofterioribus venientibus' pojfet fatisfacere, quod direct'o legibus contrariatur.., Et hoe quoque juri veteri conveniens ejl; hoe tarnen discrimine ob-. fervaio, ut, antequam heres creditoribus quid exfolverit, prius teneatur ab ipfts .cautionem exigere, puta Je id his reflituturos, quibus etiam quid deberetur, fi forte plus ac-. cepijfent: quod nifi faclum effet, heres dolofie prafiumebatur egijfe, atque in fraudem aliorum creditorum folutionem feciffe L. 41. jf. ad L. Falcid. fed jure novo hoe necef arium non fuit, neque tenetur har es prafatam cautionem a creditoribus exigere, antequam primo venietibus creditoribus fatisfaciat, modo tarnen nesciverit alios creditores fuiffe'; alioquin fatisdatio erat neceffaria. Ex quibus manifejium fit, cum heres fiub beneficia inventarii hareditatem adierit, ac primo venientibus creditoribus folverit, nefciens alios e/Jk, quamvis nihil amplius in bonis fit defuntti, ab Us tum eum inquietari haud poffe, qui profecto efi maximus hujus beneficii in veritarii effeclus confil. JCtor Batavicor. voL 6. in append. conf. 94. At forte quis objiciat, ea ratione totum jus creditorum in temporis prioritate ejfe pofitum, hoe efi, fi primo venientes fiuum confiequantur, pofleriores vero excludantur, ficque univerfum fuum debitum amittant arg. d. L. 11. §. 5. pr. C. Et enim dicimus neutiquani eos jus fiuum amittere, fied poft etiam venientes fiuum pofie confiequi, licet non ab her ede, fialtem ab legat ar Us, quibus jam legata fiunt exfoluta, fic. per condittionem indebiti d. f 5. in med. Ejusque rei rationem red dit Imp. in verbis finalibus ejusdem §; quia fcilicet hi certant de damno vitando, illi vero de lucro captando : quo cafu tum locum fibi vindicat hoe 'vulgare jattatum axiomo: Qjtoad quandocumque duo concurrant, quorum alter eert at de damno vitando, hoe efi, ne damnum patiatur, alter vero de lucro captando, hoe 'eft,
ut



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 35
ut dliquod lucrum percipiat; tum potior habetur caufa ejus, qui certat de damno vitando. Si vero nulli ctctent legatarii, s quibus creditores fuum pojfunt confequi; eo jiquidem cafu creditor poftremo veniens, habebit fuum regreffum contra eos creditores, quibus primo folutio eftfa&a, tumque jura eorum confi der antur. Et fi Me creditor, cui primo ab herede fatisfatlum eft, pofterior fit jure, hoe efi, precedat; tum alter creditor, qui tantum jus non habet, nullam atlionem efi habiturus. Sin vero creditor, cui primo folutio efi facla, tempore fit pofterior aut tantum jus non habeat ,pofteaque creditores potior es veniant; eo cafu pofterior es venientes duo hahebunt remedia, vel duas atliones, nimirum ablionem hypothecariam, et condiclionem ex lege. Hypothecaria atlio tum datur, quoties creditori, cui primum Jblutum eft, data res fit in folutum, quee alt er i erat obligata, tumMe creditor, qui Mam atlionem hypothecariam habet, iterum poterit actionem hypothecariam intentare. Condiclio ex lege tum datur , cum heres rem alïquam creditori alicui obligatam vendiderit, exque Mo pretio alicui primo folverit, cui tantum jus non competebat: tum Me creditor, qui potior eft in jure, a primo poterit repetere per condiclionem ex lege: quia nulla alia aclio erat prodita L. unie. cod. de condicl. ex C. Ibid.
Ende wefende liquide. Zie hier Hug. Grotius in manuduilione ad Jurisprud. Holland, lib. 1. cap. 21. num. 24. Edict. CarOliV. 19. Af^'1544. art.4.0. vol. i.placitorHolland.pag. 328. Wassenaer pratP. Judic. cap. 15. num. 41, 42, 43.
Idem bladz. 35.
Na voorgaende ceftimatie of waerderinge. Qiice aeftimatio debet fieri ex veritate non a ffiecPione L. 33 . D. ad Leg. Aquil L. 63. L. 42. D. ad Leg. Falcid. L. unie. verf. in aliis ibi quod revera C. de fentent. quee pro eo quod inter eft.
E 2 Ibid.



3<5 AANTEKENINGEN, enz.
. Ibid.
Ufufrutluarius enim fruclus perceptos fuos facit. Hic notandum, quod quotiescunque fruclus fua fponte aut ab alio fuo nomine verb. gr. a fure funt feparati, toties non cedunt ufufrutluario, nifi ab ipfo funt colleeli, vel alia ratione loco moti L. 11. § 5. D. de ufufrucl et quotiescunque fruclus f act 0 ufufrutluarii funt comparati, utpote.fi fpicaab eo ca fa, nondum tarnen excuffa, toties mox ei cedunt L. 13. D. quib. mod. ufufrucl. - Ibid. bladz. 37.
• Want foo de rechten, ofte teftamenten, /prekende van prohibitie van alienatie, niet en word geext endeer t ad allen at ionem legalem &c.foo en fyn fy ook niet te trekken of te verflaen van alienatien by coftuyme ofte ftatuyt der voorfcr. Stadt gepermitteert &c. Ultro largimur, not at hic Abrah. de Pape , fideicommisfa non esfe reftituenda, ftftatutum loei permittat, ac velit, ut uxor mortuo marito ufumfruclum bonorum fuorum lucretur. Hoe tarnen fallit, quoties fideicommisfum fuerit relitlum ad pias caufas, ut hoe noftro cafu, veluti apperet ex verbis hisce antecedentibus; Die aen den heyligen geeft van Breda karnen lullen: quoniam teftator non pra fumitur de bonis fuis dispofuiffe fecundum fiatuta lociy fed conditionem ipftus templi, ut reële tenet Tiraquellus de privileg. pia cauf. privileg. 25. Multa namque favore pia caufa contra communes juris regulas funt conftituta: ut verbi gratia in generali alienatione femper intelligatur pia caufa. Idem privileg. 30. Item pignus fimpliciter fciente ac tacente creditore alienatum ad pias caufas diretlo contra jus commune cenfetur ab eo remisfum, uti obfervatum eft ad conf. 11. vol. 2. Tiraquell d. L. privileg. 131. Denique aliud prater ea exemplum occurrit in confi. JCtor. Batavicor, confil. 20. vol. 2.
Ibid.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 37
Ibid. '
Nam nifi id fvperfiiti permitteretur, non faciïe invenirent puella maritos, quarum bona non es fent fideicommisfo gravata, utpote quarum morte, neque quoad propriet at em., neque quoad vfumfruttum, ullum emokmentum fperarent mariti. Ad qua verba primo fic refpondet Abrah. de Papf, hoe non procedere quia etiam et alia bona conjuges posfunt pojjidere quam fididei commisfo obligata, qua fibi invicem posfunt relinquere. Deinde f hoe fequeretur, plane in aliis locis, in quibus iftiusmodi fiatuta non obtinent, nulla nuptia contraherentur, cujus tarnen contrarium obtinere quotidiana experientia tefiatur. Qiiin etiam in hifioriis relatum ejl, uxor es apud veter es in dot at as j'uisfe; quemadmodum de Ju die. narrat Arrianus in lib. de reb. Jndic. De Spar tams idem tefiatur ^Elianus lib. 6. hiftor. cap. 6. Neque fine ratione Aristoteles hb. 1. poli tic or. cap. 7. reprehendit Lacedamonios, qui dotes nimis magnas mulieribus confiiluebant; ne fi fcilicet alia propter inopiam maritos non invenirent, alia vero magis propter divitias, quand bonos mores a fuis maritis colerentur, ut idem refert Plutarchus. Solon Athenienfibus interdicebat, ne virgines, licet ex ditisfimis familiis orta, plus ad novos maritos deferrent, quam tres veftes. Item Plato lib. 6. de LL., dum reipublica bene conftituta formam prajeribit, fmiliter ait, nullas dotes mulieribus nubentibus conftitui debere. Solum namque amor et animorum conjunctio nuptiis interejfe debent, non avaritia. Unde recle JCtus rejpondit in L. 2. ff. de donation. inter vir. et uxor. matrimonia non debere effe venalia.
Ibid. bladz. 40.
De refolutie van recht is, foo de voorfcr. koopers fyn geweeft bona fidei pos fes for es der voorfcr. goederen, als dejelve by goeden ende rechtveer digen titel van koope ende bonafide
E 3 ver-



38 AANTEKENINGEN, enz.
verkregen hebbende. Ende dat de voorfc. Francoys van Grimhuyfien fyne koopers heeft bedrogen, als hem niet geadverteert hebbende, dat defelve goederen, de fideicommisfaire reftitutte waren fubjecJ, foo is al klaar ende notoir, dat de koopers de vruchten van de voorfcr. goederen hebben geproft'teert, ende eyg n gemaekt. II*c fententia, fcnbit Abrah. de Pape eft vera, fi non folum res fideïcommiffo jubje&a in principio bona fide et juflo titulo ab emptoribus fuerit pos fesfu, verum etiam', ut ex intervallo et per totum tempus bona fides adfuerit: quoniam non inter eft, an ab initio quis malafidepofederit, an vero poftea poffidere cozperit; nam ex quo cognoverit posfes for, rem allen am effe, ex eo tempore frutfus fiuos non facit; quemadmodum bene refponfum eft ab. JCto. in conftl. Batavic vol. confil. 170. Idem dixerim de fructibus poft litem conteftatam perceptis ; quia poft id tempus omnes indiftincle posfesfbres dicuntur nuila fide poftidere Groenew. ad L. 11. cod de reivindication. num. 1. Confequitur omnes indiftincle mal* fidei poffesfores ad omnes frutlus reftituendos tenerifmul cum ipfa re; puta de extantibus reivmdicatione, de confumptis vero condietione. L. 3. cod. de condiction. ex lege. Et non tantum mal* fidei po fesfor tenetur de fru&ibus perceptis, verum etiam de percipiendis, hoe eft, qui apetitore commode percipi potuijfent, fi ipfe rem habuiffet; cum alias negligentia poftefforis dolofi contra rationem et leges ipfi'effet damnofa per L. 5. cod de reivindicat. Not andum tarnen eft, non omnem indiftincle bon* fidei poffe/Jbrem poft litem conteftatam pro pradone haberi, fed folum ut cafum, fi res ab 'ipfo fuerit evicla: Caterum fi vicerit, atque abfolutus fuerit, quod ad fruclus iterum pro bon* fidei po feffore habebitur, ftcque eos lucrabitur, quia idem efi ac ff nulla lis ipfi mota fuiffet. Ergo non tantum ejficit fola frucluum perceptio,
ne-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 39
neque etiam fola nuda cura, ut bona fidei poffeffor fruclus fuos faciat, ut nonnulli exiftimant; verum caufa principalis ejl bona fides, qua facit, ut poffeffor quoad fruclus pro domino habeatur arg. L. 48. in pr. ff. de adquir. rer. dom.. Argumento eft, quod poft amisfam rei poffeffionem ea ei dentur remedia, quibus commode poffeffionem poft recnpe-, rare, qua non dantur., nifi vero domino. Quod non folum obtinet in fruclibus induftrialibus, qua operam humanam et laborem exigunt; verum etiam in civikbus, qua non ex ipfo rei corpore proveniunt, fed extrinfecus occafione rei adquiruntur; cujus modi funt ufura, mercedes, penfiones, reditus annui: qui quam visproprie fruclus non fint, tarnen inter eos computantur, utpote eos reprafentanles L. ia r. ff. de verbor. fignific. At major dubitatio eft de fruclibus natur alibus, hoe efi, qui fponte et fola natura oper anteproveniunt , nullamque ferme hominis induftriam et laborem requirunt: quos fimiliter decimus bona fidei poffefforem lucrari ac fuos facere , utpatet ex L. 48. in pr. ff. de ad quir. rer. domin. qua generaliter et absque ulla difiinclione ait; Bona fidei poffesforem omnes fruclus lucrari: ut pr opter ea haud ft limitanda; quoniam generalia generaliter et absque ulla refiriclione debeant operari. Neque erronea eorum interpretatio efi admittenda, qui vocabulum omnes in cit L. 48. duntaxat referunt ad fruclus indufiriales, non vero ad natur ales: cum potius contr arium posfet colligi, ex Verbis hisce antecedentibus, non tantum eos, qui diligentia et opera ejusprovenerunt; deinde, quia dicliones omnïs nullus, nemo, quemadmodum et alia univerfales univerfialiter ac fine ulla exceptione operantur Cardinal. Tufchus concluf. Tom. 2. litt. D. concluf 316. L. 2. in princ. cod. defumma Trimt, fic quoque Virgilius.
Et tonitru coelum omm ciebo.
Por-



to AANTEKENINGEN, enz.
Porro noftra fententia confirmatur per L. 78. jf.reivindication: ubi JCtus ait, cum oliva excuffa eft, ftatim eam bona fidei pojfeftbrem lucrari, qua nullam operam humanam aut induftriam requirit: imo quamvis requireret, tarnen ad bona fidei pojfeftbrem pertineret: quia et tam frucJus natur ales dicuntur, qui laborem et culturam; quales funt fegetes nee non fata omnia: et quia caufa adaquata non eft cultura et cura, fed bona fides, ut jam ante ditPum eft. Palladius de re ruftica lib. 1. Tit. 6. et 7.
II. Deel confultat. 20. bladz. 41.
Illud teftamentum cenfetur tantum in fe favore pia caufa. continere claufulam derogatoriam et ftc, ut revoceturperpofterius , necejje ejl, ut contineat pofterius fpecialem prioris revocationem. Vide, monet hic Abrah. de Pai-e, qua obfervata ad confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. confil. 16. pag. 3 67.
Ibid.
Niet jegenftaende het zelve is continerende een generale claufule revocatoir. En fchoon het anders een algemeene regul in Rechten is, quod revocatto generaliter tantum operetur ad omnia, quantum fpecialis ad fingula, foo ceffeert fuLx in Legaten aan den armen gemaakt, en dit om dat de Legata ad pias caufas foo feer favorabel zyn, dat teftamenten ad pias caufas, die tot godvrugtige oorzaaken gemaakt zyn, geen volkomen folemniteyten vereyffchen, als te fien by van dbn Bergh Nederl. advysb. 1. Deel confil. 195. in fine pag. 448. Confilia hic 4. Deel conf. 112. pag. 200. Utrechts confil. 3. Deel conf 147. pag. 625. n 1. et 2. en pag. 616. num. 4. doch zie hier tegen confilia hic 2. derde deel. confi. 163. pag. 449. num. 1, 2.
Ibi'd.'bladz. 42. in margine..
De detraitie yan de Trebellanique portie magh de Kindskin-



op df/HÖLLANDSCIIE ADVYS EN, enz. 41
kinderen worden verboden. Dus dat men aan Kindskinderen 'Neven en Nichten, nae het gevoelen van eenige Rechtsgeleerden, de detraclie van de Trebellianique portie mach verbieden. Zie hier ook confilia 4 Deel conf. 210. bladz. 378. Van den Bergh Nederl. advysb. 3. Deel. conf. 9. bladz. 33.' en conf. -84. bladz. 186".
II. Deel confultat. 21. bladz. 43.
/. Ende de gelegentheyt van hare middelen, neeringe, ende hare gantfche fortune aldaer ge/lelt hebben. Nam ad domicilium conftituendum requiritur animus confftendi, ut fiedem ibi fixam quis conftltuat, non f ad tempus, legationis, mercatus, ftudiorum caufa quis ibi commoretur Donell* lib. 17. cap. 12. Brunnem. ad L. 2. cod. de incol. et ubi quis domicil. n. 2. s • Ibid.
•. Ende dat dien volgende de fucceffte van des felfs kinds ■naer-gelaten goederen gereguleert behoort te werden na dé rechten, ufantien, ende ordonnantiën, op. 't ftuck van fucceffien aldaer plaets hebbende. Scilicet quoad bona mobilia, cum ea cenfeantur esfe fub jurisdiBione ejus loei, in quo defunBus fuum habuit domicilium, L. 35. jf s.D.de heredib. inftit. L. 32. in fine jf. de pignor L. 26. in princ. jf. de legat.- 2. L. 44. L. 8(5. D. de legat. 3. Carpzov. part. 1. conft. 29. defin. 21. n. 2. Nam quoad bona immobilia feu omnes res foli hac res fie fie aliter habet, cum ea tantum fub territorio ac jurisdiBione ejus funt loei, in quo jacent L. I. in fin. L. uit. cod. ubi in rem aB. L. un. cod. ubi de heredit. etiamfi dominus eorum alibi habeat domicilium. Ergo. et ftatutis illius loei ac jurisdiBionis obftringuntur. Ckrvzov. part. 3. conft. 12. def. 12. Utrechtf. confult. 1. deel confi 73. pag. 264. /z.55, 56. ;
F Ibid*



42 AANTEKENINGEN, enz.
Ibid. bladz. 44.
Soo en kan in defen niet gehouden nochte verflaen worden, dat het voorfcr. kint fyn domicilie verandert, ende V felve van Oudewater tot Utrecht getranfereert heeft &c. Hujus contr-arium, fcribit hic Abrah. de Pape, late probavimus in obfervationibus ad confil. Jclor. Batavicor. vol. 1. confil. 125. pag. 185, 186, 187.
Ibid.
Ofte dat ook 't felve door het ver treek van fyne voorfc. moeder na Utrecht met V felve kint, gedaen heeft konnen werden, om dat het voorfc. kint, geenige meyninge nochte intentie, in dat vertreck naer Utrecht en heeftgehadt, nochte ook en heeft kunnen hebben, omme van woonplaetfe te veranderen , ende elders fyn domicilium te conflitueeren &c. Ultra cit hic Abrah. de Pape, largimur, filium impuberem fuum domicilium mutare aut alio transferre haud poffe, utpote non fatis firmi judicii: quamquam illud recle confiituatur ac transferatur voluntate parentum fuorum; quod eundem habet effeBum, ac fi fibi ipfi hoe impubes confiituiffet: quomodo etiam recle refpondit JCtus in confil. Batavic. vol. 3. torn. 2. confil. 32. et late diBum ante efi ad d. confil. JCtor. Batavic. vol. 1. conf. 152. pag. 187.
Ibid. bladz. 45.
Ende dat fulcks die veranderinge by haer gedaen is, niet fo feer om het domicilium te veranderen, als omme haer voorfc. kints herediteyt faucuperen, de welk tot interpretatie van mutatie van domicilie niet aengenomen en behoort te werden, als res pesfimi exempli et triftifjimi exitus arg. L. uit. C. de pacl. Hac lex citata uit. C. de pacl. nihil plane ad rem facit, ait hic Abrah. de Pape ; quoniam duntaxat dicit, quod paBa de viventis alicujus hereditate inita non valeant; quod hic dici nequaquam pot efi, utpote cum nullum
pac-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 43
j>Mum inter filium atque ejus matrem de hereditate jit inter pofitum. Imo licet hoe demus, tarnen hujus doclijfmijuris JUt fententia non effet vera, propterea quodhodie iftiusmodipacla de fibi invicem fuccedendo juftineantur, ut late demonftravi* mus ad confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 83. pag. 90,. 01 92 Neque res pesfimi exempli dia poteft, quod mater filio fuccedat, uti hic JCtus in fequentibus exijtimat; qmnimo poüus hoe juri naturali conveniens eft: adeo quidem id jure novo hoe efi ita conflitutum, ut quamvis etiam mater wgenua tres liberos et ingenua quatuor non peperisfet, po fit tarnen liberis fuis fuccedere L. 2. de jure liberor. quod olim per SCtum Tertullianum fic fuerat cautum; quemadmodum patet per <S 2. 4. J. de'SCto. Tertullian. Hujus nova conftitutionis ratio illa erat, ne fcilicet matres, quibus nulla ferme fpes erat in fucceffione liberorum relicla, partus fuos abortionibus abigerent', quod non raro eveniebat: deinde ne tam facile infantes exponerent, quod antea frequentijjime faclum fuijfe conftat ex Floro lib. 1. cap. 1. et Plutarcho atque aliis. Moris namque fuit, ut poft partum editummox obfletrix in terram matrem eum exponeret ejusque opemimploraret, ut aufpicaretur. Plinius lib. 2. natural. hiftor. cap 63 in pr. Atque ea ratione infans tn terra pojitus a patre vel tollebatur, vel terra, tanquam communi omnium matri, relinquebatur: quamquam patres eos femper tollerent ac educarent. Quo refpicit ille locus Juvenalis/^. 9. Tollis enim et libris aclorum fpargere audes, Argumenta Viri, forisque fufpende coronas, Jam pateres, dedimus quod fama opponere posjes, Jura parentis habes, propter me fenbens heres Legatum omne capis, nee non et dulce caducum.
Ex quo fimul discimus, poftquam parentes liberos fuos ■* F 2 Jujtu*



44 -AA N T E K E N I N G E N, enz.
fuftulisfent, eo ipfo eos quaft heredes omnium fuorum bon&r rum fuijfe declaratos: unde fapifftme fit mentio in fcriptis legibus de filio suscepto ; veluti in L. 6.C. de nupt. quamvis quidam ibi legendum velint filios conceptos pro susceptos, fed male. Caterum hoe jus exponendi liberos maxime apud Romanos erat in ufu, qui in eos habebant magnam Mam patriam poteftatem, nempe jus vita ac necis et per confequens etiam eos pot er ant verberare, coercere: cum tarnen ipjis non licitum effet liberos vendere aut in fervitutem redigere, quia Uberum corpus nullam aftimationem recipit L. 10. C. de patr. poteft. Nifi forte venditio fieret in cafum necejfitatis, veluti ob famem: ita tarnen ut ipfis fuerit integrum , reddito pretio, eos iterum in libertatem proclamare L.2.C. de patrib. qui filios diftrax. verum pojtmodum ficuti' dominorum in fiervos, ita quoque parentum in liberos, poteftas eft maxime coarctata, cum longe fuerit humanius eam potius in pietate, quam atrocitate confftere; qua etiam caufa eft, quod jus fuum pater amittat, jieum aliena mifiericordia quam ipfe non habet, expofuerit, atque infuper animadverjioni fubjiciatur L. i. C. deinfantib. expo fit.. At qualis animadverfio ac pozna in tales parentes fuerit confiituta in cit. L. 2. C. non exprimitur: unde nonnulli conjiciunt, eam poenam fuifje arbitrariam atque extraordinariam;. fed, uti exiftimamus, falluntur; nam in Novell. 153. cap. 1* in fin. exprejfe dicitur, eos poena quinque librarum auri multari. Ibid.
Filii enim fequuntur originem patris non matris et civitatem, ex qua pater oriundus eft. Hoe vero, dicit Abrah. de Pape htc, /? concedamus, ex eo tarnen non recle concluditur; Filium ibi femper domicilium habuiffe: fiquidem ea prafumptio elidittir, fi probetur vel fe ipfum in alium locum,
£ l " "vel



or dk HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 45.
yel alium pro eo hoe alio transtuliffe L. 5. in pr.et% 1. ff. de probationib. Qjria fcilicet omne accedens preefumitur effe in eodem ftatu, in quo ante fuit, nifi forte ejus mutatio probetur L. 11. ff. fin. regundor.
II. Deel confult. 22. bladz. 45. Dunckt {onder correBiè) hoewel Teftamenten, by een vader onder zyn kinderen gemaakt, mach gemaakt werden, fonder fbdanige folemniteiten, als van noden fyn, in de confectie van andere teftamenten. Adde ditla, monet hic Abrah. de Pape, ad confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 72. pag. 87. Et hoe verum dicit effe, tum demum concedimus, quoties teftamentum inter liberos conditum fine folemnitatibus alias requifitis Us fuerit favorabile: fiecus vero hoe obtinet , quoties liberi a parentibus fint prateriti, ut hoe nofiro cafu, fic ut cuivis apparet: quemadmodum late obfervatum ad confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. confil. 93. pag.io', 109, 110. . Ibid.
Gemerkt die voorfcr. kinderen daar inne niet mogen vergeten, maar vereert moeten werden uyt titulo van infiitutie. Dat de voorfcr. teftament in fcharpigheid van rechten niet mach beftaen in het geheel, foo datleyt, doordien die voorfcr. teftateur vergeten heeft Machtelt zyn Dochter te laaten haar legitime portie by titule van infiitutie. Neque, prout hic notat Abrah. de Pape, hcec fententia efi juri conformis: quippe cum parentibus inter liberos teftandi folemnia ftnt remisfa, conjequitur eos poffe fuis liberis legitimam relinquere quocunque etiam titulo, omiffa licet inftitutione. Vide ditta ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 72. pag. 74, 75, 76, 77.
Ibid. bladz. 46.
Doch nademaal in teftamentis inter liberos femper fubinF 3 telU-



45 AANTEKENINGEN, enz.
telligatur claufula codicillaris &c. Adde, fcribit hic Abrah. de Pape, qua obfervata ad confi. JCtor. Batavicor. vol. i. ut confil 72. pag. 82. Ibid.
Nam qui apud hofles funt, habentur pro deportatis L. amijfione § qui deficiunt ff. de capitis diminutione. Similiter ait hic Abrah. de Pape , neque hoe probatur per hanc citat. L. amiffione jT qui defic. ff. ubi plane nullum verbum extat de iis, qui apud hofles funt, quod pro deportatis habeantur, uti ibidem videre eft. Et hcec comparatio omninoclaudkat; f quidem maxime differunt illi, qui apud hofles habitant, ab iis, qui ob aliquod maleficium in infulam funt deportati. Deportationis namque Qqua in locum aqua et' ignis inter ditlionis fuccefftt L. 2. § 1. f. de pan.j pcena eft capitalis, ad quam homines facinorof perpetuo a civiiate Roman a exules in certa quadam infula maner e cogebantur L. 6. ff. de interdict, et relegat. Hi jura civitatis Rom. et familiam item patriam poteftatem, jus tutela omniaque, qua a jure civili funt introdutta, amittebant: unde ditli fnnt dxQhtUt id eft extorres in L. 1. § 2. de legat. 3. Hinc mortuus deportato comparabatur § 1. J> de capit. diminution. Mortuus civiliter civiles acliones exercere prohibeturr non obftante L. 22. § 5.^ mandat ubi dicitur: deportato' utilem mandati aBionem dari. Unde quidam colligunt, deport at urn ea, qua juris civilis funt, non amittere. Et enim' dicimus, eum quidem mandare poffe, quoniam ea, qua juris gentium funt, deportatus rctinet, quo in numero eft man- ■ datum L. 5. ff. de juftit. et jur. ftc quoque naturaliter deportatus potejt obligari, caterum acliones, quas ipfa obligatio-' nes producunt, jure civili introdutta et comprobata funt per L. 2. § 6. de origin. juris. Quapropter deportati etiam rerum dominia, qua poft condemnatisnem acceperant, qua-
que



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 47
que habent ex jure gentium, in alios civiliter transferre poter ant arg. L. 2. cod. de bonis projcriptor. Ibid,
Ideoque f Mis aliquod relinquatur, nullum ejl, neque ad fiscum pertinet. Imo omnia deportatorum bona ad fiscum pertinent arg. L. 97. ff. de regul. jur. contra quam hic refpondet JCtus: quod etiam locum habet, quamvis id non fuerit in condemnatione expreffum L. 8. cod. de poen. Olim etiam liberi parentum deportatorum a bonis eorum per fententiam arcebantur: quamquam jure novellatum id fit mutatum, eaque defcendentibus relinquantur Novell. 134. cap. uit. Idemque confirmatur ex Dionysio Halicarnassens. lib. 7. antiq. de Martio Coriolano; qui cum in in exilium e domo exiret, nihil omnino fecum accepit, ne eorum quidem «« ™ ^yi* w»<trr<** tptwv- Ex quo loco et judicio Coriolani videtur po fe colligi, antiquitus bona exulum non fuiffe in fiscum redacta, (i liberi fuper e fent, quamvis etiam crimen Ufie majefiatis ab eorum parentibus perpetratum fuijfet.
Ibid.
Qtiia nemo cogitur invitus maner e in communione, nifi tefiator aliter dispofuerit &c. At contraria fententia, fcribit hic Abrah. de Pape, ejl longe verifimilior, nimirum tejlatorem non poffe in teftamento fuo cavere, ne a bonorum communione discedatur et bona nunquam dividantur: quoniam ne inter viros quidem iftiusmodi conventio eft valida arg. L. 14. § 2 jf. commun. divid. ft convemat inquit JCtus, ne omnino divifio fiat, hujusmodi paclum nullas vir es habere manifeftum eft. Cui confequens eft, idem non poffe disponi in ultima voluntate: fubeft namque eadem ratio, puta ne diftordite ac lites inter focios oriantur: quapropter hic relle argummtamur a coatraffibus ad ultimas voluntates, ex feuten-



4.8 AANTEKEN IN GÉ N, enz.
tent ia Nicolai Everhardi in loc. legahb. loc. 36. num. 1.2. Et hanc fententiam communem effe tefiatur Curcius in confil: laudatus ab Julio Claro lib. 3. fent ent.teftament. quaefl. 67. num. 1. 2. Neque nobis obftrepit L. 1. in princ. ff.pro foc. in qua ab JCto. refponfum eft, focietatem in perpetuum poffe contrahi: ex qua colligunt quidam, ergo communio. quoque femper inter focios poteft durare. Enimvero dicimus vocabulum perpetuum cum grano falis effe accipiendum, hoe namque non fignificat in perpetuum et femper, fed duntaxat, donec Socii vivunt, quemadmodum id ex verbis cit. L. 1. ff. pro foc. fatis abundeque poteft colligi. Siquidem ' verbum perpetuum varios habet fenfus jT 1. J. de perpet. et , temporal acdion. Semper tarnen debet accipi fecundum fiubjeclam materiam; qua ratione etiam determinationem temporis, ultra quod non poteft excedere, recipit L. 3. Cod. de prafcript. 30. vel 40. annor. Quomodo in fucceftone intelligitnr, quamdiu aliquis erit fuper fles Forster. lib. 1. obfervat. cap. fin. Sic in praficriptione intelligitur de fpatio triginta vel quadraginta annorum, quamdiu atPiones dura-^ ■ re pojfunt Tiraquel de retraB. convent. § 1. gloff. 2. num. 11. Amplius pradiclis non obftat, quod teftator habeat poteftatem prohibendi, ne bona unquam alienentur, neque familia exeant, ficut patet ex L. 114. § 14. f. de legat 3. unde concludendum videbatur, idem quoque juris in focietate obtinere poffe: quia ubi eft eadem ratio, ibi quoque idem jus eft ftatuendum. Resp. poffe concedi antecedens oppoftti argumenti: at negari conjequentia debet: quoniam inprohibitione, ne res extra familiam alienetur, nulla poteft oriri discordia, ficuti ex bonorum communione, qua eft mater litium ac discordiarum: quanquam haud negemus, poffe conveniri inter focios, ne intra certum aliquod temporis fpatium ulla fiat benorum divifio; cujusmodi conveutio omnino eft valida
d.L.



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 49
d. L. 14. 2- in fin. Sichard. ad pr. C. communi divid. num. 6,
II. Deel confiidtat. 23. bladz. 47. Ende dat naer rechten yemant kan fierven met verfchey* den codicillen. Et cum diverfts diverfiarumque rerum, L. 6. § 1. D. de codicill, nee de prioribus quicquam detrahitur per pofterior es, nifi fint contr arii L. 3. cod. eod. et in hoe iterum a teftamentis differunt; nam plura teftamenta unius hominis effe poffunt: fied prius fiemper rumpitur a pofterior e % 2. Inft. quib. mod. teftam. infirmant.
II. Deel confiidtat. 24. bladz. 48.
Hier wort geadvifeert, dat de maatfehappie zynde verbrdken, 't verband der goederen, waar door het uit kragte van de gemeenfchap der goederen gehouden was, cefleert; derhalven indien de fchuld, voor dato van het huwelyck gemaakt , door de man of vrouw ftaande huwelyk niet was gevordert , geen recht tegens de langslevende werd behouden, maar alleen op des overledenens erfgenamen, en is het felve ook aldus gedccideert by Neostad. de patP. antenuptial. decifi. 12. & 13. Zie hier wyders Loenius decifi. et obfervat. cafi. 99. pag. 425, 426". in not. Van den Bergh Nederl. advysb. 2. deel confi. 197. pag. 557. Abrah. van Wesel in comment. ad Novell, conftitut. Ultrajecl. art. 6. num. 6.
Ibid.
Dunckt (onder correclie) nademael de voörfchr. fchulden gemaekt zyn, by B. voor dato van haer huwelyck &c, dooide dood van de voorfcr. B. is gefcheyden. Dat daeromme de voorfcr. A. niet gehouden is, de voorfcr. fchulden, in 't geheel of ten deele, te betalen. Vide diéa ficribit hic Abrah. de Pai-e ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 39. pag.
6'7'8'9' G 11. Deel



$ö AANTEKENINGEN, enz,
II. Deel confultat. 25. bladz* 49. Hier wordt geadvifeert over het recht van aenwaifen, wien aangaande van wegen de Graeffelykheid van Holland en WeftViïesland gefuftineert wort, dat dezelve, als een gevolg van de wateren, aan de Graeffelykheid behoren toetekomenplac. yan den 22. May 1559. Het welck wederom van anderen ontkent wort, fulks dat om de verfcheidenheid van de gewoonten en gewefene vonniifen, wat dien aengaende voor recht moet gehouden werden, vry onfeker is tefte Hugone Grot. Introd. lib. 2. part. 9. verf. in Holland. Doch jalva meliori calculo is wel waarfcheynelyckft, dat wel de Eilanden en aenwalfen, de welcke in de Rivieren en Landgemeene wateren alleen en van het ander land afgefcheiden (vulgo waarden) opgeworpen werden, de Graaffelykheid aankomen, Qiium enim hodie flumina publico principis dominio adferipta et regalia fint, necefarium quidem eft alluviones cateraque incrementa in pluminibus nata ad principem pertinere, aut ad eos, qui jure ftbi a principe concejfo gaudent. Atque ita interpretandum eft placit. yan den 22. May 1559. Zie Grot. Introd. lib. 2. part. 9. yerf. dat fodanigh, et in lib. de jur. heil. ac pac. lib. 1. cap. 8. § 8. Christin, yol. 4. decif. 86. num '. 7. Lamb. Goris adverf. de differ. jur. ƒ 23. Zypmvs notit.jur. Belgic. tit. de jur. Fisc. yerf. res communes Perez. pralecl. in co cl. tit. dealluv. num. 8. Maar het felve kan niet toegepaffc worden tot het geene de zee ofte de ftroomen ongevoelyk aan ymands Land aenbrengt en alzo wafcht en aengroeit. Van het welcke alfoo by ons niet exprelfe is geftatueert, moet verftaan werden volgens het voorfchrift van de Roomfche Rechten toetekomen den eigenaar van het land, daar aan de aenwafch gefchiedt § 20. § 21. Inft. de rer. divifton. gelyk door overloop van fand by overftuyvinge den Heer van eenige duynen ofte wildemilïen aankomt



opdeHOLLANDSCHE ADVY5EN, enz. 51
komt het aenbepaelde Land, het welk den tyd van tien jaren met fand bedeckt, fodanig, dat het de wildernis gelyck werdt, onafgeheint blyft leggen. Grot. Introd. lib. 2. part. 9. in princ. Am fchryft van het regt van aenwafch Sim. van Leeuwen in paratitl. jur. noyijjim. En Vinnius laat 'er zich aldus over uit: Wat in deeze Landen omtrent de toevloeyingen rechtens is, kan in geen zekere en algemeene befchryvinge begreepen worden. Uit de naam van de Vorft word 'er gedreeven, de aenwaifen als gevolgen en aenkleevingen van de rivieren alleen rechten van de fchatkift te zyn. andere daer en tegen ontkennen het zelve, en is deeze zaak wegens de verfcheidendheid van de koftuimen engewysdens, zeer twyfelachtigh. Zelfs is in Zuid-Hollant eertyd niemant gevonden geweeft, dewelcke het recht van aenwas zich zelve aenmatigdc, als de geene, die zeide, dat recht.aen hem van den Vorft toegeftaen te zyn, of het land hem aengekomen te zyn met zoodanigen recht, als de Vorft het zelve hadde, dat is tot de revier toe te ftrekken. Dit blykt dat de landen tuften de maes en yifel geleegen, en om datze in de opdracht brieven en chyns boeken altyt gezeid wierden tot de rivier toe te ftrekken. Dit blykt, dat de Landen van de Vorft aen iemant met fekere bepaclde maet toegeftaen zyn p-eworden, het recht van aenwas niet hebben, en het geene buiten die maat koomt toetevloeyen, tot de fchatkift te behooren. In Zeeland worden den Leenmannen de aenwaifen niet betwift, nochte den geenen zelfs, die van burgerlycke zaeken alleen rechters ftellen; om redenen, dat ze met dat rechtsgebiet te gelyk de algemeenheit der Landen hebben ontfangen, behoudens het geene den byzonderen toebehoort. Want vermits die Landen eertyds het Volk of den Vorft hebben toebehoort, of van den Vorft droog zyn gemaakt, verkrygen de Leenmannen het eigen recht, het b G 2 geene



52 AANTEKENINGEN, enz. geene het Volle of de Vorft heeft gehadt. Zie Grot. Inleid, i. boek 9. deel et Ub. de jur. bell. ac pac. cap. 8.n. 12. et 15. adde Groenew. de LL. abrog. ad § 20. de rer.divif. Ibid. bladz. 51.
Anders verjlaet men gemeynlyk, dat de Graejfelykheyt, ra1 jwz aemvajjen , tf//«>v>, alleen alomme toekomt, ojfa de gene, V felve recht van de Graejfelykheyt verkregen hebben : eenige by vrye giften, als all'odiael goet. Neque hoe crediderim, Jcribit hic Abrah. de Pape , addita ratione, cum non in locis paucisftmis, ut hic arbitr at ur JCtus, fed in plurimis pertineat ad eos, ad quorum agros ea eft adjecla: alioquin, ft ad fiscum ea fpeharet, omnino juri civili et naturali five gentium contrariaretur, ut patet cx § 20. Inft. de rer. divif. ubi alluvio inter modos acquirendi domini ex jure gentium refertur. Ratio eft, quia aquum eft, ut accejforium fequatur fuum principale, item pars totum L. 178. de re gul. jur. Ilucporro conf er. L. 3. C. de alluvionib. ubi refcribitur: Fiscum non debere iucrementa fluviatica fibi vindicare, neque ob ea tributa augere, fed ea po fejforibus agrorum adquiri neque a quolibet peti. Et profeclo, fi dominus territorii incrementa fluviatica fibi pojfit jure dominii vindicare, omnino inter res publicas et privatas diftinclio penitus evanes eer et, quod nullo modo fieri debet: quomodo recle ac dotle refpondit JCtus in confil. Batavic. vol. 5. confil. 199. Atque ita in Gallia adhuc in ufu effe, tefiatur R. Choppinus de doman. lib. 1. cap. 15. n. 6. Nimirum hoe ita confiitutum eft contra eos, qui ripas fiuorum agrorum reficere aut munire negligunt, cum jura vigilantibus fint fcripta: quamvis poft dici, neminem pofte fluminis alveum naturalem mutare; cum tarnen, eo obftante, fatis fuperque posfit ripam adverfius impetum fluminis rapidi munire, ut refcriptum eft in L. 1. C. de alluvionib. Ergo
ih



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 55
ittud incrementuin, quod fundo meo a fluvio paulatim adjicitür , id etiam ad me jure gentium five naturali pertinet, etprimi domini effe dejinit d. L. 1. C. Aio paulatim; nam fi tota pars terra vicini per vim fluminisfit detraBa, et ad meum agrum fuerit appulfa, non erit mea, fied ad priorem dominum jpeétabit: nifi forte per tantum temporis fpatium fundo meo haferit, usquedum arbores, quas fiecum traxit, in eum fundum jam radices egerint, ex quo tempore videntur illa vicini fundo adquifita esfe: quoniam tum novafipecies eft fa&a, ft meo agro jam coaluerint § 21. 23. J. de rer. divifion. Et quia alluvionis incrementum eft maxime . inconftans, indeque licet ager meus fuerit auBus, ob id tarnen majus tributum ei imponi nequit L. 3. C. de alluvion. Neque huk concluftoni adverfatur L. 2. C. eod. ubi Impp. ajunt: fi priftini domini pradium fit diminutum, eatenus quoque debere tributum diminui: et contra fi fit auBum, eatenus quoque tributum effe augendum: Dicimus hoe folum procedere in enundatione, qua longiffime differt ab alluvione, quemadmodum ex princ. cit at. Leg. apparet, et jam ex antediBis poteft colligi. Ibid. bladz.,'52.
Aangaande de tweede fioorte van dyekagie, hier voren verhack , van in de landen, die voortyts nog bedyekt geweeft fiynde, weder geinun'deert, ende langen tyd met er zee gemeyn zyn blyven ryden, moet noch jekere diftin&ie gemaekt worden, ofte met de voorgaande inundatie, de eygenaers van de landen, de felve, niet geheelhebben geabbandonneert, oft de poffelfte der felver gemaintineert, foo fiy beft mogten? ook met vogeleryen ende viffcheryen &c. Imo firibit hic Abrah. de Pape, licet graviffima fuerit inundatio, neque poffeffio agri inundati aucupando vel piscando fuerit retenta, tarnen is pro dereliBo non habebitur, nift decem anni jam
G 3 fue-



54 AANTEKENINGEN, enz.
fuerint elapfi H. Grotius de jure belli ac pac. kb. i. cap. 8 § 10. num. 1, 2. confü. JCtor. Batavic. vol. 6. in append. conf. 1. Sed et princeps nonnunquam prof gebat certum aliquod tempus, intra quod dominus agri inundati monebatur eum exfccare, velaggeribusmunire, quod ji negligeret, deinde monebantur illi, qui jus pignoris vel hypothecam in eum habebant, nee non illi, quibus juris•diclio "five civilis five criminalis competebat: et ji illi omnes hoe negligebant, ipfe Princeps eum jiccubat atque fibi vindicabat Grot. cit. loc. At de jure Rom. per inundationem agri proprietas non amittebaiur; quapropter fi aqua iterum recefjfet, ejus ager permanebat, cujus et ante fuerat § 24. J. 'de rer. divifion. Fundamentum ejl; quia inundatio fpeciem fundi non commutat: hoe eft, per inundationem illico tantum agri coöperiuntur non minuuntur: et quamvis de qualitate quid mu~ teut, non tarnen eorum fub ft antia mutatur L. \. % 9. f de flumimb. et ne quid in flumin , fequitur id, quod vulgo jaïlari folet, ocenpatum fequi conditionem ipftus occupantis, non debere intelligi de inundationibus temporalibus, fed perpetuis: et F. 23. jf. quib. mod, ufufr. vel uf. amitt. in qua JCtus ait: ft alicujus ager mart vel flumine inundatus fuerit,^ eo cafu proprietatem amitti, ac ne piscando quidem pofte retinere, ejt intelligenda, cum non folum pradium fuerit a flumine cóöpertum, quod priftinum alveum retinet; verum etiam, quod tanto impetu irrupit, ut plane novum alveum ejfecerit; unde non mirum eft, eo cafu ejus agri propriet atem amitti, nee rescitur, f flumen rurfus novum alveum non ejfecerit, fed in eo permanferit. Ibid. bladz.- 53.
In welcke meeren, hoewel die fomtyds drooge, fomtyds voller van wateren zyn, five paludibus, ftagnis aut lacubus comparare velimus, is 't egt er feker, dat nog de natnyre
daer



öp de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 5*
daer in geen aenwaffen en geeft. Ideo, ait hic Abrah. de Pape , feil. jus alluvionis in paludibus ac ftagnis non habet locum, quia fuos antiquos terminos retinent, quamvis crescant et deer esc ant, unde nunquam acccjfonem aut decesfionem in vicinis pradiis facit L. 12. in pr. jf. de adquir. rer. domin. Idem dixerim de agrls limitatis; nimirum quia et hi certa ac determinata menfura conftant L. 16. jf. eod. Qui vero agri fint limitati d. C. 16. fcilicet, qui ab 'hojlibus deviBis capti, pojlea inter popilum Rom. ea conditione funt difiributi , ut certis aliquibus limitibus definirentur, et fi quid eos fines excederet, hoe non ad ejus posfefforem, fed ad publicum pertinebat, neque jure alluvionis gaudebat H. Grotius de jur. belli ac pac. libr. 2. cap. 8. ff 12. num. 1, 2. addend. Sigonius lib. 1. de anti quo jure provinciar. cap. 8.
II. Deel confultat. 26. bladz. 55.
Met fyn wille oft fchult het Schip van de voorfz. B., met hop geladen, heeft in den gront gefeylt, dat hy is gehouden de geheele geleden fchade te vergoeden. Zie hier Groenew. de L. L. abrogat. ad L. 29. § 4. D. ad Leg. Aquil. en de advyfen'die gevonden worden agter de nederl. pract. van Sim. van Leuwen adv. 12. en de verfamelinge van advyfen, certificatien ende gewysdens rakende het vergoeden van de fchade , die de binnelandfche Schepen malkanderen aandoen te Deventer by Marinus de Vries in den jare 1743. voor de vyfdemaal gedrukt; en doet 'er by de advyfen over den koophandel en zeevaert onlangs door den Heer Advocaat Barels uitgegeven I. Deel, en aldaar de advyfen wegens aenzeilinge; Zie ook H. Grotius IntroduB. lib". 3. tit. 38. num.iB. II. Deel confultat. 27. bladz. 57.
Quaritur oft B. niet en is gefundeert, hem tegen den voorgenoemden C. eyfehende den voorfcr. koorn pacht, t oppo-



5<5 AANTEKENINGEN, enz.
pofeeren ? foude beduncken jae, mits dat B. aan C. niet en is geobli'geert, neque ex contr aclu (als met hem defen aangaende niet gehandelt, noch hem de betalinge dejês pachts belooft hebbendej. Ultro quidem largimur, ïnquit hic Abrah. de Pape , pojfeftbrem agri non ejfe B., neque ex contr aBu neque ex quaft obligatum: nifi forte absque ulla interruptioneper tanti temporis fpatium folverit eos reditus', quantum ad prafcriptionem fufficat; eo namque cafu ex praftatione tot annorum pra fumitur titulus prafenptus effe: idque i a decifum eft in L. 5. C. de ufur. et L. 13. in pr. f. eod. ubi dicitur; Expraftatione diuturnaprafumi paclum de minoribus uj'uris; quod ante prace ferat, quoniam quis non prafumitur per tantum temporis fpatium fine ulla caufa aut gratis onera fubiijfe; quomodo recPe tenet Sichardus ad L. 1 o. C. de petition. hered. num. 4, 5, 6. et feqq. concludimus tanti temporis folutionem effe necejfariam, ut folvens etiam in poft erum teneatur, quantum fufftciens eft ad prafcriptionem, hoe eft, triginta tria annorum; non quindecim aut fexdecim fatis funt, uti male opinatus eft JCtus in confil. Batavic. vol. 6. in append. confil, 13 6. in pr.; quia hodie in omni praficriptione majus tempus requiritvr, quemadmodum late oftendimus ad confil. JCtor. Batav. vol. 1. confi.199.pag. 224. Aüoquin fi pra fatum tempus non fuerit elapfum, ufura vel reditus ab emptore non debebuntvr in pofierum, quamvis etiam cum eo onere ager fuerit venditus; quia tum duntaxat erit folutio nu da ac fimplex, unde nullus titulus prafumitur. In contrariam fententiam nos non trahit L. 28. de pacl. At refponde ibi agi de paBo nudo, ex quo confiat de jure Romano nullam aBionem dari; fiecus vero obtinere, ubi ftipulatio intercesferit, ut colligitur ex verbis d. L. finalïbus: quamvis quidam die ant hoe non poffe appellari pac» tum nudum, fed potius vefiitum, fcilicet rei traditione, qua
jam



op de HOL LAND SC HE ADVYSEN: enz. 57 jam per plurimos annos erat facla; qua caufa facit, ut per eam pattum muniatur L. 48. ff. eod. quandoquidem dicimus, folum ac nudum tempus non ejfe modum obligationis ■inducenda vel finienda; et qui ex nudo patio quamvis etiam Japijfime folverit, tarnen videtur indebitum folviffe, maxime cum non prafumatur eo animo promiffie, ut etiam in pojlerum teneatur, fed tantum oflentationis caufa,
Md. bladz. 58. .
Ende al is by A. verkoper abfolutelyk befprooken, dat B. kooper daer uyt aan C.jaarlyks foude geven, ende betalen den voorfcr. pacht, foo en zoude evenwel de voorfcr. C. daer over geene actie tegens B. fyn gebooren, &c. Moribus no~ ftris, quemadmodum hic obfervat Abrah. de Pape, aque ex nudo patio, quam ex ftipidatione alteri obligatio adquiritur Groenewece de LL. abrogat ad § 19. J. de inutilib. ftipulation. num. 5, 6. Ratio ejl, quia majores nojlri nihil antiquius exiftimaverunt, quam fidem datam fiervare: qua caufa eft, quod hodie etiam ex nudo patio detur attio, atque alteri ftipulando obligatio adquiratur, Groenew. cit. loc. Cujus tarnen hic contr arium JCtus confiuluit. Hoe itaque noftro cafu, fi venditor ea conditione et patio vendiderit ,ut quotannis reditus qiddam alteripraftaretur, emtor ad eumpraftandum obligaretur: cum tarnen id hoe noftro cafu non procedat propter verba adjecla pracedent ia hac: By zoo vei re de grond daar raeede geaffe&eert is. Alias namque ft iftiusmodi verba venditioni non fuerint in fier ta, reditus jive penfio annua deberetur; cum frequentiftimum fit, ut contratlus emtionis et venditionis per patta varia temperetur arbitrio ' contrahentium aut ex difpofitione legum civilium: fuper qua re jus natura pracipit, ut id quod inter contrahentes nominatim convenerit, Jervetur. Sic quoque poteft inter emto' rem et venditor em conveniri, ut ad certum diem rei vendi-
II .ta



58 A A N TEK E N INGEN, enz.
ta fiat traditio, dominio, quemadmodum etiam periculo ét commodo, apud venditoreni refidente. Similiter in emtione et yenditione frequens efi paclum, quod vocatur, addictHo in diem; cum res eo patio venditur, ut demum ea fit perfecta j quoties melior conditio intra certum temporis fpatium ab alio non offeratur: quo cafu, fi ea fuerit oblata, tum emtio et venditio reficinditur: fin vero eadeficiat, tum demum contr aclus erit perfetlus per L. 2. in princ. et § 1. ff. de in diem addittion Interdum etiam Lex venditionis contrattui adjicitur, ut ex agris venditis certum aliquod fpatium ad mortuos fepeliendos excipiatur: veluti cum Menii ades Cato Flacco cenfores emerent, ut eo in loco bafilica extruerentur; excipiebant fpatium unius columna, fuper quam teffum conft ruebatur ex eminentibus tabulatis, idque ut exinde munus gladiatorum in foro poffent profpicere. Hinc quidam yolunt adium projetta fuifje meniana appellata. Asconius ad Cicer. in verr. Alia denique funt patta, qua contrattui emtionis et venditionis pojfunt adjici ex voluntate et arbitrio contrahentium, qua omnia extant apud Dd. ad tit. cod. de pacl. inter emtor. et venditor; quos vide.
II. Deel confultat. 28. bladz. 59.
Dunkt (onder correctie) nademaal de voorfcr. conthoralen, met malkanderen getrouwt fyn geweeft, fonder dat zy lieden voor banden van haar huwelyk, eenig contract antenuptiael ofte huwelyxe voorwaerden hebben aengegaen; ende dat de voorfcr. B. is geftorven inftata, of fonder teftament. mitsgaders ook fonder kinderen na te laten; dat daeromme ■tufchen de felve conthoralen geintroduceert is geweeft gemeenfchap van goederen &c. Adde inquit Abrah. de Pape, qua diximus ad conftl. JCtor. Batavic, vol. 1. confi. 105. pag. 117, 118. vide hic etiam Abrah. van Wesel in commsntar. ad Novell, conflitut. Ultrajetl. artic. 10. num. 38»



op de HOLLAND SC HE AD'VYSEN, enz. 59 II. Deel confult. 29. bladz. 59.
Police. Is het gefchrift van de verfekeringe ofalfurantie en moet inhouden de naam van den Schipper of van het Schip, de plaats van de Lading, en waar heen het vaard; behoudende de geaffureerde fyn verhaal op de infteller van het gefchrift, indien by hem iets isverfuymt; zynde den alfuradeur niet verder gehouden dan tot de regte waarde der goederen, alwaren defelvein de police boven de waarde gefchat en opgegeven; dit kan men fien by H. de Groot in fyn Inleidinge tot de Hollandfche Rechtsgel. en andere, die overdeze materie gefchreeven hebben, als den Prxfident Bynkershoek in Quaftion. jur. privat. Ub. 4. Den Napelfchen Raadheer Fra^cisc. Roccus, die daar overeen geheel Boek in druck heeft doen uitgaen, waar over Feitama Aantekeningen gemaakt heeft; Eduard van Zurck in codic. Batav. Algemeene Verhandel, der Ileerfchappy van de Zee; vertaald door P. de Clerck. .
Ibid. bladz. 60. ' Dat daeromme de geaffureerde niemant anders tot voldoeninge van de voorfcr. fomme uyt kragte van de voorfcr. police met fundamant en heeft aan te fpreeken, ofte te conveniëren, dan den voornoemde affuradeur. Ex hoe contr-aclu duplex oritur acdio, diretta et contraria: Illa datur affecurato contra affecuratorem ad refarciendum damnum, pro quo fideju fit, et pretium (vulgo pramimn) accepit; Hac datur asfecuratori contra affecuratum, ad Jblvendum fuscepti periculi, de quo convenit, pramium.
II. Deel confultat. 30. bladz. 63. ad Rubricam.
Zonder exprefte van novatie. Et in dubio animus novandi non pra fumitur, fedperfpicue debet exprimi, dat de voorfcr. obligatie hier mede zal opgeheven ende gecaffeerd zyn, L. 0 H 1 nlt.



co AANTEKENINGEN, enz.
uit. cod. de novation. et delegat quod et moribus obtinere videre ejl in libro, cui titulus Bellum Juridicum of Oorlog der Advocaten bladz. 540, 541. ubi nubes tejlium. Van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conf. 164. et conf. 165. Utrechtfe confil. 1. deel conf. 113. pag. 416. num. 9. 3. deel conf. 1. pag. 16, 17. num. 51. et 52. conftl. hic 1 deel. conf 49. pag. 67. en 6. deel conf. 160. pag. 664. Qjwd eo usque ex ten dit Grot. Introd. lib. 3. cap. 43. in fin. ut fi folutionis terminus a credit ore prorogetur , nulla novatio facla cenfeatur, nee per hoe pignora aut fidejusfiores liber ent ur; quem fequitur Groenew. de legib. abrog. ad % 3. Inft. Quib. mod. toll. oblig. quod tarnen cum diftmèlione effe accipiendum, oftendit Sim. van Leuwen confiur.. forenf. Ub. 4. cap. 17. num. 28.
II. Deel confultat. 31. bladz. 64. Over fulx in de minfte fchade by A. niet en mag worden getrokken. Nam de exitii infeliciore mandatarius non tenetur refpondere, ft modo ejus culpa non fuerit fatPus L. 4. cod. mandat.
II. Deel confultat. 32. bladz. 65.
Ad hoe conftlium vide Sim. van Leuwen cenfur. forenf. •part. 2. lib. 1. cap. 29. num. 11. in fine. Christin, vol. 1. decif. 83. num. 7. Groenew. de LL. abrogat. ad L. uit. ff. de teflib. Sande decif. friftc. Ub. 1. tit. 10. defin. 4. Middelant in not. ad'Vroman de for. competent, pag. 325.
Ibid.
Quod et ft Advocatus contra fuum cliënt ui urn admittipojfit in teftem, rèaius tarnen fecerit abftinendo fe a tali teftimonio, ft id honefte recufare pojfit. Hic JCtus exiftimat, fcribit Abrah. de Pape, ex libero Advocatipendere arbitrio, utrum velit teftis iffe contr em cliënte m fuum, an vero non. Hujus contr arium
pro*



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 61
probabilius ejfe videtur, fi quidem in L.»$.ff.de teflib. generaliter mandatis cavetur; ut praftdes attendant, nepatroni in caufa, cui patrocinium prafliterunt, teftimonium dtcant; minime vero, quod ipforum libero arbitrio id fit reHcPum; quamquam Bartol. et communis Doclorum fchola ho- demum locum habere exiftiment, quoties pro cliënte teftimonium dicer ent, non vero contra eum; verum reclius alii contra contendunt; quoniam cautio at. Leg. 25. alias haud fuif et neceffaria, ne fcilicet perhibeant teftimonium pro cliënte, ut potecum favor et gratia fatis advocatum prohibeat teftimonium pro eo dicere. At nos dicimus generaliter cautionem di&. Leg. eam ob caufam fuijfe necejfariam, quia nulla lex aut conjlitutio hoe impediebat, jedjoli pudori advocatorum olim id relicJum erat, unde fiepius in jam laudata L. 35. f omnes judices monentur, ne patrom vel pro cliënte vel contra eum teftimomum dicant, quamvis etiam fefe non excufarent. Cui confequens eft, eorum excufationem non effe neceffariam , ut hic JCtus autumat. Quippe diens omncfecretum advocato apperit, et quaji apud ipfum deponit; quapropter iniquum effet, eum contra fuum clientem in teftem admitti, quia inter patronum et clientem quaft neceffitudo quadam intercedit Dionys. Halicarnass. Ub. 11. antiquit. Hinc in L. xn. Tabb. extat: Patronus, ficlienti fraudem fecerit, facer efto. Negotium nonfaccjfit, quod quidam dicunt, hoe de veris et proprie datis patroms duntaxat pradicari; cum tarnen id propter ftmilitudinem non abfurde ad caufarum patronos ftve advocatos, qui Juos clientes defenchnt, extendatur. Caterum jure novo et quidem per L. 19. C. de teflib. ftc videtur conftitutum: ut fcilicet advocatus quidem non pojfit pro cliënte, fed contra eum in teftem product: adeo ut generaliter omnes ad dicendum teftimonium inviti cogipofftnt, idque ut de veritate conftare posfit, ne probationis inopia verum occnltetur. ibtd



6i AA NTE KE NINGEN, enz.
Ibid. bladz. 66.
Nu en word niet bevonden, datby den eyjfcher, ende Re~ quirant, een eenig middel word geallegèert, waar op met eenig fundament , ofte apparentie van dien hem fottden mogen eenige Enquefte valetudinaire toegelaten worden. Enqueften valetudinair zyn onderzoeken ter zaake van ZWakkelykheid of ongezondheid, waarvan men zig bedient nopens getuigen, die men vreeft, dat pendenteproceffu zouden kunnen komen te fterven, by andere hiet het producer e teftes ad perpetuam rei memoriam, waar van in het Landrecht der Graaffch. Zutphen tit. 6. art. 6. Vide de hac producPione ieftium in perpetuam rei memoriam quoad Hollandiam Sim Boey woordentolk op de woorden Enqueften valetudinair. In hac re ante omnia refpiciendum eft ad teftium extra ordineni examinandorum qualitatem eaque fpeciatim in fuppUcatione pro decernendo hoe examine expr'menda , veluti i°. Sifenes funt Ruland de commifar. part. 2. lib 1 cap. 6. num 5. Umm. ad froceff. disp. 16. thef. 7 n '46 Barbos. loc. commun. tit. fenecJus § 3. Sed qui dicuntur jeues S Kesp. Hoe videtur judicis arbitrio committendum Ruland dicl. loc. num. 2. Gail lib. 1. obferv. a-.*»im 0 Umm. cit. loc. "' '
2\ Si valetudinarii Ruland diéP. loc. cap. 8. num. 5 Tales autem videntnr, non tam qui diurno, die geduriglvk fiek zyn, ut podagra &c. laborant es, quam qui periculöfo detineantur morbo, die aan fwaare fiekten laboreeren. Ouibus accenferi poteft venter pragnans Farinac. de teftibus quaft. 76. num. 91. Umm. cit at. loc. cui juramenti. praftatio non remittenda Schrassert in comment. ad Reformat Velav.pag. 280. n. 2.
3°. Si teftis ad locum contagiopum proficisci velit, vel li in loco moretur, ubi peftis, vel alia lues graffetur Farinac.
cit.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 6*3
cit. loc. num. 69. Hls etiam Mos addendos judicarem, qui Guineam (de Goudkuit) proficiscuntur, vel aliud iter fuscipiunt periculofum.
4°. Si teflis diu abfuturus fit, ut tempore litis conteftata commode haberi nequeat Ruland. cit. loc. num. 8. Me'Noch. de arbitr. jud. qua'ft. caf. 62. n. 3. Umm cit. loc.
5°. Si alia jufta caufa adfit, cujus aftimatio Judici videtur relinquenda Umm. cit. loc.
Caterum not at hic Abrah. de Pape , quod modo dicfa vera fint in aclore: quod interim tarnen Reus indiftincle tam ante quam poft litem conteftatam fine ullo dis crimine atatis, valetudinis, aut abfentia quoslibet teftes ad perpetuum rei memoriam pojfit producer e. Late hac de re agit Andu. Gail. lib. 1, obfervat. 92. per tot. cujus rei ea poteft reddi ratio, quia in ipftus poteftate non eft, quando convcniatur, quemadmodum eft in attoris: quapropter ex caufa ejus incertitudinis iftiusmodi teftium examinatatio etiam ante litis conteftationem efi permiffa, ne forte poftea probationibus deftituatur. Atque hoe non folum procedit a parte rei in caufa civili, verum etiam in criminali: Secus vero a parte accufatoris, licet etiam de morte, abfentia vel valetu- c dine fit periculum: quoniam in criminalibus caufis ex communi Dd. fententia femper probationes luce meridiana clarioresfunt neceffaria Jul. Clar. pratP. criminal. lib. 5. § fin. quaft. 52. n. 1, 2.
II. Deel confultat. 33. bladz. 68..
Ende dat alle fententien ende condemnatien van de voorfr. Hoogen Rade zyn ende blyven executabel tot thien jaren toe. volgens het Roomfch Recht tot dertig jaeren L. fin. cod. de prafcript. 30. vel 40. annor. In Gelderland heeft hier omtrent een korter termyn plaats, waar van te fien by Goris adverfar. tracl. 4. § 24. et hoe tempus, fi fit praterlapfum, de
novo



64 AANTEKENINGEN, enz. novo eft lis injlituenda, nam fententia, qua ad execuHonem nunquam ejl producla, perinde habetur, ac ji lata non effet; vide Barbos. loc. commun. in voce Executio num. 22.
II. Deel confultat. 34. bladz. 69. op 't einde Naer behooren finquireren. Cum crimina puniri atque
delinquent es coerceri reip. maxime int erft L. 9. ff 5. ./J.
depublican. et vecligal. L. 95. ff. de folution. L. 28. § 15.
ff. de poen, L. 13. D. de offic. praftd. L. 14. cod. dè poen.
Schrassert in comment. ad Reform. Velav. pag. 49. Ibid.
By apprehenfe. Captura moribus hodiemis locum non habet, nifi in criminibus, pro quibus irrogatur u Iti mum jupplicium, vel pcena corporis afftiüiva; quod et juri civili confonum arg. L. 3. D. de cujlod. et exhib. reor. cum fquallor carceris fit mala manfio et tortura fpecies, et alfionum forst, corporis cruciatum fentire eum, qui et fi confeffus vel conviclus, non nifi multPam pecuniariam folvere deberet; accedit, quod medium detinendi delinquentem haud quaquam gravius ejfe debeat ipfa pcena Cartz. pracP. crimin, pag. 3. quafi. 3. *. 5.
Limita hac; nifi
i°. //; delictis levloribus delinquens fit vilis perfona, 'aut vagabunda, aut non pojjeffionata, adeoque facile poenam effugere, et judicium eluforium redder e poft; et inde ejl, quod gregarii milites ji aliquid commiferint, fiatim hodie in carcerem detraduntur, by den provooft geilek worden.
20. Vel fi fit dubium, num poena corporis affli&iva, an mitior imponenda vel arbitr ar ia Carpz. dici. loc. n.Q. 11,12.
Ibid.
< Anderfnts by dachvaerdinge in per foon. Nam reus inauditus non efi condemnandus L. 74. D. de judic. vide etiam
Jpo-



op de HOLLANDSCHE ADV YSEN, enz. 6*5
'Apoftol. Paulus ad TJdmoth. i. Epift. cap. 5. quo et per tin et iliud Nicodemi: Num quid et lex noftra ju dicat hominem, nifi prius audiverit ab ipfo et cognoverit, quid feceritJoh. 7. vers 52. Cum reo cuique fua patere debeat defenfto Carpz. prax: crim. part. 3. quaft. 113. num. 6. Reusn. lib. 3. conf. 1. num. 7. Sed quid, non comparet Reus, fed emanet? Resp. Hoe non ob plant e damnari poteft, vide Profejf. Voet ad pand. tit. de requirend. vel abfentib. damn. n. 2. et Noordkerck de matrimoniis ob turpe facinus, quod peccatum fodomiticum vocant, jure folvendis, dijfertationem cap. iv. ubi multa atque egregia de hac materia. Ibid.
Per publicum proclama. In quo inferenda caufa jpecialis et crimen in jpecie, vel crimina, quorum nomine accufatur, ut ita reus deliberare pojfit, an die dicPo veniente, pet ere pojfit, je liber ari a perfonali, utloquuntur, comparitione; vel fefe parare atque inftruere ad contradicendum accufatori, petituro forte, ut reus fe fiftens ex vinculis caufam agat; fic ut omijfo in proclamate five ediêlo tali criminis dejignatione reus per procuratorem pojfit opponere exceptionem dilatoriam, donec caufa expreffa fuerit Prof. Voet ad diB. titul. pandeif. num. 3. adde Sim. van Leuwen proc. crimin. bladz. 57. 58.
II. Deel confultat. 25. bladz. 71. Dat meede het getal van twee getuygen in teftamenten, die tot nut van de armen gemaakt worden, naer P gemeen gevoelen van de DoBoren genoeg is. Qjiinimo, fcribit hic Abrah. de Pape, fola ac nuda teftatoris fubferiptio in reUBis ad pias caufas, etiam absque ullis teftibus faBa vim folemnis teftamenti habet. Vide diBa ad confil. JCtor Batavicor. vol. 1. confil. 67. pag. 64. 65. et qua ad illud no-
I tavi;



66 AA'NTEKENÏNGE N, enz.
tavi; Doet hier meede by het geadvifeerde in het Nieuw nederl. advysb. adv. 18. pag. 77. en Schrassert. obfervat» practic. obf. 293. Ibid.
Te meer, alfoo het voorfcr. teftament, ofte legaet, in tyde van pejl gemaekt is, ende ook in een plaats van de pest geinfe&eert &c. adde, inquit Abrah. de Pape, ea, qua cbfervata ad cit. confi. JCtor. Batavicor. vol, 1. conf. 67. pag. 60, 61, 62, 63. , Ibid.
Den tyd van peste en van oorloge by een vergeleken worden. Zynde het bekend, dat de teftamenten, in tyd van pefte gemaakt, tot de gepriviligeerde behooren; om dat men in tyd van nood van de formaliteiten kan afgaan (volgens den bekenden regul: necejfitas non habet legen?; noot breekt wet) en de tyden van pest ende van oorlog by een vergeleken worden; Terwyl felve de Almagtige God in tyden van peft gezegt word, tegens het menfchelyk geflagt als oorlog te voeren, zulx dat dan ook ieder een evengelyk een Soldaat in den kryg voor twee getuigen by uitterfte wille van alle fyne goederen kan disponeren. Zie confi. hic 5. deel conf. 28. et feqq. Gail Ubi'2. obf. 118. in fin. maar voor één getuygen gemaakt zynde, zoude het zelve niet beftaan, nam teftis fingularis, ne quidem in pia caufa quicquam probat, confilia hic 4. deel confult. 90. caterum de teftamento tempore peftis condito et ejusfolemnitatibus vide Schrass. in comment. ad Reformat. velav. pag. 525. et obfervat. practic. obf. 292.
II. Deel confultat. 36. bladz. 73.
Mach fubfifteeren en de ftadt grypen. Dus dat in de Provincie van Utrecht het ftatuit, waar by geprohibeert werd, dat man en vrouw malkanderen geen goederen mogen geven of
ma-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 67
maken, als lyftogt alleen, is een reëel ftatuit, het welck alleen gaat over de goederen in den geltichte van Utrecht gelegen zynde, en over zulx zich niet uitltrekt over de vafte onroerende goederen in andere Provinciën en Landen, alwaar zodanig verbod niet is, zoo kunnen de Echtgenoten in de Provincie van Utrecht woonende, malkanderen wel vastende goederen buiten den geltichte van Utrecht gelegen maeken. Zie van den Bergh Nederl advysb. conf 189. bladz. 509. alwaar verfcheiden Aucleuren,
II. Deel confultat. 37. bladz. 75. Dunckt &c. op de eer fie vrage, dat de voorfcr. Koopman doende blycken aan zyn Factoor gefonden te hebben die goederen by hem verkocht, hy tegens den kooper zal mogen procederen tot betaalingevan de geconvenieerdeprys ofte obligatie daar af gemaakt. Hac de quafiione ita fcribit Barbosa in loc. communib. in voce Inftitor. Ex inftitoris contraclu praponenti ad verfus eum, qui cum inftitore contraxit, revulariter nee jure pratorio atfio datur, nift aliter rem fuam fervare non pojfit, ut injtitor aclionem ipfi cedat, fi inftitor fit abfens, aut latitet, vel mortuus ft fine harede, Fransk. adj.§. quod cum eo, qui in alien. poteftat. n. 17. Bachov. de aclion disp. 8. thef. 11. in fin. Sed quia moribus noftris invaluit, certis cafibus exceptis, obligationem alteri per alterum quari poffe, ex contraclu inftitoris, qua talis, valida proponenti aclio datur. Ac proinde aclione venditi recle praponens rerum fiuarum per inftitorem diftratlarum emptorem convenire poteft ac pretium, quod nee dum inftitoriperfolutum eft, fibi potius quam inftitori fiolvendum, dum is forte foro cejfit, aut incipit fiufpetlus effe; fi modo probet, fie rem injlitori vendendam commififie, quod ipfum juri Romano quoque conveniens est L. 13. § 25.^ de aclion.
I 2 empt.



68 AANTEKENINGEN, enz.
empt. Grot. manuducl. ad jurisprud. Holland. lib. 3. cap* ï. num. 56. Refp. JCtor. Holl. part. 3. vol. 1. conf. 3. f0»/1 6. c/raz «f^d. 4. conf. 3. <?/ 6. Quemadmodum etiam ex adverfo aclione exempto- ut Ui ter- peter epot est res fuo mandato per inftitorem inftitorio nomine emtas L. 13. § 25. ff. de aclion. empt. quin et tales inftit ori jam traditas, vindicare etiam ft forte inftitor foro cefferit; cum ipfum quoque jus Romanum probaverit minifterio procuratoris poffe nobis dominium acquiri L..ft procurator 13. jf. de acquir* rer. dom. L. qui mihi 13. jf. de donat. §. per uit. Inftit. per quas perfon, Si modo doceat praponens non mandata tantum fuo, fed et fuo pretio illas res effe emptas Voet d. L. vide hic etiam van Zurck cod. Batav. op het woord Facloren § 1. Caterum fequentia hic notat Abrah. de Pape Quod koe non probetur ex duabus LL. allegatis (fcilicet 1 et 2. de Inftit. actionl) in quibus non dicitur: Dari actionem utilem domino, fed quod hoe cafupofit peter e, ut actiones fibi ab intore cedantur; vel etiam, quod pojfit uti actione extraordinaria contra eum. qui cum inftitor e contraxit. Quod pofte-rius tarnen non admittit docliff. Wesenbechjs ad'h. Tit. f. num. 6, "].; qui negat extraordinariam aclionem praponenti dari, cum inftitor ei non poftit fatisfacere, fed ait, eo cafu alfiones ipfi cedendas effe; cum tarnen alii magna rtucloritatis Doclores, quos inter nobiliff. R. Bachovius ad cit. Wesenbec. dit. tit. ff. in- fuis nolis, id adfirment, idque probent per L. 1: $ 18. ff. de exercitator. acPion. ubi dicitur; Extra ordinem juvari, et dicunt juris ordinarii remedium effe, ut cedantur, acliones: quod etiam videtur, probabile, cum res praponentis aliter falvü effe haud poft, Ut diferte refponfum eft, ab Gajo in L. 2. ff de inftit. aclion. fed cum inftitor, res fuas falvas habere pojfit, eo cafu dicimus, eum agere debere ceffa fibi contra eos actione, eum
qui-



op de HOLLANDSCHE ADVYS EN, enz. 09
-quibus inftitor contr axit: quia ut vulgo dici folet: ubi datur remedium or dinar ium, ibi debet ceffare extraordinarium L. 16. in pr. pf. de minorib. Ibid.
Want alhoewel .de voorfcr. Koopman niet en heeft actionem mandati tegen den kooper. Vide hic Groenew. de legib. abrog. ad L. 49. § uit. D. de acquir. et amitt. profeff.
■ Ibid.
■ Op de twede vrage, dunkt, dat de voorfcr. koopman, de goederen onder den facteur als noch in we fien fynde, fal mogen wederom aanvaerden, ende na hem neemen, om zyne beliefte daer mede te doen. Hoe verum videtur, ait hic Abrah. de Pape , eo tarnen obfervato, ut inftitor res fuas vindicans primo probet eos ad fe jure dominii pertinere, cum actio in rem fundetur in jure dominii: fic namque formula Pratoris erat compofita, fiparet rem actoris efte, cum alias reus, quamvis etiam nihil praftiterit, abfolvatur, in quo commodum pojfeftonis elucet ff 4. Inft. de Interdict. Alterum requifttum ad hanc actionem fundandam eft, ut reus ■rem ipfam poljideat , juxta L. 28. C. de reivindication. Qtiapropter fi reus fe pojjidere neget, huk judicio locus ejfe haud poteft; fin vero ejus contrarium appareat, pojfejfto actori adjudicabitur. Quod tarnen non poteft referri ad eum, qui falfum titulum pojfesjionis allegaverit, cum nullum adferre teneatur, verum fufftcit dicere: Quia posfideo § 2. "■Inft. de action. in fin. Sed quid fi reus rem judicio pendente jam posfidere def erit? ad quod dicimus, hic infpiciendum effe, an fine culpa, an vero cum culpa eam posfidere defierit: item an fit culpa fimplex, an vero cum dolo conjuncta. Primo cafu hoe eft, cum reus absque culpa pojfesjionem admiferit, extra dubium eft, quin plene abfolvatur L. -1' § de reivindication. Secundo cafu, hoe eft, cum
I 3 cuU



7o AANTEKENINGEN, enz.
culpa poffeffionem amiferit, tum aftimationem rei praftare compelletur; ita tarnen ut acliones ipfi cedantur, idque, ut iterum contra pojfejforem pojfit agere arg. L. 63. ff. eod. Denique, qui propter culpam cum dolo conjunctampofftdere dejierit, in tantum tenetur, in quantum atlor in litem juravit, neque eo cafu potejl peter e, ut acliones fibi cedantur: quoniam dolus pro poffeffone ejl, atque habetur, ac ji adhuc rem poffideret § 2. Inft. Qiiib. alien. lic. Hacque eadem ratio e fecit, ut novum judicium ad eum condemnandum non fit neceffarium; quod tarnen intelligendum eft, ft lis jam fuerit conteflata, cum aclio, quo modo fuerit incepta, eodem quoque modo fit peragenda, proindeque jus acloris non eft deteriorandum cateroquin ji ante litem conteftatam reus rem dolo posfidere dejierit, aliud dicendum erit. Ibid.
Op de derde, dat de koopman behoort geprefereert te worden op de onbetaalde penningen, geprocedeert van zyne verkogte goederen, 't zy op dach, oft om gereed geld verkocht zynde. Neque hoe verifimile eft, fcribit hic Abrah. de Pape , quippe creditor indiftincle aliis creditoribus non poteft praferri, five pecunia numerata rem vendiderit, five fidem de pretio habuerit, veluti hic exijlimat JCtus. Nam fi, verbi caufa, fides de pretio ft habita, ftatim rei vendita dominium erit translatum, unde creditor aliis creditoribus non erit potior 41. Inft. de rer. divifon. caterum mercator aliis praferetur, cum pecunia numerata res fuerit diyendita, neque ea fuerit exfoluta, quoniam eo caju rei dominium penes venditor em cenfietur remanfijfe, quemadmodum recle refponfum eft ab JCtis in confil. Batavic. vol. 1. conftl. 245, 253, 274. quod etiam fequitur A. Gail. lib. 2. obfervat. num. 1. Cujus tarnen contrarium confuluit adyocatus in confil. Batavic. vol. 2. conf. 127. Ideo namque
ex



op de HO L LAND SC HE ADVYSEN, enz. 7*
ex Jolo ac nudo venditionis titulo rei vendita dominium non transfertur, fed demum pof folutionem vel altam fatis facjionem; quia ea pra fumitur effe res vendentium, ut pecunia piatim reprefentetur, cum alias c-ommercia impedirentur, fi ob pretium nondum acceptum res vendita non fta-. tim traderentur; vide qua obfervata ad confil. JCtor Bata* yicor. vol. i. confil. 222. Ibid.
L. procurator es L.f plures jf. de tribut. Hac lex citaia pofterior f plures, fub eo titulo non extat; et L. procuratores jf. nihil quoque ad rem facit, propter ea, quod agat de fervo, qui cum peculio eft negotiatus; quod nihil omnim commune habet cum inftitor e, de quo hic fermo eft: cum in utroque non fit eadem, fed potius longe diverfa ratio; unde quoque idem jus non potest ftatui, fed diverjum.
II. Deel confultat. 38. bladz. 76. Intelligitur in ea qualitate illud feciffe. Mandatum enim qui juscipit videtur alium gerere nomine mandantis, etiamfi acPum Mum fimpliciter gerat Roman, confil. 91. num. 1. Natt. conf. 636. num. 68. Alex. conf. 25. lib. 2. Alciat. conf. 90. num. 9. vol. 3. et in L. Qiii aliena § fi is qui putabat. n. 5. de acquir. de hered. quod procedit quoad mandantem et mandatarium, non autem quoad tertium Alciat. in d. L. qui aliena num. 5. Socin. conf. 68. num. 2* vol. 3.
II. Deel confultat. 39. bladz. 76. Ofte gebouwt. Quoties quis ad domus, qua corruerat aut exufta fuerat, reftitutionem, pecuniam credidit, toties tacitam hypothecam habet in ipfa domo L. 1. ff. ex quib. cauf pign. vel hypothee. Ratio hujus rei eft favor publicvs. Inter eft enim Reipublua, ne urbes ruinis de for ment ur. Un-\
de



72 AANTEKENINGEN, enz.
de ad pr aftdes pertinere, ut dominos ades ruinofas cogant reficere; refponfum eft in L. 7. ff. de offic. prafid. Cujac. lib. 29. obferv. cap. 20. Ludov. Charond. Ub. 2. Resp. 79. Hartm. Pjstor. lib. 3. quaft. 15. num. 7. Sed hoe folum obtinet quoad refeclionem adium ruinofarum aut exuftarum, non vero ad eas, qua de novo adificantur: nam qui credidit ad adificationem nova domus vel ad emptionem domus, tacita hypotheca huit creditori non competit. Senatus confültum enim jïricle loquitur de eo, qui credidit ad rejtitutionem adificii collap ft, vel ruim fi: aliud au tem eft reftituere, vel refxere, aliud novum edificare vel em ere Hartm. Pistor, dici. quaft. 15. Andr. Rauchbar.^^. 1. quaft. 5. Ant. Faber in cod. lib. 8. conft. 6. def. 10 Si igitur quis mutuatus 'eft ad rem emendam,. nee fibi de hypotheca ijtius rei cavit, non habet in ea re hypothecam ex lege, fed tantum perfonalem aclionem , in qua in concurfti perfonalium et chirographorum, non etiam hypothee ar iorum creditorum habet privilegium pralationis L. 26. L. 34. ff. de reb. auctor, judic.posfid. Ibid. bladz. 77. in initio.
Maxime cum in jure certum fit, quod non aliter illi creditores, qui in refettianem adium crediderunt, beneficio pralationis gaudeant, quam fi nominatem eo nomine, tales ades Mis obligata fint, per ea, qua not at Andreas Gail lib. 2. obferv. 25. n. 5. Hoe non invenitur, fcribtt hic Abrah. de Pape , apud h. Gail cit. loc. num. 5. ubi tantum dicitur: quod hypotheca generalis non folum ad prafentia, verum etiam ad futura bona fiefie extendat. Imo ejus contrarium Cólligitur ex fequenti num. 7. fub quo hoe continetur, feil. creditor em, qui pecuniam in refeclionem rei obligata credidit , prioribus creditoribus effe potiorem.
Fallitur hic etiam JCtus, cum dicat:. eum, qui in refeclionem adium mutuavit, non aliter aliis creditoribus pra-
ferri.



©p ds HOLL AND SCHE ADVYSEN, enz. 73 ferri, nifi nominatim eo nomine, taks ades illi obligata fint.
Hoe fane non neceffario requiritur, verum fatis eft pecuniam 'eum in ufum ejfe datam, modo ades fint refitfa: quo cafu creditoribus tacite hypotheca fuit data, licet nominatim illa non fuerint obligata: arg- 61. ff. in quib. cauff.pign. vel hypothee.
Amplius noftra fententia confirmatur per Nov. 97. cap. 3. in qua Irnp. ait: Qui pecuniam crediderunt, ut ades reficerentur; eos privilegio hypotheca omnibus praferri: quod etiam patet ex L. 5. ff. qui potior. in pignor. Neque enim ibi exigitur, ut nominatim ades, in quas pecunia eft impenfa, pignori obligentur. Hujusmodi conftitutionis rationem red,dit Ulpianus in L. 6. ff. eod. quia, ut aitin princ'., qui credidit ad rem reficiendam, qua aliis jam erat obligata , ideo iis prafertur, cum ipftus pecunia fecit falvam iotius pignoris eau jam.
Nimirum hoe ftc fpecialiter in adibus tantum fuit conftitutum , quia Reipublica interest, eas f art as ac t eet as confervari, utpote quibus a 'pectus publicus maxime exornatur; cujus contr arium obtinet, f quis ad refecPionem navis nummos credidit: Non obftante, quod etiam Reipublica inter fit, eas bene conflru&as ejfe, quippe cum ex iis fimiliter maxima utilitas ad Rempublicam redundet: Unde Imp. Claudius non multa in eorum favorem conftituit, qui navis novas extruxisfent aut veiujlate collapfas- refecisfent L. 1 % 20. ff. de exercitor a&ion.
Enim vero hac quidem primo intuitu videntur quendam colorem et pratextum pra fe ferre; verum re penitius infpecia, ea tarnen nullo juris textu idoneo aut probabili posJu nt adftrui: Nam in L. 7. C. qui potior es ini pign. dicitur: Eum, qui in pr adium emendum credidit, aliis creditoribus
K non



74 AANTEKE NI NGEN, enz.
non praferri, nifi id nominatim ac fpeciaiiter convenerit: 'quod fane nihil commune habet cum eo, qui in navem em endam pecuniam credidit.
Et ad fupra citatam Novell. 97. cap. 3. in princ. refpondendum eft, Mum, qui ad navem fabricandam vel reficiendam credidit, equidem anterioribus creditoribus praferri; numirum chirographariis non vero hypothecariis, de quibus nos hic agimus.
fthiamvis ufu fort noftri obtineat, ut is, qui in navem reficiendam mutuavit, omnibus etiatn creditoribus adeoque hypothecahis praferatur} idque ob commercia, qua in Batavia maxime vigent. confil. JCtor. Batavic. vol. 3. torn. 1. conf. 94.; et vol. 4. confil. 107. 127. Confonat Editlum Dd. ordinum IPolland. anno 166$. die 5. febr. vid. Librum vulgo het Placaatb. vol. 3. tit. 8. Ub. 7. pag. 1005. Item H. Grotius Introdutl. lib. 2. part. 48. num. 13. ibique Groenew. in fuis additionib. QiUbus adde ea, qua diximus ad confil. JCtor. Batavic. vol. 2. confil. 8.
II. Deel confult, 40. bladz. 77.
Dunckt (onder correctie•) by aldien in V nïaken van den koop geen bedroch ofte liftige mysleidinge gefchiet is, quo cafu emptio ipfa nulla et invalida efpiceretur ipfo jure &c.
Eandem jententiam, fcribit hic Abrah. de Pape, fequitur JCtus in conftl. JCtor. Batavicor. vol. 5. conf. 172. item Covarruvias lib. 2. torn. 2. refol. cap. 4. num. 5. in med. ubi enormisfima lafio int erven erit: quia, ut dicunt, eo cafu dolus re ipfa intervenit; et dolus dans caufam contrattui facit, eum ipfo jure nullum L. 1. jf. de dolo. Enormisfima lafio vulgo ea ab juris interpretibus appellatur, qua verbi caufa, eft ultra besfem; eamque dicunt re ipfa dol urn in du eer e, parem que num d&lê ex propofito effeHum habere. Et fane, fi verum
fa-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 75
fateri ticeat, eorum opinio non videtur verifimilis ac potius merum figmentum eft : quoniam dolus non ex quantitate damni, fed ex quali t at e facli aftimari debet d. L. 1. § 1,2. jf. eod.
Ibid. „ . .
Soo verre dan in eenige koop, / fy kooper, ofte verkoper miskogt is over de helft van den oprechte pryfe, die tentyde van't ftuyten des koops, naer gemeyne wardeeringe mogte wefen, en de partyen hen niet voegen en wilden tot redelykheyt, dat is ten rejpeüe van den miskochten verkooper, by<releyt te worden tot volder waerde, &c. Si dolus, not at hic Abrah. de Pape, intervenerit, non fatis eft, ut fuppleatur id pretium, ne amplius ulla fit lafio ultra dimidium; fed infuper totum et jujlum pretium, ne amplius ulla fit lafio ultra dimidium', fed infuper totum et jujlum pretium eft addendum: quia ex eo tempore, ex quo hoe jus agendi ex L. 2. cod. de refcind. vendit ion. qua fit urn eft, non fufficü contraëlum in eum ftatum reponere, in quo ab initio fuiffet, et remedio illi locus non fuif et, quomodo recPe temt R. Baciiov. in Treutl. vol. 2. disput. 2. th. 9- F. et fequitur. Ar. Pinellus ad L. 2. C. de refcind. vendit ion. part. 2. cap. 2. num. 11, 12, 13- Caterum quoties dolus non intervenerit duntaxat jujlum pretium in quadam mediocritate eft confiderandum, qua fuos habet gradus juxta Aristotel. Ub. 2. Etich. cap. 6. Quoniam non raro eadem res num minor), num majori pretio diftrahitur, unde nihil iniquitatis ei ineft: cum receptum fit, ut contrahentibus fit concesfum, fe invicem in emtione et venditione naturaliter decipere, modo id jufti preüi dimidium non excedat; quoniam alias commercia non po fent exerceri, ft femper ac omni cafu illa ad aquata ac mathematica proportio in contraclibus ob-
fervaretur. . J K 2 Ibid,



76 AANTEKENINGEN, enz.
Ibid. in fine.
Ut vel refiitu'.o pretio res ei reddatur, vel jujlum pretium fuppleatur, eletlio eft emptoris. Videtur hic JCtus idem jus concedere venditori, quod emptori competit, quoties in contratlu emptionis et venditionis fuerit Ufius, ut patet ex precedentibus: fed male, ut opinamur. Siquidem ifta electio tantum joh emtori non venditori data ejl; quoniam confenfu et voluntate ven clitoris rei dominium in emtor em fuit trans lat urn, quod ipfi tem ere au fierri non debet: et fi aliquod yitium in hoe contratlu lateat, non in contratlu, fed pretio eft, q- od ab emtor e non venditor e exfolvitur.' At qui contra contendunt, ajferunt non pretium, fed folam rem in obligatione ejfe; unde ifta eletlio etiam venditori debeat concedi; cum tarnen contraria fententia longe fit verifimilior ac receptior, quemadmodum late oftendit dotlis f. Ar. Pinellus ad L. i. C. de refcind. ven dit ion. part. 2. rubr. cap. 2. num. 27.
II. Deel confultat. 41. bladz. 78.
Nifi ipjis mandantibus. Nam quotiescunque quis ea mandato vel generali. vel fpeciali pro altero pacisatur, toties huk prodeft paclum, immo et nocet, ob rationem , quia fic paciscens minifterium corporis fui fialtem interpomt, in efetltt vero ipfe mandans patlus videtur, et quamvis fatlum unius alteri nocere non fioleat, hoe tarnen fallit, nifi fatlum ex mandato alterius fuerit geftum.
Et fic magiftri collegii paclum prodeft collegio L. 14. f. de patl. Tutoris paclum prodeft pupillo L. 15. f. eod. procurator is paclum prodeft principali L. 10. § fin. f. eod. Hi omnes vero, fi extra mandati vel officii limites quid egerint, princ. fuis nocere nequeunt.
Ibid.
Vel ratam habentibus. Nam ratihabitio retro trahitur
et



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 77
et mandato comparatur, hoe efi per ratihabitionem retro yerfus res aftimatür, quaft ab imtio res utiliter effet gefta, mandatumque interveniffet; quod etiam obtinet in iis, qua fpeciale mandatum requirunt L. 26. D. de minor. Tiraquel. de Retracl. Itgm § 1. glosj. 10. num. 61. Surd. conf. 60. n, 14. et decif. 231. n. 11. Tusch. litt. R, concl. 21. num. 5. Trentacincq. var. refol. lib. 2. tit de procuratur. Refol. 9. num. 2. Stephan. Gratian. discept. Forenf. torn. 4. cap. 704. num. 25.
II. Deel confultat. 42. bladz. 79.
Hier wort gehandelt over de praefcriptie van een Leen, en fulx gefchiet hedendaags door het verloop van dertig jaren als te fien onder anderen by Sim. van Leuwen cenfur. forenf. lib. 2. cap. 23. num. 2. en Roomfch Hollands Recht 2. boek 17. deel num. 2. en omftandig wort over defe materie gehandelt in de Utrechtfe confultat. 1. deel conf. 74. pag. 265.
Ibid.
Tot refolutie van welcke quaflie fiaet voor eerfi te noteren, quod is, ad quem feudumper mortem alterius devolutum eft, f paganus fit, &c. et intra annum et diem ejus inveftituram\ petere fidelitatisque juramentum Domino pr aft are cesfaveril, feu do privé tur: Quod hujus contr arium,pro ut recle notat hic Abrah. de Pape , de jure noftro longeverifmilius, ex fententia H. Grotii Introduclion. lib. 2. part. 41. num. 75. certum eft; quo cafu pro poena negUgentia duplex pretium pro inveftitura ejl exfolvendum. Et hac JCti fententia etiam de jure antiquo feudali demum procedebat, ft dolo malo novas vafallus inveftitura renovationem non petiiffet, yel etiam incuria vel negUgentia inexcufabili, quoniam et illa dolo malo aquiparantur. Praterea in genere notant
K 3 In-



78 AANTEKENINGEN, enz.
Interpretes, principes ae feudi dominos non folere tam rigorofos ejfe in hoe jure feudali exercendo, neque vafallum ob folam negligentiam renovationis inveftitura feudo privare, fed potius hoe ei condonare cum quadam midta impofita Vultejus lib. i. defend. cap. \i. num. 24. Wesembecius de feud, cap. 15. num. 7. Ibid. bladz. 80.
Qiiod poft privare vafallum, in fe del'inquentem, dato a fe feudo, quo indignus eft, ob fuam ingratitudinem.
Neque crediderim poffe, fcribit hic Abrah. de Pape , dominum feudi vafallum propria aucPoritate eo privare, fed neceffaria eft fententia judicis condemnatoria et opus caufa cognitione: quoniam prius conftare debet, utrum va fallus dolo vel incuna omiferit petitionem renovationis inveftitura Rosenthal de feud. cap. 10. concl. 41. num. 5. Non itaque proprio motu dominus poteft vafallum expellere, fed actio coram paribus curia tenetur inftituere, atque ibi ingratitudinem commisfam quinque teftibus idoneis probare. Contra etiam audiendus eft vafallus excufationem fuam proponens eamque probans Rosenthal cit. cap. 10. concl. 12. num. 6. et feqq. Atque tum demum poft caufa cognitionem in judicio habitam fertur fententia vel abfolutoria vel condemnatoria, At in dubium vocatur, utrum hac fententia ft condemnatoria, ut vulgo loquuntur, an vero privatoria, hoe eft, an demum per fententiam vafallus feudo privetur; utrum vero ipfo jure propter feloniam jure fuo cadat, et Jolumpoftea feratur fententia, per quam declaratur vafallum propter culpam in dominium commiffam feudo privatum efj'e. Resp. longe veriftmilius eft, eam e fe fententiamprivatoriam, hoe eft, quod per fententiam vafallus demum feudo privetur, quomodo recle hoe fequuntur Jul. Clar^ s % feud. quaft, 62. Carpz. lib. 6. Refponfor. tit. 8. resp. 74. num. 15.
Ibid.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 79 Ibid. bladz. 81.
Et difinitio illa, nullo modo inpatria noftra, locum habere poljet, in qua ex vi diutina confuetudinis variis judiciis decifum eft, agnatis nihil juris competere in feudis, ita ut cuilibet etiam'wvitis filiis, et agnatis, hberum fit ea alienare. Potius, (ait de Abrah. de Pape) contrarium concludendum videtur, fcilicet agnatis aliquod etiam jus in feudis competere : ftquidem per hanc vajalli culpam et negligentiam pra judicium infertur juri fuccedendi, quod a primo acquirente, eorum patre mediante, qui non eft in culpa, ipfts in id competit. Qjdppe vafallus non jus agnatorum, fed proprium jus fuum. amittit per fuam negligentiam: Qtiapropter eo mortuo jus illud fuccedendi agnatis erit integrum ac falvum. Recle itaque A. Gail lib. 2. depacepublic, cap. \ num. 21. ait diftingui debere, inter filios delinquentis patris et agnatos. Mos in feudum pat er num jam amijfum non poffe fuccedere asferit : Hos contra cum jure proprio primo adquirenti fuccedant, non vero vafallo peccanti, non poffe poft mortem vafalli per feloniam ab ip>fo commiffam, eo jure minime excludi: cum non fuerit neceffarium, ut ab eo in ipfos feudum transmittatur. Neque in contrarium funt textus fupra citati ab JCto: quoniam illi nihil aliud volant, quam quod eo cafu fendum domino aperiatur, quod plane ultro concedimus quod ad vafallum delinquentem et filios ejus, tarnen abfque damno adgnatorum.
Ibid. bladz. 83.
Qiiare, quemadmodum rerum furtivarum, nulla unquam procedit prafcriptio, idque quia nulla negUgentia imputari posfit dominis, qui inviti res fuas amiferunt, nee eas, quamvis follicite quarentes, invenire queant, ita quoque fi vafallus, infcio domino, feudum alienaverit, aut tempore debito, non petierit inveftituram, emtor aut vafallus
fi'



8o AANTEKENINGEN, enz.
fccundus, id prafcripfiffe contra dominant, dici neqrit &c.
Hac comparatio, fcribit hic Abrah. de Pape , omnino videtur claudicare. Maxima namque differentia ejl inter ufucapionem rerum fvrtivarum et ufucapionem rerum feu dahum: f quidem res furtiva nunquam pojfunt ufucapi, licet quis eas bona fide acceperit ac poffederii ff i. J. de iifucapionib. idque odio furum. Ex diverfo bona feudalia fi heres acceperit eaque ct tres annos pojfederit; poteft dominum ea vindicantem per prafatam prafcriptionem excludere; per quam non jus aliquod adquiritur, fed folum actio ob ejus negligentium, qui intra tempus debitum non agit, repellitur arg. L. 7. L. 8. § 2. cod. de prafcription. 30. vel 40. annor. Neque in contrarium eft L. 8. cod. de ufufrucl. Qiiandoquidem in ca lege oppoftta agitur de herede, qui jciens ufumfrutlum defun&o conccffum poffe dit: unde non mirum eft, cum proprietatem non teneat, ad eam adquirendam nulla temporis praficriptione munire fe poffe. Aliud namque juris eft in herede, qui bona fide p-tabat rem, quam pojfidet, ad defunclum quoad proprietatem etiam pertinere; quam ji ut proprium po fiideat, dominusque eam non pet at, mirum non eft, eum per longififimum temporis fp>atium prafiribere. Neque aliter obtinebit, f har es res feur dales pramortui vafalli ut allodiales alteri bona fidepofidens eas vendiderit: quo cafu extra omnem controverfam eft, eum etiam fimiliter eas pra fier ibere poffe.
II. Deel confultat. 43. bladz. 84. Conform met dit advys wordt ook geadvifeert in de advyfen die gevonden worden agter de Nederl. pratl. van van Leuwen conf. 29. bladz. 359. Zie ook van den Berg Nederl. advysb. 1. deel conf. 61. 2. deel conf. 12. Utrcc'itje confult. 2. deel co ff. 56. pag. 259. in fin. Reccilement van
re-



öp de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 81
rekeninge mag tot 30. jaeren toe geëift worden, confilia hic 1. derde deel conf. 32. bladz. 63. Schrassert confultat. a. deel adv. 53. n. 8. Utrechtfe confultat. 3. deel conf. 92. pag. 406". ». 25, 16. Et de hac mat er ia fciendum, ^«0^ calculus retPe rcdditus ab obligatione demo rationem redden di liber at L. 2. cod. de apoch. public, nifi fcilicet error interveneat, de quo ftatim dicitur. Nam rationibus femel redditis et calculatis, denuo adminiflrator ad reiterandum calculum urgeri non debet, ditP. L. 2. quo fcilicet evitetur proceffus in infinitum, neve rationes efficiantur immortales arg. L. 13. cod. de ju die. Idque muit0 fortius procedit, quando una cum calculatione liberatio feu quietatio intervenit Carpz. lib. 5. Resp. 69. n. 8, 9, 10. Qtiod ampliatur, ut ft ratio femel reddita, etfi allegetur lafio ultra dimidium ejus, quod debetur, non retraBetur, nifi accedat caufa, qui prior em redditionem vitiat, ex: gr. fi in calculo erratum aut dolo aBum aliquid fuerit. Nimis enim gr ave for et eum, qui res alienas adminiftrat, perpetuo rationibus reddendis ejfe obnoxium et femel redditione funPium poffe inquietari. MEVivspart. 3. decif. 113.
In calculo fi fit erratum, fiepius calculi retraBio fieri poteft, cum error veritati nullum debeat creare prajudicium L. 6. ff 1. D. de offic. praftd. Et hoe procedit, etiam ft fiepius calculatio fuerit inftituta Berlichius part. 1. concl. 84. n. 63. nam et in deliber ando aliquis er rare poteft idem diB. loc. Imo confefiio geminata, ft erroris caufaprobetur, revocari poteft. Brunnem. in L. unie. cod. de error. calcul. Carpz. Resp. 69. Lib. 5. n. 14, 15, 16, 17. Escobar de ratiocin. cap. 41. n. 5. qui etiam ex L. 36.fi. famil. ercisc. oftendit, quod ubi eft erratum in calculo, fententia nunquam in rem judicatam tranfeat. Praterea error quoque in fecunda inftantia poteft allegari Trintacinq. var.
L Re-



8i AANTEKENINGEN, enz.
Refol. lib. 3. tit. de folut. n. 5. Qiiin per exceptionem er* roris calculi ipfa executio fufpendi poteft, ft ifta in continenti docere pojfit, Decif. ÈlecP. Saxon. 11. et tempus intra quod repititio rationuni ob error em peti poteft ad 30. usque annos extenditur Escobar. di&. cap. n. 18. et feqq. Recle ergo hic monet num. 28. quod ad id, ut rationes ex caufa er roris ad petitionem partis revideri pofftnt, requiratur, tit prius judici conftet, qualiter in calculo erratum fuerit, idque in fpecie allegatis erroribus. DD. in L. unie. cod. de error, calcul. Ratio hujus rei eft, quia cum rationes femel calculatie pro fe prafumptionem habeant, quod rite dispuntla fuerint, tune is, qui contrarium dicere intendit, perfpicuis probationibus de errore, dolo, et fraude docere debet Escobar ditl. n. 28. Limitantur tarnen praditla 1
. 1 °. Ut ratio retratlari non debeat, fi error allegatus fit modieus et nulliusponderisHEESER de ration. redd.loc.ult. n.110.
2°. Lintiiatur , quando examinatis et expuntlis rationibus convenerunt partes, quod ex gr: intra annum ifta tantum r etter ari debeant. Ita quippe tempore elapfo actor, et ft error em docere velit, non eft audiendus. Heeser. ditl. loc. n. 117.
3'. Limit atur, ft fuper ipfo error e calculi fuerit transatlum L. un. cod. de error calcul. Petr. Heig. part. 1. quaft. 20. num. 27. Paul. Montanus. de tutel. cap. 38. num. 138. quod tarnen iterum ceffat, ft forte in transaptione ipfa error calculi fuerit fcriptus; item, f transatlio dolofe fuerit extorta, tune et hoe cafu errore deprelïenfo transatlio irritatur. Heeser ditl. loc. num. 237 et feqq.
4°. Limit atur, ft definitiva fententia rationum lites fihem acceperint L. unie. Cod. 'de error. calcul. Sed quomodo etiam calculus, tali fententia non obftante revocari pojfit; vide Trentac,inq de confeff. Refol. 1. n. 44. et
feqq.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 83 feqq. Et hac de hac materia fuffciant.
II. Deel confult. 44. bladz. 84.
Hoe confilio traditur, quod jure noftro renovato pa&io creditorum partem debiti remittentium disfentientibus non obftet, quocum conveniunt Zyp. notit. jur. België, tit. de pacl. Grot. de jure Bell. ac pac. lib. 2. cap. 5. § 17. Bus. ad L. 8, 9, 10. ff depatl. n. 3, 4, 5, 6". Groenew.^<? Legib. abrogat. ad ditl. L. 8. ff. de patl, Autumn. cenfiur. gallic. ad L. 10. ff. de patl. diffentit H. Grot. in Introducl. part. 51. ;;. 23. Ratio eft, quia nemo invitus vel ignorans donare tenetur Princ. Inft. de donat. Autumn. cenfur. gail. ad ditl. L. 8. f. de patl. Qpdn imo ne in refcriptis quidem moratoriis minor pars major em tenetur fequi, licet in iis tantum exigua mora, nee in modico tempore magnum prajudicium L. 21. ff, de judic. Faber in cod. lib. 1. tit. 9. defin. 6. Hac de re ita fier ibi t Abrah. de Pape; Oitod hoe neque olim obtinuerit, neque hodie in ufu fit; et quod patlio majoris partis creditorum partem debiti remittentium disfentientibus non noceat. Ita JCtus in confil. Jtlor. Batavic. vol. 1. conf. 218. et fequitur Groenewege de LL. obrogat. ad L. 8. ff. de patl. Idem que in Gallia judic at urn ejfe, ibidemque in Gallia judicatum effe ibidem refert Autumnus. Hujusque rei ratio eft, quia inter alios acla, vel judicata. aliis nocere maxime iniquum effet L. 1. L. 2. L. 3. C. inter alios acla vel judic. aliis non nocer. quamvis disfentiat JCtus in conf. Batavicor. vol. 2. conftl. 278. in med. Et quod plus eft, ne inducia quidem quinquennales ab inyitis et disffentientibus creditoribus extorquentur, nifi praftita fit cautio idonea de debito in pofterum praftando; judexque id approbaverit Groenewege cit. I. in fin. et latius hoe probatur per L. uit. C. qui bon. eed. pof. Fundamentum
L 2 hu-



§4 AANTEKENINGEN, enz.
hujus conjiitutionis pojlerioris eft; quoniam hac duntaxat efi dilatio folutionis, in quo magnum creditorumprajudium non vertitur: cum contra prioris fit totius debiti ademtio, quod princeps vel fenatus facer e haud potefi, quia nemini invito res fua auferri debet L. i. L. 4. C. de precib. Imper. offerend. Non movet, quod favor publicus et utilitas Reipublica hoe fapijfime fuadeat. Enim vero dicimus, hoe favorem Reipublica non fpecPare, fed tantum certa alicujus perfona, puta ipfius debitoris. Ergo hac argumentatio non procedit: Qua major pars fecit, ratum habetur, atque idem ejl, ac fi omnes hoe fecisfent: qua demum locum habet, quoties a pluribus, ut univerfis, quidftgefium; quo cafu femper plurium confenfus fufficit ac major pars vindt L. 14. ff. de legib. Ibid. .
L. majorem L. fi plures et L. refcriptum ff. de pa&.
Abrah. de Pape vult, quod laudata leges nullo modo hoe probent; neque etiam ex L. 7. %. fin. jf. eod. hoe probari poffit cum illa fit referenda ad cafum fpecialem, nempe cum coheres, qui vocatur ad hereditatem debitoris are alieno opreffi, nolit eam adire, nifi creditores promittant fe certam partem debiti remiffuros, quia fcilicet tum omnium in-' tere ft, hereditatem ab herede adiri, cum alias nihil omnino confequerentur, ea diftituta, fi neminem haberent, quem conveniant. Qiiod non ita obtinet, ubi hereditas jam antea ab her ede fuerit adita, cum eo cajualiquis fit, contra quem poffint creditores experiri.
II. Deel confultat. 45. bladz. 88. Voor dat de Staten van Hollandt ende Zelandt hem geabbandoneert. Nam in principatu fucceffor praderesjoris fui voluntatem cufiodire debet, non tantum, qui jure fanguinis3
jed



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. S5
fed etiam, qui vi legis aut eletlionis fuccedit Brunnem, confil. et refponf. academie, conf. i.
II. Deel confultat. 4,6. bladz. 87.
Overmits dat hy fyne kinderen niet en heeft gehonoreert titulo inftitutionis, maer defelve in 't geheel gepreterieert.
Want een kind is een fuus et necesfarius heres en moet daarom van fyn ouders by teftament geinftitueert of ex jufta caufa geëxheredeert worden, alfo anders liet teftament nul of inofficieus is Schrassert obferv. 196.
Ibid.
Dat nochtans het felve teftament inhoudende de clauful codicillair in vim fideicommiffi fial mogen ftaende gehouden werden. Want het is zeker en in de praclycq een uitgemaakte faek, quod claufula codicillaris inducat fideicommisfium ab inteftato, ubi tefiamentum eft nullum ex caufa prateritionis vel alia ratione Sande decif. Frific. lib. 4. tit. 2. defin. 1. Acivc var. Refolut. 13. num. 41.0/515. Everh. confi. 133. num. 23. Grevell. decif. 126. Guid. Pape 323. Gail lib. 2. obf. 114. Clar. § teftamentum quaft. 4.6. Peregrin de Fideicomm. art. 3. num. 49. videnotataad vol. 1. conf. 72. bladz. 48. et feqq.
'Ibid. n
Syne memorie, finnen ende verftande wel machtig was.
Vide de hac claufula ac utilitate afertionis judicialis in teftamento fcilicet teftatorem fana mentis fuiffe Schrassert obferv. 294.
II. Deel confultat. 47. bladz. 88. Dat de voorfcr. crediteurs daar toe recht hebben. Nam hoe certum, quod tam res corporales, quam incorporales uti nomina, fervitutes &c. vendi poftint L. 2 ff. de obligat. et atfion. tot. tit. cod. de hered. vel aclion. vendit.
L 3 ÏI. Deel



8o* AANTEKENINGEN, enz. II. Deel confultat. 48. bladz. 89. Sonder oHroy ofte confent van de Leenheere. Confil. hit 2. derde deel conf. 12. num. 1. pag. 37. Van Leuwen Roomfch Holl. Recht 2 boek 14. deel num, 6.
II. Deel confultat. 49. bladz. 90. Gelegat eert by Pieter Jaspersz. Want erfenis is geen winft L. 7. L. 8. L. 9. L. 10. L. h. ZX^ro /o«o. Zyi\ /«r. ite^f. de jur. dot. in verbo plerumque. Coren confi. 18. f» verbis. In focietate vero. Christin, ad Leg. mechl. tit. 16. art. 18. num. 2. Wesel. de connubial, honor. focietat tratf. 2. cap. 2. Lantr. der Graaff. Zutph. tit. 15. art. 6. Landr. van Veluw. tit. 28. art. 3. et ibi Schrassert in comment.
II. Deel confultat. 50. bladz. 91. Dat naer rechten de broeder ongehouden is fynen broeder te maken fyn erfgenaem by tejlamente. Vide hic Novell. 115. cap. 3. et 4. et L. 27. cod. de inojfciof. teftam. Ber, van Zutphen Nederl. pr aft. tit. Broeder % 15.
II. Deel confultat. 51. bladz. 93. de voorn, out ft e foon fchuldig is r eft oir ofte begr 00 tinge te doen aen de weduwe van de voorn. Matheus Michielsz. ende aen de broeders ende fuflers van de kooppenningen daar vorens defelve thienden gekoft zyn. Zie hier nieuw Nederl. advysb. conf 3. bladz. 22. in de woorden; wat nu eindelyk.
II. Deel confultat. 52. bladz. 93.
Zie hier Everh. conf. 79. confilia hic 71. et 92. nieuwe Nederl. advysb. conf. 27. bladz. 147. . Ibid, bladz. 94.
Soo dient nochtans daer tegen in confi der at ie genomen,
E j. dat



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 87
dat ah man ende vrouw 1 [amen in una charta teftament fyn makende, dat foodanig injlrument na rechten werd ver'jlaen te hehelfen twee diftincle teftamenten, cum quot fint perfona teftantes tot cenfeantur teftamenta. Hic JCtus videtur refpondife, fcribit Abrah.. de Pape , quod ft maritus et uxor in uno eodemque teftamento de bonis fuis dispofue. 'fint, alteri id eam ob caufam mutare licere, quia duo funt teftamenta, qua tarnen ratio non eft fatis concludens: ' nam quamvis unum effet teftamentum, nihilominus urn ex conjugibus, altero etiam invito ac nefciente, id lieer et mutare, licet ejus contrarium nominatim ac fpecialiter ejfet expresfium; quomodo recle confuluit Advocatus in confi. JCtor. Batavic. vol. 3. torn. confi. 112. in fin. idemque ten et And. Gail lib. 2. obferv. 127. num. 3. Addenda ea, qua late ditla ad confil. JCtor. Batavic. vol. 1. conf. 83. pag. 97. Atque hoe in tantum procedere exijlimat docJisf. Ritterslms. ad Nov. 53. part. 7. cap. 18. num. 5. licet etiam alter conjugum jüréjurdndo fe obftrinxerit, teftamentum nunquam revocaturum, quoniam nemo poteft eam legem in ultima voluntate dicere, a qua non liceat recedere. Verum quidem eft de jure civili hoe juramentum nullam vim habere; caterum non aufim tarnen asferere , id jurantis confeientiam non obligate, cum neque id iniquum per fe neque contra bonos' mores fit; unde retlius faciunt, qui a voluntate jur at a non recedunt, quia ea non tendit nee in alterius pra judicium, nee in falutis aterna difpendium; veluti id recle eft conftitutum per jus canonicum arg. C. 28. X. de jurejur. Ouod in foro jeculari recle fervandum effe cum muilis aliis recle tenet, H. Grotius introduel. lib. i.part. 2. num. 26, 27.
II. Deel confultat. 53. bladz. 95. Ende alfo de Weduwe-vróuwe &c. niet meer enkondepro-
fi-



88 AANTEKENINGEN, enz.
fiteren, als een vierde part, ofte kintsgedeelte uyt fyn nae te laten goederen. Hujus contrarium fcribit hic Abrah. de Pape , obferv atur, quoties bonorum communio inter conjuges non fuerit nominatim per pacta dotalia excluja; quod in hoe noftro cafu factum non eft, ut apparet exverbispracedentibus hisce: Dat tuflehen Pieter ende fyn kefte huysvrouwe geen huwelykfe voorwaerde en fyn gemaekt, &c. tum enim prater dimidium bonorum partem ad huc portio filialis hodie conjugi fuperftiti relinqui poteft, licet etiam liberi prior is matrimonii fuperjint: quomodo recPe confuluerunt JCti in confil. Batavic. vol. i. confil. 31. 47. ubi vide ea, qua ibidem obfervavimus pag. 31, 32, 33. et feqq.eique fententia fubferibit H. Grotius Introduel. lib. 2. part. 12. num. 6, 7. atque ita in Curia Holland, fuprema decifum effe tefiatur Coren in obfervat. 30. num. 29, 30, 31.
II. Deel confultat. 54. bladz. 96. Scilicet fine gratia pracedente principis. Fide qua notavi ad confi. 48. bladz. 89. Ibid. bladz. 97.
Behalven dat de jure pcena comminatoria niet opereren, fi disput atur an bene vel male tefiatum fit Bartol. ad L. 1. ff. de his qua pcena nomin. n. 2. Dus ook geadvifeert part. 3. vol. 2. confil. 166. et part. 5. conf. 123. in fine, late Voet in comment. ad tit. ff. de his qua poen. cauj'. relinq.num. 3. II. Deel confultat. 55. bladz. 98.
Dat, nadien al fulcke oüroyen contrariëren dispofitioni cap. 1. de fiuccefion. feu dor um, defelve verfiaen moeten werden ftri&ijfime et pro prima tantum vice. Recle hoe; vide Anton. Matth. paroem. 8. num. 12. et Goris adverfar. tratl. 3. cap. 11. n. 9.
II. Deel



op de HOLLANDFCHE ADVYSEN, enz. 89
II. Deel confultat. 56". bladz. 98. Naedemael het Leengoed alleenlyck is verleden tot behoeve van Jooft Jansz. van de Werve als vafal fonder van Elifabeth Adriaens fyne huysvrouwe eenige mentie te maken &c. Want dit is een fekere Leendoctrine, dat wanneer een man ftaende houwelyck, uit de gemeene boedel goederen aankoopt ende hem met defelve laat beleenen, hynafcheidinge van het houwelyk aan de Erfgenamen van de vrouw verftoringe moet doen van de helfte der penningen, daar het leen voor gekogt is Christin, ad LL. mechl. in tit. 9. art. 11. num. 13. Neostad. de Feud. Holl. fucceff. cap. 5. num. 68. Sande ad confuetud. Feud al. gelr. tract. 1. tit. 2. cap. 3. mum. 10.
Ibid. bladz. 100. ~ ,
Aan den koop naderfchap hebben. Ten ware hem de portie in het voorfcr. Leengoed was aangeprefenteert, en hy fulx verweigert hadde. Zie van LeuweH Roomfch Holl. Recht 4 boek 19. deel num. 14.
II. Deel confultat. 57. bladz. 100. Het fchynt niet, dat deezen Soldaet onroerende goederen heeft nagelaten, want men dan foude moeten infien, de wetten van de plaats daer de goederen gelegen zyn; voor het overige is dit advys wat confuis.
II. Deel confultat. 58. bladz. 102. Quia conceffio feudi eft gratia et beneficium principis, in quo appellatione filiorum, veniunt etiam nepotes. Vide hic Rudinger centur. 4. obferv. 69. num. 4.
II. Deel Confult. 59. bladz. 103. Gehouden foude zyn tot d*eene helft van de fchulden flaenM de



9o AANTEKENINGEN, enz.
de houwelyck gemaekt. Zie hier van Wesel comment. ad Novell, conftit. ulirajeB. art. 6. num. n. Ibid.
Gemerkt nogtans de voorfcr. decif e van rechten geen plaats en grypt, f error intervenerit, utpote, fi muiier ignoraverit ftatutum domicilii mariti et juris communis fiducia contraxerit. Verum quidem ejl fcribit hic Abrah. de Pape, leges et confuetudines municipiorum ignorari poffe, quia funt facli atque in faBo confiftunt, cujus ignorantia efi probabilis. arg. L. 4. L. 8. L. 9. C. de jur. et facl. ignor. Hoe tarnen cafu noftro fallit in confuetudine generali totius provintia, item in notoria ac vulgari, qualis efthac; quod fcilicet ji per paBa antenuptialia non fuerit afponfovel jponfa provifum, tum bonorum communionem inter conjuges ejfe introduBam, unumque pro alterius debitis conveniri pofte conf l. JCtor. Batavicor. vol. 4. confil, 94. item Groenew. de LL. abrogat. ad tit. C. ne uxor. pro marit. num. 1, 1. Sed negotium nobis facejfere videtur, eam mulierem in Hollandia non habere domicilium, proindeque ejus confuetudinem fequi veile non prafumitur. Refpond. potius ejus contrarium effe colligendum, fi ibidem nuptias contraxerit: jiquidem eo cafu uxor prafumitur veile fequi fiatuta et confuetudines domicilii mariti atque in ejus loei fiatuta contractura confenfiffe. Ita Bachov. inTreutl. vol. 1. disp. 16. fub litt. B. Idemque extat apud JCtum in L. 6$. fi. de judic. Amplius uxor forum mariti fui fequitur; quapropter Romulas prociamat uxor es in focietate fortunarum, civitatisque fore, ut eft apud Livium lib. 1. L. pen. jf. de jurisdiBion. et hoe in tantum procedit, ut quamvis uxor cum fuo marito litem velit peragere, tarnen ipftus forum fequi teneatur 9 quod etiam in potefiate mariti eft id alio transferre, quamvis cum uxore nominatim conventum fuerit, ne ipfi liceat
do-



öp de HOLL AND SCHE ADVYSEN, tra. 91 domicilium mutare L. 14. § 1. ff matrim. Ex quibus jam liquet uxorem propter confenfum prajumptum Jeje fubiecife atque aligaffe ftatutis domicilii mariti fui; ut Proinde hic juris error pratendi haud poftit Bachovius at. kc 'cceterum in aliis cafibus verum eft, mulienbus propter fexus imbecillitatem ob juris ignorantiam fuccurri jolere, L 1 L fin. C. de jur. et facl. ignor. at fi verb. grat. muli'er 'committit inceftum contra jus civile mere pofitivum, a poena L. Julia excufatur arg. L. 38. ff ^fffd L-Juf de adulter Similiter muiier ob intermiffam achonis editionem non condemnatur; vel etiam quamvis Fisco fe non detulerit, damnum non incurrit L. 2. ff 7. ff de jur. fisc. ^ Demque a temere ei absque caufa mulieres alienam obhgationem mfe receperint, per exceptionem JCti vellejani adjuvantur, quemadmodum docet L. 1. L. 2. C. ad JCtum yellejan. Ibid. bladz. 104. , ,..
Alles conformelyk de befchreven rechten; na dewelckeonus matrimonii alleen fpeèleert ad maritum, die daer jegens alleen zeniet fruclus dotis, en alle overwinft, ftaendehouwelyk gevallen. Hoe videtur ait hic Abah. de Pape, procedere fecundum jus Romanum, fed eo demum cafu hodie hoe efi yerum, quoties bonorum communio inter conjuges non fuerit introducla: alioquin onus matrimonii aque fipeclat ad uxorem quam maritum. Quinimo et apud Romanos olim inter con juges juris divini et humani fuit communio arg. L. 1 ff. rer. amotar. Hinc eft, quod Gordianus Imperator app 'ellet uxorem divina et humana domus fiociam in L. 4. C. de crim expil hereditat. Etiam Romulus conftituit, ut refert Dionyf. Halicarnasfens, ut fortunarum et facrorum inter conjuges focietas effet; atque ut defunélo fuperjles, fi nvlli liberi extarent, in bona fiuccederet. Qjio pertmet et ülud Ulpiani in L. 3. § fin. ff de JCto Sillani. Martialts



92 AANTEKENINGEN, enz. Te patriot mis eer e juvat cum conjuge cenfus Gaudentem focio participemque viro. Unde in nuptiisaqua et ignis myfteria fuerunt adhibita
pe/' %l'iïJe dmat- inter yir' et UXOi'- Et Cicero lib ï. de offic. Prima, inquit focietas in ipfo efi coniusio'proxima in hberis; deinde una domus, communia omnia, II. Deel confultat. 6b. bladz. 104. Quod ufufruBuarius non tenetur fatisfacere creditoribus heredttarus Etiamfi effet ufufruBiiarius omnium boninm quia non eft heres, neque heredis loco, fed fueeeffor fmgularis, ideoque ad onus aris alieni teneri nunquam poteft R quidem as alienum onus eft totius hereditaria fuccefïïoniS
per E. xii. labb. L. 1. et 2. cod. fi un. ex plurib. hered 1 ■ cod' cert: Petf' Heres igitur folus non ufufruBuarius a creditoribus hereditariis conveniendus eft ; avod in tantum procedit, ut quamvis legatario, cui ufufru&us 0mmum bonorum legatus eft, a teftatore ft impofitum onus aris alieni di folvendi, non tarnen eo magis is a creditoribus hereditariis conveniri pojfit Anton Faber lib. 18. coniecl r cap. 18. et decad. 48. Error. 7. Grivell. decif DoZ' 173. num. 6, 7, 8. Interim hac ita limita, ut nfufruBuanus cogatur pati, ut ex bonis hereditariis ab her ede tantum diftrahatur, quantum ad aris iUius diffolmionem fufficiat L. 8. § 4. cod. de bon. qua lib. Elb. Leonin. 7e ufufrucl. cap. 15. num. 26. et alii practici. Ibid. bladz. 105.
Nochtans gemerkt dat uit de teneur van de procuratie klaerlykbevonden werdt, dat de Heere van Breder ode die felve lyftochte van de goederen aldaar gementioneert, niet anders gelaten heeft, dan onder conditie, dat defebe vrouwe



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 93
we Emilia ook draagen foude de Ia/ie van defelve &C' Abrah. de Pape, remittit hic leclores ad dilPa ad confil. JCtor. vol. 1. confi. 57. pag. 49, 50, 51, 52. Ibid.
Legatarius enim non poteft acceptare legatum. Vide hic Fab. in cod. Ub. 6. tit. 22. defin. 34. Mart. in fiumm. tot. fucceffi. legal. part. 4. quaft. 19. art. 2. Cravett. conftl. 174. num. 9.
Ibid.
Qua enim in prafiationibus contratPuum dicla fiunt, in ipfio contra&u repetita intelliguntur. Vide BarbosjE loc. commun. in roce Repetitio ff 5.
II. Deel confiidtat. 61. bladz. 106.
Ende over zulks deficierende de infiitutie, qua eft caput teftamenti, c at era etiam videntur corruere. Vide qua notavi fupra confi. 22.
Ibid.
Ex vi claufiula codicillaris. Cum fit certum, claufulam codicillarem inducere fideicommiffum ab inteftato, ubi teftamentum eft nullum ex caufia prateritionis vel alia ratione Sande decif. Frific. lib. 4. tit. 2. def. 2. Acac. var. Refol. 13. n. 41. et 515. Everh. conf. 133. n. 23. Grivel. dec. 126. Guid. Pape 323. Gail lib. 2. obf. 114. Clar. \ff teftamentum quaft. 46. Peregrin de Fideicomm. art. 3. n. 49. Et licet hac claufula in teftamento omiffa habeatur pro omiffa, nee eadem tacite fit fubintelligenda Menoch. de prafiumpt. lib. 4. prafi. 31. n. 2. quod et ex L. fin. ff 1. cod. , de codicill. fatis clare colligi poteft; tarnen Doctores hoe limitant, quoad tefiamentum partris inter libros, ubi licet claufula hac exprejfe non fit addita habeatur tarnen perinde ac fi tacite addita effet, ut eo facilius tale tefia-
M 3 men-



94 AANTEKENINGEN, enz. mentum fubfiftat Carpz. part. 3. conft. 4. defin. 11. n. 7. decif. 115. n. 9. et feqq. Anton. Faber in cod. lib. 6. tit. 5. def. 7. n. 9. Menoch. ditl. loc. num. 16. Ob-
fervandum hic, quod nonnulli Doel ores hoe admitlere nolunt ob rationem, quia claufula codicillaris teftamentis ideo adjicitur, ut fi forte teftator in debitis folennitatibus defecerit, tefiamentum tarnen per die tam claufulam codicillarem fiuflineatur ut fideicommiffum; aft in teftamento patris folennitates omnes fiunt remijfa, etvalet riuda fcriptura, hinc otiofa, dicunt, plane erit, pra ditl a claufula codicillaris. Accedit, inquiunt, quod ne quidem tot teftes requirantur in patris teftamento quot in codicillis; et quod ergo fequeretur, quod Dotlores, dum in liberorum favorem quid ftatuere volant, duriorem potius eorundem conditionem reddam, ut hinc abfurdum fuerit dicere: fi teftamentum parentum nequeat valere ut teftamentum inter liberos, valeat tarnen ut codicillus. Si enim tali teftamento denegetur id, quod minus eft, multo magis denegabitur id, quod majus eft. Proinde hanc opinionem non tantum in theoria, fed etiam in judicando et confulendo fequendam effe, dicit Faber Turret. de ejfe tl. clauful. codicill. quaft. 145. in fine. confer. Stryck dispui lat. de clauful. codicill. num. 64. et disputat. de jure teftandi inter liber cap. 4. «.53. feqq. Et fic etiam volunt, fintiendum effe de opinione Dotlorum, quando tradunt, quod claufula codicillaris in teftamento militis tacite adjetfa prafumatur Mantic. de conjetlur. ultim. volunt. Ub. 1. cap. 9. num 4. Ferdin. Vasqu. de fucceff. progrejf. lib. 3. g 30! n. 43. et injuftum dicunt fore, maxime privilegiatum hoe teftamentum militis tantum per claujulam codicillarem veile juftinere, cum tarnen jam ipfo jure fubfiftat militis teftamentum, qnocunque modo fatlum. Aequalis quoque decidendi ratio effet, quod in teftamento ad pias caufas claufula
illa



o-p de HOL LAND SC HE ADVYSEN, enz. 95 illa fubjecla prafiumatur Mantic. d. I n. 6*. Menoch. lib. 4. prafumpt.31. n. 18. Faber in cod. lib. 6. tit. 51. def. 7. Stryck. dici. disp. de clauful. codicill. n. 66. II. Deel confultat. 62. bladz. 107.
Secundum ftatutum, fi quod fit. Et in primis teftamenti verbis tenaciter eft inharendum, nee in illis locus eft concedendus interpretationibus longius accerfitis et conjecPuratis L. 32. ff 3. et 4. ff. de ufufrucl. legat.
II. Deel confultat. 63. bladz. 108.
Dum reciproce. Vide hic Gail lib. 2. obferv. 40Mynsing centur. 2. obferv. 33.
Ibid.
Dat daerom de voorfcr. dispofitie van B. niet vorder en kan ftrekken, ende ftant grypen, dan tot het geene reciproce , ende <equael onderlinge, by haar ende voorfcr. A. gemaekt is, tot des eens ende des anders profyt. Ponamus, fcribit hic Abrah. de Pape , hanc effe donationem inter virum et uxorem, nihilominus ea erit valida ac firma, quamvis non fuerit reciproca -nee cequalis, modo alter exinde non fiat pauperior arg. L. 5. § 13. L. 31. ff 6. ff. de donationib. int. vir. et uxor. Et Ulpianus lib. 2. Responfor quo que ait, quod uxor donavit fuo marito ad dignitates adipifcendas, tarnen valere, licet ijle viciffim nihil dederit L. 40. ff. Eod, et latius id confirmatur per L. 42. f. d. tit. ubi dicitur, donationem ab uxore in virum collatam honoris caufa valere. Sine dubio per honorem in cit. leg. non folum éequeftris vel fenatoria dignitas intelligitur, fed et omnis omnino dignitas magiftratus, non tarnen, ut illi honores pretio emantur, verum tantum fumtus et expenfa, quee propter eos funt expendendae. Hujusque confiitutionis ea redditur ratio, quoniam plurimum reipublica interefl ho'
no-



96 AANTEKENINGEN, enz.
nores fplendide ac magnifice geri: tum quia ex ejusmodi dignitatibus fimul commodum ac quandam utilitatem uxores percipiunt, unde illa dicuntur fulgere radiis fuorum maritorum, et quemadmodum refpondit JCtus in L. 8. f. de fienatorib. Famina nupta clariffimis perfbnis clariffimarum perfonarum appellatione continentur ; item faminis dignitatem cl ar iffimam mariti tribui L. 13. cod. de dignitat. Huc quoque facit, quod maritus dicatur ex tali donatione non fieri locupletior c quapropter falluntur, qui in koe cafu jus fngulare ac fpeciale effe confingunt: quippe maxime differt honor ab eo, quo lucramur, et a quo honor amur. li aque fi uxor quid marito fuo ad officium luerofum donaverit, in tantum ea yalet donatio, in quantun vir non efi f aclus locupletior, ut innuunt Imperator es in L. 21. cod. de donation. int. vir. et uxor. Hinc fimul elucet, dignitat es non ampliusapopulo aut fenatu, ut olim fierifolebat, conferri: propt er ea quod illa non nummis emerentur, fed gratis et ob benemerita dabantur; quod tarnen pofiea fed pejfime ab principibus efi mutatum et pecunia ad honor es adipiscendos ipfis, vel ipforum aulicis, pro fiuffragiis efi data. L. unie. cod. defuffrag. Qiiin etiam donationes inter conjuges reciproca funt valida, licet etiam diverfs temporibus illa fint fatda: quoniam ha donationes effe non videntur, cum ünus tantum receperit, quantum alter vicijfim. dederit, etiam fi in tempore ^quadam utilitas refideat L.31. %6.f. de donation. inter vir. et uxor. Sed quid erit dicendum, fi unus ex conjugibus moriatur, maximaque inaqualitas in donatione inter virum et uxorem fuerit. Eo ftquidem cafu hares conjugis pramortui, cum fuperfies donationem fiuam repetat, retle compenfabit in quod nondum erit confnmtum : nifi forte illa, qui fupervixerit, probet tefiatorem exprejfiffè, ut id fibi pracipuum haberet; quo cafu non infpicimus, an
do»



öpdbHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 97
donationes aquales, an vero inaquales fuerint, quia omnis donatio inter conjuges morte five chili five naturali confirmatur L. fin. Cod. Eod. Caterum donatio, de qua hic antur, non eft proprie donatio inter conjuges, ut JCtus refpondii, fed potius paclum mutua fiucceftionis et reciproca qua dam inftitutio, qua fit in teftamento; qua quamvis maxime fit inaqualis contra L. L. Romanas eft recepta et confirmatur etiam matrimonio conftante: quomodo tenet dotfijfim. Andr. Gail lib. 2. obferv. 126. n. 3. cum plurimis ab eo laudatis: atque ita etiam in camera imperu judicatum effe, referi Mynsingerus cent. 2. obferv. 33- num. 8 9 9, 10. Quibus adde diffa ad confil. JCtor. Batavicor. yol. 1. confil. 121.
II. Deel confiidtat. 6*4. bladz. 109.
Hier word gehandelt over de haverie, waarover in het brede zie Handleidinge tot de hedendaagfche Rechtsgeleerdheid 14 boek tit. 2. en andere die over deeze materie ex profejfo gefchreven hebben
II. Deel confultat. 65. bladz. 110.
Septem teftes adhibere neceffe eft. Vide confil. hic 1. deel confil. 231.
Ibid. bladz. iit.
De teftateur moeten fien ende hooren fpreeken. Conform het geadvifeerde 1. deel conftl. 306.
Ibid. ;
Sulcks dat men acht neemende op V voorfcr. ftatuyt het getal van getuygen aldaer gerequireert &c. foo . wel plaats moet hebben in codicillen, als in teftamenten &c. Adjunge ea, inquit hic Abrah. de Pape , qua obferyata ad confil. JCtor. Batavic. vol. 1. conftl. 67.
N II. Deel



p8 AANTEKENINGEN, enz.
II. Deek confultat. 66. bladz. iij..
Judicem in deciforiis caufarum fequi non judicii kcum , Jed ubi quid aclum ejl. Unde bene dijlinguit Petr Rebuf fus ad conjlit. Regn. Gail. Tratt. de confuet. art. '2 gloffl 12. inter illa, qua modum procedendi et illa, qua modum decidendi concernuntin modo procedendi confuetudo judicii attendenda, ubi lis agitur, in modo vero decidendi feu in ipfa caufce decif one confuetudo litigantium feu ubi aclus ejl geftus, attendenda; conjer Èverhard Top legal loc. 105. n. 1. Damhouder prax. civil. cap. 150. num. sl II. Deel confultat. 67. bladz. ncv
Alhier wordt gehandelt over het recht van naaftin°-en waarover men in het kort kan nalefen de Handleidinge tot de Hedendaegfche Rechtsgeleertheid 2. deel 18. boek tit 2
Ibid.
Sonder dat in defen in conftderatie komt de toegifte va» 600 guldens, hier voren geroert, omme daer uyt een contract van koop te infereren. Alfoo de voorfcr. toegifte fynde een acceffoir van het principale (te weeten van de drie margen lants~) ende nergens na bedragende de helft van V geene voor de voorfcr. brief by A. gelooft is , de natuyre van V voorfcr. contract", van permutatie ende mam gelwge met en kan veranderen. Verum eft, fcribit hic Abrah. de Pape, folum in emptione et yenditione, non in permtuatione. jus retraclus locum habere; quomodo recle refponfum eft ab JCto in confil. Batavic. vol. 5. conf. i« idemque tejlatur Tiraquellus^ retracl. Ugn. % 1' gl 2 num. 2, 3,4. quod etiam cautum ejl per fiatuta'Rh'enoland. artic. 20. Ratio eft, quia qui prohibetur vendere non prohibetur permutare L. uit. cod. de prad. decurion Deinde, quia permutatio non videtur ejfe alienatio,, ntpo'.
ts



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 99
fa1hum res alia fiubflituatur, qua prior em quodammodo repra fent at L. 18. cod. de Episcop. et clerlc. Non obloquitür, permutationem effe proximam emptioni et venditioni arg. § i. J. de contrah. empt. et vendit. unde confequi videtur, in permutatione, quemadmodum in emptione et yenditione , fimiliter retra&ui locum effe. Quandoquidem refpondendum eft, in aliquibus quidem inter fe convenire, caterum in aliis plurimum a fe invicem differre. In contr a&n namque emptionis et venditionis pretium eft necef]arium; in permutatione res tantum pro alia re dari debet. Secundo in permutatione non poteft discerni quis fit venditor et quis emptor L. 4. cod. de rer. permutation. Amplius venditor non tenetur, rem emptoris facere, fed fufficit, ut fe eviclionis nomine obliget, et nudam poffeffionem transfer at: cum ex diverpo in permutatione utrimque res accipientis fieri debeat , unde fi res aliena fuerit translata nihil aclum intelligitur. Denique emptio fimul atque de pretio convenerit adeoque nudo ac fiolo confenfu eft perfetla; fed permutatio demum a rei traditione fubftantiam capit. Late dot~tiff. Pinellus ad L. 2. cod. de refcind. vendit. part. 2. cap. ï.num. 11. princ. Inft. de contrahend. empt. et vendition. In eo tarnen hic JCtus a ficopo videtur ab er rare, cum dicat, fi partim res fit vendita, partim vero permutata, tum retra&ui locum haud fo^e in ea parte, qua permutata eft. Sed potius dicendum eft, in arbitaio emptoris ejfe, utrum velit rem permutatam fibi retinere, utrum vero eam cum re vendita retrahenti tradere. Ita Tiraquellus de retraliu gentilit § 23. gl. 1. num. 1, 2, 3, 4, 5. Neque verifimile eft, quod idem ait Tiraquellus de retra&u lig. § 30. gl. 1. num. 9, 10, 11, 12. et plurimi ab eo laudati; quos fequuntur JCti in conftl. Batavicor. vol. 1. conftl. 153. vol. 5. nimirum fi pecunia pro re data fiuperet rem permutatam, tum N 2 emp-



ïoo AANTEKENINGEN, enz, emptionem et venditionem effe, eoque cafu retratPui locum fore: fin vero minus, tum effe permutationem, neque r& tractum obtinere poffe.
II. Deel confultat. 6*8. bladz. 118. Cum legitima nullo modo potuerit grarnri; aut aliaua condtttone reftringi, ut de jure notum eft. Et gravamen adjettum ipfo jure tollitur et rejicitur, perinde ac ft appofttum non ejfet L. 36. ff 1. L. 32. eod. de inoffici. teftament, plura apud Barbos. loc. commun. in voce Legitima.
II. Deel confultat. 69. bladz. u8.
Anders dan uyt der kinderen eygene middelen. Nam jufta caufa ejl denegandi filio alimenta, quando films fe ipfum exhibere poteft L. 5. % 7. ff. de liber agnosc. ubi Gloss. et Bartol. Idque verum eft, non tantum, quando filim poffidet bona, ex quibus alimenta fumere poft, jed etiam^ quando poteft vtvere ex fiuis operis- L. un. cod. de mendicL valtd. ubi Bartol. n. 7. dicit, quod filio fano et robujlo valenti operari non teneatur pater mintftrare alimenta Johann. Petr. Surd. de aliment. tit. 7. quaft. 6. in princ. Carpz! part. 2. conft. 10. def. 18. num. 4, 5, 0. et jub hoe alimentorum nomine etiam veftes veniunt L. verbo vicPus ff. de verbor. fignificat. Menoch. 4. praf. 157. n. 15. 19. II. Deel confultat. 70. bladz. 119.
Et enim, quando. ut er que conjux de omnibus bonis, tam fuis, quam alterius, mutuo confenfu communi dispofitioni fuppojito, tefiatur inter liberos, hoe cafu piam hanc conjugalem et mutuam dispofttionem, fatalis alterius dies, juperftitis voluntatem dejiderio morientis et communi dispofitioni mancipando, immutabilem facit. Hujus contrarium antea fatis abundeque probavimus r ut opinamur, fcribit hic Abrah..
DEL



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. ioï de Pape, ad confil JCtor. Batavic. vol. i. confil. 121, II. Deel confultat. 71. bladz. 125.
Te meer, om dat het voorfeyde Tefiament, mits de voorfcr. reciprocatie, inhout inftitutionem captatoriam, ende voor fulks is het uyt defen hoofde mede nuf machteloos ende van onwaarden. Neque hac quidem procedunt; fcribit hic Abr. de Pape, cum moribus noftris inftitutio in teftamento inter conjuges reciproca favore matrimonii fit valida ac firma, quemadmodum late dicPum ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1, conftl. 83. Ultro equidem largimur, de jure Romano injhtuiionem captatoriam fuift} nullam ac invalidam L. 70. ff. de heredib. inftituend: Et alibi JCtus, fcripturas cap'tatorias neque in hereditatibus, neque in legatis valere, dixit in L. captatoria ff. de legat. 1. Vocatur inftitutio captatoria, per quam hereditatem alienam captamus, hoe eft, venamur et facimus, ut ad nos perveniat. Vel ita: inftitutio captatoria eft, cum aliquem ea fub conditio ne inflituimus, fi etiam nos inftituat heredes. Varia itaque requiruntur, ut captatoria fit inftitutio. Primum eft conditio ; item conditio de aliena re obtinenda; et denique at conditio in futurum nonprateritum ft concept a. Confequitur, fi pure quis heres ab aliquo fuerit inftitutus, licet ea mente, ut per liberalitatem ficdam heredem fuum inftitutum provocet ad fe vicisfm heredem inftituendum, co cafu non erit inftitutio captatoria, cum in fe exprejfe captatiotteth non contineat, hoe eft, non habet ad alienam hereditatem deferendam expreffam conditiohem. Idque confirmatur per cit. L. captator, ubi dicitur Non eas inflitutlones captatorias JCtum improbare, qua judicia per mutuas affecPiones provocaverunt; modo prater Wam liberalitatem et mu* iuum officium in inftitutione nihil intervenerit: fed quarum
N 3 eon*



io2 AANTEKENINGEN, enz.
conditio confertur ad fecretum aliena voluntatis. Caterum fctendum efi, non omnem indiftincle condüionem face'reZ ftmitionem captatoriam: fed eum folum cum ita ftconcepta verb. grat. fi vicijfim nos heredes ipfe inflituat: LTveTefi dia conditio, quando conjuges fe invicem heredes inflitmin ut htc JCtus male exiftimaf. cum ibi non adfit conTth qua ad captandam hereditatem vel heredis mftiLnjZ' rins facit, cum duorum fuerit (imiïis afecJus. DximuS jam antea, ut captatoria fit inftitutio, cïnditionemdeZt na hereditate obttnenda adjectam, eam ejfe debere in fut rum mn prateritum conceptam. Nam fi in prateritume* fitformata, vahbit inftitutio ; ut ecce, fitöjte^£ teftamento cajus heres efto, fi etiam mi^U^^l quo cafu iftiusmodi inftitutio vakbit, cuninonfitcaptat* na; quoniam captare eftfacere, ut capiamus; c%ta fufL hm futura, non praterita, qua jam capta ftnTltem f «Jont* fua et libere quis fecit, diciLdp efi apm fuisje. Ratio vero cur inftitutio captatoria non valeat 7(1 illa; qma heredum infiitutiones nondebentexafeZ j. trio pendere cum teftamentorum jura per fe firn a fit t beant; L. ula inftitutio jf. de heredib. inftituend. L T/de hts qua pro non jcript. babeut. ' -»'ae
Ibid. bladz. 126.
Iloedanige prateritio liberorum fine ex heredatione, byfonder foo rigoureuje gelyk als nu verhaelt, notoir yk ook caufieert eene merkelyke nulliteit van den voorfcr. teftame„te Ifyus contrarium probatum efi, ait hic Abrah. de PaS objervatton. ad confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 72 II. Deel confultat. 71. bladz. 157.
De voorfcr uytkoop niet en mach voldaan ob non confer
?JZT%f Zie ,lierv™Berch
+ Ibid.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 103 Ibid. bladz. 158.
Soodanige continuatie van foei et eit niet en admitteerden. Zie hier Abrah. van Wesel de connubial. bonor. focietat. TracP. 2. cap. 4. num. 68.
II. Deel confultat. 72. bladz. 159. Van den Iloogen Rade van Holland f impetreren mandement in cas van maintPenue. Want iemant binnen 's jaars geturbeert zynde in zyne deugdelyke poffeffie vel quafi van eenige goederen of gerechtigheid, die hy jaar en dag geruftelyk heeft befeten, verfoekt by Requeft mandament van complainéte van den Hove of Hogen Raade; van defe materie heeft feer wytlopig en wel gehandelt Mr. Pieter Bort in fyn Traclaet van Complainéte en van Alphen 2. deel van Complainéle.
II. Deel confultat. 73. bladz. 161. Grieven a minima fouden mogen proponeren. Quid fit, grieven a minima proponeren, de eo vide Joh. Voet in comment, ad tit. jf. deappellation. num. 4. -
II. Deel confultat. 74. bladz. 163. Appellatione liberorum Nepotes, pronepotes, caterique, qui ex his defcendunt, contineantur. Vide de appellatione hac liberorum, et qui fub hac veniunt, infra confi. 169. confi. 308. 1. derde deel confult. 146. Coren conf. 14. van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conf. 136". His adde' Carpz. ad conftit. Ele&or. Saxon. part. 2. conft. 45. def. 12. num. 8. part. 3. conft. 20. def. 17. num. 5, 6.jurisprud. confi flor. Ub. 1. tit. 12. def. 210. num. 3. Ant. Faber in cod. lib. vi. tit. 19. def. 9. Leonin. conftl. 77.
II. Deel confultat. 75. bladz. 166. Quare indicia ad torquendum, nunquam inducuntur ex
Abrah*



io4 AANTEKENINGEN, enz.
argumentis et conjeBuris. Et fane cum verfamur, inquit hic Abrah. de Pape , in fattis clandeftinis, ut hoe noftro cafu, uti ex pracedentibus apparet, etiam per conjetluras et fig* na fufficiet de crimine conftare, ut quaftioni locus fit Mattheus de criminib. ad lib. 48. jf. tit. 16. cap. 4. num. 1. Idem que late prob ant JCtus in confil. Batavic. vol. 2. confil. 35. et Zangerus in tracP. de quaftionib. cap. 2. num. 208, 209. Qidn imo rei furtiva inyentio apud aliquem facit indiclum ad torturam, nifi poffeffor ejus probet, a quo eam rem habet. Ita JCti in confil. Batavic. vol. 4. confil. 323 359. Ifiti tarnen non funt ferendi, qui ajunt ejfiuxionem jdnguinis ex cadavere hominis occifi ad torturam effe validam; quia fanguis etiam pojfet ejfiuere, cum innocens adveniret. Neque obftat, quod nonmitti hoe pro miraculo ha~ beant: neque Mud, quod a quibusdam vulgo dicitur: Ejfe aliquod in corpore, quod homicidam per fequitur. Verum enim vero dicimus ad veritatem indagandam regulariter a quaftionibus non effe inchoandum-, nifi reus propter indicia probabilia fit fufpecPus; quale indiclum hoe dici non potest^ maxime cum id ex caufis longe a ver ita te remotis ori atur, utpote cum nulla vis cadaveri poftit tribui. Late ac dotPe hac de re agit docrijfim. Carpzovius in Traclar. crim in. part. 'x. quaft. 122. num. 28, 29, 30, 31. et feqq. quem omnino vide, et ubi plurimi citantur. Ibid.
Per ftgna fufficentia. Indicia indubitata funt non tantum figna neceffaria, ut volunt Duarenus lib. 1. disp. cap. 27. Hug. Donellus ad L. uit. cod. de probation. ut quando mul er lac habet in mamillis, certifjimum fignum eft, quod non fit vir go, fed etiam pra fumptiones probabiles aque complures concurrentes Sande decif. Frisic lib. 5. tit. 9.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 105
Ibid. bladz. 167.
Nee conftet de corpore occlfo. Nam ubi de corpore d&~ litli non conft at, ex fola confesfione nemo ad mortem condemnari debet. Nonnunquam enim hominesmetu, aut qua alia de caufa perire volentes et ad mortem properantes, falfa confitentur crimina; proinde ipfis non femper fides habenda L. 1. § 27. if. de quaftion. cum nemo delitdum confefftone fua facer e poftit, ubi non eft delitlum, neque fefe fua fiponte ultimo fupplicio fiubjicere. Homo f quidem vita fua non eft dominus , fed tantum cuftos L. 6. pft. de appellat. Licet igitur quis in judicio conftanter fateatur, fe homicidium, vel furtum commiftsfe, ft tarnen de homine occifio vel re furtiva et psrfonis, quibus f aclum fit, non conftet, hac confefiio tantum operatur, ut reus mortis poena affici poftit. Quoadpoenam vero extraordinariam fiufftcit extrajudicialis confefiio, licet aliunde de delitlo non conftet. Fachin. lib. u contr over s cap. 28. et 30. Carpz. pratl. crimin. part. 1. quaft. 16. n. 41.
Ibid. bladz. 168.
Nam ubi reus in termontis quem prodit, ad capturam quidem aliquando pojfet facere accufatio. Neque enim idoneum eft, fieri bit hic Abrah. de Pape, teftimonium rei alicujus criminis contra tertium: imo ne quidem ad capturam fufticlt, licet Mud hic JCtus exiftimet: nifi forte talis fit perfona , qua accufatur, in quam etiam criminis j'ufpicio cadit Brunnemannus in procejfu crim. cap. 4. num. 28.
Ibid.
Ad torturam autem minime. Hoe nullum dubium habet, notat hic Abrah. de Pape; et quod magis eft, ne quidem teftis unicus, licet etiam omni exceptione fit major, tortura locum facit arg. L. 9. § 1. C. de tejlib. et confirmatur per L. 20. f. de Qiieftionib. ubi exprejfe negatur, Teftimonium
O unius



. io6 AANTEKENINGEN, enz.
unius hominis ad torturam fufficere: multo minus rei alicujus criminis. Amplius hoeprobatur ex L. \. § 4. jf. eod. in qua dicitur; Non unum indicium j'ufficere in quaflionibus adhibendis, verum contraria fententia placuit Jul. Claro Lib. 5. Jfentent. ff fin. pratl. cnminal. quaft. 21. fub num. 2. qui ait eam ejfe communem omnium DD. fententiam, quod teftis integer ac omni exceptione major fufficiat ad torturam : quem etiam fequunturalii: quia ut ajunt, quamvis teftis unicus regulariter nullam probationem faciat, nihilominus femiplene probat: quapropter recle per hanc depofitionem informatio non quidem eft fufficiens ad condemnandum, fed'tarnen ut reus fufpetlus tortura poft jubjid, eamque fententiam amplexi funt Hanius ad Wesenb. ad tit. ff. de quaftionib. fub num. 7. ut probatur ab Zangero de quaftion. cap. 2. n. 17, 18. et plurimi ibidem laudati. Hoe tarnen cum nobilijjim. Zangero demum dicimus procedere, ft ille teftis unicus ipfe delitlo interfuerit, ac propriis oculis id viderit, cum alias fola ac nuda teftatio absque fenfu eorporeo nullum effe&um hdbeat. Idem num. 21, 22, 23. Ibid. bladz. 168.
Uit alle het welke dan volgt de refolutie op de voorfcr. tweede vrage, want nae dien de tortuyre van den voorfcr. A. B. C. D. ende E. onbehoorlyk is aengeleyt, als fonder voorgaende wettelyke in dit i en gedaen, en dat zulks haer pratenfe confesfien van geender waerde en fyn. Multi inquit hic Abrah. de Pape , etiam volunt quamvis ad torturam indicia fufficientia ad fuerint, tarnen confeffionem in ea fatlam effe invalidam: quia in totum negant, eam adhiberi poffe ; cujus contrarium reBe Cicero in Topic. Sic enim ait; verheribus forti-, et in igne fatigati qua dicunt, ea videtur veritas ipfa dicere. Qiti contrarium fententiam amplecluntur, dicunt plurimos olim fuifje, qui dolorem fentientes vera fuerunt



oi> de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 107
runt difelfi; et contra, quidam qui eum non tolerantes, falja fuerunt confeffi. Prioüs exemplum adferunt cappadocum, qui pueros ob id folebant torquere, ut eos ad falfa teftimonia dicenda poffent corrumpere: quemadmodum refert vetus commentator Persii ad fat. 6. Porro hac adfiru* ere conantur faclo Philippi, fervi Fulvii Flacci, qui ocPies pro domino tortus, nihil tarnen confejfus eft. Valerius Maximus lib. 8. cap. 4. pofterior is exemplum extat apud Tullium pro Sylla. Sigonius lib. 3. de judic. cap. 18. Ilis quamquam obftantibus, tarnen hodie judiciorum ufu et necefjitate adigente tortura tanquam via media eft recepta; quoniam non femper per teftes vel inftrumenta de veritate criminis conftare poteft: Neque indicia fape ita conveniunt, ut plenifjimam probationem inducant. Unde quemadmodum reus non eft condemnandus, qui plene non eft convitPus, ftc quoque non eft plane abfolvendus, in quem fape multa fufpiciones et indicia de crimine commiftb concurrunt: ac proinde ad id inveftigandum non male alii fentiunt eo cafu torturam adhiberi debere.
Ibid bladz. 171.
Judex qui habet poteftatem disponendi fecundum arbitri* urn, discretionem, ac confcientiam, nequaquam debet fequi proprium arbitrium vel proprium discretionem, atque confcientiam &c. Qjdd fi judex luce meridiana clarius ficiat, bonam caufam ex falfis inftrumentis ladi ? eo ca ju debet fequi proprium conjcientiam in ju die an do, non vero acla ac probata. Itaque primo judex jubetur judicare fecundum ea, qua ipfi funt nota: quod facere haud poteft, ji contra confcientiam judicaret, fed pro ut religio ipfi fuggerit, fententiam proferre debet L. 79. ff 1. jf. de judic. ft quidem una ei jimplex eft tantum veritas, quare confeientia et fcientia judicis fcindi in publicam et privatam nequit, ut hic JCtus
O 1 in



io8 AANTEKENINGEN, enz.
in fequentibus autumat: proindeque fi ea, qua adducuntur ad caufam infiruendam non fint fufficientia, jicque cum confcientia judicis pugnent, utpote falfa, fidem ea facer e non pojfunt L. unie. cod. ut qua def. advocat part. argumento fit L. i. § 3. cod. de plus petitionib. qua ait, judicem poffe in reliquium adverfarium condemnare, licet id non fuerit petitum: quod dici. haud pof et, f femper et ubique judex fecundum acla et probata teneretur judicare. Neque hujus contrarium ex L. 6. § \. ff. de offic. prajid. colligitur, ubi Ulpianus refpondit , pra fidem provincia id fequi debere, quod convenit eum ex fide eorum, qua probabuntur fequi.
Enim vero dicimus, ex eo non recle inferri, eum femper acla et probata fequi debere: cum potius in quajiionibus facli judex poft fecundum confeientiam et fcientiam pronuntiare, etiam non attentis teftimonis et infirumentis, Jiea falfa effe probe noverit. Quod tarnen potijfimum locum habebit in judice fupremo, a quo nulla appellatio reipitur: Cateroquin fi minor fit judex, a quo provocatio efi permij]a, tum longe tutius erit non judicare, fied y erit atem caufa majori judici aperire , ficque teftis per fonam adfumere; idque ne pajfim detur judicibus facuhas fape odio aut inimicitia duclis reum fub pratextu fcientia addicendi cui etiam yelint
Ibid.
Nequaquam debet fequi proprium arbitrium. Unde arbitria, qua dantur judicibus, intelliguntur concedi fecundum mentem legis et arbitrium intelletlus rationis vide L.
1. ff. de ufur. Oldek. obf. crimen tit. 4. obf. i.num. 10.
of Regters of Schepenen moeten vonnifTen fiecundum acla et probata volgens ftucken en bewyfen, of na hun beter weten of confeientie? daar van zie wytlopig Mr. R van oer Schelling over de Befchryv. der Stad Briel en Lande van Voorn door Alkemade bladz. 238. 258.
Ibid



of de HOLLANDSCHE AD VYSEN, enz. roo
Ibid.
Nam fi absque caufa cognitione procesferit vel nullis fraambulis indiciis Reum quaftioni jubjecerit, vel modum in ea excesferit, cum hic agatur de irreparabili pra judicio, et multi, qui hasce angujlias fuftinere coguntur &c. —. nemo dubitat, quin judex fit in dolo confiitutus, etconfequenter faciat litem fuam. Ad hac verba notat Abrah. de Pape ; fhiod JCtus hic vide atur opinari, judicem, qui dolo in judicando quid commifit, litem fuum facer e: cum hoe folum procedat, fi per imperitiam male judicaverit princ. Inft. de ebligation. qua ex quaft delict. Neque etiam in jure noftro judex propter fententiam male latam per imperitiam conveniri poteft, fed per appellationem illi malo eft occurendum: Sicque Curiam Mechlinienfem judicajfe refert Chritin;eus deafon. 95. vol, 4. num. 4. idemque in gallia fervari, teftis locuples eft Papon de arreft lib. 19. tit. 1. arreft. 24. qua etiam caufa eft, quod hac aclio prafata fit fiupervacua ac inutilis. At dolus judicis ut verum et maximum delitPum gravius vindicatur, ut patet ex tot. tit. cod. de poen. judic. qui male judicav. et L. 7. § 3. jf. de L. Jul. repetund. pcenam arbitrariam in eos conftituit; qua plerumque ob circa mftanti as nonnunquam ad pcenam capitalem extendi poteft Groenewegen de LL. abrogat. ad d. princ. de obligationib. ex quaft delicP. num. 1, 2. Ratio efi, quia Me, qui dolo malo judicat, ex vero delitlo tenetur; at contra, qui per imprudentiam tantum ex quafi maleficio: cum imprudentia tantum fit quadam culpa fpecies et culpa tantum efi pars qua dam deli&i. Confiequitur imprudentiam et ignorantiam quidem puniri, at levius, quam verus dolus: quod potijfimum decendum de iis judicibus, qui ad judicandum fuerunt elecli, quod munus olim inviti fiubire tenebantur, nee id dechnare poterant, nifi jufta ex caufa fe excufarent L. pen.
O 3 §2.



no AANTEKENINGEN, enz, § 2. ff. de vacat. et excufat. muner. Et non omnes, qui ad judicandum adfumebantur, erant peritia juris inftru&i; unde eorum error eo magis excufandus erat. Neque contrarium colligitur ex L. 2. ff. quod quisque jur. in al. unde nonnulli colligunt; ju die es eleclos leges et ufum fori nojfe debuiffe. Resp. hoe quidem fcepe fieri confueviffe, fied tarnen non fiemper, cum poftea hoe luw Justinianusö^ Nov. 82. cap. 1. mutaverit et conftituerit, ut non nifi ju di ces exercitati longo rerum ufiu et peritia juris injlrupti eligerentur: quoniam, uti dicit, ridiculum effe videtur, judicem neque legum, neque ufus forenfis peritiam habere. Caterum aliter obtinuit in magijlratibus, qui non nifi de dolo tenebantur, non vero propter juris imperitiam, qua folis eorum ajjefforibus nocebat L. 2. ff. quod quisque jur. in alter. Qiiippe magifiratus fape erant viri militares et principis miniftri, pluribus negotiis impediti ignorantiam J'uam profitebantur, fed in judicando affejjbribus utebantur, ut jus ipfis fuggererenty quemadmodum late diximus ad tit. Cod. de afesjorib. domeftic.
II. Deel confultat. 76. bladz. 174.
Ook de Gr ave van Ooftvrieslant verfcheyden goederen van den Hertoge van Gelderlandt te leen is houdende, leggende in Ooftvriefiand. Ziet hier van met meerderen TracJaet genoemt public gebedt 3. deel. pag;. 56.
Ibid.
Daer toe mede komt te concurreren cToudheyt van de voorfcr. teyt, ende de meenigvuldigheyt ende frequentie van fo veele aéJeu in conformiiè van dien gepleegt. Over de kragt van de gewoonte en wat daar toe wort vereift, zie een menigte auéteuren ten overvloede geallegeert by J. Schomaker ï. deel adv. 54. ■•'
II. Deel



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. uï
II. Deel confultat. 77. bladz. 182.
Dunckt (ouder correctie) nademael by het placaet van de politie van Zeeland gemaekt in den jaere 1583 is geftatueert, dat geen huwelyk voortgank en mag hebben tufchen ten jongman beneden de 25 jaeren ende een dogter beneden de 20 jaren out fynde fonder confent van haer ouders, of van de langslevende derfelver, met de voogden, indien jy geen ouders hebben, van haere voogden ende de naejlen van den bloede, haer beftaende &c. In Hollandia contrarium obtinet, uti hic notat Abrah. de Pape, neque tutorum confenjus in. nupt iis pupillorum ejl necejfarius: imo ne quidem avi in nuptiis nepotum fuorum aut aliorum adfcendentium quamvis etiam parentes fint pramortui, ut conftat ex Edi£to Dd. ordin. Holland, an. 1671 die 13 Jul. et latius demonftratum ad confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf 45. II. Deel confultat. 78. bladz. 182.
Dit advys word ook gevonden by van den Berg Nederl. advysb. 4 deel conf. 240.
Ibid. bladz. 183.
Alle welke goederen in den boedel wefende van de voorfcr. A. de voorfcr. B. voor haer dote of huwelycks goed verbonden zyn hypotheca legali. Zie hier met meerderen confil. hic 4 deel conf. 266. bladz. 4.6. Van den Berg Nederl. advysb. 3. Deel conf. 152. bladz. 416. Et fequentia hic notat Abrah. de Pape , fecundum L. fin. C. qui potior in pign. muiier es in dote praferuntur creditoribus etiam anteriorem hypothecam habentibus. Hoe primo Imp. Justiniamus conftituit, quo plenius et certius de dote ipfis cautum esfet, ut aBio dotis non folum adjuncPam in fe hypothecam omnium bonorum contineret, verum etiam ut in ea mukeres omnibus creditoribus quamvis etiam tempore prioribus pra-



iia AANTEKENINGEN, enz.
ferantur. Dotium namque caufa femper et ubique pract' pua efi, acpubüce interefi dotes muiier i bus confervari L. i. ff.foluto matrim. Etquodmagis efi muiier etiam Fisco jam anteriori prafertur, neque amplius pari paffu cum eo ambulat L. i. L. 2. cod. de privileg. Fisc. Plus adhuc non* nulli colligunt ex Novell. 97. cap. 3, 4. Scilket mulierem praferri creditoribus non folum tacitam, fed etiam expresfum hypothecam habentibus: quod tarnen fi penitius introfpiciatur, ejl maxime inconveniens, utpote cum per id jus alteri jam omnino quajitum auferatur; unde merito Andr. Gail lib. 2. obferv. 25. fub numer. 10. et fenatus Brabantia fupremus apud Christinjeum vol. 4. decijion 159. num. 6, 7, 8. atque alii hoe ita explicarunt; Mulierem quidem in dote aliis creditoribus praferri tantum legalem five tacitam hypothecam habentibus; non vero iis, qui fibi fpeciali five expreffa hypotheca profpexerunt. Et utique fatis abundeque mulieribus fic confulitur, quibus ne olim quidem de Jiypotheca projpeclum erat, maxime cum Us eum alterius damno et jaStura non ft fuccurrendum. jduapropter recfe communis interpre tum fchola cum per d. I. 12. (f 1, 2, 3. C. qui potior. in pignor cogeretur admittere jus pralationis ante alios creditores, eam in fpeciali hypotheca rejlrinxerunt, nejus alteri jam quafitum auferatur: quamquam fententia Imperatoris videatur fuifje , ut muiier in dote generaliter omnibus creditoribus 'five tacitam five expre fam hypothecam habentibus prafier atur, quamvis hoe iniquitatem in fe coutineat; quod tarnen obtemperans imperio uxorio non videtur refpexiffe: quemadmodum apparet ex cit. Nov. 97. etlaudata L. 12. C. in quibus generaliter absque ulla difiïntPione de hypotheca loquitur et quidem potiffimum videre ejl ex verbis contra omnes, qua diilio nihil omnino excludit. Virgilius. Et tonitru ccelum omnecieto. Cui confequens efi, non
pos-



op de H OLLANdSCHË advysen, enz. 113
pofte diftingui inter creditores tacitam et expreffum hypothecam habentes, cum Imperator quam tt.tijfimemulieribus juccurrere voluerit; quod non fecijjet, fi non praferrerentur creditoribus etiam exprejfam hypothecam habentibus: quoniam alias id privilegium plane inutile pojfet reddi, cum creditores ferme femper de expreffa ac fpeciali hypotheca fibi poffent profpicere. Unde toto coelo errant, qui vocabulum privilegii tantum capiunt de tacita hypotheca; quia id folum jus pralationis ante alios ftgnificat. At jure noftro tum demum in dote muiier es jure pralationis gaudent quoties patPis dotalibus bonorum communio nominatim fuerit exclufa: vel faltem uxori fit data optio, ut poftit poft mariti mortem bonis conquifitis renuntiare. Groenewegen de LL. abrogat. ad L. 30. C. de jur. dot. confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. confil. 266. Fundamentum efi, quia alias poft contratPüm matrimonium bonorum communio ex viconfuetudinis inter conjuges introducitur. Vide conf Hum fequens. Multi exifiimant de jure Romano etiam inter virn.n et uxorem pofi nuptias contr atlas bonorum communionem fuiffe; quia in L. 1. jf.de ritu nuptiar. nuptia definiuntur} confortium omnis vitia, divini et humani juris communicatio: propterea quia nulla res efi, uti dicunt, qua inter conjuges non communicatur; Indeque Imperator in L. 4. C. de crimin. expilat. heredita1-. uxor dicitur fuscipi focia divina et humanadomus. Verum potius dicendum efi, per ea verba, divina et humane domus fignificari facra, qua apud Romanos quisque paterfamiliasin fuis adibushabebat, quorum uxor etiam fociafiebat. a. Gellius lib. 3. Nott. attic. cap. 2. et lib. 18. cap. 6. II. Deel confultat. 79. bladz. 184.
Waer van de eene helfte volgen moet de voorfcr. B. uyt krachte van de notoire en de generale coftume van Flollandt,
P in-



U4 AANTEKENINGEN, enz.
introduceerende gemeenfchap van goederen tufchen man en wyf Fide notata ad confilia vol. i. confil. 47. Ibid.
Is notoir na rechten, dat hy fyn tweede huysvrouwe, nog by teftamente, nog by legaet, fidei commis, giften onder de levenden, nochte anderfnts en heeft mogen meer geven, laten , ofte maeken, dan de alderminfie van zyn voookinderen &c. Eadem extant in obfervat. ad cit at. confil. vol. 1.
II. Deel confultat. 80. bladz. 185. Maar moeten alle defelve goederen gaen uyt krachte van des voorfcr. R. uiterfte wille op de voorfcr. B. deducla quarta Trebellianica, in quam fruclus per C. G. perceptos imputari, indubitati juris efi. Notat hic Abrah. de Pape, quod hac regula patiatur exceptionem in liberis primi gradus arg. L. 6. in princ. C. ad SC: Trebellian. in qua ab Imper. refcriptum ejl: FrucPus ejus fideicommiffi, quod liberi tenêntur reftituere, in quartam Trebellianicam non imputari. Ratio hujus conftitutionis fuit necejfitudo et jus fanguinis, ob quod hoe liberis fpecialiter eft indultum, quod proinde ad ulteriores confanguineos non extenditur: ficque moribus nofiris ufu fiervari docent nos H. Grotius Introd. lib. 2. part. 20. num. 15. et Groeneweg. de LL. abrogat. ad L. 22. ff 4. ff ad SC. Trebellian. quos fequumur JCti in confil. Batavic. vol. 2. confil. 162. in med. item Tom. 2. vol. 3. confil. 162, num. 1. Hac quoque eadem caufa e fecit, quod cautio legatorum vel fideicommifforum fiervandorum caufa non preftetur ab filio vel filia heredibus infiitutie ejus fideicommiffi, quod iis fub conditione efi reli&um; fi fine liberis decejferint d. L. 6. in princ. et ff 1. C. ad SC. Trebell. Nifi forte teftator exprejfe ac nominatim jujfent 9 eam cautionem ab iis praftari: quia expreffa teftatoris vo-
lun-



öp de HOLLANDSCHE ADV YSEN, enz. 115
luntas eft fervanda d. L. 6. § 1. Idemque fiervatur-, fi fit fideicommifjum, quod pater vel mater reftituere funt jufii, cum ad fecundas nuptias tranfeant, cum parentibus ad fiecunda vota transvolantibus tantus bonos et reverentia non fit praflanda, quanta quidem, fi ea penitus neglexet int, qui cafus £tiam proponitur in cit. L § 1. Ibid.
Sal daeromme de voorfcr. B. V voorfcr. fideicommis ofte goederen mogen eyjfchen ende vervolgen , ter plaetfien, daer V fterfhuys gevallen is, ofte daer de goederen gelegen fyn. Hoe jure noftro,. fcribit Abrah. de Pape, demum obtinet, fi res hereditaria ad huc ibi fint et heres eo loco.
II. Deel confiidtat. 81. bladz. 186. Gemerkt, dat foo danige verklaringe de uyterfte wille van een teftatrice niet en mach aftringeeren ofte beletten. Want fulcke woorden kunnen geen teftament maken, en indien het al een teftament was, konde het immers door een later verbroken worden; L. 1. cod. de SS. Ecclefi. welke vryheid aan een teftateur verblyft, al was het fchoon, dat hy by eede belooft hadde het felve nooit te fullen veranderen. Zie hier over met meerderen Barbos^: loc. commun. in voce Teftamentum § 45.
II. Deel confultat. 82. bladz. 186. Niet en fouden parten ofte deelen in de klederen, huysraet of meubelen. Hier wort gehandelt over de vraag, of geld onder het woord meubilen begrepen is, en negative geadvifeert ; dit felve advys komt ook voor by van den Berg Nederl. advysb. 4 deel adv. 230. wylen den Notaris Lybrechts abufeert fich dan , wanneer hy in fyn Redenerend vertoog over V Notaris ampt 1 deel bladz. 355. fig op het
P 2 ad-



ii<5 AANTEKENINGEN, enz.
advys by van den Berg voorkomende beroept, en het felve tot bewys bybrengt. Ibid.
Alfoo na recht en appellatione mobilium, aurum argentum , pecunia numerata non venit aut continetur. Hoe hic non concedere vult Abrah. de Pape , cum fcribat; contrarium verius eft, fub legato mobilium pecunia numerata omnino continebitur, nifi pojfit probari, quod ea fuerit deftinata ad emptiones pradiorum, vel ad fcenerandum: quoniam ex ipfa deftinatione res plerumque aftimari folet: fic enim celJus in L. 79. § 1. jf. de legat. 3. refpondit. Hoe tarnen multi indiftincle non concedunt, fed dicunt, pecuniam ex vendit is rebus immobilibus redact am, atque eam iterum in emtiones pradiorum defiinatam, inter immobilia numerari; non vero quoties ea fimpliciter fit deftinata: ut verb. gr at. Si fblum dixerit teftator ; Hac pecunia agros emam ; quo cafu hoe negant, tumque pro mobili eam haberi: quoniam nudum propofitum in mente retentum nihil operatur : cum tarnen in contrarium faciat, quod propofitum pro ipfo efeclu habeatur arg. L. 19. § 11.jf.de auro, argent. om. legat. Nos tarnen cum aliis hoe ita temperandum exijlimamus: ut ficilicet tum pecunia numerata inter res immobiles habeatur cum propofitum emendi jam proxime ad effeBum fuerit perduBum; veluti fi pr adium jam omnino fit emptumy nee tarnen pecunia deftinata exfoluta; tum jdne reële dici potefi, eam inter bona immobilia computari, et per confiequens propofitum pro ipfo efeclu habetur, cum prater folam ac nudam intentionem amplius quid accefierit: quomodo etiam exponenda diB. L. 79. § 1. ff. Illud quoque extra omnem controverfiam ejl, quoties futnn a pecunia magna fuerit, tum eam inter res immobiles haberi; quia tefiator prafiumitur, eamfoenori veile colloc ar e, cum nemo paterfam.
Juin*



op de HÓLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 117
'fummam magnam in proprios ufus foleat impendere: qua fententia quoque rationem habet, eamque amplefluntur Tira quellus de retratPugentilit. § i.gl. 7. num. 106. Hottomannus lib. 3. obferv. cap. 3. Huc usque Abrah. de Pape. Plura hac de queftione lege, fi vis, apud'Barbos. in loc. commun. in voce pecunia § 1. Ibid.
Dat de meeninge ende intentie van de tefiateurs. Op welke in alle dispofitien moet gelet worden, nam intentio agentium regulat omnes aclus ad finem intentionis, feu aclus agentium non operantur ultra eorum intentionem, en daerom moet men ook altoos innen, quo refpeBu, fine et intentione aliquid fiat vid. Dalnerus de Renunciat. cap. 19. num. 13. et alii apud Mum.
II. Deel confultat. 83. bladz. 188.
Op de voorfcr. perfoonen , dan op eenige roerende oft f onroerende goederen. Nam plus cautionis in re efi, quam in perfona L. 25. jf. de Regul. jur. et expedit creditori, pignori potius incvmbere, quam in perfonam agere § 14. Inft. de obligat. qua ex deliB.
' II. Deel confultat. 84. bladz. 189.
Dunkt my onder gefchreven (onder correBie) dat de hypothecatie in 't eer fie quaritur gementioneert, overmits 't voorgaande arreft , ende litispendentie , dies aangaande voor den Hove van tlolland hangende, kragtelos is, ende van onwaerden &c. Moribus noftris, fcribit hic Abrah. de Pape , rei htigiofa alienatio et obligatio eft firma ac valida; ita tarnen ut jus tertii falvum atque integrum maneat: quomodo etiam eft exponendus 11. Grotius introducl. lib. 3. part. 14. num. 11. ubi vide Groenewegen in fuis addition. num. 2.1. Christin;eus vol. 4. decif 175. num. 10. Ne-
V 3 qu€



ii8 AANTEKENINGEN, enz.
que ab noftro jure jus. Rom. discedit, quo obligatio vel alienatio rei litigiofa etiam non eft ipfo jure nulla, fed valida, et per exceptionem litigiofi emptor a crcditore eft repellendus, ft rem ab eo acceperit, qui litem cum alio habet: Idque fatis abundeque probatur per L. 4. § 1. C. de litigios. in qua ita Imperator refcripfit; fi quis ignorans rem litigiofam emerit, vel per aliam fpeciem contratJus eam acceperit : tune irrita rei alienatione facla, pretium cum alia tertia parte recipiat. Ex quibus apparet rei litigiofa alienationem ipfo jure valuiffe, cum irritum fieri non po fit, quod ipfo jure nullum efi § 5. j. quib. mod. teftam. infifmant. Atque hac fine dubio caufa eft, quod Tit. in pand. et cod. de litigios. fintpoftti poft Tit. de Exeptionib. Ejfeclus praditla oppofitarei litigiofa exceptionis eft, quod lis jam ccepta eodem tarnen modo inter eosdem per agatur ac ft nulla venditio, donatio, aut obligatio int ervenift et L.i. C. de litigios. Verum luec regula paiitur exceptionem, cum res litigiofa alienatur ex caufa dotis, donationis ante vel propter nuptias L. fin. § 1. C. eod. Ni mi rum hoe ita jpeciali ter contra communes juris re gul as favore dotium eft receptum; neque iis cafibus poteft dici alienatio facla ad adverfarium vexandum, fed tantum ob necejfitatem, propter ea quod alia res non erat, qua in dotem dari pot er at d. L. 4. § 1. C. eod.
II. Deel confultat. 85. bladz. 190. Oock in perfbneele atlien. Doch is dit allecnig een voeginge, en geen eigentlyke Interventie, dewelcke gefchiet om een van parthyen collitiganten uit het proces te removeren, en welck alleen plaats heeft in reële aétien, en niet in ■pevfoneele Berlicu pracl. conclus. part. 1. concl. 24. num. 120, 122. Marant part. 6. membr. 6. num. 7.
II. Deel.



^opde HOLLANDSCHE ADVYSËN, enz. 119
II. Deel confultat. 86. bladz. 192. ' Nee fumus in dubio. Nam conjecluris non eft opus in claris et prafumptio cedit veritati L. 2$. § 1. ff. de legat. 3. L. 69. ff. Eod:
II. Deel confultat. 87. bladz. 192.
Hy 't felve geftant foude moeten doen. En al was dit niet bedongen, zoude het evenswei moeten plaats hebben, zie Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. copinge en vercopinge ff 23. die het felve aldaar met een menigte aucleuren beveiligt.
Jb:d.
Sulcks dat men daeromme recht foude moeten fpreken, is de verkoopers geraden, hem daar voor in rechten te betrekken, voor den Hove van Holland, alwaer de Jurisdictie is gefondeert, foo wel uyt krachte van de prorogatie van jurisdictie in de voorfcr. koopvoorwaarden geinfereert &c. Hodie , hoe tantum procedere, "notat hic Abrah. de Pape , quoties exprejfe ac nominatim jurisdiclio Curia Hollandia fuerit prorogata, non vero, ji generaliter, veluti, ft contrahit es dixerint, onder het verband van alle rechten en rechteren, quemadmodum patet ex artic. 6, 7. Tnftrutt. curia Holland, ann. 1634. cui adde confil. JCtor. Batavic. vol. 4. conftl. 269. item lib. vulgo de papegay vol. 1. pag. 21, 26, 37. Groeneweg. de LL. abrogat. ad L. 1. ff. de judic. Poteft namque privatus jurisdittioni alteri judici prorogare, qui yi illius juris diclionis inter eos jus diceret, qui alias jurisdittioni ipftus non erant fuppoftti: idque eft quod refponfum eft ab JCto in L. 1. ff. de jud. et Affricano in L. 18. ff. jurisdiction: Quibus confequens eft, eam jurisdittionem a 'privatis quodammodo dari, cum fingulorum judicum jurisdiclio certis terminis fit limitata, quos minime ftoffunt exce-
dere;



120 AANTEKENINGEN, enz.
dere; nam aliter extra territorium jus dicenti impune non par er et ur L. 20. ff. Eod. Vulgo Dd. quatuor proroganda juris diclionis mo'dos effe contendunt: quorum primis eft de perfona ad perfonam, alter de re ad rem, hoe ejl de quantitate ad quantitatem; tertius ejl de loco ad locum; ultimus five quartus dicitur de tempore ad tempus Verum hac de loco ad locum jurisditlionis prorogatio jive extra territorium, non videtur nee juri Romano nee nofiro conformis; quia omnis judex extra fines five ter minos fui territorii ejl privaats, ut jam dttlum eft: item privatus nulli poteft jurisdièlionem dare, qui eam jure puhlico concefam non habet; neque id, quod is conftituit, judtcati autloritatem ebtinet L. 3. C. de jurisditl. Neque hanc fententiam evertit, quod omnis aclus jurisditlionis voluntaria etiam extra jurisdictionis terminos expediri pofftnt: unde concludunt, ergo propagatio jurisditlionis de loco ad locum juri non eft diffentanea, fed^ ei conveniens L. 17. ff. de manumiff. vendicl. Et fane quis eft, qui non videat hujus argumenti confequentiam non procedere, fedpofius erroneam effe; cum natura jurisditlionis voluntaria hoe efficiat, quod extra territorium quoque expediri poftit, ex quo tarnen non retle inferas, ergo a privatis extra territorium jurisdiclio prorogari poteft. Simtliter judicandum eft de modo proroganda jurisditlionis de tempore ad tempus ; quam etiam fpeciem apud Romanos incognitam fuiffe, extra omne dubtum eft, non obftante, quod in L. 39. ff de folution. atque aliis quam plurimis tempus et locus af muient ur; ex quibus tarnen male conclud tur, eandemque comparationem in omnibus locum habere, maxime cum differant: idque inde apparet, quoniam prorogatio jurisditlionis de tempore ad tempus commodum litigantium privatum conceruat: de loco vero ad locum, pulUcr.m. Qui coutrartam fententiam amplecluntur, firmamentum am-
ple-



er de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 121,
plecJuntur, firmamentum fua fententia quarunt ex L. 2. ff 2. f. de judic. ubi Ulpianus ita refpondit: fi et judex ad tempus fit datus et omnes Utigatores confentiant, poffe tempora, intra qua jusfus efi lites dirimere, prorogari: At refpondeo, ibi non agi de eo judice, qui jurisdiclionem habet, de quo nos loquimur, fed tantum de judice pedaneo, cui nuda tantum notio competit: qui fi jujfus fuerit lites intra certum aliquod tempus dirimere, nee fecerit, non mirum eft, hoe conf enfin litigantium prolongari non pofte: quod profeflo a noftro themate longe lateque dijfert. Tertia proroganda jurisdicPionis fpecies, fcilicet de re ad rem five de caufa^ad caufam, jure veteri fuit recepta et novo eft probata, quemadmodum colligitur ex L. 74. § 1. ff. de judic. qua expres fie ac nominatim ait; Judicem, qui usque ad certam atque determinatam fiummam judicare jusfus eft, etiam de re majori judicare potejl, fi inter litigantes conveniat: ita tarnen, modo caufa non fuerint diverfa, cujus modi funt civiles et criminales: quia qui habet jus cognoscendi de civiUbus, protinus non fequitur, eum quoque habere cognitionem de criminalibus, utpote longe a fe invicem remotis ac diverps. Nicol. Everhar-d loc. a feparat. ne fcilicet fit in arbitrio litigantium pofttum, novam jurisdidlionem judici tribuere, qui eam jure fuo habere non poteft. Ex diverfb obtinet in diverfis fummis, hoe eft, quoties judicis jurisdiflio fuerit ad certam quandam fumman reftri&a: hoe fquidem cafu ft illa fibi invicem cohareapt et fint connexa, tum earutn coharentia oper atur, ut qui habet jus cognoscendi de fumma minori, pojfit quoque Me ex vi jurisdicPionis fibi prorogata etiam de majori cognitionem habere L. 28. ff. ad municipal. Qiiartus five ultimus jurisditfionisproroganda modus eft de perjbna ad perfonam, quam etiam antiquitus fuifje receptam, extra omnem contr overfiam eft: quod probatur per - q L-Z'



&» AANTEKENINGEN, enz. L. 3. cod. de juris diclion. junlla L. 1. L. 1. jf. de judic, II. Deel confultat. 88. bladz. 193. By dit advys wort gehandelt over het geval, daar geen interene bedongen was, want een crediteur dewelcke de hooft fomme na den termyn, tot de betalinge gepra:figeert, fimpelyk ontfangt, praejudicieert zich zeiven aengaende den interelfe, foo dat hy defelve niet mag eysfchen, want hy in foo een geval den interelfe fchynt te remitteren; het zoude ieds anders zyn, indien de interelfe exprelfelyk ware belooft ofte bedongen, alfoo defelve als dan niet gehouden wert geremitteert te zyn; maar zoude in dit geval na het ontfangen van de hooftfom een crediteur bevoegt zyn tot voldoening van de interene te ageren; Zie Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. Intereft § 1. en doet 'er by van defe adv. 6. deel conf. 157.
II. Deel confultat. 89. bladz. 195.
Kenniffe heeft te nemen van de redenen van excufatie.
Dit is zoo en daar van nader te fien by Grot. Inleid. 1» boek 7. deel.
II. Deel confultat. 90. bladz. 196".
Te min, gemerckt fy Mayken Domys een man ende voogt was hebbende, dewelcke in V ftellen yan1 fervituyt in quaftie behoorden geconfenteert te hebben qualitate qua. Want dit is feker, dat een vrouw door het aangaan van het huwelyck, voor onmondig gehouden wort en als een weeskind, en daer om geen bewind ter wereld van haar goederen ftaende huwelyck vermag te hebben, maar alleenlyk aen den man behoort Grotius Inleid. 1. boek 4. deel num. 4. Goris in fupple* ment. ad Sande de Efeftacat. cap. 5. num. 15. en was alhier het exprelfe confent van de man nodig geweeft, Ber. Van Zutphen Nederl. pratl. tit. Vrouwe § }. U D l



or de HOLLANDSCIIE ADVYSEN, enz. 123
II. Deel confultat. 91. bladz. 197. Want het is waer ende klaerlyck na rechten gedecideert, dat, als man ende wyf, ff amen een teftament maaken, datter twee teftamenten fyn, hoewel dat fy daer inne gelykelyk /preken ende disponeren. Zie hier voren confult. 52. bladz. 87. en het geene daar by is genoteert. Ibid. bladz. 198.
Ende by haren man niet en heeft mogen gerevoceert worden. 2ie 1. deel confult. 83. et ibi notata; het contrarie hier van wordt geadviieert in de advyfen alhier 6. deel confult. 97. Zie voor het overige myne confilia mi li t ar ia 2. deel advys 10, 11.
II. Deel confiidtat. 92. bladz. 202.
Het is notoir na rechten, dat een fimpel, fiecht, eenvoudig menfche, die de wyfte niet en is van fyn magen, niet verboden wert, teftament te maken. Het is zo, dat die geene, dewelcke niet geheel hare finnen verloren hebben, fchoon een weinig bot of plomp van verftand wefende, teftament mogen maken, jae al was het al dat zy eenigfints fimpel mogten zyn, en niet zeer wakker van finnen, ziet hier. hier van Coren decif. 10. Sande decif. Friftc. lib. 2. tit. 1. defin. 11. welke laatfte Schryver deswegen zegt, dat in dubio ymand eerder geprsefumeert wort fyne finnen te hebben en wys te zyn , als onwys en te rafen, en dat het natuurlyk is, dat ymand fyne finnen magtig is en dat het een toeval is, wanneer ymand dol of rafende is.
Ibid. bladz. 204.
Ten 3. dat de eyjfchers fieggen, V teftament nul te wefen, uyt fiaeke, dat daer in niet gepleit en is de naem van Maj. 't jaer van fyn Keyfierryck, nochte de indicPie en mag mede in puntfo juris, de eyjehers niet patrocineren, om daer meQ2 de



124 AANTEKENINGEN, enz, de V voorfcr. teftament te. invalideren. Hac quidem folutio . eft vera, ait hic Abrah. de Pape , at non probabilis efi ratio, qua in fequentibus fubjicitur: nimirum, quod omiffa eorum, qua ex confuetudine tabellionum aut regionum i 'nfe,ri folent teftamentis, aliisque inftrumentis, non vitiant teftamenta vel inftrumenta, cum ipfa confuetudo fuppleat et vigore confuetudinis in effe cenfeantur; atque ad hoe probandum allegatur L. 31. § 20. ff. de adilit. edict, fed dicimus illam legem de cafu alio hngeque ab illa queftione remoto, loqui; nempe etiam ex empt0 agipoffe, licet dupkm zyenditor mancipii non caveat: quoniam ea, que funt mor is ac confuetudinis in bona fidei judiciis debent venire: quod nihil omnino commune habet cum omifftone folemnïtatum 9 qua in inftrumentis fiunt neceffaria. Et potius a contraria hic ita argumentari poffemus: Qua cum que ex conjuetudine inftrumentis debent addi, iis omiffts illa funt invalida, quia confuetudo legis habet vigorem $ 9.- J. de jur. natur. gent. et civil. At confuetudo in inftrumentis exigit nomen Imperatori s , diem imperii, Ergo &c. Imo ft rite perpendamus, indiclio, nomen imperatoris, &c. non folebant apponi inftrumentis ex fola confuetudine, fed etiam ex legibus: qutppe in Novell. 147. in pra fat. et cap. 1. Imp. jubet, ut tam ' in contra&ibus quam teftamentis nomen Imp. et anni expmmantur: item ut addat nomen confulis, quo anno eo munere erat funcPus, alioqui non valitura. Nov. 44. cap. 1. Ajo nomen confulis, nam licet duo Roma confules fuerint, tarnen fufftctebat unius nomen proponere, quia tempore Impp. unus duntaxat creabatur, cum ipfe imperator alterius vi-
■ cem fuftineret: quo fine dubio Mud refpicit Juvenalis —.
■ Qui jam poft terga reliquit fexaginta annos, Fontejo conftcle natus. Prater jam enumerata, adhuc annus indicfionis inftntmentis debebat addi, item men fis et denique dies men-
fis :



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 125
Bs- propterea quod ea ratione non folum memoriaJmperii et'ordo confulum obfervaretur, verum etiam ne ipfa wftrutnenta ulla falfi fufpicione laborem: qua ratio etiam extat in cit Nov 44. cap. 2. in med. At moribus noftns neque indiclio, neque nomen Imp. aut confulis in inftrumentis eft neceffaria: quomodo nos docet Groeneweg. de LL. abrog. ad Nov A" M*m Plane dlxerlm ih invocatione nominis divini quamquam contrarium teneat Durand. in fpeculo juris lib 2 partic. 2. tit. de inftrum: edition. § 1, 2, 3,4, 5. auem 'fequitur Menochius de adipisc.poffeftion. remed. 4. num. 7.u arcrumento forte dubio a nomine Imperatoris: unde tomen non recle fequitur; Nomen Imp. inftrumentis effe injerendum, ergo etiam Dei; ut dotle demonftrat Alciatus hb. 0 Darerg. cap. 6. in princ. Neque etiam hoe probatur ex inferiptione prooem. Inft. quia nulla Lex aut conflitutio jubet diyini nominis prafationem proponere; qua propter plures folemnitates quam leges exigunt, requirere non deiemus Amplius noftram fententiam non evertit L. 22. $ 2 C 'de jure deliber. ubi, Imper. jubet, ut venerabüe ftgnum crucis inventario inferatur; ex quo inferunt, multo mam nominis divini invocationem in inftrumentis efte necesrariam At quam jejuna objeclio! quis enim ejl, qui non videat id in inftrumentis locum habere haud poffe, m quibus folum id, quod aclum eft, attendimus tot. tit. C. plus valere quod agit. item , quia forma a legibus prafcripta ■potifiimum adhibetur, ut verum aut falfum eliciatur; circa quod omijfto nominis divini nihil omnino obef Ibid. bladz. 205.
Text. in d. L. qui teftamento 20. ,(T per contrarium. 2.
Hoe nequaquam probatur, fcribit hic Abrah. de Pape , ex hac le°e citata, qua folum loquitur de teftamento mihtari; unde non retle infertur ad paganicum, utpote afe invicem maxime diverfa, lbui



126 AANTEKENINGEN, enz.
Ibid. bladz. 206.
Et potuiffetfecus decernere hanc potejlatem, et ibi comtaumter Dd dicunt, inftrumenta confetla per eum, auiin quaft poffesjione tabellionatus erat, fubfiftere, licet revera non efi et tabellio; Longe tutius, fcribit hic Abrah. de Pape dicimus , inftrumenta a Notario putativo confecla omnino
^rZfZir' f***™ LJ' f' de 0$cio P^r quam hl JUus ad fuam fententiam ftabiliendam adducit, fed minus recle; quoniam ea demum locum habet in per fonts qua ad aliquod munus quidem funt inhabiles, qua tarnen errore ali quo per publicam auctoritatem funt eletta et quibus munus pubhcum vere eft demandatum, quod in Notario five tabellionefecus obtinet, cum privatus fibi ipfi aliam perfonam mn pojfit affumere. Falluntur itaque qui rationem cit. L % jf.ponunttn errore communi, quem dicunt pro veritate 'haben; qui error, qui confenfuief contrarius, eumqueplane tolkt jus haud pojfit ponere arg. L. 15. f. de jurisdi&ion. Et vero hinc patet, regulam Mam generaïem; Erroremjus pofte wtroducere et pro veritate haberi, non femter et ubique procedere. Negotium non faceffit $ 7. Inft. de teftament. ordinand. ubi Imp. ait: fi aliquis ex teftibus tempore teftamenti conditt ab omnibus pro libero homine habebatur t et poftea fervus appareat, Mud teftamentum nthilominus efle firmum ac validum. At dicimus hoe de ftriólo jure civili non procedere, ut patet ex verbis his fequentibus cit. <r 7 tam D. Hadnanus catoni, quam poftea D. Serverus et Antomnus refcripferunt, fiubvenire fe ex fua liber alitate teftamento. Lx quibus luce meridiana clarius apparet ipfo jure iftiusmodi teftamentum non fubftitiffe, fed folum ex fpeciali privilegio, ut fcilicet fuprema hominum judicia adeffeaumperducerentur: qua caufa efi, quod iftud cum ftngu(areftt, ideo ad confequentias non ejfe trahendum. Liquet
ti-



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. ii>7
titulum communi errore pro vero habitum, quamvis etiam talis non effet, tarnen ab eo collatus, qui eum conferendi poteftatem habet, operari ut atta alias nulla ac inval/da propter utilitatem publicam fuftineantur: idque non tantum de jure civili, verum etiam de jure canonico, fecundum quod titulus putativus a fupremo collatus oper atur ut gejla, qua alias fuam firmitatem non haberent, nihilominus funt valida ; quemadmodum probatur per C. ad proband. x. de fentent. Confequitur, fi notarius five tabellio ant ea fuerit apublico magijlratu eletPus, et poftea non idoneus repertus neque tarnen ab officio fuo fuerit depoftus, tarnen ab ipfio gefta ejfe rata ac firma. Ita recle Sichardus ad L. i. C. de testament, num. uit. in fin. Ibid.
Ende dat al cejferende, foo obfteert noch de eysfhers &c, ubi pater, filius, frater, in teftamento filii, patris, et fratris teftis ejfe potest, fi nihil commodi ex teftamento adquirunt, &c. De jure Romano hoe quidem verum efit, fi filius antea fuerit a patre emancipatus: cateroquin ji adhuc in pairia poteftate effet conftitutus, pater non recle in ipftus teftamento teftis adhiberi potest; quia pater et filius fictione juris cenfientur effe una eadem que perfona § 11. Inft. de obligat qua ex quaft delict, nafcunt. Itaque fit filius extra potefitatem patriam fit conftitutus, refie pater in ipfius teftamento teftis adhiberi potest, quia in teftamento decommodo aut lucro non agitur, ficuti accidit in caufis forenfibus : quapropter metus haud effe potest, quod propter affeblionem verum detegeretur. Unde patet eos errore, qui teftimonia judiciaria a teftament ariis non fepar ant: f quidem in judicio ideo parentibus atque aliis perfonis conjunclis teftimonia denegamus, quoniam in iis commodum pecuniarium verfiatur ejus, pro quo teftimonium perhibent, qua caufa facit,
quod



i28 AANTEKENING E N, enz.
quod pro iis non admittantur: quomodo exponenda L. 6. L. 9. ff. de teftib. At ex diverfo in teftamento non agitur de commodo aut lucro ipftus teftatoris, fed duntaxat heredum inftitutorum; cui confequens eft, conjuntPis ideo perfonisteftimonia non debere denegari.
II. Deel confultat. 93. bladz. 207.
Dit advys komt tweemaal voor, als in het 1. Deel adv. 66. en 4. Deel conf. 90.
Qua tempore peftis cenfetur bellum inter Deum et homines. Vide notata fupra ad vol. 1. conftl. 67. Et hoe eft certum, quod peftis tempus aquiparetur temport belli, cum invalescente peftilentia Deus bellum genere, et iram fuam in homines diftringere videatur; Hinc eadem fere privilegia tempore peplis et belli habentur, ut vidimus in teftamento mikt ar i et peftis tempore condito. Gail lib. 2. obf 118. et ibi Tiiyllius in annotat. Carpz. part. 3. conft. 4. § 14. • Ibid. '
Quia non effet conteftis ideoque nihil probaret, nee favore pia. Sequentia notat Abrah. de Pape ad vol. 1. conf 67. pag. 64. qua ibi adferibere omifi; —■ Hanc eandem fententiam etiam male fequitur JCtus in confil. Batavic. vol. 4. conftl. 90. in fine. Potius ejus contrarium longe veriftmilius eft: cum fola ac nuda teftatoris fubferiptio in reUtlis ad pias caufas etiam absque ullis teftibus facla vim folemnis teftamenti habeat. Ita cum aliis recle tenent Tiraquellus de privil. pia caufi. privileg. 4. Sichardus ad authent. Noviffima tod. de inofficiofo teftament num. 18. Late ac fufe Jul. Clarus Ub. 3. fententHar. § Teftamentum quaft. 6. per tot. qui 'omnino hic eft legen dus, ubi plurimos cafus recenfet, quibus teftamenta ad pias caufas etiam absque ullis folemnitatibus condita adhuc fuftinentur.
II. Deel



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 129
II. Deel confultat. 94. bladz. 209. Doch aengemerkt, dat de goederen hier vooren geroert, in handen van de vyanden niet gepernocleert, maar binnen den tyd van 7. of 8. uyren hen ontruckt zynde aen die van vnzè zyde niet behoort en hebben. Indien 'er foo een gewoonte onder de Europifche Volken, fchryft de Heer Noest in fyn algemeen Staatsrecht, plaats hadde, zoude men dezelve moeten volgen, doch de nauwkeurige Heer van Bynckershoek fpreekt dit tegen, en meent, dat de bemagtiging eerlt doorgaat, als een veilige valthouding op dezelve volgt. Et hoe interim etiam de jure certum; •— Quod in bello jufto capta ftatim capientium fiant L. 5. § uit. jf. de acquir. rer. domin. L. 28. ff. de captiv. et poftlim. revers, quod inteh lige de rebus mobilibus, non vero de immobilibus; nam ha a miHtibus occupata, eorum non efftciuntur, fed reipublica five Principi et Duci, qui bellum indixit, acquiruntur L. Si.f.de jur. FiscJL. 20. § i.ffi.de captiv. et poftlim. revers, fjh/'oad privatos tarnen milites fubdijtinguendum: —■ An lp fis a Duce bellico facultas fpoliandi concefa, annon; Ulo cafu fibi reiinent, non hoe, Bachov. ad § 17. Inft. de rer. divif —, Tota res ex hberalitate principis bellum gerentis dependet. Hic enim cum flipendia militibus folvat, quicquid per milites acquirit, omne fuum facit.
II. Deel confultat. 95. bladz. 210.
Unde exiftimant, jus hypotheca tacita in bonis mariti ih dotis &c. Scribit hic Abrah, de Pape ; Quod hodie muiier, eo jure non gaudeat, nifi bonorum communio cum marito nominatum ac exprefe per patPa dotalia fuerit exclufa, ut diximus ad confil. 79. vol. 2. Nimirum hoe Imp. Jujlinianus jpeciali ter in favorem mulierum fic confiituit, ut acPio dotis adjuntJam quoque hypothecam haberet, quemadmo-
R dum



*ï3o AANTEKENINGEN, enz, dum latius videre eft ex L. unie. § i. cod. de rei uxor. aclion. fubl. Ibid.
Jus autem pralationis ante hypothecarios tempore priores &c. Tum demum mulierem in dote aliis creditoribus prioribus praferri, hic vult Abrah. de Pape, ƒ folum tacitam hypothecam habeant; non vero iis, qui fibi de antiquiore expreffa profpexerunt: Idque ita in praxi obfervari tefiatur Andr. Gail lib. 20. obferv. 25. num. 10., et fic judicatum referunt P. ChristinjEus vol. 4. decifton. 159. num. 7, 8. A. Faber Cod. Ub. 8. tit. 8. qui potior. in pign. definit 16. C.iterum de pure Romano muiier in repetitione dotis non folum praferebatur fui mariti creditoribus tacitam verum etiam expreffum hypothecam habentibus; quod fatis abundeque poteft colligi ex Novell. 97. cap. 3.0/4.
II. Deel confultat. 96". bladz. 211.
Maer politycquelyk te mogen disponeren. En diergelycke faken van dyeken en dammen te repareren en in ftaat te brengen , zyn van een fpoedige en fummiere erkentenis, die geen uitftel kunnen lyden, en kan daar in, ubi in mora periculum eft, etiam adverfus inauditos et non citatos procedi arg. L. 28. § 3. et feqq. ff. de judic. L. 6. § 9. f. de injuft. rupt. irritfacl. teftam. Et ubi in mora pericutum eft, receditur a communibus regulis juris L. 5. § 12. de oper. nov. nunciat. Mev. part. 3. decij'. 164. en dit om de publycque utiliteit en het gemeene welfyn, wanneer tegens de regels van rechten wel iets mag gefchieden, dat anders juist wel niet geoorlooft zoude zyn, als uit de natuur der faken volgt, en daar van te zien by Andr. Gail, lib. 2. obferv. $6. num. 74. Surdus conf. 210. num. 29. Petr. de Petr. de princip. potest. cap. 11. num. j.
II. Deel



o? de HOL LAND SC HE ADVYSEN, enz. 131
II. Deel confultat. 97. bladz. aiai Ende ook wefen foude tegens de ftyle van 't procederen. Welcke ftyl van procederen altyd moet geobferveert worden, die voor een wet word gehouden, en daarom genoemt wort een practica confirmata Boer. conf. 8. num. 7. Lancellot de attentatis pof inhibithnem part. 2. cap. 20. in prafat. quaft. 4. num. 409. Offchoon ook de dispofitie van regten 'er tegen mogte zyn L. 11. in fine C. de injur. § fin. Inst.de fatisdat. jae, gelyk fommigen meenen , daar de ftatuten van een ftad anders mogten disponeren, zoo als te zien by Barbosa loei commun. in voce ftylus; maar wat de ftyl van procedeeren is niet zeker, maar varieert ? dan willen eenige , dat men het jus commune lal volgen, en daer nae procedeeren , en indien daar in het geval niet te vinden is, dat men dan zal letten op de Curia ultimus ftilus; ondertuflen evenswei is dit zeker, dat de ftylus Curia ftriStijfime moet geinterpetreert worden; zie dit een en ander by Barbosa diB. loc.
II. Deel confiidtat. 98. bladz. 213.
Dat daeromme defelve crediteuren alleen niet en zyn gefondeert om van de voorfcr. II. J. voor de rejlerende en onbehaalde cuftingen te eyjfchen nader verfiehringe. Want dat is zeker, dat een borgtogtftriBe moet worden uitgclegt, en dat defelve niet verder gaet, quam quatenus verborurn for* mula et conceptio patitur L. 98. jf. de verb. obligat. en is men met defe borttogt te vreden 'geweeft, kan men naderhand, die niet verfwaren, alzo min als men yemand kan dwingen een andere borge te ftellen, in het geval dae:- een borge was infolvent geworden. Ber. van Zutphen Nederl. pratl. Tit. Borghe § 13. Nam quod quis femel approbavit, poftea reprobare nequit; per notor.
* R 2 II. Deel



132 AANTEKENINGEN, enz.
I I. Deel confultat. 99. bladz. 214. . Ten tweeden fiaet te conf dereren. Het felve heeft geobfer veert Neostad. in obfervat. rer. ju die at ar. de pacl. dotalib. obf. 14.
II. Deel confultat. 100. bladz. 215. \ Prafertim propria verborum fignificatio. Et inde vulgo dicitur, verba debere intelligi, quatenuspropria eorum fignificatio patïtur L. 26.fi. de teftam. L. 1. § 3.jf.de aleator. Mantic. de conjeclur. ultimar. voluntat.
II. Deel confultat. 101. bladz. 216.
Dan nopende haer felfs goederen acPien ende in fchuldenj yermach de voorfcr. A. na haer believen ende goedduncken onder haer kinderen, kindskinderen, ende andere te disponeeren. Hic legendi ac conferendi Castell Sotomajor quotid. quaft. lib. 2. cap. 18. num. 32. et fequi Jac. Coren obferv. 11. et 12. confil. hic part. 4. conf. 179. Peck de teftam. conjug. lib. 1. cap. 43. num. 1, 2. Abrah. van Wesel ad novell conftit. Ultrajecl. art. 7. num. 16, 17, 18. Et licet aliud hac in parte traditum vide atur ab Hugone Grotio in manuducl. ad jurisprud. Holland, lib. 2, cap. 15. in fin. et Auctore conjïlii in■ conftliis hic conf. 156. tarnen aut accipiendi de eo cafu, quo fecundum antedicla conjuges pariter teftantes id egerint, ut alter de alterius bonis teftaretur et uterque alteri id agendi concejft facultatem, aut alïoquin non fit firma ratione hac ab iis fcripta fuiffe merito contenditur.
Ibid.
Niettegenftaende de voorfcr. reciproque makinge ende teftament air e dispofitie, ende alle de claufulen daerinne begrepe* quia de jure cenfentur duo effe teftamenta, viri vel uxoris, dewelcke notoirlyck ad extremum vita cujusque fpiritum am-
bu-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 133
hulatoria, ende by de langslevende in fyn reguard revocabiUs. Fide not at a ad vol. 1. conf. 83.
II. Deel confultat. 102. bladz. 218. Ende dat naer rechten notoir is, dat generael verbant van meubelen, of roerende goederen, foo veel opereert, als fpeciaal verband, fulx dat de oudfte verbintenisfe, moet werden geprefereert, alfo de placaeten van den Keyfer, en de politycke ordonnantie van de H. Staten, in denjare 1580 maer alleen plaets grypen, in immeubele ende onroerende goederen; ende alfo wefende derogatoir van de befchreve wetten &c. Adde his, fcribit Abrah. de Pape , confd. JCtor. Batavic. vol. 1. conf. 24.7. et confil. 119. vol. 4. item confi. 7. vol. 5. confil. 8. vol. 6. confi. 180. vol. 2. Et vult, hoe yerum ejfe, quoties ftatutis quorundam locorum aliter non fit conftitutum: quomodo per fiatuta Amftelodamenfia eft cautum, ut hypotheca generalis anterior, licet etiam rei immobilis, praferatur pofteriori fpeciali H. Grotius Introducl. lib. 2. part. 48. num. 47. JcPus in confil. Batavic. vol. 4. conf. 319. in fin. Et hoe juri civili conveniens eft, ut patet ex L. 6. L. 7. C. qui potior. in pign. Neque hoe absque ratione ftc videtur effe conftitutum: quoniam oratio generalis omnes et ftngulas fpecies fiub fe comprehendit; quare non minus res fingulas debet apficere, quam fi fpecialis mentio de iis faBa effet. Neque contrarium probatur ex L. 2. L. 3. C. de ferv. pignor. dat. in quibus ab Imp. eft reficriptum. Qjiodfi fiervi tantum generaliter obligati fint, ad dito patto, ne alienentur, nihilominus poffe manumitti: quod tarnen impedit obligatio fpecialis: ergo hypotheca generalis tantum non operantur, quantum fpecialis. Resp. hoe ita fpeciali ter favore libertatis, qua eft ex jure naturali contra communes juris regulas ftc eft receptum; proindeque hoe ad alios diver-
R 3 jfo



734 AANTEKENINGEN, enz.
fos cafus non eft trahendum: et exceptio confirmat reiulam m cafibus non exceptis. Amplius in contrarium non facit L. 7. C. de diftracl. pign. ubi hypotheca generalis cum pacl0 de non alienando non oper atur, ut alienatio poft facla fit nulla, quoa tarnen facit hypotheca fpecialis: unde colli gunt plus operari hypothecam fpecialem quam generalem, neque in tantum officere res ac fi illa fpecialiter obligata effent. Quandoqutdem ultra largmwr, quod obligatio fpecialis proprium ejjeclum habeat pra generali; ex quo tarnen non recle intuleris, ergo fub obligatione generali non continentur fpecialia, et quod hypotheca generalis anterior pofteriori fpeciali praf erat ur, fecundum regulam communem, qui prior eli tempore, potior fit jure: quo facit L. 2. f qui potior es in pign. Operatur emm hoe vis et potefas tum hypotheca generalis, tum temporis prioritas: quare rationi efet contrarium, ut jus creditori jam quafitum per conjtituHonem hvpothe/x •JfoM*$Qgerwi!. auferretsr. Stat ergo immota conclupo, Hypotecam fpecialem pofteriorem non praferri generali anteriori, fed tantum efficere quantum fpecialis a%. L. 15. ƒ 1. ff. de pignor. et hypothee, et confirmatur perL. 17. C. de diftracl. pignor. ■ '
Ibid.
In immeubelen, ende onroerende goederen. &c. Inter bona immobilia, fcribit hic Abrah. de Pape, non folum computantur ades et agri; verum etiam naves major es qua continent ultra quatuor vulgo laften , fecundum Ediclum Dd. ordm. Holland, ann. 1622. die 30. Mart. H Gpotius Introducl. Ub. 2. part. 48. et ibi Groenewegen )n not. ad num. 39. unde conftitutum eft, quoties iftiusmodi naves obhgentur vel alienentur, ut fimiliter quadrageftmus venditionis nummus quemadmodum aliarum rerum immobihum venditarum ëxfolvatur H. Grot. citat. loc. num 37.
II. Deel



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 135
II. Deel confultat. 103. bladz. 219.
Dunkt (onder correctie) nademael den voorfcr. Balju in fynen eyfck niet en pofeert, dat de voorfcr. Marytgen haer Jouden verhangen hebben, door vreefe van ftraffe, over een delict, daer van fy in haer confcientie overtuygt föude fyn geweeft, by haer geperpetreert te zyn , nochte, dat hy fiulks verifieert; 't welcke hy zoude moeten doen, voor en aleer fyn condufie eenigftnts foude zyn gefondeert; fulcks dat een van beyden moet werden geprefumeert, te weten: dat de voorfcr. Marytgen haer verhangen heeft, of door verdriet ende afkeer van langer te leven, of door fureur ende ligthoofdigheid, P lefte fieydt men waer te fyn. Moribus noftris, firibit ad hac verba Abrah. de Pape, qui tadio vita vel impatvntia doloris vita?n fibi confcivit, ejus bona in fiscum rediguntur: cum olim, qui ex impatientia doloris vel tadio vita mortem fibi conficiviffet, ejus, bona non confiscarentur, fed ad fucceffores ligitimos, tam ex teftamento quam ab inteftato, pertinerent L. 1. C. de bonis eor. qui mort fibi confciver. Hanc doclrinam hauferunt a Stoicis, quos Impp. in LL. ff. et C. fiunt fiecuti Valer Maximus lib. 9. cap. 12. vide ea qua latius notavimus ad confil. JCtor. Batavicon vol. 1. confil. 332.
II. Deel confult. 104. bladz. 220.
Over het recht van Reprafentatie foo wel in linea defcendente als collaterali zyn verfcheidene ftatuten en wetten voor handen, waar van in het lange kan worden nagefien Joh. Voet tit. ff. ad Sent au s conf. Tertullian. num. 35.
II. Deel confult. 105. bladz. 222. ■ Ende dat de voorfcr. huwelyxe voorwaarden fpreeken van klederen, die ten tyde van de folutie ofte fthey'dinge des hu-
we*



i3<5 AANTEKENINGEN, enz.
welycks, ten lyve van den langslevende hebben gedient, alfoo het zeker is, dat men altoos in het uitleggen van de huwelyckfe voorwaarden de letter der zelve moet volgen Schrassert obferv. 65. num. 4. Idem ad Re for mat. Velav. cap. 27. art. 1. num. 5. dus dat hier te regt geadvifeert wort, dat'er maar moeft worden ingefien, wat klederen 'er by het doode van de man by de weduwe waeren.
II. Deel confultat. 106. bladz. 224. Gemeenfchap in goederen , geeft mede gemeenfchap in winft en verlies. Dus dat by huwelyke voorwaarden bedongen zynde tuffchen man en wyf, dat alle winft ftaende huwelyk voorvallende gemeen fal zyn, zonder dat eenige mentie is gemaakt van het verlies, fo is evenswei het verlies; lbo daar eenige komt te gebeuren, tuffchen de Egteluiden gemeen Sneidew. et alii ad § illud expeditam Inft. de Societat. Hce dit te verftaan, zie met meerderen Jan Cos Regtsgel. verhandel, over de gemeenfchap van winft en verlies jT xlx.
II. Deel confultat. 107. bladz. 225. Ziet hier van met meerderen J. Schomaker part. 1. conf. 53- JT 17.
II. Deel confultat. 108. bladz. 220*. Over de materie van reconventie, waar van alhier gehandelt word, zie wytlopig Merula Manier van proceder. Lib. iv. Tit. 43. cap t.
II. Deel confultat. 109. bladz. 227. Overmits defelve A. in fyn leven geweeft is Licentiaet in de Rechten, ende advocaet voor den Hove van Holl ant ende over fulx gecompareert wert militi armata militia. Conform met de leere van Matth.dje Aflict. decif 102. Pere-
grin.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 137 grin. de jur. Fisc. lib. 2. tit. 9. num. 7. Gratian. in disceptat. Forens, cap. 31. num. 14. Jason in L. miles jf. de re judicat. Ibid.
Ende dat notoir is; quod fut miles armata militia concubina fua non poteft legare; &c. Notat hic Abrah. de Pape, quod hoe demumprocedat, ft illi fuerint prateriti, quibus alias competitquerela inofftciofi teftamenti, turpiperfona inftituta; quales funtfratres etforores. Confi. JCtor. Batavicor. vol. 3. torn 1. conftl. 56. Ratio eft, quia hodie concubina habetur pro turpi perfona, cum omnis concubitus extra matrimonium legitimum ftt elicitus Groenew. de 11. abrogat. ad tit. C. et jf. de concubin. At enim apud Rom. concubina recle poter-at heres inftitui, nee fratri aut for ori querela inojficiofi teftamenti competebat, quia concubinatus erat licitus ac permijfus: non tarnen muiier ftupro cognita, et in quam cadit turpis fufpicio L. lA-jf de lus qua ut indign. aufèr. Neque L. 41. § 1. ff.de teftament. mitit. quam hic JCtus ad fuam fententiam ftabiliendam allegat, ejus contrarium adftruit; quoniam ea non loquitur de concubinis fed focariis: hoe eft, iis mulieribus, quas milites in caftris fub fpecie coquarum fecum habebant: quod antea ipfis conceffum erat; fed varias ob rationes iterum prohibitum. Quo pertinet Mud Guntheri ligur. lib. 7.
Non erit in nofiris nobiscum fozmina caftris. Florus lib. 2. cap. 8. Qiiinimo militibus interdidtum fuit, neuxores fuas in bellum fecum ducerent, nifi ex earum deliclisfe obftrinxijfent Tacitus lib. 3. annal.
Ibid.
Vel donare. Neque hoe probatur, fcribit hic laudatus Abrah. de Pape, ex hac cit. L. 2. C. de donationib. inter vir et uxor, quia ftmiliter ea non agit de concubina, fed de
S fo-



i38 AANTEKENINGEN, enz.
focaria; et ratio redditur, ne fcilicet milites ab focariis hac ratione fiBis adulationibus bonis fuis fpoliarentur, contrarium obtinet in concubina, de qua hic agimus, idque fatis abundeque probatur per L. 31. in princ. ff. de donation. ubi dicitur: Donationes in concubinas collatas revocari non pojfe, quamvis etiam matrimonium inter eosdem fuerit contr act um , quia quod ante valuit, poftea non debet in irritum redder e. Nee fine ratione, cum rationes, ob quas donationes inter virum et uxorem fint prohibitie, hic ceffant L. 29. in pr.ff. de legat 3. Nee quicquam mutat, unam eandemque rationem amoris effe in conbinatu, qua eft inter conjuges: quod plane negandum eft et dicimus tantam affefiurn er ga concubinam non ejfe, qua eft er ga uxorem ; qua, etiam caufa fuit, quod ijle amor magis reprimendus erat. Differt namque concubina ab uxore in plurïmis aliis.
Primo in dignitate L. 49. § 4. ff. de legat. 3.
Secundo in dote, quod adolescens apud Plautum in Trinum. acl. s.fcen. 2. videtur indicare: nam ea non adfertur a concubina, fed folum ab uxore tit. C. de dot. promefion. voor het overige ziet hier met meerderen Joh. Voet ad tit. ff. de Hered. inftituend. num. 6. alwaar hy wytlopig handelt hoe verre ymand iets aan zyn concubyn mag maken; In het Quartier van Veluwe in Gelderland is dit een uitgemaakte faek, dat namentlyk aldaar aan de concubynen by teftament niets mag vermaakt worden. Ordonnant. over de teftamentmak. in Vel. art. 18.
II. Deel confultat. 110. bladz. 228.- ' Qtiod bona non fint bona, nifi de dedutlo are alieno. L. 72. ff. de jur. dot. L. 11. ff. de jur. Fisc. L.39. § 1. ff. de verbor. ftgnif. Et ratio eft, quia bona proprie dici non pojfunt, qua plus incommodi, quam commodi habent L.^i.ff.deverb.fgnific. Ibid.



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 139
Ibid.
Doch in diervoegen, dat di andere ftaek fuper moet behouden quartam falcidiam , in quam quartam geimputeert foude moeten werden de 600ponden, die de gehoneerdepiaek gelaft is aen de andere ftaek te moeten uitkeeren. Fide qua notavi fupra ad confil. 81.
Ibid. bladz. 229.
Dat de vrugten, die ten tyde van V overlyden van de teftatrice van de gront niet gefepareert fyn geweeft, moeten volgen de geene, die refpeelive eenige derfelvergronden, gelegateert ende befproken zyn &c. Notat hic Abrah. de Pape; quod etiam debeantur fruclus pendentes fideicommisfario licet major pars anni efftuxerit et jam tempus esfe t eos colligendi L. 42. jf. de ufur. Falluntur itaque illi, 'qui contendunt fruclus pendentes inter heredem et fideicommiffarium pro rata temporis ejfe dividendos: cum fatis fuerit impenfas in. fundo fadlas heredi reftitui Tiraquellus de retracl. convention. jf 5- glojf 4. num. 2. adde Brunnem. ad ditl. L. 42. f. de ufur.
Ibid.
Cum fruclus pendentes pars fundi videantur, text in L. fruclus 44. jf. de reivind. Fide Brunnem. ad ditl. Leg. II. Deel confultat. bladz. 229. Over dit advys kan worden nagefien het geen dcar van aantekent Joh. Voet ad tit. jf. de reivindicat. num. 16. II. Deel confultat. 112. bladz. 230. Nademael nogtans in regten notoir is, dat ymandt eenen andere goed wel mach verkopen tot fynen nadeel et ut de evitlione teneatur. Hoe axioma, notat hic Abrah. de Pape, non videtur procedere: quoniam prohibitio a t eft at ore facla; ut in noftro hoe cafu, five ea fit expreffa five tacita, eum
S 2 ha-



140 AANTEKENINGEN, enz.
habet effettum, ut nee heres, nee legatarhs rem alienare pojfit, nee alienatio fubfecuta teneat L. 114. ff 14. ff, rfe ie. gat. i. et recle fic refpondit Jéltus in confi. Batavic. 'vol. 2. confi. 114. ut clare patet ex verbis hisce: de verkoping van 't halve huys nul ende van onwaerde &c. Neque nobis obftat L. 5. L.6.C. de reb. alien. non alienand. ubi dicitur, quod dominus rem fuam ab alio venditam poftit a quocumque poffeffor e vindicare: quodfacere haud pof]et, fi alienatio ea ipfio jure nulla ac invalt da fuijfet. Ultro equidem largimur rei aliena venditionem fubftftere, atque emptorem de evicPione aclionem adverfus dominum habere, ut hic recle ab JCto efi refponfum: cum tarnen fecus id obtineat, quoties prohibitto fuerit facla in teftamento; cujus tarnen hic contrarium ftatuit Advocatus, ut patet ex his verbis fequentibus: 't welk ookplaets grypt in goederen, die verbonden zyn by ■ teftamenten. Idem juris eft in re alienata contra prohibittonem legis. Nulla enim eft alienatio, nullus contratlus adverfus legem: nam mala fidei eft poffeffor qui contra legum interdicla mercatur L. 5. C. de legib. f milt ter judtcandum eft de prohtbitione facla a judice, qua eandem habet vim, ut fcilicet impedtat dominii translationem. Ouapropter, ft quis fciens rem a prodigo emerit, cui-jam Tonis inter diclum eft; vel etiam ab eo, cui tempus ad deliber andum de^ hereditate adeunda vel non adeunda, ita eft datum ut nihil interim de rebus hereditariis alienare pojfit rei etiam dominium non transfertur, fed alienatio fubfecuta erit nullius momenti L. 26. ff. de contr ah. emption.
II. Deel confultat. 113. bladz. 231. Ziet hier Joh. Voet ad tit. ff. de reivindicat. num. 16.
II. Deel confultat. 114. bladz. 232. Dat de legitime portie van de vader van de voorfcr. Goos-
fen



ovdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 141
fen Hendricks in cas fubjelt niet meer is, dan een derde part van de helft van de nagelaten erffeniffe. Het is dan zoo, dat een teftateur een of meer broeders of fufters nalatende , kan fyn vader of moeder, het bedde gefcheurt zynde, en daer de ouders fuccedeeren, voor de legitime niet niet meer genieten, dan een derde van den halven boedel of een fesde part van den gehelen boedel Bartol ad L. paterfafniliam 14. jf. de inojficios. teftament. cujus fententiam veriorem dicit Grass. § legitima quaft. 8. in fine et poft muitos fequitur Vincent de Francis decif. neapolit. 63. confult. hic Am fier dam 3 deel conf. 169. bl. 344. 6. deel. confi. 113. bl. 202. Loenius decifi. pag. 539. cafi. 85. Ibid.
Ende dat ook na rechten de legitima van vader ofte moeder niet meerder is, dan een derde part van het geene defelve foude gehad hebben ab intftejlato. De legitime of rechtelyk deel is dan voor ouders, broeders, en fufters altoos een derde deel van het geen een ieder van hun zoude gehad hebben, by aldien 'er geen teftament ware geweeft Huber Hedend. Rechtsgel. 11. boek 22. cap. num. 19. Van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conftl. 83. bladz. 138. verf. zoo nogtans Novell. 18. cap. 1.
II. Deel confiidtat. 115. bladz. 233. Ad hoe confil'v.m vide infra conf. 142. et ea qua extant apud vA'S den Berg Nederl. advysb. 2. deelconf. 123. bladz. 364. Joh. Voet ad tit. ff. de Reivind. num. 14.
II. Deel confultat. 116. bladz. 236. Behoudens nogtans, foo de voorfcr. dogters van'/ voorfcr. beneficie wyeken fouden willen, ende hen felven dragen voor fimpele erfgenamen, dat fy lieden in fuïcken gevalle, noch voor den voorfcr. derden, fouden wefen geprefereert. Schoon
S 3 dit



142 AANTEKENINGEN, enz.
dit een qiaeffie is, of een Erfgenaem, die het beneficie van Inventans verkregen heeft, naderhand mag veranderen en hem ftmpelyk erfgenaem dragen? waar van te fien Toh Voet ad tit. f. de jur. deliber. num. 14. Sande decif. Friftc lib 4- tit. 12. def. 3. Sim. van Leeuwen R.Ff.R i 'hJk X. deel num. 8. ó' ÜOcn
Ibid.
Maer dat diegene, die V jus deliberandi wil gebruiken naderhant geen beneficie.yan Inventaris en margenieten Retltus wqutt Abrah. de Pape bic, eum non excludi benéficto inventarit, qui jus deliberandi jam petut, modo iufla caufa adfuertt : quomodo jufia caufa fipius poteft piti us deliberandi etiam de jure novo L. 3. L. f. C de ur d lil rand. At videtur quidem Imperator Justinianus' ter T fin. % 13 in fine C. Eod. conftituijfe, ne fiepius jus deliberandi, fed femel tantum concedatur; t Jen mn credendum eft obcircumftantias eum juftas caufas exclufife, ut reBe ait Duarenus ad cit. tit. jf. de jur. deliber. tap. 1. in i» Si qms, inqutt, ita conjlituat, ut ex nulla caufa quantum visgravt et magna non poffit concedi longius temlus )Z ejfetftultum, et nulla ex eft, qü<e non recipiat Item-etttonem ex magna caufa. Et licet pofet collm Imt lTft mroduclumbenefici^ jus dehhJafdl J: W
plius frequentari voluiffe, nihilominus fi penitius introfticia mus, hoe integrum atque illibatum ejfe voluit, quemadmodum patet ex ditl. L. 22. % 13, ,/c. Eod! mc%s% hberandt anttquitus non folum fuit introduBum in commodum heredum inftitutorum, verum etiam creditorum ut fcilicet hereditas ftatim fine ulla dilatione adiretur ye] fepudiaretur: nee urgentibrs creditoribus aliisque, 'quorum intereft adttionem mnns diu non diferriet pro rei quatitat? modo brevius modo longius fpatium, non Sttamen^
een-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 143
centum dier urn, conftituebatur L. 2. f. eod. fin vero creditores non in/iarent, nullum certum tempus definitum erat ad hereditatem adquirendam, et hereditas tamdiu adiri poter at, quamdiu non effet repudiata; quippe nullum tempus ad eam adeundam conftitutum erat; et ft aliquod effet, di endum ejl, id effe triginta annorum, ut eft fententia communis L. 9. C. cit. tit. verum poftea nee-ffarium fint peter e tempus deliberandi, ft a principe, erat annus; a magiftratu vero novem menftum L. uit. ff 13. C. eod. quamvis hoe aliquando ob juftas caufas prolongaretur. Eo jure deliberandi conceffo, heredi dabatur copia inftrumenta hereditaria injpiciendi, utrum fcilicet hereditatem adire, an vero eam repudiare utilius effet L. 5. in princ. ff. Eod. Quibus omiffis heres cerius effe non poteft de viribus hereditariis, neque iis non infpecfis creditoribus refpondere. Qj'ia tarnen jus deliberandi heredem non fatis fecurum faciebat, utpote, qui as alienum poft eam emergens tenebatur exfolvere etiam ultra bonorum quantitatem, non obflante quod poffet probare, fe id fcire haud potui'Je; ideo Imper. Jus tinianus heredi pleniffime volens fuccurrere, introduxit poftea beneficium Inventarii L. 22. § 2. C. Eod. Hujus for mam ejus que efeclus vide in noftra paraphrnfi ad W. Grotii Ifiagog. lib. L cap. 3. § 21. Litt. B. Obiter tarnen nuandum eft, Juftinianum poft introduBum pra fatum beneficium inventarii jus deliberandi non penitus abolere voluiffe, quamvis id ahquibus do'loribus ita videatur: Verum probabilius eft eum vetus remedium integrur-i ac ftlibatum iis reliquiffe, qui adhuc hoe peter e defiierabant d. L. fin. ff 13. C. Eod. Nee fine caufa hoe jus deliberandi nonnunquam petitur: nam cum beneficium inventarii fuerit petiium, tum omnes facultates defun&i omnibus innotescunt, quod pk - urn que heredi non expedtt; cum comra hoe mn fiat in jure deliberandi.
Sed



i44 AANTEKENINGEN, enz.
Sed ita demum hoe jus vetus heredi ejl conceffum; nimirtim ut quamvis rite inventarium omnium bonorum feccrit tarnen in omne as alienum defuntli teneatur: et novijjime per Nov. i. cap. 2. § 2. heres etiam ad fohda legata tenetur, et ji fubftantiam defuntli fuper ent. Praterea heres, qui beneficium inventarii neglexit et jus deliberandi pet Ut, non poteft uti detr aclione quarta falcidia d. L.22. § pen. C.Eod. II. Deel confultat. 117. bladz. 237.
Dat na rechten giften ofte donatien, tuffchen man ende wyf verboden ende geprohibeert fyn. Vide not at a ad vol. 1. conf. 131.
Ibid. bladz. 238.
Den aureum genomen na de computatie van Caffandro tegen eenen gouden angelot. Vide notata ad vol. 1. conf 126. II. Deel confultat. 118. bladz. 239.
In V r egard van de eer ft e vrage, gedraegt het advys, dat het transport, by A. gedaen aan B. korts voor fyn falifement is nul en van onwaerden. Demus, ait hic Arrah. de Pape, etiam hanc alienationem bonorum in fraudem creditorum effe fatlam a debitore, inde tarnen non recle infertur abJCto, eam effe ipfo jure nullam imo potius ejus contrarium, nimirurn ipfam valuiffe, et fiubftitiffe, cum demum alienata a poffeffore revocentur per aclionem Paulianam, quemadmodum patet ex § 7. Lift. de atlionib. in verbis: refciffa traditione, qua fiatis fuper que indicant, alienationem fatlam in fraudem creditorum ipfo jure valuiffe, cum ea duntaxat reficindantur, qua ab initio fubftiterunt § 3, 4. Inft. quib. mod. teftam. infirmant. Atque ita nobiscum tenet Bacchov. ad cit. § 7. Inft. fub. num, 1. Refcindnntur nimirum alienationes iftiusmodi per in\faclum acliones, et inpriftinum ftatum omnia in fraudem creditorum aliet ita
fic



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 14$
fic reponuntur, ac fi alienathnes. »ö» ü>go non fblum ipfe res earumque dominia, verum infiuper ipfe acliones, fruclus, acceffones, quaque in fumma ad creditores alias perveniffent, fi nulla eorum alienatio facla fuisfet L. 10. ff 19, 20, 21, 22. jf. quee in fraud. credit. Ibid.
Indiervoegen, dat 1 felve transport wort verflaen by A. gefchiet te zyn in fraude van de crediteuren, ende met intentie ende meyninge om defelve te frufireren ende te verkorten &c. Et hoe fcribit hic Abrah. de Pape , non videtur veritati congruum. Nam non folum requiritur, ut a&ioni pauliana locus fit, debitor em alienantem fciviffe, Je non ejfe folvendo, verum infuper neceffarium efi, ut accipiens quoque fraudis illius fuerit particeps, hoe eft, fe noviffe debitorem folvendo non effe arg. L. 10. § 2. jf. ditl. tit. Ita tarnen hoe debet intëlligi, fi posfe for rem ex titulo onerofo acceperit, cateroquin fi ex caufa lucrativa, non inter efi ficiverit; an vero ignoraverit: quippe Me quoque, qui fraudis confeius non fuerit, eatenus tarnen convenitur, quatenus ïocupletior fuerit fallus L. 6. ff 11. ff. Eod. idemque confiulendo fecutus eft JCtus in confil. Batavic. vol. 3. torn. 2. conf 6. num. 1. fed qui nummos fibi debitos, priusquam bona debitoris arrefto includerentur, accepit, licet etiam eum non ejfe folvendo probe noverit, eos tarnen non tenebitur reftituere , cum fibi vigilaverit; quia doli expers cenfetur, qui recepit, quod fibi debetur arg. L. 6. ff 6. ff. ditl. tit. confil. JCtor. Batavic. vol. 4. confil. 15, 79, 340. ^ vol. 6. in append. confil. 126. Duo itaque requiruntur, ut atlionipauliana locus fit. ' Primum edicli efi, ut debitor habet ommum fraudandi fuos creditores: nam fi is non adfuerit, puta fi plus de fis facultatibus, quam in his erat, Jperaverit, id cesfabit ff 3. Infi. quib. ex cauf. manumitt. mn lic.
T Qttid



i4<5 AANTEKENINGEN, enz.
Qjiid fi non conftet, ac dnbium fit, utrum animus debitoris fraudandi creditores ad fuerit et nihilominus alienatio in fraudem creditorum fit facla ? Resp. eo cafu fraudem fubeffe pra fumitur, quoties res a debitore nimis vili pretio fuerit diftratla: Sicque confuluit JCtus in confil. Batavic. vol. i. conf. 137. in med. Pari ratione alienatio in fraudem creditorum facla intelligitur, fi perfonis conjuntlis, veluti fratri, for ori, patri &c. fit facla: quia inter eas quidvis fingi poteft. Ita recle tenent JCti in conftl. Batav. vol. 4. confi. 232. 413. quamvis contrarium fententiam fint amplexi Advocati in confil. JCtor. Batavicor. vol. 3. torn. 2. conftl. 6. in med. item in vol. 6. conftl. 5. Et hac, que diximus, procedunt in omni fatlo, quod fraudandorum creditorum caufa fa&um erit, cum Ediclum pratoris, qua fraudationis caufa geftaerunt, &c. latijfime fiefe extendat. confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 240. 254. Unde qualecunque illud fuerit , hac aclione revocabitur, puta five debitor rem vendiderit, donaverit, reliquerit, acceptum habuerit, dotem conft itu erit confil. JCtor. Batavicsr. vol. 4. conf. 414. et vol. 3. tont. 2. confil. 6. num. 1. Ibid bladz. 240.
Uwelck niet alleen en is conform de placaten ende edicten van fyne Keyfierl. Majefteit Carolus Quintus wefende refipectiye de date 7. Oclober 1531. en 4. Oclober 1540. ftaande beyde geregiftreert lib. 3. Rubr. 1. vol. mihi refpeclive 755. et 768. Zie hier Boel over de decif. van Joh. Loenius pag. CT13.
II. Deel confultat. 119. bladz. 241. Schependoms recht in de voorfcr. provintie van Zeelant geobferveert. Zie hier VerfterjRecht van Zeeland in de verhandel, van het Holl. Zeel. ende Weftvriefi. Verft'erf R. door de Heer Val. Jan Blondeel in den jare 1774. uitgegeven en aldaar pag. 334. 11 Deel



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 147 II. Deel confultat. 120. bladz. 246.
Soo dat dan in cafu propofito noch redelyk, noch gebruykclyck wefen en foude, de voorfcr. goederen te confisqueren &c. Exiflimat hic {\fcribit Abrah. de Pape) JCtus, impune effe conceffum arma ad hofles transferre, neque ob id bona ejus, qui hoe fecerit, debere confiscari; cum tarnen ejus contrarium longe fit verefimilius; et Ediclum citatum, fcilicet anni 1598. art. 1. exprejfe jubet, ut bona eorum, 'qui arma aut alias merces illicitas ad hojles transferunt, in fiscum rediguntur. Verba prafati edicPi hac funt: Ende voor die Ingefetenen van andere Ryken, Landen, ofte Steden, op de verbeurten van heure Schepen, ende goederen, mede fonder eenige genaden. Atque ita recle quoque refpondit Advocatus in confil. Batavic. vol. 3. torn. 2. confil. 76*. liane opinionem non evertit, mare ejusque littera omnibus ejfe communia, in quo cu'ms piscatio et navigatio eft permi fa arg. pr. et % 1, 2. Inft. de rerum divifon. Quo etiam allufit Ovidius lib. 6. metamorph. ,
Quid prohibetis aquas? ufius communis aquarum eft. Nee folum proprium natura nee aëra fecit,
Nee tenues undas, in publica munera veni.
EtprofecPo hac non obftant; nam quamvis jure naturali mare aclittora maris fint omnibus communia, non minus tarnen jure gentium eft conftitutum, eum, qui hoftes noftros armis aliisque machinis bellicis, quibus maxime ladimar, ad' juvit, in numero hofiium haberi: quomodo id late ac dofte demonftrat H. Grotius de jur.bell. adpac. lik 3. cap. 1. § 5num. 1,2. Et maxime per mi firn erat iftiusmodi res iis, qui 'hofti auxilium ferunt, au ferre, quoties id ipfi fpeciali ter fuerit interdiePum. Idem cit. I. § 5. num. 3,4. et late JCtus in confil. Batavic. vol. 5. confil. 161. Prolixius hac extant in Edicï. Dd. ordin. Holland, ann. 1630. die 26. Jul. item
X 2 apud



i48 AANTEKENINGEN, enz.
apud Advocatum in confil. Batavic. vol. 6. pag -oy o0o 339- Quapropter recle olim atque hodie eft conMtutum ne certum ac determinatum genus mercium in vel e xtra ter ntortvm exportetur, quia maximum damnum adremmbli-
f aV ;} ^ l0CUS CiESARJS 2^ £6>//0
Nullum aditum, inquit, w # mehatoribu
?iJ fVm' rehf^Terenm ^^uriam^nl num infern: quod his rebus relanguescere animo s, eorum. queremitti virtutem, exiftimarent.
II 'J X?dff' de mtm' emPt- ut agat venditor
cum effePtu, necejfe ejl, ut emptoriprius tradifnmvend tam, et ut emptor agat cum efeclu, neceffe eft ut vendï ton prius pretium exfolvat; fed et vendj qZmXtr^ht fyn htntne contracdus tarnen inftet evilfio, \mptornoncondemnatur, nifi prius de eviclione etiam venditot caveat vi f/f ores apud Anton. Matth. de probTcTl „urn
sert obferv. 137. OL11KA!l Idem bladz. 248.
Want de verkopinge rei aliena is na rechten bondig &c
Fide fupra confil. 113. et ibi notata. oonaigüc.
II. Deel confultat. 122. bladz. 248. Vide hic Prof. Ioh. Voet ad tit tr ^; num. 10. jI' dePlêuor. et hypothee.
II Deel confultat. 123. bladz. «50
ati*



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 149
alienari non pot ejl L. 3. ff. ad SCt. TrebeM. Andr. Gail. Ub. 2. obf. 137. num. 1. vide plura apud Barbos. loc. com~ mun. in voce Fideicommiffum § 24.
II. Deel confultat. 124. bladz. 253.
Vidi hic Jon. Voet ad tit. jf. de reb. credit, num. 24. Groenew. de LL. ad L. 99. jf. de folut. et liberat. Ibid. bladz. 255.
Aengefen willige condemnaiien en confirmatien niet meer rechts en geven als het geene daer op gedaen ende gedecerneert wort. Word ook wel venveygert, gelyk geencondemnatien worden gedecerneert op conventienaengegaanc<;/7tra bonos mores, ook {makende na de Leonina focietas en in andere gevallen, zie Mr. Gerard de Haas over Merula manier van procederen pag. 18 6.
II. Deel confultat. 125. bladz. 257.
Dat nu de tweede obligatie de eerftegenoveert heeft, blykt daer uyt, dat de contrahenten manifefte novandi animum gehad hebben, niet alleen om dat novatie geprafumeert wcrt &c. Hcec notat hic Abrah. de Pape , Neque fane, ut novatio prior is obligationis fiat, fufficit in fecundam obligationem itum fidjfe, utque prafiumptiones de ea adfint, ui hic JCtus videtur refpondijfe; verum prat er ea neceffarium efi, ut hoe nominatim ac fpacieliter inter contrahentes exprimatur, fe novandi animo hoe feciffe, ut prior obligatio tolleretur, et pofterior em faclam effe: alioquin dueé diverfa obligationes erunt, fcilicet prior et fecunda five pofterior, qua ei accedebat L. 8. C. de novationib. A qua nova Imperator Justiniani conftitutione mores noftri non recefferunt ftcuti late teftantur JCti in confil. Batavic. vol. 4. conftl. 82. et vol. 6. in append. conftl. 160. item novifftme Groenew. de LL. abrog. ad § 3. Inft. quib. mod. toll. obligat cum pluribus ab
T 3 eo



150 AANTEKENINGEN, enz. eo landarts: a quibus etiam non videtur discedere H. Grotius Introd. Ub. 3. part. 44. num. 45. De jure etiam veteri in novatione prioris obligationis animus novandi erat necejfarius, jive nulla novatio facla dicebatur, nifi id quoque partes egiffent, ut prior obligatio nov ar et ur: Sed tarnen nonnunquam dubitabatur, hoe ita fatlum fuifje; qua caufa fuit, quod non raro hoe ex prafumptionibus et conjetluris duntaxat poter at conjici, unde multa controverfia ac lites oriebantur L. 58. in fin. ff de verb. obligation. juntla L. 3. C. eod. Hoe ne fier et Imperat. Juftinianus id mutavit de noviter conftituit, ut non alia ratione novatio inducatur quam ft difertis verbis expreffum ft novandi animo in jeeundam obligationem itum fuisje d. I. uit. Et fi hoe non effet fpecialiter ac nominatim ditlum, pro duabus fepar-arts ac diverfis obligationibus habebantur: cx quibus recle agi pot er at, et quod uni deer at, ex alia addebatur. Amplius fidejujfores novi ter dati priores non liber abant, fed aque qui priori obligatiorii accefferant, conveniri pot er ant L. 1. jf. de novationib. conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1. confil. 213. An vero eodem modo animus novandi fpecialiter ac nominatim in dilegatione aque ac in novatione fit exfrimendus a multis in dubium vocatur. Hoe licet affirmet Sichardus cit. tit. C. de novationib. ad L. 6. num. 6. qui L.L. uit. C. eod. correlforiam, licet folum loquatur de novatione infpecie fc ditPa, eam quoque extendat ad delegationem: cum tarnen retlius Bartolus ad L. ii.ffi.de novationib. id neget, cui fententia quoque fiubfcribit cum Alexand. Dec 10 And. Gail Ub. 1. obfervat. 30. num. 9.: atque ita Curiam Holland, judicaffe, refert Neostadius decif ion. cur. Holland. 38. Neque ratio obfcura: quia fcilicet d. L. fin. C. de novation. eft corretloria, adeoque ft ritte et in fuis terminis intelligenda: cum a novatione in fpecie et proprie fic dicla, ad inpropriam five ad
de-



op de HOL LAND SCHE ADVYSEN, enz.- 151
delcgationem non fit argumentandum. Caterum vide hic etiam Voet ad tit. ff. de fidi inftrument. num. 16. Ibid.
Suftinetur enim transaclio propter dubium litis eventum, etiam fi nulla alia fubfit caufa, adeo ut folus metus litis fufficiat. Vide hic van den Berg Nederl advysb. 1. deel adv. i8<5. bladz. 218. in fine et adde qua habet Abrah. de Pape , aperts; Hoe verum ejl, ut non pojfit tranfigi, fufficere jam litem effe vel in futurum metui arg. L. 1. jf. de transacPion. Non tarnen requiritur, ut ulla caufa fubfit; quamquam hoe videatur hic JCtus probare per L. 65. ff 1. jf. de condi&ion. indebit. ubi dicitur; Quod transacPionis nomine datur, licet res nulla media fuerit, non repetitur: Quamquam r eetlus ibi per verbum rei debitum inteüigatur, hoe efi, quamvis nullum debitum fuerit, modo controverfia fuerit: id quod ex fiequentibus hisce verbis fatis abundeque colligitur; nam fi lis fuerit: quafii JCtus dixiffet, quodob transaclionem datum efi veluti indebitum, repeti haud poteft, utpote cum eadem fit vis transablionis, qua eft rei judicata. Atqui ex caufa judicati indebitum folutum non repetitur L. 1. C. de condicl. indebit. Nifi forte pojfit probari, quod transactionis caufa datum efi, id fcienter et calumniofe ex tortum ejfe : hoe fiquidem cafu, quia ea potius concuffio quam transaSlio vocatur, jure meritoque poteft repeti. d. L. 6$. ff 1. in fin. jf. eod.
II. Deel confultat. 126. bladz. 259.
Hujus contrarium probatur in confil. JCtor. Batavic. vol. 1. conf. 222. interim hoe convenit cum vol. iv. confi. 217. et cum iis, qua habetVoET ad tit. jf. de Reivindic. num. 14. II. Deel confultat. 127. bladz. 259.
Dunkt (onder correctie') dat noch ondertrouw, gedaan
by



i$a AANTEKENINGEN, ëïz.
by den pafloor, noch proclamatien, daer nae gevolgt, fonder openbaere trouwe in de kercke, of voor de magi/lraet geen wettig huwelyck en maakt om te induceren eenige gemeenfchap van goederen &c. Zie hier voren I. Deel conf 148. en doet 'er by het geen daar op heeft aangetekent Abrah. de Pape; alwaar hy aldus fchryft: Et fane non fatis ejl, ut bonorum inter conjuges communio introducatur, matrimonium in facie Ecclefia effe confummatum, et poftea alterum conjugum effe pramortuum, ut hic JCtus refpondit; verum infuper etiam requiritur ingreffus in thorum conjugalem : quod et hodie fequimur, et juri Ca non i co convenit per C. uit. x. de condition. appof.ficque in Frifta fenatum judicajfe testatur Joh. a Sande lib. 1. tit. 5. defin. 1. Male itaque videtur cenfuiffe Cur. Hollandiee provincialis apud Neostad. depaB. antenuptial. obfervat. 15. ad bonorum communionem inter conjuges introducendam nihil prater animorum conjunBionem et benediclionem Eccleftafticam effe neceffarium, quamvis etiam nullus congreffus carnalis fuerit fecutus: quoniam hodie fiolus confenfus nuptias non facit, fed potius confuetudo in communicatione quafitorum indujlriam et laborem utriusque conjugis refpicit. Ita tenet Sande cit. I. quem fequuntur Argentrjeus , Covaruvias atque alii ob eo laudati. Verum in iis locis, in quibus nudo ac fiolo conf enfin matrimonium contrahitur, etiam per verba de prafienti, licet etiam fponfa non fuerit carnaliter cognita, vel ad locum non duBa, nihilominus ftatuta de lucro dotis locum fibivindicabunt Gail lib. 2. obferv. 80. num 3. ubi late Dd. item Sichardus ad L. 1. C. an feryus ex fuo faBo poft manumisfion num. 3. Ex quo fimul elucet, fi quis hodie cum quadam virgine fponjdlia de prafenti contraxerit, cumqiie ea confuetudinem habuerit atque ante matrimonium plemjjime confummatum fponfus fit pramortuus, partum legitimum
non



opdrHOLLANDSCHE ADVYSËN, enz. ï53
non for e nifi etiam benediéJio Ecclefaftica plenifftme fuerit celebrata Mynsingerus cent. 6. obfervat. 78. vide tarnen Carpsov. part. 3. conft. 14. defin. 12. adde dicta fupra ad vol. 1. conftl. 55.
II. Deel confultat. 128. bladz. 260.
Dunkt, nademael een vader ongehouden is fyn kinderen tot fyn laft optevoeden en onderhouden, ten zy dezelve kinderen geen goet noch andere middelen hebben, om te mogen leven. Zie dit met meerderen aangetoont door het geene op de 145. confult. I. Deel is aangetekent.
II. Deel confultat. 129. bladz. 261.
Op de twede vrage, dunckt als voor en, dat fpeciale hypotheecque in Holland behoorlyk geconftitueert zynde voor de wethouders volgens P voorfcr. placaat, geprefereert werden aller ouder generalen hypotheecquen. Doet hier by confultat. 123. en ziet het geene genoteert hebbe ad confultat. 103.
II. Deel confultat. 130. bladz. 261.
By de Hollanders, Gelder fien en Friefen gaat de poffeffie Van felve niet op de Erfgenamen, maar moet die gerigtelyk worden geapprehendeert. Zie Voet ad tit. ff. de a:quir. vel omittend. heredit. In Duitsland is dit anders, alfoo aldaar obtineert het fpreekwoord de dode erft den levendigen Hfrtius lib. 1. paroem. 79. Doet hier by Covarruv. lib. 3. variar. refolut. cap. 5. num. 6. geallegeert by Thoming. decif. xi. num. 19.
II. Deel confultat. 131. bladz. 26*3.
Als ook, om dat elcx van hen luyden in haar depofitie is fingulier, als fprekende van de fegswoorden, die op verfcheyden tyden gevallen fouden zyn; tuffchen de voorfcr. S. ende
V elx



Ï54 AANTEKENINGEN, enz.
elx van hen luyden appart, fonder dat fy luyden gelyckelyk de voorfcr. woorden gehoort hebben gehadt. Ad teftamentum annulandum fcribit hic Abrah. de Pape , non videtur probatio fujftciens^ teftium finguiarium, quorum profefiïo ex facli diverfitate feparationem recipit. Merula prax. civ. lib. iv. tit. 78. cap. 5. num. 5. Ratio eft, quia alter 'alterius fidem debilitat. confil. JCtor. Batavicor. vol. 4. conftl. 71. Et quod magis eft, ne juramentum quidem in fupplementum probationis ei deferri poteft, qui teftes fingular es profe habet, puta ft ratione atluum finguiarium a fe invicem difjerant: cum tarnen aliter res jefe habeat, f ratione caufa principalis et ad eundem finem tendant, quo ca ju plenam fidem facinnt. confi. JCtor. Batavicor. vol. 3. torn. 1. confil. 15 6. Late Gaie lib. obferv. 66. num. 10, u , 12'. Bacchov. in Treutl. vol. 11. disput. 5. th. 7. in fin.' Ex quibus liquet recle eos fentire, qui fingular itatem faciunt duplicem, nimirum aliam objlativamjive contrarium; aliam vero adminiculativam; objlativam feu contrarium vocant, cum teftes fibi invicem fint contrarii; adminiculativam J qua nullam in fe contr ar iet atem continet, fed eundem finem refpicit, quamvis in quibusdam circumftantiis quadam ad fit varietas.
II. Deel confult. 132. bladz. 263.
Ziet hier 6 deel confult. 72. Wassenaer pratl. Notar. cap. xviii. § 21.
II. Deel confultat. 133. bladz. 266. Want dit is zeker, dat de legaten niet kunnen voldaen worden voor en alleer, dat de fchulden van den boedel betaalt zyn. Zie Carpzov. part. 3. conft. 13. defin. 18. Gratian. torn. 5. disc. forens, cap. 998. Stryck cautet. Teftament, cap. 17, m. 2. §. 7. et 15. Besold conf. 296. num.
'6.



or de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 155
6. et fi legata excedant vires hereditatis evanescunt Frid. PrüCKM. vol. i. conf. 12. quaft. 5.
II. Deel confultat. 134. bladz. 26*8. Ziet hier Middel, in de aantekening over Vromans de For. competent, bladz. 47.
II. Deel confultat. 135. bladz. 270. Cujus fraudis nulla poteft ejfe prafumptio, neque locuS eft edicPo, nifi quando bona funt a creditoribus pojfejfa Longe verius eft, notat hic Abrah. de Pape , aclionem paulianam etiam dari, prius quam creditores in bonorum poffeftionem mifti fint; quamquam hic contrarium teneant JCtus, cujus fententiam quoque ampleclitur Advocatus in confil. Batavic. vol. 5. confil. 198. in fin. Hor urn tarnen opinio aperte re fut atur per L. 15. L. 17. § 1. ff. qua in fraud. creditor. quod etiam reële fuboluit JCto in confil. Batav. vol. 1. confil. 126. in fin. 'Qiiin imo tribus temporibus poteft evenire, ut atlioni paidiana locus fit. Primum eft, cum jam omnino debitor bona fua creditoribus fuis ceftit, vel decretum ad bona diftrahenda fuerit interpofttum. Nam quamvis cejfio quidem bonorum jus tribuut in bona debitoris tarnen atlualem poffeffionem non transfert, qua etim caufa facit, quod ea iis nescientibus pojfit vendere. Alterum five fecundum tempus, ut acPio pauliana detur, eft, cum jam creditores fint mifi ex primo deer et 0 in bona debitoris abfentisaut latitantis; qua quia poffeffionem etiam rerum non transfert, facile pojfunt quadam a debitor e in fraudem creditorum allenari. Tertium five ultimum tempus eft, cum^ nulla mijfio in bonorum pojjeftionem debitoris fit facla: qui eo cafu non raro, cum probe noverit fie creditoribus fuis fiatis facere haud poffe, bona fua in fraudem eorum tranfert. d. L. 17. pr. ff. eod. Nofiram affertionem non enervat § 6.
V 2 Inft.



■156 ■ A A N T E K E N'I'N G E N, enz.Infü atlion: qui hic ah Advócato ad fuam fententiam Jtabiliendam laudatur; ubi Imp. demum dat aclionem pauItanam creditoribus cum bona debitoris jam ex fententia prafidisftntpoffeffa: qua verba videnturin die are, eamatlionen tantum dan, cum creditores jam a pretore in poljèslionem bonorum debitoris fint mijfi. Enimvero refpondemus hxindè alios modo haud excludi: et verba ea cit. '§ 6. Bonis ejus poffeffts: non funt referenda ad tempus alknationil fatl'a jed cum hac aclio pojfit inftitui ac moveri arg. L pen C qua tnfraud. creditor. Qiiandoquidem hac aclio tum demum competit, cum conftet creditor em fuum confeaui non pofte: quapropter falluntur, qui verba ditl. § 6. Inft int el liguntpro nsdem demum bonis in fraudem creditorum alienatis revocandis hanc aclionem dari, qua a debitor e tum funt ahenata poftquam creditores jam omnino in bonorum pojjejjtonem ejjent mifti.
II. Deel confultat. 136. bladz. 271. Dunkt (onder corre&iej nademaal de fake hier voren geroert, tegenwoordig is in jlate van wyfen, et in illis terminis dat er met anders en refteert, dan definityf vonms te vervolgen ; &c. maer dat ook de geëyfehtegeenfnts by de eyfehers verhindert of belet kan werden, om ten principale vonnife in de voorfcr. fake te mogen vervolgen, ook zonder alvoren te voldoen namptifjement. Nopens de provifie van Namptifle ment is veel te lefen in Bello juridico caf vu. en ook in de Utrechtfe Advyfen, zie ook verfcheiden Autleuren eenoteert ad conftl. 136. vol. 1:
II. Deel confultat. 137. bladz. 272.
Doodfchulden. Zie Ber. van Zutphen Nederl. pratl. Ut. Doodtfhult § 1. r . Begraefenifte. Zie Ber, van Zutphen Nederl. pratl. m. Doodfchult § 4. lil Deel.



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 157
II. Deel confultat. 138. bladz. 273. Ziet hier het geene hebbe aangetekent in myn Onderzoek over het houden van krygsraad (edit. de anno 1776) bladz. 21. en 22. Schomaker part. 11. confil. lxiv.
II. Deel confultat. 139. bladz. 276.
Doch alfoo de kinderen haer legitime portie competeert ende dat defelve geenfints mach werden befwaert. Ziet hier Utrechtfe confultat. i. deel. confult. 126. num. 13. Van den Berg Nederl. Advysb. 2. deel adv. 147. pag. 389. Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. Legitime § v.
II. Deel confultat. 140. bladz. 277.
• Ziet hier voren confultat. 116. bladz. 233. en het geene aldaar is aangetekent.
II. Deel confultat. 141. bladz. 280. Dunckt &c. dat Advocaten ende Doel oren of Licentiaten in de rechten, na rechte gepriviligeert fyn omme ter fake yan civile fchulden, niet in apprehenfie geflelt te mogen werden, nochte ook gearrefleert. Hoe nonnuli etiam Dd. inguit hic Abrah. de Pape , fequuntur, quos inter Pekkius de jur. fiflend. cap. 5. num. 13. ex L. 6. C. de profefforib. fed perperam. Idemque in mulieribus ob fexus pudorem fervari, docet nos Nov. 134. cap. 9. qua prohibet mulierem de nulla re carceri includi aut cuflodiri H. Grotius de jure belli ac pac. lib. 3. cap. 2. § 7. num. 3. At noftris moribus fecus res fefe habet, et permittitur advocatos ob debita etiam qualiacumque areftare, Bort de part. 4. num. 30. quamquam contrarium teneat P. Merula prax. civil. lib. 4. tit. 17. cap. 12. num. 4. in med. Idem que dn mulieribus ft ryatur, qua recle ob debita etiam po funtapprehendi; cum
V 3 ta- ,



15» AANTEKENINGEN, enz.
tarnen Jus Romanum in Germania hodie adhuc obtinere extfimet Gail hh 2. obferv. 90. num. 3. ubi duxtaxat cafum exctptt tn multere tutrice ob debitum pupillare Porro Pekkius cit loc. num. 13. in med. exiflimat, honoraria fae jalaria Advocatorum arrefto includi non poffe ad exemplum ftipendiorummiktarium, fecundum Ediétum ordin. Hol'and ann. 1653; quia et illa ftipendiis militum comparantur. II ud tarnen extra controverfiam eft, cadavera arreftarihaud pofte , qua absque ullo obftaculo in memoriam humana conditioms wjepulta non funt relinquenda Val. Maximus Ub 5. cap. 1. ht ftatutis quarundam civitatum eft cautum* nebona quidem defunÉorum impediripoffe, aut quem ex heredibus intra nonum diem ulla moleftia afftci. vide Libr f0rmular vulgo de Papegay. vol. 1. pag. a5f o/Jcm&o fine dubio traxit originem ab veteribus ethnufis, qif extra eos dies defunclas lugebant, juftaque iis perfolvlbant Papt gay. at. loc. Pekk. de arreft. cap. 10. num. 10. Morisn/mqueapud eos fuit cadavera feptem diesfervare, inter auos eos lavabant, ungebant oBavo vero ea comburebant: loZ fepeliebant ut late nos docet Conr. Rittershusius adLL xii. tabb. claff. 1. cap. 5. 6. qui erat dies ultimus et finis luciui,_ Erratitaque cum plurimis aliis dottiff. R.Bachovius inTreml vol. 2. disput. 12. th. 7. Litt. C. exiftimans Z pet. Jufltmanum, cum hoe ita conftituijfet, refpexifTe ad yetus illud decendium quod olim judicaïis tribZair«l p0a Jententtam tn eosprolatam Nov. 115. Cap < <r j Aj t-t fane illi novem dies, qui heredibus concedimtur' ne Pofl mortem defunBi inquietentur, quicquam commune habent cum ilhs, qm dantur condemnatis ac fententiam pafs • auapropter nulla inde confequentia firma deduci poteft. , 9 II. Deel conrultat. 142. bladz. 283 Non au tem ex rebus five pradiis vel jurisdicJionibus, qua
ab



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz, 159
ab aliquo pojftdentur, poffe fforibus acquiritur alt qua nobilitas confer. hic Gerh. Feltman in tra&at. de impari matrimon. part. 1. cap. m. num. 93. et feqq. ubi multa egregia de nobilitate in Gelria notat.
II. Deel confultat. 143. bladz. 289.
De koopers met geene redenen gehouden zyn geweeft> foodanigen fervituyt ten behoeve van de verkopers op haare gekochte huyftnge te lyden. Ziet hier Voet ad tit. ff' de aclion. empt. et vendit. num. 6. in fine.
Ibid. bladz. 290.
Ende wat belangt vorders de voorfcr. civile rechten, indien de felve al in dien deele fouden moeten plaets hebben, achtervolgens dezelve en de voorfcr. prafcriptie van tien of twintig jaren, nopende de fervitut en, die in al fui eken tyd foude werden geprejeribeert &c. Hodie, inquit hic Abrah. de Pape , fervitutes inftar aliarum rerum fpatio triginta trium annorum prafcribunttir, non vero decem vel viginti annis, ut hic refpondit JCtus: Quemadmodum late diclum eft ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 199.
II. Deel confultat. 144. bladz. 292.
Dat de voogt de voorfcr. renten ofte intereften van een an* der, die de voorfcr. fomme van penningen van V weeskind of Intreften gehad, hadde ontfangen, ende de felve voogd, die onder fch hadde gehouden fonder defelve, na den tyd van fes maanden, dat die by hem ontfangen zoude zyn, teti behoeve van het weeskind te beleggen ofte anderfints, tot voordeel van het zelve te employeeren, ofte die tot zyn eygen profyt hadde gebruykt, dezelve voogd intereften van fodanige penningen, ofte intereften fchuldig foude fyn. Vide hic Voet ad tit. jf. de ufur. num. 20. adde Abrah. de Pape , qui hic notat, quod moribus noftris quoties tutor es pecuniam pupilla-



xóo AANTEKENINGEN, enz.
larem intra duos menfes otiofam reliquerint, ad ufuras tensantur: quia varii ac plurimi fiunt modi pecunia pupillaris hodie tuto collocanda, cum apud Romanos tam multiplices non darentur, quapropter majus temporis fpatium ad id requirebatur, ut di&um ad confil. JCtor. Batavicor. vol. j. confi. 117.
II. Deel confultat. 145. bladz. 295.
Ziet hier Groenew. ad Tit. cod. de his qui f bi adfcrib. in teftament. Schomaker part. 11. conftl. 49. num. 71. Schrassert 1. deel conftl. 21. man. 28. Sim. van Leuwen R. II. R. in bock 11. deel num. 7. op het einde.
Ibid. bladz. 296.
Welke fpeciale ondertekeningen van de teftateur moet medebrengen exprefe, ende fpeciale mentie, ende confirmatie yan al fiulcke infiitutie, legaet, fideicommis ofte ander voordeel, als ymant met fyn liant in fyn dejjelfs teftament, tot fyn profyte heeft gefchreven. Et fane omnino validum ac firmum eft teftamentum, inquh hic Abrah. de Pape , claufum inter conjuges rèciprocum, licet mariti manu fuerit cenjcriptum, nee ob id de falfo pot efi argui: quia iftiusmodi inftitutio reciproca eft potius onerofa quam fucrativapropter vicifitudinem. Ita Tiraquellus ad tit. C. de revocand. donationib. ad L. donatione largitus num. 126. vide dicla ad conftl. JCtor Batavicor. vol. 1. conftl. 121. pag. 150. Cui confequens ejl, quoties maritus in tali reciproco tefiamento quid Jcripfierit, non cenfeatur hoe fibi adferipfiffe; cui accedit, qaod proprium quodammodo tefiamentum jcripfierit, nee cit ra voluntatem jua uxoris; unde non videtur obftare L. 4. C. de his qui fibi in teftament. adfcrib. qua ait, quod maritus demum in L. corneliam de falfis incide-* rit, cum absque'confenfu uxoris legatum fibi adferipferit, veluti diferte ibi exprimitur. - '-r
Ibid.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 161
Ibid.
Sonder dat daar toe genoeg kan zyn, de fimpele onderteykemnge van de naam des tefiateurs by hem daer onder gefield, ofte generale onderteykeningevan den felven. Quinimo, fcribit hic Abrah. de Pape , et generalis fubfcnptio ab uxore teftamento fatla fatis eft, ut hoe noftro cafu, quamvis etiam absque voluntate ejus maritus legatum fibi adjeripfijfet: cum idinconjuntlisperfonis fufficiat, veluti, fi dicat; Diltavi et recognovi; verum in extraneo fpecialis fubferiptio in teftamento eft necesfaria: ver bi gratia, quod illi dicJavi et recognovi L. 2. C. Eod. Ratio fuit reverentia et obediendi necefitas, qua, omnino ceffat in extraneo. Perezius ad cit. C. num. 4. in fin.
Ibid,
Mitsdien ook, hoewelfoodanig mutuel teftament, daer by man ende vrouw malkanderen hebben geinftitueert, gefchreven fyn de by de hand van de man, wel kan beft aen, ende effecl foude konnen forteren, tot voordeel van de vrouw, indien fy de man komt te overleven; nochtans V felve niet en kan beftaen tot voordeel van de man &c. Abrah. de Pape non vult hac ejfe verifmilia: quoniam cum maritus, qui propria manu teftamentum rèciprocum fcripferit, hoe non fubfiftat, atque in poenam legis Cornelia de falfts incidat, quemadmodum hic in pracedentibus JCtus refpondit, confequitur id fimiliter non ejfe validum in favorem mulieris quoties maritus pramoriatur: idque propter regulam catomanam , qua vult, ut quod ab initio non valet, id tratlu temporis non pojfit convalescere: pr. Inftit. de exheredat. liberor. L. 11 o. ff. de regul. jur. Nam qua eo tempore inutilis eft inftitutio, ex poftfa&o nee morte teftatoris, nee etiam aditione hereditatis poteft vires adquirere: quemadmodum nee ea valet inftitutio, qua ab initio utilis exiftens tempore mortis teftatoris, aut intra diem cretionis efcitur inutilis.
X II. Deel



16*2 AANTEKENINGEN, enz-, II. Deel confultat. 147. bladz. 298.
Conf er hic het geadvifeerde in de Utrechtfe confultat. 2» deel conf. 64.
II. Deel confultat. 148 bladz. 301.
Z)^* behalven ook, /oo j><?<2/ óte coftuyme aangaet, gf/êj* moeten werden, fodanige gifte van juwelen, kleederen, ofte anders by den bruydegom, aen fynen bruyt gegeven, indiftintPelyk naer coftuyme effecl te moeten hebben. Zie hier van den Bergh Nederl. advysb. 3. deel conftl. 189. pag. 506.
Ibid.
Sulx dat die altyd zyn in eygendom toebehorende de bruyt. Zie hier van Wesel in comment. ad novell. conjlitut. ultraj. art. 8. num. 17. ubi plures autlores.
Ibid.
Ofte indiftinElelyck, ten inftgte van dat A. exprefelyk die tien de voornoemde B. heeft gefchoncken, ende willen geven; ofte V fy na coftuyme, fonder diftmclie medebrengende, fuodanige gifte de bruyt in eygendom toetekomen. Adde obferyata ab Abrah. de Pape ad vol. 1. confil. 18.
II. Deel confultat. 149 bladz. 303.
Dan de voorfcr. A. hem B. daer van niet hebbende vermaent, nochte V felve aen hem B. verwittigt, gefieyt jal moeten werden daer inne niet ter goeder trouwe by hem A. te zyn gehandelt; maer defelve in dolo te zyn geweeft &c. Hoe cafu, inquit hic Abrah. de Pape, non folum agendum ell quanti minoris, ut hic refpondit JCtus, verum etiam ob dohm agi poteft ad interejfe, hoe ell, ad damnum, quod inde venditor five conduclor ejl paffus L. 1. Cod. de adilit atlionib. L. 13. Cod. de aftionib. empti. confil. JCtor. Batavicor. vol. 6. in append. confil. 161. in fin. Hoe namque ad cequalita-
tem



opde HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 163
tem inveniendam ejl conftitutum, ut res ipfe earumque qualitates ac magnitudines fint nota: ac proinde, qui rem vult yendere vel locare, tenetur ejus vitia etprivationes indicare ; alioquin jujlum ac determinatum pretium non pojfet conjlitui H. Grotius de jure belli ac pac. lib. 2. cap. 12. ƒ 8, 9-, 10. JCtor. Batavicor. vol. 6. in append. confil. 161. in fin. < Nam quemadmodum dominium, quod per emptionem adquiritur, debet correfponderepretio feu merces debet convenire rei locata confil. JCtor. Batavicor. vol. 6. in append. confil. 39. Qiiopertinetetillud?LAüTi. Tuamerx, tuaindicatio eft. Unde nonmlli colligunt, in locatione etiam ex caufa fterilitatis mercedem effe remittendam: quod tarnen aliis displicet, atque ajunt fterilitatem ejfe debere damno conduBoris: quoniam locator dedit facultatem utendi fruendi recondutPa, cujus jpes proventuum eo tempore tanti aftimabatur; quapropter cum a fua parte contraStum implevit, inde quoque effe, eum ad mercedem promiffam exfolvendam obftringi. Nos cum aliis ftc dicimus, ut ji res fint locata, quarum certus ac determinatus eft ufius; exempli caufia fi domus fit conduBa ad habitandum, illaque tempestate aut vetustate maxime deterioretur, eo cafu recPe poterit conduBor in tantum mercedem detrahere, in quantum ades fuerint corrupta, utpote cum ufius absque culpa intercedent, unde aquum est aliquid de earum mercede remitti, nifi forte post ruinam iterum fuerint restituta L. 30. inpr.jf. locati conduB. Sin vero iftiusmodi res fint loc ata, quarum ufius non est certus ac definitus; cujusmodi funt vinea, agri &c. ex quibus fi plurimi fruclus proveniant, quamvis longe mercedem promiffam fuper ent, erit lucro conduBoris; ex diverfo fi rari, erit quoque ipftus damno, nee ob id quicquam de mercede tum remitti aquum est confil. JCtor. Batavicor. vol. 5. confil 31. Excipiendum tarnen erit in L. i5- § ff. eod. nifi J X 2 fruc*



164 AANTEKENINGEN, enz, fruclus fint corrupti per vim, cui refisti non potest: ut pit* tafluminum, graculorum, Jtumorum, et f quid fi'mik accident ; aut fi incurfus hoftium fiat: nimirum fi HU fint fruclus adhuc pendentes: nam poftquam in horreum fuerint indutli, tumque ab hofte, pradone vel incendio fint confumpti, nulla mercedis remiffo eft facienda. Ratio eft; quia fruclus a folo jam fieparati, atque in horreum convecli, efficiuntur condutloris: unde aquum ad eum damnum fpeclare debere, cum res pereat fuo domino § 2. Inft. quib.mod. re contr ah. obligat. Fruclus vero pendentes adhuc funt locatoris; quapropter ft in iis jlerclitas aut fatale damnum accident , remiffio- mercedis erit facienda. Ita doble Sichardus ad L.%. num. 8. Cod. locat et conduel. fin vero nihil extra confuetudinem acciderit, damnum etiam coloni erit: quod idem obtinet, fi qua vitia ex ipfa re oriuntur; veluti ji vifium coacuerit, fi raucis aut herbis fegetes corrupta fint 1 dici. Lex 15. ff 2. in med. Ibid bladz. 304.
Voornamentlyk by foo verre het een merkelyke quantiteit is verfchelende. Cum in Rhenolandia, uti notat hic Abrah. de Pape , agri, ut hoe noftro cafu per averfionem fint venditi vel locati, non plus aut minus poftunt di ferre, nifi quinquaginta vulgo roeden; alioquin poterit agi quanti minoris, fie-cundum art ie. 195. ft at ut Rhenoland. verba hac fiunt: De claufule, by den hoop fonder maat, in verkofte landen gebruykelyk, en mag niet meer als een half hond of 50. roeden van de uytgedruckte maat begrypen.
II. Deel confultat. 150. bladz. 306.
Daeromme, gelyk als de voorfcr. Capiteyn geen eygenaer daer van heeft konnen zyn, hoe lange hy oock het felve in fyn macht ofte handen foude hebben gehadt: alfoo mede ye-
mant



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 165
mant anders, die V felve van hem heeft hekomen, geen eygenaer daer van en heeft konnen werden. Al was het felvs dat die aan een derde verkogt waeren, want defelve dan evenswei fouden moeten gereftitueert worden aan der felver waeren eigenaer en fulx felfs fine refufione pretii. Zie de L. 2. cod. de furt L. 23. ibi folvendi pretii nulla nee eftas irrogetur cod. de reivindicat. L. 16. verf. nam pi fuper pretio cod. de Eviclion adde Finckelthaus obfervat. praftic. obf. 56. num. 9.
II. Deel confultat. 151. bladz. 309. Maer defelve arreflen gedaen fouden moeten zyn uyt last, ende met aucloriteyt van de competenten rechter. Alzoo dit een uitgemaakte zaek is, dat nymand op fyn eigen auétoriteit, zonder tuffchen komffc van fpeciale of generale lafl van den Richter en de hulp van een Bode, fyn parthie in perfoon of deffelfs goederen kan arrefteren, alzoo nymand fyn eigen Richter kan zyn, en den eenen privaten perfoon over den anderen geen magt heeft, en aen ieder affonderlyck niet moet worden toegelaten, het geen door een Magiftraet publycq moet verrigt worden L. 176. de Regul. jur. L. 10. jf. de juris diB. Pekk. de jur. fstend. cap. 19. num. 3. Interim notat hic Abrah.'de Pape, quod non credat, arrefta juftfu. judicis fieri debere, nift civis civem velit apprehendi ob fufpicionem fuga; hoe f quidem cafu pracedens judicis aucPoritas eft neceffaria. Statutu Leidenf cap. 181,182.^^.268, 269. Neque Pekkius hic ab JCto laudatus hoe adftruit; qui duntaxat loquitur de cafu, quo perfona eft apprehendenda, non vero cum tantum bonis et rebus eft mauus injicienda, ut hoe noftro cafu: quod tarnen etiamconcedit, quoties fuerit periculum in mora; et fub num. 5. ait. in eoloci cw jusque confuetudinem fpecPandam ejfe.
X 3 II. Deel



16*5 AANTEKENINGEN, enz.
II. Deel confultat. 152 bladz. 312.
Dewyle de voorfcr. fchade ende verlies van V fchip ende toebehoren van dien, toegekomen ende veroorfaekt fyn de, door V falveren van de voorfcr. goederen, daer inne foo wel, als in V voorfcr. andere cas, plaets heeft de fundamentele redenen vm billykheyt, daer op alle avarye groffe is gefondeert, te weten: quod aquifftmum fit, commune detrimentum fieri eorum, qui propter amiffas res aliorum confecuti funt, ut res fuasfalvas haberent. Hac fententia eft vera, fcribit hic Abrah. de Pape , modo poft probari, navem non aliter fuiffe perituram, nifi ille jactus mercium faBus fuisfet ad commune periculum amovendum arg. L. 3. f. de L. Rhod, Alias fiquidem ut conftat ex L. 4. in princ. et § i 2. item L. 7. ff. eod. collationi locus non erit, nifi dejeclio fuerit faBa navis fervanda caufa, et illa vere falva evaferit: quippe faclo naufragio contributioni locus èffe haud potest, cum nihil ad commune periculum fuerit facPum; vel fiquidem fit fatfum, et nulli tarnen pro fit: fedqvod quisque ex naufragio recepit, fibi fervatur, tanquam ex incendio, ut eft m dici. L. 7. ff. Et poft hoe noftro cafu videri, nullam contributionem fieri debere, propterea, quod nulla mercium jatPura fit facla, fed omnes confervata fint; quamquatn propter communem utilitatem Lex Rhodia fit porrecta ad damnum ex longe alia caufa illatum. fhiapropter fi navis tempeflate aliqua perierit, vel deterioraia, mercesque omnes mercatorum falva evaferint, eo cafu ait Paulus in L. 1. % i.ff. eod. contributionem locum non habere: qria, ut ibidem dicit: ft faber opus aliquod faciendum locaverit, isque malleum fregerit vel corruperit, hoe damnum ab eo, qui opus conduxit, non erit farciendum.
Ibid. bladz. 313.
Ende wat belangt de tweede vrage, aengeften, dat het
voorfcr.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 167
voorfcr. ongeluck, van dat het voorfcr. Schip aen de gront geraekt is, niet bewefen en kan worden toegekomen te zyn door yerfuym, negligentie, ofte faulte van de Schipper; maer alleenlyck door ongeluck jive cafu fortuito ende julcks in des Schippers vermogen niet en is geweest, de ingeladen goederen met het voorfcr. Schip te brengen binnen de Stad van Rotterdam gelyck als hy hadde aengenomen te doen, des niet te min den voorfcr. Schipper, voor foo veel de voorfcr. gebergde en de gefalveerde goederen aengaet, by de eygenaers van dien goet gedaen behoort te worden. Hac de re ita fcribit Joh. Voet in comment. ad tit. ff. locat conducP. num. 27. Si tarnen ex naufragio merces quadam falvatae fint, moribus ho dier nis naulum earum pro rata itineris emenfi nauta fiolyendum for et; ipfis que etiam Jociis nauticis, quorum vigilantia res falvata, pramium falvationis, adeo ut et mercium retentio pro utroque confequendo tributa fit ,&c.
II. Deel confultat. 152 bladz. 316.
Waer op gevolgt is, dat tegen de voorfcr. de Groot, ende de voorfcr. fyne verantwoordinge op den 24. Novemb. 1623. op de naem van de IPeeren Staten Generael is gepubliceert feker placaet &c. Over dit placaat nopens de verantwoordinge van Hugo de Groot is veel te lefen in de aantekening op de Decifien en Refolutien van Holland in 1751. in den Haag gedruckt bladz. 125.
Jbid. bladz. 317.
Gehouden moeten werden te zyn de eygehe feyten van de yoorficr. Burgemeefteren., Raden ende Vroedfchappen &c. Vide hic Roman, confil. 91. num. 1. Natta confi. 636* num. 68. Alex. conf 25.
Ibid.
fyide moet fulcks, hy de Groot daer van geindemneert &.
Cum



i68 AANTEKENINGEN, enz.
Cum hoe extra omnem duhitationem fit pofitnm, quod mandatarius neque lucrum neque damnum ex mandato, quod pro alio fiuscepit, fentire debeat L. 10.ff2.jf. mandat. Ant *aber tn cod. lib. iv. tit. 2. def. u. num. 2. Hinc mandans tenetur ad reftitutionem ejus, quod ipfi ex caufa mandati abefl L. 12.. § 7. et 9. L. 54. § uit. L.io.§9.f man. dat. modo nulla. mandatarii culpa pracefferit L. 16. § 5 L. 87. f. de fuit. L. 26. § 7. ff. mandat. Carpz. part. 2. conf. 20. def. 13.
II. Deel confultat. 153. bladz. 319. Sic meretrix turpiter quidem facit, quod fe proflituat, fed non turpiter accipit, cum ft meretrix. Hoe exemplum ait hu'Abrah. de Pape, ex quo nofter JCtus argumentum fuum dedueet, priort plane non convenit, neauemdeid recle concludt poteft. Maxime namque diferunt aliquid dare ad redtmendum fuum fanguinem, quod non efi turpe, nee ilhcitum; aliud vero eft, quod meretrix pecuniam accepi at pro ufufui corporis. Et ratio, quam hic advocatusadfert, qua eftpetita^ ex cit. L. idem ff1 fed quod f. de condiB. ob fturp. caufi videtur nee rationi nee legibus convenire. Nonne ridiculum ac ineptum eft, caufiam effe turpem; nee ex adverfo acceptionem nonejfe; nam qualis eft caufa, ut vulgo dtctjolet taks eft effeBus. Hinc quoque folum eorum error detegttur, qui exiftimant meretricem habere jus petendi id quod ob corporis ufum eft promifum; quoniam nemo ex improbttatefiua lucrum aliquod vel aBionem debet confequi L 123. ff. de verbor. obligationib. caterum Gloffographi ad d L. Idem ff i.jf. eod. opinuntur, hoe, quodmeretricidatum eft repeti haud poffe; verum quod promiffum eft, nullatenus exigi poffe: quod alii folum locum habere dicunt in fcortis et meretticibus vulgaribus, non vero in iis, qua dam for-
ni-



opdkHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 109
nitantur: quoniam qua illis donabantur, funt exigni momenti. Ouo videtur alludere Naso
Stat meretrix parvo cuivis mercabilis are.
cui non obloquitur Ulpjanus/» L. ff. 5. dedonationib.qui refpondit: donationes inhoneftas circa meretrices non ejfe prohibitas: Ex quo tarnen non fequitur, quod nos volumus, fcilicet, quod meretrici ejl promiffum, hoe peti poffe, quia quadam honefte retinentur, qua honefte non petuntur L. 3. jf. de condiclion. ob turp. cauf. fh/in etiam ratio, qua moyetur JCtus in d. L. 4. ff 3., non videtur inepta, fi confiuetudinem ejus temporis perpendamus, quo impune lupanaria tolerabantur, veneri item templa extruebantur: non tarnen hodie, et fecundum facrum codicem, qui maxime omnes fcortationes et concubitum illegitimum e x eer atur; imo ne quidem propter bonum publicum mala funt permiffa, quanquam boni publici caufa in plurimis locis maritimis lupanaria per conniventiam fint permiffa ac licita.
II. Deel confultat. 154. bladz. 321.
Zoo moet nochtans verflaen werden, dat fy ten felven tyde geen helft gehadt en heeft. Zie hier Joh. Voet ad tit. jf. de pacl. dotal. num. 64. Cos. verhandel, over het beding yan toecomende fucceffie &c. bl. 16*4.
Ibid.
Ende na rechten longe alia fit ratio teftamentorum, quam contracluum &c. verum quidem eft, fcribit hic Abrah. de Pape, contraBus maxime a teftamentis diverfos effe; unde tarnen non recle quis colligat, quod ea, qua in contratlibus in vim ultima voluntatis funt dispofita, mutari ac everti non poffe: quia illi ratione earum rerum, de quibus fic eft dispoftum, pro teftamentis conftderantur. Ita nobiscum recle tenet nobil. JCtus in conftl. Batav. vol. 1. confil. 10.
Y Ita-



ito AANTEKENINGEN,, enz.
Itaque cum pro ea parte contr aPlus antenuptiaks fmt inflar teftamentorum; atque ambulatoria eft hominum yoluntas usque ad fupremum vita halitum ff 2 Inft. quib. mod. teftam. infirmant. Ergo contraclus antenuptiaks ratione idtima dispofitionis, altero etiam conjugum invito ac nesciente, mutari ac everti pojfunt: quomodo dofte olim confiuluerunt JCti én confil. Batavic. d. vol. i. confil. 50. et 271. item vol, 3. torn. 1. conftl. 112. in fin. confil. 113, 114. adde qua diximus ad confil. JCtor. Batav. vol. 1. confil. 73. Item confil. 83. Ibid. bladz. 322.
Ita quoque cenfietur reliclus ufusfruclus, nulla facla mentione de propriet ate. Retlius dicendum efi, notat hic Abrah. de Pape, quoties nulla mentio in teftamento fuerit facla deproprietate, fedfblum de ufufrutlu, modo nullus coheres fit datus, ea prafumpta teftatoris voluntate eo cafu proprietatem releclam prafumi L. 34. ff 7-jf. delegat. 2. Atque hanc fententiam tanquam juri confonam fuis calculis comprobarunt JCti in confil. Batavic. vol. 1. confil. 78. 113. quos fequitur magnusH. Grotius in confil. JCtor. Batavic. vol. 3. torn. 2. conftl. 154.
II. Deel confultat. 155. bladz. 322. Militia armata muneribus occupatus, neque fi legitimus fit, neque fi ex teftamento datus fuerit, nee alio modo, etfi yoluerit, tutor aut curator fieri poteft &c. Videtur, fcribit hic Abrah. de Pape , hic JCtus negare, milites noftros tutor es dari poffe, cum tarnen ejus contrarium longe fit veriftmilius; quoniam hodie milites ad tam longinquas ac dijfitas regiones non mittuntur, fed ferme quotannis adproprias ades revertuntur. Ita Groenewegen.^ LL. abrog. ad ff 14. Inft. de excufat. tutor. idemque in gallia ufu obfervari probat ex Autumno. Caterum apud Romanos milites inflar minorum ne volentes quidem ad tutelam admitteban-
tur



op de HOLL AND SC HE ADVYSEN, enz. 171
tur adeo ut nee excufatione opus fuerit L. 4. cod. qui dar e tutoris vel curator, poff. Nimirum hoe ideo fic fuit conftitu^ tum, ne propter negotia privata a fignis et occupationibus militaribus abftrahantur, ficque Respublica inde damnum ac detrimentum aliquod capiat.
II. Deel confultat. 150*. bladz. 322.
Hic agitur de jure eligendi, quod cum perfona extingui, nee in haredem transire certum ejl L. 44. in fin. jf. de condit. et demonftrat et ratio efi, quia in faflo perfona fundatur. Vide Wesenbec. in paratit. I. jf. de option. vel elecl. legat. maxime fi ex contrahit fit debita L. 6j. ubi Don ell. num. 6. § 1. L. uit. pr. de verb. obkgat; quod tarnen fecus efi in legato optionis, ubi jure fingulari et benigno contrarium fervatur § 23. Inft. de legat. vide Treutler. 2. difp. 13. thef. 5. litt. A.
Ibid. bladz. 323. in margine.
Obftat. L. fi jlipulatus fuerim 76. ff. de v. 0. Hanc legem citatam minime praditlis obftare aut contrariari; vult hic Abrah. de Pape quoniam in ea non agitur de elecPione, qua certis aliquibus perfonis injungitur; quomodo etiam refponderi debet ad L. 4. L. 5. § 2. jf. quando dies legati vel fidei comm. eed. Et ad L. 42. in pr. ff. de obligationib. et aclionib. dicimus, eam loqui de ftipulatione fub conditione contraffa, qua mortuo ante ejus exiftentiam ftipulatore, non extinguitur, fed ejus fipes in heredes transmittitur; qua tomen diferentia non Jpeciat ad conditiones, qua certis quibus dam perfionis injunguntur, cum omnis conditio in certam perjonam collata eam non egrediatur, fed deficit, fi in perfonam ejus non fuerit impleta, ut recle h c refpondit JCtus, et probatur per L. 44. in princ. item L. 49. ff. de conditionib. et demonftrationib. Atque hoe tam procedit in
Y 2 con-



.17* A-A N T E K E N 1 N G E N, enz.
contr'aBibus, quam teftamentis et conditionibus, qua certis perfonisinjunguntur; non ob ft ante, quod nonnulü dis crimen ftatuant in jure eleBionis, quod ex contr aclu eft quaft um, et illud quod ex teftamento; ex quo dicunt, ejus conditionem ad heredem transmitti, fed negant ex contr aBu.
II. Deel confultat. 157 bladz. 324. Is naer difpojitie van befchreve rechten notoir, dat een kooper ofte cefionaris van obligatie, geen vordere aBie uyt krachte van dien en heeft, dan ter fomma toe by hem daer vorens betaelt. Ita tarnen hoe intelligendumputat hic Abrah. de Pape , ut prater pratium folutum etiam ftnt computanda ufura, item fumtus et labores, qui in exaclione debuerunt expendi, veluti recle tenuerunt Bartolus et Accursius ad L. 22. C. mandat. num. 6, 7. Extra quem cafum nullum habet dubium, pro aBione ceffa non plus poffe exigi, quam ipfe cejjionarius dederit, ex fententia JCtor urn in hoe conftl. item in confil. 2. vol. 6. in appendic. Hoe namque novi ter ita ab Imp. Anastasio in cit. L.22. C. eod. ejl conftitutum: cum antea ce fionarius cejfum ftbi nomen in folidum a debitore exigere potuerit; fed hoe primo ipforum debit orum gr at ia eft mutatum, quia iftiusmodi aBionum cesfiones ut plurimum fiebant ad inopes litibus ac contr overfiis vexandos, deinde propter ipfos creditores, ne fcilicet propter metum adverfarii ac incertitudinem litium non raro nimis vili vel nullo ferme pretio aBiones venderentur iis, qui iftiusmodi venditionibus inhiabant, unde tales vulgo dicli Litum redemptores , Interceptores. Ab hac tarnen regula excipe hos cafus. Primus eft, ft heredes ftbi invicem aBiones cedant, ne in bonorum communione maner ent, qua eft mater discordiarum. Alter cafus eft, cum ipfi creditori nomen pro debito in folutum detur L. 17. jf. de fidejufjbnb.
QltQ



öpde HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 173
Qtw cafu cejjionarius nequaquam dici poteft aclionem redimijfe, fed folum, quod fibi debebatur, recept fe. Tertius eft, ft cejfio fit facla inter legatarios et ftdeicommiffarios, quibus acliones a defunclo funt relicla: ut ecce, ft nomen mille florenorum quatuor heredibus fuerit relitlum, atque tres ex iis id uni cedant: quoniam hac non eft ceffio necesfaria, fed volunt aria, puta ne quisquam particulatim fuum teneatur exigere; cum, ut ait Gajus in L. 3. ff. famil. ercifc. folutio et exatlio partium non minima incommoda haheat. Et denique nifi atlionis ceffio fit facta ex caufa jufla ac probabili ac periculum fubfit: quo cafu ob periculum atque incertitudinem non recte toleratur minoris pretii folutio, cum tum haud po ft dici eam, effe factam ad debitor em vexandum aut litem redimendam; quemadmodum bene refpondit JCtus in confil: Batavic. vol. 5. confi. 89. in fin. quam quam hoe ab JCto in hoe re'ponfo negari videatur, ut patet ex hisce verbis fequentibus: Alwaer 't ook, dat in defelve obligatie eenig hafard gelegen ware. Verum hodie in iis locis, in quibus rerum immobilium alienatio non eft valida, nift praceferit ceffio folemnis coram judice loei, ubi res funt fita: ita quoque idem conjlitutum in actionibus five obligationibus ad res immobiles competentibus. Porro inter mercatores noftros facile et levi via ceduntur nomina hanc duntaxat formulam addentes: te betalen aan den Thoonder defes ,• qua non folum eum had>et ejfelium, ut eum non tantum tuto posfit exfolvi, verum etiam, ut is pojfit id exigere, quamvis etiam nullum fua pojfejfionis titulum demonftret, dummodo probet, hoe nomen fibi ejfe traditum Coler de proceffib. executiv. part. 1. cap. 1. num. 80. Cum fecundum juris civilis conftituionem pr -fata claufula nullam aliam vim habeat , quam ut iis, qui eam oft en dit, folutionis tantum gratia fit adjetlus, hoe ejl, ut ei jolum debeat exfolvi; non vero, ut jus petendi vel exigendi habeat, Ibid,



174 AANTEKENINGEN, enz
Ibid.
Ziet hier Groeneweg. de ll. abrogat. adL. 22. eod. mandat. vel contra in fine.
II. Deel confiidtat. 158. bladz. 325. Ende dienvolgende by eene getuige femiptene dzar op fecundum jurts dtspofitionem in omnibus tam bona fidei ifam firicli juris:judiais juramentum fiuppletorium defertur l in
l. admonendiff.dejurejur. Hac fententia, notat bic Abrah. Zl^-' VZul™ter.<luidem Procedit; caterum quoties ad aclus alicujus folemmtatem plures quam duo telles (unt necejfarii, atque unus tantum ei adfuerit, juramentum fuppletorium non recle a judice defertur. Et bene in'pracedttibus hic additum eft ab JCto; maxime in caufa lonmagni momenti: nam in caufis arduis, quale funt mitrimonX plemjfimam probationem exigunt, ut ft juramentum Mll torium deferaturcontra matrimonium; nam pro matrimonio recle, f unus teftis adfit; id deferri a judice pot ft g™ lib. 2. obfervat. 04. num. 1, 2, 3, 4. hemqulobfervamr tncaufis criminalibus in quibus fmiliter 01"magnum tri judicinm probationes clarijfima funt neceffaria, leqZunus teftis fin jf cit ut juramentum deferri poftit l. fin C deJ-n bation. Nift forte, ut quidam exiftimit^t^ pkne jamprobatumfit; quo cafu dicunt e iïTfurZfn'Z fuppletorum accufaton a judice deferri poffe, f rte flrT ter femiplenam probationem quadL cofijLira ^ fed male, nifi ex caufa delitli civiliter agati r d lZc Duamquam aliter obtineat in reo, quii.i longe 'auia accu Jator eft favorabillor; qui non rOrlJ^ ^uJampZfumZ nes concurrant, ad juramentum purgationis adLtiturNov.
124.



op de HOL LAND SC HE ADVYSEN, enz. 175 124. cap. 2. Extra qiios cafus quoties aclor unum teftem omni tarnen exceptione major em pr of erat, recPe ei juramentum fuppletorium a judice deferri potest L. 31. ff. de jurejur. Nee quicquam facit, quod alii objiciunt: Si aftorprobat, caufam vin cit etiam absque delatione juramenti, ji non probat, reus, et ft nihil praftiterit, venit abfolvendus L. 9. C. de obligationib. et aclionib. Hoe inquam argumentum pulver em nobis ob oculos non fpargit; quippe datur medium quodam inter nihil probare et femiplene probare, dicatur tarnen aliquid probajfe, licet non id, quo judex ad fententiam proferendam moveri poftit. Rurfius objiciunt, eundem effeclum habere, nihil probare et non plene probare, quoniam hoe concedimus, fi prater iftam femiplenam probationem alia infuper adminicula haud concurrant, unde judex ad juramentum deferendum moveri non poftit: cum alias duo imperfecla et femiplena inter fe tarnen copulata plenam fidem faciunt. Quintilianus lib. 3. Inftitut. orator, cap. 12. Qtio per tin et illud Publii Syri. Auxilia humilia firma conjenfius facit. Ibid.
Dat daeromme de voorfcr. Commiffariffen behoor en den Eyffcher den geprefentee den eedt in plaets, ende ten fiupplemente van volkomen preuve, te def er er en &c. Reftius, fcribit hic Abrah. de Paï'E , quis dixerit ex mero judicis arbitrio pendere, neque aliquid certi in hoe determinari poffe, cui juramentum deferri velit. Hoe tarnen venit ei obfervandum, at circumjpecle videat, cui juramentum fuppletorium fit deferendum, aclori, an vero reo; unde falluntuf, qui id, indiftincle aclori deferendum effe volunt, fed demum, pro tit judici videbitur, id def er et, poftquam reicircumftantias, perfonwum qualitates exploraverit. Neque etiam oportet commiffarios juramentum deferre, ut hic ait JCtus; verum
te-



176 AANTEKENINGEN, enz.
tenentur ad hoe etiam inviti, non oh ft ante L.^i.ff. de jurejur. in qua dicitur; Solent fape judices in dub'iis caufis, ex alt o jurejurando, fecundum eum judicare, qui juraverit ; quod verbum, folent, volunt fignificare poteft atem non n'eceffttatem: fcilicet judicem pofte hoe jusjur andum deferre, ft ipfi ita videatnr, non vero quod ad id etiam inviti teneatur.
Sed melius fentiunt, qui judicem hoe facer e exijiimant, eum alia ratione controverfia nonpojjunt expediri, nifi hoe juramentum deferatur: quapropter non immerito dicimus, td libero arbitrio judicis non effe relitlum: maxime cum judex non fit dominus litis, fied ipfi litigantes, quibus folis data efi poteftas id juramentum remittendi. Atque hinc jine dubio fatlum eft, quod juramentum fuppletorium etiam appelletur necefarium, nempe quia judex ex neeffttate hoe deferre cogitur; item quia is, cui id defertur, nee e fie habet hoe pra ft are: amplius quia lites absque eo non pojfunt definiri propter probationum defeclum, qua etiam caufa eft quod hoe dicatur juramentum fuppletorium.
II. Deel confultat. 159. bladz. 325. Nademael de voorfcr. N. niet gehadt heeft d'adminiftratie van de Stads penningen. Ende foo hy die al gehadt hadde zoude hy evenswei niet anders dan met een extraordinaire ftraffe te ftraffen zyn: nam quoties adminiftratorespecunias aliasve res fidei et adminiftrationi eorum commiffas, dolofe fubtrahunt, atque in proprios ufius convertunt, toties jure communi puniuntur extra ordinem arg. L. 55. § 1. jf. de adminiflr. et peric. tutor.
II. Deel confultat. 160. bladz. 326. Dat d executeurs by de voorfcr. teftam en te en codicille geflelt. En dewelke zulx hebben aangenomen; het geen in haar keur ftaat, of fy die poft willen aennemen, maer ieds



©p de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 177
gemaekt zynde zyn zy daar toe verpügt of by weigeringe moeten zy miflen en laten varen het geen haar gemaekt is confil. hic 6. deel conf. 23. pag. 43. 3. Deel conf. 30. pag. 60. Ziet verder van haar pligt Lybregts Redener. vertoog in 4. 1. deel 30. hooftd. bladz. 468. Ibid.
Pertinente ftaat ende Inventaris. Zie hier voren 1. deel confi 68. pag. 101. in medio en het geen daar is genoteert.
II. Deel confiidtat. 161. bladz. 328.
Ziet hier 2. derde deel conf 15. num. 4. en conf. 133. num. 1. en een menigte Doctoren by Prof. Voet ad pand* titul. de Stat. num. 13.
Ibid bladz. 329.
Omme redenen, dat na rechten, als een teftament gemaekt wort, na die coftuyme, daer ymant fyn teftament maekt, dat het felve fyn kracht over alle goederen heeft, ook waar die gelegen mogen fyn, oock buyten het reffort, daer het teftament is gemaekt. Rejpondit hic JCtus, ait Abrah. de Pape, ut ex pr ace dentibus apparet, teftamentum in Hollandia confeclum coram Notario et duobus teftibus fie etiam extendere ad bona etiam in alio territorio fta, in quo major ordinationis fokmnitas in teftamento condendo exigitur; veluti hoe cafu, utrum fcilicet teftamentum valet et fe extendat ad bona in dioecefi ultrajelfenfi ftta, ubi prater prafatajolemnia infuper neceffaria eft fpecialis fuperiorispoteftatisloncefiio ; vel ut hic dicit advocatus: Dat men om teftamenten te maken, oótroy van noden heeft. Ad quod ut jam diximus, JCtus indiftincle refpondit afftrmando; quod etiam confulenda fecuti funt Advocati in confil. JCtor. Batavicor. vol. 2. confil. 37. et conftl. 189. ita ut hares pojfit fuccedere in omnibus botüs ubicumque fitis, ac in univerfium jus ufiaioris. Hoe
Z tum



178 AANTEKENINGEN, enz.
tum demum et nos concedimus, nifi nominatim in loco in quo major folemnitas ad tefiamentum efi neceffiaria\ hoe fuerit expreffum , ut disponens teneatuf fequi confuetudinem fui loei, atque ita in Frifia judicatum effe refert Sande lib. 4. decifion. tit. 1. defin. 14. quod et confulendo fiecuti funt JCti in confil. Batavic. yol. 6. in append. conf. io<5. item vol. 5. conf. 148. yol. 1. conf. 6. in fin. vol. 4. confil. 22. vol. 3. torn. 1. conf. 179. Ratio eft^ quia quoadfblemnitates attenditur confuetudo illius loei, in quo aclus celebratur: quod idem in contr atlibus eft receptum, in quibus etiam locus eorum confideratur; quippe illi fie fie ex ten dunt ad bona omnia, quamvis in loco, ubi ea fiunt jita, major alias folemnitas ejl neceffaria; quomodo recle cum plurimis aliis quoque tenet Andr. Gail lib. 2. obferv. 123. num. 1, 3, 4. Verum alii hoe folum_ admittunt in rebus mobilibus et nominibus; quoniam, uti dicunt, illa non fiatuta fed perjonam fequuntur, ubicumque illa funt jita, utpote cum ea pro libero domini arbitrio de loco in locum moveri pojfint, cum in rebus immobilibus eorum locorum fiatuta fint fpcElanda, in quibus illa funt jita: qua quia ibiperpetuo funt, nee transferuntur, inde concludunt, eas fimiliter deberi fequi eorundem confuetudines; quomodo Curiam Brabantia fupremam cenfuiffe tefiatur P. Christineus. vol. 2. decif. 4. Iterum alii diftinguunt, utrum fiatuta disponant circa folemnia alicujus aclus qui neque rem ipfam, neque ejus perfonam, fed tantum ipfam dispoft ion em refpicit, qua fervatur in loco; utrum vero circa rem ipfam. Primo cafu dicunt, teftamenta ad bona etiam extra territorium fta extendi: quia quod ad folemnitates attenditur folum loei confuetudo, ubi aclus celebratur, qui neque afficit res teftatoris neque ejus perfonam fed tantum ipfam dispofitionem, in quo teftamenta imitantur
con-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 179
contraftus, qui ubique, valent: quod etiam rationem videtur habere, cum alias plura teftamenta condenda, velfolemnites diver forum locorum in uno eodemque teftamento fequenda effent, conftl. JCtor Batavic. vol. 3. torn. 2. conftl. 15. n. 4. Pofterior i cafu, hoe eft, ft ft al ut a tantum dispon ant circa ipfam rem, ubi nullum conditum eft teftamentum, veluti in fuccesfione ab inteftato, cum maxime int er ft inter for mam disponendi et rem ipfam, de qua disponitur: Et tum ubicunque res eft, ejus loei confuetudo eft fequenda, atque iisdem legibus teftator adftringi tur, confi. JCtor. Batavicor. vol. 4. confil. 43. num. 1. Mynsingfrus cent. 5. obfervat. 19. num. 2. Exempli gr at ia in Holl an dia in fucceffionibus ab inteftatato in rebus mobilibus fequimur jus, quod obtinet eo in loco, ubi defunctus proxime domicilium habuit: Caterum in rebus immobilibus fiatuta eorum locorum, in quibus res illa funt jita. JCti in confil Batavic. vol. 3. torn. 2. confil. 138. num. 16, 17, 18. et confil. 317. num. 1. Elujus conftitutionis ea ratio redditur ab Colero de proceffib. execut. part. ï.eap. 3. num. 229, 230. quoniam Me, qui in diver fis territoriis bona pofjidet, eum non pro una perfona, fed pluribus conftderari, ftc que pro diver fit at e ftatutorum bona fcindi; ac proinde is, qui moritur, poteft ob diverfttatem flatutorum diverfos quoque heredes fortiri. At verlor ratio eft, quoniam is, qui inteftatus moritur, prafumitür ex tacita ac prafumta voluntate veile bona ad heredes devolvi fecundum leges et confuetudines illius loei, qua ibi tum vigent. Mynsinger cit. loc. Neque nobis obloquitur, quod ab JCto in fine hic dicitur, fcilicet fiatuta non extendere vir es fuas extra fuum territorium: Cum aliter obtineat in folemnibus alicujus alfus, qua retle fe extra territorium extendunt, quia alibi non poffunt ea dici jus Jlatuiffe, cum de bonis principaliter non disponunt.
Z 2 II. Deel



x8o A A N T E K E N I N G E N, enz, II. Deel confultat. 16*2. bladz. 330. Vide ad hoe conftlium prof. Voet ad tit. ff. fiacer veFtigal num. 11. /* fin. et num. 46. Schrassert "confultat. 2. tf^y. 58. J
II. Zte*/ confultat. 163. tófe. 334. op hei einde. . Et arbitramenta redaBa funt ad inftar contractumn. Sunt potius, fcribit hic Abrah. de ^^arUtrmma injtarjudiciorum, quemadmodum dicitur in L. 1 ff.derecebt qui arbitr. recepcr. Hinc arbiter fape fumitur pro judice propter ajfinitatem, quam cum veris judicibus habet eo quod partibus judicis in controverfiis ac litibus decidlndis fungatur Undereae fentiunt, qui arbitrium, quemadmodum judicium etiam intra triennium finiendum eiïeaiïerunt arg L 13. in pr C. de judic. ubi Imperatorisjufiiniani propofitum est, ut lites atque controverfia quam celerrime adexitumperducantur; qui etiam est finis compromijjorum qua magnum fimilitudinem cum ipfis habént judiciis d. L J-^f^c^m f^d tempus a compromittentibusw compromiffo fit prafixum, quod ex illorum voluntate dependet.
II. Deel confultat. 164. bladz. 335. Dunkt Qonder correBie) dat de voorfcr. kinderen, als de twee tejlateurs al even na zynde in de voorfcr. goederen behoren te fuccederen in capita et non in ftirpes. Vide hic Lauterbach in colleg. Theor. praB. ff. part. 2. pas 1 iAo num. 35. r r b' 4->*
II. Deel confultat. 165. bladz. 337. ReBe aBione exempto ob commiffum in tacendo dolum convennur. Vide notata ad confi. JCtor. Batavicor. vol. 1 confi. 207.
II. Deel.



m de HÖLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 181
II. Deel confultat. 166. bladz. 339. Confer. hic Mr. Jac. Jasp. Brasser verhandelingen of BrieVen over het Recht der Bloedverwanten in het fluk van ver* Jlerf&c. bladz. 98, 99.
II. Deel confultat. 167. bladz. 342.
Confequentelyk defelve fchade ftaende huwelyk gevallen is t ende dat de projfyten van defelve Schepen, ftaende 't voorfcr. huwelyk, in 't gemeen zyn. His adde obfervata ad confil. JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 39. et ibi Abrah. de Pape.
II. Deel confultat. 168. bladz. 343.
Dat daerom de voorfcr. fchult gehouden ende gerekent moet werden voor een fchult ftaende huwelyk gemaekt. Vide notata ad confil. JCtor. Batavic. vol. 1. conf. 39. et ibi Abrah. de Pape.
II. Deel confultat. 169. bladz. 344.
Dat de voorfcr. A. noch niet en was gecomen tot den ouderdom van fes en twintig jaren. Twee faken moeten in hac materia door een minderjarige bewefen worden, namentlyk de minderjarigheid en de Isefie; Ziet hier van omftandig Profeff. Voet ad tit. jf. de minorib. num. 12, 13.
II. Deel confultat. 170. bladz. 346". Weiniger, dat gefeyt foude konnen werden dat fy aldaen domicilium foude hebbe gehad. Hujus contrarium demonftratum ad conftl. JCtor. Batavic. vol. 1. confil. 152. . Ibid. bladz. 346. in fine. Gemerckt de voorfcr. locus jpreekt de muneribus ende niet de teftamentis, welke notoirlyk e fecJ hebben te foi teren, niet na de plaetfe daer fy gemaekt zyn, maer daer het fterfhvys is komen te vallen ende te letten ftaet op den tyt, en deplaet-
Z 3 fi



i82 AANTEKENINGEN, enz.
fe, waer de Teftateur is geftorven. Neque hac funt verifttmha, inquit Abrah. de Pape, ut late obfervatum ad confi. 163. fupra. Ibid. bladz. 347.
Wegens de tweede man zyn de klare woorden d. L. hac ediclali; dewelcke disponerende, quod non liceat vitrico vel noyerca teftamento plus relinquere. Huc faciunt ea inquit Abrah. de Pape, qua not at a ad conftl. JCtor. Batavicor. yol. 1. conftl. 47. pag. 34, 35.
II. Deel confultat. 171. bladz. 349.
Soo wert onder andere geobferveert, dat Hollantfche achter leenen mogen epficaciter gealieneert ende geimpignoreert werden, alleen by confent yan den middel Leenheer Dit zelve obtineert ook in Gelderlant ziet Zande ad confuetudm. Feu dal, Gelr. TracP. 11. tit. 1. cap. 1. num. 9.
Ibid. bladz. 350.
Qöia quando directus dominus poft moram a vafallo commiftam, eundem recipit ad obedientiam et fervitium, tune eum rehabüitat et omnem culpam et fecutam forftan ex culpa caduatatis poenam remittit. Vide fupra notata ~ad confil' 5-
II. Deel confiidtat. 172. bladz. 352. Et Neoftad. decif. 22. Male debet efe decif. 26. ; addendus hic idem Auctor obferv. 22. de pacl. dotalib!vers. Ac in primis.
II. Deel confultat. 173. bladz. 353. Nademael de voorficr. Cornelis Harmants by 't voorfcr. teftamente gegeven is magt omme de voorfcr. goederen te verhopen, te verfietten ende te verteeren, met laft, dat na fyn overlyden, cP eene helft van V gunt van de gemeene goeden des gemeene boedels, als dan onverteert ende in wefen fal
fyn,



op dé HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 183
fyn, gereftitueert fal werden, aen den voorfcr Meynsgen Joppen, als dan in leven fynde. Enimvero, notat hic Abrah. de Pape, non fatis eft hoe noftro cafu ex hereditate fideicommisfaria ah herede reftitui post ejus mortem quicquid fuperfit ex ea, ut hic JCtus refpondit; fed ad minimum quarta pars totius hereditatis fideicommiffario eft reddenda, ut reBe fuboluit JCto in confil. Batav. vol. i, confil. 142. et fequitur JCtus in confil. 178. vol. 2. Adeo tarnen hac dodrantis alienatio heredi eft concejfa; ut quamvis etiam ea dolofe inter vivos fuerit facla, attamen rata habeatur, quicquid alii contradicant: fiquidem in Novell. 108. cap. 1. et 2. heres fiduciarius ratione dodrantis appellatur perfectus dominus : eamque fententiam ample&untur JCti in confil. JCtor. Batavicor. vol. 3. torn. 2. confil. 115. num. 4. et feqq. ubi argumenta contraria late refutantur; quamvis aliter confuluit JCtus in confil. Batavic. vol. 6. in append. conf 122. Dixi inter vivos, nam in teftamento heredi neutiquam eft conceffum dodrantem alienare, quia tempore mortis gravati dicuntur bona non alienata extare in vita. Ita recle tenet JCtus in confil. JCtor. Batavicor. vol. 5. confil. 253.
II. Deel confultat. 174. bladz. 353.
Nademael na rechten man en wyf mogen renuntieren de gemeenfchap van de conqueften &c. Videnda obfervata fupra ad conftl. 131. vol. 1.
II. Deel confultat. 175. bladz. 355. Te leveren Inventaris van de goeden van den boedel, maer ook ten behoeve van defelve erfgenamen cautie moeten ftellen. Ziet hier over met meerderen van den Berg, Nederl. advysb. 2. deel. conf 73. bl. 181.
U.Deel



i84 AANTEKENINGEN, ënz,
II. Deel confultat. ij6. bladz. 355. Tametfi masculorum applaufone venlant masculi exfoeminis. Pro applaufone lege appellatione; caterum. conf er. hic Barbosa loc. commun. lib. xi. cap. 14.
II. Deel confultat. 177. bladz. 357.
Dat fpeciale hypotheecken in Holland behoorlyk geconfiitueert zynde &c. Dit is dan feker, dat jonger fpeciael hypotheeck voorgaet voor generaal, fchoon ouder. Poltticq ordonnant. art. 35. maer onder meer fpeciaele of generaele verbanden, die gelyk regt hebben, en op een en het felve goed gevefligd zyn, gaat het oudfte altyd voor, volgens den regul; die eerfl komt, die eerft maalt L. 2. L. 4. L. 7. L. 8. L. 11. f. qui potior. in pignor,
Md.
Gelyck ook generale hypotheecquen in Holland geconfliltieert &c. conf er hic dicla ad confil. 103. fupra.
II. Deel confultat. 178. bladz. 361.
Alias fecundum eum, ficut pater naturalis tenetur alere füium inopem. Auth. licet C. de natural. liber. ita etiam tenetur eam dotare usque ad congruum quantitatem, ex qua poterit alimentari. Hac eonfequentia, fcribit hic Abrah. de Pape non videtur procedere: quoniam, qui tenetur filiam naturalem alere; exinde non recPe deducitur ergo tenetur eam quoque dotare. Nam ex L. 41. f 11. jf. de legat. 3. apparet, putrem filia naturali non nifi jure obligationis debitum prafiare teneri: Et cum pater teneatur filiam fuam dotare , regulariter intelligitur de ea, quam nuptia demonflrant, qualis non efi filia natur alt s Nov. 89. cap. 12. Neqi!e nobis obloquitur, patrem hberis natur alis alimenta prafiare debere; et qui ea liberis denegat, eos necare videatur
arg.



opdïHOLLANDSCHË ADVYSEN, enz. ïS5
arg. L 4. ff. de agnoscend. vel alend. liber fed refpondeo > hoe dici nequaquam poffe de eo, qui filiabus fuis dotem denegat; Ita nobis cum fentiunt Baldus ad L. uit. C. de dot. promiffion. col. 2. Bartolus ad L. ff. folut. matrimon. num. 11. Salicetus ad L. uit. C. de dot.promiffion. num. 4. unde patet, caufam dotis non effe tam favorabilem femper quam alimentorum. Caterum ubi filia natur alis fit inops, tum quia dos fuccedit loco alimentorum., videtur rationi conveniens, etiam eam a patre dotandam effe: quia furrogatum fapit naturam ejus in cujus locum fiurrogatur; quomodo recle tenet Surdus de aliment is. tit. 8. quaft. 23. num. 201 21. et latius tit. 1. quajt. 9. num. 7, 8. modo fcilicet iftiusmodi filia non accipiat plus in fraudem L. 8. C. de natur al. liber. et Nov. 89. cap. 12.
II. Deel confultat. 179. bladz. 363.
By advys van geleerde ter examen of torture geleyt fynder den nederflach van Claas Hendricks Slotemaker niet beleden en heeft. Nota ea qua obfervata ad conftl. 322. vol. 1. II. Deel confultat. 180. bladz. 364.
Vide hic Voet ad tit. ff. mandat. num. 3.
Ibid bladz. 365.
Unicum teftem confanguineum, veluti non omni exceptio^ ne major em, femiplenam probationem non facer e, ut delatione jurisjurandi ad fupplementum probationis fufficere ytdeatur. Conveniunt obfervata ad confil. 249. vol. 1.
II. Deel confultat. 181. bladz. 369. Die goede trouwe behoort fonderling plaets te grypen ende alle bedroch uytgeweert. Vide hic Schrassert obfervat. 241. Ibid bladz. 370.
Welke geminatie en inculcatie multum momenti habet.
A a Nam



i85 AANTEKENINGEN, enz.
Nam verba geminata magis operantur Barbosa loei commun. lib. xix. cap. x. § xxxvin.
II. Deel confultat. 182. bladz. 371. Ende indien den verhuurder 't felve niet en prefteert &c. Confonant hic ea qua ditla ad confil. 159. fupra pag. 162.
II. Deel confultat. 183. bladz. 371. Qiioad materiam reprafentationis, de qua hoe in conf Ho agitur breviter fciendum: quod ea in ordine defcendentium obtineat ultra pronepotes in infinitum. In ordine adfeendentium non habeat locum. In ordine vero collaterali ultra fratrum filios non extendatur Sutholt difiert. 11. aphor, 61. et 75.
II. Deel confiidtat. 184. bladz. 373. Doordien dat alle fyne genoemde ende geinfiitueerde erfgenamen voor den felven teftateur defer werelt overleden zyn. Ziet hier Andr. Gail lib. 1. obferv. 114. num. 11. Altiius. dicaal. lib. 1. cap. $6. num. 2. et 4.
II. Deel confultat. 185. bladz. 374. Ziet hier Sim. van Leuwen cenfur. forenf. part. 1. lib. 3. cap. 4. num. 17. Utrechtfe confi. 2. deel'conf. 49.pag. 216. num. 21. Schrassert obferv. 499. num. 1. en defielfs ddvyf. 2. deel adv. 63. num. 8. Ann. Robert rer. judicat. lib. 1. cap. 1. Schomaker part. 5. conf. 4. num. 7, 9, 10. II. Deel confultat. 186". bladz. 376". Sonder aanfehouw ofte onderfcheyt, waer de goederen gelegen zyn. Nam teftamentum juxta formam loei a forenf ibi fatlum, ubique valet et quoad bona alibi fita; et ft ibi alia et major fblennitas defideretur Matth. de Teftament. 1. thef. uit. Barbosa loei commun. lib. xvni. cap. 15. § 21.
Sim,



op de HÖLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 187
Sim. van Leuwen cenfur. forenf. part. 1. Ub. 3. cap. 2. num. 18. et ibi Gerh. de Haas in not. Voet ad tit. ff. qui te flam. facer e poff. num. 44.
II. Deel confultat. 187. bladz. 377. Dunkt (onder correctie j dat de voorfcr. conventie, als «emaakt zynde de bonis viventis contra bonos mores, is nul, negeen, ende van onwaarden. Ejus contrarium, inquit hic Abrah. de Pape, fatis abundeque probavimus ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1. conftl. 83. Caterum vide hic Sim. van Leuwen cenfur. forenf. lib. iv. cap. m. num. 15. Voet ad tit. de patl. num. 11. et feqq. Huber liedend. Rechtsgel. 3. boek 11. hooftd. num. 47, 48.
II. Deel confultat. 188. bladz. 378. Ende dewyl die voorfcr. uyterfte wille is gemaekt voor den Secretaris van de Brouck, geen Notaris zynde, en de twee getuygen: dat daeromme defelve uyterfte wille van de voorfcr. J. als gebrek hebbende in hare noodelyke folemniteyten, niet en mach fubftfteren. Hoe non adftruitur, fcribit hic Abrah. de Pape , per hanc laudatam L. fi unus C. de tefiam. quia folum ait; Qitoties unus ex feptem teftibus teftamento defuerit, tum iUud deficere, quod nullo modo hic quatitur, fed hoe tantum, utrum fcilicet teftamentum fubfiftut. coram fecretario et duobus teftibus confeclum? quod omnino affirmamus, quia Secretarius Notarii vicem fuftinet; eique fententia fubferibunt JCtus in conftl. Batavicor. vol. 2. confil. 133. in med. item H. Grotius Introdutl. lib. 2. part. 17. num. ia, 15. idque latius probatum ad conftl. 116. vol. 1.
II. Deel confultat. 189. bladz. 379. Toebehoren. Wat onder dit woord gehoort ziet Lautereach coll. Theor. pratl. pand. lib. 20. tit. 1, num. 30. et lib.
A a 2 ip.



i83 AAN TÉKEN IN GEN, enz. 19. tit. 1. num. 25. et feqq. en vooral H. Vultejus de Feud, lib. 1. cap. 5. num. 4. alwaar hy omflandig opgeeft, wat onder het woord pertinentia (toebehoren) in mat er ia feudali daar hier van gehandelt word, gehoort.
II. Deel confultat. 190. bladz. 380.
De crimine raptus, de quo hic agitur vide Loenn. decif, taf. x.
Ibid, bladz. 381.
Ende dat over fulcks een dochter, by fonder boven haer jaren fynde, in 'J contraheren van een huwelyk niet gehouden en is haer te reguleren na den wille ende confent van haer moeder. Contrarium veriusefe, dicit hic Abrah. de Pape , late de* monflratum eft ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1. conj. 45.
Ibid. bladz. 182.
Hier by gevoegt, dat ingevalle raptus niet en wertgecom* mitteert fine violentia; ita tenet Hyppol.de Marfil&c. Hac Sententia Hyppoliti, inquit Abrah. de Pape, eft omnino vera, quamvis contrarium teneat Jul. Clarus lib. 5. Sentent. ff raptus num. 3. is que fuam opinionem firmare videtur ex ff 1. I. unie. C. de raptu vir gin. ubi dicitur: Non referre dn virgines volentes, an nolent es fint rapta, ut poena locus ft: nee excufabit reum, quod virginem propria voluntate et non vi raptam ejfe probet, quoniam vis ifta non folum ad laftonemparentum, fed ipfam rempublicam refpieit, cujus 'maxime inter eft delibla puniri. Nee hanc opinionem, tit ait Jul. Clarus d. I. evertit, quod vulgo dici folet, volenti et fcienti nullam injuriam inferri: cum videndum ftt, utrum vir go dolo et blandis verbis fuerit indutJa, qua vim in fe continere dicuntur; et verba dolofa plus funt, quam ipfe raptus violentus, quare mirum non eft, eo cafu violenit et confentiendi injuriam inferri; fcqtte poena raptus tum fibi locum vindicab.it, Hac eft argumentatio Julh Clarï
alio*



op-de HOLLANDSCHE ADVYSÉN, êrtó. 189
aliorumque Dd. fed tarnen dicendum ejl, quoties fponte et tdtro vir go fefe obiulerit et rap tui confenferit; quia tum pra* dicPa rationes omnino cejfant, ob quas pcena raptus imponi* tur; eo cafu etiam nullam poenam raptorem incurrere tenet Groeneweg. de 11. abrogat. ad cit.L. unie. $ 2.- quamquam hoe non admittat Ant. Matth. de criminib. ad Lib. 28. jf. tit. 4. Cap. 2. fub num. 19. eumque ob id non excufandum afferit; fic enim argumentatur; fi adultero non fit parcendum raptori dicenti: ultro rapta ad me venit, abduci fiagitans. Re/pondemus, raptorem non quidem a toto excufari, fed a tanto, hoe efi, quod reus quidem ft puniendus, qui virginemvolentemdbduxerit, non tarnen poena ordinaria fed extraordinaria et mitiori: quod jam olim recPe objervatum a dobliffim. Ant. Perezio ad cit. I. C. num. 3. in fin. Ibid. bladz. 383.
Dat de voorn. Maria van der Goes niet is in alicujus po* teftate &c. Vide hic Voet ad tit. jf. ad Leg. Jul. de vi public, num. 6. verf. Qjiin imo etc.
II. Deel confultat. 191. bladz. 384. Et in hujusmodi caufis ne conatus quidem, non fecuto ef* feStu, puniatur. Vide hic Anth. Matth. in tracP. de pro* bat ion. cap. 1. num. 63.
II. Deel confultat. 192. bladz. 385. ad Rubric. Evanesceren met het felve hypotheecq. Hypotheca perit cum re hypothecata Bartol. in L. 29. f. de pign. aclion.
II. Deel confultat. 193. bladz. 387. ad Rubric. Of koper van eenige huyfien, Landen ofte fchepen. Qttod tarnen alii admittere nolunt, vide Barbosa Loc. commun, lib, 8. cap, 23. § 9. et feqq.
A, a 3 IL De4



roo AANTEKENINGEN, enz.
II. Deel confultat. 194. bladz. 388. Qiiod inter contrahentes aclum fit. Nam fidem fallere et promijfa non adimplere gr ave eft L . 1. in princ. ff.de confiit. pecun. L. 1. ff. de pacl:.
II. Deel confultat. 195. bladz. 389. Erffeniffe voor geen winft te rekenen. Dit is een abundans cautela ziet 1. deel confultat. 1. en het geen aldaar genoteert hebbe.
II. Deel confultat. 196. bladz. 390.
Doordien hy de geadopteerde is praterierende. Want in Holland is de adoptie of aanneminge tot kinderen in onbruik, en dus mogen de kinderen, die thuis gehaait ende opgebragt worden, gelyck als alle andere perfonen ook tot onfe erfgenamen geflelt werden, doch zonder nootfakelykheid en zouden dezelve noch als kinderen noch als bloetverwanten ab inteftato kunnen erven Vinn. ad princ. Inft. de adoption. Grot. Inleid, lib. 1. cap. 6. Gudelin de jur. noviffim. lib. 1. cap. 13. in fin. Christin, vol. 4. dec. iS^. num. 4, 5. Groenew. de LL. abrogat. ad Tit. Inft. de adoption. Merlin. de legitim. Lib. 1. tit. 2. quaft. 2. In Braband egter is de adoptie practicabel. Stokman decif. 69. en ook in Vriefland en Utrecht.
Ibid.
Qjda teftamenta vim ex inftitutione heredis accipiunt, atque ob id caput et fundamentum totius teftamenti, intelligitur heredis inftitutio.Hodie hoe non procedit, notat hic Abrah. de Pape , cum heredis inftitutio in teftamento non ft necesfaria; vide ditlaad conf. 71. vol. 1. et ad conf. 89. vol. 1.
Ibid.
Ende om meerdere fekerheids wille fyne geadopteerde Soon exherederen. Hac ratio non videtur juri nojlro con-
for*



• ïde HOLLANDSCHE ADVYS EN, enz. ipi
for mis: inquit hic Abrah. de Pape, quoniam adoptati apud nos non pro liberis, fed tantum pro aliimnis habeantur; quapropter educatoribtts eorum non eft neceffe invitis eos heredes inftituere vel exheredare. Ita H. Grotius introduit, lib. i.part. 6. ff de Groot in fine quem etiam fequitur Groen t weg. de LL. abrogat. at Tit. Inft. de adop* tionib. Neque etiam indiftincle hujus JCti fententia procedit : quoniam fi quis ab extranea perfona, hoe eft, ab eo, qui non eft adfeendentihus non tranjiret in patriam poteftatem: ut proinde non teneretur iftiusmodi pater adoptivus filium fuum adoptivum inftituere vel exheredare arg. § fed adeo J. de adoptonib. Qualis adoptio ab extraneo facla erat magis nominalis, quam realis; praterquam quod talis filius adoptatus patri fuo adoptivo ab inteftato poft fuccedere: qui tarnen non poteft vocari verus patria poteftatis effeclus, quia etiam plurimis aliis ab inteftato poteft heres effe, quamquarn talis filius primo gradu ad juccejfonem cum aliis liberis una vocetur. Labuntnr itaque exiftimantes poft L. peu. C. eod. eum, qui ab extraneo eft adoptatus, indiftincle in ejus patriam poteftatem familiamque transire: nam in cit. L.peu. C. in pr. item in § 14. J. de hereditatib. qua ab inteftat. deferunt. exprefe ac nominatim dicitur filio ab extranea perfona adoptato omnia jura integra fervari, eodem modo ac fi in patris fui natur alis potefiate permanfifet, quod dici haud pojfet, ji femper filius ab extraneo adoptatus in familiam et patriam poteftatem tranjiret.- Adeo ut cum iftiusmodi filixs adoptatus ab extraneo impnne prateriri pofftl, neque contra tale teftamentum ullus illi regreffus aut querela concedatur; cum omnia jura in ac illibata in bonis et contra teftamentumpatris fui natur alis referventur: quapropter neceffe eft, talem filium. in patris extraneï adoptivi pateftatem non tranftviffe, fed in patris fui natur alis familia plenifftme. remanfiffe. II, Derf?



foa AANTEKENINGEN, enz,
II. Deel confultat. 197. bladz. 390. hic van der Meulen ojw ófc y?^«/. Ameyd. Rubric. 1. 12. Ibid. bladz. 391.
D//#& de onderfchreven (onder correctiej al ijl foo, quod nemo prohibeatur rem quam conduxit, fruendam alii locare Ë? c. dat nochtans V felve verf aen moet werden, in dat cas alleenlykplaets te hebben, ubi nihil aliud convenit. Quinimo,fcribit hic Abrah. de Pape, licet fpecialiter ac nominatim inter locatorem et conduclorem non convenerit, hodie tarnen non efi confeffum ades absque confenfu loc at 0ris aliis iterum locare: quomodo hoe docent H. Grotius Introdutt. lib. 3. part. 19. num. 26. idque quarundam Civi'totum ftatutis hoe ejfe expreffum, ibidem notat Groenew. in fuis additionibus.
II. Deel confultat. 198. bladz. 391. Fide hic Voet ad tit. ff. de transaeiion. num. 2. Ibid. bladz. 392.
Dat daeromme de voorfcr. Tryn Jans dochter en hare kin* deren voorfcr. pretenften, noch ook omme de voorfcr. transactie te impugneren, noch daer tegen relevabel fyn. Qiu> Hes tarnen magna lafio, notat hic Abrah. de Pape, tTmimribus poftit probari, nihilominus adverfus transaclionem, quam vis tutor e auBore faciam, minores omninopoffunt in integrum reftitui, et perinde habetur ac fi nulla transa&io vel divifto facla fuiffet L. 1. L. 2. C. adverf. transaeiion. vel divifion. minor, in integr. reftit. vel Etenim interventus tutoris vel cur at oris reftitutioni non obefl arg. L. 2. C. ft tut. vel cur at intervener. Non eft, quod quis dicat, minoribus mn effe in neceffariam in integrum reft futionem, cum a tutoribus vel curatoribus fuum poffint confequi per aclionem tutela
L. l.



op de HOLLANDSCHE ADVYS EN, enz. 193
L. 1. in pr.ff. tut el. vel rationib. diflrahend. Neque hoe vulgare axioma obftat; ubi competit remedium ordinarium, ibi debet ces/are extraordinarium. Quandoquidem dicimus, hoeJpeciali ter favore pupillorum ejfe receptum, ut fcilicet pofftnt eligere utrum remedium ipfis fuerit utilius, ordinarium an vero extraordinarium. Amplius nofiram fententiam non enervat L. 16. C. de transatlionibus cum transatlio finem litibus imponat, ideoque eam non ejfe refuscitandam. Resp. hoe quidem nos concedere, nifi jufta caufa fubfit, ob quam trans aclio debeat refcindi: Sicuti quoque ea retratlatur, qua ex falfis infirumentis erat interpofita, hoe eft, cui falfa inftrumenta caufam dederunt L. 42. C. eod. quia ftmiliter res judicata ex eadem caufa refcinditur, cui transatlio vulgo comparari folet. Idem judicium efto, quoties transatlio dolo malo fuerit inita; non obftante ejusmodi transaclionem ipfo jure non fubffiere, adeoque eam ejfe ipfo jure nullam, cum dolus ei caujam dederit: quoniam hoe demum procedit in bona fidei judiciis per L. 7. in pr. ff. de dolo, cujus contrarium obtinet in ftritli juris judiciis, inter qua transatlio numer atur. Neque aliud colligi tur ex L.65. ffi.ff.de condicl. indebit in qua JCtus refpondit; quando evidens calumnia detegitur, tum transaclionem imperfetlam effe repetitionemque dari. Dicimus quia repititio datur, confequitur transaclionem ipfio jure fubftitiffe; qua dari haud pojfet, fi ea non valuiffet, neque dominium tranflatum fuiffet,
II. Deel confultat. 199. bladz. 393.
Dat daeromme, mits de voorfcr. revocatie der huwelyckfe voorwaarden de fake gereduceert fiynde tot de generale coftume van Holland introducerende gemeenfichap van alle goeden, geen uytgejondert &c. Adde ditla ad confil. 105. vol. 1.
B b Bid,



ï$4 AANTEKENINGEN, enz. Ibid. bladz. 394.
Alfo die gene, die disponeert de re, in qua tantum habet partem, cenfetur dispofuifie de parte, quam habet, nonautem de tota re. Fide hic Sim. van Leeuwen cenfur. forenf. part. 2. lib. 3. cap. 8. num. 25. et ibi de Haas"in annotat. Bronckhorst cent. 3. affert. 55. Zoezius adpandecl. tit. de legat. num. 31. confil. hic part. 3. yol. 1. conf. 170. in fine.
II. Deel confultat. 200. bladz. 394. in fine.
Et idem dicit effe in depofto, quod fietur juramento deponentis de rebus, qua erant in yalifa &c. ten ware, dat de voorfcr. Lenert ende fyn huysvrouw bewefen, den rechten genoeg fynde, dat fy luyden het voorfcr. kifigen, als haer eygen geit bewaert hebbende, hm luyden genomen ofte ontftolen was. Fix crediderim, fcribit hic Abrah. de Pape , hanc JCti opinionem procedere: Siquidem depofitarii non tenentur praftare culpam levem, hoe eft eam diligentiam in rebus cufiodiendis adhibere, qualem in fuis propriis adhibent, quia ad ipfos nulla utilitas redundat, et fibi fua que facilitati qns imputet, qui negligenti animo rem cuftodiendam dederit § 3. Inft. quib. mod. re contr ah. obligat. culpa namque eft triplex, lata, levis et leviffima. Lata culpa efi, cum quis non curat, aut profpicit, quod omnes homines communiter folent profpicere L. 223. ff. de V. S. exempli gratia, fi quis ades de notie apertas dereliquerit, furesque ex iis, res abfiulerint L. 8. § 10. ff. mandat. Levis culpa efi ea diligentia, quam homines diligent es fuis rebus adhibere folent L. 72. ff. pro foc. veluti, fi incendium culpa et negUgentia domefticorum fuorum fuerit exortum, quod alias diligentia boni patrisfamilias confulta provideri potuiffet L. Si. ƒ. depericul. et commod. rei vmdit. Hacpraftatur in
iis



op de HOLL AND SCHE ADVYSEN, enz. 195
Us contratlibus, in quibus utriusque contr ahentium utilitas yerfatur; ut in emptione, yenditione, locatione, pignore § 5. J. de location. et condutlion. Quapropter fi furtum pojfit probari conjuntlum ejfe cum culpa patrisfam. non recle'fuam rem cuftodientis, hoe periculum a fiocio, yenditore et creditor e praftatur L. 52. ff 3- f- P™ foc L. 14. $uf-J? pericul. et commod. rei yendit. Levifima culpa ejl ea diligentia, quam homines diligentiffimi non folent omittere L. 3. f. eod. Hac praftatur, ubi fiolius accipientis interest, ve'luti in commodato, propterea, quod id fiolius accipientis non dantis utilitatem refpicit § 2. J. quib. mod. re contr ah. obkgat. ex quibus jam manifeftum fit, cum in depofito nullum fit commodum depofitarii, inde quoque eum folum teneri, ji quid dolo perierit; fecundum regulam jam traditam L. 20. f. depofit. L. 1. § 5. f de obligationib. et aBiomb. Neque hinc latam culpam excludimus, quia pro dolo habetur eique proxima eft, jurisque interpretatione dolum reprafentat: rejetla eorum fententia, quod in ff 3. J. quib. mod. re contr ah. obligat. tantum dolifiat mentio, indeque culpam exdu dunt : quod folum intelligunt de culpa levi, non lata: ftc enim Imp in L. 1. C. depofit et JCtus in L. 32.fi. eod. Itaque quotiescunque contratlus dolum in fe recipit, per dolum femper comprehenditur culpa lata, quamvis de ea in lege nominatim ac fpecialiter non agatur, imo licet addantur Darticuke exclufiva, duntaxat, tantum, &c. quemadmodum in L. 5. § 1. ff. commod. L. 1. ff 47. ff. depofit. Quomodo in L. 23. f. de regul. jur. dicitur w depofito ac precario duntaxat dolum praftari: ex quo tarnen hac connexio non eft bona: Ergo lata culpa non venit. Praditliscontrariari videtur, quod aprocuratore praftetur etiam culpa levis, ad quem quoque nullum commodum redundat, unde videtur concludendum, abeo igitur nihil aliud venit pr aft andum,
B b z quia



i96 AANTE K EN I N G E N, enz.
$ww mandatarius efi fimilis depofitario; nempé, quod etiam poft mandanti imputari, quod mandatario mgligenti rem fuam gerendam mandaverit. At dicimus hic efft exceptionem a regula, propter ea, quod in negotio gerende neceffaria fit diligentia; item quia mandans videtur exigere diligent! om, qua ad rem gerendam requiritur, et alter, qui mandatum w fe recipit, eam promittere ; qua omnia in depofito ita non ohtment, cum in eo nulla diligentia requiratur: unde fequitur mandat arium a depofit ar io maxime differre. _ Ohftare videtur L. i. § 35. f. depofit, qua ait depoft arium omnem etiam culpam praftare ; cum id fit de eo depofit ar 10 intelligendum, qui fe ipfum depofito ohtulit; quapropter videtur diligentiam fuam atque induftriam fuam pronattere: vel etiam, fi id nominatim convenerit, ut dicitur in dicla Lege ff. oppofita.
II. Deel confultat. 201. bladz. 395. Fide. hic Voet in comment. ad tit. ff. de ufufrufp. num. 18. Groenewegen de LL. abrogat. 'ad Ub. 11. tit. 26. Si de feud. defunft. content, fit inter domin. et agnat. vafall.
II. Deel confultat. 202. bladz. 400.
Dat de voorfcr. huwelycxfie voorwaarden &c. Fide notata fupra ad confil. 161. pag. 177.
II. Deel confultat. 203. bladz. 403. Want moribus noflris en mach niet werden ontkent dat de regifters van de koopluyden &c. Vide hic Ant. Matth deprobation. cap. 4. num. 69. et A. C. Rösener. inTra&at juridic. de libris mercator.
II. Deel confultat. 204. bladz. 404. Blyven by de vrouwe of haer Erfgenamen. Ziet hier van den Berg Nederl. advysb. 1. deel conf. 206. pag. 467. 3. deel conf 157. pag. 405. vers. op de derde vrage.



opde HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. 197
11. Deel confultat. 205. bladz: 407.
Multo magis ab iis excludcndus ejl, qui ab initio absque ulla proteftatwne judicem agnoverit, ut interrogatoriis refpondit, et alios aclus cognitionem principalis cavfie refpicientes procefftt. Hoe verum ejl, inquit hic Abrah. de Pape , nifi exceptio declinatoria poftea demum fiat nota, qua etiam pojl litem contéfiatam poteft opponi; quamvis ea ante competierit, fied reus id nefciverit, quoniam ignorans non confientit, et jurisdiclio absque conjenfiu, aut per errorem non valide prorogatur. Ita docJiffim. Pet. Peckius, de jur. jijt. cap. 14. in fin. Idemque juris eft, ft demum poft litem conteftatam exceptio declinatoria competere inceperit: exempli gratia, ft miles ad clericatum fuerit eletPus, vel etiam ei tum nova aliqua caufa fufpicionis emerferit, qua in principio litis adhuc erat nulla. Late hac de re Cujacius Ub. 9. obfervat. cap. 23. nee ratio obfeura. Nam ft tum primum ea fiupervenerit, unde ipfi non poft imputari, quod eam in principio non oppofuerit: quia quod in rerum natura non eft neque opponi neque in judicium deduci pot ejl Zanger de exceptionib. part. 2. cap. 4. num. 25.
Ibid.
Ante omnia reus infpicere debet, an ad aliam vocatus ft jurisditlionem, aut judicis recufandi caufiam habeat, eamque ante omnem dilationis feu termini poftulationem et omnem aclum principale negotium refplcientem, debet proponere. Hac quidem eft communis dotPorum fententia inquit hit Abrah. de Pape , nempe quod exceptio judicis recufiatoria ante omnes alias dilatorias ft proponenda; nimirum quia ea exceptio quoque vocatur declinatoria; cum recufare idem fit, quod declinare arg. L. 18. C. de judic. qua etiam eft fententia Durandi in fpeculo jur. lib. 2.partie. i.tit, dedilationib. § 2.
Bb 3 num.



ïp8 AANTEKENINGEN, enz.
num. 8. Cum tarnen retfius die atur fufficere, ut ea exceptio inprincipio opponatur, hoe eft antequam lis contejletur, adeo ut non opus fit eam ante omnem exceptionem dilatoriam feu termini poftulationem, ut hic loquitur advocatus, opponere: quoniam non prafumitur judicem approbafte in caufa principali quamquam etiam coram eo tanquam arbitro exceptionem dilatoriam propofuerit L. 16. C. de jrdic. Quapropter dicendum eft, eum demum, qui litem conteftari patitur apud judicem fufpedtum, tacite caufas recufationum videri renuntiafte eumque judicem idoneum approbaffe, maxime cum malo et judice fufpe&o nihil pojfit fingipejus, adverfus quem nee leges nee imperia quid valent .ZElianus lib. 9. variar. hiftor. cap. 18. Lipsius in Juis ad Plin. panegyr. additionib, Ibid.
Aut judicis recufandi caufam habeat. Et non fatis eft, notat Abrah. de Pape , videre num litigantes juftam judicis recufandi caufam habeant, fed prat er ea'neceffe eft, ut ea quoque probetur nampradi&a quidem exceptio adimtti folet, jed demum poft probationem caufa inchoata definitio alteri judici committi folet Groenew. de 11. abrogat. ad L. 16. C. de judic. num. 2. caufa judicis recufandi eft unica feil. fufpicio, hac enim ex variis ac diverfs caufis trahit originem. Generaliter namque dicendum eft, eas caufas, qua aliquem a teftimonia dicendo repellunt, easdem quoque ad judicem reenfandum fufficere; quoniam multo difficilius eft, alium teftem quam judicem invenire Gail lib. i. obfervat. 33. num. 9. Caufa igitur, ob quam judex jufie recufatur, efi odium atque inimicitia, qua ut plurimum verum judicium folent fubvertere. Quintilianus lik 5. Inftit. orator, cap. 3. IK eft, li judex infamia fuerit notatus. Damhouder prax. cikl. cap 123. num. 3. et cap. 125. IIP. eft, fi judex donis aut muneribus fuerit corruptus art. 10. inftrucP. Cur. fuprem. Holland.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 199
land. IV1. ejl, fi alteri ex Utigantibus intra fextitm gradum confanguinitatis vel affinitatis fit conjuntlus Papegay yol. 1. pag. 678. EditP. ordin. Holland, an. 1669. plures alias caufas, ob quas judex fufte ut fiufpeclus a partibus Utigantibus recujare poteft, enumerat Maranta in jpecul.part. 6. art. 2. num. 24. et feqq. cum aliis, quos omnes opera pretium eft videre. Olim judex etiam absque ullis caufis legitimis poter at a reo vel atlore recufiari: ji quidem fiufficiebat dicere. Hunc nolo, timidus eft. Plinius in panegyr. Cujacius lib. 9. obfervat. cap. 23. Ibid. bladz. 408.
Ende daerom foo is de voorfcr. Schepenen en Wethouderen ter tydt geoorlooft, defelve per jilentium tepaffeeren, ofte exprejfelyk afteftaen, of te rejicieren. Hoe noftro themate inquit hic Abrah. de Pape, cum omnes judices ut fufpetli recufentur, confequitur eosdem de caufis, ob quas recufentur, cognoscere haud po fe, ut hic videtur refpondiffe JCtus; verum tum ad judicem fiuperiorem earum cognitio devolvitur, aut alii delegantur, quibus caufa cognitio committi folet. Ita cum aliis Groenew. de 11. abrogat. ad. L. 16. C. de judic. num. 3, 4. et Jequitur Gail lib. 1. obferv. 34. num. 6. Ratio eft, quia exceptio fusfipicionis inhabiles facit perfonas judicum; unde mirum non ejl, eis cognitionem non debere competere. Nifi forte luce meridiana clarius appareat, quod caufa recufationum judicum omnino fint frivola ac nulla: quo cafu iidem quoque recle de caufis recifationum cognoscent. Caterum quoties non omnes judices , fed tantum aliqui ex iis recufentur, reliqui ex eodem fenatu caufas fufpicionis examinant Groeneweg. cit. loc* num. 2, 3.
Ibid.
Siquidem in ufuras et improbum fosneratorum omnes huma-



200. AANTEKENINGEN, enz.
man* divinaque leges infurgunt et ufura contra legem divinam, naturalem canonem et civilem exercentur. Et fane, notat hic Abrah. de Pape , ufura legitima non folum apudpaganos, verum etiam apud omnes chriflianos 'hodie ejl admiffd. Hac fi non admitteretur, fides crediti et animus nummos credendi, quibus paupertas debitor urn non raro fiufientatur omnino e medio effetfublata, quodnequaquam admittendum efi. Sidonius Appollinaris. lib. 4. epijh Quinimo aquum et rationi conveniens eft, utproufu alterius^pecuniavicijfm quid pr aft etur: cum mutuum fine ufuris dare non privatorum, fed regum fit. Late hac de re H. Grotius de 'jure belli acpace lib. 2. cap. 12. ff 20. num. 1, 2, 3. cui conJequens eft, ufuras juri naturali nequaquam contrariari, Jed'potius ei convenire, cujus hic contrarium refpondit JCtus et fequitur Sichardus ad rubric. C. de ufur. num. 2. eique fententia male fubfcribunt Covarruv. torn. 2. lib. 3. variar. refolution. cap. 1. num. 5. Joan Corasius miscell. jur. lib. 7. cap. 10. num. 1, 6. Jul. Clarus lib. 5. fentent. ff ufura num. 1, 2, 3. Jure Civili ac hodierno ufuras li cit as acpermijfas ejfe apparet ex L. 21. L. 2-2. C. de ufur. item L. 1. in princ. L. 11. L. 13.fi eod. confonat edicl. Dd. ordin. Holland, die 4. otfob. an. 1540. art. 5, 8, 9. Simtliter ju die andum efi de jure divino, quemadmodum colligit ur ex cap. 22. vers. 25. Exod. non obftante Pfalm 14. vers 4. Qiiomam ibi fier mo eft de iis ufuris, qua modum legitimum excedunt, ac mordent: quod etiam congruit juri cannonico, quod non omnes ufuras penitus damnat, imo potius tolerat acpermittit, qua propter ufum debitorum, aut damnum emergens ac lucrum ceffans exfolvantur, neque modum juftum excedunt. Adde ea; qua dicla ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1. confil. 273.
Ibid.



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. sof
Ibid. bladz. 414. in fine.
Ende daeromme behoort ten min/ie in arbitrale pene gecondemneert te worden. Vide hic Voet ad Tit. jf. de ufur, num. 5. in fine.
II. Deel confultat. 206. bladz. 416". 't Welk ftrydt tegens de manifefte prohibitie in 't dertiende articule van de Inftruftie van den Hoogen Raade. Et certum ejl, quod in caufia clientis fui judex ejfe advocatus nequit, idque propter prafumtam affecPionem Bald. in L. 4. C. de recept, arbitr. non enim pot ejl non ejfe fufpeclus, qui caufia patrocinium olim praftitit et nunc in eadem eaufa judicis partes juftinet Rösener ad oldendorp fyllog. forens, in addit. in verb. fuit advocatus-.
II. Deel confultat. 207. bladz. 421.
Waeromme nademael vrouwe amelia; huysvrouwe van den voorfcr. Heere van Br ederode fchynt met goede fiaecke geïgnoreert te hebben, de confiume van Hollandt ende Vianen &c. Ziet hier Joan Cos Rechtsgel. Verhandel, over de Boedelmenging door V Huwelyk § xx.
Ibid. bladz. 422.
So fchynt buyten alle twyffel te wefen, dat de voornoemde amelia uyt de jaarlycxfe innekomen derzelven goeden ook moeten betalen de renten ende andere laften, daer mede de voorfcr. goeden bejwaert zyn. Ziet hier Sim. van Leeuwen in fyn aanmerkingen over Peckius verhand, van befetten bladz. 133.
Ibid. bladz. 425.
Debentur marito ufura poft moram in folutione dotis commijfam. Et quod in Gelria etiam dotis pr omiffa et non praftita ufura debeantur, pronuntiatum eft in reviforio judicio
C c d. d,



202 AANTEKENINGEN, enz. d.d.i$. Junii 165 8. inter Johannem de Raesvelt Heer van 0ftendorp en den Prins van Salms. Zie Schrassert obf. 20j. Ibid. bladz. 427.
V Is nu fo, dat de legaten aldaar gemenlioneert de voornoemde Paltz Gravinne gemaekt zyn onder conditie, ende foo verre als fy niet en kwam te herhuwelyeken ende anders niet. Waeromme alfo defelve Paltz Gravinne nu is herhuwelykt, fo en kanfy ook niet verft aen werden tot defelve legaten gerechtigt te wefen. Equidem fcribit hic Abrah. de Pape, _ concedimus legata fub certa demonftratione relicla non aliter deberi; quam ft conditio extiterit vel impleta fit arg. L 1. in princ. ff. de conditionib. et demonfirationib. Verum_ hac regula non efi perpetua, fed qua; dam patitur exceptiones, et quadam conditiones legato adjecla pro non fcriptis habentur, puta ji ille fuerint impoffibiles lege, vel natura. Inter eas conditiones, qua lege pro impojjibilibus habentur, eft quoque hac habenda, qua alicui viduitatem indicit: quapropter legatum ea fub conditione relict urn ea non obf ante debebitur, atque erit pro non fcripta, idque ex L. Julia papia; quemadmodum apparet ex L. 64. in princ. et § 1. L. 72. § a. ff. eod. Idem que moribus noftris convenire tefiatur Groenew. de LL. abrogat. ad L. uit. C. de in ditl. viduit. num 5. item ab eo laudati Zypeus , Bugnion, CHRisTiNiEus, alii. Sed poftea hoe non nihil eft mutatum per L. Jul. Miscella, et conftitutum, ut quidem pofftnt vidua relicla ipfts capere, indicia viduitate rejecla, ita tarnen, ut juramentum prius pra ft ent intra annum, quod non aliam ob caufam ad fecunda vota fint tranftura, quam ad liberos procreandos: alioquin fi intra pradiclum tempus hoe non prafiitijfent, non aliter relicla percipiebant nifi pofi cautionem Mutianam prafiitam de fecundis nuptiis iterum non contrahen dis Dion. Cassfus, Nov. 22. cap. 43.
Rur-



op de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. soS
Rurfus hoe Imperator Juftinianus mutavit et voluit, ut vidua etiam fine ditla cautione Mutiana et jur amen ti pr aft atio ne relicla perciperent, non attenta indicia viduitatis conditione L. 2. C. de indicl. viduit et L. Jul. Miscell. toll. Iterum idem Imperator in Nov. 22. cap. 44. legem Juliam Miscellam quodammodo in ufum revocavit atque voluit, ut vidua haberet arbitrium eligendi, an ad fecundas nuptias transire, ficque relicla amitt ere, ac vero in viduitate permaner e velit, et relicla capere, modo cautionem praftet de re cum fruclibus et omni acceftione refiituenda, fi ad fecunda vota transierit Auclent. cui relitlum C. eod. Rationes ob quas Justinianus hoe fic introduxerit valde funt infirma ac invalidee: nimirum, quia, ut ait, pier aque muiier es fecundo nonnubunt ad liberos procreandos, fed potius exfolo duntaxat inftmtlu natura. Cum ad hoe pojfit dici, eas, quas natura ad iterum nubendum trahit, ob id reliclis non effeprivandas, utpote cum alias ob indittam viduitatem plerumque vitam turpem atque obfeoenam ampletlerentur. Altera vero ratio, qua Imperator em ad hoe mut andum permovit, efi; quia anima jam defuntlorum maritorum per fecundus nuptias contrifiantur, qua fane efi non minus abfurda, quam ridicula; cum mortui et ab hac luce abfiracli terrena nequaquam cogitent. At vero hac conditio recle recipitur: Hoe lego uxori mea quoad vidua five in viduitate permanferit Groenewegen de LL. abrogat. ad ditl. L. C. num. 8. Eo namque cafu cum uxore ea fiub conditione quid fuerit relitlum, hoctamdiu capiet, quamdiu in viduitate permanferit, pofiea vero id ipfi adimitur et heredibus mariti tum reftituitur Groenewege dici. L. Secundo hac concluf 0 limitatur, nifi nuptia a certis aliquibus perfonis fuerint inter ditla: veluti: Illi vidua hoe lege fi Lucio vel Cajo non nubat: quoniam eo cafu proprie viduit as non eft injuntla, cum plurimi alii fuperfint, C c 2 qw-



ao4 AANTEKENINGEN, enz.
quibus illa pojfit nubere L. 6*3. in princ. ff. de conditionik et demonftratationib.
II. Deel confultat. 208. bladz. 428. Hoe confilio agitur de claufula revocatoria de quo vide Sim. van Leeuwen cenfur. forenf. part. 1. lib. 3. cap. 11. num. 6. et ibi Gerhard de Haas in not: Prof. Bynckershoek quaft. jur. privat. lib. 3. cap. 4. notata ad vol. 1. confil. 16.
II. Deel confultat. 209. bladz. 431.. Dunckt (onder correBie) naer dien de voorfcr. Jan Maertensz. fyne voorfcr. ouders vergeten en gepraterieert fonder def elven ieds te laten titulo inftitutionis, inftituerende fyne voorfcr. huysvrouw tot fyn univerfele erfgenaam. Neque hodie , inquit Abrah. de Pape , neceffe eft legitimam relinquere titulo inftitutionis, fed fatis eft hoe feciffe titulo legati vel fideicommiffi; quemadmodum latediclum ad conftl. JCtor. Batavicor. vol. 1. confil. 72..
II. Deel confultat. 210. bladz. 432.. Alfo naer Rechten mede is gedecideert, quod legitima parentibus poteft tolk per flatutum et confequenter per confiuetudinem vim legis et flatuti habentem. Certum namque atque indubitatum eft, pront hic notat Abrah. de Pape, legitimam defcendentium, hoe eft liberorum, nee non adfeendentium jive parentum fiatuto vel confuetudine nequaquam tollipoffe: quomodoreBe cum Sichardo, Gailio atque aliis ibidem laudatis tenet. Rittershusius ad Novell, part. 6. cap. 4. num. 25. Ratio eft, quia eft debitum naturale', quod per leges Civiles vel confuetudines tolli haud poteft L. 28. C. de inoffic. teftament. Nee quicquam facit, quod legitima non ajure naturali fed jure civili conftituta arg. L.
14-



op deHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 205
14. C. de legitim. heredib. inconfequens eft, eam per ftatutum aut confuetudinem tolli pofte § pen. Inft. de jur. natu* ral. Quandoquidem dicimus, lm argumentum neutiquam obftare: nam ultro equidem largimur, legitimam a jure civili ejfe definitam; ex quo tarnen non recle concludas, ergo eam ex jure naturali originem non traher e. Itaque formam ac modum jue civili ligitima pqfuit ejusque quantitatem defenivit, item jus Civili adjuvet naturam, idque ut eo me* lius ad effeclum perducatur Novell. 18. cap. 1. ex qua au* Qent. Noviffima C. de inofftcios. teftament. eft defumta. Amplius in contrarium non facit, hoe tantum procedere in legitima liberorum, non vero parentum; quoniam non eft eadem ratio, quod bona hberorum parentibus debeantur arg. L. 7. § 1. 1f. fi tabul. teftam. null. extab. in qua dicitur: Bona parentibus jure natura non deberi: quoniam ubi turbatur ordo natura, ibi J'ucceJJiones jure naturali non deferri. Enimvero ad id breviter dicimus, parentes pari ratione pro* xima conjuntlionis ex jure gentium in bona hberorum fucce* dere, partim ratione fummorum beneficiorum, qua liberi a parentibus acceperunt. Quo fpeclat Mud Aristoteles Ub. 8. Et hic cap. 6. Nemo,'. inquit, poteft dignam referre gratiam diis ac parentibus: fed qui pro viribus eos colit, probi viri officio defunclus putatur; non quod fecerit, fed quantum potuerit. Redder e enim opportet, quod debet. Ac quicquid fecerit filius, nihil dignum collatis beneficiis fecit: quare femper debet. Et quod magnis eft beneficia fummorum principum a paternis fuper antur; eo quod pater fit caufa 2a hy»i kxi ^v^f x*f !r*«T«j, ut idem loquitur Aristoteles,
II. Deel confultat. 211. bladz. 434. Nam quilibet eft arbiter et moderator rerum fuarum L, 21. C. mandat.
Bb 3 Ibid,



206- AANTEKENINGEN, enz. Ibid.
Niet alken door het overlyden van eenige van de arbiters. Vide hic Voet in comment. ad tit. ff. de recept, qui arbitr. receper. num. 16.
II. Deel confultat. 212. bladz. 437. in fine. L. Creditorem 7. ff. ad L. Juliam. de vi privatis adde L. 13. ff. quod met. caufi.
II. Deel confultat. 213. bladz. 437. Ende fiulcx de voorfcr. Zypefieyn boven eyfich van refiitutie, ook Joude kunnen concluderen, tot voldoeninge van de hondert guldens over de weddinge bedongen. Hac conclufio procederet, dicit hic Abrah. de Pape , fi in eo loco, in quo ob fiponfionem atPio infiituitur, ea effet licita et permiffa; alioquin hujus fiumma petitio denegaretur H. Grotius introducP. lib. 3.part. 3. num. 113, 114. Et fponfiionesadmitti debere exiflimant Corasius lib. 7. miscellan. jur. cap.j. num. 1. Gomezius torn. 2. variar. Rejblut. cap. 11. num. 4. atque alii; quoniam ea longijfime differunt ab alea,, qua propter defidiam, rixas, et discordias, qua inde ut plurimum oriri folent, damnatur: id quod optime hisce carminibus exprejjit Ovidius
Tum fiumus incauti, fiudioque aperimur ab ipfo,
Nudaque per lufius, peclora noftra patent.
Ira fubit, deforme malum, lucrique cupido,
Jurgiaque et rixa, follicitusque dolor.
Crimina dicantur, refonat clamoribus ather:
Invocat iratos et fibi quisque Deos. Sed refpondeo, fponpones potius non effe admittendas inftar alea, tum quia etiam pendent ex fortuna, tum quia fape prodigi ea ratione opes fuas diffiparent Groenewege de 11. abrogat. ad L. 108. ff. de verlor, obligation. Et denique
quia



op. de HOL LAND SCHE ADVYSEN, enz. 207
quia etiam rixa ac jurgia, quemadmodum ex alea, oriri folent ; quod itidem apparet ex verbis hisce JCti in confil, 215. frcecedtnti rakende daer naer in krakeel. Nifi tarnen fiponfiones fiant de re minima, ex qua quis non fiat pauperior, aut vir tut is cauja; quomodo judic at um ejfe refert P. ChristiNiEus vol. 2. decif. 200. num. 12, 13, 15. Excipitur etiam ob ufium commerciorum contraclus periculi avertendi five asfecurationis, vulgo asjurantie, cum fcilicet quis certa mercede accepta in je periculum fiusripit mercium, quee in longinquas et hinc longe dijfitas regiones mittuntur; quee fi perierint, earum aefiimatio domino five mercatori efi fblvenda Groenew. de LL. abrogat. ad tit. ff de aleator. Grotius cit. loc. num. 115. Quantum vero pro periculo mercium fit ex folvendum, vel id communiter aftimatur, vel ex adjecla conditione infpicitur. Plus fiquidem prafiatur, quo graviori et majori periculo res funt expofita, at contra minus, ubi minori periculo fuerint fiubjetPa.
II. Deel confultat. 211. bladz. 440.
By hem na hem genomen. Quo commifit fpolium, adeoque' obtinere debet brocardicum: Spoliatus ante omnia efi rejlituendus, quod non folum de re immobili fed etiam mobili locum habet; vide Gail. 2. obf. 75. Linck. comment. addecret. lib. 2. tit. 13. § 3. feqq. Ziegler in tr. ad canon, redintegranda et Mart. Navarrus de reflitutione Jpoliatorum.
II. Deel confultat. 212. bladz. 440. Sonder te hebben prompte betalinge. Nam folutione ejus, quod debetur, tollitur et extinguitur obligatio L. 5. C. de fiolut. Inft. quib. mod. tollit. obligat.
II. Deel confultat. 213. bladz. 441.
Dat de voorfcr. Weduwe niet en kan gedwongen worden
tot



2o8 AANTEKENINGEN, enz.
tot het voltrecken van het huwelyck; contrarium conjuluit JCtus part. i. conftl. 318. et ibi notata; vide etiam Coccej. jus con-
trov. Ub. 23. tit. 1. quaft. 5. J. Fr. Will. Pagenstecher felecl.jur, quaftion. quaft. 1.
II. Deel confultat. 213. bladz. 442. Ook geenige aanbrenginge doende. En was dit niet genoeg, maar moest ook van de fideicommifTaire goederen leveren ftaat en inventaris, gelyk ook nog borg Hellen voor de wederkenngeen volle opleveringe, alwaar het felfs, dat hem fulx by den teftateur geremitteert was. Zie Sim. van Leuwen, Roomfch Holl. Recht 3. Boek 8. deel num. 18.. Lybrechts redenerend vertoog over 't Notaris ampt 1. deel bladz. 400. r
II. Deel confultat. 214. bladz. 442.
Vide hic Voet in comment ar. ad tit. ff. de curator, bonis dand, num. 1.
II. Deel confultat. 215. bladz. 444. Over te leveren aan den Rade van Brabant. Dus dat den Raad van Braband hier den Judex competens was; en hoe hier verder is geprocedeert blycktuit het naaftvolgende advys. II. Deel confultat. 116. bladz. 444. Ziet hier het voorgaande advys.
II. Deel confultat. 217. bladz. 4.4.6. Alfoo hetfelvige abuys de waarheyt der faake niet en a. ■ prajudiceren L. illicitas ff veritas ff. de offic.proconful. Male debet effe L. ilicitas 6. ff veritas 1. de offic. praftd. exemplum vide in L. i.cod. de contrahend. ftipulat. Carpz.part. 1. conft. 2. defin. 14. num. 4. unde et teftamenta falva manere dicunt ur, etiam ftfcribentis errore quidomiffum fit L. 24 C. de teftam. * 11. Deel



opde HOLLANDSCHE ADVYS EN, enz. sop
II. Deel confultat. 217. bladz. 447. Ende dat het afget rocken overfchot voorn: alleen fal komen op het getnftitueerde nakint voorfcr. Ziet hier Joh. Cos. Rechtsgel. verhandelingen over de L. hac editlali bladz. 160. II. Deel confultat. 218. bladz. 447. Welverftaende by aldien hy niettemin fyn officie getrouwe* lyck bedient. Vide hic Barbosam in loc. communib. in voce pauper § iv.
II. Deel confultat. 218. bladz. 448.
Dat daeromme d' erfgenamen van de voorfcr. Neeltgen Ewouts dogter gerechtigt zyn tot de voorfcr. agt hondert guldens. Nam quacunque ultima voluntate funt relicla, illa vivo eo, cui reh&a funt acquifita, ad heredes transmittun* tur L. 109. ff. de condit. et demonflrationib.
II. Deel confultat. 219. bladz. 449.
Alvoren betaelt moeten werden de legaten. Egter zoo dat de fchulden voorgaan en eerft moeten voldaen zyn. Ber. van Zutphen Nederl. pratl. tit. Legaet §15.
II. Deel confultat. 219. bladz. 450.
Gemerkt niet bevonden en wert in rechten geftatueert te zyn, dat van ymant in caufis maxime criminalibus, fve -arduis een eed gevergt zoude mogen werden. Adeoque his in caufis juramentum deferri non poteft, vide L. uit. C. de probat. Paul. lib. 2. tit. 1. et ibi Cujac adde ditla ad confil. 249. vol. li bladz. 173. et feqq.
II. Deel confultat. 220. bladz. 451.
Ende fpecialyk van Renten mentioneert. Nam f hodie promiffa fint ufura retle illa exiguntur, per notoria; adde VosiT ad tit. ff. de ufur. num. 7.
Dd Ibid.



aio AANTEKENINGEN, enz.
Md.
Middeler tydt de penningen, diefe onderfints tot vergoe,-dinge van den voorfer. Cavel E. fouden hebben moeten geven, in haer beurfie gehouden ende fulcks haer profyt daer mede gedaen hebben. Adeoque hoe ex aquitate, nam alias hic dividentes duplici commode fruerentur conf er. L. 13. $ 20. ff. de aclion. empt. et vendit. et adde Mev. 6. decif. 33. Barbosa loc. commun. tit. ufura § xni.
I I. Deel confultat. 221. bladz. 454.
Die zyn van de opregte armen. Hoe eft qui nihilpoffident ac inpaupertate non fraudulenter procuratavel meniita vivuni, Brunnem. ad L. 2. cod. de cenftb. num. 1. adde Gail Ub. 1. obf. 143. num. 8.
lid. bladz. 45 6. in fine.
. Gail lib. 1. obfervat. 143. Male debet effe obfervat 149.
II. Deel confultat. 222. bladz. 457. Staende hem alleenlyck open een attie ad fupplementum legitima. Vide Schrassert obfervat. praclic. obferv. 499. II. Deel confultat. 223. bladz. 459. Dat de fblemniteyten van woorden in het inftitueren van erfgenamen feenenmael zyn weggenomen L. 15. C. de teftament. En ook om dat het faveur van de teftamenten foo groot is, dat een advocaat in dubio daar voor. moet refponderen en dat men altoos moet tragten een teftament te doen beftaan, fonder op de al te groote fubtüiteiten te letten L. 10. ff. de in officiof. teftament. L. 58. f. de Regul.jur. L. 43. ff.de religiof. L. 28. C.de Episcop. et Cleric.
II. Deel confultat. 224. bladz. 460. Ziet hier van Zurck in cod. Batav. tit. fententien % xxv. en aldaar van der Schelu
Ibid.



©p de HOLLAND SC HE ADVYSEN, enz. an
Ibid. bladz. 461.
Ende de reden daer yan is: Qui una jurisdiclio alteram adjuvare obligata ejl, ut notat Gail lib. 1. obferv. 115. num. 2. Exifiimat JCtus, fcribit Abrah. de Pape, quod judex alterius territorii objlringatur fententiam alterius judicis exequi: quod demum dicimus ejfe verum, quoties fiupremus judex hoe inferiori mandaverit: quippe judex inferior vel par id jubere haud poteft, quoniam Juperior in inferiorem, non vero par in parem habet imperium L. 15. in princ. f. de re judic. Neque aliter intelligendus ejl Gailius loco citato. Et quoties judex fuperior jusferit, fententiam a fe prolatam executioni mandari, idque inferior ad id requifitus recufet, aclione in fatlum conveniri ob hoe poteft, vel a fuprema poteftate ad id etiam invitus cogetur d.L. 15. § 1. ff", de re judic.
Ibid. bladz. 462. in fine.
Sulcks dat de felve niet en kunnen noch mogen werden geretratleert ende dien volgende fine cognitione caufa vel alia indagine moeten werden geftelt ter executie. Hoe demum procedit, ait Abrah. de Pape, in judice inferior e requifto qui fententiam judicis Juperioris tenetur exequi cum recle ante execuptonem fuperior requifitus de nullitate ac validitate fententia aliisque exceptionibus, qua fententia pojfunt opponi, cognoscet. Quod jus nonnulli etiam judici inferiori tribuunt, modo eas exceptiones, quas executioni viderit obflare, ad judicem requirentem remittat Guido Papa decifion. 574.^\um. 1. Enimvero judex requifitus non ftatim debet levato velo fententiam executioni mandare, fed demum, fi ea fit jufta et aqua, utpote cum contra conficientiam non fit exequenda. Hinc quidam colligunt, non aliter requifitum judicem teneri obtemperare, nifi antea judex requirens atla ei exhiberi curaverit. At obloqui videtur C. inquifitioni § Dd 2 pro-



2i2 AANTEKENINGEN, enz.
prohibemus de Haretic. in 6. Qiiandoquidem hoe fpeciale eft in crimine illi graviftimo harefeós, ut judex fecularis absque ulla caufa cognitione fententiam judicis Eccleftaftici teneat ur exequi. Reclius tarnen hoe cum quo dam temperamento ejl exaudiendum:^ nu mirum ut f fententia' manifejlo et notori fit nulla, tum judicem requifitum, etiam quemcunque, eam non teneri executioni man dar e, in tantum, ut quamvispontifex a judice feculari hoe requifverit, tarnen id facere non teneatur, ut recle advertit Gail lib. i. obferv. 115. num. 5.. Sin vero de ejus nullitate ex aèlis non appareat, Jed ea tantum fit contra jus litigatoris, aliud'dicendum eft; eoquecafu judex requifitus tenetur fententiam exequi, modo ea jam in rem judicatam transierit, cum ad ipfum tum non pertineat, utrum jufta fit, nee ne. Ita Gail d. I. num. 4, 5. II. Deel confultat. 225. bladz. 463.
Dat de voorfcr. Jan van de Wiele van de compagnie of gemeyne Compagnons laft gehadt heeft of gepreponeert is geweeft, om de voorf cr. couchenilie, ten bejle van de compagnie te koopen: waar door de Compagnons elcks in folidum daar voor gehouden fyn. Hujus contrarium fcribit hic Abrmj. de Pape, oftendimus ad confil. 283. vol. 1. nam moribus noftris unusquisque ex fociisnon in folidum fed pro fua duntaxat parte conveniri poteft; fed vide Greonew. de LL. abrogat. ad ff 38. Inft. de aclion. et ad § 2. Inft. quod cum eo, qui in alien. poteftat eft negot. geft. ejfe dicit. Sim. van Leuwen Roomfch holl. Recht iv. boek 2. Deel num. 9. II. Deel confultat. 116. bladz. 465.
Dat defelve legitime ende trebellianique portien importeren de gerechte helft van alle de goederen. Ziet hier Mr. Will. Hessen verhandeling over de legitime en trebellianique portien ff xm. en de volgende coiiftiltatie, daar het geval klaarder word opgegeven. jt, Deei



of de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 213
II. Deel confultat. 117. bladz. 465.
Ziet hier het geen by de voorgaande confultatie is aangetekent.
II. Deel confultat. 228. bladz. 4.69.
Et fi hoe tempus excejferint fubjlitutio evanescit. Of ook met andere korter tyd by den onderfteller bepaelt L. 11. ff. de vulgar. et pupillar. fubftitut. voor een langer tyd buiten'de kindsheid gedaan is na het eindigen der zeiver kindsheid van geener waerde L. 7. L. 14. ff. dici. Titul. en daar van is de reden, om dat dan felve teftament kan maken; defelve evanesceert of vervalt mede, de minderjarige voor de vader of den fubftitutus voor den minderjarigen ftervende, ofde minderjarige by het leven des vaders uit de magt ontflagen zynde L. 1. jf. ditl. Titul. als mede de vaderlycke uiterfte wille geheel kragteloos geworden zynde.
Ibid.
Soo is noodeloos alhier te disputeren, utrum fubjlitutio pupillaris &c. Ad hac verba notat Abrah. de Pape ; Qttod hac confequentia five connexio non proceder et, quamvis etiam fubjlitutio pupillaris hodie in ufu effet L. 14. jf. de vulgar. et pupillar. fubftitut. Siquidem ea poft pubertatem ut fideicommiftum fe olim non extendebat, ut ftc habeatur ac f filius poft annum quartum decimum intra annos viginti et quatuor rogatus effet hereditatem per fideicommiffum reftituere: quoniam ridkulum ac inconvenïens effet, unamfubftitutionem diverfo jure haberi; hoe eft, ut valeat intra annum decimum quartum diretlo, et bona tam patris, quam filii contineat; poft pubertatem vero indiretlo et jure fideicommiffi, atque tantum bona paterna comprehendebat. Et hoe non obfeure evincitur ex L. 108. ƒ 9. ff de legat. 1. in qua dicitur: in libertate ne quidem hoe receptum effe, unde reQe colligitur, f id in libertate (cujus favore multa con-
Dd 3 tra



ai4 AANTEKENINGEN, enz.
tra communes regulas funt receptd) non procedat conjèquitur, id multo minus tn aliis caufis minus favorabihus obtinere. ^ Plus dicimus ne quidem colligi poteft, hac teftator em voluiffe: neque etiam aliud colligitur ex L. jö. ff. ad SCt. Trebell. quoniam ibi fubjlitutio in codicillis, in quibus ind'treblis et verbisprecariis heredttates relinquuntur: item ibi de voluntate teftatoris fatis abundeque conftabat. Atqui hcec quaftio etiam hodie videtur inutilis, fcilicet an fubjlitutio pupillaris obloquitur ac tranfeat in vim fideicommiffi, quia fubjlitutio pupillaris amplius non eft in ufu, fublata jam maxima illa patria potejtate, quam Romani habebant in liberos fuos, ex qua illa fubjlitutio originem fuam trahebat. Gudelinus de jure noviffim. lib. i. cap. 13. num. 44, 45 46. confil. JCtor. Batav. vol. 4. confil. 7. Verum hodie teftamenta a codicillis vix differant Groenew. de LL. abrocr. ad fi fin. J. de codicill. Atqui in codicillis fubjlitutio pupil laris facla ultra annos pubertatis trahitur ad fideicommiffum: cui confequens eft, quod fubjlitutio dtretPa verbis facla puber t at e non evanuerit, fed poft eam adhuc valeat jure fideicommiffi, modo de voluntate teftator es conftet. Ita cum aliis tenent JCti in confi. Batav. vol. 2. confil. 236", 237, 277. item vol. 3. confil. 9, 10, 11, 12. et vol. 6. confil. 57! Ilisaddatur Gudelinus de jur. novifftm. Ub. 2. cap. 5. in fine. II. Deel confultat. 229. bladz. 470. in fine. In quo contraclu, ut bona fidei, veniunt ufura. Vide Z» 32. § 2. et L. 34. ff. de ufur.
II. Deel confultat. 230. bladz. 471.
Conf er. hic het geadvifeerde van Mr. Joh. Schrassert 2. adv. 87.
II. Deel confultat. 231. bladz. 471. De gemeenfchap van goederen, die daar geweest is tuffchen
A.



op de HOLL AND SC HE ADVYSEN, enz. 215
A. en B. vermogens de conftumen van Hollant, door 't overladen van den voorfcr. B. geëxpireert ende geëxtingueert is. Vide hic not at a ad confil. 105. vol. 1. pag. 76.
II. Deel confultat. 232. bladz. 473. Dat tacitus We intelleclus repugnet univerfali patria confuet udini. Vide van den Berg Nederl. advysb. 2. deel confi. 20. bladz. 51.
II. Deel confultat. 233. bladz. 475. Habetur pro jam nato. Hinc pofihumo defertur fucceffto tam legitima, L. 16. ff. de Stat. homin. % 2. et § 8. Juft. dehereditat, qua ab int ejl at, quam ex teftamento Carpz. part. 2. conft. 28. defin. 27. non folum allodialis, fed et feudalis Richter de fiuccejf. ab int eft at. fecl. 1. membr. 1. num. 9.
II. Deel confultat. 234. bladz. 476. ' Dewyl eygen confejfe fterker is, dan alle opgefogte hulpe, ende kragtiger, dan alle preuve cravett. conf. 171. n. 4.
't Welk ook in alle extrajudiciele confeffie plaats grypt, met de oorfaeke waeromme die gedaan, (gelyk in defen P voorfcr. examenj geveftieerd. Recle fcribit hic Abrah. de Pape , quis dixerifententiam non ejfe juri conformem ; quia quod vulgo dici folet: confejfum pro judic at 0 haberiL. 1. C. de confejf. folum efi intelligendum de confejf one judiciali non ver'o extrajudiciali: cujus vix aliquis firmus eft effetlus Papegay vol. x.pag. 58, 308. Et quod plus eft, confefiio apud Notarium facla nullam vim et effetlum plena probationis, multa adeoque plurima funt neceffaria. Primo namque requiritur, ut ea fit facla in judicio: quo pertinetillud iEscm-
nis COtltra TiMARCHUM; ^fp' inquit, pt' y*f etyvov/Amt, rct^ïli ïrais vrf<ri:ti rat «VaJÊi^sif mlitfTctt KtUyogw mpt «Té, tuv fytoto^SjUipaw tsVufliv gpyoi* v«fd|«» tokxIh yociiv wau^cii ytlp ^'m't vfoin-
A'ct



%ió AANTEKENINGEN, enz.
ku tU Nam fortajfe convent accufatori, utresigno-
tas per/picue probet, at tn iis, qua in 'confeffo funt, haut magni operis puto accufare. Nam Jolum opus ejl refricare memoriam auditoris. Atque ea, qua diximus, folumprocedunt in caufis civilibus; nam in criminalibus, ut confeffus in jure pro judicato habeatur, infuper requiretur, ut etiam certo certius de crimine commifo conftet, itemque de corpore delicJi L. 6. § i. ff. de confejf. Quintilianus lib. 7. Inft tut ion. oratoriar. cap. 2. Cui non obftat, quod rei criminum non prafumantur, nift verum confiteri veile, cum de ipforum prajudicio agatur. Qttia tarnen nonnunquam potest eveniri, ut quidam tadio vita ma lint mort, quam longius vivere; aut fuerit conftitutum, prater ipfam confefftonem adhuc debere confiture de ipfo corpore delitli et crimine a reo vere perpetrato. Denique ut confejfio fit plena, requiritur, ut ea fit faBa adverfa parte pr afente, fiquidem r.emine eam acceptante, confitenti nee prodest nee nocet L. uit. ff. de interrogationib. in jure faciend. Ibid. bladz. 477.
Te weten, met fodanige prafumtien, dat men een man ende vrouwsperjbon van een competenten ouderdom by den anderen naekt op een bedde betrapt, ofte in een befloten kamer beloopt. Enimvero iftiusmodi figna quidem funt tngentia ad adulterium probandum at non neceffaria; nimirum cum pradi&a etiam pofftnt fieri absque copula carnali et congreffu venereo: quapropter recle Cicero ait in Topic, iftiusmodi figna tantum fufpicionem facli movere. Verba ejus hac fmt: Ante rem enim quarit'ur, qua talia funt, apparatus, colloquia locus, conftitutum, convivium. Cum 're autempedum crepitus, fitrephvs hominum, corporum umbra, et fi quis ejusmodi. At post rem, rubor, pallor, titubatio, et confeientia: prat er ea reftinclus ignus, gladius,
cruen-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 217
cruentus, cateraque qua fufpicionem facli pojfunt movere* Fallitur itaque Dotiijfim. Sichardus ad L. 14. C. de teflib' num. 15. cum aliis, qui exiftimant quoties muiier cum viro in abdito ac fecreto loco fuerit inventa, hoe per fe fatis fuper que adulterium probare; quod tarnen fimpliciter non est ddmittendum. Neque enim ex eo, quod folus cum fola repertus fuerit; exinde relle concluditur ab iis adulterium aut ftuprum ejfe perpetratum; quamvis haud negari pojfit, hoe magnam fufpicionem inducere; plus dicimus, licet etiam duo pluresve tefientur, fe vidisfe virum fuper mulierem jacent em, non tarnen ex eo probatur, eos coivisfe, quamvis fimul dicant, hoe fatlum effe femoribus tremulantibus in venere: cum tarnen id fieri potuerit, quamvis copula non fuerit fecuta carnalis Panormitanus ad cap. prat er ea x. de teflib. num. t. Ibid.
Ofte oock hoort kuffen &c. Idem, prout notat Abrah. de Pape , fequitur Jul. Clarus lib. 5. fentent. § adulterium num. 16. Baldus ; verum male, quos docle ac late refutat Alciatus lib. 4. par erg. cap. 10. Neque contrarium colligitur ex Plauto , quia osculum fap>e aclum venereum jolet pr aceder e. Sic enim ait in Curculio act. 1. fcen. 1. vers. 50.
jamne ea fert jugum ?
P. Tam a me impudiea ejl, quaft foror mea fit, nifi
ji ejl osculando quippiam impudicior.
PA. Semper fcito, flamma fumo eft proxima.
Fumo comburi nihil poteft, flamma poteft.
Qui e nuce nucleum ejfe vult, frangat nucem.
Qui vult cubare, pangit faltem fuavium. 'At dicimus adulterium veracius probari debere, hoe eft per probationes plenas et fufficientes, quas inter tarnen osculum non numer atur Novell. 117. cap. 8. § 2. Argnmento quo-
E e que



2i8 AANTEKENINGEN, enz. que fit Mud, quod fape osculum non ex affetlu inhonefto; fed magis honefto procedat; qutppe olim et hodie mos eft falutandi maxime frequens et uftatus Genes. cap. 27. vers 16. Exoo. cap. 4. vers 27. Luc. cap. 15. vers 20. 1. Petr. cap. 5. vers uit. Amplius non officit, adulterium effeprohationïs diffcillima arg. L. 8. § 6. C.derepud. indequepr*fumptiones et conjecluras admittendas effe. Nam hoe qui dein ultro largimur, modo tales fint, qua a legibus et in jure funt approbata; quales nequaquam prafumtiones dici posfunt.Ibid.
Plet byflaepen dan mitsdien, de rechten genoeg zynde, geprobeert wefende, foo kan de voorfcr. verfogte provifie over fulcks niet anders wefien dan wel gefondeert. Ouoties de caufa principali, fcribit hic Abrah. de Pape , fatis liqueat, fatis definitiva ferri folet, neque proviftoni locus ejfe poteft; cujus contrarium hic flatuere videtur JCtus, et lateprobatum eft ad conftl. JCtor. Batav. vol. 1. confil. 236.
Ibid.
ÏVaer over de Rechten in dit ftuk met inditien, conjecturen, ende waerfchynelycke prefumptien haer laten contenteren. _ Et fane, ait hic Abrah. de Pape , hoe nequaquam ad* mitti debet. Nam quemadmodum in criminalibus ftc quoque in matrimonialibus probationes luce meridiana clariores funt neceffaria, nee prafumptiones aut conjetlura ob masnum prajudicium fufficiunt. Ita JCtus in conftl. Batavic. vol. 1, confil. 309. et convenit Matth^eus de criminib. adlib. 48. f. tit. 15. cap. 1. num. 3. Quapropter indicia aut conjetlura non funt admittenda, fed folum teftes idonei, qui teftantur fe propriis oculis vidiffe mulierem et virum in complexu venero et tv*?yu, ut eft in princ. L. 23. L. 29. ff. ad L. Jul. de adulter. quamvis plurimi fint opinati ad probandum adul-
te-



öpdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 219.
terium, fodomiam, inceftum ac ftmilia delicla, qua dam et ohfcure fiunt, fufficere probationes conjeölurales et prafumtivas, licet diretlo de ipfo delitlo haud conftet. Nifi fortaffe illa conjetlura et prafumptiones adeo fint neceffaria ac concludentes, ut res fefe aliter habere haud poftit et judicem fatis ad reum condemnamdum movere pojjint: quamquam alii ex L. 5. in princ. ff. de poen. colligant; neminem ex fufpicionibus condemnandum ejfe. At dicimus, aliud effe prafumptiones ac conjecluras fimplices; aliud vero figna et argumenta neceffaria, ex quibus quidcertipoteft colligi. Po* namus maritum per annum aut amplius fuifje peregrinatum, atque domum reverfus inveniat uxorem Juam gravidam ac pragnantem: 'quod profetlo indicium adeo neceffarium eft, ut probationem plenijfmam inducat, eumque effetlum fortitur, ut iftiusmodi muiier ordinaria poena adulterii punire pojfit.
Ibid. bladz. 482.
Invoegen dat de provifie in defien tot fparinge van de eere yan A. niet anders dan impertinentelyk foude kunnen worden gepraterieert. En dus dunkt ook Mr. Gerh. de Haas in not. ad Sim. van Leuwen, cenf. forenf. lib. r. cap. x. num. 2. II. Deel confultat. 235. bladz. 483.
Non intelligitur renuntiaffe legitima vel juri petendi fupplementum legitima. Vide hic van den Berg Nederl. advysb» 1. deel conf 13. pag. 24. ver fi. quinto non obftat. uti et confil. hic torn. 3. part. 2. confil. 121. num. 5. pag. 385. II. Deel confultat. 236. bladz. 486.
Naedemael het fielvde is een teftament het welk een vader gemaekt heeft onder fyne kinderen, 't welck altydnaer Rechten verflaen wert te houden claufulam codicillarem &c. Vide notatajupra ad confil. 2. bladz. 8.
Ee 2 II. Deel



220 AANTEKENING EN, enz.
II. Deel confultat. 237. bladz. 486. ad Rubric. Reprefentatie neemt plae'ts tot broeders en fufters kindskinderen. Te weten in Holland; zie hier ook van den Berg Nederl. advysb. 1. deel conf. 233. pag. 515. vers. doordien de Reprefentatie conf. 266. pag. 610. verf. dat nu va ft geftelt zynde.
II. Deel confultat. 238. bladz. 488. Stad grypen ende haer effect forteren moet over de vafte goederen hier in Hollandt gelegen &c. Vide Schrassert obferv. 341.
II. Deel confultat. 239. bladz. 489. Gehouden is te leveren ftaet ende inventaris &c. Nam inventarii conficiendi neceffitas incumbit unicuique ad rei alicujus reftitutionem obligato Carpz. part. 2. conft. 42. def. 8. num. 4.
II. Deel confultat. 240. bladz. 490. Hier wordt geadvifeert, dat de donatio mortis caufa kan gefchieden in de tegenwoordigheid van vier getuigen, dat abuis is, want de tegenwoordigheid van vyf getuigen vereift wort L. uit. C. mort cauf. donat. of voor een Notaris en twee getuigen, maar enkel voor twee of drie getuigen is de gifte infuffifant. Zie de volgende confultatie.
II. Deel confultat. 241. bladz. 491. Zie de aantekeninge op de vorenftaande confultatie.
II. Deel confultat. 242. bladz. 492. Dat in fulcken gevalle de voorfcr. Capiteyn in V minfle yetwes de voorfcr. maria by teftamente niet en heeft mogen maken &c. Vide ea, inquit Abah. de Pape, qua obfervavimus ad conf. 110. vol, 2.
Tn



op de HOLLAND SC HE AD VYSEN, enz. 221In fins hujus confilii pro Lege muiier 14- D. de his quib.
ut indign. legendum L. muiier ai. et poft verba Bart. ibid.
ddde L. 5. D. de donat. L. 2. C. de donat. inter vir:et uxor. Ibid.
In dier voegen, dat de naefte vrienden ende bloet verwanten van den voorfcr. Capiteyn ab inteftato foude mogen eyfchen alle de goederen by den voorfcr Capiteyn agtergelaten. Hodie, notat hic Abrah. de Pape , quia concubinatus et omnis coitus extra matrimonium eft prohibitus Groenew. de LL. abrogat. ad tit. C. de céncubin.propterea miles non poteft valide quid concubina vel foc aria fua in teftamento relinquere, ft fcilicet hujusmodi perfona ab ipfo fuerint praterita, quibus competit querela inojficioft teftamenti; ut liberis, parentibus, denique fratribus et fororibus, ft turpisperfona fit inftituta L. 21. C. de inofficiofo teftament. conftl. JCtor. Batavicor. vol. 3. torn. 2. conf. 73. nnm. 1, 2. et torn. 1. vol. 3. confil. $6. Cui confequens eft, fratribus et fororibus querelam hanc non dari ob id, quod fint prateriti, fied quia turpibus perfonis funt pralati, ficque odio fcripti heredis confil. JCtor. Batavicor. vol. 2. confil. 110. Atqua hac querela etiam datur illis, fi in teftamento fratrum fuorum vel fororurn fint prateritiet meretrix licet poft nupta fuerit in eo inftituta: quamquam id neget cum aliis Covarruvias de fponfalib. part. 1.ff1. torn. i.cap. 4.. ff i.num.i i. Ideo fcilicet quia uti, dicunt, pracedens macula poft nuptias contr atlas eft deleta: cum tarnen ea infamiaper nuptias penitus non tollatur, qua omittitur, fed reliquia turpis vita adhuc remanent. Ultra fratres et forores quarela inojficioft teftamenti non extenditur ff 1. Inft. de inofficios. teftament. II. Deel confultat. 243. bladz. 493-
Mater fuccedit filia naturali. Want een moeder maakt geen baftart, de qua paroemia vide late et ex firofeffo Ant. Matth. paroem. 1. et qua ibi notavi. II. Deel



222 AANTEKENINGEN, enz. II. Deel confultat. 244. bladz. 493. Hac legitimam. Die voor de ouders is een derde m Ziet hier confilten 2. derde deel conf. 193.pag.521. numL 5. II. Deel confultat. 245. Ztó. 494>
tntiïVï Wff°fer contra6tantenuptiaelin den echten btaet tredende, de goederen, die fy lm den tot IMm tatievan het houwelyk tefamen bnngen1 ge'mZ dat is die gemeenfchap die boedelmenging genaamt wordt en door het Landregt of een algemeene0 Landelyke coXne is mgevoert, waarvan ziet H. Grot. 2. boek L deel nt en hier vooren conf 29. Nederl. advysb. 1. deel conf 9. 2 deel conf. 257 en 258. 3. deel conf. z84. en waar door alle vrye goederen gemeen worden, zonder dat de rykdom van de een of de armoede van de anderen in defen eenke verandennge kan maken. Wesel de connubial. bonor. fociet tratj. i.num. 27. dog waar uit deeze gewoonte gefprooten is is vry onzeker, vide annotata mea ad Ant Matth tl roem. 2. num. 3. n' tu"
II. Deel confultat. 246. bladz. 495. Souden verft aen, dat Abraham van Halmael de verlacht, proclamatien met Elifabeth van Sandberch fyn overleden hZ vrouw en broeders weduwe behooren vergunt te werden, &c Scnbithtc Abrah. de Pape, quod hac fententia non videatur admmenda, cnm indubitatum ft, nuptias non folum ratione confangmnitatis, verum etiam ratione afnitaZ efteprohibitasiet quidem maxime iftiusmodi ajfine.nu7ta, contrahereprohibentur, qui ftbi parentum lib er or urn au e loco funt Levitic cap. 18. vers 8, 15, I? L I7 r 1 nupt Neque eft quod quis dicat, hanc prohibitionem 'efe tantum ceremomalem non moralem, veluti apparet ex dici.
cap.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 223 cap. Levitic. At refpondeo ejus contrarium docere Paulum i.ad Corinth. cap. 5. vers. i.et feqq. midti ajferunt, hanc prohibitionem affinitatis ejfe nullam in linea collater'ali; quos inter hic nofter JCtus, eumque plurimi confulendo funt Jecuti Confi. JCtor. Batavicor. vol. 3. torn. 1. confi. 107, 108, 110. conf. 13. vol. 4. item. vol. 5. conf. 106. Qtiia, uti ajunt, quemadmodum per nuptias contrahitur affinitas, fic quoque poft eas dijfolutas ea dijfolvitur: idque ad exemplum adoptionis, qua poftquam fuerit dijfoluta: folum modo nuptia erant interdiffa inter eas perfonas propter reverentiam qua parentum Uberorumque locum obtinebant. Sed quis eft, qui non animadvertat magnum discrimen inter adoptionem et affinitatem: nam adoptio tantum fluit ex jure mero civili; affinitas vero ex caufa naturali, hoe ejl, corporis commixtione, ex qua vir et uxor pro uno habentur. Hüc pertinet illud Erasmi Inftitution. chriftian. matrimon. Inter omnia, inquit, vel natura, vel judicii, vel utriusque fxdera nullum vel artlius vel fantlius conjugio, quod abfolutifftmam fortunarum omnium communionem eamque perpetuum ftc inducit, et corpori corpus, animum animo fit connetPit, jungit ac coagmentat, ut e duobus hominibus videatur unum reddere. Hoe equidem fatemur apud veteres Romanos ita obtinuijfe, utplurima exempla apud Iliftoricos extant: Verum poftea honeftatis etiam caufa nuptia funt inter diSta inter uxorem defuntli fratris et contra; quemadmodum apparet ex L. 51. L. pen. L. fin. C. de inceft. et inutilib. nupt: quod et Theodor. Beza cum aliis fuit fecutus; quamvis etiam ex priori matrimonio nulli liberi fuperfnt. Uxor igitur quam artPifftme fuo viro et hic viciffim. illi jungit ur, in. quo ejl verum affinitatis fundamentum Matth. in Eu angel. cap. 19. vers 5. Unde uxor fc unita viro incipit ejfe eodem modo juncla iis, qui viro funt conjun&i: atque eandem ob rationem nuptia



224 AANTEKENINGEN, enz.
ptia non[ohm funt propibita ratione affinitatis inter ad fic enden. ■ tes et deficendentes; verum etiam in linea collaterali: ut recle JCtus refpondit in confil. Batavic. vol. 6. in append. confil. 200. -Neque difficilis eft refponfio ad Deuter. cap. 25. vers 5. ubi Deus permittit fratrium in uxorem ducere: quoniam is eft cafus- fpecialis, puta cum frater nullos liberos rehquijfet ad nomen primogeniti in familia confiervandum: acpromde ad confequentias non efi trahendum. Atque hanc noftram fententiam refpondendo olim fecuta eft tota Facultas Theologica, ut patet ex confil. JCtor. Batavicor. vol. 3. torn. 1. confil. 109. idque fee uti funt Dni Ordines Hollandia; nimirum eosdem gradus effe interdiclos ratione affinitatis, qui funt inter dicli ratione confanguinitatis. Politïke Ordonnantie art. 8? 37j 38? 39- Sed quid, fi copula nulla intercefferit et fponfa fratris ante ingreffionem thori obierit. Ad id refpondeo affirmando cum Advocato in confil. Batavic. vol. 6. in appendic. confil. 155. Sci licet eo cafu cum for ore fponfa pramortua nuptias poffe contraki; quod etiam rationem videtur habere. Nam affinitas non contr ahitur nifi po fi copulam carualem, quam adeo effe ait JCtus jam laudatus de fubftantia affinitatis, ut ea nee per fponfalia de prafenti nee per beneditlionem Ecclefiafticam cenfeatur introduci, nificorporum commixtio accefferit. Itaque per nuda fponfalia proprie affinitas non contr ahiturfed'tantum per nuptias; unde fponfa'filii mei nurus mea non eft, nee patris fponfa mea noverca. Neque officit. L. 6. ff. degradib. in quibus dicitur; Generi et nurus appellatione fponfus quoque et fponfa continentur: item foceri et focrus appellatione fponforum parentes contineri videntur. Enimvero hoe procedit cum fponfalia adhuc durant, et jamjam matrimonium ipfum infequeretur: cum exadverfo iis diffolutis, cumque certum fit nullas nuptias fecuturas, etiam nulli affines intelligantur: quamquam longe tutius fit; ut ab hujus-
modi



©pde HÖLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 225
modi nuptiis abftineatur, idque ob confufionemfanguinis, quo* mam plerumque fponfus cum fponfa ante diem nuptiarum congrediuntur, utpote cum inter eos major ac vehementior fit amor quam inter ipfos maritatos, maxime fi fint juvenes, qui excujfo rationis freno fefe cupiditatibus fuis mancipant. Terentius in Adelph atl. $.fcen. 9.
Qua vos propter adolescentiam
Minus videtis, magis impenfe cupitis Confulitis parum.
II. Deel confultat. 247. bladz. 497. Verftaen, dat de voorfcr. Titius in confcientie gehouden ende verpligt is, de voornoemde Meviam ter eere te brengen ende te trouwen; Ende in geval van vorder e verweygeringe , de Heer en magiflraten, daer defe cafus is voorgevallen, genoegfaem reden hebben, (de faeken foo jyndej de voorfcr. Titium &c. Dit zoude kunnen aangaan, indien 'er ten claarften van de ingegaane trouwbeloften komt te blycken, dat foo verre gaat, dat defelve met geen eed kunnen geprobeert worden, ten ware 'er voor dezelve zich meer dan een halve preuve kwam voortedoen. Ziet Berlich. pratP. concluf part. 1. concl. 54. num. 14,16. QAV&z.jurisprud. conf flor. lib. 3. tit. 4. def. 44.
II. Deel confultat. 248. bladz. 499.
Cum res qualibet praefumatur allodialis. Vide Sande ad confuetud. Feudal. gelr. in traclat. praliminar. Carpzov. part. 1. conft. 27. defin. 7. ob rationem, quia feudum quadam fpecies fiervitutis eft Gloss. et Dd. in L. fi cujus ff. de ufufrucl. res autem qualibet libera ejfe pra fumitur L. 8. L. 9. cod. de fervitut. et aq.
Ibid.
Immers ten regarde van de Leenen, depryfen of waerde F f van



22*5 AANTEKENINGEN, enz. van dien. Dit is zoo als er van Leengoederen by de Hu-, welyk voorwaarden gefproken is. Ziet Landr. der iv bovenampt. in het Quartier van Nymegen Tit. xv. art. 6, 7, 8. Goris advers. tracl. 1. cap. 1. num. 33. item trati. i.cap. 3. num. 8. Schrassert obferv. 60.
II. Deel confultat. 249. bladz. 499. Te leveren pertinente ftaet en Inventaris Nam inventarium eft caput et fundamentum rationum Mev. part. 8. decif. 180. n. 1. ei unicuique ejus conficiendi necejfitas incumbit ad rei alicujus reftitutionem obligato Carpz. part. 2. conft. 42. def. 8. n. 4. neque remitti poteft a teftator e Rol. a Valle conf. 92. Wesenb. yo/. 2. m?/ 86". Nieuw Nederl. advysb. bladz. 122.
II. Deel confultat. 250. bladz. 500. A/V Zanger de Exception. part. 2. 16. II. confultat. 251. Z^ds. 501. 2?o»tf »o» £o;%z, deduclis oneribus; vide plura huc pertinentia apud Barbosam in loc. communib. lib. 11. cap. xxiv. tit. de bonis ff xxn.
II. Deel confultat. 252, bladz. 502. Ende over fulx ook ante condemnatoriam fententiam, quo cafu injurians nulla infamia nota afficitur, cum tantum condemnatus per fententiam aclione injuriarum, infamis efficitur &c. Potius fententia negativa, ait hic Abrah!.de Pape, eft ampleclenda, cum pretium ob injuriam alicui illatam^ fuerit datum arg. L. jf. de his qui notant. infam. ubi dicitur; eum non folum notari infamia, qui ob injuriam eft damnatus, fed etiam, qui paclus eft. Nam refpondendum eft Ulpiano in L. 6. ff 3. ff. eod. qui ait, quod tantum ille infamis fiat, qui pretio dato de manififta turpitudine
eft



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 227
eft paclus; non vero, qui pr eet bus obtinuit, ne fecum ageretur, quoniam inhumanum vifium eft, tum nullum locum yenia concedi. Ibid. bladz. 502.
Quod non condemnatus etiam ex patio redemta. litis, nullam infamiam incurrat, et ipfam litem patio et pretio redimere poftit. Jam ante ditlum eft, notat hic Abrah. de Pape , in principio hujus refponji, pacis een tem reum de inr juria nullam infamiam incurrere, ji nullum pretium fuerit exfolutum; ftn vero id datum fuerit, eum ea nequaquam liIer ari. arg.d. L. 6. § 3. jf. de his qui not ant infam. Nee ratio obfeura. Nam qui data pecunia de injuria cum alio pasciscitur, crimen plane fatetur; quemadmodum loquitur JCtus in L. 5. jf. eod. At qui confejfus habetur pro condemnato arg. L. 1. C. de confejf. Quapropter qui pretio dato de injuria transigit, poftea conveniri quidem haud poteft actione injurarum, attamen ob tacitam deliBi confeftionem infamia notam non evadit: nif fortajfe jusfu et autloritate judicis transatlio fuerit interpoftta.
Ibid. bladz. 503.
Nu ter tyd als over de dertien jaren fynde gepaffeert ende geleden; Q110 tempore omnis injuria, ji qua tune temporis fuijfet contr over fa &c. Hodie tantum annorum fpatium, fcribit Abrah. de Pape , ad tollendam injuriam non eft neceffarium, fed uno anno Mi prafcribitur arg. L. 5. cod. de injur. et ibi Groenew. de LL. abrogat. quod tarnen intelligendum ejfe putarem de injuria verbali: fecus vero id obtinet in reali, cui non nifi fpatio longijfimi temporis prafcribitur Groenew. cit. loc. Hujusque rei fundamentum eft; quia acliones civiles, nift fipecialiter ac nominatim per leges fit cautum, ut fpatio unius anni finiantur, illa folent perpetuo durare pr. Inft. de perpet. et tempor, atlionib. Idque
Ff 2 ex



228 AANTEKENINGEN, enz.
ex eo probatur, quod nullibi pra fata aclio injuria realis uno anno terminetur; cui confequens eft, eam perpetuo compet ere, quoniam ft anno ea quoque finiretur, nullum plane discrimen fuiffet inter injuriam eam, qua ex L. Cornelia defendit et hanc verbalem L. 37. ff fin. ff. de injur. At, inqinunt adverjdrii aliud colligitur ex ~L. 17. ff 6. ead. H c fiquidem lex oppofita tantum agit de injuria, ob 'quam aBiopratoria competit: cum aliudobtineat in illa, qua- de* fcendit ac onginem trahit ex L. Cornelia. Late Andr. Gail lib. 2. obferv. 104, 105.
II. Deel confultat. 253. bladz. 503. V Welk ook conform is 1 geen by anderen getradeert word; Quod usque ad litis conteftationem injuria pojfit revocari et quod fic tollatur et extinguatur injur 1 ar urn aclio. Et licet, inquit Abrah. de Pape, tum ipfa injuria fuerit extincla, nihilominus lafus poftea de damno ipfi illato retle aget. Nee eft, quod quemquam moveat L. 8. C. de injur. ex qua nonnulli colligunt, poftquam remifa fuerit injuria, tum non po ffe amplius rationem haberi damni a fervo illati. At dicimus hoe ibi non etare, fed folum hoe, fcilicet, quod cum actione injuriarum fimul concurrat aBio Legis Aquiha: quia quoties ob unum idemque crimen plures fiimul aBiones oriantur, qua diver jum finem habent, tum unam aliam haud confumere L. 2. in princ. ff. de privat. deliB.
II. Deel confultat. 254. bladz. 504. Ende de gefprooken woorden geen fiandt willen doen. En daarom word by fommige een afvraaginge, an injurians in fua injuria perfifiat? vereift, gelyk op eenige plaatfen in Gelderland, doch niet omtrent een injuria voor het Hof aangedaan Schrassert obferv, 432. confer. notata ad confil. 324. yoj. 1. bladz. 221. II, uee/t



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 22$
II. Deel confultat. 255. bladz. 505. ad Rubric.
Baf ar den in overfpel gewonnen, hebben geen recht van fuccejfte. Doch moeten volgens het jus cannonicum van de Vader gealimenteerd worden. Groenew. de Legib. abrog. et BauNNEM. ad aut ent. ex complexu C. de inceft. et inutilib. nupt. Voet ad tit. ff. de liber et popihum. inftit. num. 14.
Ibid. bladz. 506.
Synde na Rechten kennelyk, quod natus ex uxorato et foluta cenfeatur natus ex damnato coitu et quod talis nee patri nee matrifuccedere poft. Vide ea, qua notavimus ad conpl. JCtor. Batavicor. vol. 1. conftl. 2. et H. Grot. de jur. belli acpac. lib. 2. cap. 7. § 4. num. 3.
II. Deel confultat. 256. bladz. 507.
Ex capite ignorantia. In de praefcriptie van dertig jaren, en diergelyke van langen tyd kan men Tig met geen ignorantie behelpen. Ziet Utrechtfe confultat. 1 deel confultat. 85.
II. Deel confultat. 257. bladz. 508. Volgens de refolutien en de refpeftive uitfi hryvingen daer van by de Ed. Mog. Heeren Staaten 's Lands van Utrecht beftoten en gedaen. Qua Leges ac refolntiones ordwum maxime pro nor ma contr aBuum funt obfervanda L. 32. § 1. ff. de legib. Carpz. part. 2. conft. 28. defin. 1. num. 6.
II. Deel confultat. 258. bladz. 509. Styl en manier van procederen. Qui ftylus ac ordo procedendi pra cife a puntlualiter eft obfervandu Schrassert comment. ad Reform at. Velav. pag. 103.
II. Deel confultat. 259. bladz. 510. Et receptior eft jententta, Eccleftam prop: er inftrumenta de novo reperta, ex caufa reftitui in integrum adverjusfen-
F f 3 ten-



230 AANTEKENINGEN, enz.
tentiam. Regula eft omiffa, produclio inftrumenti nocet, licet fit inflrumentum noviter repertum L. 35. f. et L. 4. cod. de re judic. Qttod tarnen exceptionem patiiur in caufis publicis, civitatum Ecclefla, privilegiatarum perfonaram, in quibus fententia ob noviter reperta inftrumenta retraclatur. Vide hic omnino Ant. Perezii in lib. x. cod. tit. ix. mm. 4.
II. Deel confultat. 260. bladz. 512.
Behoudende niet te min de weduwe voor uyt haar ftatutoir voordeel; pro ftatutoir, lege, ftatutair.
II. Deel confultat. 261. bladz. 513.
De brieven te vernieuwen. Sed quid an teftibus non posfent probari? resp. quod ftc. vide Gail lib. 2. obf. 37. et elegans in deciftonibus curies Trajetlina occurrit cafus, quo fcriptura fuper patio matrimoniali confecla, confummato matrimonio ftatim erat amiffa, maritus vero coram notario et teftibus declaraverat, inter fe et uxorem ante perfeclas nuptias communionem bonorum fuiffe exclufam, et cautum, ut ft uxor marito fuper ft es effet, omnia bona, qua in matrimonium contulerat, falva haberet: orta poft mariti obitum ea de re contentione, Curia unanimi confenfu judicavit, confe foni defuntli mariti ftante matrimonio fatïa fidem effe habendum eamque firmam ac ratam effe, cum in ea usque ad extremum vita halitum maritus perftitiffet. Vide Radelant decif. 120. adde alium cafum huk fimilem, quam exponit Neostad. de patl. antenuptial. obf. 19.
II. Deel confultat. 262. bladz. 514.
Dat fodanige gemeenfchap van winft en verlies, als tusfchen de voorfcr. M. Dvyfi, ende haren man geweeft ts, gefolveert ende geëxtingueert is geworden by het overlyden van defelve haren man. Vide notata ad confil. noftrorum JCtor.
vol.



©pdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 231
vol. 1. conf. 105. bladz. 76. adde Cos in fyn verhandeling over de oorfaken door welke boedelmenging eindigt num. xix. II. Deel confultat. 263. bladz. 515.
Volgens dezelve keure. Nam ubi lex clara adejl, omnis ceffare debet disputatio.
II. Deel confultat. 264.. bladz. $16. Niet en heeft geprefenteert pertinenten Jlaet en Inventaris. Want door het overgeven van een Inventaris wort de ge.meenfchap verbroken Landr. van Thielen Bommelw: cap. 28. art. 24. der w. boven Ampt. tit. 16. art. 9. Stadr.van Bommel cap. 2(5. art. 24. Landr. van Overysf part. 2. tit. 2. num. 15. Goris adv erf ar. traB 1. cap. 9. num. 3. et feqq. Vide Eundem traB. 1. cap. 9. num. 14, 15. ubi cafum refert: quo fiuperfies, qui inventarium conficere neglexit, ad fecunda vota tranfterit.
II. Deel confultat. 265. bladz. 518.
Te meer. Vide hic Abrah. van Wesel in comment. ad Novell, confitut. ultrajecl. art. 7. num. 16. ubiplures allegat. AuBores hcec confirmantes.
Ibid.
Sed cum communi confenfu altera etiam de alterius bonis dispofuerit, in unius morte omnium dispofitio confirmatur et quafi omnium mors fita fuerit. Vide hic Sim. van Leuwen in cenfur. forenf. lib. 3. cap. 11. num. 7. Carpz. part. 3. conflit. 2. defin. 13. en in opmerckelycke woorden is geremarqueert by Wames. cent. 6. conf. 62. num. 3. 11. van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conf. 207. bl. $69. II. Deel confultat. 266. bladz. 525.
Dat V voorfcr. teftament. niet en mach beft aen; maar is nuf geen ende van onwaarden, deur dien die voorfcr. dochter



>»32 AANTEKENINGEN, enz.
ter daer in is gepreterieert, fonder vereert te zyn'met titu* le van infiitutie, en om daft felve tefament geen claufulam codicillarem is houdende. Hucconfer, qua notavi ex annotationibus Abrah. de Pape ad vol. i. conf. 72. bl a8
Ibid. * *:
Overmits die voorfcr. A. geen otfroy en heeft gehad van de Heeren Staaten van Holland om van fyn Leengoederen te mogen disponeren by uyterfte wille. Want fonder oclroy mag nymand van zyn Leengoederen disponeeren; Zie het geadvifeerde van Sim. van Leuwen agter fyn pract. notat. adv. iv. alwaar pro et contra over dit fubject word geadvifeert.'
Ibid. in fine.
Ende foude die voorfcr. Weduwe in fulcken gevalle moeten cautie ftellen. Over het Hellen van dele cautie ziet van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conf. 189. bladz. 509. et Dd. ad tit. ff. ufufracluar. quemadm. cav.
Ibid.
Onaengefien, dat de voorfcr. teftateur dies aengaende anders gedisponeert heeft. Zie de volgende confultatie bl. 54i.
II. Deel confultat. 267. bladz. 527. in fine.
Quod quando quis inftituit filios, nepotes vel alios deficendentes, alm poft mortem eorum fubftitutis, 't felve medebrengt tacitam conditionem, f 'inftituti moriantur nullis rekel ts liberis vel defcendentibus. Vide L. 102. ff. de condition. et demonftrat. et ibi Gotofred. in not.
II. Deel confultat. 268. bladz. 530.
Alle cT andere crediteuren, hoewel die weygerich fyn in't felve te confenteren, nochtans daer inne den anderen moeten volgen et illorum exemplo mede alfulke portie van hare crediten moeten remitteren. Hac fententia, inquit Abrah.
de



oïdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 233
de Pape, tanquam juri civili et moribus nojlriscontraria, non videtur vera, quemadmodum late ofiendimus ad conjil. JCtor. Batavicor. vol. 2. conjil. 45. ei recle rejpondit JCtus conjil. 218. vol. 1.
II. Deel confultat. 269. bladz. 532. in fine. Ende "t felve oock plaets heeft niet alleen in regarde van de kinderen, five in liberis primi gradus, maer ook van kints-kinderen ende verdere defcendenten; fucks dat die haar grootvader ende grootmoeder, ofte vordere afcendenten, gehouden zyn te alimenteren in foodanlgen gevallen, dat defelve geen middelen hebben om haer te onderhouden, gelyk als de ouders &c. Videtur hic Advocatus, uti notat Abrah. de Pape , refpondisfie, eodem jure teneri liberos parentibus fuis alimenta prafiare, quemadmodum parentes juis liberis. At dicimus hoe non effe aque ordinarium atque a fie invicem maxime ea differre. Primo namque cum liberi in heem prodeunt, nihit 'omnino adferunt, unde vitam fuam po fiunt fiuftentare; Bern quia longius pojfunt vivere, quam ipfi parentes , qui tot annis liberos jam pracedunt. Quibus conjequens eft, quod non eadem ratione alimenta parentibus debeantur fic uti ipfis liberis H. Grotius de jure belli acpac. lib. 2. cap. 7. § 5- num. 1. Quamquam negari haud poftit etiam parentes a liberis ali debere, ft non habeant, unde vivant tit. tit. f. de agnosc. vel aleud. liber. vel parentib. Atque hoe ita ipfiam naturam docere, ne bruta quidem animantia ignorant et hoe dictus Auctor probat ex Aristophane in Avibus, et refert fieje ad Plinium lib. 2. natur al. hijlor. cap. 36. item ad Valea. Maximum lib. 5. cap. 4. ut et notata ad confil. JCtor Batav. vol. 1. confil. 278.
II. Deel confultat. 270. bladz. 535.
Soo lange fy felve eenige middelen om af te keven zyn hebG g ben-



234 AANTEKENINGEN, enz.
'hebbende. Zie confultatien i. deel confultat. 146. et ibi notata.
II. Deel confultat. 271. bladz. $36. in fine.
Stylus Curia pro lege moet worden gehouden. Vide Gail lib. 2. obferv. 65. Wesenbec. ad tit. ff. de legib. L. 1. § fin. ff. de ventr. infpic. L. 50. ff. de legat. 1. L. 34. ff. de judic. L. 3. cod. de adific. privat.
II. Deel confiidtat. 272. bladz. 537.
Soude nochtans om occajie van dispuyte voor te komen, raden, dat de revocatie des teftaments by de man gedaan worde onver mindert de reciproque lyjiochte daer inne begrepen. Huc conf er. dicla fupra ad confil. 53.
II. Deel confultat. 273. bladz. 538.
Goed te doen de regte helfte van 't geene, daer mede het voorfcr. Erfpagt-goedt &c. Alfoo het een feekere faek is, dat melioratien ftaende houwelyk gedaen aan de vafte goederen van een der Conthoralen by het overlyden van die geenen, aan wiens goederen de melioratien gefchiedt zyn, aan de langslevende gerefundeert ende vergoed moeten werden, van den Berg, Nederl. advysb. 1. deel conjil. 45. pag. 94. vers. wat wyders de fiesde en moeten die melioratien nae regten niet anders vergoedt worden, als ingevolge de waardye, foo ten tyde van de fcheidinge bevonden werdt. van den Berg Nederl. advysb. 1. deel. conf. 318- pag. 731. vers. nopende de derde vrage.
II. Deel confultat. 274. bladz. 538. Quodque de jure res, qua cafu fortuito periit, pereat fuo domino. Vide van den Berg Nederl. advysb. 1. deel adv. 102. bladz, 267.
II. Deel.



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 235
II. Deel confultat. 275. bladz. 539.
Terwylen geen, kind ten afjlerven van defelve in 't leven is geweefl. Neque interefl utrum liberi in' conditione po fui gravato heredes extiterint nee ne, modo ei fupervixerint L. 114. ff 13. f. de Legat. 3. cum fufficiat adimplendam illam conditionem tempore mortis gravati fuperfuiffe Gail lib. 2. obf. 13 6". num. 1. Verum non fufficit, liberos gravato effe natos; fi poftea eo adhuc vivente in fata concedant, cum illa conditio refpiciat tempus mortis gravati, fuperftitibus liberis, licet alias fola Hberorum nativitas implet conditionem, si liberos susceperit L. 17. ff 7. L. 77. pr. ff. ad SCtum Trebell. L. 4. C. quand. dies legator. eed, L. pen. f. de ufur. cum eo cafu teftator ad confervationem familia 'non adeo refpexit. Vide Brunnem. ad dicP. L. 77. num. 1, 2, 3. De qua conditione, si liberos susceperit. Vide Abrah. van Wesel de connubial. bonor. fociet. tratP. 2. cap. 5. num. 15, 16, 17.
II. Deel confultat. 276. bladz. 540.
By Teftamente niet mogen maken, dat de langslevende uit kragte van 't voorfcr. Teftament niet fal mogen genieten. Dele voculam niet et lege affirmative; caterum an tale flatutum ac confuetudo, fit probandum, dubito, cum teftandi facultas nemini fit auferenda L. 15. ff uit. C. de pacf. L. 1. cod. de S. S. Ecclef. Zie beneden bladz. 547.
Bid.
L. nemo poteft 58. Male debet effe L. 55.
II. Deel confultat. 277. bladz. 541. Staet ende inventaris te leveren van des eerft overledens goederen niet tegenftaende de confectie van den inventaris by den voorfcr. teftamente werdt gere/nitteert. Zie hier van
Gg 2 Al-



236 AANTEKENINGEN, enz. Aller generale definitien van Befchreve Rechten (in 4/0.) hl. 110. en de volgende, adde diffa ad conftl, JCtor. Batavicor. vol. 1. conf. 142. item confil 69. vol. 1. Et hoe, inquit Abrah. de Pape, demum procedit, quoties illi fuerint fubfit uti, quos teftator fubfituere non tencbatur. Doet hier ook vooral by Lybrechts over het Notarisampt 1. deel bl. 400. Schrassert i. deel adv. 2. Ibid.
Sicut enim ufufructuario non poteft per teflatorem remitti confetfio inventarii. Hcec comparatio, inquit hic Abrah. de Pape, cum precedentibus non videtur bona: nam quod obtinet in ufufructuario propter diverfam rationem non ftatim locum habet in herede aut fubftituto; unde quoque 'nulla fit illatio. Fuftus hac profecuti fumus ad confi. JCtor. Batavicor. vol. 1. confil. 142. item confi. 325. vol. 2. II. Deel confultat. 278. bladz. 542.
Zie de voorgaande confultatie.
II. Deel confultat. 279. bladz. 543.
Zie de voorgaande confultatie.
II. Deel confultat. 280. bladz. 543. ad Rubric.
Renten met wat geldt te losfen. Zie H. de Groot , Inleid, lib. 3. part. 14. num. 36. Van Leuwen Roomfch Holl. Recht lib. 2. part. 13. num. 2. 3.
II. Deel confultat. 281. bladz. 544. Zie hier voorgaande confultatie.
II» Deel confultat. 282. bladz. 544. Zie hier voorgaande confultatie.
II. Deel confultat. 283. bladz. 546".
Dat de voorfcr. conthoralen yryftaat te disponeren van hare



öpdeHÖLLANDSCHE.ADVYSEN, enz. 237
re goederen mutuo confenfu contrarie en in prejuditie van de voorfcr. houwelyckfie voorwaerden. Zie hier Lybrechts vertoog over het Notaris ampt 1. deel vui. hooft f. Schrassert 2. deel adv. 57.
II. Deel confultat. 284. bladz. 548.
Of men den veèrtigften penning fchuldig is. Hier moet de wet worden ingefien, die over het betalen van den 40. penn. geëmaneert is.
II. Deel confultat. 285. bladz. 549.
Met een nodeloofe ende captieufe eedt te mogen befwaren. Want den eedt is een fubiidiair middel, onnodig als buiten dien ymand het fyne kan bekomen.
II. Deel confultat 285. bladz. 551.
Citrd jus et nomen heredis. Cum hoe fit certum, quod qnicunque atPus, qui non alio, quam heredis animo expedire poteft, Me inferat gefiionem pro herede L. 20. ff 4. in fin. ff. de acquir. vel amitt. hereditat. quia non minus aclibus quam verbis voluntas Alicujus declaratur et fic ex rerum heredita* riarum yenditione locatione, nominum exacPione prafumitur pro herede geftio Mev. part. 4. decif. 173.
II. Deel confultat. 287. bladz. 552. in fine.
Mits van de infiitutie van 't proces van te voren of hangende den proceffe, geinfnueert zynde. Zie L. 53. § 1. jf. L.S. L. 20. cod. de evicPionib. al was het fchoon, dat hy het geweten hadde Brunnem, ad L. 7. C. de eviffion. num. 2. En moet deze denunciatie gerigtelyk gefchieden Carpzov. decif. 112.
II. Deel confultat. 288. bladz. 553.
Nademael bona gravata fideicommijfo mogen gegeven werGg 3 den



2-38 AANTEKENINGEN, enz.
den in dotem, ende daar door van de fubjeBie van reftitutie gekbereert worden. Secunduni jus Romanum indubitatum ejl, fcribit hic Abrah. de Pape, bona fideicommiffo fubjeBa libere in dotem dari poffe, neque dos et donatio propter nuptias fideicommiffo nunquam comprehenduntur, pr opter ea, quod liberi ratione dotis et donationis propter nuptias funt creditores fiuorum parentum et contra parentes eorum debitor es; deinde quia dos et donatio propter nuptias inter as alienum numerantur Nov. 39. cap. 1. in princ. Atqui legata et fideicommiffa non debentur, nifi antea omne as alienum fuerit deduBum: Ergo &c. Hodie alio modo obfervatur, ut quidem firn 1 li ter bona fideitommiffo fubjeBa posfint quidem in dotem dari, fed prius neceffarium eft, ut decretum Curia Plollandia five provincialis pracedat Papegay vol. 1. pag. 640, 6ia. Groenew. de LL. abrogat. ad auctent. Res qua C. Commun. de legat. et fideicommisf. II. Deel confultat. 289. bladz. 555. Als fyn voorfcr. recht verfuymt hebbende ende daar van mits fyn voorfcr. verfuym verftcken geworden zynde. Vide L? 35- ff- de condièP. indebit. L. 46. ff. de Regul.jur. et ibi Sande.
II. Deel confultat. 290. bladz. 557.
Dat de erfgenamen moeten geplant doen, het feyt ofte werck van den genen, daer van fy ook mediate erfgenamen zyn. L..14. ff. de diver f. et tempor, prafcript. plttra apud Barbos. in loc. communib. in voce Hares. § 1.
Ibid. bladz. 557. in fine.
Ofte aan de Heeren Staten ofte aen der felver gecommitteerde Raden ofte aen den Hove van Holland; mits de penningen daar van te procederen beleggende op vafte hypotheecqtten. Ziet bier Ilandleid. tot de hedendaegfe Regtsgel, r. boek pag. 110. II. Deel



©p de HOLLAND SC HE ADVYS EN, enz. 239
II. Deel confultat. 291. bladz. 559. Hoewel dat ook gedisputeert foude konnen worden, oft oock niet van de goederen by een weduwenaer ten tweeden huwelyk gebragt conjugi fuperftiti niet en foude competeren de geregte helft, fonder met een kindsgedeelte in conformité van de voorfcr. dispofitie L. hac Editlali by aldien foodanige conthoralen komen ten huwelyk te vergaderen fonder eenige huwelyckfe voorwaarden te maken &c. Confer. hic notata ad vol. 1. confil. 31. et confil. 47.
II. Deel confultat. 292. bladz. 563. Konnende in allen gevalle de meer der waerdigheyt en de opryfinge van den prys ofte eftimatie van een actie in de voorfcr. Compagnie &c. Zie het geadvifeerde by van den Berg Nederl. advysb. 4. deel confil. 32. pag. 85. in princ.
II. Deel confultat. 293. bladz. 567.
Si relatum reperiatur. Vide BarbosjE loc. commun. in yoce relatio ff 21 .•
II. Deel confultat. 294. bladz. 572.
Nullum effe tefiamentum, quodproponitur, ex eo conflabit, fi appareat, neminem eo teftamento heredem inftitutum effe, neque aperte neque ullis verbis inftitutionem ftgnificantibus. Hujus contrarium, ait hic Abrah. de Pape , apparet et qua diximus ad conftl. 2. vol. 2.
Ibid.
Ac primum demus adverfario, teftator em his verbis dicere,pfe bona omnia fua, qua reliqua funt, relinquere et dare Theodorico nihil minus quam his verbis poteft videri Theodoricus heres inftitutus aut ad hereditatem vocatus. Hac non videntur, fcribit hic Abrah. de Pape, procedere; quoniam per ditla verba cenfetur heres inftitutus; nam ut in
L. 15.



s4o AANTEKENINGEN, enz,
L. 15. C. de teftament dicitur, qualiacunque verba ad dedar an dam teftatoris voluntatem fufficiunt. Vide ditla ad conjil. 2. vol. 2. 'Ibid. bladz. 575.
Vult enim ffuftinianus, fi quid relitlum fit filio, alioquin her ede non inflituto, quicquid id fit, quantum que filium preteritum nee inftitutum videri, atque adeo tanquam eo prceterito, patris teftamentum initum effe. Nequa hcec videntur veriftmilia, ait hic Abrah. de Pape, ut oftenfum ad conftl. 212, 213. vol. 2. item ad confi. 72. vol. 1. et ad confil. 276. vol. 2. quibus adde conftl. 21. vol. 4. nee non conftl. 126. vol. 3.
II. Deel confultat. 295. bladz. 590. Nam remedium hoe, cum adipiscenda fit pofièftionis cum petitorio eodem tempore ac judicio cumulari ac fubftfterepoffe, cautum eft. Vide Doctores, qui fcripferunt ad § 4. Inft. de Interdict, et omnino Hoppium in comment. ad ditl. para* graphum, ubi fiufie de quaftione, quatenus petitorium cum pojfefforio cumulari pojfit, agit. uti et Dom. Schrassert 1. deel adv. 36. bladz. 2(5(5.
II. Deel confultat. 296. bladz. 597. Conf er. hic Voet ad tit. jf, de conjlit. pecun. num. 4. II. Deel confultat. 297. bladz. 609.
'Quo utroque probato in poffeffionem preftinam attor reftituitur. At enim, fcribit hic Abrah. de Pape , prater ipfam poffeffionem in fuper fruttus ■ funt addendi, omnis que utilitas intercepta, quee ah as ad dejetlum pervenire potuisfet arg. L. 4. C. unde vi juntla L. 1. ff 10. jf. de vi et vi ar mat. Hic tarnen obfervandum ejl, hoe inter dittum unde vi ad eos duntaxat pertinere, qui de fundis vel cedibus funt
de-



öïdï HOLLANDSCHE AÖVYSEN, enz. 241
iejeBi, hoe eft, de rebus immobilibus: caterum de rebus mobilibus locum non habere: quoniam ob res mobiles direpias accommodatur a&io vi bonorum raptorum pr. Inft. de vi honor. raptor. Verum poftea jus canonicum longe tutius ac firmius remedium ad recuperandam posfeftionem excogitavit fcilicet Can. Redintegranda 3. q. 1. quod datur tam de rebus mobilibus quam immobilibus; idque hodie in praxi ferme ubi que obfervari tra dit Gail lib. 2. obferv. 75. num. 10. Hoe namque coucurrit cum omnibus aliis remedils fpoliatoriis, et competit generaliter ei, qui injufle de posfeff one dejeftus eft. Praterea hoe datur contra omnem posfejforem bona vel mala fidei, cum et fine titulo poffidentem Faber cod. Ub. 8. tit. 3. defin. 1. Qua vero forma procedendi in hoe inter diclo in noftris tribunalibus obferv atur, late exponitur in libro formulario vulgo de Papegay vol. 1. pag. 112, 113. item in artic. 39. Inftrucl. Cur. Holland.
II. Deel confultat. 298. bladz. 610. Over het woord kinderen en hoe verre het felve gaat, handelt wytlopig Rudinger centur. 3. obfervat. 19. en confultaiien alhier pag. 339. et ibi not at a 6. deel pag. 150. 1. derde deel pag. 384. 4. deel pag. 553. Sande decif. Fr iftc. lib. 4.
5. def. 1. van den Berg Nederl. advysb. 3. deel conf 221. 126. 136. 157. 4. deel conf. 157.
II. Deel confultat. 299. bladz. 611. ,
Wel vermag te allegeren nieuwe feiten. Qiiodcunque enim permiffum eft partibus in prima inftantia poft litem conteftatam, id Mis quoque permiffum eft in inftantia appellationis. Quia appellatio reducit caufam ad tempus litis contefiata, nee judex de alio cognoscere poteft, quam quod per appellationem ad eum fuit devolutum. Exceptiones igitur dilatoria in inftantia- appellationis opponi nequeunt L. 13. C. de pro-
H h ctt-



2.\z AANTEKENINGEN, enz.
curator, nift de novo emergant, vel in notitiam demum veniant aut totum proceffum reddant nullum L. 24. C. eod. tune enim poll litem conteftatam etiam opponi pojfunt, modo quis juraverit, eas tune demum in notitiam pervenijfe C. 4. x.de Except. Landr. der Graeffch. Zutph. tit. 5. art. 12. II. Deel confultat. 300. bladz. 616.
Sulx dat alhier oock uyt kracht van de voorfcr. claufule 't recht van naeftinge de erfgenaemen toekomt. Adde his ditla fupra ad confil. 68.
Ibid.
Dat de naefte in "t geftachte alle ende yder een, die het bekoftegoet foude willen benaderen, zyn te prefereren. Vide Voet ad tit. ff. de Lege commijfor. num. 30.
II. Deel confultat. 301. bladz. 620. Alfoo oock regulariter niet werden geextendeert de cafu ad cafum. Vide hic Oldrad. conf. 21. Fusar.^ fideicomm. fubftit. quaft. 460. num. 1. Recle hic additur, regulariter, nam hoe vulgar e ditlum, fideicommiffa funt ftritla interpretationis, tune ceffat, quando ex verbis teftatoris aha mens 1 poteft colligi, qua ma gis pravalet in ultimls volunt atibus et ad quam judex maxime debet attendere. vide L. 5. f. de reb. eor. qui fub tutel. E 3. C. de liber. prat erit. L. 47. f. de legat. 1. L. 57. § 1. jf. ad SCt. Trebellian. L. 19. L. 30". § 1. ff. de condit. et demonftreat. Menoch. de prafumpt. lib. 1. prafumpt. 26. AfflitP. dec. 44. prat. de interpret, ultim volunt. num. 219. fol. 153. Mantic. de conjetlur. ultimar. volunt. lib. 3. cap. 3.». 1. Et ratio eft, quia lex non verbis fied rebus magis imponitur. L. 2. C. commun.de legat. et certe eft indignum ob inanem verborum objervationem irritas fieri tabulas et judicia mortuorum L. 15. C. de teftament. Inde multoties a cortice verborum receditur,
quan-



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 543
quando de menie teftatoris conf are pot efi L. 18. § 3. ff. de inftrutt. vel inflrument. legat. Peregrin. de fideicomm. art. 11. Mantic. diB. Ub. 3. cap. 5. n. 1.
II. Deel confiidtat. 302. bladz. 621.
Van gelycken fioo vermach een Verhuyrder fyn huyrman mede by verfcheydene gelegentheden verfloten binnenstyds. Hic notandum, quod quoties ob neceffttatem fupervenientem ante tempus locationiprafinitum expellatur conductor, toties pro parte remittenda fit penfio et finita necejfitate res con* duBori refiituenda. Ratio prioris eft, quia pro parte ufius rei fuit ademt us, hinc etiam penfio pro ufiu folvenda ex parte eft remittenda. Ratio pofterioris eft; quia cesfante caufia expulfionis, qua erat tempor aria, priftinum jus revivixit.
Ibid.
Indien my daar toe geen oorfiaek geeft. Tres igitur funt in primis caufa, ob quas conduBor expelli potefi; ji fcilicet locator ipfe opus habeat re locata, vel res refectione indigeat, vel etiam conduBor. eadem abutatur L. 3. C. locat. Qjiid fi vero huic Legi tertia. locator renunciaverit? Resp. hac renunciatio non habet hunc effetlum, ut etiam ad cafum, fi conductor re abutatur, extendi poftit, quia alias tali paBo ad delinquendum invitaretur, quod jura vetant. Quoad alios vero cafus renunciatio diB. L. 3. C. locat.fubftftit Carpz. part. 2. decif. 137. et part. 2. conft. 37. defin. 7.
II. Deel confultat. 303. bladz. 625.
Quia qua in continenti fiunt, cenfentur inesfe. Junge ea, qua notata funt fupra ad confil. 5.
Ibid.
Res in averfone emta, f non dolb venditoris fatlum fit, ad periculum emtor is per tinebit, etiam ft res adfignata non fit. Eodem faciunt diBa ad vol. 1. confil. 207,
Hh 2 11. Deel



244 AANTEKENINGEN, enz, II. Deel confultat. 304. bladz. 630. Nadien hereditatem dividentes, ft non proteftantur, fideicommiffo videntur renunciare Fob. eadem defin, 12. ». 16. pro L. quoties aclus. Lege. Qpotiens ob omnibus, et vide pro major e intellellu hujus dispojitionis Perez. in cod. tit. de fi• dei co mm. num. 24, 25.
II. Deel confultat. 305. bladz. 633.
So is V, dat ik verftae, dat in defen concurfie Bronckhorft boven alle andere moet werden geprafier eert. De qu<zflione quatenus venditor in re vendita aliis creditoribusprceferri debeat vide late de nagelaten Wercken van Mr. Piet. JBort lib. 11. tit. vu. obferv. iv.
Ibid.
Soo dat hy daar van is pleno jure dominus. Dit onderfielt en zeker zynde, konde dit goed niet inden defolaten boedel getrokken worden, want in een veriaeten of infolventen boedel niet getrocken konnen worden goederen, die daar in wel gevonden worden, maar aan een ander in eygendom toekomen. Zie Recht van Roerm.part. 4. tit. 12.§ 1. num. 1. Landr. der iv. Bovenampt. in het Quaft. van Nymeg. 'tit xxvii. art. 1.
II. Deel confultat. 306. bladz. 634.. Dat na de rechten van Ooft-Vriefiant de goederen van A moeten aen tween werden geklooft. Verflae dit van de goederen in het Ooflfriefche gelegen.
II. Deel confultat. 307. bladz. 636". Maar heeft de moeder alleen. Et muiier promittens ac principaliter contrahens non cenfietur peculiari aliquo privilegio alicujus Senatus Confulli gaudere; vide plura apud Barbos. in loc. commun. in voc. muiier. § x,
II. Deel



•p de HÖLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 345
II. Deel confultat. 308. bladz. 639. Ende al is V wederom, dat foodanige revocatie noch wert geadmitteert cum lapfu decennii, videllcei, ut duo ifta copulative concurrant, nempe revocatio et lapfus decennii. Huc pertinent, qua late notavi ad vol. 1. confultat. 89.
II. Deel confultat. 309. bladz. 641. Synde de plaetfe daer het delitP is gecommitteert na rechten van fui eken kracht, dat na de gemeene befchreve rechten andere Rechters, die of ten aenften van des delinquants of geboorte, of woonplaat fe, jurisdictie tegen den delinquant fouden willen of konnen fonderen, den felven na de plaetfe van 't delitP daer toe verfogt fynde, moeten remitteren. Nota hic ex Abrah.de Pape,' Quod jure noftro remifftonesr eorum ■non fïant nift exurbanitate, non ex neceftate. Groenew. de Legib. abrogat. ad authentic. Qtta in provincia C. ubi de criminib. agi oport. n. 2, 3. Iiujusque conftitutionis earedditur ratio, quia non omnes fumus fub uno Principe, quemadmodum Romani, fcque par in parem non habet imperium. Ergo multo minus judex alterius territorii, qui ejl fub alio Principe, ad hoe cogi poteft. Quin etiam olim ne apud Romanos quidem remifones reorum fuerunt ex neceftitate, quamvis fieri folerent arg. L. 7. jf. de cuftod. et exhib. reor. At poftea per conftitutio/tes novijfmas Justinianus eas ad necejftatem juris traxit Nov. 134. cap. 5. et Imp. hoe omnibus magiftratibus indixit; idque ut poenaexigatur in eo loco, in quo crimen admiffum efi: deinde ut illi, qui per delirium funt la ft eorumque heredes, quaft damni illati aliquod fiolaüum confequantur. Ibid. bladz. 642.
Van prorogatie van jurisdictie niet mogen behelpen. Zie hier Middel ant aanmerek. op Vroman de foro competent, bladz. 34. Voet ad tit.fi. de judic. num. 70. 11. Deel



s46" AANTEKENINGEN, enz.
II. Deel confultat. 310. bladz. 643. ad Rubric.
Alfchoon geapprobeert zynde, mach egter tot fupplement worden geageert. Vide Voet ad tit. ff. de inofficiof. teftament. num. 69.
Ibid bladz. 644.
Geen otProy des Heer en Staat en hebbende. Zie hier Hug. de Groot Inleid, lib. 1. cap. 15. Bort de feudis en andere. II. Deel confultat. 311. bladz. 645.
Na de gemeene befchrevene rechten de kinds kinderen en de verdere defcendenten onder de naem van kinderen werden verft aen. Ziet hier voren bladz. 486. en het geene aldaar genoteert is.
II. Deel confultat 312. bladz. 647.
Quod ex conftderatione debitarum circumftantiarum civiliter non debeat intelligi. Et jujlum eft contrahentium voluntatem magis quam verborum conceptionem infpicere L.fin. C. qua res pign. obligat. L. fed celjus 6. § ft fundus 1. ff. de contr ah. empt. L. Semper in ftipulationibus 34. de R. J. Cum in contra&ibus veritas rei magis quam fcriptura perfpici debeat L. 1. cod. plus valere quod agit. Vide Doctores ad alleg. L. 34- de R. J.
II. Deel confultat. 313. bladz. 649.
Ende infonderheyt niet fonder te ftellen of fuffifante borge offufffante hypotheecq. Vide. Commentator, ad tit. ff. de adminiftrat. et pericul. tutor. et curator, et Sim. van Leuwen Roomfch Holl. Recht pag. 97. num. 8.
II. Deel confultat. 314. bladz. 651.
Ende zullen by de voorfcr. weduwe of kinderen van den voorfcr. B. moeten geallegeert werden fuffifante redenen, V zy' duytlandigheyt , minderjaarigheid of andere. Nam quotiescunque quis ex necejfitate abeft, toties contra dam-



©pdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 247
mm, quod per abfentiam contigit, reftituitur. Et ratio hac ejl, quia prator iniquum exijlimayit, Mos, quibus nulla poteft imputari culpa vel negUgentia, rebus fuis ob abfentiam debere privari; taks funt vero illi abfientes, qui vel ex publica neceffitate velprivata abejfe compelluntur. Non enim negligentibus fubvenitur, fed neceffitate rerum impeditis L. 6. ff. ex quib. cauf. major. Et abejfe quis dicitur ex neces-
fitate, non voluntate L. 26". in fin. Jf. eod. Refli-
tuendus ergo abfens reipublica caufa L. 4. princ. ff. eod. quorfum et abfentia ftudiorum caufa referturL. 28.pr. ff. eod. Horum enim abfentia neque ipfis neque aliis damnofia esfe debet L. 140. ff. de R.Z. —- Pariter rejlituuntur abfientes ex caufa legat ion is quamvis fialtem in municipio miffi L. 8. ff. ex quib. cauf. major. Idem in militibus L. pen. ff. eod. Ad privatam nee effit atem referendum, fi quis in fervitut e fuerit detentus L. 11. ff. eod. Si fuerit in hojtium potefiate L. 14. ff. eod. Si quis jufio metu deterritus ab fuerit L.^.ff. eod.
Quod axioma procedit in quovis damno per abfentiam contingente; verbi gratia, fi acPioni ejus prafcriptum L. 1. § r. ff. eod. Si contra abfentem ju dicat um L.30. § fin. ff.eod. Si quis in bona ipftus fit immisfius L, 15. §. 2. ff. eod. Si ob abfentiam heredi tas non adita L. 3 o.pr.jf. de acquh\ vel amitt. heredi't.
Quo.d axioma etiam procedit, licet alter, contra quem reflitutio petitur, pariter reipublica caufa ab fuerit, modo reflitutionem petens fuerit in damno L. fin. ff. ex quib. cauf major.
Limita hac, fcilicet fi quis fine dolo ab fuerit, dolus enim excludit necejfitatem; hinc, qui dolo malo diutius abeft, licet ab initio abjit reipublica caufa, non reftituitur L. 4. ff. eod. Pariter ft adfeélaverit hoe, ut abeffet reipublica caufa 'vel et f maturius profeBus, ceffat reftitutio L. 5. ff. eod. Js enim dicitur abejfe reipublica caufa, qui non fui commodi caufa,
fed



248 A A N T E R E N I N G É èfe.
fed coatlus abeft L. 36". ff. eod. Idem in transfugis L. 14. ff. eod. Limita etiam, modo damnum, etiam fi quis reipublica caufa non abfuiffet, nihilominus eontigifjet, fic enim cefifat reftitutio, cum non per abfentiam fit lafius L. 44. jf. eod. II. Deel confultat. 315. bladz. 652.
Maar ook te ftellen fuffifante cautie. Ziet hier van met meerderen Peckius de teftament. conjug. lib. v. tit. 24. num. 4. Radelant decif. 74. num. 8. Carpz. defin. forens part. 3. conft. 13. defin. 12, 13. Guid.Pape decif. 248. Chassan ad confuet. Burgund. rubr. iv. 8. 6. Van den Berg Nederl. advysb. 3. co»/ 189. pag. 509. *»
Gemerckt ook, d; voorfcr. cautie achtervolgens de befchreven Rechten en de notoire obfervantie van dien, by den teftateur aen den ufufruHuarius niet en kan werden geremitteert. Dit obtineert in Holland en in Gelderland Voet ad tit. f. ufufrucP. quemadmod. cav. num. 9. Lantr. van Veluw. cap. 27. art. 4.
II. Deel confultat. 316. bladz. 6*53.
't felve gehouden moet worden pro cafu omijfo, dewelcke mitsdien gerelinqueert is dispofitioni juris communis fiatutarii. Relfe fiatutarii. Hoe efi provincialis vel municipalis non Romani, uti probant Coren obf. 30. num. 64. et feqq. Mantic. de tacit. et tit. 9. num. 12. Gamm. dec. 193. num. 6. et decif. 314. num. 6. Siquidem tmusquisque in cafu omijfo prafumitur fe continuiffe intra cancellos fiatuti vel confuetudinis; dum hac jura infiuuntin omnes dispoftiones fub ditorum : nifi nuncupatim aliud dixerint Chassan. ad confiuetud. Burgund, rubr. 4.. § 2. in verb. Selon la generale confiime num. 1. Maxime vero in caufis dot a li bus, qua exprejfam et fpecificam fui mentionem exi-
gunt



© f de HOLLANDSCHË ADVYSEN, enz. 249
gunt Teck. de Teftament. Conjug. lib. i. cap. 6. num. 3. Plu* ra vide apud Schrassert c£/èn». 251. Ibid.
Ende daeromme ook in dubio pro communione moet worden gejudiceert. Neoftad. de pacl. antenupt. obf. 23. Qiwd ipfum refpondet regula, qua ditPat, quoties certo non conflat, quid atlum fit, fervandum effe, quod in regione frequent atur L. 34. jf. de R. J. L. 31. ff 20. ff. de adilit. Edict. L. 6. ff. de Eveclion.
II. Deel confultat. 317. bladz. 6'58. ad Rubric.
Defenfte van fyn perfoon, is een yeder geöorloft. Non tantum licita, fed et pracepta, adeo, ut f quis, cum j'efe defendere pojfet, maluerit occidi, in Deum pee eet, qui cuivis homini vita fua curam demandavit, quam abjicere et eam arbitrio protervi hominis profundendam exponere nequit Grotius, Osiander aliter Ziegler.
Ibid.
Overfulcx hy Suppliant, alwaer 't, dat hy de fteke hem al gegeven hadde, aen den nederflach niet fchuldig foude zyn. Cum hoe ft res extra omnem dubitationis aleam poftta; Aggrefforem vitam noftram injufte appetentem impune occidi pofte, modo aliter periculum effugere non poffumus L. 4. L. 45. ff 4. ff. ad L. Aquil. L.3.f. dejuftit.etjur. L. 1. ff 27.jf.de vi et vi armat.Ordin. criminal. art. 140. Interim tarnen ju dici probe obfervandum eft, aggrejfonum magnum ejfe diverfttatem et difftmilitudinem, qua ex circumftantiis perfonarum earumque jlatu et conditione nee non armorum genere: Item ex infultuum, loei, temporislac facli qualitate colligitur, ita ut modo vehemens, modo levior et remis fior ftt aggresfo, ob quam facilior etiam falutis expedienda ratio effe poteft; proindeque non quivis infultus juftam metus, doloris, aut via caufam prabet, nee ab ordinaria caufa excufat. I i JLDeel



250 AANTEKENINGEN, enz. II. Deel confultat. 318. bladz. 659. Ende dat een geaggrejfeerde niet gehouden en is te vlugten , als hy met een -mes cominus bevochten wort. Potius ac reêtius, fcribit hic Abrah. de Pape , quis dixerit, agresfum teneri fe in fugam conjicere: fhiamquam hic JCtus contrarium Videtur jtatuere ; et Ant. Perezius ad tit. cod. Qiiando lic. fe fine judic. vindicar. num. 3. dicat, fugam ejfe valde ignominiofam in homine nobili; in quam fententiam quoque defcendit JCtus in confil. Batavic. vol. 3. torn. 2. num._ 4. in confil. 11. Ad quod dicimus, hanc non effe redam ignominia opinionem eamque ab omnibus, qui virtutem et fapientiam fedantur, ejfe.afpernandam, ficuti rede ac dode demonjlrat magnus H. Grotius de jur. bell. ac pac. lib.2. cap. 1. § 10. fiub num. 3. Nifi forte agreffus fuga fibi non posfit confulere, eaque cum maximo vita periculo fuerit conjunda, qualis eft illa apud Virgil. lib. <.AEneid.
Fesjique fub ipfum.
Finem adventabant levi cum fanguine nifus.
Labitur infelix. Addatur Gail lib. 2. obfervat. 110. num. 15, 16. utrum vero, cum quis hominem occiderit, hoe ad defenfionemvita fua feciffe prafumatur, vide JCtum in confil. Batavic. vol. 6. conjil. 3 3. Item, an minans, qui aliquem occidit, prafumatur fui'fie agreffor, extat in confil. Batavic. vol. 3. torn. 2. conf. 167. num. 7. Amplius utrum exceffusinmoderamine inculpata tutela poena ordinaria fit puniendus vide JCtum in confilio. vol. 3. torn. 2. Praterea, an ex genere armorum animus occidendi cenfeatur adfuijfe, confule JCtum in conftl. 41. num. 2, 3. vol. 3. torn. 2. Et denique utrum poena ordinaria legis Cornelia locum habeat, fi vulnus lethale non fuerit infli&um, et homo tarnen fit mortuus, late docet JCtus in conftl, 55. vol 3. torn. 2.
Ibid



op de HOLLANDSCHE ADVYS EN, enz. 25*
Ibid. bladz. 660.
IVaer benevens voor hem fuppliant noch militeert, quod homicidium calore iracundia vel dolore perpetratum, non puniatur poena ordinaria, ant morte. Et hoe demum, ait hic Abrah. de Pape, tum admitti debere exvftimamus, fi dolor juftus et caufia impetum concitaverit; ui Ji verbi caufia vir uxorem in adulterio deprehenderit: quo cafu rion punietur poena ordinaria legis Cornelia de ficariis, fied relegatione: quia dijficile efi juftijfimum dolorem temper are L. 5 8. § 8. pp. ad L. Jul. de adulter. Namfi absque caufia, qua iracundiam movit, quis aliquem occiderit, tum nullö modo poena ipfi erit remittenda, cum atlio irati plane fit volunt aria. Non obloquitur; Quod per iram et inconfiulto dolore fit, calumnia carere: et proprie dicitur non fieri dolofie et ex animo, quodper iracundiam committitur. Aristoteles lib. 5. Et hic cap, 8. Quandoquidem dicimus hoe verum ejfe in jufto dolore, qua iracundiam concitavit; quomodo etiam intelligendus Plato lib. 3. de legib. et conventt juri divino, ut patet ex Deutoron. cap. 19. vers 4. 5, 6. ubi Deus afylum aperit homicidls, qui per iram et per imprudentiam aliquem occiderunt, ut tuto ibi fint, neque ab ullo exinde posfunt avelli. Quam ob rationem non fine caufa veteres JCti refponderunt, contr aclus calore et iracundia celebratos ejfe irntos ac nullos in L. 9. princ. f. de public, et vetligaL
Ibid.
Gelyk ook voor hem 'militeert, dat hy is beneden fyn 25. ja beneden de 22. jaren fiyns ouder doms, en dat narechten minor 25. annis in delitlo homicidii mitius quam ordinaria poena puniendus fit. Sane fcribit hic Abrah. de Pape , poena propter homicidium, ei qui ferme viginti duos annos jam attigit, non efi minuenda, ut recle refponfum eft ab JCtis in confi. Batavic. vol. 5. confil. 62, 63, <54, 65. Neque no-
li 2 bis



s52 AANTEKENINGEN, enz, bis puber em ob oculos fpargii L. i. C. pi adverf. delitP. ubi dicitur, minoribus in deliciis Juccurri, ut poena lib er ent ur Resp. eam L. non poffe intelligi de hornicidio, furto ahisque deliciis atrocioribus, qua contra jus natur ale, leges civiles ac dolo a malo propofito committuntur L. 27. § 1. f. de mi* norib. Qpippe in lus aliis que [imilibus nulla atatis excufia* tio admitttlur, neque adverfus ea minor es reftituuntur; neque andiuntur HU, quid urn leges invocant, adverfus earum pracepta delinquunt arg. diB. Leg. 1. Atque hoe noftro cafu agitur de hornicidio a minor e 25 annis commiffo; Ergo &C. Aliter tarnen obfervat ur in pueris, qui licet delict um immane ac grave commiferint, tarnen pcena capitali non (int pletlendi, fed longe mitiori; imo ne quidem membri mutilatione. Quomodo tenet Jul. Clarus pratl. criminal lib. 5. fèntenL ff fin. quaft. 6b. uum. 2. quem etiam fequitur Busius ad L. 37. num. 1. ff. de minor. Hoe tarnen ex judicis arbitrio pendere exiftimat Menochius de arbitrar. judic. quaftion. lib. 2. cent. 3. caf. 329. num. 2 , 3 , 10, 14. quam* quam longe verius ft, id juris necefftati fubjeilum effe; quam fententiam etiam ampletPuntur Gomezius variar. refolut. 103. cap. 1. num. 61. unde non immer ito JCtus in L. 16. § 1, 2, 4. ff. de peen. refpondit in conftliis, conftderandum effe caufam, perfonam, locum, tempus, qualitatem, quantitatem, evenium, qua omnia maxime in deliciis quoque locum habere debent, pcenasqtie vel augent vel minuunt. Quo pertinet Mud Quintiliani L. 6. Injlitution. Orator, cap. ii Atrocitas, inquit, c res cit ex his, quid fatlum fit, a quo, in quem, quo animo, quo tempore, quo loco, quo modo: qua omnia inünitos anfraclus habent. Ibid.
Ende leftelyk mede concurreert, dat hy bewefen is foo hoog befchoncken te fyn, dat hy niet regt gaen konde, ende by



opdeHOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 253
gepermitteert accident daer toe geraekt is, en niet gewoon en is dronken te drinken. Ideo, ut jam in pracedentibus ditlum efi, fcribit hic Abrah. de Pape, quoties iratus injuriis et caufia non fuerit provocatus, neque nihil ab intrinfeco ipfi eveniat, totum, quod peccavit, fibi debet imputare: cum fecus id obtineat in ebrio, quoniam vinum mentent expellit, atque extrinfecus aliquid accidit. Quapropter hic JCtus cum aliis in confil. Batavic. vol. 3. torn. 1. confil. 127. et in confil. 292. vol. 4. concludit, fed male, eum, qui ebrius homicidium commifierit, non ejfe puniendum: Et fi puniendus fit, hoe fieri debere poena axtraordinaria. Enimvero breviter dicimus, nihil aliud ebrietatem effe quam infaniam yoluntariam: nee minor efi in furore, fed brevior Seneca epift. 83. Hinc recle hodie eft conftitutum , ut ft quis hominem occiderit, quia culpa hoe crimen pracedit, homicidam ne quidem a tanto, multo minus a toto excufari: idque ut vitium in his regionibus minus frequens, malorum inde provenientium occafio evitaretur. Ita tenent Damhouder prax: crimin. cap. 48. num. 20. Gudelinus de jure novijf. lib. 5. cap. 17. num. 7,8. Bronckhorst cent. 4. ajfert. 83. Adde his Edict. Caroli V. ann. 1531. Unde apud nos non habet locum illud, quod extat apud Plato//£. 1. de legib. et Quintilian. Lib. 7. Inftitut. Orator, cap. 5. ebrietatem non minus quam ignorantiam excufationem mereri. —■ Huc usque Abrah. de Pape , vide hic etiam Groeneweg. de legib. abrog. ad L. 6. § 7. jf. de re militar. Et hac de quaftione], quatenus inebrietatus fit puniendus, dicendum videtur, ut iis, qui quotidie quaft fe vim ingurgitaverit, atque ita fiepius aliquid, quod publica vinditla coerceatur, dignijfmum facere fuerit folitus, certeejl puniendus; Hunc enim, f quando madidus vino alterum neci dederit, ordinaria pcena nemo facile eximet. Dolo
li 3 enim



254 AANTEKENINGEN, enz.
enim occidiffie erit cenfendus. Ex gr. Titius, homo ébrioluS Je nimia vini copia oneratum ad qua fcelera efficienda novit paratijjimum. Propter injurias verbales realesque jam fiapius dignas folvit pcenas, maxime tandem inebriatus in fumma mentis alienatione mevium occidit. Nam quafo extraordinarie erit puniendus'? minime vero, fcelus commifit gladio ultore dignum homo pefftmus. Vide Carpz. pratl. crimin. part. 5. num. 46. Gail lib. 2. obf. 110. num. 29. Damhoud. pratl. crimin. cap. 84. Matth. de criminib. proleg. cap. 2. et ad lib. D. 48. tit. 18. cap. 4. — Ordinariam poenam et in Ulo exercendam arbitr ar er, qui ut impune magis alterum enecare pojfet, fefe vino fepeliverit. Prameditatis enim malitioforum hominum deliciis et fraudibus afiylus nullus reliclus. Confer. Menoch. de arbitr. judic. quaftion. lib. 2.caf.<$26. Qttomodo autem eb riet as apud judicem fit probanda, inquirit Carpz. ibid num. 60. Hac igitur funt certa. Sed quafitonis cardo in eo duntaxat ver* titur, anverbi gratia fempronius homo vita integer fc el er is* que purus, extraordinaria coercitione, vel feveriore legis Cornelia poena dignus fit exiftimandus, fi cafu quodam fortuito liberi patris rore efferatus ohvium fibi Cajum illuc miferit, unde quemquam redire negant. Extraordinaria eum effe puniendum, adfirmare non dubito. . Cum enim dolum, qui fane ut poena obtinet capitalis, necefarium in hornicidio eft requifitum, adhibmjfe non pojfit prafiumi, aquitatis ra* tio omnino videtur ejfiagitare, ut aliquid hic detur mifieri* cordia, ut poena Mum maneat judicis arbitrio temperanda. Hadriani Imp. verba fiunt in L. 14. ff. ad Leg. Cornel. de Sicar. In malitiis voluntas Jpeclatur non exitus, de qua lege Frijia academia decus ]. Cannegieter ad Collat. Leg. Mofaicar. et Romanar. Tit. 1. § 7. In homuidio per culpam et lasciviam dato ordinariam fape cejfaffe pcenam often-
dit



op de HOLLANDSCHE ADVYSEN, enz. 255
dit Hueer in prakt!, ad tit. jf. de Sicar. Nonne itaque eo magis erit ftatuendum, capitalis pcena renrifjionem in noflro cafu effe concedendam? Nonne homicidium hoe videri poteft cafuiquodammodo imputandum,prafertim, ubi fempromum generoftoris vini vir es ignoraffe etfortiffimis ad cpmpot andum invitationihus, uti plurimum evenire quotidiana nimi- ' um docet experientia, quaft coatPam mentis alienationem fuiffepaffum ftatuamus? ft quis autem prafracle adverfetur, injpiciat velim L. 6. § i.ff. de re mi Ut ar. L. 11. § 2.. jf. de poen. Tiraquel de pozn. temper, cauf. 6. num. 1. Mascard. de probat. lib. 2. concl. 579. Farinac. prax. crimin. torn. 3. quaft. 93. a quibus divortium facit Sim. van Leuwen, in cenfur. forenf part. 1. lib. 5. cap. 1. num. 33. confer prater ea, qua de ebriorum injuriis docuit Voet ad tit. f. de injur. adde Carpz. part. 1. quaft. 45. num. 58. quaft. 18. num. 58. quaft. 18. num. 42. Sim. van Leuwen in cenfur. Forenf. lib. 5. cap. 25. num. 5. atque in ejus proceff. crimin. p. 8. in. fine pag. 238. ubi fententiam improbat, qua magiftratus Delfenfis A. 1651. homicidium db extreme ebrio commiffum, morte punivit. — Adcurata autem a judice eft habenda circumftantiarum ratio, ne fcilicet fub ebrietatis velo fiagitia committantur ab iis, qui cives cenfentur honeftiores —■ per ebrietatem fe excufat improbus adolescens Lyconides apud Plautum in Aulul. acl. ^.fcen. 10. vers 14.
Eu. Qiiid tibi ergo meam me invito taclio eft? Ly- Quia vini vitio atque amoris feci Ev. homo audaciffime f
Cum inftacne te oratione huc ad me adire aufium impudens.
Nam ft iftuc jus eft, ut fi tu iftuc excufare poffies,
Luce clara diripiamus aurum matrimonis palam;
Poftia, ft prehenfi fimus, excufemus ebrios
Nos feciffe amoris caufa •
Bi-



IS6 AANTEKËNÏNÖËN, enz.
Rigidior hac in caufa videri pojfet Carolus V. qui gra* eorum legislatores fecutus A\ 1531. in Ediclo et hac propofuit. — Doodflagers uit dronkenfehap moeiten, en om dronkenfehap en om doodilag beyde geftraft worden, atque A. 1545- om te remediëren ende te verhoeden hebben wy geordonneert, ende exprefïelyk bevolen, den Hooftlieden van onzen fecreten Rade, dat wy rieden van nu voortaan goede ende fcherpe toezicht nemen op de doodllagen, ende andere delicten, die door dronkenfehap gefchieden zullen : zoo wanneer de delinquanten daar van remiffie begeren zullen: ende doen aantallen, ende apprehenderen de geene die in dronkenfehap gedeHnqueert hebben, doende defelve panieren ten exempel vaii een ygelyken. Vide Corn. Cau Groot Placaatb. vol i.pag. 383. atque ampliatio Ordinum yol. 3. pag. 599. fed et hoe de ebriofis, quibus fummo jure duplicem hanc poenam prafcripft Imperator, videtur exponendum. Etenim tune erant tempora, quibus ad fcelera ex ebrietate promanantia fepifjime compescenda, remedus erat opus feverioribus. — Vere enim dixit Symmachus lib. 1. Epijl. 13. Tantum denuo legibus feveritatis addendum ejl, quantum flagitia creverunt conf. L.16. § 10. jf. de poen.
Ibid. bladz. 662.
En dat die geene; die in fubmijjie komt gratie behoort ie gewerden. Zie hier Utrechtfe confultat. 3. deel conf. 4.2.
Einde van het Tweede Deel.