H* Bundel van xxxvi. ExtraÜ uit de Injlruftie voor de Gedeputeerde die reyfen fullen, naer Vtrecht en Hollandt, van, iveghen de Generale Staten van Zeelandt, op de Dachüaert geleyt tot Vtrecht tegens den Xeft defer, foo op de voorderynge van, de nyeuwe Unie met Gelderlandt, Zutphen , Vrieslandt ö3**. als van de andere faecken hier naer gededuceert, waertoe gecommitteert fyn fpecialick Mrs. Willem Roeljtus, Niclaes Blancx, Pieter de Rycke en Caspar van Vosherghen (Jihh), Naer alle behoorlicke en gewoonlicke Recommandati en gebiedenisfe en groetenisfe aen d'een ende d'andere daer 't behoort. In (MA) Behalven de punten deezer Inftruclde zyn et nog verfcheiden byzondere advyfen van Zeeuwfche Steden geweeft, waar van ik in de Hiftorie van de Unie vefcflag zal doen ; doch men vondt niet goed dezelve in den laftbrief der Gedeputeerden te voegen, alleenl.yk werdt befloten: dat alle de Steden die iet partieulitrlyk willen versteken of vertoonen, fclwXdig zullen zyn particuliere Gedeputeerden aldaar ( te Utrecht) te zenden tot haaren kojle. Refolutieh van Heeren Gecomm Raaden van Zeeland 5 January \ <;70. In gevolge van dat befluit hebben de Steden Middelburg en Goes ook haare byzondere Gedeputeerden  Onuitgegeven Stukken. 141 In den eerften wordden de voorfz. Gedepu. teerde opt Veen Vle articulen der voorfz. Unie, alwaer vermeldt werdt van de middelen, om te draghen de coften en laften derfeluer midts defen geauthorifèert, om daerinne te refolueren en ftuyten naer gelegentheyt van der faecken. Opt IXe' articule der voorfz. Unie, fullen leggen in deliberaetie, van weghen den Staten van Zeelant int voixen van defer Unie, te weten: oftmèn volghen zal deh orctre van den tydt, dat elck aengecomm'en is, in defer Unie, oft den ordre die elck Prouincie houdt in de Vergaderynge van de Generale Staten. Opt felue articule fullen de voorfz. Gedeputeerde in deliberatie legghen foo verre eenigh© Stadthouders commen affliuich te wordden in eenighe van de Geünieerde Prouincien, oft de nyeuwe verkiefinge van anderen Stadthouders gefchieden fal by de Generaliteyt van de Bontgenoten, oft by elcke Prouintie particulierlick daer fulcx van noode weefen fal. " Soo verre in de deliberatie en fluytynghe van de voorfz. Unie queftie gemoueert wordt, oft men fal treden tot vordéringhe der feluer hoewel die van Gelderlandt oft andere, die daertoe befchreuen móghen fyn, daer inne nyet en fouden willen commen, is goet gevonden de voorfz. Unie in allen gevalle, by alle gevolgelicke middelen, te vorderen metten gheenen die daer inne fullen willen treden; is oock goet den in de Vergadering der Bondgenooten gezonden, gelyk blyktuit de ftukken onder N°. XXXVII en XXXVIII. flittegee /en, en de protifiatie wegens Goes den 28 January 1575». te Utrecht gedaan.  XXX VIL 14» Mandei van góet gevonden, dat naer het fïuytén Van de voorfz. Unie den wech open gelaeten fal word^ den allen den gheenen, die daer inne naderhandt fullen willen commen &a. Aldus gedaen int Hoff van Zeelandt tot Middelburg den Xen January A°. XVc LXXIX PH Roeli. Regifter C. ter Staaten Griffie van Zetland folio ? * verfó.  Bundel van in fyn geheel, om hem daer van met fyn partye in vrundtfchappe te verdraghen, ofte anders zyn gerechticheyt in Juftitie oft voor Arbytters te vervolgen , daer en voor den genen des behooren zal, en dat zy luy den geerne dye handt fullen houden achtervolgende t'XVI Ie. artic. van de voorfz. Unie, dat den geenen die hen menen in haer voorfz. Priuilegien ende andere Gerechticheydcn vcrcort ofte verongelyckt te zyn, Recht en Juftitie geadtminiftreet zal worden , waer mede fy hen laeteh dunckën dat een yegelyck hem behoort te vreden te holden, foe die Bontgenooten nyet geauélorifeert fyn j noch oick geraetfaera beuynden aen te nemen, dye decifien van particulieren querellen, die eenyghe Prouincien, Steden ofte Leden van dien onder den anderen moegen hebben. Acfum 't Utrecht den XXHen January XVc negen en t feuentich Qkkk). Regifter D. ter Staaten Griffie van Zee-' land folio 41 verib. (kkk Uit het voorige (ruk N° XXXVII. ziet men den ernfl waar mede die van Middelburg hunne oude Privilegiën voorftonden: men hadt aan hun en andere Leden van Staat, volgens de aanteekeningop N\ XXXVI, vrygelaaten , indien zy iets byzonderlyk voor te draagen hadden , het zelve door eene Stedelyke bezending aan de 'Bondgenooten te doen, en hief op hadden cy den Schepen jan Arents afgevaardigt Het was egter tegen de affpraak in de Vergadering der Staaten van Holland en Zeeland gemaakt; want hier hadden zy beloofd, hunne eifchen niet in de Unie te zullen indringen, maar by de'Staaten der twee Provintien een atle v'an non pnjudicie te zullen ver? zoeken, waartegen Vlisfingen en Vere een contrarie aSe zouden verzoeken. Z alhier N°. XIX daar zy dan, benevens die van Goes, teg'wn deeze overeenkomH aan, Baderhand verandering in het opitel der Unie zogten te maaken,  Onuitgegeven Stukken, 149 maaken , is het ligtctyk te begrypen, dat zygeen grootcn by val van de Bondgenooten te wagten hadden: ook fchicef Vosbergen den 26 January 1579aan de Heeren van Vere: Die van Middelburg zyn hier gecompareerd by hasren Borgemeefler fan Arensfen, die particulierlyk wel hadde gemeend Zekere infertie in der Unie, ter causfe van heure Previlegien, te verwerven; dan en heeft niet connen vercrygen dan een aüe daer mede hy zoe wel bewaert is, als of hy hier nooyt en hadde geweeft. Soe is oock de Penfionaris Falcke ( van Goes) gevaren. K 3 XXXIX.  $5* Bundel van XXXIX. Brief der Gedeputeerden van dg ■ Staaten der Ommelanden, waar by zy beveftigcn de Procuratie door hengegeven tot het helpen fluiten der Unie, en verklaaren, dat het voorig fchryven op naarder Staaten der Ommelanden (111), alleen het werk is van byzondere perfoofien, door heimelyke praEtykenvan de Stad Groningen omgezet. ' J579- " January. Hooch unde Eerweerdige , Welgeborene, Edele , Geftrenge , Erntfefte, Hoichgeleerde, Wyfe und Furfichtige Heeren, gunftige guedc Nabuyren und Frunden ! Uwer Hooch und Eerw. Geftr. L. und Gunft. zy unfer ganfeh willige dienft und frundclich gruetcn alle tydt te vooren: Wy connén Uwer Hoich #nd Eerw. G. L. und Gunftige gueder meeninghe nicht verholdén, wie dat wy in erfaeringe gecoemen-zyn, dat itliche Prelaten, met twee edder drj?e Houdingen und een deel gemeene Huysluyden defer Friefcher Ommelanden binnen der Stadt Groningen, vuten verfueck und voerdringe deen van Groningen vergadert zynde, zich aengenomen hebben, achter baeexint tft, ü.vv i tUO Z. dit fchryven alhier N9. XXXiy.  Onuitgegeven Stukken, 151 heimelick und buyten unfer off der Gemeener Landtfcap weeten ofte confent, jae jegens unfe expresfe Refolütie und wille eenen brieff aen Uwer Hoich und lierw, G. L. und Gunft. vuten nhaeme van der Gemeene Staeten defer Ommelanden te fchryuen, waer aff den inhaft in effeótc folde weefen, dat zy in den naeme voirgefz. in defe particuliere Unie, zoe itzundt binnen dye Stadt Vtrecht voorhanden, geenfins gedencken toe bewilligen of confenteren» oeuerft gedencken fich te holden aen den Generale Unie, die fie und wy alle, mitten Generale Staeten hebben ingegaen, alles nae breder inholt haerres voirfchreuen brieffs, hebben wy rjerhaluen nodich eracht, om alle dwalinge und misverftandt, als vuyt fulcken fchryuent folde. moegen erryfen, voor te coemen, Uwer Hooch und Eerw. G. L. und Gunft. van de gelegentheyt der faecken toe verftendigen, und unfe menige daer op te vermelden, tho weeten: dat dye feluige, de den gemelten bryeff gebaptizeert und vuten gegeven hebben in den naeme des gemeenen Landtz, maer particuliere und priuale perfoonen zyn, die int alderwenichfte geen laft , machte oft procuratie gehadt hebben, noch in deefer noch in eenighe andere faecken , van wegen des Gemeenen Landtz eetvves te doen ofte rcfolueren, zoe dat fy oick onbehoirlicken en mit onwaerheyt fich dye reprefentatie und? naem van dc Stagen der Ommelanden ufurpajen und aengenomen hebben, van den welcken zye het thiende deel nicht konnen vQrftrccken 9 fulcx dat dye feluige de Refolutien und wille der Gemeene Lantfchap, in defen tot verfcheyden tyden verclaerf, int minfte geen affbreuck off* prejudicie jonnen doen, en zyn dit nyet anders^ K 4 als.  Ï5* Bundel van als heymelicke liftige Practicquen van die van Groningen, d'welcke omvillich zynde om deefe Unie mede aen te 'gaeh, hebben gepra&ifeert met finiftre perfualien (als dat durch dccfe Verbantenisfe de Generale Union gcannulleert ofF gezwecket folde worden und dergelycke) itlicke vuten den Ommelanden aen der handt te crygen, óm dit van der Lande wegen oeck aff. te flaen, gelyck wie fie yan wegen der Stadt bedacht weeren te doen. Oeuerff, Uwer Hooch und Eerw. G. L. und Gunft. wolden fich aen fulcken priuaeten gepraclizeerden fchryuent nicht keeiren, und fich vur verfekert holden, dat onfe Affgefanten , foe vut den nhaeme des Gemeen Landts by Uwer Edl.'erfchencn, vuten expresfen' beuel und wille der Gemeener Stenden defer Ommelanden, unde met vullenkomen (mmm) commisfie affgeveerdicht zyn, und dat alle't geene wes fy, van deferLantfchapwegen , aldaer met Uwer Hooch und Eerw. G. L. und Gunfï. defër Union belangende, werden vutfichten dóen, edder fluyten , by der Lantfchap geapprobeert und nae gecommen zal worden. Hoch und Eerweerdige, Welgeboerene, Edele, Geflrenge, Erntfefte, Hoochgeleerde, Wyfe und Furfichtige Heeren und Guede Frunden, beneffens unsfe fruntlicke recommendatie, bidden wy den Almèchtigën U Hooch und Eerw. G. L. und Gunft. in gueder vcrerfpoet und lanckwylige gefontheyt te friften. • Datum in der. Stede Appingedamme, under het fecreet Segel derfeluer Steede, dat wy voor ditmael daer toe. heb- ( mmm) Z. deeze Commisfie alhier N°. XXXI.  Onuitgegeven Stukken. 153 hebben willen gebruyeken op den Xl^en dach jfanwary AJ. XVc. LXXIX. Onderftondt gefchreuen. Uwer Hoogh und Eerw. G. Eed.' Geftr. Erntf. Hoochgeieerde Wysheyden, denft und frundtwillige: de Gedeputeerden van der Staeten der Friefcher Ommelanden tusfehen der Eems und Lauwers. Noch leger: TerOrdondantie van de Gedeputeerden voorfz. onderteyekent. H. V-errutius. Dye SuperfchripüQ was aldus: DenHoechundEerweerdigen, Welgebooren , Edelen , Geftrengen , Erntfefte, Hoochgeleerde, Wyfe und FurfkhtigenHeeren und guede Vrunden, idzundt binnen der Stadt Vtrecht op eenen gemeenen aengefteinden dach by den anderen vergaedert, unferen Grotgunfti^j gen Heeren und guede Erunden. , Regijler D. ter Staaten Griffie van Zet* land fol. 50. verfo„ k 5 xl;  Ï54- Bundel van X L, faftruttie voer de Gedeputeerden der Ridderfchap van Gelderland en Zutphen, gegeeven op den Landdag te Aamhem, van alles rapport te doen , om daar na by de vier Quartieren eindelyk te refolveren. *579' i<5 January. Inftruftion voor die Erentfeften en Fro, men (min) JelisPieck, Here tot Enfpick, Alexander van Tellicb, Jochum van Liere en Alexander Benthinck, Ritterfchap des Furftendoms Gelre enGraefffchappeZutphen, gegeuen van Gemeyne Ritterfchappen daer.felfz. Sullen binnen Vtrecht erfchynen by die Gelanten van de Staeten van Hollandt, Zeelandt Vtrecht, Ouerysfel, Groeningen, en andere Prouincien: voer irffc to doen die fruntlicke (nnn) Deeze zyn de vier Heeren, welke de Unie onderteekend hebben van wegen de Ridderfchap yan Gelderland en Zutphen: dat deeze onderteekening waarlyk gefchiedt zy, en dat de Ridderfchap uit dien hoofde voor een Lid van de Unie gehouden zy, voor dat het Verbond Quartierswyze is aangenomen, zal ik onwederfpreefcelyk betoogen in de Hiftorie van de Vnie, waar uit dan blyken zal, dat de Heer Paulus. Verkl. der Unie 3 d bf. 272, wat te voorbaarig over dit ftuk «itfpraak ce" daari heeft.  Qnuitgegeven Stukken,. ■ ^5$ m dienftlicke erbieding van wegen die Lanfc.' fchap Gelre en Zutphen, tot onderholding goe-; de nabuyrfchap en eenicheyt, en alfoe die articulen van die Union verhooren, en int vifiteren idt raedtfaem bedencken' der Lantfchap op den feluen articulen verthonen, en daer op to verftaen die utërfte rneyning der fehier Prouincien Gefantcn. ' Nunmehro te bevorderen mit allen vliet dat die Stadt van Zaltbommel ende die Ampten van ïielre en Bommelreweérden, Beyft en Renoy , wederom tot den Furltendoms Gelre in den Nymegefchen Quartier komen en daer by verblyuen. ' 1 Ten derden, dat een goede heftendige Ordonnantie van die incommende en vuytvaerende coopmanfchap rcfóluirt en genomen werde, 'penningen tho becommen en die te keercn tot verdryuen des Vyants en defentie dea Vaderlanfs.' 5 Ten vierden, dat die Gelderfche Coopluyden van ore voor onthalde wynen ende coopmanfehappen tot Dordrecht reftitution moegen, becommen, vuyt redenen in voorige gepreien» teerde fcrifture begrepen. ' ' Ende om dit tho erhalden den Walgeboorne onfen Genadigen Heere, Sfadthouder Graeff Johan van Nasfau we, tho verfoucken, om genedige asfiftentie tho doen, en goede refolutiones tho becommen, en van alles rapport te doen om daer nae by de vier Quartierea eyntelick te refolueren tot gemeyne waluaert, en op behagen der Landtfchap Gelre en Zutphen. Des tho oerconde der v/aerheyt, is defe inftru&ion befegelt mettei^fecreet fegel der Stadt Aera-  Bundel yan Aernhem, op eyn Generael Landtdach den XVIen January XVc negen en tfeuentig. Ende was befegelt mit een opgedrukte fegel befegelt in. groenen wasfche. Regijler D. ter Staaten Griffie yan Zeeland folio 51. verfo. X L J.  Onuitgegeven Stukken. x$? X L ï. Brief van Credentie van die vak Antwerpen, op Jonker Jan van Br echt, aan Burgemeefters, Schepenen en Raaden van Utrecht, cm herigt in te neemen van 'é geen nopens de Unie gehandeld is Qooo). 1579. 17 January, Edele, Geftrenge en zeer Voorzienige Heeren! Alzoo tot onfer kennisfe is gecomen, dat by de omliggende Landen & Prouincien in de Stede van Vtrecht is gelecht zeeckere Dachvaert en Vergaederinge, omme aldaer t© nemen een Refolütie op t gene, dwelcke zoude moegen dienen tot onderlinge conferuatie en befcherminge, ende dat wy ons geerne fouden vue^en in alle t gene, dwelcke zoude keeren tot het gerneyn befte, en zundcrlinge, dat wy zyn geneycht, omme te houdene alle goede correspondentie, verftandt en vrientfchap met ©nsfe Nagebueren, Geünieerde en mede Ver- plich- («oo) Uit kragt deezer volmagt heeft van Brecht zig te Utrechtlaaten vinden, Vosbergen fchreef den 26 January 1579 uit Utrecht, dat die van Antwerpen willig fcbeenen de Unie te aanvaarden: het leedt ejftei tot den 29 July, eer de Stad zoo verre kwam : ds Unie die ondertusfehen door den Aartshertog aan de Generaale Staaten w?s voorgefUgen, en de gefchiilen over de Gelooft vrede vertraagden dit befluit.  isS Bundel ymi pliclltede Prouincien en Landen; hebben wy Wel willen affveerdigen onfen medebroeder in Raede, Joncheere Jan van Brecht, oude Schepen en Policymeefter defer Stadt, omme hem, Vah onfen t wegen, tevindene neffensderzelver Vergaederinge , en te aenhooren en hem té ónderrechten van t gene aldaer by Uwer Edele des aengaende zal wefen gehandelt, den welcken wy verfoucken te willen toelaetten, en in de zelue Uwer Vergaederinge ontfangën, en yoerts verftaen en gelooue geüen int gene hy Uwer Edele, van onfen wegen, fal voerwenden en verclaren, foo wy geenne meer en weni fchen te verftaen, dan dat die mach ftrecken en keeren tot het Gemein Befte, dat kenne den Almoegenden , die Uwer Edele meer gefpaere in een lanck zaelich leuen. Vuyt Antwerpen defen XVIIen dach January A°. XVc negen en tzeuentich. Onder ftondt gefchreuen. Uwer Edele , Goedtwillige, Burgemeefteren* Schepenen ende Raedt der Stadt van Antwerpen. Noch lager ftondt G. Hieffel. Het opfchrift. Eerweerdige, Wyfe en zeer Voorftenige Heeren, Burchmeefteren, Schepenen en Raedt der Stadt van Vtrecht. Regifler D. ter Staaten Griffie yan Zeelanü fol. 28. X;LIL  Onuitgegeven Stukken'. ijjj X LIL Brief van die van Deventer, vet* fchoonende het niet zendenvanGe* deputeerden naar Utrecht Q>pp)* 1579. 20 January. Edele, Erntfefte, Vrome, Wyfe und Voirfichtige, infunders Gunftige Heeren end* guéde Vruenden! Uwer E. en V. L. an ons in dato den XVlen January, neffens ouerfeynding des Conceps ende naerder Unie, fchriftelich gelangen laeten, hebben wy gifteriges dages ontfangën en verftanden, konnen U. E. in frufftHcher antwoirdt niet verholden, welcker geftaldt wy voor onfer perfoone allene niet ia defer faecke voernemen noch concluderen mogen; dan moet fodanes gefchien met confeiïfc en voergaende communicatie der alinger Lantfchap und Steden vanOuerysfel, vermits auerii uns dye brieue zoe fpaede thogekomen, und ïn der yll in defen winterdagen, oick in aenfchou 'dye van de Ritterfchap veer van malcanderen (P?P) Van deezen brief moet men den 26 January 1» Utrecht in de Vergadering der Bondgenooten nog geea kennis gehadt hebben; want Vosbergen fchreef op dieo dag aan de Heeren van Vere: „ men verftaat, dat di« van Vlaanderen, Overysfel en Vriefland onder wege ,, zyn, gelyk ook de Grave van Rennenberg, haarliedet „ Gouverneur, alhier op gilleren gearri veert zynde, niet en twyfelt, of zy zullen haar voegen v. Rennebeig wift egter, toen ter tyd, reeds meerder van de zaak, dar. by goedvonds den Bondgenooten mede te dtctas,  tdb Bundel van gefeten , die Verfamelinge der Staeten defer Lantfchap und Steden nyet heeft connen gejêhien, is onfer fruntlich begeren U Edele ons9 als ein Lidtmaeten , onfen vuytblyuen van de aengeftemmeder bycomft ten beften affhemen ;' want voorwaer ons onmogelyck ge wefen, vermits eortheyt der tydt, dye felue tho refpeciereri, fullen nyet thorain (wo dan oick allereetz eensdeels gefchien) daer Sn wefen , dat nae behoir ieder namelich daer van verftendiget und den anderen mede Lidtmaten fulcx tho erken^ Ben gegeuen fal worden, waer wy U. E. und V. L. funften wydere vruntfchap wuften tho erzeigen, fullen wy ons goedtwillich erzeggen en vinden laten : biddende Godt Almechticb U. É. und V. L. in gefuntheyt und welfaert te willen befparen. Datum den XX^n January A°. 1579. , Onderftondt Ü. Ed. und Vr. L. goede Vrunden, Burgemeefteren, Scheepenen, Riidt der Stadt Deuenter. Dye fuperfcriptie was: Den Edelen, Erntfeften, Vrommen, Wyfen ende Voorfichtigen , Gedeputeerden van de Staeten van Utrecht unfereri infunders Gunftige Heeren en Guede Vrinden. Regifier D. ter Staaten Griffie van Zeeland folio 52 verfo. XLIII.  Onuitgegeven Stukken* i6ï X L I I I. • Inftructie voor de Gedeputeerden der Stad Nymegen, om dan te hooren 't geen over de Unie zal gehandeld worden, en rapport te doen. 1579. 22 January» Tnltruófion voor die Eerfamen ende Vürfichti^en Gërn't Doncker, Raitzfriendt en Johan Mews, Meifteren van fenter Claes gilde der Stadt van Nymegen, gegeuen van Borgermeesteren, Schepen en Raidt, fampt Meifteren van fenter Claes gilde en Gedeputeerden der Gemeynte dér feluer Stadt van fNymegen voorfz. Sullen reyfen op Vtrecht, by den Heren Gefanten van de Staten van Hollandt, Zeelandt, Vtrecht, Ouerysfel, Frieslandt, Groeningen, Lyngen, Drent &a. doende der friendtlicke en dienftelicke erbiedonge aen oir Ed. W. & L., tot onderholdonge guede nabuerlicke vrientfcappe ende eenicheyt, die welcke in erbarheit der Stadt Nymegen prefenteert. Angeuende, dat die Walgebooren Heer Johan Graue tot Nasfaw, Catzenelabogen, Vianden, Dietz &a. Stadtholder & Capiteyn Generael ouer den Furflendoms Gelre & Graefffchape Zutphen, oir Gencdigen Heere, op ten gehalden General Landt dach tot Arnhem, hefft Banner heren, Ritterfchap en Steden gemelter Furftendomb & Graefffchap aengegeUen, onder andere poin&eri, den artickel van die Union van die voorfz. Prouincien të maecken. L Dye  $6*21 Bundel van Dye welke fchriftelick verfattet, waer op die Ritterfchappen der Furftendo.Tibz Gelre ende Graefffchappe Zutphen etlicke Adelicke perfoonen op ten Lantdach mit Inftruction alhier te erfehynen (qqq) hebben deput«ert, mitten Staten der andere voorfz. Prouincien die verfatte articulen te communiceren, daer op to raitflagen en refolueren, doch alles op aenbrengen en behagen der vier Quartieren. Ende demna fint anvvefende Raitzfrienden der Stadt Nymegen guet willich an te hoiren, wat alhier in defer zaecken is en word voor genomen, en oick op eenige punóten dat gefuelen, meynonge en guet beduncken van wegen dyns Erbaren Ratz der Stadt Nymegen communicerende , to referueren. Doch alles op wederbrengen an oiren Heeren Committenten, volgende die lefte clauful in die Inftruction tot Arnhem den zeftienden January naeftleden begrepen. Aftum tot Nymegen den XXIIen January XVc negen ende feuentich. In kennis der waerheyt beuefticht mitten fecreit fegel der Stadt van Nymegen, ende was bezegelt met een groen opgedruétt zegel. Memorie op die Union aen to geven (m-). i°. Dat die ^tadt Nymegen is een Rycxftadt, ende verpant aen den Hertochdom van Gelre, (Wl) Ziet hier vooren N". XL. (rrr) Q( de Afgevaardigden van Nymegen met deezé "tnftnétie te Utrecht verfcheenen zvn, kan ik niet bepaalen ', doch zoo dit al gebeurd zy, zyn ze te Iaat gekomen om deeze puntten in de reeds geteekende Unie te doen ia-  Onuitgegeven Stukken. 153 re, ende funft mit Bannerheeren , Ritterfchap ende Steden des Furftendorris Gelre ende Graeflchaps Zutphen previlegyt als Lithmaten des Roomfchen Rycx te wefen: welcke clauful in dcefer Union fonderling begeert woerdt precavyrt ende voorbehalden te b!yv_jn. 2°. Dat die Religionsvrede blyveende onderhalden werde. y.Belangende die Munte, is die Stadt Nymegen van Roomfchen Keyferens mit die Munte verfien , ende behoirt alfoe den Rycxfen voet in munten te volgen. 4®. Van allen anderen punéf,en, is men oirbudich dat guetduncken an to hoiren, ende idt radtfaem bedencken op den Ritterfchappen van Gelderlandt, volgende die Inftruction. Register D. ter Staaten Griffie van Zeeland, fol. 53 verfo. invoegen. De Stad en het Qnartier hebben, eenigea tyd na dien, het Verbond aangenomen, na dac zy van do Bondgenooten, omtrent deeze en andere punten , voldoeninge ontvangen hebben, waar van de afte, gedagteekend den 5 Maart 1579, hier agter zal. uitgegeevea worden. L 2 XLIV.  ;i64 Bundel van X L I V. Refolütie der Heeren Staaten van Utrecht, om met de Unie voort ... te gaan , en commisfie voor de Gedeputeerden in dezelve genoemd, cm zig met de meerderheid te mogen voegen Qsss). 1579- 22 January. Op huyden, date onderfchrcven , foe zyn die Staten 'sLandsvan Vtrecht, by continuatie van de voorgaande befchryvinge, vergadert geweeft op de refumtie van de poincfen ende articulen van de Naerder Unie, ende om daer op te refolveren &a- ende naer eenige -communicatie daer op gehadt,fyn gerefolveert: dat men mitte voorfz. Cnie voortgaen, en tot fluytinge van dien procederen fal; beheltelick indien die Gedeputeerden van de Provintien *goet vynden eenige poinélen van dyën te veranderen, verminderen ofte vermeerderen, foe hebben de voorfz. Staten haerluyder Gecom- mit- (sss) Wat'er in de Staatsvergaderingen voorafgegaan zy, eer men tot dit befiuit heeft kunnen komen, isomftandig te vinden in de fraaie Latynfche Redevoering van de Heer Profesfor Bondam:, p. 142. rjf feqq. in notis. Misfchien is het van belang aan te teekenen, dat deeze zelve Refolütie nog ééns woordelyk gevonden wordt in het Regifter D. folio 53, met uitlaating van de naamen der Heeren Gedeputeerden, zoo dat aldaar geleezen wordt: foe hebben de voorfz. Staten hatrtuider Gecommitteerden macht gtgtvcn om &c.  Onuitgegeven Stukken. 165 mitteerden, naemtelick Heeren Antonius van Galama, Proeft tot Noirthuyfen, Willem Taits van Amerongen Deeken t' Oudemunfter, Mr. Jan Bogaert, Scholafter S«s Peters , Adriaen van Suylen, Deecken S'- Jans , ende Lambert yan der Burch, Deecken Sc Marien , van wehen die vyff Ecclefien: Jonckers Johan van Renes Heer tot Willip , Reynier van Azewyn, Heer tot Brakel, ende Bartholomeus van den Wael,Heer tot Moersberghen : mitsgaders Joncker Nicolaes van Zuylen, Sch'oltis, ende Aert Diricxz van Leyden, ende Lubbert van Cleeff, Burgemeefters der Stadt Utrecht, macht gegeeven, om henluyden mit het gheene die meefte ftemmen dyen aengaende refolveren en concluderen, te mogen conformeren, gevende henluyden voorts macht, om mitte voorfz. Gedeputeerden van de andere Provintien te beraemen ende ordonneren eenige impoften, om daer mede te mogen vervallen de coften tot defenfie van defelve Provintien van noode, op alfulcke Ordonnantiën , als de Gedeputeerden voorn, daer op maecken fullen. Actum t Vtrecht den XXIIen January 1579. ende was onderteekent Lamsweerde. Regijler D. ter Staaten Griffie van Zeeland, folio 85. L 3 XLV.  166 Bundel van Sehryven van den Aartshertog aan de Staaten van Utrecht, waar by dezelve verzegt worden de hand te houden aan het verzorgen der Guarnifoenen en Steden in Gelderland Qttt). Matthias von Gottes Gnaden Ertzhertzöge ZU Qfterreich , Hertzoge zu Burgundi en Gubernator und Captain Generali diefer Nederlanden. Vnfer gnade zuvor: Wurdige. Ernuefte, Erf imbe , Hochgelarthe vund Weife, Liebe, Befonderen ! Vns ift von denen von Vendlo vnd anderen glaublich fürkomen , was masfen die feinJen, nach eroberung des haufes Karpe vnd ergebung der Stadt Ercklentz , den kopff auff die (ttt) Deeze brief, die anders niet veel te beduiden heeft, dient, eensdeels, om te doen zien, dat de Generaale Staaten in Braband zittende , deeze Provintie meeft overlieten aan haare eigen befcherming en die van haare nabuuren, en ten anderen, om dat 'er gefproken wordt van eenen togt des Vyands in Gelderland, waar van onze Schryvers geen gewag maaken. De nood waar in Gelderland, Utrecht en Holland door deezen onverwagten inval gebragt werden, en de weinige hulp die'er van de Generaliteit te verwagten was, zyn oorzaak geweeft, dat men het fluiten van de Unie heeft verhaart, zonder te wagten naar de aankomft der Afgevaardigden van andere Provintien. Ziet alhier N°. LUI. en LIV. X L V. J579- 23 January.  Onuitgegeven Stukken. 167 die Uberquartier in Geldren gewandt, war au$ leichtlich abtzunhemen , das fie vor erft aüs mangel notiger prouiandt, vnd dan Vmb ihre liftige aufchlege in den Geldrifchen Stedten ins werck zu richten, die mit ihren kriegs voleke zu beangfïigen,'vnd folgendts euch , vnd die andere Landen (da Gott fiir fey ) zu uber willigen, in Gelderlandt gefallen; dene aber zeitlich für tzukomen, fo ift von noten, das die Stett dort in Gelderland mit notigen .krieggvolcke und anderen zuftandt verfthen werde mugen, weshalber wir in aller eill an die Wolgebornen Johan Graue zu Nasfau &4 mit fleifch gefchreiben vnd abgeuerdicht, dat fy die btedte hin vnd wiedder beforgen, auf der Feynden aufchlege gucte achte nhemen, und für allcm uberfall und anlauf fich erweren, waer tzue wir von hier ab in aller eill etliche Ruetter vnd fues voleke dorthin abfertigen wollen, weill aber ihnen dartzuallcrlay, fo geit, krauth, loth vnd andere kriegs prouifion von noten ift, fo werden ihr , als die benachbarten , gedachten Graue zu Nasfauw &a die handt reichen, vnd in allen was muglich getrewe hilff kiften , vnd dabey gedencken, was euch, euërn vnderthanen , vnd diefen gemainen Vatterlandt daran gelegen, vnd was vnheill, ja ewiger verderb, euch fo woll als diefen famptlichen Nederlanden gewislich nahet, da der Hifpanifcher hauffen uberhandt gewinnen warde wollen , alfo euch hiemet gnedigft erfuecht, auch getrewlich ermahnet haben, das ihr disz vorige auffs fleisfigfts behertzigen , vnd demnach in aller eill gedachten Grauen zu Nasfauw &a die nach barliche, getrewe vnd hilfFfambe handt biethen, vnd ihme, in allen was notigh, guetwillig beyL 4 ftehen,  168 Bundel van ftehen, das raiGbt euch vnd allen anderen diefer Landen betruebten vnderthanen zu mircklichen furthail, und wollen wirs vmb euch mit allen gnaden hin w.eder erkennen. Datum Antwerf den 23 January Ap. 1579. En was onderteyckent. Matthias. En wat leger, j. van Langen. Die fuperfcnptie was defe: Den Wurdigen,Ernuefl:en, Erfamben,Hochglarten, vnd W ifen, vnfern Lieben, Befonderen, die Drey Staten des Landts vnd Stiffts von Vtrecht. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland, fol. 54 verfo. XL VI.  Onuitgegeven Stukken. 169 (uuu) DathetOverquartier van Gelderland, en byonder deStadVenlo, in deezen tyd, meerder naar de Spaanfche Jan naar de Staatfche zyde overhelde, is klaar afteneemen uit den brief van Graaf Jan van Nasfau van den 7February IS79, hieragter uittegeeven N". LXJi. Een voornaame rede van deezen onwil was het ongenoegen van de Bannerheeren, verfcheide Ridders en Steden tegen den Stadhouder Graaf |an, welke door al te grooten yver voor den Hervormden Godsdienft zig zeiven, vyanden maakte, en aan dé Unie dikwyls nadeel toebragt. Hy zettede Venio binnenkort naar zyn hand, door het onverwagt veranderen der Wethouderfchap, en het vatten van eenige by hem verdagte perfoonen; waar van breeder in fommige Hukken, die op hunne plaats in deezen Bundel zullen volgen, en in de Htfttrie van de Unit. L 5 X L V I. Schryven van de Staaten der Nadere Unie aan de Steden Venlo , Gelre, en Wachtendonk, welke geweigerd hadden kryg^vblck in te neemen , uit vreeze dat het xelveniet betaald zoude worden, verzekerende de Bondgenooten haar van de betalinge uit de middelen der Nadere Unie (uuu). 1579- 2 5 Jannary. Geftrenge, Erntfefte, Frome , Eerfame, Wyfe, Voirfichtige, Difcrete Heeren! Alzoe wy verftaen hebben, dat dye Spangaerden, onfer aller gemeene Vyanden, hebbende eenige plaetfen van de Oeuerquartieren van den  17© Bundel van den Furftendomme Geldre geoccupeert, arpiraet maecken om U. E. Stadt mede ce belegeren, en onder haere fubjeftie te brengen, en dat U E. zwaricheyt hebben gemaect, eenige gaernifoenen te ontfangën, beducht zynde, zoe wy prefumeeren, dat U- E. dye felue foude moeten betaelen, zoo verre zy daer van in toecomende tyden ontleecht foude willen zyn; foe en hebben wyluyden dye tot wederftandt van voorfz. en andere onfes gemeen Vaderlants Vyanden, alhier een ewygen en vafte Verbontenisfe met den anderen gemaect hebben, nyet willen naelaeten, omme te thoonen dye goede wille en affetïic dye wy hebben tot wederftandt van den Vyandt, onfe Naebueren te asfifteren, U. E. by deefen aen tefchryuen en te verfeeckeren, dat dye foldaten, dye U. E. ter ordonnantie van Graeff Johan van Nasfaw, fj. E. Stadtholder , 't uwer defenfie jegens den Vyant ontfangën fult, van nu voirts aen by ons betaelt zullen worden, zoe verre dye byde Generale Staeten van de Nederlanden nyet betaelt en worden, daer toe U. E. hen wel fullen mogen veriaeten en vertrouwen, dat wy daer beneffens alle moegelicke deuoir en ncerfticheyt doen fullen, omme U. E. alle vordere asfiftentie en ontfet te doen , dat ons mogelick wefen fal, daeromme wy U. E. oick dienitelick verfoucken, en als goede naebuyren vermaenen , dat ghy U. E. vromelick jegens den Vyant wilt holden en u Stadt, mitsgaders U. E. & U. E. Wyuenen kinderen leuen en goeden befchudden en befchermen, jegens den geennen dye nyet gecommen en zyn dan om U. E. en ons allen grondelycken te verderuen en vernielen, fonder U.E. te laeten abuferen met eenige fpecieufe be-  Onuitgegeven Stukken. 'i?t beloften, dye zy U. E zullen mogen doen, als dye welcke zy nyet langer bolden fullen, dan totdat zy U. E onder hun fubjeétieen fervituyt gebracht fullen hebben, gelyck U. E verfcheyden exempelen noch in verfche memorie zynde des hebben mogen lecren. Ende ons mitsdefen dienftelicken t Uwer E. recommanderende bidden Godt Almachtich, Geftrenge, Frome, Erntfefte &a. te nemen in Zyn befchermenisfe. Gefchreuen t Utrecht den XXVen January 1570 Aen den Steden Venlo, Gelre & Wachtendonck, Uwe Ed. & Fr. ganfch goetwilligen Vrunden. XL VIL  172 Bundel van ' X L V II. Verklaring der Staaten van Holland, Zeeland, Utrecht en. Ommelanden, dat wanneer eenige Steden van de Unie ter ordonnantie van de Bondgenooten, en advys van haare Stadthouders, guarnifoenen ontvangen , en dezelve dooide Generale Unie niet betaald worden, de nadere Unie daar voor zorgen zal, en dat de Ridderfchap van Gelre en Zutphen, als in de Unie begrepen , daar mede in gehouden is. *S79' 25 en 29 January. Alfoe dye Staeten van de Landen van Hollandt , Zeelandt Vtrecht ende Ommelanden tusfehen die Eems & Lauwerts, omme hen zoe veel alft moegelick es, te verfien jegens t gewelt en praóticque van den Spaengaerden haerluyder Vyanden, goedtgevonden hebben, een naerder ende particuüerder Unie ende Verbontenisfe met malcanderen te maecken tot wederltandt, zoe van de voorfz. Spaengaerden als allen anderen des Gemeen Lants Vyanden, ende dat hier toe voer al van noode es, dye Steeden te ftereken en met garnifoenen te verfeyn, ende dat men bevyndt, dat, ouermits dye groote desordre en quaede difcipline, dye tot noch toe onder den Crygsvolck geweeft en gehouden es, mitsgaders dye fobre betalinge, dye hunluyden gedaen  Onuitgegeven Stukken. 173 gedaen es, veele Steeden zyn, dye hen bezwaert vinden garnifoenen 't ontfangën. Soe est dat dye voorfz. Bondtgenooten by defen wel hebben willen verclaeren, ter inftantye en verfouck van den Welgebooren Heere Graue Johan van Nasfau &a. Stadtholder , mitsgaders dye Gedeputeerden van den Ritterfchap van den Lande van Gelre & Zutphen, alhier binnen Vtrecht erfchenen, dat zoe wes Steden, dye nu in deefen Verbontenisfe zyn, ofte hen naemaels begeuen fullen, van nu voorts aen, ter ordonnantie van defe Bondtgenooten, en by advys van de Stadtholders van haerluider refpe&iue Prouincien, eenighe garnifoenen ontfangën fullen tot haerluider defentie jegens de Vyanden, dat dye felue garnifoenen, zoe verre dye by de Generale Staeten ofte die Geconfedereerden van de Generale Unie van de Nederlanden, nyet betaclt worden, by ons, incracht en achtervolgende onfe voorfz. Naerder Unie en Verbontenisfe alhier binnen Vtrecht gefiooten den drye en twintichften defer lopende maent, van nu voorts aen betaelt fullen worden, waer van wy d'voorfz. Steden by deefen wel nebben willen verfeeckeren, ten eynde een eygelyck weten mach, waer toe hy hem fal hebben te veriaeten. Aldus gedaen 't Utrecht by den Gedeputeerden van de voorfz. Prouincien aldaer vergaedert den vyff & twintichften Janwary 1579. Ende was onderfchreuen en onderteyckent, als volgt. Van wegen dye van Hollandt. G. Poelgeeft, P. Buys, Reynyer Cant. Van wegen dye van Zeelant. Willem Roelfius, Pyetter de Rycke, Niclaes Blancx, Gaspar van Vosbergen. van weg en dye van Vtrecht. Aufonius van Galama, Adryaen van Zuylen, Jan Bogart, Rein- hart  r?4 'Bundel van hart van' Aesfewein. Van wegen die Ommelanden. Egbart Clant en E. Jarges. Ende noch was onder op de voorfz acte gefcreuen. Alhoewel in de aéte voirfcreuen zeeckere claufule gefteltis, dat dye verclaerynghe daer inne begrepen gedaen wordt ter inftantie en verfouck der Gedeputeerde van de Ritterfchap des Furftendoms Gelre & GraefFfchap Zutphen , foe ift nochtans , dat men verftaet dat de voirfchreuen Ritterfchap, als in den Verbonde en Unie mede gecomprehendeert, ende (wv) by hun Gedeputeerden onderteykent wefende, in de bjtalinge van de Soldaten, in de voorfcreuen dfite gementioneert, gehouden zyn en daer voor verobligeert wefen zullen , gelyck en als d'andere Bontgcnooten in de voirfz. Unie getreden en begrepen wefende , gelyck zy henluyden oick by defen d.er voor verobligeeren en verbynden. In oirconde van dien, hebben dye Gedeputeerden van den Ritterfchap onderfchreuen, vuyt crachte haerluyder commisfie en procuratie, (vvv) Ziet hier wederom een bewys, dat de Ridderfchap van Gelderland en Zutphen de Unie geteekeud heefc, en dus ook een bewys voor de egtheid van de effchrifcen en afdrukken , gemaakt naar de C pie door Lanizweerde tegen het oorfpronkelyk geteekend Verbond gecollationeerd. Voor 't overige zegt deeze Refolütie der Bondgenooten niet veel bo en het geen in het VIJ ^rtykel van de Unie befproker. was; maar waan'chynlyk zal men deeze afzonderiyke a&e gemaakt hebben , om te voegen by den brief der Bondgenooten aan de Steden Venlo, Gelre en Wachtendonk, hier vooren onder N" XLVI uitgegeeven : dit is te meer waarfchynlyk, om dat ik deeze a&e ook elderü gevonden heb, zonder de by voeging laakende de Gelder fche Ridderfchap.  Onuitgegeven Stukken. 17ƒ tie, defe acte onderteyckent den negen en twintichften Janwary XVc. negen en feuentich. Onder was onderteyckent van wegen dye yan Gelderlant. Jhelis Pieck. Alexander van Telicht. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland folio 42 verfo. xLVin.  \-j6 *' Bundel van X L V I I I. Commisfie van het Capittel yan Oudmunjler te Utrecht op den Vice~ deken Cuinretorff, om de Unie, hy de Staaten van Utrecht met de andere Provintien aangegaan, mede te teekenen Qwwwj. 1579- 25 January. Op den 25 January XVc LXXIX, nadien myn E. Heer die Deeken bevolen gehadt heeft Capitulair vergadringe mitten andren Heeren te zullen gefchien na die Hoichmisfe, omme te horen refereren 't gene den xxnj en xxnij derfelver maendt in de Vergaderinge van de Staten van Utrecht gefchiet was, int refolveren f ' " 5 f : (www) Eet geen tot opheldering van dit (luk zoude kunnen gezegd worden, is voor my gedaan dor den geleerden Heer Pröfesfor Bondam in Oratione SecuUri p. 145 6? 154, in notis: alleënlyk heb ik niet gevonden, dat de bedreiging door Lamzweerde, den Deeken aangezegd, vervat was in de Refolütie der Stads Overheid en Ridderfchap, om met de Unie voort te gaan. Ik heb die Refolütie hier vooren uitgegeeven N".XLIV; doch mogelyk ziet zyn E. op een andere Refolütie welke ik niet heb. De bedreiging , om dit in 't voorbygaan te zeggen, was niet gerigt tegen de Capittels, om dezelve te n odzaaken tot het geeven van laft ter onderteekening •, maar tegen de perfoonen, welke de Staaten, of eigent!yk d« twee Leden der Staaten, vervangende de Geeitelykheid, uit de Capittels hadden benoemd tot onderteekening der Unie:te regt noemt de Heer Bondam dit: Decretum quod difficultas temporis rjf communis Populi falus ab ifii^uitate vindicabit.  Onuitgegeven Stukken. *77 van de Nadere Unie, die de Staten van.Utrecht met die van Hollandt, Zeelandt, Gelderlandt en andere Provintien aengaen zouden, mitsgaders noch om t'advifeeren op de fubfignatie van defelve Unie, alzo die Secretaris van den Staten Lams weerde den voorfz. Deecken (foo hy feyde) gerelateerd had, laft ende Commisfie the hebben van de ghenen die de voorfz. Unie aengegaen hadden, the verclaren, dat men den ghenen die totter voerfz. fubfignatie gerequireert én in weygeringhe wefen zouden , uyter Stadt leyden, en haerlieder goederen beflaen zoude, heeft aen handen myn Notaris onderschreven doen handreicken. een cedulleken. met een figoet toegefegelt, inhoudende van woorde the woorde aldus: pofiquam mihi fubito extra Civitatem, abeündum fit , fentio fubfignationem Unionis concepta de mandata Capituli perVicedecd:num faciendam ejfe. AEtum ipfo die converfionis Pauli .anno 79, onderteeckend W. de Ameronghen propria manu fubfcripjï, welcke cedulleken die andere Heeren by myn geëxhibeert wefende. hebben, naer langhe en breede communicatie en deliberatie, gerefolveert, dat men die voorfz. Unie per Vicedecanum en parte Capituli zoude doenfubfigneren,aenghefien dat men die fflbfi* |natie niet. delayeren off yoerbygaen en c'onde off én mochte , mits dat men den voorfz. Vicedeew* ken, t'zynder requifitie, beloven zoude te inctemneeren. Preefentes Schare, Beuftnchem; Honthorft en Montzima. (en was geteckend) J. Bouchaert NoP. Uit het Protocol van het Capittel van Oud Munjler te Utrecht. M XL1X.'  .17,8 Bundel van X L I X. Refolütie van het Capittel van Oudmunfter dat, in flede van denVicedeeken Cuinretorff, de onderteekening der Unie, door den oud- ■ ften Canonik, Mr. Lodc,wyk Schare gefchieden zou (xxx). !579- 27 January. Op den XXV1J January LX XIX, die E. Heeren Vicedekcn en Capittele der Kerke van Oudemunfter te Utrecht capitulariter vergadert zynde, naerdien zy verftaen hebben, dau ter (xxx) Zie dit (luk ookgrootendeels gedrukt by den Heer Bondam Orat. Secul. p. 155. in mtis De rede, waarom de Vicedeken Cuinretorff door de Magiftraat van Utrecht in hegtenis gefield was, geeft dezelve Heer op,pag. 136. naamelyk om dat hy, nevens eenige anderen, een gefchrift tegen de Unie hadt opgefteld en onder 't Volk gsflrooid, welk gefchrift wy met verlangen te gemoet zien onder de menigte van aanmerkelyke ftukken , met wier uitgave de Profesfor de Liefhebbers der Vaderiandfche Hiftorie aan aig verpligt. Cuinretorff zat tot den 29 January , en werdt toen onder handtafiing ontflagen, waar tegen het Capittel het volgende proteft aanteekende: Op den XXIX January 1579 die E Heeren Vice deken en Capittele van Oudemunfter t''Utrecht Capitulariter vergadert zynde, ende gehoort hebbende 't relaes van haarlieder mede» Iroeder M. Jacob Cunretorjf, Scholafier derfelver Kerke, op de relaxatie hem by de Magiftraat van Utrecht gefehiet, the weten onder hanttaftinghe ende dat hy tot wes tyden de voorfz. Magiflraat hem ontbieden zouden, wederom in gyfelingheof in gevanchenisfe the comen. tfelve beloeft hadde the doen, en dit étter vreefe van in meerder inctnveniënten, daer mede denfel-  Onuitgegeven Stukken, ter eenighe Gedeputeerde van de Provintien die de Naedere Unie aenge'gaen hebben, naementlick die van Zeelandt, hen niet en laten ghe* nuyghen met die fubfignatie die M. Jacob Cuinntorff, Vicedeken dezer Kerke van Oudemunfter van weghen zyn Capittuledoen zoude, alzo hy dezer tydt by de Magiftraet van Utrecht nogh in apprehenfie en vaftgehouden wordt; ende dat daeromme fyn fubfignatie niet valideren en zoude, hebben geordonneert, dat de voorfz. fubfignatie per feniorem proprie dictum9 Dfiminum Vicedecanum Cunretorff in ordine fubfequentem M. Ludovicum Schors gefch;en zoude, dewelcke de voorfz. ordonnantie the vreden was t achtervolghen, mits dat men hem acte van indemniteit verleenen zoude (die hem ge;-,oft is) Puefenl es Schor e, Honthorft. 6? Montzima , acceftit quoque fujfragium echt gewagt, Z den brief van de Zeeuwfche Gedeputeerden alhier N". LIV.  Onuitgegeven Stukken. iftj tii te moegen fielten, und to confirmiren, het welcke wy hunluiden, dye wyl fo veel daer aan gelegen js, niet hebben verweigeren konnen, infonderhey t dye wyl wy oick verhopen eene goede-Reiolution belangen Je dye Naerdere Union van defen Quartier mede to brengen, U. L. biddende die felue willen ons van wegen diefes vertochs entfchuldiget halden , und willen, fouern ons Godt gefundt fpaert, ons morgen frue op den wech begeuen, verhoepende deri auent by U. L. te zyn. U. L. hebben oick hier by verwaert t oentfangen twee brieuen', die welcke ons gifteren auont van der Furftelicke Durchluchticheyt op die poft to gefonden findt, und blyft hier mede den Afmechtigen beuolen. Datum Arnem den XXVIen January A°. 1579. onderftondt gefchreuen. U. L. goede vrundt: Johan Gr aff zu Nasfaw , Catzenelnbogen. D'oplchrift was defe. Den Ehrwerdigen, Edelen , Ernueften oick Erfamen,vund Wifen, vunfen Lieuen, Befondere und goeden Vrunden, De Staten des Landts van Vtrecht. Ende noch was in de bouengefcreuen misfiue g.flooten zeker cedulle inholdende als volcht: So veel fynder Durchluchtichheyts (aaaa) fchryuen belangt, hebben wy dergelycken brieue oick onfangen , oick {aaaa') Dit fchryven van den Prins hieldt ook aan de Staaten van Utrecht, dat men goede toezigt op alle Steden van Gelderland neemen zoude , en dat de Schotten en Engelfchen in dienft der Generaale Staaten, welke den Stigtfchen op den hals lagen, zouden optrekkea tegen den Vyand. %. alhier N*. LIV. Epurmelles hier boven genoemd ,was Kolonel van dit volk: wy zullen hier na uit een brief van Graaf Jan van den 7 February 1579 zien, dat die van Venlo deezen Bevelhebber me* zyn Regiment geweigerd hebben in to neemen. M 4  JS4 Bundel van oick algereets voer ankompft der feluigen, ro woll an Eftourmelles als an de Commisfarien van' de Schotten gefonden en gefchreuen, om dat fre in der yll naer het Ouerquartier folden vertrecken willen, al waer, ib vunfe kondfchap luidet, fye nit'alleen des Vyants begunen fullen grotelick beletten, vund op halden; maer oick den feluigen merckelicken affbreuck doen konnen, verhopende fie fullen nu mehr achterfolgende fyner Durchluchticheyts beuel defto williger vortrecken. ut in litteris. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland fol. 56. L 1 r.  Onuitgegeven Stukken. L I I. Procuratie van de Stad Gend, houdende confent in de Unie den 6 December, op welbehagen , gefloten. 1579. 26 January. 4 11e de"; geenen dye deefe jegenwoïrdige, /~\ Letteren zullen fien: Schepenen van bede de Bancken en bede dye Deeckens ouer henluyden en het gemeene lichaeme der Stede van Gendt, faluyt ! doen te weeten en maecken condt een yègelick, dat alfoe d'Heer Lieuin Tayart, Schepen van Gedeele, heurluyder medegëfelle in Wette, Mr. Lucas Mayaert, Pen. fionairis vaii der Keure, en Mi". Criftoffels de la Becque, Notable, alle t famen en een yegelycken van henluyden byzonder, by ons gecommitteert en geauctorifeert zyn geweeft op den XHen Nouember leftleden, omme neffens dye Gecommitteerde van den Furftendomme Gelre, Graeffichap van Hollandt, Zeelandt, Zutphen, Groeningen en Groeningerlandt en andere Prouincien , als doen vergadert in de Stadt van Gorcum eri daer naer tot Vtrecht, ouer één te draegen accorderen, arrefteren en fluyten zeeckere fchriftellcke poinóten en articulen van Unie en Verbondt, aen te gaen by de voorfz. Prouincien en andere, alles achteruolgende haerluyder Inftructie van dato den, XVen der voirfz. maent, en dat onfe voorfz. Gedeputeerden ons ouergebraCht én getoont M 5 had-  i86 Bundel van hadden dye articulen .van de Unie by de Gedeputeerden van Hollandt, Zeelandt, Vrieslandt en Vtrecht onderteekent, midtsgaders d'aóte van den vjen December leftleden, by de w elcke fy meede geflooten. en gearrefteert hebben de felue Unie op ons goedtduncken en welbehagen , en dat onder andere den Xen dach van defer maent Januarius beftempt en genomen was omme tot Vtrecht wederomme te verfchynen, en dye ratificatie van de voirfz. Unie inne te brengen. Soe ijl, dat wy defen aengemeréc rypelick gelet, en alle t felue in deliberatie gekyt hebbende van de drye Leeden deefer Steede , gecommitteert hebben en committeren by defen, Edelen en Weerden Joncheer Adolff de Gruitere, en de Heer Lieuen Tayaert, huerluyder medegefellen in Wette, Mr. Chriftoffels de la Becque, Notable, en Mr. Lucas Mayart, Penfiona: is defer Stede, omme henluyden, van Honden aen, in aller diligentie te tranfportercn ter Vergaederinge van de Gecommitteerde van de voorfz. Prouincien, tegenwoirdelick vergadert binnen der Steede van Vtrecht, en de gearrefleerde articulen van Unie neuens dye andere Prouincien, zoo't noot es, anderwerff te refumeren , augmenteren, redresferen, onfen aduyfe daer op te uytene, en fynalick de felue te fluytene en arrefterene, en alles daer inne voirts meer te doene, dat tot vorderinghe,corroboratie en verfterckinge van de voorfz. Unie foude mogen dienen, als in onfen naeme en van onfentwegen, en ouer het gemeene lichaeme defer Stede, dye gearrefteerde Unie te ratificeren , bezweeren en teeckenen en alle wettelicke verbanden hier toe dienende inne te gaen , fonder ander ofte breeder lalt van ons te ver- wach-  Onuitgegeven Stukken. 187 wachtene, ende fpecialyck tot onderhoudt en accomplisfement van de felue Unie te verbinden ons en onsfe Poerters en elck van ons lieden bylondere, alle exchyfen, renten en reuenuen en alle andere goedt van de voorfz. Stede van Gendt, en dye goedinghe van elck van ons fonderlinge , en van onfen Poerters en Poertesfen en allen naecommelingen der feluer, liggende en roerende, zoe waer en tot wat plaetzen dye gelegen zyn ofte beuonden zullen worden , die welcke te dyen fyne wy geltelt en geabandonneert hebben, ftellen en abandonneren by defen, tot heerlicke executie van alle Heeren, Jugen en Wetten, omme by arreften eri andere executie ons en onfen naecommers 't gemeen lichaem en goedingen voorfz. zoo waer dye beuonden zullen zyn, te bedwiugene tot dies voirlz., en daer van dependeert: belouende oick dye behoirlicke bryeuen, dye van de voorfz. Unie gemaect: fullen worden, met den fecrele der faecken defer Stede te corroboreren, enbby een van onfe Secretarisfen onderteyekenen : houdende voerts ouer goedt, vaft en van weerden, t gene by onfe voirfz. Gecommitteerde , en elck van henluyden byfondere, gedaen en gebefoigneert fall worden, alvvaer t o ck dat dye faecke breder laft requireerde, en dit alles fonder prejudicie van de andere Leeden van den Lande en GraefHicheyt van Vlaender ren ( bbbb ), van welke Schepenen van bede de Banc- (bbbb) Op gïond van deeze verklaring, dat die van Gend zig niet wilden Jcheiden van de andere Leden van Vlaanderen, hebben zy osk nooit hun aandeel in de lallen van de Nadere Unie opgebragt, en wanneer door de Bondgenooten eenige omflagen gedaan werden, beriep-de Stad Gtai  l88 Bundel yan BanckenenDeeckenen vorn. verclaeren van geene intentie te weefen by deefer geconcipieerde Unie te willen fcheydene. Jn kennisfe Van deefen hebben wy de fegele van faecken der voirfz. Gend zig altoos op haare verpligting, om nevens de andere Leden van Vlaanderen, aan de Generaliteit inRraband tebetaalen. Z. Refolütie der nader Geun. Provintien 27 Juny 1579 B. fol. '72 vfo; doch deeze betaling aan de Generaliteit was ook zeer fober door de geduurige vérwarringen die iri de Regëering van Gend heërfchten. Toen, Maaftricht door de Spaanfchen in Juny 1S79 ftormenderhand veroverd was, ondanks de groote toebereid, felen tot ontzet', fchroomde de Prins van Orange niet, opentlyk dit verlies tóe te fchryven aan het agterhouden der Contributien van die van Gend. De Gentenaars grootelyk gebelgd deeden eene Verantwoording in druk uitgaan , waar in zy voorgaven federtden 15 Auguftus 1577 tot den iaatftén Juny 1579, aan de Generaliteit opgebragc te hebben veertien maal honderd vier en twintig duizend zeven en vyftig guldens, behalven veele andere lallen; bier by maakten zy rekening, dat zoo de, andere Leden van Vlaanderen even rigtig hunne Quote hadden opgebragt, uit die Provintie alleen, binnen den voorgenoemden tyd aan de Generaliteit zoude betaald zyn omtrent de drie millioenen guldens: daar nu Vlaanderen belaft was met een derde deel van alle de lallen der Generaliteit, zoude het gëheele lighaam der Nederlanden omtrent negentig maal honderd duizend guldens hebben moeten opbrengen, ff aar is nu, vraagden zy, al dat groot geld bevaareifê waarom befchuldigd men eerder de Gentenaars, dan de ander$ Provintien'i die lafler kwam uit geen andere grond, dan uit den haat en nyd, die wangunftigen hun toedroegen, om dat zy opregtelyk en' eenvouwdiglyk zogten de waaragtigé Religie en zuiveren Godsdienfi , mitsgaders de vryheden des Vaderlands tegen alle oude en nieuwe tyrannen voor te Jlaan, en gaarn wilden zien, dat de gemeene Lands penningen getrouwelyk werden gebezigd. Deeze opgelierde rekening en groote woorden werden by den Prins en de Bondgenooten aangezien als een trotfche vertooning van magt, en een ingewikkelde befchuldiging tegen hen die aan 't roer der Regeeringe zaten. Z. deeze Rekening van poft tot poft, Gendfche Gefchied. a D. b[, 155.  Onuitgegeven Stukken. 189 voirfz. Stede van Gendt hier aen doen hangen, én doen teeckenen by een van onsfe Secretarisfen den XXVIen. Janwary 1579. °P de P^0" ke ftondt geteyckent. De la Mare. En was met een groen vuythangende fegele in duppelen fterte befegelt. Regifter D> ter Staaten Griffie van Zeeland fol. 57. LIL  '190 Bundel van '' L I I I. Brief van Mr. Caspar van Vosborghen, een der Zeeuwfche Gedeputeerden aan de Heeren van Vere, houdende-eenige byzonderheden aangaande het fluiten der Unie, en de raadpleeging om een Hoofd over de Unie aan te ftellen. 1579. 26 January. Eerfaeme, Wyfe, Voirfienighe, feerDifcref te Heeren! Ick en hebbe niet connen naerlaeten Uwer Edele te aduerteren , hoe wy, volgende de Refolütie van Uwer Ed. fampt den anderen Steden van Zeelandt, de begofte Unie met de andere Prouincien alhier verfcheenen tot eenen goeden eynde, op den 23 January laeftleden ghefluten ende al t famen, beneffens Graeff Jan van Nasfauwen,Stadthouder van Geldre,onderteyckent hebben, daer van hier groote blyfchap onder den Borgher ende de ghenaemde Geeftelycneyt is gheweeft, hoe wel het felue niet fonder eenighe fwaericheyt van de felue Geefïelycken, al eer fy wilden teyckenen, is toegegaen. Daer is feer weynich in de geconcipieerde articulen verandert, men heeft de clocke van den Dom alfoe veel tydts doen luyden, dat derghelycken in hondert jaeren niet gebeurt en is, men fal de felue Unie eerftdaechs doen drucken en pu- blicee-  Onuitgegeven Stukken. 191 bliceeren, met een ( cccc ) juftificatie daer! by geveucht; maer dat men de felue foe heeft verhaeft ende alleenlick daer inne met de Ridderfchap van den Lande van Gelderen en Zutphen, de Prouincien van Hollandt, Zeelandt, Uytrecht , ende de Omlanden van Vrieflandt is voirts gevaeren , is d'oirfaecke daer van, dat den Viandt, naer dien hy Karpen heeft ingenomen , en de foldaten rugge aen rugge doen hanghen, en voir by Keulen pasferende wel ghemeendt hadde van defelue Stadt hem te impatroneeren, foe den Borgher niet veerdich by de wercke en hadde geweeft, in der vuegendat hy foe naer is gecomen, dat hy een van de poirten der feluer Stede meenende inne te nemen, vyf borgheren (die hem onder andere het incomen hebben beleth) heeft doorfchoten, d'welck men feght tot dien eynde gebeurt te fyne, om den nyeuwen Byfchop van haerder fyde daer inne te brenghen. Is daer naer ghevallen in den Lande van Gelre, alwaer hy een cleyn neftken Straelen, mit een ander Erkensloo genaempt, heeft ingenomen, waer ouer de Prouincien alhier vergadert fynde , om te bat ordre gemeender handt daer inne te moghen ftellen, foe op de verfekeringhe van de bètalinghe der foldaten die men in de Frontier Steden ende andren aldaer nootlyck mochte fïen inne te brenghen, foe men van ganfchede Landtfchap oft Hertochdom niet en wilde hem keten dismembreren, die andersfins, ende fonder ai fulck toe feggen oft inltaen voer de voorfz. beta- (cc(c) Of deeze juftificatie gemaakt zy, is my niet lebleckeo.  igü Bundel van betalinghè, geen garnifoenen en fouden hebben willen ontfanghen, als andersfins, genootfaeekt fyn geweeft: met den prefenten te fluyteh en voirts te varen, hoewel men verftaet.die van Viaenderen, mitsgaders die van Ouerysfel en Vrieflandt onder weghe te fyne, gelyck oick den Graue van Rennenberch haerlieder Gouuerneur, alhier op gifteren gearriueert fynde, niet en twifelt, of fy en fullen haer vuegen, die wy oick verhopen als haer Stadthouder op huyderi de voorfz. Unie mede fal teeckenen. Daer fullen hier by aduyfe van Mynen Heer Graef Jan, die op huyden van Arnem (daer hy heeft de Weth op gifteren verftclt, ende te voiren eenighe gefpagnolifeerde uytgheleyt fyn ) hier, verwacht wordt, tot de vierthien vendelen die de Gelderfchen voer Deuenter gehadt hebben , en der meyninghe waeren af te dancken, noch fefthien nieuwe met hondert vyftich peerden aenghenomen werden, om het voorfz. Vorften-: dom te befetten, en den voirderen inbrenck in Hollandt daer mede te beletten. Daer fyn oick geraempt Ghemeene Middelen , ende eenen voet op den cours van den gelde, gelyck Uwe Ed. fullen moghen verftaen ende lien uyt de Copie die aen die van den Gecommitteerde Rade by ons gefonden fyn. Dan alfoe defe faecken nootwendich dooreenich Hooftmoeten beleydt en gedirigeert worden, ende dat foe wel het felue Hóóft ouer d'één als d'andere Geünieerde Prouincie fal moeten gebieden , ende die moghen befcryuen, .ende aldaer ouer al de Refolu^" tien van de Bondtghenooten ter executie doen leggen, fonder het welcke men apparent is in groote confufie fchade ende Ichande te vallen, ertde dat niet alleen die van Uytrecht, ïnae.5 oickf  Onuitgegeven Stukken. 19J t piek ghans Hollandt, in bet af wefen van fyne? Furftelicke Genade geneghen fyn jae genoch verclaert hebben haere Refolütie onder den henren fulcx te wefen , om den Welghe boirert Graue Jan van Nasfauwe nietalleene Hooft defer Unie, maer oick benefferis fyne Furftelicke Genade , ende in ,fyne abfentie, het volcomen Goüuernement van haere Prouincien toe te.laeten ende daer toe te denomiheeren, ende alfoo wy daer toe (t gene,wy oick om. veele verfcheyden oirfaecken goet vinden ) niet volcomelyck geauthorifeert en fyn, hoe wel het: uytden (dddd) beleede ,der Unie genoch ende nootwendich dependeert^ ende dat fynder Genade, fonder voirgaende authorifatie hier toe, als billick is, hem niet. en wil verftaen, noch 1 oick ietwes goets fonder 't felue uytrichten, foé hebbe ick goet geacht Myne Heeren hier van y te preaduiferen, ten eynde Myne Heeren, daer, \\ toe befcreuen fynde, meer op het generael wel•l uaeren van alle de Prouincien nu geuniëert'eri ihier naemaels incomende wilden letten., dar* jj op het particulier ongerieff, dat Myne Heeren ; daer doer hebben te verwachten,, om fomwyi len haere Gefanten oft misfiuen aen hem te dirigeren, wandt hy oick by tyden van den Jaerea I en foe veele den Viandt toelaten fal, de ProuinI clen in perfone fal moghen befoecken, én als dan I- (dddd) Men moet dit niet opvatten, als of de Ver-bintenis van de Unie zelve noodztakelyk een Hoofd ver.* eifchte, m?ar door bet beleed van de Unie vérftnat'de SchrViVéf deezes briefs, den invloed weiken Graaf Jan gehadt. : heeft in het maaken der Ontwerpen van het Verbond,. :het,by een roepea der Provintien, en het .aaudringe.ii >en beituuren van derzeiver raadpleegingën tót dat einblfe- N'  104 Bundel yan dan op alles particulier ordre ftellen, te meer oick dat fyne Furftelicke Genade alle de faecken van Hollandt en Zeelandt aen den feluen, als ick verftaen hebbe, aireede dirigeert, fonder iet daer inne te willen oft connen difponneren, eri ten eynde wy niet befchaempt en vallen en alle de fchult en fwaericheyt die van Zeelandt niet toegerekent en werde , fullen Myne Heeren ons eerttdaechs haer lieder aduys ouerfchicken, wandt ééne uyre esfer hondert. Die van Middelburch fyn hier oick gecompareert by haere Borgemeefter Jan Arent-fen die particulierlyk wel hadde gcmeendt fekere infertie in der Unie ter causfen van henne Priuilegien te verweruen; dan en heeft niet connen vercrygen, dan een acte daer mede hy foe wel fcewaert is al oft hy hier noyt en hadde geweeft , foe is oick den Penfionaris Valck gevaren (eeee). Die van Antwerpen hebben Monfieur Brecht heuren Gecommitteerden hier oick gefonden snet brieuen van Credencie, om hem te verftaen énde laten onderrichten van der begonfte Vnie, die fy gewillich fchynen te willen aenveerden (ƒƒƒƒ). Hier mede my in Uwer Ed. goede gracie geBiedende, bidde Godt Almachtich, dat hy U Eerfaeme, Wyze, Voirfienighe feer difcrete Öeeren, in goede gefontheyt ende voirfpoet lanckduerich wil bewaeren. in haefte defen 26 January 1579 uyt den Hollantfchen Tuyn binnen' Uytrecht. (e«e) Z. alhier N°. XXX.FII, XXXVIU en LVII. U/ff) Z. alhier N". XLl.  Onuitgegeven Stukken. 19I Uytrecht. (Onderftondt) Uwer Ed. dienftbe- reyue Vriendt (geteeckent) Caspar van Vosberghen, Soe Myne Heeren des fes W. aan den Aduocaet Bancke niet en hebben gefonden, dat fy •doch t felue niet en verfuymen ten eerften te, feynden,.ende my daer van aduerteren, ick fal wel de quitancie daer van met my brenghen foe hy geen gefonden en heeft. Opfchrift: Éerzaeme , Wyfe , Voirfienighe, feeï Difcrete Heeren, Borgemeefters ende Schepenen der Stede Vere. t t' '. i ■ 1 i f Uit den oorfpronkelyken Brief tet Secretarye der Stad V°,re. IN 3 LVL  so-tf 'Bundel van L I V. Brief van M«- Willem Roelflus, Pieter de Rycke , Caspar van Vosberghen , en Nicolaas Blancx, Gedeputeerden van Zeeland te Utrecht, aan de Heeren Staaten hunne Principaalen gefchreeven, houdende verflag van het fluiten der Unie, en van verfcheide byzondere omftmdigheden van dien tyd. 1579- 2 7 January. Edele, Wyze, Difcrete, feer Voorfienighe Heeren! Naer zeer dyenftwillighe ende jonflege gebiedenisfe, zall defen alleenlyck dienen, omme Uwer Edele te aduerteren van' onfen hervaren alhier binnen Vtrecht, te weten, dat by de Gedeputeerden van den Ridderfchap des Furitendoms Gelre ende Graeffchap Zutphen, die van den Graefffchappen van Hollandt ende Zeelandt , den Staten van Vtrecht, ende van de Staten van de Omlanden van Vryeflandt, met aduyfe ock ende medegeuen van den Edelen ende Welgebooren Heeren Graeff Jan van Nasfau &c. goet, jae hoochnodich, gevonden is te' accorderen, te fluyten ende te teyckenen die nyeuwe geconcipeerde Unie, Uwer Ed. bekent, zulex  Onuitgegeven Stukken. I97 Zühx als t zelffde gedaen ende gefchiet is geweeft den XXIIJen. January 1579. D'welck, zoo wy hopen , God Almachtich ons gonnen zal te ftrecken tot Zynder Eeren ende conferuatie van defen Landen, ende tot volherdich wederftant des allen gemeynen Vyant onfes ge^. nouch defolaten Vaderlants, die welcke alzoe hy dagelicx meer ende meer poocht de zelue onfe gemeyne Vaderlanden, oick in den quartiere van Gelderlandt, te ouervallen (alwaar hy hem aireede geinpatroneert heeft van een plaetfe genaempt Straelen ende Erkelens) den voorfz. Heeren ende Gedeputeerden, alhier gemoueert heeft, te eer ende zonder vertreck, die voorfz. Vnie te befluyten, omme den Steden van Gelderlandt te beter te encourageren, oick dat zy met vafter betrouwen van goeder orde« ninge ende betalinghe, die men verftaet onderden Soldaten voortaen te houden ende te doen, te gewillichlicker zouden verftaen ( daer anders zeer vooren te beduchten was) tot het- ontfanghen van alzulck garnifoenen als hemluyden by den voorfz. Edelen ende Welgebooren Heer Graeff Jan van Nasfau, als haerluyder Stadthouder, thaerder befcherminghe ende Conferuatie gefonden zouden werden. Men heeft alhier zynder Genade, vuyt crachte van de Vnie, ten zeluèn eynde gegeuen Acte , van dat die Gevnieerde Prouintien belouen, van- nu voort aen die garnifoenen liggende in de Steden van Gelre, Wachtendonck, Venloo, ende Nimwegen, mitsgaders d'andere Steden ende Plaetfen van den Lande van Gelre, oft die men noch zal ter deffenfie derzeluer openen ende fchicken, te betalen, zoe verre die by de Generaliteyt nyetbetaelt-en werden, daer van Gopie. N 3 ¥e?.-  T9§ Bundel van hier mede gaet (gggg), in conformyté van de welcken men oick particulierlyck (MM)'gefchreuen heeft aen den voorfchreuen Steden refpecliue, ten eynde zy hen vaftelick mogen verlaten- ende vertrouwen op de goede betalinge, die men van nu voorts aen in meeninghe is te doen, ende dat zy dien volgens hen met fchoone beloften des Vyants ( die men verftaet hy daege'icx is doende) nyet en laten misleyden. Wy verwachten dagelicx noch die Gedeputeerde van Vlaenderen, ende .Vryefiandt, die wy verftaen onder weghe te zyn. Den Graue van Rennenbourgh is op gifteren alhier gearriueert, comende vuyt Brabant , die welcke alzoo die Gedeputeerde alhier vergadert zynde , zyne Genade op gifteren waren begroetende, hen vere laerde , dat dezelue nyet en twyffelden, oft die van Vryeflandt ende-Ouerysfel zouden hen mede in defe Vnie eerftdaechs begeuen , men zal zynder Genade op heden communiceren die geteyekende ende geflooteu Vnie, ende Rapport doen van alles 't "gunde alhier daer op gebefoingneert ende naer gevolcht is, op hope dat zynder Genade de zelue mede teyeken zullen. Graeff Jan van Nasfau &c, is op zaterdaghe van hier verreyft naer Aernehem, omme op zondaechs naer volgende die Magiftraet aldaer te veranderen, zoe gedaen is, ende zal op defen voormiddach weder hier wefen, omme met die voorfz. Gedeputeerde op alles meeft noodich wefende tot voltreckinge der voorfz. Vnie te delibereren ende refoli "ueren, Deeze Aüe is hier vooren uitzegeeven N6. XL VIL (BA») Z. Deezen brief mede ulhitr N.°. XLVI. '  Onuitgegeven Stukken, 199 ueren, midts welcken den voorfz. Graue van Rennenborch by die zelue Gedeputeerde alhier zeer ernftelick verfocht wierdt , dat dezelue zoude gelieuen alhier te verbeyden die aen» compfte des gemelden Graeffs Jan van Nasfau, t welck men verhoopt gefchieden zal, hoewel nochtans zyne Genade zeyden, qualick langer eenen dach vuyt zyn Gouuernement van Vryeslandt ende Ouerysfel te mogen blyuen off te abfenteren. Wy weten anders nyet , off dia geteyckende Vnion zal eerftdaechs alhier gedrucf werden ende gepubliceert, als wanneer wy Uwer Ed. daer van exemplairen fchicken zullen, daer inne zeer weynich verandert is, zoe Uwer Ed„ als dan zullen mogen zyen. T zedert 't befluyt van de voorfz. Vnie hebben wy alhier geaduyfeert op de Gemeene Middelen oft Impoften, die men binnen defe Gevnieerde Prouintien voorts aen zoude meynen in treyn te brengen, omme daer mede te veruallen die ordinaris oirlochs coften ende andersfints , daer van hier mede Copie gaet (zz'zï) , hoewel al noch nyet gear- (m'0 De raaming van deGeneraale Middelen waar van gefproken wordt, zal hier volgen N°. LV. Zy is door de Bondgenooten gemaakt ingevolge van het V. art. der Utrechtfche Unie. Zoo dra de oorlog tegen de Spaanfche Regeering aan den gang was, hadt men middelen noodig om de koften goed te maaken, en dewyl de Provintien van Holland en Zeeland dien oorlog in 't eerft alléén en uit één gemeene beurs voerden, werden de middelen, by de Unie tusfehen de twee Provintien van 25 Apri! 1576 daar toe gefebikt, gemeene middelen, genaamd, welken naam zy ook nog heden behouden, fchoon het thans byzondere middelen van elke Provintie zyn. Men weet, dat dezelve beftonden in excynfen en impoften op fommige eet- en drinkwaaren, in «en zekeren penning van de waarde van vafte goederen, en in Licenten op uitgaande. N 4 es  %oo Bundel van gearrefleert en is, wanneer de zelue beginnen zullen te "hebben haren cours, daer op mèri êerftdaechs refoluéren zal, het welck wy in al zulcken gevalle nyet laten en zullen Uwer Ed; te verwittigen. Oik mede is alhier op gifteren gerefolueért op den cöurs énde loop van den' gelde , die mén vèrftaet binnen defe gevnieerdé jprouintien getolereert ende achtefvolcht te werden (kkkk); dan zal'ter aencompfte van zyne Genade' (kkkk) Z. hier ogter N». LVï. en inkomende koopmanfchappen Dit voorheeld van Holland en Zeeland volgden de Staaten Generaal door de Gendfche Vrede en algemeene Unie vereenigd, toen zy êe wapenen tegen Don Joan van Ooltenryk moeiten opneemen; doch de twee Provintien, die niet verkozen in gemeenfchap van lallen met de Generaale Staaten te treeden, verfchoonden zig van deeze Generalireits impollen , en beloofden uit haare eigen gemeene middelen een zeker aantal krygsvolk te zullen onderhouden, terwyl'ze alleen de inkomften der gelei- en yerlofgelden in Holland en Zeeland, voor ettelyke maanden, aan de Generaliteit afilonden. Hor, XII B. bl. 049. (23 , 24. ) in andere P-rovintien nogthans werden deeze lailen van wegen de Generaliteit geheeven. Utr. Placaatboek 2 Deel. bl. 630. Toen men nu by 't aangaan der Unie van Utrecht-bedagt was om een vaft inkomen voor het Bondgenootfchap te maaken, meende men geen beteren voet te kunnen hotden, dan dien waar aan de Provintien reeds gewoonwaren, naamelyk zekere impollen op eet- drink- en andere waaren op te ftellen, fchoon men in écn der Ontwerpen van de Unie voorgeflagen hadt, om Holland en Zeeland te laaten in de yerpligting van denzelven onder-, ftand welken zy reeds aap de Generaliteit deeden , en de generaale middelen flegts in te voeren over de andere Provintien. Ziet het Ontwerp B. door my uitgegeeven art. V., doch de verandering in dit artykel fchynt gemaakt te zyn op een bedenking door Zeeland geopperd, Z. alhier het jluk N°. VII. bl. 39. . r, Deeze Qsncraale middelen by de Unie van Utrecht f«Jlgeffeld /zyn van wege de^ Bondgenooten verpagt en \gehee-  Onuitgegeven Stukken. 2üi Genade den dach van de Publicatie geraempt Werden, des wy Uwer Ed. zullen aduerteren, puerfeyndende nyet te min t gunt alhier daer op gebefoingneert is: Uwer Ed. zullen t zelue, mitsgaders vari de Middelen ende Impoften alhier beneffens gaende, belieuen als noch fecreet te houden, op auontuer oft daer eenighe veranderinghe, zoe in d'een als d'ander als noch zouden moghen vallen* Voort geheeven in de Provintien van Gelderland, Overysfe!, en Stad en Landen (naamelyk voor zoo veel de Ommelanden aangaat) immers zoo vindt men in een' brief van den u December 171)5, door den Raad vari Staate gefchreeven aan de extraordinaire 'Vergadering van H. H, Mog.', welke brief uit de pen van een doorkundig Staatsman gevïoed is; laat 'er ons by voegen , dat het Placaat, waar op de middelen van de Unie in de Proyintie van Utrecht zouden verpagt worden, te vinden is in hèt Utr. Placaatboekt. D bl. 634, dat'ook een deèl van dezelve middelen, zoo in de Stad als het Platteland eenigen tyd loop gehadt heeft, tot dat men befpeurde, hoe daar door voet segfeven werdt tot het plaagen en drukken der Opgezeetenen, waardm in ftede van dezelve middelen ten Platten l.ande is ingevoerd zekere fomme ter maand op te brengen, welke gevonden werdt uit een belading op de Oudfchilden, te betaalen door den bruiker. Placaat 7 January 1580. Utr. PI boek 2 D. bl. 547.' ' in Holland en Zeeland, daar men reeds (gelyk gezegd is) impoften'hief; en die zwaarder waren dan de geraamde middelen'van de Unie van Utrecht, bleef men dezelve heffen op Proyintiaale Ordonnantiën, en men betaalde daar van aan de Unie zoo veel als men meende, in evenredigheid van de raaminge te Utrecht gemaakt, fchuldig te zyn, terwyl het overige in de kas der Provintien bleef tot andere gebruiken gefchikt. Dé Staaten yan Zeeland fchreeven den aj'February 1579- Cüe^Tïer C. folio 45 verfo. ) „ Wy vinden goed de verpagtinge ,; van de middelen deezer'Unie ( yan Utrecht) te doen „ van fes tot fes maanden: des niet te min zal de versi pagting van de gemeene middelen gecontinueerd worN $ » dea  ^o% Bundel van Voort zoo en connen wy Uwer Ed. nyet verborghen houden, hoe dat wy dagelicx meer ènde meer bemercken die zonderlinghe affectie die die van Hollant ende Vtrecht den perfoon van zyne Genade Graeff Jan van Nasfau zyn dragende, in der manieren dat wy wel voelen, dat zy gantfchelick gerefolueert zyn, denzeluen nyet alleen in die, ende geduerende d'abfentie \an Zyne Excellentie buyten Hollandt endé Zeelandt te erkennen als Lieutenant van Zynder Excellentie, maer als Hooft ende Directeur van defer „ den in Holland en Zeeland, op den voet gelyk die tot nog verpagt zyn, om die refté, welke dezelve meerder bedraagen zal, dan die middelen deezer Unie, ,, geëmployeerd te worden, tot behoef van de Gemeene „ zaak, of van den Lande, zoo men zal kunnen refol„ veeren ". De penningen van de binnenlandfche Convoyen te vooren aan de Generaale Staaten voor eenen tyd overgegeeven, werden ook nu tot behoef van de nieuwe Unie ingehouden. Z. voorfchr. brief ibidem. Men heeft egter de Provintien nooit kunnen brengen, tot eenpaarigheid in het heffen der Generaale Middelen van de Unie, zoo dat men reeds van den tyd der Unie af de Provintien heeft moeten verzoeken de noodigepenningen naar geëvenredigde Quotes, op te brengen, welke Quotes de Provintien voor zekeren tyd aannamen , of by ydere nieuwe Petitie onderling fchikten. Ik kan hier niet veryerder intreeden: de ruimheid der ftofFe vereifcht eerder een disfertatie, dan een aanteekening. Laat my 'er alleen byvoegen, dat ten tyde van Leicefter in 1586, de Provintien van Holland en Zeeland haare Gemeene Middelen niet alleen ter Generaliteit hebben irigebragt ('tgeen ook andere Schryvers melden;) maar dat zelfs in Zeeland, uit naam van den Graave van Leicefter, in dat jaar verpagt zyn de impoften en middelen by de Staaten der Nederlandfche Provintien aan zyn Excellentie geaccordeerd, ge'vk blykt uit een Plakbilliet van dien tyd, onder my beruftende.  Onuitgegeven Stukken. 203 defer Vnie (//i/), daer van wy Uwer Md. midts defen wel hebben willen aduerteren, ten eynde der zcluer geüeue t zelue poincl in naerder deliberatie te leggen, om te wetens off wy nyet jegenftaende onfe voorighe Commisfie ons zullen vermogen te cohformecren met die van Hollandt ende andere: Wy beduchten'zeer, ende zullen ontwyffelicken, indyeriwy in de voorfz. Refolütie zouden moeten perfilteren , grooteu öndanck ouer die van Zeelandt behalen, tot noch toe en hebben wy onfe laft'defen achgsende aen nyemanden geopent, ende indyen wy geporret wierden, zoo vvy wel vertrouwen, dat wy eerlldaechs zullen werden, zyn gèrefolueci t in alzulcken gevalle voor andwoirde te geuen , dat wy dyen aengaende alnoch naerder Refolütie van Uwer Ed.''zyn verwachtende, nyet twyffelende oft dezelue' hém zullen in faueur yan Zyne Genade refolueren , midts welcken wy wel ernftelick öp Uwer Ed: zyn verfouckende , ons eerftdacchs , oft ten minlt.cn die ordinarife Gedeputeerde in den Hage, hier van der zeluer finale Refolütie by expresfe bode oüèr te willen fchicken, ten eynde zy luydcn hen daer naer op de Dachüaert in den Haghe nu dagelicx vallende, ende wy ons alhier, daer naer moghen reguleren, ende niet in bcfchaemptheyt ons en mogen vinden: fullen oik Uwer Èd. gelieuen aan de voorfz. ordinarife Gedeputeerden ouer te zeynden derzeluer Refolutien op de poincfen die 't onfen affcheyt al noch nyet beflooten en waren, ende daer op wy by! ons (HM) Het geen hier over voorgevallen is zal ik fpaaien tot de Hiftorie der Unie van Utrecht, om dat het onaaiddelyk daar toe behoort. ?  204 Bundel van ons laetfle fchryuen vuyt den Haghe naerder Refolütie verfocht hebben, ten eynde wy met die van Hollandt ende den Gedeputeerden van de Generale Staten, volcomelick mogen handelen. Wy hebben op gifteren ontfangën Uwer Ed. fchryuen in date den X Ven'defer maent January , daer op eensdeels voor andwoirde dyent, 't gunt hier bouen gèfchreuen is,'ende voor zoo veele die convoyen aengaet, mitsgaders 't confent te dragen omme die te laten ftrecKen tot prouffyte van die generalité, en connen wy Uwer Ed. daer van als noch pertinentelick niet ouerfchryuen, wes wy daer aff doen zullen, te meer wy nyet en weten, hóe hen dié van Hollandt, midts den invall van den Vyant in Gelderlandt zullen willen dragen': wy geloouen wel dat die van Hollandt confenteeren zullen voor eenighen tyt, dat die convoyen zullen bekeert worden 'ten proffyte van de Generaliteyt, maer dat'zy nochtans die penningen daer van in Hollandt vallende nyet en zullen laten gaen in Brabant; maer dat zy die zelue zullen willeb employeren in de laften vander oorlöghé jegens dén Vyant in Gelderlandt, alzoo die zelffde deffenfie oik aldaer verftaen moet worden te bebooren gedaen te worden by de Generalité voorfz ; want andersfins grootelicx te beduchten ftaet, dat die penninghen van de convoyen geemployeert zouden worden tot die voorige fchulden ende nyet tot deffenfie van die van Gelderlandt. Wy zullen ons conformeren met dié vart Hollandt zoe'naer als mogelick wefen zal, behoudens nochtans die befpreken ende conditiën ons in lafte medegegeuen ende in Uwer Ed. voorfz, misfiue begrepen, Op heden aullen wy fpreken met die vanJsIollandt alhier zynde,  Onuitgegeven Stukke?:. 305" zynde, ten eynde wy verftaen mogen hare meynige in defen, omme die geweten, dat wy onfe ordinarife Gedeputeerde daer van mogen inftrueren, ten einde fy hun daer naer mogen reguleren in t geuen van d'antwoirde den Gedeputeerden van den Generaelen Staten in den Hage wefende, daer van zy luyden, zoo zy op ghifteren gefchreuen hebben, zeer worden geimportuneert, om (alzoo die van Hollandt by gefehrifte haerluyder andwoirde apart gegeuen hebben ) oick apart die andwoirde by gefehrifte te hebben van die van Zeelandt, op welcke, der? Gedeputeerdens ordinarife., fehryuens wy, op heden met . die van Hollandt gefproken hebbende hen refchriberen zullen, ten eynde dep Gedeputeerden van de Generaliteyt andwoirde gegeuen mach worden. Beroerende die van Amersfort ende Vtrecht hebben alhier die quaetwillighe genouchfaem gearbeyt yet zunderlings aen te richten , ende oick die Vnïe te beletten, dan zyn in haren voornemen voorcomen, ende is hunne moedtwillicheyt belet ende benomen. Voor zoo vele aengaet die van Radorp, Zoeterwoude &c. zullen daer inne volgen t fchryuen van Uwer Ed. 5 wy zullen derzelver wederbrengen alle die ftucken die beneffens Uwer Ed. misfiue aen ons gefonden zyn. Die van Antworpen hebben alhier gefonden fehadt Joncheer Jan van Brecht, ten eynde als Iwer Ed. zullen connen bemereken vuyt die copie van die credencie brieff hier beneffens gaende (mm) , den welcken mits dyengecommuniceert is die gefloten Vnie voorfz. ende hem beloeft copie, vuytgefondert die teyeke- nin- (w«»»0 Ziet alhier- N°. XLï.  2o6 Bundel van ninghe, daer mede den zeluen Brecht eerftJ daechs naer Antworpen vertrecken zall, omme naerder laft van te comen in defer Vnie te hebben: die van Nimwegen zyn hier oik geweeft, ende zyn naer communicatie oik naer.huys, om volcomen laft van in de Vnie geadmitteert te werden ; getrocken, die wy dagelicx wederom verwachten. Aldus verde gefchreuen hebbende zyn wy gegaen in de Vergaderinghe van de Gedeputeerde alhier vergadert \ al waer naer Je&ure van zeker misfiuen , zoe van Zynder Ge. nade als van Zyne Excellentie aen die Staten van Vtrecht gefchreuen \ inhoudende alleenlick dat men goede toeficht op alle Steden van Gelderlandt nemen zoude, ende dat die Schotten ende Jngelfchen alhier in Sticht gevallen, zou-, den optrecken naer Gelderiant jegens den Vyant,' t welck oft gefchieden. zal wy onfekef zyn, midts wy niet en yerhooren, datter den zeluen eenich contentement by de Generaliteyt zoude, gegeuen zyn,'nyetmin zullen daer van 'eventwel verwachten, ende Uwer Ed.. van alles aduerteren. Naer Ieclure van de voorfz. .misfiuen is in de voorfz. Vergaderinghe gecompareert die voorfz. Graue van Rennenborgh, den welcken voorgelefenzyn.die poincten van de geflooten ende geteyckende Vnie,die welcke op twee óf drye poinéten eenighe fom'miere ende cleyne zwaricheden gemaecf hebbende , beloeft heeft alle asfiftentie ende devuoir ter deffenfie ende conferuatie van den Vaderlandc in zyn Gouuernemeut te doen , ende goede correfpondentie te houden, verclarende voorts, dat zyne Genade vaftelick betrouwden, dat die Vryefen ock nyet failleeren en zouden, dan en hebben zyne Genade al noch de zelue gefloten Vnie nyet ge- teyc-  Onuitgegeven Stukken. 20f teyckent, daer toe ock in abfentie van Graeff Jan onnodich bevonden wierdt te infifteren, dan wierdt geaduyfeert datter van elcke Prouincie eenighe zouden werden gedeputeert, omme zoo geringe Graeff Jan gecomen zal zyn ( die defen auont volgende Zyne Genades fchryuen alhier wefen zal) daer op met zyne Genade te discoureeren, ende indyen Zyne Genade zouden geraden vinden, dat men omme die onderteeckeninghe van den Graue van Rennenbourgh te hebben, zouden infifteren, dat in zulcken gevallen t zelue gefchieden zoude in prefentie van zyne Genade van Nasfau. Hier toe gecomen zynde, zyn ons geleuert binnen Vtrecht Uwer Ed. Misfiuen in date den XXIIen defer, daer by geuoucht was ock eene van Myn heer Treforier Manmaker, ende eene van Mr. Cornelis Adriaenfz vuyt den Hage, in date den XXVen defer, op den inhouden van den welcken wy, Stantepede, nyet connende refolueren, ende verftaen, dat die Gedeputeerde van de Generalité in Zeelandt geweeft heb • bende, hen zouden vinden in den Haghe, hebben geaduifeert, datter een oft twee van ons hen zal tranfporteeren van den Haghe, omme volgens Uwer Ed. fchryuen, beneffens die ordinarife Gedeputeerde van Zeelandt aldaer conjoinctelick met die van Hollandt (zoo verre die zake en natuere van de conuoyen ende gelegentheyt van de Landen dat zullen toelaten) metten zeluen Gedeputeerden van den Generalen Staten óp t ftuck van de convoyen, volgende Uwer Ed. fchryuen te befoingneeren, waer van ende van alles wes daer gebefoingneert zal worden,' die daer reyfen zullen Uwer Ed. zullen aduerteren, die andere die naer den Haghe van hier nyet  aoJS - - Bundel yan hyet en reyfen, zullen die zaken van de Vni« waernemen, ende van de gelegentheyt van.allen zaecken verwittighen. Die Gedeputeerde vart Hollandt.alhier wefende, verftaen, nyet jegenftaende die geraemde middelen alhier, op te ftellen zeer ende veel minder zyn, dan die ghene die jegenwpirdelick loop hebben in Hollandt ende Zeelandt, dat nochtans die middelen in Hollandt op den zeluen voet verpacht zullen werden, als die nu aldaer cours hebben, midts dat zy alleen ten behoeffue van de Generaliteyt van de. Geünieerde Prouincien van defer.Vnie zouden opbringhen achtervolgende die raminghe alhier gemaeér,, ende dat die refte zouden worden geemployeert .in andere hare particuliere behoufticheden. Hjer mede Edele , Wyfe, Difcrete ende zeer VoorfieniT ghe Heeren, bidden wy den Heere Almachtich, Uwer Ed. in lange zalige ende voorfpoedighe gc?f fontheyt, met zeer grooten haeft, defen XX VI len' January 1579. Vuyt Vuytrecht. IndyenUwer Ed. in de raminge van de Gemeene Middelen daer van copie hier medegaet, merkelicken hun zouden bevinden befwaert, daer van zal derzeluer ons belieuen in diligentie te aduerteren, ten einde daer inne, zoo verre het doenlick zy, metten eerften ende aleer die zelue in treyn geftelt zullen wefen, geremedieert mach werden. Onderftont. Myne Heeren Uwer Edele zeer Goecgunftighe Dienaers , Onderceeckend. W. Roelfius. Pieter de Rycke. Cafpar van Vosbergen. Nicolaes Blancx. Hec opfchrift v\ as: Ede-  'Onuitgegeven Stukken. le, Wyfe, Difcrete, r.eer Voorfienighe Heeren! Myrie Heeren die Gedëpud&erdé vari dë Staten s'Lants ende Graeffhcheyt van Zeelandt» ©fte hare Gecommitteerde Raden. 'Uit den aorfpronkelyken brief ter Staaten Griffie van Zeeland, die egter door vogtigheid zoodanig bedorven was , dat ze naauwlyks kon geleezen worden , en aangevuld heeft moeten worden uit een affchrift berujiende ter Sesretargè der Stad Verè. Q  ar© Bundel van L V. Raming van Impoften of Gemeens Middelen, gemaakt by de Gedeputeerden der Bondgenooten U Utrecht vergaderd. 1579. ■ January. Raeminge van impoften ofte Gemeene Middelen geconcipieert by de Gedeputeerde van de Staeten tot Vtrecht vergadert. Ende eerft op de Wynen, te weten op ider aem Rynfche wyn, ouerlantfche ritfinge. . . vnj guldens; Allefp.;e fchewynen,op defelue ritfinge als vooren. virj ghuls. Brandewynen , op de ritfinge als vooren. . . . xx ghuls. Van (nnnn) tponifoen Franfche wyn het zy roodt ofte wit vnj ghuls. Het oicxhoodt France wyn, rood ofte wit. . . v ghuls x ftuuers. Wyn (roira) Een Ponifnen is het geen de Franfchen noemen un poinfon, zekere maat van een wynvat, welke sok fomwylen voor een kleinder maat genomen wordt.  'Onuitgegeven Stukken, 211 Wyn afyn, van het aem, ritfinge als bouen. . . . ij gulden» Van een vat ofte grooue tonne biers , binnen dieGevnieerde Prouincien gebrouwen 5 van twintich ftuuers tot dertich. I . nj ftuuers. Van dertich tot veertich ftuuers. . . ... • ', • -Hij ftuuers* Van ij ghuldeÜs tot l ftuuers. . .. • . .. vj ftuuers. Van ij ghuldens x ituuers. . . • • x ftuuers. Ende wes bouen die twee gulden thien ftuUers gebrouwen werdt. , v . . xx ftuuersl Die tappers en herbergiers zullen geuen van alle binnen gebrouwen bieren1' van de tonne dye zy inleggen , alzoo zy nyet gewoenlicken zyn cleyne byerren te tappen. •. . j ghuls x ftuuers, Byer afyn van de tonne. xrj ftuuers. Jopen byer 't vat. . . ix ghuls. i Ingels, Lubecx en Ham- , , bourch. ". . . . . : ij ghuls x ftuuerso Breemer 5 Luneborchs en alle andere Oifterfche bieren. . . . . . . ij ghuls, Ende van fmalbant naer aduenant. Alle bieren van defe Nederlanden , coemmende van buyten defe Gevnieerde  au Bundel van Prouincien zullen betaelen als Breemer bier. . . . ij ghulSi Van elck laft taruvven dat gemaelen oft gebroken werdt. . . 4 . . • vyf ghuls. Van 't laft roggen dat gemaelen ofte gebrocken wordt. , ..... ij ghuls. x ftuuers»- Van 't laft mafteluin. . iij ghuls. Van 't laft geerft, boeckweyt, fpelt enboonen. . ij ghuls. Van 't laft haeuers. . . i ghuls. Van gebacken broodt commende van buyten defe Gevnieerde Prouincien den . xxven penninckr Van alle teruwe en rogge meel van buyten defeGevnieerde Prouincien commende zal die borger, huysman, backer en vuytflyter betaelen van de tonne. nj ftuuers* Vant tzoudt dat gerafineert werdt zal by den cooper oft afffceeper betaelt worden van t hondert. . ij ghuls. Item van die harinck tonne zoudts dat geconfumeert werdt nj ftuuers. Van t Lunenberger zoudt, dat geconfumeert werdt > die Lunenberger tonne. . vj ftuuers. Item Na. Die van o*e visfctierie ziltlen vry zyn van defen import.  Onuitgegeven Stukken. -Uj Item van allen wollen, gouden en filuerén laeckenen, fluweelen, damafteö, item van alle andere manufaauren zal by de vuytlly- . ters betaelt werden den . xxxrjtn penmnck* Die hoorne beeften drye iaer oudt zynde en daer boven ter maendt. . . . J ftuueï». Ende van alle twee jaerige beeften, te weeten van den eygenaer J halue ftuuer. Van alle befaeyde en beplante landen oock boon> gaerden en andere,zalmen bethaelen ter maent van de mergen ...... J ftuuer. Alderhande beeften dye geflaegen worden conform die Holhndtsfche ordonnantie den . , . . . xxxen penninck. Peerden als de vercoft ofte vermaingelt werden zullen betaelen van de weerde de zeluer den . . . xxvea penninck. Van alle waeren ter waege comende en behoirende, van elcke hondert ponden j ftuuer. Van oudt en nieu ysfer j haluen ftuuer. Van (oooo) drit ^ . . j oort. Be- (oooo) Wat door drit gemeend wordt is onzeker, zo* de het ook zyn mefl, ftsrcus, in het oude Duitfch rfrjt genaamd. Z. Kiliaan, O 3  214 Bundel van Beroerende die Convoyen van de mcommende en vuytvaerende waeren. Wordt by den Bondtgenooten verftaen, dat achtervolcht zal werdden die gedruckte lyfte van de Generale Staeten geconcipieett, vuytbefondert dye (#p£p ) pointen differentiael' tusfehen die zelue Generale Staeten en die van Hollandt eri Zeelant, waer van t convoy gegeuen zal worden op de voet als by dye van Hollandt en Zeelant geaccordeert is, te weeten van harinck, zoudt, linne laecken, buckinck,'mede, foppeen zeepe. " Aengaende die Rynfche wynen eri. oock Spaenfche wynnen zullen bethaelen incommende van t vat ofte zes aemen . .... uj. ghuls.. Vuytgaende buyten die Gevnieerde Prouincien • vj ghuls. Ende die Franfche . . wynnen incommende van t vat . , . . xvj ftuuers. Vuyt» (PPPP") Dit zelve ftuk ook ingefchreeven ftaande in het Regifter D. heeft eenige verandering in de 'benaamingen dér bel aft e foorten, doch van weinig belang ; lalleen' werden de differentiaale pointen van het convoy, tusfehen de Generaale Staaten en die van Holland, opgenoemd, naamelyk, haring, zout, linnen, laaken, bukking, zeep, *neede, en hop, waar in de Bondgenooten verftaan, dat men volgen zal de lyft van Holland en Zeeland.  Onuitgegeven Stukken, ai* Vuytgaende buyten die Gevnieerde Pro- uencien j ghuls xij ftuuers (ffff). Vit het Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland folio 25. verlb, en folio /8. (qaqq') Wat over de raaming der Generaale Middele» te zeggen viel is aangeteekend op N°. LlV. not. (mi;. Maderhand heefr men aan het Quartier van Nymegen een vermindering op verfcheirien van- deeze impoften toegeftaan, welke ter bekwaame plaat(e in deez<- bundel zal volgen. O* LV1.  n6 Bundel van L y I. Redres van den loop van gouden en zilveren muntfpecien, voorgejlagen door de Gedeputeerden van de Bondgenooten te Utrecht vergaderd. 1S79- 26 January (mr). Copie van de Redresfe op den cours en ganck van de goude en zulueren Munte geconcipieert by dé Ge- (mr) Dat dit redres op, den 26 January in de Vergadering der Bondgenooten ontworpen is, als een gevolg van het XII Ar.tykel van de Unie , biykt uit den brief hier vooren N°- LIV. Ho middel „ alle handwerken allergskens ophoyden tot; verderf van „ de fchamele Gemeénte, eri d«n geheelen Staat, ver- rmtvde ryke kooplieden in plaats van hun geld te be. „ fteeden in waarec hier te Lande gemaakt, anders gee„ nen handel dry ven dan in geld". Z. deeze aanfpraak hyBoi XIV B. bl. 14a [ 168].  ai 8 Bundel vm Den Angelotmet de O. mj ghuls vnj ftuuers. Den haluen en vierendeel naer adtvenant. Den gouden Leeuwe . nj ghuls xnj ftuuers. Den haluen en vierendeel naer adtvenant. Den dubbelen gouden Philips ghulden . . . nj ghuls xviij ftuuers. Den gouden Philips gU'den j ghuls xvj ftuuers. : :Jen dubbelen Ducaet van Caftillien met twee hoofden vj ghuls xrj ftuuers. I. en Ducaet v. n Spaengen en Hongeryen . . irj ghuls hij ftuuers. Den Viillerees, en dubbelen Ducaet van Italien. vj ghuls viij ftuuers. Den haluen naer adtvenant. Den gouden Saluyt . n$ gh ds ij ftuueri» Den Rofennobel . . vnj ghuls. Den haluen en vierendeel naer adtvenant. Den Henricques en Vlaemsfche Nobel . . vjj ghuls. Den gouden Ryder . nj ghuls ïij ftuuers. Den dubbelen Ducaet van Nimwegen met bt. Steuen v ghuls xnij ftuuers. Den grooten Cruyfaet vanPortugael .... xxxrj ghuls. De Croene van Portugael met het corte Cruys. nj ghuls. Met t lange Cruys . . ij ghuls xix ftuuers. Die France Croone met dye  Onuitgegeven Stukken. dye fonne en die Keyfers Croone *i ghuls xvij ftuuers. Dye dubbel Piftoletten tot v ghuls x ftuuers. ' Diehalffue Piftoletten, . . . . Spaenfche,Italiaenfche en oude Franfche Croonen ij ghuls xy ftuuers. Die nieuwe Staeten -Croon U ghuls ij ftuuers. St. Andries gulden den ouden en nieuwen . , ij ghuls nj ftuuers. Den Goudtgulden van Duyslandt j ghuls vnj ftuuers. Den Geldersfchen Ryder j ghuls x ftuuers. Den Gulden van Deuenter , Campen , Swol van Eeemden en Clemmer ghulden j ghuls vnj ftuuers. Den Dauidts gulden van Vtrecht j ghuls xinj ftuuers, 1 DenPyftolaet vanHooren . . • • • • • xij ftuuers. ' Den Bergfche ofte Gulichfche gulden ... . xj. ftuuers. ZILUERE MUNTE. Den Philips Daelder . ij ghuls v ftuuers. Den haluen naer adtvenant. Den penninck van feuen ftuuers . . . . . .ix ftuuers. Alle Realen, en haluen naer adtvenant. De Bourgoensfche en Rycx daelders . . . . ij ghuls j ftuuer. Die  620 Bundel van . Die halue naer advenant. Die nieu Staeten Daelders J ghuls ^xvj ftuuers.. Den zulueren Karolus gulden ...... j ghuls vnj ftuuers,, Den vier ftuuers penninck met den Arendt v ftuuers en een halff. Den Brabantsfche ftuuer een braspenninck, Die negen Deuts en Braspenninck . . • . ij blancken. Den dubbelen ftuuer . ij ftuuers j blanck. Ende voerts alle minder munte zoe die nu cours heeft. Register D. ter Staaten Griffie van Zeeland fol. 27. en fol- 79 verfq. LVII.  Onuitgegeven Stukken. aai L V I I. Protejiatie van de Stad Goes, van te willen blyven by haare Satisfactie, cn verklaring van de Gedeputeerden der Nadere Unie op gegeuen (ssss). 1579. 28 January. -4 lfoe op huyden den XXVIIJen Janwary _ljL j579 voor de Gedeputeerden van den Furftendornme Gelre enGraeffchappeZutphen, mits- (jwr) De Staaten van Zeeland den 4 Oétotfer 1578 ia overweeging neemende de ontworpen Unie, verklaarden die van Goes en Tholen in de Unie te bewilligen, onverminderd hunne Satisfaüien, en daar op befloten de Staa* ten, dat in het I artykel agter het woord Ufantien zoude gevoegd worden Satisfaüien, Z. alhier het ftuk N°, VII. Toen de Unie den 6 December op welbehagen gefloten, op nieuw ter raadpleeginge kwam,bevondt men, dat aan deeze vordering niet voldaan was, waar op den 5 January 1570 die van Goes wederom verklaarden, dat zy begeerden agter het woord Privilegiën in het Ifte artykel, gevoegd te hebben Satisfaüien, by welke zy betuigden te willen blyven: dergelyke voorberuiging deedt ook de Stad Tholen: die van Middelburg en Ziericzee hadden ook hunne bedenkingen op dat artykel, en de laatfte zeiden : „ dat indien zy overftemd werden, zy begeerden „ huft advys aangeteekend te hebben, om het zelve te ,i Utrecht ook te vertoonen". De Staaten befloten hier ©p, dat alle de Steden, die iets byzonders willen verzoeken of vertoonen, fchuldig zullen zyn haare eigen Gedeputeerden te Utrecht te zenden ten haaren kofter Waar uit voortgevloeit is de bezending van Middelburg alhier N". XXXVII. en deeze van Goes, welke wy thans voor handen hebben. Dc  22 % Bundel van mitsgaders van Hollandt, Zeelandt, Vtrecht en die Vriefche Ommelanden tusfehen die Eems enüe rede waarom de Stad Goes zoo fterk aandrong, dat niet alleen alle Privilegiën en Ufantierc, maar ook de Satisfa&ien bewaard moeiten blyven, kan niet onbekend .zyn; aan hun die zig herinneren het Contract met den Prins van Orange in het jaar 1577 gemaakt, waar by de Stad SatisfaBiei óf Voldoening, bekwam op verfcheiden punten, welke zy vooraf bedingen wilde, voor dat zy zig onder het Stadhouderfchap van den Prins, volgens de Gendfche Vrede, begaf. By dit Contract was , onder anderen ,befproken : ,%dat zyn Doorlugtigheid geen ,, Bevelhebbers noch Krygsvolk in de Stad noch Eiland „ van Zuidbeveland in bezetting leggen zoude, dan ten „ kofte.van de Gemeene zaak. by voomeeten en toeftaan ,, der .Stads Overheid, en in 'tyd van nood. enz". Dit be-, fprek nufcheen te ftryden met het VII artykel van de Unie, houdende:darde Frontierfteeden en ook andere , ,, als de nood vtreisfehen zal, rallen tyden gehouden „ zullen zyn te, ontvangen zulke guarnifoenen, als de Vereenigde Provintien goedvinden, en haarluiden , by „ advys van den Stadhouder der Provintie gelaften ,, zullen". • . Het antwoord 't geen de Bondgenooten gaven, dat de ■poinüen en artykelen in de Unie uitgedrukt , juift moeten onderhouden worden, niet tegenftaandc eenige Privilegiën ter -contrarie, is een ftelling, die in 't algemeen waar is; maar indien zy daar mede wilden te verftaan geeven, dat de voörregten 'of uitzonderingen by de Satisfaclie bedongen, en dus ook het voorregt van geen Krygsvolk te ..moeten inneemen, zyne werking verlooren hadt door de opgevolgde Nadere Unie, zoude 'er vry wat op te zeggen vallen; immers kan men de algemeene ftelling der Bondgenooten niet uitftrekken tot het geval, wanneer een Lid van het Bondgenootfchap de Unie niet heeft aangenomen, dan onder uitdrukkelyk voorbeding van her. behouden eeniger Privilegiën; want in 't vervolg van deeze verzameling, zullen wy verfcheiden Renverfaalen aantreffen , behelzende zoodaanige voorbedingen van voorrehren of uitzonderingen, onder welke fommige Quartieren of Steden de Unie hebben aangenomen, en zonder wier verzekering van de zyde der Bondgenooten, IQ zy  Onuitgegeven Stukken. 223 ende Laüwers, gecompareert es Mr. Jacób Valo ke Penfionaris van de Steede van der Goes, en den feluen Gedeputeerden , in den naem van de Regierders van der Goes, aengegeüen heeft gehadt, hoe dat fyn voorfz. Meefters dye Naerder Eenicheyt en Verbonttenisfe, dye voorfz. Gedeputeerden , in den naem van haerluyder refpect.iue Prouincien, metten anderen gemaeckt hadden tot defentie en verfeeckertheyr van den Lande, geheel nootelick en prouftytelick be. üonden hadden j dat fyluyden hen als noch mede daer inne begeuen hadden , onvermindert nochtans t recht van feeckere Satisfactie, dye fyluyden achtervolgende die Pacificatie van Gendt. van Mynen Heere die Prince van Oraingen, haerluyder Stadtholder, ontfangën hadden, ende blyuende diens aengaende in haeren geheel, gelyck fy luyden t felue, foo hy feyde, in 2y buiten de Unie zoudeh gebleeven zyn, en dikwils waren die voorwaarden niet minder ftrydig met de meening van het Verbond van Utrecht, dan de voorwaarden der Satisfactie van Goes. Dit blykt, by voorbeeld, uit het Renverfaal den n April 1579 aan de Stad Venlo ingewilligd : ,, dat de Stad Venlo niet gefortificee.d, „ noch met Guarnifoen bezwaard zal worden, dan by „ advys van haar Stadhouder of Magiftraat". De Prins van Orange fchynt ook niet begreepen te hebben, dat de Stad Goes het voorregt haarer Satisfactie verlooïen hadt door de bewilliging in de Nadere Unie, anders zoude hy niet noodig gehadt hebben met de Stads Overheid in onderhandeling te komen over het innemen van Krygsvolk, toen hy in het jaar 1583 oordeelde, dat de Stad en Eiland moeiten bezet worden. Men kan in het breede over deeze voorwaarde der Satisfactie van Goes nazien de Hiftorie derzelve SatisfaÜie, uitgegeeven in 1777, bladz 30?—320; de Schryver egter van dat boek hadt toen ter tyd nog geene kennis aan de Proteitatie te 9trecht gedaan, welke ik thans uitgeeve.  .12^ Bundel van in de Vergaederinge van de Staten van Zeelant vercJaert hadden, ende all walt, dat hy verr hoepte dat t felue genouch was, en dat fy oick verilonden dat onder t woord en alle andere gerPchtiJieyden , in t Ie. artic. van de voorfz. Unie geftelt, hen luyden t recht van haerluyder voorfz. Satbfaófie genouch gereferüeert -was, dat nochtans, omme in toecommende tyde alie misverftandt te fchouwen, goedtgeuonden hadden den voorfz Gedeputeerden te doen verwittigen, dat fy onder aliulcke verclaringe in den voorfz. Unie getreden waren, om t felue t ahen tydén in gedachtenisfe gehouden te worden: Waerop die voorfz. Gedeputeerden, naer eenyahe deliberatie, verclaeft hebben, dat fy erftonden, dat dië poincten in den articulen van de Unie geexpresfeert, naer forme ende jnhouien van de felue; ftryételicken onderhouden moften werden, nyet jegenftaende eenyge Privilegiën ofte andere Gerechticheyden , die ymanden ter contrarien fouden moegen hebben j maer int geene by den articulen van de Unie nyet geexpresfeert en es, noch den text van de felue nyet en contfarieefde, dat. fy verftohden dat een ygelyek daer inne in fyn Privilegiën en andere Gsrechticheyden fouden blyuen onuercort, ende foe verre dië van der Goes hen laeten duncken, dat fy daer meede nyet genouch verfeeckert waeren, dat fv haerluyder bezwaernisfe fouden moegen fpecificeren, om daer op in tyden en wylen fulcke regardt genomen te worden alft behoort. Aldus gedaen t'Vtrecht in de Vergaderinge van de voorfz. Gedeputeerden ten daege, maendt en jaere als bouen. Regifter D. ter Staaten Griffie vah Zeeland fol. 42. Lviïi  Onuitgegeven Stukken, l%$ L V I I I. Auüorifatie der Bondgenooten op de Staaten der Groningfche Ommelanden, om zig tegen de aanjagen van den Vyand op de Stad en Landen te voorzien teil kofie van de Generaliteit der Nidere Unie'. 1579- 29 January; Alfoe die Gédeputeérderi van den Furftendomme Geldre mitten Graefffchapperi Zutphen, van Hollant, Zeelant, en Vriesfché Omlanden tusfche die Eems & Lauwers, bin^ nen Vtrecht vergaedert, yeraduerteert zyn, dat de Spaengnarden , haerluyder en der Generale Staeten Vianden, zeeckere aenflagen gemaeckt ende intelligentie gcpractizeert hebben op en iri de Stadt Groeningen en Ommelanden voorfz., daer mede zy zouden meynen defelue te ouervallen, te occüpeeren en onder haer fubjecfié te brengen. Soe ijl, dat de voorfz. Gedeputeerden, om alle die inconuenyenten, daer inne dé voorfz. Omlanden ter öirfaecke voorfz. foude mogen vallen , te verhoeden, goedtgevonderi hebben die Gedeputeerde van de Statert van voorfz. Omlanden, ofte het meerdeel van dieii te auéthorifeeren, gelyck fy d'felue aiictborifeeren by defen, omme henluyden jegens allé haeftighe occurrentien en invallen vari deri Vyant te moghen verfyeri tot haerluyder deffentie, met het befte en bequaemfte middel, dyé fy aduyferen fullen, en dat tot coften en lafteri yan da Generalité van de voorfz. Geünieerde p Vté-  226 Bundel van Prouincien en Landen, mits dat zy terftont den Gedeputeerden van de voorfz. Prouincien en Landen binnen Vtrecht reviderende, ofte naer haerluyder abfentie, den genen die by die Staeten van Vtrecht geauthorifeert zyn alle kontfchappen te oncfangen , veradtverteren fullen van de gelegentheyt van haerluyder faecken, en t gene by henluyden daer inne gedaen fal zyn, omme dien volgende by de Generaliteyt van de voorfz. Prouincien en Landen , den voorfz Omlanden gedecerneert te werden alfulcke asfiftentie als men beuinden zal noodich te zyn, naer inhoudt van der voorfchreuen Unie. Aldus gedaen by den voorfchreuen Gedeputeerden binnen Vtrecht den XXIXen January 1579- Regijier D. ter Staaten Griffie van Zeeland folio 59. L1X.  Onuitgegeven Stukken 227 L I X. Refolütie van de Bondgenooten op eenige punten hun voor gehouden door Graaf Johan van Nasfau s meeft rakende het wederftaan van den Vyand in Gelderland. 1579> 29 January, Den XXlXen Janwary 1579, foe fyri die articulen geraempt op te memorie en angeuen van mynen Genadigen Heere den Stadthouder, welke gerefumeert en zoe veel mogelick geweeft es, gearrefteert gelyck hier naer volcht. I. Op het eerfte articule van voorfz. memorie hebben d'voorfz. Gedeputeerden goet geuonden, dat men zyne Genade anfeggen fal, dat zoe veel het aennemen van de foldaten betreft, een raminge voir t eerfte gedaen is, die men zyne Genade fal communiceren ,. ende foe veel t furnisfement van gelde belangt j hebben d'voorfz. bontgenooten raedt gefchikt, dat zyne Genade terftont mitter fomme van Illlui ghülden in gelde, en nm in laecken voir het eerfte verftreckt fullen worden, en dat men voirts ordre ftellen fal, datter meer penningen becommen worden (tttt). , II. Op£ (tttt) Deeze ordre werdt reeds gefteld op den 30 Jaauary 1579, wanneer de Bondgenooten befloten, verj 2 fj E8*te  aag Bundel van II. Opt Ile beroerende prouifie van amTnunii tie , es goet geuonden voir 't ëèrttè té fcïyüen an die van Hollant, omeenich buspoeder tot fes of acht duyfent pont ofte meer, met andere munitie aldaer by maniere van leeninge te becommen. HL Opt ITIe zal men mit alle moge'icheyt inne verfien, ende tot dien eynde hebbeiï die van Hollant airede ontboden den Graue van Hohenlo , en Capiteyn Michiel, om mit hun rüyteren in alle dili- gentie „ mits de geraamde middelen nog niet in trein zyn ge„ bragt dat men, voor het eerft, by leeninge onder de „ Provintien zal opbrengen vyftig d dzend guldens . zoo„ daanig, dat binnen tien dagen die van Utrecht, als „ naait gelegen, 'ouden verfchafFen tien duizend gul„ deus, zoo in gelde als in laaken, en binnen andere „ daar navolgende dagen die van H'dland twaalf dui„ zend guldens, voorts na verloop van andere tien dagen, „ Zeeland fes duizend guldens, en aangaande het overige „ hebben die van Gelderland en de Ommelanden aange„ nomen, na dat zy aan hunne Meeilers verflag zullen gedaan hebben , verklaring te doen den 9 February, of, i, en hoe veel zy in die fomme zullen toebrengen ". Z. Notulen der Gedeput. van de Nadere Unie MS ter Staeten Griffie van Zeeland; doch wat er op den 9 February gebeurd zy kan ik niet bepaalen, dewyl de Notulen van dren tyd tot den 14 Maart nog ontbreekeh. Men ziet hier ondertusfehen het eerfte voorbeeld federt de Nadere Unie, van bet opbrengen van gelden by wyze van Quoten Den 1 February verleende de Bondgenooten aan Graaf Jan van Nasfau een acte, waar by hy gemagt gd werdt, een merkelyke fomme van penningen iii Duitfchland te lichten, tot zes, zeven of agt ten honderd rente, voor welke fchuld de Bondgenooten zig zelve 1 en alle hunner lngezeetenen goederen zouden verpligten.  Onuitgegeven Stukken. 229 gentie herwaerts ende voirts nae Gelrelant te begeuen, ÏIII. Ont IITIe fullen de Gedeputeerden van den .Bontgenooten zyne Genade (iiuuu) eenyge byv>egen, om mette zelue op alle voir* vallende faecken in Gelrelandt te helpen aduyferen , bethel teliek dat zyne Genade eenyge bequame perfoonen hen Crygsverftaende fal mogen neffens hem nemen, de welcke oick, euen verve des noot zy, daer voir eenich traicfement toe geleyt zal worden. V. Opt Ve hebben geraemt, dat zyne Genade zyn fefidentie mitte Gedeputeerden nemen zal tot Arnhem ofte binnen Vtrecht, nae gelegentheyt van der zaecke. VI. Opt Vle es goet gevonden daer op te ftellen , dat als die Gelrefchen gerefolueert zyn (mmm«) Den 30 Jauuary werden aan den Heer Stadhouder van Gelderland, by voorraad, twee perfoonen toegevoegd, om hem in alle voorvallende zaaken als Raaden behulpzaam te zyn, naamelyk Willem van Boekholt, Drosfaard te Wageningen, en Mr. Paulus Buys Advocaat van Holland, de eerfte een Gelderfchman, om dat het geweld van den Oorlog meelt op die Provintie fcheen te vallen, en de laatfte. om dat hy den handel des krygs beft verftondt, als zulks langen gepleegd hebbende. Z. Notulen boven aangehaald. De Staaten van Holland hunnen Advocaat by zig houdende, verzogten de Gedeputeerden van de Nadere Unie aan dezelve, dat hy mogte afgezonden worden, zoo om rede. dat Graaf Jan daarop aanhieldt, als om de geringe ervaarenheid, welke de Gelderfche benoemde Raad vaa 't beleid van den oorlog hadt. Z. alhier N°. LXV- P 3  ügö Bundel yan zyn mede in de Unie te treden, en zy naemaels hun in eenyghe poinóten van middelen bezwaert vynden, fal men daerop regart nemen en disponeren, naermen in redenen en billicheyt beuynden fal te behooren.H Regifter Q. ter Staaten Griffie van Zee1 land fol. 60. LX.  Onuitgegeven Stukken. 231 L X. Brief van de Gedeputeerden der Nadere Unie aan den Graaf van Renneberg , verzoekende , dat hy: de Stad Groningen zoude verzekeren tegen de aanflagen van den vyand , en dezelve bewaaren onder de gehoorzaamheid van den Aartshertog en de Generaale Slaaten. 1579. I February. WelgeboorenGenadige Heere ï Alfoe wy dagelicx meer & meer aduertentie cryghen, dat ( vvvv ) den Vyant groote aenflagen en> intelligentie praétizeert onder anderen op die ( vvvv) De vrees der Bondgenooten was niet alleen voor de aanflagen des Vyands op de Stad Groningen, maar voorde ongeneïgdheid der Stad zelve, die uit yverzugt tegen de Ommelanden in alles een tegengeftelde lyn trok, en voor al weinig fmaaks toonde in het nieuwe Verbond, waar in de Ommelanden getreeden waren De uitkomft deedt eerlang ondervinden, dat die vrees niet ongegrondt geweeft was, zoo dat men de Stad door geweld van wapenen voor de Algemeene Staaten heeft moeten verzekeren: zy gaf zig over by een Verdrag, den 11 Juny 1579, door tusfchenfpraak van de Gedeputeerden der nader Vereenigde Provintien gemaakt. Of men de Stad Groningen van dien tyd of moet aanmerken als een Lid der nadere Unie, dan of men haare vereeniging moet rekenen federt het jaar 1594 - toen ze wederom door de Staatfche wapenen bemagtigd werdt, ftaat. «nderzogt te worden in de Hiftorie der Unie- van Utrecht» ?4  &32 Bundel v.an Stadt van Groeningen, en datwyiïen die cleyne apparentie die daar is, omme by den Generale, Staeten corteiick daer inne verfien te worden, foe hebben wy luyden ( die ons tot wederftandt Van de Spaengnaerden en anderen des Gemeen Lants Viande'n onlancx metten anderen verbonden hebben) nyet willen laeten U Genade by defen feer dienftelicken te verfoecken, dat U. G. gelieue alle middelen te foecken en voornemen, omme hem van de Stadt van Groeninghen te mogen verfeeckercn, alzoe dat die nyet en coeme in handen van den Vyant, maer blyue in de onderdannicheyt van den Eertshertoge ende Generale Staeten, waer toe wy geerne die coften dragen zullen, en U. G. by defen (zoe verre des noot fy) authorifeeren , en in gevalle t felue by den Generale Staeten, daer mede die van Groeninghen hem kennen geunieert te zyn, nyet 'gedaen en worde: ende fal U. G. hier inne de Generaele Staten een grooten dyenft, en éns particulierlick funderlinghe faueur doen, en den Viant fyn eenighe hoop benemen, omme in dat Quartier een inval te doen, en ons ganfelick verlatende dat U G. hier inne doen fal dië neerfticheyt én vliet, die de wichticheyt van de faecken vereifcht, fullen defen befluyten met onfen dienftighe recommendatien in U. G. goede gratie. Welgebooren, Genadighe Heere 1 wy bidden God Almachtich U. G. te willen fpaeren lange weluaerende in voorfpoedige Regimente. Gefchreuen t Utrecht defen. ien February 1579. Aen den Graue van Rennenborg, Gouuerncur fan Vridlant &a. U. G. gantz dienft willighe rrundea  Onuitgegeven Stukken. 233 vrunden, die Gedeputeerde van den Furftendomme van Gelre , Graefffchappen Zutphen, Hollandt , Zeelant, Vtrecht en Ommelanden yetzunds binnen Vtrecht vergadert. Regifler D. ter Staaten Griffie van Zee* f \ ' land folio 61. verfo. p 5 lxl  234 Bundel van L X I. Brief van Graaf Jan van Nasfau, aan de Stad Amersfoort, in antwoord op haare klagten over het vatten haarer afgevaardigden te Utrecht Qwwww). 1579. 1 February. Johan Graeff tho Nasfau Catzenellebogen Stadtholder in 't Furftendomb Gelder und dye Graeffchap Zutphen. Ernvefte, Erfame und Wyfe, Lieve Befundere!. Wy hebben UI. fchryven wal ontfangën, daer in gy ons relaxation uwes Burge; meefters und andere Affgezanten biddet, oft dye oirfaecken hoirer verftrickinge toe weten begeert, om. U daer na te connen richten. Hoewel wy nu alhier buyten onfen Gubernament findt, daer wy noch to gebieden noch to verbieden, oick fonften fo veel te doen hebben, dat wy ons met fremden dingen weinig beladen konnen, und alfo U van Uwen faecken, und wat (wwww) Dat dit (luk één der bylagen geweeft is van het rapport der Heeren Afgevaardigden van Zeeland op de Vergadering van de Unie, biykt uit het opfchrift: exhibitum per de Rycke &P Vosberghen quinto. Martii 1579. jammer is het, dat deeze bylagen meeft alle verloren, of door de vogtigheid der bewaar plaatfe verflikt en on> leesbaar, geworden *yn.  Onuitgegeven Stukken. 235" wat daer in voorgelopen feyn mach , des to weyniger bcrichts te doen weten, fo willen wy U doch ter antwoirdt nicht vcrhalden, dat wy ons niet konnen erhinneren , dat van Uwen Medeburgeren eenige requefte folde overgegeven fyn; maer alleen ongeveerlick twee ofte drye dagen etlicke van Amersforet by ons geweeft zindt, biddende, wy wilden dat genigen, dat van de Heren Printzen ons und Mr. Paulus Buys, vermogen zyner G. Commisfion , toe verrichten bevolen were, int werck ftellen und exequeren, der gentzlickén toeverficht een folches folde tot welvaert der Stadt und der Gemeen Burgerfchap aldaer gereicken und dienlich zyn: als nu Uw© Gedeputeerden terftondt daer op om audientze gebeden , und ten tweedenmael daer om aengefocht, om van 't gene wat hun bevolen geweft relation te doen, wy avers begert, aldiewyl des Heeren Printzen Commisfion niet alleen op ons, maer oock op Mr. Paulus Buys vorfchreven geftelt were, dat zy derwegen een wenig gedult hebben willen, bisher gedachte Mr. Paulus Buys daer by kommen und dye faecke mitaenhoren mochte, foe heeft het fich daer en tusfehen togedragen, dat bemelte Uwe Gedeputeerde van der Burgerfchap alhier aengetaft und verftrickt find werden, daer op wy niet hebben willen onderbeten nae dye oirfaecken to fragen, oick niet alleen om ten mildere und gnadiger cuftodi antholden, maer ooick dye Gedeputeerden van den geünieerden Provintien alhier vergadert zynde, to bidden, datfydaer tusfehen treden, und die faecken 't overglycken onderftaen wollen: als wy oick een goetwillige antwoirt daerop ontfangën hebben 5 wat nu dye eigentlipke oirfaecke zy van zulcke  236 Bundel van zulcke verftricking , connen wy niet grondelick weten; doch hebben wy nu een tyt lang diewyl wy in defen Lande geweeft, manigerley reden van U gehoort, und daer wt foe veel verftanden, dat infunderheyt dye van Utrecht, und fchier alle benabarten, niet ten beften met Uwer Regering to freden findt, und dat, onder anderen, U infunderheyt togemeten und nagefagt wordt, dat Gy U in allen dingen Uwen nabueren widerfettet, und den Refolutions by den Gemeenen Staten genomen nummermeer wilt conform halden : dat Gy oick in geener faecken die U van des Heeren Printzen wegen, als Gouverneur , toegefcbreven und befolen worden gehor geven noch fchuldigen gehoirfaem leiften wolte, maer wal ter contrarien dagelicx allerley fremde bedenckelicke propooften van U nooren laet: dat Gy op zyn G. bevel niet pasfet noch achtet, met meer andere feltfamen und fpottelicke woorden zoe wel van ons als van zyner G., nergens anders to dienende, dan om den gemeenen man in oproer te ftellen: dat Gy oick in den gemeinen contributien U weyr gesig betoont, neffens dem, dat Ghy zonder wettelycke oorfaecke uyt uwer Stadt gebannen hebt eenige knechten in onfe und die Generaele Staeten dien ft e te Venlo leggende ; als Gy oick, tegens die Pacification van Gendt und den Religions vrede, eenen Predikant fchimpelick uytgeleyt hebt; dat oick Uwer etlicke met den Vyant correfpondentie holden follen : to ge'zweygén veele andere bezwaerlicke handelingen, die welcke wy jetzo in der yll niet alle fpecificeren connen, waer deur Ghy oorfaeck gegeven hebt, dat alhier , und faft by allen Uwen nabueren, een gemeen faem und gefchrey van  Onuitgegeven Stukken. 23? yan U gaet, dat Ghy meer den Vyant als des Vaderlants wolvaert toegedaen zyt, und alfo Ghyl zelffs to wachten hebt, dat deefe zaecken U und Uwer Stadt ten leften tot groter beiwaring und confequentie fonder twyffel follen willen gereicken, begeren wy gunftelick und willen U ock trouweiick vermaent hebben, dat Ghy U in den boven verclaerten und andere puncf en voortaen yetwes nabuerlicker erzeiget, und alzo holdet, op dat men in werck und mitter daet fal horen mo^en, dat die voorgaende dingen meer uyt misverflandt als mit opiettelicken bofen genie gefcniet zyn, und hebbed wy fiilckes , diewyle Gy t felve van ons begeert, üyt goeder wolmi eninge niet bergen willen, op dat Ghy weten mogen, wat hier ende op anderen plactfen van U gefacht wordt. Blyft hier mede den Almechtigen bevolen. Datum Utrecht den eerften February Anno 1579. Onder ftondt g.fchreven: U j;oede gunner ende vrundt, ende was onderteeckent: Johan Graf- zu Nasfau Catzenellebogen. Die Superfcriptie was : Den Ernfeften, Eerfamen und Wyfen, unien Lieven Befunderen. Burgermeefters Schepenen ende R;;eden der Stadt Amersfoort. Onder aen defen ftont: Gecollationeert tegens die principaele, en accordeert by my: Onderteeckent. Levinus Botter. txü.  g^S Bundel van L X I I. Brief van Graaf Johan van Nasfau , houdende degedagten der Ingezetenen van eenige Gelderfche Steden over de Nadere Unie , en zyn verzoek om onderftand van de Bondgenooten tegen de aanflagen van den Pyand op Gelderland'. JS79- 7 February." "jfóban Graeff tot Nasfau, Catzenelleboge &ca, ? , I Stadtholder int Furftendom Gelre &a. Eerweerdige, Edele en Erentfefte, Hoochgeleerde, Eerfame en Wyfe , Lieue, Byfcndere en goede Vrunden! Als wy den vierden hujus voor middach, nyet fonder muhe en arbeyt van wegen des bofen weders en wechts, tot Nimwege fint aengecomen, hebben wy die faecken alhier feltfaem ende wonderbaerlyck genouchen,eerftelick foe veel die Union aengaet, beuonden, dat dye Gemeenten hen en weder deur bofe geeften gans qualick geinformeert, en meer daer van, dan daer toe, geraden fynt worden, alfoc dat wy en anderen, die het geern goet faeghen, genouch te doen ge-' hadt, den gemeenen man die ingebeelte valfche opinion en gedachten wederom te benemen; doch hebben fich die van Aernhem gi'Tereges daechs, gans ront unde wel, gerefolueert, verhoopen oocfc alhier tho Nimwegen noch defen dach  'Onuitgegeven Stukken. 239 dach eenen gleichmatfige refolucion tho erlangen, tb- Ingelycken hebben die Steden Zutphen, Doesburcn, Nimwe en en Venlo bilt noch tho verweygert nodruftich garnifoen in tho nemen , mit groot perykel en ghefar haerer felffs en des geheelen Lants, en hebben in fonderheyt die van Venlo , nyet jegenftaende dat dye Vyandt foe nae by hun lecht en daegelicx nyet alleen mehichfuldige waerfchuwin^en van zyne praéticken commen, maer dat men oock zyne ge walt voor oogen fiet, tegen den expresfen fchriftelicken beuel en ordonnantie van de Furftelycke Duerchluchticheyt des Eertshertoge, die welcke hun is getoont worden, den Colonnel Eftourmelles mit zynen Regiment buyten geflooten, waer vuyt wy anders nyet prefumeeren connen, dan dat zy meer den Vyandt als hennen Vaederlandt moeten toegedaen lyn, als wy dan derentwegen allerhande waerfchouwinghe , eh onder anderen een bekentenisfe van een geuangenen Spaengaert, die een cornette ruyters gevoert heeft, gecregen hebben, daer in vermeldet wordt, dat etheke van de Magiftraet tho Venlo by den Prince van Parma en den van Hierges geweeft zyn , en feluigen dye Stadt folden prefenteert hebben met fulcken befcheyt, dat men zy by hoeren Priuilegien onbezwaert en onbedrangt folden blyuen laeten, één ofte twee anderen Steden ierftelick inne nemen, volgens voor Venlo rucken, en eenen dach ofte twee daer voer fchieten, als dan wolden fy aenvangen tho parlementeren, en hoer garnifoen liehtelick induceeren om die Stadt te Veriaeten, en inmiddels meer volex nyetaenne4Ben, dan des fy wel machtich waren. Der  S4o Bundel vari Der oorfaecken haluen hebben wy een betrouwen perfoene in allen Ipoet en diligentie hem ópgefonden, om die Mageftraet te verzetten , fich oock van defe dingen wel te informeeren, en 4 naer beuynden, die fufpecteerde perfoonen aen tho tafteri en tho verftricken, op dat wy volgens, mit zyner Furftelicke Durchluchticheyt des Heeren Prince van Oraingien en U. L. raedt, t genige wat fy verdient hebben anderen Luyden ten exempel en fpiegel voornemen moegen: Wy hebben oock gedachten Colonnel Eftourmelles idtzundt anderwerff met fynen Regiment naer het Ouerquartier gefonden , verhopende by fal nu immer tho Venlo en andere Steden aldaer ingenomen worden. Met die van Nimwegen ftaen wy in handelinghe, en verhoopen,fy fullen ettelicke chrysvolck van den Schotfen en Engelfchen Regimenten innemen, daer jegens hebben wy hun toefeggen en gelouen moeten, dat fy van de famptlicüen Geünieerde Prouincien gewisfchelick folden onderholden worden, alfoe dat die Burgers daer mede nyet folden belaftet noch befwaert zyn. Aldevvyl idt nu den Union eenen bofen naeme en aenfiens maecken folde, wanneer het gelyck aenvancx aender betalinge foude mangelen, beneffens dien dat men fich bedens by den Burgeren en Soldaten allerley onraets beforgen moet, en oick die gantfche Lantfchap lichtelyck in groote bezwaring daer over commen mocht, foe is ons gonftich bidden en begeeren, U. L. willen , vermuech des genomenen afffcheyts, alle neerfticheyt voorweynden, op dat, foe haeft immers moegelyck, een aenfienlicke fomme gelts, t femptden laeckea algereets hier toe ver-  Onuitgegeven Stukken, 24! verordent "zynde j en ettelicke munitie ons toe* gefonden werde moegen. Dan hoe wel wy alhier alle vuyterfte deligentie doen om geit op te brengen, foe cont ghy doch felffs erachten, dattet defen Furftendom nyet moegelyck is fulcken zwaren laft alleen te dragen, aen gemerckt dat die Onderdanen dit gantfche Jaer ouer met den veelveldigen doortochten zéér verarmpt zyn, unde zware laften met de belegeringe voor Deuenter en Ruermundt gedragen , oock derentwegen noch groote excesfive fchulden te betalen, en noch daegelicX allerhandt zware vuytgiften te doen hebben, thoe gezwegen dat op defe ure nyet alleen dye Vyanden uyt Ouerquartyer, maer oock der Generale Staten Crysvolck in defen Quartieren liggende, haeft alle middelen om geit op te brengen, hen wech nemen. Bidden derhaluen nochmaels gans gundelick (xxxx), U7 L. ons foe veel gelts als fy. in der yll op bringen connen, en dan oock eenyghe munitie van puluer en lonten toe dach & nacht toe feynden; foe fulckes gefchiet, fal nyet alleen dit Furftendom in goede richticheyt en ordening gebracht, maer oick die Prouincien van (xxxti) Dit verzoek om geld en krygsbehoeften was nader met veele redenen aangedrongen in eenen brief van Graaf Jan van Nasfau, van dezelve dagteekening als deeze, aan Reinier van Azewyn Heer tot R rakel, onder welken de Graaf met-eigen hand gefchreeven hadt: ,, Monfieur! Ich bitt gantz freuntlich, ihr wollen allen „ eusferften fleifz fürwendten, oir das in aller eill etlich ,, geit moge anher gebracht, hier nachmals gute richtig„ heit gehalten, und alle woche etwas überfc.hikt wer-» „ den, und fonderlich im anfang, nam dimülium faüit „ qui bene ctspity habet, Q  t±% Bundel van van Vtrecht, Hollandt, Zeelandt &a., dewyll» die Frontieren als dan wol verwaert ,zullen fyn, des te meer asfecuriert en verfekert, fonderlich avers der nye gemaakte Union, foe wel by den Vrinden als Vyanden een aenfiens en auctoriteyt gemaeckt werde, alfoe dat andere benabuerte Prouincien des tho eer en lieuer fich daer in begeuen, en dye Vyanden fich daer voor fchricken fullen, ende want wy nyet en twyffelen U. L., als die verftandigen fullen defe en andere circonftantien hereysfehender nootdruft, willen wy ons gansfclick daer op veriaeten, dat U. L. hier in geene verhynderingc noch mangel fult voorvallen laeten. U. L. ,. fampt en byfonder, hier meede den Almechtigen beuelende. Datum Nimmegen 7™ February 1579. Onderftondt gefcreuen: U. L. goede Vrundt, en was onderteyckent Johan Graeff tzu Nasfau. Catzenelleboge. De Superfcriptie was defe: Den Eerweerdigen, Edelen, Erentfeften en Hoochgeleerden, oock Eerfame en. Wyfe, onfen Lieuen en Byfonderen en goede Vrunden, den t'famentlicken Gedeputeerden van de Naerder Geünieerde Prouincien idtzundets binnen Vtrecht refiderende , t fampt en byfonder. Noch was in dele misfiue geflooten een cedule als hyer naer volcht: Den Vyandt Jecht all noch int Ouerquartier en 't Landt van Gulich feer wydt verftroyt, alfoe dat hem noch lichtelicken groot afFbruuck folde te doen fyn , wanneer men eenyge willige Ruyters hadde. Soe veel die Spaengaerts belangt, follen die feluige welgeruft, maer der gansfche reff, een hopen ongeruft bloots unde naeckent volck zyn, zy zynt voor weynich daegen totKesfel taemelick flerek ouer  Onuitgegeven Stukken. 243 ouer die Mafe getogen, en, foemen feyt, der meyning onfe ruyters des oorts leggende aen te» taften; maer findt die feluige deur ons en andere vroech genouch gewaerfchout, dat wy hoepen, fy fullen op hoere faecken goedt acht hebben. Die tyding van ouergeuen des Huysfes Blyenbeeck is, lyeder! waer, unde heeft Marthyn Schenck fulcks felffs gedaen, die welcke oock idr.zunts met ongeveerlick dertich peerden und veertich ofte vyftich fchutten daer op is, idt hebben fich oock die Spaenger naederhandt by dat Huys wel gelogeert, in hopening dewyl idt een vaft Huys is, dat t feluige oock mit overgeving , ofte fonften, in tho crygen en tot hoeren voordeel tho gebruycken. Ut in literis. Regifier D. ter Staaten Griffie van Zee* land. fol. 64 verfo. Q a LXllï  J44 Bundel van L X I I I. Brief van Graaf Jan van Nasfau aan de Bondgenooten te Utrecht, verzoekende onderjiand van geld en krygsbehoeften, zoo tot afbreuk van den Vyand, als tot afrekening met ecnig Schotfch en Éngelfch ■ krygsvolck , welke in Gelderland lagen • en dreigden aan ,t mj,dten te Jlaan. 1579. 8 February. Johan Graeff to.Nasfauw, Catzenelnboge &c Stadtholder des Furftendombs Geldre und Grafffchaft Zutphen &c. Eerweerdige, Edle , Erentfefte , Eerfame en Wyfe, Lieue, Bisoudere en goede Vrunden! naedemael., van wegen des hanen Viandtz, alhier dagelicx zoe veel te doen is, dat ons die faecken alleen te fwaer vallen, ende oick veel affairen verloopen die -. famentlicke Gevnyeerde Prouincien aengaende, daer in wy en die Gelderfchen bedenckens hebben, fonder V. L. voorweeten yetwes te verordenen , infonderheyt diewiel men nyet altoes by der ordening tot Vtrecht by V. L. voorgeflagen blyuen can, maer die bisz wylen naer gelegentheyt des Viantz en der tyt overfchryden moet. Zo hebben wy noodich gevonden, alldewyel doch tot allen zaecken, als geit, prouiandt, mum-  Onuitgegeven Stukken. 24$ munition en anders belangende, gewisfe perfoonen verordent lindt, die welcke alhier meer dienff, doen en beetter geemployeerd konnen werden, dan aldaer tot Vtrecht, V. L. to bidden, dat gedachte, ofte fond: anderen perfoonen, herwaerts mochten gefonden worden, om die dagelicxe voorfallende faecken te helpen verrichten en expediëren, en ons in allen dingen mit goeden raedt en hulp by to ftaen, fo anders t felue nyet bequamelick, ceniger erheffelicker oirfaecken halven, gefchieden kan, begeren wy to weten off wy nyet op gemeene coften andere dergelycke perfoonen daer to folden heitellen en aennemen mogen. Alfoe wy oick gifteren aen V. L. gefchreuen en begeert hebben, dat ons, achtervolgende den genomen affgefcheydet , een aenfienlicke fomme gelts, mitsgaders ettelicke munition toegefchikt werden mochte, en die hoge noot erfordert, dat daerin alle neerfticheyt gedaen werde, bidden en begeren wy nochmaels, V. L. willen daermede foe veel moegelyck ylen, op dat der Vnion (daer aen immer anders nyet mangelt, dan dat fye wel en trouwelick werde effectueert) eenen goeden aenfanck gemaeckt werde, het welck dan foe veel te meer nodich is, de wyle ietzundz van den Heeren Printzen wy fchryuens gecregen hebben, dat wy ons op der Generaele Staten trooft en hulp gantz nyet to uerlaten hebben en by ons felffft middel foecken moeten , hoe dat dye Landen gereddet en den viant wederftant gefchieden moege. Leftelick begeren wy oick, V. L. willen by den Staten van Hollandt helpen beforderen, dat, vermogen ons gegeuener vertrooftinghe, des Grauen van Hohenlo ruitter und Capitein Q 3 Michiel  ft46 Bundel van Mierde] mit zynen peerden, zoe haeft moegelick herwartz gewefen worden . op dat daermede den pas tusfehen Nymegen & Venlo (die welcke ons yetzundcz, ouermits het huys Blienbeeck den viandt ouergegeuen is , bacil benomen wordt) moege gefryet worden , daeraen fal defen Landen een groote dienft gefchieden, en beuelen V. L. hiermit den Almechtigen. Datum Nymegen den achten Februwary Anno LXX1X. Qnderftondt gefchreuen: V. L. goede gonner en vrundt. Johann Graf zu Nasfaw Catzennelnloge. Noch was in dezelue bryef verflootcn t geene als volcht: Wy weten V. L. oick goeder meynongh nyet te verhalden, dat die zaecken mit den (yyyy) Schotten en Engelsfchen fich alfoe aen'fien laeten, als dat men met denfeluen entweder foe wel hoeres achterftandtz, als oick des toecompftigen onderhalts haluen , foe lange zy defen Gevnieerde Prouincien dienen werden, fall inlaeten, ofte verwachten OW) De Schottenen Engelfchen hier gemeld, waren, volgens 't verhaal van Boj XIII. B. bl. 35 (91 ) den 15 January met de vorft over de Lek gekomen, en hadden zig door een gedeelte van Gelderland en het Sticht ten Platten Lande verfpreidt. Ik vermoede, dat zy behoorden tot het volk van Hortog Joan Cafimir, wiens leger, terwyl hy zig in Engeland ophieldt, na 't pleegen van grooten overlaft verloopen is. Een treffend fchildery van de wanorden onder het Staatfch krygsvolk, door gebrek van betaaling en flappe krygstugt, vindt men by Reid. 2. B bl 42, daar hy ook verhaalt, dat Graaf Jan veel moeite deedt om de foldaaten in de Steden te leg- "gen, en derzei ver foldy door het omliggende Land te doen betaalen, waar door de Steden verzekerd en de Landman verligt zouden worden; doch de fchrik voorde ' balddaadigheid van 't Krygsvolk deedt dit ontwerp agterblyven.  Onuitgegeven Stukken, 247 wachten moeten, dat zy op ten Platten Landen hoeres gefallens, die arme huysluyden in den grondt verderuen en vuytteeren, ofte meri fal fie met gew;dt daer vuytflaen, ofte ten weynichften, wanneer zy alles opgegeten hebben , mit grooten fchimp en naedeel der Generaliteyt en defer Lande moeten vertrecken laeten, die wyle nu die andere wege. onfers erachtens feer bedenckelich, en nyet fonder grote gefacr find, aengeüen, dat nyet alleyn gantz bezwaerlyck is, dat men die Platten Lande alfoe folde bederuen laetten, maer dat het oick by anderen Nationen en kriegsluyden een feltzame aenfiens en boofen namen maken worde, wanneer zy alfoe met gewelt, honger en kommer follen buyten Landtz gedreuenen zoequalick recompenfeert werden; te gefwygen, dat defes den Viandt een groote freude maecken , en hem des te meer in dye Landen locken en brengen worde; fo willen wy V. L. te bedencken herinftellen, off het nyet raetzaem en beter zyn zolde, dat men zich folgende geftalt met hun ingelaten hedde, nementlicb dat fie fich defen Landen ten beften den tyt lanck wolden gebruyeken laeten, het waere in garnifoen ofte funften, dat men als dan by der .Furftelicke Durchtluchticheyt en der Generaliteyt daer aen zyn wolde, dat zy ter maent folden betaelt ofte met Leeninge verfien en haeres, achterftandts nae behoiren verfekert worden, ofte foe vern hier in fuymenisfe voorfallen foll, dat wy hunluyden als dan entweder leeninge, ofte ten weynichften notturftige proviandt, wolden verfcaffen, en van den gelde, (wat defe naerder Gevnieerde Prouincien tot betalong des gehelen legers noch fullen opbrengen moeten) bemelten Engelfchen en Q 4 Schot-  248 Bundel van Schotten., eher dan men yetwes daer ven geue, hoire quotam betalen laeten, de diefelue funft waermen kondte ofte mochte, ten beften beforderen; wat nu U. L. goede meyninge disfals fy , begeren wy , dat fie ons eerftdaechs willen verftendigen. Datum ut in literis. Onderteyckent. Johan Gr aff zu Nasfau, Catzennelboge. D'oplchrift was defe: Den Eerweerdigen, Edelen, Erentfeften, Hoochgelecrden, Eerfaemen en Wyfen, onfen Lieuen, Befonderen en goeden Vrunden, den Gedeputeerden van den Naerder Gevnieerde Prouincien , ietzundts tot Vtrecht refiderende. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland, folio 60. LXIV.  Onuitgegeven Stukken. 2,49 L X I V. Brief van (zzzz) één der Gedeputeerden van Zeeland te Utrecht zynde aan zyne medegedeputeerden in Holland, raakende dm mderftand door die van de Nadere Unie aan Gelderland te doen: het gefchil met de Stad Amersfoort, over haare weigering van in de Unie te komen , en de onderhandeling met den Graave van Kui-* lenburg. 1579. 16 February. Eerfaeme, Wyfe, Difcreete, zeer Voerfiennige Heeren! Naer jonftige gebiedenisfe dyent defen alleenlycken, omme Uwer Edele te adueiteren, dat jck hope dezeluer vuyt alle mynne voorgaende, mitsgaders t gundt hier beneffens aen die Staeten van Hollant gaet, verftaen fullen heb"- ben, P'Czzzz) De Schryver deezes briefs is Mr. Nfcolaas Blancx, Gecommitteerden Raad van Zeeland wegers de Stad Goes, en zoon van den beroemden Dyfgraaf jan Adriaanfz. Blancx, immers dat hy. na het vertrek zyner medeafg"vaardigden, alléén te Utrecht gebleevcn is, Ulykt u]t N'. J-XVUI.  a5<* Bundel van ben, hoe noodich dat fy, metten eerften onfe belofte ten fecourfe van Gelderlant ipfo faiïo te prefteren, waerop ick alhier voorder nyet en fal infifteren, my tot myn voorgaende, en 't gundt hier by gevoucht is, dien aengaende refererende , verhopende dat Uwer E. aireede zullen met dye van Hollandt aldaer geliquideert hebben, wat fomme die van Zeelant in defe XXm. guldens zullen hebben op te bringen, immer onder conditie van die queftie van de quotifatie nyet te prejudiceeren, en dat Uwer E. ten minften Adriaen de boede aen myn Heeren die Staten van Zeelandt aireede affgeveerdicht zullen hebben, nyet twyffelende oick, oft Uwer E. zullen die zelfde Heeren Staeten veraduerteert hebben, dat derzeluer eerftdaechs alhier eenen zullen opvecrdigen en committeren, omme met die gheene die van d'andere Prouincien gedeputeert zyn oft gedeputeert zullen werden in voer vallende' en daegelycxfche occurrentien der Vnie betreffende , te befpingneeren, en metten hunnen refpectdue goede correfpondentie te houden, zoo dat behoirt, t welck, indyent oick alnoch nyet gefcyet en zoude zyn, ZOo bidde ick Uwer Ed., t zelffde terftondt te beftellen, dat geëifeclueert mach werden ; want ick nyet langer my van huys en mach , vuyt zaecken van myn eygen en particuliere affairen abfenteeren, en oick dat myn zaecke nyet en is, om op fulcke zaecken als hyer daegelicx voor hooft comen zullen, meelt fmaeckende ftuck van der oerloge , daer van ick gheene experientie en hebbe ter weerelt, te difcourreren oft refolueren, en daeromme noedich h datter iemandt vuyt Zeelant hem des beter veiv ftaende eerftdaechs ouergefonden worde. Ick  Onuitgegeven Stukken. aji Ick en hebbe den tyt nyet gehadt, onime dubbelde copien te lichten van de misfiuen van zyn Genade op gifteren ontfangën , dus zal Uwer E. aldaer gelieuen van onder De Rechtere daer van copien te nemen, ten eynde oick die Staeten van Zeelant van alles t gundt hier voorvalt, veraduerteert werden en kennisfe moegen hebben. Ick zeynde Uwer E. hier beneffens t gundt aen Aert Diericxfen van Leyden, Burgermeefter alhier (die op gifteren naer noene naer zyne Exccllencie vertrocken is) Inftruclie bygevoucht is, ten eynde t zelue by zyn voorgaende poinóten van Inftructie geaddeert mach werden. Beroerende die publicatie van interdictie van commercye en traffycke dyen van Amersfoort alhier gedaen op eergifteren, en can ick Uwer £d. nyet verfwygen, dat ick die zelffde zeer geertje gefien hadde, dat dye voer den tyt van drye daegen noch vuytgeftelt en gediffereert zoude hebben geworden, en datmen hen andermael op haere refcriptye ouergefonden zoude hebben t gundt by myn Heere den Canonnick Boogaert gcconcipieert, hier meede gaende, omme daer opgefien hunne antwoorde , geprocedeert te werden, zoo men naer redene en tot verfekertheyt van defer en andere annexe Gevnieerde Prouincien, zouden beuinden te behoiren. Dis van Vtrecht infifteerdenzeer, omme nyet alleene interdictie Commeatits te doen; maer oick, dat men die van Amersfoert de fatto Vianden zoude hebben gedeclareert, 't welck (onder correctie ) nyet geraeden en dochte , alzoe alhyer voor handen gheen knechten en waeren, omme dye pasfaige ende vuytganck en toeganck tot die van Amersfoort te beletten. Ick gelooue, dat die van  45^ Bundel van van Vtrecht, omme te hebben eenige veindeJen vuyt de Needer quarthiere van Hollandt, aen dye Staten van Hollant gefcreuen hebben, dewelcke zy wel zouden begeeren, dat men die te fcheepe die Eem op zoude brengen, ende dat zy luyden veraduerteert zynde van den tyt dat die zelffde vendelen hen omtrent Amersfoort zouden vinden, hen daerjegens in ge- taele oick aldaer fouden laeten vinden, van al t welcke ick my refereerde aan t fcryuen van den Secretaris Lamzvveerde, op gifteren morgen van hier aen zyn Genade en dye van Hollant gefonden. Tot Arnhem is defer daegen een (aaaaa) garbeille geweeft ten aenfiene dat eenige Scotten hen vervoordert hadden, bouen den nomber hun geconfenteert, hun binnen de Stadt begeuen hadden > en zynder eenige dootgebleuen dan t getal van dyen en is nyet groot. Mr. Floris Tin heeft by de (bbbb'b) Graue van (oaaca) Lees Grabaille, een oud Franfch woord, ot* loop, fchielyke wanorde beteekenende, waar voor me'n in den laagen ftyl ook wel zegt Grabuge, van denzei ven oorfprong als het Duitfch woord grabbel, en in de labiel fmyten. Qbbbbb) Florens van Pallandt, Graaf van Cuilenburg, heeft, na eenige onderhandelingen.de Unie van Utrecht' in zekere betrekking, aangenomen; doch ia welke, 'is my nog niet gebleeken: misfchien vindt men hier 'van iets naders in de Stukken door den Heer Profesfor Bondam uit te geeven. De Staaten van Holland en Zeeland fchreeven den 8 April 1579. aan hunne Gedeputeerden te Utrecht : „ Wy verheugen ons zonderling „ dat de Graaf van Culenborch de Unie, immers in „ eenige quaüteit, heeft geadvoueert; want als den „ heere daerom te lyden zal hebben, de graave en zal w niet v  Onuitgegeven Stukken. »Si Van Culënbu ch geweeft, en Van zynder wedervaeren en twyffele ick nyet, oft hy fal beneffens defen in de Staeten van Hollant veraduerteert hebben, denzeluen is op gifteren belaft té cóncipieeren die antwoerde diemen zyn Genade op derzeluer fcryuen op gifteren ontfangën, geuen zal, die welcke naer dye gelefen zal zyn, ick daer van copie nemen zal, en Uwer E. de zelue eerftdaechs ouerfcbicken. Wy en vernemen van de Gelderfche voorder nyet, dan by ons voorgaende Uwer E. the gefcreuen is, daer en is nyemant van hunnen wegen, noch oick vuyt Ouerysfel ofte Vrieflant, gecommen, daer van wy ons nyet genouch en konnen verwonderen , en noch meer zouden, ten waere die ongeftaedicheyt ende ongetempertheyt des weeders ons eenichfins contentement gaue, en den reifende man excufeerde. Uwer E. zullen die handt gelieuen te houden, dat Mr. Pauwels Buys eerftdaechs by zyn Genade gefonden werde, oft by zoe verre zyn E. naer zyn Excellencie affgeveerdicht zoude werden, datter in alfulcken gevalle iemandt anders neffens zyn genade georddonneert werde , mitsgaders oock , dat ofte Reynier Cant, oft iemanden anders, dyent dye van Hollant goetduncken en belieue, gecommitteert werde, naer Refolütie alhier en prefentie van Uwer E. genomen. Dit is 't gundt ick Uwer E. by defen, bouen t gundt ick aen die Staeten van Hollandt hier beneffens gefcreuen hebbe, midts die cortheyts des „ niet vrygaan. " Regijler C. folio 58 verfo. Dus fchynt ny die aanneeming gedaan te hebben wegens één zyner heerlykjieden.  254 Bundel van destydts, hebbe connen veraduerteren. Hier mede. Eerfaeme, Wyfe, Difcrete zeer Voorziennige Heeren, zal ick den Heere Almachtich bidden, derzeluer Uwer E. in lange zaelige en voorfpoedige gefontheyt te willen gefpaeren. Met zeer frooten haeft, defen morgenftondt den XVJen ebrnary 1579. binnen Vtrecht. LXV.  Onuitgegeven Stukken. a$S L X V. Brief van de Gedeputeerden der Geünieerde Provintien aan de Staaten van Holland, over den toeftand der zaaken in Gelderland , en van het krygsvolk aldaar liggende. 1579. 16 February. Ï?dle, Frome, Erentfefte, Eerfame, Wyfe, \j Difcrete Heeren. Alzoe V. Edele defen voirleden dagen deur Mr. Nicolaes Blancx V. E. Gedeputeerden alhier aengefcreuen , en by Copie ouergefonden es dye gelegentheyt van de Landen van Gelre, foe fullen wy daer van geen breeder verhaele doen; maer fall defen alleen dienen, om V. E. te aduerteeren, dat wy gifleren twee misfiuen van Graue Johan van Nasfauw &c. ontfangën hebben, d'eene van den XJen en d'ander van den XlIJen defer, daer van copie met defen gaet, tot den inhouden van den welcken wy ons gedragen om cortheyts wille, en zoe t principaellle es, dat zyn Genade, vermidts die handelinge met de Schotfen, voor yerft begeert hem een merckelycke fomme van penningen by gefet te worden, hebben nyet willen laeten V.E. zeer dienftelick te vermaenen, alle mogelicken vliet voor te willen wenden, om met yerilen fulcx herwaerts te fchicken, want die van Vtrecht haerluyder thyen duyfent guldens, foe in geit als laecken, all naer Nymmegen gefchickt hebben, ende zoe laetsmael by V. E. Gedeputeerde met den anderen, die al- hier  256 Bundel van hier prefent waeren, gerefolueert was, dat men den voorfz. Graue t fynder affiftentie by fchicken zoude , onder anderen , Mr. Pauwels Buys, Adüocaet van t Landt van Hollandt, en dat zyn Genade nu andermael daeromme fchryft, dat wy oick t felue geheel noodich beuinden, foe om reden by zyn Genaden aengetogen in de Jaetfte misfiue, als om dye cleyne experiencie, die wy laeten duncken, dat die van den Lande van Gelre , die zyn Genade voer crychsraet bygevoucht fyn, van t beleyt van deferoirloge hebben: oick dient wel goede toeficht gedragen te zyn, dat die penningen die zyn Genade toegefchickt worden , dat men op de Gelderfche alleen nyet en behoort te laeten ftaen. Sal oick van noode zyn, om op de zaecke dagelicx voorvallende alhier te rypelicker te moegen aduyfcren, dat oick yemandt vuyt het Collegie van die van Hollant alhier, ten minften by prouifie, gefchict. worde, en dat V. E. ons met die felue öuer fchryuen , wes hemluyden dunckt, dat men met dye Schotfche foldaten behoirt te doen, te weten, oft men die in dienft holden fal, volgende 't gene zyn Genade met hemluyden geaccordeert heeft, ofte nyet. Wy hebben aen zyne Genade gefcreuen, yerft belangende die penningen, dat wy dye ghene, dye voor yeder maent beraempt waeren ten tyde zyn Genade alhyer was, nyet en fouden weeten op te brengen , foe verre dye Middelen Generael ouer de Gevnieerde Prouincien geaduifeert met den eerften nyet in werck geftelt worden, en dat zyn Genade daeromme met den eerften aen dyè Quartyeren en Steeden van den Lande van Gelre zoude willen aenhouden, dat zy hen in de Vnie begeuen, en die voorfz. Middelen inwilligen fouden,  Onuitgegeven Stukken. 257 fouden, off dat anders te beforgen foude wefen , dat dye Gemeente van d'andere Prouincien hem' oick onwiilich foude maecken, die voorfz. Middelen te laten collecteren, emmers dat zy zulcx fonder zw.'richeyt nyet en fouden toelaetèm Wy fchryuen oick aen zyn Genade, dat hy van dye van Ouerysfel eenich fccours behoirtte verfoccken, derwylen die van de Landen van Gelre & V. E. hemluyden voor Deuenter en Campen merckelick byflandt gedaen hebben. Ende zoe veel de Schotten aengaet (hoewel wy zedert den XI£n verftaen hebben vuyt brieuen van den Secretaris van Graeff Johan, dat die foldaten t accordt by haerluyder Capiteynen gemaecf: nyet aennemen wilden, ten fy men hemluyden promptelyck betaele drye maenden foldic) foe duncr. ons, dat nyet wel geraeden es alfulcke zwaere leeninge te geuen , fonder voorgaende monftringe te doen, infunderheyt zoe wy genouch geadtuerteert zyn , dat zy in als geen XVi. hooffden fterek zyn, en datmen daeromme in anderen weegen met hemluyden foude behoiren te handelen, doch gedragen ons defen aengaende tot V. E. aduife, te meer dat wy nyet en weeten , hoe V. E. gerefblueert zyn te doen met dye foldaten, dye V. E. in Brabant hebben. V. E. fal mede gelieuen die prouifie van t poeder herwarts ofte op den Landen van Gelre te fchicken, foe haeil des moegelyck es, op dat dye Geldersfche in den aenuanck van d'Vnie geen reden hebben ouer ons te clagen. Edle, Frome, Erentfefte, Eerfaeme, Wyfe, Difcrete Heeren! Wy bidden Godt Almechtich V. E. te fparen lange weluarende in voerfpoedigen regieringe. Gefcreuen t Utrecht l\ onder  25-8 Bundel van onder t fignet des Vicedombdekens, t welck wy voor defen tyt gebruycken den XVJen February 1579. Uwe Edele goede Vrunden, dye Gedeputeerde der Bontgenooten yetzundes binnen Vtrecht vergaedert. Regifter D. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland folio 74. LXVI.  Onuitgegeven Stukken, 259 L X V I. Publicatie van wegens de Gecom ' mitteerde Raeden van Zeeland gedaan, waar by die van Biervliet, als ftaende en begrepen onder dië van Zeelandt, gelaji worden de impoften te betalen op den voet van de Unie tusfehen ' Hoïlandt en Zeelandt (ccccc). 1579. 23 February. I'^ie Gecommitteerde Raeden van den Staten des Lands egde Graeffelicheyt van Zeelandt committeren en authoriferen Hans Gaft, heur- {ccccc') Het oogmerk deezer afkondiging Is tweeledig: eerft om die van Biervliet te waarfchouwen, dat hoewel by de Unie van Utrecht zekere Generaale Middelen uib naam der Bondgenooten opgefteld waren, men evenwel niet ophouden zoude in de Stad en Eiland van Biervliet te? blyven heffen de Gemeene Middelen die aldaar reeds loop hadden volgens de Unie tusfehen Holland en Zeeland. en ten anderen, om dezelve fcherpelyk te verbieden, aan. niemand buiten de Staaten van Zeeland, eenige impoften te 'betaalen, niet tegenltaande anderen (waarfchynlyk d» Staaten van de Generaale Unie, of de Staaten van Vlaanderen op den voet van de Generaale Unie) onlang geleden, aldaar verpagting van impoften gedaan hadden. Uit is klaar *, maar dit ftuk geeft aanleiding tot het maakea eener aanmerking van meeder belang. Het is bekend, dat de Steden en Landen van Axel,' Neufen en Biervliet, met de Sterkten Lillo en Liefkenshoek behooren tct het zoogenaamde Committimus van da Staaten van Zeeland, of hunne Gecommitteerde Raaden; R a  2ÓO Bundel van heurliedcr bode, omme hem te tranfporteren tot in den Eylande yan Biervliet, ende aldaer te doene de Publicatie hier naer volghende: Vermogens de Pacificatie van Gend in t VJe articule, werdt van weghen de Staten des Lands ende dat is: dat dezelve aldaar verfcheiden middelen, en impoften heffen, de inkomften uit de Domeinen ontvangen, daar van ter Rekenkamer van Zeeland doen verrekenen, en in veele andere opzigtenhet beftuur hebben, hoewel deeze ftreeken ongetwyfeld onder de Opptermagt van het Bondgenootfchap behooren. Dit beftuur van Zeeland is voor deezen dikwyls een twiflappel geweeft tusfehen die Provintie en haare Bondgenooten, en misfehien is het gefchil van wederzyden op onzekere gronden bepleit. Gemeenlyk werdt tot een grondflag gelegd zekere Acte van den 13 Auguftus 1588. gegeéven door den Raad van Staaten, welke toen uit naam 'van de gezaamentlyke •Bondgenooten de Generaale Regeering in handen hadt. .Deeze aéte, doorgaans de aÜe van Committimus genoemd , zegt. ,, Alzoo er dagelyks veele gefchillen vallen in de „ Quartieren van Vlaanderen, ten gebiede van den Raad „ ftaande, ter zaake van Dykagie, Politie, Gemeene „ Middelen, Domeinen &c, en dat by gebreke van be,, hoorlyk beleid of resfort, of dat de luiden onkundig ,, zyn aan wien zy zig moeten addresfeeren, zoo wel de „ Gemeene Zaake als particuliere perfoonen klagtig bly„ ven, De Raad van Staate daarom tot dienft van den „ Lande en gerief der Ingezetenen, tot het beleid en ,', directie der Gemeene Middelen , Domeinen &a. en „ tot de decifie van de gefchillen over dezelve, als mede over de Dykagie en Politie vallende, committeert en auftorifeert, by provifie en tot wederzeggen , de „ Gecommitteerde Raaden van de Staaten van Zeeland , om by hen daar in gedaan te worden , zoo „ zy naar regte en uitwyzen der Ordonnantiën en ,, Inllructien , in goede confeientie zullen bevinden „ te' hooren ,' behoudens hooger beroep aan den Raad „ van Staate, indien iemand zig by appoinétement „ van de Gecommitteerde Raaden mogt bezwaard vin„ den, en dat de ontvangers der Gemeene Middelen, » De-  Onuitgegeven Stukken. ao"i~ ende Graeffelicheyt van Zeelandt, daermede geduerende de voorleden troublen , de Stadt ende Eylandt van Biervliet, altyts gehouden heeft ende geasfocieert is geweest, vercondicht en gepubliceert, dat in den feluen Eylande, van nu Domeinen en geannoteerde goederen door den Raad „ van Staate zullen gefteld worden. " Zekerlyk, zoo het regt van de Staaten van Zeeland, om de Gemeene Middelen en andere laden in dieQuartieren tenvoordeele hunner Provintie te heffen, geen' anderen grond hadt dan deeze a&e, mag men zeggen, dat het zeer wankelbaar geHaan heeft •, maar men moet den oorfprong van dit regt veel hooger zoeken, en de Publicatie van Gecommitteerde Raaden alhier uttgegeeven levert daar van het bewys. In het begin van den oorlog tegen de Spaanfche Regeering weet men, dat Bommel en Buren zig als Bondgenooten aan de zyde van Holland gevoegd, en de gemeene laften hebben helpen draagen: op denzelven voet fchynt zig de Stad en Eiland van Biervliet aan de zyde van Zeeland gevoegd te hebben, en Axel was in het jaar 1574. door de Vlisfingers vermeefterd, zoo dat de Gemeene Middelen , by de Unie tusfehen Holland en Zeeland over die Provintien en haare geasfocieerde Landfchappen ingewilligd, ook loop gehadt hebben in die Quartieren van Vlaanderen: nu was by het fesde artykel der Gendfche Vrede befproken : „ dat de Prins van Oran, ge zoude blyven Stadhouder van Holland . Zeeland, ,, Bommel en andere geasfocieerde plaatfen, om aldaar te „ gebieden met dezelve Officieren en Magiftraaten, zon„ der eenige verandering." Na de Unie van Utrecht is Bommel met de Bommelerwaird, Beeft en Renoy weder met Gelderland gevoegd, maar de Vlaamfche ftreeken , aan de zyde van Zeeland gelegen , hebben zig nooit met Vlaanderen vereenigd , en vervolgens zyn op denzelven voet alle de veroverde plaatfen in Vlaanderen onder het beftuur van Zeeland gebragt, tot dat ze weder in handen der Spaanfchen vervielen, waar na fommige, by de herovering, onder de beheering van den Raad van Staate gefteld zyn, en met rede, dewyl ze die R % faetrek-  }6z Bundel van nu voortaen, zullen betaelt en ontfanghen werelden de Generale Middelen en impoften, gelyck al die in den Lande van Hollandt ende Zeelandt cours ende ganck hebben, ende achtervolghende de gedructe ordonnantie daer van wefen- betrekking tot Zeeland niet hadden, als Axel, Neufen en Biervliet. Een oplettend leezer zal welligt vraagen : indien de Provintie van Zeeland haar regt uit deezen grond moet afleiden, wat beduidt dan de aüe van Committimus, of waar toe was dezelve noodig? Ik antwoorde , dat deeze acte geen betrekking ter waereld heeft op het heffen der inkomften uit de Vlaamfche Quartieren ten voordeele van Zeeland; maar alleen op het houden van ordre in de invordering der middelen, op het beflisfen der gefchillen daar over vallende, en pp het beftuur der zaaken van Politie en Dykagie, terwyl de Staaten van Zeeland altoos , vóór en na die adte, de voordeden uit die Quart'eren getrokken hebben; maar dat de acte egter in dien tyd noodig was, blykt uit het volgende. Toen Neufen in het jaar 1583 door den Graave van Hohenlo ingenomen was , gaf de Prins van Orange Commisfie aan Joos van Leene, als Bailliu Dykgraaf, en O itvanger, mits dat hy gehouden zy eed te doen in handen der Gecommitteerde Raaden van Zeeland, welken eed hy gedaan heeft, en na den dood van Prins Willem heeft hy ook zyne rekening aan de Gecommitteerde Raaden overgebragt, gelyk op die rekening (laat aangeteekend, door mandelingen laft van zyn Excellentie van Nasfau en den Raad van Staate. Z. Deduüie van het regt van Zeel. in de Quart. van Vlaanderen, van denjaare 1656 Den 13 Maart 1584 gaven de Staaten van Zeeland InItruétie aan Adriaan Stiltman als ontvanger te Neufen , h-'in gelaftende: „ te Collecteeren eh ontvangen allezul» ke impoften als op wynen, bieren &a. aldaar opgefteld fi en nog op te ftellen van alle die penningen te l, houden góede rekening, om dezelve aldaar gediftribueerd „ te worden ter onzer Ordonnantie, naar dat bevonden zal 3, Worden te behooren. " Z, Regifter yan Jnftr. en Com- ,. mit"  Onuitgegeven Stukken. %6% wefende, ende dat in handen van Gaspar Bauensfe de Pau, den welcken de voornoemde Staten tot collectatie ende ontfanghe van dyen binnen de voorfz. Stede ende Eylande gecommitteert hebben en committeren by defen, by prouifie „ misjïen ter Staaten Griffie van Zeeland folio 6z verfo, De verantwoording van de inkomften uit de Quartieren van Vlaanderen is op die wyze in Zeeland gedaan tot de komft van Leicefter: toen kwam 'er een andere form in het opbrengen der laften, en de Provintien, waar onder met naarne Holland en Zeeland, (lelden den Graaf, als Algemeenen Landvoogd, in handen de Middelen en lm? poften by haar loop hebbende, om die door hem te doen lefiuuren en ontvangen. Z. Boa. XXI. B bl. 691. ( 13) , en uit kragte van die overgifte ftelde Leicefter tot Ontvanger over de Quartieren van dit Zeeuwfch Vlaanderen eenen Jaques Soy, welke ook zyn eerfte rekening aan den Raad van Staate heeft gedaan •, maar na 't vertrek van den Graaf veranderden de zaaken fchielyk, en do Provintien hernamen den ontvang en het beftuur over de Middelen en Impoften als te vooren, ook Helden die van Zeeland zig ftraks wederom in het bezit van het beftuur en genot derzelve in de Quartieren van Vlaanderen, en hier over werdt hun geen gefchil gemaakt; maar de wyl Prins Willem de Commisfie van de Ontvangers bepaald hadt met den laft van te verrekenen in Zeeland, Mauritz en de Raad van Staate het zelve mondeling belaft hadden •, maar Leicefter wederom ingetrokken, waren de luiden in de onzekerheid, waar zy zig moeiten vervoegen , en om deze rede (gelyk de acte het uitdrukt) magtigt de Raad van Staaten de Gecommitteerde Raaden van Zeeland, als naafl gezeten zynde, om daarin te doen als naar behooren. De eenige verandering, die ik denk, dat federt den tyd van Leicefter daar in voorgevallen is, kan weezen , dat de impoften in de Quartieren van Vlaanderen volgens de Generaliteits ordonnantiën geheeven worden , daar ze te vooren volgens de Gemeene Ordonnantiën van de Staaten van Holland en Zeeland ontvangen waren. R 4  Ï64 Bundel van prouifie ende tot expireren van de jegenwoordighe loopende maent van Maerte, dat als dan de voorfz. Generale middelen ende impoften aldaer fullen moghen verpacht werdden, gelyck ende t famen als in de voorfz. Landen van Hollandt ende Zeelandt, ofte die collectatie van dyen gecontinueert. Ordonnerende midtsdyen eenen yegelicken binnen de voorfz. Stede en Eylande van Biervliet, de voorfz. Generale Middelen en impoften te betalen in handen van den voornoemden Gaspar de Pau , op peynen in de voorfz. gedruóte Ordonnantie begrepen , met interdictie ende verbot van te betalen eenige impoften ofte excyfen, dieonlancx leden anlere hen vervordert hebben aldaer te verpachtene ofte doen collecteren , op peyne van ander werff de felue te betalen op den voorfz. voet van Hollandt ende Zeelandt. Ontllaende ende quyctende de voornoemde van Biervliet van de voorfz. andere impoften ofte excyfen, als alleenelick in dat gezach als noch ftaende ende begrepen zynde onder die van Zeelandt, achtervolghende t voorfz. VJe. articule van de Pacificatie. Beuelende daeromme eenen yegelicken hen daer naer te reguleren. Aldus gedaen in t Hoff van den Staten des Landts en Graeffelicheyt van Zeelandt tot Middelburg op den XXJJJen dach van Februario 15/0, onder den zegel ter faecke van de voornoemde Staten. C. Ta y m o n. Regifter C. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland folio 50 verfo. 1 LX VII.  Onuitgegeven Stukken. a6"s L X V I I. ExtraEt uit een brief door de Heeren Staaten van Zeeland gefchreeyen aan de Gedeputeerden te Utrecht, raakende het aannemen ' van Graaf Johan van Nasfau tot Directeur van de nieuwe Unie, en het gevoelen der Stad Middelburg aangaande de Unie. 1579. 25 February. Ï? erfame , Hoocbgeleerde en zeer Byzunli dere! Opt aenvaerden van de Genade van Graeff Jan van Nasfau, nyet alleene voor Stadthoudere maer oock als Directeur defer Unie, zoo vinden wy goet zyne Genade te aenvaerden alleenlick als Directeur van de Nyeuwe Unie, onder t belieuen van fyne Princelycke Excellentie, met fulcken inftruótie als men gefamenderhandt fal connen diesaengaende ouer een draghen, waar van fyne Excellentie, met aduyfe van de Staten van Hollandt, dient eerftdaechs veraduerteert te wefen. Wy en connen nyet laeten fommighe van U lieden in t particulier te verwittighen (d'welck ghylieden daerom fult fecretelick en difcretelick handelen ) dat die van Middelburch hebben alhier gepoocht Qddddd) te (ddddd) De rede van dit gedrag der Stad Middelburg kan men zien uit de Stukken alhier uitgegeeven N\ XXILVll M XXXFIII. R 5  LX VIII. 266 Bundel van te fcheyden vuyt defer Unie , en fuftineren daerinne nyet te willen commen , daer vuyt hier veele hooghè propooften gerefen fyn, en is by ons geremonftreert en gefuftineert, dat zylieden in der Unie fyn , hebbende daerom tegens hun geprotefteert van alle inconuenienten, fchandaelen , injuricn , reprochen ende quaden exemplen, midtsgaders van allen fchaden, coften & intereften die daer vuyt fullen moghen fpruyten, ende vinden goet, dat ghylieden 't felue aengeeft den Staten van Hollandt, om neffens UIieder met hunne intercesfie by zyne Excellentie hierinne verfien te wordden als naer behooren, reprefenterende die inconuenienten die daer vuyt fullen moghen ryfen. Wy begheren dat ghyluyden Int Collegie van de Nyeuvve Unie wilt ernftelick aenhouden, dat Tholen en Vlisfyngen vuyte middelen defer Unie mach wordden gefortifficeert naer t befpreck der feluer, &3. Eerfame &c. vuvt Middelburg den XXVen February 1579. CL Raels. Regifter C. ter Staaten Griffie van Zeeland, fol. 45. verfo.  Onuitgegeven Stukken. 267 L X V I I I. Rapport der Zeeuwfche Gedeputeerden aan de Heeren Staaten ge* daan, aangaande hunnen laft tot het fluiten der Unie» 1579) 5 Maart. Verbael by vorme van Rapporte van Mrs- Pieter de Rycke ende Caspar van Vosberghen , op de (eeeee) inftruótie hunlieden ende andere gegeuen den Xe!* January r 579, ouergebrocht by de voorfz. de Rycke en Vosberghen den Ven Martii 1579. Van Zeelandt gefcheyden fynde den derthierHen January leftleden met Inftruftie van Myne Heeren, fyn gearriueert binnen den Hacghe , nyet fonder groot peryckel , den XVen van Januario A°. XVc LXXIX, alwaer wy ierft met onfe ordinarife Gedeputeerde communiceert hebbende , by de Staten van Hollandt ons hebben laeten vinden , en de behoorlicke en gewoonlicke recommandatie met onfchult van dat wy tot Haerlem nyet geweeft en fyn, aan defelue gedaen hebbende , fyn van daer gereyft naer Vuytrecht, daer wy gearriueert zyn den XlXen derzeluer maendt. Alwaer Z. deeze Inftruftiegedeeltelyk albier'it'>,XXXfrt.  268 Bundel van Alwaer tusfehen de Ridderfchappen van 't Furftendom Gelre en Gracffchappe Zutphen, de Graeffchappen en Landen van Hollandt, Zeelandt, Vuytrecbt, de Vriesfche Ommelanden , en die van Gendt, zeeckcre Naerdere Unie, als Myne Heeren Copie is ouergefonJen en alhier noodeloos verhaelt, is aengegaen om des noodts wille &a, nyet jegendaende die van Vriefiandt, Ouerysfel, Lyngen , Drenthe &*. nyet gecompareert en.waren, daer van Myne Heeren de oorfaecken vuyt de misfyuen en (fffff) llucken hier ouergeleuert ende gecotteert B, ter goeder moeyten fullen moghen mereken, dan hebbe de principale vuytgefocht en gecotteert t faemen y. Ende alzoo tot directie derfeluer Unie eenige penningen, om de aenftaende Vyandt te keren, moeiten gereet gevonden wordden , ende dat daer. toe oock Ontfanghcrs ende andersfins Adminiftrateurs by prouifie moeften geftelt worden, en daertoe eenighe middelen geraempt, om de voorfz. penningen daer vuyt weder te rembourferen, en andere dagelicxe laften derfeluer te vervullen , hebben de Gedeputeerde oock nyet connen laeten, beneffens de andere, int furnieren van drie duyzent Caroli guldens te confenteren, die eerftsdacchs mede ouergefonden dienen , alfoo d'andere aireede gefurnieert hebben. Wat voirder de denominatie van den Ontfanghers en andere Adminiftrateurs oft Beleyders aengaet, midtsgaeders dat meer op die felffde (fffff) Jammer is het, dat de meefte dier (tukken in he» ongereedc geraakt zyn.  Onuitgegeven Stukken. 269 felffde dachüaert is-gevallen, fullen Myne Heeren int ouerficn van de Notulen genoechfaem beuinden gecotteert s. - Alleenlick dat in de felue Notulen de ampliatie die tot 13 articule der voorfz. Unie is ge'voech't, reet de aften van (ggggg) de beloften van die Gelderfche Garnifoenen te betalen, foo verre de Generaliteyt &a., noch oock de verfoecken van die van (MWz) Middelburch & Goes met de andtwoorden henlieden refpect-iue gedaen,! nyet begrepen' en zyn , en daerouer hier mede geexhibeert .wordden in de notulen, liggendö gecotteert: 3. Waermede het eerfte, tweede, derdeen vierde poinct onfer ïnftru&ie is voldaen, behoudens het derde, van de verkiefynghe des Stadthouders, dwelck wierdt vuytgeltelt, tot dat den meeftendeel van de andere refterende Prouincien mede int verbandt fouden gecommen fyn. Ende alzoo diuerfche zwaricheden, foo int eyntelick befluiten defer Unie, als in eenighe articulen derfeiuer beuonden wierden, hebben de Gedeputeerde van de Bondtgenooten aldaer goedtgevonden , Adriaen Diricxsfcn van Leyden, Borghemeefter tot Vuytrecht, met (iiiii) zeec- (.zezeg) Z alhier Ne. XLVIl \ mhh) Z. alhier N°. XXXVII, XXXVIII en LVII. tSiii) De Inftrudtie voir den Burgemeefler Adriaan Dirkfz van Leyden meen ik ergens gevonden te hebben, doch dezelve komt my nu niet ter hand: ondertusfehen blykt het uit de Notulen der Gedeputeerden tot de Nadere Unie, dat dezelve in de Vergadering geleezen is den 5 February 1570, en den 1 February in overweeging genomen zynde, of men de artykelen van de Unie aan zyn Hoogheid (den Aartshertog) zoude vertoonen, werdt daar op befloten, „ dat men dezelve niet aan zyn; Hoog-  270 Bundel van seeckere Inftructie aen fyne Furftelicke Genade te feynden, om de felue op alles contentemente te geuen, hiermede ouergeleuert en gecotteert €. . Dan ouermidts by die van Hollandt en Zeelandt eenige vordere zwaricheyt voor beyde .defe Prouincien, befundere in t faiét van contributie aengaende de XXV. vendelen en C. peerden &a. wierdt gevonden , hebben raetfaem geacht daertoe een ampliatie te dresferen, met •etlicke zwaricheden de Prouincie van Hollandt eygentlick concernerende , ende infonderheyt alfoo wy in communicatie fyn geweeft van de quotifatie, en is veraccordeert, om de quotifatie tusfehen die van Hollandt en Zeelandt te redresferen, daertoe zy noch een particuliere Inftructie apart hebben voor de hunnen gemaect, en ons daer ouer doen vertrecken, daer oppe Myne „ Hoogheid, noch aan de Generaale Staaten, zoudever„ toonen; maar mogen de •Bondgenooten wel lyden, dat „ by den Gedeputeerden, die naar zyn Excellentie reizen zal, indien buiten , of privatim dien aangaande eenige gefprekken vielen, de zaak aan dezelve mede„ gedeeld worde, te weeten, dat de Unie niet amgegaan „ is om zig van het Generaal Verbond te fcheiden; maar „ alzoo de Vyand een' inval deedt in het Overquartier ,, van Gelderland, en 'er foberen byftand te wagten was de Bondgenooten daarom, tor beteren wederftand van „ den Vyand, goedgevonden hadden eene Nadere Unie ,, aan te gaan, en dat zy den Vyand tegengegaan zynde, „ zig wederom gaarn naar de Generaal» Unie fchikken * „ en zig by de Generaliteit houden zullen, als breeder „ in de Infiruftie, en om aan zyn Excellentie met de „ voornoemde Inftruftie te reizen, is goedgevonden, „ dat die van Utrecht iemand noemen zullen, mits dat de Staaten van Holland en Zeeland denzelven ten „ fpoedigften, eenen zullen nazenden.  Onuitgegeven Stukken. 271 Myne Heeren oock hunne Gedeputeerden ierftsdaechs fullen moeten affyeerdighen en vollen laft geuen, alzoo de andere airede gereyft zyn, en dient geleth, oft men alhier (t zy van die zwaricheyt van die van Middelburch ter oorfaecke defer Unie gemaeft) oft andersfins, yet wes hadde by te vueghen, daeromme defelue gelefen dienen. 'T Ve. poinér. is met exhibitur van den voorgaenden ftaet by onfe ordinarife Gedeputeerde ouergeleuert, midtsgaders t'ouerfeynden vuyt Hollandt van den geraempden en aldaer oock befloten voet op den ftaet van den Lande van Hollandt en beleydynge der feluer genoech voldaen, alfoo in den feluen weynich oft nyet is verandert; dan hebben nyetemin de ordinarife met Roelfium belaft, copie authentycq mede te beforghen en ouer te feynden. 'T VJe. Hoewel Myne Heeren wel hadden behoort ouerlanghe de Refolütie van de oude fchulden aen hare Gedeputeerde aldaer ouergefcreuen t hebben, en tot noch toe nyet en hebben gedaen, daeromme wy in defen , en in gelycke en veel andere ongerefolueerde poincten, hebben groote befchaemtheyt, en genoech fpytige woorden moeten lyden ende draghen, foo hebben wy daerzynde, om nyet geheel ftom te ftaene, onder 't wel behagen van Myne Heeren, zeeckere andtwoorde daerop gedaen , en beneffens alle andere fcriftelick ouergeleuert, gecotteert mette letter, N., die hier oock gelefen dient, en het aduys van Myne Heeren eerftsdaechs ouergefonden, daertoe oock alhier d'inftrucïie opt maken van de quohieren van den Cen penaingh geexhibeert wordt, gecotteert, O,, om te  272 Bundel van te refolueren oft zy den feluen voet van Hollandt willen volghen. 'T Vjje. Is t felue poinét. oock affgedaen, en connen Myne Heeren t felue verftaen vuyt het XXe articule yan de andtwoorde by die van Hollandt opt verfoeck eri articulen van de Genade van Graeff Jan gedaen en alhier overgefonden. "f VJJJS- Va" dit articule beroerende het aennemen van Graeff Jan voor Stadthouder en is nyet byfunders gehandelt, dan dat die van Vuytrecht. aenfiende den grooten noodt, particulierlick hebben by Adriaen Diricxsfen voorfz. fyne Furftelicke Genade doen bidden , en in de voorfz. Inftructie doen ftellen, dat hemgelieuen wilde te authoriferen fynen broedere in fyne abfentie fyne plaetsfe te bewaren, daertoe die. van Hollandt oock haer fullen laeten verftaen. Ende fy geleth ( gereferueert ons acces aen fyne Vorttelicke Genade als ons bequamelicker gefeten) oft men foude t felue mogen volgen, en by onfe Inftru&ie by forme van ampliatie by voughen. "T JXe. Is defen aengaende by der Nyeuwer Unie articulo .... verfien. 'T Xe. Aengaende de quotifatie, is hier te voren gefproken en aen fyne Excellentie onderrapport by die van Hollandt geftelt, daeromme dient geleth, oft men daer van by fyne Excellentie met die van Hollandt fal handelen, voor alderftondt zy te vreden fullen fyn int zeggen van fyne Furftelicke Genade te blyuen finalicken. Ende wat de refterende poincien aengaet, fullen onfe Gedeputeerde in Hollandt t felue fien te vorderen, vuytbefundert het acces oft  Onuitgegeven Stukken. *?3 oft copien te geuen van de Reken camer, daer omme hooge woorden gevallen fyn tusfehen ons en Vermylen met eenige andere, en daeromme nyet we] en fal te doen fyn dan met behendicheyt. 'T XJe. En heeft t zelue alginder nyet gedient dan tranfeurforie, vuyt oorzaecke van t fcryuen van van de Warcke, ende en verftaen die van Hollant, foo weynich als die van Zeelant, haer met de Publicatie daer van geconcipieert te conformeren, ende fouden t aduis van die van Zeelant daeromme goetvinden. 'T Xlje. Sal dit naerder by onfe Gedeputeerde vernomen worden, dan alfoe by die Refolütie van die van Zeelant op de laetfte befcryuinge ©uergefonden, int refumeren derfeluer poincten verclaert wiert, dat die van Zeelant daeromme uerftonden den ouden voet te volgen, ende haere Gedeputeerde tot de Generale Dachüaert gefonden , vuyt de middelen ofte s'Lants penningen te doen betaelen, alfoe zy moeten vergaderen' drye reyfen by den hunnen tot lafte van den Steden te doen etc.; foo hebben genouch die van Hollant van haer voorgaende confent geweken , ende fullen de voorfz. coften mede oo de Middelen brengen, ende waeren van aduyfe dat zelue oock zyne Furftelicke Genade aen te geuen. 'T XlIJe. Sal het zelffde by de Gedeputeerde aldaer geeffectueert worden , alzoe d'occafien nyet en zyn gevallen om daer van te fpreken. 'T XllIJe. Nopende de eualuatie, is eerft als hier bouen verhaelt is, by den cours van den gelde over alle de naerder Gevnieerde Prouincien tot Vtrecht geraempt daerinne verfien, welcke raminge aireede tot Vtrecht in train geS bracht  5>74 Bundel van bracht ende gepubliceert es op haeren oplicht (kkkkk), ende dyent geaduifeert oft raedtfaem ware, ende wanneer men t zelue ouer all zal willen op eenen dach publiceren. Ende zoe veele de munte aengaet , is daeromme oock, opt verfueck van die van Nymegen ende Vtrecht, gerefolueert de Generaals ende Muntmeefters van Hollant te fcryuen, ende naer Nymmegen oft Vtrecht eerftdaechs met Inftructie daer toe dienende te fchicken, om aldaer gefaemptlick eenen eenparigen voet te nemen. 'T XVe. Aengaende deReuifie, zullen Myne Heeren moeten refolueren om eenen voet te vinden , daermede partyen van den anderen mochten geraecken; want daer zal-op zekere requefte van Hans Jacobsfen, fchipper vuyt Denemarcken gecotteert mette letter I. jegens eenen Willem Parcker, als cooper van zeker mout ende bier, tot Vlisfmgen zyn proces gewonnen , ende ten Houe in den Hage verloren hebbende ende Reuifie verfouckende, moeten gedifponeert worden binnen een maent, ofte anders zal den voorfz. Parcker hem by brieuen van reprefalien, by faulte van weygeringhe van Jufticicn doen voorfyen in Engelandt, ende foude ons bedunckens hiervan goet wefen zoo verre de partyen (als zy zeggen) te vreden zyn, dat die van Vlisfmgen in haer particulier foo veele hen aengaet, (dewyle het twee vréem- delin- (kkkkk) Dat is, om ten believe der Stads Regeering van Utrecht weder ingetrokken te kunnen worden ; want de Publicatie is gedaan den 31 January 1579. door den Raad der Stad, van 'sKonings wegen Z. Utr, PI», emthsk III. D. bl. 605.  Onuitgegeven Stukken. 27$ delingen raeét.,) oock zonder prejudicie ofte t Zelue te trecken in confequentie, fouden gedoö» gen ende de Reuilie laeten gefchieden > anders zouden die van Hollant mede tegens Zeelant protefteren Van de fchaeden die zy door fulcke represfalien zouden lyden. Syn daerouer oock groote woorden gevallen, dat wy ons fochten te difuniëren ende eenen nyeuwen Raedt in Zeelant in te vueren, dwelck wy ontkenden, dan zeyden, dat wy de forme van hare Reuifie nyet en conden volgen, dat wy oock de denominatie, aleert daertoe foude commen, begeeren zouden van d'een helft van de Reuifeurs, ge» lyck wy oock, zoo verre den Raedt by arrefte zouden wyfen, van gelycken de denominatie, van d'een helft van den Raedtsheeren fouden verfoucken te hebben , om onze Priuilegien ende andere Gerechticheyden die wy tegens Hollant hebben te mainteneren , nyet geheel t onder te laeten brengen &a. 'T XVJe. De continuatie van de Conuoyen belangende, hebben hier mede gebracht de copie van de minute gecotteert n. ,• daer van de acte noch nyet en was vuytgegeuen, ende zal d'authenty cke by onfe Gedeputeerde affgeheyfcht worden. 'T XVlJe. Alzoe daer by de Gedeputeerde van de Generale Staten 't inhouden van de zelue genouch verftaen hebbende, verzocht wiert, dat de collecte foude gefchieden ter plaetfe van der deftinatie van der Coopmanfchappen, ende de wynen blyuen als die gefet waeren onder de poinóèen differentiael, oft dat men t zelue zoude refereren aen zyne Excellencie, ende wy daertoe geenen laft en hadden, hebben daerop rapport genomen tot haere groote inftantie, hoewel wy henlieden van de collecte S 2. ge-  ij 6 Bundel van genouch ontfeyt hebben, als van de meyninge van Myne Heeren te vollen geinformeert wefende, ende zy nyet tegenftaende euen well perilfteren, fal daeromme dit in de inftructie van de Gedeputeerde aen zyne Furftelicke Genade een poinét zyn. 'T XVIIJe- De verfochte notulen zyn eensby onfe Ordinarife tot den XXIIIJen September toe ouergefonden, ende worden hier ouergeleet de >\otulen daernaer gehouden tot den XXen Nouembris toe, gecotteert, a, ende de voordere notulen tot afffcbeyt defer Vergaderynge in den Hage, fullen de voorfz. Gedeputeerde fyen^te becommen, alfoe Rechtere weynich ons conde gerieuen. 'T XlXe. Gelyck zy oock doen zullen de lefle verpachtinge van de Generale Middelen binnen Hollant, die al naer gereet waeren, foe verre die van t Vlye ende Texele de haere ouergefonden hadden. 'T XXe. Hebben ditgeëffeaueertdenXVJJen January in den Hage. 'T XXje. ende XXlJe. foude van de hoorenbeeften ende befaeyde landen tot Bommeneede beft vuyt de Ingefetenen vernomen connen werden, ende vuyt de Notulen blycken; dan zyn verfekert, dat binnen Bommeneede, hoewel daer is gefcreuen geweeft, dat men fe zoude verpachten ende haer totter dyckagie laeten volgen, nochtans nyet en zyn verpacht geweeft, maer wel in den Briele; dan alfoo dit op ons vertreck eerft vernomen wierde, hebben de Gedeputeerde gelaft daer naerder op te letten. 'ï XXIIJe., van de Rekeninge van Laureys Rycx te recouureren vuyt handen van die van Hol-  Onuitgegeven Stukken. 277 Hollant, is geen apparentie, dan by acte yan Mattheeus wt de Reeckencamer tot Vtrecht. Relt alleenlick Myn Heeren te verhaelen, wat op de Dachüaert in den Haege gedaen is tzedertden thienden February, dat wy daer gearriueert fyn , gelaten hebbende Nicolaes Blancx tot Vuytrecht &a., ende zyn dit wel de principale poinéten; want van d'andere fullen Myne Heeren vuyt de toecommende Notulen verftaen. Eerft den XXen. February, om de renten op de Domeynen van den Conynck ftaende te betaelen, is gehandelt van de vercoopynge van voorfz. Domeynen, en daeroppe den concept gelezen en hier ouergelecht gecotteert, M. daerop men te letten heeft wat ons in de Domeynen alhier te doen fal ftaen. 'T He. Item van den beftemden vaftendach, ende de Publicatie te doene tegens alle d'ingecommen zedert een jaer herwaerts, is in de befloten misfyue aen de Staten van Zeelandt hier mede ouergeleuert begrepen gecotteert, V. 'T HJe. Item van zeeckere misfyue van die van Zuylen den XXHJen February gelefen, nopende de bycompfte van Arnhem ende Nimweghen tot Vuytrecht, ende is daernaer haer verfochte Renuerfael by misfyue beandtwoordt, hier mede ouergelecht, gecotteert, |. 'T IlIJe. Is den feluen XXlIJen February gercfolueert, dat vuyt d'Edelen ende Gedeputeerde van de zes groote Steden d'obligatie \ an den Palsgraue, inhoudende 45000 heeren gulden, teyckenen fouden, ende foo verre yemandt van S 3 d'an-  278 Bundel van d'andere meer wilde teyckenen , dattet hen geoorlooft foude fyn, daeroppe die van Zeelandt verglaerden, dat zy nyet en aduoueerden, dat den naem van Zeelandt in de obligatie geftelt was, alzoo t felue buyten haren wete en confente is gefchiet, ende zulcx t felffde henlieden nyet en mach, oft oock en can, prejudiceren, dient daeromme geleth, wat contentement Myne Heeren zyne Furftelicke Genade willen doen by haere Gedeputeerde, alzoo die van Hollandt daer van zullen vermaen maecken. Opt refumeren van der Vnie tusfehen Hollandt en Zeelandt, verclaerden die van Zeelandt, dat zy, wefende een Prouincie appart, in den heuren d'incompften van de Gemeene Middelen volghende de Vnie , tot behoeff van der oorloghe zouden doen verftrecken, en daer aff verandtwoorden als naer behooren aen de Staten van Hollandt, midts dat by den feluen Staten aen die van Zeelandt van gelycke verandtwoort word He, Is meer gefeyt, de Generale middelen op den ouden voet van zes maenden tot zes maenden binnen Zeelant te verpachten, dan in Hollandt Zal t gefchieden by één vuyt de Magisftraet binnen de Steden, en eenen Gecommitteerde, ende ten platten Lande tot de voorfe. Gecommitteerde oick eenen van haeren Migiftraet; midts dat hy een dachgelt fal genyeten, en fullen daer alle maeltyden cesferen en vier borgen genomen wordden , ende de boomgaarden en gronden fullen maer voor zes maenden betalen, en oft den hennip nyet en foude moghen ter wage d één helft verlicht wordden, daerop die van Zeelandt namen rapport, omme eerftdaechs t felue inne te bringen, en fal t Placcaet van de lyn*  Onuitgegeven Stukken. 279 lyndraeyerie, naer voorgaende refumptie, gepubliceert wordden en geexecuteert op priuatie van officie. Aengaende het affleggen van de fchepen van oorloghe ftaende defe oorloghe, perfifteerden die van Dordrecht en Amfterdamme met Rotterdam in hare Priuilegien en Gerechticheden, waren nyettemin te vreden dat d'andere Steden elckanderen daeroem gerieffden, die van Zeelandt , foo verre het generaalick gefchiede, houden t felue nyet voor onredelick. Ende foo vele t Gouuernement van fyne Furftelicke Genade belanget by die van Hollandt ende Zeelandt defelue opgedregen in de voorfz. Vnie, is gefeyt, dat men daer inne nyet en mach veranderen, ende foo vele de Satifacfionarisfen aenginck, hebben de felue alle te gader dat geapprobeert QUU), fulcx dat die van der (ttlliy Het geen hier gezegd wordt van de approbatie der Satisfactionarisfen, lydt veel bedenking: men weet althans, dat de Stad Amfterdam niet voor den 17 Janua'y 1582 afftand gedaan heeft van haare Satisfactie, onder beding van andere voorwaarden van groot belang: Haarlem hadt, eenige maanden vroeger, het zelve gedaan; maar de Zeeuwfche Steden hebben zig, in 't minft niet, verbonden gerekend door de Verklaaring haarer Gedeputeerden den 25 February 1579 in de Vergadering van Holland en Zeeland gedaan, en zyn nooit te beweegen geweeft het Gouvernement van den Prins als Hoofd en Hoogde Overigheid te erkennen. Wy zullen hier agter, op haare plaats, vinden de Inftructie welke de Staaten van Holland in het jaar 1582 gaven, om den Staaten van Zeelandte vertoonen de acte van deHooge Overigheid, zoo als die in July i58idoor Holland bezworen was, overeenkomftig met de Unie van 1576, en ik heb in de Hijloria der Satisf. bl 244 getoond, dat Zeeland in 1584 den Prins nog niet aangenomen hadt voor Hoofd en Hoogfte Overigheid. Z. ook alhier de aant. Qx) op N*t XUU s4  i8o Bundel van der Goes en Tholen fullen van gelycken moeten doen, alzoo die van Zeelandt verclaerden vuyten naem van den Staten van Zeelandt t felue Verbondt en Vnie (die nyet temporeel van zes maenden als abufiuelicken is verftaen geweeft, maer geduerende de oorloghe, en het leuen van fyne Furftelicke Genade moet dueren) mitsgaders die poinóten van fynder Excellentie Gouuernemente, in alles geduerende d'oorloghe, te helpen onderhouden en confirmeren , ende fal daer ouer een acte transfixoir gemaect. worden, om by de Satisfa&ionarisfen die te doen ondertekenen, en aen de voorfz. originele Vnie te affixëren. Ende is generalicken by die van Hollandt de Naerder Vnie tot Vtrecht gemaect geadvoueert. Item tot onderhoudt der Predicanten is gerefolueert, een oortken vuyt den randtfoene van een ftuyuer vuyt den gulden van de Generale Middelen int verpachten te laten volghen , ende in reeckenynge te pasferen, dwelck men alhier oock foude moghen befpreken. Voirder is hier zeecker misfyue van die van Vuytrecht, annopende den vrydom by haer in den Zeeuwfchen Thol gepretendeert gecotteert, O, addresferende aen de Reeckencamer in Zeelandt, nyet tegenftaende die van Hollandt haer t felue ende infunderheyt het ouertellen van d'een helft van den gelde van 800 Rycxds., die zy jaerlicx in de Reeckencamer hebben betaelt, en noch moeten, alhier te doen verboden hadden, met copie van de exemptie van den voorfz. Thol gecotteert, ar, daer op gerefcribeert fal dienen. Item zeecker memorie gecotteert, g, voor den  Onuitgegeven Stukken. 281 den Abt van Ste Pauwels, daer oock andtwoorde toeftaet. Item dè misfyue van Nicolaes van Valckenfteyn gecotteert, tvary van defe lopende Jaere LXXIX, eenegè Zwaricheden gemoueert hebben , daer van zy naerder verfekertheyt dan by,de voorfz. Uniè begrepen, by forme van Renuerfael bryeffen, begeerden te hebben, en eerft: dat aengefien, volgende hun aengeuen, de zelue Stadt ende t Ryck van Nymegen met hoeren toebehoeren^ van den Roomfche Ryck verpant, en derwev ,gen nyet dan pignoratitio jure onder den Furftendom van Gelre, ende fonft immediate onder t Heylege Roomfche Ryck (ppppp) gebote den • (ppppp~) Dit moet gelmrich, dat is, enderhoorig zyn, zoo ftaat althans in het ontwerp van dit renverfaal, ged-agteekend den 24 February. T  200 Èuhdel van den waeré, derhaluen oick die Ridderfeapperi, ende Steden met verfcheyden, Privilegiën van veele Roomfche Keyferen ende Coningen heilfamlich begaeft waren , dat oock die Munts Regalen (desfen dye van Nymegen yeder tyt ende noch in exercitie) en van denen, vermogens aen den Heylegen Rycke gedaene asfeuranuon, egeen afftandt doen condé, woe oock die alder mogenfte Heeren Caerle der vyfde des naems Romfche Keyfer , hoochfte zeliger gedechtenisfe, in den traclaet voir Venlo opgericht alle hoere priuilegien, olden her commen , en gebruycken geconfirmeert ende belledicht hadde, dat zy daeromme blyven folden als Litmaten des Heylegen Roomfchen Rycx &a. Soe eyft, dat dye Gedeputeerden van de voorfz. Geünieerde Prouincien, als den Furftendom Geldre met den Graefffchap Zutphen, de Graeff fcappen en Landen van Hollandt 3 Zeelandt, Vtrecht en Vryesfche Ommelanden voorfz. en dye van de Stadt van Gendt, hoe wel zy hen iaeten duncken, dat tot alle de zelue zwaricbeden genouchfaem verfekertheyt by de voorfz, Unie gedaen ys, by defen die van de voirfz. Kidderfcappe en Stadt van Nymegen wel willen verclaren, dat zy nyet en verftaen , noch ©ock heur meeninghe nyet en is, dat die van den Ridderfcappe en Stadt van Nymegen, noch oock eenege andere Steden , die den Rycke fubject mogen zyn, en hun in defe Unie begeuen iiebben, ofte noch begeuen zullen, daer mede Van der Heyleger Roomfche Rycke afgelheden oft afgezundert zullen worden, maer dat zy in die felue forme en maniere onder den Rycke blyuen zullen, als zy tot hyer toe geweeft hebben, ofte noch zyn, en dat fy oock blyuen zul-  Onuitgegeven Stukken. aojr zuilen ende behalden, zoe wel haer Regalia van die Muntte, als alle andere prseë'minentien, en Preuilegien , die zy van den Ryck hebben, zulcx en in der vougen . hen , by Keyferlycke Majefteyt, hoochtlofflicker memorie, by den traétaet van Venlo, geconfirmeert ende beuefticht i zyn. ii. Ten anderen, dat oockheurlieder meyhinghe is , dat zoe haeft die Spaanfche en haerluider adherenten vuyt defen Landen verdreuen zullen zyn en daer vuyt blyuen, en dat Godt Almachtich doer zyne Genade defe Landen een vaften gedueregen pays en eewegen vreede verleent lal hebben, ende. die fchulden, ter caufe van defen jegenwoirdegen oirloge gemaeét. en noch te maecken, betaelt fullen wefen, dat alsdan alle. nyeuwe impoften en andere ongewoenlicke laeften en befwernisfe ter causfe van defe oirloge op geftelt ofte noch op te ftellen , afgeftelt werden en op holden zullen, blyuende in alle geualle die voorfz.. Unie in werden: Iiri Ten derden, dat zy insgelicx verftaen, dat die Stadt van Nymegen ter ordonantie van de Geünieerde Prouincien (daer onder dye Lan.tfcappen.van Geldre en Zutphen mede begrepen zyn) nyet gefortificeert noch. mit geenen garnifoen befwaeft worden fal, dan by aduys van haerluider Stadthouder, Magiftraet en Leden derfeluer, wel verftaende dat als den hogen en openbaren noot. des eysfchen , fal, men hun dies aengaende reguleren fal achter volger.? ï % <é  soa Bundel van de (qqqqq) t XlXe. artic. van de |fnftructie, daer op d'Eertshertoge Mathias, als Gouuerneur Generael van defe Nederlanden , Ontfangën is, belouende oock in qualitë als vooren, dat den garnifoenen, die in de Stadt Nymegen ofte platte Landen Van Nymerwegenfe Quartier, ter oirdonantie van de voorfz. Geünieerde Prouincien, in maten als voorfz. geleyt fullen werden, van behoirlicke betalinge en leeninghe verfien fallen werden (zoe verre die Generale Staten zulcx nyet en doen) alfoe dat men geen redenen hebben zal daer ouer te claegen, en oft gebeurde dat zulcx niet gedaen werde ofte cofte worden, ouermidts beleth van den Vyant ofte andere wettelicke impedimenten, alfoe dat dye Edelen, Borgeren, ïngefetenen der Stadt Nymegen en Platten Landen van voorfz. Nyweegenfche Quartieren, genoodrucht worden die voorfz. Soldaten van betalinge , leeninghe ofte onderhoudt te verfien, t zy met gereede penningen ofte met belofte, dat t gene by de voorfz. Eedelen, Stadt en Platte Landen alfoe verfchoten zal zyn, ter eerfter gelegentheyt gereftituëert, en zyluyden van huerlieder verfchoten penningen en gedaene beloften ontheuen, gevryt en fcae- (qqqqq ) Dit artykel bragt mede; „Dat de Gouverneur „ Generaal geen Steden metgunnifoén belaften mag, dan „ met advys van de Staaten, en daar op gehoord heb„ bende de Steden daar-men het guarnifoen zoude willen leggen, navolgende de Privilegiën van dezelve Steé, den, ten ware om hoogdringende en openSaare nood". Z. byBoK XII. B. W. 928. [ 8].  Onuitgegeven Stukken. 2£3 fcaedeloos gehouden fullen worden , ten waere (rmr) dat die voorfz. Eedele, Stadt Nymegen, ofte ingefetenen der feluiger , en der Platte Landen, elc in t fyne , hun onwillich lieten vinden in t conT fenteren en opbrengen van de Nymeeghfche Quartyers (een yder naer fyn refpectiue regardt, qualité,) middelen, die by den voorfz. Geünieerde Prouincien tot dye betalinghe van de voorfz. garnifoenen geadtuifeert, geraempt en gefloten zullen wefen, belouan oock, dat men alfulcke ordre fal ftellen en difipiine onder de foldaten doen holden, dat men egeene oirfaeke hebben fal fich te beclagen, dat by fchulde van de Geünieerde Prouincien eenighe on'ordeninge gefchiet zal zyn. nu. Ten lillen, zoe vele den coers van den gelde, aengaet, alfoe die Geünieerde Prouincien tot meerder voirderinghe van de negotiatie, coopmanfeappen ende traffyeke. geraedfaem beuonden hebben, dat fy fich daer inne met den anderen conform maken folden, fulcx dat daer inne voer defe tyt egeen veranderinghe en can gefchieden, en dat fy nochtans nyet en begeeren, dat dye van Nymegen ofte yemant anders , daer toe in haere Regalia eenich nadeel, prejudicie ofte hinder fal gefchieden a hebben dye, (rrrrr) In het ontwerp van den ?4 February fraat: Ten ■ware dat die van den Furftendom Gelre ende Graeffchap Zutphen, off eenige Quartieren ende Leden van dien, hun onwillich lieten vinden in t consenteren ende opbrengen van dé middelen, die by de voorf. Geünieerde Provinciën tot de b&> ialinge van de vosrj. garniienen geadvifeert &a. T 3  a:94 Bundel van dye felue van Nymegen by defen, achtervolgende haerluyder proteftatic,; wel willen gunnen acte , dat fy dien aengaende fullen blyuen in hun geheel en onuercort , fullen oock geern lyden en in hun promisfie infereren, dat de munte by dye van de Stadt Nymegen geflaegen, en dye naemaels geflaegen fal worden , in die Geünieerde Prouincien loop hebben fal, gelyck het geit van de Geünieerde Prouincien in dé voorfz. Stadt Nymegen, oock loop en ganck hebben fal, volgende dié voorfz. Unie. " v. Ten Ven belouen oock de voorfz. GedeV puteerden, dat zy de handt holden en alle behoirlicke en mogelicke middelen voirnemen fullen, dat die Stadt; van Saltbommel, fampt Tilre en fiommelreweerden, Beeft en Renoy, weder tottet Furftendom Gelre cn Nymcgensfche Quartieren gevoucht fullen worden, volgende den Reuers bryeff van Banner Heeren, Rjddarfcappen en Steden, die de Gedeputeerde van Nymegen feggen de voorfz. Furftendom Gelre, en Gracffchappe Zutphen in den Jaere XVc XLIIII verleent en befegelt zyn. Van alle welpke poincten en articulen de voorfz. Gedeputeerde belouen die van de Voorfz. Ridderfcappe en Stadt van Nymegen by t zegëlen van der Unie te doen hebben behoirlicke bèfegelden brieuen in forma. Des óirconden hebben fy dit met hueren handen onderteeckent den Ven Martii A°. 1579. En was onderteeckent Alnander Benthinck en - > •• • ücy-  Onuitgegeven Stukken. 295 Reynier Cant, Nycolaes Blancx, Adriaen van Zuylen, E. Jarges. Ter ordonnantie van voorgem. Gedeputeerde, en was onderteeckent, Lamzweerde. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland foiio 38. verfo. T4 LXXT.  £$$ Bundel van L X X I. Moderatie op de middelen, die by het fesde artykel der Unie bepaald zyn , toegeflaan aan de Ridderfchap des Quartier Stad Nimwegen. 1579- 6 Maart. Defe naebefcreuen Moderatie op te raminge van de Middelen by den Gedeputeerden van de Geünieerde Prouincien geconcipieert, es die van de Ridderfchap des Nymweechfchen Quartiers en de Stadt Nymwegben gegonuY en geaccordeert, als volcht, ónuermindert t Vle. arte. van de Unie. In den eerften alzoe in die Stadt van Nymeghen tweederley bieren gebrouwen worden, dat van een gemeyn bier genaemt Jueckftert, een yder Borgher ofte Ingefeten betalen zal van yder tonne biers vier brabantfche ftuuers. Des fullen die tapperen van yder ton Jueckftert betalen x ftuuers.. _ Dat ander bier genaempt Mol], dat by den Borgeren ende Ingefetenen geconfumeert wordt, zal men van yder ton betaelen . . x ftuuers. Ende die tappers zullen van yder diergelycke tonne Moll betalen . xx ftuuers. Aengaende die andere vuytheemfche bieren, iaet men t felue by de raminge. 1 Noch van yder laft rogghe . xxx ftuuers. •' f i v En-  Onuitgegeven Stukken. 2^7 Ende in alle andere middelen fal men hem reguleren volghende de beraempde geconcipieerde lyfte. Des t'oirconde hebben de Gedeputeerde van de Geünieerde Prouincien defe moderatie mit haerluyder handen onderteeckent. den VIen Martii 1579. Ende was onderteeckent^. Bentinck, Reynier Cant, Nicolaes Blancx , Adriaen van' Zuylen, E. Jarges. Register D. ter Staaten Griffie van Zeeland fol. 99. verfo. LXXII.  a §8 ■ Bundel ym LXXII, Renverfaal door de Gedeputeerden der Nadere Unie toegeftaan aan de Ridderfchap en Quartier van Arnhem, op. de zwaarigheden by. hen gemaakt, alvoorens in de Unie te treden. 1579. 9 Maart. Alzoe die yan de Ridderfchap ende Quartier. van Arnhem , alvoren hen te begeuen inne Unie, Confederatie ende Verbontenisfe, ènlancx tusfehen die van den Furftendomme Gelre'met den Graefffchappe Zutphen, die van den Graefffchappen ende Landen van Hollandt, Zeelandt, Vtrecht, ende die Vriesfche Ommelanden tusfehen die Eemfch ende Lauwerts opgericht den XXIHen January Van defen lopende Jaere negen ende tzeuentich, eenighe fwaricheyden gemoueert hebben, daer van zy naerder verfeeckerheyt, dan by de voorfz. Unie begrepen, by forme van Renuerfael brieuen, begeerden te hebben, Soe ift, dat die Gedeputeerden van de voorfz. Geünieerde Prouincien, alsfe den Furftendomme Gelre metten Graefffchappe Zutphen, den Graefffchappe en Lande van Hollandt, Zeelant, Vtrecht en Vriefcher Ommelanden voorfz., ende die Stadt van Gendt, hoe wel zy hen lieten duncken, dat tot alle diefelue fwaricheyden genouchfaem verfekertlïeid by de voorlz. Unie gedaen es, by defen die  Onuitgegeven Stukken. 299 die van den voorfz. Ridderfchap en Quartier van Arnhem wel wiilen verclaren, dat zy nyet en verftaen, noch oick haer meyninghe nyet en es, dat die van den Ridderfchap ende Quartier voorfz., noch oick'eenige andere Steeden, die den Rycque fubject moghen zyn, ende hen in defe Unie begeuen hebben ende noch begheuen zullen, daer mede van den Heylighen Roomfchen Rycke affgefneden ofte affgefundert fullen worden; nemaer dat zy in de zelue forme ende maniere onder den Rycque blyuen zullen, als fy tot hier toe geweeftlthebben ofte noch zyn, ende dat zy oick blyuen1 zullen ende behouden, foe wel haer Regalia van der Munte, als allen anderen Preëminentien én Previlcgicn, die zy van den Rycque hebben moghen, zulcx en inder voughen heri die by Keyferlycke Majefteit, hooehloffelycker memorie, by den 'traétaët voot' Venlo geconfirmeert ende bevesticht zyn. - • ' • ■ ■ ■ ■ Ten anderen, dat oick haerluyder meyninghe es, dat zoehaeft die Spaengaerden en heurluyder adhereriten fullen zyn verdreuen, ende daer vuyt-blyuen, en dat Godt Almachtich deur zyne genade defe Landen eenen vaften geduereghen peys en eeuwighen vrede verleent zal hebben, en die fchulden, ter caufe van defen jegenwoordighen oorloghe gemaect. en noch te maecken, betaelt zullen wefen,' dat'als dan alle nyeuwe impollen en andere ongewoenlicke lasten en befwaernisfe ter caufe van defen oorloge opgellelt ofte noch op te ftellen , affgeftelt werden en opholden zullen, blyuende in allen gevalle die voorfz. Unie in weerden. Ten derden, dat insgelycx verftaen, dat die Scadt van Arnhem ter ordonnantie van der Geünieerde  %o& Bundel yan nieerde Prouincien, daer onder die Landtfchappen van Gelre & Zutphen mede begrepen zyn, nyet gefortificeert noch mit gheen garnifoen' bezwaert worden fal, dan by aduys van haeren, Stadtholder , Magiftraet en Leden derfeluer, weluerftaende, dat als den hooghen en open-, baaren noat des eysfchen zal, men hen. dien aengaende reguleren zal, achter volghende (sssss), 't XlXe arie van de Inftructie, daerop D'Eertshertoghe Mathias als Gouuerneur Generaal van defe Nederlanden ontfanghen es. Beloouen. oick in de quaUté als vooren, dat die garnifoenen , die in den Quartiere van Arnhem voorfz., ter ordonnantie van de voorfz. geünieerde Prouincien in maten als voorfz.; geleyt zullen worden, van behoorlicke betalinge ofte leeninghe verfien zullen worden ( zoe verre die Generale Staten zulcx nyet en doen) alzoe dat men gheen reden hebben en zal daer ouer te claghen, ende oft gebeurde, dat zulcx nyet gedaen en werde ofte confte worden , vermits belet yan. den vyandt ofte andere wettelicke. impedimenten , alzoe dat die Edelen, Borgeren ende Ingefetenen des voorfz, Quartiers genootdruckt worden de foldaten van betalinghe, leeninghe ofte onderholt te verfien, t zy mit gereede penningen ofte mit beloften, dat 't gene by die van den voorfz. Quartier van Arnhem alzoe verfchoten zal zyn, ter eerfter gelegentheyt gereftitueert, en zy luyden van huerluyder verfchote penninghen en gedaene beloften ontheuen, gevryt en fchadeloes gehölden zullen worden; ten waere dat die van de voorfz. Arn- hemfche, . Z. hier vooren op N°. LXX. tut. (!7fïïD«  Onuitgegeven Stukken. ■ jjbr hemfche Quartieren, yeder nae fyn refpeótiue regard, qualité en int zyne, hun onwillich lieten vinden int conlënteren ende opbrenghen van de middelen, die by de voorfcreeue Geünieerde Prouincien tot die betalinge van de voorfz. garnifoenen geaduyfeert, geraempt ende gefloten zullen wefen: belouende oick, dat men alzulcke ordre zal ftellen ende difcipline onder den foldaten doen holden, dat men gheen oorfaecke hebben zal fich te beclaghen , dat by fchulde van de Geünieerde Prouincien eenighe onordening gefchiet zal zyn. Van alle welcke poinclen ende articulen die voorfz. Gedeputeerde belouen die van den voorfcreuen Aernhemfcher Quartier by t zegelen van de Unie te doen hebben behoorlicke bezegelde brieuen in forma. Des t'oirconden foe hebben zy dit mit haer handen onderteyckent op den IXen dach van Meerte 1579. Ende was onderteeckent. GillisPieck. Arent van Zeiler. Reynier Cant. NicolaesBlancx. Adriaen van Zuylen. E. Jarges. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zee* lund fol. 100. . . L XXIII.  $02 Bundel van L X X I i I. Commisfie van de Staaten van Zee-, land op Mr. Jacob Valcke ah hunnen Gedeputeerden in het Collegie der nadere Unie. 1579- 7 Maart. TP\ye drye Staeten Slants en de Graefiicheyt \__J van Zeelant: Alfoo noedich weit bevonden uyt crachte naerder Unie tusfehen dye van ■den Furftendomme Gelre, Gracffchap van Zutphen ,, Graeffchap ende Lande van Hollant", Zeelant, Utrecht, ende de Vryesfche Omme landen, onlancx by den Gedeputeerden derzelver Provinciën binnen Utrecht befloten, yemant gecomm'itteert, ende van wegen den Lande van Zeelant geautorifeert te werden,' omme neffens den Gecommitteerden van den andere mede geünieerde Provinciën, hun Collegie by provifie houdende binnen Utrecht voorfz.', de zaecken van de voorfz. Unie dependerende gefaemtelyck, ende met alle goede correfpondentie te helpen beleyden, vorderen ende effectueren, op alle voirvallen.de zaecken tedeliberen, communiceren en bcfluyten, zulcx als tot de meefte. ver-  bnuitgegeven Stukken. go$ tien zal bevonden werden te behooren, Sce eji^ dat wy, overmits het nootlyck vertreck van Mr. Nicolaes Blancx, Gedeputeerde Raed van Zeelant, ende om de goede kennisfe ende 't goet betrouwen dat wy hebben van den perfoen van Mr. Jacob Valcke, Penfionaris der Stede van der Goes, denfelven Valcke gecommitteert ende geauthorifeert hebben, committeren ende authoriferen by defen, omme van onfent wegen tot Utrecht te erfchynen in 't zelve Collegie van de Unie , ende aldadr neffens andere de faecken van de voorfz. Unie te helpen beleyden, vorderen ende effectueren, ende op alle voorvallende faecken mede te delibereeren, adviferen, communiceren ende refolveren; mits dat op alle faecken van confequentien, infien ende gewichte niet eyntelick befloten en werde fonder voergaende rapport ende advertentie aen ons, offte onfe Gecommitteerde Raeden dyes aengaende by hem t'alder gelegentheyt, tyd ende occafie te doen , ende daer op ontfangën hebbende onfe naerder advys ende fpeciale laft , houdende met ons, ofte onfe Gecommitteerde Raeden voorf. alle goede ende zeeckere correfpondencie, voor zoo veele als eenichfins doenlyck zy, i ende dit alles by provifie , ende ther tyt thoe van onfent wegen anders daer op voerfyen fal fyn , belovende voor goet, ftcndich ende van weerden te houden alle 't gundt volgende de voorfz. Unie, ende 't gundt voorfz. es, by den voorfz. Mr. Jacob Valcke, defe geduerende , gedaen zal worden. Aldus gedaen onder onfen zegel ter zaecken tot Middelburch in verfekertheyt van de voorfz. Geünieerde Pro vin  Bundel van 't Hoff van Zeelant op onfe Vergadéringë af« daer den VJJ Martii 1579. (ttttt). Uit een oude gefchreeven Copie. (tfftp Uit dit ftuk kan men omtrent afneémen, hoe bepaald de magt der eerfte Gedeputeerden tot de zaaken van de Unie geweeft zy, en ik vermoede, dat deeze Commisfie of naar een formulier, aan alle de Provintien gemeen , of ten minften naar een voorbeeld van één der Provintien zal ingerigt geweeft zyn, dewyl noch de ftyl noch verfcheiden woorden in Zeeland fchynen fhuis tg hooren. LXXIV.  Onuitgegeven Stukken. 305 L X X I V. InftruÜie door de Staaten van Zeeland gegeeven aan hunne Gecommitteerden, om den Prinfe van Orange eenige zaaken aan te dienen, betrekkelyk tot de Quote tusfehen Holland en Zeeland-ï de nadere Unie, de gedagten der Stad Middelburg over dezelve enz. 1579, 11 Maart. Inftructie, daer by gecommitteerd wordden midts defen, om té reyfen ende te verthoonen aers zyne Princélycke Excellentie, van weghen de Staten s'Landts: en Graeffelicheyt van Zeelandt , Jöos Eeuwoutszoori Teelinck, Mr. Gaspar van Vosberghen en Adriaen Man-, maker, Treforier van de voornoemde Staten, oft die meeftendeel vanhunluyden,tgene des ende foo hier naer volght, Eerft fullen de voorfz. Gedeputeerde, naer alle gedienftighe en OQtmoedighe. recdmmandaden, fyne voorfz. Excellentie, van weghen den Staten van Zeelandt, hert grondtlick" bedancken van de groote moeyte, zotgh> eri, trauail, die hy is doende en continuerende irt des gemeyne Landts faecken ende welvaren tegens de algëmeyne Vyanden en hunne Sqhw V renten §  30ö Bundel vaii renten, nyet achterlatende daerenbouen de faèèke van Zeelandt en Hollandt zulcx te beherteuj dat alle hunnen toevlucht in hunne zwarichedèn Op fyne Prineelycke Excellenties voorfichticheyt ende wysheyt alleene is ruilende., biddende daeromme leer öotmoedelick, de faecke vart Zeelandt ende Hollandt fulcx voor gerecommandeert te houden, dat de voorfz. Prouincien verzeeckert moghen blyuen. tegens alle furprinfe en invaften van de Vyanden, in goede rufte ende vrede , met particulier verfueck eö bede , dat fyne Prineelycke Excellentie aenfchoüw nemende op de aermoede en gefteltenisfc van den Lande van Zeelandt, gelieue het Landt van Zeelandt zulcx te fubleveren, dat het felue bouen fyne macht nyet en worddè be_ Zwaert. Daer naer fullen zylieden , volghende d'Inftruótie medegegeuen Arent Diricxzoon van Leyden, Burgemeefter der Stadt van Vüytreeht van den Vl^n f ebruary leftleden, ende die ampliatie der feluer initructie van den XXVIen der voorfz. maendt February , op Joncheer Johan, Heere van Schaghen Abraham van Almondé cn Mr. Pauwels Huys, in alle poinften der voorfz. Inftructie refpectiue, het prouffyt en voordeel van die van Zeelandt en van de Geünieerde Prouincien in alles hen te vorderen, ten meeften prouffy te en voordeele t felue mogelick zy , en infonderheyt te excuferen en te verfchoonen alle de zwarichedèn, die by de Generale Staten van defe Neerlanden gemoueert fouden moghen werdden, ter causfc van de beftuytynge van de Naerder Unie, nu onlancx tot Vuytrecht gemaect ende gearrefteert, en dat by de .felue, en die asfiftentie ter causfe van dyen  Onuitgegeven Stukken. 307 dyen gelooft, de Generaliteyt geensfins geprejudicieert en fal wordden, als wefende alle de Middelen der voorfz. Unie geeygent tergemeyne defenfie van de Generaliteyt van defe Neerlanden: Ten welcken fyne zylieden fullen ernftelick remonftreren en fuftineren, dat d'asfiftentie den Generalert Staten tot noch toe gedaen van XXV. .Vendelen voetknechten en C, peerden > foo verre den noodt verheysfchen foude defelüe te gebruycken in Gelderlandt ofte elders , ten dienfte ende behoefte van defe nyeuwe Unie (tot. wyens lafte in t gemeyn de voorfz. XXV. vendelen enC. peerden behooren gelyckelick te commen) dat het felue verftaen moet wordden te wefen , foo wel ten dienfte van de Generaliteyt als van de voorfz. Unie: befigende daeromme alle middelen, om de voorfz. Unie te vorderen ende te beveftighen , zoo by fyne Excellentie, als aen de Generale Staten, defelue verfoeckende, daerinne te willen commen, ende die te helpen handthouden, verfoeckende bouen al zyne voorfz. Excellentie, zeer ernftelick , dat haer gelieue defelue Unie te ratifficeren ende te ondertekenen, ende defelüe te doen obferueren ende ftriótelick onderhouden, die alree geteekent en. aengeftaem gevonden hebben, midtsgaders de refterende Prouincien , Steden ofte Leden van dyen defelue noch nyet geteekent hebbende, te remonftreren, hoe noodich dattet is, tot defe naerder Unie neffens andere te begeuen. j De voorfz. . Gedeputeerde fullen fyne Excellentie aendienen het voornemen van die van Middelburch, van dat zy hun foecken te fubtraheren vuyt defer Unie, onder 't pretext van hunne Preuile^ien: Ende want 't felue is een, V % faeck©  jo8 BuHdel van faeckë van zeer qüade exempïe, en die dagelicx! zeer veel zwarichedèn ende queftien innebrenghtj en meer foude, indyen daer by tyts nyet inne verfien en wordt, hoewel de Staten die van Middelburch houden in de voorfz. Unie vervanghen, foo by voix als by vele voorgaende Aclen confirmatoir derfeluer ; fullen nyetemin die voorfz. Gedeputeerde fyne Excellentie van wegen de Staten verfoecken , ten eynde hy by fyne intercesfie en authoriteyt de felue gelieue te benemen hun misverftandt, ende te brenghen ende vermanen tot redelicheyt, tot gemeyne rufte, vrede en verzeeckertheyt. Ende omme op "t faiél van de Quotifatie tusfehen Hollandt en Zeelandt, een goede pofe differentiael geweeft hebbendé en als noch wefende , eens een goeden voet genomen te moghen wordden, tot contentemente, rufte en vrede van beyden zyden , fullen de voorfz Gedeputeerde voor al anderwerff in communicatie treden mette Gedeputeerde te Antwerpen fynde van wegen die van Hollandt, om te proeuen, off men dyen aengaende nyet en foude connen treden in eenich vryendelick accord onderlynge , fonder fyne Excellentie te moij3B, ende foo verre daer geen hope en! foude fyn om dyen aengaende te moghen accorderen , fullen de voorfz. Gedeputeerde vernemen, oft die van Hollandt eenige fcriftelicke remonftrancie gedaen moghen hebben, defen aengaende, aen fyne Excellentie, om het felue gefien, daerop te doen naer gelegentheyt van der zaecken, ende zullen vooral verfoecken' vin die van Hollandt, oftzylieden hebben volcommen laft,en commisfie,om dyen aengaende met dyen van Zeelandt 't accorderen, ofc het ge- '  Onuitgegeven Stukken. 30$ gefchil te ftellen en te refereren oft te fubmitte. ren aen fyne Prineelycke Excellentie, om daerinne te definiëren , foo fyne Vorftclycke Genade goet vinden fal: Ende foo verre die van Hollandt volcommen laft hebben van fubmisfie,, lullen oock van vveghen die van Zeelandt die decilie opt different van deQjjQtifatie refereren en geheelick fubmitteren aen fyne Furftelycke Genade, haer exbiberende ten dyen fyne, by forme van aduertisfement (uuuuu), deredenen van die van Zeelandt hier toe dienende , be7 grepen foo in zeeckere remonftrancie eertyts gemaect, als by den voorfz. aduertisfemente , ende die discpu.rfen die henlieden kennelick Zyn, en de genen die men hunlieder wysheyt t' daer en, bouen noch toebetrouwt: Ende zoo verre de Gedeputeerde van Hollandt geenen volcommen laft & hebben van fubmisfle aen fyne Prineelycke Excellentie defen aengaende, zullen des nyet tegenllaende de voorfz. Gedeputeerde , in prefentie van fyne Excellentie communiceren defen aengaende met die van Hollmdt, om te weten hoe naer dat men malcander fal connen verftaen , ende fullen dq voorfz. Gedeputeerde in t accorderen, en com-? municeren op de voorfz, Quotifatie ernftelick aenhouden, dat die Staten , oft Raedt van Hol-, Jandt, dyen van Zeelandt geen beleth en doei} in de executie, die de voorfz. Staten van Zeelandt begeren, te vorderen op de goeden van. der, (uummiO Ik zonde dit advertisfement, benevens vei> fcheide gewisfelde ftukk&n over het werk der Quote tus? fchen Holland en Zeeland . hebben kunnen uitgeeven y doch zy zouden te veel plaats beflaan naar maate van 't geen 'er uit re leeren is: een knrt uittrekfel van één der-, selve vindt men in de Mijl. der.Satisfaiïie vanGQes bl. 317* V 3 "  §io B,undel van den Abdye van Middelburch, gelegen tot Heusden, midtsgaders op dat affgedaen werdde, de belaftynge by die van Hollandt opgeftelt van een oortken op elck laft turffs, insgelycks dat de voorfz-. Staten van Hollandt fullen laeten volgen de Staten van Zeelandt alle de geeftelicke goeden en innecommen van dyen, toebehoorende in'Zeelandt, gelegen ofte gehypotecqueert in Hollandt, midts prefentatie dyen van Hollandt van gelycken te doene, verfoeckende oock dat de Reeckencamer van Hollandt de Staten van Zeelandt aldaer acces geue, ende communicatie doen, midtsgaders relïitutie oft oock copie van alle de befcheeden boecken, f eeckeninghen, pampieren en munimenten, de Staten van Zeelandt en Hollandt aengaende, in de voorfz. Reeckencamer beruftende, alfoo die d'een en d'andere gemeyn geweeft fyn, met reciproque prefentatie, foo verre in Zeelandt yet is, dat hunlieden foude gerieven, dat men hunlieden daer 1 inne fal gelieuen ,: waer toe dé voorfz. Gedeputeerde fullen befighen die intercésfie en authoriteyt van fyne Prineelycke Excellentie , op dat het Landt Van Zeelandt (d'welck by defe oorloghe gans gedenatureert en verwoeft is ) mach wederom by wetenfehap van de oude Priuileg'ien en Coftumen gebrocht wordden in ftaet en tamelicken voorfpoet. Ende om t voorfz. "aduertisfement op de re-dresfche van de Quotifatie voorfz. te moghen opentlick remonftreren, op dat fyne Excellentie en die van Hollandt mogen verftaen, dat die van Zeelandt anders nyet en foecken, dan gelycke latten te draghen, naer elcx macht, met die van Hollandt, fullen de voorfz. Gedeputeerde, van wegen den Staten van Zeelandt, V.. . . prc_  Onuitgegeven Stukken, 3" prefenteren voor den eenparichflen voet, en daer by nyemandt hem met redenen en fouden connen oft behooren te beclaghen, dat die van Zeelandt te vreden fyn, de voorfz. Quotifatie tusfehen Hollandt en Zeelandt te laeten dresferen, naer raete van de eftimatie ofte weerde van de onruerende goederen , foo huyfen, fchueren, zoutkeeten, taenhuyfen, meeftouen, zeeperyen en andersfins binnen de Steden en ten Platten Lande, als oock vari den gronden van erffuen, hoedanigh die moghen wefen nyet vuytgefteken, die refpectiue in de twee voorfz. Prouincien, by deugdelicke taxatie gevonden en gemaect fal wordden, naer de inftruétie daer op gefamentlick te concipiëren. Ende want, terwyle men befich is ter effectuatie van 't gene voorfz. is, veel tyds wel mochte verloopen , ende dat daer en tusfehen de gemeyne defenfie van Hollandt en Zeelandt nyet en mach naegelaten wordden, daertoe dagelicx groote merckelicke fomme van penningen, bouen het inne commen van de Generale Middelen , nootwendich fullen gevonden en promptelick gefurnieert moeten wordden, fullen de voorfz. Gedeputeerde de Staten van Hollandt prefenteren, het gene bouen't employ vande Generale Middelen te cort fal, commen, dat de Staten van Zeelandt by prouifie naer rate van ten hoochfien fesfe in't hondert hunne Quote fullen furnieren, onder expres befpreck nochtans, wat de Quote van Zeelandt meer oft min fal bedraghen , als die taxatie van de weerde van de onreurende goederen, huyfen, landen &a, in der formen hier bouen verhaelt, gedaen fal wefen, dat men 't felue oft rembourferen fal, oft tegens andere cor.tributien zelffs inne mogen houden en aen de QuoV 4- '  3ï? Bundel van te affrekcnen , waerrnede alle inconvenientcn Verboet en de vqorfz,. taxatie oock te'betér' eerftdaechs gevordert fa} wordden. De voorfz.- Gedeputeerde fullen metten Generatie Staten zien te' appoincteren nopende t repht van conuoyen op de' Spaenfche , Italiaenfche en Franlche wynen, en de Spaenfche en Italiaenfche wynen , ten hoochften laeten ff ellen op twee gulden, ende min, ift mogelick, op conditiën dat van deRynfche wynen gelyk recht van conuoy betaelc fal wordden , fulcx dat de voorfz. Spaenfche en Italiaenfche wynen nyet hóqgher gcffelt en worden dan de Rynfche wynen j ende dat d'executie van defen nyet eer in Zeelandt in 'train gebracht en fal wordden , voor dat die van Dordrecht van gelyckcq het recht van de conuoyen op de Rynfche wynen , naer aduenant van de voorfz. Spaenfche en Italiaenfche.wynen, foo' men mette Generale. Staten fal connen accorderen , in train gebracht fullen hebben, jaetende de Franfche wynen ftellen op de 'helft, naer aduenant van de Spaenfche ,' Italiaenfche eri Rynfche wynen. Ende al zoo men verftaet dat die van Dordrecht de Rynfche wynen tot hooghei- recht van conuoy geftelt en geaccordeert hebben , dan van: twee gulden, foo verre men defen Ecngaende' op de voorfz. laft nyet en foude cchncn accorderen mette Generale Staten fullen de voorfz. Gedeputeeide het recht van" de contributie van de wyr.en ftellen en fubmittexen aen fyne Excellentie, altoos met befpreck, dat de Spaenfche en Italiaenfche wynen nyet hooger geftelt en fullen wordden,dan de Rynfche en de Franfche wynen naer proportie op de helft van dyen, fonder dat de voorfz. Gedeputeerde fmV  Onuitgegeven Stukken. 31-3 Jen moghen fubmittcren aen fyn Excellentie dia queftip nopende- den ontranck van 't recht van de conuoyen van de innecommende coopmanfchappen, die men alhier in Zeelandt fuftineert hehooren gehouden te wordden , hoewel die elders gedeftineert moghen fyn. - De voorfz. Gedeputeerde, zoo verre noodt is, fullen aen fyne Excellentie die excufe doen op de verfochte verzegelynge van de fchult van den Palsgraue, foo ouer midts de aermoede van den Lande van Zeelandt en groote fchulden ter causfe van der oorloghe , als de groote laftcn van gelchooten ter betatynge van defelue, ende tot behoeff. vun eens yegelyqx dyekagie na zynde , remonftrerende , dat de felue fchult nyet meer aen en gaot dyen van Zeelandt, dan die en doet dje ganfche Generaliteyt. Sullen mede de voorfz. Gedeputeerde fyne Excellentie remonftreren de redenen, waerorn men in Zeelandf geraitfaem vindt alleene fyn.ej voorfz'. Excellentie te willen kennen als Oeuerfte enGouuerneur van alle s'Lands zaecken, en nyet fyncr Furftelicke Genade s'broedpr, Graeff Jan ton Nasfau, dc-nwelcken zy nochtans gefamentJick, vuytgenomen dje van Middelburg, gecoren en bewillicht hebben , onder 't goet behaghen van fyne Furftelicke Genade, als Direaeur van de nyeuwe Unie. De voorfz. Gedeputeerde fullen fyne Excel, lentie feer ootmoedelick"verfoecken, ten eynde hem gelieue de Stadt van der Tholen te doen bezetten' mettet garnifoen , d'welck betaelt wordt van die van Zeelandt, om de redenen hun heden wel bekent. Van gelycken fullen mede fyne Excellentie bidden, de handt aene te houden, ten eynde de ruyteren en voetvolck ■ ' V 5 jnc  3*4 Bundel van int Landt van der Tholen gevallen, moghen, by fynder Furftelicke Genade intercesfie, van daer geweert wordden, alfoo, midts hun lieder compfte, de Gemeyne Middelen van Zeelandt aldaer tot nyete commen, behaluen de depauperatie van het geheel Eylandt. Nopende 't Placcaet oft Ordonnantie tot dobbele toeruftynge yan Scheepen hun ter zeevaert generende, alfoo daer op in Hollandt en alhier, naer communicatie , gerefolueert is, nyet te willen eenige nyeuwicheyt oft veranderynge toe laten, dan met aduyfe van fyne Prineelycke Excellentie , fullen de voorfz. Gedeputeerde zyne voornoemde Excellentie bidden, de handt daer aene te houden, als Admirael, dat met gemeyne aduyfe en confente op alle inconueniepten van der zeevaert mach gedifponeert werdden. Aldus gedaen in 't Hoff van Zeelandt tot Middelburg den xi Martii 1579. c^ Roels. Regifter C. ter Staaten Griffie van Zeeland, fol. 49. LXXV.  Onuitgegeven Stukken. 31$ L X X V. frocuratie van yerfcheide Volmagt ten van Grieteiqen, en der Steden Franeker, Leeuwaarden en Sneek in Friesland , op IX Baer-* ie Idzaerda , en Jelle ' Siebes, Burgemeefter van Leeuwaarden, om zig te voegen met de Unie, gegeeven op den Landdag te Leeuwaarden. 1579. 12 Maait. Alzoo dc Volmachten, reprefenterende die Staten der Landen ende Steden van Vries, lant, deur laft ende beuel van den Welgeboren Heere Graue van Rennenberch, Stadthouder én Capiteyn Generael aldaar, voorfcreuen zyn geweeft, • ende den zeluen van weghen zyne Genade geproponeert es' geweeft,' oyck fchriftclick by de zelue zyne Genade verfocht, foo eenighe Gedeputeerden te zeynden jegens den xxmen der maent Nouembris leftleden binnen der Stadt Vtrecht, omme mit den Gedeputeerden van Gelderlan't, Zutphen, Hollant, Zee* landt, Vtrecht, Vrieslant, Ouerysfel, Groe* nynghen, den Omlanden, Drente*, Twent en Linghen , te communiceren en refolueren op ten articulen geconcipieert tot naerder Verbontenisfe van de voorfz. Prouincien, ende dies volghende aldaer ten fyne voorfz. gefchikt zynde geweeft,. Dr. Bairte Idzaerda, en Douwe Six-  \ié Bundel van Sixrna, met abfqlute procuratie van Landen & Steden voorfz. (vvvvv) , die oyck aldaer d'zelue naerder Unie hebben geteyckent, doch opt welbehaghen van heur Meelters; Soe ift dat wy onderfz., een yder in ons qualiteyt, aenmerckende dat'hoe langher hoe meer d'feiue Unie Landen 6$ Steden van Vrieslant nodich is, en oyck vuyt voerighe aften ende handelynghe geeffeètueert behoort te worden, hebben geordónneert en gecommitteert , ordonneren en committeren by defen, den Veften, Hoochgeleérden D». Baerte Idzaerda, en Jelle Siebes, Burgemeefter van Leeuwaerden, om fich te' tranfporteren binnen de voorfz. Stede van Vtrecht, en hun aldaer te vueghen en uniëren met die Bondtgenoten van het Verbant aldaer geaccordeert op ten xxmen January leftleden, wel verftaende dat die Gecommitteerde voorfz. alle mogelicke middelen voerwenden zullen, ten eynde heur Meefters nopende de collectie der penninghen, aldaer te confenteren, op weynichft verbonden worden, en voor af nyet meer befwaert dan andere Landen en Steden van geIycke conditie met hun wefende, t zy by quotifatie ofte andersfins, ende dat wy tot die colleótatie van de penninghen int verbont begrepen gheensfins gehouden zullen wefen, voor en eer onfe refpecliue nabuyren. fich mede in dit Verbont begeuen zullen hebben. Sullen voorts die Gecommitteerden voorfz. , nae dat zy fich geunieert zullen hebben, metten anderen Bondtgenoten communiceren, ramen en fluyten, omme op, de Vergaderinge van de Ge- (wm) Ziet alhier het ftuk N". XVIII,  Onuitgegeven Stukken. 317 Generale Staten befcreuen tot Antwerpen tegeris denxxinen defer maent Martii, Gefantente zeyhden met alfulcke laft ende procuratie,als by gemeene aduys aldaer raedtfaem beuonden zal worden, Acfum tot Leeuwae'rden op ten Lansdach in die Vergaderinge by ons onderfz. op ten xn^n Martii xvc negen en tzeuentich. Ende was onderteyckent. Julius van Botnya, van weghen die Stadt Fraeneker. Meynert Wigers & Jan Aysmae, als Volmachten van die Stadt van Lewaerden. Doce van Martna. Renicus a Kamminga. S. Galama. Conincklicke Majefteit Grietman van Barderadeel. Claes van Jonghema. Dyore Anezj aïs Volmacht van Sneeck. Douwe Sixrna. T. Alma. Sydt van Bottnya , Con. Majt. Grietman van WymHritferadeel. Caerl Roerda. Popko Roorda. T. Wytze van Kamminga. Joojl van Ockinga. B. Idzaerda. Scipio Mieckema. Sixt van Seheltema, als Folmacht van die Grietenie Dongerdeel Wefterzyden ter Pasfens. Joofi van Hèchema. Tzaling fifyckel. Jorryt Hannya. Ancko Odez voer my zeluen ende voer Oene Odez , myn broeder. Ottho Hechema , Con. Maj. Grietman van Rauwerderhem. Doecke Aysma. J. Roerda. Otte Swalue , pro fe & fuis. Sybrandus Kamminga, Con. Majt Grietman van Liewerderdeel. Apo Douma Hottu. Onne van Growefteyns. Pibo Wittzies minor Abbema. Jan van V'.rus- Orrick van Doyem, als Volmacht met den Grietman Galama van Barderadeel. Johannes Petri Sanncs, Con. Majt. Grietman van Stellingewerff Wefteynde. Als mede Volmacht van de zelue. J. Sannes. Jeronimo JFynters, voor hem ztluen, en als mede Volmacht van Stellynckwerff Wefteynde. E. van Heerma. Reynier Jdts , Hopman ende mede Vol-  •jt-8 Bundel van Volmacht van den Gryetenye van Geefterlanc. Johan van Hottinga. Wybrant van Roerda, en Zlrnoldus Anny Paftor, fubfcripfit in Jeftum, &Is Volmachtighe van Ferwerderadeel. Regifler D. ter Staaten Griffie vim Zeeland folio 102. LXXVI.  Onuitgegeven Stukkw» gi£ LXXVI. Üittrekfel uit een brief, gefchreeven door Karei Roorda aan Mr. Willem Bardefz , Burgemeefler van Amfterdam, over de beweegingen in. Friesland tegefi de Unie. ;*& wwt m& H*S .Cl ttAinA tS79- J9 Maart. Extraiól vuyt zeekere misfiue gefcreuen vuyt Leeuwaerden den xixen Martii 1579 byCaerl Roerda, addresferende aen den Burgemeefler van Amfterdam Mr. Willem Baerdefen. Wilt nyet laeten int heymelick den Gouuerheur Sonoy, Mr. Floris Thin , ofte diergelycke Lietmaten van de Bontgenooten, aen te fegghen en te vermaenen, dattet hoochnoodich is,dat hier gefonden worden drye ofte vier vendelen knechten, om te bewaren ofte verzekeren heure mede Bontgenooten, als principalick Leeuwaerden en Sneeck; want zoe dit lange verloopt, flater wat vuyt te bevreefen : tot Leeuwaerden is thuys en daer by nyet weynich vyanden onder die Burgers, tot Sneeck is eergifteren Poppo Agges, een hopman daer die Stadt séngehanghen heeft, felfamen doorfteken van een foldaet, hier van is wonder fufpicie, daerenbouen heeft men die confpiratoers die vuyt Sneeck gejaecht zyn geweeft, met een blangloes gifteren weder daer in doen ghaen by pro-  g19 Bundel vaiï prouifie, midlertyt fal die Procureur fyn aclifc tegens heur inftitueren, wat dit meent, mach V. E. ouerlegghen. Die dryé Gefanten, waer van in den brieff ftaet, fullen dan daerreyfen, foe ik verftae , conde V. E. heur daer wat anholden , en heur brieuen befien, men folde by auentuer wat nyeüs fien, dit Hélle ick in Y. E. discretie. • > ..VuüU tb v Regijïer D. ter Staaten Griffie van Zee* land folio 106 vfo lxxvh.  Onuitgegeven Stukken. 321 L X X V I I. _ Tweede Brief van Karei Roorda aan Mr. Willem Bardefz, Burgemeefter van Amfterdam , over de beweegingen in Friesland tegen de Unie. .srigttfiwfifi tl • ■ . / . : - ra vfi 1579. 21 Maart. £ "Vaer ick eergjfteren V. E. van gefcreuen hebbe, ftaet wel op te letten, want hoe langher hoe meerder die Papillen hier rotten en moet cryghen, twelck, na alle teyckenen, door gheen ander middel compt, dan door de correspondentie die fy mette malcontenten van Arthoys ende Henegouwe hebben, fulcx dat wy nyet fonder groot peryckel die faeck vertrecken moghen ; dan grootelick van noode is, ons hoe eerder hoe beter te voorfien met garnifoen , ten minftenin Sneeck en Leeuwaerden, ende dat hier toe van de Bontgenooten van Vtrecht gecommitteert worde die Gouuerneur Sonoey,en oft fulcx foo gheringe nyet gefchien konde , folde my op verbeteringhe nyet ongeraden duncken, dat ons gefonden worde, twee ofte drye blancken van Hopmans commisfien, om die in tyden van noodt mitter haeft te moghen gebruycken, foo bidde V. E., om Godes en die Gemeene Saecx wille, defe zaeck te behartighen, als ick V. E. van harten toe betrouwe , om hier in metten eerften te verfien, t zy mitte middelen voorfz., ofte eenighe anderen die V. discretie X zal  321 Bundel van zal weten voor te wenden. Ick,ben hier gelaeten totte wedercompfte van fyne Genade, nyet wetende waerom anders , dan dat ick 't nader Verbont onder den Stichsfchen nyet dryuen folde: die dit teghen ftaen,wil d'Almogende undBarmhartighe Godt eenen beteren fin gheuen, ick can hen nyet gnaders wenfchen , hoe wel zy foecken heure eyghen ende onfer aller vuyterfte verderff en onderganck. Den Heere beuolen. Vuyt Leeuwaerden den xxjen Martii 1579. By my onderteyckent, V. E. dienftwillighe. Caerl Roerda. Het opfchrift hielt, den Erntfeften Hoochgeleerden Mr. Willem Bardefen, Burgemeefter tot Amfterdam. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland folio 107. LX X VIII.  Onuitgegeven Stukken. 323 L X X V I I I. Renverfaal van eenige punten door de Bondgenooten toegeftaan aan eenige Grietmans, en de Steden Fr-aneker , Leeuwaarden en Sneek, voor dat dezelve zig by de Unie gevoegd hebben. 1579. 22 Maart. Alzoe de Gedeputeerden van den Steden van Leeuwaerden, Franeker, Sneeck en van zekere Grietmans & Grietenyen met eenighe particuliere Edelen van den Landen van Vrieslant, hen alvooren te begeuen in de Unie, Confederatie ende Verbontenisfe , by die van den Furftendomme Gelre, en Graefffchappe Zutphen, die van den Graefffchappe ende Landen van Hollandt, Zeelant, Vtrecht, Vriesfche Ommelanden tusfehen die Eems en Lauwers, ende die Stadt van Gendt, binnen Vtrecht op den xxnien January van defen lopenden Jaefe 1579. opgerecht ende gefloten, aen den Gedeputeerden van de voorfz. Geünieerde Pn> moeien binnen Vtrecht vergadert,verfocht hebben, dat hen eenighe poin&en ende articulen, beneffen& t gene by de articulen van de voorfz. Unie vervat es, geaccordeert ofte emmers wat claerlicken vuytgedruót zouden worden. Soe ifl, dat die voorfz. Gedeputeerden van de X a voorfz.  .324. Bundel van voorfz. Geünieerde Prouincien, geilen die procuratie van de voorfz. Gedeputeerde van de Steden, Gryetmans ende Gryetenyen, en particuliere Edelen van Vrieslandt, en d'articulen die fy verfoecken henluyden geaccordeert en verclaringhe opgedaen te werden, by defen wel hebben willen verclaren, dat zy nyet en verftaen, die poinóten en articulen in de voorfz. ,Unie begrepen, eenichfins te moghen veranderen , vermeerderen ofte verminderen; maer gehoort hebbende die remonftrantie van de gelegentheyt en jegenwoordighen ftaet van de Landen van Vrieslandt , mitsgaders die zwarichedèn , die daer zouden ryfen , zoo verre by henluyden die voorfz. Unie fimpelicken geaccepteert worde , hebben die voorfz. Gedeputeerden van Vrieslant wel willen accommoderen in de poincten ende articulen hier naer verclaert. • Ende yerft hebben die Gedeputeerden van de voorfz. Geünieerde Prouincien die voorfz. Steden, Grietmans, Gryetenyen , en particuliere Edelen van Vrieslant aengenomen ende ontfanghen, gelyck zy dezelue aennemen en •ontfanghen by defen, in en tot de voorfz. Unie, belouende henluyden , van als nu, te kennen en te houden voor Bontgenooten, en dat zy 't effect van de voorfz. Unie, in allen haeren poincten en articulen, ende een yègelick van dien in t byfondere, genyeten zullen, als andere Bontgenoten, welverftaende nochtans dat die voorfz. Steden, Grietmans, Grietenyen en particulier Edelen nyet en zullen gehouden wefen, den tyt van zes weken geduerende, die inganck zullen nemen den eerften ■Apri-  Onuitgegeven Stukken. 325" Aprilis toecommende, eenige contributie ten prouffyte van de voorfz. Bontgenoten te doen, ende fullen, des nyettemin, foe wel de felue zes weken geduerende, by de voorfz. Bontnoten , achtervolghende ende in cracht van de voorfz. Unie, befchudt en befchermt worden , als off zy mede contribueerden, des zullen die voorfz. Steden, Grietmans, Gryetenyen ende particuliere Edelen, middelre tyt, te weten binnen de voorfz. zes weken, gehouden zyn met de voorfz. Bontgenoten fich te verdraghen ende accorderen, in en opt tgene dat zyluyden tot defenfie van de gemeen Geünieerde Prouincien van maendt te maendt opbrenghen en contribueren zullen, waer toe zy aengenomen hebben heure Gedeputeerde metten eerften ouer te feynden, ende zoe verre fy luyden , binnen den voorfz. tyt van zes weecken, met die voorfz. Bontgenooten op de voorfz. contributie nyet en accorderen ofte verdraghen , foe fullen zy luyden in zulcken gevalle naer inhoudt van de voorfz. Unie gehouden wefen, feynden die voorfz. zes weecken , die Middelen Generael, by de voorfz. Bontgenooten aireede beraempt ofte noch te beramen, mede in haerluyder Steden, Gryetenyen en bedryuen te werck te ftellen, en ter executie te legghen , in de formen en manieren als andere Geünieerde Prouincien doen, ofte gedaen zullen hebben. Item hebben die voorfz. Gedeputeerden van de Geünieerde Prouincien den voorfz. Gedeputeerden van de Steden van Vrieslant, Grietmans , Grietenyen en particuliere Edelen belooft, en belouen mits defen, dat zy henl.uyX 3 den  3*6 Bundel van den zullen helpen mainteneren, ftiuen en ftercken in alle haerluyder oude, loffelicke en wel hergebrachte Priuilegien , Coftumen, Ufantien, en allen anderen haerluyder Gerechticheyden, gheene vuytgezondert, die hen deuchdelick competeren. Insgelycx hebben zy henluyden belooft, en belouen mits defen , dat zoo haeft de Spaengaerden en haerluyder adherenten vuyt defe Landen verdreuen zyn, zoe dat zy daer vuyt blyuen , ende dat Godt Almachtich door zyn Genade defe Landen eenen vallen peys verleent fal hebben , en die fchulden, ter caufe van defen jegenwoordighen oorloghe gemaect: ende noch te maecken, betaelt zullen wefen; dat als dan alje nyeuwe impoften en ongewoenlicke lallen en bczwarenisfcn, ter caufe van defen jegenwoordighen oorloghe opgeftelt en als noch op te ftellen, affgeftelt werden, ende metter daet cesferen zullen , blyuende andersfins die voorfz. Unie in weerden. Item belouen noch, dat die voorfz. Steden, Grietmans, Grietenyen en particuliere Edelen van Vrieslant, by de voorfz. Bontgenooten, met gheen hoogher ofte meerder lallen befwaert zullen worden, dan andere van de Geünieerde Prouincien van gelycke qualité, en dit alles achtervolghende die voorfz. Unie. Des t'oirconde zoe hebben die Gedeputeerden van de Geünieerde Prouincien dit Renuerfael onderteyckent, den xxnen dach Martii 1579. Ende tot meerder vafticheyt hebben wy defen mit het zegel der Stadt Vtrecht, t welck wy voor deze tyt gebruycken, doen zegelen. Ende was onderteyckent. Reynier Cant. Nicolaes Blancx.  Onuitgegeven Stukken, 327 Blancx. Jacob Valcke. Adriaen van Zuylen. Rheynhart van Asfewyn. E. Jarges. En op te plycke ftondt. Ter ordonnantie van de Gedeputeerden der Geünieerde Prouincien. Onderteyckent. Lamzweerde. ' Register D. ter Staaten Griffie van Zetland fol. ioj. verfo. X 4 LXIX.  32* Bundel van L X X I X. Acte van de Bondgenooten verleend aan de Grietmans, Edelen en Steden van Friesland, welke de Unie aangenomen hadden, tot verzekeringe van vergoedinge der penningen, welke dezelve noodig zouden hebben tot hunne befcherminge. 1579- 23 Maart. Op aengeuen van Doctor Baerthe Idtzarda ende Jelle Sibes, Burgemeefter tot Leeuwaerden , Gedeputeerden der Steden van Leeuwaerden, Sneeck, Franeker, mit zekere Grietmans, Grietenyen ende Edelen van den Lande van Vrieslant, den Gedeputeerden van de Geünieerde Prouincien gedaert, omme te weten, oft gebeurden, dat zyluyden geduyrende den tyt van zes weecken, in den Renuerfale henluyden verleent, gementionneert, tot haerluyder nooteücke defentie eenighe penninghen mochten verfchieten, by wat middel zy de zelue penninghen recouvreren zouden , hebben die Gedeputeerde van de Geünieerde Prouincien voorfz. belooft en belouen by defen, dat zoe verre haerluyder Bontgenooten van Vrieslant, binnen den voorfz. tyt van zes weecken, eenighe penninghen 't haerluyder nooteücke defenfie en verfekertheyt oplichten ofte verfchieten, dat zyluyden de zelue penninghen henluyden mitten eerften fullen reflitueren, ofte dat by ge-  Onuitgegeven Stukken. 329 gebreecke van dien , d'voorfz. Vriefche Bontgenooten dezelue penninghen fullen moghen inhouden en corten van de eerfte contributie, 't zy by Middelen Generael ofte anderen, die zyluyden ten prouffyte van de voorfz. Geünieerde Prouincien doen zullen, waer van de voorfz. Gedeputeerde van de Geünieerde Prouincien henluyden verleent hebben defe acte. Aldus gedaen in de Vergaderinghe van de voorfz. Geünieerde Prouincien den xxinen Martii 1579. Ende was onderteyckent. Ter ordonnantie van den Gedeputeerden der Geünieerde Prouincien voorfz. Lamzweerde. Regijler D. ter Staaten Griffie van Zeeland folio 107. verfo. LXXX. X S  33° • Bundel van LXXX. InftruEtie voor Eysfo Jarges tot Saxum, en Mr. Floris Thin, Gecommitteerden der Bondgenooten aan den Graave van Renneberg, om hem te Beweegen tot aanneeming van de Unie. ï$79> *4 Maart. 1nftruc"He voor den Edlen, ende Hoocbgeleerden Eysfo Jarges, Houelingh to Saxum,en Mr. Floris Thin, Aduocaet s'Lands van Vtrecht, ter requifitie van den Gedeputeerden van den Geunieerden Prouincien, binnen Vtrecht vergadert, reyfende aen den Welgcbooren Heere den Graue van Rennenbourg, Stadtholder en Capiteyn Generael van den Landen van Vrieslant, Ouerysfel &a. In den eerften zullen de voorfz. Gefanten hen met alder vlyt vervoughen ter plaetfen, daer zy zyne Genade zullen weten te becomen, en de zelue zyne G., van weghen den Geunieerden Prouincien , prefenteren, alle dienftwillighe gebiedenisfen ende recommandatien. Sullen daer naer op de letteren van Credentie, die henluyden mede gegeuen zullen worden , zyne G. openen en verclaeren, t gundt metten Gedeputeerden van de Steden van Leeuwaerden, Sneeck, Franeker, eenighe Grietenyen  Onuitgegeven Stukken. 33* rryen en particulier Edelluyden, op t poinct; van der Unie verhandelt en verdraghen es, waer van de Gedeputeerde van de Geünieerde Prouincien , om t refpeór,, dat zynder G. draghen, nyet hebben willen nae laeten, dezelue zynder G. particulierlick te doen aduerteren. Biddende,dat zyne G. belieue, volghende de goede affectie die de felue altyt gethoont heeft tot vorderinghe der voorfz. Unie te draghen, de voorfz. verhandelinge voor goet in te zien, ende de goede handt daer aen te holden , dat t zelue ten goeden effecte mach gebracht en geftrecl; worden. Sullen daer beneffens zyne G. voorhouden, dat alzoe de Gedeputeerde van de Geünieerde Prouincien met groot leetwefen, vuyt den rapporte van den Eerweerde Heeren den Prooft Galama, en Mr. Floris Thin, verftaen en connen fpueren hebben , dat eenighe der goeder zaecken wangunftighe, zyne G. zulcx zouden misleyt en qualick onderricht hebben, dat dezelue zyne G. in een naedencken es gecommen, dat de voorfz. Unie zoude ftrecken tot verminderinghe van zynder G. auctoriteyt in zynen Gouuernemente, tot demolitie van den cafteelen aldaer, en tot een affcheydinghe van t Generael Verbont der Generale Staten. Waer op defe Gefanten zynder G. fullen verclaeren ende verzekeren, dat d'intcntie en meyninghe van dyen van de Geünieerde Prouincien noyt en es geweeft, ofte oick noch nyet en es, zyne G. in het minfte yet te vercorten van zyn auétoriteyt, Gouuernement ofte andersfins, nemaer veel eer, dat zy zynder G. begeeren toe te draghen (zulcx zy oick draghende zyn ) alle refpect ende eerbiedinghe, en de zelue nyet alleen egeen nadeel te doen in  33* Bundel van in zynder G. Gouuernement, auótoriteyt ofte reputatie, mer oock met alle haer vermoghen dezelue zyne G. daer inne te helpen handthouden, tegens allen den ghenen die zynder G. daer inne zouden willen tegens zyn, waer van de voorfz. Bontgenooten bereyt zyn (des verzocht zynde ) zyne Genade te doen pasferen brieuen in behoirlicke forme, tot zynder G. verzekertheyt en welgefallen. Ende zullen zynder G. daerenbouen mede infinueren van der Refolütie by den Bontgenooten genomen, van zynder G., als mede Myn Heere den Stadtholder van Gelderlant te vereeren met een jaerlicxe penfione van vim guldens, bouen het ordinaris traictement van zynder G. Gouuernemente, waer van haere Genaden behoorlicke verzekeringe gedaen zal worden als vooren. Ende belangende de demolitie van den (wwww) Cafteelen, dat zyne G. belieue, fich verzekert te holden, dat d'intentie van de Bontgenooten noyt en es geweeft, eenighe Cafteelen, tot verzekertheyt van den Landen dienende , te demolieren, noch oick eenighe andere , het en ware dat by gemeenen aduyfe van denBontgenooten, ende mede van zynder G. fich in der Unie begeuen hebbende , bevonden worde 't gemeen befte zulcx te verheysfchen. Ende dat men in dien gevalle den (xxxxx) Drosfarden, Maerfchalcken ende Caftelleynen refpeótiuelick dies nyettemin zal laeten volghen alzulcken penfionen ad vitam , als zy vuyt crachte van hunnen officien genoten hebben, almede onder behoorlicke verzekeringhe. Item (wwwww') en (xxxxx') Ziet de aanteekening op N*.  Onuitgegeven Stukken. 333 Item dat zyluyden geensfins van meyninghe zyn, henluyden van de Generael Unie te fcheyden, mer hen daer inne te houden, ende die Generale Staten te doen alle mogelicke asfiftentie zoe van Ruyter als Soldaten. Ende zullen onder defe belofte zyn G. verzoucken, dat hem gelieue die voorfz. Unie aen hem te nemen, en hem daer inne toe begeuen. De refte wert beuolen de goede discretie van voorfz. Gedeputeerden. Aldus gedaen in de Vergaderinghe van de Gedeputeerden van de Geünieerde Prouincien op ten xxnnen Martii A°. 1579* Regijïer D. ter Staaten Griffie yan Zeeland folio 107. verfo. LXXXI.  334- Bundel van LXXXI. Vzrklaaring van de Heeren Jarges en Thin, aangaande de meening van de, Refolütie der Bondgenooten van den 23 Maart, by welke aan de Heeren Stadhouders, de Unie aangenomen hebbende, wordt toegelegd fes duizend guldens jaarlyks , voor tafelgeld. 1579. 29 Maart. Wy onderfcreuen atteïleren mits defen, die meyninghe ende intentie van de Gedeputeerde van de Geünieerde Prouincien binnen Vtrecht vergadert, te wefen, dat de Heeren Stadthouders , die hen in de Unie, binnen Vtrecht den x.vjmen January leftleden opgerecht ende gefloote.n, begeuen hebben ofte noch begeuen fuflen, de fes duyfent guldens jaerlicx, die de voorfz. Stadthouders by de voorfz. Gedeputeerden toegeleyt zyn, volghende (yyyyy) die (JOTOO Deeze afte is te vinden in de Notulen der Gedeputeerden tan de nadere Unie, van den 24 Maart 1579, «n van den volgenden inhoud: „ Belangende Traftement der Stadholder?. Alfoo die heeren Stadtholders getreden wefende of „ te comen in der naerder Unie onlancx binnen Utrecht „ gemaeft.en den 23 der maent Januwary leftleden opge„ recht, deur die dagelicxe aenvall, affjiren ende zwae„ richeden, feer groote lallen ende moeyten bejegenen. en-  Onuitgegeven Stukken. 335 die acte daer van zynde in dato den xxnien Martii leftleden , alleenelick genyeten fullen voor haerluyder tafel, in aenfchou van de costen „ ende hoe langer hoe meerder gefchapen zyn te zullen overcomen, zulcx dat well billich ware, dat defelve „ by de Geünieerde Provinciën toe verlichtinge derfel„ ver, ende totfoulaigement van de coften, diede voorfz. „ heeren Stadtholders ter caufe van dien fupporteren, „ eenige redelicke traiftement toe gevuecht worden, „ foe hebben die Gedeputeerden van de Geünieerde „ Provinciën binnen Utrecht vergadert , om redenen „ voorfz. den heeren Stadtholders refpectivelyck toegeM leyt een penfioen van fes duyfent Caroli gulden jaer„ lycx, daer van men een yeder van hen behoorlycke brieven pasferen zall; des hebben de voorfz Gede„ puteerden hier van genomen rapport aen hun refpecti„ ve Meefters, omme t felve weder inne te brengen bin„ nen veertien dagen naeftcommend'e ". Van het inbrengen van de goedkeuring der Provinciën wordt egter niets gevonden. Gelyk de Bondgenooten door dit lok-aas van een jaarwedde den Graaf v^n Renneberg in hunne belangen zogten te winnen, ftekien zy ook het zelve middel in 't werk op zynen Gunfteling en Raadsman Hendrik van Oyenbrug, een Mechels Edelman, wel geleerd, maar veinzend van aart en den Staaten ganfeh ongeneegen : deeze man door den Graaf tot Drosfaard van Harlingen bevorderd zynde, vreesde, datde verbonden Provintien de Sloten zouden doen afbreeken-, waar door hy een goede inkomft ftondt te verliezen, 't welk waarfchynlyk de rede was, waarom volgens de Inftruclie hier vooren N°. LXXX. uitgegeeven, de Afgezanten aan den Graave van Renneberg moeften verklaaren, ,', dat het oogmerk der Bond„ genooten niet was de Kafteelen af te breeken, en dat, „ zoo men uit nood daar toe komen mogt, de Drosfaar,, ten en Kafteleinen eouden behouden, hun leeven lang geduurende , dezejke voordeelen als zy uit hoofde dier bedieningen genoten hadden ". Meerdere aanmerkingen over het gedrag van Renneberg en de moeiten door de Bondgenooten aangewendt om hem aan hunne party te verbinden, fpaare ik tot de Hiftorie der Unie van Utrecht.  33$ Bundel van Onuitgegeven Stukken. ten en moeyten, die fy ter oorfaecke van de voorfz. Unie hebben fullen , ende alzoe die voorfz. Gedeputeerden verftaen , de voorfz. Heeren Stadthouders te employeren en gebruycken in de zaecke van de oorloge tot defentie van de Geünieerde Prouincien , dat de felue Gedeputeerden der Geünieerde Prouincien meyninge en intentie es , de voorfz. Heeren Stadtholders daer van apart zekere traiétement toe te voughen, zoe in reden & billicheyt bevon' den zal worden te behooren. Des ten oirconde hebben wy onfen handen hier onder geftelt op den xxixen dach van de maent van Meert A°. xv^ i.xxixtich. Onderteeckent. E. Jarges en F. Thin. Regifler D. ter Staaten Griffie van Zeeland fol. 104. verfo. KORTE  KORTE INHOUD DER STUKKEN EERSTE DEEL. I. Tarief van den Algemeenen Landvoogd Don Louit de Requefens, aan de Leden der Staaten van Zeeland, de Spaanfche zyde toegedaan, houdende verjlag van de onderhandelingen over de Vrede, gehouden te Breda in bet jaar 1575. 2 September 1575. Bladz. 1. II. Verhaal van de muitery van het Spaanfcb Krygsvolk. kort na bet inneemen van Ziericzee, door den Raad van Staate uitgegeeven. 2 Auguftus 1576. Bladz. 18, III. Bevel der Heeren Staaten van Zeeland aan de Rentmeejters van des Konings Domeinen in die Provintie, om de penningen van hunnen ontvang ten behoeve en ter befcbikkinge van Hooggemelde Heeren Staaten in te houden. 10 September 1577. Bladz. 26j, IV. Interpretatie op bet X. Art. der Pacificatie van Gend, raakende de hopende buuren en pagten der goederen uit kragte van de Pacificatie gereftitueerd. 4 April 1578. Bladz. 29. VAN HET Y y. In*  338 KORTE INHOUD V. Interpretatie op bet^X. drtikel der Pacificatie van Gend, raakende de vrye beheering der goederen , uit kragte der Pacificatie gerejtitueerd, 11 • Mey \yfi. Bladz. 31. VI. Propofitie door Andreas Chrifliaan of Kerjlen, Secretaris van Graaf Johan van Nasfau, gedaan aan de Gedeputeerden van Holland en Zeeland, uit naam van denzelven Graaf, raadtnde tot een Nadere Unie met Gelderland, waar toe mogelyk die van Overysfel en Friesland ook zou. den te brengen zyn. 16 Julii 1578. Bladz. 33. VII. 'Refolütie van de Startten van Zeeland, op het Ontwerp der Unie te Aarnhem gemaakt. 4 Oktober 1578. Bladz 38. VIII. Injlrutlie van wegen den Heere Prinfe van Orange, van 't geen zyn Tbefaurier Taffin den Staaten van Holland en Zeeland zoude voordraagen, houdende I. befcbryvinge der Staaten tegen zekeren dag, te Gorinchem, om te raadpleegen over een Ontwerp van een nadere Unie. II de muitery der Waalfche Regimenten. III. bet on. genoegen tusfehen den Hertog Jo'dn Cafimir, en den Hertog van Alencon met de Algemeene Staaten. IV. het gedrag van die van Gend in deeze zaak. 18 Oclober 1578. Bladz. 47. IX. Redenen, om welke men oordeelde , een nadere Unie tusfehen eenige Nederlandfche Landfchappen nuttig te zyn, feboon dezelve door de algemeene Unie reeds vereenigd waren. Bladz. 58. X. Volmagt van de Stad Gend op Jonker Adolf de Gruytere, Lieven Tayaert, Schepen, Mr.Lucas Mayaert, Penfionaris, enMr.'Chriftoffel de la Beket  der STUKKEN. S39 Beke, notable, om de Unie te beften fluiten, volgens hunne injlrutlie. 12 November 1578. Bladz. 63. XI, Geloofsbrief voor de Afgevaardigde van Zeeland op den dagvaart gelegd te Gornicbem tegen den ij November 1578. 13 November 157%. Bladz.65. XII. Brief van Ridderfchappen en Steden van Overysfel aan de Staaten van Utrecht, van den 14 November T578, houdende, dat zy , vermits de belegeringe van Deventer, geen gelegentbeid hebben op de voorgeflagen Unie te befluiten , of Gedeputeerden te zenden. 14 November 1578. Bladz. 6j. XIII- Verklaaring van Graaf Jan van Nasfau, aan de Staaten van Holland en Zeeland gedaan , van den laft, hem, benevens den Thefaurier Taffin en Secretaris Bruininx, gegeeven door den Prins van Orange ,volgensInftrutlie van den 14 November isi8,boude?ide voornaamelyk, een vermaninge om ordre te Jtellen op de generaale Regeeringe van het Land, onder een Opperhoofd, overeenkom/lig met de voorwaarden,geraamd by de Unie tusfehen Holland en Zeeland. 15 November J578. Bladz. 69. XIV. Extratt uit de Injlrutlie voor de Gedeputeerden der Staaten van Zeeland op den Dagvaart gelegd te Gorinchem tegen den 15 November 1578, zoo verre dezelve Injlrutlie betrekkelyk is tot de nadere Unie. 13 November 1578. Bladz. 83,1 XV. Brief van de Ridderfchap, reprefenteerende de Staaten van Lingen aan de Gedeputeerden der Provintien te Utrecht vergaderd, van den i8iVc«] vember 1578, by welken zy verklaaren zig te bouden aan 'tgeen zy met zekeren Qommisfaris van Y, z dm  34o KORTE INHOUD den Graave van Renneberg gehandeld hadden nopens de Unie. 18 November 1578. Bladz, 86. XVI. Brief van de Gedeputeerde Staaten der Ommelanden by Groningen, aan Jonkheer Nicolaas van Zuylen, Schout te Utrecht, -waaruit blykt,dat de Ommelanden gereedfi waren hunne afgevaardigde te Jcbikken, naar de Vergadering op de Unie belegd te Utrecht den 23 November 1578. 18 November 1378. Bladz. 88. XVII. Brief van de Stad Groningen aan de Gedeputeerden der Provinciën, in andwoord op derzelver brief van den 22 OStober 1578 , waar by de gemelde Stadfcbryft, zig te willen houden aan de vereenigivg by de Pacificatie van Gend gemaakt, ' oordeelende dezelve genoeg te zyn voor de gemeene welvaart. 20 November 1578. Bladz 90. XVII!. Procuratie van de Volmagten, reprefenteerende de Staaten van Friesland, op Doctor Barte Idzarda, en Douwe Sixma, Burgemeejler der Stad Franeker, om te verfcbynen op den dagvaart gelegd te Utrecht den 23 November 1578, en aldaar te helpen refolveeren op de ontworpen Unie, mits niet Jtrydende met de Vrede van Gend, de Geloofsvrede , en Generale Unie, en mits bet zy met believen van den Aartshertoge en Prinfe van Orange. 20 November 1578.) Bladz. 93. XIX. Brief van Cafpar van Vosbergen , één der Zeeuwfche Gedeputeerden op den dagvaard te Gorinchem , gefcbreeven aan de Heeren van de Magiftraat der Stad Vere, houdende eenig verJlag van de raadpleegingen op de Unie, en nopens bet verkiefen van Graaf Jan van Nasfau tot Lieu-  der STUKKEN. 34r Lieutenant van den Prins zynen broeder over Holland en Zeeland. 21 November 1578. Bladz. 90". XX. Brief van den Graave van Renneberg aan de Gedeputeerden te Utrecht vergaderd , zig verfcboonende van aldaar mede te verfcbynen. I28. XXXIII. Brief van de Stad Groningen , verklaarende by herhaaling, dat de Vrede van Gend tn, Generaale Unie genoeg was tot ondetboudinge van goedeCorrefpondentie.8January 1579 Bladz: 131. XXXIV. Brief op naam van de Ommelanden by Groningen, houdende, dat zy goede hope hadden van een aanjtaande vrede, en daarom befloten hadden, by de Generale Unie te blyven, agtende eene nadere verbintenis onnoodig. 8 January 1579. Bladz. 133. XXXV. Procuratie van de Staaten van Zeeland op Mr. Willem Roelfius, Penfionaris van Middel- Y 4 burg >  344 KORTE INHOUD burg, Nicolaas Blancx en Pieter de Rycke, Raaden van Zeeland, en Mr. Gafpar van Vosbergen, Balliu van Vere, om te verfcbynen op de Vergaderinge tot de zaak van de nadere Unie gelegd tegen den 10 January te Utrecht. 9 January 1579. BladZm ,37> XXXVI. Extr*et uit de Injlrutlie voor de Gedeputeerde die reyfen fullen naer Vtrecht en Hollandt , van wegben de Generale Staten van Zeelandt, op de Dacbvaett geleyt tot Vtrecht tegens den Xen defer ,foo op de voorderynge van de nyeu. Bladz. 289. Lxxr.  35o K O R TE INHOUD LXXI. Mêderatie op de Middelen, die by het fesde artykel der Unie bepaald zyn, toegejtaan aan de ■ Ridderfchap des Qjiartiers en Stad Nymegen. 6 Maart 1579 Bladz. 296. LXXII. Renverfaal door de Gedeputeerden der Nadere Unie , toegejlaan aan de Ridderfchap en Quartier van Aarnhem, op de zwarigheden by hen gemaakt , alvoorens in de Unie te treden. 9 Maart 1579. Bladz. 29%. LXXIII. Comm'sfie van de Staaten van Zeeland op Mr. Jacob Valcke, als bunnen Gedeputeerden in bet Collegie der Nadere Unie. 7 Maart 1579. Bladz. 30a. LXXIV. IuflruSlie door de Staaten van Zeeland gegeeven aan hunne Gecommiteerden, om den Prince van Orange eenige zaaken aan te dienen, be. trekkelykjot de Quote tusfehen Hollanden Zeeland, de Nadere Unie, de gedagten der Stad Middelburg over de Unie enz. 11 Maart 1679. Bladz. 3oj-. LXXV. Procuratie van verfebeide Volmagt en van Grietenyen, en der Steden Franeker, Leeuwaarden en Sneek in Friesland op Dr. Baerte Idzaerda , en Jelle Siebes , Burgemeester van Leeuwaarden , om zig te voegen met de Unie, gegeeven op den Landdag te Leeuwaarden. 12 Maart 1579. Bladz. 31 j. LXXVI. Uittrekfel uit een brief, gefchreeveu door Karei Roorda, aan Mr. Willem Bardefi, Burgemeejler van Amfterdam, over de beweegingen in Friesland tegen de Unie. 19 Maart 1579. Bladz. 319. LXXVII.  der STUKKEN. 351 LXXVII. Tweede Brief van Karei Roorda aan Mr. Willem Bardefz., Burgemeester van Amfterdam , over de beweegingen in Friesland tegen de Vnie. 21 Maart 1579. Bladz. 321. LXXVIIT. Renverfaal van eenige punten door de Bondgenooten toegeftaan aan eenige Grietmans, en de Steden Franeker , Leeuwaarden en Sneek t voor dat dezelve zig by de Unie gevoegd hebben. 22 Maart 1579. Bladz. 323. LXXIX. Acte van de Bondgenoten verleend aan de Grietmans, Edelen en Steden van Friesland, welke de Unie aangenomen hadden , tot verzekeringe van vergoedinge der penningen, welks dezelve noodig zouden hebben tot hunne befcber. ge. 23 Maart 1579- Bladz. 328. LXXX. InftruElie voor Eysfo Jarges tot Saxum, en Mr. Floris Thin, Gecommiteerden der Bond. genooten aan den Graave van Renneberg, om hem te beweegen tot aanneming van de Unie. 24 Maart ij79- Bladz. 330. LXXXI. Verklaring van de Heeren Jarges en Tbin» aangaande de meening van de Refolütie der Bond. genoten van den 23 Maart, by welke aan de Hee. ren Stadhouders, de Unie aangenomen hebbende, wordt toegelegd fes duizend Guldens Jaarlyks, voor Tafelgeld. 29 Maart 1579 Bladz, 334.  ■  BUNDEL VAN ÖNUITGEGEEVEN STUKKEN.   BUNDEL VAN ÖNUITGEGEEVEN STUKKEN, dienende ter opheldering des. VAD ERL AND SC HE HISTORIE E N REGEER1NGSFORM, EN VOORNAAMELYK DER HISTORIE VAN DE UNIE van UTRECHT, VERZAMELD EN MET EENIGE AANMERKINGEN VERMEERDERD, door Mr. LAURENS PIETER van de SPIEGEL 5 SECRETARIS DER ED. MO G. HEEREN STAATEN FAN ZEELAND, en uitgegeeven DOOR JACOBUS ERMERINS* SECRETARIS DHR STAD V E R E. TWEEDE DEEL. TE GOES, By JACOBUS H ü Y S M A ff i M. DCC. LXXXI 1 L   VOORBERIGT VAN DEN UITGEEVER. fj^oen de Heer van de Spiegel, in bet jaar 17785 de eerfle Ontwerpen van de Unie van Utrecht in bet licht gaf, maakte by ook zyn voomeemen bekend, om een Staatkundige Hiftorie van dat doorlugtig Verhond te fcbryven , te gelyk opgevende een lyfl van onuitgegeeven Gedenk/lukken , welke hy daar toe reeds badt verzameld s en welke federt, onder bet doorzoeken der papieren ter Secretarye der Heeren Staaten van Zeeland , tot een aanzienlyk getal ver* meer der d zyn; maar na dat dit werk reeds vry verre gevorderd was, oordeelde hy, wegens verandering in amps-bezigheden en betrekkingen 9 eenen arbeid te moeten Jlaaken, \ 3 dien  vi VOOR.BERIGT dienhy anders, zynen [maak volgende, gaar* m zoude ten einde gebragt hebben. Ondertusfehen was uitgekomen het eerfte Deel dier Stukken, welke tot beivyzen zouden gediend hebben, vav 't gene over de Hiftorie der Unie [landt gezegd te worden, en van het tweede Deel was het voomaamfte, beneffens de aanteekeningen daar toe betrekkelyk, reeds afgefchreeven; doch het één en ander moejl, om dezelve rede, blyven liggen; hier op werdt ik, door den Boekverkooper Huysman , by wien het eerfle Deel was uitgegeeven, aangezogt, om de hand te kenen aan het vervolg, en daar mede, ten minft endeeze Verzameling, volledig te maaken, en dit verzoek , door den bovengenoemden Heer, op het vrindelykft aangedrongen zyn* de, heb ik my dier moeite niet willen onttrekken. Onder andere toebercidfels tot de Uitgaave der Hiftorie van de Unie, hadt de Boekverkooper ook in het koper laaten Jhyden een fraai afbeeldfel van Graavc Johan va "Nas-  van den UITGEEVER. vu Kassau, Stadhouder van Gelderland en Zutfen, den broeder van Prins Willem den eerften van Orange, gevolgd mar het oorfpronklyk fchildery, door zyne Doorlugtige ■Hoogheid, den tegenwoordigen Prins Erf* ftadhouder, tot dat gebruik taegeftaan: dit afbeeldfel hebben wy niet ongepaft geoordeeld voor deeze Verzameling van Stukken te plaatfen, om dat ''er veele onder dezelve ge* vonden worden, die Graaf 'Johan aangaan^ of door hem zelfs uitgevaardigd zyn; maar dewylhet byfchrift onder het zelve gefteld, een titel is, met welken, de Stadhouder van Gelderland, by,onze Hiftoriefchryvers weinig hekendftaat, heeft de Heer ® Spaanfche Regeering, en het zelve iri zynèri ouden welvaart voor den KoniDg te bewaaren. De Prins hernam dus eene waardigheid,vart welke hy zig iri het jaar 1567, by zyn vertrek naar Duitfchland , ontdaan hadt, maar welken afftand hy agte als niet gefchiedt, oni dat dezelve hem door 't geweld der onderdruk, king was afgedwongen. Het Stadhouderlyk gezag Was ten tyde der Craaven van een zeer grooten invloed:de Op. permagt was ongetwyfeld in den boezen,t v n den Landsheer, wiens plaats door den Stadhouder werdt bekleedt, terwyl de Staaten, al e de Ingezeetenen des Lands vervangende met anders dan Voorftanders waren der Vryheden en Regten des Volks , en handhaavers van zekers 3elen die tot een' breidel tegen het misbrufk es' Vorftelyken gezags konden dienen zonder dat zy daarom zelve het germglf e de Wripn in het Opperbeftuur. De btaaten wa^^dS^nder.l^^ te erkennen, en hemby zyn intreede gehoorzaamheid te beloven (O, en wanneer men fprak vZ de Overheid) werdt altoos de ta houder Illéén, of gezamentlyk met het Hof van Hol- (1) Notulen v<* HMmd 2 Mey 1 tfh  CK vm >® land en Zeeland, onder die benaamin? ver* Haan Ci). Met zulk een uitfteekende magt bekleedt, ftelde de Prins van Orange zig aan het hoofd der zaaken, in den beginne, naar 'c fchynt, weinig gezind, om die magt met de Staaten ta deelen, veel min hunne beveelen te ontvan, gen, dewyl hy in een Ordonnantie op de Regeering van Holland door hem gegeeven den 25 Augufhis 1^72, alleenlyk verklaarde, voornemens te zyn den Staaten een goed genoegen, te geeven, en ten dien einde in de Regeeringe niet te doen, dan met advys van de Staaten, aan welken de gelegenheid des Lands en de geaartheid der Ingezetenen beft bekend waren Qz). Wanneer men deeze aanmerking maakt, is het ligtelyk te begrypen, waarom de Prins in 1572 de Stadhouderlyke waardigheid wederom aannam , en waarom hy, tot den einde toe zyne Stadhouderlyke voörregten afzonderlyk feeeft willen behouden, fchoon de Staaten hem by de Unie tusfehen Holland en Zeeland, had! den aangenomen tot Hoofd en hoogfte Overig, heid} want de fchrandere Vorlt begreep zeer wel, dat deeze waardigheid door de Staaten zou kunnen beknibbeld of ingetrokken worden, maaje C1) Placaat van Holl. ï6 Aug. I57Si (3) Grttt Platgat Boek IJl O. K$L  4K «■>© maar niet die van Stadhouder, zoo lang de Re* geering des Konings niet wettelyk was afgezworen (i). In het eerfte aanblikken der Vryheid was deeze invloed des Prinfen noodzakelyk, en by allen die zyne party waren toegedaan, ten hoogften aangenaam; het beleid van den Oorlog was een ganfch nieuwe zaak voor de Regenten , die, onder de heerfchappy hunner Landvoogden, byna nooit over zaaken van belang, behalven over het opbrengen van penningen, waren gekend: daar by was het vertrouwen op de fchranderheid en voorzigtigheid van den Prins zoo vaft, dat yder hem in dien benarden toeftand van zaaken befchouwde als den Ba. fcherm- (i) Dit onderfcheid werdt zeer duidelyk voorgeftetf in een apoftille van den Prins op zekere poinften door de Staaten overgegeeven den 21 Juiy is'79-- alzoo hut 'verkenen van remisfien en pardonnen zyne Excellentie tot■ Raat volgens zyne Commisfie en Inftruüie als Stadhouder van zyne Majefteit ontvangen, zoo verjiaat zyne Excellentie dat de Staeten voortaen geene remisfien of pardonnen zullen verleenen; maar belangende de refpyten en oÜroyen in deezen gemeld, en diergelyke gratiën, waar van zyn Excellentie de gif te toekomt, volgens de Unie, auSiorifeert zyne Excellentie de Staaten van Holland, dezelve by prtvifie en gtduwende zyn afwezen uit Holland te mogen verkenen ,urdonneerende den Advocaat van de Staaten Mr. Paulus Buys, dezelve op ordonnantie van de Staaten met des Konings zegel te bezegelen: Cedr. Noc. van Holland 1579. bl. 76j. • 5  fcherm-engel des Lands, den eenigen toeverlaat der onderdrukte Ingezeetenen. Ma ar met het opluiken der Vryheid wiefch ook de luit tot onafhankelykheid: de doorlugtige verftanden die ons opkomend Gemeene» beft verfierd hebben i ontwikkelden zig, er» begonden te gevoelen, dat ze tot iets grooters bekwaam waren dan tot enkele gehoorzaamheid: men werdt agterlyk om laften in te willigen tot ftuur van een' oorlog, waar in men zoo weinig zeggens hadt, en men poogde allengskens iets van het gezag des Prinfen in te palmen, om het over te brengen op de Vergadering der Staaten die dea meeften tyd by één bleef. De raadpleegingen der Staaten van 1574 tot 1576, over het vaftftellen der Regeeringsform, zyn de bewyzen van deeze woelingen, terwyl de Prins, die wel voelde dat men hem nog niet geheel ontbeeren kon, maar egter nooit wilde fchynen naar gezag te haaken, herhaalde reizen verzogt, dat men hem van de laft der Regeëringe zoude verfchoonen , en de Staaten bier op, 't zy uit verlegenheid of beleefdheid, telkens befluiten namen,' die het gezag van deri Prins nog meer uitbreidden ea beveftig, den , tot dat, by de Unie tusfehen Holland en Zeeland , de booge Regeeringonder den naam van Hoofd en hoogde Overigheid, hem werdt opgedraagen. D oor  Door dit befluic der twee verbonden Prd* Vintien werdt de Regeering uitwendig op een vatten voet gefteld , maar de nayver van hun die oordeelden de zaaken zelfs te moeten beftuuren, werdt 'er niet door weggenomen: ln tegendeel ftak het misnoegen over de ruime opdragt der hooge Regeering zoo fterk door, dat <*eene der Steden, die door Satisfattien met de overige Leden haarer Provintien vereenigd ?yn, deeze afte hebben willen aanneemen* maar alleenlyk verklaarden, zig te fchikken onder het Stadhouderfchap van den Prinfe, 't geen men destyds, door de verandering van zaaken, op verre na zoo hoog niet meer eerbiedigde , als toen het door de Oppermagt van den Koning werdt gerugfteund (i> Zoo lang egter de Prins in Holland en Zeeland kon tegenwoordig blyven, wift hy,door minzaamheid en beleid, de liefde tot zyn Përfoon in de harten der Ingezetenen leevendig te houden , en door deezen zoeten dwang, de eenige die voor vrye menfehen draagelyk is,zig te verzekeren van den invloed in het beftuur der zaaken; hy genoot een ftreelend bewys daar van in eene reis, welke hy verzeld door zyne Gemalinne en Hofgezin gedaan heeft kort na de Gendfche Vrede ; deeze reis was een triumf zyner voortreffelyke verdienften: waar hy (i) IJift. der SatisfnSie van Cq:s bl, 236, tn vtlg*  hy zig Vertoonde was de blydfchap en harte, lykheid op de aangezigten te Jeezen: elk hielde zig gelukkig die hem ilegts aanfehouwen konde: elk eerde hem als, naait God, den eenigen Verlosfer uit de dwingelandy; de bemin. Iyke eertitel waar mede men hem begroette, was Vader Willem: met uitgelaateri vreugde juichte men eikanderen toe: Vader Willem is gekomen! Vader Willem is gekomen ! Hoe moet zulk een aandoenlyk onthaal zyne edele ziel niet getroffen hebben! door een' vry' Volk als hunnen Vader begroet te worden, die Vryheid door zyne zorgen verkreegen en gehandhaafd te hebben , en daar voor de hartelyke dankzeggingen te ontvangen, is een eere, welke oneindig te boven gaat de ftaatelyke zegepraal der Romeinfche Veldheeren, die tot merkteekenen van overwinning medevoerden geketende flaaven en geroofden buit, daar de vrugt van Vader Willéms overwinning, Vryheid en Welvaart, hem op yderen voetftap ontmoette: de Hemel beveflige deeze eere als een Erfgoed in het Doorlugtig Huis van Orange , en de erkentenis in de harten van alle eerlyke Nederlanders! Niet iang hier na, riep de veranderde toéftand der zaaken den Prins in Braband, om de gemeene belangen dér Bondgenooten door de Gendfche Vrede vereenigd, te helpen bevorderen; hy voorzag ligtelyk, dat zyne afweezigheid ondertusfehen fchaadelyke veranderingen zoude'  XIII > zoude kunnen veroorzaaken in de Provintien van Holland en Zeeland, die de fteun van dit Bondgenootfchap waren , en de flommer de? bezigheden was nu te groot om langer door hem alléén beftuurd te worden: het ontbrak hem zeker niet aan hulp van mannen van beproefde, trouw en bekwaamheid (i ); maar het fcheen hem toe, dat in een veelhoofdige Regeering, daar de gevoelens niet altoos door eene verftandige overtuiging kunnen beftuurd worden » fomtyds de invloed van een aanzienlyk Perfonagie ten hoogfte noodig is. Graaf Johan van Nasfau Catzenelnbogen hadt blyken van broederlyke genegenheid gegeeven, toen hy den Prins met geld onderfteunde in de Veldtogten van het jaar 1572 tegen den Hertog van AIva ondernomen; maar hy hadt ook na dien tyd, wanneer de wapenen op naam der Staaten van Holland en Zeeland gevoerd werden, zynen yver voor de Gemeene Zaake getoond, en fchoon onze Hiftoriefchryvers geen gewag daar van maaken, blykt het van elders (2), dat de Graaf penningen heeft fO De Prins hadt verfcheiden Geleerden, zoowel Uitlanders als Inboorlingen, in zyne belangen en veeltyds aan z7n Hof gelokt, welke hy betaalde om hunne pen en raad te gebruiken, waar van veele fchnften van dien tyd, de meefterftukken van zyn ftyl en kragt van zeggen, de bewyzen uitleveren. (2) Notulen van HolL enZttl. te Haarltn 19 JugusW 1577-  heeft verftrekt tot ontzet der Stad Leiden , ert dat hy ook in andere gelegenheden de Staaten met geldleningen is bygefprongen. Of hy zig in perfoon omtrent dien tyd in deeze Landen hebbe opgehouden, is niet zeker te bepaalen, het fchynt althans, dat hy in het 1574 nog in Duitfchland was, toen de Keurvorft van KeuJen , op aandryven der Ryksvorften, hem polïle om zig te laaten gebruiken tot het bewerken van den Vrede , en dat de reis naar Holland geen voortgang had, om dat Requefens, op de tyding dat de Prins van Orange gevaarlyk ziek lag, hem vrygeleide weigerde, niet raadzaam agtende, iemand te laaten trekken, die by het affterven des Prinfen, de naafte zou zyn om de Regeering te aanvaarden (1). Het jaar na de Gendfche Vereeniging hadden de Generaale Staaten het oog op hem geworpen, om de zaaken der Nederlanden by den Keizer en hetRyk te bevorderen; hier op fchynt hy uit Duitfchland naar Geertruidenberg gereift te zyn, daar hy zynen broeder den Prins vondt, en vervolgens met denzelven den 17 September 1577 naar Braband vertrok. De begeerte der Staaten hier nader verllaan en met zyn' broeder overlegd hebbende, ontving hy zyn Commisfie te Antwerpen, by welke gelegen- frN j B.deTassis Continent, by Hoynck van PapenBxscai Anal. Belg. parte 2. pag. 103.  genheid hy verklaarde.» „ dat hy de Staaten „ nooit genoeg kon bedanken voor de goede „ en volkomen genegenheid, die het hun ba„ haagde hem toe te draagen, en het vertrou„ wen dat zy in hem ftelden, terwyl hy, van „ zyne kant, ook bereidt was hun,naar zynge„ ring vermogen, ten dienfte te weezen , niet te* „ genftaand; zooveel gevaren, moeiten, ar„ beid en koften, welke hy reeds ondergaan „ en geleden hadt voor den welftand en de be„ vordering der Gemeene Zaaken (i) '\ Van deezen tyd af, ontdekt $en het oogmerk van Orange, om den Graaf te gebruiken als zyne regtehand in het beftuur der Nederlandfche zaaken, voornaamelyk in Holland en Zeeland, daar hy, federt zyne aanftelling tot Ruwaard van Braband en Lieutenant van den "Aartshertog Mathias, zelden tegenwoordig kon zyn. By de Gendfche Vrede waren de belangen der Nederlandfche Landfchappen wel uitwendig vereenigd, maar de verftandigften begreepen ligtelyk , dat die Unie te los verbonden was om van langen duur te zyn; men hadt van weerzyden niet op denzelven grondflag gebouwd ; r O Vit een oorfpronkelyken Irief van den Prins-van Orange aan Marnix van S. Aldegonde, den 9 November ÏS77 Antwerpen gefehreeven.  bouwd : de Koningsgezinder! bedoelden flegts de vyandelykheden met Holland en Zeeland te -doen ophouden, en in geval van nood, hulp Van de twee Provintien te verkrygen. Oranje met de zynen beloofden zig van het Verbond dit voordeel, dat wanneer de oorlog weder ontvlamde, zy het bloedige tooneel naar tte andere Geweften zouden verplaatfen, en Holland en Zeeland in rufte laaten: de eerften wilden hunne Vereeniging tot geen ander oogmerk doen dienen, dan tot handhaaving van den Roomfchen Godsdienft en de gehoorzaamheid aan den Koning; in de twee Provintien was de Godsdienft reeds veranderd, en weinig Iuft overgebleeven om zig met den Koning te verdraagen: en beide de partyen yverden van toen af, om door afzonderlyke Verbonden, uit zulke onderfcheiden grondbeginfels, zig vaft te maaken. De Roomfchgezinde Grooten in Braband bewerkten, weinige weeken na het fluiten der Gendfche Vrede,een nieuwe Unie, welke in 't begin des jaars 1577, door de Algemeene Staaten te Brusfel eh den Raad van Staate goedgekeurd, alomme aan de Leden van de Regeering en de Provintien ter onderteekening werdt gezonden, en waar van, behalven de oogmerken van bewaaring der Religie en gehoorzaamheid, wel het voornaamfte doel was, den Prins van Orange en de zynen in de Vergadering der Bondgenooten te dwarsboomen; waarom ook dit Verbond in de Provin-  m< *vti >® fintien van Gelderland, Holland, Zeeland, eo Utrecht nooit is aangenomen. D e Prins fchynt in dien tyd ook het eerfte denkbeeld gevormd te hebben , om Holland ek Zeeland met eenige der naaftgelegen Provintien naauwer te vérbinden, én door dit middel 'zynen invloed in de Vergadering der Algemeéne Staaten te onderfteuneh, of de uitwerkfels der Brusfelfche Unie tegen te gaan,- maar ih eigen perfooh kon hydit werk niet aandryveri', om dat zyn belang mede bragt zig uiterlyk aan de Gendfche Vrede te houden, en geene andere inzigten te laaten blykert dan die der Algemeene Staaten. -'•O .(O w» :■>■•>> • ?•»',.' ' • ^ • Deeze gewigtigé taak kon aan niemand béter toevertrouwd worden, dan aan den Graaf van Nasfau , en de uitkomft heeft getoond met welken yver hy dit Verbond, dén grondflag van het Gemeenebeft der Nederlanden, heeft bevorderd en tot ftand gebragt: alle de aanzoeken werden gedaan op naam vari Graaf Johan, de ontwerpen van de Unie onder zyh opzigt gemaakt, de byeënkomften der toekomende Bondgenooten door hem beftuurd, h^ onderteekende het Verbond , en liet zig tót •Hoofd en Direfteur van het zelve aanftellen0 terwyl de Prins zig uiterlyk geliet, als hadt hy geen deel, aan dit werk , en zig zelfi eefh'ge maanden lang deedt bidden, om de geflotefti Vereeniging aan te neemen. II. Deel,' * * Dl  CK XVIH >® Dë Graaf van Nasfau hadt tot nog toe geene andere Commisfie gehadt, dan van de Generaale Staaten der Gendfche Vereeniging, maar de Prins oordeelde noodzaakelyk hem eene nadere betrekking te .doen hebben Op Holland en Zeeland, ten welken einde hy aan de Gedeputeerden, die hem naar Braband gevolgd waren, voorhieldt, dat de twee Provintien hem wilden aanneemen tot Stedehouder van den Prins, om geduurende desfelfs afzyn de zaaken te kunnen vorderen, zeggende hun Onder andere, dat Graaf Jan wel goed yerftand hadt, en proper was om eenige goede dingen te wege te brengen, gelyk hy ook gedaan hadt by de verkiezing van den nieuwen Bisfchop van Keulen, die onze zaak zeer toegedaan was (i"). De Gedeputeerden verzet over dit voorftel, beloofden het ter kennisfe van hunne Meefters te zullen brengen, zig ondertusfehen verfchoonendedat de Provintien daar niet eerder op gedagt hadden, terwyl dezelve zig moeiten verbeelden, dat de Prins de hülpe van zynen broeder in Braband niet zou hebben kunnen misfen : de Prins gaf hun hier op te veritaan, dat Graaf Johan wel noodzaakelyk in Duitfchland te doen hadt, doch dat hy hem nog agt of negen dagen zou ophouden. (o Brief van de Gedeputeerden van Holland aan it Staaten, 15 December 1577. en van de Staaten van Holland aan die van Zeeland, 18 OOober 1577.  Onderwyl dat de Staaten flaauwelyk over deeze zaak raadpleegden, deedt zig een andere gelegenheid op 5 om den Graaf aan het belang der Provintien te verbinden , naamelyk het Stadhouderfchap van Gelderland. De Stadhouder van dat Geweft, Gillis van Barlaymont heer van Hierges, openlyk de zyde van Don Johan van Ooftenryk gekozen hebbende, liepen de zaaken aldaar in wanorde, te meer, daar de Bannerheeren met een deel van de Ridderfchap en Regenten, der Steden het ook met Spanje hielden; de meerderheid egter riep om een Stadhouder, doch men was niet ecnpaarig , wien daar toe te verkiezen; fommigen wierpen; het oog op den Prins van Orange, maar die hield zig vreemd van deeze waardigheid voor .hem te begeeren, ook.kon; hy gevoeglyk geen Stadhouder van Gelderland weezen , dewyl volgens het Tractaat voor Venlo gemaakt, de Stadhouder van die Provintiè geene andere Gouvernementen mogt bekleeden: andere Hemden den Graaf van Bosfu, en in deeze verfcheidenheid van gevoelens befloot men door eenige Afgevaardigden , het advys in te neemen van den Prins van Orange: zyne Doorlugtigheid noemde hun vier Heeren, alle Brabandfche en Walfche Grooten, buiten welke hy verklaarde thans niemand te.weeten, terwyl.hy , zeggende noodige bezigheden te hebben, met de Afgevaardigden .van}Gelderland niet langer over dat Huk fpreeken kon*  ®< xx >® Van de vier genoemde Heeren kwam alleenlyk in aanmerking de Graaf van Bosfu, nogthans waren 'er redenen waarom men oordeelde, dat hyniet aangenaam zou zyn, en de Afgevaardigden deeden in 't heimelyk den Prins weeten, hoe zy gaarn zouden zien, dat Bosfu kon overgehaald worden om vrywillig voor de benoeming te bedanken, 't geen zy oordeelden dat door dexteriteit van den Prins wel uitgewerkt kon worden, met aan den Graave andere ampten, by voorbeeld, dat van Opperften Veldheer van der Staaten leger, op te draagenj en dan fchynt het (zoo luidt het verbaal der Gelderfche Heeren ) dat de nominatie tot Stadhouder by provifie op Graaf Jan van Nasfau wel mogte vallen. Zoo gebeurde het, de Graaf van Bosfu werdt Opperfte Veldheer, en Graaf Johan van Nasfau, Stadhouder van Gelderland (i). De eerfte, naauwelyks aangefteld, verloor door zyne agteloosheid (2) den flag byGemblours, en bragt het ganfche Land in het uiterfte gevaar; de laatfte lag door beleid de grondveften van CO Deeze byzonderheden van de aanftelling des Stadhouders van Gelderland zyn gehaald uit verfcheiden merkwaardige Stukken, uitgegeeven door den Heer Profes for B OjN dam IV en V D eel. ( 2 ) S t e a d a van de Bevelhebbers van der Staaten leger fpreekende, noemt hen eftivos duces, zomergeneraals, om dat zy, terwyl het leger in 't felfte van den winter te velde lag, zig te Brusfel vermaakten met gdftmaalen en bruiloftsvreugde.  xxi van een aanzienelyk Gemeenebeft: hoe gering zyn dikwyls de oorzaaken die tot de grootfte gebeurtenisfen aanleiding geeven! De Graaf van Nasfau verkreeg dus, door zyne verkiezing tot Stadhouder van Gelderland, eene wettige aanleiding om zigmeer regtftreeks met de zaaken der nabuurige Provintien te bemoeien , en gebruikte dezelve ook wel te pas, door aankweeking van onderlinge vriendfehap en verftandhouding over de gemeene belangen , waar door hy het werk van de nadere Unie kragtig bevorderde: in de Regifters van Holland van 1578 worden menigvuldige voorstellen gevonden , door den Graaf, of in zynen naame, aan de Staaten gedaan, en byzonder verdient opmerking de voordragt van zynen Secretaris den iójuly van dat jaar (1), by welke hy de Staaten herinnert 't geen, reeds vyf maanden te vooren , met hen gehandeld was, over eene nadere Verbintenis met Gelderland, waar toe hy hope hadt, dat Overysfel en Friesland ook zouden overkomen. In deeze onderhandelingen met de Staaten der twee Provintien en hunne Gemagtigden, is het te denken, dat de Graaf de zaak van het algemeen Stedehouderfchap van den Prins ook in. het oog zal gehouden hebben : ondertusfehen feheen (1 ) Bundel van muitgegeeven Stukken 1D. bl. 33. ** 3  ®< xxii >0 lebeen het befluit niet te willen vlotten, en de Prins hadt tot nog toe niet kunnen goedvinden, regtftreéks by de Staaten daar op te doen aandringen, maar in 't laatrt van 1578 geraak-' te hy in omftandigheden welke hem van maatregel deeden veranderen. " De groote Man, dien men pleeg aan te bidden als den Befcherm- engel der Vryheid, was nu het voorwerp van afgunft en wantrouwen geworden: de Spaanfchen hadden allerlei kunftgreepen in 't werk gefteld, om der Gemeente diets te maaken, dat de Oorlog alleen door dén Prins werdt gettookt ter bevordering van zyn eigen belang, en dat,onder fchyn van Vryheid,' de Ingezetenen 'gedrukt werden en van alle Vryheid beroofd: deeze en diergelyke uitftrooifèls waren' niet kwaalyk naar den fmaak van fömmige Regenten , die den Prins gaarn den' voet zouden gcligt hebben, om door een verandering in de Regeeringsform hunne eigen grootheid op te vyzelen , en de Gemeente, door de laften van den Oorlog boven vermogen gedrukt, leende ligtelyk het oor aan de kwaade verdenking. Ondertusschen gaven deeze verdeeldheden oorzaak tot een ganfche wanorde in 's Lands zaaken: de Prins moeit zig in Braband llyven ophouden, en in Holland en Zeeland was de Regeering nog niet op dien voet gevestigd, dat dezelve zonder Hoofd kon beftaan: in dee-  £K XXIII >0 deezen verwarden toeftand deedt zyne Doorlugtigheid een ernftig vertoog ter Staatsvergaderinge van de twee Provintien inleeveren, zig beklaagende, „dat men tweedragt en mistrou„ wen tusfehen hem en de Staaten hadt willen ,, ftrooien, dat de zaaken op dien voet niet ,, konden gaande gehouden worden, en dat „ de Scaaten flegts hadden te verklaaren, waar ,, aan zy zig begeerden te houden". Hier op kwam een beleefd antwoord, door een bezending van drie Heeren uit de twee Provintien den Prinfe overgebragt, in 't welk de Staaten zig verontfchuldigden van alle argwaan, en beloofden , zig gaarn naar den goeden raad en advys van zyne Doorlugtigheid te zullen gedraagen (i ); maar ter zeiver tydt hadt de Prins zynen broeder Graaf Johan, met den Treforier Taffin,aan de Staaten afgevaardigd, voorzien met een ontwerp om een vallen voet in de Regeering te brengen (a)aen een voorflag, „ dat de Staaten een vertrouwd Perfonagie „ zouden kiezen, die gedüurende het afwee„ zen van zyne Doorlugtigheid, in alle Polityke en Krygszaaken zoude hebben te gebie,, den". Die Perfonagie werdt niet openlyk genoemd, maar één der Zeeuwfche Gedeputeerden op die Dagvaart tegenwoordig, fchreef, dat men genoeg verftaan kon, dat Graaf Johan. be- ( i) Gedrukte Not. van Holland 1578. W. 533. ( 2) Bundel ven Onuitgegeven Stukken ID, hl, 69, «*4  'SK xxiv bedoeld werdt,te meer,om dat men gefproken, hadt,' dat het nuttig ware, de Landen te voorzién van een' Stadhouder, die by het affterven van den Prins, reeds daadelyk in 't bezit zoude zyn (i). Die poging hadt egter destyds geen beteren uitflag dan te vooren: in Zeeland hadt men geene genegenheid om den Graaf voor Stadhouder aan te neemen ; men oordeelde daar, 3, dat de Provintië zeer kwaalyk zóu geriefd „' zyn met eènen Stadhouder die zig in Gel„ derland onthieldt, dat zyne Doorlugtigheid „ de zaaken gevoegèlyk zal kunnen draagen, 5, gelyk hy tot nog toe gedaan heeft, te meer, ,, als men hem toevoegde aanblyvende Com„ misfarisfen, één of twee geboren in Zeeland, en even zoo veel of meêr uit Holland, zoo „ dat men aan de Staaten van Holland zoude „ vertoonen, dat die van Zeeland de aanfcel- ling van den Graave van Nasfau voor als „ nog noodeloos agtên, maar dat men, na het „ fluiten van de nieuwe Unie, of wanneer zy- nèr Doorlugtigheid iets menfchelyks over„ kwame , op een' Stadhouder zoude raad? n pleegen(2)'■*. ./ I.N t (i 3 Bundel van onuitgfgeeven Stukken 1D. bl. o?. O) Rif. Zeeland 10 January 1579. Reg, C. Folio 28. TOxfff. - * •' ' ' ' 1»  €K xxv In Holland maakte men ook niet veel.haaft. met die zaak, gelyk af te neemen is uit de advifen der Leden', waar onder men vondt, die deeze aanftelling oordeelden te ftryden met de. Privilegiën van den Lande (i). Midlerwyl was het werk van de nadgre Unie, ondanks de verfchillende inzigten, zeer verre gevorderd: laat ons irL't voorby gaan een opflag van het oog werpen op de geboorte van dit doorlugtig Verbond. Het eerfte denkbeeld daar van was waarfchynelyk niet anders, dan een naauwer vrindfchap en verftandhouding te veftigen, tusfehen de Provintien van Holland en Zeeland en haare nabuuren van Gelderland, Utrecht, Friesland en Overysfel, om elkander in tyd van nood te hulp te komen, dewyl 'er weinig hulp van de Generaale Staaten te wagten was, en in dien zin is het waarheid,'tgeen de Prins van Orange zegt in zyne verantwoording : Wy Mennen , dat wy de Unie eerji gedreeven , en dat wy ze daar na be~ vprderd hebben; maar de wyze waar op dit plan moeft uitgevoerd worden, heeft het Vaderland, grootendeels te danken aan het beleid van den' Graaf van Nasfau : immers fchynt het eerfte geregeld Ontwerp van de voorwaarden der Vereenjging gemaakt te zyn in eene Vergadering ce Aarnhem, tusfehen den tweeden en vyftien- den (i) Gedrukte Not. Holland 13 Febr. 1576. W. 576"./ffj.  €K kvi >0 den September 1578, in tegenwoordigheid van de Graaven van Nasfau, van Renneberg , en eenige Afgezondenen uit Holland , Zeeland, Utrecht, en fommige Leden van Gelderland. Wie de opfteller van dat Ontwerp geweeft zy, is zeer onzeker ; men belluit uit eenige woorden aan den Gelderfchen tongval byzonder eigen, dat het uit de pen van een' Gelderfchman zy gevloeid (i»)> en zoo ik gisfen mogt,zoude ik 'ei- voor houden Everard van Reydt, die eerfte Geheimfchryver van Graaf Johan geweeft is (2), federt zyn 'er andere artykels door andere handen bygevoegd , gelyk men van fommige kan aanwyzen. Het Aarnhems Ontwerp werdt vervolgens in eene Vergadering der Staaten van Holland en Zeeland te Gorinchem overwogen, daar de Graaf mede tegenwoordig was, en op koften der twee Provintien werdt onthaald uit de Gemeens Middelen (3), eindelyk kwamen de Gemag- tig- O) Waoenaab Vaderl. Hifl. VII D. bl. 251 in de aant. ( 2 ) In de Voorrede voor de Hiftorie van Reydt vindt men , dat hy om de vervolging, uit zyn Vaderland gevlugt zynde, met Graaf Johan , toen dezelve verkoren was tot Stadhouder van Gelderland, is wedergekeerd, en dat hy in den jaare 1578, zoo door zynen Heer als door de Staaten van Gelderland, in veele wigtige zaaken gebruikt is. C3) Not> Holland 26 Npv. 1578.  ©< XXVII >® tjgden der vier Provintien,Holland, Zeeland, Utrecht en Friesland op den 6 December 1578 tot een befluit by voorraad, op welbehagen hunner Meefters, 't welk naderhand op den 22 January 1579 voor vaft gefloten werdt gehouden, en op den 23^11 en eenige volgende dagen, door Graaf Johan met de Gemagtigden van Holland, Zeeland, Utrecht en de Ommelanden onderteekend. Dus verliep 'er ruim vier maanden, federt de eerfte raadpleeging over een Ontwerp tot op het fluiten Van 't Verbond: men moet den loop van zaaken in dien tyd naauwkeurig hebben nagegaan, om. zig een denkbeeld te maaken van de ongëlootTelyke moeite , die de Graaf van Nasfau zig gegeeven heefc, om. dit treffelyk werk tot fland 'te brengen. Het geheel jaar 1578 reisde hy van Plaats tot Plaats om de gemoeden daar toe te bereiden; wy vinden hem in het begin des jaars te Antwerpen by den Prins, in Holland ,te Utrecht, in Gelderland : den 1 September was hy in de Vergadering van Holland en Zeeland: den 4 dier maand op den Landtdag te Aarnhem: nog in die zelve maand in het leger voor Deventer: in Ocfober deedt hy een keer naar Duitsland: in November vindt men hem op den Dagvaart te Gorinchem : in 't laatft van die maand te Utrecht: federt verzelde hy zyn' broeder naar Vlaanderen, en was den 2 December te Gend: den 23 January teekende hy de Unie: den 24 trok by  €K xxvni >0 hy naar Aarnhem om de Spaanfchgezinde Regeering te verzetten: den 27 zag men hem weder in de Vergadering der Bondgenooten:. in February Relde hy ordre op de verzekering van Gelderland, dat door den Vyand van naby gedreigd werdt: in 't begin van Maart bragt hy, na eene korte belegering,de Stad Amersfoort aan de zyde der Bondgenooten. Dit weinige toont genoeg, hoe vuurig de geaartheid van den Graaf ware, en hoe onvermoeid om zyne gemaakte ontwerpen ten einde toe te vervolgen: een Man van zulk een in-, borft was er juifl noodig, om de koele omzig. tigbeid van den Prins kragt en klem van befluiten by te zetten, en het broederlyk vertrouwen vereenigde dus Raad en Uitvoering, tot be* yeftiging van het Gemeenebeft. • De Hoofdoogmerken der Utrechtfche Unie. zyn geweeft om te verbeteren de gebreeken, welke het los opgetimmerd Verbond van Gend moeiten doen vervallen, waar toe twee middelen werden aangepreezen, naamelyk, heft aanftellen van een Hoofd in de Regeeringe, het zy van één perfoon of van een' gemeenen Raad, met genoegzaame magt voorzien om ordre te ftellen op zaaken van Regeeringe en Oorlog, en ten. tweeden, het geëvenredigd opbrengen van genoegzaame geldmiddelen, tot ftuur.der zaaken , in handen van het Hoofd-of algemeenen Raad; maar deeze twee gewigtige pun«  CH XXIX >® punten waren het juift, waar over de Bondgenooten zig het minft hadden kunnen verftaan : van een Hoofd in de Regeeringe wilde men in de Unie niet gerept hebben , en van het gemeenfchappelyk opbrengen der lallen werden maar zeer gebrekkige voorwaarden gemaakt, en zonder eenig middel van bedwang tegen de onwilligen. D e inval des Vyands in Gelderland had egter noodzaakelyk gemaakt het Verbond te fluiten, (gelyk men het uitdrukte} om des noods wj7/e, terwyl men zig vleide,die twee moeilyke Hoofdpunten by bekwaamer gelegenheid wei te zullen uitwerken, gelyk ook naderhand eenigfins gebeurde, deels door de verkiezing des Graaven van Nasfau tot Hoofden Direcleur van de Unie, en deels door de bekende acte van verland op aandryven van den Graaf gemaakt (i}. De zaak van een Stadhouder des Prinfen aan te ftellen over Holland en Zeeland, werdt ftraks na het fluiten der Unie weder op het tapyt gebragt: tot nog toe hadt Orange niemand bepaaldelyk vóorgedraagen, doch 't was niét moeilyk te raaden waar hy henen wilde, en fommige Leden van Holland hadden den 24 December 1578 (2) reeds verklaard: dat zy 55 nie- C1) Wat over deeze a&e van verband voorgevallen zy, Z. in deezen Bundel 2 d. n xxviii. (2) Gedr. Wit. van Holl. 1578 bl. 538.  0< xxx >0 3, niemand bekwaamer kenden en met wien de ,, Prins in vafter vertrouwen kon handelen, „ dan zyn broeder, Graaf Johan : naderhand „ voegden zy er by: dat de Graaf ten minften „ alle vierertdeels jaars één maand in Holland en Zeeland zou moeten doorbrengen, en „ dat de Staaten zig moeften voorbehouden, of zyzig over 's Lands zaaken aan den Graaf, „ of onmiddelyk aan den Prins wilden vervoegen "; de meefte Steden waren egter niet zeer gretig, even weinig als de Staaten van Zeeland, die ("gelyk wy hier vooren zagen) de aanftelling plat afftemden , maar de Zeeuwr fche Afgevaardigden in Holland, Vosbergen en de Rycke, drongen ftcrk op het aanneemen van den Graaf, en beklaagden zig over den fcherpen laft hunner Meefters ; niet te min bleeven de Staaten by hun genomen befluit,' waar door de Prins in zoo verre zyn oogmerk mifte. Na het fluiten van de Unie wendde men het over een' anderen boeg, naamelyk om den Graaf .te doen verkiezen tot Hoofd van het geheele Bondgenootfchap: Vosbergen fchreef den 26 January 1579 aan de Stad Vere; fi) „ dat de zaaken noodwendig door een Hoofd ,, moeften beftuurd worden, dat het zelve „ Hoofd zoo wel over de één als andere der » Ver- ( 1) Z. Bundel van onuitgeg. ftukken I D. bl. j92,  £K mi >® * • i, .1 Vereenigde Provintien zal moeten gebieden, en > die mogen befchryven, ook de Refolu„ tien der Bondgenooten ter üitvoeringe moe„ ten brengen, zonder 't welk de Unie ras tot ,, wanorde en fchande zou raaken, dat niet al„ leenlyk Utrecht, maar ook ganfch Holland, „ genoegzaam verklaard hadden voorneemens 3, te zyn den Graaf van Nasfau tot Hoofd van de Unie, en beneffens den Prins, en in dess, felfs afweezen, te verkiezen tot het volko- men Gouvernement hunner Provintien ". In Zeeland zyn menigvuldige raadpleegingen over dit ft uk geweeft, waar uit genoeg te merken is, dat men geen' zin hadt eenen Lieutenant van den Prins aan te neemen, die, gelyk Vosbergen het voorftelde, hët volkomen Gouvernement van de Provintie zoude hebben, en dit fchynt ook in Holland en Utrecht nooit ernft; geweeft te zyn,maar op den 2.5 February 1579 befloten de Staaten van Zeeland: „ dat men Graaf Johan van Nasfau zoude aanvaarden 3, als DireÜeur van de nieuwe Unie onder 't belie,, ven van den Prins, en op zoodaanige Inftruc- tie als men gezaamenlyk zou kunnen over„ draagen ", en den 6 Maart daar na, zonden zy hunne Gemagtigden aan den Prins, om zyner Doorlugtigheid te vertoonen de redenen, waarom men niemand buiten hém wilde erkennen als Overften en Gouverneur van alle 'sLands zaaken, en te gelyk kennis te geeven, dat zy den Graaf van Nasfau hadden gekoren en  xxm >$ eh bewilligd, als Directeur van dé nieuwe Unie, onder welbehagen van zyne Doorlugtigheid. . In Holland , noch by de andere Bondgenooten , is my geen uitdrukkelyk befluit voorgekomen , by 't welk de Graaf tot die waardig heid is aangenomen (i), nogthans zyn 'er bly. ken genoeg voor handen, dat men die betrekking van Graaf Johan tot de Unie hebbe voorondérfteld, 't zy uit kragt van een voorafgaand befluit, 't zy van een ltilzwygcnde erkenning. De raadpleegingen der Bondgenooten kort na de.Unie gehouden., laaten ons hier ' omtrent in. geen twyfel\onmiddelyk nahetfluiten van het Verbond werden den Graave twee •Raaden toegevoegd,.één uit Gelderland en één uit Holland, en hy zelfs werdt gemagtigd om eenige perfoonen den .kryg verftaande nevens hem te kiezen, welke Raaden, benevens „den Treforier, alle Ordonnantiën van betaaling op den Ontvanger Generaal van de Unie zouden uitgaeven (2): eenige dagen daar na werdt fi)De naauwkeurige Wagen aar is mogelyk de eenige onzer Hiftoriefchryverea die hier van iets geweeten heeft. „ Graaf Jan van Nasfau was (zegt hy V, V.'d Hifi. VU D. bl. 268.) het hoofd deezer Ver- eeniging, zoo lang zyn broeder afweezig was" ;maar by bewyfr het met geene andere ftukken, dan dat men den Gra.ive eenen Raad toegevoegd hebbe. (1) Notul van de Bondgen. ie Utrecht 30 January 1570.  CK xxxiii >f$ werdt by verzogt om penningen te ligtèn teri lade van het Bondgenootfchap, en om te handelen met andere Heeren, Steden, Landen of1 Provintien die zig iri de Unie zouden willen begeeven (i): men befloot ook den Graaf te Utrecht vry onthaal te geeven ten kofte van de Generaliteit (2.) : het geheel beftel van het aanneemen van Krygsvolk en het regelen van derzelver betaaling was in zyne handen (3) : ook vindt men gewag van eene Commisfie in Zeeland afgelegd, op verzoek van wegens de nadere Unie te Utrecht met recommandatie van de Genade van Graaf Jan van Nasfau, Gouverneur van Gelderland &c., als DireEteur derzelve van wegens zyne Prinfelyke Excellentie (4), en de Afgevaardigden van Zeeland in 't Collegie der nadere Unie hadden üitdrukkelyken laft, in alles te refpebleeren de hoogheid van zyne Prinfelyke Doorlugtigheid, en van Graaf jan van Nasfau, als Direcleur van de Unie, mitsgaders van de andere Stadhouders naar vereifch van zaaken, by advyfe van Graaf jan, of van zyne Prinfelyke Excellentie (5), Het (1) Aldaar 1 February 1579. C2) Aldaar 2 February 1579. (3) Aldaar 4, 9, 25 April 1579. &o (4) Èegifter C. bl. 123. (5) Inftru&ie voor de Cedeputeerden g April 15791. 11. Dee l. * * *  Het nieuwe Bondgenootfchap erkende dus den Prins van Orange voor desfelfs Hoofd, cn den Graaf van Nasfau in dezelve waardigt!eid,geduurendehet af weezen van zyn'broeder. Uit den loop dier zaak heeft een oplettend Leezer genoeg kunnen opmaaken , dat deeze erkentenis niet zonder moeite en tegenftribbelen is te wege gebragt: de gevoelens over de Opperhoofdigheid in de Regeering waren ganfch niet eenpaarig: wy zagen hier vooren , dat reeds in het begin des Oorlogs de denkbeelden van fommigen waren uitgeloopen op de Regeeringsform van een Republyk zonder uitfteekend Hoofd, en hoe gemeenzaamer de Regenten werden met de behandeling der groote zaaken, zoo veel minder fmaak toonden zy, om een deel van het beftuur in andere handen te laaten: zoodaanig een ontwerp ftrookte zekerlyk het beft met den afkeer, welken men hadt opgevat van de misbruikte magt der Vorften en hunner Stadhouders: het kon ook niet nalaaten de goedkeuring weg te draagen van de Gemeente, welke zig meerder zagtheid van beveelen, meerder verzekering der vryheden, en misfchien voor zig zelf meerder invloed beloofde, van eene Regeering geheel uit haars gelyken beftaande, dan van een uitfteekend Hoofd. Hier tegen ftonden anderen in het begrip, dat het ontwerp van zulk een Gemeenebeft met den aart van het Bondgenootfchap onbe« ft.an-  ©4 xxxv ftaanbaar, en in de uitvoering onmogelyk was; jaa dat men zelfs zig eerlang genoodzaakt zou vinden , niet alleen het beftuur, maar ook de Oppermagt onder zekere voorwaarden, te ftellen in handen van een aanzienlyker Perfonagie, die magts genoeg hadt om de Landen te befchermen. De Algemeene Staaten van de Gendfche Vrede deeden, in het jaar 1579, ter Vergaderinge van Holland en Zeeland, in welke Provintien men het fterkft yverde voor een hoofdelooze Regeeringe, een kragtig vertoog tegen dit plan inleveren: „ het is geheel appa„ rent, zeiden zy, dat de Landen een Hoofd „ zullen moeten kiezen, want om dezelve te „ regeerenby forme van Republyk, weeteen „ yder die de gelegenheid, Privilegiën en Or„ donnantien van de Landen kennen, dat het niet mogelyk is, dezelve zonder Hoofden „ Superintendent te beftuuren, dewyl de Ste~ „ den en Provintien egaal zyn in Jurisdictie, „ Prsëminentie en Auétoriteit, en dat de één „ den ander niet wil toegeeven, maar een „ yder wil, onder dekfel van. Privilegiën, „ Üfantien en Commoditeit van fituatie, over de andere heerfchen of zyne nabuuren ver„ ongelyken (1) ". Dit gevoelen der Algemeene Staaten over de beft gefchikte Regeeringsform voor ons Bondgenootfchap, was ook in de daad overeen* kom- (1) BoRiXlII B. hl. 93. [113]* * * 2  XXXVI >@ komftig met het Hoofd oogmerk van 't Verbond van Unie, en met het gevoelen van desfelfs verftandige Grondleggers, gelyk wy hier vooren hebben konnen opmerken uit het fchryven van Gafpar van Vosbergen, die een voornaame hand in dit werk gehadt heeft, en wiens meening was: „ dat men een Hoofd „ moert hebben, 't welk over de Geünieerde „ Provintien in 't generaal moert gsbieden, „ dezelve befchryven , en haare befluiten ten „ uitvoer brengen , het welk (zyns oordeels) „ vloeide uithet beleid van de Unie zelve (i)". De Provintie van Zeeland vertoonde ook in een ernftigen brief aan de Staaten van Holland O): „dat indien een ygelyk begeert zyn „ verftand en wille te gebruiken, zulk een „ Unie niet kanbeftaan". Deeze redenen beletteden egter niet, dat de drift van eene ongemengde Republyksregeering dagelyks dieper wortelde, en de voorstanders derzelve verzuimden geene gelegenheid, om niet flegts het ampt van een uititeekend Hoofd by de Gemeente haatelyk te maaken, maar zelfs zyn perfoon allerhande lafter aan te wryven; de rampzaalige gevolgen van zulken han- ( i) Brief van 26 January 1579. Bundel I D. bl, igz 193- (O Rrief van 2 December (579. Regifter C. ter Staaten Griffie van Zeeland.  @< xxxvii >0 handel waren (gelyk het niet misfen kon) twee. fpalt in de Regeering, wantrouwen en kwaade verdenkingen, die den vyand in de hand werkten , en eindelyk op eene geheele wanorde en regeeringloosheid uitliepen. Het zal mogelyk niet ondienftig zyn na te gaan, hoe Orange zig in deeze onaangenaame omftandigheden gedroeg: de voorbeelden van groote mannen ftrekken ter leeringe, en dikwyls ter navolginge, en dit is het nut 't welk uit de beoeffening der Hiftorien te haaien is. De Prins befchouwde de zaak uit tweeërlei oogpunt, en van de zyde van 't Vaderland, en van zig zeiven : wat het Vaderland aanging, hy deedt in Auguftus des jaars 1579 , den Bondgenooten te Utrecht aanmaanen: „ dat de Staa„ ten rypelyk hadden te bedenken, wat hun „ nuttiger ware, Oorlog te hebben of Vrede: „ indien Vrede, dan was alle uitftel fchaade„ lyk; maar indien Oorlog,dan behoorde men „ een goeden ftaat te maaken van.'* gene tot „ den Oorlog noodig was, en kon opgebragt „ worden: men moeit ook eenmaal een goe„ den voet neemen en orde ftellen op de Re„ geering, zonder de zaaken langer in wan„ orde te laaten loopen: de Staaten moeften , één of meer Hoofden kiezen, by welken " de zaaken van den Kryg en Burgerlyke Re- E „ geering mogten beleid worden, met de hul" pe van eenen Raad , die genoegzaam vol„ magt hadde om in zaaken van gewigt te raa*»* 3 „ men.  CK xxxvih >0 „ men, te fluiten en uit te voeren, zonder „ de zaaken van den één' óp den anderen te „ fchuiven"; en voor zoo veel zyn Perfoon betrof, hy verklaarde, „ dat het hem onmo„ gelyk was, langer op zulken voet te dienen „ als hy tot nog toe hadt moeten doen, zig „ vindende zonder magt, gezag, of iemands ,, raad, zonder middelen van volk of geld, en „ zonder eenige gehoorzaamheid: hy moeft 3, derhalven den Staaten te kennen geeven, „ dat wilden zy hem in dienft houden , zy ,, moeften hem, met den Raad welken men hem, naar 't believen der Staaten, zoude „ toevoegen, magt geeven om in zaaken van ,, gewigt te befluiten naar den eifch en gele5, genheid, terwyl die magt, zoo van hem,als „ van den Raad, zoodaanig kon bepaald wor„ den , als de rede, de billykheid en het goed vin„ dender Provintien zoude mogen lyden (i)", en wanneer de Bondgenooten , in de volgende maand, eene bezending aan den Prins fchikten, om hun antwoord op dit vertoog over te brengen, en verder over desfelfs inhoud met hen te handelen, verklaarde hy zyné meening mondelyk nader: „ hy beklaagde zig aan de Afge„ vaardigden, dat de kwaalyk onderrigte Ge„ meente hem hieldt voor de oorzaak, dat „ met een magtig leger geduurende een geheel j, jaar niets was uitgevoerd, en dat mèn dit ,, aan (i) Bo& XIV B. bl. 129. [159].  £K xxxix aan zyn verzuim of verkeerd beftuur toe„ fchreef, als hadde hy het geld nutteloos ver„ fpild of tot zyn eigen voordeel verbezigd: „ dat anderen hem lafterden , als ftondt hy „ naar de Oppermagt van 't Land, en dat hy „ als zoodaanig in blaauwe boekjes werdt door„ geftreeken, waar uit het ligtelyk was op te ,, maaken, dat hoe de zeaken ook liepen, het „ geichreeuw niet zoude ophouden, en ver„ mits zy niet altoos even goed konden loo„ pen (gelyk het lot des oorlogs medebrengt) „ dat men hem de fchuld van de ongelukken ,, zoude aanwryven: dat hy derhalven, om een „ yder genoegen te geeven, verzogt, dat de ,, Staaten hem in zynen dienft geliefden te „ fchorsfen, en inmiddels Gemagtigden te be„ noemen tot onderzoek van zyn gedrag: en „ indien men bevondt, dat hy de zaaken kwaa„ lyk beftuurd hadt, dat hy zig dan onderwierp „ aan de Provintien; maar indien in tegendeel bevonden wierdt, dat hy , met zoo weinig „ hulpmiddelen , de zaaken hadt gaande gehou„ den, en het Vaderland voor ondergang be„ waard, zoo dat zyn onfchuld aan een yge„ lyk gcbleeken ware, hy dan ook weder be„ reid was het Vaderland, en de Heeren Staa„ ten te dienen (i) "• Dee- ( i ) Dit aanmerkelyk Stuk, waar van nergens in gedrukte fchriften melding gemaakt wordt, is uitgegeeven in den Bundel II Deel H". XXXVIII. »** ^  Deeze hartige taal, de blyk van een zuiver geweeten, 't welk geen onderzoek fchroomde , was regt gefchikt om den kwaalykgezinden den mond te floppen, en hadt ook die uitwerking, dat na het afwyzen der onaanneemlyke voorwaarden eener fchandelyke Vrede met den Vyand, de Oorlog met kragt en gelukkig gevolg werdt voortgezet, terwyl het veritand van den Prins van Orange, zyn onbegrypelyk geduld, en ftandvalligheid van geeft ,den band van de Unie, geduurende zyn leeven, by één hieldt; maar met zyn dood, ontvielen het Bondgenootfchap alle die iteunpilaaren , en hier mede fcheen alle verband, orde en éénheid in de Regeering verlooren: een akelig fchildery van het diep verval der zaaken in dien tyd, gaf de beroemde P. van Marnix in een brief aan één zyner Vrienden ( i). Wy hebben, „ zegt hy, geen Hoofd noch Veldheer, geen „ auctoriteit over het Krygsvolk, geen gely„ kenis van onderdanigheid by het Volk, gee„ ne voetftappen van yver voor de Religie of „ Vryheid: de Oorlog is hun een fchrik: on„ behoorlyke ruft en vermaak, de trafyk en „ particulier voordeel is hun eenig doelwit, „ en in verandering van Staat ligt al hun ho„ pe, en ondertusfehen is 'er niemand die de „ fchouderen biedt om den val te forten ". In zulk een toeftand is het niet te verwonderen , dat die groote Staatsman, na het overgaan CO Boe XX B. bl 616, [48].  @K[ xli >0 gaan van Antwerpen, van begrip was, dat zoe men flegts een tamelyke vrede voor Holland en Zeeland kon bedingen, men dezelve met beide armen moefl aangrypen, om een einde van den Oorlog te maaken; „want het kan in myn „ hoofd niet komen (dit waren zyne woorden) dat wy met zulk een Regeering zonder „ Hoofd, zonder aucforiteit, zonder gehoor„ zaamheid, zonder orde, en zonder middelen, „ het langen zullen kunnen houden (i)". Meerder diergelyke klagten over het gebrek van klem in de Regeering kort na den tyd der Unie zouden 'er by te brengen zyn, vreesde ik niet door wydloopigheid te verveelen; men houde my egter deeze uitflap ten goede, zy is dienflig om te doen opmerken, hoedaanig de gevoelens waren over de Regeeringsform ten tyde van de opkomfl van den Staat: men befpeurt daar reeds de zaaden van die verdeeldheid welke naderhand zoo dikwyls de grondveften van het Bondgenootfchap heeft doen beeven; maar men ontdekt 'er ook tevens , uit welk oogpunt de Opitellers van het Verbond zelve hun werk befchouwden. De verwarring van tyden en zaaken , de toegeeflykheid die men voor tegenftrydige belangen hadt moeten gebruiken, en de overhaafling, waar door men tot fluiten gedrongen was, hadden ( O Eor XX B. bl. 6Ï4, [46]. **• s  €K xliï >® 'den verfcheiden gebreeken en gapingen in het Verbond gelaaten , wier verbetering men tot een gerufter tyd moeft uitftellen, ondertusfehen kwam het hun voor, het eenige hulpmiddel te zyn een Hoofd in de Regeeringe te hebben, die met een bepaalde magt bekleedt, den band by één kon houden, aan den traagen gang van een Bondgenootfchap leeven by zetten, en de befluiten ter uitvoer brengen. Wy zullen niet beoordeelen, of hunne begrippen gegrondt waren: laat ons wederkeeren tot Graaf Johan van Nasfau. De Graaf heeft zyne waardigheden van Stadhouder van Gelderland en Directeur der nadere Unie niet lang waargenomen: hy ontfloeg zig van dezelve en vertrok in het jaar 15 81 naar zyne Staaten in Duitfchland , zonder dat hy zig naderhand regtftreeks met de Nederlandfche zaaken fchynt bemoeid te hebben. DeHistoriefchryver Reidt, zyn vertrouweling en Geheimfchryver, geeft voor redenen van dit affcheid, deels het affterven van des Graaven Gemalinne, en om dat hy de Regeering van zyne eigen Landen en Luiden verzuimde, en deels om dat hy begeerde te myden het verwyt van de handeling met den Hertog van Alencon, die den Ryksvorflen kwaalyk fmaakte fi). Het iaatfte is wel het waarfchynlykfte, en het is te ver- (1) E. van Reidt Hijlork li, 49.  CK xuir >d vermoeden, dat 'er over die handeling eenige verkoeling tusfehen het doorlugtig broederpaar ©ntftaan zy. Een verflandig Schryver (i) heeft zeer wel aangemerkt, dat het moeilyk over één tö brengen is met de gewoone Voorzigtigheid en Staatkunde des Prinfen, dat hy met den Hertog van Alencon aanfpande; maar nog moeilyker is goed te keuren de wyze waar op die zaak van de zyde des Prinfen is befteeken, met voorbehouding van de Provintien van Holland en Zeeland, buiten weeten van de andere Provintien , waar door, in de daad, de band van de Unie zou gefcheurd zyn, en de Landen onder twee onderfcheiden Heeren gebragt: men behoeft zig dus niet te verwonderen, indien (naar het fchryven van Reidt ( 2 ) deeze bedektheid veel kwaad en mistrouwen tusfehen de Provintien ver* mrzaakt heeft. Graaf Johan van Nasfau heeft nog lang het genoegen gefmaakt van den toeneemenden welvaart te zien van eenen Staat, aan wiens grondveften hy met zoo veel yvers gearbeidt hadt: Hy overleedt in zyne Staaten in den jaare ióoó, een gezegenden ouderdom hebbende be- ^(1) Lieven van Willen I. 3 d bl. 333^ {2} Hif.otie 2 B. bl, 49.  © bereikt van ruim zeventig jaaren, uit drie hu> welyken vader zynde geweeft van vyf en twintig kinderen , en een nageflagt agterlaatende van drie en tagtig kinderen en verdere afkomelingen (i), die in een menigte van takken door de doorlugtigfte Huizen van Europa zyn verfpreidt. ( r ) D. G e rdes in notis ad Idsingh Orat, de meritis Najf. inf. Scrinio antiq. T. I. p. 07.  B U N D E L VAN ÖNUITGEGEEVEN STUKKEN, DIENENDE TER OPHELDERING DER VADERLANDSCHE HISTORIE E N REGEERINGSFORM, en voornaamelyk der. historie van de UNIE van UTRECHT. i Inftruftie van de Stad Gend op haare Gedeputeerden tot de Vergadering der Generaale Staaten te Antwerpen, hen gelajlende niets te helpen bejlui* ten tegen de Unie van Utrecht. 1579' 25 Maart. Myn Heeren Schepenen van der Keure van der Stede van Gendt hebben gecommittcert en committeren by deefen, Eedelen en Weerden, d'Heeren Loys Heureblock en ü Deel. A Jontfg  % Bundel van Jonckheere Adolff de Grutere, heur Iuyder medegefelle in Wette , mitsgaders Mr. Lucas Maeyert, heur Iuyder Penfionnaris, te reyi'en naer Antwerpen, omme met Jonckheere Jacques Vuytenhoue, oock heur Iuyder medegefelle in Wette, te compareren ter conuocatie van de Generale Prouincien van defen Nederlanden, aldaer befcreuen, hen luyden te vinden jegens den xxvien defer maent, en metten anderen Gedeputeerden van Vlaenderen t'aenhooren, 't gene zyne Alteze, Lxceüentie van myn Heere den Prince van Orangitn, en de Heeren van den Rade van State, zullen voorhouden en proponeren den Staten van de voirfz. befcreuen Prouincien, de Copien van den vertoogen te lichten ende overzenden, ende midlertyt metten Gedeputeerden van den anderen Prouincien te ramen en aduiferen op alle zaken, die aldaer getracteert zullen worden , ten meeften oorbore en weluaren van den gemeenen Lande, zonder nochtans finalick te fluiten, arrefteren ofte refolueren, zonder preallabel aduys van 't College van myn Heeren Schepenen voirnoomt, aen den welcken fy lieden in alder diligentie aluoren van alles ouerfcryuen zullen. Soo oock henluyden Gedeputeerde by defen beuolen en gelaftis, dat zy in defe Vergaderinge nyet en zullen mogen handelen traéteren ofte refolueren, 'twelck zoude mogen contrariëren die articulen van de naerder Unie, daerinne die van Gendt gecommen zyn metten Prouincien van Gelderlant, Hollandt, Zeelant, Zutphen, Vtrecht en •andere geaifocieei de Landen en Steden, nu onlancx tot Vtrecht gefloten, off eenige poin&en derzeluer Unie int par-  Qmdtgegeeven Stukken. § particulier; maer zullen goede communicatie en correfpondentie in als houden metten Gecommitteerden van de voorfz: Geünieerde Prouincien en Steden, die totter zeluer Dachvaert erfchynen zullen, en namelick henluyden conformeren , volgende der inftruct-ie vuyt Amersfort gefonden den xven defer maent. Sullen voorts prefenteren de beflotene brieuen van Schepenen voirnoomt aan zyn Alteze, discourerende in parthien 't gene binnen defer Stede den (a) xen defer maent gepaffeert is. Aldus gelaft en gerefolueert den xxven der voorn. Maent van Maerte 1579. Onderteyckent. Hembyze. Regifter D. ter Griffie der Heeren Staaten yan Zeeland fol. 108. verfo. CO Dit ziet op het geweld door eenige moetwilügen» onder den naam der Hervormden fchuilende, tegen dea Roomfchen Kerkdienft gepleegd, waer door de Geioofs vrede openlyk gefchonden werdt. 2. Gmdfche Gefch. 2 D. bl. 122. A a ï%  4 Bundel van II. Concept van zekere poinÜen gemaakt door de Gedeputeerden der Geünieerde Provintien te Utrecht, welke ydere der Provintien (des goedvindende') zal gelieven te voegen in de Injlruftie voor haare Gedeputeerdtn, welke gezonden zullen worden mar de Vergadering der Generaale Staaten, volgens brieven van den Aartshertog Mathias van den 28 February 1579, befchreeven te Antwerpen tegen den 26 Maart, op de Vredehandelmge te Keulen, nieuwe Generaale Unie tusfehen de Provintien &c. Ip-erft duncT; (onder correctie) dat yeder L* Prouincie zal zeynden in competente getaele Gedeputeerde jegens den xxvien Martij voorfz. binnen Antwerpen, welverftaende dat men nyet en verftaet, dat die Vergaderinge van de Generale Staten fal voorder dienen, dan omme te refolueren op eenen beftendigen peys ende vrede, mitsgaders by zoo verre men op de conditiën ende verzekertheden nyet en foude connen veraccorderen, op de redreife van den crychshandel van defe Nederlanden, ende nyet totten effeóte (£) als by de Pacificatie (i) Naamelyk niet om te handelen over het ftuk van den Godsdienft, het welk by de Pacificatie wel gefteld was aan de Generaale Staaten, maar 't geen de Bondgenooten oordeelden, op de tegenwoordige Vergadering niet toepasfelyk te zyn.  Onuitgegeeven Stukken. $ catie van Gendt beflooten is, alfoo die vergaderinge van de Generale Staten in dezelue Pacificatie geroert ten effecte aldaer gementionneert nyet en behoort te gefchieden, dan foo wanneer die Vyandt zal wezen vuyten Lande &c. als breeder by dezelue Pacificatie. Ten anderen duncr. fonder correctie) dat yeder Prouincie refpe&iue hunne Gedeputeerde zullen geuen Inlt.ruc~r.ie naer die gelegentheyt van hun priué zaecken, tzy gelimiteerde ofte abfolute, doch dat die Gedeputeerde te fchicken vuyt die Gevnieerde Prouincien in hunne Inflruótie zal geftelt worden, dat zy op defe Vergaderinge nyet en zullen mogen handelen, tracteren ofte refolueren twelck zoude mogen contrariëren die naerder Vnie den xxnjen January geflooten, oft eenige poincten derzeluer int particulier, ende off fulcx geviele dat daer yet in prejudicie van de felue Vnie foude werden geproponeert, fullen dies aengaende diefelue Gedeputeerde van de Gevnieerde Prouincien daer op antwoorden, egeen macht te hebben omme yet te aduoyeren, dat derfeluer Vnie oft eenige van de poinófen van dyen foude prejudiciëren, alfoo volgende die felue Vnie egeene Prouincien (defelue hebVende geamplccleert) yets apart oft anders in eenigcn zaecken der Vnie contrarie ofte prejuciabel wefende mogen concluderen, dan by gemeynen aduyfe van alle die Gevnieerde Prouincien, ende indyen d'andere Prouincien, nyettegenftaende alfulcke verclarynge, euenwel in prejudicie van de voorfz. Vnie fouden willen yets befluyten, fullen die Gedeputeerde daer van behoorlyck protefteren. Tot reconciliatie ende eendracht van alle de A 3 JNedeiv  é Bundel van Nederlantfche Prouincien zoude ("onder correctie) grootelicx dienen, datter eenen zekeren voet genomen werde in 't ft.uck van de Religie ende liberteyt der confcientien , zulcx als volcommelyck by 't concept van de naerder Vnie tot Vtrecht den xxnjen January leftleden gefloten ende ampliatien daer op gevolcht, begrepen ftaet, wel verftaende, dat ingeualle by eenige andere Prouincien yet wes, der Religie haluen, contrarie der voorfz. articulen ende Vnie foude werden geproponeert ende gefloten, dat't zelfde zal gefchieden zonder prejudicie der voorfz. Vnie, ende der Prouincien Steden ofte Leden die dezelue Vnie hebben geampleéteert ofte alnoch fouden begeeren te amplefreren. Voorts dat alle ende yegelicke Prouincie , Steden, ofte Leden van dyen fullen blyuen by haer Priuilegien, alde Hercommen ende welhergebrachte Coftumen en Vfantien, daer inne alle ende yegelicke Prouincie ende Steden ende Leden van dyen mitter daet, indyent noot zy, fullen werden gehanthaeft ende gemainteneert, volgens tgundt by de voorfz. naerder Vnie in diuerfche poincten is geconcludeert, blyuende defelue Vnie voor zoo veele die Gevnieerde Prouincien, Steden ende Leden van dyen aer?- aet, m ane naere poincten onuermindert, ene zonder üreiudicie derzeluer. Item dat die jegemvoordige Gouuerneurs ende Stadtholders van de Gevnieerde Prouincien nyet en zullen mogen werden verandert oft affgezet, dan by gemeyne bewillinge ende confente van den Staten derfeluer Prouincien, daerover die voorfz. Stadtholders zyn verordonneert, t wcick oock die voorfz. Gevnieerde  Onuitgegeeven Stukken. T de Prouincien verftaen, dat achtervolcht zal werden, indyen eenige van de jegenwoordige Stadtholders zouden comen te ouerlyden ofte hunne ampten zouden begeeren te veriaeten,* te weten dat in plaetfe derfeluer geen ander en zal werden geftelt ofte innegevuert dan mit gemeene hewillinge ende confente als bouen. Ende tot meerder verzekertheyt in cas van peyfe, zoude (onder correctie) dienen geftipuleert voor all, dat die Spaengiaerden ende vuytheemfche Soldaten , hare adherenten, zouden binnen zekeren corten tyt nyet alleen buyten alle defe Nederlantfche Prouincien ende limiten derzeluer moeten vertrecken, maer oock dat zy ten eeuwigen dage, oft crychs-, oirlochs oft foldaets ge wyfe, in de zelue Prouincien ofte eenige van dyen nyet meer commen ofte gefonden fouden mogen worden, tea ware by gemeene ende folempnele Vergaderynge van de Generale Staten van alle die Prouincien , ende eendrachtelycke refolütie derfeluer anders gerefolueert zoude worden. Item dat alle gevangens ten wederzyden, ende oock den Graue van Buren, mitter daeC ontflagen, gerelaxeert, ende vry in den Landen van herwertsouere binnen twee maenden gebracht zullen worden. Dat oock alle onroerende goederen, heerlicheden, rechten ende preëminentien nyet gealieneert zynde voor de Pacificatie van Gent, ende onder anderen mede de goeden in Bourgoignen, en Luxenbourch gelegen, metter daet fullen worden ontflagen ende den rechten eygenaer volgen, vuytgefondert de geeftelicke goederen in Hollant ende Zeelant, daer inne A 4 ge'  t Bundel van gevolcht zal werden die voorfz. Pacificatie van Gendt. ; Ende voorts meer betere en bequamere conditiën ende verzekertheyden als defe Gedeputeerde, by aduyfe van zyn Excellentie, fullen beuinden tot beftendicheyt van den partyen •oorboirlick ende dienlick te wefen, behoudeJick altyts ende onuermindert de voorfz. Naerder Vnie tot Vtrecht gefloten, ende blyuende diefelue in haer geheel. Item ende oft zulcx waere, dat men tot egeenen beftendigen peys foude connen geraecken, fal noodich zyn, dat men eenen zekeren voet fal moeten nemen ende befluyten, waer op men die oorloge zal aennemen, ende dezelue zal mogen onderhouden. Nemaer omme daer toe te comen, dunél (onder correctie) dat die Gedeputeerde diemen van wegen die Gevnieerde Prouincien jegens den xxvjen defer voorfz. zal zeynden, hun zullen vinden by zyne Excellentie, ende met derzeluer communiceren op de continuatie van der oorloge, mitgadcrs oock op de contnbutie by elcke Prouincie daer toe te doen. Ende eerft dyent gerefoiueert opt p-etal van ruyteren ende knechten, diemen voortaen tot wederftant van den want, oock tot nootlicke garnifoenen ende defenfie van ygelicke Prouincie beumden zal onderhouden te moeten worden , ende oock waer dezelue vuyt die naeftgelegen Landen zoude genomen ende ge'icht mogen worden, ten meeften dienfte, oorboir, ende prouffyte van den Lande. Ten anderen zoude nootlick duncken (onder correébe) dat die gevnieerde Prouincien fouden geftelt werden (boven die garnifoenen die zy  Onuitgegeeven Stukken. 9 zy ordinairlick zouden behouuen tot bezettinga van hare Frontier fteden ende defenfie derfel* uer) op zeker getal van ruyteren ende knechten (c) die fy tharen lafte ende colte tot des gemeyne Vaderlants dienlt ende wederftant des algemeyne Vyants onderhouden zouden, altyts op conditie by alfoe verre die Vyant op eenige van de Gevnieerde Prouincien eenigen inval zoude willen doen, dat in alfulcken geualle diefelve ruyteren ende knechten gehouden fullen fyn te comen ter affiftentie ende defenfie van de felue Gevnieerde Prouincien, midts dat men t zelfde exprelfelick zal infereren in hunnen artickel brieff, midts dat fulcx by de Generale Staten reciprocquelick gedaen zal worden, waermcde men (onder correctie) fal mogen verftaen folutie te geuen opt verfouck van de quotizatie die Gevnieerde Prouincien refpecliuelick voorgehouden. r Dat (c) Om dit te verftaan, dient men zig te herinneren de aanteekening op U. 40 van het I Deel van deezen Bundel — de zaak komt kortelyk hier op neder: na het hervatten van den Oorlog door de Provintien te Gend vereenigd , hadden Holland ,en Zeeland zig" weeten te houden buiten gemeenfchap van laften met de andere Bondgenooten, en alleenlyk een bepaalden onderftand van krygsvolk aan dezelve gegeeven, die uit convoyen en andere gemeene middelen van Holland en Zesland betaald werdt; maar'na het fluiten van de Unie te Utrecht verftonden de twee Provintien, dat de kosten van dien onderftand moeften komen tot laft van de pieuwe Unie. Refol.ZeeL 25 Ftirt i579 (#e£- C- ">' 45) en diezelve onderftand welken Holland en Zeeland aan de Bondgenooren van de'Gendfche Vrede verleend hadden, werdt hun r,u aangeboden door de Provintien te Utrecht vereenigd . om betaald te worden ten kofte van de Unie uit de generaale Middelen by het V artikel van het Verbond vaftgsftsld. A 5  io Bundel van Dat de proffyten commende van die (d) Conuoyen van de vuytvaerende ende incommende coopmanfchappen voor eerft geemployeert zullen werden tot die equippaige ende onderholt van de fchepen van oorloge toe te ruften ende te onderhouden tot beurydinge van de zee ende andere ftroomen van defe Nederlanden. Item fullen de voorfz. Gedeputeerde met zyner Excellencie communiceren, wat middelen men foude mogen vinden omme die ammonitien van oorloge ende alle andere verdachte en onuerdachte coften te vervallen, waar toe men Tonder correctie) zoude mogen verftaen dat ftrecken zal 't gundt, bouen die equippaige van den oorlochfchepen, foude van de Conuoyen mogen ouerfchieten; dan alzoo 't zelffde ouerfchot van de Conuoyen tot all 't gunt voorfchreuen nyet genouchfaem en fal connen wezen, was noodich andere ende voordere middelen te bedencken. Voorts in ende op alle andere occurrerende zaecken, fullen die voorfz. Gedeputeerde van de Gevnieerde Prouincien met den anderen communiceren, ende hun conformeren zoe naer (rf) Het geen hier van de Convoygelden gemeld wordt was enkel een uitvlagt van de Geünieerde Provintien , om die gelden niet gemeen te maaken met de Generaliteit: dit blykt uit het fchryven van Zeeland den 25 Febr. 1579: .» dat men nu voortaan, mits de „ nieuwe Unie, vermeent de penningen van de Con„ voyen komende te employeeren tot behoef van de„ zelve Unie, 't welk men met voorzigtigheid aan dé a Bondgenooten moeft te kennen geeven, om geen oor,, zaak te geeven tot misverftand of verdere fcheu„ ringe. r  Onuitgegeeven Stukken. f» naer doenlick wefen zal, beheltelick dat in zaecken van gewichte, ende daer van die gedeputeerde tot haren lafte die Refolütie nyet en zouden begeeren te nemen, fullen defelue refpecliue die Staten van hare Prouincien in alle diligentie ende getrouwicheyt aduerteren, ten eynde prompte ende eyntlicke refolütie innegefonden mach worden. Dat die Gedeputeerden van de Gevnieerde Prouincien, die naer Antwerpen tegens den xxvjen Martii reyfen, fullen by zyne Excel lencie aenhouden, dat d'zelue gelieue de goede hant te holden dat die Stadt Saltbommel fampt Tyelre ende Bommelre weerden mit Beeft ende Reynoy wederom gereduceert mogen worden onder de gehoorfaemheyt van den Furftendom van Gelre. Regifter C. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland Folio 69 verfo. ÏIL  ï« Bundel yan 11 r. Verhaal van de plegtige propofitie door den Aartshertog in de Vergaderinge der Algemeene Staaten gedaan den li April 1579, en van de Redevoeringen by die gelegenheid ge. houden, (e). Dat zyne Hoocheyt den ixen (ƒ) defer maent Aprilis, de propofitie heeft gedaen gehadt in de zaeie daer de Staten altyt te voi- (e) Een gedeelte van dit Stuk, behelzende de Redevoering van Leoninus vindt men by Bon XIII B bl do O"). ' y' (ƒ) Schoon hier gemeld worde, dat de Aartshertog ee Propofitie gedaan heeft den o April, is het egter zeKer, dat dezelve niet den negenden maar den elfden April is gedaan: in de Notu'en van de Generaale Staaten ter Griffie van H. H. M. vindt men dien aangaande; „dat den 6 April 1579 twee Heeren gecommitteerd' n zyn, om den Aa tsf.ertog te verzoeken een dag te b"- paa'en tot het doen der Generaale Propofitie, en zulks „ voor het vertrek der A gevaardigden tot den Vrede. „ handel naar Keulen : den 9 April is gerefolveerd, dat „ da generaale en folemneele Propofitie zal worden "e„ daan morgen namiddag ten drie nuren door zyn H002„ heid in 't byweezen van den Raad van Staate : den „ 10 April, is de Propofitie uitgefteld tot morgen ogtend „ ten y uuren: den ri April, zyn Hoogheid in prefen„ tie van zyn Rxcell. ,den Hertog van Aarfchotden FJeer „ van Frcimont, den Raad van Staate, Secreeten Rlad „ en die van de Finantie, heeft in de volle Vergadering „ van de Staaten Generaal lolemneel befchreeven ver- toorad de zaaken van 't Land, en overgegeeven de ae„ ntraale Propofitie ". b  Onuitgegeeven Stuiken. 13 voireti hebben vergadert geweeft, ende van twee cameren is één gemaect, in prefentie van henne Excellenties den Prince van Oraingnen ende Hertoge van Aerfchot, Prinfe van Chimay, die van Raedt van Staten, Secreten Raedt ende Finantie, aldaer vergadert wefende de Gedeputeerde van de Prouincien van Brabant, Gelderlandt, Vlaenderen, Hollandt, Zeelandt, Vtrecht, Vrieflandt en Oueryffele, ende de oude Gedeputeerde van Dornick ende Dornickfche. Syne Hoocheyt dede zelue de propofitie in t Latyn, daeraff dat d'inhouden genouch was vermaninge tot Peys , ofte zoe verre men daertoe nyet cofte gecommen , dat men middelen zoude zoucken, om d'üorloge te voeren, prefenterende zynen Perfoon in alles te employeren, ende mede deel achtich te wefen van den geluck ende ongeluck, dat 't Landt zoude ouercommen, ende daernae werden by den Secretaris Sille gelefen de poincten, daerop inde voirfz. Vergaderinge zoude geaduifeert ende gefloten worden, die hier hy gevoucht zyn by copie, het proheme vande welcke is genouch 't gene den Ertshertoge in 't Latyn heeft verthoont gehadt. Naer de zelue leélure heeft den Docloor Leoninus een vermaninge gedaen aen de Staten, daer aff het fommier hier naer volght. Dat de Staten aldaer vergaedert hadden gehoort 't gene by zyne Hoocheyt hen is voir gehouden geweeft, ende de poincten daerop men behoort te delibereren om 't gemeyn Vaderlandt te befchermen ende te bevryden jegens de Spaingnarden ende ander Vyanden des Landts,  f4 Bundel van Landts, ende de redenen waeromme zy zyn befchreuen. Dat de Staten Generael tot anderen tyde noch wel meer waeren befchreuen geweeft, maer noynt om zoe groote ende gewichtige oorzaken, als daeromme zy nu ter tyt by den anderen geropen zyn ; want hier voir tyde waeren de Staeten verfamelt geweeft oft om Princen te hulden ende te ontfangën, oft om de Landen te zien refigneren, d'welck al toeginck met vreuchde ende blyfchap; maer nu ter tyt zyn de Staeten befchreuen geweeft in eenen tyt van zwaricheyt ende grooten noodt, wef nde 't geheeie Landt vol Vyanden, ende andersfins gebracht tot een vuyterfte defolatie ende ruyne deur de disfentie ende tweedracht, die óuer al in de Landen is, daer deur dat de benautheyt, ende zwaricheyt meer ende meer is gefchapen ter vermeerderen, • ten zy datter middel gevonden werde, dat de Landen onderlinge malcanderen conden verftaen, in welcken gevalle de Prouintien macht ende middel genouch hebben om den Vyandt nyet alleenlick te wederftaen; maer om hem oyck het Landt te doen ruymen, ende tot zulcken Peys te geraecken, als men zei u er zoude connen wenfchen; want als men fterck genouch is om Oirloge te vueren, zoe zal men lichtelick goede conditiën maecken van Vrede, maer die egeen macht ordre ende gereetfchappen en heeft om den Vyandt het hooft te bieden, die can qualick tot goede conditiën van Peys geraecken , Et cupidis libertatis tune demum de conditionibus agetidum, quando hoftes vicerint aut par es viribus fint, talem enim quisque pacem facit qualem  Onuitgegeeyen Stukken. 15 qualem eventum belli expetlat. Daertoe dat hen de occafie nu zeer fchoon prefenteert int ontfet van Maeftricht; want zoe verre dat men den Viandt can opflaen ende de Stade can bevryden, zoe zelen de Provintien zulcken Peys hebben, als zy begeeren. Ende zoe verre den •Vyandt meefter wort van der Stadt, oft dat de Landen egeen apparentie en maecken van dezelue te ontfetten, zoe zal den Vyandt ter contrarie moet nemen, ende egeenfins willen verftaen tot eenige redelicke conditiën van Peyfe. Ende dat te meer de Provinciën behoiren te trachten om dezelue Stadt ontfeth te doen, om te volbrengen henne gelofte, die zy d'een den anderen in 't generael hebben gedaen, ende oick int befunder aen de zelue Stadt, hebbende by diverfche misüven gelooft die met alle mogelicke middelen te helpen befchermen, ende dat bouen de confequentie van de Vrede,- oick andersfins de zelue Stadt is van zoe groote importantie, dat men alle middelen behoirt voirts te wenden, om die te fecoureren; dat de Prouincien behoiren wel rypelick te ouerleggen de groote fchattingen die zy gegeuen hebben den Hertoge van Alue ende zyne luccelfeurs, om hen zeluen daermede te verdrucken ende zyne tirannie te ftereken, ende wat disreputatie ende eeuwige fchande ende oneere zy behaelcn zullen, dat zy nu, om hen eygen zeiven ende hen nabueren, die in zoo grooten noodt zyn, te helpen, nyet en contribueren, daer vuyt dat men zal fpeuren, dat den middel hen nyet en gebreecl, maer dattet alleenlick hancl aan den wille. Ende alzoe het notoir is, dat alle de fchaden van roven, branden ende dergeiyeke zyn hercommen by ge-  ï6~ Bundel van gebreke van betalinge van foldaten, gecsüfeert deur de faulte van contributien , dat de Staeten wel cunnen mereken, dat zoe verre men egeen ander ordre en fielt op de middelen van gelde, nyet alleenlick dezelue inconueniënten ende bederffenisfe vande Landen, nyet en zelen ophouden, van daghe tot daghe te vermeerderen. Ende naedyen dat in alle Hiftorien blycr. ende allen de weerelt kennelick is, dat elck van de Provinciën alleene wel hebben cunnen eenën machtigen Vyandt wederftaen ende oirloge vueren , dat nu alle dezelue Prouincien als Brabant, Gelderlandt, Vlaenderen, Vrieslandt nyet en zouden kunnen eenen leger maecken om te ontfetten de Stadt van Maeftricht met hen Geconfedereerde, ende daer anne zoe veel is gelegen, ende die haer zoe wel ende getrouwelick jegen den Vyandt is quytende. Verzueckende daeromme, ende ten eynde op de asfiftentie prompt ordre geftelt werde, dat de Staten zouden willen prompte Refolütie nemen op de poincten by zyne Hoocheyt geproponeert, fteilende op een zyde de pretenfe Privilegiën, daer mede vele Provinciën hen willen behelpen ende die oirfaecke zyn van eygen ruyne , om dat zy onder 't pretext van dezelue hen eyge nyet en willen befchermen, aengefien dat den Coninck nu ter tyt van ons nyet en heyfcht daertegen men hem alleene met gelycke zaecken zoude moghen defenderen, maer een yègelick heyfcht en confenteert tot zynen eygen behouve, tot de bewaernisfe van zyn eygen Vaderlandt, goet, vrouwen en kinderen, ende 't befchermen van de gemeene Bontgenooten, die wy al te famen hebben  Ömitgegeeven Stukken. t? ben gelooft met goet, lyff ende bloet by tö ftaene. Nae dat de voirfz. Oratie alzoe is gepronunchieert by den Doctoor Leoninus heeft zyne Excellentie oick de Staeten in 't corte verclaert 'tde vuoir by hem ouer vele maenden gedaen * naemelick om het ontfeth van Maeftricht, te kennen geuende de zwarichedèn' die by de ruyteren gemaect werden, aleer zy willen marcheren , te weten, dat zy begeeren te hebben verzekerheyt van de Staten van Hollandt ende Zeelandt, Antwerpen ende Gent, ende eenige andere Provinciën, als van accys, vry tauX op de vuiren, ende dat men moeft middel vynden om de Benden van ordinantiën ende ander volck van oirloge by een te vergaderen, léggende dat nyet mogelick en was Maeftricht te ontfetten, - zonder een bataille te hazaderen, en gelovende ftaet ouer te geuen van het Crychsvolck ende wat men tot alles zoude behouuen, d'welck zyne Excellentie oick heeft gedaen j daer aff de copie oick hier mede gaet. Den Griffier van Brabant heeft zyne Hoocheyt by gemeene Refolütie van de Staeten zeer bedanct van de zorge die hy draecht voir het Landt, beloüende van hennen 't wege alle mogelicke devuoir te doen, maer alzoomen promptelick nyet en confte refolueren op alle de poincten, dat zy wel eerft hadden begeert te aduifeeren op het fecoureren van Maes* tricht. Ende al eeft zoe, dat men tfedert de propofitie meelt daermede befich is geweeft, zoe en heeft men euenwel daerop noch nyet eyntlick gerefolueert; maer wort genouch vei* II Deel. B faen,  ï3 .• Bundel van ftaen, datter geheel nootelick is nyeuw middel te vynden om penningen te furnieren, het waer by middel van eenen honderiten penninck oft andersfins. Ende gemerft de Gedeputeerde die refpeétiue van den Provinciën zyn gefonden geweeft, hebben gehadt diuerfche procuratien , die nyet en hebben geweeft van eenen teneur noch andersfins fufhciënt, zoe is by de Staeten gerefolueert, dat alle de zelue procuratien zouden . worden geftelt in handen van den Raedt van Staeten om die te examineren, ende hen aduys aen de Staten Generael over te brengen, d'welck by hen is gedaen, ende is daerop zeker differentie gerefen, namentlick jegens de Gedeputeerde van Doornick ende Dprnickfche, die naderhandt aldaer zyn gecompareert ende gefeght, dat men zal concipiëren een generale forme van procuratie, ten eynde de Gedeputeerde pp de Vergaderinge van de Generale Staeten werde gelyckelick geaucthorifcert, gelyck dat naerder blycl by den extracte oick hier by gevoucht, daertoe om cortheyt wille relaes wordt gedaen. Ende voir zoe vele als aengaet den handel yan den Peyfe is te weten, dat eerft fwaricheyt is gerefen geweeft nopende de commislie, aengefien dat den meeftendeel verftonden, dat men de Gedeputeerde zoude behoiren te geven volcomen ende abfoiute macht; en andere , te weten principalick die van Hollandt ende Zeelandt, verftonden, dat men hen macht ende commisfie zoude reftringeren ende refereren tot henne inftru&ie, buyten dewelcJte zy nyet en zouden moghen yet accorderen m confenteren, midts deredenen by hen.ver- haelt,  Onuitgegeven Stukken. haelt, ende daeraff hier mede oick de copie wort ouergefonden. Ende naerdyen dat den Raedt van Staeten ende eenige Gedeputeerde van de Staten hebben 't famen dyenaengaende in communicatie geweeft, in prefentie van zyne Hoocheyt, Excellentie ende Hertoge van Aerfchot, zyn te laetften geaccordeert ende verdraghen geweeft , dat men in de procuratie zoude ftellen ende vermaen maecken van de Inftruétie, ten eynde de Gedeputeerde nyet en zouden moghen geinduceert oft bedwongen worden yet voirder oft andersfins te accorderen, ende dat de Gedeputeerde zouden hebben twee Inftructien, d'eene grooter ende innehoudende harder conditiën, ende d'ander corter, innehoudende het vuyterfte dat de Staeten zouden begeeren te doen. Het is gerefolueert dat beyde de Inftruétren zouden fecreet gehouden worden, fulcx dat wy Uwer E. egeen copie daer af en cunnen zeynden, maer accorderen genouch in effecle met de copie van den projecte, d'welck ouer lange is gecommuniceert geweeft. Men heeft oick geordonneert, datter diuerfche procuratien zouden worden gemaect., om dat men nyet en zoude blyuen ftaen op de qualiteyt, ende zoe verre d'een cesfeerden, dat men als dan zoude moghen gebruyeken d'ander , naervolgende de Refolütie, dewelke daer aff by de Staeten is genomen, en van "de welcke het extraiór, hier by is gevuecht, inhoudende de declaratien, dewelcke by ons zyn te boecke doen ftellen, daer by men oick eenichfins zal moghen van de gelegentheyt geinformeert weefen. Hier mede gaet de copie van B % de  *ö Bundel van de commisfie, daer aff dat zoe veel diuerfche gemaecf. zyn als 't voirfz. extraicT; vuvtwyft. > Regifter B ter Staaten Griffie van Zeeland Folio 120 verfo. iv,  Onuitgegèeven Stukken. Siït I V. Propofitie door den Aartshertog Ma* thias van Oofienryk gedaan aan de Vergadering der Generaale Staattn, te Antwerpen, den n April 1579, en advys van de Gedeputeerden van Holland en Zeeland op dezelve propofitie. Mesfieurs! Confiderant le defordre et grande confufion des affaires Publicques , avecq les inconveniens et perils enfuivis, et que (s'il n'y foit pourveu) encoires pourroient furvenir, après meure deliberation du Confeil a efté trouvé convenable et neceffaire pour la confervation des Pays, de faire convocation et tenir Affemblée Generale des Etats, a fin qua par commun advys et refolution les Pays pourroyentune fois eftre defchargez des calamitez, avec reconciliation des Subje&s et ordre de la Republicque, tel qui eft convenable a la profpérité des Pays, tant au regard de laReligion, Juftice et Police, qu'au regard du traitté de la Paix, ou continuation de la Guerre et frais et despens a ce neceffaires: et voyant cefte honorable Aflemblée n'a puis affez remercier les Provinces qui ont icy envoyé leurs Deputez, enfemble les dits Deputez, qui avecq une fi grande promptitude fe font trouvez icy, requerant, et priant, que de femblablè promptitude ■ung chacun fe veuille acquitter fidellement en •fa charge, et delaiffant toutes paffions et res*B 3 peös  Bundel van fpcéts particuliere, travailler, affin qu'en cefte Affemblée foit prinfe une bonne et fruétueufe Refolution, par Ja quelle toutes chofes foyent redrelfées, et les Provinces et Manants d'icelles avecq Jeurs biens affenrez: et affin de proceder avecq meilleur ordre, avons faiét concevoir par efcript aulcuns principaulx poincts et artides enfuyvans, priant qu'ung chacun, ettouts enfemble, les veuillent ferieufement advifer, a fin que par commun accord puilfe eftre ordonné ce qu'eft falutaire pour le Bien Publicq. Nous, qui en temps dangereux fommes venu pardecha, et avons efté fi amiablement receu, nre delaiflerons nulïe chofe pour procurer Wtilité Publicque, et pour demourer participant de toutes bonnes et mauvaifes fortunes qui pourront fubvenir. Pointïs et articles fur les quels il convient advifer. I. Prémierément, que chafcunfe veuille efvertuër de maintenir la Conféderation et accord Genéral des Provinces, et comme aulcunes femblent s'en vouloir retirer et desjoindre foubs prétext des traiótez particuliers, de librement declairer, quclles Provinces veuillent demourer joinétes et unies avecq la Generalité, pour par effect et unanimement affifter 1'ung 1'aultre, de confeil, d'argent, et aultres chofes neceffaires pour refifter au commun Ennemy. j II. Item de faire tout debvoir poffible, de par bonnes remontrances ct préfentations affeuj  Onuitgegeeven Stukken. 23 affeurées, 011 aultrement, induire les Provinces defaillantes, a ce qu'ils veuillent demourer en 1'Union générale a 1'effeft fusdiót. III. Et néanmoins cependant dreffer entre les aultres Provinces demourants avecq la Generalité uneaultre et fieftroicte Union, comme felon la confervation et repos des Pays, & eftat des affaires qu'éft a préfent fera trouvé convenable , tant au regard de la conduicte de guerre, que les affaires Politicques. IV. Que par icelle Union les Provinces s'obligent d'accepter et executer efgalement les moyens generaulx desja longtems propofez, avecq telle augmentation, que par commun confentement et pour 1'affeurance des Pays fe pourra accorder. V. Et ce fans préjudice des Privileges et Prérogatives d'une chafcune Province, veu que les diéts moyens s'accordent et executent, non par authorité ou commandement, ny au prouffiór. des Supérieurs , mais en vertu de 1'Alliance et Union, pour méner une guerre commune , et conferver les Priviléges, Biens et Vies d'ung chafcun. VI. Et pour remedier aux divifions, diffenfions et inimities fe reprefentans journellement a caufe de la Religion es Provinces ou les deulx Religions, s'exercent, d'advifer s'il ne convient dreffer ReliB 4 gions  ?4 Bundel van gions vrede raifonnable et equitable pour eftre obfervée inviolablement, a 1'affeurance et repos d'un chascun. VII. Et pour ce que les affaires de guerre requiérent célérité et ne peuvent eftre dilayez fans grand dommaige et dangier de la Généralité, femble convenir, que chascune Province envoye doresnavant aux Eftats Generaulx leurs Deputez, hommes de bonne expérience, authorité, et zelateurs de la Patrie, avec authorifation fouffifante, pour ouïr, debattre, et en cas de befogne, .de terminer et refouldre fur toutes occurrences. VUL Et quant au traitté de la Paix, de fuivre les poinéts, articles, et conditions par les Eftats affembléz en cefte Ville accordez et arreftez. IX. Et pour éviter la eonfufion advenuë par faulte de Discipline Militaire d'obeïffance et de Juftice, faire certain eftat pourle payemcnt de gens de guerre, et re, mectre fon Altelfe, les Deputez des Eftats, les Gouverneurs et Magiftrats en telle authorité qu'il appartient. X Item d'advifer comme 1'on pourra cepen^dant qu'on befoingnera k la paix, dreffer quelque camp de bons Soldats, tant de cheval que de pied, , XI- Et que devant toutes chofes foit trouvé aioyen de fecourir ceubc de Maeftricht. Advis  Omtitgegeeven Stukken. Advis d'Hollande et> Zelande fur la propofition de fon Alceffe, Les-Deputez des Eftats de Hollande et Zelande ayants par enfemble, advifé fur la propofition faicte par fon Alteffe, ont mis leur advis par efcript, en la forme comme s'enfuit* I. Sur le premier article, touehant lemaintiennement de 1'LJnion, Confederatjion et Accord General, declairant, que comme les Eftats d'Hollande et Zelande ont mis l le fondement de la Liberté: du jPays, ayant, pour conferver icelle, hafardé tout ce que peult eftre chier au monde , ne defirant tant, quo de veoir toutes les aultres Provinces proceder d'une mefme alfection et zêle, et d'ung mefme et egal picd , affeurant qu'ils font encoires delibérez de continuer a maintenir leur liberté, et demeurcr uniz avecq tous les aultres amateurs de leur Patrie et de leur propre bien et affeurance, et a. céft effect employer tous tels moyens que] peuvent avoir, et pour eftre une fois, hors de doubte et efclaircy de ceulx, qu| defirent maintenir 1'Union, trouveroient auffybo.n, que les Provinces qui yeuillent demeu'/er joinctes et unies avecq les aultres, et qui fe vouldroient disjqindre • 1'ayent librementr a declairer, et que & cefte fin par fon Altellè, fon Eicellende, Meffeigneurs du Confeil d'Eftat, et Eftats Generaulx fe faffent les devoirs xequis, ,  1$ Bundel van II. Quant au fecond article, non obftant qu'il femble, qu'il y a bicn peu de moyen d'induire Jes Provinces, qui fe font desja aifez declairées desjoinétes, a fe rejoindre et reünir, font toutesfois bien de ceft advis, de procurer"tout ce que pourra fervir pour les ramener a la Generalité, et induire a ce qu'elles veuillent demourer en 1'Union Generale, fans fe toutesfois laiffer éndormir avecq efperance de la reünion ou accorde générale, mais fe préparer, non plus ne moins, comme s'il eftoit alfeuré, que les Provinces abfentes, non feulement n'affifteront aulcunement la Generalité , mais aulfy aideroyent les communs Ennemis de la Patrie, pour trouver Jes moyens et forces necelfaires pour la confervation des Provinces, qui demeureront Unies. III. Sur le troifiefme, parlant de plus eftroicte Union, declairent les diéts Deputez, que ayant aulcunes Provinces entendu, qu'on machinoit contre la Generalité en Artois et ailleurs, fe font advifez de concevoir entre eulx une Union plus eftroicle, faióte derniérement a Utrecht, en rien deroguante a 1'Union Générale, ny préjudiciable k aulcunes des aultres Provinces , comme 1'on peult veoir par le contenu, la quelle ils defirent maintenir, priant que toutes les aultres la veuillent accepter et approuver, et fi toutesfois on eft fervi de dreffer ung aultre meilleur concept de 1'Union, ou de adjqufter ou changer quelque chofe a celuy d'Ütrecht, font  Onuitgegeeven Stukken. Sjt font bien de ceft advis de le veoir pour après délibérer et dire, comme ils trouveront pour le bien général du Pays convenir. IV. Sur le quatrieftne, trouveroient raifonnable, moyennant que 1'augmentation fut limitée au doublé moictié du tiers, et quant a eulx, tiendront la main que fera approuvée et accordéé par les Eftats de Hollande et Zelande, pour les Moyens : : fur la marchandife fortante et entranté, et quant au faict de la confumption, requiérent, que avant toutes chofes les aultres Provinces foient fervis de, fe conformer aulx Moyens de confumption practiquez en Hollande et Zelande, non feulement pour ce que la raifon veult, que ceulx de Hollande et Zelande ne foient plus chargez que les aultres Pays et Provinces; maisauffy, pour ce que eftant les Moyens de confumption qui font en train en Hollande et Zelande, praótiquez en la mefme forme en toutes les aultres Provinces T il eft apparent, qu'on auroit par Ik moyen de iè pouvoir maintenir contre 1'Ennemy, et faire guerre non feulement deffenüve mais aulfy offenfi.ve^ moyennant que promptement foyent defchargez les Moyens Generaulx fur la marchandife entrante et fortante ou qu'on trouve aultre moyen pour promptement furnir une notable fomme d'argent. { V. Touchant le cinquiesme , entendent aus* fy? que n'en foit faiél aulcun prejudice , aulx  *«S Bundel yan aulx Privileges et Prérogatives d'une chascune des Provinces, mais que celles fatisfaifant a 1'ühion et afïïftence promife demeureront en leur entier. . VJ. Et quant au fixiésme, pour dreffer ünè Religionsvrede, comme le dic~fc article depend du troifiésme, parlant d'une plus eftroicte Union, ils fe remettent a ce qu'ils ont declairé fur iceluy. VIL Sur le feptiésme, comme les Deputez des Eftats de Hollande et de Zelande defirent fur toutes chofes , que le Pays foit confervé et prefervé contre toutes les forces et invafions des Ennemis, et que cela ne fe peult faire fans que foit eftabli ung ordre permanent et alfeuré tant es chofes de la guerre que de Ia paix, font bien d'advis et trouvent entierement neceifaire, que deflus foit prins unefois quelque conclufion et refolution finale, et.qu'on efcripve aulx Provinces, afEn que doresnavant envoyent leurs Deputez authorifez felon le contenu de ceft article. VIII. Quant aulx articles et conditions de la Paix mentionées au huicfiésme article, fe conforment au contenu d'iceliuy, et a ce qu'ils ont di6t par leur advis. IX. Pour la Discipline Militaire ils fe conforment au contenu du neufviésme article, la recommandant a Ion Excelle. et rV"effs. du Confeil d'üftat, et Chiefs de" la guerre,  Onuitgegeeven Stuiken. 19 guerre, qui en doibvent avoir Ia fuperintendence. X. Et quant a 1'authorité de fon Alteffe , Deputez des Eftats, Gouverneurs et Magiftrats, defirent, que icelle foit maintenuë, comme felon les droicts, préeminences et prérogatives d'ung chascun appartient, fe remettant quant a cela a ce qu'ils ont dict fur le fepticsme article. XI. Sur le X et XIe. articles, pour drelfer un camp etfecourirla Ville de Maeftricht, comme cela depend en partie du contentement qu'on doit donner aulx Reytres, font bien d'advis que leur foit donné tout contentement et fatisfaéb'on, efperant, que les fftats d Hollande et Zelande n'en feront nulle difficulté de bailler les affeurances requifes pour le payement du fervice qu'ils feront a Padvenir, moyennant que les aultres Provinces leur donnent ■ lettres d'indemnité, & que mefmes lettres d'affeurancé foyent aulfy accordez par les Villes d'Anvers et de Gand, fe conformant au refte pour reffembler les hommes d'armes, chevaulx legiers, et infanterie, k 1'advis de fon Exc. et Mesfeigneurs du Confeil d'Eftat, et comme on ne le peult effectuer ny fccourir la Ville de Maeftricht, ny aulfy dreffer camp fans notable fomme d'argent, trouveroyent raifonnable , puisque ceulx de Braband, Flandres, Hollande et Zelande ont mis leurs Moyens Generaulx es mains des marchans, que le mefme fut faicf par les  (3© Bundel van ' les aultres Provinces qui demeureront unies, pour la deffus pouver negotier et trouver argent: et comme cela ne pourra fuffire, que outre ce ne foit accorde' de léver ung centiésme denier fur toutes les Provinces Unies, du moins es Villes clofes; car ayant les Eftats refpeétivement faict promeffe, de fecourir les ungs les autres, et y employer non feulement tous leurs biens et moyens, mais aulfy leur vie propre, n'ont nulle occafion jufte de refufer le payement d'un centiésme denier des biens immeubles pour le fecours de ceulx de la Ville de Maeftricht leur Confederez, & pour Ia confervation Generale des Pays. (g) Regifler B ter Griffie der Heeren Staaten van ZeelandFolio 125 vfa. Cg) Deeze Propofitie van den Aartshertog is gedeeltelyk in het Nederduitfch te vinden bv Boa XIII B. bl. 49 (101) maar het advys van Holland en Zeeland worde daar niet geleezen. V,  Onuitgegeeven Stukken* j$ V. Concept yan de nieuwe Generaale Unie door den Aartshertog Mathias in de V'.rgadering der Generaale Staa* ten te Antwerpen voorgejlaagen. 1579. APril- Alfoo men beuindt, dat zedert de Padrlcat tie tot Gent gemaect, by de welcke genouch alle Prouincien van defe Nederlanden hen verbonden hebben, malcanderen met lyff ende goet by te ftaene, om die Spaingnarden ende andere Vuytheemfche Natiën, met heuren aenhang, vuyt defe Landen te verdryuen, defelue Spaingnarden met Don Jehan d'Auftrice ende andere heurlieder Hooffden, ende Capiteynen, alle middelen gefocht hebben ende noch dagelicx zoecken, om die Prouincien, zoe in 't geheel als in deel, te brengen onder hare fubjeétie, tirannisfche regieringe ende flauernye, ende dezelue Provinciën zoe met wapenen als praétycken van den anderen te fcheyden desmembreren, ende die Unie by de voirfz. Pacificatie gemaect te nyete te doen ende fubuerteren, tot vuyterlicker ruyne ende bederffeniffe van den voirfz. Landen, ende Provintien, gelyckmen metter daet bevindt, dat zyluyden int voirfz. voirnemen volherdende, noch onlancx eenige Steden en Quartieren met brieuen gefoUiciteert, eenige met wapenen  Bundel van penen aengegrepen ende geföcht te oueruallen*" SCE EESf dat die Staten ende Prouincien hier naer genoempt geoirfaeckt zyn, tot hunne eygen defentie ende bewaerniffe, volgende.het Recht van Natueren, andere naerdere bequame en gewifie middelan voirhanden te nemen ende t'aenueerden, ende tot dyen eynde onderlinge op te rechten ende fluyten zekere poincten, zoe wel nopende de exercitie van de Religie en Religions vrede als van naerder Verbindtenifie, Alliancie, Unie en Accord, .ten eynde ende om alle wantrouwicheyt, misverftant ende andere oorfaecken van tweedracht intoecommende tyden te verhoeden, en malcanderen met aldergetrouwicheyt met goet ende lyff by te ftane, om die Spaingnarden ende andere Vrempdelingen met heuren aenhang vuyten lande te weeren, op dat men daer deur te genouchlicker mach commen tot eenen generaJen, zekeren ende geduerigen. Peys, waerdeure '•de Landen zouden wederomme geraecken tot hunnen ouden fleur ende voirtfpoet, zonder nochtans van de voirfchreuen Generale Unye by de voirfz. Pacificatie tot Gent gemaect te 'fcheydenc, maer die zelue" te willen onderhouden , en met defe naerdere Unye flercken ende beveiligen over den voirfz. Landen, deiiwelcken tusfehen malcanderen by de voirfz. Pacificatie egeen verbont gemaect en hebben, noch affgegaen de macht ende d'authoriteyt, 'die zy ende elck van hen hebben, om 't ordonneren, zoewel de exercitie van der Religie als ander Politicque zaecken aengaende, 't gene zy tot meefte rufte ende eendracht ende eendrachticheyt van henne Ingefetenen zouden vinden geraden. I. EnJ®  ÖnuitgigeeveH Stukken. 33 t. Ehde eeril dat de voirfz. Provinciën hun niet den anderen verbinden, confedereren ende vereenigen zullen, gelyck zy hen verbinden, confedereren en Vereenigen midts defen, ten eeuwigen daghen by den anderen te blyuen irt alle forme ende manieren, als oft zyluyden maer één Provincie en waren, fonder dat dezelue hen t'eeniger tyde van den anderen zullen fcheyden, laten fcheyden oft fepareren* by wat tytele oft vuyt wat oorfaecke dat het zoude moghen wefen; onverhindert nochtans een yegelicke Prouintie ende die particuliere Steden, Leden ende Ingefetenen van dyen , haerlieder fpeciale ende particuliere Privilegiën» Vryheden, Exemptien, Rechten, Statuyten* Ufantien ende alle andere haerlieder Gerechticheden, waerinne zyluyden den anderen nyet alleen egeen prejudicie, hinder oft letfel doen zullen; maer zullen den anderen daer inne met alle behoirlicke ende mogelicke middelen * jae met lyff ende goet, eeft noodt, helpen handt houden, ftyven ende ftercken* ende oock befchudden ende befchermen, tegen allen ende eenen yegelicken 3 wie ende hoedanich die zouden moghen Wefen, die hen daerinne eenich datelicke inbrèecke zoude willen doen* Welverftaende dat die queftïe, die eenige Leden , Steden oft quartieren van eenige Provinciën van defer Unie wefende, onderlinge ende tegen malcanderen, hebben ófte naemaels zouden moghen crygen, nopende haerlieder par* ticuliere ofte fpeciale Privilegiën, Vrvheden* Exemptien , Rechten , Statuyten , löffelicke ende wel her gebrachte Coftuvmen, Ufantien en de haerlieder Gerechticheden, dat die zelue by ordmaris Juftitie, Arbiters, Ofte minne]ick  34. Bundel yan Accord beflicht zullen worden, zonder dat d'andere Landen ofte Prouincien, Steden oft Leden van dyen, zoe lange hen beyde partyen het recht fubmitteren, hen des zullen hebben te moyen ten ware hen gelieffde te intercederen tot accordt. He. Item dat de voirfz. Prouincien, in conformiteyt en tot verfterckinge van de voirfz. eenicheyt ende verbant, gehouden zullen wefen malcanderen met lyff, goet ende bloet byte ftaen tegens alle fortsfe ende gewelde, die hen yemant zoude moghen aendoen , vuyt ende onder 't dexel van den naem van de Coninclclycke Majefteyt , oft van zynent wegen, het ware ter caufe van Tracfaet van den Peys tot Gent gemaect., van dat zy de wapenen tegens Don Jehan d'Auftrice aengenomen hebben , den Ertshertoge Mathias tot Gouverneur ontfangën hebben, met alle tgene datter aencleeft, van dependeert oft vuytgevolght is, oft vuyt volgen zal mogen, alwaert oock onder couleur alleene van de Catholique Roomfche, oft oock van de Gereformeerde Religie met wapenen te willen reftabliceren, reftaureren oft invoceren, oft den Religions vrede in de Prouincien daer die is aenveert ende geaccepteert met wapenen vuyt royen ende te nyete doen, oft oock van eenige nyeuwicheden ofte alteratien, die binnen eenige vande voorfz. Prouincien, Steden ofte Leden van dyen zedert den jaere XVc LVIII gebeurt zyn, oft oick ter caufe van defe jegenwoordige Unye ende Confederatie oft andere diergelycke oir* faecken, ende dit zoe wel ingevalle men de Toirfz. fortsfen ende geweiden zoude willen ge-  Önuitgegeeven Stukken. 35 gëbruken op één van de voirfz. Prouincien > Staten, Stéden ofte Leden van dyen alleen s als op alle in het generael. IIK Dat de voirfz. Prouintien oock gehou. den zullen wefen in gelycke manieren malcanderen te afllfteren ende te helpen defenderen, tegens alle vuytheemfche ende inheemfehe Heeren,. Vorften ofte Princen , Landen, Prouincien , Steden oft Leden van dyen, die hen, in 't generael oft particulier, eenige fortsfen, geweiden oft ongelyck zoudén willen aendoen oft oirloge maecken, behoudeh'ck dat de afliftentie by den Gouuerneur Generael, met aduys en confent van de Generaliteyt van defe Unie, gedecerneert zal worden, met kennisfe ende naer gelegentheyt Van der zaecken* Illie. Item ende omme de voirfz. Provinciën, Steden ende Leden van dyen bet tegens alle macht te mogen verfckeren, dat die Fron* tierfleden ende oock andere, daermen des vart noode vinden zal, 't zy van wat Provintie diö zyn, by advis ende ter ordonnantie van dert Voirfz. Gouuerneur Generael ende defe Geünieerde Prouincien, fullen vaftgemaect. ende geftercl: worden, tot cofte van den Steden j ende Prouincien , daer inne die gelegen zyn, midtshebbende daertoe affiftentie van de Generaliteyt voir den helft, behoudelick, dat zoe verre by de voirfz. Prouincien raedtfaem beuonden wort eenige nyeuwe Forten ofte Steróten ia eenige van de Voirfz. Prouintien te leggen* oft die nu liggen te verminderen oft aff te Werpen, dat die eoften daer toe van noode by alle  3i den, zonder dat daer van wyder beroep oft ander prouifie van rechten, 't fy van Appel ,ReliefF, Revifie, Nulliteyt oft eenige andere que^ rele hoedanich die zoude moghen wefen, verfocht zal moghen worden. tl .. .: *r/S«ol(us - Ar>ó\-.'>h £fn; t'y :h 'Süj XVIR Dat die voirfz. Provinciën, Steden ende Leden van 1 dyen hen wachten zullen van vuytheemfche Vorften, Heeren, Landen oft Steden eenige occaïie te geuen van oorlogen, ende omme alle alfulcke occafien te vermyden, zullen die voirfz. Provinciën, Steden ende Leden van dyen, gehouden wefen, zoe. wel.de Vuytheemfche' als Ingefetenen van de voirfz> Provinciën, te adminiftreren goet Recht ende Juftitie, ende zoe verre yemant vari hen daer van in gebreke blyft, fullen zyn Hoocheyt en de Raedt van Staten, ten byfyne oft metaduys van den Gouuemeurs van den Prouincien, eenfamentlick ende met aduyfe van den Staten van de Geünieerde Prouincien, die handt houden-, by alle behoirlicke weghen ende middelen, dat Zulcx gedaen zal worden , ende dat alle abmen daer deure de Jufticie zoude moghen verachtert en belet worden, gecorrigeert en gereformeert •zullen worden,als nae Rechte ende vermogens eens yders zyns Privilegiën loffelycke en wel hergebrachte Coftuymen. XVIIIe. Item ende en zal d'een van de Geünieerde Prouincien, Steden ofte Leden van dyen, tot lafte en prejuditie van d'ander en zonder gemeyn confent geen Impoften, Conuoy-gelt ofte  44 Bundel van fteHennd6re dierge,ycke Iaften moghen op* XIXe. Item omme tegens alle opcómmende zaecken ende zwarichedèn te verfien, zullen de Bontgenooten gehouden weefen op befchriuinge van zynder Hoocheyt oft van den genen die daer toe geauéthorifeert zullen zyn, binnen alfulcken Plaetfente compareren ende tot zulcken daghen als hen aengefchreuen zal worden, om op de voirfz. zaecke en zwarichedèn, die men in de brieuen van Befchriuinge zal exprimeren, zoe verre des mogelick is, ende de zaecke nyet fecreet en dient gehouden te wefen, by gemeyn aduys en confent ofte by de meefte ftemmen, in der maniere voirfz. gedelibereert en gerefolueert te worden, alwaert oock eenige nyet en compareerden, in welcken gevalle fullen d'andere die vèrfchynen zullen, evenwel moghen procederen tot fluytinghe van het gene zy bevinden zullen tot het Gemeenen Befte van defe Geünieerde Prouincien ende Landen te dienen. Ende zal 't gene alfoe gefloten is onderhouden worden oick by den genen, die nyet gecompareert en zullip wefen, ten waere de zaecken zeer gewichtich waren ende eenich vertreck mochten Jyden, welcken gevalle men de gene die nyet gecompareert en zullen hebben, anderrnael befchryuen zal om te compareren op zekeren anderen daghe, op verbeuren van haerliederftemmen voir die reyfe, ende wat als dan by den genen, die prefent zyn, gefloten wort, zal bondich zyn en van weerden gehouden worden, nyet tegenftaende d'abfentie van eenige van d'andere Pro-  Onuitgegeven Stukken. 4.5 Prouincien; behoudelick, dat die nyet gelegen en zal zyn te compareren, haerlieder opinie fchriftelick zullen moghen ouerfeynden omme daerop in 't collecteren van den Hemmen, zulcken regard genomen te worden, alft behoort. 1 XXe. Item ten eynde voirfz. zullen allen ende een yder van de voirfz. Bontgenooten gehouden zyn, alle zaecken die henjfopcommen en de voirvallen zullen, ende daer aen zy hun fullen laeten duncken t gemeyn wel oft qualick varen van defe Geünieerde Landen ende Bontgenooten gelegen te zyne, zyne voirfz. Hoocheyt , oft den genen die totte Befchriuinge gegeauflhorifeert zullen zyn , ouer te fchriuen, omme by de zelue daeroppe d'ander Prouincien befchreuen te worden in der maniere voirfz. XXIe. Ende zoe verre eenige donckerheyt ofte twyffelachticheyt in defen bevonden worde , daer vuyt eenige queftie oft difpute mochte verryfen, fal d'interpretatie van dyen ftaen in 't zeggen van defe Bontgenooten, die daerop by gemeyn aduys ende confent ordonneren zullen zulcx zy bevinden zullen te behoiren, ende zoe verre zy lieden daer inne nyet en connen accorderen , zullen haer recours nemen tot die Heeren Stadthouders van den Provinciën , oft zyn Hoocheyt, in der formen bo« uen verhaelt. XXIIe. Insgelycx zoe verre bevonden wort van noode te fyne d'articulen van defer Unie, Con«  f6- Bundel van Confederatie oft Verbant in eenige poirióteti oft articulen te vermeerderen oft veranderen* fcal t zelue oock gedaen worden by gemeyn aduys ende confent van de voirfz. Bontgenooten en anders nyet* XXirie.Alle welcke poincten ende articulen ende een yeder van dyen befunder, defeGeunieerde Provintien geloeft hebben endegelouen midts defen nae te gaen ende achtervolgen, zonder daer jegens te doen, noch gedoogen gedaen te werden, directelick oft indirectelick in eeniger wys oft manieren: .";nde zoe verre yet by yemant gedaen oft geattenteert worde, 't felue verclaeren zy lieden van nu als dan, nul, geen en van onweerden; daer onder zy verbinden haerlieder ende alle d'Ingefetenen van haerlieder refpectiue Provinciën , Steden ende Leden van dyen, Perfoonen ende Goeden, omme dezelue ingevalle van contraventie voor d'onderhoudt van defen met 't gene daer van dependeert, gearrefteert, gehouden en becommert te moghen worden 't allen Plaetfen ende by allen Heeren, Rechteren ende Gerechten, daer" men die zal connen ofte moghen becommen ende vertbien te dyen eynde van alle Excep! tien , Gratiën, Privilegiën3 Relieffuementen ende generalicken van allen anderen Beneficiën van Rechten die hen eenichfins ter contrarie van defen zouden moghen dienen, ende befunder den rechte, generale renunchiatie egeeri plaetfe te hebben, daer zy eerft fpeciale voir gegaen. XXIIÜe. Item tot meerder verfekefheyt zal zyne  Onuitgegeeyen Stukken. 47 zyne Hoocheyt ende Raedt van Staten oock befweeren defe voirfz. articulen, ende voorts fchuldich wefen hen te reguleren naervólgende de poincten en articulen, daerop zy zyn ontfangën, waertoe zullen alle Staten, Gouuerneurs, Officiers ende Jufticiers oock fchuldich wefen de handt te houden ende 'c affifteren. XXVe. Welverftaende oock,dat die Provinciën ende Staten zoewel particuliere als generale , fullen houden alfulcken preëminentie ende authoriteyt, als zy hun in 't aennemen van zyne Hoocheyt en in de articulen by zyn voirfz. Hoocheyt als bouen gefworen, hen hebben gereferueert. _ XXVIe. Ende wanter disordre is in 't adminiftreren van den Domeynen ende geconfisqueerde goeden, tot grooten achterdeele van de Gemeyne Zaecke ende prejudicie van den Crediteuren ende Rentieren daeraen t' achterwefende, dat men dienaengaende met gemeynen aduyfe van de voirfz. Geünieerde Provintien ordre particulier zal ftellen, zoomen tot meeften proffyte van de Gemeene Zaecke zal geraden vinden. XXVRe. Item zullen alle particuliere Gouverneurs fchuldich wefen hun te reguleren, volgende hunne Commiffie ende Inftrucfie hen gegeuen oft noch te geuen, ende fpecialick zweeren, oock defe Unie te onderhouden, van gelycken zullen alle Officiers, Jufticiers ende andere Mugiftraten geftelt worden naer ouder  4* Bundel van ouder gewoonte, ende insgelycx gehouden wefen den eedt te doene van defe Unie te onder* houden. Regifter B. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland Folio 129 verfo. vr.  Onuitgegeeven Stukken. 49 V L Vertoog van redenen, waarom de Bondgenooten van Utrecht niet raadzaam oordeelden te treeden in de nadere Generaale Unie door den Aartshertog Mathias te Antwerpen voorgejlaagen. Memorie van den verfcheydenheyden ende zwaricheyden bevonden in 't concept van dé generale en vafter Unie by den Ertshertoge Matbias Gouuerneur ende Capiteyn.Generael van defe Nederlanden den Generale Staten tot Andtwerpen vergaedert, geproponeert, wefende 't felue concept geconfereert jegens dé Unie t'Wtrecht gefloten den XXIlIen January 1579» endé confequentelick van de redenen waeromme nyet geraderi es, merckelick die Provinciën die hen in de. naerder Unie t' Vtrecht gefloten begeuen hebben, 't voirfz. concept té accepteren, oft alfulcke Unie aen te gaen. I"n den eerften ftaet te noteren, dat by de prefatie van 't voirfz. concept gefeyt wordt, dat die Staten, Prouincien &c. te rade gevonLl Deel, D *»  5© Bundel van den hebben, om redenen in de zelue prefatie aengetogen, te fluyten zekere poin&en, zoe wel nopende d'exercitie ende Religions vrede als van de naerdereVerbintenisfe, Abantie, Unie ende Accordt, ende dat zoe tot A rnhem, als binnen Vtrecht, ten tyde aldaar getracleert worde op de naerdere Unie naermaels- 6? Vtrecht gefloten , opt poina van de Religie, verfchevden conuocatien ende difputen, ende dat naer lange deliberatie daer op gehouden, eintlick goet geuonden es, zoe wel die van Hollant af- andere Prouincien, die hen in de Unie begeuen zouden, fich daer inne draegen en zulcke ordre ftellen zouden, zoe ende als hen lieden gelieven , ende zy lieden tot rulle ende welvaert van de Prouincien, Steden ende Leden van dyen, ende tot conferuatie van yègelick geellelick en weerlick zyn goet en gerechticheyt zoude vinden te dienen , zonder dat hen lieden daer inne by d'ander Provintien eenich beleth gedaen zoude moghen worden, dat oick een yder particulier in zyn Religie vry zoude moghen blyuen , ende dat nyemant ter caufe van dyen achterhaelt noch onderfocht zoude worden, volgende de Pacificatie te Gent gemaeckt, wyder inhoult van t Xllle. articule van de zelue Unie. 't Welck alfoe geflatueert es, om te verhoeden dat ter oirfaecke van dë diuerfiteyt van den Religie die Landen ende Provintien jegens den anderen nyet in wapenen ofte oorloge zoude commen; mer dat d\en nyet tegenftaende ende zonder acht genomen' wat Religie in d'een oft d'ander Prouincie geexerceert wort de zelue Prouincien den anderen by te ftaen ende helpen defenderen zoude, zoc wel jegens de  Önuitgegeeven Stukken. $%. , ■* de Spaigharden als anderen Vianden, die hun opcommen zouden moghen, foe d'intentie van de Geünieerde Prouincien es, dat zy om 't faict van de Religie jegens den anderen nyet en begeeren te wefen ,veel min in wapenen ofte oorloge te commen, ofte d'een den anderen in 't poinct. van de Religie een weth ofte regel te zetten, als wel wetende, dat de Religie eert zaecke es, die met menfchelicke wysheyt, vernuft oft cracht nyet beleth verhindert noch ingevuert can worden; mer alleenlickdependeert van de Wille ende Genade van God Almachtich, gelyck men heeft moghen zien ende mercken in verfcheyden Prouincien van Chriftenryck,alfoe dat nyet jegenftaende alle de Potentaten van Chriftenryck gearbeyt hebben alleeri de Roomfche Religie te mainteneren, ende allen anderen de zelue Roomfche Religie contrarieerende, yerfte met verfcheyden Edicten ende rigoureufe Placaten, ende naer met Wapenen ende open oirloge onder te houwen, verdrucken ende vuyt te royen, dezelue nochtans int eynde gebleuen es, alzoe dat men die by publicque Edicten heeft moeten toelaten, alzoê in Duytslandtdie Confesfie van Ausbourch, ende in Vranckryck, Engelandt, Schotlandt &c. die Gereformeerde Religie, Oick hebben die voirfz. Geünieerde Prouincien hen laaten duncken, dat 't poincte' van dd Religie zoe wichtich was, dat nyet wel mogelick was, dat alle óe Prouincien cortelick lich daer inne zouden connen verdragen, ende dat daer omme nyet geraden was, t felue op de* fen tyt, dat zoe machtigen Viandt voir handen, ende al 't Landt in rimeur, ende de Gemeente ouer al in wapenen es, voir te nemefi D 2 oftè'  Bundel van ofte met 't fluyten der Ünie te vermenden, o£ te't fluyten der Unie daer naer op te h uden , foe voir al verfien dienden tot wederftandt van den Vyandt, venekerbeyt ende defenfie van den Landen. Hebben oick ouerlecht, dat zoe verre de Unie op een Religions vrede zoude gefondeert ofte daermede vermengelt worden, datdiegansfchehck onbeftendich zoude wefen, zoe die door het acnwasfen oft affheemen van d'een ofte d'andere Religie, dat apparentelick voirhanden es,verandert zoude moeten worden, daer door dagelicx groote zwarichedèn voir vallen ende tweedracht vuyt ryfen , ende confequentelick dicwils d'Unie geftelt zoude worden in pericle van gefcheurt te worden ,als men alreede heeft connen bemarcken, vuyt 't gene de Generale Staten met die Walfche Prouincien wederfaeren es. Soe dat om defe ende meer ander diergelicke inconuenienten te fchuwen, ende de negotiatie van der Unie te accelereren, ganfchelick geraden gevonden es, dat yègelick Prouincie op t faict van de Religie felffs ordre zoude ftellen, zonder d'een Prouincie hem des anders Religie berueren zoude, gelyck 't felue de GeneraJe Staten den xnien Aprilis 1579 leftleden die gefanten van Doornick en Tournefy oick verclaert hebben haerluyder meyninge te zyn Tot alle't welcke de Geünieerde Prouincien te meer beweecht zyn geweeft, vermits men wel verzekert es vuyt de brieuen van Efcouedo, dat d'intentie van den Spaignarden principahck daer op ruft, dat zy verhopen die Landen ter oirfaecke van de Religie in tweedracht te bringhen, ende te houden, ende die eene par-  Onuitgegeven Stukken. 53. party? anhangende die andere te verdrucken, op Jat zy in 't eynde van beyde meefters moghen worden, gelyck men mach fporen vuyt 't gene die Prince van Parma ende die Walfche Prouincien in 't particulier nopende de Vredehandel getraéteert hebben. Syn oock in de prefatie te noteren defe woirden in 't eynde geftelt, diewelcke tusfehen malcanderen by die voirfchreuen pacificatie (te weten van Gent) geen verbant gemaect hebben &c Soe die Pacificatie contrarie medebrengt, als te weten, dat op 't poinct. van de Religie by dezelue gedifponeert es , immers ter tyt, tot by de Generale Vergaderinge anders geordonneert zoude wefen , alhoewel die voirfz. woirden door die naervolgende, die nochtans wat obfchuerlick ftaen, geinterpreteert moghen worden Ènde zoe veel aengaet 't eerfte articule, al zoe daer vuyt gebleuen es die fpecifiatie van de aften, daer by de Unie 't Vytrecht gemaect, inne gebroken ofte gefcheyden zoude moghen worden, alfoe by teftament, codicille, donatie, cesfie, wisfélinghe, vercoopinge, traétaten van peys, van huwelyck &c. ftaet te bedencken, off't felue nyet ftudiofe gefchiet is, om daer mede een achter vuyt te referveren, daer by die Unie, d'interpretatie van de rechten , ende by aufthoriteyt van de Hooge Ouerheyt, die in allen aéten oock by eede gefterct, verftaen wordt vuytgefondert te fyne, ontbonden ende gebroken zoude moghen worden; want naerdyen dat zoe wel 't Project van zyn Alteze als die Unie t' Vtrecht opgerecht, hebben de generale Claufele , van dat die ten eeuwigen dagen nyet gefcheyden zouden moghen D 3 wor-  54 Bundel van worden, 't zy vuyt wat oirfaecke oft vuyt wat tytel 't felue zoude muegen gebeuren, foe en heeft die expresfie of fpecificatie van eenighe aften, daer by zulcx zoude meugen gefchieden, nyet moghe dienen, dan tot meerder verzekerheyt ende vafticheyt van de Unie, midts datter die generale claufele naervolght, daeromme dat wel vaftelick te vermoeden es, dat defe fpecificatie nyet zonder merckelicke redenen vuvtgelaeten es. 6 Item zoe veel 't nde articule aengaet, es daer vuyt wel te verftaene dat die ghene die 't ontwerp van de voirfz. Generael Unie gemaecV hebben, weynich acht op de zaecken geflagen hebben, zoe 't voirfz. articule zeyt, dat die Prouincien malcanderen zullen byftaen jegens allen fortfen ende geweiden, die men hen van wegen ende vuyt den name van de Conincklycke Majefteyt zoude willen aendoen, zulcx dat impertinentelick daerby gevoucht zyn die woorden, of oick van de Gereformeerde Religie met wapenen te willen reflablisferen , restaureren en inveuren, zoe zulcx van de Conincklycke Majefteyt nyet te verwachten es, mer zoude in regard van die van de Gereformeerde Religie gcftipuleerd hebben moghen worden. £s oick in t voirfz. articule gevoucht van de Religions vrede met wapenen vuyt te royen, 't welck genouch int voirgaende begrepen es, foe van de Conincklycke Majefteyt nyet anders te verwachten es , dan dat zyne Majefteyt, willende die Religions vrede vuyt royen , die Roomfche Religie zoude willen reftabhsfo-en, ende weder inveuren fulcx dat defe daufule alhier abondeert. Beroerende t me articule ftaet wel te letten,  Onuitgegteven Stukken. 55 ten , dat daer inne geftelt wordt buyten den text van de Vtrechtfche Unie , dat die asfistentie by die Gouuerneur Generael, met aduys ende confent van de Generaliteyt van der Unie gedecerneert zoude worden, ende dat alfulcx d'asfiftentie die de Prouincien den anderen doen zouden, im geheel dependeren zoude van den Gouverneur Generael van de Landen, 't welck d'intentie ende meyninge van de Prouincien tot Vtrecht geunieert nyet geweeft es, mer veel ter contrarie; te weten, alzo'e die Unie by de Pacificatie tot Gent, midsgaders die van de Generale Staten daer naer den ixen January 1577 binnen Brusfel gefloten principalick gemaect zyn, omme dat die Landen ende Provinciën hen jegens die tirannie ende oppresfie, zoe van de voirgaende Gouuerneurs, als de Spaingnarden, met behoirlicke defenfie zouden verfien zonder dien aengaende eenige mentie te maecken , ofF van de Conincklycke Majefteyt off van zyne Majefteyts Gouuerneurs Generael oft particulier, ofte de middelen van haerlieder defentie aen hemlieden te ftellen,mer die zelue aen hemlieden behoudende, foe is oick in defe Vtrechtfche Unie die meyninge van* den contrahenten geweeft , dat zy hen ten eeuwighen daghen van wettiger middelen van defentie zouden verfien jegens alle tirannie ende oppresfie, zoe wel van haerlieder natuerlicken Heeren als haerlieder Gouuerneurs, ende oick jegens allen anderen gewelt, het zy van Vuytheemfche ofte Inheemfche Heeren, Furften, Princen, Landen ofte Steden, inder vougen dat zoe verre de Prouincien die middelen van defentie zouden ftellen in handen van den Gouuerneurs, die gantfche intentie ende D 4 oir-  5<5 Bundel van oirfaecke, waeromme die Unie opgerecht es cesferen zoude, met dat in de macht van een Gouuerneur Generael, ende confequentelick van de Conincklycke Majefteyt die dezelue fielt, altyts zoude zyn die Prouincien te benemen die middelen van haerlieder defentieEnde hier toe es te noteren, dat in dit articule t woort, Gouuerneur Generael abfolutelick geftelt wordt, zonder dat t'aftringeren aen den perfoon van zyn Alteze, ende dat alfulcx zoe die Unie eeuwich es, ten eeuwighen daghe onderworpen zoude zyn den Gouuerneur Generael, hy Waere dan goet offquaet, zulcx dat dit geensfins die Prouincien geraden noch dienhek fchynt te weefen. Te min dat die Prouintien van den Gouverneurs geen prouffy t, hulp noch asfiftentie en hebben te verwachten, voirder dan van raedt, mer wel groote coften &c.ende dat zyde gene zyn die voirts aen die middelen van defentie zullen moeten fubminiflreren. In 't in ie articule fprekende van de Fortificatiën van den Steden &c., wort 't woort Gouuerneur Generael weder gerepeteert ende d'ordonnantie van de Fortificatie in de macht van dezelue over die Geünieerde Prouincien geftelt in der vougen dat die Prouincien , zoewelzydie poften van die Fortificatiën zouden moeten draegen , daer inne nyet en zouden moghen doen noch ordonneren , dan met den Gouuerneur Generael gefamenderhandt, ende dat zulcx die Fortificatiën oick genouch van den wille van den Gouuerneur Generael dependeren zouden 't welck off die Prouincien, die zoe veel coften pnde Men gedragen hebben om hun in hun yryheyt te vendiceren geraden es,hebben zelffs  Onuitgegeven Stukken. 5? te bedencken : Ende in allen gevalle zouden, .hen beter dienen 't aduys van de particuliere .'Gouverneurs > daer van geen mentie met allen gemaect. wordt, dm van den Gouverneur Generael , als die op allen plaetfen qualick wefen ende kennisfe daer van hebben can. Item es noch te noteren, dat het woordt ver* anderen in de Wterfche Unie geftelt in t mie articule int generaei concept gechangeert is in vermeerderen , hoewel t felue weinich ■ importeert. Tot het vyffde articule es zunderlinge nyèt bygevoucht, dan dat d'impoften mede geftelt zouden worden op alle innecommende en vuytgaende waeren &c.; D;in verftaen die Gedeputeerde van de Vtrechtfche Unie, dat 't gene op de vuytgaende en incommende waeren gefeth wordt geen impoften, mer Conuoy gelden oft Licenten zyn. 'T vide articule zoe van t generael concept als van de Wtrechtfche Unie accordeert in alles. Ende zoe veel betreft 't vne articule, zyn daer by geftelt in 't eynde defe woorden; Wel verftaende dat die voirfz. foldaten met de Capiteynen en Officiers &c. usque in finem: Welcke woorden geheel impertinentelick in een generale ende eeuwige Unie geftelt worden, zoemen gewoenlicK es zulcke ende dicrgelycke by den articule brieff , die de foldaten bezweeren , te capituleren; behaluen dat genouch by de voirgaende woorden van den articule, daer gefeyt wort tot meerder contentement van de Inwoonders merckelick der Steden, dat men zulcke ordre ende difcipline onder de foldaten ftellen ende houden zal, dat de Inwoonders van P 5 der,  5"* Bundel van den Steden ende platten Landen, zoe geeftelick als weerlick ,daerby boven de redenen nvet belwaert worden noch eenighe ouerlaft lyden zouden, tot die infolentie van de Soldaten verfien es,zulcx dat die voirfz.laetfte claufule oick in t voirfchreuen article abondeert ende meer ftudio corrigendi dan vuyt eenige wettige oirfaecke daer inne geftelt es. Den inhouden van den vinen ende ixen articulen van d'eenen d'ander Unie accordeert in als Voor zoe veel t xe articule van t generael' Concept aengaet , t zelue es geheel gealtereert, en nyettemin alft wel innegefien is eensdeels contrarie 't voirgaende ixe articule, ende eensdeels te vergeefs geftelt, want zoe die Stadtholders in gevalle van discordie haer recours .zouden moeten nemen aen zyn Hoocheyt en de Raden van State, ende dat 't gene by den zelue met die meefte ftemmen van de Geünieerde Prouincien vuyt zoude gefproken worden , oick in materie van Contributie gevolght zoude worden &c. zoe waer nyet van noode, dat inge. valle van discordie die Prouintien haere differenten aen de Stadthouders remitteren zouden als die welcke dat apparentelick geen ondanck aen haerlieder Prouincien en zullen begeren te begaen, ende daeromme ende oick omme een Gouverneur Generael te belieuen , lichtelick de zaecken aen hen geremitteert zynde, voorts an den Gouverneur Generael en Raede van Staten zoude verzeynden, die apparentelick die meefte ftemmen van den Prouincien zouden volgen, zulcx als des de meyninge geweeft ware genouch zouden zyn geweeft te ftellen, dat wes by de meefte ftemmen van de Prouintien oick in materie van Contributie vuyt gefproken zou-  Onuitgegeeven Smukken. zoude- zyn, achteryolcht zoude wprden ., 't welck geensfins die meyninge es, zoe die meyninge van den Prouincien es,dat in die vier zaecken, als van Peys, Oirloge, itóundt,Impofitien van Contributiqn , geen Querftemminge plaetz hebben zal; dan ten eyfj.de dat 't gemeyn weluaert nyet opfetteück .by yemandt yerachtert zoude moghen worden, es gefeyt, dat men het different by prouifie ftelJen zal aen den Gouuerneurs particuliers nu ter tyt zynde, 'ende zulcke onpartydige asfesfeurs als hem lieden goet duncken zal tot hen te nemen; want die zaecke zulcx zoude moghen wefen, dat de Prouintien die geensfins in 't feggen van den Gouuerneur Generael noch Rade van Staten zouden willen ftellen, zoe men van oudts wel heeft gefien, dat die jegens de Prouintien partye formeel geweeft zyn, merckelick in materie van Contributie, zoe die Gouuerneurs Generael ende Raede van Staten altyts die gene geweeft zyn die de Contributien gevoirdert hebben , dicwils oick zonder aenfehou te nemen , off die draechlick waeren ofte nyet. Daer omme en dient die Prouincien nyet, defe ofte gelycke zaecken te remitteren aen den Ertshcrtoge Mathias, noch aen den Rade van Staete ten ware de zaecke anders gelegen mochte zyn. Ende hebben oick de Geünieerde Prouincien die voirfz. differenten nyet dan by prouifie aen den Stadthouders in der tydt zynde begeert te remitteren, beducht zynde, dat in toecommende tyden zulcke andere Stadthouders geftelt zouden moghen werden j in wyens fegghen zy haer differentie nyet en zouden behoiren fe remitteren, 't welck oick in een Gouverneur  6° Bundel van feenrneUr Gen6rael te vervvachten zoude we- \ rB'y 'C xe articule dat geheel van nieuwes geinfereert es, en wort nyet gearbeyt dan dat die Prouincien hen in als den Ertshertoghe abfolutehck zouden fubmitteren, % welcke een zaec ke zoude wefen die den Prouincien ganfchehcknyeten dient, zoe daer door in meerder fubjeéhe zouden moghen gebracht worden, dan zy 0yt van te voiren geweeft zyn , zoe die Prouincien noynt eenige voirgaende Gouverneurs Generael alfulckeWht fegeven hebben, ais aldaer den Ertshertoge toefefchreuen wordt, jae en es fulcx op henlieden nyet verlocht geweeft. J Van gelycken worden die Prouincien in t geheel fubject gemaeél die particuliere Gouverneurs ende andere Officiers ouer hen met aduov ende confent van de Geünieerde Prouincien te itellen, dat oock een groote nyeuwicheyt es, ende van te voiren die Prouincien nyet voir gehouden; Dat de Prouincien nyet gewoonlickeni en zyn den Gouuerneurs ofte Officiers eenige beloffte te doen, zulcx dat d'intentie van den genen die dit project gemaect hebben, nyet en fchynt geweeft te zyn, dan die Landen weder ,n d'oude en meerder fubiectie te brengen, in plaetfe dat die Prouincien arbevden om in haer oude vryheyt geftelt te worden , daeromme zy zoe veel fchaden geleden ende coften gedaen , midsgaders die \oirfz Unie t Vuytrecht opgerecht"hebben: Daeroml me dat de Prouincien wel hebben te ouerleggen off hen dit art,cule dient te admitteren, wint al ift die Gouuerneurs, Stadtholders ende Officiers geftelt zouden moeten worden by aduoy en  Onuitgegeeven Stukken. j> j en' confent van den Prouincien, zoe ware noch-* tans zeere te beforgen, dat zy alfulcken abfoluten macht hebbende over de Prouincien,. dezelue zonder die maet te , excederen nyefe en zouden connen gebruecken , zulcx dat hier vuyt veel peryckels te verwachten zoude Zyn. • . • . . ♦ « . ;•;/ [r. . . v :.' ,. ,ï Het xiic articule van t generael Concept accordeert met het xe van de Vtrechtfche Unie. Belangende 't xnie van 't generael , t felue es gealtereert in 't poinct. van de Religie, ende hoewel die van den Prouincien 't Vuytrecht geunieert, verhopen dat zy met d'interpretatie op t xine articule van haeren Unie gedaen, allen den genen, die den inhouden van t xnie articule van haerluyder Unie zouden willen wederfpreken, genouch gedaen hebben , dat zy oick by 't xnie articule yegelicke Prouincie toegelaten hebben hem te dragen in 't .poincl: van de Religie, naer zyn gebefte, ,foe es nochtans te ouerleggen, off den innehouden van 't xnie articule van 't generael Concept nyet en zal een groote occafie van tweedracht geuen onder de Prouintien, ende in den particuliere Steden van dyen, zoe die Steden , daer die van de Roomfche Religie noen Religions vrede zullen willen toelaten, waer jegens die van d'andere Religie ter contrarie arbeyden ende pracliferen zullen, omme, indyen niet met accoordt ten minften met gewelt, het exercitie van de Gereformeerde Religie te hebben ; Ende zoe zy zulcx met gewelt nyet te wege zouden connen brengen, zoe en zullen zy nochtans nyet laten, by nachte ende heymelick , de predicatien ende andere exercitie te doen, gelyck zy wel hebben dorven doen ten tyde de Pla-  Cl Èundel van Flacatén noch in v geir Wnoren , ende üfcJc als de Spainxna-dcn k &o$mhnk Hadden. 0e dat daer vuyt nyet dan groote inconvetnenten te verwachten zou ie zyn ■ Behaluën dat die Landen ende Steden, die zoe op de Roomfche Refigiégefintzyn, dat i\- geen andere willen toclacten, al waert dat die gene, die die begeerden, in m/ïrckelickcn getale waren,- ende fulcke als de Wtiügbtè vrede nicdebrengt, nyet Veel toe te betrouwen es, zoe in defer oirloge de Conincklycke a.efteyt geen reden heeft omme de wapenen jegens zyne Landen ende Onderlaten te veuren, dan van de alteratie van de Religie, gelyck men dat oick by experiencie heeft moghen zien in de Walfche Prouincien, die geen ander pretext hebben dan -van de Religie , daer onder zy pretenderen van de andere Prouintien te fcheyden ende met de Coenincklycke Majefteyt, volgende de Pacificatie van Gent ende Edict, perpetuel hun peys te maecken. 'T xnrie van 't Generael Concept accordeert genouch met het km van de Vtrechtfche Unie vuytgefondert dat van de referuen van de Munte ende die peyne jegens die overtreders van de Ordonnantie daer by gedaen es,t welck een poincl: es daer inne liehtelyck te accorderen zoude zyn. 't Is een vreempt verftandt, dat men die van Hollandt by t xve articule van 't Generael Con* cept wil aftringeren in t poincl van de Religie tot die pacificatie van Gent, nademael dat by t Concept die Pacificatie in veel poincten, namentlick in t ftuck van de Religie te buyten gegacn wort, foe volgende die Pac ficafie f «elyck men die wel verfta.n) geen Religie dan die  Onuitgegeeven Stukken. 6$ (He Roomfche in de xv. Prouincien toegelaten zoude moghen worden,ende nochtans wort by 't voirfz. Generael Concept die Gereformeerde toegelaten, ende voirts gefeyt, dat zyn Alteze corts een Religions vrede oprechten zoude, t welck zoe de Walfche Prouincien fuflineren, directelick die Pacificatie repugneert. Ende en duncr. oick nyet geraden, derwylen de Prouincien 't Vtrecht geunieert, zoe veel t poincl vart de Religie aengaet, in rulle ende vrede ende met den anderen wel accoordt zyn , dat men in dezelue Prouincien van een ander Religions vrede zoude beginnen te fpreken, als daer 'vuyt nyet te verwachten is dan een nyeuwe oproer ofte perturbatie in de Republicque. Item den inhouden van 't xmie ende xve articulen van de Vtrechtfche Unie zyn ganfchelick vuytgelaten, doch en es nyemant daer aen verbonden, dat wat men t felue in de Geünieerde Prouincien zoude willen altereren , zoude een groote confufie maecken ende innebrengen, zoe die voirfchreuen articulen aireede in vele Cloofteren ende Conuenten ter executie geleyt zyn. In t xvie articule worden weder die differenten geremitteert aen zyne Hoocheyt, ergo hier te letten op redenen bouen verhaelt. By t xvrie es gevoucht 't gene van zyne Hoocheyt ende Raeden van State gefeyt wort, waartoe boven t gene voirfz. es, te letten ftaet, dat zyne Hoocheyt vuyt die Unie nyet gelaten es ex contemptu ofte verfmaedenisfe, mer vuyt zaecke, dat die van Hollant ende Zeelant hem noch nyet geaccepteert en hebben, dat oick zyne Hoocheyt temporelick angenomen es,ende die Unie perpetuel es, zulcx dat d'auclhóri- teyt  c-4 ••" Smid van teyt van zyne Hoocheyt met de perpetuele Urne nyet en d.enen vermengt, veel min den Raedt van Staten, zoe die Geünieerde Prouinhebbe, °"der nyet'édn van deo haeren Ende denvylen dat zyne Foocheyt onder zekere conditicn by de Prouincien aeilf,-nomen es tot Gouuerneur Generael, lal hem daer aen mogen houden zoe die Prouincien t Vtrecht geumeeifd nyet en verftaen, dat zy hem door haerlieder Unie willen ontrecken van de onderdanicheyt die zy zyn Hoocheyt refpediuelick fchuldich zyn. De innehouden van t xixe articule voor zoe veel aengaet en daer inne gefeyt wordt, dat die Bondgenooten gehouden zoucien zvn, op de befchnvinghe van zyne Hoocheyt ofte andere daer toe geauclhorifeert, te compareren ten alfulcken plaetfe ende daghe als hen aenseichreuen zal. wefen, es contrarie die PriuiL gien van meert alle de Geünieerde Prouincien, die op de befchrivinghe van den Gouuerneur Generael nyet en zyn gehouden te compareren buyten haer Prouincie, maer moeten alle propofitien binnen haerlieder Prouincie se^rewerde"> % ^ by de Stadthouders ofte Oick en is nyet geraden* dat men die convocatie van der Prouincien zouden ftellen aen den Gouuerneur Generael alleen, om t groote pericule dat daer inne in toecommende tyden gelegsn zoude wefen, zoemen heeft moeien zien , hoe zwaerlick dat men van de voiraiende Gouuerneurs convocatie van de Generale Staten heelt connen gecrygen. , Contrarieert oick 'c voirfz. articule die In* ftrudic  Önuitgegeeven Stuiken. 6$ ftruétie van zyn Hoocheyt, by dewelcke die Generale ende Particuliere Staten toegelaten wort, zoe dicwils te vergaderen alft hen goet duncken. Dat oick ter inftantie ofte vermaninghe van een van de Provinciën, daer zaecke van importantie vallen zal, die Generale Staten zullen moghen vergaderen zonder daer op te verwachten voirder beuel ofte oirloue van zyne Hoocheyt. De zelue periculen ende zwarichedèn zyn te verwachten vuyt het xxe articule. By 't xxxe articule wordt d'interpretatie van de donckerheden &c. ingevalle van discordie geremitteert aen zyne Hoocheyt, die nochtans den Prouincien, die d'Unie gemaect hebben> behoort toe te commen, te meer dat als voirfz. is, zyn Hoocheyt mer temporeel en d'Uniê perpetuel es, ende zulcx behoiren die Prouincien tot interpretatie van dyen te moghen nemen den genen het henlieden gelieft. Den inhouden van de xxne en xxrne articulen, zoe van deen als d'ander Unie accorderen. Aangaende *t xxime articule, es te letten, dat d'lnftruótie van zyn Hoocheyt in eenige poincten defen Unie contrarieert, zoe daer bouen, 't gene voiren opt xiXe articule gealegeert es, gefeyt wordt, dat zyne Hoocheyt looft ende zweert de Roomfche Religie alleen voir te ftaen , volgende de Pacificatie tot Gent gemaefit. Wordt oock zyne Hoocheyt maer by prouifie aengenomen ende dat opt adueu van de Cc* nincklycke Majefteyt. Dewelcke zyn Hoocheyt oock gezworen heeft. II. DïEt. E Dae  '66 Bundel van Dafe by de inftructie die van der Finantie gerei erucert wordt de adminiftratie van de Domeynen van zyne Majefteyt, 't welck fchynt te zyn contrarie 't vde articule van de Unie, by dewelcke de Domeynen van zyne Majefteyt, "die laften aftgetogen, tot die Gemeene zaecke geappüceert werden, ende defer gelycken meer zal men vuyt 't lefte van de Inftructie moghen "merckên. 'T xxve articule van 't generael project es daer ganfchelick by gevoucht, doch fchynt zonderh'nghe geen zwaricheyt te hebben, dan 'en dientin defe Unie, die perpetuel is, nyet; midts dat het contract tusfehen zyn Alteze onhete de Staten gemaect maer temporeel ende prouifioheel es , opt behaghen van zyne Ma-, jefteyt. 'T xxvie articule es daer geheel by gevoucht, ende fchynt principalick te dienen om te bedecken die faulte by die van de Finantie in 'tadminiftreren van de Domeynen gedaen, daeromme dat de Provinciën, al voiren hier inne te treden, wel geraden ware te hebben ftaet en de rekeninghe van de geconfisqueerde goederen ende Domeynen. Den inhouden van 't xxviie articule voir zoe veel daer inne gefeyt wordt, dat die particuliere Gouuerneurs fchuldich zouden wefen hen te reguleren volgende hen Inftructie gegeuen off noch te geuen, fchynt vol peryckels te zyn, zoe onder 't dexel Van de Inftructie veel bedrochs gecommitteert zoude connen worden, mits dat men verfcheyde Inftructien zoude connen geven, als men in den Hertoghe van Alua heeft connen fpoeren, ten ware dan dat de Inftructien gemaect worden by de Provinciën oft  Onuiigegeeven Stukken. o> oft ten minften met haerlieder advys ende confent, ende dat men de particuliere Gouverneurs dede zweeren, dat zy geen ander ontfangën hadden, noch zouden ontfanghen, dan die hen by advys ende confent als bouen geleuert zoude worden, ende off hen al eenighe toegefonden worden, dat zy die nyet en zoude gebruycken. Ende zoe veel in 't zelue articule gefeyt wordt, dat alle Officiers, Jufticiers ende Magiftraten geftelt zoude worden naer ouder ge~ woon te, foude in allen gevalle wel dienen gefpecificeert, hoe dat men zulcx verftaet, gemerct dat anders daer door groote veranderinghe ;in eenige van de Geünieerde Prouincien, die eerft onlancx aan de Keyferlycke Majefteyt, HoochlofByker Memorie gecommen zyn, gefchapen waere te commen, die,in defen tyde nyet wel dienen zoude. Regifier B ter Staaten Griffie van Zet* land, Folio 130. E a VIL  68 Ëuniel van V I I. Advys van de Provintien van de Na. dere Unie op de Propofitie door den Aartshertog Mathias gedaan , tot het aangaan van een Generaale Unie. Ghefien by de Provinciën der Naerder Unie binnen Wtrecht opgerecht, als die van den Furftendomme Gelre, Graefffchappe Zuytphen, die van den Graefffchappe ende Landen van Hollandt, Zeelandt. Vtrecht, Vrieslandt, die Vriesfche Ommelanden , ende die van de Stede van Gent, zekere Propofitie by den Eertshertoge Mathias, Gouverneur ende CapiteynGenerael van defeNederlanaen, den Staten Generael in April leftleden gedaen, ende naederhandt defelve Prouincien overgefonden , ende daer op metten anderen rypelick gecommuniceert, ende wel geleth hebbende, zyn eyntelick gerefolueert, daer op voir andtwoort te doen geuen 't gunt ende zoe volght. F* nde aengaende 't eerfte poincl ofte articua le der zeluer Propofitie, dat die voirfz. Geünieerde Piouincien hen nyet en verftaen van  Onuitgegeeven Stukken. 69 van de Generaliteyt te fcheyden" ófte te ontrecken, gelyck zy by de Naerder Unie tusfehen henlieden den xxmen January leftleden opgericht, opehtHck verclaert hebben, daer toe zy hun dien aengaende gedragen ende by per-' fifteeren. Willen oock geerne, volgende het gene by den tweeden articule geproponeert wordt, alle mogelicke deuoir doen, omme d'andere Provintien, die hun van de Generaliteyt affgefondert hebben ofte als noch zouden willen afffonderen, te induceren, dat zy by de Generaliteyt blyven, zoe verre daer eenige vrucht vuyt te verwachten ware. Ende zoe vele betreft 't gene int derde articule gefeyt wort, te weten, dat men eenen anderen vafter ofte naerder Unie zoude oprechten , fegghen de Provinciën voirfz., dat zy met den anderen den xxinen January voirfz., naer verfcheyden voorgaende communicatie ende rype deliberatie, eene Naerder Unie geftelt en gefloten hebben , daer inne zy nyet geraden en vinden eenige veranderinge te doen, ende dat omme vele redenen ende confideratien , daer omme zy by dezelve Naerder Unie verftaen te perfifteren, gelyck zy daer by perfifteren by defen. Ende hebben by dezelue Unie alfulcke middelen beraempt daermede zy meynen te furnieren eene zekere fomme van penningen, die zy geadvifeert hebben tot continuatie van der oorloge ter maent op te brengen , ende zoe die daer toe nyet fuffifant genouch bevonden zouden moghen worden, fullen achtervolgende die voirfz. Unie, geerne tot augmentatie van de voirfz. Middelen verftaen, ofte met andere E s ma-  7° Bundel van maniere voirfien tot fuppletie van 't gene daer; aen zoude moghen gebreken, waermede ge* nouch gedaen es het vierde ende Vyfde articule. - Aengaende 't poincl van de Religie , daer van int vie articule gefeyt wordt, is daer inne oick by de voirfz. Unie voirfien, daer inne zy, zoe veel hun aengaet, geen veranderinge en cunnen doen, ende verhopen oick, dat in alle die Geünieerde Provinciën fulcke ordre int feyt van de Religie geftelt es,dat die Gemeente dienaengaende met den anderen te vreden es, ende zoe zyn Hoocheyt oft den Raede van Staten hen zoude laeten duncken, datter nyet genouch m voirfien en zoude zyn, willen 't zelve zeer geerne van zyn Hoocheyt en den Rade van Staten verftaen, ende oick die middelen, daer mede men zulcx foude moghen remediëren, ende geerne die handt houden, zoe veel als die voirfz. _ Unie vermach, datter,by behoirlicke remedie inne voirfien worde, zoe zy nyet anders en zoucken, dan dat die Gemeente in goede rufte ende vrede gehouden mach worden. Ende voir zoe veel belanget die Procuratie ende auclhorifatie die de Provintien haerluyder refpective Gedeputeerden in de Generale Vergaderinge geuen zouden, fegghen daerop, midsgaders opt concept van de Procuratie by zyn Alteze overgefonden , dat zy tot geen andere forme van Procuratie en. connen verftaen , dan zulcke als hier in 't eynde defer bygevougt es, daermede zy in alder onderdanicheyt verfoucken, dat zyne Alteze fich gelieue te vreden te houden. Syn oick die voirfz. Geünieerde Provinciën wel te vreden, dat de Gefanthen van de Generale  Onuitgegeeven Stukken' 71 rale Staten tot Ceulen die Vredehandel, daer over zy jegenwoordelick zyn tracerende, befluiten op den poincten ende articulen denzeluen by Inftructie medegegeuen; wel verftaende, dat het tweede articule van de eerfte Inftructie zal gevolcht worden, zoe zy verftaen dat zyne Majefteyt zal approberen, zoe wel al 't gene by de Particuliere als Generale Staten gedaen gehandelt ende gedecre teert is. . Syn voorts die voirfchreue Provinciën gerefolueert, dat zy met die refte van Vrieslandt, die van Overysfel, die Stadt van Groeningen, Drenth ende Lingen te famen, tot haerluyder lafte zullen nemen voir den tyt van twee maenden t'onderhouden, twee duyfent ruyteren ende tachtentich vendelen knechten , ende daer t;oe te employeren de fomme van twee hondert duyfent gulden elcker maent, verhopende dat jt'eynden de voirfz. twee maenden in train ge.brocht zullen zyn haerluyder Middelen , en zoe veel vuyt brengen zullen, dat zy de vóirfz. ruyteren ende foldaten daer mede zullen mogen betaelen, ende hebben totte andere coften van den oorloge, die zy van noode hebben zullen by andere Middelen voirfien. Vinden noch die voirfz. Prouintien hooch noodich ende meer dan tyt te zyn, dat zyne Hoocheyt , die Staten, die Gouverneurs en Magiftraten in haere behoirlicke aucthoriteyt geftyft ende gefterct worden, omme alle populaire tumulten ende oproerte te moghen comprimeren, ende die Gemeente in rufte ende vrede te houden, daer toe zy nyet en zullen laeten aen hare zyde alle mogelicke devuoir te doen, oick achtervolgende de voirfz, JNaerder Unie. E 4 E n*  7% Bundel van Ende voir zoe vele aengaet het thiende ar■ tjcule, hebben die voirfz. Provinciën Ser vX ren vere laert , wat peert ende voetvolck ™ Jan^ednv^dilen °°Ckrdie voiifc. Provintien ouer lange nyet bever gefien, dan dat die Stadt van m dJènhL°r?fet rere Sevveeft> ende nebben Zn^ \ y rdel§efu™eert ende opgebracht 'e weer? IZ t Staten begee* * ge- ï«? 1 endtzy" n°ch weyder bereyt te doen, Lf^hl ^rTr» herenteen hebben \ nX iS? rC£llCken Jeet> Jatter geen beter oidre geftelt es geweeft opt voirfz. ontfeth, namentl.ckorn 't peert ende voetvolck te doen marcheren, 't welck zy, zoe veel in hun , gearbeyt hebben te voirderen, gelyck zy 'nodi Ende midts defen verhopen die voirfz. ProSn genouch gedaen te zyn, alle die poincten in 't Concept van de Procuratie by zy. ne Alteze ouergefonden begrepen, daer bv vougendealleenhck, dat die Voirfz. Provincie^ wel te vreden zyn, hun Gedeputeerden te au " thonferen omme te confenteren, dat men voir eene reyfe tot lafte van de Generale Staten tot Antwerpen vergadert, ende die hem noch in de Generalité houden, zal moghen lichten eens mtefdo" h°ndert d^fent ^ -dl Regifler B ter Staaten Griffie van Zet. landFoho m verf0> VIII,  Onuitgegeven Stukken. 73 VIII. Renverfaal van verfcheide punten aan de Stad Venlo toegeftaan , voor dat dezelve zig in de Unie begteven heeft. 1579. II April. Alfoe die van der Stadt Venlo, al voren hen te begeuen in die Naerder Unie, Confederatie en Verbontenisfe onlancx tusfehen die van den Furftendomme Gelre met den Graefffchappe Zutphen, die van den Graefffchappen en Landen van Hollandt, Zeelant, Vtrecht, die van Vrieslant, die Vriefche Ommelanden tusfehen die Eems ende Lauwerts , ende die Stadt van Gendt, in Januario van defe lopende jaers XVc negen en tzeventich opgericht, eenige zwarichedèn gemoveert hebben, daer van zy naerder verfekertheyt, dan by de voorfz.Naerder Unie begrepen , by forme van Renverfaelbrieven begeerden te hebben. Ende eerft, aengefien volgent hun aengeven die felue Stadt Venlo mit heuren toebehooren , van alle hun Priuilegien, olde en welhergebrachte Ordonnantiën, Statuten en Gerechticheden , gene affftandt doen konden, woe oick der Aldermogenfter Heer Carll der Vyffte des naems, Roms Keyfer, Hoochzeliger gedechtenisfe in den Traélaet voor Venlo opgericht (1), alle oere Pri- ( 1) Gelderfch Placaatboêk IDeel, praiim. funSen C. 20, 37- 32- E 5  ?4 Bundel van Privilegiën, alde Heercommen en Gebruvcken geconfirmeert en beftedicht hadt, dat die Stadt Venlo daer by blyven folde in allen aScuIen, als die van die gedachte Kcyferlicke Majefteyt. belooft, mit eedt becraffcicht is. SOËIST dat die Gedeputeerden van die voorfz. Naerde? Geünieerde Provinciën fhoe wel zy hen laeten duncken dat tot alle die felve zwarichedèn genouchfaem verfekertheyt by den voorfz. Naer- i>tadt van Venlo wel willen verclaeren, dat zv nyet en verftaen, noch oock haer meyninge nlrt 1S> dat,dl'e l*n de Stadt VenloTnofh Som r6JlgV?deie Steden > die de" F«rften, dom Gelre fubjeft, und daer onder gehoirich zyn, en hen in defe Naerder Unie begeuen hebben, unde noch begeuen zullen, daer mede van den Rycke und Lantfchap van Gelre affgefcheyden ofte affgefundert werden, maer dat zy in de zelue forme ende maniere onder den Rvcke en by der voorfz. Lantfchappe blyuen fullen* als zy tot hier toe geweeft zyn ofte noch zyn ' ende dat zy oock blyven fullen en behalten al! le oir Preëminentien en Privilegiën, die fv hebben , fullich en in der voughen hen die by piferhcke Majefteyt , hoochticher memorie, • by den Tracfaet voor Venlo geconfirmeert en bevefticht zyn. Ten anderen f dat oock heurluyder meyninge is, dat zoe haeft die Spaengaerden en heurluyder adherenten, vuyt defe Landen verdrefen zullen zyn, en daer vUyt blyven, en dat Godt Almachticii idureh zvne Genade defe Landen een vaften geduyrigeii peys , und eeuwige vrede verleent zal hebben ( daer als dan die van den Furftendom van Geldre nicht zuilen vuytgefondert zyn) en die  Omitgegeevtn Stukken, die fchulden ter caufe van defen jegenwoordi* gen oorloge gemaect. en noch te maecken, be^ taelt fullen wefen; dat als dan alle nyeuwe lm* poften, en alle ander ongewoonlicke laften eni de befweernisfe,ter caufe van defe oorloge opgeftalt, en noch in tyt der noodt opgeftel^ mochten worden, affgeftelt en opholden fullen , blyuende in alle gevalle die voorfz. Unie in weerden. Ten derden , dat zy insgelycx verftaen, dat die Stadt Venlo, ter ordonnantie van de Naerder Geünieerde Provinciën, daer onder die Lantfchappen van Gelre en Graefffchap Zutphen mede begrepen zyn, nyet gefortificeert, noch met egeen garnifoen befwaert werden fal, dan by aduys van haerluyder Stadtholder, Magiftraet en Leden derzelver, wel verftaepde, dat als den hoogen en openbaren noodt des eysfchen zal, men hem dien aengaende reguleren zal, achtervolgende den xixen artyckel van de Inftruftie, daer op den Ertsher* toge Mathias als Gouuerneur Generael van de* fe Nederlanden ontfangën is: belouen oick in qualiteyt als vooren, dat die Garnifoenen, die in de Stadt Venlo off platte Landen van den Overftquartier, ter ordonnantie van de voorfa. Naerder Geünieerde Prouincien, in maten als voorfz. geleyt fullen. wefen , van behoirlicke betalinge ende leeninge verfien fullen werden (foe verre die Generale Staeten zulcx nyet en doen) alzoe dat men geen reden hebben fal, daer over te clagen: ende off gebeurden dat zullick nyet gedaen werde, oft confte werden,: vermits beleth van den Vyant, ofte andere wettelicke impedimenten, alzoe dat die Edelen, Borgeren en Ingefetenen der voorfz. Stadt Vealo ende platten Landen van den voorfz. Over- quartier  ?6 , Bundel van quartier genootdrucl worden, die voorfz. Sol* daten van betalinge, leeninge ofte onderholt te verfien, t fy mit gereede penningen, ofte met beloften, dattet 't geene by de voorfz Stadt Venlo , ende platte Landen alzoe verfchoten zal zyn, ter eerfter gelegentheyt gereftitueert, ende zy luyden van heurluyder verfchoten penmngen ende gedane beloften ontheffen, gefriet en Ichadeloos gehalden zullen worden,ten waere dat die voorfz. Stadt Venlo, off Ingefetenen «ier feluer Stadt ende der platte Landen des Ouerquartiers,eyn yder naer zyn refpeftiueregard, quahté, en in 't fyne, hun onwillich lieten vinden m 't confentereD ende opbringen van de middelen, die by die voorfz. Naerder Geünieerde Provinciën, tot die betalinge van den voorfz. garnifoenen, geadvifeert, geraemt ende gefloten zullen wefen, in welken gevalle men in 't gundt voorfz. es nyet gehouden zal •zyn: belouen oock, dat men aizulcke ordre zal ftellen ende difcipline onder den Soldaten «Joen halden, dat men gheen oorfaecke zal hebben te claegen, dat by fchulde van de voorfz Naerder Geünieerde Prouincien eenige onordemnge gefchiet zal fyn-.beloven oock achtervolgende het vne artickel der Naerder Unie den Borgeren der Stadt Venlo van haere feruice geit van nu voortaen te beforgen en betaelen Ten vierden, verclaeren die voorfz. Gedepu-i teerde haer meyninge nyet te zyn, noch geweeft te zyn, om hen vuyt crachte van defen INaerder Unie, van die Generale Unie tot Gent gemaect. te fcheyden, maer die felue noch jneer te ftyuen en ftercken, zulcx, dat vuvt crachte der voorfz. Naerder Unie, die voorfz Gedeputeerden beloven , die van Venlo ende heu-  Onuitgegeven Stukken. j? heuren Ingefetenen, nyet alleenelick geen prejudicie , hinder ofte letfel te doen in heure Priuilegien , Statuyten , Exemptien, Vryheden, lofflyke en welhergebrachte Conftuymen, en alle andere heuren Gerechticheden; maer zullen oock den felven met allen mogentlicken middelen, daer inne houden, befchutten en befchermen , jegens allen ende eenen yegelicken, die hen eenich datelick affbreeck zoude willen doen , en dit alles nae inhoudt der voorfz. Naerder Unie tot Vtrecht opgericht. Van alle welcke poincten en articulen die voorfz. Gedeputeerde beloven, die van voorfz. Stadt Venlo, by 't zegel van de Naerder Unie, te doen hebben behoirlicke befegelde brieuen in forma. Des t'oirconde hebben de voorfz. Gedeputeerde defe mit hunne handen onderteyckent, en met heuren cachet doen onderdrucken. Aldus gedaen tot Vtrecht in de Vergaderinge van de voorfz. Gedeputeerden den xie Aprilis A°.XVc negen ende tzeuentich. Ende was onderteyckent. johan van Aernhem. Pieter van Dilfen. Reynier Cant. Jacob Valcke. Johan van Dreunen. En bezegelt met een opgedruét cachet van rooden wasfe. Onderftondt gefcreven gecollationneert jegens den principale, en gecacheteert als boven, en is daer mede bevonden te accorderen. By my onderteyckent. G. van Zuylen. Uit een gelyktydige copie ter Staaten Grif. fie van Zeeland. VS.  Bundü van IX. Repartitie van het onderhoud van het Krygsvolk, tusfehen de nader Geünieerde Provintien, en die van de Generaale Unie, en confent der Provinciën, volgens zekere onderling geraamde Quoten. IS79 April. ipvie Gedeputeerde van de Naerder GevniJLJ eerde Prouintien binnen Wtrecht vergadert, met den anderen rypelick gecommuniceert hebbende op verfcheyden zwarichedèn die hen dagelicx reprefenteren, zoe op 't ontfeth van de Stadt van Maeilricbt als continuatie van der oirloge , hebben eyntlick, op behaghen van haerlieder refpeftiue Provintien, geadvifeert ende voir 't expedië'nften beuonden, bm te thoonen, dat hoewel zy, van meyninge zyn te perfifteren by der Naerder Vnie onder die voirfz. .Provinciën befloten, zy nochtans nyet en dencken fich aff te zunderen van dc Generaliteyt, noch te ontrecken vuyt der Vnie by de Pacificatie tot Ghendt gemaeft,- maer daer inne volharden, tot dat die Spaingnarden ende andere des gemeene Landts Vianden, oft met gewelt oft met accordt, vuyt die Landen verdreuen ende vertoghen, ende d'felue door Godts genade in rufte ende vrede geftelt zullen zyn, dat die voirfz. Gevnieerde Provintien , als die van den Furftendomme Gelre, Graef- . fchap  Onuitgegeven Stukken. '70 'fchap Zutphen, die van den Landen endeGraeffchappen van Hollandt, Zeelandt, Vtrecht, Vriesfche Omlanden tusfehen die Eems ende Lauwers, die Steden van Leeuwarden, Sneeck en Franicker met haere Grietenyen ende andere Edelen van Vrieslandt, Overysfel, Groeningen, Drenth ende Lingen (1), die noch nyet met hen gevnieert en zyn, te zamen thaerluyder lafte zouden nemen, zoe tot Maftricht als continuatie van der oirloghe, te onderhouden, hondert vendelen knechten ende vyfthien hon'dert peerden oft ruyteren, waer van die vyftich vendelen midsgaders drie hondert peerden in de nootlicke garnifoenen van de voirfz. Landen verdeylt zullen worden, ende die andere vyftich vendelen met twaelff hondert peerden zouden int velt jegens den Viandt gebruyer. worden. Welcke voirfz. hondert vendelen en vyfthien hondert peerden betaelt zullen worden vuyt die Middelen generael by de voirfz. Provintien geaccordeert ofte noch te accorderen ; dan alzoe die voirfz. Middelen als noch alomme. 'nyet geaccordeert noch in train gebrocht en 'zyn, ende dat men van de Plaetfen daer die begonft zyn in train gebrocht te worden, nyet en heeft connen trecken die vruchten die men daer van verwacht, ouermidts verfcheyden opflaclen ende beletfelen, zoe door inlaghen van ruyteren als andersfins voorgevallen. Soe Ci) Door de Landen die nog niet geünieerd zyn, moet men alleenlyk Overysfel, Stad Groningen , Drenthe en Lingen verftsan; want de drie Steden van Friesland, Grietenyen en Edelen hier gemeld, hadden de Unie reeds aangenomen den 33 Maart 1579.  $° Bundel van Soe is geadvifeert, dat by prouifie voor doti tyt van twee maenden, ouer die voirfz Pro uincien een repartitie oft verdeylinge gêmaeéï zoude worden van tweemael hondert drie en twintich duyfent guldenen telcke maent op te brengen, welverftaende dat yègelick van de voirfz. Prouincien tegens hare quote wede? innehouden ende opbeuren zouden die Middefen Generael in haerluyder quartier loop heb- JDat voirts die ammonitien van der oirloehe. onderhoudt van fchepen van oirlofe, zoe te? denu?ti,°P tG ?uiereVnde binnel 'wateren IcC pn Va" C,0I"m,Sfarisfen ende ande^ bedachte en onbedachte coften, betaelt zouden worden vuyten conuoyen dieinde voirfz Naer- $&£V5g& e0de ***** Item dat die prouffiten van der Munte ee. employeerd zullen worden tot die Fortificaffe ende plaetfen van de voirfz. Prouinden f daer men des geordonneert heeft, ende noch van noode vinden zal te ordonneren Item dat vuyt den incommen van den Do- Sraelent T** Wordf" d^e Gouuerneur Uenerael ende die particul er Gouuerneurs affge?oTeh„?UderS ™ d»P™™tie„TrS" Item om die voirfz. tweemael hondert dnV en twintich duyfent guldenen, den tydt van twee maendt geduerende, over die vo ffz Pró uintien te vinden, was voorgeflagen'datTe van den Furftendomme Gelre ter maent fur hoewel TedcnPPftkh * noewei die Gedeputeerden van den Furften domme Gelre hen lieten dimcken, wel te bl hoirerj  Önuitgegeeven Stukken. 8t hoiren te volftaen met dertich duyfent guldehen , foe is eyntlick 't felue geraempt op veertich duyfent guldenen. Item was voirgeflagen dat die van Hollandt ende Zeelandt in de voirfz. twee hondert xxiiin? guldenen opbrengen zouden alle maenden die rechte helft, alhoewel die Gedeputeerden van dezelue Landen hen lieten duncken , dat 't felue oick voir de voirn. Lande te befwaerlick wefen zoude, ende dat zy ter maent nyet meer en zouden behooren op te brengen naer advenant van d'andere, dan tachentich duyfent guldenen, ende is geraempt op hondert duyfent guldenen. Item ouer t landt van Vrieslandt was voirgeflagen acht ende twintich duyfent guldenen ter maent, hoewel haerluyder Gedeputeerden fufti-< neerden, dat zy behoorden te volftaen met achthien duyfent guldenen, ende is geraempt op vier ende twintich duyfent guldenen. Item de Vriesfche Omlanden op zesthien duyfent guldenen. Item die van Ouerysfel op . . xxm guld. Die van Drenth op . . . . vnj guld. Die van Linghen op ... . Bffi guld* Item die van Groeningen op . mm guld. Item die van Wtrecht op xnm guldenen, hoewel die Gedeputeerde van Wtrecht fuftineerden, 't zelue te hooch te zyn , ende dat zy behoiren te volftaen met acht duyfent guldenen. NB. Hier ftaet Ende dit alles by prouifie tebederickeri,hoe nde nvet ianp-er duerendedan 2ndo«X den «5 van de voirfz twee pen van Bueren. maenden, ende zonder dat C Cuienborch, Ys- feme t'eeniger tyt in confeil Deel. F quenti»  Bundel van SSeeSdfe ^entie getogen zal worden, noch int generael pnvermindert oock een yegenoch particulier nek zyn Gerechticheyt, Preh^Len comi' uile§ien ende Exemptien &c. j n . wf v^ftaende dat alle die Naerder Gevnieerde Provintien midlertyt vervoirderen zullen de Middelen Generael in train te bnnghen, omme daer vuyt van maent tot maent die ruyteren ende knechten betaelt te worden, ofte zöe die Middelen daertoe nvet en zouden moghen ftrecken, dat men die zel- «L^a-^ -°fte feni§e van dven achtervolgende die Vnie verhoogen ofte eenige andere, namentbck den Impoft op ten Turff ende Zeepe daer by moghen voeghen zal, tot dat men compt tot vollen furnisfemente van de voirfz twee hondert drie ende twintich duyfent guldenen ter maent, het en ware vermidts veranderinge van den tyt ende zaecke, men die lallen van der oirloge mochten verminderen. Ende zal men den voirfz. incommen ende penningen nyet moghen employeren ofte inne, houden tot geenen anderen eynde dan voirfz is Item dat die voirfz. Prouintien hier inne' veraccordeert ende verdragen zynde, hier bv zal vongen aifulcke claufele van verbant ende lubmisfie, als men tot reële executie bevinden zal noodich te wefen. "r~* Waer tegens die van den Hertochdomme van Brabant, Graeffchap van Vlaendcren, die Stadt, Steden ende Landen van Mechelen, Valenchyn rournay, Tournefyz &c. onderhouden zouden drie duyfent vyff hondert peerden ende gelvcke hondert vendelen knechten, waer van die wftich vendelen met zes oft zeuen hondert peerden alft van noode wefen zal, oick in den noot-  Onuitgegeeven Stukken. Z$ nootlicken garnifoenen verdeyit zouden mo- ghen worden ter ordonnantie van zyne Hoocheyt ende Excellencie, ende die reite zoude geemployeerd worden in campaingnie tegens den Viandt. Item dat die voirfz. van Brabant, Vlaende... ren &c. hier toe employeren zouden aifulcke Middelen als in den voirfz. Landen vallen oft zy lieden zëlffs aduiferen zaftlen. lnsgelycx zullen de coften totter ammonitie, onderhoudt van Schepen van oirloge, Gommis. I farisfen, Fortificatiën, Traictementen van Gou uerneurs Generael ende Particuliers, ende an- dere bedachte ende onbedachte coften moghen vynden by aifulcke middelen als voiren verhaelt, ofte anderen die zy aduiferen zullen,, daer toe zy lieden oick gebruycken zullen al-, zulcke claufele van verbant ende fubmisfie als, men tot reële executie bevinden zal , op dat' alzoe alle foule, exattie, concusfie, wteringen; van Landen verhoet moghen worden, ende alfoe te beter middel te hebben met gemeenderhandt ende macht den Viandt te wederftaen en~ de die oirloge te continueren tot dat Godt Al-machtich door zyne Genade gelieuen zal eene; vafte ende geduerige paeys te verleenen. Ende off eenige van de voirfz. Provintien hen zouden willen excuferen, dat zy tegenwoirdelick geen middelen en zouden hebben, die penningen daer op zy by prouifie gequotifeert zyn ofte zullen worden, promptelick te furneren, zouden die zelve met eenige van den ruyteren ofte vendelen knechten moghen handelen ( i $K d'fel- ( i ) In het begin van den oorlog door de Provintien by de Pacificatie van Gend vereenigd,en naderhand door F 2 «»e  *4 Bundel yan dTelue t'haerJuyder lafte nemen, ende daermede maecken aifulcke daghen ende termvnen als zy met henluyden tot haerluyder contentement zouden connen verwerven, beheltelick dat zvluyden altyt die ruyteren en foldaten zullen houden in goede ordre ende discipline Item op 't gene voirfz. is, dient by de re. fpe&ue Provintien bouen genoemptgerefolueere te worden voir den vuytganck van May, op dat als dan die penningen daer een yègelick op gefeth is promptelick gefurniert, ende dieruyters ende foldaten in haerlieder dienft gecontinueeït ende betaelt moghen worden, ten eyndé Toe- cafie en Prol n !,-.%•V'n Kr,PvoIk- naamelyk Generaliteit» waar on d^Pmv eï eerft-e Wer,dt betaaïd uit de Quoten ««li- ■ * fn welke door Commisfarisfen van de GeserSh«ï °rPgehaa,d ?n aan h« K'J^oli Sjl fe betaaiï en ,//rS^C door de binden zefcheiderin fêeIyk hier Seze«d wordt) onder- 1, ,„w° Condltlen' zo° v™ termynen der betaaline als anderfins, naar maate de Provintien met die Ren den konden overeenkomeD. Het is buiten twyffd dat' taa,K!rrfdJroVimif °J? dk kW^ÏSSSt £ waar ,n men fomtyds te verre gegaan is dewVl dé Militie tegenwoordig, fchoon op de betaal neder bv Provf„rtla^0Vimien £erePa»"'^rd, nieTgehlel e„^"l Provmtiaal meer i», maar eed doet aan de General -  Onuitgegeeven Stukken. ts cafte van 't ontfeth van Maeftricht nyet en vérloope. Regifter £. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland Folio 134. *3 X.  Bundel van X. Brief Van de Algemeene Staaten aan de Staaten van Zeeland, te kennen geevende hunne vreeze dat de Pro. vintien, welke hunne Gedeputeerden op de (i) generaleBefchryvinge niet afgezonden hebben, zig met de Spanjaarden afzonderlyk zullen yerdraagen, en daar door mogelyk de Navigatie en Commercie belemmerd worden, verzoekende dat iedere Provintie zig van een merkelyke proviJie vangraanm voorzie, om de een den anderen te konnen byftaan. 1579-'14 -April. F dw VH0°Ch|eI^erde'Erntfefte, Discrete J ^ Wyfe, ende feer Voirilenighe Heeren? Midtedyen wy beduchten, dat diepfouindli dié nyet ( O Op de generaale Befcbryvine fe A«n™ gen den 26 Maart 1570 waren af»J!- werpen fe' Walfche Provintien, ai £ fW ê Seb!eeve" de Douai en Orchiesbenevëis M^STT' ,Rysfe'' ten tyde reeds met Pa, ma inonderTaS^ 6',,e toen men ook afweezis zvnde wa, !n Waren: Na- in de Stad Gronin^S De Generaato Staaten te^Tï^v™",**"veele moeiten gedaan om de weiffeJendP nel??der,nge het Verbond van de Gendfche Vred vaST^V3" doch ie vereceffch- ik hP-> \ l I le no"den, ' ' fchiee»  Onuitgegeven Stukken. 87 nyet gecompareert en zyn , volgende bet befchrynene van zyne Hoocheyt in de folemneJe Vergaderinghe van de Generaele Staeten, hun fouden moeghen van ons fcheyden, ende met onfe doot vyanden in eenige particuliere peys treden, waer doere den gemeenen handele van de Coopmanfchape en de Nauigatie van de Rivieren foude moeghen gefloeten worden: Soe hebben wy om in tyts verfien te zyne van 't gene ip fchreeven, om hen van een afzonderlyk verdrag met Parma af te trekken; maar de zaaken waren te yerre gekomen ',de naaryver der Walfche Heeren tegen den P.nns van Orange die hen niet lyden kon, het indringen van den Hervormden Godsdienft op Plaatfen daar het volgens de Pacificatie niet geoorlofd was, en het overwigt van invloed der Provintien van Holland en Zeeland in ae Algemeene Staaten, die nu nog ftond ,te vermeerderen door de nadere Unie, waren redenen die de Walfche en fommige andere Provintien vervreemden van de Generaliteit, als ware er luttel ftaats te maaken op een Konagenootfehap zoo gebrekkig aan één hangende. Die van Mechelen onder andere beklaagden zig openlyk, dat lommige Provintien door het pleegen van nieuwigheden teeen de Re igie en goede Ordonnantiën haare eeden verbroken hadden: dat men geene-Vrede begeerde, en dat geene voorwaarden, hoe wel bedagt, fmaaken zouden: dat de Aartshertog hun geen verzekerdheid kon be.oven, als die zelfs van niets verzekerd was, ende onbiliyklteid en ongeregtigheid tegen God en de Juftitie moeft voor oogen zien en tot zyn' fmaad verdraagen: dat de Gedeputeerden van Holland en Zeeland zig niet fchaamden dikwyls en op verfcheiden plaatfen te zeggen , dat men den ha s moeft breeken hun die van Vrede lpraken, en dat Anwerpen in de Unie te hebben hun meerder waard was dan de omliggende Provintien, en dat zy meer geld zouden winnen met paspoorten en licenten , a's die Provintien waren afgevallen, dan door correfpondentie en goede nabuurfchap. — Hier door (voegden die van Mechelen 'er byj is .genoeg te verdaan-, wat goede nabuurfchap wy zouden mogen verwagteu van zulke Bondgenooten. F4  tt Bundel van in den noot ons meeft foude moeghen gebreken nootelyck geuonden, aen alle die Gevnveerdê Prouincien te fchryuen ende verfoecken, dat fe eene merckelycke prouifie van graene in hunne Steden fouden willen doen , om middele te hebben deen den anderen by te ftaene, daer aff wy Uwe Edele oyck wel willen aduerteren, om dat ghy V daer aff in tyts foudt verfien, ende ons valt betrouwende, dat ghy hier inne in gheen faulte en fult vallen, bidden den Almoegenden Heere dat hy V. Edele, Hoochgeleerde, Erntfefte, Discreten, Wyfe ende feer Voirfienighe Heeren, gheue in vrede, lanck faelich leuen. t'Antwerpen den xmjen Aprilis XVc LXXIX. P Uwe feer goede ende geafFeftionneerde Vrienden De Staeten Generael van den Nederlan den. Ter Ordonnancie van de voirfcreue : Staeten ;; geteekend A. Blykye^ Opfchrift>. Edele, HoochgeleerT ds, Erntfefte, Discrete, Wyfe ende feer Voirfienighe Heeren. Myne Heeren Reprefenteerende den Staeten yan rlen Lande ende Crraeffchaepe van Zeelandt. Naar den oorfpronkelyken Brief ter Staate Griffie van Zeeland.  Onuitgegetven Stuiktn. 87 X I. Rapport yan de Gedeputeerden der Provintien van de Nadere Unie, die afgezonden geweeft waren aan den Grave van Renneberg, des tyds te Leeuwaarden, aangaande hun gebefogneerde met den gem. Grave over verfcheide zwaarigheden door denzelven gemaakt (1). 1 Den xxn Aprilis 1579. Heeft zyn Genade de voorfcreue Gedeputeerden geproponeert defe nairvolgende zwarichedèn. Ende eerft, hoe men die Middelen generael in de Ommelanden in treyn brengen zouden, derwyle die Huysiuyden daer toe onwillich zyn, ende dat te beforgen was dat die van Groeningen hun daer jegens datelick oppoferen zouden. Ten f 1 ) Het blykt uit een der volgende ftukken van den J7 April, dat de Graaf van Renneberg by een' brief van den dertienden dier maand aan de Gedeputeerden der Nadere Unie verzogt hadt, dat men hem eenigen uit hun Collegie wilde toefchikken, om zulke zaaken met hen af te handelen, die zonder tegenwoordigheid op de plaats zelve en nauwkeurig berigt der omftandigheden niet konden uitgevoerd worden, en om aan dit fchryven te voldoen, waren hem deeze Afgevaardigden toegezonden- men ziet uit dit rapport hoe onzeker de zaaken Honden in de Provintien onder het Stadhouderschap van Renneberg, fchom hy de Unie by aéle van den laatften Maart 1579» by voorraad hadde aangenomen. Fs  9 Bundel van Ten tweeden , dat zyn Genade beducht es: dat die van Groeninghen nyet en zullen willen gedogen eenighe Harkten in de Ommelanden geleyt te worden; maer zoe verre men die beghint te leggen, arbeyden zullen 't zelue metter daet te beletten, ja mits zy zeggen zulcx contrarie hairluder Priuilegien te wefen. Ten derden, by wat middelen men hem van der Stadt van Groeninghen zouden connen verfekeren, ende off zulcx op defe tyt geraden waere te attenteren, omme waer op ende op meer andere zwarichedèn die byde Ommelanden gemoueert zouden mogen worden Zvn Genade begeerde dat die voorfcreue Gedeputeerden of eenighe van hun mede in de Ommelanden reyfen zouden ende zyn Genade asfisteren. Op welcke poinélen de voorfcreue Gedeputeerden zyn Genade geantwoort hebben als volcht. Nopende 't ie poincl:, te weten van de middelen etc. Dat hemluden dunckt. alfoe by de Bontgenoten met aduys ende confent van de Gedeputeerde van de Ommelanden gearrefteert ende gefloten es, dat men alomme in de Gevnieerde Prouincien die Middelen generael doen publiceren ende in 't werck ftellen fouden,den eerften defer maent April, dat dair omme defelue Kelolutiebehoort achteruolcht, ende dien volgende in alle Dorpen van de Ommelanden d'voorfcreue middelen met d'Ordonnancie dair op gemaeft met den eerften gepubliceert te worden ende oick geexecuteert dair des doenlick es, 't zy bycolle&atieoff verpachtingbe, naer zyde zaken gelegen zullen vinden, ende op den voet van de generaale-ende particuliere Ordonnancie dair op  Onuitgegeevm Stukken. 9* op gemae&, ende de Gedeputeerden van de Ommelanden in groote menichte gedruckt ouergefonden, ende by de Huysvrouwe van den Syndicus binnen den Dam ontfangën. Ende zoe verre dair eenigte refiftentie valt, 't zy van de Ingefetenen van de Ommelanden ofte van die van Groeninghen, dat men zulcx den Gedeputeerden van de Bontgenoten binnen Vtrecht vergadert behoort ouer te fcryuen, emme als dan daer jegens geaduifeert te worden de bequaemfte middelen die men bevinden zal tot voordcringhé van der faken te dienen, d'welck men als dart Zyn Genade ouerfcryuen, off doer Gedeputeerden (zoe verre de fake zulcx vereyfcht) doen communiceren zal. Aengaende de Fortificatiën, dat alfoe mede gerefol-ueert es by de Gemeene Bontgenoten binnen Vtrecht vergadert, dat alle Prouincien metten eerften ouerfcryuen fouden wat Plaetfen zy geraden ende alder notelicxten beuonden , om metten eerften gefortificeert te worden , mits daer by ouerfendende 't patroon daer naer' die Fortifiicatie gemaect. zoude worden, met eenen ftaet van 't gene de voorfcreue Fortifficatie coften zal, zonder dat die van d'Ommelanden zulcx tot noch toe gedaen hebben, dat zy dairomme defe aengaende op defen tyt wyders nyet en fouden weten te aduiferen; alhoewel fy zyn Genade wel willen verclaren, dat in 't byweien van de Gedeputeerden van de Ommelanden binnen Vtrecht by de Bontgenoten o-enouchzacm geaduifeert was, dat men metten eerften Delfziel fouden ftareken, ten eynde den Viandt te water geen inval aen Lant ioude mogen doen, ende dat de fcepen van oirloge, die men op de Eems fal mogen leggen  9* Bundel van \ t'allen tyden hair récours op deze zyde zouden mogen nemen, dair omme zy geraden vonden, dat t voorfcreuen aduis metten eerften geëffectueert zal wordden , zoe verre die noot fulcx fal mogen vereysfchen. Ende zoe defe Fortificatie gedaen zal worden vuyt crachte van de voorfcreue Vnie, ende tot wederftant van den gemeenen Viant, ja oick tot meerder verfekertheyt van de Stadt ende Lande van Groeninghen , dat die voorfcreue Gedeputeerden hun laten duncken, dat die van Groeningen geen reden en hebben zullen hen des te beclagen: Ende zoe verre zy eeneghe dachten oft datelicke reliftencie dair ouer oft jegens doen wilden, dat men die Bontgenoten dair van fouden mogen aduerteren, die verhopen die van Groeningen fulcke reden te remonftreren ende contentement te geuen, dat zy des een vernougen hebben zullen, ende middeler tyt foe verre de Ommelanden vreefen , dat die van Groeningen eenege datelicke refiftencie zouden willen doen, zullen achteruolgende 't gene hun t'Utrecht geaccordeert es geweeft, hun mogen verfien van II ofte III vendelen Knechten ter tyt toe dat het Fort volmaeckt zal wefen. Ende foe veel betreft die verfekertheyt van de Stadt van Groeningen, houden die voorfcreuen Gedeputeerden Zyn Genade indachtich d auftorifatie die de gemeene Gedeputeerden van de Gevnieerde Prouincien t'Vtrecht vergadert Zyne Genade in Februario leftleden fcriftelyck gegeuen ende ouergefonden hebben, dair na Zyn Genade hem fal mogen reguleren; dan alfoe de Stadt van Groeningen es een Stadt van vermogen, wel gefortifficeert, ende oick van gefchut, ammunitie van oorloghe ende vi&uail ie  Onuitgegeven Stukken. 93 le wel verfien, dat die oick nair aen de zee gelegen es, zulcx dat die Stadt nyet en foude connen verouert werden dan met groote coften ende macht van volck, dair toe jegenwoirdelick, vermits men den Viant aen andere oorden moet wachten , qualick middel foude wefen, laten die voorfcreue Gedeputeerden hen duncken, dat men Q te fpreken onder correctie ende behoirlicke reuerencie) voir defen tyt met de voorfcreue Stadt behoort te temporiferen, op dat men de partien die dair binnen ende den Viandt toegedaen es, geen oirfake en geuen hen feluen te ftercken ende den Viant in te halen; weluerftaende, dat zoe verre die van Groeninghen yet dadelicx attenteren jegens d'Ommelanden, het zy omme te beletten die voorfcreue Fortifficatien van Delfziel, d'executie van de Middelen generael, oft vuyt eeneghe andere oirfake, dat men hun dair jegens voirfien lal, ende nyettemin die voorfcreue Gedeputeerden van de Bontgenoten dair van aduerteren, om by hemluden rypelicken geaduifeert te worden wat nair gelegentheyt van den tyt ende zake gedaen zal worden. Ende foe die van den Lande van Vrieslant, Ouerysfel ende Drent nyet min, mer meer aen die verfekertheyt van Groeningen gelegen es, dan die Gevnieerde Prouincien in 't generael ofte eenege van dien in 't particulier, laeten hem die voorfcreue Gedeputeerden duncken, dat men voir al behoort te arbeyden, omme defelue Landen in de voorfcreue Nairder Vnie te brengen, ten eynde men van hemluden oick te bat verfekert mach zyn, bair Steden Fortifficeren ende ingevalle die Viant eenege inval in defen ooit Lants foude willen doen, hem met ge-  Bundel van gelycke hant te beter refiftencie te mogen doen, ende oick om te beter middel te molen hebben om te veruallen die coften die men zal moeten doen om Groeninghe te reduciren tot behoirlicke obediëntie, het zy met fortfe, of met de langer hand, zoe verre die noot zulcx vereysfchen mocht; Al hoe wel die voorfcreue Gedeputeerden hen laten duncken., dat die van Groeningen verftaen hebbende, dat alle die omleggende Prouincien hun perpetuelick metten anderen verbonden hebben, hem wat nairder bedencken ende mede in de voorfchreue Vnie begeuen zullen. ! Aéhim onder de hant van des voorfcreue Gedeputeerden totLeeuwairden op tenxmsn Aprilis anno XVC LXXIX. Ende was onderteeckent Adriaen Cromhout, Reynier Cant, Florus. Thin. Naar een gelyktydige Copie ter Staaten Griffie yan Zeeland. X I I.  Onuitgegeven Stukken. 9S XII. Brief van den Prince van Orange, aan de Gedeputeerden des Naerder Geünieerde Provinciën te Utrecht, over de voortzetting der gemaakts Unie, het ontzet van Maafiricht, en de pogingen aangewendt om de andere Provintien tot de Unie te ' brengen. 1579. den 22 April. Dye Prince van Oraengnen, Graue van Nasfau etc. Heere ende Baron van Breda, van Dieft etc. E*dele, Eerfaeme, Wyfe, Discrete, Lieue j Befundere. Wy hebben binnen cortën daegen diuerfche brieuen van uwen wegen ontfangën, ende namentlyck de gheenen van den vyffden, derthienden ende xvnieD dach der loopender maendt, op dewelcke wy ouermits die groote menichfuldige occupatien daegelyck alhier ouercommende, die bequaemheyt nyet en hebben gehadt V lieden te antwoirden , hebbende middeler tyt zeer gaerne gefien den fonderlingen yver ende groote forchfuldicheyt, die Ghy lieden tot weluaren des Gemeene Vaderlants zyt draegende, ende naementlyck tot die zaecke van de Vnie, ten eynde defelue allen goeden ende geluckigen voirtganck mochten nemen,  $6 Bundel vM nemen, zynde 't felfde oick wel een voirnaemp* fie zaecken die wy in defen tyt wenfchen. Wy hebben al in 't lange doerlefen 't gene Ghy by Uwe laefte misfiue ohs fchryft van de middelen by dewelcke den Vyandt groot hinder ende affbreck zouden connen gefchieden , ende hem alzoe van de belegeringe van Maeftricht doen vertrecken, wair op wy voer antwoirde nyet laeten en willen V te leggen, dat onfe lieue ende wel beminde Neue den Graue van Hohenloe jegenwoirdelyck hier zynde, noch gedenckt zoe wy verhopen van de Generale Staeten afïgeveerdicht zal worden, ende alzoe hy hem alsdan ftracx naer den Quartiere van Vtrecht zal vervuegen , zult ghy van hem ver^ nemen den lalUdie hy van zynder Hoocheyt ende Generale Staeten heeft, verhopendende ghy V daer naer zult reguleren. Wy en hooren hyet geerne die zwarichedèn die noch daege^ lycks in Vrieslant voervallen, verhopende daer-> om dat by V lieden alle zaecken met rypen iaede tot eendracht ende weluaren der Landen gedirigeert zullen worden, houdende alle goede correfpondentien,zoe veel immermeer moegelyck wordt metten omleggende Prouincien, ten eynde die zaecken tot egeene voirdere tweedracht ofte desvnie en comen. Wy zyn hier met alle vlyt arbeydende om die andere Provinciën van defer zyde oick in de Vnie te bren^ ghen, ende alzoe eene Generale Vnie tot meerder forroboraetie ende verfterekinge der Gemeene Zaecken te maecken, zoe wy hopen ghy corts breeder zult vernemen. Edele, Eerfaeme, Wyfe, Discrete, Lieue, Befundere 1 Onfe Heere t>od zy met Vlieden» Ge*  Önuitgegeeven Stukken. :yj Gefcreuen binnen Antwerpen op den xxnen dach Aprilis 1579. Onderftont gefcreuen V lieder goede vriendt. Onderteeckent Cuill. de Nasfau, Den Edelen , Eerfaernen, Voerfiningen , Discreten , Gedeputeerde der Naerder Gevnieerde Prouincien zynde binnen Vtrecht, onfe byfondere goede vrunden. Naar een. gèlyktydigs copie ter Staatt Griffie yan Zeeland. Ji Deel. O XIL  •$8 Bundel van XIII. ifriV der Gedeputeerden van de Nadere Unie,aan den Prins van Orange , houdende verjlag van het gehandelde met den Graave van Renneberg , en de redenen waarosn dt Graaf met de Provintien van zyn Stadhouderfchap nog niet tot de Nadere . Unie konden verftaan, als mede de beletfelen welke de propofitie tot een Nadere Unie te Antwerpen gedaan, aan de Unie van Utrecht toebragt (i). 1579. 27 April. Doorluchtige, Excellent, Hoichgeboren. Genadige Furft vnd Heere! Alfoe den Grave van Runnenberch, Stadtholder van dgLanden van Vrieslant, Ouervsl fel,Groeningen &c.by fyne brieuen den xinen defer lopender maent an onsgefcreven, welern- flelyck (1) Boa XIII B. bl. 33 (90) verhaak ook iets van he| fchryven van deezen brief, doch gebrekkig en de zelve was te aanmerkelyk om niet geheel uitgegeeven te worden; de Prins werdt ook ernftig verzogt door de Staaten van Zeeland, om zich by de Unie te voeeen op dat de Stad Middelburg daar door bewogen zoude worden dat voorbeeld te volgen: hy draalde niet lane met aan het verzoek te voldoen, en nam het Verbond aan, by afte geteekend den 3 Mey, zoo dat dezelve ( naar het oogmerk der Bondgenooten) nog op den Land. van Overysfel heeft kunnen geleezen worden  Onuitgegeeven Stukken. §9 ftelyck veriocht heeft, dat wy eenige vuyt onfen Collegie fouden willen fchicken aen zyn G. omme aldaer met„zyn G. eenige faecken te handelen, die fonder in loco te wefen, ende die circumftantien der feluer aldaer verftaen fynde, nyet vuytgerecht en conden worden , foe en hebben wy nyet willen naelaeten ( hoewel wy feer zwack in getal waren) ia alderhaeft daer te fchicken Adriaen Cromhout, oude Burgemr. tot Amfterdam, Reynier Cant, Raydt aldaer, ende Mr. Floris Thin3 Aduocaet van de Staten van Vtrecht, fulcx wyl. V. F. G by ons laetfte misfiue van den xvmde defer , beneffens d'ouerfeyndinge van de copie van de voorfz. misfiue aengefcreuen hebben , ende die voorfz. Gefanten thuys gecomen zynde, hebben ons huyden van hun gebefoingneerde rapport gedaen, daer vuyt wy verftaen hebben onder anderen, den onvaften ende onfeeckeren ftaet foe van den Landen van Vrieslant ( vermitz die partidicheyt die aldaer es) als van de Om« melanden, vermits die queftie die fy hebben met die van Groeningen, ende 't recht dat die van Groeningen ouer defelue Landen pretenderen , waer door die voorfz. Graue beducht was, dat die voorfz. van Groeningen foe wel. d'executie van de middelen generael ouer die Gevnieerde Prouincien inne geftelt, als die Fortificatiën van eenyge plaetfen (namentlyck Delffzyl)die men noedich beuonden heeft met den yerften in de Ommelanden tot verfèeckerheyt van de feluen jegens den Vyanden te maecken, ende andere diergelycke zaecke d'Ommelanden concernerende, daetelyck fouden willen beletten, omme waer jegens met die befte ende gevouchgelickfte middelen te moeG % gen  ïoo Bundel yan gen verfien, geen naerder noch bequamer ex< pedient beuonden es , dan te praftizeren dar die refte van den Landen van Vrieslant ende oyck; die Landen van Ouerysfel, ende andere van dén Gouuernementen van den voorfz. Graue hen mede in de Vnie alhier opgerecht begeuen zouden, omme waer toe defelue te induceren den voorfz. Graue verthoont heeft wel geneygen te zyn, en geprefenteert heeft fyn dsbuoir te willen doen merckelyck in Ouerysfel, alwaer de nrre van toecomende maendt eeu Lantdach tot Deuenter vuytgefcreven es, omme onder anderen op die faecke van voorfz. Vnie mede te traétereu, endeten dien eynde heeft fyn Gen. begeert, dat wyL jegens denfeluen daege eenyge vuyt den onfen, namentlyck Reynier Cant, aldaer fchicken fouden,foe omme dje voorfz. faecke van de voorfis. Vnie to voorderen, als om zyn Gen. te asfifieren in de zwacricheden die zyn Gen. dien aengaende voorvallen fouden moegen, 't welck wy nyet en fullen laetea :e doen, infonderheyt foe wy verftaen: vuyt 't rapport foe van de voorfz. Gecommitteerden , als van eenyge anderen, dauer goede apparentie es, dat die Voorfz. van Ouerysiei hen in de VHft begeuen fullen, infonderheyt foe verre den voorfz. Graue van Rennenberch de handt daer aen houden, ende die faecke opentiick ende fonder fimulatie dryuen wil; Dan verftaen datter twee reden fyn , die den voorfz. Graue van Runnenberch opholden van die faecke van de voorfz. Vnie foe rondelycl: Ofte opentiyek te vorderen-, als hy wel zoude moegen, waer van het een es, dat nocfv zyn Gen. in een naedencken secommen es,dat nech zyn Akcze noch V.F. Gl-te wille en foude we-  Onuitgegeven Stukken. tor ■wefen, dat hy onfe voorfz. Naerder Vnie op de conditiën V. F. G. ouergefonden, aengenoemen heeft, vermits dat hy d'acle van confent nyet ontfangën noch eenich anderen antwoordt daer op verftaen heeft, dat oyck fyft G. bevyndt by de Propofitie aldaer op den defer maent gedaen, dat gehandelt foude werden van een ander generael ende vafter Vnie op te rechten, waer van men prefumeert en oyek wel fchynt, dat fyn G. het fucces begeert te verwachten, alvooren dieper in de voorfz. Vnie te treden, gelyck als veel andere Steden ende Landen van defe omleggende Prouincien (hoe wel fy die voorfz. Vnie alhier opgerecht goedt vynden) hen daer inne nyet en connen refolueren, nemende haer excufe op de voorfz. Propofitie, ende hun duncken laetende,dat dete alhier opgerecht nyet alleen foude fyn jegens die wille van fyn Alteze maer oick van V. F. G., 't welck eenyge quade geeften die nyet en foucken dan ten dienfte van de Spaengnarden die Gemeente in tweedracht te holden, ende tot oproertc te brengen, wel opentlyck jaélitercn en 'luyden laeten, om alfoe ende met meer anderen calumnieufe ende erdochte middelen /te beletten, dat die voorfz. onfe Vnie nyet alleen by andere nyet aengenomen en zoude werden, maer oick om defelue ganfelick te fubuerteren ende te nyet te brengen, emmers 't effecT: van dien , dat confifteert in de executie van de ge* neraele middelen tot onderhoudenisfe van den oorloge by de voorfz. Vnie geaduifeert re verhyndèren waar door wy in een groot bedencken gecomen fyn , dat die Propofitie van een andere generaele vafter Vnie op te ifecfften , nyet cn es gedaen'noch gepraétifeert, dan om G 3 den  tot Bundel van ■ , den voortganck van der Vnie alhier gefloten te beletten, ende defelue foe veel 't moegelick es te nyet te doen, jae om die Landen ende Ingefetenen van de Gevnieerde Prouincien te brengen tot een oproerte. ende te maecken dat noch defe voortganck hebben off 't effect forteren , noch d'andere by gemeen confent opgerecht werden fal. Want (te fpreeken onder correctie ende behoorlicke reuerentie) wel te verftaen es, dat foe verre die meyninge anders geweeft: ware, dan nyet van noode ware geweeft foe indiftmételyck, fonder van defe eenyge men&e te maecken, te proponeren van een generael vnie op te rechten, foe men wel can dencken, dat die van den Furftendomme Gelre met den Graeffchappe Zutphen, die van de Graeflchappe en Landen van Hollandt, Zeelant Vtrecht die van den Adel, Steden ende Grietenie van Vrieslant, d'Ommelanden ende oick die Stadt van Gendt, 't gene foe ripelick ende folemnehck by gemeen advys naer veele en verfcheyden communicatien alhier geflooten ende alomme gepubliccert en in 't werck geftelt es, nyet lichtelyck en fullen veranderen afftaen ofte te buyten ga?n, byfonder aenfchouw nemende op de zwarichedèn die te verwachten fouden wefen, als men foude willen difputeren van 't gene by d'Vnie alhier ouer commen es, te retraóteren, heeft men oick van ouerlange wel cunnen verftaen, dat van de Walfche Prouincien nyet goedts te verwachten en was, emmers dat fy hen in eenyge andere Vnie fouden begeuen dan daer by men foude beloeuen die Catholycque Roomfche Religie alleen voor te ftaen, ende te mainteneren, fonder eenyge Rehgions Vrede te willen toelaten , fonder die wclc-  Onuitgtgeeven Stukktn. as>3 welcke men nochtans wel can verftaen dat defe Landen, en byfonder daer beide die Religiën toe gelaten fyn, nyet en fyn in vrede te behouden , ende daer omme foe verre eenyge Prouincien hen bezwaerd hadden gevonden die Vnie alhier opgerecht, aen te nemen in die forme die leyt, en waere nyet van noode geweeft foe indiftinótelyck te proponeren, dat men een ander generael en vafter Vnie etc. fouden oprechten, fonder eenyge vermaninge te doen van de Vnie alhier gemaeckt, recht off men die wilde rejefteren, ende achten, als off die nyet gedaen ware geweeft, maer hadden men moegen proponeren middelen daer by die Prouincien die hen in defen nyet en begeren te begeuen, ende nochtans in de generael Vnie te blyuen, hen met defe Gevnieerde Prouincien vaftelyck fouden hebben connen verbynden tot wederftandt van de jegenwoordigen vyandt, dat meer van noode ware geweeft in defe coniunfture foe die generael vafter Vnie die men pretendeert te willen oprechten noch in lange nyet tot een eynde fal connen gebrocht worden, gemerekt die verlcheydenheyt van opinien , die daer vallen fal, foe dat middeler tyt die gemeen faecke daer door, namentlyck in 't ftuck van contributien daer op alhier by alle Prouincien ende Leden defer Vnie nu naer veel arbeyt etc. verdregen es, feer verachtert fal worden , die nochtans bat gevordert diende. Van all 't welck wy nyet en hebben willen naelaeten vermits die wichticheyt van faeckeV. F, G.( onder behoorl. correcfie) in alder onderdani'chcyt te aduerteren, ten eynde die felue V. F. G. die voorfz. ende andere zwarichedèn aenrnerekende langer nyet en foude willen verG 4 tree-  - Bundel yan trecken enbyden voorfz. Ertshertoge teproeureren daggreatie en ratificatie op dl ae^S ge van der Vnie by de voorfz. Graue vaS Runnenberch gedaen, ende dat V. F. G. fefffs die felue: foude willen aduoyeren, ende dat foe verre des eemchfins mogelyck es, fonder eenich langer vertreck , alfoe dat die voorfz. Graue van Runnenberch van 't zelue op den nne van i^°?£ende maendt van Meyals de" Lant- ,,!fïl , DeULenter grolden fal worden, veradZ SX™Ch TCen' ten ey"de dat & Gen. t £™ de V?orfz' Vnie opentlyck ende te vryrnoediger mach vorderen, foe andëMnti ?rt^Urhte? 6,S',dat den voorfz- Graue die Xn? \ ,fke l fy ^ Emulatie ofte anderi ,ren °f^e Verby gaen foude moegen , en dat alfoe onfe negociatie geheel onvruchtbaar blyuen foude, tot merekelyck intereft van tc% ^ uEndQ foe w? V' F- G. kenneJyck holden , hoe veel daer aen gelegen es dat die Prouincien van Vrieslant en Ouerysfel met haerl. voorn. Stadtholder, fonder eenich lan- ElZ °u defe Vnie comen i d'welck iJ?V 6 ?l.cunnen gebieden onvermindert die propofitie van de generael Vnie aldaer gedaen, metz dat fy in hun geheel moeten blyuen om t gene vórder by die Generalité tot defer Vnie gevoucht foude moegen werden, fonder defelue te contrariëren . te moegen ac- StS;,,.S0erbidden wy V' R G- andermael dat defelue geheue te procureren die voorfz aggreatie en ratificatie, op dat by faulte van dien, fulcken goeden werek nyet achterwegen en blyue ; want Wy ons bynae genouch verfeeckert bolden, dat foe verre den voorfz Graue die voorfz. aggreatie met den yerften ouer- gefon-  Onuitgegeeyén Stukken. 105 gefonden worden, dat defelue die faecke met .ernft ter herten nemen fal, foe dat eer yet lange die van Ouerysfel ende die refte van Vrieslant hem mede in defe Vnie begeuen fullen, ende ons des alfoe tot V. F. G. verlatende fullen defe befluyten met onfe onderdanige recon*. marjdatie in de goede gratie van V. Doorluchtige Excellent, Hoichgebooren > Genadige Furff. vnd Heere, die wy bidden dat Godt Almachtich wil fparcn lange weluarende in voorfpoedige Regimente. Gefchreuen t'Uytrecht defe xxvue Aprilis 1579. * Naar 'een gelyktydige Copie ter Staate Griffie yan Zeeland. G 5 XIV.  *oö Bundel yan X I V. Brief yan de Gedeputeerden der Nadere Unie aan hunne Medegedepu. teerden by den Prins yan Orange, hun verflag doende van de zwaar igheden die den Graaf van Renneberg benevens de Provintien onder zyn . Stadhouderfchap wederhielden in de Nadere Unie te treeden, en van den brief dien zy daar over aan den Prins hadden gefchreeven» 1579' 28 April. Eerweerdige, Hoicbgeleerde, Wyfe Voorfinnege Heeren! Wy hebben onlancx ter ernftige ende fcryftehcke begeerte van den Graue van Runnenberch, Stadtholder van de Landen van Vrieslant, Ouerysfel etc. daer van copie mits defen gaet, aen den feluen Graue gefchikt gehadt Adriaen Cromholt, Reynier Cant ende Mr. Floris Thin, vuyt 't rapport van welcken wy onder anderen verftaen hebben die gelegentheyt ende ftaet foe van de voorfz. Graue van Runnenberch als van den Lande van Vrieslant, Ouerysfel, Ommelanden, ende oock eensdeels van Groeningen,die feer onvaft ende onfeecker es, vuyt redenen als V. E. eensdeels vuyt onfe voorgaende misfiven fbe aen zyn Excie als V. ,E. gefcreuen, hebban moegen verftaen, en-  Onuitgegeey.en Stukken, lof ende fbe die voorfz. Gedeputeerden hem laeten duncken, dat die voorfz. zwarichedèn wel te remediëren fouden wefen , by foe verre die: voorfz. Graue van Runnenberch d'Vnie alhier opgerecht ende by zyn Gen.op conditiën V.E* kenlick aengenomen, wilde vorderen ende pro: mouereh, foe aen de refte van Vrieslant, als aen die van de Landen van Ouerysfel, fulcx hjj wel foude vermoegen, ende verclaert geneygen te zyn te doen; want in fulcke gevalle men wei vaftelick foude verhoepen, dat die refte van. Vrieslant ende ojck die van Ouerysfel lichtelick te induceren fouden wefen, omme die voorfz. Vnie te accepteren , met dat fy bevioden dat de voorfz. Graue fuspens gehouden wordt foe doordien hy egeen andtwoordt en crycht op 't confent ende aggreatie by hem verfocht vaii zyn Alteze ende fyn Excie, als dat aldaer in de generaele Vergaderinge der Staten geproponeert es een ander generael ende vafter Vnie op te rechten, fonder van d'Vnie alhier gemaekt eenyge vermaninghe te doen, nyet meer dan, off die nyet geacht en worden ende ganfcheück gerejefteert ware , wefende ons bedunckens een faecke die tot gheen andere eynden en is ftreckende dan om d'Vnie alhier opgerecht te fubuerteren ende te nyete te doen , ende die Gevnieerde Prouincien in groote alteratie te brengen , waer vuyt Uwe Ed. lichtelick connen eonfidereren wat inconvenienten te verwachten fouden ftaen: Soe hadden wy goet gevonden om zyn Excie te fcryuen , en lenden die misfiue daer van copie beneffens defe gaet, ten eyhde Syn Excte daer vuyt foude moegen verftaen hoe grotelick die vorderinge van de Vnie alhier opgerecht in de voorfe. Landen van Vrieslandt  ïo8 Bundel van landt ende Ouerysfel behindert wordt, door dien dat Syn Excie felfFs nyet en aduoyeêrc die aenneminge van de Vnie by de voorfz. Graue van Runnenberch gedaen, noch oick by den Eertshertoge Matthias doet aduoyeren, mitsga ders door die propofitie van de Generaele Vnie aldaer gedaen, fonder d'welcfce wy nvet en twyffelen, off de voorfz. Graue van Runnenberch en foude hem abfolutelick in de voorfz Vnie begeuen , ende d'fejue met fulcke vliet aen die van Vrieslandt ende Ouerysfel gepro moveert hebben, dat fy hen daer inne fonder groote zwaricheyt begeuen fouden hebben, daeromme dat wy by de voorfz. misfive verfocht, dat Syn Excie 't felue confent met den yerften foude gelieuen te procureren ende aen den voorfz. Graue overfcynden , alfoe d»t hy 't felue foude moegen hebben den nne defer toecomende maent, wanneer dat binnen Deuenter eenen Lantdach van die van Ouerysfel geholden fal worden, daer wy onfe Gefanthen oick zullen fchicken, ten eynde ende vuyt faec ke als V. E. vuyt de voorfz. mesliue breeder zullen verftaen, welcke mesfme by ons gerefumeert fynde, hebben daer inne eenege zwaricheyt bevonden, daer deur wy beducht zyn gei zweeft, dat daer inne yet foude wefen dat Svn Exce foude moegen offenceren , vermits wv nyet en weten off die propofitie van de Gene raele Unie aldaer gedaen 't werek van Syn Excie es, ende off zyn Excie met ernft die handt daer aen holt ofte nyet, daeromme wy ^ yflB Vosbergen, Bailiiu van der Veer, 'ende Meefter Floris Hermak, Canoniek ende Thefaurier t'Oudemunfter ^alhier binnen Vtrecht, refpeót-iue- Gedeputeer.'den van den Staten van Hollandt, Zeelandt ende Vtrecht,, off den gheenen van hun drven die ten aencompfte van defen aldaer wefen fair ofte zullen: es daeromme onfe onderdani2he Regeren, dat V FurfleJylie Genade gelieue hemrJuyden ende een yeder van hem int gheene zy V Furftelyke - Genade defen aengaende van onfen wegen ende zonderlinge die Vnie alhier opgerecht betreffende , aengeuen fullen , te geuen goede audiëntie ende. volcommen gelooff als ons ieluen, ende hurrfuyden' daer beneffens te doen zoe corte expeditie als cenichsfins moegelick es, ende-die wichtrch'eyt van der zaefke verevicht. Voorts zoe houden wy V Furftelyke Genade indachtich het vorder inholt van .onle voorfchreue misfiue denxvnien defer aen V furftelyke Genade gefchreuen , beroerende .dat men een brugghe zoude.flaen ouer die Maze omtrent Venloe, ten eynde de Ruyteren van ..den- Baron van Cortzbach aldaer de commodi,teyt zouden hebben om met eenich voetvolck den .Vianat eenich affbreuck ende verhinderinge te .doen, 't zy in toevoeringe van voleke, victuaille ofte anderfins, ende wederomme in tyde van noode vp Venloe moghen wyckgn, welck aduys daer toe es ftreckende, om eenige middel te vinden om den Viandt-voor Maaftricht in zyn voornemen te verhinderen, ende den goeden fromen luyden binnen Maeftricht met Godes hulpe eenich ,ontfec te wege te brengen, het  Qnuitgegeèvén Stukken. ir^ het welck wy luyden met allen goeden ende fromen zonderlinge geerne faegen geëffeclueert, als waer aen allen defen Landen zoe grootelick gelegen es, ende daeromme egheen middelen onbedacht laetende j waer. mede men t Zelue ( met Goidts Gratie, ende neffens 't gundt by V Excellencie geraeden zall gevonden zyn daer toe te doen) zoude moegen ten effeóte brengen , off emmers eenichtfins daer toe foude moeghen helpen: foe hebben wy ons bedacht, onder behoirlicke reverentie, uwer Furftelyke Genade voor te houden, dat men vuyt die garnifoenen van den Lande van Gelre ende andere in dienfte defer Naerder Gevnieerde Prouincien zynde i wel foude moeghen lichten thien vendelen goede foldaten , ende noch andere vyff off fes vendelen foe vuyt Hollandt als den Gounernemente van den Graüe van Rennenberg, Stadtholder van Vrieslandt, Ouerysfel etc. omme die voorfchreue ruyters te asfifteren, end'e geëmployeert te werden.ten. eynde als boven., en in zulcker vougen ende plaetfen als V Furftelyke Genade goet vinden fall, doch dat die voorfchreue knechten altyt indien hemluyden eenige zwaricheyden ouerquame ( dat Godt verhoede) haer recours fouden moegen nemen foe op Venlo ( dat nu ónlancx by ons in de Vnie ontfangën es) als andere Plaetfen, daer omtrent gelegen; welcke Plaetfen nyet tegenftaende dat die voorfchreue thien vendelen foldaten daer vuyt gelicht fouden worden, nochtans van nooteücke garnifoenen verfien fullen blyuen: dan alzoe men dezelue knechten nyet eh fall wel gewillich maecken, om ten effeóte als bouen fich te laeten gebruycken j het en zy hun eenighe penningen» 't zy voor een maent foltz II. Deel. B cff  Buntkl van off anders verftreckt en worde, ende daer toe* alhier egheen ander middel voor handen en zy, foe zoude ons (onder reuerentie) om promp* telick eenige penningen te vinden, ende dewyle de Gemeenten fich zoe gewillich ende ■yverich erbieden tot den ontfette van Maestncht,in defen gelegentheyt wel geraden duncken, dat men ouer defe Naerder Gevnieerde Prouincien foude opftellen ende voorhouden een gewillige leeninge, dwelcke zoude moegen vruchtbaer zyn, zoe het Uwer Excellencie beliefde te fchryuen aen allen voorneemeheke Steden,off aen ons, ten eynde wy van wegen UwerExcellencie mochten fchryuen aen den Steden voorfchreuen, dat die van de Magiftraet refpeftiue voor hem luyden fouden ontbieden de voorneempfte goede Patrioten, ende dezelue met goede redenen induceren, om voor als nu in defen nootwendicheyt, 't gemeen Vaderlant te asfifteren met leeninge, 't zy voor een half jaer ofte een jaer, van zoe veel penningen als hun vermogen , discretie, ende goede affectie tot het gemeen Vaderlandt foude moegen dragen; het welcke wy den Magiftraet defer Stadt hebben voorgehouden, die 't zelue in dele gelegentheyt van zaecken voor goedt aengefien hebben, in zulcker vougen, datzy nyet en twyffelen, off't zelue zoude in defer Stadt wel vruchtbaer zyn, aengemerekt defer Gemeenten yver ende affectie tot het ontzetten van Maeftricht voorfchreue zoe groot es, dat zy alles fchynen te fullen doen wat daer toe behulplich zouden mogen zyn, waeromme het Uwe ExcelIencie wil gelieuen ons defen aengaende zyn goedt belieuen ouer te fchry'.ien, verfekert fynde dat wy luyden voor zoe vee- x  Onuitgegeeven Stukken, ii$ evele in ons es» nyet en lullen naelaeten te bearbeyden om Uwer Furftelyke Genade goede meeninge te achteruolgen. Bouen defe en cunnen wy V. Furftelyke Genade nyet verhalden^ hoe dat alhier op gifteren by ons geweeft zyn zeker drie Gedeputeerden van den Furftendomme Gelre, die ons zeer claechlick te „kennen gegeuen , dat die Huysluyden in die Veluwe langer de coften ende foulle van den Ruyter al daer leggende nyet en connen noch en willen lyden, ende daeromme gerefolueert zyn, dat zoe verre defelue nyet met den eerften van daer gelicht ende elders vervuert worden, oick om monfter te pasieren, dat zy hem behelpen zuilen met alzulcke middelen als zy te rade vinden fullen, om defelue metter daet te doen vertrecken ; ende 't fchynt oick wel, dat die Huysluyden van den lande van Vtrecht oick van gelycke meyninge zyn, want voirwaer die coften, bezwaernisfe ende foulle die die voorfchreue Huysluyden van de voorfchreue foldaten moeten lyden, onverdrachelick zyn, ende zoe V Furftelyke Genade wel can verftaen wat zwaricheyden te verwachten fullen wefen, indien de voorfchreue Huysluyden haer concept ter executie leggen, daer voor te meer te beforgen es, dat Graeff johan van Nasfau, Stadtholder van den voorlchreueFurftendomme van Gelre ende Graefffchappe van Zutphen V Furftelyke Genade Broeder abfent es, ende dat den Graue van Hohenloe oick langer van hier blyft dan zyn Genade wel gemeynt ende laeten luy: den hadde, daeromme dat onfe onderdanige begeeren es, dat V Furftelyke Genade gelieue om alle inconuenienten te fchouwen,die voorfchreue ruyter met den eerften foe vuyt den H % Fdr- /  iió" Bundel van Furftendoms Gelre als die Lande van Vtrëcht te doen vertrecken, en indien moegentlick op andere Plaetzen doen monfteren , ten eynde die luyden een weynich vertrooft mochten worden , waer aen V Furftelycke Genade ons ende alle die gemeen Lande een aengenaera zaecke doen fullen, die wy t'allen tyden jegen V Furftelyke Genade geerne fullen erkennen, ende ons mitz defen in alder onderdanicheyt recommanderende in de goede gratie van V. Doorluchtige &c. Bidden Godt Almachtich V Furftelyke Genade te willen fpaeren lange weluarende in voorfpoedige Regimente. Gefchreuen t'ütrecht den 28 Aprilis 1579. Naar een gelyktydige copie ter Staate Griffie van Zeeland. XVI.  Onuitgegeeven Stukken. 117 XVI. Brief yan de Gedeputeerden der Na. dere Unie aan de Staaten van Holland , waar by zy verzoeken dat nog een of meer Gedeputeerden uit die Provintie tot hen mogen gezonden worden, vermits Reynier Cant, alleen van Holland daar zynde, anders de commisjte om met den Grave van Rennenberch naar de Ommelanden en Overysfel ter bevordering der Unie te reizen, niet durfde of konde aannemen. 1579. 20 April. Edele, Frome, Erentfefte, Hoochgeleerde, Wyfe, Voorfienighe Heeren! Wy hebben ontancx vuyt 't rapport van feeckere onfe Gedeputeerden an de Graue van Renneberch Stadtholder van de Landen van Vrieslant, Ouerysfel &c gefchickt, verftaen onder anderen, hoe dat fyn Gen. hem ganfch geneygen thoont, om die faecke van de Vnie alhier den xxnie January opgerecht ende geflooten, te vorderen, ende dat hy tot dien eynde begeert hadde , dat fy luyden, emmers eenyge van hem, namentlick Reynier Cant met hem fouden reyfen in de Ommelanden, ende van daer voorts in de Landen van Ouerysfel op den Lantdach die binnen Deuenter op den H 3 uij»  2ï8 Bundel van jnje destoecomende maendt gehouden fal worden , omme die faecke van de voorfz. Vnie, daer van aldaer getrafteerc fal wordden , te, helpen vorderen ende fyn Gen. te asfifteren in alle zwarichedèn die hen op de voorfz. Vnie ïouden moegen voorvallen ende gemoveert werden , ende foe die voorfz Gedeputeerden voor die tyt nyet gelegen was in de Ommelanden te reyien, foe vermits die zwackheyt van ons collegie als dat fy des geen laft en hadden ontfanghen: Soe heeft fyn Gen. vterlick op hemluyden begeert, dat fy ten minften die handt louden willen houden, dat Reynier Cant op de voorfz. Lantdach tot Deuenter gefchickt mocht werden, prefenterende hem in als te reguleren ende vougen volgende 't aduys van den voorfz. Reynier Cant, heeft noch daer beneftens fyn Gen. verfocht, by fyn misfiue den 23 defer aen ons gefcreuen, dat men.fyn Gen. yemandt fouden willen by vougen, die voor een tyt by fyn Gen. foude moegen blyuen ende fyn Gen. met raydt asürteren, en.de foe wy geheel noetelick vynden den voork. Graue in 'C voorfz. verfouck te belieuen, foe om fyn Gen. temeer te winnen ende te diuerteren ende disfiperen den i-aedt der gener, die fyn Gen. fouden moegen foucken van de Vnie ende Gemeen Saecke off te keeren, als om door middel van zyne Gen. die refte van Vrieslant ende oick die van Overysfel te induceren, dat fy hen in de voorfz Vnie fouden willen, begeuen, dat wy fonder middel van fyn Gen. nyet en Men te weech te brengen: Soe hebben wy den voorfz. Cant verfocht de voorfz. reyfe naer Deuenther aen te willen nemen, dewelck fich fonderlick daer op exculeert dat alhier nyemanc anders en es van we-  Onuitgegeeven Stukken. uo, wegen Uwer E., ende mede dat Uwe E. hem belooft fouden hebben hem van defen laft te ontledigen, ende anderen in fyn plaetfe te fchicken. Doch foe betrouwen wy vaftelick, dat de zelue Cant uyterlick fich nyet weygerich en fal houden den Landen defen dienft te doen, mits dat Uwer E. gelieuen fal, andren tot fterckinge van defe Collegie herwerts te fchicken, het welcke doch (als wy Uwer E. te meermael gefcreuen hebben) zoe hoochnoodich es, om defe zwaerwichtige faecken te volvoeren tot weluaert van den Landen, ende doch daegeliqx foe veele verfcheyden faecken voirvallen, ter oorfaecke van dewelcke men genootfaeckt word in verfcheyden oirten eenigen van den Collegie te deputeren; dyes wy Uwer E. andermael zeer ernftelick verfoucken Uwer E. believe van zulcx te doene egeen langer vuvtftel nemen, zoe dienft van den Landen des hoochlick vereyfcht. Hier mede Edele, Erntfefte &c. Gefchreuen t'Uytrecht defen xxvinen Aprilis 1579. Naar een gelyktydige copie ter Staate Griffie yan Zeeland. H4 XVII.  W Bundel van XVI L Schryven der Staaten van Zeeland aan hunne Afgevaardigden in de Generaale Staaten te Antwerpen, waar by, onder anderen, zy zig beklaagen over den geheimen laft welken de Nederlandfche Gezanten tot den Vredehandel te Keulen zouden hebben, buiten weeten der Staaten, cn eisfehen daar van onderrigt U worden. i$79- 4 May. Erfarae Wyfe, HoochgeJeerde, Dircrete ende. zeer Byfundere! ' 5 ' r\™ heeft funderlynge verwondert, dat wy \y ti zedert den. xixen der VQ0T\edin maent geen fcryvens van VJieden en hebben ontfangën , maer als nu by uwe misfit van den xxrxen ende xxxen Apnlis llende de flappe en vrempde befoignen van aldaer, aengefien oock de excu? tnnn/XJie,den géfcreUe"hebben ons dyenaen pende laeten contenteren, biddende nochtans dat Gnyheden voortaen nyet en wilt failleren ons van dage te dage particulierlick te onderrechten , prmepahek van 't geen daer den Lat den van Hollant ende Zeelant eenicbsfins is 4n gijgen,- als boven al] 't feyt vanZS ge ende van de Pacificatie. Ende alfoo aen 't ontfet  Qnuitgtgeeven Stukken. i*r ontfet der Stadt Maeftricht veele gelegen is, ende dat wy te dyen fyne over lange ons confent gedragen hebben totte verfochte obligatie ten behouve van de drye duyfent ruyteren, onder fulcke indemnifatie als wy Vlieden hebben gefcreven, foo verwonderen wy ons zeer, dat Ghylieden ons nyet en fcryft van eenigen voortganck van de zelue obligatie, nyet voordere dan wat die van Antwerpen daer inne gedaen hebben, ende nyet hoe Ghylieden dyen aengaende met die van Hollant moecht hebben gebefoigneert, principalick oock op de indempnifatie die wy begeren (boven de verfekertheden gemeyn met die van Hoilant, als van arreften op perfoonen en goeden van de Generaliteyt van d'andere Provinciën ende dyergelycke) oock verzekert op den ontfanck van de Convoyen foo van de vuytgaende als incommende coopmanfchappen, by faulte van betalinge van de voorfz. obligatie, mitsgaders op dat den gront en bodem van Zeelant bevrydt worde ende blyve van alle crygsvolck wefende in dienfte van de Generale Staten, ende dat men de fchaden by de felue gheleden ende te lyden, fal mogen verhaelen op de Generaliteyt, foo men te raede fal worden, ende gevouchlick t zelve fal connen te wege brengen, ende dunót ons hoochnoodich, zeer ernftelick den Generale Staten voor te houden, dat wy gereet zyn tottetgheven van de voorfz. obligatie gelyck die verfocht wert, fult daerom oock, naer communicatie met die Gedeputeerde van Hollant, dyen aengaende protegeren van die van Zeelant wegen, op dat eenen yegelicken kennelick fy, foo verre de voorfz. Stadt, van Maeftricht eenich inconvenicnt over. H 5 qna5  laa Bundel van quame (dwelck Godt behoeden willVdat die Staten van Zeelant daer inne gheen icbult en hebben, ende naer hun vermogen hebben gefocht t zelve te weeren. 8 Op veele andere poinétenvan ons naeftvoorgaende fcryvens en hebben wy van Vlieden geen andtwoorde gecregen, als nopende Vlieder commune tot defedachvaert,mitsgaders nopende de betalinge van de verloopen renten voor de Pacificatie , nopende d'impetratie van de Oftroyen &c. Verpandynge van de Domeynen l^r^T andei'e, P°inaen> dae' den Lande zeer veel aen is gelegen, ende daer aff wy begeeren van als wel zeer particulierlick onderricht te Zyn, ende de zaecken by Vlieden zeer einitich ende met groote vlyet ende wysheyt, ais wy V toe betrouwen, beleydt ende gevoordert te worden. 6 Wy hebben verftaen door den Burgemeefter Joos Eewoutsfoon Teelinck, ende door het fcryven van de Staten van Hollant, dat de Gedeputeerde tot nyeuvven Vredehandel te tracferen tot Ceulen, fouden gecommitteert ende gemftrueert zyn nopende 't poincf van de Religie (i), anders dan Vlieden ende die van Hollant CO De Staaten van Holland en Zeeland, toeHemrnende .n het aanvangen van de„ Vredehandel te Keu len hadden u.tdrukkelyk -erkiaard, dat zy de Unie van Brusfel en het eeuwig Edift voor nietig en van onwaarde breiden, en begeerden, dat men voor hun vrye oef? ning yan den Gereformeerden Godsdienft bedone m» uitflumng van den Roomfchen,doch de"Leffi E der Prov.nt.en begreepen het ftuk ariders, Relvk mm kan afneemen uit de Laftbrieven der Staatfche Ge/an ten by Bóa XIII. B. bi. ioR. r t*i 1 en, «„/j„ ,L,e/-anopzigte van Holiand en zdlU'liZ J& ïï £ zou-  Onuitgegeeven Stukken. 12,3 iant belaft is by den concepten V lieden overgefonden, mitsgaders datzy lieden zouden hebben zekere fecrete Inftructien op den feiven Vredehandel, die de Generale Staten nyet gefien en hebben, ende want wy 't zelue in zoo gewichtige zaecken zeer vrempt ende periculeus vinden, foo begeeren wy eerft nopende 't faiói van de Religie alhier , dat Ghylieden naer communicatie met die van Hollant met gemeynen ende eendrachtigen advyfe (ift mogelick) perfifteert by den laft V lieden deshalven gegeven , ende daer aff verwetticht de Gedeputeerde van Hollant ende Zeelant gefonden op den traétaet van den zeiven Peys, om hem dyen volgende te reguleren, ofte andersfins V lieden conformeert met die van Hollant voorfz., zoo Ghylieden, naer uwe wysheyt ende discretie , beft geraden zult vinden. Ende foo veel belangt de Commisfien ende Inftructien van de felue Gedeputeerde , begeeren dat Ghylieden, naer communicatie ende advyfe met die van Hollant als vooren, ernftelick aldaer aan .de Generale Staten inlifteert, dat dezelue Com- toudtn blyven in de termen van, de Pacificatie van Gend, en dat de Staaten alle naarfiigheid Zouden aanwenden, dat binnen die Provintien de Roomfche Godsdienft zal ontvangen wrden, ter tyd toe, dat by de Vergaiering der Algemeen» Staaten daar in zou voorzien werden. Of deeze Laft byeen geheime Inftruftie gegeeven zy, buiten weeten van de twee Provintien, blykt niet; maar in November van dat jaar leverden de Staatfche Gezanten een geheime Inftru&ie over aan de Keizerlyke Gemagtigden, daar dit punt van de Religie in 't breede behandeld werdt; on dertusfcben weet men, dat de denkwyze van den Prins van Orange op de verdraagzaamheid in 't ftuk van den Gadsdienft veel gemaatigder was dan die van de Staaten van Holland en Zeeland.  **4 Bundel van ofte ïecfete 'ï, ' \ oice lecrete , behooren eenen yegelicken van den Staten bekent te wefen ende gecommuT y^lVlZ^ °rdye» ««wSSïïS; om .m. • 6£ f0J"der acl^rdencken, ende wieren inc01^nienten te SfP, !f-t0e wybeSeeren , naer communicat e met die van HolJant als vooren, zvn Exeellenae ootmoedelick verfocht Hebben Se C» d£ h^ndC te houden> ^ne FurfK hcke Genade verthoonende 't groot daneier dat V iïi±S gefchaPen,« teryfen, op 't welcke V heden, naer V heder wysheyt ende discretie, lult mede communiceren metten Gedeputeerden van de Naerdere Vnie, om 't zelve met hunheden ten effeéte te brengen, foe'verre fyheden daer toe verftaen willen Op de voordere poinéfen van Uwiiederletfte misfive van den xxxixen ende xxxen^pri]is ]eft. leden,alfoe op de fommige dient alvooren fonderlynge communicatie gehouden metten Staten alhier, fo len wy Vlieden eerftdaechs dyen aengaende voloommen andtwoorde over fchic ken , ende duncl ons zeer vrempt de onderteeckenynge van den ContraCte van de vic m. guldenen by V heden gedaen , alfoo fyne Ex cellencie, naer inhout der Vnie CO, de landen nyet en mach belaften, ende Ghylieden wel dezelve worft jan den Priofcm4aL ; ?oef b'  Onuitgegeeven Stukken. izs wel behoort te weten wat V lieden te doen ftaet om V lieden nyet te misgrypen. Wy hebben gefcreuen aen zyn Excellehcie, ten eynde zyne Furftelicke Genade foude gelieuen te verleggen 't vendel van Capiteyn Joncheer Willem van den Dorp wt de Stadt van der Tholen, ende Lande van Zeelant, ende de voorfz. Stadt voorfien met eenich garnifoen die by die van Zeelant gegaigeert zyn , t zy van de geene die in dienfte zyn van de Generale Staten, ofte mettet vendel van den Gouverneur Haultain , d'welcke daer eertyts heeft gelegen, mits fterckende het vendel van Capiteyn Hans de Hane, liggende tot Vlisfmgen tot XXX ofte XL hooffden meer, welck verleggen wy nyet en verfoucken door eenich misverftant ofte wantrouwen, maer omme te precaveren den laft van de quotifatie, ter caufe van den welcken wy als nu zyn in debat voor zyn Excellencie , ende dat merckelick blyét de intentie van die van Hollant te zyn, de betalynge van 't zelue vendel van van den Dorp te brengen tot lafte van die van Zeelant, d'welck ghylieden Zyn Excellencie fult verthoonen by de requefte van van den Dorp ende Apoftille van den Staten van Hollant hier beneffens gaende by copie, waer vuyt V lieden zullen remonftreren 't groot prejudicie voor den Lande van Zeelant, principalick nu wy ftaen in 't debat op de voorfz. quotifatie, ende dat 't landt van der Tholen gans geruyneert is, foo dat alle middelen aldaer failleren zoo van de Staten als van de Gemeyne Zaecke, ende daerom ons nyet mogelick en is meerderen laft van crychsvolck te aenveerden,d'welck oock den voorfz. van den Dorp zeyt nyet te wezen de meenyn- ge  Jiö Bundel van ge van die van Hollant, hoewel ter contmin blycf by de voorfz. appoftille,.. 4de if hv Dorp ten zeluen fyne aldaer fol] citerende om elders verleet te mogen worden. m Nopende de kennsfe van de AdrnirahW alfoo Zyne Excellencie Acünirael i,^^ Treslong zyner Excellentie GecommSeerdT ende by ons gagaigeert, ende dat SS de' zaken van deAdmiraliteytby den Heere van Be! veren van outslaltyts herwaerts over z?n belee geweeft, behalvens dat den Heere SnWacfcene als Viceadmirael vuyt zyn authorftVvt onlancx voor zyne afflyvicheyt gebruvSeeft eenige vuyten Raede van VJae^deiTn, ende dat die vanDuynkercke, by authorifat'ie van den Hartoge van Alven, oock ttawaerts getrocken heoben eenige kennisfe dyen aengafl de, fult ernftelick infifteren aen zyn EkE cie O) Jonkheer Wiüera Bloys van Treslong was Lien tenant. Admiraal van Zeeland, en te aehk r-Z? en Superintendent van Duinkerke en her S erneür van Vlaanderen: Uit kragce eener Li^,fqm'Tr Prins van Orange had hy• aldaa LnS otWk dt'n «itgeruft, en een' RaadVr Adn^?ggg,eS over de gemaakte pryzen en andere zaaken tot de ui rufting behoorende, «oeft oordeelen, var, w-iVp„ » J de Prins hem de naamen der Leden had? lt!eev!n dit frak den Zeeuwen geweldig in de oogen°Pffl ve/l fcbeiden gevallen, die anders in Zeelaml \£,, yl *n . naar Duinkerke werden E^o^tn^h^ ditbedryfzoo weinig kunnen vergelen, da? het ié! der hoofdpunten heeft uitgemaakt van de befchuldig neen na den dood des Prinfen den ongelukkig a i 8 , dooxden Baflliu van Middelburg tegen hy zig, zoo wel als tegen de anderen bezwaaren mannelyk verantwoord heeft, zoo dat hv ho 2 ' van Holland onfchuldig is verklaard Z dl befcSZ" ging ea verdediging by Boa XX B. g 568%5j tt 9.  Onuitgegeeven Stukken. 117 tie ten eynde Zyne Vorftelicke Genade gelieve, alle de zaecken van den Admiraliteyt in Vlaenderen ofte daeromtrent vallende, nyet te laten diftraheren buyten Zeelant, op het fcryven van den Admirael, die daer inne mach foecken zyn particulier, tot grooten achterdeele van den Lande van Zeelant, ons overfcryvende derhalven particulierlick V lieder gebefoign eerde. Wy belaften V Heden mits defen anderwerff feer ernftelick, dat ghylieden Zyne Excellentie aengeeft ende verfouft (om te verhoeden alle queftien) dat by die van de Finantien geen verpandinge in 't generael ofce particulier van dc Domeynen van Zeelant gedaen en werde, alfoo wy dezelve van geender weerden en houden die gedaen zouden mogen zyn t'zedert den eerften May LXX Villen, dat d'adminiftratie daer aff herwaerts over is geweeft, ende dat om te beletten de diftraérje van ,defen Gouvernemente ende de Provincie, ende daerom fult benernftigen oni te beletten de pourfuitte van Gregorio del Plano tegen Francois Rezen , nopende die verpandinghe van het Bailliufchap van der Tholen, ende meer andere verpandingen die wy verftaen dat fommige pretenderen te doen, als namentlick aen Joncheer Aernout van den Dorp vuyt pretext van zeker Oftroy ende Contraft van die van Schouwen. Wy begeeren, dat ghylieden die van Dreysfchere, Sonnemaer ende Noortgouwen wilt asfifteeren by Zyne Excellentie, op 't ghene zylieden van V lieden fullen verfoucken, daer toe wy in hunnen faveur aen zyne Vorftelicke Genade hebben gefcreven. Alle de voorfz. faecken, mitsgaders de gee- ne  ia8 Bundel van ne die by Ons naeft voorgaende fcryvensü Héden belaft zyn, bevelen wy V lieder wysheyC ende fulcken Discretie als daer toe ftaet, begerende anderwerff, dat Ghy, op ons voorgaende fcryvens ende dit tegenwoordich, alle nerllicheyt doet om alle faecken wel te beleyden ende vuyt te richten, ende ons van dage te dage te verwettigen van alle occurrerende zaecken, alfoo de gelegentheyt van den tyde 'ende zaecken verheysfchen als nu feer nerftige ende goede correfpondentie te houden, tottet volvoeren van des GemeyneLants zaecken, tot fulcken eynde dat alle dingen mogen geftelt worden in goede verzekertheyt ende profperiteyt. Hier mede Erfame , Wyfe, Discrete , Hoochgelëerdë ende zeer Byfundere! God de Heere zy met V lieden. Vuyt Middelburch den injen May A-\ 1579. Ch. Roels. Regijler C. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland Folio 81. verfo. XVIIL  Önuitgegeeven Stukken. ü§ 1579. 4 May* Eerfame, Wyfe, Hoochgeleërde, Dis« crete ende feer Byiundere \ VLieden is over een goede poofe belaft de voorderinge van veele faecken by ons lefte fcryvens ,daer aen zeer veele is gelegen, ende en hebben tot noch toe nyeuwers op eenigö antwoorde gecregen, daer aff ons fonderlynge verwondert, begeeren daerom dat ghylieden alle nernfticheyt doet, om alle de zaecken particulierlick wel te beleyden ende vuyt te rechten, ende ons van dage te dage te verwettigen van de befoignen dyen aengaende, ende van de andere dagelicxe voorvallende zaecken. Wv begeeren, conform ons left voorgaende fcrvvens, dat ghy den Staten van Hollant ons* fe Bontgenooten verwetticht, dat wy gecon* fenteert hebben tottet teeckenen van de yerfochte obligatie voor de foldye van drye duyli Deeu I ten? XVIII. Scbryven der Staaten van Zeeland aan hunne Gedeputeerden in HoU land , houdende , onder anderen, dat zy zig verklaaren tegen het geeven van een fecreete Inftructie aan de Gedeputeerden tot den Vrede te Keulen , als mede bekomen berigt van het fluiten eener nieuwe Unit te Antwerpen &C*  13° Bundel van fent ruyteren,ten welcken fyne wy anderwerff gefcreuen hebben aen onsfe Gedeputeerde t'Antwerpen, om te voorderen het ontfet van Maeftricht, principalick om de indempnifatiebrieven te concipiëren , daer toe wy onze voorfz. Gedeputeerde t'Antwerpen als vooren geinftrueert hebben , ten eynde zy lieden, met gemeynen advyfe van de Gedeputeerde van Hollant aldaer , defelve arrefteren ende fluyten , ende by faulte van voortganck van 't ontfet van de voorfz. Stadt, dat zylieden protesteren van onfent wegen van alle goet devoir tegens de inconvenienten die dezelve Stadt ende de Generaliteyt foude mogen opcommen by gebreke van asfiftentie. Nopende d'Inftructie ende Commisfie op den Vredehandel tot Ceulen , hebben wy aen onfe Gedeputeerde t'Antwerpen gefcreuen , dat fylieden fullen perfifteren by hunlieder Inftruftie, ofte andersfins hun vuegen naer gelegentheyt ende met discretie neffens die van Hollant, principalick oock om te infifteren by de Generale Staten, dat wy nyet raetfaem en vinden Gedeputeerde op den fel ven Vredehandel te laeten befoigneren op eenige fecrete Inftructien ofte Commisfien, gelyck wy verftaen dat gepracficqueert wort. Onsfe Gedeputeerde tot Antwerpen hebben ons verwctticht, dat men tot Antwerpen gefloten heeft (O eene nyeuwe Vnie, discorde- rende CO Dat er te Antwerpen in dien tyd'een nieuwe Generaale Unie op het tapyt was, blyfct uit het ontwerp hter vooren N". V, en de Hukken N°. IV. VI en VII; maar t feeën hier gezegd wordt, dat men dezelve groten hadt, fchynt een verkeerde onderrigting of opvatting  Onuitgegeeven Stukken, ï3t rende in veele poinóten mette naerder Vnie tot Vtrecht gefloten, ende want 't zelve zeer prejudiciabel is, fult 't felve adverteren aen de Gedeputeerde in 't Collegie van de voorfz. Naerder Vnie tot Vtrecht, ende ons adverteren , hoe die van den voorfz. Collegie ende die van Hollant particulierlick 't verftaen; want alzoo het fchynt, dat de voorfz. befluytinge tot Antwerpen gedaen meeft daer toe ftrecr, omme de fuperioriteyt t'hunwaerts te trecken,om ■ ter causfe van dyen geen misverftant te cauferen, foude ons geraden duncken, dat die van de Naerder Vnie tot Vtrecht behooren dyen aengaende eenige te deputeren naer Antwer- vattine geweeft te zyn; ik vinde niet,dat die Unie ooit is tot ftand gekomen, althans blykt het uit een ander ftuk by Boa XIII B. bl. 68 [115] dat men den 11 July IS79 nog raadpleegen zoude over de moderatie der punUen vmdt differentiaal tusfehen het Concept by zyn Hoogheid den Staaten overgegeeven, en de Unie van Utrecht; ondertusmoet er thans eenige aanleiding geweeft zyn, waarom de Gedeputeerden te Antwerpen aan de Staaten van geland fchreeven ,dat de Unie gefloten was: en het fchynt my toe , dat de Prins van Orange, die door de Bondgenooten van Utrecht gedrongen werdt om hunne Unie aan te neemen, en die dit telkens verfchoven hadt om den Aaitshertng en de andere Provintien niet te verftooren, nu een befluit hadt weeten uit te werken in de Vergadering der Generaa'e Staaten, waar by men m t gemeen verklaarde, dat een Unie tol wederjiand des gemeenen Vyands nuttig en noodig was. en dat men nader zou raattleeeen over de punten en voorwaarden tot meerder vaftigheid van dezelve: welk befluit de Prins als den gronflag wilde aangemerkt hebben, waar op hy.den 4 Mey IS79, de Unie van Utrecht aannam. (Z. de aftc by Boa Xlliö. bl qi 1881) en waar op men verder by den Graat van Renneberg en anderen,'die aig op de onwille van den Aartshertog en der Generaale Staaten verfenoonden, fcoflr dg aandringen. I »  13* Bundel vart pert, met volcomen ïnftruftie ende laft, ten 'eynde de Vnie van Vtrecht by foodanige middelen nyet en werde illufoir gemaeft, ende de faecken gebracht in meerdere confufie, prefenterende daerom die van Antwerpen, Raedt van Staten ende andere dyent behoort, fulcken fatisfa&ie, 't zy by aéte van non prejudicie ende van nyet te trecken in confequentie, de handelinge die aldaer gevallen is, ende noch behoort gecontinueert te werden, als zy luyden (naer dat zy in die Vnie van Vtrecht getreden fullen fyn) met gemeynen advyfe, nopende de fuperioritcyt oft andere mescontentement, fullen connen gelyckelick accorderen ende befluyten, om als dan dyen aengaende in als te verfien tot contentement van eenen yegelicken als dat behoort. Wilt onsfe Gedeputeerde in 't Collegie van de Naerder Vnie tot Vtrecht adverteren, mitsgaders die van Hollant, dat de twee duyfent guldenen (nyettegenftaende de Vnie van Antwerpen) gereetzyn in de aengefchatte paert van Zeelant van de XXX", hen belaftende te nemen acte van den voorfz. Collegie van non prejudicie, ende van nyet te trecken in confequentie van eenige quotifatie, adverterende met eenen de voorfz. Gedeputeerde, dat wy eerftdaechs fullen overfeynden den ftaet van de middelen van de Naerder Vnie. Alle de voorfz. faecken, mitsgaders de geene die by ons naeftvoorgaende fcryvens V Lieden belaft zyn, bevelen wy V Lieder wysheyt ende fulcken discretie als daer toe ftaet, begëerende anderwerff dat Ghy op ons voorgaende fcryvens ende dit tegenwoordich, alle nernfticheyt doet, om alle faecken wel te be- ley-  Onuitgegeeven Stuiken. 135 leyden ende vuyt te rechten, ende ons van dage te dage te verwettigen van alle occurrerende faecken, alfoe de gelegentheyt van den tyde ende faecken verheysfchen als nu zeer nernftige en goede correfpondentie te houden, tottet volvoeren van des Gemeyne Lants faecken, tot fulcken eynde dat alle dingen mogen geftelt worden in goede verfekertheyt ende profperiteyt. Hier mede Eerfame, Wyfe &c. Vuyt Middelburch den Iiljen dach May 1579- Ch' Roels- Regifter C ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland Folio 82. verfo. I3 XXI.  Ï34 Bundel van X I X. Brief van Mr. Jacob Valcke, Gedeputeerde te Utrecht, aan de Staaten van Zeeland, verjlag doende van den toe/land der zaaken in Friesland, Overysfel en Groningen betrekkelyk tot de Unie: concept van de . Quotifatie der Provintien in plaats van de Generaale Middelen &A 1579. 24 Mey. Edele, Erntfefte, Wyfe zeer Voorfienige Heeren! Ick hebbe Uwe Ed. by de myne van denrxen deler geadverteert, dat op het eerfte poincl; Uwer E.fchryvens van den xxiren defer, inhoudende Uwer E. advys vp de Vredehandel tot Cuelen, gefchreven was aen meefter Adriaen van der Mylen ende de Heer van Caldenbroucq wefende tot Cuelen mede gecommitteert vp de Vredehandel voerfcreue, ende Uwer E. daer van copie ouergefonden: dezelve Heeren van der Mylen ende van Caldenbroucq 't voerfcrevefchryven aldaer ontfangën hebbende, hebben alhier geantwoort by hun misfiue van den wen defer vuyt Cuelen gefchreven, in fommier, dat zy luyden egheen breeder Laft en hadden ofte eenege naerder Inftructie, dan daer Uwer E. Gedeputeerden zelver altyts mede over  Onuitgegetvtn Stukken. $3$ over gedaen hebben, ende dat zy luyden dezelve Laft ende Inftru&ie neerftelick overfien ende onderfocht hebbende, daer inne nyet en hebben bevonden , dat defe Naerder Vme egheensfins es contrarierende , waer van ick dan nyet en twyffele off Uwe £. en fullen federt dyen aengaénde by myn Heere Vosberghen ende andere heurder E. Gedeputeerde ten vollen geinformeert zyn ende contentement ontfangën hebben. Ten tyde van 't voorfcreve fchryven vuyt Colen en had men als noch nyet begonft te traóteren. Reynier Cant hebbende geweeft gecommitteert tot Deventher op den Lantdach van Overysfel van den nnen defer, omme de zaecken defer Vnie aldaer te voirdéren , is van daene wedergekeert,ende 't fommier van zyn rapport es, dat overmits het laet aencomen van den Stadtholder aldaer (d'welck om groote ende zwaerwichtige zaecken in d'Ommelanden eenige daegen wiert opgehouden) de meeftendeel van de Ridderfchap aldaer waeren vertogen., all eer hy zyne propofitie confte doen , het welck nyet geraden en was in abfentie van zyn Genade te doen , zulcx dat die zaecke es geremitteert tot den aenftaenden Lantdach van den xxven defer , heeft nyettemin zyn propofitie gedaen ende zyn Genade fchriftelyck overgeleuert, waer van copie hier by gevoucht es,ende heeft zyne Genade belooft de zaecke zulcx te voirdéren, dat vp den xxven defer voerfchreve , daer van Refolütie genomen zal worden: volgens 't rapport van den voorfcreue Cant, zoe heeft zyne Genade de zaecke van de Vnie zeer ter harten , als waer van de verI 4 fekert-  l%6 Bundel van fekertheyt ende 't weluaeren van den Lande es dependerende , heeft de voerfcreve Cant doch evenwel de zaecke van de Vnie by vee~ len van de Ritterfchappen ende principale van de Steden t'alder occafie wel zulcx ingebeelt ende voergedraegen , datter wel goede hope es, dat vp den voerfcreve Landtdach wel een goede Refolütie ( met Goidts gratie ) genomen zal .vorden. Doch zoe eft mede zulcx, dat de Vnie tot Antwerpen by den Raet van State geconcipieert, den quaetwilligen groote oirfaecke, ende den voet heeft om defe Naerder Vnie te calumnieren ende te pogen te verhinderen, nyet duer affeélie die zy luyden tot d'andere hebben, mer alleenlyck om de zaecken van den Landen in confulie te houden, ende den Vyandt den wech open te laeten tot zyn voernemen , evenwel mach men verhopen, dat Godt gratie zal geven dat men een yder, ten naeften moegelyck zynde, contentement zal geven ; Ten welcken propoifte ick alhier hebbe yoergehouden 't gundt my meefter Cornelis Backer vuyt Uwer E. fchryven aen heeft gefchreven, als te weeten, foe Uwe E. wel verftaen d'Vnie t'Antwerpen (zoe hy fchryft) gefloten zynde ( hoe wel wy nyet dan van een concept verftaen hebben) te wefen grootelyck prejudiciabel defe Naerder Vnie, ende fonderlyck vpgerecht om te mainteneren d'authoriteyt ende preëminentien aldaer, dat nyet ongeraeden en ware t'Antwerpen eenige Gedeputeerden te fchicken ten effecte om defe Vnie ftaende te houden, ende voirts gedaen te werden zulcx als ( behouden altyt 't gemeenebefte)tot eens yders contentement zal dienen., ende es 't felue alhier mede goet gevonden , doch  Onuitgegeeven Stuiken. 137 doch zoe en heeft men daer vp, om menichfuldige andere occupatien, voer als noch nyet connen refolveren. . Omme defe zaecke alle goede bevoirdennge te doen gewinnen, ende om alle misverftanden die ter caufe van de diverfiteit der voerfcreue Traftaten van Vnien zouden mogen voercomen, te verhinderen, ende om andere zaecken van defer Vnie dependerende, es men hier gerefolveert te feynden Gedeputeerden vp den Lantdach van Overysfel boven vermeit, ende mede vp dyen van Gelderlant ende V neslant, d'welck beyde fullen wefen den xxen defer, waer van Uwe E. breeder als dan zullen verftaen, alzoe d'Inftruaien noch nyet gedresfeert en zyn, • _ „ r, Ick en twyffele nyet, off Uwer E. en fullen verftaen hebben , zoe duer 't mondeling aengeven als deur 't fchryuen van meefter Cornelis Backer, de zwarichedèn die myn Heeren de Staten van Hollant moveren vp 't poinèt van de contributien, als namentlyck, dat zy luyden met één contributie aen de Generaliteyt zouden hebben te volftaen, ende dat 't gunt zv luyden zouden contribueren tot andere Provinciën in cracht defer Vnie, 't zelve zoude ftrecken in betalinge tegens de Generaliteyt, foe hebben defelve herwaerts affgeveerdicht meefter Johan van Oldenbarnevelt, Penfionaris der Stede Rotterdam, d'welck den xien defer fyn propofitie by monde gedaen hebbende, heeft (hy defelue fchriftelyck vervatet ende in Collegio overgelevert , zoe dye in copie hier beneven gaet, waer vp naer verfcheyden communicatien , hem es gedaen d antwoirde mede in copie hyer by gevoucht; ende alzoe - r £ 5 daer  r 38 Bundel van daer aen wel het meeitc gelegen es, dat in 't beleyt van zoe hoochwichcige zaecke, als es 't beleyt van den Oirloge, daer toe een vafte ende fekeren voet genomen werde, ende dat achtervolgende den ftaet van de oirloches Jasten, omme alle voirder confufie (d'welck myne van alles met haer brengt) te vermyden. Ende gemerót. men claerlyck bevindt, dat'de Generale Middelen, zoe dye alhier geraempt ende bewillicht zyn (1), als ware het zulcx dat (1) De evenredigheid in het opbrengen der Men tot ftuur der zaaken van het Bondgenootfchap, was een der groote oogmerken van de Stichters onzer Unie , maar 't geen ook de meefte zwaarigheden heeft ontmoet • zeer lang is men in 't onzeker geweeft, welke de befte grond deezer evenredigheid kon zyn, totdat men eindelyk, op aandrang der Staaten van Holland, en op het voorbeeld der Unie tusfcTien Holland en Zeeland , gekomen is tot Generaale Impoften , eenpaariglyk door alle de Provintien, ten behoeve van de Unie, te heffen Het is egter zeer bedenkelyk , of deeze grónd wei uitgedagt zy: een yder behoort doch belaft te zyn naar gelang van zyn vermogen ; nu is het zeker, dat een Geweft dat ryk is, grooten handel dryft, en menigvuldige foorten van koftwinning heeft, zwaarder Imposten kan draagen, dan een Geweft *t welk die voordeeJen niet bezit: ondertusfehen zouden, volgens deezen regel der Unie, de laden in a'le de Provintien even zwaar moeten zyn. De ondervinding heeft doen zien dat de Bondgenooten ook al ras deeze onge'ykheid hebben opgemerkt, en dat men nooit de Generaale Middelen in alle de Provintien heeft kunnen invoeren , ook blykt het uit het ftuk alhier uitgegeeven , dat derzelver beloop niet genoeg was tot goedmaking der koften van den Oorlog; zoo dat men, van 't begin af, den toevlugt heeft moeten neemen tot Contributien, die men by onderlinge fchikking oordeelde het naaft overeen te komen met het vermogen der Provmti n, en die flegts voor eenige maanden werden aangenomen , en telkens op denzelven voet of met eenige verandering, op nieuw ingewilligd. Dit was een zeer. voorzigtige handeling der  Omitgegmen Stukkin. 135» dat defelve over all behoirlick in treyn waeren, 't welck voer als noch nyet ten befte en can gefchieden, vermits den overlaft van de Ruyteren ende andersfins, nyet en connen verftrecken tot de laften van den Oirloghe waer van ftaet gemaeft is vp K vendelen knechten ende xvc peerden voer defe Naerder Gevnieerde Prouincien met hun nagebuer landen, als Ouerysfel, Vrieslant, Drenten Lingen, daer 'inne begrepen alle garnifoenen van alle de Naerder Gevnieerde Landen tot omtrent vvftich vendelen, ende noch vyftich vendelen die men zoude houden in campaigne tot asfiftentie van de Generaliteyt, foe heeft het noodich gedocht zeker voet van quotifatie te beraemen over de Gevnieerde en andere aenpalende Provinciën, ende defelue aen allen Provinciën vp den Lantdaegen voerfcreue ende anders voer te houden ende ouer te feynden, om daer op te hebben hun luyden advys ende Refolütie, zoe defelue mede hier beneffens overgefonden worden, zal het Uwe E. believen defelue te vifi- der Bondgenooten; want de gecïuurige eb en vloed, a?n welke het vermogen van een Staat onderworpen is, kan niet toelaaten, dat zulke quoten op eene al.toosblyvende hoogte geregeld worden, en het is a'léén de algemeene bloei der Bepublyk , waar in a:ie de Provintien min of meer mededeelden , welke aan de Quoten die beftendigheid gegeeven heeft, waar door fommigen dezelve naauwlyks van de Grondwetten der Unie weete» te onderfcheiden. Hoe het ook zy, het is zeker, dat het ft uk der evenredigheid in het opbrengen der laften van het B ;ndgsnootfchap een zwakke paats in de Unie is, die van dien tyd af tot in onze dagen een onderwerp van menigvuldige gefchillen heeft opgeleverd , welke fomtyds de grondilagen van 't Gemeenebeft hebben doen beeven.  *4» Bundel van «™t nl r° ïU\goet beheuen me«en eerften mogelyck fynde herwaerts over te fchicken UweE. zullen mogelyck vrempt vinden dat die van Hollant ende Zeelant zoe hoogè be xaempt zyn , dan innefiende de geleghenthPur' van andere Landen, en zal >t felvlToe onS Jyck nyet bevonden worden; Uwe E.discretie ende goede wysbeyt zal alles wel behoirlyck overweghen, dus voirder discours in defen noodeloos es; alleenlyck es 't poinét daer inne get gen, dat mdien men gerefolueert ofte emmers genootfaeckt es d'Oirloge te continueren ende s Viants gewelt te wederftaen, zoe en can 't felue Cbeneffens Goidts hulp// „iet zonder groote befwaniisfe gefchieden ende moet de zaecke met alder ernft ende vuyterlvck vermogen aengevangen werden , vp dat den Vyandt ( die zeer geweldiches) ons nyet af en neme ende voor fich nyeten gebruycke't gunt y tegens hem behoeren t'employeren. Dielan Hollant hadden geerne gefien dat men de voerfcreue quotifatie over die van Hollant ende Zeeant hadde beraempt in gedeelten, als van Hollant apart, ende insgelycx van Zeelant apart, mer ick en hebbe daer toe nyet willen comen, om den Lande van Zeelant egeen naedeel te veroirfaecken in die queftie\an dfe quotifatie voorfcreue tegens dyen van Hollant, ende Want men 't poincl van dien jegens andere Provinciën tot noch toe altyt con uncl ve gepleecht heeft. Hier beneffens gaet met" beflote misfiue het concept van advys vp de propofitie van zyne Hoocheyt, in myne naeft voorgaende vermeit, 't welck V E. zal belie ve te vifiteren ende haer goet believen daer van te doen, t zelue hier mede overfchryven- de,  Onuitgegeeven Stukken. 141 de , want zyne Hoocheyt weder tegens den vien juny daer opbefchreven heeft, dye van Vtrecht zyn aireede gerefolueert 't felve concept gansfelyck te volgen. Myn Heer den Grave van Hohenloo es den ixen defer (grootelyck ende over langhe verwacht zynde ) alhier aengecomraen omme den Ruyteren (dye den luyden genouchfaem tot defperatie gebracht hebben) te doen monrteren ende vptrecken; dan de zwarichedèn van allen zyden verachteren grootelyck de voerfcreue optocht, zoe dat dezelve in meerder getaele dan oyt te vorens alhier noch zyn liggende. De zwarichedèn zyn, dat die Ruyteren willen hebben verfekertheyt en zegeltochte van die van Vtrecht, die men met groote zwaricheyt daer thoe heeft gebrocht; item willen geit ontfangën in Duytfchen cours, hebben nyet willen voirttrecken zonder convoy van voetvolck, 't welck zyne Genade claecht tot Antwerpen hem thoe gefeyt te zyn, te zullen gereet vin* den in Gelderlant, 't welck zulcx nyet bevonden en wordt; item't meerendeel en wil fich nyet verbinden om langer te dienen dan defe loopende maent vuyt, maeckende van Martio aff drye maendendaer zy vp aengenomen zouden zyn, alle welcke tyt zy hebben den huysman bedorffen ende geen Vyanden gefien. Eenige van de Ruyteren, als namentlyck die van zynder Genade, van den Graue van Hardeck , RomfT ende Coesbach , fchynen dat zy hem laeten gefeggen, om noch xnn daogen daer omtrent naer te dienen; item willen nyet thoelaten dat eenige penninghen die z> luyden hier ontfanghen, eenichfins ftrecken zouden tot den teghenwoirdighen dienft mer tot den voir-  14* Bundel van voirleden , en dergelycke meer zwarichedèn dye nyet mogelyck en waeren te fchryven zulcx dat men hier es in groote perplexiteyt! ende mfonderheyt zyn Genade de Graue van Hohenlo fich hoochlyck beclaegende, dat hv hem alleene vindt, ende anders van correfnon dentien qualyck gefecondeert. Emmers zyn de voerfcreue Ruyteren gemonftert geworden en hebben vuyt handen van de Commisfari/ fen van zyne Alteze ontfangën de penninghen hem luyden thoe gedeftineert, ende oick de penningen by die van Hollant voer die van Gelderlant verftreél, waer van hier naer gefeyt zal worden, ende de penningen van Vtrecht ten minften op dat zy moghen vptrecken,'t zv datter dan hope zy van voirder dienft oft nyet De voerfcreue Ruyteren hebben 't hier ende in de Veluwe zulcx gemaect, dat Godt erbermen moet, ende alle goede concepten verhindert; doch zoe fchynt het nu, dat zy zullen ver trecken, mer wat dienft men daer van mach verwachten, ftaet in groote twyffele. Nu voirts beroerende de zaecken van d'Ornmelanden met dyen van Groeninghen ftaen de felue noch gelycken disfiderenden als oyt te voren: fyne Genade den Statholder van Vries lant heeft gepoocht fich van dezelue Stadt te verlekeren by verfouck van Oftagiers ende an dersfins, en men heeft daer thoe nyet connen geraecken, hebbende nyet te min de Generale Middelen in d'Ommelanden ingevoert ende in treyn doen ftellen, nyet tegenftaende de pro teftatien van die van Groeninghen vp hun pri vilegien daer jegens gedaen; ende hebben de Staten van de Ommelanden aen zyn Genad» verföcht ende defelue geadvyfeert van de Mid- delen  Onuitgegeeven Stukken. 14$ delen der verfekertheyt tegens die van Groeninghen (zoo het noot zy ) ende anders vp 't beleyt van hun zaecken, waer vp zyn Genade mede vcrclaringhe van zyn advys gedaen hebbende, ende 't felue by Eisfo Jarges met credentien alhier overgefonden, es zyne Genade daer vp gedaen antwoirden zulcx als Uwe E. vuyt de byleggende copien mede zullen moghen verftaen. Beroerende voirts alle andere particulariteyten in defen Collegio voercommende ende gebefoigneert werdende, zullen Uwe E. vuyt de Notulen die ick hope eerftdaechs over te brenghen moghen verftaen, ende daer beneffens 't gunt op den Lantdaegen van Gelre, Vrieslant ende Overysfel van weghen defer Vnie vuytgericht zal zyn, alzoe de Gecommitteerden derwerts vertrocken zyn. Zyne Genade Johan van Nasfau es eerghisteren tot Aernhem (van Ceulen commende ) gearriveert, hebbende vp den wech in grooten peryckelen geweeft van gevanghen te werden; want zyn Genade es over wech wel van hondert fchuttenomcingelt geworden, en heeft hem in een Lanthuys moeten falveren ende alzoe in boeren cleederen ontcomen tot binnen Aernhem, Gode zy loff. Beroerende de zaecken van den Thol vrydom van dien van Vtrecht, ende de helft van den pennoen etc. heb ick derhalven de Burgemeefteren alhier aengefproken, die my hebben geantwoirt in volle Collegio, dat zy luyden beroerende de voerfchreve penfioen hadden gefproken met die van den Rekenkamer in Hollant dwelcke hem luyden zoude geantwoirt hebben, dat zy die aengaende met een Gede- puteer-  *44 Èundel van puteerden van Zeelant zouden fpreeckeh ofte aireede gefproken hadden , zulcx dat die van Zeelant contentement zouden hebben waer vp ick nyet wyders en hebbe aengehou' den, te mm, vermits ick verftae deur 't fchryuen van myn confrère Backer, dat de voerfchreue penfioen meer belaft es dan die weerdich es; Uwe E. zullen my off andere hunne Gedeputeerde herwerts commende , daer op moghen belaften hun goet belieuen. Ick en betrouwe nyet anders, off Uwe E. en fullen ontfanghen hebben d'afte van acceptatie ende aggreatie defer Vnie van zyn Excellencie, doch om verfekertheyts wille zoe zeynde ick Uwer E. defelue authentycq over. Voirts myn Heeren heb ick ontfanghen Uwer E. fchryuen van den xje defer met de nnm guldens daer inne gementionneert, ende en itwyffele nyet off Uwe E. en fullen verftaen hebben, duer 't fchryven van de Gedeputeerden in den Haege, de zwaricheyt daer op bymy gemaect., overmits d'abfentie van d'Heer Graue Joban van Nasfau: federt heb ick verftaen duer Oldenbarnevelt, dat die van Hollant in den heuren de geheel fomme van xxvm guldens zouden opbrenghen, zoe 't felfde oick gefchiet es, dyes ick (om des noots wille) daer van de twee duyfent guldens heb verftrekt in bethaelinge van Uwer E. contingent van de anticipatie , zoe ick den Gedeputeerden in den Haege breeder gefchreuen heb ende verfocht 't felve Uwer E. te verwittighen; de ander twee duyfent guldens zyn noch onder myn beruftende ter difpofitie van Uwer E. ende alzoe ick nu vaft lange hier geweeft ben, ende de penningen mede genomen ten eynde zyn, zoe wil het Uwe  Onuitgegeeyen Stukken. 145 Uwe E. believen my daer op eenige betalinghe te ordonneren. Oick zoe fal het Uwe E. believen myne voergaende neffens defe te beantwoirden, zoe daer vpzeer geinfteert wordt, endehoochnoodich is geantwoirdt te worden in den poincten antwoirt vereyfchende, ende fonderling, dat Uwe E. believe te vocrfiea vp myn aftocht van hier by furrogatie van anderen, vp dat in alles gelyckheyt mach gehouden worden in zaecken van zoe grooter zwaricheyt als zyn defe, daer men by maniere van fpreecken met den Elementen moet vechten, want den aenval aen defen Collegie van allen canten es zwaerlastich ende genouch ondraechlyck , een yder roept hier om geit, een yder claecht hier van foullen en verdriet, en ter contrarie zyn de Middelen zoe geheel cleyn, de correfpondentien van de Provinciën zoe maeger, ende de pra&icquen van den quaden Patriotten zoe listich, (fonder te fpreken van de machinatien die boven in Brabant tegens defe Vnie gefabriceert worden) dat wel eenige merckelycke ineonvenienten te vreefen zouden zyn, het en zy het Godt believe duer zyn Godtlycke Gratie alle quaet te verhoeden, den welcken ick bidde zulcx te willen doen, ende V. Edele, Erntfefte, Wyfe, zeer Voerfienfnghe Heeren te gefpaeren in voerfpoedighe Regieringhe. Gefchreuen t'Vtrecht defen xxunen May 1579. Uwer E. gedyenftwillige - (geteekend) Jacob Valcke II. Deel. K POST  I4# Bundel van POST DATA. Alzoe Uwe E. vuyt de gevouchde voet ende repartitie van der oirloge zullen bemercken, dat den innecomen van de Convoyen zoude gedeftineert worden tot 't furnisfement van de amunitien van Oirloge etc. volgende 't inra articule derfelfder, foe ben ick alhier verfóeht Uwer E. te willen vermanen, vp de expiratie van den tyde den welcken geduyrende de corjvoyen gaen ten prouffyte van de Generaliteyt, in Brabant nyet te willen handelen metten Staten t'Antwerpen zynde, emmers zonder te nemen fonderlyck aenfchouw op de necesfiteyt van defe Naerder Gevnieerde Provinciën, dewelcke in 't generael en met «enderhant verftaen , vuyt crachte der Generale Vnie, den anderen Prouincien nyet wefende van defe naerder Vnie te asfifteren als daer gefeyt worc Den Abt van Ste Pauwels en heb ick nocb nyet gefproken mer zal hem ther eerfter gelegentheyt aenfpreken volgende Uwer E. begeeren. Ick verdrage my van yet nieuws te fchryuen, zoe ick nyet en twyffele oif meester Jan van de Warcke en zal V E. van alle gelegentheyt gefchreven hebben, zoe hier doet Hermale , alleenlyck dat in defen quartiere es zeecker tydinghe , dat 't garnifoen van Gelre onlancx den Vyant hebben ontweldicht Lx tonnen buscruyts ende xx^ Specs ende hammen, ende doen onfè Geïderfche Ruyteren van Pieck den Vyant daegelyck groote saoyenisfe an. Hier  Onuitgegeven Stukken: itf Hier beneffens gaet mede befloten tnisfive •mettet concept op de propofitie van zyne Hoocheyt boven geroert, d'welck Uwer E. believen willen te doen beftellen. Opfchrift. Edele, Wyfe zeer Voer-i finighe Heeren. Myn Heeren di» Staren tan Zeelant ofte haere Ge-, aomtnicteerde Raden, Naar den oorfpronkelyken Irkf ter Sta&* ten Griffie yan Zeeland. X X.  143 Bundel van XX. Brief van Mr. Jacob Valcke, Ge. deputeerde yan Zeeland te Utrecht, aan Mr. Cornelis de fiackcre, Ge. deputeerde van dezelve Proyintie in 's Hage, houdende verflag yan de handeiinge met het Engels en Schots Krygsvolk — zyne gedag, ten over de Quotifatie tusfehen Hol. land en Zeeland — wittige Contri^ butie in de Geünieerde Provintien — pogingen tot ontzet van Maaftrickt, 1579- 27 Juny» Eerfame , Hoochgeleerde , Wyfe , zeer Voerfienige Heere, beminde Confrère! Soe Uwe E. vuyt den rapporte van myn Heere Buys verftaen mach hebben van'C gundt met den Ingelfehen ende Schotten bv hem gehandelt es geweeft, ende wel vermoede , dat U E. myn Heeren van den Rade in Zeelant daer van geadverteert zal hebben,zoe aebte ick ander verhael noodeloos te zyn- federt en heeft men van den zeiven noch 'van hunnen Gefanthen (die gefeyt was datherwerts zouden comen) nyet vernomen, dan dat zv als noch zyn ter zeiver plaetfen ende in derzelver geftaltemsfe als Buvs die gelaeten heeft ende dat hier fchryvens es gecommen van* Monficur de La Garde aen myn Heere Grave Jo-  Omiitgegeeven Stukken. 149 Johan van Nasfau, dat zyn volck zulcx es geakereert, dat' hy daer by nyet en derf fich laten vinden, in der vougen , dat zoe hem gheen trooftelyck antwoorde en quame binnen den dage van eergifteren, hy van meeninge zy, fich heymelick te ontrecken en 't volck geheelick te verlaten : Syn G. de Grave van Hohenloo heeft op eergifteren aen hem luyden gefchift 9 om met hem luyden te handelen op den voet als by Zyn G. en den Aduocaet Buys begonft ware, ende doch dat zy by provifie zouden optrecken naer Middcler ende Moinck, alwaer men hem luyden foude viciuaille beftellen, ter tyt toe het geit gereet waere, fonder 't felve hun aen te reeckencn, zoe men van' defen Collegie aen hem luyden ende aen den Heere van Poelgeeft als Generael derVivres mede gefcreven heeft, watter voorts van zyn zal en weet men noch nyet. Voer zoe veel den Ruyteren belangt, d'Heef Grave van Hohenloo hebbende met hemlieden willen handelen , ende voor eerftbegheert te weten welcke van hem luyden wyders zouden willen dienen, ende welcke nyet, om alfoe de fchapen vuyt de boeken te fcheyden , ende dpnf willigen te laeten aff loopeii zonder geit, ende.de willige te betalen van den gelde vuyt Brabant aencomen voor'een halrf maent, fob "hebben- zy doch gelyckclyck daer van cgheen verclaringe willen doen, voer dat zy'betaelt zouden ,zyn van de halve maent.'.die rncn hem luyden nu fchuldich es, 't welck gefchiet zyn""de, zouden als dan verclaren en doen naer hun welgevallen, hier van met Zyn G. ende myn Heer den Stadtholder van Gelrelant gecommuniceert zynde \ ende- zoe men verilacc door ü s Doe  i5o Bundel van Doótoor Andres Charftiaan (i) hebbende te dier oirfaecke by Zyn G. naer zyn Excie affgeveerdicht geweeft ende op eergifteren weder, gecommen zynde, dat Zyne Ex^i» ten hoochften begeert, dat men alle de voorlz Ruyteren aenhoude om redenen die Uwe E. by fich fclven wel can bedencken, foe es voor goet geacht, dat men den voorfchreue Ruyteren fal aenfeggea, dat 't geit voor de halve maent zy aengecomen , ende dat men van menige zy hun allen te betaelen mits dat zy hun zullen laeten vernoegen naer den Overquartiere van Gelrelant, daer zy fullen gelacht worden in een verfekerde plaetfe ende nyet en fullen gebruycr. worden tegens den Vyant dan alleenlick in den Vyant affbreuck van vivres te doen, voer dat zy meerder in getaele zullen zyn, waer van men in wervinge zy, ende geasfisteert met nootelick Voetvolck ende Pionniers om den Vyant te mogen aengrypen, het en waere eenich merckelyck voordeel over den Vyant erfchene, ende 'als dan oick met advyfe van hun Overften ende Ritmeefteren; want dezelve Ruyteren fchynen eenen grouwel te hebben, dat men fe ftracx tegens den Vyant voer Maeftricht zoude voeren, indien zy aen 't marcheren quaemen. Aanmerckende dan den noot van den Lande, ende dat men van defen Ruyteren wefende oick evenwel te weypich in getale, als wefende wel d'een helft affgereden , weynich dienft kan hebben, zoe heeft (i) Aniries Chrijliaan of Kerjlen , Secretaris van Graaf Jan van Nasfau, die al in 't voorige jaar in de Nederlandfche aaakeu gebruikt was. Z. ltte D. van den Bundel tl. 53.  Onuitgegeeven Stukken. iyi neeft men goet gevonden den Overften Ysfelfteyn laft te geven van iik peerden te lichten, den Grave van Rennenburch vic, ende Pieck zyn Cornette te vervullen tot li* Ruyteren, dewelcke men verhoopt wei haeft by den anderen te hebben. Op gifteren heeft den Grave van Hohenloo ende oick die van Hardeeck verclaert, dat zy wel eenige Vanen die willich zyn, willen aenvoeren naer den Ouerquartiere, midts dat die leggen fouden inde Steden van Venloo, Gelre ende Wachtendonck, ter tyt toe d'andere gewillich gemaect. wierden, ende als dan gefamentlyck een Velt-leger te flaen in dien oirt, midts dat men den felvan binnen den Steden middeler tyt voerfienige dede van haver fonder heure coft, 't welck hier geconfenteert es,* wat zy voorts zullen doer^ en weet men oick noch nyet. Den Treforier Taffyn es op eergifteren hier aengecomen metlnftruaie van zyn Excie, ende zoe defelve zyn Laft in den Hage feght geopent te hebben aen den Staten aldaer, zal den inhouden van dien welkennelyck zyn aenUE.: men heeft de felve noch nyet connen beantwoorden alhier. Ick die gelefen hebbende prima facie can ick die Rekening ende oick die Quotifatien daer in vermeit ten regarde van dien van Hollant ende Zeelant nyet wel verftaen, namentlyck dat die van Hollant xxvmm guldens te cort zyn , waer op zyn Ex^ic denCommisfaris van die penningen Seraets toefegginge ende asfignatie gedaen heeft, ende zoude wel begeren van V.E. daerop wat onderricht te worden, ende ten anderen dat die van Hollant worden geftelt op i.viim gulden en Zeelant K' 4 °P  Bundel van op ximm Zoe oick in de andere Quotifatien groote ongelicheyt fchynt te wefen. Ter zyde Jlaat: Sedert heb ik van d'Heer van Poelgeeft verftaen, dat die van Hollant in Quote rekenen de xxvim g]. die zy in vivres ende munitiën, ten begeerte van Mynheer Graaf Jan, naar 't Velt gefcict hebben, waer op Zyn Exd nochtans rekening van debet maecl. ' Ende es hier zeer lieffom verftaen geweeft, dat myn Heeren de Staten van Hollant fich zo! vhtich thoonen tot het gemeen befte, in 't accepteren van de willige contributie die men hoopt over al de Gevnieerde Provinciën te praftiferen , ende dat die goetwillicheyt van dien van Hollant goet exempel zal dienen aen de anderen, zoe men hem oick es fchryvende, ende zyn mede van gelycken verwachtende van myn Heeren de Staten van Zeelant, achtervolgende hun goede affeclie ende yver tot 't Va derlant, mits dat ü E. believe haere Ed. over te fchryven, hoe het in den Hage gefchiet zy, waer van Lonck ons heeft vervvitticht, als na^lentlyck dat die Staten eerft, ende daer naer den RaetProvinciael der Gemeenten voregaen, waer inne men hier een zeer goet contentement heeft genomen, ende verhoopt fulcx mede t achtervolgen. Men es hier met groot verlangen verwachtende noch een van de Gedeputeerde vuyt Gelderlant die mede op Antwerpen zoudereyfen,omdantwoorde Uwe E.kennelyck over te dragen, 't welk wel t'onfen grooten mishagen verftreót dus lange, alzoe 't zel¬ ve  Onuitgegeeven 'Stukken. tj$ ve nyet en es zonder groot'nadeel van den Landen terwyle daer inne nyet en can gevoirdert worden. Alzoe myn Heere den Grave van Rennenburcb, Stadtholder van Vrieslant onfen Gedeputeerden aldaer geweeft hebbende (ende het ■accord met die van Groeningen gemaect. zynde ) heeft verclaert het ontfet van Maeftricht te willen helpen voirdéren met zyn perfoon .ende met thien Vendelen goede Soldaten, zoe •heeft men zyn G. aengefcreven ende verfocht, de voorfcreve Vendelen te willen doen marr cheren naer den Lande van Overysfel (het welck nyet al te zeer verfeeckert en es) ende .daer te wachten op wyder bevel. Syn G. de Statholder van Gelrelant heeft op ghifteren fchryvens ontfangën van Aken, •dat corteling - aldaer- gepasfeert- zyn - eenige Vriefche Gefanthen, commènde vuyt den Spaenfchen Leger yoer Maeftricht, met góede defcriptie van hunne perfoonen ende namentlyck eenen zeer van de artyck gequelt, die men prefumeert te zyn N. Decuma wefende een bo^s menfche voor 't Vaderlandt, ende in wiens arm gefchreven wordt dat d'Heer ( 2 ) van Hierges den xvinen defer foude geftorven zyn van den fchote die hy vuyter Stadt van Maeftricht 'sdaechs te vooren hadde ontfangën, ende waer deure den aengeheven ftorm cesfeerden, waer van ick my late duncken Uwe E. fal verftaen heb. C_ 2 ) Hy was de oudfte zoon des Graave van Barlaymont , die Stadhouder van Gelderland was geweeft;den 17 Juny werdt hy gewondt in 't beleg van Maaftncht, en overleedc den volgenden dag, zynde Generaal van de Artillcry, en bekend voor een dapper krj'gsir.an. K s  ISi Bundel van hebben, ende houdt 't zelve voor warachticfi, ende oick dat die Vyant noch federt geftormt heeft, mer es met Goodts hulpe weder affgeflagen, zoe zyn G. vercontfchapt es. Van gelycken heeft zyn G. op ghifteren fchryvens ge* cregen van d'Heer Goer van Calderbrouck we.' fende tot Coelen op den Pays handel, als daï Billy met eenige Hopluyden, ende onder anderen Snaeter, inOiftland wervinge van Crychsvolck maeft, met der meeninge van een aenflach te maecken op Vrieslant te water, by de ftroomen van Wefer ende d'Ëlve 't welck men hoopt dat nu gebroken zal zyn, mits den accorde van Groeningen, van al 't welck Monlieur Cant den Statholder van Vrieslant seadverteert heeft. ö Ter zyde Jlaat: dus verre gefchreven den aa Juny. In 't fchryuen van defen heb ick ontfangën de Uwe van den xxnen defer,by de welcke ick myn houde wel onderricht ende voldaen op myne voergaende van den xvnen defer, dyenende daer op voer antwoerde ende advertisfement, alleenlyck beroerende de nm gulden onder my beruftende, dat de felve zyn gemindert in defer voegen , te weten , dat ick ghemercT: den grooten noot van gelde daer men hier die wils in es, ende in dangier van door een cleyn fomme van penningen in groot verloop te vervallen , ende ick deshalven gepresfeert ben geweeft om 't fupplerent verlies van den gelde by my hier, zoe in d'eerfte als in d'ander Anticipatie overgetelt, beloopende tzamen nic Lxxxvn gulden een ftuyver een oort, vol. gende  Onüitgegeeven Stukken. 15$ gende de declaratie daer van zynde, waer van ick hebbe genomen behoirlicke acquiten; doch met dier conditiën dat zoe verre myn Heeren ende Meefters my 't zelve nyet thoe en ftaen, de voorfcreve penningen my zullen gerembourfeert worden ofte emmers pasieren in betalinge op zoedanigen contingent als Haere Ed. fal hebben te verftrecken: want ick gelljnuleert heb die penningen vuyt myn burlfe te verfchieten om nyet te laeten blycken dat eenige penningen onder my zyn, doch willende myn Heeren de Staten wel geadverteert te hebben, dat [zoe die van Hollant als d'andere Prouincien hebbende alhier penningen verftreft tot betalinge van de Ruyteren, de felve hebben moeten prefteren in Brabantfche valuatie, boven dien neem ick myn behoufte van 't zelve geit, waer van ick by reeckeninge zal refponderen in der vougen, datter nu van de voorfcreve nm gulden niet veel zuver gelts en refteren ," waer van ick nodich acht dat myn Heeren de Staten verwitticht werden. Dat V E. fchryft, dat d'antwoorde alhier geconcipieert op de Propofitie van zyne Hoocheyt es goet gevonden, met dien verftacnde, dat van de Quote van Hollant ende Zeelant zouden by hun voren aff betaelt worden de xxv Vendelen Knechten ende i« peerden in Brabant zynde ende hun Garnifoenen, wert hier verftaen aengaende de xxv Vendelen ende & peerden, dat dewyle de voet van contributie principalyck es opgeftelt tot befcherminge van defe Naerder Gevnieerde Prouincien , myn Heeren de Staten van Hoilant ende Zeelant wel zoude doen , procurerende dat  ï$6> Bundel van dat die Voorfcreuen Vendelen vuyt de Garnj. zoenen genoemen ende herwerts in de oirteri te Velde gebruyói; mochten werden, ende andere knechten die by die Staten Generael geeedet zyn in hun plaetfe geleyt mochten werden , ofte dat de voorfcreven xxv Vendelen defen Provinciën vermochte dienft doen, naer dien zy luyden in de Coiotifatien t'hunnen laste zouden ftaen, men is wel beducht dat 't zei ve bezwaerlyck zal connen gefchieden , ènda dat Zyn Excie daer thoe zeer qualick zal connen verftaen, doch es een yder 't hemde naerder dan den rock, ende es defen Lande ongejyck meer gelegen aen de befcherminge van de Frontieren van Gelderlant en de Rivieren dan aen de andere Steden, daer de felve nu leggen, waer op myn Heeren de Staten fich daer naerder zullen mogen beden eken. Vp ghifteren den xxvien defer es alhier den Collegie erfchenen eenen Joncheer Lier, Edelman van Zyn Excie, dewelcke by Zyn Excie aen myn Heere Graeff Johan es affgeveerdicht,met laft om Zyn G. te verthoonen , als dat den xixen defer eenen vuyt Maeftricht gefonden den xxien t'Antwerpen es gearriveert, de welcke verclaert heeft de gelegentheyt van de Stadt Maeftricht in foberen ftaet te zyn , dat den Vyant van de poorte die hy inne genomen heeft, ende daer op hy eenige ftucken gefchuts heeft ftaende , de Stadt grootelycks befebadicht, zoe dat die van binnen hun werek daer tegens aengeheven nyet en connen voltrecken; dat zy gebreck hebben van voleke, zoeder nyet boven inic foldaten over en zvn, fonder den Borgeren en Landsluyden die goet deb-  Onuitgegteven Stukken. iS7 deb"oir doen, ende gebreck van buscruyt, verfouckende daer omme zeer ernftelyck ontfet te worden, binnen den tyt van drye weken. ofte een maent, waer nae zy genootfaeckt zouden zyn fpraeck te houden ende hun leven te verdedingen , begeerende noch connende nyet langer met woorden ende brieven onderholden. Syn Exf»? heeft haer troostelycke antwoirde toegefchiel by een fonderling ènde nyeu gevonden middel van brieven over te feynden; dat oick zyn Excie hem heeft belaft alhier te verclaren ende te begeeren, dat men de faecke van Maeftricht, waer van 't geheel welvaart off" bederft van den Lande dependeert, wil met ernft by de hant nemen, ende zulcx achten, als off vuyt Brabant, Vlaenderen ende andere Gevnieerde Prouincien nyet en ftuver te verwachten en ware, zoe der eeni- fe middelen zy die zyn Excie weet; deur welce oirfaecke ende vermits menichfuldige communicatien met Zyn G. Grave Johan gehouden (alle den tyt dat Zyne G. hier geweeft) op het ontfet van Maeftricht en de befcherminge van den Landen, men heeft beraempt d'oncosten daer toe noodich ende die middelen die men mach hebben om de felve te vervallen voor • den tyt van twee maenden , volgende het ingelachte billet. Ende gemercl den vuytterlycken noot van den Landen ende de geheele defolatie die voerhanden es , foe de voorfcreve Stadt nyet ontfet en werde, ende ter contrarie wat een fchoon victorie het zoude wefen voor den Landen , foe die met Godts hulpe ontfet wierde, waer mede den Vyant gematteert zoude zyn ende men tot een ge- wenfch-  lyS* Bundel fan wejfchte paeys zoude mogen geraeften: fors heeft men hier hoochnodig geacht voor defe reyfe in een zuyren appel te byten , ende de faecke ( met dehulpe van Godt Almachtich^ ernftelyck by der hant te nemen met betrouwen dat de Heer zyn fegen fal ftrecken tot een zoe goeden werck ende meninge, ende de voorfcreve middelen te amplecleren op alfulc ke Obhgatien van de Provinciën onderling als by die van Hollant geconcipieert zal worden , waer thoe een yder van defen Colleeie zyn vuyterlyck debvoir zal doen by den zyner» ende andersfins, daer men een yder zal will-nv employeren ten effeér. als voren dat 't zelue ten goeden effecte mach gebrocht worden ende daer mede voer Godt ende den Menfchen bethoonen, dat het emmers aen hun mogelvck debvoir nyet en feilt 'dat de faecken anders dar» wel zouden gaen , des Godt verhoede Van 't gundt voorfz is feynde ick U E. de notule, d welcke U L. dienen zal om myn Heeren dei Staten over te zenden, neffens 't gundt U e zal weten te vougen tot een zaecke als es de* fe, midts welck (zoe den tyt nyet en lydt voirder fchryvens) ick my van alles voirts gedra ge tot het rapport van Monfieur Cant, waer van U E. believen zal myn Hèeren de Staten van Zeelant te adverteren metten aldereerften mette Remonftrantien van de geie^nthevt yan alle de faecken, waer van Monfieur Cant Uwe E. breeder fal informeren. Hier mede Eerfame, Hooch geleerde, Wyze, zeer voerfienige Heeren V E. Gode beuelende Gefchreuen t'Vtrecht den xxviren Juny ls?Q ]eeger ftonc gefchreuen. Die Uwe Mi djenftwillige Con-  Onuitgeguven Stukke* 159 Confrère, onderteeckent Jaeob Fakke. Super* fcbriptie Eerfame, Hooch geleerde, Wyfe en*, dé zeerVoorlienige Heere Mr.Cornelis Backere, Gedeputeerde van den Staten van Zeelant in '$ Gravenhage. Naar een gelyktydige copie ter Staatt Griffie van Zeeland. x x r.  '6° Bundel yan XXI. Brief van de Regeeting der Stad , r ■. , , .. Erusfel aan die yan Utrecht, ver. ■zoekende, op grond'van de Unie, hulp tegen de malcontenten. Ï579- 27 Juny. Eerwaerde, Edele , Wyfe ende zeer Voorzieninge Heeren! A Koe wy nyet en twyffelen van denfunderJL V lingen affefïien die Uwer Eer. zyn toedragende den welvaren defer Stadt ende den Gemeyne Beften, befundere naerdien wy gefamenderhant zyn getreden in deconjunclure van de Naerdere Vnie van Vtrecht ende van de Religions Vrede alhier, oock eendrachtelyck by den drie Leeden defer Stadt ontfangën ende gepubhceert, en hebben nyet connen onderlaeten Uw. Eerw. voor te houden de peryculen die ons waerfchynlyck zyn dreygende over de zyde van Arthois ende Henegouw: ende oft Godt gaefve dat de Graeff van Egmont met zynen voleke daer onder nyet en waer begrepen 1 hunne heyrcrachten wasfehen daegelicx, foe in voet alsm peert voleke, ende foe verre daer inne nyet en worde fubitelyk voorfien, ftaet groetelyks te beforgen, dat ons van dier zyde meer fwaricheyts ftaet te verwachten (»,dan van (a) Zy hadden reedts op 4 dezer maend ondervonden, w-ac dees Graaf in den fchiid voerde, wanneer hem  Ónuitgegeeven Stukken. ' tót van den vuytheemfchen Viant. Soe dat daerom van tween fchynt noötlick te weefen; te wetenen , dat men eenich middel foecke om mitte Malecontenten ende de voorfz. Graeff van Egmont eenichfins te overcomen oft tegen hunne aenilagen van Honden aene ordre ftellen mitte wapeneneer den hoop onfe macht bverwasfe, ende is ons fonderling begeeren, dat Uwer Eerw. als wefende onfe Bontgenoeten, foe veel will maecken aen zyne Doorluchticheyt ende Ex^e, dat op defe faecke goede ordre mach worden geftelt, eer wy doer langer vertreck van tyde vallen in onverwinlyck inconveniënt gelyck wy daer aff oock hebben gefcreven aen zyn Doorluchticheyt endè Excellencie; voer foe veel ons aengaet, fullen nyet iaeten ons felven ende de Gemeene faecken te doen alle byftanticheyt ons mogelick zynde ,ende in allen manieren te beforgen elck anders vordeel verfeeckerheyt ende rufte, gelyck wy vuyt crachte van de voorfz. Unie ende Religions vrede fchuldich ende gehouden fyn te doene, ende mits de menichfuldige experientie die wy hebben (dien aengaende) Van Uwer zyden en vynden wy nyet van noode Uwer Eer. daer aff te doen eenyge vermaninge, dan deefen eyndende bidden wy den Almoegenden, s Eerz., Edele, Wyfe ende feer Vóorfieriege Heeren, ons bedruct. Vaderlant te willen neemen in zyn Godlycke behoedenisfe,ende Uwer Eer0' hem mislukt was'Brusfel aan de Spaanfche zfditè bïê'rïgen. Vaderl. Hlft, 7, D, bl. 29 >. II DiiKt. ' h  IÓ'« Bundel vm Eer. in allen voorfpoet te gunnen een laflcfc falich leven. Vuyt Bruysfele defen xxvjie Juny XVc LXXIX. Onderftondt gefcreven Borgermeefteren, Schepenen, Rentmeefteren ende Raet der Stadt van Bruesfele Uwer E. goetgunftege Vrunden ende Naebueren,ende was onderteyckent AJproeck, ■ Opfchfift. Eer. Edelen , Wyfen> ende feer Vooifienige Heeren, Myn HeerenBorgermeefteren, Schepen en Rentmeefteren , 'Raet., Colonnellen, Capitainen, r T)ekens van den Gulden ende' andeïe goede Burgeren der Stede van Vtrecht. Naar een gelyhydige copie ter Staats Griffie van Zeeland. XXII.  Onuitgegeeven Stukken. 16$ XXII. Injlrutlie van de Staaten van Zeeland aan Mr. C. van Vosbergen, als hunnen Gedeputeerden , houdende laft onder anderen, om aan te drin. gen , dat de Nader Vereenigde. Provintien in de Vergadering der Algemeene Staaten uit éénen mond fpreeken —• op het verlaat en van den Koning, en het kiezen van eenen anderen Heer — op de Quote tus~ fchen Holland en Zeeland 1579- 3 Julü. Inftruftie commisforiael voor den Eerfamen ende Hooch geleerden Mr. Cafpar van Vosberghen, Bailliu der Stede van der Vere, van 't gene hy als nu te doen fal hebben van wegen de Staten van Zeelandt, tot Antwerpen by zyne Princelicke Excellencie, die Generale Staten , die Gedeputeerde van de Naerder Geünieerde Provinciën, midtsgaders by die Gedeputeerde van de Staten van Hollandt. Ierft wordt die voorfz. Vosbergen midts defen gecommitteert van wegen de htaten van Zeelandt, met volle macht om hem te prefenteren en te draghen als Gedeputeerde van de voorfz. Staten, in alle faecken den Lande van Zeelant raeckendc, zoo zy by zyne Princelicke Excellencie, die Generale Staten, die Gedeputeerde van de ISa^rder Gcuniejrde Provinciën, L 2 als  IÖ4 Bundel van als by den Gedeputeerden van den Staten van Hollandt, om aldaer te zeggen, te doen, te opmeren en te helpen befluyten en refolueren des en foo hier naer volcht,hem helpende daer toe mette ftucken hem mede gegeven by Inventaris, beginnende van A. tot daer aff hy fommige ftucken terftondt zal weder leynden, namentlick diemisfyve van Valcke. Alvooren zal die voorfz. Vosbergen doen die gewoonlicke ende behoorlicke oodtmoedighe groete ende recommandatie aen Zyne voorfz. Excellencie , met prefentatie van alle dienftbaerheyt ende gehoorfaemheyt, bedanckende zyne Vorftelicke Genade van den grooten aerbeydt ende moyte die hy is doende in s'Landts welvaren verfoeckende daer inne te willen continueren (i) , hoewel het fucces dyckwyls nyet C r) Wy zullen dikwyls fpooren aantreffen van het ongenoegen en gemor tegen den Prins van Orange, die men verdagt hielde van meêr te bejaagen zyne eigen ■ grootheid dan 's Lands welzyn. en aan wiens verzuim of kwaade trouwe men toefchreef alle de ongelukken die riet Land troffen, terwyl de waare oorzaak te zoeken was m de onmagt om eenen ongelyk fterkeren Vyand overal het hoofd te bieden, of in de traagheid en onwille van Overheden en Volk — zoodaanig een verdenking is het gewoon lot der genen die in rampfpoedige tyden zig aan het hoofd der zaaken geplaatft vinden : hoe ge ukkig is dan hy, die fehoon omringd van den vui.ften laffer, zyne ruft kan vinden in de vryfpraak van een zuiver Geweeten ! de Nakome'ingfchap zal ééns aan zyne verdienften het regt doen dat Tydgenooten geweigerd hebben. De Prins van Orange, hoewel by u tftek koelzinnig omtrent de dagelykfche voorvallen, en ftandvaitig in zyne befluiten, was egter gevoelig aangedaan over de befchuldigingen hem te laft gelegd, en dik>vy,s ftondt hy op het punt om de Kegeering neder te leggen , zyne daaden altoos onderwerpende aan het ftrenfifte onderzoek: hier van zij ons een merkwaardig ftuk  Qnuiigegeeven Stukken. i$5 «yet en correspondeert metten goeden wille, doende met eenen die ordinaris en behoorlicke vrientlicke gebiedenisfe aen onfe Bontgenooten die Generale Staten, midtsgaders aen de Gedeputeerde van de Naerder Vnie, ende in ü particulier aen de Staten van Hollandt. Ende op dat by contrarie Commisfie ende Inftruftie die gemeyne 's Landes Saecken nyet verachtert en wordden, maer gevordert tegens 't gewelt van den Vyant, door goede correspondentie van de Naerder Geünieerde Provinciën , ende daer door zeeckere middelen gearrefteert tottet volvoeren van der Oorloghe, foo fal die voorfz. Vosberghen hem by provifie vougen in alles conform die Commisfie ende Inflruftie, gegeven den Gedeputeerden van t Collegie van de Naerder Vnie als nu t'Antwerpen wefende, om die te helpen vorderen en effectueren ten meeften dienfte ende verfeeckerheyt van den Lande, zoo hy met gemeynen advyfe van de andere Gedeputeerde van de Naerder Vnie by difcretie fal vinden oorboirlick ende nootelick, belaftende hem nyet mm midts defen , ierftdaechs over te feynden oopie van de Commisfie ende Inftructie van de voorfz. Gedeputeerde van de Naerder Vnie met hunne bcfoigne en fynen advyfe, om die felve genen en hier gecommuniceert wefende, vorder oft andersfins hen te belaften ende te committe- ren, ftuk voorkomen onder de maand September van dit jaar IS7Q- waar henen ik den Leezer wyze, als tot een voorbeeld, hoe ligt een groot Man, die kort te vooren de toejuiching van de ganfche Naiie ontvangen hadt, «en voorwerp van afgunft en wantrouwen kan worden. L 3  ïöo" Bundel van ren, fulcx als den dienft ende welvaren van den' Lande in 't generael ende particulier zullen verheyslchen , fonder dat hier by zyn befoigne middelertyt wordt gefurceert oft geretardeert maer lal vervolgen om te vorderen die voorfz. Commisfie ende Inftruétie als boven, ter tyt toe hem anders fal wordden geordonneert; ende dat foo wel belangende die contributie, om nyet ten twee zyden befwaert te wordden, te wetene van de Generaliteyt van Brabandt, en van de Bontgenooten van de Naerder Vnie, ende dat men daerom nyet en verftaet voortaen eenige penningen buyten die Gevnieerde Provinciën te laten volgen oft fchicken, emmers nyet fonder ordonnantie van die van de JNaerder Vnie, als oock om Zyne Excellencie teverthoonen ende te verfoecken, om ordre te ftellen dat die Naerder Gevnieerde Provinciën voortaen vuyt éénen monde fullen hebben te fpreken, in alle faecken den Lande betreffende , jae om over te draghen die andtwoorde van de Naerder Vnie, op de Propofitie van den Eertshertoghe, jae om te perfifteren by de verclarynge van den Raedt van den Staten en Generale Staten, van den Coninck te verclaren vervallen van fyne gerechticheyt over dele Landen, zoo verre hy binnen zesfe weken, te reeckenen van den tydt van de communicatie aff, nyet en accepteert die poincten van vrede , by de Generale Staten voorgehouden, ende als dan te delibereren op 't aennemen van eenen anderen Heer 't fy den Hertoge van Alencon oft andere den Lande meelt oirboirlick, ende voorts om an dersfins al te doen, conform die voorfz. Commisfie  Onuitgegeeven Stukken. i€f misfie ende Inftru&ie , een ofte meer, fulcx als die voorfz. Gedeputeerde van de Naerder Vnie t'Antwerpen wefende mogen als nu hebben. Ende alzoo nyet practicabel gevonden en wordt den voet by Zyne Excellencie onlancx voorgeflaghen tot het 'maecken van de Quotifatie tusfehen Hollandt ende Zeelandt, ende dat ter causfe van de voorfz. Quotifatie dagelicx vele queftien ryfen ende meer fullen, foo verre daer inne nyet en wordt by Zyne Excellencie geremedieert, midts die befwaernisfe ende 't quaet contentement van die van Zeelandt in de dagelicxe contributien, waer door oock gefchapen is te volghen weygerynge van Contributien , fal die voorfz. Vosberghen Zyn Excellencie oodtmoedelick bidden , vuyt zyne authoriteyt te willen verfien en remediëren alle misverftant ter causfe voorfz. verfoeckende die felue Quotifatie tusfehen Hollandt en Zeelandt zoo egalick geftelt en gedresfeheert te wordden , conform onfe Remonftrantie, dat met redenen daer op geen clagen en zy, daer inne die van Zeelandt hun nyetemin fubmitteren tottet feggen en definiëren van Zyne Excellencie, om eens een eynde hier aff te hebben, verfoeckende dat die van Hollandt van gelycken doen. Die voorfz. Vosbergen zal Zyne Excellencie oodtmoedelick bidden, te willen verleggen 't vendel van den Capiteyn Dorp vuyter Tholen , zoo om die Gemeyne middelen te conferveren, als om die Borgers en l.andcfaten nyet geheel te doen verloopen, door die foulen en alfcerynge van de feluen. L 4 Al  }f58 Mundel van Aldus gedaen in *t HofF van Zeelandt tot Middelburch den uien Ju]y I579. onder heC fecreet cachet van den Staten voornoemd. Regifter C. ter Griffie der Heem Staaten van Zeeland Folio 115. XXIIL  Onuitgegeeven Stukken. 16$ XXIII. Brief van befchryvinge der Staats^ Leden van Zeeland tot het vinden, van de noodige penningen, 't zy by wyze van Quote onder de Provin. tien, of anderfins — de afzonderlyke huishouding in de Finantien der Nader Geünieerde Provintien — eenpaarige advyfen dtrzelve in de Generaale Staaten - verlaaten van den Koning &c. 1579- 3 #HL Eerfame, Wyfe, Dircrete, Lieve Befundere l Wy houden Uw Edele indachtich , hoe dat die van de Naerder Gevnieerde Provinciën, omme voor te commen alle inconveniënten die men vuyt de wanwillicheyt van de onbetaelde Ruyteren ende Knechten yan de Generalité apparentelick was verwachtende, hebben in (1) Majo LXXIX«ch leftleden , by forme van advyfe goetgevonden ende geraempt) zoo tot ontfet der Stadt Maestricht als de continuatie van den Oorloghe, noodich te wefen vyff duyfent Peerden en twee hondert vendelen Knechten, daer van die Naerder Gevnieerde Provintien t'heuren lafte nemen fouden Ic vendelen Knechten en XVc Peerden of Ruyteren, te verdeylen daer van die I CO Z. den brief van J. Valcke hier voorenN0. XIX. L 5  tj& Bundel van die L. vendelen Knechten en drie hondert Peer* den in de nooteücke garnifoenen van den Lande , ende die andere L. vendelen mette XIIc Peerden fouden gebruyét. worden in 't velt tegens den Vyandt, ende die voorfz. refterende IHm Vc Peerden en hondert vendelen Knechten fouden t'heuren lafte nemen die van Brabant, Vlaendren, die Stadt, Steden en Lande van Mechlen, Valenchiene, Tournay, Touruefy &c. waer van die L. vendelen met zefs oft zeven hondert Peerden, als 't noodt wefen foude, oock in nooteücke garnifoenen verdeylt fouden werden, ter ordonnantie van zyne Hoocheyt ende Excellentie, ende die refte geëmployeert werdden tegens den Vyandt in campagne, die voorfcreve oncoften te vervallen by de Middelen in elcke Provincie vallende, oft zoo zy luyden felffs zullen adviferen • dan alfoo die Impoften en Middelen in de Naerder Gevnieerde Provinciën alomme noch aiyet in treyn en waren, was by provifie en voor den tydt van twee maenden , over de felve Naerder Gevnieerde Provinciën gemaecl: een repartitie van tweemael hondert en vier en twintich duyfent guldens t'elcken maendt, als te weten die van Gelre XLm Hollandt ende Zeelandt en gs Vrieslandt * XXlI{lm Die Vriefche Ommelanden .... xvirn ©ie van Overysfel xx^ Die van Drenth v'm Die van Lingen * Jn'n Die Stadt van Groeninge . V . '. Vuytrecht . . XII,n En-  Onuitgegeeven Stukfan. 171 Ende zoo men 't zelffde concept nyet en heeft connen te wege brenghen als men wel begeerde, zyn binnen middelertyt de Ruyteren en Knechten meer wanwillich geworden , én de Landen van Gelre en Sticht voor eengroot deel bedorven, hebbende nyetemin die van de Naerder Gevnieerde Provinciën van heurder zyde gedaen alle mogelicke devuoir, ende boven heure ordinarife garnifoenen opgebracht ten fyne voorfz. groote merckelickefommen, hebbende mede geraempt en gefloten zeeckere ( i) antwoorde op de Propofitie van den Eertshertoogh Mathias in Aprili leftleden tot Antwerpen gedaen , omme defelve gefamentlick vuyt éénen monde te doene in den naeme ende van weghen alle de Naerder Gevnieerde Provinciën , genouch conform die voorfz. heure concepten den Provinciën alomme overgefonden, inhoudende prefentatie van iic m. Rs. guldens ter maendt, t'employeren tot onderhoudenisfe van der Oorloghe , volghende den teneur van dyen den tydt van twee maenden, daer van tot lafte van die van Hollandt en Zeelandt ftaen fouden een hond rt duyfent guldenen , ende die refterende hondert duyfent guldenen tot lafte van de Naerdere Gevnieerde Provinciën; doch foo die faecken fchynen apparentelick te willen vallen in erger gefteltenisfe, ten zy daer inne anders werde verfien metter daet, heeft Zyne Excellentie onlancx geleden affgeveerdicht Joncheer van Lyere , Edelman van zyne Familie, en den (O Dit is waarfdynlyk het antwoord hier vooren Bitgegeevcn Ne. VJ.  ï?* Bundel van ' den Heere- van de Naerder Gevnieerde Po vincien doen voorhouden de geftaltenisfe der Stadt van Maeftricht (by contfchap van eenen die den xixen der voorleden maent Tunv daer vuyt gecommen is) en doen verthoonen,meer dan tydt te wefen, dat zy de faecke van 't onfet der felver Stede behartichden en by der handt namen, foo doch vuyt Brabant en andere Provinciën geen fecours van geit oft volck meer te verwachten en is, daer men hem op ioude mogen betrouwen, ende want (God betert) midts die tydyngen als nu loopende 't onfet der voorfz. Stede (i) te fpade zoude by commen, en dat nochtans in alderhaeft dient verzien, op dat die Viandt'geen vorder inval en doe in de Landen, ende voortganck en nemen in zyne victorie, foo heeft daerom, ende infunderheyt regard genomen op den foberen ftaet van de gealtereerde Ruyteren en Knechten, tot defenfie van den Lande nootelick, dyen van de Naerder Gevnieerde Pro vincien ganfch noodich gedocht, in alder diligentie daer op ordre te ftellen, hebbende tot dyen CO Ondanks de ernftige vermaaningeh van den Prins van Orange,om de Bondgenooten te beweegen tot het ontzet van Maaftricht, werdt die ongelukkige Stadt door den Prins van Panna den 29 Juny ftormenderhand ingenomen en deerlyk geplonderd: haare trouw en dappere verdediging hadt een beter lot verdiend ; ook hadt men een' goeden hoop Krygsvolk by één gebragt om het ontzet te onderneemen; doch deeze weigerden , by mangel van betaalinge, op te trekken: Holland en Zeeland hadden'boven hun aandeel hier toe opgebragt • maar het marren van fommige andere Provinciën, die zie door hope op den goeden uitflag der Keulfche Vredehandelmge lieten in flaap wiegen , was oorzaak dat de zaak bleef fteeken, en de Stadt veriooren werd  Onuitgegeeven Stvkktté *7$ dyeh fyne, by maniere van memorie, bewor* pen een raminge en calculatie, waer by bevonden wordt, dat d'oncoften van dyen voor den tydt van twee maenden fouden bedragen ter fomme van viric Xm Rs. guldens, daer inne gereeckent die garnifoenen binnen die Naerder Gevnieerde Provinciën liggende, waertegens bevonden werdt goet te commen, in den eeriten die maentlicke Contributien van de Gevnieerde Provinciën, ten tweeden de Convoyen , ten uien die goetwillige Contributien, al 't zamen geraempt by eftimatie op vc vim Rs. guldens, noch eenige andere onfeeckere parthien, fulcx dat op twee maenden te cort fou^de commen mc mim Rs. guldens, al naerder blyckende by den ftaet in de propofitie van de voorfz. van Liere geinfereert hier mede gaende, daer toe foude moeten raedt gefocht fyn. Ende hoewel eenige van de Gedeputeerde van .de Naerder Gevnieerde Provinciën genoech hier inne fchenen abfolutelick te bewilligen; doch alfoo de Gedeputeerde van Hollandt ende Zeelandt hier toe fonder fpeciale laft nyet en begeerden abfolutelick te verftaene, zyn naer huys vertrocken, om van als te doen rapport, met belofte van op maendach doen toecommende en na voorleden, wederom tot Vuytrecht te erfchynen met fulcken macht als den dienft van den Lande is verheysfchende, ende dat men nyetemin zoo de zake acceleratie verheyfchfte, middelertyt handelen foude metten Engelfchen, Schotfen ende Franchoifen, welcke faecke daer naer in Hollandt (nyet tegenftaende dabfentie van eenighe_) in deliberatie geftelt zynde, is naer verfcheyden discourfen ter materie dienende, eyntelick goet gevonden, dat  S?4 Bundel van dat elck foude in fyn Provincie rapport doe» van de gelegentheyt der faecke voorfz en wl derkeeren op den vien 0ft viirn defer hefv bende nyetemin die van Hollandt al vooren in grooter d.hgentie gevordert en doen vorderen by misfyven aen allen Magiuraten, die goet! willige Contributie ten fyne voorfz., volghende die inisfyve hier mede gaende, ende aen ons ?2?Sr fVf med%te heIpen Vordere° over Zeelandt. Ende verftaen wy vuyt het rannorr van den Gedeputeerden vuyl HolLSdt geS men, dattet aldaer en merckeiick in 'sGrauenhage grooter fomme van penningen vuyt brencT:, meer dan men foude hebben verwacht, fullen daeromme Uw Ed. believen defe hooch! wichtige faecke fulcx te behertighen als den noodt van den Lande en 't Gemeen Befte verheysfchen, en dyen volghende heure vrucht, bange andtwoorde alhier inne brenghen on de voorfz. poinften op dycxendage naefl commen! óe, wefende den zevenften defer, t' favont, m der Herberge, om des anderen daechs tï befoigneeren, alfoo die faecken geen dilav en mogen lyden. J 1 ■ Ende want die van 't Collegie van de NaerderVnie tot Vuytrechtgedeputeert hebben Commisfarisfen aen Zyne Excellentie , één vuvrelck van de Gevnieerde Provinciën, waer toe zy luyden over Zeelant genomineert hebben Mr. Cafpar van Vosbergen, om Zyne Excel Jentie te vertooghen, dat nyet mogelick en ü voortaen te contribueren ten twee zv*en tl wetene tot die Generaliteyt in Brabant, en'tot defe Naerder Gevnieerde Provinciën, en dat nyetemin dient in alder diligentie verfien ter ashftentie van der Oorloghe tegens den Vyandt, en-  Onuitgegeeven Stuiken: 175 ende dat men daerom nyet en verftaet, dat die Naerder Gevnieerde Provinciën voortaen in 't particulier eenige penningen buyten die Gevnieerde Provinciën fullen fchicken oft laeten volghen, immers nyet fonder ordonnantie vaa de Naerder Vnie, eenfamentlick om Syne voorfz. Excellentie te verthoogen, om ordre te nellen, dat die Naerder Gevnieerde Provinciën voortaen vuyt éénen monde fullen hebben te ipreeken in alle faecken den Lande betreffende , van gelycken om van weghen den Collegie van.de Naerder Vnie over te dragea d'andtwoorde op de Propofitie , van Zyne Hoocheyt onlancx gedaen en Uw lieden over gefonden, wefende occk in drucke, ende an■dersfins om te perfilteren by de verclaernisfa van den Raede van Staten annöpende van den Coninck te verclaren vervallen van zyne gerechticheyt over defe Landen, zoo verre hy binnen zesfe weecken, van den tydt van de -communicatie aff, nyet en accepteert die poincten van Vrede by de Generale Staten voorgehouden, ende als dan te delibereren op 't aennemen van eenen anderen Heere , 't zy den Hertoge van Alencon oft andere den Lande meeft oorboorlicxft, al conform zeeckere Inftructie den voorfz. Gedeputeerden mede gegeven , waer toe die voorfz. Gedeputeerde malckanderen befcheyden hebben t'Antwerpen tegens den xxmien Juny leftleden; foo eeft dat wy noodich gevonden hebben den voorfz. Vosbergen , midts die Confederatie van de Naerder Vnie, by provifie terftont aff te veerdigen op de voorfz. Inftruótie, neffens d'andere üecommitteerde aireede t'Antwerpen wefende, nochtans met fuicken laft, dat hy ons eerit sdaechs  l?6 Bundel vun sdaechs fchuldich werdt over te feynden cöpie Van de Commisfie ende inftructie van de voorfz. Gedeputeerde met hunnen gebefoigneerde ende Zyn advys, omUwL.Gedeputeerde 'tfeJve te mogen communiceren 5 fullen daerom UwL.dyen by Ulieden te committeren op de jegenwoordige Dachvaert fulcken macht geven, dat 't gene by den Collegie van de Naerder Vnie is goetgevonden fdaer die van Zeelandt hebben hunne Ordinaris Gedeputeerde gemachticht als 't behoort) mach wordden in als des voorfz. is ende andersfins vuytgericht tottet Gemeyn Befte, als dat betaempt, alfoo wy van dage te dage zyn verwachtende die befoigne van den voorfz; Vosberghen ende andere Gedeputeerde, daer op dient finalicken gerefolveert fonder rapport te nemen, om die voorderynge van de affairen nyet te verachteren, daer in defen tydt veel aen is gelegen, als Uw L. wel connen befeffen. Ende alfoo die Staten alhier op de lefte Dachvaert gefcheyden Zyn, zonder eenige Refolütie te nemen op de poinéten van de zelve Dachüaert i principalick om in train te brengen den Cen pénninck tot furnisfemente van 't gene moet op gebrocht wordden ten dienfte van den Lande, tegens den Viandt, fullen Uw L. hunne Gedeputeerde op alle die voorfz. poincten van de voorgaende Dachvaert oock volcommelick belaften, principalick om te moghen terftont furneren xuiim guldens ten behouve als bouen. Ende want die Generale Staten" verfoecken continuatie van de Convoyen op de innecommcnde en vuytgaende coopmanichappen voor een geheel jaer expirerende den leften Juny LXXX, op'  önuitgegeeven Stukken. ij^ op den voet en lifte van de voorgaende Ordonnantie , fullen Uw L. oock den voorfz. hunne Gedeputeerden volcomen laft geven,om den Generale Staten daer op te andtwoorden en contentement te geven. Hier mede Eerfame, &c. vuyt Middelburchden lirenju^ k 1579- Regifter C. ter Griffie der Heeren Staaten van Zteland Folio 116. II. Öïïk M  17$ Bundel van XXIV. Conditiën waar op de Stad Antwer* pen bïjïuit de Unie van Utrecht aan te neemen. 1579- *8 Ju1"* C^eleth by Bourgemeefteren, Schepenen, JT Valerius van Dale, Janne Pellicoren, Janne Nicquet, Hendrik van Vffele, VVvkmeefteren , Huybrecht Jansfen , Janne Pelgrorns, Joachim Vermeeren, Joos Le Febvre, en Janne Staes, fware Dekens van den Leden der Stadt van Antwerpen, gedeputeert tot directie van de Unie op de brieven by de Geünieerde Provinciën tot Vtrecht vergadert van den thienden July leftleden, gehoort oock het rapport van de Gecommitteerden defer Stadt aen de felve Geünieerde Provinciën gefonden op de fwaricheden by den fel ven bevonden, aengaende den laft den zeiven Gecommitteerde gegeven, om van defe Stadt wegen dezelve Unie te onderteekenen, ende naerder overzien hebbende d'opinie van de Leden defer Stadt op de voorfz. Unie, en ampliatie daer toe gevuecht, ende bevindende de poincten differentiael, te wefen van zeer cleynen gewichte; foe ift dat de felve hebben gerefolveert, dat men van Stadts wegen hen zal conformeren en vuegen metter felver Unie, mits redenen ende op de conditiën naervolgendé. Eerft dat de Gedeputeerde van Vuytrecht reyfende felen mogen verfuecken, dat men by acte  Onuitgegeeven Stukken. fjy acte van de zelve Geünieerde Provinciën fal naerder verfien op de ampliatie van den uen articule van den zeiver opinie, refolütie en ampliatie van de Leden voorfz. Ende voor zoo vele raect d'additie op den ixen articule, alfoe de Gedeputeerden van de Geunieerde Provinciën in den voorfz. hennen brieff te vreden zyn, defe Stadt in de Unie t'ontfangene, onder proteftatie van nyet te prejuditieren de authoriteyt van zyne Hoocheyt, ende dat de Gedeputeerde nyet en verftaen fulcken authoriteyt alle Stadthouders te ghevene, maar alleene die nu jegenwoordich zyn dienende, ende nyet de toecommende, ten zy hen gelycke macht van de Geünieerde Provinciën worde gegunt, fchynt, onder correctie van de Le= den , dat men 't felve fal mogen glisferen. Nopende de ampliatie op den xien articule j. alfoomen bevindt dat by d'acte van ampliatie en verclaringe totter Unie van Vuytrecht den ien February leftleden gevuecht, vuytdruckelick genoch is verfien op 't faict van de Religie en liberteyt derzelver, zoo en fchynt van egeenen noode te zyne, defen aengaende eenich voorder verhael te maeckene, maer de zelve acte wat breeder in 't drucken doen extenderen. Beroerende d'ampliatie van den xiren articule, vermeldende van de Munte, dat men 't felve eerftdaechs fal doen effectueren , ehde felen tot dyen fyne de Gedeputeerde tot Vuytrecht reyfende infifteren, ten eynde daer inne zoude voor den vertoch worde verfien, óm de heele en totale ruyne ende bederffenisfe van den Lande voor te commene. Aengaends den ximen en xven articlen vari M 3 der  igo Bundel vM der zeiver opinie ende ampliatie, alfoo by den Religions frede alhier leftwerven gepubliceerc, daer inne genouch is verfien ende gecaveert, fal men insgelycx de felve mogen glisferen. Voor zoo vele raeckt de ampliatie op den xxvien articule, alfoo daer inne by de voorfz. proteftatie is gecaveert, zoo fchynt 't felve insgelycx te cesferen Dat daeromme de Gecommitteerden tot Vtrecht reyfende, behoorlick by de Leden defer Stadt felen worden geauftorifeert, om de voorft. Unie fimp'iciter te onderteeckenen, mits nemende acte apart, by de welcke worde gecaveert, dat men binnen defer Stadt egeen Garnifoen en fal inne nemen, dan met confente van de Leden der zeluer Stadt. Geleth by den drye Leden defer Stadt van Antwerpen op de voorfz. Refolütie, hebben defelve geaggreëert ende geratificeert, en geordonneert , dat men zal pasferen behoorlycke procuratie onder den zegele defer Stadt, by de welcke de Gecommitteerde tot Vuytrecht reyfende, Joncker Jan van Stralen, Bourgemeestere, Phls. van Scho >nhouen, Schepen, Heer tot Waenroo, Joncker Jan van Brecht, oude Schepen, ende Adam Verhult Coronel, felen worden geaucforifeert, om de voorfz. Unie van Vtrecht t'onderteeckenen (i ), mits hebbende d'acte Ci) De Stadt Antwerpen hadt zig, van den beginne af zeer genegen getoond om in de nadere Unie tt treeden, maar aarzelde roen het aankwam op de on^er teekening Het concept van een nieuwe Unie in April van dit jaar aan de Algemeene Staaten binnen Antwerpen voorgehouden, benevens het artykel aangaande den Godsdienft was hun in den weg; de .verfcaillenje ge- FoefTns  Onuitgegeeven Stukken. igi d'acte van de Naerdere Geünieerde Provinciën in den lellen articule defes gementionneert, en fal rnen den zeiven Gecommitteerde gheven brieven van Credencie ten felven fyne. Actum Sabbati xvmen July XVc LXXIX'ich. Uit een gelyktydige Copie ter Staaten Griffie van Zeeland. voelens hadden aldaar een byfrere beroerte verwekt den 38 Mey by welke de Roomfche Geefte'ykheid ter Stad werdt uitgeleidt; doch de Piins van Orange met zyn bedaard overleg tusfehen beiden komende, vondt middel om de beweegingen re ftillen, en tevens om da Religions vrede en de Unie van Utrecht te doen aanneemen , welke beiden werden afgekondigd den 12 Juny 1579, de Unie nogthans alleenlyk by voorraad, terwyl men eenige punten waar op bedenking viel met de Bondgenooten te Utrecht zou tragten te fchikken, gelyk blykt uit het Verdrag uitgegeeven by Bor XIII. B. W. 68 f 115 ] en uit het tegenwoordig ftuk. De Bondgenooten hadden ook Gemagtigden naar Antwerpen gezonden , om de Stad tot het aanneemen der Unie te beweegen, maar men was weinig gezind in de verzogte voorwaarden toe te ftemmen, denkende, de Stad zou zig wel voegen zonder voorwaarden :de beroemde Janob Valcke, Gedeputeerde van Zeeland tot de nadere Unie op reize naar huis zynde, kreeg de lucht van deeze gevoeensder Bondgenooten, en begrypende hoeveel alle de Provintien, en byzonder Zeeland, geleegen ware aan de vereenigmg met Antwerpen keerde hy aanftonds te rug naar Utrecht, en be werkte dat aan de Stad genoegen wie.dt gegeeven. Z. zynen brief van der, ï6 July 1579, en het Renverfaal van Antwerpen, beide biel ïgter, N?. XXVIII en XXXI. M 3 XXV.  i8z Bundel van XXV. Brief van wegens de Stad Mechelen aan den Prinfe van Orange, kennis geevende van de redenen die hen bewoogen hadden om zig met den Koning van Spanjen te verzoenen, en verfoekende dat hunne gearresteerde Pandsluyden mogen uitgewisfeld worden tegen die gene welke zy in verzekering genomen hadden. 1579- 20 July. Monfeigneur! comme depuis environ lix fepmaines les effeétz nous ont faiét paroillre que ceulx d'Anvers , les Garnifons de Vilvoorde & de VVillebroecq, & 1'Admiralla entour envoié de la part de vötre Excellence nous ont traiótez comme ennemiz jurez, & que toutes les remonftrances, proteftations, & affeurances qu'avons fceu faire & donner au contraire, jusques a envoier noz Hoftagiers du corps de certe Ville , lesquelsfoubzcouleursrecherchées, on a traiélé injurieufement, & au dehors de de leur qualité, n'ont peu ofter les imprellions k tort de nous coneuës, aulfy que ne voyons aultre moyen pour retourner en grace des dits d'Anvers, fors nous jeéèans au gouffre du defordre auquel fe font precipitez, ou recevant en nörre Vdle les Loups, qui font pour nous ravir; de quoy aians horreur jusques a preferer la mort, & voyant d'aultre part fa Majelté nous  Cnuitgegeeven Stukken,. 183 nous efpancher fes bras de clemence & benignité, foubz offre dune paix alfeurée, obfervant feulemcnt deux poin&z: alfcavoir la Religion Catholicque Romaine, & fobeiifance a lui deuë , esquelz deux poinétz nous fomraes nez, & puis n'aguaires les avons tous jurez, avec la Pacification concluë a Gand, par ordonnance de fon Alteze, avons ce jourd'huy a. 1'Alïamblée de la Commune, de Meiïïeurs du grand Confeil, Nobles & Notables de la Ville, vnaniment refolu & arrefté d'embrafier le ditt offre tant clement & benin, & en ce regard nous renger en conformité de ceulx d'Artois, Haynault, Lille, Douay & Orchies, ce que n'avons voluiaifier d'advertirvötre Excellence, affin qu'il plaifetenir la bonnemain que noz dits Hoftagiers, Bourgeois & Bourgeoifes arrellez n'en foient de pis traiétez au premier bruift que de ce viendra en Anvers, & non aultrement que ceulx du dit Anvers trouveront bon que les perfones que detenons icy foient traiétez en reciproque, nous offrants prefz de les renvoier tous, nous renvoians les nótres francqs & libres fur quoy prions. Monfeigneur, notre bon Dieu maintenir vötre Excellence en fa divine prote&ion. De Malines ce xx<* Juillet 1579. De Vötre Excellence Tres humble en fervice Les Gouverneurs, Cotnmugne - maitres Echevins & Confeil de Malines. A fon Excellence. Naar een gelyktydige copie ter Staate Griffie van Zeeland. M 4 XXVI.  2 9 4 Bundel van XXVI. Mxtratt uit zekere punten door de, Gecommitteerden van de Staaten van Holland aan den Prins van Orange voorgedrongen, raakendede Quote van Zeeland in de oude fchulden, en de verdere laflen van de. beide Provintien, met de uitfpraak van den Prins daar op gedaan. 1579- 2i Jury. Syne Prineelycke Excellencie zal gelieven te doen depefcheren behoorlicke acte van de refolütie by de zelve zyne Prineelycke Excellence genomen, nopende de Quote van die van Zeelandt in de fchulden van den hertoche JSt^TZSSl vanzynePrincelyckeEx! midts defen, dat die van ceilencie voor Berghen Zeelandt in de fchulden in Henegouwe in den iam de.e articulen verhaelc re XV* LXXII eedaen ende andere van gelycker «n K,r aJ^ n> 1 &l'u'ien> natuere in 't hondenbe- P byn?en Pa]sgraue aen hooren te dragen zeven- den Rhyn in den jare thien ende die van Hol- LXXIII1 tot die bevridin- It g^Waderiandt ver- XX'en dach July t57p «reet. Item wat die van Hollandt fullen hebben te J3ff.m;de fcb«Wen van den Cooplieden van Ipfich in tngelandt, alzoe die goederen in Zee todtzyn geprouffiteert, ende dat die van Hollande, opte begeerte van zyne Prineelycke Ëx* . ' ' cel-  Qnuitgtgteven Stukken. 18 ƒ cellencie, en om die Majefteyt van Engela dt contentement te geven , hen daer boven mede hebben verbonden. Item hoe veel die van Zeelandt zullen hebben, te dragen in 't corte dat van nu voortaen voor de gemeene defenfie zal vallen,ende vuyte generale Middelen nyet en zal moghen betaelt worden. Regijïer B. ter Staaten Griffie van Zeet land Folio 78. verfo. M $ XXVII.  i8$ Bundel van XXVII. Procuratie van de Stad Antwerpen cp haare Gedeputeerden, om met de Gedeputeerden der Nadere Unie te Utrecht over een te komen. 1579- a* July. Op heden datum van defen, fyn by mynen Heeren Burgemeefteren en Schepenen der Stade van Antwerpen gecommitteert Joncker Jan van Stralen, buyten Borgemeefter, Valerius van Dale, Wyckmeefter (i), Gabnel Stenydelinck, Fortificatiemeefter, en Janne Gysfels, Deken van de Schutterye, om te reyfen naer Vuytrecht, ende hen te vindene neffens den Gecommitteerden ende Vergaderinge van de Naerdere Geünieerde Provinciën, om met den zei ven te communiceren op de middelen, dienende tot onderflandt ende gemeyne defentie van de zelve Provinciën volcommige en volvueringe van de zelue Unie* en op de difficulteyten, diemen des aengaen! de heeft bevonden, den voet en maniere, die men zal moghen nemen om te obferueren en onderhouden die befte egaliteyt en eenvormicheyt, ende principalick , om te com- ( O Uit het Renverfaal hier agter N° XXXI blykt dat de Gedeputeerden die wegens Antwerpen te Utrecht geweeft zyn, met alle dezelve zyn welke hier genoemd worden.  Qnuitgegeeven Stukken. t&j commen tot executie ende effeéluatie van dien , volgende de handelinge alhier gehouden met den anderen Gedeputeerden van de zelve Naerdere Geünieerde Provintien , ende voorts te befoigneren op alle andere occurrentien, die hen eenichfins aldaer felen voorcommen, ende daer inne fulcx te doene, dat de zelve Unie metter daet mach worden volbracht, te refolveren, fluyten ende ramen, 't gene zyluyden tot het generael welvaren en gemeyn befte met den voorfz. Gedeputeerde van de Provintien zelen bevinden te behoorene, denzeluen daer toe mits defen, au&oriferende. Aélum xxiien July A9. XVc en negen en tïeventich (2). Regijïer D. ter Staaten Griffie van Zeeland Folio 114. r 2) Ik zoude meer andere Procuratien kunnen uitseeven > houdende diergelyken laft van Steden , om de Unie aan te neemen •, doch ik vinde het van weinig belang, dewyl de Aften van aanneeminge voor handen zynde, genoeg te kennen geeven, dat dezelve niet zonder voorafgaande Procuratien geteekend zyn. xxvur.  '*88 Bundel van XXVIII. Brief van Mr. Jacob Valcke, Gedeputeerde van Zeeland, tot de NadereUnie, aan de Gecommitteerde Raaden van zyne Provintie ge. fchreeven, houdende verfcheiden by zonderheeden van dien tyd ,envoornaamelyk betreffende de ASte van Vtrband door de Bondgenooten te Utrecht gemaakt den 13 July *S79- 26 July. Edele, Erntfefte, Wyfe, feer Voorfiege Heeren! A Izoe ick op gifter avont alhier aengeco. J I men ben m meyninge van voirts naer Zeelant te vertrecken, om UWE. te verthoonen ende aen te dienen zaecken, 't wel oft quaJck vaeren van den Landen grootelicx betreftende, ende oick zunderlinghe groote haefr verheysfchende, zoe is hier lyt B?abandt me de aengecomen Mynheere Loofe CO, mv zeggnende dat de Purchmeefters van Andtwerpen Straelen en Schoonhoven met hem gecomen waeren om t'Utrecht te gaen hernemen de (O Deeze was Mr. SebafFaan van Loofen Gedeputeerde van Heiland en Wtfiü^land. 0ien* °ede  Onuitgegeven Stukken. de aenneminghe van de naerder Union, ende alzoe wel te verftaen es, hoe vele den Lande, ende infunderheyt Zeelandt, daer aen gelegen zy, die Stadt met denzelven geuniëert te fyn ofte nyet, foe hebben wy gefaemtelyck wel hoochnoodich geacht (naerdyen my abfenc nyemant van weghen Zeelandt daer en zy) oick met advyfe van myn Confrère Barradot, dat ick met denfelven Loofe &c weder naer Utrecht zoude keeren, om de zaecken te helpen voirdéren, alfoe fommighe aldaer fchynen der meeninghe te zyn, dat men geheel precifelick met dyen van Andtwerpen behoort te handelen, welcke myns bedunckens, ende aengemercl: d'importantie van dier Stadt, zulcxs nyet en behoirt, emmers in dyer voeghen ,dat de Unie in de poinélen fubftantieel,ended'welcke ftrecken zouden moghen tot geheel fubverfie van de Unie, nyet en worde verhindert, foe ben ick van meeninghe op huyden weder naer Utrecht te keeren, hoewel de zaecken daer om ick naar Zeelandt quam, oick feer groote haeft vereifchen, fulcx dat ick my geheel per* plex gevonden hebbe, nyet wetende wat beft gedaen diende ten dienfte van den Lande. D'oorfaecke van myn reyfen naer Zeelandt zyn eerftelyck, om UWE. te verthoonen de geftaltenisfe des Viants, van onfe Steden ende Cryghsvolck, ende de middelen van defenfie tegens den inbreuck des Viants. Soe eeft dan, dat de Viandt (een goede poofe zyn Volck meutende geweeft hebbende binnen Maeftricht) heeft hem met een groot deel van zyn gewelc begheven om de Stadt Venlo, in meyninge die te berennen, mer de Grave van Hohenlo daer binnen zynde met omtrent vier hondert Peer- • den,  19$ Bundel van den , es met dezelve ende etlicke vendeleri Voetknechten uytgevallen, ende heeft-te-ende Vianden een fterke fchermutfe gehouden in der vougen, dat de Viandt voor die revfé fyn concept niet en heeft voltogen, blivende nochtans van der meeninge de voirfz Stadt met ernft aen te grypen, ende te belegeren zoe de gene hen der Crychfaeckert verffaende* uyt alle indiciën affnemen , ende gevoelen (emmers zoe de Viandt aldaer omtrent es voltigerende ende blyvende) dat het zal gedyen op Gelre off Wachtendonck: 't fchvnt oick wel,datzyn desfeyng ftrecT: op Nymegen, zoe die otadt zeer zwack es, ende met zeer wevnich garnizoen bewaert, ende by van daene met eenige correfpondentie bejegent wort Omme dan den Viant te moegen 't hooft bieden, zoe in 't Overquartier voirfz. als tot Nyemegen, ende elders daer men verftaet des noodich te zyn , foe es men arbeydende om de voirlz. Steden te voirfien met nootelick ge tal van Volck, provifie van munitie, vivres" ende anders tot het verwachten van de belege ringe, ende zonderlinge van gelde,om deRuvteren ende Knechten willich te maecken om den Viandt te verwachten. Nu connen UWE wel verftaen, wat tot zoedamge zaecke toebehoirt, als naemelick groote quantiteyt van gelde ende goet geloove, wekker zaecke beyde hier onfprekelickgebreck esdoch heeft men zoe veel gedaen, dat dè voirfz. Steden van den Overquartiere tamelicker wyfe voirfien zyn geworden, ende es men dagehcx arbeydende om beter te voirfien foe men oick nu tot twee reyfen 't Voetvolck die men meent in die Steden te gebruyeken, heeft voir-  Onuitgegeeven Stukken. ïqi voirfien met veerthien dagen leeninge in gelde; dies en hebben de Duy tfche Ruyteren nyet ontfangën , dan es men met derfel ver eenighe tot een duyfent toe handelende, om haer noch te laeten gebruycken ten dienfte van den Lande, denwelcken men eerftdaechs ende oick mede 't Voetvolck zal voirder contentement moeten geven, of men es gefchapen dat alle die Plaetfen (daer zoe veel aen gelegen es) verloren zullen zyn, waer toe emmers een yeder fchuldich es zyn uyterfte vermoghen voir te wenden , om ;t felve te moghen voirgecomen werden. In den gebreck van gelde boven verhaelt, es men hier genootfaeckt geweeft, dat yder Gedeputeerde van de Provinciën hebben penningen op intereft moeten lichten, opbeuren naeme , tot xim guldens , boven eenich geit dat hier was, 'waer inne ick van wegen Zeelandt ben geftelt op xvc gl., dewelcke ick, naer veel moeyte, hebbe gecregen ende geftrect, ten eynde de zaecken van den Lande deur onfen gebreecke in egeen fchadelick verloop en zouden vallen, zoe apparent was: anderen hebben mede gedaen van gelycken, ende want ick hebbe moeten beloven op myn eer ende trouwe, dat dezelve penningen weder binnen veerthien dagen, van date op eergifteren, zullen geremboursfeert worden, zoe es myn dienftighe bede, dat UWE. believe Mynheer den ïreforier te belaften die felve voir al gereet te hebben, ende over te fchicken in mynen handen, ofte indien ick mochte abfent zyn (want ick doch van meeninghe ben , naer de zaecke met Andtwerpen zal afgehandelt wefen , myn reyfe naer Zeelandt te voir-  19* Bundel va» Voirdéren) in handen van den (i) Heer vari Brakel, die 't remboursfemenü van mynent weghe doen Zal, biddende andermael zeer harteJick dat daer aen geen faulte en zy, op dat ïck daer deure in egheen fchande en come. Voirts alzoe tot contentement van voirfz. Ruyteren ende Knechten , voir defe maendt promptelick moet gevonden worden de fomme van Lxxm gulden, ofte daer omtrent , ;ende dat daer aen oick geen faulte en zal moghen zyn , het en zy men alle inconveniënten, verJies van de voirfz. Steden , Landen, Luyden ende harten wil verwachten j ende den Viandt den toeganck openen tot het binnenfte van defe Landen, het welcke men elckandere fchuidich es te helpen voircommen, niet alleene der eere ende eedts halve, maer oick tot defenfie ende befcherminge van onfe eygen Principaelen ende Landen , jae Perfoonen ende Goeden j foe es noodich geacht geweeft, dat yder van den Collegie zoude eenige van den zynen laeten reyfen aen hunne refpeéüve Provinciën, omme 't felve met ernft te verthoonen, ende de penningen, een yder zyn refterende quote, boven 't gundt over defe maent gegeven es op te brengen, binnen den tyt van veerthien daghen uyterlick, mits overdragende acte van proteft van den Collegie, tegens de genen die van des te doene in gebreke zullen wefen, mitsgaders een achtfte part van de toecommende maent, tot aenritsgelt ende verplichtinge van O ) Reinier van Azewyn Heer tot Brakel, op voorItelling der Staaten van Utrecht, aangefteld tot Ontvanger Generaal van de Unie. den -u January 157^ Z. de MS. Notulen der Bondgenooten van dien dag.  Önuitgegeeven Stukken. 193 van x hondert nieuwe Ruyteren, in de plaetfe van de Duytfche Ruyteren die de Landen tot noch toe zoe jammerlicken bedorffven hebben, ende nu valt afftrecken, waer toe de Ontfan£er Generael ftaet mae£t dat UWE van we. ghen de Staeten van Zeeland zouden hebben te leven elff dufent guldens, boven x hondert guldens die ick hen op rekeninghe getelt hebbe , volecnde myn voirgaende fchryven aen UWE ende boven defe xvc guldens die ick gelicht hebbe, ende hem getelt hebbe als voirfz es, ende boven de betaelinge van vier vendelen Knechten in Zeelandt garnifoen houdende , eftimerende de quote van Zeelandt over defe twee maanden tot xxm guldens ter maent, waer inne by my nyet geconienteert, maer hoochelick ter contrarie geprotefteert es geweeft; fullen daeromme UWE. believen defe zaecke in aendacht te nemen, ende daer inne te doen zulcx UWE. weten de jegenswoordighe hoogdringhende noot te vereysfchen, waeromme ick UWE. dienftelick bidde aenfchou te nemen, wat ons te verwachten ftaet, indyen de Viandt, deur onfe traecheyt ende achterhouden, noch tot eenige viétonen comt te geraecken, ende zulcx zoe naerder en breeder inbreke : willende UWE. wel vertoocht hebben,dat die van Utrecht, wefende een Provincie zoe zeere gediftrueert, haer quote als xurn L. over defe maent geheel heeft opgebracht: Gelderlandt in de xx" L., wefende oick zoe zeere bedorffven van ïnlaege van Ruyteren ende knechten , de Viandt occuperende genouchfaem het Overquartier,Ruermonde&c. beroovende oick d'entrailles van 't Nyemeegfche Quartier uyt de huyfen Wel ende Blyen11 t)EEL. N beeck,  *94 Bundel van beeck, de Veluwe wefende oick geheel bloot van deRuytere* afFgeteert ,ende van deKnoch. ten uytgegeten, ende 't Graeffchap ZuvÏÏfl ftaendein grooter diffidentie, of zy de zaecke den Vaderlande off den Viandt ten befte vet willen. Hollandt heeft oick boven de garnifoenen,en noch xvimL-aen provifie daerlv t Convoyen vanAmfterdam mei laaten belaften over defe maent in gelde gefurniert, om rent bpn <■ r VrlesIandt ende d'Ommelanden hebben t Regiment van den Grave van Renne bergh tot noch toe onderhouden, ende zvn noch te vrede een groote fomme van pennfngen de Gemeene zaecke ten befte, als naement ovtv'T ?3enden ^nitelickdraegende 2™™??* XLVIII,D endede Ommelanden xxxnm teffens op te brenghen , ende dat ?e7eZtLdat 7 3,daer ander ^anlre van Coï lette hebben, daer over de Landtdaeghen moeten uytgefchreven worden. 'T gunt van Zee landt gecomen es, weten UWE.S noch zeer" S,Ch te TV06 dat daer °P oick wel gefproken wordt, bidde daerom UWE bel êle oick te doen «t gundt de noodt vereyfbht ende holfenrVeXhde Zaecke *S"voir te nouden, dat zy moghen verftaen wat heurs Voorts Jvlynheeren en can ick nyet keten van  Onuitgegeeven Stukken. IOJ van Obligatie, tusfehen den Provinciën onderlinge, omme den defFaillanten onderlinge te mogen conftringeren, waer inne die van Hollandt, nyet tegenflaende myne meenichfuldige proteftatien ende wederfegghen, zoe veel hebben gedaen, dat in de ic m. ter maent over defe twee maenden by die van Hollandt ende Zeelandt (zoe zy gerapporteert hebben m den Collegio t'Wtrecht) die van Hollandt werden geftelt op Lxxxm en Zeelandt op xxm L., en hebben 't felve zulcx den Heeren Stadthouders van Gelderlandt en Vries* landt, beyde t'Wtrecht zynde en dagelicx in 't Collegie mede verfchynende, en den Collegie voirgedragen om geteyekent te worden. Ende hoewel ick in 't lange en te verfcheyde reyfen hebbe gededuceert de onbehoirlicke maniere van doene, dat ick nyet en zoude connen verftaen van die mede te teyekenen, hebbende geenen laft, daer toe gebruyckende alle redenen ende middelen, dienende en, de protefterende van non prejudicie; welcken nyet tegenflaende en de zaecke zulcx lange geventileert zynde geweeft, en ick hebbende zoo in 't particulier van den Heeren Stadhouderen als andersfins van de Collegien verfocht ende ceimportuneert geweeft, om dezelve forme oft concept mede te willen teyekenen ende nyet to willen toelaten, dat in den gevaere 't welck: voorhandenwas, als dat de Viandt begonft do Steden aen te grypen, ende de zelve Steden noch onvoirfien zynde van alle nootlicheyden* by myn refuys de zaecke zoude verachtert blyven, daer vuyt men zeer groote inconvementen fach te zullen fpruyten, want de voirfz. onderfchryvinge middel zoude gheven van gele Na te  Bundel van te vinden, 't welck anders nyet doenlick en was ende overfulcx de Steden verloren zouden gaen: léggende daer beneffens, dat in zooda nige gefteltenisfe van zaecken nyet alle behoir-hcke maniere van proceduren ordinair en conft aengefien worden, want egeene Gedeputeerde der voirfz. Provinciën laft hadden om de onderfchrivinge te doen, midts oick dat die van Gelderlandt wel zouden moeten onderfchryven ïï™ T^' dfr de Landtfchap maer -xxxrnm bewilhcht en hadde, en die van d'Om- vrl^K .rT XV1?> daer hun Meefters mer xirm bewilhcht en hadden, dat het zelffde mer oick en zoude zyn voir twee maenden ende op aggreatie van yder zyne frefpeclive Meefters, dat emmers redehek was, dat die van Zeelandt yet zoude geven, ende dat de queftie dien aengaende tusfehen Hollandt en Zeelandt S Myn Heere de Prince als Stadhouder zoude J£ decideert moeten worden, ende zoe Zyn Ex- 2nÜe^flaerde dat die van Zeel™dt mm zouden hebben te geven, dat't zelffde, nyet tegenflaende de onderteyekeninge en zonder die eenichfins in confequentie te trecken, zou! •de achtervoet worden , ende dat die van Hollandt dies te meer zouden moeten geven , dat van die zaecken achtervolgende d'CJnie doch in defen tyt moeite eer, eynde gemaefè worden" dat die van Hollandt hun fundament namen op de voet by zyn Excellentie genomen in 2 xxxvm L. over een halff maent geftelt, ende by die van Zeelandt zulcx betaelt, ende dat nu •anders nyet en zoude -connen gefchieden , zoe die van Hollandt precife laft hadden alleenhck tot deLxxxmL., alle welcke redenen ick met 'goederedenen wel hebbe beantwoirt, ende nament-  Onuitgegeeven Stutten. 197 mentlick op alles precifelick, dat ick nyet en conft doen zonder laft, ende dat zulcx doende, 't felve doch nyet vaillabel, noch myn Meefters prejudiciabel en zoude zyn, dewyle ick daer van expresfelick was protefterende; doch hebben my defe zaecken .voir. den Heeren voirfz. nvet connen verfchoonen , hebbende dit geduert bet dan drye daghe,hebbe ick eyntlick gedrongen geweeft 't voirfz. Concept mede te teyckenen zonder te wycken van myn voirgaende proteftatien en op d'aéte van non prejudicie (i), die my de voirfz. Heeren Stadthouders daer van gegeven hebben. 1 welcK alzoe gedaen zynde, zullen UWE E. believen teadvyferen , off het den Lande van Zeelandt competere 't gundt by my gedaen is, te agT creëren. Bidden nyet min dat UWE E. believen alle zaecken te rechte te pondereren, a s den noodt des jegenwoordigen tyts, de gefteltenisfe nyet alleen van Hollandt, mer oick van Gelderlandt, Wtrecht, Vrieslandt ende Ommelanden, die hun alle beclagen der, Quote, en verclaeren naer d'expiratie van de twee maenden daer anne nyet meer te wiljer.i gehouden zyn, vereyfcht. Waer omme UWE L. andermael wil gebeden hebben te aenmercken den noodt daer de Landen inne zyn, en voir defe twee maenden alle vuyterlick devuoir te doen dat mogelick wert. Ende indyen d'aggreatie nyet cn zal-moghen gefchieden zoe 't conJ cept {,) De afte van non prejudicie is mede overgezonden, en te vinden in hef Regipr B , ter Staaten Gr7Cke middelen de felve alle behulp , fecours en asfiftentie te doene: Wn]' rat,Wy nye5 en hebben willen naelaeten den fel ven goeden wille, gunft ende affectie die wy der Stadt zyn toedragende V. E. rV ¥feJ\veml*y&en> mitsgaders die grote forchfuldicheyt die wy hebben omme te ge! bruycken aifulcke middelen als wy meynen nootlyck te wefen, omme't voernernen ende Wpnlen7an df • ^orfchreven Viandt te beletten ende verhinderen, ende daer toe alle vliet ende neerfticheyt voor te wenden, omme fulcx foe eer foe liever te effectueren omme nyet tegenflaende wy van V. E vromicheyt ende conftantie volcoemelyck zyn verzekert defelve ten alder eerften te ontcommeren endè ontlaften van den voorfchreven Viant ende zyn aenflagen , om dies te meer te geven getuygenisfe van onfen yver, goede wille, promptitude ende affectie, diewy, foe in refpecte ende ten aenfien van V. E. voorgaende menichfuldyge getrouwicheden ende dienften tot die SïïdS,%faïen beTefen'den felven kenne* fchuldich te zyn, als omme te thoonen onle meyninge ende intentie geenfins te wefen enyPlaetfen » willen verlaten, die hem tot defer Vnie ende Verbont hebben willen begeven, ofte noch van meyninge zyn te htfJv F T*, Vran Wy nyet en hebben billen 5y defen te verfekeren, nyet twyffelende off den Almogenden zal defe onfe goede affectie brengen tot fulcken effeéte als wy zyn begerende eude de noot van V. £. 't felve is  Onuitgegeeven Stukken. 217 is vereysfchende, gelyck wy oick verhopen om defen aengaende gheen wyder verhael te maken, corts metter daet te zullen verthonen, defelve V. E. mits defen verclarende, dat wy foe om te wederftaen die vorder aenflagen ende voornemen des Viants, als ende principalick tot 't gene voorfchreve is, hebben gerefolveert ende oick geordonneert, het Crygsvolck van herwerts over by een te verfamelen ende op te richten een leger, foe van Ruyteren als Voetvolck, hebbende tot verfekcringe van 't felve leger zyn Excellencie volgende zyn aengeven, oick laft gegeven omme aen te nemen duyfent Ruyteren, daer defelve zyn Excellencie zal over gebieden , nyet twyftelcnde off defelve zyn Excellencie is die felve oick voir de hant hebbende, off emmers wel promptelick by een zal connen verfamelen, naervolgende de goede affectie ende genegentheyt die zyne Excellencie boven allen anderen V. E. Stadt toedragende is, hoe defelve oick by zyne expresfe brieven van den vmen defer maent tot dien fine aen ons gefcreven opentlick es verclarende , ende betonende, conform oick d'inftruclie ende laft te vorens foe aen den Burgemeefter Stralen als oick die Heere van Sinte Aldegonde daer na gegeven. Wefende mede dagelicx in aller vlyticheyt ende neerfticheyt befoingnerende, om te vinden aifulcke middelen die daer toe enichfins fouden mogen dienen met fulcke apparentie, dat wy nyet en twyffelen off daer door zal coemen eene aifulcke vruchtbare refolütie, dat V. E. daer deur zullen hebben nyet alleen een volcoemen contentement, maer oick ten kften genomen hebben een voet, die zal mo^en O 5 die-  218 Bundel yan dienen tot des gemeen Lants rufte ende welvaren , V. E. wel ernftelick willende verfoucken te willen fcryven aen de andere Steden ende Provinciën in de Generaliteyt gebleven wefende , ten eynde defelve insgelycx willen doen alle goede debvoir ende neerfticheyt, op dat ons goet voornemen foe veel te beter mach worden^ geëffeétueert ende volcoemen ; ende op dat 't felve ons voornemen noch foe veel te beter ten goeden effeéte gebracht mach worden , zoe zullen wy nyet laten ten eerften dage ordre te ftellen ende verforgen, dat de Soldaten ende Garnifoenen aldaer leggende worden gecontenteert ende voldaen. Welck ons voorfchreven fcryven zal dienen tot dien eynde om V. E. in 't generael te adverteren, 't gene wy tot V. E. onderftant voor handen hebben, latende die particulariteyt van dien, mits redenen torten rapporto van 't gene die Heer van Sint Aldegonde aen zyne Excellencie mondelinge ende fcriftelick zal verhalen, ende zullen nyet te min laten V. E. van 't gene defen aengaende voorder ge." daen ende gehandelt zal wefen, eerftdaechs te verwyttigen, op dat die felve mogen wefen geinformeert tot contentement van de goede Gemeente aldaer, van 't gene dien aengaende voirder gebefoingneert ende tot haer onderftant dagelicx gehandelt ende gedaen zal wefen. Verfouckende voirts, volgende die verplichtinge ende verbonde deur cracht van de ( O GeCO De Gedeputeerden der Nadere Unie Jberoepen zig Biet op de verpligting van dat Verbond, n^ar van de Ceneraale Unie; de vraag ü dan, of Brusfel geen Lid van  Onuitgegeeven Stukken. 210 Generale Vnie onder ons wefende, te willen oick insgelycx door alle goede debvoir ende officie, ende gebruycken aifulcke middelen als der» Almogenden V, E.foe totV.E.confervatie in 't particulier als tot welvaert van de Gemene Sake ende Vnie voorfchreve , in handen geftelt heeft: Nyet twyftelende volgende V. E. voorgaende getrouwicheyt ende conftantie , off defelve V. E. zullen weren, keeren en voorcoemen, alle 't gene 't welk deur enyge in 't particulier ende in refpeóte van hun eyge bate zoude mogen worden gehandelt ende gepraclifeert, zoe metten Viant, als den gheenen die hen van de Generaliteyt affgefondert hebben, ende ons volcomelick van V. E. affectie betrouwende ende verfekert houdende, dat voor defe ftondt V. E. van defe onfe goede affectie , wil ende genegentheyt fich zullen vernuecht ende voldaen houden, zullen defen hier mede befluyten. Edele, Erntfefte, Eerfame, Wyfe, Voir. fichtige, Discrete Heeren ende Vrunden, ons hier mede t' Uwer E. recommanderende, bidden Godt Almachtich defelve te willen Ge- van de Utrecbtfche Unie geweeft zy? Langüet verzekert het in Epijl. ad Aug Sax ducem, Uit. Aug. 1579: „ ad hoe Foedus ( zegt hy ) accedere diu recufavit Ant„ verpia, fed tarnen tandem accefiït, & etiam omnium ,\ poftrema Bruxeilenfis Urbs , qua poft expugnatum „ Trajectum, (ad Mofam),jvidebatur veile fe malecon„ tentis adjungere, fed contentione exorta inter eos & „ Parmenfem fuit in caufa, ut confiüum mutaverit". 11c twyffel egter zeer, of de Stad Brusfel wel ooit de Uaie hebse aangenomen^  220 Bundel yan gefparen lanck welvarende in ge-onthevt.' Gefcreven t' Vtrecht defen xvien Augufty Uwer E. goede Vrunden Die Gedeputeerde der Naerder Gevnieerde Provinciën. Uit een gelyktydige copie ter Staaten Griffie van Zeeland. X X X V.  Onuitgegeven Stukken, XXXV. Ordonnantie ofte InflruEtie gemaekt op de Vergaderinge van de Bontgenooten binnen Uytrecht verfaempt(\~),waar naar die Provintien ende Gedeputeerden der zeiven zich zullen reguleeren in de beleydinge en de expeditie van de Gemeene Zaecke, die d'zelve Bontgenooten ende haren Provinciën, Steden ende Leden van dyen, eenigjms achtervolgende de voorfz. Unie betreffende zyn. 1579. ï9 Auguftus. In den eerften , dat uyt yder Provintïe altyds in de Vergaderingen van de voorfz Bontgenooten binnen Lytrecht off elders, daar die wefen (1) Na dat de Afgevaardigden d#r Bondgenooten de Unie te Utrecht gefloten hadden, vergaderden zy genoegzaam dagelyks by eikanderen tot beftuur der zaaken van het Bondgenootfchap, gelyk blykt uit een gedeelto van derzeiver Notulen, beginnende met den 30 January 1579 en voortlopende tot in het laatft van July denzelven jaars: deeze Vergadering werdt genoemd het Collegie van de Nadere Unie; doch men ondervondt al ras het gebrekkelyke daar van, niet alleen om dat de Gedeputeerden geene vafte Commisfie hadden, en dikwyls verwisfelden of afweezig bleeven , maar ook om dat hunne laft te bepaald was naar maate van den fpoed die de zaaken vereifchten: de Laftbrief aan Valcke gegeeven door ds Staaten van Zeeland den 7 Maart 157»» te vin-  222 Êundel van wefen ende befternpt zal worden , een zeker getal van Gedeputeerde wezen zal, te weten van den in het eerjte Regijler van Commis/ien en InflruHien Folio i verfo hieidt in: „mits dat op alle zaaken van con„ fequentie, inzien en gewigte niet eindelyk befloten 4, en worde zonder voorgaande rapport aan Ons, of on„ ze Gecommitteerde Raaden . diesaangaande by hem tot „ aller gelegener tyd en occafie te doen". ; Over deeze traagheid beklaagde de Prins van Oranee zig dikwyls aan de Bondgenooten, en byzonder hadt hy door den Heer van S. Aldegonde op den r Auguftus 1579. een wydloopig vertoog aan de Gedeputeerden der Nadere Unie doen inleeveren, waar in hy onder andere zeide : „dat men één Hoofd of Regeerders of meer „ moefte kiezen — dat men denzelven eenen Raad „ moefte toevoegen , gemagtigd om de voorvallende ., zaaken van gewigt te raamen, te fluiten en uit te ti voeren , zonder dat men de zaaken van den eenen #, op den anderen verfchuive, en alle goede geleeenhe» „ den verzuime, gelyk men tot nog toe gedaan hadt. ,, enz. Bon XIV B. bl. 129. [159]". Hier op' volgde den 19 dier maand de Inftruclie voorden Raad der Nadere Unie, alhier uitgegeeven: niet te min raadpleegden de Generaale Staaten reeds in het laatft van 1579 over de opregting van een^lgemeene Landraad, waar in zoo wel de Gedeputeerden der Provintien van de Generaale Unie als die van de Nadere Unie zouden zitting bebben nogthans verdeeld in twee Collegien ter regter- en ter linkerzyde van de Maza; het liep egter aan tot den 13 January 1581 , wanneer het Berigtfchrift voor den Landraad werdt vaftgefteld , en in Auguftus van dat jaar werdt de Raad van de Na-lere Unie veranderd in den Landraad. Z. kort verhaal hoe de Landraad zyn begin genomen heeft, uitgegeeven door den Heer Paulus Verkl van de Unie iD. bl. 299". De Landraad (wordt daarge' ,, zegdj hadt zyn begin genomen uit de faulte van de „ executie in den Raad van de Nadere Unie, en nog„ thans hadt de Landraad de executie veel minder kun„ nen te werk leggen, behalven dat men middelerwyl „ eene nieuwe Regeering hadt beginnen te fmeeden, ,, eerft op den naam van alle de Geünieerde Provin„ tien, maar daar na op naam van drie Provintien willen  Onuitgegeeven Stukken. 223 van den Furftendomme Gelre ten minlten drye, uyt Holland drye, Zeeland twee, Vriesland drye , Uytrecht drye , d'Ommelanden twee, Antwerpen twee, Gent twee, Ypere twee. Welcke Gedeputeerde die voorfz. Provintiea ende Steden refpective, t' hare coften, onderhouden zullen, met volkomen macht ende bevel van die zaecken der zeiver Provintie ende Steden in 't gemeen te beleyden, naer vermogen die Unie , die welcke oock zullen macht hebben zonder voirder laft te verwachten, tot heuren goetduncken de Geünieerde Provintien in 't gemeen te belaften, tot vyftich duyzent guldens eens, in haeftige en noodige zaecken. Item en zullen myne Heeren die Stadhouders van de Geünieerde Provintien, off elcx van hen byfonder, vermogen ende verfocht worden één ofte meer Gedeputeerden in 't voorfz. Collegie te ftellen, naturelen van de Provintien, die Gemeene Zaecken toeftaende, ende den Collegie aangenaam zynde, die in haren afwezen van haerlieder wegen op alles fullen helpen adviferen, refolveren, ende mette zelve In alles goede correfpondentie houden. Die Provintien ende Steden zullen heure Gecommitteerde nyet mogen vernieuwen ofte verhanderen dan één van dien ter maand. Item „ len eindigen ". Eindelyk is het gezag van den Landraad te niet geloopen r.a de opregting van den Raai van Staate in 1384.  324 Bundel van Item aleer yeraant van de voorfz. Gedepu teerde geadmitteerd zal worden om in de Vergaderinge te befeigneren, zullen gehouden welen te exhiberen haarlieder Commisfie 't fv met procuratie ofte brieven van credentie in houdende ten minften dat zy gecommitteerd" zyn , omme m de Vergaderinge te compareren ende aldaar te helpen raeden, adviferen en de befluyten 't geen tot 't Gemeen Befte dienen zagende voirder als in 't ne art. gefeyt is ende die Commisfie by de Vergaderinge gevi' fiteerd ende goet gevonden zynde, zuilen doen den eedt in handen van den Prefident ten overItaan van de meerderen van de Gedeputeerde van de Provintien in de forme hier naer volgende. 1 He forme van Eedt. f „ Dat zweere ick, dat ick geduerende den „ tyd d3t ick in de Vergaderinge van de Naer5, der Geünieerde Provintien zal wefen, in al„ le voorvallende zaaken zal h. lpen raden, ad„ viferen, ende befluyten, 't gene zulcx ick „ ten Gemeenen Befte tot voirderinge van des Gemeens Landts zaecken , ende dienfte, nut „ ende oirbaer van de Bontgenooten , ende „ tot wederftant van den Viant in rechten „ confeientie bevinden zal te dienen , ende „ te behoiren, zonder eenige oochluyc„ kinghe , fimulatie ofte disfimulatie , gunft „ oft ongunft, ofte oick eenige partyefchap te „ dragen, dat ick oock fecreet zal houden alle „ zaecken die in de voorfz. Vergaderinge „ voorgeflelt, gehandelt, ofte gefloten zullen „ worden , zonder die te openbaren, dan daer  Önuitgegeeven Stukken. zij- \f daer des van noode wefen zal, ende infon„ derheyt dat ick nyet reveleren zal in eeniger „ manieren, 't gene my by den Prefident bf0< te die van de Vergaderinge, bevolen zal worgden fecreet te houden". Zoo helpe my God! Ende zal van 't doen van den Eedt behoord lyk regifter gehouden worden, daer inne onder den voorfz. Eedt geteekent zal worden den dag, maent ende jaar als den Eedt gedaan zal worden, 't welck een yder van de Gede-* puteerden met zyn hant onderteekenen zal. Item zullen de voirfz. Gecommitteerde alle daghe vergaderen, te weten van den iften Aprilis tot den lellen Septembris 's morgens v»n feven tot ten elff noren» ende van den iftenO&obris tot den lellen Martii van den acht uuren tot ten twaalff uuren, ende na noens van den drye uuren tot ten vyf uuren: wel* verftaende dat na noen geen zaecken van importantie gedepecheert zullen worden, ten ware de noodt zulcx verheyfchte, in welckert ge^ valle men den Gedeputeerden fpecialick zal doen infinuëren, met expresfie dat ter zaecken van importantie te refolveren zyn, ten eynde zy compareren; beheltelick dat men zondachs den geheelen dach, noch oick des woondachs ende des vrydachs naer noen , nyet en zal vergaderen , ten ware dat ter zaecken van importantie die geen vertreck en lydert voorvielen , zoe in zulcken gevalle die gene die in der tyd prefideert den Gedeputeerden fpecialié* ken zal mogen doen vergaderen op zulcken IIDëeu P oure  Bundel van uure als hem naer gelegentheid van den tyd en. de der zaecken goetduncken zal. y Item zal Uyt die van de Vergaderinge dén van de befte gequalificeerde ende bequaernfte vercoren worden, die in de voirfz. Vergade nnge Zal geitadelick prefideren den tyt van Zal voirts den genen die van buyten in de Vergaderinge zullen compareren op haer ge! fchSh -g /T Prefident van een Collegie Ichuldich k ende behoort te doen. Item ende dat alle die gene die eeniee zaec ken zullen hebben aen de Vergaderinge Ter* volden , 't zv dat zy van de vigaderfnge Zvn ofte nyet, zullen vertrecken, ter tyd toe men zal ged, poneert hebben op hun aangeven ofte verfouck, daar op die Prefident gehouden wort zonderlinge oplicht te nemen. wuaen wort brekeVlrl^ge d° Ged<^eerde in gebreke waren ter gefetter UUre, ofte oock tor t'ar^!T,ï ^D TU?en' C't welck h? t ai 2n tyden als de noodt zulcx vereyfcht zal mogen doen) om in de vergadering^te it men,  Onaitgegeeven Stukken. 22f meri , nyet en compareerden, zoe zullen die Prefident met die prefenten evenwel daer inne adviferen ende fluyten zulcx zy te rade vinden zullen. Item en zal nyemant van de Vergaderinge van wat ftaet qualiteyt ofte conditie hy zy, eenige zaecken in de Vergaderinge moghen proponeren, dan alleenlyk die Prefident ofte eenige van zyne Asfesfeurs, t'zyner begeerte, ende zoe yemant van de anderen noodich docht yet wes geproponeerd te worden, zal het den Prefident mogen aangeven oft fchriftelick by Memorie overleveren , den welcken nae dat hy bevinden zal die zake gelegen te zyn die propofitie daar van zal doen, ofte den aengevers accorderen, die felue te mogen doen, ende oock audiëntie doen hebben. Ende naer dat die geproponeerde zake in 't generael gediscoureerd zal zyn, zal die Prefident d'advifen ordine vragen, zonder dat yemant zal mogen fpreken noch adviferen dan alzoe gevraecht zynde.» Ende zal Oick nyemant den anderen in '£ proponeren ofte opineren moghen interrumperen. Item zoe verre hem yemant vervoirdert tér contrarie te doen, zal by den Prefident filentie geinterponeert moghen worden. Item zal in 't adviferen ofte communiceren van de zaecken van yder Provintiö maer éëri t'eenemael fpreken.  22 ^ Bundel van Item zal die Prefident neorfl-iVh ar; ut men dat alle Refolutiën pS 5teÖ £ Seci-etam ofte in zyn abfe„tie by eeni.e ™ nT ze! voï"t 'ril jen van de ReColntfen X * eïdë on" Wt nemen zullen, dat die zelvedaer mede rS,2yD' 'nd« WaïSn Item iogeyalle die Refolütie vereifcht eenf- En"*? fy^ Wriüe gedat te wot ucu c ry van misfiven , andtwoirdpn ««. gevifiteerd worden by den^ depefche gecommitteerd zyn.§ dl£ t0t te Item die voorfz. Prefident en ™i L i ■ neren geen ftemme hebben,tenware L a°P1' men aen twee zyden geJvck ,Tt!i l ftem* voirfz. Prefident voi™moe ven die recompenfe gedaen ^«^^^ Item en zal nyemant van de Gedeputeerde van  Onuitgegeeven Stukken. 229 van de Provinciën , Steden ofte Leden van dyen hem uyt den zeiven Collegie mogen vertrecken ofte oock uyter Stadt ofte Plaetfe daer die Vergaderinge gehouden zal worden, ten ware by voirweten ende bewillingen van de anderen mede Gedeputeerden van de Provinciën van de Vergaderingen. Item en zal nyemant van de Gedeputeerden in de voirfz. Vergaderinge eenige laft van befobne, reyfen, ofte commisfie die hem opgeleyt zullen worden, moghen afflaen, weygeren ofte wederleggen, ten ware hy wettelicke excufe hadde, ende die zulcx by die van de Vergaderingen goet gekeurt worden; op peyne van uyte zelve Vergaderingen voirtaen gefecludeert, afgefneden ende tot geenen tyden weder daer toegelaten te worden , ofte op fulcken andere pene ende amende als't Collegie goet vinden zal. Ende om alle zaeken met meerder ordre, forchfuldicheyt , voorfigt ende kennisfe beleyt ende uytgevoert te worden, zal 't werck van de voorfz. Vergaderinge onder die Gedeputeerden van dyen verdeylt worden , te weten dat eenige fpecialicken gelafc zullen zyn te voirdéren , te doen voorhouden, refolveren ende expediëren die zaecken behoerenden de behoeften ende furnisfementen van de penningen, die tot onderhout van de Staten der Geünieerde Landen ende Steden inne gewillicht zullen zyn, op dat die in tyts opgebracht ende geinnet worden, ende voorts acht nemen op die adminiftratie ende uytgeven van dyen , ende dat die betalinge behoirlick met ordonp 3 nantien  *3Q Bundel yan nantien gedaen worden, daer die nootelixte is * ende die penningen toe gedeftineert zyn, ende vooral aen die Ruyteren ende Knechten, te zuyveren alle particuliere rekeningen, fchulden ende reftanten &c. houdende pertinente memonenende ftaet jegens die Ontfangers ende Adminiftrateurs van de voorfz. penningen, om t welck te voirdéren ende effecTueren gecommitteerd zyn een van die van Gelderlant, een van die van Hollant, ende een van die van Uytrecht. Item zal men anderen committeeren, om te letten op die quantitëyt, incoop ende uytleveringe van de provianden ende ammunitie van oorloghen, omme van alle die gefteltenisfe ende voorraedt van dyen kennisfe te draghen, ende by de Commisfarisfen de felve ordentlick te doen diftribuëren , wel bewaren . ende ballen tyden van alles behoirlick te doen verantwoorden , waar toe gelaft ende gecommitteerd zyn, een uyt Gelderlant, een uyt Hoiland, ende een uyt Vriesland. Item zullen andere gecommitteerd worden , die toeficht hebben zullen op 't beleyt van de crychshandelinge,ten meefte befcherminge van de Landen ende Luyden ende crenéfce der Vianden, die kennisfe zullen draghen op 't getal van de Ruyteren ende Knechten , by goede ende behoorlicken monfteringe naer ordonnantie daer tvan zynde, ende op de bezettinghen ende garnifoenen van de Steden ende Sterclen , op alle Crychsbevelhebberen, Commisfarisfen . ende die perfoonen die defelve f(ffiP.ten, pfiïcien ende oock commisfien bedienen,  Onuitgegeeven Stukken. 331 nert, op heurlieder traftementen, op heymeJicke aenflagen, kondtfchappen, onderhoudingen van de verfpieders met 't gunt daer aen cleeft, insgelycx op de voirderingen van de Fortificatiën, ende diergelycke, ende zyn om 't felve te voirdéren ende te benaerftigen gelatt een van Gelderland, een van Holland, een van Zeeland, een van Antwerpen ende een van Gent. Item ten laetflen zullen andere gecommitteerd worden, die de zaecken van Jufticie ende Policie, zoe wel Kerckelick als Burgerlick , die Landen ende Steden van de Unie betreffende , zullen dirigeren, om allen goeden eenicheyt ende die gemeen rufte te conferveeren, oock remonftrantien ende requeften van partyen, fchriftelicke depechen, en commisfien, misfiven, ordonnantiën ende diergelycke acten, partyen angaende, ten eynde 't felve ten meeften gerief van partyen ende naer die intentie ende refolutien in behoirlycken forma gedaen worde, waer töe gelaft ende gecommitteerd zyn een van die van Zeeland, een van Vriesland, een van Uytrecht, een van Antwerpen, ende een van Yperen Item zal die Prefident die zaecken die dagelicx voorvallen, diftribuëren ende renvoyeeren aen den genen daer des behoiren zal, ende aen den genen die tot de voirfz. zaecken gecommitteert zullen wefen, achtervolgende die voirgaende verdeylinge. Ende dit al by provifie, ende dat die van de Provintien ende Bontgenooten defe jegenwoorP 4 dige  232- Bundel van dige ordonnantie zullen mogen veranderen vermeerderen ende verminderen naer die gelegentheyt der zaecken ende tyden. Aldus gedaen ende gefloten den Negentbienden Augufti XVc negen-en-feventich. My Prefent. (onderteekend) A. Radelant. Uit de authentyke, door den Secretaris Ra. delant, geteekende Copie ter Griffie der Heeren Staten van Zeeland. XXXVI.  Onuitgegeven Stukken. 33,3 XXXVI. Brief van de Gedepute-rde der nader Geünieerde Provinciën aan de Staaten van Zeeland, met klagten over het niet opbrengen der Quote, en bedreiging van executie. 1579. 20 Auguftus. Edele, Erntfefte, Hoechgeleerde, Wyfe , Voorfichtige Heeren, ende weerde Bontgenooten. Wy en twyffelen nyet off Uwe E. hebben wel verftaen vuyt ons voorgaende fcryvens , hoe zeer noodich het es, dat de Provinciën hun refpe&ive maentlycke Quote achtervolgende de bewillichde repartitie ende obligatie daer op gevolcht, van ftonden aen ende fonder vertreck ten vollen furneren, ende alhier binnen Vtrecht aen handen van den Ontfanger Generael over feynden: Ende alfoe wy defen all nyet jegenftaende als noch geen penningen in 't cleyn off groot en zyn vernemende, noch oock van andere naerder Gevnieerde Provinciën , die wy oock by diverfche misfiven zulcx aengefcreven ende verfocht hebben , fulcx dat alle de faecken genouch defert lopen, foe fyn wy alhier eyntelyck by gemeen advyfe geflooten ende gerefolveert , dat men tot furnisfement van de voorfchreve penningen de voornoemde Provinciën (onwillich blyvende) fal P 5 ^  »34 Bundel van by vigoureufe executie conftringeren, 'tfvbv laisfisfement van de perfoonen ende goederen van de Ingefetenen der feiver Provinciën in lagen van Ruyteren ende Knechten, ofte' andersfins foe men bevynden fal oorbaerlicxt te zyn. Begerende daeromme wel ernftelyck dat V E. alls noch gelieve, binnen der tyt van fes daegen naer de receptie van defen, VE. refterende penningen alhier over te feynden in handen van den Ontfanger Generael den Heere van Braeckel voorfcreve, off anders willen wy VE. by defen geadverteert ende gewaerfchout hebben, ende dat by forme van fommatie, dat men den voorfcreven tyt geëxpireert zynde, tot executie van dien fal procederen achtervolgende die voorfcreve repartitie ende obligatie, 't welck wy nochtans geerne verhoet lagen , kenne Godt die V Edele, Erentfefte, Hoochgeleerde, Wyfe, Voorfichtige Heeren, ende weerde Bontgenooten, wille fparen lang welvarende in gezond I579 £' üytrecht den xxen Auguftï Uwer E. goede Vrinden Die Gedeputeerde der Naerder Gevnieerde Provinciën Ter Ordonnantie van defelve ^Geteekend G. van Zuylen 1579. Uit dtn oorfpronkelyken Brief. XXXVII.  Onuitgegeeven Stukken. 335 xxxvii. (i) Brief van Johan van der Linden, Abt van St. Geertruid te Leuven, Afgevaardigde wegens de Algemeene Maaten op de Predehandelinge te Keulen. aan zyn broeder den Amptman der Stad Antwerpen, waar by hy zig verklaard over de toejiand van zaeken in ,t gemeen , en byzonder over de Unie te Utrecht gefloten, en het aannemen van den Hertog van Anjou als Heer der Nederlanden. 1579. . . Auguftus. Mon Frere! je vous efcrive iterativement pour 1'importance de la matière en icelle contenuë, puis que trouvois la difSdence du trai&é de la Paix eftre pluftoft imagi aative que fondée en raifon, car certes quiconque 1'allège lans la bien garnir des raifons pregnantes, ne f O Hy was geweeft één der Afgevaardigden tot dé Gendfche Vrede, een voornaam bewerker der Unie van 1577 en van het eeuwig Edift, vervolgens werdt hy door de Generaale Staaten gemagtigd tot den Vredehandel te Keulen, dien hy allerwege zogt door te dry. ven:men ziet uit dit ftuk en andere brieven die 'ervan deezen man voorhanden zyn , dat hy den Prins van Orange, en de Provintien der Unie van Utrecht geen g-ed hart toedroeg; ook bleef hy, na het vrugteloos afloopen der Vredehandelingen, te Keulen, en verzoende zig met den Koning.  236 Bundel van ne femble que tendre a la rompture de Pai* & par confequent ruïne du Pais, & par ce k correétion ne debvroit eftre ny creu ny ouy • comme celluy qui nous veult prolonguer unè Guerre,pour laquelle longuement foubftenir fe voit clairement que ne fommes ou ne ferons fuffifans, tant par la difficulté de trouver argent, que par la féparation des Provinces meutez par la dicte confufion inextricable, en laquelle, nous nous trouvons piongés pour ne nous avoir voulu contenter de raifon. Je con. fidére bien les moiens qu'on cherche pour y rémédier, & pour pouvoir mieulx fouftenir la Guerre, mais a mon petit jugement ne fervira ne 1'ung ne l'aultre,que pour augmenter noftre mal& diminuer noftre fuffifance, car en premier lieu je ne penfe poinct, que touttes les Provinces concurreront devne opinion fur 1'acception du Ducq d'Anjou, pour Seigneur, renunciant au Roy noftre Prince Naturel; ains je penfe & croypluftoft, que aulcunes d'icelles fe hafteront tant plus d'accepter les articles propofez de Paix, pour ne donner advis en chofe fi fchandaleufe & dangereufe, mais quand ainfi feroit, que fera ce, fi non commuer la tirannie Efpaignole a vne aultre Franchoife ? par la quelle cbange je ne voy poinct que lè Pays puiffe gagner chofe que merite de faire vne fi fchandaleufe nouvellité, & quant a Ja nouvelle Vnion d'Vtrecht, laquelle femble ausfi practicqée a la fin fusdiót, je voy qu'elle n'eft plusgouftéeque le faict du diét Ducq d'Anjou, comme fetrouvant icelle eneffect non feulement deftructive de la Pacification de Gand, que tous les Efiats vnanimement ont jurée & entendent maintenir, & par ce combien que la dicte nou-  Onuitgsgeeven Stukken. 237 nouvelle Vnion eft mife en avant par ceulx d'Hollande & Zelande, je trouve que plufieursProvinces la rejeétent entièrement, & aulcunes y eftants entrés y font ménés a demy par finesfe, & a demy par force, comme il me. confte de la conté de Gueldres & Frife, &; femblablement d'Overysfel & Groeningen , & quelles Provinces non , quoiqu'on at publié qu'elles 1'ont acceptée, & que les Gouverneurs & aultres font fignée, toutesfois les principaulx Membres des difts Provinces y reclament & proteftent au contraire, comme eftant chofe direc* tement contre les Privilèges, la Pacification de Gand,le préfent trai&é de Paix, contre équitéy droift & juftice. Je ne veulx rien dire de ceulx de Gand , qui fe font oubliez fi avant que tout le monde en a refentiment ,• mais de la Ville d'Anvers, laquelle fe dief 1'avoir aufii acceptée,. certes je ne me puis que fort ebahir pour ce qne la dicte Ville fafle chofe bien dangereufe les Provinces Unies, vóulóïr bien pondercr les raifons allegez par fon Exeelle , par oü il prie d'eftre excufé d'acceprer la charge de Lieutenant Général, & mesmement qu'ils fcaventjque puisqué fon Exc-- eft venu fi avant en la bouche du peuple mal informé. comme fi la faulte que 1'armée puifiance de 1'année paffee n'ait rien execucé, euft été, comme ils difent, par ncgligence & nonchalloir de fa dicte Excellence, mesmes de dire que 1'argent què les Provinces ont donné que fon Exeelle Pat employé pour fon particulier, & ainfy derobbc toute la mangerie du..plat Pays: fon impute k fon Exce la perte de la Ville de Maeftricht: les Catholiques publient partout,que fon t\xcc les a trompés, qu'il n'a tenu fon ferment, qu'il a intro* duit la Religion Reformée: ceulx de ld Religion au contraire.le blasment, que fon Excellence s'at laiflé corrompre par les Catholiques , & que par dons & promeffes n'at afiifté k ceulx de fa Religion: qu'il veut introduire la Religionsfried, fur eet article tous deux' des Religions le blasment: en oultre difent qu'il eft caufe de cefte Union d'Utrecht, 6c qu'il ne prétend aultre chofe en cela que de meede Gedeputeerden, 't welk vervat is in het fhik alhier uitgegeeven: waarfchynlyk hadt men den Prins verzogt geen gewag van die zaaken te willen maaken in zyn fchriftelyk antwoord, met oogmerk om het niet verder te doen verfpreiden dan noodig was., waarom ook dit ganfche artykel van het verbadf der Gedeputeerden niet eeo ftreep is aangehaald, en ter zyde gefield het woord tact , gelyk men thans op de geheime ftukkeu fielt feewt.  Onuitgegeeven Stukken. 341 meélre le pays de Brabant & mesmes Anvern par ung boullevart de ceulx de Hollande &Zeiande, la Geldre. & 1'OverylTel pour ung boullevart de ceulx d'Utrecht & d'Hollande: aultres difent qu'il fe veült faire mailtre & feigneur du Pays, puisqu'il meel; en avant, que les Villes doibvent recepvoir garnifon, & qu'il tmpefche par tous moyens la Paix qui eft tant défiree par ehascun , & qui eft fi advantagieufe, & le toutpoür fe maintenir en auclhorité. brief pour faire fon Ëxc« tant plus odieux, font publier que le Roy ne défire faire la guerre a fes bons fubje&s, mais feulement au Prince d'Orange, qui eft le perturba,teur du repos publicq, & introdu&eur de la Religion nouvelle, comme ils 1'appellent: le mesme font les Wallons, pujbliant qu'ils font feulemeut la guerre au diói Prince, avecq plufieurs aultres folies, commej les livrets d'un cofté & d'aultre fémez partout en font plus particulière mention: pui doncques que les affaires font en tel eftat, ne voic fon Exce pouvoir faire, aulcun fervice è Melf3 les Provinces, en 1'efiat de Lieutenant Général, car ores que les affaires allafferit le mieulx du monde (ce qui ne peult eftre toujours ) il y aura des Crieries, & fi quelque malheur advinfe (comme il eft ordinaire en faiéc de guerrej toute la coulpe feroit imputée k fon Exeelle, comme du pafte, mesmes adroienc mauvais gré ceulx qui 1'auroient introduit en cefte charge: qu'il leur plaife doncques, pour ces raifons, de commeftre quelque aultre, il demeurera tousjours fidelle & les fervira eri aultre chofe particulière oü Meff le voudront employer, & obéira trés volontiers a celuy oü & ceulx que Meffieurs donneront la charge, & ; II. Dêel, q afin  84* Bundel van afin que chascun puiffe avoir contentemenü, qu'il plaife a Meffieurs le fuspendre de fa charge & commeétre Commiffaires pour s?informer de fon Gouvernement & le fyndicquer (i), & fi on le trouve avoir mal adminifiré fe remect, au chaftoy de Meffts des Provinces Unies; fi auffi non (comme il efpère par la grace de Dieu) que 1'on ne le pourra taxer, mais qu'avec fi peu de correfpondance & moyens le dit Prince at pü foutenir fe faicl , fans plus grand disordre & perte,mesmes-y-ayant eutant qui ont abandonné leur Patrie & ferment. pour fe rendre a l'ernemy ; mais la gloirë eft k donner k Dieu, qui a préfervé en ceft horage ces Pays, comme ne fais doubtes qu'il fera encores. Que fi Meffieurs après que fon Exce. s'aura purgé, & que chascun aura a plein entendu les impoftures & méchancetez de nos enne*, mis, & touttes les calomnies eftre fauffes Sé controuvées, fe veullent fervir de luy, fera toujours preft a rendre tout humble fervice k fa Patrie, & k vous aultres Melfs t3nt en généi ral qu'en particulier. (O Syndicquer, dit woord thans weinig of niet ge» bruifct, beteekent geregtelyk onderzeek, rekenjchap afvorderen. Naar eene gelyktydige Copie ter Staaten Griffie van Zeeland, op de rugge van welke Jlaat; exhibitum xvije O&obris 79.  Qnuitgegeeyen Stukken' j^j x x x i x. Brief van Johan yan der Linden s Abt van St. Geertruid te Leuven, Afgevaardigde op de Vredehandelinge te Keulen, aan de Algemeens Staaten, redenen geevende , waarom hy j onder de hand, de artykeleh der Vrede hadt medegedeeld aan /om» inige Steden (i). 1579. 29 November. Meffieurs! Je fuis adverty qu'on m'a charS gé vers vous que jaurois efcript & envoié a quelques particulières Provinces & Villes les articles de Paix, comme aiant faict contre mon debvoir, & comme je fuis amy de mor» honneur, ne m'a femblé palfer par filence ou diffimuler, ce que me touche de fi prez, & pour ce vous veux bien declarer par cefte ouvertement, que vray eft, que j'ay en voié les di&s (1 ) Schoon ik geen oogmerk hebbe eenige fhikkeo Uit te geeven die betrekking hebben tot deKeulfche Vredehandeling, waar van anders een groote verzameling zou te maaken zyn, heb ik egter niet ondienllig geagt deezen Brief te laaten drukken, om dat dezelve eenigermaate ftrekte tot opheldering van het voorgaande ftuk. Men kan 'er uit zien, met welke vyanden de Unie van Utrecht heeft moeten kampen, en voor zoo veel de Stad's Hertogenbofch aangaat ,Z. van Heu&n bsjchr.de* Sttid en Meiery 2 D. bl. 12% q *  *44 Bundel van diéts articles en aucunes lieux eftans d'eülx requis, veu qu'ilz eftoient publicquement imprimés & quilz leur touchoient, trouvant fort eftrange que a Vtrecht & aultres lieux auroit efté defendu de ne poincl communicquer les dicTfes articles a perfonne foubz peine arbitraire, veu que la raifon veult que la Commune (aux despens desquels la guerre fe maisne) aye cognoiffance de ce que fe paffe Nam quod omnes tangit ab omnibus approbari debet, quant au faiól de ceulx de Boisleduc, eftvng faiél particulier: car devant partir d'Anvers fuis efté adverty de quelle pracïique on vfoit , pour feparer la diéfe Ville de Boisleducq du Pays de Brabant, la joignant a la Hollande, pour auffy avec dangier d'icelle faire vng Bolle werck a la fureté du diél Hollande, k qüoy auffy toft que m'en fuis apperfeheu , ay bien ouvertement di£t a quelques Perfonnaiges principaies, que nf y oppoferai tant que je pourrois tant pour mon debvoir, comme obligez aux Eftats de Brabant, que par compaflion que j'avois de la bonne Ville, la voiant tellement menée par les prafticques plufieurs fois reïterées de ceulx meismes d'Anvers, tendant au diét fin, nonobftant que la Religions-vrede y avoit efté practifée par fix ou fept mois, tellement qu'ay trouvé de tel fondement écapparence, que comme tel que je fuis de qualité & profeffion, je n'ay peu laifler de les exhorter qu'i'lz n'acceptaffent aucune garnifon, ny d'vn ny d'aultre coftez dont pouroient eftre fuppeditez, pour conjoinftement excufer les bons Bourgeois, ja asfez despauverez de telle onereufe charge ; & fuivant ce eftans des diets de Boilduc adverty, qu'on les intimidoit que le Prince de Parme les  Onuitgegteven Stukken. ^4J les occuperoit & gafteroit, s'ilz demeureroient fans garnifon, par ce moyen les voulant induire de 1'accepter, ay procuré, que moyennant qu'ilz demeuralfcnt feflS garnifon & avec la Religion Catholicque, on ne les prefferoit de gens de guerre durant cefte tra&ation; le tout pour foulager la dicte Ville, & la tenir inoffencée tant de 1'un que d'aultre cofté, demeurant icelle de telle fachon bien aifeurée tant pour les Eftatz que pour le Roy. Diet fe fuft ( a mon jugement) toufiours tenue vnie avec la Generalité fi fon neufl traiclé la dicte Ville comme ennemie, a caufe qu'elle ne voulloit accepter aucune garnifon , & fe fubi'eóter a ceulx d'Hollande, & fouffrir que la Religion Catholicque fe fuft entierement extirpée; & s'il on n'euft depuis aulfy trouvé les lettres fecrètes qui fe furent cachées en la maifon d'vn quy s'appclle Deventer ( O, aiant fai& de tout notoires tou" tes les fusdiéts practiques au preiudice des bons Catholicques i& de ia bonne Ville, lesquelles ont tellement alterez les cceurs de tous les manans, qu'ils fe font deliberez de s'arrefter aux articles de Paix, fans attendre la Refolution Générale des Eftats, desquels avoient conceu afiez jufte caufe de fi grande diffidence. il eft bien vray que j'avois envoié les diets articles de Paix 'a ceulx de Boilduc, a pas d'aultre» intention que pour préparer a la générale Refolution des Eftats, quej'eftimois (comme j estime encoires) debvoir eftre d'accepter Paix, cont- U.OP 'woq. !t ^ffeqift .*sjb iaöi^wpa Jooh(i) Die zal geweeft zyn Gerard v/inProunink, .genoemd neventer, van 's Hert^genbofch herkomftig, en nu ter tyd daar nog woonagtig, welke naderhand zoo berust werdt ten tyde van Leicefter. * O -5  246" Bundel yan cómbien que Ia neceffité leur a conftrainct. d?ao* cepter, devant que la générale refolution fofb conceue, non par mon exhortation, mais miëux par les raifons fus di&s, ce qu'on peut imputer a ceulx qui en font caufe. Voila Mesfieurs, tout que j'ay dift, faia & procuré, la Declaration de mon intention, la quelle j'efpère quant elle fera fainement entendue, je ne penfe me poulra donner blasme. Vous fcavez Meffieurs, comme je me fuis tousjours employé pour la Patrie quant j'ay veu qu'on a pretendü fe defaire de la tyrannie des Efpaignols, de maintenir la Religion Catholicque, les Privileges du Pays & 1'authorité duë a fa Majefté, félon notre première Vnion fi folemneliement jurée , & me debvront pardonner qui me voiant de ce fruftré, je fouftiens ce que m'a femble tousjours & femble encoires raifonnable, & fi me trouvant abufé des promefles qu'on m'a faict, & voiant que ny Religions-vrede, ny ferment , ny promefie vault, pour empefcher Ja furie de ceulx qui faifant profeffion de la Keligion Reformée, veuilknt oppreffer & enchafler, du moins maltraicter non feullement ies EccJefiaflicques, mais tous Catholicques, je m'en desgouite & m'excufe de me trouver entre ceulx qui a mon advis, veuillent fouftenir non fundée caufe, je vous prie me tenir pour excufe que j'efcrips fi, librement, & ne me tenir aultre que bien affeétionné a Ja Patrie, comme defirant & procurant la Paix, feul & vnicq remede pour delivrer icelle des calamitez & quelles fe trouve defefpèrément abysmée. Et fur ce me recommandant tres affecfieufement a voz bonnes graces, prcièntant a icelles mes trés humbles fervices. Je prie Dieu de vous oclroier Mes-  Qnuitgegeeven Stukken. «47 Meffieurs, fa fainfte grace & vous illuminer de fon St. Efprit, afin de prendre vne bonne refolution pour fon Divin Service que pour la Patrie. s£n hafte de Couloingne ce xxix de Novembre 1579. 'Votre tres affeÜknnè pour vous faire fervice figné Johan van der Linden. Q4 ^XL'  t4* Bundel van X L. Propofitie in het Collegie der Nadere Unie gedaan, raakende het onderhouden en ver [terken derzelver Unie, met de Refolutien der Heeren Staaten van Zeeland daar op genomen. Ï580. 10 February. Refolutien hier op genomen by den Staten van Zeelandt, op denxxuuea April 1580. Doorluchtige, Hoochgebooren Vorft, Genadighe Heere, Eerweerdige, Edele, Erentfefte, Hoochgeleerde, Wyfe! Voorzichtige, zeer Difcrete Heeren. Myn Heeren! alzoe nyet genouch is, dat de Naerder Urne gefloten, ende by de Provintien aengenomen is, ten zy dan dat die in alle zyne pointen te werck geftelt ende ter behoorhcker executie geleyt worde, zoe hebben die van den Collegie alhier vergadert,goetgevonden,om redenen Uw Furftelicke Genade ende Edele verhaelt, deefe genera e convocatie te doen, ende delelve tot voitreckynge ende volprengynge van de voorfz. Unie voor  Onuitgegeeven $tukkm.] t\$ voor te houden die naervolgende poin&en. Ende eerft, off men nyet goet. c^«*£*? vindt in defen geveerdelicken tyt, de v£n Zeedat men de voorfz. Unie ende Undtnaerdie Confederatie zal doen bezweeren van der naerby de Heeren Stadhouders van de Provinciën, by alle de Magiftrae- pen > daer 0 ten er de Hooftofiiciers van dezel- defe Propoave Provintien, Stadt ofte Leden tie gerefolvan dyen, mitsgaders van alle die ^ Schutteryen, Broederfchappen en- ftrueeren om de Collegien die in eenighe Ste- te letten, hoe den ofte Vlecken van defe Unie men die. va0 zyn, ende dit«l op eenen tyt. ^cKngeeren onder den Eedt aldaer gementioneert, ende hoe men de pene in den nen articule van den advyfe (i) vermeit, zal effeftuëeren, zonder perturbatie van de Republycke, van gelycken, hoe men die vremde Na« tien zal conftringeren onder denzelven Eedt. Item dat men denzelven Eedt, van nu voortaen, zal doen doen alle die ghëene die tot eenighe Magiftraet, ofte Capiteynfchappen. Schutteryen, Collegie ende diergelycke geadmitteert zullen worden. I I I. Item alfoo men jegenwoordelick vint veele quade Patriotten, öft ( i) Al wat in deeze Refolütie gezegd wordt van het Advys der Nadere Unie, is betrekkelyk tot het Stuk jüer agtei volgende N°. XLI.  tja Bundel van Wort goetgevondend'advyfe van de Naerdere Unie. Vinden die \ ah Zeelant raetfaem, dat elcke Provinoe middelen \inde tot i oft nyet geneden en zal zyn,alle die gheene die eenichfins fufpecl zyn, in t byibnder de voorfz. Unie te doen befweeren. I V. Item ingevalle eenighe in weygeringe bevonden worden de voorfz. Unie te befweeren, hoe men daer mede doen ende handelen zal, V. Item zoe die Peys genouch in 't geheel aff is, oft nyet geraden is, achtervolghende het ixe articule van de voorfz. Unie, dat alle die Provintien , Steden ende' Leden van dyen fpecialyck bevolen worde, geen handelynge van Peys te maecken, dan met gemeenen advys van de Bontgenooten, ende daer inne fpecialyck te bedingen, approbatie van de voorfz. Unie, ende dat men tot defen eynde 't voorfz. articule van de Unie, die Magiftraten van alle Steden ofte VJecken zal doen voorhouden ende wel verftaen, ten eynde zy hen nyet en laten abufeerenofte misleyden, als eenighe gedaen hebben. V I. Item alzoe die referve van de munte gedeftineert waren tot die Fortificatiën, ende dat zedert iyet goetgevonden is eenige reerven daer van te trecken, ofte nyet  Onuitgegeevm Stukken. i$r nyet geraden is, in plaetfe van hunne Forti- dyen, eenighe andere Middelen f^JV ^ te advyferen, daer mede men de Zeelandt ge- Fortificacie zal mogen doen. daen hebben erde doende, zyn tot de hunne, employeerende die van Ze. landt oock daertoe die geannoteerde goederen van de Malconienten. VII. Item alzoo men die Middelen wort gevan Contributie by 't ve articule perfiftcert by van der Unie beraemt, nyet en. JJJ^ heeft weten te werck te Hellen 3'advys van ofte ter executie legghen, foo is de Naerder men nootelyck gedronghen ge- Unie op de weeft, in plaetfe van dyen, eeni- ™™tiebn ge Quote te advyfeeren ende vuyt d'andere te letten, die elcke Provincie ter voorgaende maendt opbrenghen ende furnee- Refolutien ren zoude, tot onderhout 'van der gae^e-aen" 'Oor« . (i) Dit was een Refolütie der Staaten van Zeeland van den 16 April 1580, by welke de Gedeputeerden ter Generaliteit te Antwerpen gelaft waren; te prefente„ ren tot behouf van de Generaliteit, tot employ van „ van den oorloghe en nergens anders toe , de vyer fpe„ cien van Middelen op de cnnfumptie van wyn, bin,. nenlaudfche bieren, vleefch en zout, en andere die „ gfeneralick ende egalick geaccordeert zullen worden — „ ende foo verre men fal willen infifteren op eenighe Quote, fullen die voorfz. Gedeputeerde fufiineren, „ dat die van Zeelant nyet voirder en connen contri„ bueren, dan vyftien in 't hondert, als zyl. met die „ van Hollant tfaemen gefet worden op één Quote: en„ da voorts te verclaeren, dat die van Zeelant te vre» „ den zyn, dat men 1 defelve Quote neme, naer de weerde van den C penninck van elcke Provintie, die „ elck fchuldich zal zyn over te brengen, ofte naer de ., weerde van den innecomen van de Gemeyne Midde» „ !en van confumptie van elcke Provintie "..  '*5* JB««  sr5o Bundel van yder Provincie zyn Ingefetenen, zoo wel in de Steden als ten Platten Lande dede monfteren en opfchryven, omme daeruyt een zeker getal op wapenen te ftellen,. ende d'een den anderen daer meede in de noot te asfifteeren, achtervolgende het vnie articule van de voorfz, Naerder Unie, ende dat 't zelve gedaen wort binnen den tyt van één maent, ende tot cofte van yder Provincie. Op 't xc articule fouden de voorfz. Gedeputeerden goetvinden, dat dit articule vuytgeftelt worde tot dat by de Provinciën refolütie zal wefen genomen op de Propofitie by zyne Excellencie tot Antwerpen gedaen , ende de Provinciën overgefonden. Gelyck zy oock wel geraden zouden vinden, dat van de Naerder Unie brieven (a ) in behoorlicker forme eerftdaechs gemaeckt, bezegelt ende beteyckent worden in conformité van 't gene gepofeert is in 't xie articule. Souden mede geraden vinden om redenen in 't xne articule verhaelt, dat men alle jaeren een bycomfte maecke van de Provinciën in één van diezelve, ende dat d'eerfte bycompfte zoude behooren te gefchieden in den Furftendom Gelre tot Aernhem. Latende voorts haer beduncken , voor zoo veel aengaet het xnie articule, dat omme van de Steden verfekert te. zyne zonder garnifoen daer inne te houden , het allerbequaemfte middel waer, dat alomme goede oprechte Patriotten XVIII. B. hl. 384.(21) voorts vïnde ik niet, dat het 8fte Art. van de Unie in andere Provintien is uitgevoerd. (2) Dit fchynt mede niet werkftelïig gennakt te zyn, Z. den Heer Paulus Verkl.van de Unie 3 ü. il. 223 ,224.  Onuitgegeeven Stukken. 161 ten tot Officiers en Magiflraten geftelt worden, ende dat men dezelve Magiflraten, zoo daer eenige quade fufpicie tegens hen militeerde, deede vernieuwen, oock extraordinarie ende buiten tyts, dat men voorts de gene die notoirlick fufpecl; zyn, dede vertrecken, ende alle anderen den Eedt welfcherpelicken affname achtervolgende de forme van den eedt die men daer aff zal concipieeren. Aldus gedaen ende geadvifeert in de Vergaderynge van de Gedeputeerde der Naerder Geünieerde Provinciën binnen Utrecht vergadert, ende dat op 't welbehagen van haerlieder refpeftive Meefters, daer aff zy gelooft hebben rapport inne te brenghen tegens den xvienMartii toecommende, op den xvien February 1580. Regijler der Refolutien van de Heeren Staaten van Zeeland, beginnende met den jaare 1580. Folio ly verfo. SUL,  %6% Bundel yan X L I I. Advys van Pierre l'Oifeleur, H. van Villiers en Wefthoven, Raad en Hofprediker van Willem den I. Prins van Orange, aandien Forft gegeeven, over het fluk van verdraagzaamheid in den Godsdien/l en het handelen met den Hertog van Anjou 17 Maart 1580. (1). Mon Seigneur! Je leu hier les lettres de V. Exc. du iae du prefent efcrites a Madame, lesquelles il luy a pleude mecommuniquer, ce qu'elle a faict. aulfi k Monfr. de Sainéè Aldegonde, & comme il plaicT; (O Dit ftuk, fchoon niet onmiddelyk tot de Hiftorie der Unie behoorende, agte ik egter te aanmerkelyk om agtergehouden te worden. De Prins vroeg het gevoelen van zynen vriend Villkrsover twee gewigtige punten: i° Of hy in gemoede verpligt ware de oefening der Roomfche Religie te Utrecht te herftellen, en 2°. Of'er jn den handel met den Hertog van Alencon iets ftrydigs ware met den pligt eenes belyders van den Hervormden Godsdienft? Tot de eerfte vraag was aanleiding gegeeven door het oproer, weinige dagen te vooren, te U.recht voorgevallen, daar men met eenen onbezonnen yver de openbare oefening van den Roomfchen Godsdienft hadt verboden. Z. Bor XIV. B. bl. 172 (189), en de andere vraag was geboren uit de bezwaarnisfert der genen die den Hertog gaarn zouden geweerd hebben. Viiliers bediende zig in zyn antwoord van redenen die toen ten tyde van klem waren;want hoe zeer niet te ont-  Onuitgegeeven Stukken. 26$ piaict. k V. Exc. d'entendre mon advis fur deux points. Je Iuy prefenterai fbmmairement ce que je pourrois desduire plus au long, fi la commodité du tems le portoit. Quand au premier je ried jamais trouyé bo?i de vouloir contraindre les hommes, par la voye de ia force h quitter leur Religion, principalement quand nous avons a faire particuliers contre particuliers, & pourtant quand il ne fe préfente aulcun danger. Je n'aurois jamais vöulu confeiller d'ufer de violence contre ceulx de la Religion toutefois. Je fuis bien d'advis, que les Princes &? ceux qui ont auSihorüè empefchent entantqu'en euxeft, que les mauvaifes opmions, ne prennent racine êf n'accroijjent. Comme celte ques tion a effé amplement vuidée anciennement par St. Augustin , mais quand f 'Eftat eft conjoinÜ avecq le différent de la Religion, je penfe bien que 'c'eft non ontkennen zy, dat de Roomfchgezinden in 't begin des Oorlogs, niet minder dan de Hervormden, goed en bloed hadden opgezet v«or de Vryheid, was die yver egter thans zeer verflaauwd, en de meeften hunner droegen der goede zaak een vyandelyk harte toe, gelyk het onlangs was geb'eeken in den verraderlyken afval van Renneberg ; men was dus tot de noodzaak gebragt, om de Roomfche Geeftelyken naauwer na te gaan, en de vrybeden van die Religie te befnoeien, niet om dat zy Roomfchgezinden waren, maar om dat zy met den Vyand heulden. De Prins hadt het liever anders gezien : zyn plan was altoos geweeft, de tweeGodsdienften, zoo veel mogelyk op eene evengelyken voet te houden, waarom hy de Geloefsvrede met zoo veel ernft hadt doorgezet,\ en om deeze verdraagzaamheid moeft hy menigen fmaad üitftaan van heethoofdige Gereformeerden ; maar zoo draa de Roomfchgezinden in dien tyd gevaarlyke Burgers werden, moeften zyne gemaatigde gevoelens wyken voor 't belang van den Staat. Z. myne Hifi. van de Satisfaiïie van Goes bl. 288. en volg. R4  ?'64 Bundel van non feidementhctte, mais auffi, nécetfaire au Ma< pftrat desajfeurer- car fi fbus 1'ombre de permettre une faulfe Religion 1'Eftat eft en danger, il me femble fous treshumble correction, qu efpagner celui qui eft de contraire opinion & par ce moren mettre 1'Eftat en danger, feroit non clemenceenvers les ennernis, mïis cruaultë envers les fiens propres, qui pourroient par cefte ci-uelle milericorde perdre la vie, 1'Eftat & la Religion. Ceulx de Courtray fe font perdus, comme on diót, par faulte de recepvoir garnifon; cela eft vray,mais ce n'eft pas la principale raifon; ams pour avoir, contre 1'advis de plufieurs laiffe entre eulx lePenfionaireParmentier, cheff de la conjuration, & obei aux Lettres du Confeil d Wtat, en efpargnant les convaincuz & les quels mamtenoient avoir bien faict, & poqrtant /«w jifinSlion de Religion, je croi que le Magiftrat doit faire fortir ou tenir pnfonniers ceulx qui donnent occajion ju/te d eftre foupconnez. Quand au faiét d'ütrecbt, je ne peu comprendre pourquoi ils rétiennent les Preftres auxquels ils ne permettent leur exercice Si ce n'eft que pour gaigner aulcun,ils font ung paffe droid a tous, ou qu'aulcuns efpèrent faire avoir a leurs enfans des prébendes a la mode d Allemagne, mais quoi qu'il en foit, je n'ofe SntT" f V1lÓ TGch0fe de la 1u'eJWe n'entens pas le fondement, auffi je ne difpute poinót, sils ont bien oü mal faict, de paifer fi avant, car voiant 1'exemple de Frife, eftant perfuadeauPeuplehmauva^ duSrsde Vdle commeelleeftenfuiVie,&entandentceQui eft ^dvenu k Comtray, je ne m'esbahi poinct fi. yng Peuple jaaffez preparé a tels chan Jmens I efte esmeu;; tQUtefois ores qu'il eft paffé out- tre,  Onuitgegeeven Stukken. 16$ tre,la queftion eft, comment V. Exc. fe doibt comporter a remettre le diót exercice. ou non ? il eft certain que le Peuple fera encore beaucoupplus esmeu, entendant que les (.hanoines deCambrayont voulu rendre la Ville aulxEnnemis,& que les déportemens du Sr. de Ville, les aïent encoresplus confirmezace qu'ils ont faict, & de jour en jour fe découvrenttant de machinations, mênées & trafiques que nous voions quafi ouvertement ceulx de la Religion Romaine foufpirer après le Roy d'Efpagne, ceux de la Confeffion (i) eftre amufez d'une vaine efperance du cofté d'Allemaigne, & tous enfembles penfer a chofes nouvelles, & pourtant ores quejene voudroisconfeillerqu'en vnglieu, ou le Religionsfrid eft établi que V. Exc. le change» fi non qu'on vit ouvertement pour maintenir les Romains ou aultres, eftre 1'Eftat en danger; ainfi quant par aultres il eft violé comme a Utrecht; je ne pourrois légèrement confeiller que V. Exc. la reftitue, je confeffe qu'i 1'un jetrouvois bon qu'il pleuft a V. Ex. le faire 1'année paffée, mais c'eftoit par traitez avec les Malcontentes, lesquels on avoit moien de faire fortir de Flandre, aultre eft auffi que par ce moien s'il eut éfté fuivi, on reftabliffoit plufieurs Esglifes qui demeurent encores défertes,& en cela je fuivoisl'advis de tous les Princes & fagèsConfeillers qui ont affifté aulx guerres de France; mais ici je ne vois poinót a quel proffit fera de remettre la Papauté a Utrecht, la quelle nous devrions défirer eftre exterminée pour mille raifons & generalement puis que (i Naamenlyk van de Augsburgfchje Confesfie. R 5  165 Bundel van que Ia foy de V. Exc. n'eft engagée (i) • fi ondióT:, ceulx d'Utrecht 1'ont promis; Je refpon, que c'eft a ceulx, & non a V. Exc. d'en répondre, & d'avantage que le Conté van den Berch eftoit figné le fecond que la viola, qui plus eft, fi V. Êxe. le remet a Utrecht, il y aura tant de raifon de le remettre a Amfterdam, Haerlem & aultres; voire plus, ce que V. Exc. ne pourroit faire, & quand elle le pourroit, il n'eft aulcunnement confeillable de le faire pour plufieurs raifons, que la prudence de V. Exc. cognoit fuffifamment; fi nous eftions feurs d'une Paix generale & bien afleurée, jepourrois changer d'ad vis, mais eftants fur termes aux qu'elles nous fommes, il me femble, quoi que nous tendions, que noftre guerre fera guerre de la Religion, & comme je ne blasme poincl, (veu le peu de moiens qu'avoiét. V. Exc) 1'ordre qu'elle a tenu jusques a préfent, & au contraire je blasme beaucoup la témérité de plufieurs, qui par leur follie & ignorance ont fait tant de maux, auffi fous tres humble correélion, il me fembleroit eftre temps, fans avoir régard a plufieurs telles difficultez, de fe trés bien affeurer & principalement a Bruxel- les, (i) Byde Satisfactie van Utrecht was evenwel bedongen , dat de Prins niet zou verhinderen noch laaten verhinderen de Roomfche Religie, en dat hy de Regeering zou handhaaven tegen alien die de gemeene rufte enin't byzonder de oefening van dien Godsdienft zouden tragten te ftooren: Orange hie'dt ook zyn woord, zoo veel de beroerte der tyden toeliet, en deedt te Utrecht twee Kerken aan de Roomfchgezinden wedergeeven, om hunne Religie aldaar te oefenen,zoo als by de Ge^ loof'vrede bepaald was. Z zyne uitfpraak 2\ Maart 1580 by Bok XIV B: bk 179, '  Onuitgegeven Stukken. i6j les, & en cette Ville, ce qui j'eftimerois debvoir eftre faict., non tant par un encbaffement de Preftres que des Preitrifants ,V. Ex. auffi penfera fi lui plaid, auxquels elle eft plus obligée de gratifier, ou a ceulx qui ne-défirent que fon bien & honneur, ou k ceux qui le haïifent mortellement, & comme elle voit pour avoir tant faict. en la faveur de la Nobleffe, ce qu'ellu y a avancé, puisqu'excepté Monfieur le Prince d'Efpinoi, ils fe font tous efcoulèz: je fca? que V. Ex. peut dire, que ce n'eft fa faulte, comme il eft vrai, mais pour cela cognoit on plus clairement, que quelque bonne mine qu'ils facent, les Papiftes font ennemis mortels de V. Ex., & qu'ils fe décïareront en temps & lieu , & m'affeure devant qu'il foit peu de temps, que les Athéiftes, dont il n'y a que trop, feront auffy lej femblable, c'eft, Monfeigneur, ce qu'il me femble fur le premie? point( i> Quand (i) De omftandigheid der tyden en het gedrag van verfcheiden Roomfchgezinden, onder anderen van den Graaf van Renneberg, die van Cortryk, Mechelen en Cambray, hadt den Opfteller van dit advys een weinig doen afgaan van de verdraagzaame gevoelens die hy by andere gelegenheden getoond hadt: immers zoo het waar is, dat hy met Jaques Tajfm de roaaker zy van een Latynfche Verhandeling de face Religionis, uitgegeeven in het Scrmiwn Antiquarium van Gerdes T. i. part. 2. p. 329. daar hy oordeelt, dat de beide Godsdienften elkander in de openbaare oefening , met eene Chriftelyke liefde, behooren te verdraagen; maar op de vraag, of men den Roomfchgezinden weder inruimen moeft de Kerken die hun met geweld waren afgenomen, oordeelde hy, gelyk hier, dat dit niet moeft gefchieden, dewyl er nieuwe beroerten uit zouden kunnen ontftaan. By deeze ftof, over het toelaaten van de openbaare oefening der beide Godsdienften, verdient gedagt te woiden aan het advys  z6S Bundel van Quand au fecond: alfavoir qu'aulcuns trouvent mauvais de traitter avec Monfeigneur deAnjou,& qu'ils ferontd'advisqu'on attendat toutes extremitez, avant qu'ils devroient traitter avecq un Prince qui n'eft de la Religion & d'une telle race, il me fouvient, d'avoir ouy dire en ma jeunelfe , & Sleidan 1'ecrit, que du commencement Luther ne trouvoit bon, que ]es Princes fe ligualfent contre 1'Empereur, il avoicl quelques raifons, mais aiant ouy les raifons des confeillers des Princes, il chahga d'advis, je di cela Monfeigneur pour plufieurs Theologiens qui fe fondent fur des regies Générales, comme faifoit Luther, lesquelles eftant examinées par les circumftances particulières fe trouvent faulfes, comme font ces regies, il nefaut point refifier au mal, il ne faut fe rebeller contre le Prinee,lesquelles régies en aultrecas ne doibvent eftre gardées, & qui les panferoit garder, les deftruiroit, car il nourriroit le mal & ruineroit 1'Eftat: aulfi plufieurs auront -bientot diót, ü ne faut contraitter avec les infidelles, qui fe trouveront fur un faiót pofé incontinent renverfez; ils alleguent un palfage du Deutronome, qui ne contient autre chofe, finon, que les Juifs ne pouvoient traitter alliance avecq les Peuples de la terre de Canaan, qui ne peut rien conclure pour le regard des autres; car il leur eftoit commandé de les faire mourir, & de nettoier la terre,en laquelle 1'Eglife devoit eftre advys der Kerkenraad van Embden aan Graaf Johan van Nasfau, omtrent deezen zei ven tyd gegeeven , by Gerdes Lib. cit. T.j. part. i. p. 10S, een ft.uk dat eere doet aan de gevoelens der Gereformeerde Kerk ia dien tyd.  Onuitgegeven Stuiken. 269 eftre comme refervé pour ung temps , Tautre raifon eft des defences de traitter avecq les Egyptiens, ce qui eft encores particulier, car Dieu voulant que le Peuple s'en retira entièrement, mais il voülloit pas qu'il traitta avecq, les Chaldeëns, & pour y avoir traitté il a efté puni. La troifieme raifon qu'on allegue, eft pour ce qu'il a mal pris a plufieurs d'avoir eu alliance, fi ils 1'ont faift contre expreife defenfe. Il ne faut trouver eftrange, mais il y en a aufli qui s'en font bien trouvés, & eft un argument inepte d'argumenter par les événéments , car comme dit Guicciardin, qui fcait fi ils ne 1'eusfent point faiéf,, fi les inconvénients n'euflent efté plus grandes: de dire que Monfr. d'Anjou n'eft de notre Religion, auffi fuis je d'advis & comme V. Ex. fcait, j'ai toujours efté de fe pafTer d'aulcune alliance, tant qu'il eft poflïble, avecq ceux qui ne font de notre Réligion: mais aultre chofe eft de traitter avec ceux qui font ennemis de la Chreftienté, & avec ceulx qui portent, titre de Chreftiens, êf qui errent en aulcuns points. Car je ne doute point, qu'il ne fut licite a tous les Chreftiens, (entre les quels il eft notoire que plufieurs errent) de s'allier enfemble contre les Turcqs, & mesmes perfonne n'a jamais révoqué en doutte, qu'il ne foit licite de s'allier avec ceux mesmes qui errent le plus lourdement a la confeffion d'Ausbourch, comme ceus de Wittenberch, or s'il faut venir a ceux, qui font vraie profeffion de noftre Religion, nous n'avons que VAngleterre qui nous puiife aider , & jious avons peut eftre trop longement attendus après fon ftcours. Car quant aux Allemans, nous voy ons auffi le peu de moien qu'il y a, quelque pro-  %jo Bundel van promefle qu'ils facent, & d'avantage les noftres en Alkmagne font temt pour pires que Turcqst & les erreurs ès Eglifes d'AHemagne au moins en plufieurs, font en quelques articles principaux plus a rejetter que les Papiftes, mais quant nous ne nous pouvons fauver fans contraitter avecq autre^Je nefuis d''accord avec eulx, qu'il nous foit totaletnent defendu, ains jefouflien , quandilrfappatoift aultre moien ^que nous ne pouvons fans bief] er noftre confcience laiffer perir tant d''Eglifes & voir devant nos yeux ruiner tant de Peuples, comme je le montrerai briefvement par ci-après, quant a la race, perfonne ne peut nier, qu'en la race de France, il n'y aift plus de gens de bien qu'en celle d'Efpaigne, en laquelle il ne s'eft encore trouvé un homme de bien, & fi on veut reftraindre la race a la Reine mere, je voudrois que ces bonnes gens me deelaratfent ce qu'il eftiment de la race de ce Roy Pere, qui tuefon filsy tue fa femme cj? époufe fa niepce, Sc quelle fera cefte race d'enfans, nés en un fi vilain incefte qui devoient regner en ce pays; fi on les demande, s'ils voudroient obeir k des baftards, ils diront que non, or les enfans nés en inceftö font plus è rejetter que de baftards, en fomme, combien que je n'ignore pas ce que les Docteurs en ont difputé, dont la pluspart ont eté fcavants, mais aucuns d'entre eux peu exercités aulx circonftances particulières en quelle gift, comme dit Ciceron, la prudenee, toutefois je me remets en ce qu'en dief Calvin fur le 3e verfet du 7e de Deuteronome, il eft vray qu'il remontre bien les inconveniens qui en peuvent venir, mais auffi il touche la reigle qu'on doigt tenir, aifavoir que de gaieté de ceeur mus ne faffions point telles alliames, mais quand nous  Onuitgegeeven Stukken. 27$ nous fommes contraints & quand la contrainte y eft, que nous ne faciens contraSl qui oblige noftre libertê de Religion. Ainfi fi nous fommes contraints ou non , on le pourra cognoitre par 1'advis des Provinces; car s'il y a aultre moien, je n'en fuis d'advis; mais fi les Provinces dé* clarent, qu'elles ne fe peuvent défendre , il na faut pas attendre un Prophéte, car je prendraé 1'advis commun pour lavolonté de Dieu, & non pas le jugement des aultres, qui ne voient pas & ne peuvent voir Je dedans des affaires. Si donc nous fommes conftraints il refte de faire tellement noftre marché, que ne mettions en danger noftre liberté, mais au contraire que nous 1'advancions le plus qu'il nous fera poffible, Sc d'autant, Monfeigneur, que Dieu a choifi V. Ex pour ce faire, & qu'il y aura toujours affezde gens qui effayeront de diminuer ou aneantir la vraye Religion, je fupplie trés hum-, blement V. Ex. ne trouver mauvais, fi je 1'exhorte a rendre le parti de la Religion le plus advancé que faire fe pourra & pnncipalement en cette conjoncture. Dieu y fera glorifié qui le remunera, 1'ldolatrie en fera plus toft abbatue, & mesmes V. Ex. en aura felon le monde plus de fupport. Ces chofes ont efté confiderées par les gens de bien anciennement,c'eft pourquoy Abraham a efte conféderé avec les quatre Roys desquels mesmes eftoift celui deSodome, fous lequel demeuroit Loth, ce qui le dis exprès par ce que Martyr ( 1) fe Erouvant em- pefché (1) Petrus Martyr, een vermaard Godgeleerde, wiens, levensbefc; ryvir.g door Jofias Simler opgrfrefcj en te Zuricb in J563 uitgegeeven , door Profesïor Gerdes geplaatfl is  27 a ' Bundel van pefché de refpondre, couppe Ie filet qü'll në peut desnouer , & dicrb qu'il nie que ces Rois aient efté contraires a la Religion , qui eft une efchappatoire, car au contraire Sodorne peu après fut confuméeparfeu, pour fes m'efchancetez, & eft diót que Loth habitoit avecq de mefchants, & en Efechiel, qu'elle a fait abomination qui eft felon la phrafe des Prophètes faire idolatrie. Car je crois que Abraham n'avoit pas feulement alliance avecq le Roy ains auffi avecq le Peuple comme de faict après la victoire, il rendit la dépouille a tous les habitans, & par après, Abraham eftant venu a Gerar traitta alliance avecq ferment avecq Abimelich Roy & avecq Pichot, venant de fon armée. Depuis Ifaacq fift encores alliance avecq vng aultre Abimelech heritier du fusdict,or eet Abimelech eftoit Philiftin. Ainfi fift encores depuis Jacob avec Laban, & fi on dit qu'ils eftoient parens, je 1'accorde, mais Laban avoit des Idoles, comme 1'Hiftoire l'enfeigne,le meme Jacob ne fift difficulté, & toute ia maifon , de fe mettre en fubjection de Pharaon, eftant contraint par famine , & fi nous venons a 1'Hiftoire, iVloïfe a gardé alliance a Moab & Ammon , fi on refpond qu'ils etoient de la race de Loth,ce n'eft pas affez, car ils ne fervoient pas a Dieu purement & avoient de meslange en leur Religion, comme ont aujourdhuy les Papiftes qui ne font pas du tout infidèles , comme eftoit Abimelech: eet depuis nous voions que David & Salomon ont eu amitié avec Biram & aultres, ce qui ne c'eft fait fans contract & allian- ces is in het Scrinium Jntiq. T. 3. parte i, hy hadt onder andere, ook een veiklaaiing gefchreeven over het eerfte boek van Mofes, waar op waarfchynlyk in deez#' plaats gezien wordt.  Onuitgegteven Stukken. 273 ces. II y a eu depuis des Roys condamnez pour avoir alliance avec des infideles ou heretiques, auffi il y en a eu de condamnez pour avoir mis leur confiance aux Medecins, il ne s'enfuit pas que 1'ufage de la Médécine foit defcndu, mais qui plus eft, nous voions Jeremie en peine, ayant a difputer contre de faux Prophè* tes, luy voulant qu'on traótaft avecq les Chaldeens voire avecqNebucadnezar,il eft condamné par les Dofteurs comme un Hérétique, & toutefois il avoit le droit, encores que non feu-lement il vouiüt qu'on traitaft, mais qu'on s'y aflujettift; on refpondra, qu'il avoiét révéla-» tion, je faccorde, mais toutefois ceci demeure vrai, qu'il n'eft pas doncq du tout défenda a traitter, & quant a moy, je puis bien aifeurer que voir une Refolution des Provinces, & de celuy qui jusques a préfent les a gouvernez qu'il n'y a autre moyen, «Sc que cela approche bien preft de la Révélation, puis que Dieü aujourd'huv ne donne autre moien de cognoitre fa volonté: ceulx qui ne voulurent croire Teremie, ailerent en Egypte, & s'en trouverent mal. lesautres qui fuirent en Babilonej eurent quelque perfécution, mais enfin fous Cyrus & Artaxeices ils revindrent en leur Pais, ils redrelferent leur femple & le fervice de Dieu, & gardérent inviolablement leurs promefl>s avec les Perfes. Les Perfes ayant per* duquelques Batailles, & n'eftants encores defait du tout, Alexander venoit pour defirUire les Juifs, le fouverain Sacrificatcur reveftu h la pontificale aveeq fa fuite fe vient rendre aAlexander, le quel le prend & tout le Peuple en fa prote&ion, & tant s'en faut qu'aucuu* ont blasmé ce fai&, au contraire tous titmnent II Deel. S cetw  *74 Buntiel van cette déliverance comme un miracle, eftant apparu la nuit précédente en vifion a Alexan. derun homme femblable au Sacrificateur, qui lT°Ta de révérance Alexander; depuis les 2Je/°untienus c°yz> Jardants leurs promeifes foub 1'Empire des Grecqs jusques k ce que Antiochus perfécutaL'Eglife, lors les Macnabéens pnndrent les armes, mais la fin fïft qu encores ils traitterent d'alliance avecq les ESw^u dA?tioch™> & Perfonne n'a jamais repris cela, aulcuns les reprennent de ce qu'ils firent alhance avecq les Romains, & pour teute raifon alleguent qui leur en print mal, Z "a T jamais Jes Rornains n'e"ffent ecnt de cefte facon, depuis L'Empire des fuccefleurs d'Alexandre furent deffaiéts par les Romains, les Juifs fe font tenu coyz fous les Komains, & quand il y a eu de ces Zélateürs , qui ont maintenu qu'il ne falloit eftre fubjeftz aux Romains, ils fe font perdu, & en Ja fin v^i^l"^' teIlement notre Sauveur dia bien fagement rendez a Cézar ce qui cLtiT- -.fl venons ma-ntenant aux Chrefhens, il y faudroit, Monfeigneur, un Jong temps pour monftrer Jes alliances de Con. itantin, fes enfans, Theodoze,Martian, Juftiwan & aultres avecq Paiens &Hérétiquls, pa*ei lement des Roys de France, j'entens des premiers des Lombardts & aultres q™ on Te ï £S PVéTrS ia*eliSion 5 mais « noitre temps; perfonne n'accufe les Escoflbis, Soif lGUr alJia"^ de 800 ans avecq le ReLnn.Fi"anC/' ,& tOUtefois iIs ont ««« h K'L EmPlre avecq -a France: & JesSuifI» les uns avecq les aultres & avecq la France &  Onuitgegeeven Stukken. z 7 $ & la maifon d'Autriche, or quant a l'Allemagne, oü la plus part des disputateurs ont été nourris, k fcavoir dedans une escple, les Princes Proteftants avecq les Papiftes, le feu ElecCeur de haute memoire qui eftoit de mesrne Confeffion, avecq tous les Princes & a prefent le Ducq Cafemier, voire qui a foubfigné avecq fonfrère, «Sc lailfé introduire aultre Religion k Heydelberg, & luy mesmes a eftevoulu compris es traittez de France, entre les confédérez du Roy de France: c'eft donc pour monftrer fuffifament qu'il n'eft pas défendu fimplement quand on ne s'en peult paifer,.",vfl*i:al;-»£WVi-aU^ S 3 XLIIÏii  *?f Bundel van XL I I t Brief van de Gecommitteerde Raaden van Zeeland, aan Prins Willem L van Orange, houdende hun advys nopens de wederlegging van het Placaat yan profcriptie, door den Koning van Spanje, tegen gemelden Prins uitgevaardigd (i). 25 September 1580. Doorluchtige, Hooch geboren Vorft, Genadige Heere! Alzoe die looze ende quade praftycken des Vyants nergens el toe en tenderen (naerdyen hy ons in onfe eendrachticheyt nyet mag- tich (O Uit de punten van Befchryving, doof de Gecommitteerde Raaden van Zeeland, in hetlaatft van September 1580, a«n de Leden van Staat afgezonden, blykt het, dat de Prins, kort te vooren te Vlisfingen zynde, uit zekere onderfcbepte brieven van den Cardinaal van Granvelle, was gewaar geworden, dat men bezig was met den ban tegen hem uit te vaardigen: naderhand hadt hy een affohrift van dien ban aan de Gecommitteerde Raaden gezonden, en hun advys begeert, hetwelk vervat is in het ftuk alhier uitgegeeven ; de Staaten van Zeeland befloten daar op den 12 Oflober, „ dat deeze „ profo iptie Staotswyze moeft beantwoord worden, voor,, naamelyk in de punten rakende de Generaliteit , ook „ die , welke tot onfchuld van zyne Excellentie dienen ,, beweezen re worden, om daar mede te weeren alle vcoi-vonnis tot veroordeeling van de Gemeene Zaak, n aan  Onuitgegeven Stukken. ■?•?# tich en is) dan om ons te fcheuren by alle diffidentien ende misverftandt, overmits hem, Godbetert, 't zelve welgevallen is, dat deur misleydinge van eenige, onder pretext van de Religie, eenige Provinciën van de Generaliteyt zyn afgeweken, foo en cesfeert hy nyet, om by alle filbtyle vonden, die refterende Provinciën van elckanderen te fcheyden, om alfoe van d'een vóór, en d'ander naer, meefter* te werden. Ende want hem 't zelve qualyck mogelick is, ten zy, dat men die benemen alle „ aan allen en een ygelyk, ook Vorften en Potenwaten". Ter Generaliteit fcheen men dit ftuk met minder hartelykhetds te behandelen; want den 13 December, deedï de Prins een voordel r om zyne Verantwoording te laaten drukken , en men verfchoof de Raadpleeging tot den volgenden dag, wanneer de Raadsheeren vandeWarck, Somere, van der Myle, en van Dienen weden verzogt, de apoftille op het verzoek van den Prins re ontwerpen , welke apoftille den 17 December is vaftgefteld, in de Refolutien der Vergadering in het Franfch, maar overeenkomende met het Nederduitfch, uitgegeeven byDoa XVI B.W. 251 [17] en den 16 dier maand verklaarden deAfge vaardigden van Gelderland en Utrecht, niet gelaft te zyn om deeze apoftille goed te keuren, als zynde die zaak onder hunne Volmagt niet begreepen. Hooft verhaalt Wedetl, HÏJl. 17 B., dat de Prins den Staaten Generaal verzogc heeft, „ 'dat zyne Verdediging van hunnen wege mogt „ uitgegeeven worden, maar dat men 'er zwaarigheid ,, in vondt, vermits fommigen zig ftooteden aan da „ fchorheid der uitdruckingen, en ook zeiden, geene „ byzondere zekerheid te hebben van de fchandelyk„ heden, waar mede het Huis van Üoftenryk bevlekt ,, werdt"; fchopn dit niet gevonden wordt in de Refolutien der Staaten Generaal, fchynt 'er egter iets dergelyks gebeurd te zyn, ten minden blykt het uit de Notulen van den 14 December, dat men over de Propofitie yan den Prins genegotieerd heeft, waar op gevolgd is ie apoftille bovengemeld. S4  t8o Bundel van le conduifte van Regieringc, en ordre in hüflne, faecken , om die authoriteyt van de zelve Regieringe ende ordre, foo cleyn en fober als die noch is, (d'welck God gcclaecht moet zyn) geheel te ren verleren: foo bevinden wy, by die Profcriptie ons by Uwer Vorftelicke Genade overgefanden, dat hy daerom hem vat direftelick aen Uwer Vorftelicke Genade's perfoon , die felve onder veel andere calumnieufe en injurieufe leugenen , foeckende odieux te maecken ende te crencken, oock door valfche aenticht van mishandelinge van gelde, om ons gepriveért hebbende van een vertroude Hooft ende Conducteur, eer onfe faecken eenigen ftandt genomen mogen hebben ter voorfz. Regieringe , 't zy by oprcchtinge van een gemeyn vaft Collegie, onder goede Politie, oft by de acceptatie van den Hertoge van /Uencon, oft andersfins, ons alfoe gans ende gaer te confunderen ende te turberen: Om 't'welcke te beletten, alfoe ons dunét geheel prejttdiiciabel der gemeyne faecke ende qucrele te wezen, diefelve als met een voorvonnisfe te laten condemneren ende bannen , op Uwer Vorftelicke Genade's perfoon, en dat wy bernereken vuytter intentie der voorfz. Profcriptie , dat die indireótelick is ftreckende tegen alle goede Voorftanders des Vaderlandts, die oock in 't minfte hun zullen hebben onderwonden, van wat Religie die doch dan zyn zullen, ende oock principalick tegen die ghene die van ander Religie zyn dan vim de Roomfche Kercke, wefende ons meer dan kenneiyek die onfehuit van Uwe Vorftelicke Genade, zunderli ige oock in de handelinge van den gelde. Qm die eere van den dienft Codes (daer wy' boven  Omitgegeeym..S&ikken. afj^' boven al naer behooren 'te .trachten)' voojepj, te ftaen , mitsgaders tot copferva/ie van de. Lig berteyt des Vsderlants.,- terLbefclrermenjsfe van ons, onfe vrouwen, .kinderen ende goeden, ende in iümma ter behoU'krisfé.iVan-'l^vofirjdeei d'welck wy hebben, naeft Godt, van Uwer Vorftelicke Gepadefc p. dat men de vruchten derfelver des te gevueghelycker hadde te verwachten. Wy zien ende (peuren daegelycx,hoe dat onfe Vianden, beneffens de Refolutien ende raedtflagen by hen eenomen, oock met macht ende gewelt van wapenen, hén by tyde verfien, ende alfoe heure Refolutien metter daet te werk zyri leggende, waer by oock tot noch toe gebeurt és, dat men van defer ztyde d'Oorloge heeft moeten vueren, nyet daer fulcx noodich oft den Lande oorboirlyck hadde mogen zyn, oft den dienft van den Lande zulcx hadde mogeis vereysfctien, maer daer den Vyandt zulcx goeÊ gedocht ende belieft heeft, commënde nu d'één Quartier, nü d'andere, haer zyn welgevallen , befpringen, ons alfoe voorfchry vend© waer hem beliefde een krych gevuert te hebben, recht oft hy onfe meefter, ende wy alleene zyne leerkinderen waeren. D'eenige oorfaecke van dit misval es, dat men, onder anderen, tot noch toe nyet en heeft gérefolveert op de middelen, diénende om eenen bequamen leger te velde te brengen, hoe wel nochtans dé Landen daer by nyet en zyn verfchoont, maer in meerder fchulden ende laften verloopen, dan eenen leger zoude gecoft hebben t'onderhouden, overmidts 't groot getal van crychsvolck, d'welcke men in verfcheyden Steden en«' de Plaetfen heeft moeten leggen, nyet fonder II. Deel. T groa-  aeo Bundel van groote bezwaeringe van den goeden Borgeren ende fnwoonderen derzelver: hier van foude defelve foe wel als d'Ingefetenen ten platten Lande (die nu van vrempden ende vianden onderdruft worden) verlicht zyn, indien men eenmael eenen leger te velde wilde brengen , om den Vyandt in den zynen daer mede te gaen befoecken. U Edelen hebben gefien, hoe dat die van Hollandt ende Zeelandt, hebbende nyet veel meer als de twee derdendeel van dezelve Landen onder hen gebiet, nochtans veel, ongelycc veel , grooteren en zwaerderen M op den hals hebben gehadt, als Uwe kd. iegenwoirdelyckaltfamendoet, als hebbende moeten wederftaen eenen Vyant, die doen ter tyt binnen defe Nederlanden ongelyck machtiger ende geweldiger was, als hy in defen tyt es; des nochtans nyet tegenflaende, naardien zv eens vrymoedelycken gerefolveert waeren zyne wreede en tyrannige aenflagheu te wederftaen, foo hebben zy alzulcken fwaren laft, etlyckê jaeren, zeer cloeckelyck gedragen, fonder nochtans, dat men oyt eenighe muyterye van ooidaten, oft clachte van de Burgeren yet importerende heeft gefyen ofte vernoomen Dele goede orde ende eendrachticheyt is gegrondeert ende onderhouden geweeft, door de goede ende eenparige middelen by henluyden opgeftelt, om te mogen furneren totdebehoefhcheden van der Oorloghe, als zyn Fortificatiën, voorraet van Proviande ende Munitie nutsgaders de betalinge van den Crychsvolcke! hebbende daer aene by alle Natiën eenen eeu? wigen loff ende prys behaelt. Wy en wükn egeemins twyffelen, dat alle faec-  Onuitgegteven Stukke». 29? faecken naer de redene onderfocht ende over* wegen zynde, oft ghylieden en fult in defen met ons over een commen ende belyden, dat het eenich middel ende remedie, om alle cngemack ende ellende te ontcommen, waere geweeft, eenige heyrcracht ende macht van Voleke te velde te brengen, om daer mede des te gevuechelyker, ende met goede occafien, den Vyandt aen te grypen, te krencken, ende te befchadigen, emmers in allen gevalle, alle zyne aenflagen ende lyftige praétyequen te voorcomen, ende van de zelve bevrydt te fyn; 't felve aengemercT;, ende dat den tegen woordigen tyt ende gelegentheyt van faecken geheelycken verheyfcht, met ernft op alles goede ordre te ftellen , zoo wordt geheel nodich,, dat Uwe Ed. foodane Refolütie nemen, ais die van Hollant hier te voren gedaen hebben. Ende aengefien , Myne Heeren, dat defe tegenwoordige Vergaderinge ende bycompfte tot egeenen anderen eynde en gefchiet, dan om alle voorleden ongeregeltheden ende gebreecken te verbeteren, ende ajle behoorlycke ordr» te ftellen, foo behoort men, ons bedunckens, voor al rypelyck te letten op al 't gene binnen defen Landen es voorgevallen ende gepasfeert, federt dat de Provinciën wederom vereenicht zyn geweeft, waer by den gront ende rechten oorfpronck van de gebreken bevonden , ende des te gevuechelycker den zeiven geremedieert, ende op alles ordre geftelt zal mogen worden. Wy en twyffelen geensfins , Uwer Ed. en fyn genoech indachtich van de Refolütie hier te voren by Ulieden genomen, tegens wylen Don Jehan, als ghylieden hem verclaerde de openbare Oorloghe, vuyt oorfaecke van de fecrete T a ma-  »9'- Bundel van machinatien ende Ioofe aenflagen by hem tegen Uüed'.'n genomen, ende in 't werck begoft te ftellen, deur expresfen laft ende bevel van den Coninck van Hifpanien: insgel) cx hoe dat Uwe Ed. ter zei ver tyt eenen Raedt van Staten hebt opgerecht , den welcken t wer Ed. beloefde te hoorfaemen ende Ulieden naer zvnen goeden raedt ende advis te reguleren (hoe wel gefeyt mochte worde, dat eenige daer onder zyn geweeft, die men ten beften nyet en behoorde te vertrouwen) maer zoo verre ift van daer, dat den fel ven Raedt eenige gehoorfaemheyt oft refpeét bewefen oft gedraegen zy , daer by de faecken eenpaerlyck tot welvaert van den Lande beleydt e: de gevordert hadden mogen worden, dat ter contiarien, ftracx naer de Refolütie, een yeder Provintie in 't particulier heeft begoft te ftellen een eygen Gouvernement, om alle faecken te regieren, naer hen eygen beliefte ende fantafie . blyvende overzulcx den bovengenoemden Raedt van Staeten alleenelycken verciert met eenen ydelen tytel ende naem van Raedt, fonder den felven eenighe authoritevt te geven , ofte behoorlycke middelen te fubminiftreren, om den Vyandt te doen wederllaen ende 't hooft te bieden, oft om voorts op alle andere des Gemeen Landts faecken te mogen verfien, als tot welvaren ende confervatie van de felve was behoorende. VUyt defe is noch een ander faulte gefproten, als namentlyck, dat de Gemeene Zaecke nemmermeer behoorlyck verfien en is geweeft met genoechfaeme middelen van gelde, om daer van, naer den eyfch ende gelegentheyt van voorvallende faecken, te disponeren, waer vuyt gevolcht es, dat alfulc- ken  Onuitgigeeven Stukken: 19 %' ken fchoonen geweldigen leger, als ettelicke maenden naer den nederlaege van Gembloux, tegens den Viandt opgerecht ende te velde gebrocht was, geheel onnut es gebleven, ende wederom fonder yet daer mede vuyt te rechten , opgebroken ende gefcheurt. Want de lanckfaemheyt van de betalingen es geweeft de eerfte ende voornaempfte oorfaecke . dat oock den leger foe lanckfaem opgerecht tnde bv eikanderen gevuecht ende verfamelt es geweeft, fulcx dat een deel Cr, chsvolck van den felven leger, voor d'acncomplte van den anderen, aireede eenen tyt lanck te velde geweeft zvnde . onnuttelycken in hch felven es geconfumeert, ende hoe wel den lelven leger evntelyck verfamelt was , foo es nochtans onmogelyck geweeft, de foldaeten ten behoorlycken tyde te doen monfteren ende voorts marcheren, vuyt dien de Provintien in gebreke waeren ende bleven, te voldoen t gene zy beloeft hadden , nyettegenftaende ade vertoogen zoo fchriftelyck als mondelinge aen, henlieden üedaen. Des nyettemin, naer veel arbeyts, groote moyten ende geduvrich vervolg, is eyntelycken middel gevonden, om 't Crychsvolck te monfteren, ende den felven eene matnt befoldinge aen te tellen; maer zynde onlancx daer nae gevolcht, de tweedracht, fcheydinge ende desunie van de Provintien, is daer by gebeurt, dat alfulcken heerlvcken treffelycken leger, machtich genoech geweeft zynde om den Vyandt te flaen ofte geheel te verjaegen (zoo als üon Tohan by zyne eygene brieven, doen ter tyt, aen den Koninck gefchreven, zelffs bekende) nvet en heeft vuytgerecht,overmuits 'tCrycbsJ T 3 volck  29* Bundel vih volck in zes of zeven maenden tyts, federt dattet aengenomen was, nyet meer als eene maendt befoldinge, oft een weynich meer, en hadde ontfangën, zynde daer deur genootfaecl, naer veel foulen ende overlaften ten Platten Lande gedaen, op te trecken ende van elckanderen te fcheyden, jae dat arger, heeft men hetmeeftedeel van den Crychsvolcke gecasfeert, ende vuyten Lande laeten vertrecken , ten tyde de Provintien dezelve meeft van noode hadden, waer vuyt gevolcht es 't verlies der Stadt van Maeftricht, die men by gebreecke van Crvchsvolck nyet en heeft connen ontfetten. Naederhandt zyn by de Provinciën veel ende verfcheyden dachvaerden ende verfamelingen gehouden geweeft, welcken nochtans nyet tegenflaende , zoe en heeft men tot noch toe egeen middel konnen gevinden tot redresfement van de twee poincten hier boven verhaelt, als namentlyck, de oprechtinge ende be. veftinge van eenen goeden Raedt, met genoechfaeme volcommen macht ende authoriteyt, ende de middelen van contributien fujjifant, om in tyden ende wylen de laften van der Oorloghe daer mede te ver' vallen. Ende om 't gene voorfz is in treyn te brengen, is die Unie van Vuytrecht opgerecht, gemaeér. ende bezworen , op hope dat daer by die faecken op een beteren voet gebracht hadden mogen worden,ende voortaen op alles beteren voortganck te verwachten waere geweeft, waer inne de Gedeputeerde hen oock zeer loffelyck hebben gequeten; maer alfo fich eenige zwaericheden waeren prefenterende, zoo is naderhant by den Generaelen Staeten, tot Antwerpen vergadert geweeft zynde, goedt ende raec-  Onuitgegeeven Stukken. 29j raetfaem gevonden zeeckere Inftructie, poinc • ten ende articulen te ontwerpen , ende aen elcke Provintie in 't particulier overgefonden, om daer op, nae rype deliberatie, elck in den zynen te refol veren, ende alfoe naederhant in eene Generaele Vergaderinge van allen den Provinciën, een zeecker, vafte, ende eyntelycke Refolütie daer op te nemen ,• maer en heeft nochtans 't felve middel tot noch toe gheenen voortganck gehadt, dan zyn de Gedeputeerde, naer dien zy den tyt van vyff ofte zes maenden daer op verfameit waeren geweeft binnen Antwerpen , ende de faecken by veel ende verfcheyden communicatien, al in 't lange, hadden gedebatteert, ten leften fonder eenige Refolütie te nemen, van elckanderen gefcheyden. Ende hoewel den oorfpronck van alfulcken ongeregeltheden fwaeriyeken is te gronden, zoo ift nochtans, dat vele verftandige luyden voor geheel zeecker houden, datter noch on» willighe, ende qualyck geaffe&ionneerde allomme in de Provinciën zyn , die met liftige ende fchalcke praétyeken foecken alle goede ende vruchtbare raedtflagen en Refolutien te verhinderen ende omme te ftooten, waer deur den Landen wel het meefte quaet ende ongerieff veroorfaeft wordt: daer beneffens werdt noch een ander gebreck gevonden, nyet veel minder als 't voorgaende, daer insgelycx veel achterdeels en quaets vuyt es fpruytende, als namentlycken die jaloufien, die dagelicx lancx foe meer onder den Provinciën opcomen, nemende een yeder Provincie meerder aenfehou, in 't opineren op hen eygen bate ende voordeel , dan om gefamenderhandt ende eendrachtelyck te advyferen, ende te beraedtflagen, 't T 4 gene  Bundel van gene foude mogen dienen tot 't gemeen befta, pm den gemeenen Vyandt te wederftaen, 't welck es de eenige ende waerachtige oorfaecke, dat men dicmael lange raedtflaget, maer zeer traech es in 't refolveren, ofte dat noch arger es, hoewel dat men, naer lancwillige deliberatien, op eenige zaecken heeft gerefpl veert, dat nochtans aifulcke Refolütie noch nyet volbracht , oft ten effecle geftelt en werdt. Wy en zullen Uwer Ed. egeen verbad doen van de vertooghen ende remonftrantien, die wy Ulieden tot meer reyfen gedaen hebben, övermidts wy nyet en twyffelen, defelve onfe remonftrantien onder Uwe Ed. zyn beruftende , ende in Uwe Regifteren gefchreven , zoo Ghylieden oock fult gefien hebben de punften ende articulen voor ettelycke maenden by ons aen de vier Leden geprefenteert, die wy Ulieden mede binnen Antwerpen hebben gecommuniceert ende naederhant elck in den zynen hebben overgefonden ; maer eyntlick hebben wy Ulieden hertgrontlick te bidden, dat een yègelick, afleggende alle eygene ende particuliere affectien, alleenlick opficht wilt nemen op 'i welvaeren ende proffyt der Generaliteyt, Hellende in dezelve alfulcken ordre, dat een yeder daer by allen goeden voortganck, met Gods hulpe, in de gemeyne Lantfaecken hebbe te verwachten. Wy en willen egeensöns twyffelen, oft wy en fullen door de handelinge met den Hertoge van Anjou begonnen, in corten daegen alle goet fecours , hulpe ende byftant becomen , des nochtans nyet jegenftaende, zoe en wordt nyet onraedtfaem middelertyt onfe faecken naer vuyterften vermogen te beyly tigen ende behertigen, om alfoe twee. pefen  Qnuitgegeeven Sti&ken. tgj pefen op onfe boge te hebben; te meer, aenoëfien hoedanigen fecours wy mochten becommen, eenen yegelycken bekendt es den vuytganck van den Oorloghe altyt onfeker te zyn, waer omme grootelycken te loven ende te pryfen es, dat men in alfulcken grootwichtigen faecken, alle goede voorfichcicheyt gebruyét, ende goetstyts zulcx in alles voorfiet, dat men, om eenigen nederlagen, dyer mochte overcommen , nyet geheel onderdruk oft verloren en zy, in alle d'welcke Uwer Ed. met goeden raedt ende rype deliberatie connen verfien. Onfent halven mogen Uwer Ed. verfeiert wefen, dat wy nyet anders en begeeren, dan ons geheelycken tot Uwen dienfte ende van den gemeenen Vaderlande, tot allen tyden te laeten gebruycken, ende in den zeiven te leven ende te fterven. In de margine ftont. Overgegeven by mynen Genadigen Heere, den Prince van Oraengien, mynen Heeren den Gedeputeerden derGeunieerde Provinciën tot Delft vergadert, den xnien Decembris xvc en tachtentich. Onderftont. My jegenwoordich. Ge. teeckent J. Hmfflin. \ Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland. T 5 XL VI.  Bundel van X L V I. Commisfie van wegen den Prins van Orange , en de Gedeputeerde der Nader Geünieerde Provintien, op Adriaan van Schaick, als exjecuteur van de Nadere Unie (i). 1581. January. Wilhelm, by der gratiën Godtz, Prince van Oraengien &c. Grave van Nasfau &c, ende die Gedeputeerden der Naerder Gevnieerde Provinciën, als van den Forftendom Gelre &c., doen condt allen ende eenen yegelicken die defe zullen zien ofte verthoont zal worden: Alfoo tot onderhout van de Gemeene Zaecke fuftentatie van defen jegenwoordighen oorloghe, mitsgaders omme die laften ende fchulden van dyen te vervallen, die executie ende inninge van alle die, fo ordinaris maentelicke als extraordinaris Contributien, daer toe gedeftineert, met allen reftanten, nootelick metter daet, ende fonder eenich vertreck gevoerdert moeten worden, op dat men, door gebreecke van dien, in gheen grooter verloop, (1) Deeze Commisfie was een gevolg der bekende AÜe van Verband van den r3 July 1579; doch hoe weinig de Provintien van de Nadere Unie dit middel van bedwang konden, of durfden, gebruiken, is af te neemen uit het Kort Verhaal hoe de Landraad &c. uitgegee. vea door den Heer Paulus Verkl.der Unie 2 D. bl. 299.  Onuitgegeeven Stukken. 599- loop, interefl ende pericule, oock meerder ende fwarer inconveniënten en come te geraecken , ende dat dagelycx diverfche Provinciën ,,Steden ofte Quartieren van dien, oock diverfche particuliere Ontfangers in gebreecke blyven , die innegewilligde Contributien, ofte als noch inne te willigen, precifelick te betaelen. üreckende 't felve tot groote nadeel en verachteringe van de Gemeyne Zaecke, ende daeromme by ons tytelyck dient daer inne verfien , ende eenen geauthorifeert, omme die voorsfz. Contributien van de onwilligen, by executie, te innen: SOO 1ST dat wy, omme het goede rapport ons gedaen van den perfoon van Adriaen van Schayck, denzelven geordonneert, gecommitteert en geauéthorifeert hebben, gelyck wy denfelven ordonneren, committeren, en auóthoriferen by defen, omme ten verfoucke van den Ontfanger Generael der Naerder Gevnieerde Provinciën , hem te vervougen aen de staten van alle die Naerder Gevnieerde Provincien,haeren Gedeputeerden, oft het onderhout derfelver Provintien hebbende ,Quartieren, Steden, Amptluyden ende Leden van dien,in't particuliere,ook allen particuliere Ontfangers, 't zy van de Convoyen ofte anderszins , ende d'zelve Staten van de Provinciën haren Gedeputeerden, Quartieren van dien, Steden ende Amptluyden, te fommeran ende te bevelen, in feeckere corte dagen op te brengen, die reftanten van de Contributien, 't fy ordinaris ofte extraordinaris, die by gemeen advyfe van de Provinciën innegewillicht zyn, ofte als noch innegewillicht zouden moegen worden, en in cas van dilay, weygeringe ende vertreck, den geprefi- geer-  3©o Bundel yan geerden tyt overftreecken zynde, procederende by aenholdinge van de Ingefetenen der onwilliger Provinciën, Quartieren, Meden ofte Leden van dien, oock van den particulier Ontfangers, arreftement van haer goederen roerende en onroerende, vercoopen den meesten daer voeren • biedende , ofte met aifulcke middelen, als men den zeiven executeur, naer exigentie der zaecken, vorders zal b_laften; welverftaende, dat alle Provinciën, Quartieren, Steden ende Amptluyden zullen mogen volftaen , midts overleverende die naemen t an den onwilligen , in welcken gevalle den voorsfz. Executeur jegens den felven onwilligen zal moegen procederen by manieren als voeren, ende die penningen van 't felve arreftement procederende aenftonts den voorfsz, Ontfanger Generael overgelevert, ende by hem voorts t'onsfer ordonnantie, totte Gemeyne Saecke gekeert ende geëmployeert te worden, ende dit alles tot cofte van de Provinciën, Quartieren, Steden , ofte Leeden van dien, oock particulier Ontfangers, die als voeren in gebreecke blyven, die reftanten van haere Contributie of reeckeningen ten behoorlicken tyde op te brengen, den felven Schayck vorders auóthoriferende, alle particuliere Ontfangers, des by haer verfocht zynde , te asfilteren , omme den genigen , die fy in haere reeckeninge foude moeghen als reftanten brenghen, aenhaeren perfoonen ende goederen te executeren, alles bock tot cofte van den geenigen, die in gebreecke blyven van des te doene , ende omme defesaenclevenshem vorders te reguleren volgens d'Inftruétien, den felven Adriaen yan Schayck te leveren, geven wy hem vol-  Onuitgegeeven Stukken. 301 volcomen laft, au&oriteyt ende bevel ; verforen daeromme we) ernftelyck, ordonneren ende bevelen we! expresfelyck, op pene van in onfe (2 ) genade te comen, ende fulcx ter gelegender tyt gedachtich te zyn, allen Drosten Amptlu.den, Magiflraten , Officieren, lufticieren ende Onderfaten der Naerder Vnie ör;derhorich, oock allen Overften, Colonnellen Ritmeefterèi, Capiteynert, Bevethebberen, Ruyteren ende Soldaeten, in dienfte van defelve Provinciën zynde, ende allen anderen, dat fy den voorfz. Adnaen van Schayck in 't volbrengen van defen, ei.de wes hem vorders, b%, iorme van Inftructie, en bevel zal moghen gegeven worden,nyet hinderlick en willen fyn, nemaer d'zelve, des by hem verfocht zynde, alle hulp en asfiftentie doen, zonder van des te doene ee» ichfms gebreeckelick te blyven, ende zal den Landen hier aen dienft, ende ons een weltjevalle , gefchieden. Des t'oircondt delen met onhfen zegelen ende name, oock 't cachet van voorsfz. Gedeputeerden bevefticht. Gegeven in de Stadt van Delft den xxvien January 1581. Regifler B. ter Staaten Griffie van Zee* land, Folio 163. verfo. (2) In onze genade komen, dat is, gelyk men thans fpreekt, arbitraire correSie, een correftie die nooit plaats behoorde te vinden in een Land dat naar Wetten beftuurd wordt: in de oude Handvefte komt deeze beteekenis van het woord genade dikwyls voor, b. v. zyn goed zal zyn in des Graven genade,dat is,om 'er mede te handelen naar goeddunken. e « xlvii.  3©2 Bundel van X L V I I. Concept van het confent tot het innen der ingewilligde Contributien over de nader Geünieerde Provintien by wege van exfecutie. 158 r. 22 Juny. VVTy Gedeputeerden van den Lantfchappeu W ende Statèn van den Forftendom Gelre, met den Graeffchappe Zutphen, van de Graeffchappen ende Landen van Hollandt, Zeelandt, Vtrecht ende Overysfel, onderlinge vereenicht ende verbonden, foo in crachte der generaelder als naerder Vnie binnen Vtrecht opgerecht, doen te weten, allen ende eenen yeghelicken, die defen fullen fien oft hoeren Iefen: Alzoo die algemeyne vianden des Vaderlandts die Spaengiaerden ende heure adherenten, nyet aff laten te gebruycken alle wegen van gewelt ende bofe praftycken, omme defe Landen onder haer moetwillige flavernye ende tyrannifche Regeringe te brengen,d'welcken allen goéden ende vroemen ten hooc iften fchuldich fyn te helpen affkeren ende weuer?ftaen, met alle middelen die hen Godt daer toe heeft verleent. Soo eft, dat wy begerende te verfien, tot die nooteücke defenfie van het gemeen Vaderlandt , eendrachtelick met onsièn vryen wille belyeft, geconfenteert ende innegewillicht hebben, believen, conlënteren ende inwilligen midts defen, dat wy elcx in ons regardt ende qualiteyt voorfz. van nu voortaan,  Onuitgegeeven Stukken. 303 aen, aen handen van den Ontfanger generael van de Gevnieerde Provinciën, die nu is ofte naemaels geftelt zal worden, furneren ende opbrengen , doen furneren ende opbrengen fullen , aifulcke penningen, als by gemeen advyfe ende confent van Ons ofte onfe Gecommitteerden over de voorfz. Gevnieerde Provinciën ingewillicht, ende geconfenteert fullen fyn, ende dat op de daegen ende termynen als des veraccordeert zal zyn, ende foo verre eenige van de voorfz. Provinciën, Steden ofte Leden van dien, 't fy Quartieren» Dorpen, Gemeenten ofte particuliere perfoonen, van hen voorfz. Quote, op fyn behoorlicke dagen ende termynen op te brengen, in gebreecke blyven zullen, in dyen gevalle d'andere willige Provinciën , Steden ofte Leden van dyen, oft anderen, des laft, a&ie ende auclhorifatie van hen hebbende , die penningen die daer ontbreecken zullen, moegen oplichten ofte furneren op alfulck intereft als fy die fullen weten te becoraen, ende dat tot lafte van de onwillige Provinciën, Steden ofte Leden van dien, die geholden zullen wefen, foe wel die principaele fchult als den interesfe van dyen , op te leggen ende te betaelen; tot verfeeckerheyt van 't welck wy in de qualité als boven verbonden hebben, ende verbinden midts defen , Ons, ende alle die fegfoonen^ Inwoonderen ende Ingefetenen van $e voorfz. Provinciën , ende oock yder Stadt ende Litmaet van dien, en elcx in 't byfonder, mitsgaders alle heure goeden, foo geeftelyck als weerlyck, roerende als onroerende, a&ien ende crediten, waer ende tot wat plaetfen, ende in wat Heeren Landen die gelegen mogen zyn, en-  j 04 Bundel van ende men die faï weten te becomen, ömmë die voorfz. penningen metten interesfe Van dien, ende die coften, die ter oerfaecke van dien gedaen zullen wefen, met oock die costen , fchaeden daer inne d'voorfz. Provinciën deur gebreck van 't opbrengen der voorfz. penningen ingevallen fullen moegen fyn, realycken ende metter daet, fonder eenich forme van proces daer omme te houden, op ende aen d'voorfz. perfoonen ende goederen verhaelt te Worden, by arreft, faifisfement, becommeringe ofte vercoopinge van haerlieder ende een yeder van de Ingefetenen ende Inwoonderen van de onwillige Provinciën, Steden ofte Leden van dien, perfoonen ende goederen refpectivelick, ofte oock met inlaghe van Ruyteren ofte Soldaten ofte zulcke andere wegen, als die willighe Provinciën, tot prompte réftitutie van de vuytgeleyde penningen zullen weten te advyferen, ende te dyen eynde fubmitteren wy , onsfe refpectlve Provinciën, Steden ende Leden van dyen, midtsgaders die perfoonen ende goederen van de Ingefetenen ende Inwoonderen derfelver t'famentlyck, ende een'yeder van dyen int byfonder, ende in 't geheel tot correctie van alle Heeren, Hoven, Rechteren , Wetten ende Gerechten van gants tVederlandt , ó'öck van alle Furften j -VrincenJÉfotentatén, Heeren, Hoven,Rechteren efSé Gerechten, confenterende onwederroepelyck, dat alle d'felve, by ofte van wegen der willige Provinciën oft haere Gecommitteerden verfocht fynde, fullen moegen procederen totte executie van de voötfz. vuytgeleyde penningen, intereft, coft ende fchaeden, daeromme gedaen ende geleden, midts alleenslick  Onuitgegeeven Stukken. 305 lick daertoe hebbende verclaringhe onder de handt van den Griffier ofte Secretaris van 't Collegie van de Gedeputeerden van de voorfz. Gevnieerde Provinciën. Ende oft foe ware. dat eenige Provinciën, Steden ofte Leden van dyen, hen by de voorfz. executie, arreft, faifisfernent, becommeringhe ende vercoopinge van haerlieder perfoonen ofte goederen lieten duncken befwaert te fyn, foo dat fy hen daervan fouden willen doleren , ofte by eenige provifie van Juftitie verfien, foo en zullen fy daer toe nyet ontfangën noch in rechte gehoort moeghen worden, ten fy zyluyden eerft realycken ende metterdaet de penningen , des queftie es, genamptifeert ende opgebracht fullen hebben , omme by de willige Provinciën, by provifie , gelicht te worden, onder belofte van die te fullen reftitueeren , welverftaende dat zoo verre d'executie , arreft, faifisfernent, becommeringe ofte vercoopinge op de voorfz. perfoonen ofte haerlieder goederen gefchiede binnen die Gevnieerde Provinciën, dat de queftie daer op vallende ftaen fal, by provifie, tot decifie van de Heeren Stadthouderen van de Provinciën nu ter tyt fynde, in der forme als van andere differenten, die tusfehen defe Provinciën fullen vallen moegen, by de Naerder Vnie gefeyt is, tot welcken eynde Wy bovengenoempde Gedeputeerden aen die voorfz. Heeren Stadthouders de voorfz. zaecke, van als nu* gefubmitteert, ende henluyden, voor foe veel des noots fy, tot d'felve fpecialycken gecommitteert hebben. Ende tot meerder vafticheyt van defen, hebben wy vertegen ende te buyten gegaen, vertyen ende gaen te buyten midts defen, zoo voor Ons als van wegen de voorfz. Staten II. Deel. V end«  $o6 Bundel van ende Landfchappen, die exceptien van divifie excusfieende alle anderen exceptien, gratiën' privilegiën ende hulp van rechten, dat ons ofte de Ingefetenen ende d'Inwoonderen van de voorfz. refpe&ive Provinciën, Steden ofte Leden van dien eenichfints ter contrarie van defen dienlick foude moegen wezen, ende fonderlinghe den rechten, feggende generaele renunchiatien gheen plaetfe te hebben, daer en fy eerft fpeciale voorgegaen, ende onder gelycke belofte, verbant, fubmisfie ende renunchiatie, geloven wy midts defen, op te brengen ende te doen opbrengen elcke maendt, den tydt van vier maenden aen een geduyrende, als van Junius, Juhus, Auguftus ende September, die fomme van hondert, zesfen vyftich duyfent ponden, onder aifulcke verdeylinge ofte repartitie , als tot lafte van de voorfz. Lantfchappen refpective by fyne Furftelicke Genade alhier binnen Amfterdam gedaen ende befiooten es geweeft te weeten: voor die van Gelderlandt twintich duyfent ponden, Hollandt dry en tachtich duyfent ponden, Zeelandt zeventhien duyfent Vtrecht thien duyfent, Vrieslandt twintich duyfent, ende die van Overysfel zes duyfent ponden. Des hebben wy Gecommitteerden van de voorfz. Staten ende Lantfchappen refpeétive elcanderen belooft ende verbonden, beloven ende verbinden midts dezen (onvermindert ende blyvende in fyn volcomen effe&e 't geene voorfz. is) binnen den tyt van drye weken ofte een maendt ten langften, fouffifantelick, by (r) pro- (i) Aan deeze voorwaarde fs niet voldaan t om dat A« ontwerp van de a<3e van Verband niet naar der» fmaaic  Omdtgegeeven Stukken. 36/ procuratie ofte commisfie te doen blycken, van 't gundt voorfz. es in bevel ofte vermoeghen gehadt te hebben, alfulcx.te verhandelen ende te verlyden, ofte ten minfcen by onze principaele Staten ende Lantfchappen refpeclive te doen aggreëïen ende ratificeeren, onder behoorlicke brieven ofte aóte in forma. Des ten orconde &c. Regifter B. ter Staaten Griffie van Zeeland, Folio 164. finaak der meefte Provintien was: in de Refolütie der groete Vergadering der Generaale Staaten, de* tyds, te Amfterdam gehouden, vindt men op den 23 July *58i » de advyfen over die ftuk: Holland verklaarde, „ een „ Ontvanger Generaal te zullen ftellen in hunne Pro„ vintie, die onder de dechargen van den Ontvanger J van de Unie, de Garnifoenen aldaar, met de andere „' laften van het Krygïvolk, zal betaalen, en 't gene daE „ over zal fchieten, in handen van den voorfz. Ont„ vanger Generaal van de Unie overleveren, op pcene ,', van executie van den ïrefoiier, tot de volle betaa„ linge van hunne Quote, of by gebreke van dien : de Provintie Zeeland fprak op denzelven voet: andere Provintien dagten op verfchillende wyze, zoo dat 'er ' niets in die zaak kon befloten worden". Het gene in het advys van Holland van overfchieten gezegd wordt, moet men zoodaamg opvatten, dat i.i dien tya de Provintien niet, gelyk nu, een zekere Quote ten honderd in een onbepaalde fom droegen, maar dat ze yder een bspaalde fom ten haaren lafte namen , om maandelyks op te brengen; hier uit betaalden zy eerft het Krygsvolk en a,idere laften van den Oorlog , binnen haare eigen Provintien, en het overfchistende werdt in de kaj va» de Generaliteit gebragt. V ft XLVIIIü  3°8 Bundel van 1582. 17 January. *' TT eoft zal de voorfz- Gecommitteerde den Staten van Zeelandt voorhouden ende aenmeden de goede meeninge ende affeóhe van den Staten van Hollandt, omme in alles teTarnen goede vrientfchap, eenicheyt, ende correfpondentie te onderhouden , achtervolgende den Verbonde ende Unie , daer inne d'eenige welvaert fterckte ende vaiïicheyt derfelver Landen es gelegen. 1 11. Ende dat fulcx de Staten van Hollandt zeer geerne fouden fien, ende oock ernfte d" Llie0^6^ daU,Je °nver{l™ disjunétie, die daer jegens foude mogen fyn gevallen z0Q in 'toplichten der Gemeene Middelen, als mede van den Convoyen, ende andersfins, metter daet mogen worden gerepareert ende vereffeT ende alle goede middelen gebruycS dat . defelve voorder yerhoet mogen worden ui. Al- X L V I I I. Uittrek/el uit de Inftructie aan Richard Barradot gegeeven , door de Heeren Staaten van Holland, van 't geen hy dien van Zeeland moeft aandienen, raakende het heffen der Generaale Middelen , en het punt van de Opdragt der Hooge Overheid.  Onuitgegeevtn Stukken. 30 > ui. Alfoo mede die van Hollandt ende Zeelandt, als broeders ende fufters, funderlinge daer op ftaet te letten , ende daer inne te voorfien, dat tot onderhout van der Oorloge ende omme te vervallen d'oncoften van dyen, aifulcke middelen gefocht, geheven ende alomme gebruyckt mogen worden , dat de gemeene Geünieerde Provinciën , met meerder verfekertheyt, tegens alle anflagen ende gewelt van den Viandt befchermt ende bevryt mogen blyven, dan tot noch toe es gedaen, overmits de quade betaelinge, disordre ende verloop van den knechten, deurdyen de Gemeene Middelen tot betaelinge der felffder nyet hebben mogen ftrecken, ende dat oock defelve met egeene goede opficht zyn geheven , geinnet ende geëxecuteert, volgende de confente daer toe gedragen,dat fulcx die van Zeelandt in goede confideratie willen ter herte nemen, 't gundt by den Staten Generael es geconcipieert, zoo in 't opheffen van de Impoften van ce wynen , als fout ende zeepe, daer aff den voornoemden Gecommitteerde't dubbelt wordt mede gegeven, omme defelve met die van Zeelandt ernftelyck te communiceren, ende daer op aen te houden, dat de Gedeputeerde van de Staten van Zeelandt voorn, dies aengaende eerftdaechs herwerts gèfcict. mogen worden op de aenflaende Vergaderinge alhier, met volcommen laft, omme daer inne vruchtbaerlyck te helpen refolveren ,ten meellen dienfte van den Lande , mitsgaders oock omme t'famen op de lyflen van de Convoien te letten, ten eynV 3 de  ji« Bundel van de defelve in eenige partyen mochte wor* den geredresfeert, verhoocht ofte verandert , dat de gelegentheyt des tyts eenichsfins fal moghen lyden,ende dit alles omme te beter te mogen vervallen d'oncoften van der Oorloge, die tegens d'aenftaende tyt apparentelyck veel fwaerder ende laftiger vallen zullen, overmits de groote apparaten van den Viandt. IV. Sal de Gecommitteerde voorn, de Staten van Zeelandt mede voorhouden (i)d'acfe , van (tl Het ftuk van de Opdragt der Hooge Overigheid, aan d^n Prins var, Orange, is door niemand onzer Historiefchryver;, met die klaaiheid, voorgefteld , als het be'aooide; ik heb getrapt het zelve eenigzins te ontwikkelen in de Hiftorie der Satisfactie van Goes , en ik zal 'er thans alleenlyk byvoegen.dat de waardigheid van Hoofd en Hoogft>; Overigheid, by de Unie van 1576 tusfehen Holland en Zseland , aan den Prins opgedraagen, bepaald was ,ian deeze twee voc-waarden, naame'yk, dat dezelve il een duuren moeft zoo lang de Landen in Oorlog tvareis, en dat ze uit den naam, of, gelyk de Staaten van Holland her uitdrukten by Bon XV B. bl. 190 [203], cr.de" de auüoriteit des Konings van Spanje, moeft geoefend worden, waarom geduurende dien tyd, de Prins altoos raadzaam oordeelde , zyne Stadhouderlyke waardigheid te behouden, afgezonderd van die van Hoofd en Hoogfte Overigheid. Z. het Vertoog voor dit 2de Deel hl. vnr., gelyk men ook des Konings naam, in zaaken van Juftitie en andere bleef gebruiken , tot dat, na het vrugteloos afloopen der Keulfche Vredehandeling , de Staaten van Holland , in tegenwoordigheid der Zeeuwfche Afgevaardigden, op den 29 Maart 1580, befloten, „dat „, men den naam des Konings voortaan zoude agterlaas, ten, en in desfelfs plaats gebruiken den naam van „ den Prins en der Staaten , cis reprcefenteerende de Hoa- ge Overheid". Toen de zaak van de afzweering des Konings tot meerder rypheid was gekomen , en de meefte Provintien #j> het punt ftondeu, om den Hertog van Anjou tot Heer aan  Onuitgegeven Stukken. 31 ï van der Hooge Overicheyt, fulcx defelve by zyne Excellentie ende den Staten van Hol- aan te neemen, vernieuwden de Staaten van Holland, de Opdragt der Hooge Overigheid aan den Prins , zonder bepaaling van tyd , en met uitfluiting des Konings van Spanje; de afte van deeze Opdragt is van den 5 * 1581, en de eed, zoo door de Staaten als door den Prins, is gedaan den 24 July 'S81, wanneer ook de Koning in Holland is afgezworen, fchoon het Placaat van de Generaale Staaten tot de afzweering, twee dagen laater gedagteekend zy. De Prins heeft het onderfcheid tusfehen deeze opdragten ook juift in dien zin begreepen ; want zoo lang de 'Koning nog niet was afgezworen, eigende hy zig niets toe van desfelfs Domeinen, maar liet dezelve beheeren ten voordeele van het Gemeene Land; maar, na de afzweering, wagtte de Prins alleen tot de uitwisfeling van het Renverfaal tusfehen hem en den Hertog van Anjou, en toen fchreef hy aan de Staaten van Holland, den 6 Mey 1582: „ dat de Hertog geen voorneemen hadt, zig de Regeering van Holland en Zeeland '.' aan te trekken, maar dezelve aan hem gelaaten hadt, „ volgens de Pacificatie van Gend, zulks hy bedacht was ,', in dezelve Regeeringe te continueeren, volgens 't ge„ ne de Staaten hem hadden geconfereerd, en dienvolgende ook in alle zaaken zyn naam te doen gebruiken, , zonderling in 't ftuk van de Domeinen, om die van de Finantie van den Hertog geenen toegang tot dezelve Domeinen te geeven, te meer, om dat, boven de " Pacificatie van Gend, zyn Koogheid hem die ook gaarn ten goede gelaaten hadt". Van dien tyd af begon de Prins zig in alles te gedraagen, als bekleedt met het Vorftelyk gezag over Holland en Zeeland, en men begon in Holland ernftig te handelen, over de Voorwaarden, waar op de titul van Graaf, en de Erfelyke Regeering, hem zoude opgedraagen worden; maar Zeeland in de tweede Opdragt der Hooge Overigheid, nooit, Staatswyze , toegeftemd hebbende, tragtte men. op allerhande wyzen, deeze Provintie daar toe over te hallen, van het welke de inftructie, waar op deeze aanteekening gemaakt wordt, onder andere, een blyk uitleevert. De redenen welle V 4 men  1*3 Bundel yan Hollandt in Julio leftleden reciproquelyck, by eede, es bevefticbt, wefende conform 't gundt in April 1576, by die van Hollandt ende Zeelandt, zyn Excellentie es opgedragen , en daeromme verfoecken, dat de Staten van Zeelandt mede daer op van zyn Excellentie den eedt van Hooge Overicheyt ontfangën en prefteren willen , en den eedt daer op allen Officieren in Zeelant mede laeten vernieuwen, achtervolgende 't inhouden van den eedt , fulcx defelve in Hollant gedaen, ten eynde eenen eenparigen voet, omme redenen als vooren, daer inne mach worden onderhouden, ende zyn Excellentie te beter contentemente diesaengaende mach worden gegeven, daer toe de voorn. Gecommitteerde 't dubbelt van voorfz. aéte van de Hooge Overicheyt ende den eedt wort overgelevert &c. Op alle 't welcke de voorfz. Gecommitteerde lal doen zyn Rapport van zyn wedervaren aen den Staten van Hollandt. Gedaen in den Hage den xvnen Januarv • XVc LXXXUtich. Onder/landt. Ter Ordonnantie van de Staten. By my. Onderteeckent. De Rechtere. Regifler D. ter Staaten Griffie van Zeeland Folio 140 verfo. men in Zeeland hadt, zyn te zien in de Hiftorie van de SatisfaÜie bl. 238 en volgg. en Bundel I D. bl. 145. XL IX.  Onuitgegeeven Stukken. 313 X L I X. Requejle der gevlugte Scheepenen van het Vrye, uit Brugge, aan Prins Maurits en den Raad van Staaten geprefenteerd, om gehandhaafd te worden in hunne JurisdiÜie. 1584. Verthoghen met reverentie Burchmeeiters ende Schepenen 's Lants van den Vryen, jegenwoordig gevlucht vuyt Brugghe, in ghetaele van xiv, hoe dat, tot haerlieder groot leetwefen, die van Brugge ettelicke maenden gheleden belieft heeft, jegens het Verbont, 't welck zy hadden met d'ander Naerder Geünieerde Provintien, aen te gaen een particuliere reconciliatie met den Prince van Parma, als Stadthouder van den Konynk van Spaengien, daer toe ook verleydende eenige Schepenen desfelfs Lant, die eensdeels niet wilden, anderen deur disfimulatie haerlieder zoo verde vergeten hebben, als hen te laeten comprehenderen in dezelve reconciliatie, niet tegenflaende d'abfentie van 't meerendeel van denzelven Collegie , die 't zelve geenfints goedtvindende, hebben moeten, by bedwanck , veriaeten haerlieder oude domicilie , anders waeren ghefchapen, om ghevanghen, ende gheranfoeneert te wefen, foo ghebleken is, by eenighe aldaer een weinich langer ghebleven,zulcx dat dezelve rcV 5. con-  5H Bundel yan conciliatie onder die van den Vryen , geheel illegitime ende jegens alle forme van procederen, ghefchiet is, wefende ghedaen by min dan het derde part van de Schepenen des voorf. Lants, en dat zal blycken, dat meelt alle hunne Ghemeenten confifteerende in drye Leden, te wetene Edele, Notable, ende Hooftmannen (i), gewacht waeren in Zeeland, alwaer zy noch den meerderen deel zyn, oock in Sluys ende Ooftende , op dezelve reconciliatie, zulcx dat die nul en van onwaerden zal moeten (onder correctie van uwe Ed. Mog.) worden verclaert, en de Schepenen , wefendè Erffcbepenen , ende in meerderen ghetaele herwaerts overe , gheftelt in heurlieder oude vryheyt, authoriteyt ende preëminentie. Biddende daeromme VEd., dat dezelve believe, vuyt redenen voorfeyt, die van den Vryen voorf. t'authoriferen, omme tot zulcker plaetfen als zylieden zullen vinden bequame , tot gherieve van hunne fuppoften , als van Sluys ofte Ooftende, te moghen houden haerlieder Lichaem van Wette, en aldaer ééns te maenden ofte t'alle zes weeken, meer oft min, te moghen bannen heurlieder vierfchaere ende Recht ende Juftitie doen, die 't zelve aen haerlieder verfoucken zullen, ende voorts haerlieder te continueren, wefende een vierde Lit van Vlaenderen, in aifulcke oude Privilegiën, als zy ghehad hebben vopr den tyd van dezelve reconciliatie, te meer dat men bevinden zal, dat dezelve van den Vryen van oudts Privilegie (i) Mogelyk gevlucht in plaats van gewacht, deeze sin is niet zeer klaar.  Qnuitgegeeyen Stukken. 315 vilegie hebben, van heurlieder Lïchaem van Wette te mogen transporteren tot zulcken Plaetfe als 't gherieffelickfte wert, omme de ghemeenen fuppooften oock bevindfmen, dat hier voortyts 't zelve Collegie ghedeelt gheweeft is, in drye, ende op drye geweften van Landen haerlieder Vierfchaere ghebannen , ende dat Zy t'allen tyden ende wylen mogen Weth, Recht ende Juftitie doen, zoo wanneer zy in ghetalle van zeven off vyff Schepenen zyn, fonder te bedwinghen eenighe andere , die het zoo niet ghelegen en waere, ofte die niet en begeerden te commen. Ende fult wel doen, &c. Appofiille O). Syne Excellentie en de Raadt van Staten accorderen en authoriferen de Remonftranten opene ( 2) Tot opheldering van dit Stuk dient men zig te herinneren, dat het Land van den Vrye den 26 November 1579, door den Penfionaris Mr. I/ebrand Prouyn, daartoe gelaft zynde den 17 October, het Verbond van de Unie hadt doen aanneemen , en dat de onderteekening daar van gefchiedt is te Utrecht den r February 1580, ten zeiven dage met de Stad Brugge; federt welken tyd men het geheel Geweft van Vlaanderen, als een Lid van het Bondgenootfchap , moet aanmerken, tot dat in 1583, de Stad Yperen den Vy.ind in handen viel, Gend in 1584 zig verzoende mer Partna, cn in het zelve jaar.de Stad Brugge met het Land van den Vrye ook het Verbond verliet. De Apoftille onder dit requeft dergevlngte Schepenen ftaande, komt zaakelyk over één , met de Refolütie gedrukt in het Groot Plac. Boek II D. bl. 3190; maar het requeft zelve is, zoo veel ik weet, nergens uitgegeeven ,  $i6 Bundel van opene brieven , om te moghen binnen der Stede Sluys ofte Ooilende te houden het Collegie ven, en ook niet te vinden onder de Archiven van het Collegie van den Vrye te Sluis in Vlaanderen : ?k heb het xelve bekomen van den Heer Willem Eriimim Schepen van het Collegie , benevens eenige zeer iuifté aanmerkingen, van welke ik, met dankzegging, alhier gebruik zal maaken. 68 s r De Heer Paulus Verklaaring veen de Unie III D bl. 208 tJr^T1' datrUit h00fde van het Pli^at der Staa ïnw ir ™n\}my '584, waar by de Stad Brugge Z* rJtye V°°r Vyua,lden van den Staat *7* verklaard, men rekenen moet, het Vrye uit de Unie gefchrapt té rïVv J°m'S-S ZelerIyk te v°°'baarig; wapt het Placaat verklaart niet onbepaald het gehell Land van den Vrye, me alle desfelfs Jnwoondlrs , voor Vyanden, maar de zulke die zig met Parma verzoend hebben, en zoo verre zy 2Ig blyven houden binnen de Stad Brugge, of Lande van den Vrye, onder 't gebied van den Koning van Spanje; wanneer men nu, uit dit requeft ziet, dat de meerderheid der Regeering van den Vtye', uitmaakende het Vierde Lid van Vlaanderen, zig aan de Unie gehouden hebbe, en daarvan, in dat zelve iaar een openbaare verklaaring hebbe afgelegd, dan kan het' Placaat der Staaten Generaal niet tegen het Vrve in 't gemeen ingerigt zyn : het fchynt my veel eer /dat het Vrye zyne zitting en ftem onder de Bondgenooten verlooren heeft , dewyl het van zoo weinig belang was' geworden,na dat byna het geheele Land door den Vyand was bezet, en de overige Leden vanVlaanderen het Bondgenootfchap yerlaaten hadden ; imme,s de Staaten van Holland befloten den to November 1586, dat men dien van t Vrye geene zitting meer, onder de Generaale Stoaten, behoorde te vergunnen. Het blykt van elders, dat de gevluete, en aan de Bondgenooten getrouwe Leden, waren dê Hoogbailliu Jonkheer Jacob de Gryfe, die ten tyde van het overgeven van dit verzoeklchrift, afweezig was, zynde "gebruikt tn verfcheiden commisfien , zoo in- als buiten 'sLands. Z Meteren bl. 225 vfo en 236 vfo, voorts de Burgemeefters Jonkheer Jacob Marchant, m't Noorden ,  Onuitgegeeven Stukken. 317 legie ende Lichaem van Wette des Lants van den Vryen , wefende het Vierde Lith van Vlaanderen , recht ende juftitie te moghen doen, allen den ghenen die 't verfoucken zullen, foo wel in Crimineel als Civile zaecken, ten dien eynde Vierfchaere te bannen, ende alles te doen zoo zy van allen ouden tyden, Hercommen, Coftumen, Privilegiën ende Li- berteyt den, Jonkheer Joris van den Brouckc, in 't Wellen: de Schepenen in 't Ooften, Jonkheer Noël de Caron, Heer van Schoonewalle, nog lang na dien beroemd door zyne getrouwe dienden aan den Vaderlande, Charles Romeins, Thomas Scttiz , Guillaume Maulde, Gysbregt Colve: Schepenen in 't Noorden, Francis Nants, Lenard van Cappelle. Joos Btoucxfauls, Pieter Lottin, Roelant van Haverskerke, Jan de Neve -, Schepenen in 't Wellen , Bernard de Winckere, Jan van Schoore, Joris Matrud, adriaan de Gruytere, Carel van Swevefeele, diü Lux, van welke egter maar veertien het requeft hebben geteekend. Deeze Leden hebben, na dat de minderheid van het Vrye zig met Parma verzoend hadt, hunne bedieningen blyven waarneemen, op de Adte van Prins Mauritz en den Raad van .Staate, hier boven uitgegeeven, eerft te Sluis in Vlaanderen, zoo lang het in de magt van den Staat was, en naderhand te Ooftende, tot dat in het jaar 1604, de Stad Sluis met het omliggende Land weder aan den Staat werdt gebragt, wanneer H. H. M. het getal der Schepenen bepaalden op negen, onder well ke nog vier van de oude waren , terwyl ook nog in leeven was de Heer van Schoonewalle, welke toen jn Engeland gebruikt wordende, zyn Schepens-ampt fchynt te hebben laaten vaaren. Men kan dus niet nalaaten , het Collegie 's Lands van den Vrye te Sluis in Vlaanderen zittende, de fchuldige eere te geeven, dat bet nooit van de Unie is afgeweeken, en dat het dcfelfs ftem en zitting niet verlooren heeft, door ontrouwe, maar om dezelve rede. waarom andere Leden van de Unie, geen geheele Provintien uitmaakende, uit de Vergadering der Bondgenooten geweerd zyn.  jïS Bundel van Onuitgegeeven Stukken. berteyt ghewoon zyn te doen , binnen der Stede van Brugge , voor het affwycken van dien tot den ghemeynen Vyant. A&um in 's Gravenhaghe den 13e Oótober A°. xvc vier ende tachentig (onderftond gefchreven^ Ter Ordonnantie van Zyne Excellentie ende myn Heeren van den ilaede van Staete, ende onderteeckend Houfflin. KORTE  KORTE INHOUD DER STUKKEN VAN HET TWEEDE DEEL: I. TnJlruSlie van de Stad Gend voor haare Gedepw teerden tot de Vergadering der Generaale Staaten tot Antwerpen, hen gelajiende niets te helpen befluiten tegen de Unie van Utrecht. 25 Maart 1579. Bladz. rr, II. Concept van zekere poincten , gemaakt door de Gedeputeerden der Geünieerde Provintien te Utrecht, welke ydere Provintie C des goedvindende') zal gelieven te voegen in de InflruStie voor haare Gedeputeerden, die gezonden zullen worden naar de Vzrgadering der Generaale Staaten, volgens brieven 'van den Aartshertog van 28 February 15795 hefchreeven te Antwerpe?i tegen den 16 Maart, op den Vredehandel te Keiden, nadere Generaale Unie tusfehen de Provintien &c, Bladz. 4. III. Verhaal van deplegtige Propofitie van den Aartshertog in de Vergadering der Generaale Staaten gedaan den 11 April 1579, en van de redevoermgenby die gelegenheid gehouden. Bladz. 12. IV. Propofitie door den Aartshertog Mathias van Qoftenryk gedaan aan de Vergadering der Generaalt  |2o KORTE INHOUD neraale Staaten te Antwerpen den n April 1579, en Advys van de Gedeputeerden van Holland en Zeeland op dezelve Propofitie. Bladz. 21. V. Concept van de nieuwe Generaale Unie, door den Aartshertog Mathias, in de Vergadering der Generaale Staaten te Antwerpen, voorgejlagen inde maand April 1579. Bladz. 31. VI. Vertoog van redenen, waarom de Bondgenooten van Utrecht niet raadzaam oordeelen te treeden in de nadere Generaale Unie, door denAartshertog Mathias te Antwerpen voorgejlaagen. Bladz. 49. VII. Advys der Provintien van de nadere Unie op de Propofitie door den Aartshertog Mathias gedaan, tot het aangaan vaneen Generaale Unie. Bladz.68. VIII. Renverfaal van verfcheiden punten aan de Stad Venlo toegejtaan, voor dat dezelve zig in de Unie van Utrecht heeft hegeeven. 11 April 1579. Bladz. 73. IX. Repartitie van het onderhoud van het Krygsvolk tusfehen de nader Geünieerde Provintien en die van de Generaale Unie, volgens zekere onderling geraamde Qjioten. April 1579. Bladz. 78. X. Brief van de Algemeene Staaten aan die van Zeeland, te kennen geevende hunne vreeze, dat de Provintien , welke hunne Gedeputeerden op de Generaale Befchryvinge niet gezonden hebben, zig met de Spanjaarden afzonderlyk zullen verdraagen, enz. 14 April 1579. Bladz. 85. XI. Rapport van de Gedeputeerden der nadere Geünieerde Provintien, die afgezonden geweeft waren aan den Graave van Renneberg, des tyds te Leeuwaarden, aangaande hun gebejbgneerde met den-  der STUKKEN. 32i denzelven, over verfcheiden zwaarigheden, door hem gemaakt tegen het aannemen van de Unie. 22 April 1579. Bladz. 89* XII. Brief van den Prins van Orange aan de Gedeputeerden der Geünieerde Provintien te Utrecht, over de voortzetting der gemaakte Unie, het ontzet van Maaftricht , en de poogingen aangewendt om de andere Provintien tot de Unie te brengen. 22 April 1579. Bladz. 95. XIII. Brief der Gedeputeerden van de nadere Unie aan den Prins van Orange , houdende verfag van het verhandelde met den Graaf van Renneberg, en de redenen waarom de Graaf, met de Provintien onder zyn Stadhouderfchap, nog niet tot de Nadere Unie konden'verftaan, als mede de beletfelen welke de Propofitie tot een nadere Unie, te Antwerpen, gedaan aan de Unie van Utrecht toebragt. 27 April 1579. Bladz. 98. XIV. Brief van de Gedeputeerden der Nadere Unie aan hunne mede Gedeputeerden by den Prins van Orange, hun verflag doende van de zwaarigheden die den Graaf van Renneberg wederhielden in de Nadere Unie te treeden, en van den brief dien zy daar over aan den Prins hadden gefchreeven. 28 April 1579. Bladz. 106. XV. Brief van de Gedeputeerden der Nadere Unie 'aan den Prins van Orange, om te Jlrekken tot een Credityf voor hunne afgezondenen aan denzeiven Prins , en onder anderen, om hem voor te houden eenige zaaken raakende het ontzet van Maaflricht, vrywilUg* leeninge &C 28 April TP_n Bladz. in. XVI Brief van de Gedeputeerden der Nadere Unie ILDeel. X «™  3?2 KORTE INHOUD aan de Staaten van 'Holland, waar by zy ver* zoeken, dat nog één of meerder Gedeputeerden uit die Provintie tot hen mogen gezonden wor, den, vermits Reinier Cant, alléén van Holland daar zynde, anders zwaarigheid maakte de commisfie op zig te neemen, om, met den Graave van Renneberg, naar de Groningfche Ommelanden en Overysfel te reizen tot bevordering der Unie. 28 April 1579. Bladz. 117, XVII. Scbryven der Staaten van Zeeland aan hunne Afgevaardigden in de Generaale Staaten te Antwerpen, waar by, onder anderen, zy zig beklaagen over den geheimen Laft , welken de Nederlandfche Gezanten te Keulen zouden hebben, buiten weeten der Staaten, en eisfehen daar van onderrigt te worden. 4 Mey 1579. Bladz. 120, XVIII. Scbryven der Staaten van Zeeland aan hunne Gedeputeerden in Holland, houdende, onder anderen, dat zy zig verklaaren tegen het geeven van een geheimen Laftbrief aan de Gezanten tot den Vredehandel te Keulen, als mede bekomen berigt van het fluiten eener nieuwe Unie te Antwerpen. &c. 4 Mey 1579. Bladz. 129! XIX. Brief van Mr. Jacob Valcke, Gedeputeerde te Utrecht, aan de Staaten van Zeeland,verfiag doende van den toeftand der zaaken in Friesland Overysfel en Groningen, betrekkelyk tot de Unie! Concept van de Quotifatie der Provintien L plaats van de Generaale Middelen rjfc. 24 Mey Bladz. 134. XX. Brief van Mr. Jacob Valcke, Gedeputeerde van Zeeland te Utrecht, aan Mr. Cornelis de Backere, Gedeputeerde van dezelve Provintie in 'sHage, houdende verflag van de handeling met bet  dér STUKKEN. " hét Engelfchen Schots Krygsvolk, — zyne ge* dagten over de Quotifatie, tusfehen Holland en Zeeland — willige Contributie in de Geünieerde Provintien — pogingen tot ontzet van Maastricht. 27 Juny 1579' Bladz. 148. XXI. Brief van dè Règeering der Stad Brusfel aan die van Utrecht, verzoekende , op grond van de Unie, hulp tegen de Malcontenten. 27 Juny 1sjq. Bladz. 160. XXII. InftruElie van de Staaten van Zeeland adn C. van Vosbergen, als hunnen Gedeputeerden, houdende laft onder andere, om aan te dr ngen, dat de Nader Vereenigde Provintien in de V?rgadering der Algemeene Staaten uit eenen mond fpreeken — op het verhaten van den Kon ng, en het kiezen van eenen anderen Heer — Op de Quote tusfehen Holland en Zeeland 3 July !j79i • Bladz. 163. XXIII. Brief van Befchryving der Staats Leden van Zeeland tot het vinden der noodige tenn n* gen, 't zy by wyze van Quote onder de Provintien, of anderfins ■— de afzonderlyke huishouding in de Finantien der Nader Geünieerde Pro* vintien — eenpaarige advyfeft derzelve in de Generaale Staaten — verlaaten van den Koning &c. 3 July 1579. Bladz. 169, XXIV. Conditiën, waar op de Stad Antwerpen befiuit de Unie aan te neemen. 18 July 1579. Bl. 178* XXV. Brief van de Stad Mechelen aan den Prins van Orange, kennis geevende van de redenen die hen bewogen hadden om zig met den Koning vat Spanje te verzoenen', én "verzoekende dat hunne zeartefteerde Pandslüiden mogen uitgewis/eld 6 X 2 w-  32* KORTE INHOUD worden tegens die welke zy in verzekering -genomen hadden. 20 July 1579. Bladz. 182. XX VI. Extract uit zekere punten, door de Gecommitteerden van de Staaten van Holland, aan den Prins van Orange voorgedraagen, raakende de Quote van Zeeland in de oude fchulden en verdere laften van de beide Provintien, met de uitfpraak van den Prins daar op gedaan. 21 July Bladz. 184. XXVII. Procuratie van de Stad Antwerpen op hadre Gedeputeerden , om met de Gedeputeerden der Nadere Unie te Utrecht over één te komen. 22 July T57p. BladZt lS6t XXVIII. Brief van Mr. Jacob Valcke , Gedeputeerde van Zeeland tot de nadere Unie, aan de Gecommitteerde Raaden van zyne Provintie gefchreeven, houdende verfcheiden byzonderheden van dien tyd, en voornaamelyk betreffende de Acte van Verband door de Bondgenooten te Utrecht gemaakt den 13 July 1579. 22 en to$ * 3 bouw-*  Vt BBRIGT van den bouwftoffen voor dat werk dagt te gebruiken: eindelykheb ik alle Liefhebbers en Bezitters van ■ onuitgegeeven Gedenkftukken van diergelyken aart vriendelyk uitgenoodigd, om, door derzelver gebruik, my gelegenheid te geeven, mynen arbeid volkomener en van algemeener nut te maaken. Ik kan niet roemen, dat de uit-' komfl grootelyks aan myne uitnoodiging beantwoord heeft: zeer weinige Stukken zyn my, federt dien tyd, ter hand gekomen; doch gelukkiglyk vond ik in mynen verzaamelden voorraad zoo veel ftofFe, dat het werk, daar uit alléén, vry verre heeft kunnen vorderen ; ik had egter groote verwagting van. toezeggingen uit Provintien, buiten Holland en Zeeland, my gedaan, toen ik onderrigt werd, dat de Heer Petrus Bondam, beroemd Hoogleeraar op de Hooge School te Utrecht, eene aanzienlyketrerzaamelmg magtig was van onuitgegeeven Stuiken dienende tot opheldering  UITGEEVER. va dering der Vaderlandfche ffiftorie, waar onder zeer veel merkwaardige Stukken te vinden waren, betrekke lyk tot het gehandelde over de Unie, voomaamelyk in de Provintien van Gelderland, Utrecht en Overysfel, welk alles zyn Ed. eerlang met den druk ftondt gemeen te maaken. Ik ontving ook naderhand, door de vriendelykheid van den Heer Bondam, van tyd tot tyd, de afgedrukte bladen van dat werk, het geen niet alleen door de aanmerkelykheid der uitgegeeven Stukken, maar ook door het gewigt der bygevoegde aanteekeningen, eens yders lof billyk verdient. Nu dagt ik, dat het beft ware, mynen arbeid aan de Hiftorie van de Unie zoo lang te ftaaken, tot dat alle de Stukken van den Heer Bondam het licht zouden zien, waar toe de fpoedige voortgang der twee eerfte deelen binnen korten hope geeft. Om egter den draad van 't werk ondertusfchen niet te verliezen, be* 4 floot  $m BERIGT VAN DEN floot ik , het fpoor van den Hoogleeraar te volgen, en in denzelven fmaak uit te geeven het grootfte gedeelte myner verzaamelde Stukken, voor 200 veel dezelve tot de Hiftorie der Spaanfche beroerten, en voornaamelyk tot den tyd der Utrechtfche Unie, behooren, en op welke ik my dikwyls,. in de Hiftorie van dat Verbond, als bewyzen, zal moeten beroepen. Men zal zien, dat verre de meefte deezer Stukken gehaald zyn uit de Archiven en Regifters der Heeren Staaten van Zeeland, my door eene gunftige Refolutie. van Hunne Edel Mogendheden, en de behulpzaamheid van HoogftderzelverHeerenMinifters, geopend: eenige Stukken zyn my ook toegekomen door de gulheid der Heeren Mauritz, Burgemeefter derStad Vlisfmgen, Ermerins, Secretaris der Stad Vere , Ermerins, Schepen ^s Lands van den Vrye te Sluis m Vlaanderen., en Te Water, Commis  UITGEEVER. ix Commis van den Heer Raadpenfionaris van Zeeland, 't welk ik hier, als eene blyk myner erkentenis, gaarn verklaare, en ook by yder Stuk heb aangeteekend. Het fcheen my ook niet onvoeg? zaam, hier en daar, eenige aanteekeningen by de Stukken te voegen: dezelve hebben egter zoo menigvuldig en zoo uitvoerig niet kunnen zyn^ als misfchien vereifcht wordt, om dat de meefte van die zaaken in de Hiftorie van de Unie een gefchikte plaats zullen vinden. Dit zy genoeg van de aanleidende oorzaak tot de Uitgaave van deezen Bundel: de Stukken daar in vervat, zyn, onder myn opzigt, naauwkeurig naar de oorfpronkelyke, of naar oude Gopien , afgefchreeven : de orde in dezelve gehouden volgt de dagteekening : en de rede waarom dit eerfte Deeltje juift afgebroken is met de. maand Maart 1579, is alléén, opdat, het tweede zoude kunnen beginnen * 5 met  3f BERIGT VAN DEN met de raadpleegingen in de Vergadering der Generaale Staaten te Antwerpen gehouden , over eene nieuwe Unie tusfchen alle de Pro vintien, die by de Gendfche Vrede gebleeven waren: wat voorts aangaat de uiterlyke uitvoering van 't werk, dezelve ftaat ter verantwoording van den Drukker, die ook het nazien der Proefbladen bezorgd heeft. Over het nut, uit boeken van deezen aart te haaien, zullen alle Menfchen niet evenééns oordeelen: wanneer men dezelve in de hand neemt, om ze als een vermaakelyke tydkorting te leezen, zal men zekerlyk 'er niet in vinden 't geen men beoogt; de taal is verouderd, de ftyl ongevallig , en de inhoud meeft. al vreemd , of aan zoodanige Leezeren onverfchillig; zoo ik my egter niet te byfter bedriege, zyn deeze fchriften van veel belang, naamelyk voor zulken, wier oogmerk het is de Hulorie van ons Land, en deszelfs Staatkundige  UITGEEVER. xï kundige gefteldheid, in haare wee* zentlyke omftandigheden, en uit de egte bronnen, naar te gaan. Het is doch buiten allen twyfel, dat federt de uitgaave van verfcheidert Charterboeken, Privilegiën, Keuren en andere authent^ke Stukken, .de Vaderlandfche Gefchiedenisfen in onze eeuw op veelvafter gronden gezet zyn, daa in al den voorigen tyd: datmen ook gelegenheid gekregen heeft, van het Staatsregt onder de Vorftelyke Regeering deezer Landen gepafter denkbeelden te vormen, en daar door onze Handveften, Landwetten en Herkomen beter te verftaan. Een agtervolgde leezing van zoodanige Gedenkftukken moge dan onaangenaam zyn , ik geloof egter, dat dit klein verdriet rykelyk vergoedt wordt, door het genoegen van de ééne of andere gebeurtenis klaarder opgehelderd te vinden, en de geheime dryfveèren te ontdekken van verfcheiden handelingen, waar uit wy de nerfoo- nen  ktt BERIGT VAN DEN nen cn zaaken in haare natuurlyké gedaante leeren kennen. Maar dit is het niet alles: de Weetenfchap der Hiftorie zoude doch weinig baaten, indien wy ons vergenoegden met de nieuwsgierigheid van het navorfchen eter bedryven onzer Voorzaaten, zonder tevens te leeren, wat Wy, en de Nakomelingfchap, behooren te doen; doch hier toe kan ook een oordeelkundig onderzoek van Zulke Gedenkftukken dienftig zyn: immers worden wy daar door geleidt tot den geboorte tyd van ons Vereenigd Gemeenebeft: wy kunnen ons deszelfs omftandigheden zoo klaar vertegenwoordigen als van onzen eigen leeftyd: wy treeden in de raadpleegingen en gelyktydige befluiten der Oprigters van 't Verbond van Vereeniging, en deeze raadpleegingen en befluiten zyn nog heden de befte, zoo niet de eenige, uitleggingen van hunne woorden, waar heenen men in alle gefchülen over het regt ver- ftand  UITGEEVER; lland der Grondwet 'onzer Conftitütie, in alle nieuwigheden en afwykingen der oorfpronkelyke inftellinge , behoort te rug te gaan, zal de Staat op zyne oude grondflagen geveftigd blyven. Althans dit was het begrip van den Raad van Staate, in een brief aan de buitengewoöne Vergadering van H. H. Mogenden gefchreeven, den 14 December 1716 : „ wanneer 3i de zaaken, door langheid van tyd, „ geraakt zyn in een groot verval „ en defordre > dient niets zoo „ zeer, óm den weg te baanen tot „ de waare middelen van redres , „ als te rug te zien naar die tyden, wanneer de zaaken ordentelyk, en „ volgens de gronden van de Unie behandeld werden". Deeze Bundel van Stukken, waar van het eerfte deeltje thans het licht ziet, en welke van nog één diergelyk ftaat gevolgd te worden , heeft dit gewigtig tydperk tot onderwerp : indien dan myne waarde Landgenooten 'er  Xrv BER.van den UITGEEVER. 'er dat voordeel niet üit trekken 't geen ik beoogd heb, het zal voorzeker niet aan mynen goeden wil, maar misfchien aan de juiftheid myner keuze oiitbreeken. G o e s, den li van Wintermaand mdcclxxix. BUNDEL  BUNDEL VAN ÖNUITGEGEEVEN STUKKEN, DIENENDE TER OPHELDERING DER VADER LAND SC HE HISTORIE E N REGEERINGSFORM, EN VOORNAAMELYK DER HISTORIE VAN DE UNIE van UTRECHT. f. Brief van den Algemeenen Landvoogd Don Louis de Requefens, aan de Leden der Staaten van Zeeland de Spaanfche zyde toegedaan, houdende yerjlag van de onderhandelingen over de Vrede 3 gehowkn te Breda in het jaar 1575. (0 ). 1575. 2 September. Don Loyz de Requefens et de Cuniga, Groot Commandeur van Caftillien, Stadhouder Gouver* neur ende Capiteyn Generaal. J^erweerdige, Edele, Eerfame, Lieve ende Welbeminde ; Alfoo ter lelie Vergaderinge van O) Na het vrugteloos afloopen der vredehandeling te A Breda,  ± Bundel vali van de (2>) Generaele Staten der Landen van herwaerts overe, binnen de Stadt Brueffele,in de maent van Junio XVc. vier en tzeventich * be- Breda, tragtte yder derpartyëri defchuld van haaren hals, en pp dien der wederparty te fchuiven: hier toe is ook deeze Brief van den Spaanfchen Landvoogd ingerigt. Da waare oorzaak nogthans van het mislukken der vrede was, dat geen van beide dezelve opregtelyk begeerde: deKoningfehen zogten O range en de Staaten te verfchalken door dubbelzinnige aanbiedingen, en deezen , om zig buiten 't net te houden, vormden zulke eisfehen, welke zy wél witten, dat de Koning nooit zoude willen toeftaan; maar gelyk de bedriegelykheid van den handel der Spaanfchen eenen yder in 'toog ftak, zóo hadden in tegendeel dfc eisfehen der Nasfaufchen eenen fchyn van redelykheid» Hun eerfte hoofdpunt, het wegzenden der Vreemdelingen , werdt in alle de Nederlandfche Landfchappen heftig verlangd, en nopens het tweede, de vryheid van Godsdienft,'hadden die van Holland en Zeeland zig zoo gemaatigd getoond, dat zy het toeftaan of niet toeftaan van die vryheid overlieten aan een Vergaderinge der Algemeene Staaten: hier door wonnen zy de genegenheid «n heimelyke goedkeuring van de meefte Ingezetenen deibeide Godsdienften, inde andere Provinciën, dié het nog met Spanje hielden, en dit bragt het meefte toe, om, in 'c volgende jaar, na hec overlyden des Landvoogds en de muitery van 't Spaanfche Krygsvolk , de Gendfche Vrede te fluiten, tusfehende meefte Nederlandfche Landfchappen , welke genoegzaam gefchikt is naar de voorflagen door Holland en Zeeland, met haare Bondgenooten te Breda gedaan. De wederzydfch gewisfelde eisfehen en antwoorden in de onderhandelingen te Breda kan men Vinden by Bob, VIII. B. bl. 597- (88) en volg., en de vergelyking welke een yder hier van maaken kan , met het voorgeeven der Spaanfchen in deezen Brief, ontflaar. my van de moeite, van breede aanmerkingen op denzelven te fchryven. (6 ) Het waren niet de Generaa'.e Staaten, of de ProVintien Staatswyze vergaderd, maar alleen de afgevaardigden van de Provintien, welke DonLouïs te Brusfel befchreeven hadc in Juny 1^74. Dit moet men in agt neemen, om dat anders niet ce verftaan is, hoe die van  'Onuitgegeven Stukken. ^ befchreuen , die gedeputeerde van de felve Staten, ons voirhielden ende verthoenden, dat om te verhueden de calamiteyt ende ellendicheyt daer inne defelve Landen deur defe inlantfche oirloghe apparent waren te vallen; wel van noode ware, te advifèren op eenich accord, indien tfelve doenlyck Ware i mit confervatie nochtans van den Catholycxfchen Gheloeve ende Religie, mitsgaders die eere ende reputatie van zyne Co. Mateyt., wy denfelven ter antwoorde gaven, dat zy aireede ghefien hadden, tgene des zyne voirfz. Mateyt. van zynen weghen gedaen hadde, nae inhout der propofkien hen als doen voirgehouden, om deur middel van (cj een pardoen generaal, ende alle andere goede middelen, de troublen te doen cefferen, ende die affairen te accommoderen. Ende indien de voirfz. Staten daertoe oick eenighe andere goede ende redelycken middelen willen, mitz defelve ons voirhoudende ende proponerende, eri fouden niet faillieren die te doen examineren, bnde Holland en Zeeland zoo zeer aanhielden op de Vergaderinge der Staaten Generaal, en hoe hun dit door de Spanr jaarderi geweigerd werdc , daar men nogthans, in dien tyd , dikwyls leefc van byëenkomften der Generaale Staaten. De twee Provintien, naamelyk, begeerden eene Vergadering der Provintien Staatswyze*. gelyk dezelve gehouden was by den afftand van Keizer Karei de Spaanfche Regeering beriep alleen afgevaardigden uit de Provintien, om te raadpleegen over het inwilligen der verzogte beden: ortdertusfchen was op één van die Vergaderingen de remonftrantie aan Don Louïs ingeleeyerd , om bekwaaine middelen uit te denken tot bevrediging der Nederlanden. Ziet dezelve by Bor, VII B. bl. 518. (33) en volgende. . , 1 (c) Afgekondigd den 6 Juny 1574. Ziet Boa> VÜ. U. 510. (2?j. A %  4. Bündel van ende daerna zynen voirfz. Mateyt. defelve te reprefenteren;mitz welke redenen ende confideratien wy niet en hebben willen onderlaten, ÜL. ende den anderen Staten der voirfz. Landen van herwaerts overe te berichten ende verwittighen van tgene des zedert dien tyt fucceffiveïycken gepaiïëert is * op t ftuck van de Pacificatie mit den Prince van Orangnien, ende dien van Hoïlant ende Zeelant, van zyner voirfz. Mateyts. ghehoorfaemheyt . geweken zynde , ïwelk in effe£i is: dat verftaende, dat die adverfaryfen (corts naede befchryvinge ende convocatie der voirfz. Staten ) (<0 eenighe demonftratie maeckten, aan zyner voirfz. Mateyt. gratie en genade te foucken, hebbende oick zedert te dien eynde Requefte geprefenteert. Ende hoewel defelve zeer exorbitant was, ende buy- (d) De eerfte aanleiding tót de vrede, veel mm om genade te zoeken, is niet gegeeven van deeze zyde, maar van de zyde des Algemeenen Landvoogds, die eeril door den heer van Noircarmes , naderhand door den Graaf de la Roche en door Perenot van Champagnei, daar over heeft doen handelen met Marnix van St. Aldeconde. des tydsj re Utrecht gevangen , in welke onderhandelingen het zoo verre gebragt was, dat de Provintien van Holland en Zeeland zig by een Requeft aan den Koning zouden vervoegen, gelyk gefchiedde op naam van de Ridderfchap, Edelen en Steden van Holland en Zeeland, zynde de naam van Staattn voorbedagtelyk nagelaaten, om dat dezelve ten Hove een aanftootelyken klank hadt. Het verzoekfchrift kwam egter den Heer van CbainpagMi niet ootmoedig genoeg voor, die'er gaarn eenige veranderingen in zoude gemaakt hebben, waar toe de Staaten niet wilden verftaan: hier op bleef het werk der vrede eert wyl fteeken.tot dat de Keizer de zaak ernftig by de hand nam. Ziet dit requeft en 't geen 'er over voorgevallen is», in 't breede, by Boa, VU. B. bl. 53a (4*) *n v#Jgendi.  Onuitgegeven Stukken. 5 ten alle tgene dat zy behoirden verfoecht te hebben, nochtans waren wy te vrede, zyner Mateyt. daer van Copie tqe te fchicken, om dia* te deurfien ende vifiteren, zukkx dat de feluei willende meer ghebruycken van zyner Go. genaden ende gewoonlycke goedertierentheyt, dan aen te fien tgene des de voirfz. Requefte meriteerde, heeft ons zyne intentie laten weten, zoe dat zonder defelve te excluderen, by zyner Mateyt. geaccordeert is, dat men die naerdèr aenhooren foude, in meyninghe niet alïeenelycken te abolieren en hen te vergeven alle offenfien, maer oick generalycken alle voirleden faulten te vergeten, ende heure goeden te reftituëren, mit declaratie, dat men hen accorderen foude alle billige ende redelyckén faken die zy fouden mogen eysfchen , behoudelyck datter egeenffins. geprejudiciëert en foude Worden der eeren Godcs, noch der ouder Catholycxfcher ende Roomfcher Religie, zoo die in defe Landen altyts onderhouden is geweeft, noch zyner au&oriteyt, oft der ghehoirfaemheyt die d'onderfaten hem fchuldich zyn, als heuren natuerlycken Prince ende Oeverften Heere. Volgende wekken , hebben wy zekeren principalen Perfonnaigen', zoe wel Bisfchoppen, Gouverneurs van Landen ende Provinciën, als HoolFden van de Raden van defen Lande doen beichryven, om mit dien van zyner Mateyts. Rade van State gefamentlycken eenige goede determinatie te nemen, hoemen hier inne foude moghen procederen. 'By advyfe van den wekken,, achtervolgende zyner voirlz. Mateyt. goede meyninge, heeft men geraden bevonden, tgene des voirfz. is den adverfiryfen te kennen te geven, zulcx dat een dachvaert geaccordeert is op A 3 den.  q Bundel van. den XVten van Februario leftleden, gelyckghy verftaan hebt, om by fekere commiffaryfen van wegen zyner Mateyt- hen te vinden binnen der StadX van Breda , aldaar die gedeputeerde en procureurs van den voirfz. Rebelle insgelycx fouden erfchynen ende comparéren, om te aenhoiren ende verftaan de wille en refolutie van zyner Mateyt., zoe wel opheure eerfte Requefte, als op andere punélen die zy aen defelve fouden willen verfoucken ende begeeren: Ende hoewel dat zy zulcke gratie en genade mitalle ylyet en oitmoedichcyt'behoirt hadden te ontfangen ende ampleftercn, volgende heuren eedt ende de obligatie die zy naede Geeftelycke en Weerlycke Rechten zyner voirfz. Mateyt. heuren Overften Heere en natuerlycken Prince fchuldich zyn, ende hem dacr van hoochlycken te bedancken, e ide hen oick t'employeren, om mitten eerften' tot eene reconciliatie te mogen geraken; Des niet tegenltaende hebben zy begonft daer inne te procederen init fulcker vuegen, dat men in, heure negociatie'ende handelinge geen groote' finceriteyt en konde hevindpn, twelck oirfake is geweeft , dat alfoo zynder Mateyts. Commisfaryfen niet behoirlycke en vonden met hen té marchanderen oft bedinghen, noch oick oprecht te zyne, dat men tuffchen deCommilfarifen van den Prince ende (e) Procureurs van den Onderfaten anderfins handelen en trafteren foude dan (e) De Afgevaardigden der Staaten hietten eertyds Procureurs, uit hoofde der fpeciale Procuratiën, welke'zy by ydere Vergaderinge moeften vertoönen, 't welk ge  I Bundel van procederen, nyet oprecht oft beleeft, wel verdient hadden gantzlycken verlleken en gerejecteert te woirden; des nyetmin, in refpeéle van de andere punólen, hebben hen breeder verclaringhen ende prefentatien gedaen geweeft , om alle fcrupelenen zwaricheden te weefen, mitzwelcken zy hen meer dan genoech behoirdeh gecontenteert te hebben, hen affiaende 't punél van der Religie , zulcx dat ander werffven eenige van de voirfz. procureurs in Hollant gereyft zyn geweeft, om mitten ghenen, daer van zy ghefonden waren, te confereren ende heure Refolutie te verftaen, zoe ghy wyder. hebt moghen Vernemen by de Copyen van de fcriften tot dien tyde toe overgegeuen ende gedient, die 'wy aen de Raden gefonden hebben om UL. te convoceren, UL als doen adverterende dat geduerende defe deliberatie de voirn. Commilfaryfen ende Gedeputeerden refpeólivelycken gefcheyden ende vertroeken- waren totten derden van Meye killeden, verheydende de Refolutie die de wed'erpartye foude nemen op de voirfz. prefentatien , volgende 't vuytftel en delay by hen verfocht, 't welck is 't gene deffer tot dien tyde tóe gepaffeert en gefuccedeert was. Nu dan, om UL. fommierlycken oick te verwittighen van tgene des in de voirfz. convocatie zedert gepaffeert is; zoe eeft, dat zyner Mateyt- Commilfaryfen ten feluen dage precifelyck erfchenen en gecompareert zyn, en in ghelycken getale als voiren; maar van de adverfaryfen die daer te voiren gesommen waren tot (ƒ) neghen in getale, en i. i i,-,. i.-, -'■ . . •■ \ • - ■ fyn (f) Ia het getal der Gedeputeerden is een misdag; irant tot de handeling waren van der Staaten zyde geea n^/maar tien Petfoonen gemagtigd, naamelyk Jonke^  Onuitgegeven Stukken. 9 fyn maer de viere daar aff weder ghekeert. Ende al eermen veraccordeert was opt tzeynden van den hoftaigiers, zoe is den tyt verloopen totten eerften van derfeluer raaent, ende alsdan hebben zy heur antwoirde gegeven in derzelfder fubftantie van der eerfte requefte, perfiftetende dat die wtlanders ende vremdelinghen vertrekken fouden, en oick inde convocatie oft foefcrivinghe van de generaele Staten, verclarende voirts opentlycken, dat zy niet en verftonden vuyt den 'Lande te doen trecken de gene die ontfangèn hadden oft profesfie deden van heure'nieuwe Religie, 't welck is tegens alle recht, redene en goede ordene, zunderlinge tegens alle tgéne datter gebruyckt en geplecht wordt, zoe wel in den Heylighen Ryck, als in andere wel gereguleerde en gepolicieerde Landen , alwaer geordineert is, dat de gene die hen mitten wille van de Furilen oft Prince en vari d'andere inwoenderen niet en willen conformeren hen van daer vertrecken moeten, zoe oick die oudé góedé Keyfers in ghelycke zaken gheflatuëert énde gh'ebruyckt hebben, wefende 't felue gantzlycken van noóde, ende gefondeert óp de goede Unye , eendrachticheyt ende gemeyne vrede ende peys, die onder de gemeynte niet Jacób van der Does, Philips van Marnix Charles van Boifot, Arend van Dorp, Junius de Jonge, Willem van Nevelt, Adriaan van der Myle , Paulus Buys, Nannink van Foreeft , ' en Cornelis Aariaanfz. Bakker, Penlionaris van Ziericzea. Not. Holland 12 Febr. en 8 Maart 1575, en toe het overbrengen van het antwoord der Staaten zyn niet vier, maar drie Perfoonen gekoren, naamelyk van Dorp en Bakker, op aanpryzing van den Prins van Orange, waar by de Staaten van Holland van der Myle voegden. Notulen Holfond 21 April 1575. Af  io Bundel van niet gehouden en gemaintineert en kan worden, ten zy deur eendrachticheyt en Uniteyt vander Religie , en de gehoirfaemheyt tot God ende den Prince. Allegeerende voirts meer de voirfz. aduerfaryfen, dattet fuperflu ende te vergeefs was te difpuieren van die verfekeringhe ende affeurancien, naedien men defelve vuyten Lande wilde doen vertrecken, twelck fy nyet en verftonden te doen , zoe voirfz. is , daer by vuegende alnoch eenighe andere punóten zeer Impertinent. *T weïck aenmerckende onfe voirfz. Commiffaryfen en inzunderheyt, dat zy verfwegen ende diflimuleerden al tgene des zyne Ma^yt- zoe mildelyck, liberalicken ende willichJyckén geprefenteert hadde, om de felve tot der onderdanicheyt van der Heyliger Kercken ende dc zyne te reduceren, verthoenden tfelve den voirfz. Gedeputeerden, begeerende dat zy claer: lycken , abfolutelycken ende Cathegoryckelycken, antwoorden zouden , oft zy de voirfz. prefentatien wilden aenveerden oft niet: hen verclarende voirts , dat zoemen in meyninge was de Landen te Hellen ende brenghen in heuren eerften ftaet, rufte, vrede en tranquiliteyt, zyne Matt;yt oick geemfins en verftont te lyden pft gedoogen eenighe veranderinghe van de Catholycxfche Religie van allen ouden tyden in den Landen ontfangen, maer dat de gene die defelve begeerden te renuncieren ende afgaen, ende nieuwicheyt inbringen wilden, dat zy den. anderen plaetfe fouden maken , hen permitterende om tfelve te doen, hen te mogen ver- * trecken mit heure goeden, nae inhout van de. fchrifften die gy daer van ghcfien hebt. Warop de felue gedeputeerde, nae wat delays, beantwoirt hebben by zeker fcluifc van den eerften van Junios  Qnuitgegeyen Stukken, iz Junio leftleden, dat zy de prefentatien van zyner Mateyt. bekenden goet ende rede'yck, indien zy int Lant mochten leven met liberteyt van Confcientie, maer zoe zy tot nu toe nyet geraden en vonden hen Vaderlant noch d'exercitie van heure Religie (dia zy de Gereformeerde noemen) te verlaten oft abandonieren verfochten zyner voirfz. Mateyt. hen defelue te permitteren, beloevende in andere zaken haer te dienen , ende aengaende die verfekeringen ende affeurancien die zyne Mateyt. helooffde, om de fterckten ende andere dinghen, die zy hem onthielden , te recouvreren , antwoirden daerop, dat zy defelue als nu nyet praciicabel en vonden , ende om heure meyninge op t ftuck van der Religie breeder te verclaren, feyden, dat hoewel zy liever hadden lyff en goet te verliefen, dan defelue te verlaten, nochtans indien, zyne Mateyt. defelue hen weygerde, prefenteerde 't felfde punót oick te ftellen int fegghen ende determinatie van de voirfz. Staten, begeerende daerop Cathegoricque antwoirde van jae oft neen. Wacrop by zyne voirfz. Mateyts. Commiffaryfen hen verclaert wardt, dattet geenslins redelycken oft billich en was, te begeeren veranderinge van de Religie , in wat vuegen dattet ware, en indien zy hen Vaderlant nyet verlaten en wilden, dat zy tfelue moechtendoen, mitz leuende als andere heure Landtsgenoten. Ende alfoo fy begeerden die reïntegratie ende. reititutie van alle Previlegien, Ufancien, Coftuymen ende Rechten van den Landen, be? hoirden oick tfelue ghedaen te worden voir. deerfte pun6b ende fondament van al 't gene dat die Religie aengaet, dewelcke-zy deur heure pnbehoirlycke auétoriteyt verandert, gevioleerd. : • enae  ïs, Bundel van ende gefpölieert hadden, daerby vuegende, dat defelve was Sacrofancla Êf Immutabilis , daer men nyet aenreuren en mochte, en véél min die te fubmitteren ten feggen van den genen dien de decifie van ghelycke zaken ende materiën geensfins toebehoiren en mach; niet min zoe vele foude mogen aengaen die orden ende policie die men hier inne foude houden tot gemeyne rufte en voirderinge van den gemeyne welvaren, dat zyne Mateyt. te vreden was t advys van de voirfz. Generaele Staten daerop te hoiren, om te weten wat goede orden ende regel men daer inne foude moghen ftellen. Ende beroerende 't vertreck van de Vuytlanders ende de Convocatie van de voirfz. Staten, prefenteerde 't felve te doen effeéluëren, zoe geringe als men op alles veraccordeert, eri zoe de verfekeringen en alfeurancien by fyne Mateyt. geproponeert nyet fufficient en waren (datja) was men te vreden te aenhoiren de gene die zy van heuren vveghen fouden willen voirhouden, dat zy nae t vertreck van den Vuytlanders en Vremdelingen fouden volbringhen en onderhouden 't gene des by zyner Mateyt. nae. voorgaende advys van de voirfz. Generaele Staten geordineert zoude worden : niettegenftaande alle welcke goede prefentatien hebben defelve Gedeputeerde geheelycken geperfifteert, om d'exercitie van heure voirfz. Religie te behouden. Waerop ter Contrarie by den onfen anderwerfven geantwoirt is geweeft , dat zy hen behoirden te contenteren, ende dat wy hen niet anders en konden accorderen, dan 't gene dat van weghen zyser Mateyt. hen zoe mildelycken geprefenteert hadde geweeft, zonder onfe laft te excederen; dan wilden wy zyner Mateyt wel adver-  Onuitgegeven Stukken. 13 'adverteren van al 't gene datter gepaffeert was, daer toe tyt begheerende tot alderheylich miffe naeft commende, om op defe geheele negociatie en handelinge zyne goede gelieffte ende Refolutie te verftaen, die men hen daerentuffchea foude laten weten, ende datmen midlertyt examineren foude de verfekeringhen en affeurancien , die de voirfz. adverfaryfen feyden te willen proppneeren, om al tfelffde gereet te hebben, indien deRefolutie van zyne Mateyt. geaccepteert worde. Bynnen welcken tyde ghedue^ rende die onderlinge conferentien, is oick gefproken geweest van een ceffatie van Wapenen en abftinentie van Oirloge , hebbende zyna voirfz. Mateyts. Commiffaryfen geprefenteert, (om t gemeyne volck van hun groot traveil te foulaigeren ende verlichten) defelve te laten gefchien te lande, ter zee en op de zoete wateren, op conditie nochtans, dat die arme verdreven Hollanders en Zeelanders in. hun Lant fouden moghen wederkeeren, aldaer Catholyckeiyck leven, onder d'exercitie van de oude oprechte Religie, alfoo die voirfz. adverfaryferi daer te voren felfz verclaert hadden, dat zy dé Catholycke in heure Religie nyet en wilden beletten , en oick heure goeden, alnoch in natuere wefende, te aenveerden ende recouvreren, oft ten minfien, dat heure perfoeneri aldaer geadmitteert fouden worden als boven , ende, allé pyraten , zeeroovers , brantftichtefs , ftraetfcheynders, ropvers ende dieven gheftrafft en gepunyeert. Waertegens de voirfz. adverfaryfen alleen! ycken geaccordeert hebben abitinencie van Oirloghe te lande en te watere bynnen 's Lands, ende dat de Prince van Orangnyen 4e zee en zoute wateren mitde zuyder zee foude  j^. JSundel van de moghen befluyten, gelyck zyne Mateyt. 0ic£ Srade mogen doen van de rivieren , dat die Commisfien van de zeeroovers ende vrybuters fouden worden gerevoceert en de moordenacrs ende ftraetfcheynders refpeclivelycken gepunyeert, niet willende permitteren dat de voirfz. van Hollant en Zeelant in hun Lant fouden wederkeeren, maer dat die geabfenteerde van d'een en dander zyde requefte fouden moghen overgeven, aen die van den Wet örri te admitteren, de ghene die zy bevinden zouden te behoiren, ende dat nyemant van de wedergekeerde getraveilleert foude worden om t fluck van der Religie, fonder nochtans d'exercitie van de Catholycxfche Religie te willen admitteren j tegens 't gene des fy daer toe te voiren gefeyt. hadden, begeerende abfolute antwoirde bynnen zes dagen. Ende aenmerckende zyner Mateyts. Commiffaryfen, dat die Art-'" by de voirfz. adverfaryfen, op de voirfz. abftinentie van Oirloge, geproponeert , z^ie onbillich waren; zunderlinge excluderende die zee, meynende de felue den onderfaten vari herwaerts overe te benemen ende heure beroovinghen en plunderingen te continueren, hebben daerop geantwoirt, dat defe faken geensfins billich, rechtveerdich noch tra&abel en waren, ende dat midts refteerde te aduiferen opt vuytftel ende delay om zyne Mateyt. te adverteren van als 't gene in de voirfz. Convocatie gepasfeert was, ende daerop zyne goede belieffte te verftaen. Ende hoewel 't felffde mit redenen, zoe notoir is, geensfins en mochte geweygert worden (g), des nyettegenftaende hebben' die voirizj ( *) Er was nog een andere rede , waarom de hande-> ling ovu het beftand bleef fteeken. Requefens fchxeef  Onuitgegeven 'Stukken. Voirfz. Gedeputeerde voir t lette zeker fchrift abruptivelycken gedient en overgegeven, vol van hoochmoedighe , injurieufe en onwarachtige propoften , imputerende, dat men in defe zaken nyet geprocedcert en hadde ter goeder trouwen, calumnierende de gantze negociatie, endeconfecutivelyck verlieten defelue, bedwongen wefende (zoe zy feyden ) hen voirtaen te fortificeren, befchermen en verzekeren, by alle middelen hen moghelyck zynde , verclar nde nyetmin, dat zoe wanneer die antwoirde foude gecommen wefen, zy te vreden waren , daer van geadverteert te worden, ende by heure Gedeputeerde te verftaan tot voirder convocatie en tra&aet, indien zy als dan zulcx te rade vonden. Daer van de voirfz. Commiflaryfen verwondert zynde , ende aenmerckende het onghelyck dat men hen dede, hen inculperende van de zaken dier gepalfeert waren, daer inne zy zoe oprechtelycken ende ernftelycken gehandelt ende gehegocieert hadden, en veel meer ende beter dan die adverfaryfen felve; verclaerden dat hun voirfiel was teghens alle redene ender waerheyt, want al claer en evident was, hoe zy in dit ftuck gehandelt en gebelöigneerd liadden, endi dat zy van d'eerfte reyfe zonder te marchanderen oft bedinghen van wegen zynre MaSan den Graaf van Scbwartfenberg, Keizerlyken Commisfaris op de Vredehandeling: „ dat het den Koning -„ niet gelegen kwam, om veele redenen, een heiland „ aan te gaan; maar men zoude 'et over kunnen hande„ len, indien geduurende dien tyd de Hervormde Religie „ in Holland en Zeeland ophieidt, en zy, welke dezelve „ bedienden naar elders vertrokken Ziet den Latvnfchen briefin de Notulen van Holland 13 April 157- 51 367. en in 't Nederd. by Bo jt, VUL B. bi, 005. (g) '  j$ Bundel van Mateyt. alle prefentatien gedaen hadden , dié éen goede Prince mach doen , om zyne ver^ ftroyde ende verdeelde Onderlaten te reconcilieren, ende totter onderdanicheyt van Godt en der Heyligher Kercke, ende tot zyne ghehoirfaemheyt te reduceren , hen prefenterende te reftituëren ende wederom te Hellen in heure vóirgaende maniére van leven, Prévilegien, Ufancien ende Cofluymen, rüfte, vreède, ende tranquiliteit, daer van alle die fchriften ghetuygeniffe geven, ende zunderlinge Van de verlore tydt in de voirfz. convocatie, geprocedeertdeur de delaye van de voirfz. adverfaryfen ende nyet deur die onsfe. Mitz welcken defelve Commisfaryfen ghefeyt hebben, dat zy hen oick vertrecken fouden, om daer aff rapport te doen, ende daerop zyner Mateyts. antwoirde te verwachten , protefterende voir God en die gantze Weerelt, datter van zyner Mateyt.*. wegen egeene faulte en was, noch egeene oirzake gegeven en. is geweeft van feparatie, fcheydinge oft rupture, maer dat de faulten gepröcedeert was van de voirfz. adverfaryfen, zoe verre zy, wetende zyner Mateyts. wille, nyet en wilden compareren , noch de zake tot een goet ende vruchtbaer eynde brengen. 'T welck is in effecte tgene des int voirfz. Colloquium oft Convocatie tot Breda gepaffeert is, daer by een yegelyck claerlycken zien kan, hoe dat alle zaken aldaer gehandelt hebben geweeft, ende in wat ftate dézelue nu zyn, endeconfecutivelyck moechtghy oick verftaen, al eeft dat de fake nyet gefuccedeert en is, zoemen wel begeert hadde, dat tfelue aen zyner Mateyt., aen ons, noch aen de voirfz. Commiffaryfen nyet gehouden en heeft maer aen de Confiftorien ende Minifters van, def«  Onuitgegeven Stukken. i-t defe ketters en fefhryfen, die een zoe groots deucht ende beneficie belet hebben, by zulcke onbillige ende exorbitante eyfichen en peticien, waer inne wy nyet en twyffclen alle eneenyegelyck, zoe Vuytlanders als Onderlaten, admireren, loven en pryfen fullen die groote goedertierentheyt, ghenade ende clementie van zyner voirfz. Mateyt , ende ter contrarie detefteren die boesheyt ende pertinaciteyt van de voirfz. ketters rebelle ende wederfpaennige, die in zulcke ongefondeerde zaken zoe obftinaet ende opiniatre blyven, ten ware nochtans dat zy hen hiernaemaelz wilden vuegen en conformeren nae de goede intentie ende refolutie van zyner voirfz. Mateyt., den welcken wy van alles particulierlycken bericht en geadverteert hebben. Eerweerdighe, Edele Eerfame, Lieve ende Welbeminde, onfe Heere God zy mit u. Ghefchreven t'Antwerpen den tweeden dach van Septembri 1575. Ende was onderteyckent: Don Luyz De Requefens, ende beneden Douer-* loepe. De fuperfchriptie was(A): Den Eerweerdigen, Edelen, Eerfamen, onfen Lyeven en Welbeminden, dye Prelaat Ridderfchap en Steden van den Lande ende Graeffchap van Zeeland, reprefenterende dye Staeten van den zeluen Lande , ofte heuren Gedeputeerden, met zyner Mateyts. fegel opgedruér.. Uit de Secretary der Stad Goes. Voor Staaten v^n Zeeland hielde men, des tyds, aan de zyde des Konings, Jan van ütryen gekoren Bisfchop van Middelburg, eenige Edelen , en de Steden Goes, Thoien en Reimerswaale. Ziet Mftorit van dt Satisf. van Uoes, bl. 97 , mi, enz.  i8 Bimdel van 1 I. Verhaal van de muitery van het Sbaanfch Krygs* volk kort na het inneemen van Zicriczee, door den Raad van Siaate uitgegeeven, den % Augustus 1576. Warachtich Verhael van 't geene dwelck aengaet die Rebellie ende opruerièheyt van de gemutineerde Spaignaerden in Zeelandc terftondt nae d'inneraen van Ziricxzee, den tweden van Julio A". 1576 (»)• T:r tyt als men alnoch was voir de Stadtvan Ziericxzce, die Spaenfche foidaten aldaer wefende in den Legere hebben vereleert int open- (f) De korte inhoud van dit (tuk wordt opgegeeven by Bok IX B. bl. 693- ( 156- ) Het dient tot bewys van *t geen by onze beste Hütoriefchry veren gevonden wordr, aangaande de muitery van he* Spaansch Krygsvolk. Toen ik het zelve aanhaalde Hift van de üatif. bl 209. ftond ilc in twyfel, of het afzonderlyk gedrukt ware, maar naderhand heeft my de Heer Profesfor Bokdam aangeweazen, dat het waailyk in hetFransch gedrukt is inQuarto, in het jaar en dat het, volgens een aanteekening, op een affchrift onder de Archiven der H-eren Staaten van Utrecht, ltaande, door den Raad van Staate aan den Koning naar Spanje gezonden is: niet te min oordeelde de Heer Bondam, dat het zeer raar was, en verd ende op nieuw uitgegeeven te worden Het flegtbeiluur der geldmiddelen «es Konngs van Spanje is één van de voornaame middeloorzaaktti geweest, waar door hy een groot deel der Nederlanden verloor; van het Hof af, tot het  Onuitgegeven Stukken. iy openbaer, dat terftont nae d'overgeuen van de felue Stadt zy wilden vertrecken, ende hen rusten het geringfte Comptoir van betalinge, zogt een yder zig te verryken, ten koste zyner minderen, om dat by van des Konings wege geen ander middel van beftaan hadt: hier door kwamen de gelden tot nuttige einden gefchikt, zelden in de regte handen, of ze waren zoodanig befnoeid, dat ze , op verre na, niet konden toereiken : het leger hadt er het meeste gevoel van, dat fomtyds jaarsn agter den anderen onbetaald gelaaten , en dus gedreeven werdt om die ysfelyke plonderingen aan te regren , waar van de Hiftorie van dien tyd gewaagt, al het welk de Bevelhebberen en andere Amptenaaren oogluikende aanzagen , dewyl het gemeenlyk aan hun mangelde , dat de Soldaten onbetaald bleeven. Zie Hifl. van de Sa'.isf. bl. 133. 177 Nu maakte de Spaanfche naam , reeds ten kwaaden berugt door de afperfingen in America, zig zon gevreesd in de Nederlanden, dat onze Voorouders zelfs die anders den Roomfchen Godsdienst en den Koning aankleefden , moesten befluiten alles op te zetten, om zig van den woesten hoop van vreemde Krygslieden, zonder tugt of regel, te ontllaan. In 1574. hadt men reeds onder de hand gearbeid aan Vrede rr.ec Holland en Zeeland: in het volgendjaar waren de bijêenkomften te Breda gehouden, *t welk alles vrugteioos was afgeloopen; rnaarfedert het Spaansch Krygsvolk aan 't hollen was geflagen, en de Koningsgezinde Provintien overtuigend zagen, dat die genen, welke zy waanden hunne befchermers te zyn, hunne vyanden geworden waren, moesten zy voor eigen veiligheid zorgen. De noodzaak om de woestheid der muitelingen tegen te gaan, deedtde Algemeene Staaten vergaderen: de> afkegr tegen de Spaanfche Amptenaaren bewerkte een geweldige omkeering in 't Collegie van den Raad van Staate, aan 't welk de Koning, naden dood van Rsquesens, by voorraad, de Regeering der Nederlanden bevolen hadt: de overweeging van 't gevaar van eenen gemeenen Vyand te wagten neigde de harten tot eenigheid me: Holland en Zeeland, van waar zy de eerfte en gereedfte hulp konden krygen: Uit deeze oorzaaken werdt de Gendfchs Vrede gefloten , genoegzaam op dezelve vooiwaarden, B » weüif  Bundel vin ten en hernemen in Brabant, en funderlinghe in de Stadt van Bruesfele, daer fy feyden qualyck getrafteert geweest te fyne, gebruyckende verfcheyden hooge ende dreygelycke propoesten. Waer aff geaduerteert fynde myne Heeren van den Raide van State, gecommitteert zynde by zynder Majefteyt totten Gouvernemente Generael van de Landen van herwaerts overe, en merckende, dat daer deure die victorie die men mochte verhopen ouer den vyant (dye zeer was benaut) mits gebruyckende die jegenwoordigeoccafie, zoude worden veragtert; hebben by alle middelen gearbeyt te beletten dit voornemen van de voorfz. Soldaten, en gefocht hen en oick den Walen en andere gedient hebbende int voorfz. beleggen van Ziericxzee, contentement te geuen. In der vuegen dat de voorfz. Heeren van den Raide, om voir te commen die voorfz. muterye, zouden vercleert hebben, te vreden te fyne dat die hondert duyfent guldens gegeven by die van Ziericxzee fouden in 't geheel, en fonder yet daer aff te referveren verdeylt worden tusfchen die voorfz. Soldaten gedient hebbende int voorfz. beleggen , en dat daer en boven zoude geprocedeert worden tot affrekeninghe van de felve Soldaten, met fulcken behelp als in heure macht zoude wezen, daermede de felve Soldaten hen hadden met redenen behoren te contenteren. Defen welke de Prins van Orange met Holland en Zeeland, te Breda, hadden aangeboden, en de vereeniging door da Gendfche Vrede gemaakt was de grondflag van de Unie van Utrecht, waarop oas loffelyk Gemeenebest gevestigd (laat,  Onuitgegeven Stukken. n Defen nyet jegenftaende fouden de voorfz. gemutineerde Spaeignaerts van hun gejaecht hebben hen Capiteyns en Officiers , verlatende die plaetfen van heure wachte en fterckten, en zouden met feer groote furie getrocken fyn in Brabant, en hebbende gecontinuëert heure conjuratie op den wech onder het Sacrament van dfir .Misfe, fyn gecommen tot Herentals, ter welcker plaetfe, is, ter ordonancie van de voorfz. Heeren van den Rade, by hen gecompareert in perfoone myn Heere die Graue v-an Mansfeit, met commisfie ende inftrucïie, ende heeft van wegen der voorfz. Heeren hen geoffereert alle tghene d'welck zy met redene hadden moghen heysfchen, en d'welck was in de macht van dê voorfz. Heeren, te wetene pardoen van heuren mifufe, hun paert in de hondert duyfent gulden van Sierixzee, drye payen van de eerile penningen die commen fouden van Spaignien oft die andersfins fouden vvefen in de macht van dye van den voorfz. Raide met monfter generael. D'welck weygerende 't accepteren de voorfz. foldaten, hebben geheyfcht vele andere impertinente en nyet doenlycke faken, als te wetene: boven heure geheele betalinge, augmentatie van heure foldee, oic ennighe goede Stadt in heur gewelt tot dat men met hen foude affgerekent hebben, en dat zy van alles fouden vernuchtzyn, ende andere impertinente dinghen- Ende hoe wel fy hadden beloeft, wefende in een Stadt hen te flillen, verwachtende d'antwoorde van myne voorfz. Heeren, foe en hebben fy nochtans nyet gelaten, heuren hoochmoet, willende altyt occuperen die voorfz Stadt van Bruesfele, ende metter daet fouden brieuen gefchreuen hebben aen het Magiftraet van MecheB 3 Ie»  at Bundel van Yen, begeerende aldaër pasfagie ende logement van eender nacht, feggende fulcx hunnootelick te wefen om te volbringhen heur voyagie, d'welck hen by die voorfz. van Mechelen, geas» fifteert zynde met een vendel foldaten, die tot heurluyden hulpe waren gefonden, is geweygert geweest. D'welck fiende de voorfz. foldaten, fouden van buyten die voorfz Stadt fyn gepasfeert ende commen logeren tot Grimbergen twee mylen van Bruesfele voorfeyt, aldaer hun fyn gelbnden geweest brieuen van de voorfz. Graue van Mansfeit, wefende antwoirde op heure voorfz. pretenfien die gedragen zyn geweest by den Capiteyn Montesdocca aen hen gefonden, den welcken fy hebben gegcuen eenige antwoirde en maniere gemackt, dat fy hen wilden vuegen nae redelycheyt, belouende van daer nyet te vertrecken maer te verwachten die refolutie van den voorfz. Raide. In plaetfe van nae te gane defe heure geloefte, fyn terftont van daer vertrocken naer Asfche en andere plaetfen ontrent Bruesfele, met dreygementen van daerinne te commert met fortfe, en te doene groote wrake, d'welck heeft verweet de borgers die wapenen aen tè nemen, en hen te prepareren tot defencie tegens heure fortfe en violencie. Ende daernae heeft totte voorfz. gemutineerde wederomme gezonden geweest de voorfz. Montesdocca , den welcken zy hebben wederomme furieufelyck gedreuen met fchieten van harqueboufen fonder den feluen te willen hooren, nyet te min hebbende den feluen daer nae met brieuen ontboden, ten eynde hy hem foude vinden by hen, foo hy des anderen daechs heeft  Onuitgegeven Stukken,. heeft gedaen tot Asfche, ende beloefden hem dat zy aldaer zouden vergaderen, om terftont te feynden alle antwoorde en le refolutie., daer aff geuende groote verfekerheyt. Ter contrarien van den welcken , ende in plaetfe van te feynden heure antwoorde, zyn ten feluen dage van daer vertrocken en hebben onucrfienlyck beftormt van verfcheyden fyden dye Stadt Van Aelst, doende aldaer alderhande hoftiüteyt, en doodende verfcheyden perfoonen, fos Buytenluyden als Borge.s, en merckelick hebben aldaer voir die poirte van de Stadt gehangen eenen Sergeant en Officier van fynder Majefteyt, fulcx dat fy des s'nachs fouden met fortfen en htftelyck binnen de voorfz. Stadt gecommen fyn met affgrysfelycke gecrysch , dryvende alle infolentie , die hen heeft belieft. D'welck heeft zeer rechtueerdige occafie ge. geuen den voorfz Heeren van den Rade, Mende heure geobftineerde ongehoorfaemheyt koerende tot affneminghe van den dienst Gods en van den Coninck, defelue, mits heure voorfz. mefufen ende aften, en merckelick dat zy wa. ren alnoch continuerende heure dreygementen ouer die Stadt van Bruesfele, An werpen en Mechelen, te declareren ongehoorfaem, rebellen en v\ anden van den Coninck, ende van den Lande, van meyningc te procederen tot fulcke ftraffinge als foude bevonden worden te behooren, om dye wederomme te bringhen in de gehoorfaemheyt van zyne Majefteyt, en van de Hoofden dye defelue Majefteyt hen hadde geItelt, en oick te doen cesfèren meerdere reuolten van de Onderfaten, dye hen vonden foe ênredelick ende fbnder heure verdienften geB 4 trac-  t4 Bundel van tra&eert van d'eyghen volck van wapenen van fynder Majefteyt, die hen behooren te defenderen.. Ende daeromme, alfoo defe declaratie heur nyet en extendeert voirdere noch tot anderen fyne dan teghens de voorfz. gemutineerde , hebbende zoe violentelick getraóteert d'Onderfaten van fynder Majefteyt, hebben myne voorfz. Heeren tfelue wel willen doen verftaen ouer al, opdat een yegelick foude weten 't groot ongelyck van de voorfz. gemutineerde, en met wat fondament de voorfz. Heeren fyn bedwonghen geweest te doene de voorfz. declaratie ende te procederen tegen hun in der voughen, zoe fy van meyninge fyn te docne tot conferuatie van de Landen, en om te bringhen de voorfz. gemutineerde totte redelycheyt ende gehoorfaemheyt die fy fchuldich fyn ten. dienfte van fynder Majefteyt, ende nyet om te fruftreren { gelyck de voorfz. gemutineerde hun vervorderen te perfuaderen den anderen Soldaten) 't volck van wapene van heure behoorlicke voldoeninge, tfy Spaingnaerden, Walen , Duytfchen, Ouerlanders oft Nederlanders, oft andere van wat Natie dye moghen fyn, den welcken men is van meyninge te voldoene, met verfekertheyt dat de voorfz. Heeren fullen ftellen alle ordene :iat binnen middelen tyde fal voorfien worden op de leeninge en fecours, tot dat dieafrekeninghe gemackt en die prouifie van fynder Majefteyt gecommen, en d'asfiftentie van den Staten gehat, fy fouden middel hebben eenen yegelicken te voldoene , foe de voorfz. fyne Majefteyt en oick fy van meyninghe waren te doene. Verbiedende wel expresfelyck van weghen fyn-  Onuitgegeven Stukken. 25 fynder Majefteyt, om defen brant nyet te laten voirder ontfteken, dat niemant wye hy zy onder 't volck van wapenen oft andere hem en vuege totte voorfz. gerebelleerde Soldaten oft yet attentere op de Steden, Fortresfen, Dorpen oft Onderfaten in eenigher manieren. Beuelende insgelycx allen Hooffden ende Capiteynen van Orloghe te houden heure Soldaten in goede ordene en difcipline, fonder die te laten gaen vuyt heure Garnifoenen oft te doene eenich desordre, ende allen Gouverneurs, Officiers en Magiftraten van de Landen en Steden en oick den Onderzaten, dat fy nyet en rueren noch en raken het volck van orloge, liggende in heure Garnifoenen en nyet wefende gerebelleert oft gemutineert, op dat men t famen mach leuen in goeden vrede ende eenicheyt, gelyck het betaemt den onderzaten en perfoonen wefende in den eedt en dienst van fyne Majefteyt. Gedaen te Brusfele den tweeden dach van der maent van Augusto vyfthien hondert fesfentfeventich. Ter ordinantie van myne voorfz. Heeren van den Rade van State. En was onderteyckent B e r tr. Uit een Publicatie boek ter Griffie der Stad Goes, fol. 263. B 5 III.  ■24) Bundel van I I l jBevel der Heeren Staaten van Zeeland aan de Rentmeefters van des fvonings Domeinen in die Provintie, om de penningen van hunnen ontvang ten behoeve en ter bcfchikkinge van hooggemeide Heeren Staaten in te houden. 1577. 10 September. Die Generale Staten 's Landts van Zeelant, verfoecken ende nyet te min ordonneeren Joneneer Philibert, Heer van Serooskercke, Jonckheer Bruyninck van Wyngaerden i ende .Francois Refen , Rentmeefters , refpeétivelyk over Bewesterfchelt, Beoosterfchelt ende Tholen, tot hunnen proffyte inne te houden, tot hunne Vóordere ordonnantie, alle alzulcke penninghen, als gylieden mogen de Majefteyt ten achteren ende fchuldich zyn, oft zullen moren ten achteren ende fchuldich worden, 't zy van den Schote, Domeynen, Confifcatien ter caufe van de voorleden troublen, ofte andere extraordinaris ontfanck ende handel, fpruyttende uytten Lande van Zeelandt, van wat natuere die mochten wefen, daer by de Staten in geenen meerderen last en zouden corhen, dan de proffyten en zouden wefen , daer toe - de voorfz. Rentmeefters geloeft hebben in goeder trouwen de Staten te raden, ende henlieden van als rekeninge over te feynden in handen van den Burgemeefter van Middelburch , Hugo Joosfen, onder zyn recepisfe, mitsgaeders ftaet te geven van de lasten ende prouffyten dyër op ftaen oft zuilen mogen vallen, om alle fchaden voor 't Lant  Onuitgegeven Stukken. Latlt te fchouwen , ten besten dat hemlieden doenlyck fal wefen, om daer aéne eensdeels te behaelen hunne achterwefeli by voorgaende betalinge aen de Majefteyt t'over betaelt, in de voorgaende beden, mitsgaders om gerembourfeerd te worden van de renten daer zyheden uytten naem van de Majefteyt voorder verbonden ftaen aen de particuliere rentiers. Belastende insgelyks de voorfz. Rentmeesters van Bewest- ende Beoosterfchelt, dat zylieden de penningen van den(£) Surcroife aencomende de Maje- ( k ) Het Surcrois of Overinge was het deel, 't geen oudtyds de Edelen van Zeeland, naderhand de Prelaat en Edelen, en eindelyk de Prelaat, Edelen en Steden omfloegen boven de Beden aan den Graave betaald wordende, tot goedmaakinge van eenige ODkosten en wedden op het huishoudelyk beltuur des Lands vallende. Sedert het jaar 1533 was ingekropen, dat in ftede vari 'dtn omflag, de Koning jaarlyks zoude betaalen vier duizend guldens, uit welke de bovengemelde lasten zouden gevonden worden. Men kan een breed ondoirigt hier van Vinden by den Heer van Gr ypskerke in zyn MS. Craaffchap van Zeeland Kap. IX maar 't geen die Heer niet heeft, en tot begrip dient Van de woorden in her bevel der Staaten: den Surcroife aancomende de Majeftcit tf den zoogenaamden EleSt van Stryen, is het volgende: Over de vier duizend guldens door den Koning in plaats van Surcrois toegeftaan, is een verdeeling gemaakt tusfchen Nicolaas de Caftro eerfte Bifchop van Middelburgs en Prins Willem van Orange, als hebbende de noble gr.de van zjksjj zoon, Philips Willem, Graaf \an Buren en ii-er Van St. Maartensdyk, en zynde chef en eerfie van de EÜH/n Vdn Zeeland, in voegen, dat, na de bepaaling der lasten, welke uit die fomme moesten betaald worden, is overeengekomen , dat van het overfchot de Prins voor uit zou trekken vier honderd guldens, en dat het geen dan ïiog overig was, by den Prince en den Bifchop in gelyke deelen zoude gedeeld worden , welke overeenkomst oorfpronkelyk te vinden is in het tweede Copulaat ter Aekenkamer van Zeeland folio 48 , zynde gedagteekend op den 30 May 1563. Maar  1$ JSundel van Majefteyt, of den genoempden Ele£l van Strytn, van gelycke innehouden, ende daer aff ftaet te maecken ende te leveren de rekeninge als boven. Protefteerende , by faulte van defen, 't zelve op hen te verhaelen, gelovende de voorfz. Staten den voorfz. Rentmeesters te indempniferen jegens eenen yegelicken daer behooren zal. A&um op de Vergaderinge van den Staten voornoemt, in des Gouverneurs Hoff tot Middelburch, den X Septembris XVc zeven en 't zeventich. Onderftont gefchreven aldus: Ter ordonnantie ende by lafte van de Generale Staten 'sLandts van Zeelant, onderteekend: Chr. Ro'éls. Register D ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland s folio 174 verfo. I V. Maar wanneer de Koning van Spanje door koop eigenaar geworden was van hetMarquifaat van Vere, en de Heerlykheden Vlisfinge en Brouwershaven, maatigde hy zig, federthet jaar 1568, ook den tytel aan van Kerlten Edelen van Zeeland, en liet zig het gedeelte der Edelen in het Surcrois door de Rentmeesters verantwoorden. Nico» laas de Castro Bifchop van Middelburg overleden zynde, werdt tot zyn opvolger verkoren Jan van Stryen, dia uogthans nooit van die waardigheid bezit genomen heeft, en daarom alleenlyk den zoogenaamde Eletï heet: van Stryen hadt zig egter het aandeel des Prelaats in het Surcrois toegelegd, en boven dien verfcheiden gelden uit Zeeland ontvreemd, 't welk men naderhand als een grond gebruikt heeft, om, ftaande de Pacificatie van Gend, de Abdy goederen van Middelburg aan te fpreeken. Nu beveelen de Staaten, dat de Rentmeesters Bewesten- e» Beoostenfchelde, nosh aan den Koning als Eerften Edelen, noch aan van Stryen, als Prelaat, niets van het Surcrois zullen uitreiken Men ziet in 't gemeen uit dit ftuk, dac de Staaten van Zeeland zig niet lieten weerhouden door de Pacificatie van Gend, om de Domeinen en inkomften desKonings in hunne Provincie vallende, aan te daan tot behoef der Gemeene zaake, gelyk zy ook reeds te vaoren, gedeeltelyk, hadden gedaan.  Onuitgegeven Stukken. I V. Interpretatie op het X Art. der Pacificatie van Gend, raakende de hopende huuren en pagten der goederen s uit kragte van de Pacificati» gereftitueerd. 1578. 4 April. Aéte d'interprétation fur la Pacific cation de Gand, des contraéès faiéts avant la diéle Pacification fur les biens immeubles confisquez. Les Eftats Generaulx, ayans confideré, que par la Pacification contra&e en la ville de Gand a efté diét, que tous biens immeubles feroyent renduz et reftituez aux proprietaires, qui pour les troubles palTez avoyent efté confisqués , et qu'il n'y a declaration faiéte, li les fermes et louaiges faiéfces d'iceulx biens par les recepveurs des confifcations (non obftant la reftitution des diéts biens et fruiéts procedans d'iceulx) fortiroient leur effeéfc, ou aultrement feroient tenuz pour caffées et annullées, Ont bienvoulu, pour eviter diverfité d'interprétations, declairer leur intention, a fcavoir, que enfuivantla refolution fur ce prinfe par les Eftats d'Hol lande et Zelande le IXe. d'Auougft dernierement palfé, tous contraéls et baulx de cenfe, ferme et louaige faiéts et palfez auparavant la diéle Pacification, des maifons, manoirs, prairies, terres labourables, bois, et aultres quelconques biens immeubles champeftres, durant les premiers troubles annotez et HO»  £o Bundel van non venduz ny alienez, feront revocquez, cas* fez, etannullez, et fuivant ce pourront les proprietaires faire leur prouffiét des diéts biens immeubles, comme bon leur femblera, acommencer après le temps des premiers fruiéls, adveftures et defpouilles croilfans prefentement fur les diéts manoirs, prairies et terres labourables, qui appartiendront aux difts fermiers , en payant rendaige, et aufquels fermiers les diéts proprietaires feront tenus reftituer leur labeurs, amendemens et mcliorations, qui feroient trouvées faiétes au jour du departement des diéts fermiers, felon la prife de gens en ce cognoilfants, et au regard des maifons et heritaiges fituées es Villes et Bourgades, louaige des moulins a vent & eauë, les diéts proprietaires pourront, eulx mesmes, rentrer en la jouiffance aétuelle d'iceulx, après que les diéts louaigiers auront parfaiét 1'an encommencé , a charge de reftituer aux diéts louaigiers leurs mifes et impenfes raifonnables, en payant auffy par les diéts louaigiers les rendaiges pour la diéte année. Faiét a Anvers, en 1'Asfemblée des dits Eftats Generaulx, leiiije jour d'Avril fanXV^ Soixante dix huict. Deffoubs eftoit efcript: par ordonnance et expreffe charge des dits Eftats Generaulx , et fouffigné. Cornelius Wellemans. Register B, ter Griffie van de Heeren Staaten van Zeeland, ï°. 5 vfo en 6. V.  Onuitgegeven Stukken. 31 V. Interpretatie op het X Artikel der Pacificatie van Gend 3 raakende de vrye beheering der goederen t uit kragt der Pacificatie gereftitueerd. 1578. ir May. Acte d'interpretation fur la colla* tion d'Offices en vertu de I3 Pacification de Gand. Comme le Duc d'Alve et fes fucceffeurs avoyent, au teraps des troubles prccedents, foubs tiltre deconfifcition, conferé divers eftats et offices, do t la collacion apartenoit a Monfeigneur ie Prince d'üraigne et aultres Seigneurs, et que les diets Seigreurs, non obftarjt°la dite collacion, depuis la Pacification de Gand, ayant octroyé les d^cts eftats et offices a auitres, tels qu'il leur a pleu, et fur cela cftans m_ux divers controverf>s et debats, les Eftats Gene-aulx, ayant la deffus faict examiner la dicte Pacification di Gand, et ouy ceulx qui ont eflé prefens au contraét de la dicte Pacuication tt confideré, que le Xe. Article de la dicte Pacification fedoibt entendre feulement de 1'eftat, condition et qualité des biens interieurs. et que la collacion des Offices ne concerne 1'alienacion des biens, ains feulement 1'adminiftration et gouvernement d'iceulx , de forte qu'eftans par la dicte Pacification reltituez les biens confisquez aux proprietaires, la raifon veult, qu'ils ayent aulfy la libre adminiflration de leurs diets biens, fans aulcun empefchement, comaie aulfy 1'oa treuve, qu'en Hol-  3* Bundel van Hollande et Zelande, et en plufieurs Jieux de pardeca, font gouvernez et adminiftrez par eulx, avecq deport des recepveurs et aultres Officiers qui eftoient conftituez, durant le temps des troubles, exceptez ceulx qui ont eflé continuez par le gré et confentement des proprietaires: Ont refoluz, pour caufes fufdiétes et aultres meritantes confiderations, par forme d'efclaircilfement de la diéte Pacification, que tous Seigneurs retournez, en vertu de la diéte Pacification, en leurs biens et Seigneuries, pourront librement difpofer de tous eftats et Offices, dont la collacion apartient k ceulx, fans avoir efgard a la collacion faiéte pendant les troubles par le diét Ducq d'Alve et fes fucceffeurs, et que les collacions, de nouveau faiétes par les diéts Seigneurs , fortiront et auront plain effeét, force et vigeur. Ainfy faiét et conclu en 1'Affemblée des Eftats Generaulx, leXIe. de May 1578. Desfoubs eftoit efcript: par ordonnance des diéts Eftats foubligné. A. Blyleven. Register B. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland, folio 6. VI.  Onuitgegeven Stukken. 33 V I. Propojitie door Andreas Chriftiaan of Kerften^ Secretaris van Graaf Jan vanNasJau, gedaatt aan de Gedeputeerden van Holland en Zeeland, uit naam 'van denzelven Graaf, raadende tot . een nadere Unie met Gdderland, waar toe mo* gelyk die van Overysfel en Friesland ook zouden te brengen zyn. 1578. 16 Juin. Translatie uytten Hoockduytfche. Summier extraiét ende aenteyekinge der puntten, die ick onder genomineert, in den name en van we^hen myns Gen. Heere Graeff Johan thoe Nasfau aen de heeren Gedeputeerde in den Hage den XVI". July des LXXVilI jaers geproponeert en daer inne metten eerften te refoi veren dienftelick gebeden hebbe„ Eerst nae ontbied:nge des voorfz. mynsGeri'. ( Heere gunftige groete, allen geneychde goeden wille ende vrientfehap, hebbe ick de Heeren Gedeputeerde te kennen gegeven, wat ick, oüer vyff maenden , in den name myns voorfz. Gen. Heere , met hem lieden gefproken' hebbe, omme fich Wat naerder metten Gelderfchen te vereenighen, ende Confedereren, byfonder alzoo defe Landen nyet weynich aen Gclfelant zy geleghen, 't welck doch genouch voor C cc;:,  £4 Bundel veto een propugnaculum defer Landen te achten' is, en als de vyant aldermeeste pra&ycque op Gelrelandt maecte , meènende daer deur de vier ftroomen, als dén Ryn, de Mafe, d'Ysfele ert de Wael te becommen, en metter tyt die van Hollandt zulck affbreck te doen. Soe verre als dan myns Gen. Heere Raedt goetduncken ehde beghéeren , dat men met Gelrelandt deur een naerder Unie en Confederatie vergeleecken, en lich de Heeren Gedeputeerde verclaren wilden, en op wat conditiën zy fich consten inlaeteri, ende ingevalle van noot, wat hulpe en asfistentie zylüyden den Gelderfchen folden doen, 't welck zynre Gen. den Gelderfchen wilde voorhoulden, ende verhoopen zynre Gen., nyet alleene de Gelrefchen, maer oock die van Overysfel en Vrieslandt, tot zulcker naerder Unie en Confederatie te brenghen. Tot welcken dan zynre Gen. zich, veriien willen, de Heeren Gedeputeerde zoe vele te meer verftaen zullen, nadien Namen, Lutzembourch en Lymborch, al gereet in des vyants hant en gewelt zyn gecomen, ende te beduchten ftaet, dat den Hertoch van Alencon oock metter tyt d'Artois en Henegouwe bekommen mochte ,. daer deur dan de zeuenthien Prouincien defer Nederlanden van egheen ander gedeelt en metter tyt den vyandt te weynigher zouden konnen refifteren, daermede men dan op defer zyde, den zeluen vyant des te beter getroost mochte zyn ende wederftant konnen doen. Ten anderen , foe wisten de Heeren Gedeputeerde , dat die Stadt Bommel van oudts tot Furstendom Gelre toebehoorende, en dat oock de voorfz. Stadt Bommel fich in den naesterf erych  Onuitgegeven Strikken. «jj crych van Gelrelaridt affgefondert, en aen inynen Heere den Prince en die van Hollandt fich toegedragheh en begeuen heeft, en dat nii die van Gelrelandt op 't al.derheftichfte aenhouden by zyhre Gen., dat Bommel weder: tot Gelrelandt gebrocht worde, foe die van Hollandt nu lyden mochten dat zyn Gen. daer tusfchen handelde, waer inne zynre Gen. gewillich met dié van Bommel op zulcker wyfs te handelen, daer mede zylieden nyet alleen zelffs, maer oock die van Hollandt verhopentlick te vreden zyn, ende dattet zelve geensfins tot eenighe beforchdè befwaernisfe gedyen zoude. ■. '■ •, Ten derden, heeft mynen Gen. Heere de Heeren Gedeputeerde der Religions Vrede, daet men nü mede doende is, wel willen laten aduerteren , dat zy luyden den zelffdeïi daer heéne wilden helpen bevoorderen, dat de zelué tegen hem lieden,: noch heuren nacommelin- fhen, tot gheenen periculoofen en befwaerlicen achterdeel in toecommende tyden mochte gedyen en verftaen worden. 7T, Ten vierden heb ick de Heeren Gedeputeêr, de aangefeyt wat ick mette Chuerfurftelicke, fhfaltz'j-aengaende de fchult van 45006 gulden hebbe affgehandelt, te weten, dat nae veele over en wederouerhandelinge, en by den zynre Ghuerfurftelicke Gen. fich genadelick daer toe. heeft Verftaen, nadyen het twee verfcheyden fommen gelts waren, twee en twintich duyfent.guldens , die den Graeff tho Hanaüts Lichtenberch toecommen, en drye en twintich duyfent die vuyte Churfurftelicke Phfalzifche j kercken ge^ leent zyn, ,en dat. de Graeff tho Hanauts nyet te behandelen is geweest, dat zyne Gen. zulcke penningen langer by die. van Hollandt heeft wii- c % m  Bundel van Jen laten; es derhalven by de Churfurstlicke Gen. met mynen Gen. Heere Graeff Johan tho Nasfau zoe verre metten voorfz. Graeff tho Hanauts afgehandeltgheweest, dat, op t fcherpfte, micbaëlis toecommende, de helft des H.nautfchen gelts, ende de anderhelft op paesfcheri naestcommende des 79 Jaers tot Francfoort aan den Meyn met alle achterftalljge thinfen, gewisfelick opgebracht, en zyn Gen. van alles te vreede zoude geftelt worden. Ende zoe veele de refterende 23000 gulden belangt-, de welcke zyn Churfurflelicke Gen. noch een jaer oft twee om een tamelicken jaerlicxen aff tinfen aan die van Hollandt ftaen Iaten, en derhaluen eenc nieuwe obligaetie nemen en met hemluyden vergelycken. Ten lesten heeft myn Gen. Heere, den heeïen Gedeputeerden laten bidden, henlieden de zaeck Jonchcer Wynants van Briel ten laestcn ]aeten bevolen zyn, ende die verfieninge doen, dat hen die 2000 gulden, daer medehy van myn Heere den Prince en aen de heeren Staten van Hollandt , over twee jaren , gewefen is., ter eerfter gelegentheyt moghen betaelt werden. Getekent ten dage en jare als bouen. . Ondergefcreeucn. Andreas Chriftian, dus Kerft: genaem.pt (/). Register B ter Staaten Griffie van Zeeland Folio 13 , en uit de affchiïften my medegedeeld door de Heeren Mauritz, Burgemeester der Stad Vlisfinge , eil Ermerins, Secretaris der Stad Vere. (l) Op dit voorftel van den Secretaris van Graaf Johan van Nasfau, namui de Staaten van Holland en Zeeland, den 24 July 1578, het volgende belluit: „ Die Statten „ va*  Onuitgegeven Stukken. 3? van Holland en Zeeland hebben zyn Gen. Graaf Jan ,, van Nasfau, wel hooglijken willen bedanken van den goeden yver en devotie, die dezelve dagelyks bewy,, zende is, omme deeze Landen, famentlyk in vafte „ eenigheyt ende yerbont te brengen, ende zullen die ,, Staeten voorn, niet naelaeten haere Gedep. met volko„ men last ende Inftruétie te fchikken aen zyn F. G., „ op de voorgeftelde pointten en Artykelen, zoo wan- neer dezelve Staeten zullen hebben verftaen, dat die ,, Gedep van Gelderlandt, Üverysfel en Friesland medo „ derwaarts zuilen zyn gefonden ten fine als vooren» ,, Begeerende ernstelyk die Staeten voorn.. datzynGen. de hand daar aen wil houden, dat die voornoemde , zaecke mach worden gevorderd als naer behooren ". Die befluit werdt nog gevolgd dooreen' brief derzelve Staaten, uit den Hage, den 28 My 1578, aan Graaf Jan, waar by de punten in het voordel van Chriftiaen vervat, werden beantwoord, en betreffende de voorgeflagen Ura>'e gemeld: „ Bedanckende als noch Uwer Gen. van alle die goede gunde , moeyten en dienden, die dezelve in ,, deefen heeft genomen, biddende, dat U. G. d'affaire , deefer Landen voirder in recommendatie gelieve ta „ houden, en fal Uwer Gen. Raedt en Secretaris goede onderrigtinge doen op de vordere poincten by hem ;, ons voirgedraegen , daer óp wy denzelven fchriftelyk 3, antwoord gegeevcn hebben. C 3 VII  3? Btundel van VIL Refolutie van de Staaten van Zeeland, op het • Ontwerp der Unie te Aamhem gemaakt. 1578= 4 Qiïober. Memorie pm te fuppleren en corrigeren het concept van de nyeuwe' Unie tusfchen Gelre, Zutphen, Hollandt, Zeelandt ï Vtrecht, Ouerysfel, Vrieslandt, Groeninghen, GroeningherJandt, Linglie en Drente en andere in den feluen Verbondej hen willende begheuen', naer het aduis van de Staten van Zeelandt, én onder Correctie van beter aduys."' - 1 ' •'' '■ -' : In st proëmio van de voirfz. Unie te veranderen aldaer ?' en te fpecificeren 't Graeffchap van Zeelandt en Hollandt, als andere. '; Ende ' wordt in 't generael goet gevonden mettè 'meeste yoixen die voirfz. Unie eerstdaechs? te voerderen ^ nyetemin die van Middelburch legghen voor als noch nyet noodich te wefen te treden in andere Unie, dan men en heeft door die Unie met Hollandt en Zeelandt, en die pacificatie van Gendt, die van Goes eh Tholen hebben die felue Unie geconfènteert, behoudens eri onvermindert hunne Satjsfaétien refpecthielick", en fal hierinne geftelt worden die u. : ' - clau-  Onuitgegeven Stukken, 39 claufule falutaire, dat men hier toe fai admitteren alle die gheene die hun willen begeuen ter voirfz. Unie. Het eerfte articule wordt goet gevonden , ende dat men fal befpreken, dat gheen van de geconfedereerde Prouincien en fullen mo ;hen confent draghen, om gefepareert te wordden, 't zy by contraéte van huwelick, gifte, teftamente, oft andersfins ten zy by confente van alle de geconfedereerde Prouincien, 't felue wordde eerst en alvoren aduoyeert. Addcndo alhier Satisfattien achter t woord Vfantien. Het He articule en Ille wordden goet gevonden. Opt Mie zalmen voor die cleyne Prouincien befpreken naerder asfiftentie dan voor een vierendeel vuyte andere Prouincien, alzoo die fortificatie in d'een Provincie als d'andere al euen veel costen fal, en die macht en innecommen van defelue feer ongelyck is. Opt vyffde articule falmen met die van Hollandt treden in communicatie, eerst om te weten , waermede d'andere defer geuniëerde Prouincien belast fullen wefen in cas van affbrake van eenighe Prouincien, en oft die van Hollandt en Zeelandt fouden moeten noch XXV. vendelen en C. peerden employeren tot gemeyn onderftandt van defer Unie, bouen die gene diefe die Generaliteyt als nu doen, en diefelue ontrecken der generaliteyt, d'welck foude causferen d;uifie, foo langhe d'andere noch nyet in defe Unie ontfanghen en oock gheen vyanden verclaert en fullen zyn. Ende wordt daarom verftaen by die van Zeelandt dat comende. eenighe affbrake van eenighe Prouincien oft Steden geunieert wefende, dat die voirfz. XXV. C 4 vencVrH  40 Bundel van vendelen en C. pcerdcn nyet ;ilF^etrocken fullen Wordden van deGeneralileyt totdatvuyterlickéri noodt fal weien die te befighen voor eenighé Prouincien defer Unie. Die gemeyne middelen in Zeelandten conuoyen verftaen die van ' eélandt dat midts die XXV Vendelen eh C. peerden , zy luyden die't hunwaerts fullëri houden, ende men fal d'andere van defer Unie oock in de gemeyne middelen met Zeelandt befpreeken te treden (w). Het •(«O Om de meeiiing d>r Sraaren van Zeeland omtrent het V Art der ontworp n Unie te ver aan, dient men zrg te herinneren . dar, toen de GeneTaale St.iiten neflotcn hadden den Oorlog tegen Don Joan voort te zettep, die van Holland en Zeelana&wéigerd hebben in gemeenfCrrap van la(¥en te treed'en met'de andere Provintien, siiaar a.inra.-.'en, hunne eigen Gi'nrnifoenen mu een gelui -g/.a >m getal van Oor;og(chepen te onderhouden, en bovendien ten behoeve van Je Gener ihteit te zullen betaaien v (entwintig Vaardeltn Voetvolks, elk van twee rron'e d fïip en, en honderd Ruiters: dat on ïertusfehen de i;ener«ale " taateo welke opgefleld bidden zekére uitgaande en inkomende rekten op de Konpmanfcfcai pen, en ■zekere belastingen óp de Eet- en t)irek,waaieri, aan de twee P'Qvimien verzoeten, dat zy zouden toeflaan' in haaie Hawhs iieeze regien op de Koopmanfclia, pen te laaien heffer:, waar tegen men haar zoude vrylaaten van de andere latten op de omfumtie, en dat Holland en Zee'an ' daarop befloten üe < onvoyen, die toen nog uit Kn.gte d'ej Unie ;u.'-fchen de twee Provir tien geheeven weiden, voor eéttfea maanden aan de Generaliteit te baten, Bo>, Xil fi bl (.49. ,23) Nu werdt, by het j&a der Unie bepaald, dat, wanneer «Si der nader ^.ün eerde Pro intien door den Vyand ■werdt aai yevïilen, die van Flolland en ZeCfa d aan dezelve'zouder. doen den bvItand.' welken , en aanleiding ie kunnen geeveu, tot misverftand onder de  Onuitgegeven1 Stukken. 41 •Het VIde articule wordt goetgevonden, ende falmen verfoucken verfeeckertheyt van de bctalinge van de garnifoenen, irem dat men verfien fel, om die foldaten en garnifoenen te logieren fonder cost en last van de Borgbers, begheerende.oock datmcn fal logys geit en feruitie geuen vuvte Generaliteyt, ende fullen alle garnifoenen alfop gefonden. gegeuen worden ten' minsten een maendt betalvnge en zecckere ordonnantie, waer'zy alle voordtre betalyn^e hebben zullen, aleermenfe gehouden wordt te ontfangen. Opt VI(e articule wordt verftaen dat Zeelandt en Hollandt genoechiaem hier toe veifien zyn, mi lts hebbende bereedt ten gemeynen dienfte die voirfz. XXV vendelen en C. peerden, behoudelick dat d'andere van de geünieerde prouincien ^.wi^j'jS. s» 4\>swif\Wft «ivniS ::cbioo7/ oib'iorjdDfi Provintien geen leden van de nadere Unie zynde, ook. beflooten zy..de gemeene inid leien en'.onvoyen m hunne Ptovïntfé in ce houden ter gne.lmaakïnee van de kosten, voor hun aandeel, in den on.1erfl.ind aan de Gene» n.hteir. gegeeven wordende Op. deeze bedenking van Zeeland is dat Artykel verander1, en men heeft in desr' zelfs plaats, by de gegoten Unie zekere gemeene middelen en importen geraamd over alle de Provintien, zonder te sjewaagen van de kosten der benden , welke Holland en Z.-eland voor de General !tcit op de been hielden hier op be'loot Zeeland den 2<, Febiuary 1579, ,, dat de on,, derrtand aan de Generaliteit nu moeft komen ten laste ,, van de nieuwe Unie, alzoo zy niet dagten te blyven ,, in deeze contributie, boven de nieuwe middelen tot behoef van de nieuwe Unie ". Men ziet hier uit, in Y voorbygaan, dat. zoo wel in de Utrechtfche Unie als in de Vrede van Gend, de Provintien van Holland en Zeeland , byzonder naauw vereenigd zynde, aangemerkt werden als handelende partyen ter eene zyde en de overige Provintien als handelende panyen ter andere zvde. . Cs  42 Bundel van uincien naer aduenant naer den noodt daerinne fullen asfifteren. Opt VUIe articule wordt goet gevonden 't zelue alom binnen Zeelandt ierst daechs, volghende d'apoftille , aldaer geexecuteert te wordden. Opt IXe articule wordt goet gevonden d'inhouden van defelue, ende in cas van different, dat die Stadthouders, te weten fyne Princelicke Excellentie, dieGrauen Jan van Nasfau enRenneburch, fullen arbiters wefen met andere neutrale tot hun te nemen, fpo hun goet duncken fal, Het Xe, Xle en XI le articulen wordden goet gevonden. Opt XIIIe ad idem, en wordt goet gevonden naer defe ftipulatie, onuermindert die Preuilegien en Satisfaétien, en addendo in 't beginfel achter die woorden die van Hollandt en Zeelandt, defe woorden, ende alle andere daer die Catholicke Roomfche Religie cesfeert. Opt XIUÏe wordt goet gevonden den text en marginaele annotatien , midts dat zy blycken brenghen van den conuente daer zy inne geprofesfyt hebben geweest. Het XVe articule wordt goet gevonden, en wordt verftaen van twisten fpruytende vuyt faecken defer Unie , midts dat die marginale annotatie verftaen wordt plaetsfe te hebben int tweede leth van 't felue articule als vooren articulo IXU gefeytis, en dat die queftien van elcke Prouincie int particulier, fullen by d'andere Prouincien oft arbiters by hun te kiefen geflist worden (»). Het (n) Het is bekend, dat dePrefident van Bynkershoek in zyne Qu**ft• 3taf" ?uii- ëeoordeeld heeft, dat het  Onuitgegeven Stukken. 43 Het XVIe wordt goet gevonden. Opt XVlJe.zy aldaer geftelt in plaetfe van het woordt Preiudicie het woordt tot laste en wordt andersfins goet gevonden. Het XVIII articule wordt goet gevonden pout jacet. Op ï., IX. en XVï. artikel van de Unie . raakende hec afdoeri der gefchillen tusfchen deBondgenooten, niet te vereffenen waren, dat in tegendeel de heer Paulus in zvne Verklaaring van de Unie, deeze Artikels van alle ftrydigheid heeft gètragt vry te. pleiten. Ik zal myne gedagten eenvo'uwdig voorftellen, en de bedisfing aan den leezet óverlaatcn. In het I. Art. fchynt het my. dat gehandeld wordt van gefchillen, welke eenige Provintien, of byzondere Landftreekèhep Steden (die toen leden van de Unie waren, fchoon de Provintien, waar toe zy behoorden, de Unie nog niet haddén aangenomen) onder malkander konder» hebben» nopens haare byzondere Privilegiën, Vryheden, Regten^ Coftumen enz, en dus over zaeken, geene be. irekking hebbende tot het Bondgenootschap: deeze gefchillen moeten beflist worden', öf door de ordinaire Juftitie, o£ door Arbiters,'of door minnelyk verdrag, naamelyk, door de ordinaire Juftitie kan het gefchieden, wanneer de partyen eenen gemeenen Regter hebben, gelyk do Provintien van Holland en Zeeland, welke in zaaken, waarin zy privatorum loco gehouden worden, malkander voor het Hof' dier twee Landfchappen kunnen te regC roepen, zoo ook de Steden van die Provintien en van andere Provintien, welke een gemeene opperfte Regtbank hebben; maar in gevallen daar gefchil öntftaat tusfchen Provintien of Leden' géénen gemeenen Regter hebbende,' welke over de betwiste Privilegiën enz. kan vonnisfen, moeten partyen dezelve afdoen, voor Arbiters, of by accord, zonder dat de andere Provintien, zoo lang partyen zig aan het regt, (naamelyk het regt by dit Artikel bepaald ƒ onderwerpen, zig mee het gefchil mogen bemoeien , en wanneer partyen weigeren, dat regt onderworpen te zyn , mogen de Bondgenooten, volgens Art. .XVII. van de Unie, de hand er aan houden , dat een yder goed regt wedervaare, ik  4+ Bundel van Opt XIXs nihil ponitur. Men fal befpreeken ingevalle van eenicb, déürfteken van dyckagien ter causfe defer Unie, dat. die felue dyckagie fal gerepafeert worden met gemeynen coste en nae;proportie als hier vooren gefeyt is van - de Ik bewyze dit uit het protest, 't welk dé Stad Middelburg liet doen by het fluiten der Unie, aangaande haare Privilegiën van Jurisdictie over Walcheren , welke de Prins, ten behoeve van Vlisiinge en Vere befnoeid hadt, en uit het antwoord door de Gedeputeerden der Provintien, onderteekenaars van de Unie, daar op gegeeven, 't welk inhieldt: ,, dat zy geen meeninge gehadt ,, hebben, by het I. Art. van de Unie eenige Provintien, Landen, Steden of andere particuliere Leden te verkorten in haare Privilegiën, of andere geregtigfi heden, maar dat zy verftaan, dat een yder dien aan,, gaande , zal blyven in zyn geheel, om hem daar van, ,, met zyn party in Vrindfcbap te verdraagen, of anders „ zyn geregtigheid in Juftitie of voor Arbiters te veryolgen,. en da: zy gaarn de.hand zullen honden, vol„ gens het XVII Art. van de Unie, dat den genen, die meenen in haare Privilegiën verkort en Verongelykt te „ zyn, Regt en Juftitie geadminiftreerd worde. al- zoo de Bondgenooten niet geautcorifeerd zyn , noch ook raadzaam vinden aan te neemen de decifien van particuliere querellen, die eenige Provintien, Steden, ,, of Leden van dien, onder den anderen mogen hebben''. Het IX. Art fchynt aileen bepaaling te maake'n omtrent zaaken , welke de Provintien, door de Unie, met malkander gemeen gemaakt hebben , of waar over zy gemeenfchappelyk moeten handelen en beftuiten : van deeze zaaken zyn er eenige, naamelyk, Beftand , Vrede, Oorlog, Importen en Contribucien, waar in geen overftemming plaats heeft; doch er wordt tevens, byprovifte, een middel beraamd om de eenigheid in zulke zaaken te bevorderen: in alle andere zaaken, fchoon uit de gemeenfchap van 't Verbond' fpruitende , mag by meerderheid belloten worden: by voorbeeld, het beleid van den Oorlog, het verfterken der Frontieren, het beftuur der Landen en Steden, federt de Unie, door de Generaliteit in ge-  Onuitgegeven Stukken; ut de fortificatie int IHIe articule van defe me morie. \te a&v oirfj Men fal oock fien te befpreken, hoe die cleyrïe Prouincien tegens diegrootè en machtige'fulfen hebben te ftemmen, en voixen in de faecken defer Unie, ende zy geleth oft die voixen nyet en behoeuen genomen en gedoubleert.te wor■ - .. den gemeenfehap aangewonnen, de Commisfïen, en Inftruo tien van hooge Ceneraliteits Ampten , &c. Het XVI. Artikel brenge ik tot gefchillen over zaaken, die niet ontftaan uit het begrip van Privilegiën , noch behooren tot de gemeenfehappelyke raadpleegingen der Bondgenooten, maar welke de Provintien met malkander kunnen hebben, als afzonderlyke, maar egter door het Verbond vereenigde. Landfchappen ; thans mag men zeggen , ('t geen ten tyde van de Ünie nog geen plaats hadt, ) gefchillen welke de Provintien, aangemerkt als Souverainen, kunnen hebben met haare Souveraine Bondgenooten, waarom hier ook van geen Steden en Leden gefproken wordt, die niet als Souverainen kunnen aangemerkt worden, maar van Provintien inzoodaanige gefchillen kunnen alle de Provintien belang hebben, zoo dat zy nietonzydiggenoegzyn Om de zaak te beflisfen , in welken gevalle de uitfpraak wederom, by provijie, gelaaten wordt aan de Heeren Stadhouders ; of het gefchil kan flegts eenige Provintien aangaan , wanneer de onzydige Provintien de zaak zelfs ten einde brengen. Ziet hier twee merkwaardige voorbeelden, waarin men zig op het XVI. Art. der Unie beroepen heeft: In het jaar 1637, een gefchil tusfehen de Staaten van Holland, en de andere Provintien over het vatten van perfoonen in eed en dienst van de Generaliteit zynde, 'c welk H H. Mog., op grond van dit Art. ftelden aan de uitfpraak van den Prins als Stadhouder, hoewel Holland protefteerde tegen de tusfeben komst van den Prins. Leeven van Frederik Henderik, 11de Deel , Bladz. 146 en volg. Het tweede voorbeeld is in het gefchil tusfehen Holland en Zeeland, ten jaare 1589, over het heften van Inenten door de eerst gemelde Provintie van goederen, welke over de Zeeuwfche ftroomen verder gevoerd werden, waarin de onzydige Provinciën oordeelden , dat de afdoening van die zaak, volgens het XVI Art. van de Unie, behoorde aan de Generaliteit. Boa, XXVI1.B. bl. 494.  ffi Bundel viti den naer die macht van de contributie in deferi Unie van elcke Prouincie in die gemeyne middelen. Mum den Ulhn Oüober 1578. Ch. Roèls. fUgifter C. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland. Folio 21. vil v  Onuitgegeven Stukken* 43» VIH, Inftrutiie van wegen den Heere Prinfe van Orangt, van 't geen zyn Thesaurier Taffin den Staaten van Holland en Zeeland zoude voordrdagen, houdende I. befchryvinge der Staaten tegen zekeren dag, te Gorinchem, om te raadpleegen over een ontwerp van een nadere Unie. II. de muitery der W%alfche Regimenten. III. het ongenoegen tusfehen den Hertog Joan Cajimir, en den Hertog van Alen$on met de Algemeene Staaten. IV. het gedrag van die van Gend in deeze zaah 1578. 18 OStober. Inftruétie van weghen den Doorluchtigen, Hoochgebooren Furst ende Heere, myn Heere den Prince van Oraignen, van 't geene zynen Treforier Taffin den Heeren Staten van Hollandt ende Zeelandt aandienen zal. In den eerften,- naer alle behoorlicke gebiedenisfe die zyne Excellentie den Heeren Staten is prefenterende, fal den bouengenoemden Treforier den Heeren Staten indachtich houden van den brieue by zyne Excellentie onlancx aen dezelue gefchreuen, by de welcke zyne Excellentie den Staten verfochte te willem compareren ftaetsgewyfe vergadert binnen der Stede van Gorchum, den Vb dach defer jegenwoordiger maent  4§ Bundel vari maent Oót.obris, ornrae aldaer zekere zaecken èe aenhooren, die zyne Excellentie van meyninge was, den Heeren Staten te proponeeren, door den Welgebooren Graue van Nasfau. zynder Excellentie broeder, ende Joncbeere Arent van Dorp; maer alzoo zulcx zedert verhindert is geweest, zoe by den (o) vetrecke des voorfz. Graue van Nasfau , als de gevangenisfe desfelfFs van Dorp, ende dat nochtans zyne Excellentie tot weluaren des Lan lts van Hollandt hoochnoodich vindet de geconcipieerde poincten en articulen den Staten voor te doen houden, om op als tot goede directie van de affairen van den Lande, der Heeren Staten refolutie te hebben, ende dat oock zyne Excellentie van dage te dage , die wedercompfte des voorfz. Graue van Nasfau is verwachtende, foe heeft zyne Excellentie den bovengemelden Taffin wel willen derwaerts affvaerdi ghen, om den Heeren Staten te bidden ten eynde zy hun eerstdaegs, immers zoe haest als zy van des bouengemelden Graue van Nasfau wedercompffce tydinge zullen' hebben, hen naer Gorchum willen vervliegen, ten fyne in bouengenoemde eerde brieuen van z.ne Excellentie begrepen , ende zal de bovengenoemde Graue van Nasfau, insgelyckx aldaer compareren, om d.-n Heeren Staten, zynder Excellentie meeninge te verclaeren. Sal den bouengenoemden TafSn den Heeren Staten (o) Van de reizedes Graaven van Nasfau naar DuitschIand fpreenc Bor, XIII. B bl 18. Qjij) maar aangaande de gevangenis van Van Oorp, heb ik nergens jets gevonden; Ja is zeker, dat hy den n Febiuary 1578, en den joMey 570. ter VergaJeringe der Staaten van /.eeland verfeheenenis, bekleedende de plaats van Eerften Edelen'.  Onuitgegeven Stukken. 49 Staten daer en bouen noch verclaren, hoe dat de Generale Staten ende zyne Excellentie zedert de affliuichheyt van Don Jehan ü'Auftrice, alle mogelycke'vlyt ende neerftieheyt voorgewent hebben, om te weghen te brenghen de penningen van eene maent betaelinge des crychs volcke Van onfen leger, zoe te voete als te peerde, daer te vooren belooft, om alzoo daernaer den vyant te zoucken , ende, met Godts hulpe, gheheelyck vuyt den Lande te flaghen. Tot welcke betalinge die Generale Staten en Zyne Excellentie wel verhoopt hadden te geraken , euen verre die van Vlaenderen ende zunderlinge die van Gent heuren quote eh de portie opgebracht ende gefurniert hadden. Maer alzoo onlancx zekere vaendelen Waelert ónder den gebiet des Heeren van Montegny, ende andere Üverfte, hun in Westvlaendereri hebben begeucn, de Stat van Meenen hebben oüervallen, ende voorts alle vyantfchap aldaer plegende, met dreygementen van voorderen inval in Vlaenderen te willen doen , is gebeurt dat die van Gent geheelicken gerefufeert en geweygert hebben , eenige voordere contributien, tot behouue van de Ghemeene zaecke te willen doen, voor ende aleer dat Vlaenderen wederom van de bouengenoemde Walfche Vaendelen verlost waere, hem te dyen. fyne by alle mogelycke middelen preparerende, om, met gewelt ende by wege van wapenen , dezelue Walen vuyt Vlaenderen te dryuen. Hebbende tot dyen fyne 't heurder asfiitentie geroepen, Hertoge Johan Cafimir, Palsgraue by den Ryn, die voor zekere daghen met etlicke hondert paerden vart zynen regimente, is derwaerts gereyst, zonder nochtans zyne Hoocheyt D ofte  5© Bundel yaii ofte de Generale Staten eenighe wete daer vaii te doen, noch oock den Graue van Bousfu als Veltouerfte, 't welck onfen leger nyet weynich getroubleert en heeft, ziende alzulcken fubyten vertreck van een deel des voorfz. Hertoch Cafimirs ruters. Die walen vermeerderen dagelicx zoe lancx zoe meer, ende ftaet wel te beduchten, dat zy1 correspondentie hebben metten Heere De La Motte, ende oock dat die Franchoifen hen daer onder zullen menghen, jae dat de Hertoge van Alencon, hoe wel hy beloeft heeft , zoe wel die van d'eene als van d'andere Religie in wefen te laten, ende beyde tegens onfen ghemey ert Viant te befchermen , eenich achterdenckert hier inne zal beginnen te hebben, te meer alzoo den roep gaat, dat die van Gent Hertoge Cafimir tot eenen Proteéteur van de Gereformeerde Religie (ƒ>), jae tot eenen Graue van Vlaenderen willen aennemen. Dat Vele luyden van allerley qualiteit lancx zoe meer een groot mishagen hebben, aan de Regieringe van die van Gent, ende zonderlinge ter caufe van heure proceduren tegens de GeesteÜcheyt ende diuerfche andere perfoonen , van wat qualiteyt ende vermoghen die zyn , by diuerfche onbehoorlicke weghen ende middelen , zyn fchattende ende trauaillerende , dié welcke daer vuyt colligeren, dattet die van Gent nyet en is om de Religie gedaen, maer omme alomme (p) Cafimir wordt van den toeleg op het Graafelyk bewind van Vlaanderen vrygepleit door Languet, die zyn vertrouweling was. Z. Fpijl, ad Avg, Sax. Duc. 29 Nov. 157a.  Onuitgegeven Stukken. 51 alomme te heerfchappen , waer door de Walen grootelyck gefterckt worden, by die van Arthois, Henegouwe, Ryfele, Douway, Orchies, Dornick , Dornycxfche, Brugge, 't Vrye Iperen èn andere, al de welcke nyet geerne zouden zien, dat die Walen vuyt VJaendereh zouden vertrecken, vuyt vreefe, dat als dan die van Gent heur zouden ouervallen, ende gebodt ouer heur willen nerrien , daer nochtans die van Gent gheensfins ouer hen en hebben te gebieden., Dat oock Hertoge Cafimirus onlancx door inductie van eenighe ontrent hem zynde, zeker mescontentement heeft gecreghen, tegens zyne Hoocheyt, ende tegens de Generale Staten, ende hoewel de G. nerale Staten gepoocht hebben hem op als contentementtegheuen,foe en heeft nochtans t zelue tot noch toe nyet gevuechgelyck connen gefchyeden. Dat zyne Hoocheyt,, die Generale Staten ende zyne Excellentie alle defe zaken ouerleggende,ende bevreefende dat eenich meerder quaet, jae eenen inheemfchen crych ter eender zyden hier vuyt mochte fpruyten, ende dat ter ander zyde den Viant den wech daer door openvindende voorderen inval in 't Lant, namentlyck in Brabant, Gelderlandt, Vrieslant en elders, Zouden moghen doen; goetgevonden hebben 9 in alder diligentie diuerfche geqUalifkeerde ende vertrouwde perfoonen te zeynden, zoe naer Gent als oock naer Meenen by den Walen, om, zoe veel immermeer doenlyck oft mogelyck is, defe zaecke te nullen, ende eenen iederen van dyen partien te vermanen, hen wederom ónder die Unie van de Generale Staten te .begeuen, ende met henluyden gefamenderhandt tot wederftandt des ghemeyne Viants te verftaen, zonDa d*r  5* Bundel van der tot meerder fcheuringhe oorfaecke tegeuen, ouerdenckende, dattet beter zy, ende zekerder, gefamenderhandt, en alle de Prouincien geuiiieert blyuende , der Spaignaerden macht te wederftaen, dan d'eene Prouincie tegens die andere, en die eene Stadt tegens die andere opftaende, al t zamen in den gront te gaen. Ende alzoo defe zake nyet weyniger den Staten van Hollandt ende Zeelandt als de andere Prouincien defer Nederlanden , daer zy nu mede in Unie ende vasten Verbonde zyn , anne en gaet, ende dat daerom zyne Excellentie nyet en twyffelt den Heeren Staten van Hollandt ende Zeelandt, vuyt gront heurlieder herten 't welvaren van den anderen Prouincien zyn begeerende, als daer hun eygen welvaert mede aen-' gelegen is. Soe heeft zyne Excellentie den Heeren Staten wel vrundelick willen bidden, ten eynde zy eersdaechs eenige notable vuyt den heuren naer der Stede van Gent willen affveerdigen , om den Regeerders aldaer tot alle goede vreetfamicheyt ende eendracht te vermanen, ende zunderlinge dat zy alle particuliere pasfien en misverftant, 't welck daer mochte gerefen zyn, afleggen, cn hen wederom voeghen met den Generaele Staten, omme alzoo gefamenderhant den ghemeenen Viant, die nu door het ouerlyden van Don Jehan- ende diuerfche andere crychsouerlten , genouch zonder Hooft ende Raet is, ende daer door des te eer, met Godcs hulpe, tot redenen zal gebrocht worden, te wederftaen, ende voorts vuyten lande te dryuen: daer by voughende, hoe dangereux dattet zy niet alleenelick voor den Lande van Vlaenderen, maer oock voor allen den anderen Neder-  Onuitgegeven Stukken. 53 Nederlantfchen Prouincien, zoe int generael als particulier, tot alzulcken inheemfchencrych oorfaecke te gheuen , daer ter contrarie die Iterckte en 't weluaren van een yegelick van denfeluen Landen gelegen is in de eendracht door die welcke zy des te beter den ghemeenen Vyant zullen wederftaen ende een yegelyck van den zeluen Prouincien zullen geconferueert blyuen. Dat daerom die van Gent die gewichticheyt defer zaecken ouerleggende, ende zunderlinge, dat zy nu ten middel van de Landen gelegen zynde, door alzulcken inheemfchen crych gefchapen zoude zyn, een Frontierftadt te worden, ende alleen defen brant op heuren hals te halen, affftant willen doen van allé extraordinarife maniere van procederen, zonder oock eenige onbehoorlicheden tegens de Geestelicken oft anderen Perfoonen te gebruycken, ouermidts, zoe als hem lieden bekent is, de Catholycke, die alnoch in zoe groote menichte in den Lande zyn, ende zoe vele andere perfoonen, zoe grootelicx daar inne gefchandalifeert zyn, met noch alle andere alftilcke redenen, induótien en perfuafien , als zyne Excellentie den Heeren Staten toebetrout, dat zy deur heure wysheyt ende voorfichticheyt by heure Gedeputeerde die van Gent wel zullen weten voortehouden. Wyders , alzoe hiervooren verhaelt is, dat den Hertoge van Alenchon oock nyet weynich gefchandalifeert en is, ouermidts de bouengenoemde reyfe van Hertoge Cafimirus naer Vlaenderen, ende dat daer door te beduchten ftaet de bovengenoemde Hertoghe van Alenchon hem daerjegens wel mochte formaliferen, ende d© D 3 partye  54 Bundel van partye van de Catholicquen aennemen, üende, datCafimirusde protectie van de Gereformeerde Religiealleenezoude willen aennemen, 'twelck óngctwyffelt, daer Godt Almachtich voor behoeden wil, een gehera'e diuilie ende fcheurynge ouer den geheelen Lande zoude cauferen. Énde alzoo zyne Excellentie heur hier inne nyet weynich becommert ende befwaert en vindt, is daerom zyner Excellentie vrundclick bidden ende begeeren, dat den Heeren Staten gelieuenzyne Excellentie heuren goeden Raet en aduys mede te deylen , hoe de zelue zyne Excellentie heur in alzulcken gevalle zoude hebben te reguleren, angefien,' zoe ouermids die zonderlynge goede affectie die hy altyt tot den Heeren Staten gedraghen heeft, ende oock den vasten Verbonde ende Unie zynde tusfehen zyne Excellentie ende den Heeren Staten van Hollandt en Zeelandt, hy nyet gaeren yet buyten heuren wete oft aduyfe angaen zoude, zonderlinge in zoe hopghen wi-htigen zake, daer questie van de behoudenisfe ende weluaart oft eeuwige ruyne van den geheelen Lande is. ' Zyne Excellentie heeft diuerfche middelen gefocht, om Hei'togh Cafimirus van zyn voorhemen te doen affftaen, maer en heeft nyet connen proffyteren, en dat zoe als men vernemen kan, door inftigatie van eenige ongeruste geesten ontrent den voorfz. Heere zynde. Den' leger van den Hertoge van Alleneon vermindert dagelyks , ende hoewel dat fchynt dat zy wederom naer Vrankryk oft Bourgoingnen trecken, zoe bevint men toch, dat een groot deel naer Weftvlaenderen trecket ter assistentie van de Walen. Zal den Heeren Staten oock te kennen geuen, die,  Onuitgegeven Stukken. SS die gelegentheyt defer Stede van Antwerpen , ende vuyt wat biliicke oorfaecken den Religioens vrede alhier nootwendelick opgericht ende gemaeckt zoude moeten worden. Sal oock den Heeren Staten voorhouden met wat leet ende hertsweer zyne Excellentie onlarxx vertrouweück verftaen heeft, dat by eenige gepoocht zoude worden, zekere diuifie ende (?) oneenicheyt tusfehen den Heeren Staten van Hollandt ende Zeelandt, ende zyne Excellentie te ftroeyen, daer nochtans zyne Excellentie noyent anders dan de weluaert ende profperiteyt van den zeluen Lande, ende van alle den Inwoonderen van dien, gefocht en heeft, nemende Godt en den Heeren Staten daer toe tot getuyge, begeert daerom zyne Excellentie dat de Heeren Staten belieuen zyne Excellentie te onderrichten, wat in der waerheyt van defe zaecke is, op dat zyne Excellentie den Staten op als contentement mach geuen. Sal den Heeren Staten oock belieuen , in alder diligentie, den Treforier Splinter affteveerdighen mette penningen tot betalynge van de knechten van weghen der Staten van Hollandt alhier ter asfiftentie van de Generale Staten zynde. Den Heeren Staten oock te verclaren , hoe grootelicx dat onfen leger binnen cortte daghe herwaerts is vermindert, ende dat door de alteratie ' (g) De Staaten van Holland en Zeeland hebben zig tegen dat vermoeden verontfchuldigd door eene bezending aan den Prinfe. Refol. Holland 26 Nov 1578. Ik weet niet, dat onze Hiftoriefchryvers van deeze oneenigbeü melding maaken; doch & zal er my breeder over uitjaaten in de Hiftorie van de Unie. D4  56 Bundel van ratie in't leger, ouergecommen ouermidts t vertreck van den Hertoghe Cafimirus volck, waer door de Walen nyet weynich gefterct. en worden, de welcke, dagelicx lancx zoe meer, vermenicbfuldigen , ende alle de ichult dien van. Gent toefqhryuen , ende t zelue ongetwyffelt door inftigatie van de Geeftelicheyt ende vap den Adel. Die Vyanden hebben oock onlancx" fecours van ruteren en knechten becommen. Die van Antwerpen beclaghen hen grootelicx, dat zy tot Amfterdam bedwongen worden andermaal te betalen alfulcken recht van Licenten ofte Conuoyen, als zy alhier betaelt hebben , feggende t zelue te zyn tegens den accoorde op 't fluck van de Generale Middelen gemaeckt. Dat den Staten belieue, op t alder fpoedicfn |te, t,e dqen expediëren de Briepen van (r) pen- (r) De Graaf van Bosfu in het jaar 1573. in den Zeedag op de Zuiderzee gevangengenomen zynde, was na de Gendfche Vrede geflaakt, en hadt, federt, de z'yde der Algemeene Staaten gehouden; toen de Prins van Orange, ten Lande uitwykende, zyne ampten verlaaten hadt, was Bosfu met het Stadhouderfchap van Holland, Zeeland en Utrecht, by voorraad, voorzien geworden, maar dewyl de Prins zig wederom in die waardigheden gefield hadt, en door dé" Gendfche Vrede daarin bevestigd was, begreep men, dat de Graaf, wiens Vriendfchap van veel belang was voor de Staaten, eenige voldoeninge moest hebben: ten dien einde hadt Orange aan de Staaten van Holland en Zeeland voorgehouden, om aan Bosfu een jaarlyks pënfioen van vyfduizend guldens te betaalen,, en bovendien aan hem in te ruimen de Heerlykheden van Geervliet en Putten ; maar de Staaten hier mede draaiende, liet de Prins het hun weder herinneren doorzynen Thefaurier: ik twyfel, of er wel iets van gekomen zy, want de Graaf van Bosfu overleedt weinige weeken jaarna.  Onuitgegeven Stukken. penfioene voor den Graue van Bosfu, midtsgaders oock heure Refolutie ouerzeynden op de zaecke van Putte ende Geervliet, om den bovengemelden Graue op als contentement te mogen geuen. Dat die van Antwerpen zyne Excellentie aengedient hebben, dat zy begeeren te commen in Unie ende Alliantie metten Staten van Hollant ende Zeelant, en tot dyen eynde in meyninge zyn, heurlieder Gedeputeerde corts derwaerts arï te veerdighen. Begeert daerom zyne Excellentie, dat de Heeren Staten met die van Antwerpen altyt goede correfpondentie willen houden, ouerdenckende de goede gelegentheyt van der plaetfen, ende d'asfiftentie die d'een van d'andere in tyde van noode can gehebben. Aldus gedaen by zyne Excellentie in der Stadt van Antwerpen , op den XVIllen dach van Oftobris A°. XVc LXXVlIItich. Onder- ftont, geteeckent. GüILLEAUME DE NASSAU. Uit het Register B. ter Staaten Griffie van Zeeland. Folio 27. D 5 IX.  58 Bundel van I X. Redenen, om welke men oordeelde , een nadert Unie tusfehen eenige Nederlandfche Landfchappen nuttig te zyn, fchoon dezelve door de algemeene Unie reeds vereenigd waren. Redenen ende Motyven, dienende tot voorderynge van den naerderen Verbonde, tusfehen de Prouincien van Geldre, Zutphen , Hollandt , Zeelandt, Vrieslandt, Vtrecht, Overysfel, Groeninge , Drente, Twente, en andere in den zeluen Verbonde hen willende begeuen , zonder prejudicie oft nadeel van de Pacificatie van Gendt, en veel eer tot meerdere verfterekynge der felver (*). Tn den eerften ftaet te aenmereken de onfeeckere en periculeufe geftaltenisfe des Nederlandts, overmits de difficulteyten en zwarichcden, waerinnc de felue jegenwoordelick fyn, en waerfchynelick noch voorder fouden moghen vallen, midts de praftyeken en het gewelt des Vyants, O) Dit ftuk fchynt te behooren tot de Inftruétie door den Prins van Orange gegeeven aan Jaques Taffin, den 18 Oftober 1578, hier uitgegeeven onder N°. Vlil.  Onuitgegeven Stukken. 59 Vyants, die nyet fal laten alle mogelicke en bedenkelicke middelen te beweghen, omme de felue defe Nederlanden te onderbrenghen. , Tzy midts eenighe der Nederlandfche Prouincien te abuferen, en doen fcheyden van den Generalen Verbonde, deur een fchyn van reconciliatie by inductie van eenighen, die hy t zynder devotie wel mach hebben (t ). Waertoe hen foude moghen dienen en behulpelick zyn het different van de Religie, d'offenfien van eenighen, zoo geeflelicken als wcerlicken, diemen in defen tyt nyet en heeft connen verhoeden, t quaet beleyt van de faecken deur misverflandt, ende verachterynge, mitsgaders om andere particuliere affeclien , dies nyet foo te verhalen als te vrefen en fhen. Item, d'alliantien die eenighe derNederlandtfche Prouincien gemaect moghen hebben, oft noch fouden mogen maecken met eenighe vreemde Heeren en Potentaten, fonder toeflandt oft adveu van allen den Provinciën , waer van d'eenige des nyet goet en fouden vinden (u). Ende ter andere zyde het gewelt des Vyandts, waer deur eenighe Prouincien ofte Leden van dyen, fouden mogen gefcheyden en afgeruect wordden van den voorfz. Generalen Verbonde. Het ware oock by faulte van penningen, zwac- (t) De Waalfche Provintien, welke toen reeds voorgenomen hadden zig met den Koning te verzoenen. Z. de tweede Apologie des Prinfen. bl. 158. (m) Hier mede wordt wa>rfchynlyk geoogd op het gerugt 't geen toen liep, dat die van Gend voor hadden den Hertog Joan Cafimir tot befchermer der Hervormde Religie, jaa tot Graave van Vlaanderen te roepen, waar uit men vrees hadt, dat de Hertog van Alencon de party der Roomjchen zoude onderfteunen. Z. likt N°. Vill,  6o Bundel van zwackicheyt, faulte van tydich onderftandt, oft andere faecken ter oorloghe noodich, desordre des Crychsvolcx, waer deur eenighe Provinciën fouden moghen gedronghen wordden tot eenich verdrach in 't particulier met den Vyandt oft zyne complicen aen te gaen. Ende yetwes van 't gundt voorfz. is gebeurende (des God verhoede) foude te vrefen fyn, dat yder Prouincie ofte de particuliere Leden der feluer, fouden nyet voorder dan hun eyghen faecken bedencken, fonder in fodanighen gevaer voorder inne te fien het algemeyn welvaren ende Verbondt daer het al aen hanght, en welcke fcheurynge foude fyn voor den Vyant een zekere oopenynghe en toeganck tot boofe vermeten, om alfoo d'eene voor en d'andere naer te ouervallen. Omme de welcke (midts de gratie Gods) te bejegenen en voorcommen, foo werdt noodich geacht, dat hen de bouengenomde Provinciën naerder fouden verbinden, op de voorgedragen conditiën, oft andere, diemen ter materie dienende by rypen rade fal mogen onderlynge befluyten, en waerinne by der Pacificatie nyet verfien en is. Het welcke nyemanden emmers egeen jafoufie ofte ommefien en behoort te veroorfaken, gemerct dat 't felue Verbondt (wefende een naerdere beveftinge van de Pacificatie) geen effect, en fal hebben, het en ware eenige Provinciën van den Generalen. Verbonde affbreuckich wierdden (v). Waer fy) De voorrede van de Unie van Utrecht zegt daarom : „ dat de Bondgenooten geen meeninge hebben zig „ van de generale Unie by de Gendfche Vrede gemaakt, ii te  Onuitgegeven Stukken. 6l Waer deure in de Generaliteyt eenich misverHandt ofte notable disfentie foude moghen vallen, en den Vyandt den wech geopent wordden tot overvallinge van andren, in welcken gevalle redelick en nootelick is, dat men wete> waer naer fich reguleren en berusten. Maer fal ter contrarie dit verbondt allen goeden te bet animeren, aenmerckende de vaste refolutie by dyen Van defen Verbonde, en andere , die hen daer inne fullen willen voughen hernomen, om den Vyandt by alle middelen in fyn moetwillich voornemen te wederftaen. Ende zoe defe voorgenomen Unie den Landen voorderlick zy, zoo is defelue meest oorboirelick den Landen, daer den Vyandt meest naer tracht om t onderbrenghen, en hen meest aenselegen is, als fyn de Landen van Hollandt en Zeelandt, die hem boven allen in t ooghe loopen, en in denfelven, noch meer nootelick: Voor den Quartieren , dewelck ingevalle van im- „ te fcheiden, rh&ar om dezelve nog meer te fterken, err zig te voorzien tegen alle ongevallen waarin zy zou\', den kunnen vallen, door eenige aanflagen of geweld des Vyands, om te weeten, hoe de Provintien zig in zulken geval zouden moeten gedraagen, en om ver' dere fcheuringe voor te komen enz. " De Unie van Utrecht was in de daad niet anders, dan een Verbond in een Verbond, gelyk de Unie tusfehen Holland en Zeeland ftand bleef grypen, onverminderd de Utrechtfche Unie, en indien de Provintien over de Schelde niet waren afgeweeken of afgefcheurd van de algemeene Vereeniginge by de Gendfche Vrede gemaakt, zoude hec Bondgenootschap van Utrecht nooit een bvzonder Gemeenebest geworden zyn. Ik hope in de Hiftorie der Unie, in 't breede, te handelen, over de betrekkinge welke tusfehen de nader Vereenigde Provintien en die van de algemeene Unie, na het Verbond van Utrecht, overbleef.  (52 Bundel van imbreucke ofte hieerder gewelt des Vyandts, te water ofc te Lande, gefchapen fouden fyn frontieren te werdden, omme te genyeten het onderftandt defer Unie, het welcke, ingebreecke der feluer, hun foude failleeren, en fouden hun overfulcx in haren noodt alleene vinden, het welck deur een loffelyck en vast verbondt, met Gods Gratie , verhoet can blyucn. Uit het Register C. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland, Folio 23. X,  Onuitgegeven Stukken. 6$ X. Volmagt van de Stad Gend op Jonker Adolf de Gruyteres Lieven Tayaert , Schepen, Mr. Lucas Mayaert, Pen± Jionaris, en Mr. Christoffel de la Beke, notable, om. de Unie te helpen fluiten, volgens hunne inftruttie-. 1578. 12 November. Allen den gheenen die defen jegenwoordige 1 etteren zullen fien, Schepenen van beede bancken ende bede de Deeckenen, metgaders Edelen ende Notabelen van der Stede van Gendt, doen te. wetene ende maken condt eenen yegelycken, dat alfoe d'occafien ende middelen jegenwoirdich hun prefenteren omme etlicke Prouincien, Steden ende Plaetfen van defe Nederlanden in een particulier Verbondt, eenicheyt ofte Unie të brengen ende vougen, ende deur Godes Genade in één te houden ende mainteneren, omme daar by die vuytheemfche Spaenfche ende andere Natiën, die deur tyranlycke heerfchappie defelue Landen met veele listen foucken te bringen in flauernie, twist ende diuifie: ende dat om fulcx te precaueren, ende die aanflagen te voorhoeden, by de zelue Prouincien geconcipieert zyn fchriftelicke pointen ende artikelen, op dat die by gemeene communicatie, aduyfe en refolutie, gerefolueert ende gearrefteert zouden worden, heb-  #4 Bundel van hebben wy ten dien.fyne gecommitteert, ende committeren by defen Edelen ende Weerden Joneneer Adolff de Gruytere, onfe medegefelle in wette, D'Heeren Lieuin Tayaert, Mr. Lucas Mayaert, Penfionaris, ende Mr. Christoffels delaBeke, notable, henlieden geuende vulcomen macht, bèuel generael ende fpeciael, «jnde een yder van henlieden byzondere, omme neuens de Gecommitteerde van denFuritendom vanGelre, Hollandt, Zeelant, Zutphen, Groeningen ende Groeninger Landt ende andere, ouer een te dragen, accorderen, arrefteren ende befluyten die voorfz. fchriftelicke pointen ende artikelen van Unie, in conformiteyt van den laste ende inftriicb'e die zy Van ons hebben. Gegheuen onder den zegele van zaecken defer Stede vanGendt den XU>n van Nouember XVc acht ende tfeuentïch. Ende op te plycke ftondt geteyekent. J. Campene. Ende mit een groen fegel befegelt. Register D. ter Staaten Griffie van Zeeland fol. 8 vfo. x r.  Onuitgegeven Stukken.. 0*5 Geloof'sbrief voor de Af gevaar* digden van Zeeland op deA dagvaart gelegd te Gorni.<■■ X ■ clmn, tegen den 15 Novetni j yn, VH &/f ÏS7*. .31 i 15 7 S. 13 November. li ïiMVj'r"^ JiiöL ... Edele, Wel gebooren, Erentfefte, Hpocïij ■geleerde, Wyfe ende feer iVoorfienighc! - Alfoe ouer eenighen tydf de dachüaert. tot Gorcburn geleyt is geweest tot yorderinghe van de nyeuwe geconcipieerde Unie ende Verbondt* •ehvelcke wy haer.de gelegentheyt vandéfen tyde feer notelick vinden gevorderfte worden , in alder diligentie, zoe hebben wy ten dyen effect-* affgeveerdicht onfe Gedeputeerdea, in competenten getale, volcamelick gemachticht, om daerop, ende op alle voorvallende faecken, alsnu op defe tegenwoordighe Dachüaert van deri XVen defer te ramen ebde té fluytcn, zoe de gelegentheyt van dë faecken tot rufte vrede ende verfeeckertheyt van den Landen vart herwertfehouere verheysfehen, daer inne wy begeren defelue volcomen £eloue ende credentië gegeuen te worden int gene zylieden van onfen fwegen aldaer zullen voorhouden ende neffeng Uwer Ed. refolueren: hiermede * Edele, Wel Geboren, Erentfefte, HoochgeE leerde %  66 Bundel van leerde, Wyfe ende feer Voorfienighe, ons gedienftelick gebiedende in de goede gratie van Uwer Ed. bidden den Almogenden, defelue te gefparen in langdurige gefonde. Vuyt Middelburch den XlIIe Novembris 1578. Tér Ordonnantie van de Gecommitteerde Raeden van State sLants van Zeelant. By my onderteyckent. Roels. Het opfchrift: Edele, Wel gebore, Erentfefte, Hoochge. leerde, Wyfe, en zeer Voorfienighe. De Gedeputeerde tot Gorchum op de dachüaert van den XVen Nouembris 1578. Utt het Register D. ter Staaten Grijfit van Zeeland F". 9. XI 1.1  Onuitgegeven, Stukken* £7 ; xi 1. Brief van RidderfchdppSn en St£den van Overysfel aan de Stadten van Utrecht, van den 14 November 1578 , houdende,dat zy, vermits de belegeringe van Deventer ,geenge,legentheid hebben op' de voorgeflage Unie U bef uiten, of Gedeputeerden ts zenden.' , Eerweerdige, Edele, Erntfeste, Wel wyfe * und Hoochgeleerte Heeren , und guede Vrunden ! Wy hebben vuyt dat Rapport van onfe Gedeputeerden, die op den junglten gehaldenen dach toe Vtrecht, by dei- famenden daer erfchenen Deputeerden der andere Prouincien gewefen, oick vuyt Uw.'Ed. Erntf. L.und gunstige fchryuen den aldaer genaemen afiTcheide Veritanden: Alzoe wy famentlicken hier met dye belegeringe der Stadt Deuenter ( daer inne ons der Almeehtiger enen goeden voortganck moet Verleenen ) beladen zyn, dat nyet mogelick es, op dye voorg'enomene faecken te letten, vele weyniger eenigeRefolutie toenemen, mede aengemerckt, dat men nu tegeüwoirdelick oick dye alinge Lantfchap nyet en can jegens den beftemden XXIIIen dach tegenwoirdiger maent verfchry ven, vele weyniger eenige finale refolu. tie nemen, hebben daeromme.wy fulckes U. Ed. and L. nyet mogen verhalten omme mede daer E a vaö  68 Bundel van van die andere Prouincien te aduerteren , und voer vergeuenfche oncosten te waerfchuwen. Eerweerdige &c. Godt Almechtich wil U. &c. Datum in den leger voer Deventer den 14 Novembris 1578. Ondergefchreuen : U Ed. .und L. guede vrinden, Dye Gedeputeerden van Ritterfchappen Und Steden des Landes van Ouerysfel. Opfchrift: Aen de Staeten s'Lants van Vtrecht. Register D. ter Staaten Griffie van Zeeland. Foiio 9 verfo. xnr.  Onuitgegeven Stukken. 69 XIII. V?rklaaring van Graaf Jan van Nasfau, aan de Staaten van Holland en Zeeland gedaan-, van den last, hem, benevens den Thefaurier Taffn en Secretaris Bruininx , gegeeven door den Prins vim Orange , volgens InftruÜie van den 14 November 1578, houdende voornaamelyk, een vermaaninge om orde te fteïlen op de generaale Regeeringe van het Land , onder een Opperhoofd, overeenkomftig met de voorwaarden ■ geraamd by de Unie tusfehen Holland en Zeeland. 1578, 15 November. Aengefien, dat om diversfe redenen ende funderlingetot prouffyte van den Lande, om alle execsfiue costen te fparen, noodich bevonden wordt, 't ordinaris Collegie van de Staten te verminderen, ende ten minsten te brenghen op de helft, foe flaet te confidereren, off raetfaemen waer dezelue Raden te kiefen, ende daer toe te Hellen de bequaemfte experfte ende neerftichfte perfoonen, die men in Hollandt ende Zeelandt zoude moghen becommen, aonder daer inne ce refpeéteren, van wat quar- tier (w) Door het Collegie van de Staaten moet men niet. verftaan de Stemmende Leden der Provintien Staatswyzc vergaderd; maar de Afgevaardigden, welke, na het fcheiden van den Dagvaart, by malkanderen bleeven tot afdoening der dagelykfche zaaken, wier Notulen met den. naam van Collegiaalb&k onderfcheiden zyn van de Rejolurtien der Staaten, E 3  Bundel van tier dezelve zouden moghen zyn, oft dat dezelue immediate, by ende vuyt den Steden zouden genomen ende gedeputeert worden, Zyne Genade, ende Gecommitteerde neffens de zelue, verfoecken van weghen- zyne Excellentie , dat de Heeren Staten gelieuen in cónfideraetié te legghen de redenen ende motyffuen hier naer volghende. Ierftelyk foo eest, dat inde Landen van Hollandt ende Zeelandt is van allen ouden tytden eenen Provincialen Raedt geordonneert, omme te decideren alle differenten ende procesfen$ Recht ende Juftïcie te adminiftreren, ende alle queftien ende differenten, zoe wel tusfehen Steden , Gemeynten &c. als particuliere Perfoonen ter neder te legghen. Alle Steden binnen den feluen Lande hebben volle kennisfe ende adminiftraetie van de Jufticie Civile en Crimineele van allen anderen gefchillen binnen defer Steden en Jurisdictie derzeluer. Daerenbouen zyn van ouden tyden geordonneert Rentmeesters generael van de Domeynen, Camere van Rekenynge, om te verftaen ter auditie van alle rekenyngen , hebbende alle de zelue de kennisfe ende de last van allen den rechten ende innecommen des Lants. Noch heeft tzelue Landt eenen Procureur generael ende Provoosten oft Landtdrosten, tot exercitie van der Jufticie buyten den Steden. Ende hoewel dat hiermede 't Landt ten deele genouchlick can geregiert werden, en is nochtans t zelve nyet genouch, maer is ontwyffelyck van noode een Hooft te hebben, om op alles te voorfien en de Staat in officie te houden, aengeHen dat rqen, overrnidts de gefteltenisfe van der  Onuitgegeven Stukken. ?t der zaeeke en der jeghenwoordiger oorloghe, den Coninck van Hifpaengien jeghenwoordelick voor egheen Overhooft en bekent, ende dat de Staten van den Lande daer deur genootfaeckt werden 't Gouvernement van den Lande aen te nemen; dunckt daeromme ons nyet onraetfaem int cortte te verhalen, d'authoriteyt en officie Van Staten, Coninghen en Gouverneurs. Die Staten van den Lande zyn die ghene die Godt Aimachtich vuyten Voleke verkiest ende roupt,^om im.nediate naest Hem te tferkiefen eenen Coninck ofte Gouverneur, Wetten ende Statuyten te ordonneren, midtsgaders zekere ordre en beleyt van de gemeente ofte Republicque, zoe alst tzelue claerlick blyckt by de Rech* ters dier verweckt zyn geweest om 't vo!ck van Israël te regieren: de Coninck Davidt. hoe wel dat hy fpecialyck van Godt was geroupen, wort nochtans ontfanghen en geconfacreet in Hebron by de Ouderlyngen van den Voleke, te weten de Staten van den Lande. Ende alzoo de heerlicheyt ende mtgifteit van den Staten van den Lande te meer bekent wort, deur de macht henlieden gegeuen om Coninghen en Gouverneurs te ftellen, dewelcke volghende heure Wetten, Ordonnantiën ende onder der Staten authoriteyt regieren, foe wort oock de zelue heerlicheyt ende magifteit der Staten vermindert, jae geheel gevilipendeert, zoe wanneer zyzelffs, ende alleen, het beleyt en onderwint van de zaecken willen aenuaerden, vermir derende daer by d'authoriteyt die zy van te vo ren hadden. Tot meerder ende beter verclarynge van dewelcke, foe ftaet te weten, dat zoo wanneer die Staten van eenighen Landen zeJffs aenneE 4 men  fa Bund-el van men 't Gouvernement van den voorfz. Landen, moet 't zelue nootelyck gefchieden in qualiteyt van Souvereyn immediate naest Godt, Ende aengefien datter menfchen zyn, wie falfe ftraffen, zoe wanneer datfe vallen ofte failleren , item gedeputeert zynde om te reprefenteren die Steden van de Landen, ofte immers den meestendeel ^an dyen, zoo is verfekert, dat een yegelyck overdenckende defe fouvereyniteyt, vuyt natuerlicker inclinatie pretendeert zyne Stat in ajs meer als andere te belieuen, te voorderen , ende alle gunste- te bewyfen * ende daer by te rugge (lellende d'affectie ende verbintenisfe , die zy hadden tot het gemeene' welvaren van. den geheelen Lande, fo.ucken alleenelick de vo.orderynge van t particulier der Steden. Waer vuyt mitter tyt is .fpruytende alle misVerftant, onordene, partialiteyt ende tweefpalt tusfehen d'oen quariier en d'ander , willeinde een yegelyck genouch een Ryck byzundermaecken, 't welck nyet en.can blyuen ftaende,maer eyntelick cauferen de grondelicke bederffenisfe van d'een Quarti.er en Stadt voor, en d'ander nac, tot geheeje, ruyne en defolatie van de gansfche Landen. Om' al 't welck goetstyts te voorcommen, en ten eynde defe Landen van Hollandt ende Zeelandt inde bo vengenoemde periclen nyet en vallen, zoude zyner Genade, beneffens heure Gecommitteerden advis wefen, dat de Heeren Staten der zeluer Landen belieffde, zoe naer als immermeer, mpghelyck waer, te onderhouden (x) ende ■ O) Hier uit is af te neemqn, dat de Generaals RegesWngsform by de Unie tusfehen Holland en Zeeland vastjjèfteld. eri waar by de Frins van Orange 'was erkend als * • - Hooitf.  Onuitgegeven Stilkken. j% de achtervolghen de poinéten ende aifticulen begrepen in de Unie ende Commisfie van zyne Excellentie, by gemeenen confentemente van de Generale Staten van Hollandt en Zeelandt geraempt en geexpedieert, ende by hemluyden onderteeckent, ende gedaen zegelen binnen der Stede van Delft, op den XVen. der maent van April in 't Jaer X Vc. zesfentzeventich, inhoudende , onder anderen,, dat zyne Excellentie daer by wordt gheflelt Hooft en Gouverneur; over den Landen en Graeffchepen van Hollandt ende Hoofd en Ho.ogfte Overigheid, in het jaar 1578 reeds tsr niet geloopen was: de rede heb ik opgegeeven in de Hifi. der Satisf. van Goes bl. 236: de Steden, naamelyk, welke' zig, na het fluiten der Gendfche Vrede, begeeven hadden onder het Stadhouderfchap van den Prins, hadden by haare Satisfattien zulke voorwaarden bedongen , welke duidelyk aanliepen tegen het gezag zyner Doorlugtigheid by de Unie opgedraagen: hier uit moest noodwendig verwarring in de Regeering ontflaan, daar fommige Steden den Prins alleen erkenden voor Stadhouder met het geüag hem by de Commiifie van Koning Philips verleend, andere hem eerbiedigden in de uitgeftrekte. magt van Hoofd en Hoogfte Overheid. Orange b«dt zekerlyk voel toegegeeven in deeze Satisfactien: zyn voornaam oogmerk; was maar, de Provinciën in haare Leden te vereenigen , terwyl hy hoopte, met der tyd, de Steden wel te zullen beweegen, van die bedongen voorwaarden afltand te doen. Het voorftel van den Graaf van, Nasfau en zyne medegemagtigden is byzonderlyk tegen die Satisfactien ingerigt, waarop de Staaten van Holland ea Zeeland, zoo veel dit punt betrof, den laatilen December 1578, kortelyk antwoordden: „ dat zy aan de Steden door Satisfattien „ vereenigd, en welke onder de Unie niet fcheenen be,, greepen te zyn, een dubbeld van het Verbond hadden „ gegeeven, 011: zig ter naaste Vergaden'nge daar op te verklaaren". De zaak hadt nogthans voor al in.Zeeland , meer werks, in, dan men gedagt hadt. In het Re-sittsr der"Nrtulen der Heeren Stapten van Hoüand van den  74 Bundel van ende Zeelandt, omme, metteri Raédt beneffens hem, onder de macht ende authoriteyt van den Staten derzeluer Landen, in goede ordenyngè en offitien te houden alle quartieren, Steeden, Leeden , Collëgien ende particulieren van de voorfz. Landen, ende voorts alle Jafticien, zoo Ciuile als Crimineele, te doen exerceren. Item dat zyne Excellentie fpecialen last ende gebodt hebben zoude, Ouer den crychshandd, zoldaten lichten, ende doen casferen , den zeluen binnen d n Steden ende andere plaetfen t«- leg- 25February 1*70 vindt men eenRefolutie, inhoudende^ „ dat de Hollandfche en Zeeuwfche Steden. by Satis„ factiën vereenigd, aangenomen en goedgekeurd heb„ ben, niet alleen de Unie tusfehen de twee Provintien, „ maar ook de afte van de Regeeringe van zyne Door- lugtigheid ". met byvoeginge , dat die van Zeeland verklaard hebben, in naam van de Staaten van Zeeland, de Unie en de poinblen van hst Gouvernement, in alles, geduurende den Oorlog, te zullen helpen onderhouden en, bevestigen. De Gedeputeerden van Zeeland, welke waren Pieter de Rycke, en Caspar van Vosbtrgen, beiden groote voorftanders van den Prins, fchynen egter in die verklaaring verder gegaan te zyn. dan hunne last medebragt, immer* gsn aanzien van de Steden Goes en Tholen, welke die ftuk byzonderlyk betrof. In hun verflag aan de Staaten gedaan den 5 Maart 1570, zeiden zy: en zoo veel 't „ Gouvernement aangaat van zyne F. G by die van Hol,, land en Zeeland dezelve opgedraagen in de voorfz. „ Unie, n gezegd, dat men daar inne niet en mag ver,, anderen en zoo veel de Satisfa&ionarisfen betrof, heb„ ben dezelve alle te gader dat geapprobeerd, zulks dat „ die van Goes en Tholen van gelyken zullen moeten ,, doen., alzoo die van Zeeland verklaarden, uit den „ naam van de Sfaaten van Zeeland, het zelve Verbond en Unie (die niet temporeel voor zes maanden, als „ abufiveiyk is verftaan geweest, maar geduurende den „ oorlog, en het leeven van zyn F. G. moet duuren) „ mitsgaders de poinftsn van Zyn Exc. Gouvernement, in  Onuitgegeven Stukken. 75 legghen daer zyne Excellentie 't zelue noodich bevinden zoude, zonder wederzeggen van yemandt. Item dat alle fchulden gefprooten ter caufè van der oorloghe zouden in 't ghemeen worden betaelt, ende dat alle penninghen in ééne beursfe ïouden commen, omme by zyne Excellentie als Overhooft, ende den voorfz. Raedt, in den naem ende onder d'authoriteyt van de Staten gheemployeert te worden tot des gemeen Lants behouften. Alle in alles, geduurende den oorlog, te helpen onderhou. „ den, en zal daar over een acte transfixoir gemaakt „ worden, om by de Satisfaftionarisfen die te doen on„ derteekenen, en aan de voorfz. Origineele Unie te „ alHxeeren ". Doch de Steden Goes en Tholen oordeelden zoo weinig door die verklaaringe der Zeeuwfche Afgevaardigden vervangen te zyn , dac zy den 8 Mey 1579, den Staaten aanzeiden, „ te 'vrede te zyn, de Unie tus„ fchen Holland en Zeeland te teekenen, onder protejlatie van geheel te blyven by de SatisfaBien haar gegeeven ", 't geen even zoo veel te kennen gaf, als of zy in 't geheel piet teekenden, dewyl de voorbetuiging, van te blyven by de Satisfaftien, de Regeering van den Prins, als Hoofd en HoogfteOverigheid uitfloot: ook protefleerden die van Tholen den 20 Maart 1579, uitdrukkelyk , van nu ten eeuwigen dage, tegen alle Refolutien die by de Staaten van Zeeland of Gecommitteerde Raaden genomen waren, of nog zouden genomen worden, contrarie de SatisfaÜie. (Reg C. ter Staaten Griffie f. 63.) Uit deeze aanmerking, gepaard met een weinig kundigheid van het beloop der Hiftorie van dien tyd, zal men de waare rede zien, waarom de Provintie ■van Zeeland nooit Staatswyze bewilligd heeft, noch in deezen voorflag door Graave Jan van Naflau in r 5 78 gedaan, noch in de nadere opdragt der Hooge Overheid aan den Prins van Orange in is 81, noch zelfs inde overgifte der Graafelykheid aan dien Vorst; een punt der Hiftorie 't geen nog nooit in 't regte licht geplaatst is» Z. Hifi. der Satisfactie van Goes bl. 243 en volgende.  fiï Bundel van Af" welcke, metten anderen poincïen, in de voorfz. commisfie begrepen, ftrictelick onderhouden zynde, zouden ongetwyfelt die Landen des f e eer in goeden welvaren ende profperité geftelt worden, alzoo. dezelue geheelick is geleghen in de goede Unie en Correfpondentie om d'een den anderen by te ftaene als Leden van eenen lichame, ten eynde zy des te beter alle zwaricheden, dyer mochten ouercommen, connen wederftaen. Ende zoude daeromme goetgevonden worden , dat den Heeren Staten belieffden te ftellen ende te ordonneren eenen Raedt van thien oft twaelff perfoonen, zonder te refpeéteren van ■wat Quartier ofte Steden dezelue zyn, behoudens datfe binnen Hollandt ofte Zeelandt zyn gebooren , over welcke zyne Excellentie het Hooft zoude zyn, omme in den naem ende onder heure authoriteyt, ende als heure onderfaten ende dienaers te handelen en te beleyden de zaecken van den Oorloghe, van deFinantie, van de Jufticie, van de PoJitie Generael, ordinarife en eftraordinarife, al achtervolghende die bovengenomde Commisfie, gevende hem daerenbouen alzulcke goede inftructien ende reftricticn, naer de welcke zy hun zullen hebben te reguleren, zonder dezelue te excederen in eeniger manieren. Al 't welck alzoo in trayn geftelt zynde, ende hebbende die Heeren Staten op als, en zunderlynge op allen fchulden en t'achter gelden eenen ftaet gemaeckt, omme, achter volghende d'intentie van zyne Excellentie, ordre daerop te ftellen, gelyck hier boven is verhaelt, zouden den Heeren Staten van drye maenden te d*.ye maenden Staetsgewyfe moghen vergaderen,  ónuit'gegeven Stukken. 77 ren, omme te verftaen op alle 't ghene middelertyt is gepasfeért, ende hoe den Gouverneur en Raedc voorn, hén in als zullen hebben vequeten, aenhoorende 't aengheven van de dachten van een yègelick, casfërende en ftraffende in alle rigueur den ghenen die der Heeren Staten Commisfie geinfringeert, ofte eeninchfin9 daerjegens gecontraivenieert zouden hebben, zoude oock daerenboven die Heeren Staten moghen verfamelert, als tzelue noodich bevonden worden;, het waer van eenighe middelen te ramen tot afflegginge van de fchulden , ofte eenighen noot onverfiens overgecommen, ofte eenighe'andere extraordinarife affairen nyet gèfpecificeert in de voorn, inlt.rucr.ie. Ende zoude, in zulcker voughen, de heerlicheyt en magisteyt van de Staten van eenen yègelick worden bekent, en in waerden gehouden, en dienvolghehs, daer het noot ware, aouden zy afffcttcn, veranderen ende ftraffen , het waere den Gouverneur den Raedt, ofte eenighe andere Collegien ofte Officiers, aengefien dat alle d'Ingefetenen van den Lande, van den meesten totten minsten, zyn dependerende van den Staten, en de Staten Van Godt. Voor zoe vele eenighe hierop willen feggen gansch noodich te zyn, dat de Steden immediatelick heure Gedeputeerde hebben in t voorfz. Collegie, om in den noot des te beter te voorfieri op t gebreck van den gelde, wort daerop geantwoordt dat men nemmermeer defe partialiteyt en zal cunnen eviteren, fpruytende ter caufe van de Souvereyniteyt van de Staten alwaer die minfte Stadt eene zoe veel autho? riteyt als de meeste is pretenderende, alzoomen aireede aenighe beginfelen alhier daer van can ge-  78 Bundel ian gefpeuren, en wort alzoo die deure geöpent tot alle divifie partialiteyt en onordeninghe, prefererende een yeder zyn particuliere voor het generael. Maer om al defen ten vollen te voldoen, ingevalle de Generale Staten van drye maenden te drye maenden verfamelen, om die kennisfe te nemen van t gebefoigneerde van de bouengenoemde Raden, inder maniere voorfz. zal alsdan een yeder met volle kennisfe van den geheelen ftaet van den Lande op als te beter connen voorfien. Dit is, Myn Heeren, in 't cortte 't ghene Zyne Genade en Gecommitteerde voornoemt, Uwer E. wel hebben willen verthoonen tot conferuaetie en welvaren van den Lande, defelue Uwer E. verfekert, dat 't zelue in 't werck geftelt zynde, Zyne Excellentie een funderlinge welgevallen daer aen hebben zal, verhopende daer deur defe Landen van Hollandt ende Zeelandt eerlanghe te zyen in goede profperiteyt, dienende ten exemple allen anderen Landen. Hier mede commende tot naerder verclaryn? ge van de bouengenoemde inftruftie, ende namentlick het Vle. poinót. fprekende van egheene lasten ofte particuliere fchattyngen op te Hellen,, zonder confent van den Staten, behoort 't zelve wel redelyck bevonden te worden, gelyck dat oock van allen tyden onderhouden is geweest (v), nochtans aengefien, deur de Licentie O) De Steden, Dorpen of Genootfchappen hadden ©nder deGraafelyke Regeeringe het regt niet, van eenige byzondeie imposten of ichattingen tot bezwaar der Inge«eetanen op te ftellen, zelf met, van penningen ten laste der Steden of andere corptra te ligten zonder verlof van dan  ■Onuitgegeven Stukken, 79 tie van de oorlogbe, die Steden alzukke particuliere fchattyngen ende imposten opgeftelt h bben, boven de generale impofitien als i cn yderen van hen goet gedocht heeft, zullen de Heeren Staten te bcdencken hebben, oft nyet raetfaem en ware, te verftaen, op wat voet tzelve in eleke Stadt wordt genomen, ende wat .imposten zy jegenwoordclick ontfanghen voor hun particulier, bouen het ordinaris, 't welck zy voor t beginfel van der oorloghe gewoon waren te ontfanghen, op dat de gemeente bouen redenen nyet en worde belast, ende middelertyt de fchult op de Staten geworpen. Voor zoe veel aengaet 't VII articule, beroerende het différent tusfehen den Edelen ende Steden, om de vervremdynge van de geestelicke goederen, fullen de Heeren Staten daerop adviferen, zoe zy tot beter ruste van den Lande zullen bevinden, confidererende altoos, dat de geestelicke goederen behooren, achtervolghende die intentie vand'eerfte inftitutie, geëmployeert te worden ad pios ufus, behoorden daerom eerft en vooral gheaduifeert ende ouerleyt te worden, hoe vele dat men Jaerlicx tot onderhout van de Predicanten des Goddelicken Wcorts van noode heeft, want de Generale middelen, daer den meeften deel van de Predicanten den Graaf. Hy de Initruécie door Koning Philips aan den Prins van Orange, als Stadhouder, gegeeven, den 8 Aug. 1559, was hem verboden, „ te gedogen, dat de „ Steden, Dorpen, of Genootfehappen van zyn Gou„ vernement haare goederen verkoopen , belasten, of ■„ nieuwe imposten opftellen, zonder Confent van zyne „ Majefteit. Hy moest ook agt geeven op de beftuuring „ der inkomften van de Steden, en haare rekeningen ,j, doen nazien dooi luiden zig op dat werk verftaande ",  'ta Bundel van dicahten op geasfigneert is, en corrncn noch eri ■zuilen nyet altoos oft evenwel düéren. Iteni tot onderhout van de openbaren Scholen ih elcke Stadt, zouden oock eenighe Schooien binnen der Univeriiteyt Leyden opgerecht mdghen worden, daer de kinderen van Edelluden onderhouden ende gelecrt zouden moghen werden , ende van gelycken eenighe borsferi aldaer voor den armen kinderen op te rechten, om in toecommende tyden Minifters endePredicanten daer van'op te voeden, verhoopende dat de ghene,: eenighe van de zelue geeftelicke goederen in pantfehap hebbende, geenighe zwaricheyt maecken en zullen, hun in alle redelicheyt te laten vinden, ten eynde dezelue goederen tot zoe'goeden ende nootelickcn zaecken geconverteerd moghen worden. " Belanghende het VlIIé poincl: ( z ), fprckefide van het different van die van Amfterdam, verhoopt zyne Genade, dat de Heeren Staten op als zullen regardt nemen, hun Conformerende naer de Pacificatie van Gendt. Ende off't zelffde different nyet en condé geaccordeert werden, dat partien 't zelve zullen ftellen in handen en ter decifie van zyne Excellentie. Beroerende' 't IK* Articule ( aa), en twyffelt •3t3 ;.. .. .. 103b naitoam ::-.o wj* ta: ...^ wsiasa ' . .(3) Dit raakte een gefchil tusfehen de Staaten van Holland en de Stad Amfterdam, wegens eenige renten welke de Stad op den Tol van GeervJiet . en eenige van-haare Ingezéetenen, hadden ten lafte van de Provintie, en welke de Staaten zwaarighéid maakten te bé- . taaien. . • , («(O By het 9 Art. der Inftruftie hadt dè Prins voorgeslagen, dat geduurende zyn afvveezen, iemand van aan* y.ien mogt gefteld worden in zyne plaatfe, over Holland isn Zeeland, om «oeverzigt te houden op alle zaaken vin de  Onuitgegeven Stukken. Sr zyne Genade nyet, off de Heeren Staten zullen nodich bevinden daer inne te voorfien. Het V*e. poincf, fprekende van het different tusfehen Zuyt- Holland en 't Noorderquartiere, euen verre t zelue ny t en can nedergeleyt werden , ware goet, dat parthien hen fubmitteerden in 't zegghen van zyne Excellentie. Nopende het X?. Articule, daer geroert wort van 't onderhoudt van de fortifficaetien, is d'intentie van zyne Excellentie, by d'inhoudendesfelfs articule, genoech verklaert, behoudelick dat fyne Genade en Gecommitteerden zouden goet vinden , eenighe knechten wederom te legghen in alle de frontier fceden, ofte immers vuyten Burgheren eenige vendelen opterechten. Opt XIIö poinét, roerende van de Uniuerfïteyt van Leyden, waer goet eenighe borsfen op te rechten tot onderhoudt van den armen Scholieren, ende te voorfien op de betalynge van de Profesfeurs ende Refteurs , beter als hier vooren en tot noch toe gefchiet is, applicerende daer toe die geeftelicke goederen ende incompften, als vooren gefeyt is, doende voorts, achter volghen d'intentie van zyne Excellentie, den Advocaet Buys alle hulpe ende byftandt. Wat angaet het XID> Articule (M), zal zyn Genade de Regeeringe en van den Oorlog, en dat de Staaten iemand daar toe aan hem zouden voordraagen. De Prins hadt oogmerk, zynen broeder Graaf Johan van Nasfau tot zynen Stedehouder te doen aanftellen : wat daar over by de Staaten van Holland en Zeeland voorgevallen zy, hope ik , in de Hiftorie der Unie van Utrecht, omilandiger te verhaalen. Het artikel van de Initruftie , waarop gezien wordt, is dit: „ Za! zyn Gen. den Heeren Staaten ver„ zoeken, met ernft te willen letten op 't gene zyn Exc. F „ bun-  Si Bundel van Genade metten Heeren Staten daerinne gaerne alle goede offitien doen naer den eysch ende importantie van de faecken. Roerende het XIIlIe poinct., aengefien de Generaliteyt destyts, zullen de Heeren Staten dcnzelven, achtervolgen d'intentie van zyne Excellentie , zien t effectueren tot meerder verfekerheyt van den Lande. Nopende t XVe Articule, daer mentie gemaect wordt van de zaecke van Vlaenderen, zullen de voornoemde Heeren ontwyffelick geadvifeert hebben op d'inftruftie en memorien by den Treforier Taffin (cc) (te dyen eynde by Zyne Excellentie affgevaerdicht) hem lieden overgelevert. Ende ten laeflen, beroerende het XVIe en 't leflepoinct. der bovengenoemde inflructie, mentie maeckende van de brieuen van penfioen voor den Graue van Bosfu, zal den Heeren Staten believen de zelue (om redenen zyne Excellentie moverende) in alder diligentie te doen expediëren. Aldus gedaen binnen der Stede van Gorniche op den XVen dach der maent van Nouembri 1578. Register B. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland fol 36 verfo. „ hunlieden hier te vooren heeft gefchreeven, belangen„ de zekere confoederatie te maaken met het Hertogdom „ Gelre, Vriesland, en de andere Landen genomineerd in „ den Concepte door Z. Exc. den Staaten beneffens zyne ., brieven als doen overgezonden, aangezien Z. Exc. die „ confoederatie den Landen, hoe langer zoo meerder oorbaar en nut vindt. ' (cc) Deeze kiftruccie is van den 18 Ottober 1578, teede te vinden in deeze verzaamelinge. XIV.  Onuitgegeven Stukken. 83 X I V. Etracl uit de Injlructie voor de Gedeputeerden der Staaten van Zeeland op den Dagvaart gelegd te Gorinchem tegen den 15 November 157S, zoo verre dezelve InftruÜie betrekkelyk i$ tot de nadere Unie (dd). 1578. 13 November. Eerft fullen de voorfz. Gedeputeerde doen alle behoorlicke recommendatie ende gebiedenisfe, .met alle dienftwillicheyt, aen de G. van Graeff Jan van Nasfau, Gouverneur van Gelderlandt en Zutphen, mitsgaeders aen alle de Heeren in 't generael en particulier, die op de Vergaderinge foo totGorchum als in Hollant fullen compareren, nyet alleenlick tot confervatie van de oude Unie ende Verbondt, maer veel meer ter aenvattinge ende beveftiginge van het ( by welken zy verklaaren zig te houden aan 'r geen zy met zekeren Commisfaris van den Graave van Renneberg gehandeld hadden nopens de Unie (gg). 1578^ 18 November. I"*erweerdige, Edele, Erntfefte, Hoicbge[j leerde, Wyfe und feer Voirfinighe Heeren unfe goede Vrinden! Wy hebben ontfan- fen zeekere Misfive van den Welgebooren und édelen Heere den Graue van Runnenberch Stadtholder &a. onfen genadigen Heere, daer inne beflooten zeeckere aften van UEerw. und Ed. geconcipieert angaende zeeckere Unie, zoe dye Landen van Gelre, Hollandt, Zeelandt, Graeflchap van Zutphen, Vrieslandt, Ouerysfel, Groningen und dye Ommelanden, mede dit landt van Lingen, met een anderen contraheeren fullen willen, alles tot weluaert der feluen (,gg~) Dat de Ridderfchap van Lingen met deeze verklaaring geen ander oogmerk hadt, dan zig by de andere Bondgenooten in de Unie te voegen, blykt uit derzelver fchryven van den 5 January 1579, in deezen Bundel uicgegeeven N°. XXX.I1,  Onuitgegeven Stukken. 8/ ven Landen, ende te dien eynde eygelyck felde fenden zyne Gecommitteerden binnen der Stede van Vtrecht, den XXIIIen Noucmber om hier van met makanderen mundlich tho Confereren, wyder inholdens der feluer aften fulcx ouer gebracht, en dat oick dye Edel und Erntfefte Ernft Muylaert, Drofte desfelue Landes van Lingen' aen welcken dye brieuen gefonden, nyet inheymfch geweeft, fonder van huys verreyft; derwegen, om cortheyt willen der tyt, nyemants van ons derwaerts fenden mogen, oick om den cleynen getall van de Ritterfchap alhier, hebben voor goedt und aengenaem bedacht mede gerefolueert het genige, foe wy met eenen zeeckeren Commisfario, Heere Joachimus Axonius, der Rechten Doftere, van welgedachten onfen Genadigen Heere Stadtholder in Oftober leftleden ons toegefonden, mundlick geconfereert hebben, als dat wy, alles bedacht und gedacn tot weluaart defer geünieerde Landen, gaerne woeden geratificeert hebben, meede tho accepteren , dat nae gelegentheyt und qualificatie defes Landes van Lingen behoiren lolden, fonders ons, in voegen der billicheyt, van deefe Geünieerde Landen te demembreren, als wy by defen ons brecder verclaeren. Eerweerdige &a. Heeren und goede Vrunden! ons Heere Godt zy metU. Gefchreuen tho Lingen den XVillen Nouembris 1578. D'opfchrift, was U. Eerw., Ed. Guetwelige. Dye Ritterfchap reprefenterende dye Staeten van Lingen, aen de Gedeputeerden van Gelre, Hollandt, Zeelant &a. binnen Vtrecht vergadert. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland folio 11 verfo. F 4 XVI.  88 Bundel van XVI. Brief van de Gedeputeerde Staaten der Ommelanden by Groningen , aan Jonkheer Nicolaas van Zuilen, Schout te Utrecht, waar uit blykt, dat de Ommelanden gereedt waren hunne afgevaardigden te fchikken, naar de Vergadering op de Unie belegd te Utrecht den 23 November 1578. 1578, 18 November. Edle, Erntfefte Herr, gunftige guede frundt! Unfer fruntlich grueth, und wes wy funft goedes vermogen zy Uwer Edle und Erntf. ftetz te voren. Gunftiger Herr und frundt wy connen U-'dle nyet verholden, welclcer geftalt wy van etlichem luyden berichtet worden , dat de dach zoe binnen Utrecht op den XIIJ Novembris is aengeftemmet, om van de Unie und Confederatie defer genabuerde Provintien met malcanderen te refolveren , ganfch afgeftelt und verlopen, off ten weynichften bis op eenen anderen tyt opgefchoven fyn folte: weshalven wy nootich und geraetfaem erachtet hebben eenen expresfen bode aen Uwer Edle, L. und gunftige aft tho ferdigen om, deegentlichewaerheytdaer van te vernemen, damit onfe Gefanthen, foe wy airede om daer van defer Lantfchapswegen t« erfchynen, verordent hebben, gheen vergeef. fch*  Onuitgegeven Stukken. 89 fche reyfe met onnutte coften und moeije doen en mochten, is derhalvcn onfer gaer fruntlich bitt und begeren, Uwer Edle &a. gelieven wolte ons durch defen onfen bode degelegenheyt und fekerheyt hier van tho verftendigen, off de voergenoempte dach van de bykumpfte zynen voirtganck wert nemen, edder nicht, up dat onfe Gefanthen fich daer oick naer moëgen reguleren, desfen wy aen Uwer Edle. L. und gunftige nae onfen vermoegen thoe verfchuldigen iederzeit bereit und flytwillich zyn follen. UE. L. und G. hyer mit in gnedigen fchutz des Almechtigen emphelende. Datum Nyenorth in de Landtfchap Vredewolt den XVIIJ Novembris 1578. Uwer Edle, und Erntfefte, L. und Gunftige goede naebueren undfrunden, de Gedeputeerde van de Frieslanden tusfehen der Eemfch und Lauwers genoempt die Ommelanden by Groeningen. Ter ordonnantie felver Hernn Gedeputeerden onderteikent. H. Verrutius. Aen den Edlen, Eerentfeften Hem und Junckeren Claes van Zuylen, Her tho Zuylen , und Scholte tho Utrecht &a. Uit het Register D. ter Staaten Griffie van Zeeland, folio 12. XVII. F 5  fo Bundel van XVII. Brief van de Stad Groningen aan de Gedeputeerden der Provinciën, in andwoord op derzelver brief van den 22 Oftober 1578, waar by de gemelde Stad fchryft, zig te willen houden aan de vereeniging by de Pacificatie van Gend gemaakt, oordeelende dezelve genoeg te zyn voor de gemeene welvaart. 1578. 20 November. Eerweerdige, Edele, Geftrenge, Erentfefte, Groot gunftige Heeren en Vrinden ! Wy hebben, etlicke dagen geleden, ontfangen U. Eerw. Ed. Geftr. en Erentf. L. misfiue van den XXIIen Oftobris leftleden, en der feluer Refolutie daer by geuocht t fampt feeckere misfiue van onfen Genadigen Heere Stadtholder, den Graue van Rennenborch , mittet dubbelt der voorfz. Refolutie, en den inhouden van dien erwegen en verftaen: Waer op wy voegen voor antwoordt (woe in onfen vorige misfiue mede verhaelt) dat wy in den Jaere 1576 volgende het genedich gefinnet van Coninclicke Majefteits Raedt van State, als doen gecommitteert tottet Gouuernement Generael der Nederlanden, ons nikte Generaele Staten der Nederlanden (hh) by (hh) De acte, waar van hier gemeld wordt, is my nergens voorgekomen', doch ik vermoede, dat dezelve moet gemaakt  Onuitgegeven Stukken. 91 by folemneele aéte hebben verbonden ende geunieert, tot onderholdinge der Pacificatie ende anders, woe in defelue aéle vervattet, & wy verftaen alle andere Prouincien der Nederlan der» ten feluen tyde mede gedaen te hebben, vol. gende welcke Pacificatie ende Unie tot meermaels by den voorfcreuen generaele Staeten geconfirmeert ende beuefticht, wy gans ernftelick gefinnet ende gemeent zyn ons te reguleren, als goede eerlieuende Luyden fchuldich zyn en behooren te doen, en zulckes mitte voorfz Generaele Staeten ende byzondermit onfe naebuyr Steden en Landen in de voorfz. verbontenisfe begrepen, goede correfpondentie en aliantie te houden, tot vorderinge der Gemeene Saecken. Ende alfoe wy vuyt Uwer Eerw. Ed. Geftr. en Erentf. L. misfiue verftaen dfelue, met gelycke Unie en verbonttenisfe verplichtet fynde, mede gefinnet dienvolgende goede correfpondentie, aliantie ende eenicheyt met ons te holden, moegen Uwer Eerw. Ed. Geftr. en Erentf. L. fich wal voorfeeckert halden, dat foe verre wy ietwes mochten vernemen, waeraen onfe voorfz. Naebuyrfteden ende Landen folden moegen zyn gelegen , wy nyet fullen naelaeten 't felue tydelick t'aduerteren, en daer inne te doene foe wy tot onderholdinge der voorfz. Pacificatie en Generael Unie fchuldich zyn ende behooren te doen, t welck, gemaakt zyn den 24 November 1576, wanneer Frsncoie Stella, door den Raad van Staate afgezonden, de bezetting van Groningen heimelyk op zyne zyde gebragt hebbende, de Magiftraat, Burgery en Soldaaten deed: zweeren aan de Staaten Generaal. Bot X. B. bi 751 (108) maar de Gendfche Vrede is cerft in Maart des jaars 1577. te Groningen afgekondigd. Z. aldaar bl. 784 (221).  91 Bundel van welck, onfes eerachtens (n), genouch fynde tot conferuatie van onfer aller gemeene weluaart, bidden den Almechtigen Godt U, Eerweerdige, Edele, Geftrenge, Erentfefte Grootgunftige Heeren en Frunden ! hier meede in gefontheyts walftande the willen erholden. Schreuen onder onfen fignet den XX Novembris 1578. Uwer Eerw. &a. Burgemeefteren ende Raet Olt ende Nye , t faempt Taelmans en Zwoerne Gemeente en Buyrmeefteren van de Gilden der Stadt Groningen. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zee. land folio 13. (fi) Anders dagten de Ommelanden ter deezer tyd, ziet alhier N°. XVI. en men zal de rede van dit verfchil kunnen vinden in myne Hiftorie der Unit van Utrecht. XVIII.  Onuitgegeven Stukken. 91 XVIII. Procuratie van de Volmagten, repr*~ fenteerende de Staaten van Friesland, op Doftor Barte Jdzarda, en Douwe Sixma, Burgemeester der Stad Franeker , om teverfchynenop den dagvaart gelegd te Utrecht den 23 November 1578 (kk), en aldaar te helpen refolveeren op de ontworpen Unie, mits niet ftrydende met de Vrede van Gend, de geloofsvrede, en Generale Unie, en mits het zy met believen van den Aartshertoge en Prinfe van Orange. 1578. 20 November Alfoe de Volmachtige reprefenterende de Staten der Landen ende Steden van Vrieslandt, deur laft ende beuel van den Welgeboren Heere den Graue van Rennenberch, Stadthouder en Capiteyn Generael, aldaer verfcreuen zyn geweest, ende den feluen van wegen zyn Genade verfocht, omme eenige Gedeputeerden te fenden jegens den XXIIIen defer maent Nouembris, binnen der Stadt Vtrecht, omme metten ••■ j 33ïo :' . ■ ) ób , bhaO (kk) Deeze Dagvaart die volgens het Ontwerp der Unie, te Aarnhem geraaakc, den 15 Occober hadt moéten gehouden worden, was, verfchoven tot den 23 No. vember, en heeft dea 58 dier maand maar eerft voois» gang gehadt.  94 Bundel van ten Gedeputeerden van Gelderlant, Zutphen, Hollandt, Zeelant, Vtrecht, Vrieslant, Ouerysfel , Groeningen , de Omlanden , Drente, Twente ende Lingen te communiceren, ende refolueren opte poincten ende articulen geconcipicert tot naerder Verbantenisfe van de voorfcreuen Prouincien , foo verre eenige van de Geünieerde Nederlantfche Prouincien van de Generale Unie deur gewalt ofte praóticque van den Viant, ofte eenige andere middelen gefepareert fouden moegen worden : So ift dat de voorfchreue Volmachtige tegenwoordelick binnen Leeuwaerden Vergadert, in den naem en van wegen de voorfcreue Landen ende Steden van Vrieslant, hebben geordonneert ende gecommitteert, gelyck zy ordonneren en committeren mits defen, de Edele, Erentfefte en Hoochgeleerde Doétor Barte Idzarda & Douwe Sixma, Burgemeyfter der Stadt Franeker, omme heur binnen der voorfcreue Stadt van Vtrecht by de Gedeputeerden van den anderen Prouincien voorfz., te tranfporteren, ende foe verre by den feluen van noode en goedt beuonden wordt , eenige naerder Vereeninge aen te gaen, dat de voorfchreue Gedeputeerde daer toe mede fullen moegen verftaen, op alfulcke conditiën en articulen als aldaer geconcipieert en geaccordeert fullen moegen worden; doch dat dfelue ingeenner manieren en fullen moegen -contrariëren ofte lederen de Pacificatie van Gendt, de Unie Generael ofte de Religions vrede, ende dat tfelue in allen geualle nyet en fal gefchien , dan by confent en belieue van de Deurlucbticheyt van den Eertshertoge Mathias van Oostenryck, Gouuerneur Generael van de Neder,  Onuitgegeven Stukken. Nederlanden, tfampt D'Excellentie van den Prince van Oranien zyner Deurluchticheyt Lieutenant Generael, beloouende te ratificeren ende van werden te houden, alle t gene des by de voorfz. Gedeputeerde, achtervolgende deefen, daer inne gedaen en gehandelt fal worden. Des ' t'oorconde hebben de voorfz. Volmachtige deefen niet des voorfz. Lants pitzier doen beueftigen, en voorts tot heuren verfoucke doen onderteeckenen, by de ondergefcreue perfoenen binnen Leeuwaarden den XXen Nouember 1578. En was bezegelt met een opgedruckt pitzier van roden wasfche. Ende was noch onderteyckent aldus. Ter bede van de Volmachtige van Oiftergoe. Scipio van Mickman (//), Wilcke van Holdingh, Epo Douma tot Hallum. Ter bede van de Volmachtige van Wymbritzeradeel, Baerderadeel, Franekerdeel en Hemelumer oltphaert. Sydts van Botnya , H. Baerdt, Dion Hanya. Ter bede van de Volmachtige van de Seuenwolden. Ff. Tabuas , Foppius Douma» Ter bede van de Volmachtige der Steden voorfz. Jelle Sybe, C. Folckart. Regifier D. ter Staaten Griffie van Zee-, land Folio 12 verfo. -n3R.c'raV ob sloov ooi rrab fnsEïl.isv odgom (//) Deeze moet waarfchynlyk zyn Scipio Mecktma, dt overige naamen zyn mede zeer gebrekkig gefchreten. XIX.  96 Bundel van X I X. Brief van (mm) Caspar van Vosbergen, één der Zeeuwfche Gedeputeerden qp den dagvaart te Gorinchem, gefchreeven aan de Heeren van de Magiftraat der Stad Vere, houdende eenig verjlag van de raadpleegingen op de Unie, en nopens het V'.rkiezen van Graaf Jan van Naffau tot Lieutenant van den Prins zynen broeder over Holland en Zeeland. ■ 1578. 21 November. Eerfame, Wyfe, Voirfienighe, DifcreteHeeren ! Alfoe ick by het omveder tot Dort drie nachten hebbe moeten vertouven al eer tot Gorkom te comen, foe was Graue Jan aldaer twee daghe voor my gearriueert, die aireede de Staten hadde geproponeert etlycke poinóten, ghèlyck Myneheeren , by het fcryuen aen de Staten van Zeelandt te doene, fullen breeder moghe verftaen; dan foe veele de Vnie aen- faet fal de felue myns bedunckens feer qualycen te weghe connen gebracht worden, dewyle den dach op fondach geraempt was, om te dier oir- (mm) Casper van Vosbergen was ter deezer tyd Bailliu der Stad Vere: hy was dezelve die Mondragon Verfchalkte in de belegering van Ziericzee: men zie breeder van hem os la Ruë Staatkundig Zethnd bl. 103.  Onuitgegeven Stukken, 97 öirfaecke naer Uytrecht te trecken, en dat op, huyden den Penfionaris Tin van Uytrecht met fprieuen van die van Oueryfel gecomen is, haer éxcuferende,. dat fy noch ter tydt, om de belegeringe van Deüenfer en anderfins, de ftade tiiet ghehadt én hebben om op de Voorfcreue Vnie te delibereren ende veel min iet daer in hébbert cönnën refqlueren, dwelck ick beduchte een uytvlücht oft retardement wil fyn, gepracktyfeert by onfe weer partien, om de voorfz. Vnie in fufpens te houden, dan en waeren dé brieuen al noch niet geopent, of daeromme fal gefcheyde worden , oftvoirder op vervol.cht fullen wy 't aduys, naer de brieuen geleien gh'ehoirt èn breeder verftaen,, daer van Myne heeren ver-: aduerteren. Voirder feypde Myne heeren alhier, beneffens de acte van Cortfente by de Staten van Hollandt en Zeelandt gedreegen op de verfochté yrydom van impofitien van wyn en bier den Scotten toegheleyt , en die is conform Ons verfoeck; alleenlyck, dat fy, om de pachters daerinne te fubleueren, goet ghevonden hebben, de diftributie daer van by vier quartiefen binnen Óen Jaei'e té dö'eUe, by efgale portie etc. hó6 .wel de acte naerderhandt uytghegheuen alleenlyck met haer brenght, goede toeficht te nemen ten eyhde daer geen fraude en gefcMedè, dewelcke ick,, om de felue onder wege niet te annoteren, met my fal brengen. Die . van Mid-; delborch van haere. Priuilegienende die van der Goes van haere Satisfactie, hadden wel goede, begeerte gehadt>öm in de, voorfz1. Unie te doen Claufuleren 't ghene tot haere voirdeele. hen docht beft te dienen, dan fyn ophouden in. ónfe priuée convocatie tusfehen Hollandt eri Zeelandt gheh'ouden alföe vtgefproken, dat fy^ G feiaa  98 Bundel van felue niet inder Vnie, maer by de Staten vas Hollandt en Zeelandt, by acte van non prejudicie fien te verfoucken, daer teghens die van Vere en Vlisfinghe een contrarie acte van niet geprejudicieert te worden, by haer acte van nort preiudicie, als het te doen fal comen, fullen verfoucken. De Secretaris Bruynincx en Taffin hebben oick van weghe fyn Excellentie in den Hage de Staten onder andre poinéten geproponeerd, alfoe fyne Furftelycke Genade, ouermits dehoochwichtige affairen aen dandre fyde niet en kan ter plaetfche van fyn F. G. Gouuernement teghewoirdich fyn, in fulcker vuegen als hy wel wenfchede of daeromme de Staten niet raetfaem en foude duncken (wö)> eenen Lieutenant in fyn af wefen te verkiefen, ende wie fy daertoe foude willen nomineren: d'welcke genoch verftaen en dick genempt wierde op Graef Jan, te meer dat fy geerne, of fyne F. G. (d'welck Godt verhoede) iet ouer quame, voirfien waren van eenen Stadthouder, die airede in posfesfie foude wefen &a. daer oppe oick van fyn tractement, en of daer andre onder Gouuerneurs meer fullen (wi) Dienvoorflag ziet men in deezen Bundel N*. XIII, Omtrent deezen tyd was de invloed van den Prins van Orange in Holland, en voornaamelyk in Zeeland, rnerkelyk verfiaauwd: hij beklaagde zig ter dier gelegenheid ernftig over het misverftand, 't geen men tusfehen Hem en de Regenten zogt te zaaiën, en om dit voor te komen, tragtte hij zyn broeder Graaf Jan, te doen aanftellen tot zynen Stedehouder in de waardigheden hem by de Unio tusfehen de twee Provintien opgedraagen; dan deeze toeleg mislukte. Van die zaak, welke onzen Hiftoriefchryveren onbekend fehynt geweeft te zyn, zal ik bretdeï r«rflag dos» ia de Hiftmt dtt Unit van Utrttht,  Onuitgegeven Stukken. 99 len gerequireöit fyn in Hollandt of Zeelandt* gedifcoureert is, dan of foe veele ons aangaet en vinde niet raetfaenij om verfcheyden oorfaecken en infunderheyt, ouermits dat fyne F. G. en oick Graef Jan niet en fullen mogen altyts by ons prefent fyn dat te confenteren, dan dit was al gedaen voer myne compfte, en tal hier van myne heeren breeder veraduerteren ten naeften.. . Voir nieuwe tydighe houdt mén' alhier \ doof fcryuen ven Graef Jan en de compfte van Tins feker, dat Deuenter ouergecomen is by compofitie, men feydt haer gelooft te fyne fes duylent daerler, en dat fy fonder bernende lonten met haer geweer en harden daer uyt fullen mogen trecken; dan de partieulariceyt van als eri was noch niet oüergefcreuen. Die van Uytregt hebben altyt by prouifie met haer gefchut los te fchieten en cruydt te drogen de feefte Verciert. . Anders niet, dan my recommanderende iri Uwer Edele goede gratie wil God Almachtich gebeden hebben U lieden. . Eerfame, Wyze, Voirfienighe, Difcrete Hee= ren! in een goet geluckfalich leüen lanck te gefparen. Den 21 Nouembris 1578 uit Gorcüm. Uwer Edele Dienftwillighe: (geteeckend) C-van fosberghen, Poft date. Is hier voer feker, dat Deuenter is ouer, by Compofitie, als voiren. Dan de Staten Gerie: rael hebben de Stad van een Gouuerneur voir-. Q 3 fiei  iöo Èundèl vdh fien, dair veele van Hollandt in gefchandellfeert fyn, Godt fal 't te befte keeren, alfoe om de belegeringe ende oüercompftë der voirfz. Stede, die van Ouerysfel niet en hadden mogen vaceren, om iet te réfolueren, ende veel min by ons te comparéren tot Uytrecht,' foe fcheen de dachuaart achter tugge te willen blyuen, dewyle het voorfz. empechement den anderen Prouincien was geaduerteert. Dan alibe die van Vrieslandt, die niet teghenftaende , tot Utrecht fyn gecömen , foe heeft Graef Jan en de Staten goet gedocht, aen de andere Prouincien te fcryuen, en niet min middeler tydt met die van Vrieslandt en Uytrecht voirts te varen, ende alfulcken goede occafien niet voor by te laeten gaen. De Gedeputeerde van die van Gendt fyn hier oick gearriueert, om in de voorfz. Unie toegelaten te worden. Wy trecken op morgen naer Uytrecht, en hopen binnen drie foe vier daghen aldaer gedaen te hebben. De Gelderfchen Adel, mitsgaders de gemeene Borgerie fyn daertoe oick genegen, dan etlycke Magiftraten, creaturen van onfewederpartie aldaer, maeken groote verwarringhen, dan metter tyd wil noch dit wel vallem 27 Nouembris. (Addres) Eerzame, Wyfe, Voirfienighe, DifCrete Heeren, Borgemeefters ende Schepenen der Stede van Campfer. Uit den oórfprorikelyken Brief ter Griffie der Stad Vere beruflendè'j XX.  Onuitgegeven Stukken. iqi X X. Brief van den Graave van Renneberg aan de Gedeputeerden te Utrecht vergaderd, zig verfchoo5*v. nende van aldaar mede te ver > fchynen. 1578. 22 November. Aen den Eerweerden &a. Committeerden des Furftendom Gelre, Graeffchap Zutphen, der Landen Hollant, Zeelant, Vtrecht, Ouerysfel, t faempt anderen affgeveerdichten Heeren idts binnen Vtrecht verlaempt. Walgeboprne, Eerweerdige, Edele, Geftrenge, Ernuefte Hoochgeleerde, Eerfarae Heeren ende befundere guede Vrienden! lek hebbe nyet; willen onderlaetten, U lieden mit defen te aduerteeren , dat ick in allen quartieren myns Geuernaméntsdie irrfinuatiq van den tegenwoirdigen dach ende t faemencompfte tot Vtrecht gedaen hebbe , ende hoewell my nyet lieuer geweeft waere, als felffs in eygener perfone den dach te refpiciereh, foe is doch tfelue op defer tyt ommogelyck, foe om ordre in der (co) 'Stad? (00) De Stad Deventer was door Renneberg, na een ftrenge belegering, op den 20 November 1578, aan de zyde der Algemeene Staaten gebragt: de Staaten van Holland en Zeeland hadden hier toe hulp verfchaft van manfchap en krygsbehoeften. Z. Not. van Holland 1 en %Sepi téihber 1578, voornaamelyk hadden eenige vaandelen Waa- G 3 le*  102 Bundel van. Stadt Deuenter te ftellen s als dat otierighe krychsvolck aff te dancken," waer inne ick alfoc veell fwaricheyts vindé, dat my ommogelyck is van hier eennen dach te vertrecken. Ende dewyle U lieden , fampt die gemeene Gefanten laeftmaél tot Arnhem genochfaem, myne meennige, intentie en toegenegentheyt tot bevoerderinge van t gemeen welvaert en eendracht verftaen hebben, verhoepe ick dat myn uytbiyucn der faecke geen fchade toevliegen fal, en UL. mitten gemeenen Gedeputeerden euenwel raeden en contenderen zullen alle het ghene defelue tot die meefte verfeeckertheyt en wéluaren der Prouincien beuynden zullen te behooren, waer meede ick my allé tyt te conformeren willich eh ouerbodich mits defen prefentere, die ick hier méde. !' ' Wal- len veel toegebragt tot het inneemen der Stad, tusfehen welke en de Landfchap federt gefchil rees over de betalinge, Waarop de Graaf waarfchynlyk ziet in deezen brief. Boa XII B. bl. 10.Ó4. (64). ' (pp ) In de Vergadering te Aarnhem, gehouden in het begin van September 1578 , is niet medegeeven van Renneberg gemaakt één der Ontwerpen van de Unie, onlangs door my met den druk gemeen gemaakt. Z. de ondertcekc. ning der Unit van Utrecht door Renneberg gedaan den 11 Jwvj 1579. 'De Graaf hadt egter een flag om den arra oëhotiden: hy hadt voor de Unie geftemd onder voorwaarden dat dezelve niet moeil inloopen tegen de Gendfch® Vrede, de Generaale Unie, de Geloofsvrede, en dat ze in 'allen gevalle moert zyn met toeftemming van den Aartshertog : deeze voorwaarden waren ook door andere Leden befproken; maar men hadt dezelve weeten te beduiden ,' dat :er by dé Unie aan voldaan was, of ten minden zy lieten zig overreeden; doch Renneberg, die alleen welr fhanshalven de Unie goedgekeurd hadt, gebruikte naderhand het ontbreeken deezer voorwaarden tot een beweegrede waarom hy de Unie niet aannam. Z. breeder iit ds Hiftwit van dt Unie.  Onuitgegeven Stukke&. 103 Walgeboorne, Eerweerdige, Edele, Geftrenge, Ernuefte, Hoochgeleerde, Eerfame Heeren ende befundere guede Vrunden! in fchut en fcherm Godes Almachtich beuele. Datum Deuenter den XXD>n Nouembris 1578. UL. dienrr, en fruntwillige altyt. (Underteyckent) George van Lalaing. De Wel geborne Heeren, oeck Eerweerdige Edele, Geitrenge, Erntfefte, Hoechgeleerte, Eerfame, onfeLieue befundere goede Vrunden, op defen d,ach binnen Vtrecht verfamelt. Regifter D. ter Griffie der Heeren Stat* ten van Zeeland folio 14, G 4 XXI.  104 Bundel van XXI. Credentie op Jonker Rutger van den ' Boetfelaar, Heere 'van A/peren én Carnes , Jacob Muys , Reynier Cant en Mr. Joan van Oldenbarnevelt, gegeven te Gorinchem , den 25 Nouember rs/o", om te bejluyten op de Unie volgens de Instructie hun luiden'mede gegeven. 1578. 25 November. Die Ridderfchap, Edelen ende Steden van (qq) Hollaht en Zeelant, reprefenterende de Staten van den feluen Lande, hebben gecommitteert en committeren by defen, Edelen Joncheer Rutger van den Boetzelaar, Heer van Afperen en Carnes, Jacob Muys, Reynier Cant en te"; ■■■■ t _,->■■. , - , ■ ■ Mr, Dat op den dagvaart te Gorinchen ook Gedeputeerden van Zeeland tegenwoordig geweeft zyn, biykt uit K°. XI, XIV en XIX, in deezen Bundel, en dat zulke, yereenigde Vergaderingen der twee Provintien gehouden werden uit kragte van de Unie des jaars 1576 , is overbekend; maar het verdiént onze opmerking, dat dseze Volmagt gegeeven wordt op naam van de Staaten van Holland en Zeeland, em te bandelen met de afgevaardigden der andere Landfchappen: hier uit is af neemen, dat de twee Provintien, onderling ten naauwften verbonden zynde, zig in de te maaken nadere Unie wilden aangemerkt hebben als een Republyk op zig zelve, en als handelende partyen ter ecne zyde, en de andere Landfchappen als handelende partyen ter andere zyde, even gelyk zy by de Pacificatie van Gend gedaan hadden; hier van zyn zeer veele fpooren te vinden in de raadpleegingen en befluiten , zoo vóór als na de Unie van Utrecht, 't geen ik elders breeder hope aan te wyzen Men ziet ook uit deeze volmagt, dat de afvaardigingen (depêches') van deeze fiamgeftelde Vergaderingen uitgegeeven werden op naam f van  Onuitgegeven Stukken. iq$ Mr. Jan van Oldenbarnevelt, ofte twee van henlieden die beft zullen vaceren mogen, omme hen te tranfporteren binnen der Stadt Vtrecht, ende aldaer met den Gedeputeerden van den Furftendomme Gelre eh Graefffchap Zutphen, die van Vrieslant, Vtrecht, Ouerysfel, Groeningen &a., ófte die aldaer zullen Compareren, óo de Conditiën, poinéten eri articulen van den Verbonde en Unie der feluer Prouincien en die communicatie van dien te procederen en eyntelick daar inne te handelen en f accorderen, achteruolgende de inftructie henluyden mede gegeuen. Giedaen totGornichem denXXVenNouember A°. XVc acht en t feuentich. Ende was onderteyekent. Ter Ordonnantie van de Staten. By myde Rechtere. En mit een opgedrukte fegel befegelt van rooden wasfehe. Regijler D. ter Staaten Griffie van Zeeland folio 14 verfo. XXII. yan de Staaten der beide Provintien, fchoon de inhoud dikwyls maar één Pr vintie aanging; want de Afgevaardigden aihier benoemd waren alleen Hollandlche Heeren, terwyl de Provintie van Zeeland, niet te min, de haare afzonderlyk benoemde. Uit het gebruiken van den naam der beide Provintien, in dien tyd, heeft men wonderlyke fluitredenen opgemaakt in het onlangs gedreeven gefchil over Zeelands regt tot het ftichten eener Hoogefehoole, 't geen men misfehien niet zou gedaan hebben, indien' men gelet hadt op het onderfcheid tusfehen de Hollandfche gedrukte Notulen, en de oorfpronkelyke affchriften voor die van Zeeland gemaakt: ia de laatftgemelde vindt men menigvuldige befluiten op den naam van Holland en, Zeeland te boek gefield, welke in de ged'ukte Notulenalléén op den naam van Holland gevonden worden. en dewyl men in het fchryven over dit gefchil zig van de gedrukte Notulen bediend heeft, is het te begrypen, dat er fomtyd1 gevolgen uit Refolutien getrokken zyn, welke geen fteek kunnen houden, wanneer men degefchree.ven en geckukte Notulen met malkander vergelykt. G 5  Iö6 Bundel van XXII. Procuratie van het Capittel ten Dom te Utrecht, op Aufonius van Galama, Proojl tot Noordhuyfen , en Johan van Wede, Cunmike derzeiver Kerke, om te helpen befogneren op het Ontwerp der nadere Unie te Aarnhem gemaakt, op het behaagen van 'f Capittel, en volgens den laft hun in 'i byzonder gegeven ( rr _). 1578. 30 November. Anno XVc LXXVIII op den letten dach van Nouember, foe hebben dye Edelen Heeren van den Dom tot Vtrecht, Capittele met expresfie van de faecke, per juramentum, geleyt wefende, om eenige te deputeren, dye mitte andere Gedeputeerden der Staeten van Vtrecht, mitsgaders dye gefanten van Hollant, Zeelant en Vrieslant, noopende dye naerder Union te maecken tusfehen dye naeftbygelegen Prouincien , zullen communiceren en traceren, gedeputeert en deputeren by deefen den WelEerwaardigen, Edelen, Wyfen, Voorfienigen Heeren Aufonius van Galama, Prooft tot (rr) Het fchynt dat van deeze Volmagt, noch van die van St. Jan, geen aanteekening te Utrecht gevonden wordt, Z. den Heer Profesfor Bondam in zyne Oratio Secularii ■p. 135. innotis. Het is ondertusfehen buiten twyfel 'tgeen de naauwkeurige Schryver daar aanmerkt, dat Galama ea van Zuylen niet uit naam van de geheele Utrechtfche Geeftelykheid, maar yder uit naam van zyn Capittel, d» provhroneele Usie geteekend hebben.  Onuitgegeven Stukken, 107 «otNoirthuyfen, en Johan van Wede, Canonicken der voirfz. Kercke, en elcx van hen byfondef, geuende d'felue macht en fpeciael beuel, mitte voirn, Gefanten op de voirfz. Unie te befoingneren, alles volgende zeecker projeét daer van tot Aernhem gemaect, en voirts op 't behaegen van. 't voirfz. Capittele (*0, achteruolgende dye lafte henluyden particulierlick daer op gegeuen. Aftum Ut fupra. Onderteyckent. Lamsweerde. Regijler D. ter Staaten Griffie van Zeeland F°. 15. (O Welke deeze laft geweeft zy, vinde ik nergens gemeld, gelyk het ook aan den Heer Bondam onbekend was, Orat Secul. p. 135. in not.; waarfchynlyk zal het dezelve algemeene laft van meeft alle de Bondgenooten geweeft zyn: dat de nieuwe Unie niet moejl flryden tegen de Pacificatie van Gend, en de Generaale Unie, en dat ze niet moejl gefloten worden, dan met believen van den Aartshertog Mathias: bepaalingen die meerder fchyn dan weezen hadden; want de Voorftanders van de Unie hadden die zwaarigheid weggenomen, met te verklaaren in de voorrede, dat de Unie alleen aangegaan werdt, om de Gendfche vrede te verjierken, *n om te weeten, hoe men zig zoude te gedraagen hebben, indien eenige Provintien van het Generaal Verbond afvielen: en dat de vereifchte goedkeuring van iMathias by de meeften weinig geteld werdt, blykt genoeg uit de omftandigheden van dien tyd: de Prins van Orange maakte ook geen zvraarigheid byzyn aanneeming van de Unie te verklaaren, dat hy voor zeker Meldty dat het gezag en de Overheid van den Aartshertog by dezelve Unie niet verkort noch verminderd was. Ondertusfehen was er in de Unie naauwlyks één woord van den Aartshertog gerept, en zelfs hadt men hem in alle zaaken, daar ëenig gezag in te pas kwam, voorbygegaan: dat derhalven de vrinden van Mathias zoo zeker van dit ftuk niet overtuigd waren als de Prins van Orange , kan men zien Bit de vergelykinge der UtrechtfcheUnie met die, welken men eenige weeken daar na te Antwerpen , tot beveiliging van het gezag des Aartshertogen, heeft voorgeflagen , welke Unie van Antwerpen, tot nog toe onbekend geweeft zynde, mede in deezen Bundel ftaat uitgegeeven fe worden. " ' xxnr.  io§ Bundel van X X I I L Procuratie van de Ridderfchap van Utrecht op Jonkers Johan van Renesfe, Heer tot Wulp, Frederik Üytteneng, en Bartholomeus van de Waal, Heer tot Moersbergen , om te Communiceren met de Gedeputeerden der andere Provintien ever de zaaken van de nadere Unie , volgens hei ontwerp te Aarnhen gemaakt en op het behagen van dé Ridderfchap (tt~), 30 November. AnnoX Vc LXXVIII op den XXXen dach van Nouember, foe hebben dye Edelen vaft den gemeene Ritterfchap des Lants van Vtrecht gecommitteert en committeren by defen, den Edelen , Fromen und Voirfinigen Jonckeren Jehan van Reneffe, Heere tot Wulp, fjredricq Vuyteneng, ende Bartholmeus van de Waal, Heer tot Moersbergen, ende een yder van henluyden byfonder, omme te compareren ende té fchynen in de Vergaderinge van de Gedeputeerden der Graeffchappen Hollandt, Zeelandt en Vrieslandt, en mitte felue, en andren noch comparerende, te communiceren en traéteren dye (ii) Het befluit van de Ridderfchap tot deeze Commisfie, den voorgaanden daggenomeh, Z. by den Heet Bon o au Orat. Secul.p, 129 in notis.  Onuitgegeven Stukken. 109 dye faecke van de naerder Unie te raaecken tuifchen d'felue Prouincien, en anderen dye noch compareren fullen, geuènde henluyden laft en fpeciael bevel, om mitte felue dienaengaende te befoingneren, volgende 't project, tot Aernhem geconcipieert, en dit all opt behaegen van 't voirfz. Ritterfchap, en mits daer van doende hun rapport naer behoiren. Act-um ut fupra, Onderteyckent Lamzw eerde. Regijïer D. ter Staaten Griffie van Zeeland. fol. 15. XXIV.  110 Bundel van XXIV. Procuratie van den Raad der Stad Utrecht, op den Schout en de beyde Burgemeefters, om de Unie te fluiten op welbehaagen, onver* minderd de Generaale Unie. 1578. 1 December. De Raidt der Stad van Vtrecht heeft gecommitteert en committeert by deefen de (Vv) Schout en beyde Burgermeefters defer Stadt, omme mitte Gedeputeerten van de omliggende Prouincien , jegenwoirdich binnen defe Stadt vergadert wefende, te treden in communicatie, concipiëren en fluyten , opt welbehagen van yder Prouincie, zeeckre articulen daer op defelue Prouincien fich met melcanderen Uniëren en verbynden fullen, alles onvermindert de Unie by de Generale Staeten defer Nederlanden met melcanderen gemaect. Aólum t' Utrecht den' eerften Decembris Aa. XVc. acht en feuentich, «n was onderteyckent. G. van de Voort. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland fol 15 verfó. ( vv) Deeze Heeren, welke hier niet by naarae genoemd worden, zyn geweeft Jonkheer Nicolaas van Zuy. len, Hoofdfchout, Aart Dirkszoon vanLeyden, ook van Leeuwen genoemd, en Lubbert van Cleeff, Burgemeeften. XXV.  Onuitgegeven Stukken, m XXV. Procuratie van t Capittel van St. Jante Utrecht, op Adriaan van Zuylen, Deken, en Mr. Gerrit Knoop , op 't Jluk der nadere Unie, mits niet ftrydende met de Generaalt Unie, of de Vrede van Gend, en met bewilliging van den Aartsher* toge en Prinfe van Orange'. 1578. 2 December. Op huyden ljden Decembris 1578, hebbe» myn Heeren van den Cappittele van Sint Jans t'Utrecht Capitularitèr hier toe vergaedert, reuocerehde (uu) die procuratie Mr. Gerrit («"O De Procuratie op Mr. Geerard Knoop, welke bier herroepen wordt, is my niet onder het oog gekomen, dezelve wordt genoemd van eergijleren, derhalven moet zy den 3© November gegeeven geweeft zyn; nu heeft de Heer Bondam in Orat. Secul. p. r 3 3 in not. aangehaald het befluit van het Capittel van St. Jan, dien dag genomen , waar by de afgevaardigden alleen benoemd worden : Zoo verre de Riddtrfchap met de Stad Utrecht die van de Geeftelykheid zoude willen vervangen, en evenwel handelen. Derhalven fchynt men uit de vergelyking van die zoo naauw bepaalde volmagt, met de bovenftaande, te moeten opmaaken, dat het Capittel, door den Deken Adriaan van Zuylen, welke den Hervormden Godsdienft en den Prinfe van Orange zeer gunftige gedagteo toedroeg, zal emgezet zyn, om de voorige Procuratie op Knoop in te trekken, en nu eene min bepaalde volmagt te geeven op den Deken, wien men eershalven den Canonik Knoop zal toegevoegd hebben. Dat het gevoelen van den Deken op 't fl-uk van de Unie niet overeenitemde met het Capittel, kan men uit een ander geval zien, by den Heer Bombam L. C.p. 134 in ntt.  Hz Bundel yan rit Knoop op eergifteren gegeiien, de riouo geconftitueert ende maecken machtich, conftitueren en machtich gemaeckt mits defen , Heer Adriaen van Zuylen, Deecken der fluer Kercke ende Mr. Gerrit Knoop, heurluyder medebroeder, t'famentlick en elcx befonder, omme uyten name ende van wegen des voorfz. .Cat ittele te compareren in de vergaederinge van de Staten, en aldaer mitten Gedeputeerden van de andere Prouincien te communiceren nopende zeeckere Unie en Accord tusfehen die (w) feuen Prouincien te maecken, voirts aldaer te befoingeren en te doen, t genne aldaer te doen fal vallen^ en zy Conftituanten zelffs prefent zynde fouden corinen doen oft befoingeren; welverftaende dat 't gene aldaer getraéteert zal worden, in geenre manieren en fal moegen contrariëren ofte lederen die Pacificatie van Gendt ofte die Unie Generael, ende dat 't felue in alle geualle nyet en fal gefchien, dan by confent en belieuen van de poorluchti'cheyt van den Eertshertoge Matthias van Oeftenryck., Gouuerneur Generael van de Nederlanden, mitsgaders d'Excellentie van den Prince van Oraingen, fyner Poerluchticheyt Lieutenant Generael,belouendé vast en van werden te houen allen t gene des by de voorfz. Geconftitueerden, achtervolgende defen, daer inne gedaen en gebefoingeert zal worden. Aftumin den Cappitelhuyfe der voorfz. Kercke, ten daege voorfz. My prefent. Ende was onderteyekent. Fr air Rodius. Not«. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zeeland, fol. 15 verfo. (ww) Ik vermoede, dat men hier leezen moet die fel-, ven Provintien, in plaats van diefeven; want men dagt toeri nog aan geene vereeniging van juift zeven Landfchappen.  Onuitgegeven Stukken. Jij XXV L Refolutie van de Gedeputeerden van' Holland, Zeeland, Friesland en Utrecht, waar by dezelve tot de plaatfe van hunne byeenkomjl op het werk der Unie verkiefcn de Stad Utrecht, en fchikkingen beramen op het openen der brieven, enz. (xx^). I578. 5 December, Alfoe die Gedeputeerden van de Staten vati Hollant, Zeelant en Vrieflant tot Vtrecht vergadert, met die Gedeputeerden van de Staten aldaer, omme te tracteren öp der faecken van een naerder Unïe, té maecken tusfehen dié voorfz. Landen, mitsgaders den Furftendomme vanGeldre, GraefRchappè Ziftphén,OuerysfeIi Groeningeh, Ommelanden, Lingeri en Drent, onder anderen van noodé bévonden hebben, by prduifie een zeeckére plaetfe te d'ifigheren daermen van nu voortaen vergaederen en op die voorvallende zaecken, die voorfz. Unie en Confederatie betreffende, Communicc-éren' en tracteren zall, dat oock eenige perfoenen in dè voorfz. plaetfe reviderende geaucforifeert werden , omme, als eenige zaecken op coemen, daerop van noode es die Prouincien by den arï- dèreii ■ (xx) Deeze Refolutie. wordf aafigehaaldby Bor-XIIJ B. bl 21.(80); doch was, voor zoo veel ik weet, nooit geheel «itgegeevea,  114 Bundel van deren te doen commen, d'zelue te moegen befchryuen en oock te ontfangën die aduertentien, die andere Prouincien, Steden ofte Leden van dien, fullen willen doen van faecken, daer aen fy hen fullen laeten duncken, het wel ofte qualick vaeren van de Geünieerde Prouincien gelegen te zyn en conuocatie der feluer op vernoede te wefen; So ift, dat die voorfz. Gedeputeerden , beuindende voor defen tyt die bequaemfte plaetfe tot die voorfz. vergaderinge te wefen die voorfz. Stadt Vtrecht, by prouifie, metten anderen geaccordeert zyn aldaer voorts aen haer iuyder Vergaderinghe en by compfte op faecken die voorfz. Unie aengaende, te houden, en omme te ontfangën alle aduertentien, die by de voorfz. Prouincien, Steden ofte Leden van dien, van zaecken als bouen gedaen fullen worden, en haer Iuyder brieuen te openen, en alle die Geünieerde Prouincien te befchryuen, naer vuytwyfen van het XlXe. articul van de voorfz. Unie, hebben geauóthorifeert en auóthorifeeren by deefen, tot faecken en by prouifie, als vooren, den Eerwaerdigen, Edelen, Erentfeflen Heere Aufonius van Galama, Proofttot Noordhuyfen, Canoniek & Vicedomdeken t'Uytrecht, Joncker Jan van Reneffe, Heere tot Wulp, Aert Diricxz. van Leeuwen, eerlte Burgemeefler der Stadt Vtrecht, en het meerdeel van hen byfonder, in abfentie van den derden. Aldus gedaen t'Uytrecht den vyfden Decembris A°. XVc. acht en feuentich, onder handen van den voorfz. Gedeputeerden tot meerder verfeeckerheidt hier onder geftelt. Ende was onderteyckent aldus, van wegen die van Hollant R. Boetzeier. P. Buys. Reynier Cant. van wegen en vuyten naem van de Staten van Zeelant. W, Roelans,  Onuitgegeven Stukken. 'u$ Roeffws, Ende Nicolaes Blancx ; Pietër de Rycke. Caspar van Vosbergen. J. V. Renesfe. F. Vteneng. Baltolomeus van de Wael. Aufonius van Galama. Adriaen van Zuylen; Niclaes van Zuylen. A. Leyden. Lubbert van CleefF. van wegen dye, van Vrieflant. B. Idzerda. Douwe Sixma. Ten bevele van de Gedeputeerde voorgenoemd. Lamzweerde. Secretaris. Regifier D. ter Staaten Griffie vm Zeeland fo.1. 16". H % XXVII  II6 Bundel van XXVII. Acte, waar by de Gedeputeerden van Gend verklaaren de Unie;, *p den 5 December , by voorraad gefloten, goed te keuren, hoewel zy dezelve Unie , om redenen nog niet geteekend hadden Qyy). 1578. 6 December. Alfoe de Gedeputeerde van Gendt, te weten Dheer Lieuin Tayaert, Mr. Criftoffels de la Becque en Lucas Mayaert, vuyt crachte heurlieder brieue van credencie en procuratie den Staeten van Hollant en Zeelant op haer lieder vergaederinge binnen Gornichem vertoocht, by den feluen Staeten zyn ontfangën en toegelaten geweeft tot communicatie, refumptie, veranderinge, vermeerderinge ofte redres en refolütie van de geconcipieerde articulen van de nader Unie en verbontenisfe van de Prouincien Cyy) De Stad Gend is onder*de voorbaarigfte geweeft;, am zig voor de Unie te verklaaren, zy hadt den 12 November 1578 haare Gezanten daar toe benoemd, ziet alhier N° X, en deeze waren te Gorinchem met Afgevaardigden van Hollanden Zeeland, byzonderlyk gemagtigd, in onderhandeling getreden over dit groote werk. Ref. Holland 25 November 1578, vervolgens waren zy met de Hollanders en Zeeuwen naar Utrecht getrokken, alwaar zy de raadplegingen over het Verbond bywoonden, ea de gemaakte veranderingen goedkeurden.  Onuitgegeven Stuilen. eien van Gelre , Hollant, Zeelant, Vtrecht, Vrieflant^&c,, hebben de voorfz. Gedeputeerde dien volgende haer geuonden op de Vergaderinge van de voorfz. Gedeputeerde, alwaar die van Gendt andermael, nae exhibitie van hunne f-etteren van credencie en procuratie by dye van Hollant, Zeelant, Vtrecht en Vrieslant aldaer vergadert ter communicatie, refumptie en refolütie van de articulen der voorfz. Unie, geadmitteert zyn geweeft, hebben ouer fulcx de voorfz. Gedeputeerden van Gendt oock, onder het wel behagen en ratificatie van haer lieder Meefters op den beftemden dach inne te brengen , beneffens de anderen voorgemelde Prouincien de veranderinge in den voorfz. artk culen gedaen, goedt geuonden en mecde geflooten en gearrefteert, hoe wel die voorn, gearrefteerde articulen by de voorn. Gedeputeerde van Gendt (zz), om redenen, als noch nyet en (?z) De rede waarom da Gendfche Gedeputeerden, die zoo voor de'Unie geyverd hadden, dezelve niet teekenden, moet waarfchyniyk gezogt worden in deoneenigheden, welke destyds, de Stad verdeeld hielden, waar van in 't breede, kan gezien worden in de Gendfche Gefchiedenisfen 2 D. bl. 88 ffl volg. De Prins van Orange was den % December 1578 met Graaf Jan van Nasfau, en den Paltsgraaf Joan Cafimir te Gend gekomen , om de ruft in de Stad te herftellen, en de Geloofsvrede te dnen aanneemen : den vyfden deedt hy aan Commisfarisfen uit de beiden Schepensbanken, en uit andere Leden der Stad, eenen voorflag van fes punten, onder welke de twee eerfte waren, dat die van Gend zig zouden laaten welgevallen de Geloofsvrede, met vrye oeffening van de beide Godsdienften, en dat zy niet zouden afwyken van de Generaale Unie, maar dezelveeendragtelyk helpen handhaaven: nu vermoede ik, dat de Prins van Orange niet gaarn zal gezien hebben, dat, terwyl men te Gend hier II 3 , oveï  ïi8 Bundel van en zyn geteeckent, daer off tothaeren verfoeeke defe acte geexpedieert es. Aétum t'Uytrecht den-Vlen DecembrisXVc, acht ent'feuentich. my prefent. Regifter D. ter Staaten-Griffie -van Zeeland folio li¬ ever handelde, onder de Gemeente bekend wierdt, dat de Stad zig in een nader Verbond met Holland en Zeeland, en andere Geweflen begeeven hadt. Den iojanuary 1579. vertrok de Prins weder van Gend, en den 26 dier maand werd eerft de Unie aangenomen, Gendfche Gefch. & D. hl, 110, m. xxv ;n.  Onuitgegeven Stukken. 119 X X V I 1 I. Brief van de Staaten van Drenthe, waar by zy verklaaren, geene Gedeputeerde tot de . Vergadering van de Nadere Unie te kunnen zenden, alzoo zy niet denken in een andere Unie te treeden, dan met de Generaale Staaten^ 1578. 30 December. Edele, Erentfefte, Vrome, Wyfe und Voorfichtige Heeren, infunders gunftighe Vrinden ! omme tho beantwoirden U. E. E. L. hryeff an ons und de Staeten van Lingen holdende van dato den VHen December leftleeden, ons op. dato defes alhier voergedragen, inholdens, dat wy op ten Xen tegenwoirdiger maents eenighe Gedeputeerden by U.E.E.L. t' Utrecht folden fchikken, om onfe menninghe mede tho verklaeren op ten articulen en middelen ons daer by geprefenteert, tot oriderholdinghe van de naerder Unie en defentie van de Bondgenooten &a, foe en konnen wy U. E. E. L. guetlycker menighe nyet voerontholden, dat wy hier beuoerens op ten XVIIIen Nouembris Jeflleden, onfen Genadigen Heere Stadtholter den Walgeboeren Graue tho Rennenborch, onfe verclaringhe und menighe op gelycken fcryuent und articulen, daer neffens ons daer beuorens then handen ge. ftalt, fchriftelycken toegefonden hebben, alfoe dat wy alnoch nyet bedaeht en weren in eenighe andere Unie tho treeden oft aenteneraen, dan H 4 wjr  Bundel van wy beuoerens met de Generale Staeten van Copincklycke Majefteyts ErfFnederlanden ingegaen; und aengenomen hadden, und daerom geene Gedeputeerde konden fchicken , und foe wy nyet eri twyffelen, off zyn Genade U. E. E. L. fulcx doemaëls al hééft toegefonden, foe begeren wy als nocb LL E. E. L. 't felue voer guetïich antwoirdt hier op ontfangën, willen, die wy U. E. E. L. insgelicx voer de Vaderlycke fbrghe bedanckende, bidden Godt Almechtich de gelieueri wil, ons t faementlyck in de Generale Unie und Bontgenoetfcape mett guede rulle und vrede ("daer wy tho helpen) langhe te erholden. Datum tho Grollerholt in dén Lande van Drenthe, óp eenen gemeenen Lantdach den XXXeh "Decembris A°. 1578.' D'ópfchrift was, Den Edelen , Erentfeften,' Vromen, Wyfèn und Vóirfichtigen Heeren, die Gedeputeerden van de Staten van Hollant, Zeelant, Vtrecht en Vrieflant', Onfen infonderen gunft-igen Vrun-< den, 't Utrecht verfamelt. Regijïer B. ter Staaten Griffie van Zee* land. fol. 44 vfo. XXIX.  Onuitgegeven Stukken. 121 XXIX. Brief van Credentie voor de Gedeputeerde 'van Holland , Jonker Geer ar d van Poelgeeft, Mts Paulus Buys en Keinier Cant, om te verfclvynen op de Vergaderingè gelegd te Utrecht tot eindelyk bel fluit op de Unie (aaa). 1579- 3 January. Eerweerdighe, Eedele, Wyfe, zeer Voorfiennighe, Difcrete Heeren en byfonderé goede Vrinden! Alfoe wy tot vorderinghe van den dienit der gemeene Landen hebben gecommitteert Joncker Geraert Heere van Poelgeeft &a. Mrs. Pauwels Buys, onfen Aduocaet van dén Lande, en Reynier Candt, oft 't merendeel van hen luyden thoonders van deefen, omme op de Vergader ringhe (aaa) Ik vinde geen eigentlyken Laftbrïefvoorde Hoïlandfche Afgevaardigden •, maar eenige dagen na het afvaardigen van dit Credentiaal, beflotende Staaten van Holland, dat tot vordering van het Verbond en Unie, den Gemagtigden, of het meèrendeel van hun, volkome laft en bevel zoude gegeeven worden , om op de Communicatie van hen Verbond, de pointten en Artikelen dies amgatnde geconcipieerd te mogen veranderen af vermeerderen, zulks tot verklaaring van dezelve, en ten meeften dien/te en verzekerdheid van den Lande, by hen bevonden zal warden te behooren, en daarop eindelyk in 't Verbond te mogen treeden. Z. Refol. van Holland 7 January 1579. ■ «5-  122 Bundel yan ringhc aldaer eyntelicken te handelen1, tra&eren en 't accorderen mit uwer E., aengaende den lofFelicken Verbonde en Unie op den concepte daer van gemaect, foe hebben wy Uwer E. wel ernftelick, by defen > willen verfoecken en begherenden voorn, onfen Gecommitteerden volcomen gehoor eh geloue daer inne te verleennen, en alles daer inne helpen doen, dat tot goede vereenninghe en meefte verzeeckerheyt van den, Lande zal moegen dienen. Hier mede, ' Eerweerdige, Edele, Wyfe, zeer Voorfiennighe , Difcrete Heeren en byfondere goede Vrinden ! onfe Heere Godt zy met U. Gefchreuen tot Haerlem den lilden January A°. 1579. D'opfchrift was: Edelen, Wyfen, zeer voorfiennighe, Difcrete Heeren, de Gedeputeerde van den Furftendomme Gelre en Graefffchap Zutphen, mitsgaders van Vtrecht, Ouerysfel, Vrieftant, Groenningen en d'Ommelanden, Lingen en Drent, en elcx vanhenluyden. Regijier D. ter Siaalen Griffie van Zeeland fol. 45. XXX.  Onuitgegeven Stukken. 123 X X x. ■ Brief van de Gedeputeerde Staaten • ■ van Friejland, redenen geevende, waarom zy geen Afgevaerdigden kunnen zenden, op de Vergaderinge tegen den 10 January befchreeven te Utrecht, ' I579- 3 January. Edele, Welgebore, Geftrenge, Erentfefte, 1 Hoochgeleerde , Guriftigè Heeren en Vrunden! Wy hebben, foe deur rapport van de Gecommitteerde defer Landen en Steeden, die op te laeftgehoudene Vergaderinghe aldaer zyn geweeft, als die fcriftelycke articulen aldaer geaccordeert, onder anderen verflanden , dat die Prouincien in 't concept van de naerder Verbintenisfe begreepen en aldaer nyet gecompareert, wederomme verfchreuen fouden worden jegens den Xen defer maent, omme eyntlicken nopende de voorfz. verbantenisfe te concluderen ende fluyten , en al ift, dat wy verhoopt hadden de voorfz. onfen Gefanten fouden opten beftemden dach hen weder aldaer gevonden hebben, om de eyntelycke Refolütie van de Staten defer Landen opte voorfz. articulen, naer. volgende 't afffcheyt aldaer genomen, ouer te brengen; foe hebben wy nyet connen naelaeten U. G. en L. by defen te adtverteeren, hoe dat, vermits het verleeden en tegenwordighe misweder, tot noch toe nyet moghelyck geweeft en  J24 • Bundel van kQ en is, dé Staeten defer Landen-en Steden, vuyt allen Quartieren te befcryuen, omme op te voorfz. Verbantenisfe te refolueren, en dat wy oock nyet goetghe vonden hebben , fchoen fulcx hadden moghen gefchien, omme 't felue in aff wefen van onfe Genadige Heere den StadthoiuLr te doen, om alle disordre, die, vermits dye groote menichte, en fonder d'aucthoriteyt van zyn Genade, lichtelick foude gebueren, te vermyden, en , want zyn Genade eerftdaechs alhier verwacht wordt, fullen nyet naelaeten , ter eerfter compfte van zyn Genade, de Staten dezer Landen in alder diligentië te doen verfcryuen, nyet twyffelende, nae-de aduertentie die wy • hebben , de voorfz. Verbantenisfe fal alsdan (bbb~) en met d'aucthoriteyt van zyn Genade gantslicken geapprobeert en voer goet aengefien worden ; doch fqe verre , mits de, compfte van de voorfz. Prouincien, ofte eenige van dien , oft oick andersfins, op te voorfz, nyeuwe Vergaderinghe yet funderlincx getracteert ofte geconcludeert foude mogen worden, d'welck tot vorderinghe defer faecken dicnftich foude (bbi) Misfchien voorzagen de Gedeputeerde Staaten van Friefland nog niet, de mocilykheid, welkè de Stadhouder, Graaf van Rennebé-.g, wegens het aanneemen der Unie, in hun Geweft zoude maaken. De Graaf werkte, toen ter tyd, al in 't heimelyk tegen de Unie, ter■wyl hy de welgezinden in de Provintien van zyn Stad"houderfchap behendiglyk door uitftel om den tuin leidde, en de Bondgenooten te Utrecht met fchoone beloften ophieldt. Het blykt van elders, dat hy, drie dagen na het fluiten van de Unie, te Utrecht in de Vergadering geweeft is, daar hy verklaarde, niette twyfelen, of dié van Friefland en Overysfel zouden eerftdaags de Unie aanneemen, waar van men wei haaft het tegengeöeld? gewaar werdt.  Onuitgegeven Stukken. 125 foude moghen zyn, begerende gants vruntlick, ons 't felue duer den tegenwoirdigen boéde ouergefonden te worden , omme de voorfz. faecke, foe veel mogelick, daer mede te promoueren, fulcx tot weluaren van den Lande beuonden fal worden te behooren, en ons mitsdien gantsvruntlick in U. G. en L. goede gratye recommanderende, biddende den Almoegenden d'felue te verleenen dé Zyne. Gefcreuen tot Leeuwerden, den ITJen Janwary 1579. En onderftondt gefchreUen. By U. G. & L. gantswillighe de Gedeputeérden der Staeten van Vrieslant , en ter ordonnantie der feluer, onderteyekent. Jarges. D'opfchrift was defe: Den Edelen , Welgeboren , Geftrengen , Erentfeften , Hoichgeleerden Heeren, den Gedeputeerden van de Prouincien tot Vuytrecht vergadert onfen gunfligen Heeren, ende goede Vrunden. Register D. ter Griffie der Heeren Staaten van Zeeland fol. 45 verfo. ' XXXI.  12Ó Bundel van XXXI. Procuratie van de Staaten der Friefche. Ommelanden tusfehen Eems & Lauw er s , op de Heeren Eysfo Jarges en Eghert Clandt te Saxum en Stedum, om te verfchynen op de Vergadexinge gelegd den 10 January te Utrecht. 1579- 4 January. Die Eerwirdighe, Edlen , Geffcrengen, Ehrenticheften Heeren Abtten, Prelaten , Rydderen , Houelinghen und Egenarffden, reprefenterende die Staten der Frififcher Omlanden tusfehen die Lauwerfche und Embfche, den vierden january diefes jegenwóordighen vyftien hundert negen und t'zoeuentichfte Jaers, to Wynsfum op eenen ghemeenën Landdach Staetfcher wyfe vergaedertt, hebben ,cdnftitueert und conftitueeren, vermits und in kraft deefes, die Edlen und Erenticheften Eysfo Jarghes, und Egbert Clandt to Saxum und Stedum, Houdingen, und geuen den feluen vollenkoemen commisfie, auóthoriteit und machtt, den theynden van defer maent tot Vtrecht to erfchynen, in kraft der generalen opgerichten Unie tot Gendt, noch vorder Unie und Verbontenisfe intogaen, to bewilligen, und op to richten met eenigen geunieerten Heeren Staten und Stenden, fo op beftumbden tyt, doer fich feluen, oder hoere Volmechtigen der ortt ver- fcreueR  Onuitgegeven Stukken. j%j fcreuen und erfchynen worden, alles vermoghene und in hokt der articulen und punclen, fo den Conftituanten fy voorgel efen , oder wat fonften in goeden recht mach befonden worden, tot welfarth, ruft und erholdinge fredens des ghemeenen Vaderlants, nutzlichft und beft to zyn, wes oock alfoode Conftitueerdcn ingaen, doen, bewilligen und , dat alles bclouen die Conftituanten fteetz vaft und onwederroepelick te achtervolgen, te holden und den feluen als goede Patriotten getrouwelyck nae to koemen , die Conftitueerten daer in to quyten, und gantzlick fchaedeloes to holden. In orkundt der waerheyt haben dy Conftituanten gebeden und erbeden den Edlen, Geftrengen, oock Ehrentticheften Heeren Wigbolden van Ewesfum Ridderen , Heere tot Nieuordt und des LandtsFredewordt, und JobanMepfche in den Ham, Houelingk, diefe Commisfi to befegelen , welckes wy ehrgenoemde , umb der Staten voorfz. bede, willen gern gethan hebben, und defe Conftitution mit unfern aengepornen infegelen beueftiget, oock met unfern handen underfcreuen. Gefchien den vierden January Anno negen en tzoeventich. Ende was onderteyckent. Wigbolt van Eus* fum. Ridder. Johan de Mepfche. Ende befegelt met twee opgedruéte zegelen, d'eene in rooden, ende d'andere in groenen wafche. XXXII,  Bundel van XXXII. Ehrweerdige, Edle, Geftrenge, Ehrnveftes Wyfe und Furfichige Herren, Gunftige' guden Frunden! Wy hebben Uwer Ehrw. Edh und Gunften fchryuent, van dato defen 7 Decembris, mitfampt dem byvdrwahrten artickulen der niën Confoederation offte Union van den Prouincien van Gelderlahdt, Hollandt, Zeelant, Vrieslandt, Vtrecht, Ouerysfel, &a. ontfangën , die felben vifkeert, und inhalts als dat wy onfe meyninge daer op verklairen, und op dem 1 otcn diefes maents January im der generaal Vergaderinge binnen Vtrecht tho erfchi3ien etzliche Deputeerden und Volmechtigen van wegen diefer Landtfchap, tho ratification und llott der felben Union afferdegun folder) willen; nach nottruffte verftanden: worup wy derfelben Uw Ehrw. Ed. L. und Gunftige nicht hebben follen verentholden, dat, ob wolewy nicht ongeneicht, fonderen gentzlichs bedenckens gewefen, onfere Gedeputeerden daer hin aff tho verdigen, fo ift aber, dat wy in diefer Landtfchafft mit inlaegerunge und affbethalinge van etzlichen dree fendlen. knechtem uuter desfen Grauen Verklaaring van de Ridderfchap' reprefenteetende de Staaten van Lingen, dat zy zig zullen houden aan 'ï geen by meerderheid van ftemmen, ten aanzien vaH de Unie, zal befloten worden. 1579- 5 January.'  Onuitgegeven* Stukke». *»j r , • Gratiën van Rennenberchs Regimenté, dermathen feer verlaftet und befchweeret geworden, dat wy ons vohr diesfen beyen anderen tho yerfoegen gienerley occafion noch middele hebbem konnenund als oick nu , vermittels wintherdags und ungewedders, die wegen onreysbaer nicht wol tho gebruichen, Wy In diesfem ehafftigh verhindert fyn, verklairende dan noch onfe bedencken. und meyninghe by diefen , dat wy, (ccc) vorigen unferen fchryuent nhaetokornmen, in folche Confoederation und Union begrepen te werden, geeren, oick alfo leb eartickulen, fo daer onder opgericht by .den fempk lichen anderen Geconfoedererten Prouincien, und infonderheyt van den felben fo mit meerderhande ftimmen unter dem Gubernament desfen Graeffen van Rennenberghen, wor onder wy begrepen, aeflgeriömen, geflotten und effectueert werden, nha to kommen, daer by tho holden, und alles te doen und laten, als wy nae gelegentheyt, und derfelberi andere Prouincien, vor unfere quota fchuldig, und behoirlich gantz erbiddeg und willig fyn , welcken folchs Uwer Ehrw. Ed.L. und Gunftige, nebens Godtlicher emphelinge, in gudcr wollmeyninge hinwiderum vermelden wollen. Datum im unfere Verfamblinge tho Thuinem offen Landtdag© den 5ten January A°. 1579. OnderftondC gefcreeuen. Uw.. Ehrnv. Ed. L. und Gunftige , gantz willige guden Frunde, ahnwefende Ritterfchafft der Herligheyt Lingen, reprefentcrcnöe die Staten aldaer. Ende was oriderteeckenr. Ernjt (ccc~) Dit voorig Schiyven vindt men in deezen Bundel N°. XV. I  Êundel van Erftji Mulerdt. Hèrbèrd Van Lingmi Frederick van LymbQrgh. Clais Gogrene. D'opfchrift was defe: D^n Ëhrweerdigen, Edlen, Geftrengen, ïloichgeleerten, Wyfen, und Furfichtigen Herren, dem Gedeputeerden van den Staten der Landtfchafften von Geldre, Hollandt, Seelandt, Vtrecht, Vrieflandt, Ouerisfell und Umblanden &a. unferen gunftigen Herren und gudem Frundem itfó verfarrtblet bynnen der Stadt Vtrecht. &té Regijïer D. ter Staaten Griffie van Zeeland fol.47. X X X I V.  Onuitgegeven Stukken. tji XXXIII. : ■ Brief yan de Stad Groningen, 1?er~ klaarende by herhaaling, dat de Vrede van Gend en Generaals Unie genoeg was tot onderhoüdinge yan goede Correfpondentle. ÏS79- 8 January. *"'■»' ; j ^ .... - "y, .rüPPr ^•■■^■^p-iiOTj, Eervveerdighe, Edele, Geftrenge, Erntfefte, Grootgunftige Heeren und vrunden! Wy hebben ontfangën Uwer Ed. Geftr. ende Erentf L. Misfiue Van den Vllen Decembris laeftlëderi,, fampt de articulen offte concepte der nye Union daer by geuoegét, ende all tzelue erwoegen ende verftaen, voegende daer opvoer guetlyck andtwoert: woe wy by twee onfe voeryghe misfluen meede gedaen (ddd), dat wy by folemnele acte geunieert en verbonden zynde mitte Generale Staten der Nederlanden , tot onderholdenisfe der Pacification, ende anders, woe in de felue aéle veruaetet, wy gantz emftelyck zyn gemeent ons daer naer te reguleren, ende dyen volgenden guede correfpondentie en aliantie te holden met Uwer Eerw. Ed. Geftr. und Erentf %i, als onfe Bundtgenooten j fampt andere Geunieerde Prouincien der Nederlanden, welcke Generale Union , onfes erachtens genoech zynde tot conferuatie onfer aller gemeene walfaerth, willen wy Uj Eer- (ddd) Ziet alhier N°, XVII,  ■ 132 Bundel van Eerweerdige, Eedelen, Geftrenge. Erentfefte , Grootgunftige Heeren und Vründeti! hyermit in fchutz und fcherm des Allmechtigen beuelerf. Gefchreuen onder onfen fignete den VIIIen Janwary 15 -9 Onderftondt. Uwer Eerw. Ed. Geftr. Erentf. und Hooch Wyfe fteedtz vlyth und freuoi'. wiiligen , Borghermeefteren und Raedt, oldt ende nye , fampt Taelmans Swoerne Meente en Bouwmeefteren van den ghylderi der Stadt Gróeningen. D'opfchrift was defe: den i'.erweerdigen Edelen, Geftrengen vund Frrttfefte i Heeren, verondente Committeerden und Gefanthen, foe yetz binnen der Stadt Vtrecht toe dage verfamblet, onfen Groetgunftigen Heren und ghoeden Vrunden. Regifter ÏJ. ter Staaten Griffie van Zee* land fo]. 47. verfo. XXXIV.  Onuitgegeven Stukken. 133 XXXIV. Brief op naam van de Ommelanden by Groningen , houdende , dat zy goede hope hadden van een aanftaande vrede , en daarom bejloten hadden, by de gene-, rale Unie te bïyven, agtende eene nadere verbintenis onnoodig (eeè). 1579- 8 January, Eerwirdige, Edele, Geftrenge, Erentfefte, Hoich vnd Wal geleerde Erb. vnd Difcrete, Gebiedende feer Goetgunftige Heeren vnd goede Frunden! Neyft onfen vrundtlicken, denft en allen vermoegen, wollen V. Eerw, Ed. Geftr. H. L. gelieuen te weeten, woe wy verftaen hebben, dat Uwer Erichw. E G. H. L. eenen nyen bykompft op ouermorgen den teynden diefes binnen Vtrecht, by den Staten aldaer anremaels beraempt ende vuytgefcreuen, belangende alfujcke particuliere Unie ofte Lige defer Nabuerlanden, wa.ert.ho dan defe Vmmelanden mede verfchreuen bint worden, konnen Uwer Eerw. Ed. G. E. H. L. daer op unermeldet nyet laten, dat wy ondergelchreuen, na olden ge- (eee) Dat deeze brief niet het werk was van de Staaten, der Ommelanden, maar van byzondere perfoonen dooide Stad Groningen daar toe aangezet. Z. alhier iV°. XXX. /X. 13"  Ï34 Bundel van gewoenten, met (fff) Conincklycke Majefteyts Stadtholder en Hoeftluyden citatiön geüordert, en daerop alhier tot nabenant plaetfe erfcenen, de faecke in rypen deliberation geftalt vnd wal ouergelecht, mede piek was nhu de Durchleuchtichften Ertshertoge van Ooftenryck, Gouuerneur Generael, vnfer Genedigfter Heer, fampt de Generaele Staten an ons gefcreuen, betreffende de goede apparentie vnd verfeeckertheyt der hoochbegeerte algemeene vrede , by Keyferlycke Majefteyt en andere Rycksfteden fo ernftlieh befordert en gedreuen, oick ongetwyvelden toeuerficht met Godts Ge-, naden (de wy daerop daegelicx aenroepen) effecluerlicken (ten waere dat eenige met particuliere handeling tfelue beletten) verhoepet, ende (fff) Deeze Koninglyke Majefteits Stadhouder was, gelyk yder weet, de Graaf van Renneberg. Het blykt uit deezen brief, dat de Graaf, toen ter tyd, reeds hei-, melyk woelde tegen de Unie : eeu reis, welke hy in de •maand January des jaars |«>79 naar Brabandgedaan hadt, verfterkte hem in dezelve ongunftige gevoelens, door dien verfcheiden zyner Bloedverwanten de zyde der misnoegden aankleefden. Men gaf breed op van een aanaanftaande vrede met den Koning door bemiddeling des Keyzers, en men zogt den Regenten te beduiden dat een nadere Unie van fommige Provintien deezer alge-, sheene vrede hinderlyk zoude zyn. Dit was ook waarheid ; want de Aartshertog en de meefte der Algemeene Staaten te Brusfel haakten zoo fterk na vrede, dat zy dezelve te Keulen zouden gefloten hebben op Voorwaarden , die, op verre na , de Vryheid van het Land niet verzekerden, en men mag in de daad zeggen, dat het de nadere Unie geweeft is, en byzonder de Provintie van Zeeland in die Unie, welke het fluiten van zulk een feedriegelyke vrede verhinderd hebben. , ■ In de aanteekening op andere Hukken in deezen buniel gal er gelegenheid zyn dit breeder te betoogérjo  Onuitgegeven ^tukken. 13$ e^de dat fyne Hoocheyt ons daer op gnedigft belaftet, alle mogelicke neerflicheyt vnd devuoir te doen, dat wy vns in aller ftilheyt en eenicheyt met de Generaliteyt holden, en gheen faecken pm defelue vrede eenichfins toe behirs deren, oft tegens te ftaene, toelaten en'fullen» t zelue alles wal eerwegen hebbende , daerop. entlichen en eendrachtlicken gefloten zyn, ons der Generaliteyt conform aen de aigemeyne beftedigte Unie der feuenthien Prouincien, op der. voorgaender Pacification van Gendt opgericht, te fullen en moeten holden en blyuen, wel verhopende, dat de algemeene gewunfehede vrede fynen voortganck vmbelcttet nhemen , ende alfoe meerder Lige oft Verbo.ndtnisfe te maecken onnodich zyn foele, des wy Uwer Eerw. Ed. Geftr. H L. voer goeden vnd getruwen nabuirlichen vnd vrundtJichen affcheden nyet hebben konnen verholden, ons derfeluen goede gratie fteetz hertlicken reeommenderen, oickdefeluen hier. mit den Almechtichen enphelende. Datum Groningen, op den Raedthuife aldaer, vnder des Eerwerdigen in Godt \ aders Hern Joannis Grene, Abt toe Aedwert,vnd des Edlen Erentfeften Ailert van Tamminga tho Bellingeweer vnd Wintzum, Hpeflingh, pitzeren, de wy in der Generaliteyt tot defen verfocht en begeert, den 8en dach Janwary' 1579. Alle Uwer Eerw. E. G. E. H. L. vnd Gunftige, denftwillige vnd groetgunftïge, den famptheken Abten en Prelaten , oick Edelingh, Eigenarfden vnd Volmechtigen der Vriesher Ommelanden by Gro-, ningen, op vorberoerter verfchryuinge tyt en. plaetfe erfchenen fynde. D'opfchrift was defe. Den Eerwerdigen, Edlen, Gèftréngen? Hooch. I 4 vnd;  ï3'6 Bundel van vnd Waïgeleerden , Erentfeften vnd Eerbaaren, Teer Difcreeten Heeren, verordenteti Gedeputeerden der Statefj van de particuliere Prouincien T Utrecht by den Staten aldaer verfchreuen ende vergadert, vnfen leer gebiedenden Hern vnd Grootgunftige Vrunden. Regijter D. ter Staaten Griffie van Zte. land fol. 48. XXXV.  Onuitgegeven Stukken. 132? XXXV. Procuratie van de Staaten van Zeeland op Mr. Willem Roelfius , Penjionaris van Middelburg, 2v7colaas Blancx en Pieter de Rycke, Raaden van Zeeland, en Mr. Gaspar van Vtsbergen , Ballui van Vere, om te yèrfchynen op de Vergaderinge tot de zaak van de nadere Unie gelegd tegen den, io January te Utrecht, 1579- 9 January. Die Staten des s' Lants en Graeflicheyt van Seelandt; allen den genen die defe jegenwoordige brieuen zullen zyen ofte hooren le, 2en, faluit , doen te wetene : dat alzoe by diuerfche en notable Prouincien , Landen en Steden van deze Nederlanden, als die van den Furftendom van Geldre ende Graefffqhappe van Zuytphen , dye van den Gracffchippen ende Landen van Hollandt, Zeelandt, Vrieflandt, Vtrecht, Ouerysfel, Groeningen ende die Ommelanden , Lyngen en Drente, mitsgaders dye van Gendt, confedererende de gevaerlicheyt van denjegenwordigentyt, degroote macht ende gewelt van de Vyanden, dye daegelycx trachten en alle ernff. aen weridén , omme defe Nederlanden te ouervallen en onder 't jock van vuterfte flauerhye te brengen, ten welcken eynde zy infonderheyt poogen de Prouincien, Landen en Steeden door onverftandt en diuifyé tegen den andeI 5 ren  13 8 Bundel yan ren te mengelen ende fpannen, omme tzelue te verhoeden ende precaueren, diuersfche Verzamelyngen, zoe tot Gorcom, als binnen der Steéde van Vtrecht, gehouden zyn geweeft, aldaer te dien fyne raedtfaem jae hoogen noodt bevonden is, te maecken een zeeckere ende vafte Unie, Confederatie ende Verbondt, tusfehen die voorfz. Proui -,cien, Landen ende Steden , mitgaders alle andere, die hen daer by zullen willen vougen, van elcanderen in allen noodt en ouervallynge van eenighe Vyanden te fecoureren en getrouwe byftandt te doene,' ten welcken fyne aireede zekere poinéten en articulen geconcipeert en geraempt, jae genouch, emmers onder het welbehagen van de voorfz. Prouincien Landen ende Steden, by henne Gedeputeerde op de voorfz. Verzaemlyngen ,1 geaccordeert en geflooten zyn , de welcke wy ouerzyen en daerop met ryphede Van Raede gelet hebbende, alzoe jegenwoordelyck de Dachüaert is dienende, om een eyndelynge befluyt ende refolütie dienaengaende te nemen, gelyck ooc t zelue die dagelycx wasfende gevaerlicheyt van tyde wel requireert ende verheyfcht: Zoe ist dat wy gecommitteert, volle macht en procuratie gegeuen hebben, committeren, geuen volle macht "en procuratie by defen, Mr. Willem Roëlfius, Penfionaris der Stede van Middelburch, mitsgaders Mrs. Nicolaes Blancx enPyeter de Rycke, Raeden s'Lundts van Zeelant, en Mr. Gaspar van Vosbergen, Ballui der Steede van Veere, omme, van onzent wegen, te reyzen ende verfthynen op de Dachvaert en Vergaederynge geasfigneert op den thienften der jegenwoordiger maent January XVc. negen en tzeuentich binnen  Onuitgegeven Stukken. Isa ....Li i . p binnen der Stede van Vtrecht, ende aldaer wederom ende van nieus neffens die Gecommitteerde van die andere Prouincien, 'Landen ende Steden, thelpen examineren,'beraétflagen ende excusferen de poincfen en artyckelen van de voorfz. Unie, Confederatie en.V öndt, daerinne vutlatende, toevoijgende en veranderende, gelyckzy tot meeriten 'botboeren, bewaernisfe, en verzekerheyt van 'den Lande vajti Zeelandt zullen bevinden te behooren,' en geraeden te wezen, met vermogen van de zelue eyndelyngen te hefluyten endé arrefteren, zoe verre de faecke en handelynge daer toe gelegen zy, al volgende en naer vutwyfen der (ggg) Inftruclie de voornoemde onze Gecommitteerde deshalven verleent, en voertsnaegelegentheden van de zaecke, beloeuende vaft en van weerden t houdene t gene by de zelue Gecommitteerde in defen gehandelt, geaccordeert ende geflooten zal worden, euen en gèlyck of al t zelue by ons gehandelt, geaccordeert en geflootten hadde geweeft, ratificerende niet min en van weerden houdende t gene by den voernoemden Gecommitteerden van onfent wegen voorheenc aireede in deefen gehandelt is.--T oorconden des voorfz. hebben wy t zegel ter zaecken van de Staten van Zeelant hier aen laetten hangen. Gegeuen int Hoff van Zeelandt tot Middelburch, op den negenften dach Janwary, int jaer XVc. negen en zeuentich. Regijler C. ter Staaten Griffie van Zee■land fol. 31 enD. aldaer fol. 24 verfo, (gg*) Ziet een extract van deezeInftruftie, zooverre dezelve tot.de Unie betrelskelyli is, alhier N°. XXXVI. XXXV,  Onuitgegeven Stukken. 143 XXXVII. Refolütie der Stad Middelburg, houdende haar advys op het Ift* artykel van de Unie, en proteft yan buiten de Unie te willen blyven, indien daar aan niet voldaan wordt. I579- i° January. Op de handelinghe van de Unie van Vtrecht is by het Collegie van Wet en Raedt der Stadt Middelburch in Zeelandt gerefolueert, volgende d'acte hiér vooren in dato den XX1 Xen Decembris leftleeden , dat int eerfte artyckcl Van der zeluer Unie achter de woorde gerecht iicheyt geinfereert fal worden, als zy gehadt hebben (Ui) vöor dato van de eerfte troubel in den jaere 0*0 De Stad Middelburg, de eerfte en aanzienlykfte der Zeeuwfche Steden , oefende , vóór de beroerten, éen uitgeftrekt vermogen over het Eiland Walcheren, in welks middelpunt zy gelegen is. De Rentmeéfter der Graafelyke Domeinen van ZeelandBeweften de Schelde, die federt veele jaaren in die Stad zyn verblyf hieldt, ontving aldaar alle de Heerlyke regten , inkomften en beden : de Wethouderfchap was, in ftede van de HoogG Vierfchaar, gemagtigd om, ter aanklagte van den Rentmeefter , kennis te neemen en regt te doen over zwaare lyf.ftraffelyke zaaken in geheel Zeeland Beweften Schelde, waar onder ook het ganfche Eiland Walcheren begreepen was. Het regtsgebied van den Provifoor of Deken ftrekte zig uit over Walcheren, Noordbeveland, en Wolfaersdyk , en voor deeze Vierfchaar mogten de Burgers tan Middelburg hunne fchuldenaaren in die eilanden ge- zeeten,  «44 Bundel van. jaere 1566. en zoe t felue alfoe verftaen, en die claiifule daer inne geinfereert wordt, foe fal vart wegen die van Middelburch geconfenr teert f<3>-...V..V.H»,\fx .&& N 'i 6%%J| '. zeeten, wegensp'enningfcbulden, voor regt roepen: Middelburg was de eenige Graafelyke en Stemmende Stad op het Eiland: Arneoiuiden, een Dorp onder den rook haa. rer muuren liggende, was haar gezag en regtsgebied onderworpen Deeze Stad nu hadt, na het omflaan van het ganfche Eiland, den voortgang der JMasfaufche wapenen geftuis, en zig niet, dan na het lyden der uiterfte elenden eener tweejaarige belegering aan den Prins overge-, geeven. Om deezé overmagt en fierheid te fnuiken, en tevens de goedwilligen te beloonen, hadt Orange, na de Overgave der Stad, haare uirfteekende Voórregten niet weinig ingekort. Het LyfftrafTelyk Regtsgebied over Walcheren verdeelde hy onder de drie Steden, Middelburg, Vlisflngen én Vere, Jaatende aan Middelburg Het kleinfte deel: even eens werdt het Voorregt van pennigfchulden met Geefte'yken regte te mogen innen, onder "drie Landregten in de drie Steden gemeen gemaakt : Vlisflngen en Vere gaf hy ftem en' zitting in de Staaten van Zeeland: Arnemuiden verhief hy tot een Burglla'd, én öntfloeg haar geheel van het Juk van Middelburg, haar boven dien toevoegende hét Regtsgebied over NTeuwerkerke en Mortiere. Deeze behandeling ftak den Middelburgeren geweldig, die daar over menigvuldige, maar vergeeffche, klagten aan den Prins en de-Staaten deeden ■ 't geen oorzaak gaf, dat de raadpleegingen der Staaten veeltyds, door de onwilligheid ygn Middelburg, vertraagd of verydeld werden,' en dat het mïsverftand tusfehen den Prins en de Stad bleef duuren tot den dood van zyne Doorlugtigbeid. . Wie zoude gelooyen , dat een gefchil, i geen van zoo weinig belang fchynt voor het geheel lighaam van den Staat, zufken grooten invloed op de gebeurtenisfen van dien tyd, en de Staa'ts.>èltelJheid der volgende eeuwen" geha'dt heeft! Het was egter om deeze rede alléén, dat de Stad weigerde in de Unie van Utrecht te treeden: hierom is.ook het Placaac van afzweering des Konings te Middelburg nooit fgekondigd , en deeze verwydering is de eenige . oorzaak geweeftï waarom de Opdragt der Graafelykheid van Holland' en. Zeeland aan den Prins van Orange, in Zeeland gefluit ..... . is':'  Onuitgegeven Stukken. teert worden in de voorfz. Unie, naer der teneur van den inflrumente, daer van aireede beworpén ; maer zoe verre t feliie foude worden gerejecteert, ofte eenyge andere CJaufule daer beneffens worde geinfereert, Waer by het effecl; van de voorfz. Claufule worde geënerueert en crachteloes gemaect, dat men daeromfal blyuep vuyt der voorfz. Unie, voor als noch, en merc- Ivelycls h: jaa men vindt, dat die van Middelburg, oordeelende, dat de Prins in zeker Huk te verre gegaan was, zig uitlieten, dat het wel een jlegte zaak was, dat men de luiden alk zwaarigheden, onder voorwend/el van vryheid leerde ondergaan , en dat men hun dezelve daadlyk benam, met een ydele Claufule van non prejudicie. • Of egter de Stad het herftellen haarer voörregten, gelyk dezelve voor de beroerten geweeft warén, wel a's een regt konde vorderen, is niet zonder bedenkinge. Mid,delburg was niet vry willig, maar door geweld van wapenen aan 's Prinfe.n zyde gekomen: haare omftandigheden ■waren toen ter tyd zoodanig, dat zy zig byna op genade en ongenade moeft overgeeven, en de wet van den Overwinnaar ontvangen: hierom vindt men in het Verdra» tusfehen den Prins en de Regeering der.Stad, gefloten den ip February 1574, Boxhobb op Reigersberg 2 ü. tl- 55S» « dat zyn Doorlugtigheid, op het ootmoedig „ verzoek der Burgeren, door mededoogen van de uiterfte „ elende, honger en armoede, waar in zy vervallen „ waren, haare meening verklaard hadt " , en bepaaldelyk op het ftuk der, Privilegiën, is de uitdrukking van den Prins in die termen, dat er zekerlyk geen onbepaalde beveiliging van alle de oude Voörregten uit genomen kan worden; dus luidt het artykel: ,, de goede Burgers jegen„ woordig en toekomende, zullen voorts mogen hunne „ koopmanfehap dry ven, mede van dan Stede Regten en* Privilegiën genieten en gebruiken binnen de limiten., „ van hunne JurisdiElien , als re vooren. Referveerende aan ons, om die van Vere, Vlisfingen en Amemuiden me,, de te voorzien, als wynaar verdienjie, nut en meefien oori, baar derzelve Steden en plaatfen, mitsgaders van dm Ge* ,', meinen Lande zullen oordeelen te behooren. K  *4ö* Ëundel vari kelyck tot alderfiondt, by de Commisfarisfert van wegen zyne Excellentie gevoucht, gemiddelt ofte andersfins zal worden geremediëert opi doleancien by die van Middelburch aan zyn Excellencie vertooeht, noopende d'fractie* verminderynghe en priuatie van hun Priuilegien, Gerechticheden, Keuren, Cofhiymen & Domeynen, omme daer naer & vuyt de defpofitie by de zelue Commisfarisfen daer van te gefchien, hen te reguleren, aengaende defer Unie en andersfins, alfoe zy in heuren goeden Raedc zullen beuinden te behooren. Jan Arents, Schepen, is by t voorfz. Collegie gecommitteerd omme beneffens den Pensfionaris Roels tot Vuytrecht de Voorfz. Refolütie van Wet ende Raedt den Staten aen te diennen. Aétum op den Xen Janwary 1579. Onderftondt gefcreuen. My prefent. Ferd.Aleman. Regifter D. ter Staaten Griffie van Zee* land folio 4.1. XXX VI1L  'Onuitgegeven Stukken. 147 XXXVIII. Verklaaring yan de Gedeputeerde^ yan de nadere Unie, op het voorgaande advys en proteft der Stad Middelburg. 1579. 22. January. Opt t ghene by Johan Aerentsfen > Schepen van Middelburch in Zelant, den Gedeputeerden van den Furftendomme Geldre, Graefffcbappen en Landen van Hollandt $ Zelandt , Zutphen, Vtrecht ende Omlanden van Groeningen binnen Vtrecht vergaedert, om te refolueren op de Naerder Unie tusfehen de voorfz. Prouincien. te maecken , voorgegeuerr es, achtervolgende die fcriftelicke acte van Commisfie by hem geexhibeert yan dato den, X.en defer maent January, hebben dye voorfz» Gedeputeerden van de voorfz. Landen, ter pre-, fentie en in byweefen van den Welgeboren Heere Graeff Johan vanNasfauw, Stadtholder en Cappeteyn Generael, van den Lande en FurJ ftendomme van Geldre en Graefffchappe van Zutphen, verclaert: dat haerluyder meyninghe nyet en is by 't Ie. artie. van de geconcipieerde tJnie enyge Prouincien, Landen, Steden ofte andere particuliere Leden van dien te vercorten in haerluyder Priuilegien ofte andere G.erechticheyden, dye fy nu hebben ofte voormaals gehadt hebben, nemaer dat fy, luyden verftaen 4 oat éen ygelyck, dien. aéngaende, fal blyuen, K i m