Boekbinderij
kloosterman!
TEL, 23 41 62 - A'DAM i






t> E
BELEGERING en VERDEDIGING
VAN DE
WILLEMSTAD.






d e
BELEGERING en VERDEDIGING
van de
WILLEMSTAD,
in maart mdccxcih.
beschreeven door
PIETER van OLDENBORGHj.
Secretaris en Penningmeester der Steede ta Landen van Willemjlad.
met afbeeldingen.
te dordrecht en amsterdam , bij A. BLUSSÉ en ZOON en J. ALLART.
M D C C X Cl II*






VOORREDE.
Ik heb bij de uitgave van dit Werkje niets te 'zeggen , dan alleen dat ik hetzelve met alle getrouwigheid heb zoeken famentefl'ellen, en zo veel
mogelijk nauwkeurig de waarheid te boeken.
Wat ftijl en taal betreft: voor het gebrekkige hierin, verzoeke ik verfchoning, alzo het mijn gewoon werk niet is, voor de Drukpers te fchrijven.
Ik twijfel geenszins, of het Publiek zal voldaan zijn, over de keurige Afbeeldingen, die alle juist en naar waarheid zijn, welke de Uitgeever, volgens Plan van Inteekening, in dit werk heeft geplaatst ; zo wel als over de meestal zeer gelijkende Silhouetten van de Heer en Opper-Officieren, welke geduurende het Beleg in de Willemftad zijn tegenwoordig geweest, —— Omtrent deeze laatfle hebben wij alleen te zeggen, dat wij tot ons leedweezen in den beginne niet konden bekomen , hei} Silhouet van den Heer Kapitein-Ingenieur BERGH, alzo zijn Wel Ed, Gejir. zeer fpoedig naar 't Lelt ger



ii VOORREDE.
ger vertrokken is. Ondertusfchen wierden, om dat men vreesde hetzelve niet te zullen kunnen bekomen, de 2 Plaaten met de Portretten vervaardigd , en deeze bereids afgedrukt zijnde, ontfing men nog de welgelijkende Silhouet van welgem elden Heer bergh. ——— En deeze van een man van zo veel verdiensten, hier niet te misfen, zal zekerlijk aangenaam zyn aan 't Publiek; waarom wij dezelve , als daar toe geene gefchikter plaats wettende, hier onder laten volgenv
NAAM-



NAAMLYST
DER
INTEEKENAAREN.






NAAMLYST
DER
INTEEKENA AREN.
A.
.Aalsburg (Gofe van) te Bleskensgraaf.
Abrahams (Wed. W«.) Boekverkoopfter te Middelburg. 6 Exemplaren.
Abrahams (Wed. J.) Boekver koopfter te Middelburg.
Ackermans (Pieter) Kiezer te Middelburg, Best pap.
Agé Cde) in 's Gravenhage.
Agé (J. P- Jacobs de) Boekverkoper in 's Gravenhage, 5 Exemplaaren.
Alderwereld (Rugier van) van Rozenburch.
Alexander (M. S.) te Amft.
Alphen (Mr. C. van) te ütr.
Alphen (de Wed. van) Boekverkoopfter te Amft.
Alphen (J. van) Luitenant in 't Regiment van den Gene taal Majoor deBons.Best pap.
Amiabel (D. N.) Koopman in 's Gravenhage, B?st pap.
Anemaet (...) Schout, Rentmeester en Secretaris, van de Ambachtsheerlijkheid Geersdyk en Wisfekerke.
Anemaet (C.) Penningmeester te Ooltgensplaat.
Annaland (Gilles van St.) In de Willemftad.
Arkerbout (Wed.) te Nieuwenhoom.
| Asfer.delft (Jonkvr. E.) A. B. Best pap.
B.
Baak (P. M. van) S.S.Theol. Stud. te Utrecht.
Bakker en Zoon (A.) Boekverkoper te Schiedam , 2 Exemplaaren.
Barentfe (J.) Boekverkoper te Amft.
Barreveld (Mr. J ) te Utrecht. Barry (J. Rabie) te Amft. Best pap.
Bax (C.) Jansz. in de Oudraad en Schepen te Dordrecht.
Becker (J. F. W.) Kapitein onder de Artiilery, ten dienfte van deezen Staat.
Bedet (...) Procureur te Sas van Gend.
Beelaerts (Mr. Pieter) Vryheer van Blokland, Raad en Burgemeester der Stad Dordrecht, Best pap.
Beek Fd. Zoon (Pieter)
Bell (H. de) Boekverkoper te Bergen op Zoom , 3 Exemp.
Bennelle (. •) te Amft. Best pap.
Bentink (Petrus Curtenius) te Amft.
Bergen (Cornelis van) te Rott. Bergen (C. van) in 'sGravenh. Bergman (L.C.) te Rotterdam. Berntrop (D. F.) Boekver** 2 koper



2ii NAAMLYST DÈK.
koper te Amft. i Best i OrJ. pap.
Bei/erley (J.) Stads Medecinaj
Doftor te Willemftad. Beynum (J. van) Boekverkoper
te Does '/orgh. Bilt (Willem van der) Raad
der Stad Goes, Best pap. Bilt (Boudewyn Verfclewel van der) Bailluw der Stad Goes, Best pap. Bisdom van Vliet (M.) Raad in de Vroedfchap en oud Burgemeester der Stad Gouda, Best pap. Blecourt (Mr J. de) Commie< van s Landi Magazynen te Coeverden. Boddaert (Mr. C. J. v. d. Helm^
te Middelburg. Boer (Aient) Chirurgyn ti
Viaardingen. Boers J. Z. (J.) Raad in di Vroedfchap en Reg. Schee pen der Stad Gouda,Best paf Boetzelaer (Freule C. D. J
van) in *s Gravenhage. Bogaart ( J.) Schout te Goed
fchalkoord. Bo:aart (H. van den) te Lei
den. Best pap. Bom (G.) Boekverkoper t
Amft. 4 Exemp. Bool Junior. (J ) 3 Exemp. Boon van Ostade (G.) Raad i de Vroedfchap der Sta Gouda. Best pap. Boonakker (]. J.) Plaats Maj<
van de Willemftad. Toonders (M.) Boonen (C. W.) te Dordrecl
Best pap. Booy (A.) Notaris en Maki / laar te Utrecht, Best pap.
Bosch £J. C. ten) Boekverkoper te Utrecht, 3 Exemp. Bothall ( Abraham ) Boekverkoper te Rotterdam. Boudaan (Mevrouw de Wed.)
te Amft. Braam (Pieter van) Boekhandelaar te Dordrecht, 2 Ex. Brakel (G. van) te Rotterdam. Brakel (N ) Boekverkoper te Rotterdam, 1 Best 1 Ord.pap. Brandeler (J. v. den) Hoofdofficier enz. te Dordrecht, Best pap. Braneker (Jasper den)teOud-
Alblas. Brans (]. H.) te Leiden. Bransma (R.) Boekverkoper te
Sneek, 2 Exemp. Braskamp (Jan) te Amft. Best ' pap.
Braskamp ( W. H.) te Amft. : Best pap. Brave (W.) Boekverkoper te
Amft. 2 Exemp. Brink (Cornelis van den) Predikant te Crabbendyke. Brok (J. T.) Boekverkoper te Campen, 3 Exemp. - Brouwer (A.) Raad in de Vroedfchap en Regeerend e Scheepen der Stad Vlaardingen.
Brouwer (G.) Boekverkoper n te Deventer, d Bruch (j. H.) Commisfaris van de Zeelootzen te Hellevoet>r Huis.
Bruyn (Anthony) te Dordrecht.
Bruyn (Elifabetb Maria) Se it Utrecht.
Bruyninck (J.) te Utrecht. :- Burgers (Aiie) in de Willemftad.
I Burgb



INT EEKENAAR EN. xin
Burgh (Mr. D. G. van der) te Utrecht.
Burgh en Zoon (T. van den) Boekverk. te Amft. 2 Exemp.
Bullen (P. J.) te Thiel.
Buteux (Ifaac Cornelis) Scheepen en Rajd der Stad Goes, Best pap.
Buurman (Bern. Joh ) Chirurgyn op den Hitzert.
B, Best pap.
B. V. R.
C.
Cahais (G. M.) Boekverkoper te Leeuwaarden, 3 Exemp.
Caminha (...) te Amft. Best pap.
Cantzlaar (J.) Koopman te Rotterdam.
Cappellen , Heere van Schonauwe (Jonkheer G. T. v. d.) te Amersfoort.
Carter ( R. ) Coms. ter Thefaurie van Zyn Doori. Hoogheid , in 's Gravenhage.
Cau (B.)
Changuion (Mr. F. D.) Raad in de Vroedfchap der Stad Leyden.
Charanten (N. H. van) voor 'tLeesgezelfchap te Rotterd.
Charlet (Benjamin) te Middelb.
Clement (S.) Boekverkoper te Zwolle.
Clsyn (...) in den Brielle.
Coenraets (Mejuffrou w Mat ia) te Goes.
Cokhoff (F. P.) Kapitein on der 'c Regiment van den Collonel Petit , te Leeuwaarden.
Coningb (P. C. de) Secretaris
van Maasland. Cornel (N.) Boekverkoper te
Rotterdam, 6 Exemp. Costa (Aron Mendes da) te
Amft. Best «paPCraan (W. B.) J. U. Stud. te
Leiden.
Creiner (G. C. H.) Wed. Rauwertz.
D.
Dalen (Cornelus van) te Hynenooi t.
DalhoiF (V. G. B.)
Dam (Johan) onder Pastoor te Standaarbuiten.
Defel (A.) te Rotterdam.
D'Hulst (J. F.) Fransch Kostfchoolhouder te Steenbergen , 4 Exemp.
Diemont (C.) Predikant te Giezennieuwkerk , voor 't Leescollegie.
Diest (A.H. Baron van) Burgemeester der Stad Deutichem.
Dikema (J.) Boekverkoper te Groningen.
Dis (Leendert van), Jongman in Fynaart.
Dis (Corn. van) Bouwman onder Fynaart.
Dominicus (Quirinus) Schout en Secretaris te Yerfike.
Dominicus (Dignus) te Yerfike.
Drayer (F.) Boekverkoper te Amft.
Dries (C. van den) Boekver-,
koper te Rotterdam. Druunen (J. J. van) Prof. en
Predik, re 's Bosch, Best pap. Dusren (Dina van) te Dordr. Djermeyer (A.) Koopman te
Rotterdam. ** 3 Dusfen



xiv NAAMLYST DER
Duffer» (FT. van der") Secretaris' van Zeezaaken te Amft. Best pap.
Dusfen (jonkheer Jacob van der) Amptman der Stad Grave en Lande van Cuyk, enz.
Duyn (C. van).
Luyvelaer (Johs.) in de Willemftad.
Dyk (Pieter van) Boekverkoper te Rotterdam, 3 Exemp.
Dykxhoorn (T. van) Fransch en Duitsch Schoolhouder en Mathematicus te Schiedam.
E.
Eckolt (G.) te Amft.
Eeden (W. A.van) S.S.Theol. Stud. te Utrecht.
Eikelberg (T. H.) te Rotterd.
Eidik en Zoon (A. van) Stadsen Quartiers-Drukkers en Boekverkopers te Zutphen, 4 Fxempl.
Eigen (Johan) Koopman te Rotterdam.
Emenes (H. van) Boekverkoper te Utrecht, 2 Exemp.
Engelhard geb. Alting (Mevr. de Wed.) te Coeverden.
Esvelt (L. de Beveren) V. D. M. te Vlaardinsen.
Evers ( W.) te Woerden , 2 Exemp.
Eynden (R. van) te Thiel, voor het Collegie Nut en Vermaak.
F.
Falck (...) Vroedfchap te
Utrecht, Best pap. Faufcher (Frederik) te Mid*
delburg. Fctmenger (A.) te 5' Bosch.
Fouw (Jan de) L. F. eerfta Griffier der Stad Goes.
Fouw (Willem de) Secretaris te Crabbendyke.
Fouw L. F. (Cornelis de) ia 's Gravenhage.
G.
G. (J. J.) te Rotterdam.
Gaay (Johannes de) te Amft.
Gaillard (J.) Johsz. Boekver, koper in 's 'Gravenhage.
Gallas (J. A.) te Hellevoetfluis Best pap. .
Genis (Cornelis) Timmermans Baas te Hoorn.
Gennep (J. van) Heer van Heukelum, enz.
Gillisfen (Pieter) Boekhandelaar te Middelburg , 1 Best en 4 Ordinaar Exempl.
Ginkel (A. J. van) Boekver» koper te Rotterdam.
Glinftra (Willem van) te Leeuwaarden.
Goefin (P. F. de) Boekhandelaar te Gend, 2 Exemp.
Graaf fj. D.de) oud Luitenant ter Zee.
Graafland J. Z. (Mr. Joan) Raad Ordinaris in den Hove van Holland , Zeeland en West vriesland, in 's Gravenhage, Best pap.
Graauw (...) in 'sGravenh,
Gradman (...) Luitenant Colonel, in dienst der Nederlandfche Oost Indifche Com. pagnie. Best pap.
Graeveftein (W. C.) Raad en Secretaris te Culenborg.
Graft (Pieter van de) Notaris ts Middelburg,
Gm



iNTEEKENAARËN. x»
Groe CJoan Hug0 van ^er5 Predikant te Ridderkerk.
Groenenbsrgh (J. van) Boekverkoper te Groningen, 3 Exemp.
Groenendyk (A.) Schepen in de Wülemttad.
Groenendyk (Abraham) te Rotterdam, 2 Exemp.
Groenendyk (Adrianus) te Rotterdam.
Groenendyk (Johannes) te Rotterdam.
Groeneveld (Dirk) te Kralingen.
Groot Pz. (J. de) Stadsdruk-
ker te Delft, 2 Exemplaren
en 1 ftel Plaaten. Grouftra (Dirk) mede Raad in
de Vroedfchap te Bolswart. Gyzelaar (N. de) Raad in de
Vroedfchap enz. te Gorin
chem.
H.
Haak Junior (Abrah.) te Amft. Haan (G. N. de) Luitenant ter Zee.
Haas Nicolaasz. (Hugo de) te
Rotterdam. Hageman (B. W.) te Amft. Hagen Nz. (Nicolaas van der)
Commisfaris van Kleine Zaa-
ken te Goes, Best pap. Hake (C. R.) Boekverkoper te
Rotterdam, Hall (J. ) Engelsch Predikant
te Rotterdam. Ham (J C. ten) Predikant te
Monnikkendam. Hasfelgreen (Mevrouw) te
Amft.
Hasfelt (J. C. van) Momboir
des Furstendoms Gelre en GraaffchapZutphen, te Arn| hem.
Hart (A. van der) te Rotterdam.
Hartemink (H.) Boekverkoper te Alkmaar, 2 Exemp.
Hartog (Jan den) te Rotterdam.
Haverkamp (A ) te Amft. Best pap.
Heilidy (J.) Makelaar te Utrecht.
Heim (de Wel Edele Achtbaare Heere Mr. J. van der) Raad in de Vroedfchap en Burgemeester, mitsgaders Bewindhebber der Oost-Indifche Compagnie, te Rotterdam.
Hellemann (J. C.) Kaptein ter Zee, te Viisfingen.
Hengst (P. den) Boekverkoper te Amft.
Hennequin (W.) Capitein de Westerlo, Best pap.
Henneveld (Simon van) Raad en 1 hefaurier Generaal van den Doorluchtigfte Huize van Bergen.
Herminghuizen (B. A. L.) te Amft. Best pap.
Herrewerden (Maria van) te Utrecht.
Heulen (T. H. van) Predikant op 't Retranchement.
Heusden (N. van) Chirurgyn te Vlaardingen.
Eïeymeriks (J. J ) te Amft.
Heyns Geboren Vosmaar (Mevrouwe S. E.) in 's Gravehage, Best pap.
Hoekftra (Mr. J.) Commies, van 's Landsmiddelen enz. te Dokkum, Best pap. ** 4 Hosn



svr NAAMLYST DER
Hoen ('t) Commies by Haar' Hoog Mog., in 's Gravenh.'
Hceufc C • •.) te Amft.
Hoeven (Mr. Johan Adr. van de') Dykgraaf van Schieland, Raad in de Vroedfchap en Oud Burgemeester der Stad Rotterdam. ji
Hoffmann (S. C. G.) te Rott.
Hofhout en Zoon (J.) Boekverkoper te Rotterdam, 5 Exemp.
Hofmaeister (Karei) Chirurgyn
te Hoorn. Hogendo^p (Mevrouwe van)
gebooren van Haaren, Best
pap.
Holicher (...) Commies van *s Lands Magazynen, te Philippine.
Ho'rteyn (Johannes) Boekverkoper te Rotterdam , 3 Ex.
Homoet (H. J.) Best pap.
Honert (C. A. van den) te Rotterdam, Best pap.
Honkoop (A. en J.) Boekverkoper te Leiden, 3 Exemp.
Hoog (...) Raad in de Vroedfchap te Rotterdam.
Hoogftraaten (...) Oud Raad in de Vroedfchap der Stad Rotterdam.
Hoogftraaten (J. S. van) te Dordrecht, Best pap.
Hoogwerf! (Mr. H. van)
Iïoreman (...) Advocaat.
Houben (D.) Schoolmeester en Voorzanger, te Zuidzande.
Hovingh (L. S.) Boekverkoper te Groningen, 12 Exemp.
Houwens (Nicolaas) te Rotterdam.
Hügenholtz (P. H.) Predikant te Rclft.
Hugenpoth tot Aerdt (G.
van) te Aerdt. Plultmans (C. G.) Griffier des
Farstendoms Gelre en Graaf-
fchap Zutphen te Arnhem,
Best pap. Huybert de Beaufort, (P. J. de)
Best pap. Huydgkoper van Maarsfeveen
(J, E.) Burgemeester, enz.
te Amft. Best pap. Huyzer (...) Koopman ie
Gouda.
Hymans (E.) Stads Med. Doft. te Wyk by Duurftede.
i
J. C. V. K. (Juffrouw) ie
Rotterdam. J. P. W. te Rotterdam. Jacob (J. S.) Raffactimeester te
Rotterdam, Best pap. Jacobs (...)te Amft.Best pap. Jeude (C. P. van Lith de) te
Thiel.
Indewey (J.) Notaris en Makslaar , mitsgaders Clercq ten Comptoire Generaal van de Unie.
Johnfton (J. de Leeuw) te Rotterdam,
K.
Kaas. (L.) te Rotterdam.
Karsfenberg (L. A.) Boekverkoper te Deventer, 2 Exemp».
Kater ( Barent de) te Vlisfing.
Katwinkel Junior (H- O.) Ca« pitein van het Oranje Ly& regiment Infanterie.
Keel (W. A.) Boekverkoper te Middelburg,



INTEEKENAAREN. xvn
Keesfel (S. R. van der) Predikant te Dordrecht.
Keer (...) I
Keetlaer ( Mr. D. C.) Burgemeester en Raad der Stad Goes, Dykgra af van de B reede Watering bewesten Yerfike enz.
Keiler (Johannes Jacobus) te Amft.
Kemp (J. J. van der) te Dordr.
Keulen (]. van).
Kieboom ( A. v. d.) Boekverkoper te Dordrecht.
Kielhorn (...) Boekverkoper te Amft.
Klerk (A. de) Grosfier te Utrecht.
Klis (W.) in 's Gravenhage.
Kluppel (Mevrouw) te Amft.
Kluyt (G.) Muzikant te Dordr.
Knecht (.... von) Luitenant Colonel , in dienst der Nederlandfche Oost - Indifche Compagnie. Best pap.
KoIff(Lambs.) Bailjuw en Secretaris van Middelharnas.
Kolff (...) Koopman in Wynen, te Middelharnas.
Koning (A.) te Amft. 2 Exemp.
Kooker (Klaas) te Broek in Waterland.
Kooymans (A.) te Overfchie.
Kotwyk (J. J.) te Middelburg.
Krap (J. G ) Boekverkoper te Rotterdam, 4 Exemp.
Krauer (Johan Erhart) Chirurgyn te Westfouborg.
Kray (Klaas) te Hoorn.
Krieger (J. A.) Boekverkoper ' te Grave.
Kronenberg (Frans) Stads Fa.
briecq te Hoorn. Kuffeler (P. F. van) te Amft.
L.
L,aar (L. J. van) te Amft. Besï pap.
..akeman (Jacob Thymon) Oud Schepen der Stad Edam.
Lamberts (L.) Boekverkoper te Amft., 2 Exempl.
Lambrechtfen (Mr. N. C.) voor 't Leesgezelfchap de Harmonie, te Vlisfingen.
Langeweg (C.) in de Willem,' ftad.
Leers (G. j. W.) voor 't Leesgezelfchap Pax.
Leescollegie , onder de Zinfpreuk: tot Nut en Friendfchap, te Buuren.
Leescollegie, Tot Nut en Vet' maak, te Cuilenburg.
Leescollegie, onder de Zinfpreuk: Utilitatus Amiznitatus caufu, te Cuilenburg.
Leesgezelfchap QR.) te Rotterdam.
Leesgezelfchap, te Charlois.
Leesgezelfchap, onder de Zinfpreuk, Mo/es en Aron, te Hoorn, Best pap.
Leesgezelfchap , Conflcinlia te Hoorn.
Leesgezelfchap, Concordia , te Hoorn.
Leesgezelfchap, onder directie van de Heer D. K. van Ferny, te Middelburg.
Leesgezelfchap. Otium fine Letteris mors ejl, te Middelburg.
Leesgezelfchap} Onderzoekvermeerdert het ver/tand, tg Middelburg.
Leesgezelfchap, de Harmonie, te Middelburg.



xviii NAAMLYST DER
Leesgezelfchap, Moderata Dw rant, te Leeuwaarden.
Leesgezelfchap te Utrecht,onder de Zinfpreuk: Gewis is 't dat men in de boeken , Nut, Leering en Vermaak kan zoeken.
Leesgezelfchap, P. L. M.Qj M.
te Amersfoort. Leesgezelfchap, Leeslust Zaam
verbonden , te s' Bosch 2
Exemp.
Leesgezelfchap , Qitantum e/l quod Nejcimus, te Sluis in Vlaandtren.
Leesgezelfchap, te Muiden.
Leesgezelfchap, te Heusden.
Leeuw (A. dej Schout en Gaardenneesttr van Vreeswyk.
Leeuw (F. de) Notaris te Bergen op Zoom, Best pap.
Lely Az. (Air.) van der) Capit. der Delffche Schuttery.
L'Honoré (iMr.) Commies der Generaliteits Posteryen in 's Gravenhage.
Ligny (J. de; Fransch Kostfchoolhouder te Rozendaal. ' Lipkens (Anthony) te Maastr
Lloyd Junior (Cornelius) te Roiterdam.
Lokhorst (B.) te Rotterdam.
Lookeren (N. van) te Thiel.
Lynden (van) Grietman in Op fterland te Leeuwaarden, 2 Exempl. Best pap.
Lynden van Hemmen (T. G. van) Raad en Rekenmeester des Furftendoms Gelre, en Graaffchap Zutphen, te Arnhem, Best pap.
Lynlliger (de Wel Ed. Geftr. Heer) te Cuilenburg, Best pap.
M.
Magito (Pieter).
Mair (J. J. Ie) te Amfterdam.
Mair (le) Med. Doet. te Westzaandam.
Mandere (Jonkheer P. J. van der) te Middelburg.
Mandt (....) Predikant te Gorinchem.
MarchandCJ.) te Amft. Best pap.
Maris (Jan Huibr.) Burgemeester van de Heyninge.
Maris (H, W.) Schepen van Fynaart.
Martins (A) Best pap.
Mas ( Louis du) te Vlisfingen.
Meer (Hugo Juist van der) Commisfaris ter Monftering en Commis ter Recherge te Heilevoetfluis, Best pap.
Meerbeek (B. A. van) S. S. Theol. Stud. te Leiden.
Meerhoff (Carel Daniël) te Amfterdam, Best pap.
Melvill (John) te Amfterdam, 2 Exempl. Best pap.
Mens Jz. (A.) Boekverkoper te Amfterdam, Best pap.
Meyer (J ) Boekverkoper te Rotterdam, 3 Exempl.
Meyere (H. H. de) Boekverkoper te Zak - Bommel.
Meyneken (J. J.) Boekverkoper te Rotterdam, 2 Exempl.
Meyners (...) te Rotterdam.
Mispelblomme (Kverwyn) Bin' nenvader in het Gasthuis te Goes.
Moens (R.) te Rotterdam. Monté (.. .) Raad in de Vroedfchap te Rotterdam.
Mot.



INTEEKENAAREN. aar
Mottbe (Mr. Cornelis van Erlach la) Raad der Stad Goes.
Moulin (du) te Amft.
Muller Masfis (Mr. D.) Raad in de Vroedfchap, Oud Schepen en Secretaris van de Weeskamer, te Leiden.
Muntingh (T.) Schultus van Rienerwold, tot Rienen.
Myné (G.) Procureur.
Mynsfen (....) Predikant te Aalsmeer.
N.
N. N. N. N. N. N.
Nederveen (Johannes) Commisfaris van het Landrecht te Goes.
Neufville (D. M. van Gelder de) te Amft
Nievelt (S. van) te Dordrecht.
Nimwegen (J. van) Predikant in den Nieuwenhoorn.
Nisfasus (H. W.) Med. Doel. en Chirurgyn Major onder bet Regiment van den Heer Collonel Westerlo.
Noë (Abraham) te Middelburg.
Noman (D.) Boekverkoper tè 'sBosch, 2 Exempl.
Noordbeek (Abraham) Koopman te Amft.
Noortberg (Z.) Raad in de Vroedfchap te Gouda.
Nootman (Willem) te Rotter dam.
Nortier (Wed. J ) Boekhandelares te Vlisfingen, 12 Exemp.
Nozeman (Cs.)
Nuys (Ten) Best pap.
NyhofF (P.) Boekverkoper te Arnhem, 2 Exempl.
O.
Omphal (A. D. V.) te Thiel, 1 Best en 1 Ord. pap.
Onderwater (Mr. A. Everwyn) in den Oudraad te Dordrecht.
Oostdyk (Meeuw.)Bouwman in Fynaart.
Osch (Henrik van) Boekverkoper te Middelbu;g.
Osfewaarde Pz. (Fieter Oudraad der Stad Goes-
Otterloo (H. van) Boekverkoper te Utiecht.
P.
Paling (Mr. L. C.) te Y«fi#> ftein.
Palier en Zoon (H ) Boekverkoper te 's Bosch , 2 Exemp.
Papenhuyzen (J.) te Dordrecht.
Papet'(F) Ontvanger van de Convoyen en Licenten, te Sommelsdyk.
Pappelman (Anthony) te Dordrecht, Best pap.
Paul (JameO te Hoorn.
Pauw(.. .)te Leiden, Best pap.
Pauw (Hendrik) Schoolmees. ter te Blokzyl.
Peeman (Gerardus) Weesheer te Goes.
Peereboom (Mr. Copius) te Purmerende.
Pelletier (Cornelis) te Vlisfingen.
Pieterfen'(W.) te Amersfoort, 4 Exempl.
Plaats (V. van der) Boekverkoper te Harlingen, 6 Exemp.
Planter (M.) te Amft. Best pap.
Ploss,



S! NAAMLYST DER
Ploeg (J.) Commies ter Equipagie by den West Indifche Handeldepartemen te Amlt.
Ploeg (J ) te Amlt.
Poelman Jz. (Marthys) Bailluw te Hoedekeni kerke.
Polderman (MejutTr. de Wed. J.) te Vlaardingen.
Pols (J.) Boekverkoper te Rotterdam, 2 Exempl.
Poolman (J. G.) Boekverkoper te Schiedam, 2 Exempl.
Foplfum (. . . van) Secretaris te Zoetermeer 2 Ex. Best pap.
Poster (J. R.) Boekverkoper te Amft. 2 Exempl.
Pous (Mr. B. Mogge).
Priester (Adriaan de) Schepen te Breskens.
Prins (Mr. Gysbertus) Raad in de Vroedfchap der Stad Leiden.
rrins(Mr. Wm.)Oud Schepen, mitsgaders Bewindhebber der O. I. Comp. te Rott.
Prinfen (A. J. J ) Landfchryver en Griffier van den Lande en Baronnie van Cuyk, enz.
Punt (Corn.) Schepen van de Heyninge.
R,
Raasvelt (Judik) te Rotterd. Ravenek (L.) te Rotterdam. Renaut (E).
Rengers ( J. L. G. W. B.) J.
U. S. te Leiden, Best pap. Repelaer (J. A ) te Dordrecht
Best pip. Revns (Christiaan Noltert)
Roomsch Pastoor te Stan-
daarbuiten. Reynst (P. H.) te Utrecht,
Ridderkerk (Mr. O. P. Grooninx van Zeilen van) Secretaris .Ier Stad Rotterdam, Best pap.
Riemsdyk en Bronkhorst (van) Boekverkopers te Bergen op den Zoom.
Ritrer(T.M.)te Amft Best pap.
Roelofswaarr (M.) Boekver, koper te De!ft.
Roesfing (...) V. D. M. te Neede.
Roodt (Gerrit) Burgemeester
te Crommenie. Rofen (Jnh.) te Rotterdam. Rosfum (J. van) Boekverkoper
te Utrecht. Roth (J, N.) Capitein van het
Regiment van de Heer Graaf
van Dam. Rotting (A.) in de Willemftad. Rouffaar (A.) te Rotterdam. Ruysch (F. W.) Koopman. Ruytenfchilt (Sjoert Janfe)
Mr. Schilder en Glazemaker
te Amft. Ryneveld (L. J. van) te Enk-
huizeii.
S.
Sam (W.) Scheepen van de Willemftad.
Sande (johannes Jacobus van de) Boekverkoper te Middelburg , 3 Exemp.
SaHdtman ( J.) te Amft.
Sapintas (J.) te Amft. Best pap.
Schalkoort (Leenden) onder Nu, mansdorp.
Scharp (Jan) Predikant te Rotterdam.
Schrijver (C. H )
Scheer (Jscobus van der) Boekver..



1NTEEKENAARËN. xxt
verkoper te Coeverden , 2 Exemp.
Scheltus (Mr. J.) Lands Druk" ker in 's Gravenhage , Best pap»
Schelu.s C!0 in 's Gravenhage
Best pap. Schenk Jansz. (Leonard) te
Amft. Schepman (G.) Schermers (A.) te Rotterd. SchUdhouwer van Hoey (Mr,
J.) Raad in de Vroedfchap,
Prefideerende Burgemeestei
enz. te Gorincbem. Schilperoort (Floris) in de
Willemftad. Schiphorst (Lambertus ter) «
Amft.
Schippers (Andries Willemfe.
in de Willemftad. Schoban (O. H.) Vaandrig on
der het Regiment van Saxer
Gotha.
Schol (Mr. L. J.) VeertigRaai
te Delft. Schol te (H.) Schoolhouder b
Gouda.
Schroeter (C.) Luitenant e:
Quartiermeester onder he
Regiment van Saxen Gothj Schryver (Jonkvrouwe C. H
te Amft. Schutter (G. H.) Predikant i
't Waal en Honswyk. Setten (A van) Boekverkop<
te Zierikzee, 6 Exemp. Sisferen ( J. J. van) Koopmo
te Utrecht. Slabber (Martinus) Scheepe
en Raad der Stad Goes. Sligh(C. van) Boekverkopi
te Leeuwaarden, 6 Ord, e
x Best p.ip.
Sligtenhorst en P. van Rees (D'Erve H.) Boekverkopers te Amft. 4 Exemp.
Slingelandt (Mr. Barthout van) Vryheer van Slingelandt en Goedfchalkoord enz. Regeerend Burgemeester te Dordrecht, Best pap.
Slotemaker Corn. FiL (Lucas) Predikant te Middelharnis.
Sluyter (H. van Eyl) te AmftBest pap.
Sluyter (J. A.) Boekverkoper te Amft.
Sluyterman (...) Drosfard van de Hooge Heerlykheid te Zeyst.
Sluyterman (J.) Advocaat te
Utrecht. Sluyterman (L. A. E.) Commies van 's Landsmiddelen te Workum. Smaafen (J.) te Gouda. Smalt (Willem) Capitein Lieu.' I tenant ter Zee, te Rotterd.
Smeer Cz. (F.) te Rotterdam. : Smits (D. W.) Profesfor en
Predikant te Rotterdam. ) Smit (J.) Coopman in de Wilt lemftad.
■ Snellen (P.) te Rotterdam. ) Sociëteit, tot Nut en Vermaak,
te Grave. n Spruit (W. J.) te Dordrecht.
Star (P. van der) te Dordrecht r Best pap.
Steen (J. T. van den) Advocaat n voor den Hove Provinciaal van Gelderland, te Arnhem, n Stenneke (...) Stud. te Leiden.
:r Stewart (R. C) Clerk tea n *s Lands Comptoire te Bergen op Zoom.
Stil-



7.XH NAAMLYST DER
Stitzirger '( J. N.) Boekverkoper te Deventer.
Stolk (J. van; te Rotterdam, Best pap.
Straalman (P.) Luitenant Collonel te 's Bosch.
Straatman ( J.) Lieutenant ter Zee, te Utrecht.
Straatmans (J.) Boekverkoper te Tholen, 4 Exemp.
Straaten ( C. C. van der) Be windhebber der Oost fndifcbe Compagnie , Raad in de Vroedfchap.
Straalen (Mr. H. van) Secretaris van Haar Edel Mog. de Heeren Gecommitreerde Raden van de Staaten van Holland en Westvriesland, in Westvriesland en bet Noorderkwartier, enz. enz. te Hoorn.
Strander (J.) Boekverkoper te Amft.
Suermond (B.) Oud Scheepen te Rotterdam.
Swanenburg (G. d.) Predikant te Blokzyl, Best pap.
Swarem (...) Secretaris te 's Princenhage.
Swart (Gerrit) te Amft.
Swemer (Abraham) Renfmees ter der Domeinen van Zyne Doorl. Hoogheid den Heere Prince var, Orange, in Zuid ' en Noord-Beveland, enz.
T.
Teergs (Jacob) Oud Burgemeester der Stad Edain.
Terveen en Zoon (Wed. J. van) Boekverkoper te Utr. ' 3 Exemp.
'Tevel(Jan) te Oost-Kappelle fn Walcheren. Eest pap.
Thierens (L. P. C.) te Monnikkendam.
Thierry en Menfing (J.) Boekverkopers in 's Graveohage, 3 Exemp.
Thoir (J. v.) Boekverkoper te Leiden, 2 Exemp.
Thol ( D. van) Koopman te Rotterdam.
Thoorn (P. O. van den) Boekverkoper te Zierikzee, 4 Exemp.
Tilburgh M. Z. (A. van) Scheepen en Raad der Stad Goes.
Timmers (Pieter Adriaanfe) in de Willemftad.
ryl en Zoon (M.) Boekverkopers te Zwolle.
U.
[Jpwich (J. c. van der) te Amft. Best pap,
V.
/alckenier (Mejonkv. S. J.) 7een (Jacobus van) te Rotterdam.
Veer (G. de) te Sommelsdyk.
Pelzen (A. van) Secretaris te Workutn.
7erblaauw (W.) Boekverkoper te Gouda.
/erboom (M. O.) Raad in de Vroedfchap, en Oud Scheepen der Stad Hoorn.
ferbrugge (...) te Rotterd.
/erdoes (G.) Koopman te. Gouda.
/erhoef (J.) te Lefckerkerk.
/erkuyl (W. J.).
Ver-



INTEEKENAAREN. xxm
Vermaat ( Pieter) op de Bui (luis.
Vermande (L.) Boekverkoper te Hoorn.
Vermeer (... ) te Zeventer.
Vermy (Mr. A.) Raad en Burgemeester van Oudewater.
Verryst (A.) Raad in de Vroed, fchap en Regeerend Burgemeester te Gouda, Best pap.
Vsrftolk (Ah1".) Oud Scheepen der Stad Rotterdam , Best pap.
Vianen (Mr. J. P. van) te Utrecht.
Vicq (Mr. G. de) Oud Scheepen der Stad Hoorn.
Villeneuve (A.) Best pap.
Vingerhoed (Mevrouwe de Wed. wylen den Heer) te Rotterdam, Best pap.
Vink (P.) te Rotterdam.
Vishoek (A) Secretaris in de Fynaart
Visfcher(G. de) te Amft. Best pap.
Visfer (Oede) te Edam. Vloten (D. W. van) Makelaar
te Utrecht. Vlugt (D. de) Boekverkoper
te Dordrecht. Vogel (H. de) Med. Stud. te
Leiden.
Voogd (G.) Boekverkoper te Meppel.
Voorst (W. A. van) Rentmeester van Oudwyk , te Utrecht.
Voort (Mr. J. W. van der) Raad in de Vroedfchap en Scheepen der Stad Utrecht.
Vorm ( J. C. van der) Regeert Scheepen der Stad Hoo:n.
IVos ( J. de) Boekverkoper te I Rotterdam , Best pap. Vos Jacobsz. (Abraham de) Boekverkoper te Zierikzee, 2 Exemp. Vries (Mr. Jacob de) Praftizee-
rend Advocaat-te Hoorn. Vries (Mr. Joannes de) in
's Gravenhage, Best pap. Vryland (P.) te Gouda.
W.
Waal (Gs. de) Best pap. Waal (P Lelyzéevande) voor het Leesgezelfchap tot Nut en Vermaak, te Brielle. Waal en Zoon ( de Wed. de) Boekverkoopfter te Utrecht, 10 Exemp. Walland (Jacobus) te Amft.
Best pap. Walland (John.) te Amft. Best pap.
Walree en Comp. (J. van )
Boekverkoper te Haarlem. Walt (H van) Koopman te
Willemftad. Warnfinck (Bernardus) te Amft. Werf (Awewyn van der) Raad in de Vroedfchap en Regeerend Scheepen der Steede Vlaardingen, Best pap. Westftratef, (Marinus) Landman in Oost-Beveland. Wetter (F L ) Boekverkoper
te Middelburg, 2 Exemp. Weyland (Henricus) Predikant
te Utrecht, Best pap. Wiggerink (J.) te Amft. I Wilde (J. de) Predikant te
Antoniepo.'der. Wilde (A. de) te Leiden. Wijding (...) in 't Gravenhage.
Wildt



&xiv NAAMLYST DER INT EEKENA AREN.
CB--
Wildt en Altheer ( B.) Boekverkopers te Utrecht, 5 Exemp.
Wobma (S. G.) Raad in de Vroedfchap en Oud Burgemeester der Stad Gouda , Best pap.
Woenzel (J. van) te Amft.
Woertman ( Mr. D. ) Raad in de Vroedfchap, te Utrecht.
Woertman (J.) Boekverkoper
te Amft. 3 Exemp. Wynants (J. P.) Boekverkoper
in 's Gravenhage, Wys (Philippus de) te Goes. Wyt (H.) Boekverkoper te
Rotterdam, 4 Exemp. /
I Y" Yzerworst (W. van) Boekver; koper te Utrecht.
Z.
Zagache (B.) te Amft. Bgs{ pap.
Zandwyck (C van) Kostfchool-
houder te Helvoeifluis. Zelderryk (Hk.j Schoolhouder
te Brielle. Zeventer (J. van) te Kralingen. Zoestdyk ( Joan van ) te Amft.
Best pap. Zoom ( Cornelis van ) , Stads
Schoolmeester te Goes.



GESCHIEDENIS
der
BELEGERING en VERDEDIGING
van de
WILLEMSTAD.
Na dat de Nationaale Conventie van Frankrijk op den i Febr. 1793, hadc gedecreteerd met de Stadhouder van Holland (zo als zij zich uitdrukte) in Oorlog te zijn, begonden al ras de vijandlijkheden van liaare, ter dier tijd, zegevierende Legermagten tegen de Grensfteeden van ons Vaderland, in eenen tijd dat den ftaat onzer verdediging van binnen zeer zwak , en de magt van andere Mogenheden , insgelijks met Frankrijk in oorlog , nog verre was van ons zoo tijdig hulpe te kunnen toebrengen, als men, met A rede,
INLEIDING.



INLEIDING.
ft INLEIDING.
rede, vermoeden mocht, dat wij nodig hadden om niet door de vijandlijke overmagt overweldigd te worden*. De gefteldheid van zaaken wierd , ten onzen aanziene , voorzeker nog bedenkelijker , toen , zo fpoedig als onverwagt, één der voornaamfte Frontieren van onzen Staat, ik meen breda, in 's Vijands handen overging. ——\ Niet gering was van dat tijdftip af aan de vrees, dat deszelfs Legermagten, wel dra, derzelver overwinningen voordzettende, zouden kunnen doordringen tot in het hart van holland. —— geertruiüenberg bezweek voor derzelver magt en de Sterkte de klundert, moesc, na den dapperften tegenftand van onze Vaderlandfche Helden, hoe gering ook hun getal ware,. bukken voor 's Vijands
overmagt. Onder dit alles ftondt de
Willemstad pal tegen den woedenden
aanval der vijanden. • Eene hand vol
volks, dat, althans in den aanvange, zeer gering was , verdedigde deeze Vaderlandfche Vesting, onder het bevel van haaren Gouverneur den dapperen van boetzèlaer, met dien heldenmoed en weer-
gae-



INLEIDING.
S
gaelooze onverfchrokkenheid, dat zij het i geweld en den aanval des Vyands kloekmoedig tegenltond, en fchoon het oorlogsvuur meermalen de geheele Vesting fcheen te zullen vernielen, en dezelve als in eenen puinhoop te veranderen, be. zweek den moed der Verdedigeren niet; de vijand wierd genoodzaakt aftedeinzen en moest aan onze Vaderlandfche Helden overlaaten de glorie van eene kloekmoedige verdediging , waardoor niet alleen aan het geweld zijner wapenen paal en perk gefield wierd; maar die ook daar en boven voor dit Gemeenebest van dat gezegend gevolg geweest is, dat de ingenomen Steeden en Plaatfen, wel fpoedig door hun ontruimd wierden, en zij onder geleide van onze Krijgsbenden , zig van het Grondgebied van deezen Staat, verwijderen moesten.
Deeze Gebeurtenis was in die allerzorgelijkfte omftandigheden voor de Republiek van het grootfte gewigt en aanbelang, en te gelijk zoo vereerend voor den moed van onze dappere krijgshelden , dat A 2 2ij
NULIDHWfc-



4 INLEIDING.
INLEIDING.
zij niet alleen verdient in de Jaarboeken van ons Vaderland vereeuwigd; maar zelfs in alle haare bijzonderheden geboek-
ftaaft te worden. ■ De gelegenheid
waarin ik mij geduurende de belegering bevonden heb, om, zoo uit hoofde mijner Ambtsbediening , als in andere betrekkingen van nabij te kunnen nagaan en onderzoeken , het geen in dit voor het geheele Vaderland hachlijk tijdftip , hier gebeurd is, heeft mij in Haat gefield, van alle hier toe betreklijke Bijzonderheeden naauwkeurig verflag te ontfangen, en mij doen belluiten , op aandrang van veelen , het volgend historisch Bericht dienaangaande getrouw en naar waarheid faamteliellen , en mijnen Landgenooten medetedeelen.
Ik heb mij voorgefteld de volgende orde in de voordragt van zaaken.
Allereerst zal ik den Leezer mededeelen eene zeer korte Befchrijving en eenige Bijzonderheden van de Willemstad en deszelfs ligging.
Ten



INLEIDING.
5
Ten tweeden, bij wijze van een dagverhaal , de geduurige en herhaalde aanvallen der Vijanden en der Verdediging der Vesting , met de merkwaardigheden van tijd tot tijd, geduurende de geheele Belegering, voorgevallen.
Eindelijk en ten derden, de aftocht van de vijanden ; de veroveringen op dezelven behaald ; eene beknopte fchets van de verwoestingen door het vijandlijk vuur in de Vesting aangericht; en eenige andere merkwaardige omftandigheden hier toe betreklijk.
A. 3 EER-
INLEIDING.



EERSTE AFDEELING.
behelzende eene beknopte beschrijving van de willemstad,
Oorfprong en gelegenheidvan de Wïlletn*
De Willemstad is oorfpronglijk aangelegd, om het Hollandsch Diep, voor vijandlijke Schepen te beveiligen, en om in allen gevalle de vrije Scheepvaart tusfchen Holland en Zeeland te befchermen
Zij ontleent haaren Naam van
willem I. Prins van Orange, welke deeze Stad deedt bouwen en verfterken,
ten Jaare 1583. Zij was voortijds
vereenigd met het Markgraaffchap van Bergen op den Zoom , doch werdt in den Jaare 1584 door de Staaien van Braband aan Prins willem I. gefchonken, tot eenige vergoeding van geleden fchaden, door het verbeurd verklaaren zijner goederen in Spaar.sch Braband gelegen. Zij ligt in de Polder van den Ruigen-Hil, dus genoemd, om dat dezelve oorfpronglijk
ver-



Gezicht van de Willemstad Tan de kant van de Buitenfhiis.






WILLEMSTAD. 7
vervuld was met flikken , liezen , biezen , en allerleie ruigtens; zijnde in den Jaare 1564 bedijkt, en gelegen aan het water genaamd het Hollandsck Diep ; het welk dit gedeelte van Braband van Holland af-
fcheid. Deeze Polder als mede die
van Niervaart (onder de Stede Klundert gelegen) Fijnaart en Heiningen benevens eenige andere kleine Polders , maaken een Eiland uit, 't welk Oost- en Westwaards ruim twee uuren lang, en Noord- en Zuidwaards, op zijn meest , anderhalf uur breed is. Dit Eiland grenst ten Noorden aan het Hollandsch Diep, ten Oosten aan de Roovaart, ten Zuiden aan de Nier of Moeije Kennen, en ten Westen aan de Dintel. Ter plaatfe alwaar de Merke zich met de Nier vereenigd, is een kleine post, welke de fchans van Barlaque genoemd wordt.
De Willemftad wordt dan met recht aangemerkt als een der Voormuuren en als de fleutel van Holland , aan die zijde van Braband.
A 4
WIL-
Is een der Voormuuren van Holland.



8 BESCHRIJVING van de
WILLEM I,
Stichter der Stad.
willem de I. Prinfe van Orange, is, zo als reeds gemeld is, de Stichter van deeze Stad geweest, en heeft dezelve , op zijne eigene kosten, tot veiligheid van de Republiek en wel voornaamlijk van Holland en Zeeland doen fortificeeren en bevesten; neemende hij , op aanhoudend en ootmoedig verzoek, van de In- en Opgezeetenen, het geheele Grondgebied in zijne befcherming , om dat de Staaten van de Provintiën Holland en Zeeland , zich daar mede niet goedvonden te bezwaaren ; en 't is op deeze wijze, dat die Vorst deezen voordeeligen grond , beneevens de eigendom van die Stad en 't Gebied , verkreegen en nagelaaten heeft, aan zijne aframmelingen ; zijnde naderhand hier van het bezit door de Staaten Generaal ten behoeve van Prinfe maurits bevestigd; hebbende laatstgcmelde Vorst op de ootmoedige bede van Magiftraat, Quartierneesters en gemeene Ingezeetenen deezer Stad, (welker Jurisdictie bevorens door rerfcheiden ftropende partijen van de Spanjaarden op eene jammerlijke wijze was jeteisterd, en als toen daaglijks nog on-
draag-



WILLEMSTAD. 9
draaglijk bezwaard wierd , met Leeningen, Provifien van Vivres, en in andre opzichten van onze aankomende , aanleggende en aftrekkende Soldaten) het geheele Grondgebied wederom , als op nieuw in zijne befcherming en bijzondere protectie aangenomen ; uit welken hoofde dan ook de Vorsten van Orange , de Verpondingen , de gemeene Middelen en alle de Impofitien, niet alleen van deeze Stad en derzelver Jurisdictie , den Ruigen - HU, maar zelfs van den Fynaart en Heiningen (als onder dezelfde befcherming en Gouvernement behorende) genieten ; terwijl zij daar en tegen ook de Vestingwerken moeten onderhouden.
De Vorsten van Orange dus , bezitten, zo niet geheel, ten minfte een groot gedeelte der Rechten , die onaffcheidelijk zijn van het Oppergezach; waarom dan ook de Gedeputeerden van den Raad der Domeinen van Zijne Hoogheid, wanneer dezelve in deeze Stad komen , met die zelfde eerbewij zingen moeten ontfangen worden, als die van den Raad van Staaten.
A 5 De
Rechten van de Prinfen van Orange op deze Stad.



io BESCHRIJVING van de
Befchrijving der Stad.
De Kerk.
De Willemftad heeft eene langwerpig ronde gedaante, is voorzien van negen [traaten, en bevat ruim honderd en tachtig Huizen, behalven de Cazermn , welke in den Jaare 1748 door den Raad van Staaten zeer proper gebouwd zijn, en in dien ftand van wegen den Heer onderhouden worden. Het getal der Inwooneren, vrouwen en kinderen daar onder getelt , rekend men op ruim zeven honderd. De middelen van beftaan voor de Ingezeetenen zijn veelal herkomftig van het Garnizoen; men vindt 'er dus veele Winkels , voords Ambagts- en Arbeids-lieden, eenige Landbouwers en Visfchers.
De Kerk heeft de gedaante van een ronden Koepel, met een kleine ronde Tooren, zij ftaat in 't midden van een vierkant Kerkhof, het welk van een gragt omgeeven , rontsomme met boomen beplant, en buiten gemelde gragt met huizen bebouwd is. Deeze Kerk wordt tot heden flechts door één Predikant , voor wien echter de dienst vrij bezwaarlijk is, bedient. In 't Kerkelijke behoort dezelve onder



WILLEMSTAD. n
der de Clasfis van Dordrecht. De Predikant wordt, van wegens den Heer, door een goed Traftement, benevens emolumenten, waaronder de vrije inwooning in een fchoone en ruime Pastorij, en vrijdom van alle Impofitiën, rijkelijk beloond.
Er is geen Kerk of Kapel voor de Roomsen - Katholijken, en buiten het Guarnifoen zijn 'er thans in deeze Stad maar een of twee huisgezinnen , welken deezen Godsdienst zijn toegedaan. Indien 'er eene Roomfche Kerk was, zoude de Stad, die nu nog gedeeltelijk onbebouwd en met Tuinen voorzien is , binnen weinige Jaaren grooclijks toeneemen , in talrijkheid van Huizen én Inwooneren, te meer, daar derzelver ligging zeer gunstig is voor het drijven van Koophandel , uit hoofde der nabijheid van de Haven vlak aan de Rivier; zijnde het te bejammeren, dat dezelve tot geen Zeehaven gefchikt is.
Het Stadhuis is met een fraaien Tooien , waarin een uurwerk en groote klok, yerfierd.
Het
Stadhuis.



ia BESCHRIJVING van de
Weeshuis.
Geravernement.
Magazyn.
Het Wees- en Armhuis is rijkelijk begiftigd geweest; doch door zware lasten, zo wel als alle andere publieke Fondfen deezer Stad, in aanmerkelijke fchulden gedompeld.
Het Gouvernement is een fchoon uitgeitrekt Gebouw, mee een aanzienlijk
Voorplein voorzien Hetzelve is door
Prins m au rits gebouwd en van daar dat het ook de naam draagt van het Prinfenhof.
Het Magazijn of Arfenaal, ftaat op een hoek van de Stad nabij de Waterpoort , en is zeer bouwvallig. Dan,
naardien een zeer fraai uitgeftrekt Gebouw daar toe gefchikt, en waarvan, bij onderlinge Conventie, § parten door Zijn Hoogheid, en % parten door den Raad van Staaten zal betaald, doch door eerst* gemelde vervolgens onderhouden worden , vervaardigd wordt, zal dit oude Magazijn worden afgebroken ; ftaande het Arfenaal onder het. opzicht van een Commies van welgemelde Raad van Staaten.
Dicht



WILLEMSTAD. 13
Dicht bij het Arfenaal is de Paradeplaats , van rondfomme beplant met Lin-p deboomen, hebbende het gezicht op de mond van de Haven en het Hollandsch Diep.
De Stad heeft twee Poorten; namelijk j de Water- en Landpoort. De eerstgemelde heeft van boven een verwulf. —— Dit hadt ook de laatfte nog voor weinige Jaaren ; doch is weggebroken en naar het tegenwoordige gebruik , van boven open, wederom op nieuw opgemetzeld.
Het wapen van de Stad, is de helft blaauw , met een geelen Leeuw , met rode klauwen en rode uitileekende tongen , verfierd met acht gouden vierkante blokjes , drie, twee en drie en de andre helft wit, met drie rode kruisfen en tot fteunfel een Orange boom, met bladeren en vruchten.
De Wal der Stad , heeft omtrent een half uur in den omtrek , en is voorzien van zeven Bolwerken en Bastions, dragende
Parade .aats.
oorten. Wapen.
Wal. Bastions.



14 BESCHRIJVING van de
gende hunne namen naar de zeven Provintiën, als aan de Noord- Noord-west en westzijden der Stad, de Bastions Gelderland, Holland en Zeeland; leggende tusfchen de twee eerstgemelde , recht over de Zee- of Westdijk, den Westerbeer; alwaar de Franfchen hunne hoofd-attaques ondernomen hebben. Aan de Zuid - westzijde der Stad, legt het Bastion Utrecht. — Aan de ZuidZuid-oost en Oost-zijde de Bastions Vriesland, Overijsfel en Groningen ; terwijl tusfchen de twee laatstgemelde , den Oostbeer (alwaar bij 't beleg eene formidable Bat' terij, recht over de Oostdijk lopende, naar de zijde van de Noord-fchans, nabij de Klundert) gelegen is; lopende aan de NoordOost-zijde der Stad langs de Waterpoort tusfchen de Bastions Gelderland en Groningen, de Haven naar het Hollandsch Diep. Aangaande de legging deezer Bolwerken, kan men een denkbeeld maken, uit de hier tegen overftaande grondteekening , waarbij tevens dat gedeelte van den Dijk is aangewezen , langs welk de Franfchen hunne Batterijen hebben opgeworpen'. Deeze Bolwerken zijn omgeeven met
een



TI a ij van de defcnfive "Werden van de WILLEMSTAD en de ofïeiiiïve van den Vijand.
K.bastion Ce/der/and. S..J>a.-)tion J?Wa«/ H. li-aitjcfu JiaUerij van j ./tukken . ■fr.Jran/è/to Jiattaf van j . Mortieren . q.jfcuyê/ie batterij van J Jïutëen.. TJ. 3c \3foè&er de ^CeeAtmd
K ^*6>£<!and. T Oyeryyel. I «af Afc. jl reut £ ./ra/-/;/i. R. Her^tirèfH^f tegen, de ïiïA&ede aerieAtr:
C Zeetatltd. V,. Giviiiin/vn . K van * .Merticivti. O ■ 2 JJ-aa/i /ir Jtatferyc/c van X Jht/cicn e/i ^ ^Mortieren . S . Jra/i/c/ie -Baéfery' mji Ö ^/luiken.'
U... Utrecht- ~ L van * '■'l'Mten. v .jfranjcAe Jsattcry van $ JhiHkn en j. , Itorticr. SS 4 -^atterüe» itder nut,»./tuA&etv.






WILLEMSTAD. i5
een goede Gracht en Contrafcharp , benevens een Ravelijn aan de Landpoort.
De Staaten Generaal, hebben in deeze Stad een Guarnifoen, meest al uit één Battaillon en één Detachement Artilleristen beftaande. Het Haat onder het bevel van een Gouverneur , die door Hun Hoog. Mog. en van een Groot - Majoor , die door den ErflTadhouder worden aangeftelt.
De Regeering beftaat uit een Bailluw of Schout, twee Burgemeesters en zeven Scheepenen , nevens een Secretaris, die tevens ook Vendumeester of Stokhouder is. De Bailluw is aan "t hoofd van de Regeering , en wordt nevens de Secretaris, ad vitam, door den Heer aangefteld. De twee Burgemeesteren waarvan 'er een is voor de Politie, en de tweede voorzitter der Scheepenen , worden alle jaaren , op een dubbele nominatie van de Bailluw en 's Heeren Rentmeester, door den Heer veranderd of gecontinueerd. Dit zelfde heeft ook plaats ten aanziene van de Thefaurier van de Stad en de Weesmeesteren.
In
Guarni!ben.
Regee■ing.



i6 BESCHRIJVING van de
Dijkgraaf en Heemraaden.
Ontfangei der Verpondingen.
Sterkte.
, In 't Civiele kan men appelleeren, /an Schepenen aan den Raad van Braband. ——
'Er is insgelijks een Dijkgraaf van den Ruigenhilfchen Polder, benevens drie Heemraaden of Gezworens , en eenen Penningmeester. De eerstgemelde wordt doorgaans bij de Bailluwage, de laastgemelde bij het Secretariaat ad vitam gevoegd.
's Heeren Rentmeester , is ook Ontfanger van de Verpondingen en andere 's Lands penningen en ook van de gemeene middelen, die aan de meestbiedende worden verpagt.
't Is eene bijzonderheid dat deeze Stad bevorens nimmer door eenen vijand is aangevallen. Zij is echter in tijden van Oorlog zeer bekend geworden; voornaamlijk bij en door de Engelfchen, die, zo menigmaalen zij als Bondgenooten van deezen Staat, in Braband en Vlaanderen, eenige Veldtogten hebben bijgewoond, hun krijgsvolk, telkens, in deeze haven
pleegen



WILLEMSTAD. 17
pleegen te ontfangen , en bij hunne te rugkeering wederom in te fcheepen; gelijk, onder anderen, de Hesfenkanaufche troupen en Artillerij, welke in den jaare 1776, ten dienfte van Groot-Brittanje, tegen de Provintialen in America gezonden wierden, in de Willemftad, derwaaids
zijn fcheep gegaan. Derzelver voor-
naamfte fterkte beftaat 'in het formeeren der Innundatiën; kunnende het Land in drie gewoone vloeitijden zodanig worden geinnundeerd , dat geen vijand de Vesting kan naderen, dan langs de Oost- en West-' dijken. Langs den Oost-dijk kan men den vijand door middèl van een formidable Batterij aan den Oostbeer de aannadering beletten ; doch niet .gemaklijk langs den West-dijk , alzo die , digt bij de Stad met een krommen elleboog of fchenkel ligt, waar door den vijand langs den buitenberm van gemelde Dijk , die zeer breed is, met eene Armée nabij de Vesting kan komen, zonder dat dezelve met het Kanon van daar veel fchade zoude kunnen worden toegebragc, gelijk zulks bij de attaque ven de Franfchen ook B ge-



i8 BESCHRIJVING van de enz.
gebleeken is, die reeds hunne Batterijen aan gemelde kromme fchenkel, en dus zo nabij hadden geformeerd , dat zij daar mede niet alleen de haven zouden hebben kunnen influiten, maar zelfs van daar op de Vesting bres konden fchieten , indien hun zulks door een gedanen uitval en andere gunftige omftandigheden, welke de Godlijke Voorzienigheid, tot behoud van deeze Stad heeft doen famenloopen , niet belet was geworden.
TWEE-



X
TWEEDE AFDEELING.
BERICHT VAN HET DAAGLIJKS VOORGEVALLENE GEDUURENDE HET BELEG EN DE DEFENSIE VAN
ISTa de voorafgaande beknopte Befchrijving van de Willemftad en deszelfs Onderhorigheden, zullen wij nu overgaan tot het merkwaardig Beleg en de Verdediging deezer Vesting zelve, tegen den vijandlijke Franfche Magt.
Daar een aanval op deeze Vesting te gemoet gezien werd, kwam op Woensdag den 20 Febr, uit 'f Hage alhier aan, een Officier van het eerste Battaillon van het Regiment van den Prince van Saxen Gotha, Guarnifoen houdende in de Willemftad, medebrengende de nodige orders om de Innundatiën werkltellig te maaken.
Hier van werd terftond aan hst Djk-
B 2 Col-
Schikkingen tot Verdediging.
Door mid-



BELEGERING en DEFENSIE
del van Innundatiën.
Collegie van den Polder den Ruigen HU, behoorende onder de Jurisdictie deezer Stad, kennis gegeeven, ten einde gemelde Collegie zorgen zoude, dat de Sluis ter uitwatering dienende van voornoemde Polder, en circa een half uur van de Stad gelegen, werd digt gemaakt en vastgenageld, op dat gemelde Polder provifioneel, en om zoo veel moogelijk nog fchade aan de Landerijen voor te koomen, door het hemelwater zoude kunnen worden geinnundeerd.
Op Donderdag den 21 werden van het voornoemde Battaillon een Sergeant, een Corporaal en zes Gemeenen gecommandeerd, om dien avond buiten de Stad te patrouilleeren , en met het openen van de Poort 's morgens weder binnen te koomen, zo als gefchiedde zonder eenen vijand te ontdekken ; inmiddels was het Dijk-Collegie van den Ru/gen - Hilfchen Polder des voormiddags vergaderd, om te raadpleegen, op welk eene wijze best de Sluis digt te maaken en alles behoorlijk te verzorgen; waaromtrent zij een befluit genomen hebbende, is zekere Bouwman F. ScMperoort
als



van de WILLEMSTAD. ai
als Subftituit gezworene, of Heemraad van dezelve Polder , geauthorizeerd, om zich met de nodige Timmerlieden en gereedfchappen naar gemelde Sluis te begeeven, ten einde dezelve op de fecuurfte en fuffifantfte wijze toeteklampen; gelijk zulks des nademiddags dan ook volbragt is. Intusfchen werdt men den volgenden dag geinformeerd, dat den Vijand met fterke fchreeden naderde; waarom men nodig oordeelde de twee Innundatiefluizen, de eene leggende aan de Oost-zijde binnen de Vesting, en de andere aan de Westzijde na bij dezelve , open te zetten ten einde de Innundatie te bevorderen; wijders befloot men tot het verhakken der Boomen rondom de Stad ftaande; tot het graven van Coupures in den Heenweg buiten de Landpoort, ook wierd 'er orde gefield, om de Poorten en de Boom nagt en dag geflooten te houden.
Terwijl alle deeze fchikkingen van binnen gemaakt wierden, om den aannaderenden Vijand rustig te keer te gaan, rukte dien zeiven dag des namiddags ten B 3 suu-
Den Vijand naderd.



42 BELEGERING en DEFENSIE
2 uuren een Commando van het Bataillon van Saxen Gotka beftaande in twee Sergeanten, twee Corporaals, en dertig Gemeenen, onder bevel 'van den Vaendrig schob er, ter Stad uit, met oogmerk, om de manfchappen welke onder de ordre van den Capitein Ingenieur bergh de verhakkingen verrichtten, te dekken, welken ook deze expeditie gelukkig ter uitvoer bragten, gemerkt het evengenoemde Commando met de Werklieden dien avond ten zeven uuren, binnen de Stad te rug kwam, zonder eenigen Vyand vernomen te hebben, dan alleen een Spion, die den Vijand had uitgezonden, om na de fterkte van het Commando en hunne Posten te verneemen.
Den Fij-
naart en den Ouden Moolen , door den Vijand
bezet..
Inmiddels kreeg men bericht dat de Franfchen den Fijnaart en het gehugt den Ouden Moolen, gelegen nabij en onder de Jurisdictie van de Willemftad, al» reeds in bezit genomen hadden. Den Luitenant van de Artillerij s. j. colthof, wierd dien zei ven avond na de Klundert gezonden, ten einde aldaar eene Gommis-



van de WILLEMSTAD. *3
misfie afteleggen. Hij , met den Veerman , in eene boot aan de -Noordfchans , nabij de Klundert genaderd zijnde, vond aldaar een Bombardeer Galjoot op ftroom liggen en roeide met de floep van hetzelve , waarin den Luitenant ter Zee van den bosch , met vier matroofen gezeten waaren , naar den Wal; in de Haven komende , en geen gevaar vermoedende, flapten die beide Heeren met hun bijhebbende manfchap aan land , doch wierden wel ras tot hunne grootfte verbaazing ontwaar, dat ook deeze j Schans door den Vijand ingenoomen en bezet was. Wel ras wierd den Lieutenant van den bosch met zijne vier Matroofen door de Franfchen gevangen , en de floep in bezit genomen , terwijl zij den Lieutenant colthoff het zelvde lot tragtten te doen ondergaan, dan , d'eeze verzette zich daar dapper tegen , en redde zich (door overmagt genoodzaakt) met de vlugt naar het daar bij; leggend gors. Hij, tot aan den halze door t het water vlugtende om den najaagenden Vijand te ontkomen , had dat fiout beB 4 ftaau
Ook de ^JoordJchans.
[Jen Lieu;enant van den Bosch jevangen.
)ea Lieu»
enantCe/fw/redczignet de vlugt.



24 BELEGERING en DEFENSIE
l 1
Is in groot
gevaar , , van 't Le-1
ven» j
i
Dochword wonderbaargered.
taan voor hem dat gelukkig gevolg, dat lij hun ontkwam.
In deeze allergevaarlijkfle 'fituatie zich )evindende, en niets anders dan eenen jeWisfen dood tegen den naderenden nagt :e gemoete ziende, hoorde hij een Vaar:uig op de rivier ; vooronderllellende , dat iit welligt den Veerman zijn mogt, (die gelukkig uit de haven geëchappeerd , en dus den Vijand ontkomen was,) deed hij door middel van fluiten , den naderenden Veerman verftaan, dat hij zig in dien toeftand bevond. Deeze, naar die plaats roeiende , flapte hij in de boot, en voeren zy aldus te faamen na de Willemftad, alwaar zij in den nagt behouden aankwaamen. Dus wierd hij op eene bijzondere wijze uit de kaaken van den dood gered. Wie, die ecne allesbeftierende Voorzienigheid erkend , eerbiedigd niet den vinger Gods in deezen? die op zulk eene wonderbaare wijze, eenen Held in het leven fpaarde, die als een werktuig in Zijne hand dienen moest, om de benaauwde Vest met man- j nenmoed te helpen, verdedigen, zoo als
uit



VAN DE WILLEMSTAD. *s
uit het vervolg van dit verhaal ten duidelijklien zal blijken.
De Vijand inmiddels in grooten getale de Stad naderende, liet niets onbeproefd, om zig ware het moogelijk meester van dezelve te maaken, en langs dien weg zijn geliefkoosd ontwerp, om tot in het hart van Holland door te dringen ter uitvoer te brengen. Het water dat door de gemaakte Innundatien den Omtrek der Stad overftroomde, was den Franfchen ééne der voornaamfte hinderpaalen. Geen wonder des, dat zij zig tragtten meester te maaken van de Sluizen, die door de belegerden (zoo als wij hier vooren verhaald hebben) dicht gemaakt waaren om de overftrooming te bevorderen.
Den Ruigenhilfchen Sluis, die circa een half uur buiten de Stad ligt, kon met geene mogelijkheid door het zwakke Guarnifoen van de Willemftad, beftaande alstoen alleen uit het eerste Bataillion van Saxen Gotha, en een Detachement van 20 artilleristen , bezet gehouden worden.
B 5 Den
Den Rui-
jjenhil"chenSIuisingenoonen.



%6 BELEGERING en DEFENSIE
Den Lieutenant Bellamij word met vier van de zijnen gevangen.
De Vijand hier van bewust, nam dus in den nagt tusfchen den 22 en 23, deze Sluis in bezit: weldra wierden met een vreesfelijk geweld, de deuren van dezelve, opengebrooken, om het water aftetappen; van welk voorval men des''morgens vroeg in de Stad tijding ontfing door den Sluiswagter, die zig op de vlugt begeeven had, óp het Oost Contrafcharp, van waar hij met een boot door den boomfluiter afgehaald, en alzoo binnen de Stad behouden aangekoomen is.
De verhakkingen aan den Straatweg buiten de Landpoort als nog niet in gereedheid zijnde, trok zaturdag morgen den 23 ten 5 uuren den Lieutenant bellamij met 2 Sergeanten, 2 Corporaals , en 24 gemeenen van het Batallion van Saxen Gotha de Landpoort uit , ten einde de werklieden te dekken. Gemelde Lieutenant had order ontfangen, om 'zig, uit hoofde van den zwakken toeftand van het Guarnifoen, met den Vijand niet intelaaten , maar alleen de werklieden te beveiligen. Dan , deeze ordre uit het oog verliezende,
en



van de WILLEMSTAD. 27
en zijne voorposten te verre uitgezet hebbende , wierden deeze door een Piquet vijandelijke Cavallerij overvallen en geattacqueerd. De voorposten vuur geevende retireerden zig, waar op den Lieutenant bellamij met zijne manfchap avanceerde, dezelve alvorens in 2 eiettons geformeerd hebbende , en tweemaal op den Vijand losbrandde, met dat gelukkig gevolg, dat een Officier en agt man van dezelve fneuvelde. Geduurende deeze attacque groeiden de Vijanden in merkelijken getale aan, omringden den gemelden Lieutenant, en namen hem met vier zijner manfchappen Krijgsgevangen , terwijl de overigen (waar onder een Sergeant, door een houwer, zwaar aan het hoofd gekwetst was) zich met de vlugt reddeden , door het riet , en in ,de moerasfen van het gors aan de Oostzijde der Stad, en kwamen alzoo met hunne wapenrusting aan de Oost Contrafcharp , van waar zij afgehaald, en vervolgens binnen de Vesting terug gekoomen zyn.
Geduurende deeze actie buiten de Stad,
wierd
Alarm in de Stad.



-8 BELEGERING en DEFENSIE
wierd van binnen alarm geflaagen. — Een Capitein, 2 Onderofficieren, en 40 Gemeenen rukten naar buiten om bel la mij met zijn volk te hulp te koomen, en te ontzetten; dan deeze verfterking reeds te laat komende diende het alleen, om het nabinnen vlugtend Commando, met de werklieden voor verdere onheilen te bevrijden, terwijl eenige fchooten met fchroot van de Wallen op den Vijand gelost wierden om hun het verder avanceeren te beletten.
Vrouwen en Kinderen mogen vrij vertrekken.
Doch de mannen zulks verboden.
Onbegrijpelijk groot was de fchrik en confufie onder de Ingezeetenen der Stad, op dit eerste alarm, en het losbranden van het gefchut. Den Collonel Commandant schepern , van het Regiment van Saxen Gotha, welke ten dien tijde als Commandant der Vesting ageerde, gaf vrijheid , aan de Vrouwen en kinderen der Inwoonders die zulks verkiezen mogten, de Stad te verlaaten, en naar elders zich te begeeven; te gelijk op het ernftigfle beveelende, dat alle mansperfoonen binnen de Vesting moesten blijven; fchoon de ondervinding geleerd heeft, dat veelen naderhand



vam de WILLEMSTAD. 20
hand dit bevel overtreeden en heimelijk de Stad verlaaten hebben.
Deeze met angst en fchrik doorgebragte dag liep intusfchen ten avond, — doch bij de uitgangen van denzelven, deed 'er voor de benauwde ingezeetenen van deeze Vesting eene ftraal van hoope zich pp. Des avonds ten 7 uuren kwam de zoo zeer verlangde verfterking van het zwakke Guarnifoen, uit '* Hage afgezonden , ter Stad binnen, beftaande in de twee Grenadier -Compagnien van het Regiment van bosc de la calmette; zoo dat het geheele Guarnifoen als nu beftond in die twee Grenadier - Compagnieën en het reeds gemelde eerfte Battaillon van Saxen Gotha met het Detachement van 20 Artilleristen; de laatstgemelde gecommandeerd wordende, door den hier vooren genoemden Lieutenant s. j. colthoff, aan wien 40 man van het Bataillion van Saxen Gotha wierd toegevoegd , welke manfchap door Hem in veertien dagen tijds, met eene voorbeeldige ijver zoo zeer bekwaam gemaakt wierdt, dat elk hunner als een kundig Artillerist konde ageeren, zeo als zij daarvan
Het Guarnifoenwordt verIterkt.



Den Gouverneurvan lloetzelaerneemd het Commando over.
In den daarop volgenden nacht tusfchen den 23 en 24, die zeer ftormagtig was
ver-
30 BELEGERING en DEFENSIE
van, geduurende het beleg , de fchoonfte proeven gegeeven hebben. Gaf deeze aangekoomene verfterking van manfchappen, ftoffe tot blijdfchap voor de Inwoonders , nog meerder genoegen volgde kort hierop : gemelde troupen even binnen gekoomen zijnde , arriveerde uit 's Hage op het Gouvernement, Zijne Excellentie den Hoog Edelen Gebooren Heer Baron van den boetzelaer befchreven in de Ridderfchap van Holland, toen Generaal Majoor, doch nu Lieutenant Generaal van de Infanterij , en Gouverneur van de
Willemftad. Een Man, die door
zijn voorbeeldig gedrag, onbezweeken heldenmoed , en ftandvastige dapperheid, in het verdedigen van de aan hem ter goeder uure toevertrouwde Vesting , boven allen lof verheven is, en verdiend heeft, dat eene dankbaare erkentenis in de harten van alle Nederlanders , voor hem de beste eerezuil oprichtte, die den roest der Eeuwen verduurd !



van de WILLEMSTAD. 31
vergezeld met een deinzige lucht, ontdekte men door middel van Luchtballen , die van tijd tot tijd in de Stad opgelaaten wierden, hier en daar Vijandelijke patrouilles , die uitgezonden waaren om te recognofceeren.
Zondag den 24 beleide den Heer Gouverneur eenen Krijgsraad; in denzelven bragt den Capitein Ingenieur bergh een rapport uit, ten einde middelen te beraamen tot defenfie der Stad. Als ten hoogden noodzaakelijk wierd in dien Krijgsraad eenparig beflootent om de nabij geleegene Buitenplaats toebehoorende den Heer Rentmeester en Ontfanger sprangers, genaamd Diepzicht, en ftaande aan den Oost Dijk; alsmede het huis van zekeren eldert geers , en een Poldersfchuur, beiden gelegen aan den Westdijk in den brand te fteeken, ten einde den Vijand daar niet zoude nestelen , en wierd ingevolge het genoomen beiluit, de uitvoering dezer expeditie opgedraagen aan den Lieutenant brown van Bosch de la Calmette , en den Vaendrig bu-
chel
De Bui. :enplaats Diepzicht, ;n 2 ande•e gebouwen worlen verarand.



3a BELEGERING en DEFENSIE
chel van Saxen Gotka , met 2 Sergeanten, 2 Corporaals, en 40 Gemeenen, die des avonds ten zes uuren deeze noodlottige , doch teffens hoognodige refolutie ter uitvoer bragten , door öp een gege^ ven Signaal die gebouwen in den brand te fteeken, waar na zij wederom fte dewaards keerden, en daar binnen trokken; terwijl de Vijandelijke Patrouilles op de Oostdijk hun vervolgden, en verfcheide maaien op hun vuurden , het welk door het kanon , op de Wallen geplant, niet onbeantwoord gelaten wierd, en hun ook, noodzaakte te retireeren.
Wie, die een menfchelijk hart in den boezem draagd, voelt zig niet ten fterkften aangedaan over de onheilen die den Oorlog in deszelfs gevolgen befchouwd, aan het menschdom veroorzaakt ? Wie bezeft niet op het leezen van dit verhaal welke fenfatie, dit ijsfelijke fcheuwfpel der vlammen , aan beiden de zijden der Stad, in het hart van elk aanfchouwer te weege bragt? En deeze aan¬
doening zal nog vermeerderen , wanneer
men



van de WILLEMSTAD. 33
men in aanmerking neemt, dat niettegenftaande den Schrijver dezes, van het noodlottig befluit kennis gekreegen hebbende , nog moeite nog geld befpaarde, om de tilbaare Have in deeze ter vlamme veroordeelde gebouwen zig bevindende, door Paarden en Wagens te doen wegvoeren , en voor den brand te beveiligen ; hem zulks echter niet mooglijk was in het werk te Hellen, dewijl het gevaar van door den Vyand genoomen te worden , de harten van elk dermate met vrees en fchrik vervulde , dat alle pogingen in het einde geheel vrugteloos waaren. 't Is waar , bij een bedaard nadenken , zal elk gereedelijk toeftemmen, dat in zulke 00genblikken van algemeenen nood , als waar in de Willemftad zig toen bevond, het bewaaren van eenige gebouwen en goederen, billijk behoort opgeofferd te worden , ten nutte van het geheel; doch dit neemt echter niet weg , dat het veel ligter te befpreeken is, dan het met de daad te moeten ondervinden , wanneer men in zodanige omftandigheden zelve verkeerd.
C
Na



34 BELEGERING en DEFENSIE
Den Ridder van Kinstergen bezoekt de Stad.
De Klundert wordt hevig befchooten.
Veroverd.
Na deeze kleine uitwijding vatten wij den draad, onzes gefchiedsverhaals weder op.
Maandag den s^ea pasfeerde, zonder dat 'er iets van gewigt om en in de Vesting gebeurde , alleen kan men niet nalaten te melden, dat den Vice-admiraal van kin sb erg en op deezen dag in de Stad is geweest ; alsmede dat in den namiddag ten vier uuren, onder merklijke aandoening voor het aanftaande gevaar, dat deeze Stad nakende was, de inwoonders van den toorentrans, en de moolens om de Stad ftaande , ooggetuigen waren van het bombardeeren en befchieten van het nabuurig fteedje de Klundert, en welk Bombardement tot laat in dien nagt duurde.
Het was ligtelijk te vermoeden , dat de Klundert niet lang beltand zou zijn voor de overwinnende wapenen der Franfche Legermagt; flegts voorzien van eene geringe bezetting van 60 man Infanterie van het Regiment van bosc de la calmette, ao Artilleristen en eenige Invalides, kon die
plaats



van de WILLEMSTAD. 35
plaats het hevig Bombardement niet lange uithouden. Dingsdag den 2.6^a zag men op den Tooren der Willemftad, de driekleurige Franfche Vlaggen van den Tooren , en de Moolen van de Klundert waaijen, waaruit men vermoedde dat die vesting reeds in handen van den vijand was. Al ras wierd de waarheid van dit vermoeden ten vollen bevestigd , hebbende zig dit geval in deezer voegen toegedraagen. Den Franfchen Generaal berneron eischte op den 25 Februarij, des middags tusfchen 1 en 2 uur de Stad fchriftelijk op. De Commandant van kropff weigerde volilrekt daar aan te voldoen, waarop den vijand ten 3 uuren de Stad op eene hevige wijze, van den Bloemendaalfchen Dijk begon "te befchieten; dit geweld hieldt aan tot 's avonds ten 11 uuren , als wanneer de Vijandelijke troepen onder geleide van voorn. Generaal berneron de Stad ftormenderhand attacqueerden en vermeesterden.
De aanval gefchiedde aan den kant van de Waterpoort, de bezetting onder bevel van den braaven Capitein van kropff onder C 2 het



$6 BELEGERING en DEFENSIE
Capitein Kropff" geeft zig eindelijk over.
het. Regiment van bosc de la calmette , en den Lieutenant p. colth o f f , die de artillerij beftierde , kweet zich dapper, en met eene buitengewoone
kloekmoedigheid. colthoff die
met den braven Commies wielen het Kanon vernagelde, alvorens de Vijanden binnen kwamen , wierd met zijne Manfchappen Krijgsgevangen gemaakt , terwijl de gekwetften, door de Franfchen in het Hospitaal gebragt, en bij de ontruiming der Stad nog niet herfteld zijnde , door hun zijn weggevoerd geworden.
De dappere kropff , zig niet op genade aan de Franfchen willende overgeeven , en met 40 zyner overige manfchappen, den Lande nog van meer nut tragtende te weezen, Tetireerde zig daar mede by 't ftorm loopen door de Helpoort, met oogmerk om op de Willemftad de retraite te neemen ; genaderd zijnde nabij de zoogenaamde Tonnenkreek , wierd hij met eene verdubbelde woede , door den vijand onder begunftiging van zeker oud Fort of Batterij, op de Oostdijk aangelegt, aangeval-



van de WILLEMSTAD. 37
vallen, alwaar hij nog quarré formeerde, en zig dapperlijk verdedigende, bij die gelegenheid den Collonel haringman, een uitgeweken Vries, doodfchoot, doch voor de groote overmagt der vijanden eindelijk bukken , en zig met de zijnen op genade overgeeven moest; en dus bezweek deezen braaven Held , na den dapperften wederftand ! Wie zou niet verwagt hebben , dat een man van eer, zoo als hij zig in het verdedigen der hem toevertrouwde post betoond had, dooiden overwinnaar op eene wijze zou behandeld zijn , overeenkomftig met het recht van alle befchaafde natiën, en met het Charaéter, dat hij bekleedde ! Gewis dit eischte de menfchelijkheid! Dan, de dappere kropff duizende gevaaren des Doods in het verdedigen der hem aanbetrouwde post ontkomen, en eindelijk zig moetende overgeeven , word door een Captein van den Vijand, b oogmans, die in het Jaar 1787 als Officier onder de Artilleristen van dezen Staat gediend had, doch toen gedimitteerd, en als nu de wapenen tegen zijn eigen Vaderland voerde, op de wreedfte C 3 wijze
En word daarna noorddaiigora her. Leven geDragt.



SS BELEGERING en DEFENSIE
De Vijan< nadere de Sud.
wijze doorfchooten, en van zyn dierbaar leven berooft! Dit nog niet genoeg zijnde , mishandelde men het doode lichaam , op eene wijze , die moet gezegd worden , alleszins onmenfchelijk en wreedaartig te zijn ! Behalven de fchoot door het hoofd, die aanflonds doodlijk was, bragt men het lichaam verfcheidene wonden toe, en weigerde het ontzielde lijk de aarde: men bond het een zwaaren fteen om den hals, en wierp het, even als een kreng in het water, waar uit het, na het verhaten der Willemftad opgevischt, en, met alle tekenen van eere , deftig ter aarde is befteld, zoo als wij op zyn plaats in het vervolg zullen melden.
I De Klundert aldus in de magt van der* Vijand zijnde , verwagtte men nu ook de Franfche legermagt wel fpoedig voor de Willemftad. Dien zelfden dag den 26 Februarij , en dus na dat dien nagt de Klundert was ingenoomen , zag men van de Batterijen op eenen verren affland , alreeds eenige vijandelijke Cavallerij, doch op het losbranden van een fluk Canon,
koo-



van de WILLEMSTAD. 39
koozen zij de vlugt, terwijl den geheelen daarop volgenden nagt van de Batterijen is gevuurd geworden , ten einde het naderen van den Vijand te beletten.
Den volgenden dag zijnde den 27 Februarij, vertoonde zig de vijand aan de oost en westzijde der Stad. Op den middag ten 12 uuren toen de Parade even was afgetrokken , kwam een trompetter voor de Oostbeer: naar den Commandant der Stad gevraagd hebbende , wierd den Heer van boetzelaer, nog op de Parade zijnde, daar van terftond bericht gegeeven; die zulks verftaan hebbende zeer tranquil en bedaard antwoordde : Kom wij zullen eens zien en hoor en, wat die knaap te zeggen heeft. Zig direót op de borstweering bij den genoemden Oostbeei begeevende , vroeg zijn Hoog Ed. aan der trompetter, die met zijn Paard aan de hanc ftond, Wat hij te zeggen had? deeze ga: daarop in Hoogduitfche termen te verftaan dat hij het Compliment van den Generaa, dumouriez bragt,en uit zijnen naan vroeg, of hij Commandant de Stad wild C 4 over
De Stad word door een trompettermondeling opgeëischt.
!
;
!



40 BELEGERING en DEFENSIE
Dat me veront» waardi.
ging afge<
flaagen
word.
Kennis geving caar van aan Zijne Hoogheid.
; overgeeven ! Ja dan Neen ? Den Ridder was ten hoogden verontwaardigd over de
. allezins hoonende wijze , waar op men deeze vraag liet doen door een trompetter, zonder eenigen fchriftelijken last en niet vergezeld van eenen Officier. Het antwoord was dus kort af, Neen ! waar op deeze onderhandeling eindigde; vertrekkende den trompetter over den Oostdijk na den kant van de Klundert van waar hij gekoomen was.
Den Heer van boetzelaer verzuimde intusfchen niet, om van deeze informeele Sommatie, per expresfe , kennis te geeven aan zijne Doorl. Hoogheid den Heere Prinfe Erfltadhouder, zoo als blijkt uit de navolgende Misfive.
doorluchtigste vorst en heer!
Ik heb de eer aan Uwe Doorluchtigfte Hoogheid kennis te geeven dat op dit ogenblik een enkelde trompetter , zonder brief, zich van wegen den Generaal Dumourier, op den Dijk vertoond heeft, vraagende of wij de Stad ja dan neen wilden overgeeven?



van de WILLEMSTAD. 41
ten ? waarop ik eenvoudig heb laaten antwoorden neen!
Ik heb niet willen afzijn om hiervan terftond rapport aan Uwe Doorl. Hoogheid te laaten doen, hebbende de eer te zijn, enz.
(geteekend)
c. van boetselaer. Willemftad 27 Februarij 1793.
Des avonds ten 7 uuren vertoonde zig aan den Westdijk eenige vijandelijke Cavallerij en Jagers met blaashoorns ; 'er wierd op hunne aannadering direft alarm geflagen, en het Canon op hun losgebrand , 't welk gefecondeerd wierd door het Wagtfchip de Zeehond genaamd , onder bevel van den braaven Capitein detmers, post houdende op het Hollancfcch Diep (*) , waarop de Franfchen afdeinsden,
(*) Deeze gewapende Hoeker voerende 16 (tukken 6 ponders, hadt order de Vesting alle mogelijke bijfland en hulp* toetebrengen. Gemelde Capitein, gefecondeerd door de Cotters de Brak en C < de



4a BELEGERING en DEFENSIE
Den vijand zend een Officier naar de Stad.
den , zonder iets verder op dien tijd te onderneemen.
Den volgenden dag zijnde den 28 Februarij des morgens ten 10 uuren, arriveerde aan den Westdijk een Franfchen Officier, zijnde den Generaal Adjudant van
den
de Pantker , gecommandeerd bij de Lieutenants GROTENRAAijen van hoe ij, heeft den Vijand in het formeeren van hunne Retranchementen en Batterijen langs den Dijk, zo bij dag, als bij nagt, niet alleen gehindert, maar het is dezelveii gelukt tot den ioden Maart de Westdijk fchoon te houden, wanneer door het vuur van 3 Batterijen, die elkander croifeerden, fchade bekomen hebbende, genoodzaakt wierdr te moeten afzakken. Intusfchen had de Commandant en Chef, Vice Admiraal van kinsbergen, aan den Lieutenant van kervel commandeerende s'Lands Fregat de Venus, order gegeeven , om 10 van zijn agt ponders, uit het gemelde Fregat, te neemen, en in plaats 10 Hukken van twaalf pond caliber, inteneemen ., en dan met alle mogelijke fpoed naar de Willemftad te zeilen, en met overleg van Capitein detmers, als het Locael aldaar best kennende, die pofitie met zijn Fregat te neemen, die tot het meeste foutien dier Vesting, dienstig konde zijn, zijnde gemelde Fregaï aldaar den 14de gearriveerd.



van de WILLEMSTAD. 43
den Franfchen Generaal en Chef berneron , vergezeld mee eenen trompetter, beiden te paard gezeeten. Zoo ras zij oordeelden door de fchildwagten gezien te kunnen worden , zwaaiden zij met eenen witten doek , daar door te kennen geevende, dat zij in de Stad wilden gelaten worden ; allengs genaderd zijnde, deed
men hun halte houden, en gaf den Gouverneur hier van bericht; zijn Hoog Ed. zond daarop den Lieutenant en Ondermajoor lang, en den Vaandrig anthing naar buiten, met last, om den Franfchen Officier geblind binnen te leiden : aan de Waterpoort gekomen, en met eene boot door de Boom binnen geraakt zijnde , (vermits de Poort geflooten, en de bruggen afgebrooken waren,) wierd hij onder een grooten toevloed van aanfehouwers aan het Gouvernement gebragt, en binnen hetzelve, in eene beflooten kamer met kaarsfen verligt, ter audiëntie toegelaaten. Den
blinddoek hem afgenoomen zijnde, overhandigde hij aan den Gouverneur, een brief van den Generaal berneron; denzei ven geopend zijnde , vondc men die alleen ingericht
om
Om te handelen over de uitvvisfeling van eenen Officier, tegen deu Lieutnant Bellamy.



44 BELEGERING en DEFENSIE
Men oordeelt dat dit een gefingueerde boodfchap was.
om aan zijn Hoog Ed. te informeeren , dat een Ingenieur - Officier , die een lieveling van hem Generaal was, vermist wierd, en die hij dagt dat door de Hollanders was Krijgsgevangen gemaakt; teffens voorflaande om ^denzelven uit te wisfelen tegen den gevangen genomen Lieutenant bella mij. Daar men intusfchen van zodanig Fransch Ingenieur - Officier niets vernomen had , en 'er geene kennisfe van droeg , is men op de gedagten gekomen , dat dit geheele geval een gefingueerd ftuk van den vijand was, alleen met oogmerk om te fpionneeren: doch dit in het midden laaten* de , gemelde Officier, gaf nog bij deeze gelegenheid te kennen , dat hij die zelfde was waar op men den vorigen avond, een trompetter bij zig hebbende , van deeze zijde had gefchooten, betuigende daar over zeer verwonderd te zijn. De Commandant repliceerde hier op , dat het nimmer gebruikelijk was om eene opgeëischte Stad bij nagt te naderen; doch den Officier betuigde van geene opeisfching eenig bericht te hebben , en geloofde , dat zulks alleen eene rodomontade van een of ander
Offi-



van »e WILLEMSTAD. 45
Officier, in de nabijheid der Stad liggende, zoude geweest zijn ; na, na deeze onderhandeling het dejeuné genoomen te hebben, vertrok hij op dezelve wijze als waar op hij gekomen was , zonder één eenig| woord van eene opeisfching der Stad ge-1 rept te hebben. De naam van deezen Officier is tot hier toe onbekend gebleeven, echter kan men van hem getuigen , dat hij een man van een fchoone frappant, geflalte, en grooter van Postuur was, dan men gewoonlijk bij de Franfche natie aantreft.
Deeze onderhandeling afgeloopen zijnde, wierden de inwoonders van deeze, hoe langs hoe meer benaauwde, Vesting verblijd door de Verfterking van het Guarnifoen ; vermits op dien zelfden middag een Commando van Saxen - Gotka, beftaande in één Officier, één Sergeant, twee Corporaals, één tamboer, en negentien Gemeenen te Goederede gedetacheerd geweest zijnde , als mede zes Compagnien van het Regiment van bosc de.la calmette onder Commando van den Collonel spiering, en den Major nievelt van Rotter-
Dus keert iij onver, igter zaa,e te rug.
Het Gaarlifoenword verftarkt.



46 BELEGERING en DEFENSIE
De Stad wordt for« meel opgeè'ischt.
terdam afgezonden , de Willemftad binnentrokken , ten einde aldaar guarnifoen te houden. In den namiddag ten vijf uuren , vertoonde zig aan den Westdijk wederom eenen trompetter, vergezeld met denzelfden Officier die 's morgens de bovengemelde Commisfie was komen afleggen: op even dezelfde wijze binnen gekomen , en naar het Gouvernement gebragt zijnde , bleek al ras, dat zijne boodfchap van een meer ernftigen aart was. Hij overhandigde eene Misfive aan den Hoog Ed. Heer van boetzelaer geaddresfeerd , van deezen navolgenden Inhoud:
Foor de Willemftad den 28 Februari] 1793- het tweede Jaar der Republiek. •
m ij n heer!
ik heb order om de plaats die gij oommandeerd aan te vallen ; de middelen die ik daartoe voor lang bij mij heb, zijn het dubbel van het geen 'er noodig is, om U ten onder te brengen , en indien deeze middelen
uit-



van de WILLEMSTAD. 4?
uitgeput wierden , zouden zij terjiofid door de geenen die ik agter mij en onder mijn bereik heb, worden aangevuld. Uit deeze fchets, welke,niet vergroot is, moet gij begrijpen dat alle weder ft and van Uwen kant ijdel zijn zoude.
Be/paar U den fpijt die eene kwalijk geplaatfte halftarrigheid U voorbereid: flaa Uwe oogen op de menfchen en eigendommen, welkers behoud U is toevertrouwd, en zijt naijveriger om te behouden en menfchelijk te zijn, dan ftoutmoedig zonder vrugt.
Ik zugt over den rampzaligen ftaat waarin ik de bewoonders van de Klundert gevonden heb ; zij zullen eeuwig de gedachtenis van den dwaazen Commandant vervloeken, die hun door zijne koppigheid aan rampen heeft blootgefteld, waarvan zij de gevolgen nog lange zullen ondervinden : Bewaar U Mijn Heer ! voor dezelve verwijten, van hun, wier Vader gij moet zijn!
De Franfchen voeren den Oorlog alleen tegen de Tirannij: zij zijn de Broeders en
de



48 BELEGERING en DEFENSIE
de Vrienden van alle menfchen, en willen alleen het welzijn en het geluk van allen. Dit is het oogmerk van al hunnen arbeid; en wee Jiun ! die de hoop zullen voeden , om deeze zoo loffelijke- oogmerken te wederflreevenl
Tot hier toe, Mijn Heer! heb ik tegen U de taal der Rede gefprooken ; om dat ik U voor een wijs en menschlievend Man houde; maar indien gij mij, tegen mijne verwagting noodzaakt, de magt en uiterfte middelen die ik in handen heb te gebruiken, zult gij te midden van de puinhopen en de vlammen met Uw hoofd betaalen de rampen daar gij de eenige bewerker van zijt.
Toen ik meester van de Klundert ben geworden, heb ik vernomen dat den Commandant den aftogt had laaten flaan; maar de wind, en het geweld mijner batterijen beletten mij dat te hoor en: en dit onvoorziene toeval is oorzaak geweest van
de vermeerdering der ongelukken.
7c» einde dergelijke mis/lag tusfchen U e» mij te voorkomen, laaten wij bepaalen
dat



Van db WILLEMSTAD. 49
dat indien wij tegen den wensen van inijti hartt, een gevegt beginnen, en het U behaagd 'er een einde van te maaken, gij uwe begeerte des daags door het uitjieeken van een witte vlag, en dés nagis dóór het plaat/en van drie vuur én naast, elkandèren, zult aankondigen.
Ik eindig mijn brief Mijn Heer '! met U te verwittigen, dat het publiek maaken van denzelven, zoo wel als Uw antwoord^ mijne rechtvaardiging wegens de onheilen, die 'er gebeuren zullen, in de oogen van de Verflandigèn , en in de oogen der, Krijgskundigen zijn zal.
In afwagting van het tijdjlïp, om van nader bij kennis met u te maaken, verzeker ik U van mijne Achting.
(geteekend)
Be Marechal de Camp. Commandecrende de voorhoede van de linker Armee-.
berneron.
D P> 1



Doch word afgeflaagen.
50 BELEGERING en DEFENSIE
P. S. Ik heb de eer U te berigten , dat Geertruidenberg, en Steenbergen heden geattaqueerd zijn.
Den Heer Commandant deezen briev geleezen hebbende draalde niet lange om 'er een kort doch nadruklijk antwoord op te vervaardigen. Hetzelve was van deezen inhoud: #
m ij n heer!
In antwoord van den Briev, dien gij mij (Teer heb gedaan te fchrijven, moet ik cteer hebben U te berichten , dat ik, als een Man van Eer, de plaats die mij toevertrouwd is zal verdedigen; zonder verder acht te kunnen Jlaan, op eenige bedenkingen.
Zijnde met veel Confederatie
mijn heerI
Uw Ed. zeer onderd. Dienaar
(was getj c. van boetzelaer,
Willemftad den Gouverneur. a8 Febr. 1793.
Met



van de WILLEMSTAD. 51
Met welk antwoord den Franfchen Officier (wederom geblind zijnde) van het Gouvernement, naar buiten gebracht is.
Men kan zeer ligtelijk nagaan, dat de angst en fchrik onder de Inwoonderen der Stad na deeze gedaane opeisfching hand overhand toenam , kunnende men als zeer zeker vooronderflellen, dat den Vijand niet lange draalen zoude, om door geweld va» wapenen , de Stad in handen te krijgen , daar hem , door de gedaane weigering, zulks, door list, mislukt was.
Het duurde ook niet lange, of dit
vermoeden , wierdt bevestigd. Den
volgenden dag zijnde den 1 Maart begon het geweld des oorlogs op de Vesting uit te breeken. Des morgens ten zeven uuren begon den Vijand de Stad het allereerst te befchieten, van eene Batterij gelegen aan de Hel, aan de Zuidwestzijde der Stad, tusfchen de hoeven van F. Schïtperoort, en L. Punt, onder, of tegen den zoogenaamden droogen Dijk. Deeze Batterij was eene der zwaarften, D 2 di<?
Den vijand jeginc dt' Stad tc beIchieten.
Van eens Batterij van vijf zwaarë (tukken.



52 BELEGERING en DEFENSIE
De Kerk tot liet
He den Vijand opgeworpen had; beftaande uit vijf zwaare (lukken Canon , waar van de Stad het meest flaande het beleg', heeft geleeden. Wel ras, wierd elk daar door op eene verfchrikkelijke wijze uit den flaap gewekt, en veroorzaakte zulks een -algemeen alarm. Het Guarnifoen, thans in het geheel uit omtrent 500 Man, zoo Infanterij als Artilleristen, beftaande, kwam oogenbliklijk in het geweer, en marcheerde vol moeds en dapperheid van den hoogden tot den Jaagden naar de wallen.
De vierde Kogel uit het Vijandelijk Canon gelost, zijnde een 18 ponder boorde reeds met een vreesfelijk geweld door den voor- en agtergevel van het huis, door den Schrijver dezes bewoond , flaande op den dijk aan den kant der Haven , het uitzigt hebbende op het Hollandsen Diep , nemende dezelfde Kogel, daarna een Grenadier van Saxen Gotka voor de Hoofdwagt, (met andere manfchappen in 't Geweer flaande) zijn eene been weg. Wel fpoedig wierd
dien



van de WILLEMSTAD. 53
dien geblesfeerden Soldaat, op een Kruiwagen gelegt, en na het Hospitaal (waartoe de Kerk gereed gemaakt was) overgebragt, doch men was genoodzaakt van daar te delogeeren , dewijl de Kerk geduurig zeer hevig befchooten wierd; vervoerende de zieken en gekwetften, benevens de beddens en matrasfen naar de Cafernen die met alle mogelijken fpoed tot een Hofpitaal geapproprieerd wierden, waarin men dan ook, fchoon niet geheel veilig, tot het einde van het beleg, de zieken en gekwetften herbergde , dezelve toevertrouwende onder het opzicht en de verzorging van de kundige Chirurgijns Major , van Saxen Gotha , en Bafc de la Calmette, Doétor keller en engelhart; die de manfchappen met haare onder zig hebbende Confrères, en geadfifleerd door den zeer ervaaren Stads Doftor beverlij, benevens den Stads Chirurgijn, (die zig daar toe vrijwillig aangeboden hadden) alle mooglijke hulp toegebragt hebben. Niet lang , na dat het huis van den Schrijver dezes , op voorgemelde wijze befchadigd geworden D 3 «aï5
Hospitaal, gereed gemaakt , doch niet veilig zijnde ;
Wordende
Cafernen
daartoe
geappro-
priëerd.



54 BELEGERING en DEFENSIE
Capitein Croon , en anderen op eene zfcn. derlinge wijze bewaard.
Den vijand befchiec aanhoudend de Siad.
was, kwam wederom een Kogel van dezelfde caliber als de eerste, hetzelve huis
doorbooren. De Huisknegt na bij
den oudflen Zoon van den Schrijver dezes flaande, wierd daardoor geblesfeerd ; terwijl Capitein croon van het Regiment van Saxen Gotha op dien tijd zig aan dat huis bevindende, de bewaarende Hand der Goddelijke Voorzienigheid op eene zonderlinge wijze ondervond, zoo als ook den Schrijver deezes, kort daar na, op dien zelfden morgen, in eigen perfoon, is ontwaar geworden.
Geduurende het aanhoudend , en hevig Bombardement , begon men in den namiddag ten 4 uuren de tenten op de Bastions , onder de wallen op te flaan: bij die gelegenheid wierden twee man zwaar gekwetst. Den Vijand had in tusfchen dien geheelen dag tot 's avonds ten zeven uuren toe, de Stad aanhoudend befchooten en zwaar geteisterd , als hebbende in dien tusfchentijd, meer dan 500 Kogels, waar onder verfcheidene 24 ponders, van de voorgemelde Helfche Batterij
op



vak de WILLEMSTAD. 55
op de Stad afgefchooten , die ook van onze zijde niet onbeantwoord zijn gelaaten; doch kwam 'er eene ftilitand van twee en 'een half uuren, waarna den Vijand van dezelfde Batterij , gelijk ook van die , gelegen aan den Westdijk, van vier ftukken, op eene violente wijze de Stad, met gloeiende Kogels en Houwitzers begon te befchieten. Onbefchrijffelijk groot was de angst en vrees onder de belegerden , die nog vergroot wierd, op het flaan van een algemeen alarm , uit hoofde dat de Vijand, in den aannaderenden nagt, zich vertoonde niet alleen aan den West , maar ook aan de Oostbeer der Stad , met oogmerk om van die beide kanten de Stad
te attacqueeren. Het Guarnizoen in
't geweer gekomen zijnde , wierd den Vijand door hun met klein geweer, gefecondeerd door het gefchut met druiventrosfen geladen, nadrukkelijk afgeweerd. De Vijand had middelerwijl eene derde Batterij, bij de hoeve van Groenendijk, in 't gebruik zijnde bij Timmers, aan den . ftraatweg aangelegt, en wierp van daar verfcheide Houwitzers, Kogels en GranaaD 4 ten
Tragtaan ;wee kan:en de Stad net klein geweer te attacqueeren.
Hij richl een derde Batterij op.



56 BELEGERING en DEFENSIE
Eri teisterd de Stad geweldig.
HetGuar nifoen word verfterkt.
Den volgenden dag den 2 Maart, 'smor-. gens tusfchen zeven en agt uuren begon den Vijand het werk van den voorigen dag te vervolgen. Tot 's middags ten twaalf uuren wierd de Stad zeer hevig belèhooten; als toen kwam een DetachementArtilleristen , ter verfterking van het klein getal in 't Guarnifoen , binnen. Slegts één uur zijne Batterijen hebbende doen zwijgen , verdubbelde de woede allervreesfèKjkst, het regende gloeiende Kogels enz. van alle kanten, zoo dat men zich nergens veilig achtte. Dit ijsfelijk fchieten hield aan tot half vijf uuren , toen weder een ftilftand gehouden wierd tot in den avond,
wanneer den Vijand van de Helfche Bat-^
66a
ten in de Stad. Tot in den nagt
ten twee uuren hield dit aan, de gloeiende Kogels en meer dergelijk moordtuig, vielen bij hoopen in de Stad , waardoor de Kerk in den brand geraakte, doch die ook fpoedig door de vigilantie der Burgerij gebluscht wierd. Ook is het kruidmagazijn alstoen zeer fterk befchadigd geworden.



van de WILLEMSTAD. 57
eerij, en die aan den Steenweg, met Kanon en Houwitzers de Stad hevig befchoot, zij wierpen in korten tijd 40 Houwitzers en Granaten in de Stad, waardoor zeer veele daken van huizen befchadigd wierden: dit duurde tot negen uuren, de wind woei hevig uit het Noord - Oosten, en het was dien tijd zoo koud, dat de Soldaten, met dekens om het lijf geflagen, hunne posten op de Batterijen waarnamen.
Den volgenden dag , zijnde den 3de Maart, hielden de Franfchen zig ftil tot 's morgens ten half negen uuren. Deeze tusfchenpoozing van bijna twaalf uuren, befteedden de belegerden om het Kruitmagazijn dat reeds zulk een gevaar geloopen had, te ontledigen. De voorraad van Kruit wierd van daar geborgen; in holen, die in de wallen, even als kleine kruitkelders gegraven ivaarcn ; ook maakte men een begin met het vervaardigen van holen of zoogenaamde Cafematten onder de Wallen , voor de Officieren en Soldaa.ten, ten einde eenigermaate bevrijd te D 5 zijn
De Istnd; word zeer befcha-, digd.
Het Kruitmagazijn,ontledigd.



t
De vijand werpt nog eene Batterij op.
' ' En befchiet de Stad aller hevigst.
58 BELEGERING en DEFENSIE
zijn voor de ongemakken van regen en koude ; dit zelfde volgden ook veelen der Burgers naa, dewijl zij zich daarin onthoudende, veel veiliger waren voor de Kogels en Houwitzers, dan in hunne huizen, welken door de geleden fchade , langs hoe onveiliger wierden.
Intusfchen ontdekte men al vroeg in den morgenitond , dat de Vijand in den afgeloopen nagt wederom eene Batterij aan den Westdijk had opgeworpen, voornaamelijk ingericht om de aldaar voorbij vaarende Schepen, alsmede de daar omtrent liggende Uitleggers, die hun met het Kanon verfcheiden nadeelen hadden toegebragt, te befchadigen. Deeze Batterij in gereedheid zijnde, begonden zij ten negen uuren van de drie Batterijen, gelegen aan de Zuid, Zuidwest, en Westzijde met gloeiende Kogels, Houwitzers en Granaaten, de reeds zo zeer geteisterde Stad te befchieten; allerviolentst was dit Bombardement ; men wist zich in dien akehgen toeftand bijna nergens te bergen, de confufie was groot en algemeen, veelen
der



van de WILLEMSTAD. 59
der Ingezetenen zoo wel rijken als geringeren, namen hunne retraite in de kelders onder het Stadhuis. Ter dier tijd fprong het wagthuis , flaande op het Bastion Zeeland , waar in de kanonniers zig doorgaans onthielden , in de lugt; twee perfoonen wierden zwaar gekwetst, zoo, dat de eene, Hechts een uur daar naa florf.
Men hebbe inmiddels als eene bijzondere bewaaring van de Algoede Voorzienigheid Gods, aantemeiken, dat het fpringen van dat wagthuis, niet eenigen tijd vroeger voorviel ; dewijl 'er als toen zig wel twintig man in bevonden, en die in dat geval allen zouden omgekoomen zijn. Dit voorval gaf zeer veel confufie in de Stad, zijnde de flag allerhevigst; daar kwam bij, dat op dien dag, ook een Grenadier het hoofd wierd afgefchooten, en op verfcheiden plaatfen in de Stad brand ontflond, onder anderen ook in de fchuur van Willem Groenendijk die geheel en al met de zig daar in bevindende Koebeeeten, Paarden, Rijtuigen enz. tot den
grond
Op veere plaatfen ontltaat brand.
Een wagthuis
fpringt in de Lugt.



60 BELEGERING en DEFENSIE
grond toe afbrandde. De dood en verfchrikking waarden dus langs de ftraaten der benaauwde Vesting: geen wonder des, dat veelen der Ingezeetenen, uit vreeze voor het groot gevaar, en uit een alzins ingefchapen zugt tot behoud van het lieve leeven , allengs huiveriger wierden , om de in brand gefchooten Gebouwen voor het woeden der vlammen te beveiligen, en den
brand te blusfen. Men was aan de
onheilen van den Oorlog niet gewoon; ■— de gloeiende Kogels , Houwitzers en Granaaten, lagen bij hoopen door de geheele Stad, en op de Gebouwen. Daar echter de nood zoo algemeen was, beijverden de aanwezige leden van de Magiftraat en de Officieren van het Guarnizoen zich, om de Burgerij tot hunnen plicht aan te fpooren, en dit had ook die gewenschte uitwerking, dat elk om het zeerst, blijken van onverfchrokken moed tot het einde van het beleg toonde, waar van geen voorbeelden te vinden zijn, en die der Burgerij tot eene eeuwige eer zal verftrekken. Het bleef intusfchen dien dag niet bij de reeds verhaalde rampen : men kan niet voorbij.
om.



van de WILLEMSTAD. 6t
om ook het navolgend droevig geval, dat op denzelven nog voorviel, te verhaalen. Zeker Burger, genaamd jan van den h i l , zijnen plicht willende volbrengen, om den brand te helpen blusfen, wilde alvoorens zijne hoogzwangere Vrouwe, en drie kinderen , benevens zijne oude Moeder in de kelder onder het Stadhuis in veiligheid bergen; het jongde kind, een teder wigt, omtrent 3 Jaaren oud, droeg hij op den arm; nabij de begeerde wijkplaats gekoomen, treft een Kogel uit een agtien ponder afgefchooten, hem dermaate agter in den rug, dat hem de Ingewanden ten Lichaame uitgedreeven werden, en hij plotfelijkdood ter aarde viel: dezelfde Kogel trof ook het lieve kind, en nam het den eenen arm weg ; het leide eenige oogenblikken naast de ontzielde Vader te zieltoogen, van waar het door de doodlijk ontltelde Moeder , die hun beiden kort agter na gevolgd was, wierd opgenoomen, in de kelder gebragt, en korten tijd daarna den Vader in de
eeuwigheid volgde. Het is niet nodig.
aan den Lezer hier in het breede te willen vertoonen, welk eene droevige uitwerking,
Droevig snheil eelenBurgeroverkomen.



62 BELEGERING en DEFENSIE
Detivijand naderd de Stad door het water.
king , dit akelig toneel had bij de aan» fchouweren : elk die een menfchelijk hart in den boezem draagd, gevoelt zulks met weedom : de hoogzwangere Weduwe , de afgeleefde Moeder, en de twee Vaderboze kinderen in de kelder gekomen zijnde, was het gekerm, en misbaar onbefchrijffelijk. Inmiddels oordeelde de Regeering, dat het noodzaaklijk was, om aan het befchouwen van dergelijke toneelen, een sinde te maaken, en daardoor aan het blusfen van den brand geen nadeel toe te brengen; Hellende de nodige ordre om de doode lichaamen ten fpoedig(len naar hunne woonplaatfen over te brengen.
Tegen den middag omtrent half twaalf uuren, terwijl 'er op het Gouvernement eenen Krijgsraad gehouden wierd, ontdekte men, dat den Vijand, (die zig meester van de Polderfluis gemaakt had) langs den fteenen weg, met pelettons door het water aanmarcheerde, om de Stad ook aan de landzijde te forceeren. Nicttegenftaande de werking van de Innundatie-
flüi-



van TK WILLEMSTAD. 65
fluizen een gewenscht fucces had, en den Vijand door het water zig den weg baanen moest, en het gefchut van de wallea gedadig op de aannaderende legerbenden met een goede uitwerking losbrandde, hetwelk hun veel volks koste; kon dit echter niet beletten, dat hij de Stad tot op eenen kleinen afftand naderde. Uit twee groote mortieren (in den nagt daar geplaatst) en agt handmortieren , maakte hij een allerhevigst vuur op de Batterijen , tragtende dezelve daar door te vernielen, e» tot zwijgen te brengen. De dappere colt ho f f, die, uit de gehoudene Krijgsraad komende, dit vernam, ijlde na zijne onderhoorigc manfchap, en bemerkte weldra , dat eenige confufie op eenen der Batterijen, den ftraatweg beftrijkende , ontdaan was: bedugt voor de gevolgen die dit toeval kon hebben, liet hij niets onbeproefd om den moed te doen herleeven , trok zijn zijdgeweer, en zwoer, bij al wat dierbaar was, daar aan te rijgen , hem, die, in dezen nood, zijnen plicht vergat , vermaanende een ieder teffens, om zich als mannen van eer te gedraagen, en den hun aanbetrouwden post niet te
ver-
En be-
fcbiet de Stad geweldig.
Doch word dap» peren te-



64 BELEGERING en DEFENSIE
genftand geboden.
De vijand retireerd.
Met verlies van volk en 2 mortieren.
De GouVerneurzend bericht aan Zijne Hoogheid.
verlaaten, ten zij den Vijand de wijk genoomen had. Zelfs een ftuk met fchroot laadende, en op den Vijand losbrandende-, ging hij hun op eene voorbeeldige wijze voor, en of dit nog niet genoeg ware ftak de hand in de beurs, en deelde eenige Rijksdaalders uit. Dit voorbeeldig gedrag had de gewenschte uitwerking; de moed herleefde, en elk betrachtte zijnen plicht, met dit gevolg, dat door het onophoudelijk vuur;, een groot aantal dooden en gekwetften van den Vijand , op den fteenen weg nedervielen, en bij geheele hoopen in de daar, in gemaakte Coupures hun graf vonden. De Vijand retireerde met agterlaating van zijne 2 groote metale mortieren , die des namiddags door den Vaandrig rost van Saxen Gotha <, met zijne onderhebbende manfchappen vernageld zijn geworden.
De Stad op deeze wijze hoe langs hoe meer benaauwd wordende, oordeeldej de Heer Gouverneur, van deezen toeHand van zaaken, aan Zijne Doorluchtige Hoogheid den Heere Prince Erfftadhouder kennis te moeten geeven, en zond
nog



van de WILLEMSTAD. 65
nog dien zelfden dag den Capitein croon met de navolgende Misfive naar 's Hage.
doorluchtigste vorst en heer!
Den Vijand teistert de Stad ontzachelijk, zoo met Houwitzers -Granaten, als met gloeiende Kogels. Heden morgen was 'er op drie plaatfen brand in de Stad, en de wind zoo hevig, dat ik meende dat de gantfche Stad in kooien zoude gelegt zijn; dit heeft geduurd van half negen uur tot één uur na den middag , toen dezelve nog gelukkig geblust wierd. Ondertusfchen pref enteer de zig den Vijand voor de Landpoort , om de verhakkingen weg te ruimen, doch wij delogeerden ze heel fchielijk daar van daan met het Kanon. Echter heb ik de eer Uwe Hoogheid door deze te berichten, dat onze fituatie heel critiecq begint te worden: Des halten heb ik Krijgsraad beleid, en is daar in gerefolvee d onze fituatie aan Uwe Doorluchtige Hoogheid open te leggen, om dat zij door den tijd met kragt van Volk ons zullen forceer en, en liet E Guar-



66 BELEGERING en DEFENSIE
Guarnifoen flerk afgemat word, want zij laaten ons geen oogenblik rust. Capita» latie, geloof ik niet dat er meer op zal zijn; echter zullen wij zien, als het 'er op aankomt, iets te bedingen, of ons zoo mogelijk is, met fchepen te retireeren : waarom verzoeke Uwe Doorl] Hoogheids ordres hieromtreiit te moogen verneemen, want het braave Guarnifoen dat zig zoo wél gedraagd, alle over den kling te laateil fpringen, het geen zeker hun lot zou zijn indien wij geforceerd wierden, kan ik niet over mij verkrijgen. Verzoeke der halven Uwe Doorl. Hoogheid mij een paar fchepen gelieft te zenden, om in cas van nood, en wanneer ik mij niet langer kan verdedigen , en voor de overmagt zoude moeten bukken, mijn Guarnifoen te
fauveeren. Voor mij, wat lot ik te
wagten heb, kan Uwe Doorl. Hoogheid zien uit de nevensgaande brief; doch dat facrifieer ik gaarne voor Uwe Doorl. Hoogheid, en mijn Vaderland: maar zoo *veele braave lieden, daar kan het Land nog meer nut van hebben , dan dezelve zonder vragt te facrifieeixn, en de Stad*
af-



van tffe WILLEMSTAD. 67
afgebrand zijnde (dat haar lot weezen zal,) mankeeren wij van alles : geen plaats voor de gekwetften; geen fubftftentie; en, met de vliegende fiorm, die federd gisteren middag tot nu toe continueer d, is 'er geene mooglijkheid van Correfpondentie met de Buitenftuis.
Waarmede de eer hebbe, met de diepfte eerbied mij te noemen.
doorluchtigste vorst en heerï
Uwe Doorl. Hoogheids onderdaanige en zeer gehoor-, zaame Dienaar.
(was getekend)
c. van boetselaer.
Willemftad den 3 Maart 1793.
Tegen den avond van deezen, in duizende gevaaren doorgebragten dag, wierd binnen de Stad gelaaten een geëmigreerde Franfche Capitein de verclij genaamd, die als Officier, onder de Artilleristen, van E a 'sHage
Een gesnigreerJ.Franseh Ingenieur tornt in d* Stad.



6Z BELEGERING en DEFENSIE
Die van veel nut is.
DenVijand Bombardeerd geweldig.
'Er ontflaatbranddoor,docl die lpoedig gebhischtworde.
's Hage was afgezonden om deeze Stad te helpen verdedigen.
Deeze allerkundigfle Officier, heeft geduurende het beleg getoond , dat hij niet alleen ten uiterften aftief was , maar ook, dat hij de konst van de Artillerij in den grond verftond , vermits hij zich voornaamelijk deed uitmunten, door het demolieeren van de vijandelijke Batterijen.
Van zeven tot agt uuren in den avond, wierp den vijand weder eenige houwitzers in de Stad, het welk ten tien uuren gevolgd wierd , door een allerhevigst Bombardement , dat van de Batterijen der Stad kloekmoediglijk beantwoord wierd. Dit geweldig fchieten aan wederzijden duurde den gantfehen nagt door, tot 's morgens ten vijf uuren. En daar den vijand niet anders dan met gloeiende kogels fchoot, ontftond 'er wederom brand in de Kerk; die echter , door de onbezweeken trouw der braave Burgerij, wel fpoedig gebluscht wierdt. Het is ongelooflijk, met welk eene woede den vijand geduurende deezen gantfehen



VAN DE WILLEMSTAD. 69
fchen nagt, de Stad befchoot: die geen ooggetuigen hiervan geweest is, kan het zich niet verbeelden: ten bewijze van de waarheid van het hier ter nedergeftelde, zij genoeg, te melden , dat hij in twee en een half uur tijds, meer dan vijfhonderd fchooten op de Stad gedaan heeft. Wie ijst niet op het denkbeeld van zulk eene woede? Het was of de magt der hel, tegen de benaauwde veste vereenigd, uitbrak , de grond daverde in 't ronde , en de donkerheid der nagt, wierd door den vuurgloed in eenen akeligen dag herfchaapen.
Intusfchen, de God van Nederland, toonde te midden van al dit geweld, dat Hij de verderflijke oogmerken van den vijand verijdelde. Bij het aanbreeken van den dag, zijnde den 4 Maart, die de aangerichte verwoestingen van den afgeloopen nagt, op het akeligst vertoonde, ontdekte men weder nieuwe onheilen.
De vijand hadt onder al het gepleegd geweld, eene nieuwe Batterij tegen de E 3 Stad
De Franfchen rich. ;en eene



70 BELEGERING en DEFENSIE
nieuwe S Batterij
oP. F i
2 1 1
S
2 1 i (
Hetfchieten verminderd.
Men ziet
dat den Vijand afdeinst.
tad. opgeworpen , aan den Westdijk , ter laatfe daar vóór het beleg, het huis van lldert Geers geftaan had , doch als toen fgebrand was. Tusfchen tien en elf uuren >egon het Bombardeeren op nieuw, en lieldt aan tot 's namiddags ten twee uuren, ls wanneer de vijandelijke Batterijen zwee;en. Een deferteur, zijnde een Sergeant, iep van den vijand over, vertoonde zig 'oor de Landpoort, wierd binnengelaaten, :n over het water naar de Buitenfluis ge'ozrd.
Zoo vreesfelijk de woede in den voori2;en nagt geweest was, even zoo gerust
was den daar op nu volgende. Den
vijand hield zig geduurende denzelven zoo (lil, dat 'er flaande het beleg nog zoo geen doorgebragt was.
Het Guarnizoen was intusfchen met onvermoeiden ijver op hunne hoede. ■ Des morgens zijnde den 5 Maart, ten agt uuren hoorde men duidelijk in de Stad het Officiers-Appel, bij den vijand flaan; ook zag men op den droogen Dijk eenige
vij-



van de WILLEMSTAD. 71
vijandelijke Huzaaren, als mede eenige Bagagiewagens rijden. Het geluid der trom verwijderde allengs; op den kerktooren geklommen, zag men van daar duidelijk, dat den vijand in twee Colonnen retireerde , de eene na den Fijnaart, de andere naar het Stampersgat: men zag ook, dat de Franfchen aan het Fort Carolina , gelegen aan den zuidwestelijken hoek van den Ruigenhilfchen Polder, zeer ijverig aan 't werk waaren. Ten vier uuren na den middag, fchooten zij flegts drie kogels van de Helfche Batterij in de Stad; waarbij het ook dien dag bleef.
De belegerden wierden inmiddels op deezen dag verblijd, door de te rugkomfte van den Heer Capitein croon , die twee dagen te vooren naar 's Hage gereisd was? ten einde de voorheen gemelde Misfive aan zijne doorluchtige hoogheid te overhandigen; welke dezelve in de navolgende termen beantwoordde:
E 4 hoog
Capitein
CROON
komt uit 's Hage te rug, met eene Misfive van Z. H.



72 BELEGERING en DEFENSIE
hoog welgebooren heer!
Ik kan niet genoeg mijne fatisfaclie betoonen, over het gedrag dat U Hoog Welgebooren , en deszelfs Guamizoen bij continuatie houden. Ik heb met den Raad van Staaten gefprooken, om aan U Hoog Welgebooren proviant te bezor- ■ gen, het geene ten fpoedigften zal verzonden worden, om de fchaarsheid te fuppleeren. Zoo U Hoog IVelgeb. mij gelieft te melden wat of daaromtrent meest verlangde zal ik zorg draagen dat U Hoog Welgeb. zulks bekoome.
Ik hebbe aan mijnen Oudften Zoon gedefereerd, tot nadere ordre, het Commando over alle de troupen gelegen in het Nijmeegfche Quanier, en de Graaffchappen Vianen, Buuren , Leerdam , en Cuilenburg, als mede in het gedeelte van Holland , gelegen bezuiden de Maaze en de Lecq; en heb Hem gelast, om zoo doenelijk, een renfort van Artilleristen aan U Hoog Welgeb. te bezorgen.
Jk



van de WILLEMSTAD. 73
Ik approbeer ten vollen het antwoord dat U Hoog Welgeb. gegeeven heeft aan den Generaal berneron; en terwijl ik ■verzekerd ben , dat U Hoog Wecgeb. de Vesting aan dezelve toebetrouwd, zoo lang mogelijk zal kouden; zoo hebbe. ik doen presfen zeven fchepen , die in het Spuij zullen zijn, onder de ordres van den ViceAdmiraal van kinsbergen,, Commandeerende 's Lands fchepen , geflationeerd op de Maaze, en verdere liroomen in de Provincie van Holland; daar van zal zoo fpoedig mogelijk een J'chip koomen, om de zieken en gekwetften aft e haaien, en de anderen zullen dienen om des noods U Hoog Welgeb. en deszelfs braaf 'Guarnifoen te Jauveeren, en te beletten, dat zij in handen van den Vijand vallen.
Dog ik verwachte, dat zulks niet zal gefchieden, dan als 'er geen midüel van defenfie meer overig is: want het is van groot belang dat de Willemftad worde ge. eonferveerd.
De tijdingen die ik zoo even ontfangen E 5 heb,



74 BELEGERING en DEFENSIE
heb, zijn, dat de Franfchen bij Alden» hoven door den Generaal clairfait met verlies van bij de 2000 mannen, aan dooden en gevangenen, zijn geflagen ; en dat de Pruisfchen gecommandeerd door den Heer Hertog van Bronswijk Oels, gisteren een attacque op de Franfchen bij Roermonde ftonden te doen. Ik vleie mij, dat zoo 'er fuccesfen van dien kant beginnen te koomen, zulks den ijver der Franfchen aan deeze zijde wat zal verminderen, en misfchien zal voor U Hoog Welgeb. de eer zijn gereferveerd, om het eerste het hoofd aan de Franfchen geboden te hebben, en hunne progresfen met zijn Guarnizoen te hebben gefluit.
Waar mede blijve met achting,
Uw Hoog Welgebooren Dw. Dienaar.
(was getekend)
w. prins van orange.
's Hage den 4 Maart 1793.
P. S.



van de WILLEMSTAD. 75
P. S. Het is billijk, dat zoo het Gemeene Land, als ik , tragten blijken te geeven van ons genoegen aan alle de geenen die gecontribueert zullen heb~ ben , tot de Defenfie van de Willemftad, en bijzonder aan U HoogWelgeh. en dat men zorge, om de goede Ingezeetenen voor derzelver geledene fchaade te dedommageeren.
Den daarop volgenden nagt zweeg het vijandelijk Gefchut; men was echter van binnen op zijne hoede, het Guarnizoen bleef geduurig op de been, en het Canon op de Stads Wallen fpeelde aanhoudend, ten einde den vijand het naderen te beletten, zoo hij zulks ondernam. Bij het opkoomen van den dag ontwaarde men de reden deezer ftilte, den Vijand had wederom eene nieuwe Batterij van twee ftukken opgeworpen nabij het gehugt de Hel, en het fort Carolina.
's Morgens tusfchen tien en elf uuren, begon de Vijand op eene allerhcvigfte
wij-
Den Vijand loudt ftil« tand.
Doch iverpt in:usfchensene Batterij op.
Waar naa een hevige aanval gefchiedde.



76 BELEGERING en DEFENSIE
Op verfcheidenplaatfen. ontftaat 'ei brand.
wijze de Stad met gloeiende kogels te befchieten waardoor verfcheiden affuiten op het Bastion Utrecht verbrijzeld wierden , en op verfcheidene plaatfen in de Stad brand ontftond , die echter door de aanhoudende vigilantie der Burgerij , geadfifleerd door eenige militairen gelukkig geblust werd ; behalven een Loots, en een Schuur van den Voerman P. van Mourik, waaruit de zig daar in bevindende Paarden en Koebeesten noch in tijds geborgen waaren, maar die voorts met Rijtuigen enz. geheel en al tot den grond afbrandden. De woede van den Vijand ging zoo verre, dat hij geduurende den brand , een groot aantal Bomben, Granaten en Kogels, naar de reeds in vlammen ftaande gebouwen affchoot, zeeker met oogmerk , om daar door een aantal menfchen op de ysfelijkfte wijze om te brengen : dan dit oogmerk mislukte hem \ de Goddelijke Voorzienigheid, die men in deezen zoo zichtbaar moet erkennen en eerbiedigen , bewaarde allen , die zig ter hulpbetooning op die gevaarlijke



Geziekt van eene Franfche Batterij,op de Plaats genaamd de kei,naar de WILLEMSTAD.






van de WILLEMSTAD. 77
lijke plaats bevonden; niemand is bij die gelegenheid gekwetst of gefneuveld.
Des namiddags omtrent vier uuren, wierp den Vijand (die eenigen tijd lïil geweest was,) wederom eenige Bomben in de Stad: eenen derzelven trof de dienstmaagd van den Slagter van der Gijp, in huiszittende, dermaate, dat zij, weinig tijd daarna, op eene ellendige wijze in het Hospitaal overleed.
's lands erfstadhouder, die in
dien veegen toeftand waarin zich het lieve Vaderland , en bijzonder deeze Stad, het wettig erf zijner Voorvaderen bevond, niets onbeproefd liet, om hetzelve in die omftandigheden was het mogelijk te hulp te koomen ; had den Gouverneur van boetselaer, zoo als wij uit de voorheen geplaatfte Misfive van den 4 deezer gezien hebben verwittigd, reeds orde gegeeven te hebben aan zijnen oudften Zoon , zijne hoogheid den heere erfprins, om noch eenige Artilleristen naar de Willemjlad aftezenden, om het reeds zoo zeer afgematte Garnizoen ter
hulp
Deerlijk ongeval een dienst» maagd overko» men.
De Stad krijgt toevoer van den Prince.
Zoo van manie hap.



78 BELEGERING en DEFENSIE
Als van mondbehoeften ei Ammunitie.
hulp te koomen: aan die belofte wierd reeds deezen' dag voldaan , want op denzelven kwam 'er eene verfterking van Artilleristen binnen , gelijk ook den Lieutenant Ingenieur cost , die zich na zijne aankomst direct op de Wallen en in de Bastions begaf, ten einde aldaar, met en benevens den voorheen gemelden Capitein Ingenieur bergh, op alles de nodige ordre te ftellen, en voor de brave manfchappen alles te bevorderen wat hun van nut zijn kon. Met de volbrenging van dien taak zijn die beide Helden tot het einde van 'c beleg onvermoeid bezig geweest, waarom zij dan ook door hun gedrag zich de achting en liefde van allen verwierven.
'Er kwamen insgelijks op dien zelfden ! dag verfcheiden Schepen met Mondbehoeften en Ammunitie van Oorlog, de benaauwde Vesting binnen. Het laatstgenoemde wierd fpoedig ontfcheept, en de aangebrngte ftukken op de Batterijen gebracht , ten einde den Vijand met des te meerder nadruks te begroeten. En zeker
het



van de WILLEMSTAD. 79
het aantal van gefchut waarmede de Stads Batterijen van rondsomme voorzien was, beftond uit de navolgende:
53 Stukken Kanon van 24 tot 3 8?. 8 Mortieren van 50 tot 16 ffl fteen.
5 Houwitzers en
16 Handmortieren van 16 tot 8 fg ijzer, dus in 't geheel 82 monden, die flaande het merkwaardig beleg, menig vijand het leeven hebben doen eindigen.
Den Generaal berneron, die in zijne verwachting, om de Willemftad, bijna zonder flag of floot in handen te krijgen, zich deerlijk vergist had; die beurtelings door list, en geweld getracht had, de onbezweeken trouw , en ftandvastige heldenmoed, van den Edelen boetselaer te doen wankelen; en door de dappere tegenweer der Belegerden zeer veelen zijner benden dag aan dag zag fneuvelen : fcheen die marren moede te worden. De reeds tweemaal gedaane fommatien, die telkens met verachting waaren afgeflaagen, moesten den, op zulk een hoogen toon fprekendenFranschman, hebben doen keren, dat het oor'
van



80 BELEGERING en DEFENSIE
i
DenVijand eischtvoor de derde maal de Stad , op een (hor kend; wijze op.
ran een eerlijk Hollandsen Edelman, voor lien fireenenzang geflooten , en 'er met «lik een fchandelijk middel bij Hem liets te winnen was. Maar ondertusfehen rondt den Vijand goed andermaal tot list len toevlugt te neemen; zo als wij verder in ons gefchiedverhaal, den Leezer zullen doen zien.
Het was op donderdag den 7de Maart des morgens ten tien uuren, dat wederom eenen vijandelijken Officier, vergezeld met eenen Trompetter lan^s den Westdijk Stadwaards fnelde : De manfehap , die op de Batterijen post hieldt ; zag hun naauwlijks of wierdt door eene onvoegzaame drift dermaate overmand, dat zij een der geladen (lukken, op hun afbrandde. Spoedig keerden deeze afgezondenen te rug, en verwijderden zig na het gehugt de Hel. Den Gouverneur kreeg van dit voorval daadlijk bericht; en zond in aller ijl desfelfs Generaal Adjudant den Majoor n ie veld met den onder Majoor lang, en eenen Ta nbour, de vlugtende zendelingen naa; op den Westdijk



van de WILLEMSTAD. 81 <
dijk gekoomen, liet men de trom roeren, waarop zij te rug keerden. Den Franfchen Officier antwoordde op de aan hem gedaane vraagen wie hij was, en wat hij te zeggen had? dat hij was den Collonei devaux aide de Camp van den Generaal dumourier, en gelast om aan den Commandant, een brief van den Generaal berneron te overhandigen; waarop den zeiven geblind binnengelaaten, en naar het Gouvernement gebracht zijnde, aan den Heer Gouverneur deeze navolgende Misfive overhandigde.
Voor de Willemftad den 7de Maart 1793. het tweede Jaar der Franfche Republiek.
Zes dagen hebt gij de onvoldoende middelen doorgeftaan, die ik in het werk gefield heb, om U ten onder te brengen, doch die genoegzaam moesten zijn, voor uwen roem, en om . U te doen befluiten eene eerlijke Capitulatie voor te feilen. Tot dezen dag toe, ben ik meester geF . weest



ti BELEGERING en DEFENSIE
weest om met het beleg te draalen, en gij moet gezien hebben, dat zoo mijn aanval fomtijds hevig was, ik dien heb weeten te matigen , wanneer ik meende, te hefpeuren, dat de ramp op zijn hoog/ie IVas. ——— Zie daar, de wijze, waar op ik tot heden toe gehandeld hebbe; ?naar heb de eer U te verwittigen, dat ik ophoude meester van mijne bewegingen te zijn.
De Generaal dumourier gelast mij de uiterfie middelen te gebruiken, die hij in mijne magt gefield heeft; dan, eer die in het werk te ftellen, zend ik U den Collonel d e va u x, ten einde , met hem de middelen te beramen, om Uw Guamizoen en de ongelukkige Inwoonden welkers toeftand verfchrikke.'ijk moet zijn, te redden; indien de eer U een plicht heeft gemaakt, em tot nu toe te volharden , vorderd die zelve eer heden, dat gij menjchelijk zijt. — Dat deeze bedenking U niet ontflippe; en neemt met den Collonel devaux de maatregulen welken de omftanêigheden waar in gij zijt vorderen. —-—- Ik geef
hem



van de WILLEMSTAD. S3
hem ten dien einde de uitgejlrekjle vol
magt Ik magtig hem te gelijk on,
U te doen wecten, alle de middelen dit ik beraamd heb, om U den aftogt te water te beletten. Ik verklaar U dus, dat. dit oogeublik voorbij zijnde , alle onderhandelingen met U en mij zal verboden zijn: Ik heb mij door deze boodfchap alle verwijting in de oogen van den wijzen en Krijgskundigen willen befpaaren.
Ik ben met achtingh
Be Marechal de Camp , Commandeerende de voorhoede van de Linker Armee. ,
(was geteekend)
berneron.
Het was 'er zoo verre af dat dit gezwets en hoonend gefchrijf den moed des Gouverneurs aan het wankelen bragt, dat Hij niet aarzelde, om 'er direct een kort doch zaaklijk antwoord in gefchrifte Fa op
Doch afgellagen.



8
c 1
J
Den Gou
4 BELEGERING en DEFENSIE
p te geeven. Het was van deezen inloud:
mijn heer!
In antwoord op den briev, die gij mij "chrijft, ben ik verplicht U te zeggen: lat ik niets te voegen hebbe, bij mijn mtwoord, dat ik de eer had U bij de eerste fommatie te geeven.
Zijnde met achting
Uw zeer onderdanige Dienaar,
(was geteekend)
c. van boetzelaer.
Willemftad den 7 Maart 1793.
Waarmede den gemelden Collonel dsvaux, alvoorens geblind zijnde, ter Stad uitgeleid wierd, naa den Trompetter die op hem wagtte.
Niettegenftaande dit manmoedig fchrij-
ven,



van de WILLEMSTAD. 85
ven, was echter de toeftand der belegerde Stad, zeer critiecq, men kan dit ten duidelijkften opmaaken uit eene Misfive, die den Heer Gouverneur reeds vervaardigd had om aftezenden aan Zijne doorluchtige hoogheid 's Lands Erfftadhouder, om van den toeftand der Stad kennisfe te geeven, zie hier denzei ven:
doorluciitigste vorst en heer'.
Ik heb den brief die Uwe Doorluchtige Hoogheid mij heeft gelieven toe te zenden door den Capitein croon wel ontfangen; en met bijzonder genoegen daar uit gezien , dat Uwe Doorluchtige Hooghek mijne gehouden conduite tot defenfte dei Willemftad wel heeft gelieven te approbeer en. Uwe Doorluchtige Hoogheid, kat. verzekerd zijn, dat ik alles zal aanwen den wat in mijn vermogen is, om de Ves ting zoo lang moogelijk is , te houden echter begrijp ik} dat zoo 'er geene di verfee gemaakt, of den Vijand genooa zaakt word te r epileer en, op het laatst zc. moeten fucambeeren, want, zij fatigaeere F 3 u
irerneur [chrijft lan Z. H. over den ioeftand der Stad.
'i l



86* BELEGERING en DEFENSIE
ons Guarnizoen affreus, en het Bataillon van Saxen Gotha, heeft alleen haare tenten bij zig, daar ik alles onder malkander verdeeld heb; doch die waren niet fufficient en hebben reeds veel geleden : Nu heb ik dezelven in de Wal, in gegraven gaten laaten maaken, in guife van Kafematten , waar in zij moeten logeeren, want in de Cafernen is het niet mogelijk meer te blijven.
De geheele Stad; de Kerk; en het Gouvernement is zeer befchadigd. Gisteren morgen is 'er een allerviolentfle brand geweest; dan, dezelve is nog gelukkig net drie uuren gebrand te hebben, geblust.
Ik neeme t effens de vrijheid eene lijs te van de benodigde Proviant over te zenden : ik hoop dat wij dezelve hier nog zullen confumeeren. Het Guarnifoen houd zig braaf, en ijder is zeer werkzaam. Eergister hebben wij ook van den tooren geremarqueert, dat 'er veel volks van kier in twee Colonnen , de eene naar den Fijnaart, en de andere naar Gastel
zijn



van de WILLEMSTAD. 87
zijn gemarcheerd, en 'er thans niet veel volks hier vóór ligt; echter befchieten zij
ons geweldig. Gister hebben zij ons
Bomben beginnen te •werpen. Haare Ar~ tillerij is zeer wel bediend.
Ook ben ik geïnformeerd dat 'er vijftien fcheepen in de roode vaart leggen.
Waar mede de eer hebbe met het diepfie refpecl mij te noemen
doorluchtigste vorst en heerï
Uwe Doorluchtige Hoogheids onderdaanige en zeer gehoorzaa~ me Dienaar.
(was getekend)
c. van boetzelaer*
Willemftad den 7 Maart 1793.
P. S. Zo op 't moment ontfang ik een Officier, voorgeevende te zijn aide F 4 de



S8 BELEGERING en DEFENSIE
Be Vijand
de Camp van den Generaal dumouriez, zijnde den Collonel deveaux, met een brief van den Marechal de Camp berneron, welke ik ' de eer heb uwe Doorl. Hoogheid te dsen loekoomen , met een Copij van het daar op gegeeven antwoord.
Ook heb ik deeze morgen een fchip met proviant van wegens den Raad van Staaten ontfangen , waar voor ik hartelijk dank zegge.
Een antwoord, zoo weinig voldoende aan den wensch en begeerte van den Vijand, die op zulke trotfche wijze de Stad opeischte ; kon niet wel een ander gevolg hebben, dan dat hij met eene verdubbelde woede op de reeds zoo zeer geteisterde Vesting aanviel. Het duurde ook niet lang na dat den Vijandelijken bode uit de Stad vertrokken was, of men kreeg 'er de droevige ervaaring van.
Des namiddags ten half twee begon
den



van de WILLEMSTAD. 89
den Vijand de Stad op nieuw te bombardieeren, en dat op zulk eene hevige en violente wijze, als men geduurende dit zwaar beleg nog niet ondervonden had. 1
Bij alle de reeds voorheen opgeworpen Batterijen, hadden zij 'er nog eene tot (land gebragt, aan den Oostdijk, omtrent een quariier uurs buiten de Stad. Met het gefchut van zes Batterijen die zij rondsom de Vesting aangelegt hadden, begonden zij nu van alle kanten de Stad op het allerhevigst te befchieten. Niemand dagt anders , of alles zou in puin en asch verteeren. De belegerden bleeven niet in gebreeke, om zig dapper te verdedigen, en maakten van de Wallen insgelijks een hevig vuur. Dit over en weder fchieten, was zoo aanhoudend en geweldig , dat de Stad, met alle de daar in (taande gebouwen dreunde en daverde; het was niet anders dan of het Bombem, Houwitzen, Granaaten, en gloeiende Kogels in de Stad regende; op zes differente pluatfen ontlTond daar door brand. Van F 5 eene
begint de Stad op nieuw hevig te befchietenvan alle kanten.



Op veele plaatfen ontftaat brand.
Moed d« belegerden.
9o BELEGERING en DEFENSIE
eene flalling van den Heer sprangers brandde het dak en een hooijzolder af; eene andere die tot de Brouwerij behoorde en met hooij gevuld was, wierd bijna geheel verteerd en brandde tot 's anderendaags 's morgens ten 5 uuren. Het huis van den Capitein Geweldige, wierd door een gloeiende Kogel dermaate getroffen, dat 'er de vlam uitfloeg , doch door de vigilantie van een Jongeling Jan van Tzerloo genaamd, buiten alle verwagting
fpoedig gebluscht De Kerk geraakte
insgelijks weder in brand. Dit ijsfelijk fchieten duurde tot 'savonds ten 8 uuren, geen rpen is in ftaat, om te befchrijven het gevaar dat de Stad, en allen die zig in dezelve bevonden van alle kant omringde. De braave Burgerij fcheen bijna te bezwijken, onder den zwaarden en vermoeijendften arbeid, om overal den voortgang der vlammen te fluiten; en echter, onder al het gevaar om alle oogenblikken het Leeven te verliezen, of ellendig gekwetst te worden, kweet elk zig van zijnen plicht. Het dapper Guarnizoen, dat op de Wallen aan de eerste gevaaren bloot flond,
hield



van de WILLEMSTAD. 9i
hield zig ongemeen kloek, elk hunner was een Held, en zij lieten den Vijand niets onbeantwoord.
Bij eene bedaarde overweging van het groot gevaar, waarin allen die zig geduurende dit vreesfelijk ; Bombardement in de Stad bevonden, geweest zijn, moet men verbaasd ftaan, over de zigtbaare blijken van de Goddelijke Voorzienigheid, in het beveiligen en bewaaren van zoo veele zielen , die zig te dier tijd als op den rand des grafs bevonden. Daar het niet te verwonderen zou zijn geweest, wanneer 'er honderden menfehen of gedood, of gekwetst waren geworden , kan men tot roem der Hemelfche genade (die 'er ook altoos de eere en dankbaarheid voor zij toegebragt!) niet nalaaten den Lezer te berichten, dat Hechts bij het blusfehen van den brand in , de ftal van den voorheen genoemden Heer Rentmeester sprangers, twee Perfoonen zeer zwaar gekwetst zijn geworden, de eene genaamd krijn van der gijp, wierd ongelukkig een been afgefchootcn, die ook bij
het
Gods bewarendehand in datgevaar.
TweeBurgers gekwetst.



De Vijanc tracht door te dringen.
Doch word terug gedreeven.
os BELEGERING en DEFENSIE
het eindigen van het beleg aan de gevolgen daar van is overleeden, nalaatende eene vrouw en twee kinderen; de andere zijnde een der Rotterdamfche Schippers, een brave fchoone Jongeling, genaamd andries jacobz. schippers, wierd de halve voet door een Kogel weggenoomen, en word (op het fchrijven dezes) als nog niet buiten gevaar geoordeeld.^
Des avonds ten zeven uuren, en dus ten tijde dat het Bombardement duurde, ontftond 'er ook een alarm in de Stad : de oorzaake daar van was, dat eene Vijandelijke patrouilje het waagde om de Stad zeer van nabij, te naderen, zekerlijk met oogmerk om in dezelve, geduuurende die groote confufie intedringen. Dan, zij wierden met zoo veel fucces van de Batterijen begroet dat zij lpoedig afdeinsdeau
Intusfchen was op requifitie van den Heer Gouverneur de Brandfpuit van het nabijgeleegen Numansdorp in de Stad gebracht, —— Ook waaien van daar, een
aan-



van ds WILLEMSTAD. 93
aantal van ruim 50 fluks Eggen, met ijzere kettingen gezonden, die over de fleene Beeren gehangen wierden, om den Vijand de toegangen langs denzelven daar door'te belemmeren.
Den volgenden dag zijnde den 8 ten Maart, de verjaardag van Willemftad's Doorluchtigen Vorst en Heer, lieten de Belegerden , in fpijt van den Vijand, de. Oranje Vlag van de Batterijen waaijen. Terwijl op de Parade de Complimenten dieswegens aan den Heer van boetzelaer afgelegt wierden: Dien morgen ontdekte men dat den Vijand we- ] der bezig was, aan het opwerpen van ] eene Batterij agter het afgebrande huis j van eldert geers. Men tragtte van de Wallen hun dit te verhinderen; —— ten agt uren begonden zij weder vrij hevig de Stad uit de Batterij aan den Oostdijk met gloeiende Kogels te befchieten, 1 het welk echter niet lang aanhield, doch een braaf Bombardier jansen genaamd, het leeven kostte. Hij , met den Commies van 's Lands Magazijnen, op de flraat
fpree-
)enVijand ragt we-i Ier Batte ijen opewerpen.



pa BELEGERING en DEFENSIE
De Vijand tracht door te dringen.
Doch word terug gedreeven.
het eindigen van het beleg aan de gevolgen daar van is overleeden, nalaatende eene vrouw en twee kinderen; de andere zijnde een der Rotterdamfche Schippers, een brave fchoone Jongeling, genaamd andries jacobz. schippers, wierd de halve voet door een Kogel weggenoomen, en word (op het fchrijven dezes) als nog niet buiten gevaar geoordeeld.
Des avonds ten zeven uuren, en dus ten tijde dat het Bombardement duurde, ontftond 'er ook een alarm in de Stad : de oorzaake daar van was, dat eene Vijandelijke patrouilje het waagde om de Stad zeer van nabij, te naderen, zekerlijk met oogmerk om in dezelve, geduuurende die groote confufie intedringen. Dan, zij wierden met zoo veel fucces van de Batterijen begroet dat zij fpoedig afdeinsdea.
Intusfchen was op requifitie van den Heer Gouverneur de Brandfpuit van het nabijgeleegen Numansdorp in de Stad gebracht. ——■ Ook waaren van daar, een
aan-



van de WILLEMSTAD. 93
aantal van ruim 50 ftuks Eggen, met ijzere kettingen gezonden, die over de fteene Beeren gehangen wierden, om den Vijand de toegangen langs denzelven daar door [te belemmeren.
Den volgenden dag zijnde den 8 ten Maart, de verjaardag van Willemjiad's Doorluchtigen Vorst en Heer, lieten de Belegerden , in fpijt van den Vijand, de. Oranje Vlag van de Batterijen waaijen. Terwijl op de Parade de Complimenten dieswegens aan den Heer van boetzelaer afgelegt wierden: Dien morgen ontdekte men dat den Vijand weder bezig was, aan het opwerpen van eene Batterij agter het afgebrande huis van eldert geers. Men tragtte van de Wallen hun dit te verhinderen; —— ten agt uren begonden zij weder vrij hevig de Stad uit de Batterij aan den Oostdijk met gloeiende Kogels te befchieten, het welk echter niet lang aanhield, doch een braaf Bombardier jansen genaamd, het leeven kostte. Hij , met den Commies van 's Lands Magazijnen, op de ftraat
fpree-
Den Vijand tragt weder Batte rijen op. tewerpen.



Doch wordt verhinderddoor een Schip en twee Cotters, die hemiioodzaaken te wijkeu.
Zijne Hoogheid beantwoord de brief van den voori gen dag
04 BELEGERING en DEFENSIE
lpreekende, wierd door een Kanonskogel zoo getroffen, dat hij naast zijnen vriend neder viel, en weinig tijd daar naa , overleed. Men zegt, dat hij dien dag de tijding bekoomen had, dat hij om zijne bravoure tot den rang van Sous - Lieutenant was bevorderd. De Vijanden wilden inmiddels eene Batterij opwerpen aan den buitenberm van den Westdijk: doch wierden genoodzaakt dit hun voorneemen te ftaaken, vermits zij door het Schip de Zeekond, gecommandeerd door den Zee - Capitein d i tmers, en twee daar bij liggende Kotters daar in verhinderd wierden: de Franfchen ondervonden van deeze drie Schepen een zoo hevig vuur, dat zij genoodzaakt waaren te retireeren, en dus liep deeze, dag met eene afwisfeling van hoop en vrees, ten einde: tegen den avond kwam de expresfe die daags te vooren naar 's Hagt afgezonden was binnnen de Vesting te rug, medebrengende eene Misfive van Zijne doorl. hoogheid aan den Heer gouverneur in beantwoording van diens
. Misfive van den 7de bevoorens. Den
inhoud dier brief, was bijzonder gefchikt
om



van de WILLEMSTAD. 95
om de Belegerden een riem onder het hart te fteeken. — Boven en behalven de zeer gratieufe en verplichtende dankbetuigingen zoo aan het Guarnifoen als aan de Burgerij , voor hunne betoonde trouw en dapperheid, door zijne hoogheid gedaan, ontfïng men te gelijk berichten, die eene ftraal van hoop gaven, dat de nood op het hoogst geweest , en den Vijand, door diverfie die van buiten gemaakt was, welligt met fchande zou moeten wijken.
De Heer Gouverneur oordeelde deezen brief algemeen te moeten maaken, doende dezelve door den Schrijver dezes , bij Publicatie, aan den Volke bekend maaken. Zij was van dezen navolgenden inhoud:
hoog welgebooren heer!
Ik hebbe op zijn tijd ontfangen uw hoog welgeb. Misfive van gisteren. Ik zal tragten uw hoog welgeb. onderhebbend Guarnizoen te doen aflosfen en
zal
ïie eenige loop op ontzet jeeft.



or5 BELEGERING en DEFENSIE
zal daarover aan mijn Zoon jchrijven, om te tragten zulks te effectueeren, en te maaken dat uw hoog welgeb. fc'iepen bekomt, om in geval van nood uit de Willemftad te kunnen vertrekken. Maar ik yleijemij dat u hoog welgeb. niet lange met den Vijand zal te worstelen hebben. In het Land van Cuijk is geen Franschman meer te zien, zij zijn denkelijk geflagen te Tongeren door de Avantguarde der Oostenrijkers. Het Fort St. Michiel hebben zij geëvacuëert, en dus hoop ik, dat zij binnen korten tijd zig voor de Willemftad zullen moeten repliëren.
Ik hoope dat het Gode behagen mag de goede zaak te doen Triumpheeren, en dat de Willemftad, zoo als Maastricht, de eer zal hebben van den Vijand voor hunne Wallen te zien vlugten!
Ik kan niet genoegzaam betuigen hoe zeer ik over u hoog welgeb. goede direclie, en het beleid met welk u hoog welgeb. alles geduurende dit beleg heeft verrigt, voldaan ben: en verzoeke u hoog
wel-



van de WILLEMSTAD. 97
welgeb. aan deszelfs onder hebbend Guarnifoen mijn uiterfte genoegen te betuigen, zoo als ook aan de goede Ingezeetenen te ver zeekeren, dat ik, alles wat ik kan, zal in het werk flellen , om aan hun een dedommagement voorde geledene fchade te doen toekomen.
Voor het overige blijve met achting,
hoog welgebooren heerï
Uw Hoog Welgeb. Dw. Dienaar, (was getekend)
w. prins van orange.
'sHage den 8 Maart 1793.
Des nagts omtrent 1 a uuren, kreeg men eene verfterking van het Guarnifoen binnen; beftaande in een detachement Artilleristen , onder bevel van 2 Officieren. Men rekende het geheele Guarnifoen thans 520 a 530 man fterk te zijn , waaronder G om-
Het G uit*
rifoen ,vord nog irerfterltt.



98 BELEGERING en DEFENSIE
De Stad word hevig befchooten.
De Vijand nadert de Stad aan den Oostdijk.
Enwerpi nog eene Batterij op.
omtrent de 70 Artilleristen, op welk getal bet dan ook alzoo gebleeven is, tot het opbreeken en eindigen van het beleg.
Den volgenden dag, zijnde den 9 Maart, des morgens om 10 uuren , begonden de Franfchen wederom, met alle Batterijen de Stad op eene hevige wijze te befchieten, het welk aanhield tot 's avonds ten zeven uuren, geduurende welken tijd op verfcheidene plaatfen brand ontftond, doch die telkens gelukkig gebluscht wierd. Het Gefchut van de Wallen, bragt inmiddels den Vijand op deezen dag veel fchade toe.
Niettegenftaande de Franfchen geduurende den tijd van dit zwaar beleg, de Stad van rondfomme met Batterijen omcingeld hadden , om daar door de belegerden tot de overgaave te dwingen; zoo ondervónd men echter op den 10 Maart dat zij in den afgeloopen nacht, aan den Oostdijk de Stad nog meer waren genaderd en aan den buitenberm van den Westdijk eene Batterij hadden opgericht, tegen over de plaats daar de fchepen geankerd
la-



van de WILLEMSTAD. 99
kgerh De belegerden maakten van de Oost-, en West- Batterijeneen hevig vuur, om waare het mogelijk, die nieüw opgeworpen Batterij (die van 2 zwaare Hukken was) te demonteeren of te vernielen, en wierden daar in getrouwelijk bijgeftaan door den Uitlegger, en de 2 Kotters die mede niets onbeproefd lieten, om hun alle mogelijke afbreuk te doen: «— Doch den Vijand befchoot met gloeiende Kogels, den Uitlegger en de Kotters zoo hevig, dat zij genoodzaakt wierden zig te verwijderen na de overzijde der Rivier; na dat alv&orens, de groote mast van den Uitlegger aan ftukken gefchooten was. Dit wijken had ten gevolg, dat de Franfchen hoe langs hoe meer de Stad naderden, en dat wel aan den kant van de Haven; waar door zij de in en uitkomende Schepen zeer verhinderden en befchadig* den. —— Men was dus zeer bedugt, dat zij de Stad aan den .Waterkant ook zouden belemmeren en influiten, en alle Communicatie en toevoer affnijden.
De Franfchen fchöoten inmiddels geG a dun-
Voor» Haamlij k ingericht om de Stad aan de wj • terkanc te benaauweiii
Dë Uit» legger wijkt na de overzijde»



ioo BELEGERING en DEFENSIE
Confufic door het ipringen van kruid,
Het wel' niet veel icliadetoe brengt.
duurende dien namiddag van hunne Batterijen op de Stad, en de belegerden bleven hun ook niets fchuldig: dan, geduurende al dit geweld, gebeurde 'er iets dat zeer veel Confufie binnen de Stad veroorzaakte, en van zeer kwaade gevolgen had kunnen zijn in den Criticquen toeftand waar in men zich bevond: het beftond hierin. Eene der gloeiende Kogels door den Vijand afgefchooten op het Bastion Holland, aan de Westzijde der Stad, viel neder in eene zich daar bevindende kruitkist, welke daar door met een vreesfelijken flag in de lucht fprong: de flag was zoo geweldig, dat 'er alles van beefde; de glaazen en daken van de huizen aan den noordwestkant der Haven agter tegens het gemelde Bastion belend , wierden zeer befchadigd; in de Stad onbewust van de oorzaak van dien flag, veroorzaakte dit bij elk allerleij gisfing'en, die door angst en vrees vergezeld waaren, t waardoor de Confufie zeer groot en al-r .gemeen was. Dan, de Goddelijke Goedheid fchikte dit onheil ten besten, men kwam met den fchrik vrij: alleen wierd
door



van de WILLEMSTAD. 101
door dit toeval flegts één man, zijnde een Grenadier van Saxen Gotha zeer zwaar gewond.
Daar de politie van den Vijand , juist aan den kant, daar de Vesting als bijzonder zwak aantemerken is, voor de Stad allergevaarlijkst was; waaren de belegerden bedagt, om hem van daar te delogeeren. Men fchoot geduurende den nagt, tusfchen den 10 en n Maart met zeer veel fucces een groot aantal Bomben en Granaten, uit de Stad agter den Westdijk. Dit was het eenige middel om de Franfchen van de buitenzijde des Dijks te verdrijven, gemerkt het door de ligging van dien Dijk te dier plaatfe onmoogelijk was, om den Vijand agter denzeiven leggende, van de Batterijen, of op eene andere wijze met goed fucces eenig nadeel van belang toetebrengen.
De trouwe Burgerij, die door den vermoeiendften arbeid geduurende dit zwaar beleg geheel afgemat, en bijna zonder rust geweest was ; oordeelde gebruik te G 3 moe-
De belegerdentragten den Vijand te verjagen.



ie* BELEGERING en DEFENSÏE
Da Stad wprdt we deramhe» vig befchoten.
Het Sw huU ge* raakt in
noeten maaken van de ftilte waar mede 3en avond wierd doorgebracht, door eenige rust te neemen, blijvende het Guarnizoen altoos op de wallen: dit gefchiedde echter niet dan met de grootfte waakzaamheid en voorzorg. Men zag dat den Vijand aan den Oostdijk fterk vuur ftookte, dit bragt de Belegerden in het vermoeden, dat de Franfchen wederom een aantal gloeiende Kogels in gereedheid bragten om ze in de Stad te werpen; te middernagt bleek het ook , dat dit vermoeden niet ' zonder grond geweest was , de Burgerij wierd op de ontzettendile wijze in haare rust gefioord, doordien den Vijand, de Stad van den Oostdijk, met gloeiende Kogels hevig begon te befchieten,
Fluks het bedde verlaatende, begaf elk zig op zijnen post: al fpoedig ontdekte men dat den Tooren van het Stadhuis in brand gefchooten was ; de wind woei hevig uit het Noord - Oosten, dus nam i. den brand van oogenblik tot oogenblik toe, zoo dat de vlam de galmgaten , aan alle kanten ukfloeg* Groot was
de



van de WILLEMSTAD. 103
ós fchrik en ontfteltenis over het ge» vaar waar in het Stadhuis zig bevond; boven en behalven alle de Chartres en Papieren tot de Stad behoorende , en die zich in de Secetarij en in andere vertrekken bevonden; waaren ook aldaar geborgen, alle die betrekking hadden tot de Heerlijkheid Roofendaal en Nispen , die in kisten gepakt, aldaar veiliger geoordeeld wierden. De wind niet verminderende was men bedugt, den voortgang der vlammen niet te zullen kunnen fluiten, en het ftond gefchapen dat het gebouw geheel zou verteeren, dit veroorzaakte veel Confufie, men bedagt derhal ven , indien dat aklig lot over de benaauwde Stad befchooren was, om ten minsten alle de genoemde Documenten, uit den brand te redden , en naar den Havenkant in veiligheid te brengen. Dan, het behaagde ooi nu de God van Nederland, de onvermoer de pogingen van Magiftraat en Burgerij dermate met Zijnen genadigen zegen ti bekroonen, dat men het geweld der vlam men meester wierd, en het Stadhuis geluk kig behouden bleef. De reeds door on
G 4 ib<
En in groot gevaar.
Doch word ge1 lukkig be. houden.
s f



ic-4 BELEGERING en DEFENSIE
De Franfchen tragten de Stad aan den karst der Rivier te bezetten. ■
met lof genoemden jongeling , Jan van Tzerloo , kweet zich wederom uitmuntend bij deeze gelegenheid van zijnen plicht.
De Vijanden lieten inmiddels niets on» beproeft om de Stad langs hoe meer te naderen, en te benaauwen. Eenigen van hunne Jagers begonden op den 11 Maart met klein geweer op de Schildwagten te vuuren, als mede op de manfchappen , die de Batterijen bedienden, het welk van onze zijde niet onbeantwoord wierd gelaaten , waar door 'er twee van den Vijand fneuvelden, en één gekwetst wierd. Zij bombardeerden de Stad deezen dag zeer weinig, doch maakten bijzonder hun werk, om op de Scheepen, die de Haven in en uitvoeren te fchieten, waar door verfcheidcne Vaartuigen zeer veel fchade is toegebragt.
Den volgenden dag continueerden de Vijanden, om met klein geweer van den Westdijk , zoo op de Stad als op de voorbijvaarende Schepen te fchieten; treff.nde een Grenadier op onzen Wal, met
een



VAN DE WILLEMSTAD. 105
een halven musket - kogel, zodanig dat hij kort daarna overleedt; zij wierpen 's namiddags van hunne groote Batterij, gelegen aan de Zuidwest zijde, onder den droogen dijk, eenige Houwitzers in de Stad; en niettegenftaande zij van de Wallen zeer fterk befchoten wierden, belette hun zulks niet, om met het opwerpen van Batterijen, onder den Westdijk, tegen de Rivier, voort te gaan. Men ontdekte dit den 13 Maart, bij het aankoomen van den dag. De Vijanden hadden wederom twee Batterijen opgeworpen, als een van twee . Hukken tegen over het Bastion Zeeland, en de andere van drie ftukken, bij den uiterften hoek , of de eerde fchenkel onder den Westdijk (gerekend van de zijde der Stad) doch deeze laastgenoemde wierd door het Canon van de Wallen, en het werpen van Houwitfers wel fpoedig plat gefchooten en vernield , waar door een hevig vuur veroorzaakt wierd, het welk den Vijand, met gloeiende Kogels beantwoordde.
Dewijl den Vijand onafgebrooken bezig G 5 was
En wei.
?en nog /erfcheiiene Bat:erijen op.



De belegerden recognosceeren den Vijand.
Den 14 Maart, was het fchieten aan wederzijde weinig, men fchepte dus van binnen hoop, dat den Vijand het Beleg zoude opbreeken. Den Vaendrig rost retourneerde dezen dag, van zijne gedaane Expeditie, en gaf 'er aan den Heer Gouverneur rapport van ; hij had opgemerkt, dat de Vijanden zig aan den Westdijk zeer verfterkt hadden, en dat zij met hunne Batterijen en Loopgraven aan de eerste fchenkel, en dus zeer digt onder de Stad
ge-
106 BELEGERING en DEFENSIE
was met het opwerpen van Batterijen aan den Westdijk, en daar door de Stad hoe langs hoe meer benaauwde, was men van binnen bedagt, om van die fituatie kennis te geeven zoo aan de Wagtfchepen, als te Ooltgensplaat, met oogmerk om te gelijk den Vijand te recognosceeren. ——' Den Vaendrig rost nam deeze Commisfie op zig, en voer, met een Hengstvaartuig, dezen dag derwaarts, den daarop volgenden nagt fpeelde het gefchut van de Wallen onophoudelijk, dat door de Franfchen met 18 gloeiende Kogels beantwoord wierd.



van de WILLEMSTAD. 107
genaderd waaren, waar door zij niet alleen in ftaat waren om de Haven te beltrijken en alzoo de Stad finaal intefluiten, maar ook om van daar bres te fchieten. Den Heer Gouverneur oordeelde des, in deezen toeftand eenen uitval aan dien kant als allernoodzaaklijkst. Drie man van elke Compagnie der bezetting, met het behoorlijk getal Opper-, en Onderofficieren wierd daar toe genoegzaam geoordeeld, fchoon het geheele Guarnifoen zig ten uiterften gewillig toonde, om deeze expe* ditie ter uitvoer te brengen.
De Vaendrigs colthoff en rost, benevens den fous Lieutenant muller onder de Artilleristen (die flaande het beleg alhier aangekoomen was) waaren de eerften, die zig tot die onderneeming aan den Heer Gouverneur aanboden om dezelve ter uitvoer te brengen, r Uit
elke Compagnie van het Guarnifoen wierd drie man door hun genoomen, maakende 45 man benevens 2 Sergeanten, en 2 Corporaals waar bij neg gevoegd wierden <? Artilleristen die allen als vrijwilligen zig
tot
Men be-
üuit een uitval te doen.



ïo8 BELEGERING en DEFENSIE
Schikkin. gen deswegensberaamd.
De expeditie gelukt met groot verlies voor den Vijand.
tot dien einde aanboden, terwijl ook bepaald wierd om den uitval op den volgenden morgen bij het opkomen van den dag te verrigten.
Den 15 Maart, die met een reikhalzend verlangen te gemoet gezien was, verfcheen naauwlijks , of alle beftemde perfoonen ftonden gereed. Voorzien van Handfpaaken, Hamers, Spijkers, enz. begaf zig de manfchap onder bevel van de reeds genoemde Officieren colthoff, rost en muller in een daar toe gereedliggend fchip : tot buiten de Waterpoort gevaaren zijnde, wierden zij aldaar ontfcheept, traden aan land, en marcheerden vol moeds , in alle ftilte langs het zoogenaamde Lantaarndijkje naar den Westdijk : omtrent de Vijandelijke Loopgraaf gekoomen zijnde, hield men halte, en' verdeelde zig in 2. diviüen, met oogmerk, om de Vijanden, die ten getale van omtrent 40 man zig in die loopgraaf bevonden, te overvallen, en in te fluiten. Dit gelukte; men viel den Vijand die zulks niet vermoedde, op het alleronverwagtst- en woedende aan, doodde



't Veroveren eener JF r anXcJie B atter ij, vo or de WILLEMSTAD.






van de WILLEMSTAD. 109
de zoo door het klein geweer als met de Sabels en Handfpaaken in weinig oogenblikken tusfchen de 20 a 30 man , waar onder zig een Officier bevond, nam negen man krijgsgevangen, vernagelde drie Hukken Canon welke agter hunne Batterijen Honden, en maakten eenige geweeren, patroontasfen, kasquetten, mutfen, benevens een repetitie Horologie van den gedoodden Officier tot buit. Dit alles gefchiedde met den grootften fpoed, en zonder dat één eenig man van het uitgetrokken detachement bij die gelegenheid fneuvelde, of gekwetst wierd.
Na dit verricht te hebben keerden de manfchappen wederom fteedewaards, alwaar zij met de Krijgsgevangenen en den veroverden buic, tot groote blijdfchap van alle de Ingezeetenen als in triumph binnen gehaald en verwelkoomd wierden, ' terwijl de gevangenen (waaronder zig geene van het Legioen Bataven bevond) provifioneel in de Hoofdwagt gebragt, en aldaar, van het nodige ter verkwikking voorzien wierden.
Niet
Het Detachementkeert in triumph met buil binnen.



iio BELEGERING en DEFENSIE
De Franfchen maa' ken zig tot den aftogt gereed.
Doch befchieten de Stad nog eens zeer hevig.
Niet lang na de behouden terugkomst van het detachement, hoorde men in de Stad van rondsomme de Vijandelijke trommels roeren, dit deed vermoeden, dat de Vijanden zig tot den aftocht begonden gereed te maaken, welk vermoeden gebleeken is niet ongegrond te zijn geweest. Alvoorens zij dit echter werkftellig maakten, naamen zij noch een verfchrikkelijk affcheid,- want tegen den avond begonden zij de Stad te befchieten , niet anders dan Bomben van iio en 120 ponden, daar in werpende, waardoor men bedugt was, dat alles in een puinhoop veranderen en nog veele menfehen ellendig omkoomen zouden. Dit vreesfelijk Bombardement duurde tot des avonds ten 9 uuren en bragt groote fchade toe aan verfcheide gebouwen, echter kan men met verheffing van de Goddelijke bewaaring melden, dat niemand der belegerden daar bij het leven verloor.
Zijne Exellentie den Gouverneur van boetzelaer, was inmiddels niet in gebreke gebleeven, om van de zoo even
ver-



tan de WILLEMSTAD.
in
verhaalde expeditie aan zijne doorl. hoogheid, op het fpoedigfte kennisfe te geeven. Dien Vorst vertoefde niet lang, om zijn genoegen over de betoonde moed en dapperheid aan den dag te leggen. Den volgenden dag zijnde den 16 Maart bedankte den Heer Gouverneur, uit naam van welgemelde Zijne Hoogheid, de Heeren Officieren, Onderofficieren, en Gemeenen, die den uitval gedaan hadden , voor deszelfs betoonde moed, met gunstige toezegging om zulks te zullen beloonen.
De Franfchen, die geduurende derf geheelen nagt alles tot den aftogt gereed gemaakt hadden, deeden dien morgen voor het laatst nog eenige fchooten op de Stad, zekerlijk met geen ander oogmerk dan om hunne retraite te dekken. De Belegerden ftreelden zig dus met de aangenaame hoop, dat 'er fpoedig een einde aan de geleedene rampen en ellenden weezen zoude, en zij ontheven worden van eenen Vijand, die met zoo veel woede getracht had zich van deeze Stad meester te maaken, ook behaagde het den God
van
Waar naa zij aftrek* ken.



ii2 BELEGERING en DEFENSIE
van Nederland, te toonen dat Hij hunne beden , genadiglijk verhoord had, door den Vijand het beleg te doen opbreeken, en hem te doen wederkeeren langs den weg waarheen hij gekoomen was, zoo als wij nu den Leezer zullen vernaaien.
DER-



DERDE AFDEELING.
BEVATTENDE DE AFTOCHT VAN DE VIJANDEN, EN DE GEVOLGEN DAAR VAN.
Den 16 Maart des morgens omtrent 10 uuren vertoonde zig voor de landpoort, een Franfche Deferteur, met verzoek om binnen gelaaten te worden; dit gefchiedde; deeze verhaalde, dat hij in de Klundert als Cannonnier gediend had, dog aldaar krijgsgevangen gemaakt zijnde, genoodzaakt was geworden om bij de Franfchen te dienen. Hij, de kans gereed ziende, om de Vijanden te ontkomen, bragt als nu de blijde tijding dat de Franfche legermagt zig retireerde, en het beleg opbrak. Deeze blijmaare wierd al fpoedig bevestigd, door een aantal buitenlieden , die zig na de Stad begaaven, om dezelfde tijding aan te
kondigen. Onbefchrijflijk groot was
de aandoening van blijdfchap die zulks H oE
Men ont-
fangt de eerste tijding daar van in de Stad.
Die kort daar na bevestigd word.



ii4 de AFTOCHT van
op de harten van allen die zich in de Stad bevonden, zoo Burgers als Militairen, •te weege bragt. Zestien dagen was de Stad door een geduchte Vijand, op eene vreesfelijke wijze geteisterd; Burgers en Militairen hadden duizenden gevaaren geduurende dien tijd doorgeflaan; thans het einde daar van te zien , en teffens te ondervinden, dat voor deeze kleine Vesting de eer bewaard was, om een magtig Leger dat zich reeds in het bezit van het flerk Breda, en andere plaatfen gefield had , in deszelfs overwinningen te fluiten ; — De aandoeningen over dit alles, laaten zich door elk welgefleld hart beter gevoelen , dan ik in ftaat ben die uittedrukken. Burgers en buitenlieden, waar onder veelen vermaagfchapt waaren , en die gedagt hadden , elkander of nooit, of in de bitterde rampfpoed weder te zien , ontmoetten nu elkander met de hevigfte aandoeningen van blijdfchap , vreugde , en verwondering , onder het Horten van dankbaare traanen, over de zoo onverwagte als gelukkige uitredding die de Goddelijke goedheid thans
daar



de VIJANDEN, enz. ti$
daar (lelde, door hun te verlosfki van een magtigen Vijand.
De tijdingen van den aftogt der Franfchen door zoo veele getuigen , als nu geen den minsten twijffel meer overlatende, ordonneerde den Heer Gouverneur, één Capitein, twee fubalterne Officieren, geadfiileerd met den Onder Major lang (die zig reeds , geheel alleen zijnde een half uur buiten de Stad begöeven had) benevens de nodige Onderofficieren en 6ö Gemeenen om naar buiten te trekken ten einde te recognosceeren, en de agtergelaatene Ammunitie van den Vijand op te ligten en binnen te brengen. Weldra volvoerden zij dien last, en kwamen al fpoedig voor de Waterpoort te rug, medebrengende verfcheidene (lukken vijandelijk Canon, twee Mortieren, eenige Wagens met Bomben , Kogels , Schoppen , Bijlen ert Roosters waarop de Kogels gegloek waaren geworden; ook drie Franfche deferteurs, waaronder 2 Jagers met hunne Paarden, die in de Stad verkocht wierden : Wijders bragt het detachement kundH a fchap,
Een De-
:achemenc rekt ter Stad uit om te récognos:eeren.
En keereri te rug met grootea buit*



116 db AFTOCHT van
fchap, dat nog één Bataillon vijandelijke Volontairen zig aan het gehugt den Ouden Molen , gelegen tusfchen de Stad en den Fijnaart bevonden, om de retraite te dekken, en door dit alles was men nu volkomen overreed, dat den Vijand geweeken was.
Dien zelfden dag verzuimde Zijne Excellentie den Gouverneur niet, om verfcheidene Expresfen met de blijde tijding van het opbreeken des belegs aftezenden. Bijzonder gcfchiedde dit aan H. H. Mog. de Heeren Staaten Generaal, en aan Zijne Doorl. Hoogheid den Heere Erffladhouder, bij Misfivens, die overgebragt wierden, door den Lieutenant es au onder het Bataillon van Saxen Gotha dienende , welke daar voor een prefent van een honderd gouden Ducaaten is ter hand gefield. (*)
Des
C) De zoo even genoemde Lieutenant es au, den Lieutenant staal van holsteijn , van het Regiment van bosc de la calmette, en den Corporaal hausdorff, onder saxen
go-



de VIJANDEN, enz. 117
Des avonds hoorde men in de Stad eenige fnaphaanfchooten aan den kant van den droogen dijk, door eenige agtergebleevene vijandelijke Jagers, die in kleine partijen rond zworven om de buitenlieden te verontrusten, en van het hunne te berooven, waarom ook de meeste landlieden zig des nagts in de Stad onthielden, om alle gevaar te vermijden.
Zoo ooit verlosfing uit groot gevaar , door eene gepaste dankzegging aan het goedertieren Opperweezen, behoorde erkend te worden; was zulks de plicht van allen de geenen die zich geduurende dit zwaar beleg in de Willemftad bevonden.
Geen
gotha, hebben, geduurende de belegering, als Artilleristen, aan de Stad zeer veele en groote diensten beweezen, waar toe zij zig vrijwillig aangebooden hadden. De eerstgenoemde commandeerde op de Batterij aan den Westbeer, de tweede , de Batterij aan den Oostbeer; en de laatstgenoemde bij de Houwitiers op het Bastion Gelderland , en hebben door daden getoond, dat zij in allen deele als kundige Artilleristen konden ageeren.
H 3
Men houdc een plegtige dank» [tond binnen de Stad.



n$ be AFTOCHT van
Geen wonder des, dat op den volgende», dag, zijnde zondag den 17 Maart aan deeze duure verplichting op eene plegtige wijze (zoo veel de omftandigheden toelieten) beantwoord wierd.
Door de abfentie en indispofitie van den Stads Predikant wierd den Luterfchen Veldprediker van het Regiment van Saxen Gotha, den Eerw. Heere lux (wiens, braaf Charakter in de betoonde adfiftentie aan de zieken en gekwetften, in het Hospitaal , geduurende het beleg betoond, niet genoeg geroemd kan worden) verzocht een plegtige Dankftond te houden , die zulks ook op de gefchiktfte wijze ter uitvoer bragt in de tegenwoordigheid van den Hoog Ed. Heer van boetselaer, benevens het verdere Guarnifoen, de prsfent zijnde Magiftraats - leden , en de verdere Burgerij, neemende den Godsdienst een aanvang met het zingen van eenige toepasfelijke Pfalmen en Gezangen, welken geaccompagneerd wierden door het Muzijk dat de kundige Muzikanten van het Regiment van Saxen Gotha daar onder mengden; terwijl



DE VIJANDEN, enz. 119
wijl hierna driemaal het Gefchut van de Stads Wallen gelost, en de Staaten Vlag op de Tooren gezet werdt.
Na het eindigen van dezen Godsdienst, wierd de Stad vereerd met een bezoek van een aantal Engelfche Officieren van den eersten rang, waaronder zich bevonden, zijne koninglijke hoogheid den hertog van york, en] den
generaal van laken , welken met alle naauwkeurigheid de defenfie der Vesting, en de vijandelijke Batterijen, waar op den uitval gefchied was , bezigtigden, en deswegens hunne goedkeuring betuigden. Ook wierden van tijd tot tijd een aantal flukken Kanon , en Ammunitie van Oorlog , door de Franfchen agtergelaaten zijnde, binnen de Vesting gebragt. al hetwelke niet weinig toebragt, om de vreugd en blijdfehap der Inwoonderer op deezen gedenkwaardigen dag te vergrooten.
De Misfive door Zijne Excellentie 'der Gouverneur van boetzelaer, waarbij H 4 ali
Den Her»
tOg VA N
york en andere EngelfcheOfficierenbezoeken de Stad.
De agtergelaatenAmmunitie word binnen de Stad gebragt.



iao
de AFTOCHT van
als eene Bijlaage gevoegd was, eene accuraate Lijst, van de agtergelaatene Ammunitie van oorloge, door het Guarnizoen binnen de Vesting gebragt, was van deezen inhoud:
hoog mogende HEEREn!
Thans kan ik de eer hebben uwe hoog mogenden nader rapport te doen, dat ik na mijne Misfive van den 16 deezer aan u hoog mog. afgezonden , de door de Franfchen verlaaten 6 ftukken Kanon, en 2 mortieren, met veel ammunitie, en verdere gereedfchappen binnen de Vesting heb laaten brengen , en waar van ik de eer hebbe eene gedetailleerde Lijst kier nevens te voegen , als ook de Copijè'n der Sommatiën mij op den 23 Februarij en den 7 Maart door den Marechal de Camp berneron gezonden, met mijn antwoord daar op ge-
geeven. Den Vijand retireerd zig
langzaam , roovende alles van de huislieden; en volgens bij mij heden ingekoomene berichten, braken zij het Arfenaal in de
Klun-



db VIJANDEN, enz. iai
Klundert af, en waaren bezig met een gedeelte der wal te flegten.
Ook heb ik de eer u hoog mog. te melden, dat op zondag den 17 dezer, in de Kerk alhier door den Kapelaan van Saxen Gotha, een plegtige dankzegging heb laaten doen , alwaar het gantfche Guarnizoen adfifteerde, na het eindigen van welke, ik driemaal het gefchut van de Stads Wallen heb doen losfen en de Staaten Flag op den Tooren laaten zetten.
Waar mede de eer heb met alle eerbied fe zijn
hoog mogende heeren!
U Hoog Mogende Onderdanige en zeer gehoorzaame Dienaar
(was geteekend)
c. van boetselaer.
Willemftad den Gouverneur. 21 Maart 1793.
H 5 BIJ-



jaa de AFTOCHT van
B IJ L A A G E.
{[behorende cot de vorige Misfive.]
Lijst van de Ammunitie goederen welken den Vijand in zijne retraite agtergelaaten heeft, en alhier door het Guarnifoen is binnen gebracht.
s Metaale Mortieren , a 50 ® Heen, vernageld.
2. Stoelen tot Mortieren , a 50 fteen, defect.
s IJzere Kanonnen, a 18®, waarvan
één vernageld. a Affuiten voor Ijzer Kanon, a 18 ®, één
defedt.
4 IJzere Kanonnen, a 12 8.
1 IJzere Mortierftoel, met zijn Wagen,
a 15 duim de Mortier. 1 Transportwagen voor Ammunitie. 1 Trekbal, defect.
1 Blokwagen, voor de Mortier, a 15 duim.
6 Voorwagens, defeét»
4 Le-



de VIJANDEN, enz. 1*3
4 Lepels voor Kanon, a 18
2 Aanzetters, a 18 ffi.
5 Borstelwisfers, a 18 9. ï Lepel, a 13 i.
a Vagtwisfers, a ia 1.
I Borstelwisfer, a 12 8.
3 Vagtwisfers, a 6 ®. 3 Borstelwisfers a 6
ii Stelblokken.
ï Borstelwisfer tot een Mortier, a 16 tf fteen. 259 Ledige Bomben, a 50 8 fteen. 69 Ledige Granaten, a 16 66 fteen. 41 Ledige Granaten a 54 ffi ijzer. 236 Gevulde Saije Cardoefen, a 12 $,
8 Kogels , a 24 ffi. 392 Kogels, a 18 ffi. 1128 Kogels, a 12 % 330 Kogels, a 8 ©. 656 Kogels, a 6 f.
115 Ledige blikke Doozen, a 8 i. 83 Noordfche Deelen, lang 11 voet dik 2.1 duim.
13 Ribben, lang 8 voet, dik 8 duim.
9 Ribben, lang 20 voet, dik 4 duim.
5 Roosters voor gloeiende Kogels, defeéï. a Lepels voor gloeiende Kogels.
8 Tan-



ji4 de AFTOCHT van
8 Tangen voor gloeiende Kogels. 37 Handfpaaken.
3 Lontftokken. i Zunderftok.
224 Geflaagen Buizen voor Bomben a 30 S fteen.
4 Patroontasfen.
1 Ledere Zunderbos.
1 Ledere Randfel voor gezwindpijpjes»
6 Geweeren.
17 Bajonetten.
1 Haam voor een Paard.
18 Pik Houweelen.
52 Schoppen, meest defeét.
'ABum Willemftad, den 20 Maart 1793-
(getekend)
p. j. COLTHOFF.
Onder - Lieutenant.
Uit het tweede gedeelte onzes Gefchiedverhaals, is den Lezer ten vollen geblee-
ken,



de VIJANDEN, enz. 125
ken , in welk eenen verfchrikkelijken toe-" Hand zich de Inwoonders van de Willemftad bevonden, geduurende het zwaar beleg ; thans bevrijd van alle die rampen en ellenden, die hetzelve vergezelde, was hunne blijdfchap groot, hunne dankbaarheid levendig. Een kleine Stad, voorzien met eene bezettingvan ruim 500 Man, te verdedigen tegen eene geweldige vijandelijke overmagt van 8000 Man, en aan deszelvs overwinnende Wapenen (waar door de overheering van het geheele Vaderland gedreigd wierd,) paal en perk te Hellen, moet zekerlijk aandoeningen van dankzegging en verwondering bij deeze dappere Verdedigers veroorzaakt hebben , die zig beter doen gevoelen , dan een pen in Haat is naar waardij te fchetfen. En zeker, wie hadden meerder aanfpraak , op de erkentelijkheid der Nederlandfche Natie , dan het dapper Guarnifoen, en de trouwe Burgerij van de Willemftad? de moed der eersten, hebben wij in het verhaal der belegering reeds meermaalen gemeld, en nimmer zal een regtgeaard Burger vergeeten, de zorg der Regeeringsleden ten tijde van het beleg



i26 de AFTOCHT van
leg prefent, om op alles goede order te ftellen, zoo omtrent het toezigt over de Levensmiddelen, waar voor een magazijn, aan het huis van den Schout leijendekKer was aangelegt, waar door veelen voor gebrek zijn bevrijd gebleeven j als ten aanzien van het blusfen van den brand, die geduurig ontftond , en welke onder het opzigt van de refpective Brandmeesteren, met het grootfte levensgevaar is beteugeld. De blijmaare van het verlaten der Willemftad, die ijlings zich door het geheele Land verfpreidde, gaf een blij vooruitzicht, dat de reeds ingenoomen Steden en Plaatfen door den Vijand ontruimd worden, en zijne Legerbenden den Nederlandfchen grond verhaten zouden; zeer veelen waaren begeerig, om oog-getuigen te zijn, van den toeftand der zo zeer geteisterde Vesting , en hunne hulde te bewijzen, aan die Helden , die in de Hand der Voorzienigheid , als middelen gebruikt waren * om Nederland van eenen verderen Vijandelijken inval te bevrijden, waarvan de gevolgen onbereekenbaar zouden zijn ge-<
weest*



de VIJANDEN, enz.
weest. Geen wonder des, dat korte dagen na de verlosfing der Stad , de toevloed van aanfchouweren uit alle oorden des Vaderlands buitengewoon groot was: dit alles te verhaalen, zou voor den Lezer gewis verveelen , doordien wij in onaangenaame herhaalingen van een en dezelfde zaaken onvermijdelijk zouden vervallen 5 wij zullen ons daarom alleen vergenoegen met te melden, dat de Willemftad onder veele duizenden aanfchouweren van allerleijen Staat en Rang, in die dagen ook bijzonder is vereerd geworden , met de Hooge tegenwoordigheid van Zijne
doorl. hoogheid den heere erfstadhouder, haaren wettigen Heer; mitsgaders van haare koninglijke hoogheid, Hoogst deszelfs Gemaalinne , den Doorluchtigen Heere erfprins , Zijne Excellentie Mijlord auckland, den Hoog Ed. Geftr. Heer Raadpenftonaris van der spiegel, en meer Lieden van den Eersten Rang; welke hooge en aanzienelijke Perfonagien met de hartelijkfte deelneeming hun genoegen betuigden, over de gchoudene conduite zoo
van
De Stad ivordt 3oor veele bezogt.
Ook van de Vorftelijke Familie en andere grooten.



ia8 de AFTOCHT van
van het Guarnizoen, als van de Burgerij; waar tegen Hoogstdezelve de complimenten van Gelukwenfching van de Officieren van het Guarnizoen , de Magiftraatsleden, en verdere Perfoonen ontvingen.
Profesfor
VAN NUIS KLINKENBERG doet de eerfte NedrrduitfchePredikatie na hei aftrekken van den vijand.
Als eene bijzonderheid moet men nog melden, dat onder de groote menigte, die de Willemftad met een bezoek vereerden, zich ook bevindende , de Heer j. van nuys klinkenberg , Profesfor en Predikant te Amfterdam, Zijn Hoog Eerw. ter dier gelegenheid, dewijl 'er door de ongefteldheid van den gewoonen Stads-Predikant, na dat de Vijand afgetrokken was, nog geenen openbaren Godsdienst in de Nederduitfche Taal verricht was , door den Heer Gouverneur, daartoe verzocht zijnde , alhier op Paasch-Maandag 's morgens, ten aanhooren van eene aanzienlijke Vergadering en onder eene algemeene aandoening en toejuiching , heeft gepredikt, over de woorden van , Mie ha VII: 7,8. Maar ik zal uitzien na den HEERE ; ik zal wachten op den Godt mijns heils: mijn Godt zal mij hoor en.
En



de VIJANDEN, enz. 189
En verblijdt u niet over mij, ê mijne vijandinne; wanneer ik gevallen ben, zal ik weder opfiaan : wanneer ik in duisternisfe zal gezeten zijn , zal mij de HEERE een licht zijn. Zijn Hoog Eerw. belloon deszelfs Redevoering mee treffende aanfpraaken aan den Heere Gouverneur, de Officieren van 'c Guarnifoen , de Leden der Regeering , en verdere Ingezeetenen van de Willemftad. 't Was aandoenlijk en treffend , den Godsdienst bij te woonen, in eene Kerk, nog kort geleeden , zo deerlijk door 't vijandlijk vuur geteisterd, en van honderden kogels doorboord.
En zoo, mijne Vaderlanders> zoo is door 's Hemels zegen , en door de dapperhei .1 en moed van onze Krijgshelden , deeze benaauwde Vesting uit haaren nood gered.
_ Nimmer houde men op hier voor
de Godlijke Voorzienigheid te danken; — nimmer vergeete men, den Ridderlijken Heldenmoed, van haaren onfterffelijken Gouverneur, den dapperen van boetzelaer; zij blijve bewaard in de dankbaars harten van Neêrlands Ingezeetenen ! -*—■



130 de AFTOCHT vam
nimmer vergeete men , de Dapperheid en 't Krijgsbeleid van zo veele uitmuntende Helden , zo van hogeren als lageren rang , welke alle met recht deelen in de eer eener zo dappere verdediging ! daar ze toch niet minder dan agt Duizend Vijanden hadden tegentehouden , die bij wijlen uit zes Batterijen te gelijk de Vesting befchoten ; zo dat 'er geduurende de zestien dagen van het Bombardement tusfchen de negen- en tien duizend gloeijende en andere Kogels, met omtrent vijfhonderd Bomben, Houwitzers en Granaaten, (waaronder 'er waaren met vehemente brandftoffen voorzien) in de Vesting gevallen zijn. 's Lands Vaderen, behal-
ven dat den Heere Generaal van boetzelaer , tot den rang van Lieutenant Generaal verheven werd, toonden aan onzen Held hun genoegen over zijn dapper gedrag, door het gefchenk van een gouden Degen, waarop Willemltads wapen gegraveerd ilaar. — Uit bezorgde Penningen door lieden van rang in 't Vaderland, hebben de Heeren Officieren, aanzienlijke eereteekenen, ter gedachtenis hunner dapperheid , ontfangen.
Ein-



de VIJANDEN, enz» 131
Eindelijk nimmer vergeete het Nageilacht van Willemftads Ingezeetenen , met welk eenen onvei'moeiden ijver en vlijt zo. wel de Ingezeetenen, als de tegenwoordig geweest zijnde Leden der Regeering, aanhoudend hebben medegewerkt, om, zo door het blusfchen van den brand,als anderszins, de Vesting voor haaren ondergang te bewaaren; zodat men in waarheid hier het Vaderlandfche Spreekwoord bezigen, en zeggen mag : Man en Maagd heeft mede gewerkt, tot redding van de gemeene zaak. Welk een zegen, en fterkte geeft dit aU toos in tijden van algemeene benauwdheid! zijnde het 'er zodanig op aangekomen, dat het eens gebeurd is, dat in 24 uuren op 25 plaatfen brand was ontftaan.
Allerbijzonderst is het, dat iti Zulk een aanmerkelijk gevaar, het Guarnizoen en de Burgerij , zoo zigtbaar zijn bewaard gebleeven ; zoo , dat men niet meer dan 15 dooden , waar onder 4 Burgers, en 12 a 13 gekwetften geduurende het beleg heeft bekomen, terwijl aan de zijde des Vijands, het aantal van beiden aanmerkelijk groot is geweest 9 zoo als I a uic



Schade aan de Stad veroorzaakt.
i3a de AFTOCHT van
uit nadere ingekomene berigten der buitenlieden, die verfcheiden wagens met een groot aantal gekwetften, en zelfs eens agttien te gelijk, dikwijls zagen wegvoeren, en uit de naderhand ontdekte Lijken, die den Vijand begraven had, met genoegzaame zekerheid is optemaaken.
Intusfchen heeft deeze belegering een aanmerkelijk nadeel aan de Stad en deszelfs Ingezeetenen veroorzaakt ; want boven en behalven de fchade die den Landman , zoo door de gemaakte Innundatiën aan zijne Landerijen, als door het geweldig ontvreemden van zijne goederen , door den Vijand is toegebragt, en waardoor veelen der ongelukkige arbeiders geheel of ten deele van hunne geringe bezittingen beroofd, in armoede, of bekrompene omftandigheden gedompeld zijn; zoo is de fchade binnen de Stad aan genoegzaam alle gebouwen zoo publique , als particuliere, (zijnde 'er maar een eenig Huis in de geheele Willemftad, geheel vrij gebleeven van Bombe of Kogel) zoo groot, dat, na eene calculadve bereekening dezelve , met geen 8o,oco guldens zal te
boe-



de VIJANDEN, enz. 133
boeten zijn. 'Er zijn verfcheiden Gebouwen waar van weinig of niets is overgebleeven : boven en behalven de twee Schuuren waar van reeds gefprooken is, die met al wat 'er in was, verbrand zijn , is de Brouwerij van D. Uitterlinde, benevens nog drie andere Huizen , door de menigte Bomben en Kogels daarin gevallen, genoegzaam geheel gefloopt; wordende 'er Huizen gevonden , waarin meer dan veertig koude en gloeiende Kogels behalven de Bomben en Houwitzers gevallen zijn. De Kerk is zodanig befchadigd, dat misfchien, het nodige heritel daar van alleen op een fom
van ƒ 8000:- zal te ftaan komen.
En zoo de Burgerij van de Willemftad zig niet ftreelde met het vooruitzigt, dat weldadige Vaderlanders, die zich altoos door hunne Liefdadigheid zelvs aan vreemden, zoo onderfcheidend kenmerkten, ook hunne harten voor haar niet zullen verbergen, zoo was de fchade onherflelbaar, en veelen zouden als tot den bedelzak geraaken, en buiten itaat gefield blijven om hunne verwoeste wooningen te herftellen, ©f het heritel daar van , aan den AmhigtsI 3 m?,n



j
r ]
', (
1
i
Gifis» aan deSwdge»
34 de AFTOCHT van
mn te betaalen, En waarom zou de
Surgerij zig niet met deeze hoope vleijen? jeeft niet de Vorstelijke toezegging van ïaaren Heer, zoo bij monde , als bij de lier voor geplaatlte Misfives, aan haar gedaan , hier toe allen grond ? Ja wat meer is , zij zouden van ondankbaarheid moeten befchuldigd worden wanneer zij bij deze gelegenheid nalieten hunne welmeenende en openbaare dankbetuigingen te vermelden aan zo veele menfchenvrienden, die hunne weldadigheid reeds hebben aan den dag gelegd ; want boven en behalven de toevoer van Proviand door
hun ed. mog. de heeren raden
van staaten, op voorftelling van %. d. hoogheid aan de Stad toegezonden , en door 't Guarnifoen genooten , hebben de Stad delft, de oprechte vaderlandsche sociëteit op het Westnhimland te Rotterdam , de Heeren OudBurgemeester van den sandheuvel, en f. van der schoor te Dordrecht, den Bailluw kolf f van Middel'harnis, en veele anderen dat edel voetfpoor gevolgd; terwijl reeds kort na dat het Beleg was opgebroken aan den Heer Gouverneur;
YA$



de VIJANDEN, enz. 135
van boetzelaer, uit naam van eenige aanzienlijke Heeren van Amfterdam , eene fomme van ruim f 7000: - is ter hand gefield, dewelke ten dien einde onder elkander bij wijze van Infehrij ving, (welke Infehrij ving geopend was door de Heeren Mr. j. m. van pabst, Heer van Bingerden, enz. Oud Secretaris der Stad Amfterdam, en Mr. w. hüydecoper Heer van Ni:ktevecht Secret. der Stad Amfterdam ,) was bijeen gebragt; met volkomen vrijlating aan den Heer Gouverneur om van gemelde fomme, zo ten faveure der Burgerije, als van het Guarnifoen van de Willemftad zodanige verdeeling te doen, als zijn Hoog Ed. zoude meenen te behooren, zijnde voords de Proviant door de Heer van den s antheu vel, en het Geld door den Heer kolff gezonden, direct aan de Politie geaddresfeerd, en ten faveure der Burgerij, zoo wel als dat van bovengemelde Amfterdamfche Heeren voor een gedeelte, geëmploijeerd; 't geen alles na 't beleg is ingekomen; terwijl daarentegen de Burgerij van het gezondene van wegen den Raad van Staaten , zo min als van dat van Rotterdam, en van den Heer van der schoor, hoezeer die voorraad niet gering was, genoegzaam I 4 niets



Het Lijk van Cap;teiun a o p f f wordt geVftuden,
F.n fiate
HjB ter «..rdc t>e-
136 de AFTOCHT van
niets heeft genoten; als zynde zulks allee» gebleeven ten behoeve van het Guarnizoen,
ïn het begin van dit verhaaj hebben wij den Lezer doen zien, op welk eene fchandelijke wijze, den Vijand handelde met den dapperen Capitein kropff, die de Klundert zoo mannelijk verdedigd had; de orde van ons gefchiedverhaal vordcrd nu een verflag te geeven van de ontdekking van het Heldenlijk, en de wijze waarop hetzelve, overeenkomstig 's Mans verdiensten, op eene plegtige wijze, is ter aarde befteld,
Het was op Zaturdag den 30 Maan en dus 14 dagen na het opbreeken van het beleg, dat men aan den Oostdijk, tusfchen de Stad en de Bovenfiuis, on• der een brug, gelegen over zekere floot, hetzelve ontdekte. Het Lijk binnen de Stad, en in de Cafernen gebragt zijnde, wierd hetzelve behoorlijk gereinigd, in eene daar toe gereed gemaakte kist gelegd, en tot den dag der begraaving, zijn-r de Dingsdag den % April, voor elk ten toon gefield, terwijl inmiddels de nodige fvbikkingen betaamd wicrdcn, om het
Mc*.



taatlijkeBegraatnis van j.m.baiion von KHOPyF, Kapitein en Commandant van de ki,uni>ejrt,gafchreeL in de wh.lemstad,op den^April 1703.






de VIJANDEN, en z. 137
Lichaam met alle Militaire Honneurs, zoo als men aan een overleden Collonel gewoon is, ter aarde te heitellen.
Den dag ter begraving gefchikt, vericheenen zijnde, gefchiedde zulks in de volgende order:
1. Den Major n ie velt, te Paard.
2. Den Grenadier Capitein pasque, gevolgd door de Grenadier Compagnie van bosc de la calmette.
3. Den Collonel spiering.
4. Een Capitein en alle de Mufquettiersvan bosc de la calmette , eneenigen van saxen gotha, allen voorzien van hun Geweer en Wapenen.
5. De Bedienden der Begraaffenisfen.
<5. Het lijk gedraagen wordende door ia Onderofficieren, en de flippen van het rouwkleed gehouden door vier Opperofficieren: boven op het doodkleed lag de Degen, de Sjerp en de Ringkraag van den overledenen.
7. Een Naastbeftaande van den overledenen jn den diepen Rouw, met een zwarte {kepende mantel en afhangende lamfer, ( g 8.



138 de AFTOCHT van
8. Zijne Exellentie den Gouverneur van boetselaer , vergezeld door den Adjudant en Onder Major lang, den ingenieur, den auditeur, den Veldprediker lux, en voorts alle die geenen welke tot de kleine ftaf behoorden , ter wederzijde twee ordonnantie Sergeanten.
9. Alle de verdere Heeren Opperofficieren van het Guarnizoen , en eindelijk ten
10. Alle de Onderofficieren en verdere Gemeehen alhier in bezetting liggende, welken den train flooten.
In deeze order wierd het Lijk onder een grooten toevloed van aanfchouweren, uit de Cafernen langs de Noordwestzijde van den Kerkring, de Hof- en Groenflxaat, over den Oostdijk , voorbij het Stadhuis, door de Voorllraat in de Kerkgebragt: hetzelve nedergelaaten zijnde , wierden 3 falvo's uit het klein geweer voor de Kerk gedaan, waar na de train in dezelfde order na de Cafernen te rugkeerde, en aldaar plegtig bedankt wierd , voor de laatfte eere den gefneuvelden Held aangedaan.
Daar



CoLCommaiidJ.LJE.Scliepperu. Li Col.C.L.Ïent|fckefl» vonLiesfeld.
Ma-j.G-H.von Xitzs-witz. Kapt. J. A.Brfe»ndel. lieuten.XJ. C oltlioff.
Kapt.^CJjT.A.Albei-ti. Kapt.j;KWboa.






de VIJANDEN, enz. 139
Daar uit al het gebeurde geduurende het Beleg ten klaarften gebleeken is, hoe veel de dapperheid, en onbezweeken moed van het braave Guarnifoen heeft togebragt tot behoud der Stad , zoo vertrouwen wij den Lezer geen ondienst te doen, met eene opgaave te laaten volgen , hoedanig de onderfcheidene Posten van defenfie geduurende het beleg zijn gereguleerd geweest, als mede de Naamlijst van alle de Opperofficieren die de Willemftad verdedigd hebben, waar mede wij dit werk dan zullen befluiten.
Den Collonel Commandant schepern van Saxen Gotha, heeft onder de ordres van den Heer Gouverneur van boetselaer gefungeerd als Grootmajoor; den Heer Collonel spiering van Bost de la Calmette commandeerde aan de Waterpoort , het Bastion Gelderland, der Westbeer , en het Bastion Holland; der Majoor nievelt, (die als Generaal Adju dant van den Heer Gouverneur ageerde^ de Courtine tusfchen Holland en Zeeland. tot aan het Bastion Utrecht; den Majooi van nitsci-iwitz de Bastions Utrecht er Friesland, tot aan de Landpoort; den Lieu
te-
Wijze «nar op de verdediging der Stad gereguleerdwas.



i4o de AFTOCHT van
tenant Collonel von lisfeld, aan de Landpoort, het Bastion Overijsfel, den Oostbeer, en het Bastion Groningen ; den Lieutenant en Adjudant maader, van de Saxen , fungeerde als tweede Onder Majoor, benevens den Lieutenant lang, (thans Capitein onder het Regiment van westerLoo,) als Stads Onder Majoor. Wijders was order gefield, dat van elke Compagnie behalven de ordinaire Wagt, enhetPiquet, één Officier, één Onderofficier, en het derde deel der manfchap , des nagts aan de borstweeringen de wagt hielden.
Tot alarmplaatfen waren beflemd de navolgende: het Bastion Gelderland en den Westbeer, voor eene Compagnie Grenadiers van Saxen Gotha, en één van Bosc de la Calmette. De Oostbeer, voor een Grenadier Compagnie van het zoo even genoemde Battsillon, en de overige Bastions ijder voor 2 Compagnien, te weeten, één van Saxen Gotha , en één van Bosc de la Calmette, met ordre om eikanderen, in geval van nood, getrouwelijk bij te ftaan, zoo als dan ook bij de uitkomst ten vollen gcbleeken is.
NAAM-



^ Col .Tf. Spiering. Maj.P. van Nievelt.
KaptOj.H.Elsevier. wyjw
Kapt. J. Schiphorst.
f f
Kapt .V.'W.Grave van Hompesch.
XaptX.F.dePasjjue.






de VIJANDEN, enz. 141
N A A M L IJ S T.
Van den Heer Gouverneur, Hoofdofficier eti, Capiteinen Subalterne, en andere Heeren welke, geduurende de belegering der Willemftad, aldaar in Guarnifoen geweest zijn.
zijne exellentie den hoog welgebooren heer carel baRON VAN BOETSELAER,tot
aarlanderveen,beschreven in de ridderschap van holland, lieutenant generaal van de infanterij in dienst van den staat der vereenigde nederlanden, gouverneur van de willemstad, klundert, en o nderhoorige forten, enz. enz.
OFFICIEREN TOT DE KLEINE STAF.
Lieutenant Onder- lang, nu Capitein majoor onder westerloo.
Auditeur van everd 1 ngen.
IN-



i4a NAAMLIJST, der
INGENIEURS
Capitein bergh. Lieutenant c o s t.
A R T I L L E R IJ.
Sous Lieutenanten colthof f. Comm.
muller, loosbergen. noordbergen. Benevens de verclij,
Fransch Emigrant,
EERSTE BATAILLON VAN DEN PRINCE VAN SAXEN GOTHA.
Collonel Commandant schepern. Lieutenant Collonel von liesfeld. Majoor von nitzsch-
witz.
Capiteinen brendel.
a l b e r ti. kroon.
Lieutenanten schleffel.
schroeter, Quar« tiermeester.
Sous



heeren OFFICIEREN. 143
SousLieutenanten maader, Adjudant.
heijdehouzen,
maij
von griesheim. es au.
bellamij, gévan^ gen.
Vaandrigs muller.
anthing.
schober.
bub a.
buchel.
gervinus.
von griesheim.
rost, nu Capitein onder stuart. Veldprediker lux. Chirurgijn Majoor keller.
BATAILLON VAN BOSC DE LA CALMETTE.
Collonel spiering. Capitein pasque. Lieutenant a. eijman.
Vaendrig colthoff, nu Ca¬
pitein onder petit.
Ma-



i44 NAAMLIJST der enz.
Majoor
Lieutenant
Vaendrig
Vacante Comp. van
Vaendrig
Capitein *
Lieutenant
Vaendrig
Capitein
Lieutenant
Vaendrig
Capitein
Vaendrig Capitein Lieutenant
Vaendrig Adjudant
Chirurgijn Majoor
nievelt. dux.
geselle.
Capitein cropff.
methorst.
elzevier.
van batenburg.
de kock.
schiphorst.
p. e ij man.
gordon.
gr ave van hom-
p e s c h. de chuard. b ic q u e r. staal van hol-4
stein. heust. hof.
engelhart.
EINDE.