OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van NATIONALE HUISHOUDKUNDE, NYVERHEID, KOOPHANDEL, ZEEVAART, FABRIEKEN, TRAFIEKEN, BEOEFENENDE KONSTEN, LANDBOUW, en alle andere MIDDELEN van BESTAAN. Te AMSTELDAM, hy C. C O' V £ N S. mdccc,   BLADWTZER DER VOORNAAMSTE HOOFDZAAKEN, In dit Mde DEEL der OECONOMISCHE COURANT vervat. A. Aardbeziebladeren; voortreflyke Thee daarvan. N0. 125. Bladzyde 162 en 163. Aëroftatifche Ballon, verbeterd. N. 130. 205. Agent van Nationale Oeconomie; Brief van hem aan de Huishoudkundige Genootfchappen. N. 141. 289 en 290. Voordragt tot het doen eener Huishoudkundige Reis. N. 143. 305—309. f—■ —-—• Misfive aan het Uitvoe¬ rend Bewind over de verwoestingen der Meykevers. N. 144- 313-3*3^. „,..,. ~— ■ .. , 1 — over de Organijatie van deszelfs Agentjchap. N. 145. 321—327- N. 146. 329—333- en N- 147- 337—34=. Ahorn. Zie Suiker-Ahorn. Aloë; het fap daarvan tot Verwftof. N. 131. 213. en N. 160. 365. Alphen; op de hoogfte toppen daarvan Boomgewasch gevonden. N. ia Keukens (goedkoope) voor de Armen opgericht. N". 108. 27" t Keukengereedschappen (Yzeren); Fabriek daarvan. N, 114. 78. • 'Keurmeesters der Paardenfokkery; Inftruótie voor hun. | N. 124. 155—156. en N. 125. 163—166. : : Kinderziekte; iets over de Uitënting derzelve. N. 137» 257—261. ■ Klaver; hoe te bewaren N. 151. 373. ■ Klaverhooi; hoe te maaken. N. 107. 17 en 18. Klaveiland; hoe te behandelen. N. 151. 373. '• Koetfen; wanneer uitgevonden. N. 108. 30. Koningsbergen; invoer, uitvoer en Scheepvaart aldaar. N. 116 92 en 93. Konstcoffy; hoe te bereiden. N. 130. 204. Konstgeheimen; hoe te bewaaren voor de Maatfchap» py. N. 115. 83. >. Konstplaaten; nieuwe aangeprezen. N. 12?. 141. f. hoe gemaklyk te zuiveren, en wit te maaken. N. 127. 179 en 180. Kookery; natuurkundige aanmerkingen daaromtrent. : N. 10S. 28. 4. hoe ingericht by zeker Arcienhuis ia Ihh land. N. 131. 209— 211. * 3 - Koor-  C vi ) Koorden van Metaal, in plaats van Kabeltouwen, voor de Fabrieken. N°. 119. Bladz. 119. Kopenhagen; Lyst van Oost- Indifche Goederen, aldaar verkocht. N. 121. 134. Koorndrank, nieuwe uitgevonden. N. 130. 204. Koornmolens, uitgevonden. N. 109. 38. zonderlinge in Amerika. N. 121. 133. Koper; uitvoer daarvan uit Stokholm. N. 115. 86. Korenten; hoe en waar geteeld. N. 107. 22 en 23. Krytwit of Spaansch Witiets wegens de bereiding daarvan te Troijes, te Cavereau, en te Meudon in • Frankryk, N. 125. 161 en 162. en N. 126. 170—172. Kurk; Antieken daarin gefneden. N. 112. 57. Kwetspruimen; Syroop daaruit bereid. N. 128- 187 en 188. L. Laken; wit, hoe Saxisch Groen te verwen. N, 133. 228 en 229. en N. 134. 235 en 236. Lakmoesblaauw; hoe in Holland gemaakt wordt. N. 128. 186. Lampen; Docimastique, befchreven. N. 126. 174. —-—■ hoedanig de verfchillende Branditoffen daarin werken, ald. Landbouw-Maatftbappy te Amjlerdam; uitnodiging van Haar. N. 122. 140. Landbouwkundige inrichtingen in Frankryk. N. 107. 21. Landkaart; nieuwe. N. 153. 390. Landfchappen; in Kurk gefneden en gemodelleerd. N. 112. I57-I59Lederbersiding; nieuwe manier van, in Engeland. N. 130. 203. L*nden; iets over de Faillisfementen aldaar. N. 116. 94. en N. 118. 110 en m. ■ welke Lywaaten aldaar meest gezocht. N. 119. 117 en 118. — Werktuigkundig Inftituut aldaar. N. 120. 121—123. Loodwitmolen, die niet ftuift. N. 120. 123 en 124. Luceme-, derzelver Cultuur aangeprezen. N. 113. 67 en 68. Lycée des Arts; Prysuitdee'ing by hetzelve. N. 156. 413. Lynzaad; wanneer het goed is. N. 151. 373. Lywaaten. Zie Londen. M. Maastricht; St. Pietersberg aldaar befchreven. N. 142. 202. Magnetifche Geneeskonst, reeds oud. N. 108. 29. Mahognyhout; hoe te couleuren. N. 132. 219 en 220. Manfredi, een zonderling Improvifateur. N. 129. 199. Mangold wortelen; hoe te teelen. N. 124. 153—155. ■ Bier daarvan. N. 156. 414. hoe daaruit Syroop, Suiker en Brandewyn te bereiden. N. 116. 89—91. Mantelzakken; ondoordringbaar voor den regen ge maakt. N. 156. 413. Marmeren (Papier, Zyde, Catoen enz.)J gemakiyke manier van. N. 122. 139. en N. 160. 36;. Marokkynsch Leder, de Konst om dat te bereiden. N. 155. 401—404. en N. 156. 409—411. May; fnydt Antieken in Kurk, en modelleert Landfchappen. N. 112. 57—59. Mechanographifche Schtlderfhikksn. N«, 110. Bladz. 42^ Medufa, een nieuw ontdekt Zeedier. N. 126. 173. Meekiemen, Zeeuwfche. N. 151. 373Metalen Koorden, in plaats van Kabeltouwen, voor de Fabrieken. N. 119. 119. Metaalmengfels; gehalte van eenigen. N. 129. 196 en 197. en N. 131. 212 en 213. Meykevers; misfive over de verdelging daarvan. N. 144. 313—315- iets daarover. N. 147. 340-—342. nog iets. ald. 342 en 343. nadere berichten daaromtrent. N. 153. 385— 387. en N. 148. 345—347Mieren; vochtbereiding, om die te verdelgen. N. 152. 379 en 380. Moiélleeren van Landfchappen. Zie May en Landfchappen, Mostaard-oly, aangeprezen. N. 117. 100. Mozaïken. Zie Feder - Mozaïken. N. Natuurkundige Verzamelingen der Ouden. N. 109. 38. Newcastle, iets over deszelfs Fabrieken en Steenkool- mynen. N. 139. 273—275. Niagara, beroemde Waterval aldaar. N. 107. 22. Nieuws. (Handels- fin FaUriekmatig) N. 114. 78 en 79- N. 127. 183- N. 129. 197 en 198. N. 130. 203 en 204. N. 133. 230 en 231, N. 135. td,6 en 247. N. 137. 261. N. 139. 277 en 278. N. 144. 316 en 317- en N. 149- 357Noorwegen; opgave wegens den Handel van Houtwaa. ren en Balken aldaar. N. 113. 68 en 69. O. Oculeeren der Vruchtboomen; nieuwe manier van Olyflagery , verbeterd. N. 117. 100 en ior. Orchestrion of verbeterd Orgel van Vogler. N. 112. 62 P. Paarden, voordeelig Voedfel voordezelven. N. 127. rgo. Paardenfokkery; Inftruétie voor de Keurmeesters daarvan. N. 124. 155 en 156. en N. 125. 163—166. Panorama, befchreven. N. 129. 198. Papier enz. gemaklyk te marmeren, hoe? N. 122. 139. ■ roestweerend , hoe te maaken. N. 126. 172. van Watermosch gefabriceerd. N. 129. 193-196. Velin; Gladmachine voor hetzelve. N. 156. 411 en 412. Papierfabriek; korte Gefchiedenis derzelve. N. 140. 281 en 282. en N. 141. 291 en 292. Pastel verwen, verbeterd. N. no. 44. Pekel. gefchikt om het Houtwerk voor de Zwam te bewaren. N. 107. 20. Pelteryën; Handel daarmede befchreven. N. 118. 105 en 106. Pendules, uitgevonden. N. 108. 3©. eene Starrekunalige. N. 131. 214. Pergament (geölyd) van Linnen en Papier; hoe te bereiden. N. 115. 85 en 86. Petersburg; Tabellen, wegens den uitvoer van daar, in 1799. N. in. 52—54. Philaielplm; Bericht wegens 't Gevangenhuis en de Srtaf.  C VII ) Straffende Wetten aldaar. N<". 113- Bladz. 148 en 149. en N. 124- *57 en 158. Piano■ forte, verbeterd. N. 113. 70- ■■ Pieters- (St.) berg te Maastricht. Zie Maastricht. Pillau; Scheepvaart aldaar. N. 116. 93 en 94Plaatfnyders - tafel, nieuwe uitgevonden. N. 113. 70' Platina, hoe te fmelten. N. 160. 365. Poeder. Zie Hairpoeder. Poolen, deszelfs uitgeftrektheid en bevolking. N. 107.21. Porcelein ; het fchilderen daarop verbeterd. N. 110. 42. _ , met Platina belegd. N. 119. 118 en 119. Preville, Fransch Tooneelfpeler; iets omtrent hem. N. 129. 198. Pruimen. Zie Kwetspruimen. Prys-opgave van de Schryvers der Propylaên. N. 110. 44 en 45. Prysvraagen van het Zeeuwsch Genootfchap te Vlisfin gen. N. 114, 77 en 78. de Maatfchappy te Gottingen. N.120. 124 en 125. — van Jablonowski te Leipzig. N. 128. 188. — — van Landbouw enz. de Seine & Mame te Meauxf. ald. en 189- . ' . de In 'Mn.me te Chdlons. ald. eu 189- van het Nationaal Inftitut te Parys. N. 138. 269 en 270. . van de Bataaffche Maatfchappy der Weten- fchappen te Haarlem. N. 140. 283 en 284. N. 143. 310 en 311. en N. 144. 317 en 318. . van de Maatfchappy ter bevordering van den LandUmo te Amjlerdam. N. 141. 293— z95- en N. 142. 299—501. , van de Nationale Nederiandjciie tiuistviua- kundige Maatfchappy te Haarlem. N. 146. 333 en 334 . . 'van 't Utrechtsch Genootfchap van Konjlen en Wetenfchappen. N. 115- ^406 en 407. Raap-oly; hoe zoo goed als Boom-oly te maaken. N. 117. 100 en 101. Reliëf (konftig) van Parys. N. ri2. 59. Rietkolven; bevatten eene Wol of Catoenftof. N. 128. 187Roepers, uitgevonden. N. 108. 30. Roestweerend Papier; hoe te maaken. N. 12ff. Smeerfel voor het Staal. N. 127. 180. Roeijen (het) verbeterd. N. 110. 41. Ronkelraapen. Zie Mangoldwortelen. Rood Craijon. Zie Craijon. Rumford; uittrekfel uit zyne Oeconomifche Schriften. |N. N. 108. 25—28. en N. 109. 33—3*5Rumfordfche Soepen. Zie Soepen. > (Iets over de) bezuinigende Stookery en Kookery. N. 151. 372. Bunderpest; deszelfs voordgang in Europa. N. 151. 373. Rupfen; Vochtbereiding om die te verdelgen. N. 152. 379 en 380. Ruslands bedoelingen omtrent China en Japan. N. 138. 265 en 266. Ryst; iets daarover en over den JHandel daarmede. N. 136. 251 en 252. s. Salpeteraanflag ; hoe het Houtwerk daarvoor te be- waaren. N°. 107. Bladz. 20. Salpeterbereiding; nieuwe te Parys. N. 116. 91 en 92. Schaapen; Infe&en in derzelver harsfenen ontdekt. N. 126. 173. Schepen; nieuwe manier om die te bouwen. N. 109. 36- Schilderen op Porcelein (het) verbeterd. N. 110. 42- Glas (het) geleerd, ald. en 43. Schilderftukken. (Mechanographfche) ald. 42. Schooiberiehten. N. 127. 181. N. 146. 334- en N. 151. 374. Schoorfteenen; den Ouden niet bekend. N. 109. 38. Schryfpennen ; wanneer ingevoerd, ald. Schuld (Nationale) van Engeland; iets daarover. N". 105. 6 en 7. Shawls van Kafchemir; bericht daaromtrent. N. 107. 22. Smeltkroezen ; (Hesfifche of Pasfaufche) derzelver gebreken. N. 127. 180. Sneeuw; hoe vroegtydig wegteneemen. N. 151. 373- Soepen (goedkoope Rumfordfche); voorfchriften daarvan. N. 108. 26 en 27. , , — nadere voorftellen daaromtrent. N. 115. 81 — 83- en N. 113- 7°. nadere ophelderingen deswege. N. 126. 169 en 170. en N. 151. 372. Sortin-Fortepiano. N 113. 70. Souda van gemeen Zeezout, voor de Bleekery en Glasfabriek gebruikt. N. 119. 119- Spaansch Wit in Franhyk bereid. Zie Krytwit. Spanje; ftaat der Fabrieken aldaar. N. 131. 211 en 212., N. 132. 217—219. N. 133. 215—22S. en M. x3+. 233 235. Spekfteen; Konstfteenen daaruit gefneden. N. 142. 298 en 299, en N. 144. 315 en 316. Spiegels (verfoelyde) uitgevonden. N. 109. 39. Spiegelglas; gebroken, wederom te heelen. N. 347—349- Spaarovens; iets daarover. N. 130. 201 en 202. Spreekhorens. Zie Roepers. Staal; nieuwe manier van het te gieten. N. 120. 124. Steenovens; fpaarzaame. N. 119. 119. StéréSgrapldfche projetïiè'n van klootfche ligchamen. N. 127. 182 en 183. Stettyn; in- en uitvoer aldaar. N. 117. iqi—103. en N. 118. 108 — 110". Stokholm; uitvoer van Yzer, Staal en Koper van daar. N. 115- 86. Stoommachine; tot het opbrengen van Steenkolen benuttigd. N. 127. 182. Straatwegen der Ouden, in latere Eeuwen. N. 109. 38. Straffende Wetten te Philadelphia. Zie Philadelphia. Stroofnybank; nieuwe uitgevonden. N. 105. 2. Styffelmeel; verbetering daarvan. N. 107. 23. 1~ hoe voordeelig te bereiden. N. 328. 185 en 186. Stygbeugels; wanneer het eerst gebruikt. N. 109. 33. Suiker en Syroop; hoe uit Mangoldwortelen te bereiden. N. 116. 89 en 90. en N. 127. 183. Suiker (Konst); uit verfchülende Eurcpifche Gewas* fchen. N. in. 51» Sai-  C VIII ) Suiker; boe gemaklyk te raffineeren. NMtfo. Bladz.364-1 Suiker-Ahorn in Amerika. N. 107. 22, Suikerriet van Otaheite. ald. in hoe verre aan de Ouden bekend. N/123. 147 en 148. Suikerwortel; deszelfs Cultuur aangeprezen. N. 113. 67 en 68. Syroop, uit Kwetspruimen bereid. N. 128. 187 en 188. T. Tabaksfabriek; nieuwe Werktuigen tot het rappeeren en fnyden daarvan aangekondigd. N. 128. 150, Tabaksteelt- en Manufaftuur, gefchetst. N. 117. 99 en 100. en N. 118. 107. Tabellen wegens den uitvoer uit Petersburg, in 1799. N. ui. 52—54. _ wegens de Zend gepasfeerde Schepen. N. 112. 61. _ den Handel in Noonveegfche Balken en Houtwaaren. N. 113. 68 en 69. ^ den uitvoer van Yzer, Koper enz. uit Stokholm. N. 115- 86. . uitgevoerde Goederen te Gotnenburg. tld. 187. . ._ den in- en uitvoer te Stettyn. N. 117. " 101—103. en N. 118. 108— iro. Tarwe; verfchillende ftelfels omtrent den Brand daarin. N. l©5- 2"~4- ; foorten derzelve. N. 152- 379- Taftmeter (Muficale) uitgevonden. N. 119- "8. Tekenpotlood (rood). Zie Craijon. Télé™ïphe by Dag en Nacht; befchreven. N. fifï- _iLÜL6£in kostbare ontdekt. N. 156. 414. Tenten (Veld-); ondoordringbaar gemaakt, ald. Thee (voortreflyke) van Aardbeziebladeren. N. 125. Tto|rS/;63Mufiek - Inftrurnent voor Blinden. N. }B?; S'ïer'voordeelig Paardenvoedzel. N. 117. 180. ITitëntine der Kinderziekte. Zie Kinderziekte. Uranite; een nieuw Halfmetaal. N. 126. 173. Urine; byzondere zelfftandigheid daarin .ontdekt. N 107. 21. 1. , ' „. Uurwerken, van allerlei aart, uitgevonden. N. 100. 30 V» 'Veder- Mozaïken van Hettlinger. N. m. 55Veetucht, verbeterd. N. 105. 1 en 2. Veün-papier. Zie Papier. Verbranden der Boeken. Zie Boeken. Vergifmenging reeds oud. N. 108. 3°. Vernis voor Koper en Yzer. N. 131- 214. Verrefpreek-werktuig , in Frankryk uitgevonden. IN 119. 118. Verw; fraai bruine. N. 110. 43- : donkerblaauwe voor Schilders, ald. vaste Groene, ald. en 44. nieuwe Groene. N. 131. 213- Verwen, in Zyde, hoe vast te maaken. N. 154. 39< — werktuig, om die onichadelyk te wryvei N. 110. 44- Verwen (Pastel-). Zie Pastel. Verwplant, nieuwe ontdekt. N°. 131. Bladz. 214; Visch, Zeep daaruit bereid, ald. 213. Vischlym, kundigheden dienaangaande. N. 156. 412 en 413. Vischnetten; nieuw Werktuig om die te breijen. N. 131. 214. Vlas; hoe fpoedig en even fyn als Zyde te bereiden. N. 128. 186 en 187. Vleesch; hoe gedroogd te bewaaren. N. 129. 199. Vogel, modelleert Landfchappen. N. 112. 58 en 59. Voglers Orchestrion. Zie Orchestiion. Voorftellen (belangryke) aan onze Landgenooten. N. i H4- 73—76. en N. 115- 81—83- | w. Warmteftof; theorie en bezuiniging derzelve. N. 109- 34—36. Wasch (boetfeeren in). Zie Boetfeeren. Water, als voedfel befchouwd; aanmerkingen daarom* trent. N. 108. 28——- bedorven, bruikbaar gemaakt. N. 130- 205. Watermosch; Papier daarvan. N. 129 193—IQ6. Waterval te Niagara. N. 107. 22. V^taryerwan , vorbctQi iug daarin. N. l60. 363. Wateruurwerken, uitgevonden. N. 108. 30Waterwerkmig, dat tegen den ftroom opvaart. N. 109. 36 en 37. dat altoos beweegt. N. 131. 214. Wegmeeter. N. 108. 29. Werktuigkundig Inftituut te Londen. Zie Injlituut en Londen. ' Wolhandel; verbetering daarin aangeprezen. N. n7« 07—99. WeerK. Waarnemingen van January 1S00. N. 106. 16. — February. N. 113. 72. . Maart. N. 123. 152. ,— - . April. N. 131- 216. ■«.. .. .1 - . May. N. 140. 288. . . — Juny. N. 149- 360. . . . • Algemeene Tafels daarom* trent. N. 152. 380—382. Y. Ys voor de landen nadeelig; hoe dit te beletten. N. 151. 373. Yzer, van Stokholm uitgevoerd. N. 115. 86. Yzeren Keukengereedfchappen. N. 114. 78. z. Zaaden (olyachtige) hoe lang goed blyven. N. 127.180. Zaagmolens; uitgevonden. N. 109. 38. Zak-uurwerken; uitgevonden. N. 108. 30. Zeecompas. Zie Compas. Zeekool, de Cultuur daarvan befchreven en aange/ prezen. N. 113 65—68. Zeep, uit Visch bereid. N. 131. 213Zeetonnen, beter ingericht. N. 109. 36. . Zevenhovenjche Dyk; Doorbraak daarin. Zie Doorbraak. Zilver en Goud. Zie Goud. Zond; welke Schepen aldaar in 1799 gepasfeerd. N. 112 61. . Zwartfel , Kundigheden daaromtrent. N. 138. 267 en 268. , XT Zwitferland, deszelfs Handelsbalans met Franbyk. N. 119. 113 —116. en N. 121. 129—131JZydeplant, in Zuid■ Pruisjen ontdekt. N. 156. A1^  5 February 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alk «ndere middelen van bejïaan. T. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN Verbeteringen in de VEETUCHT t T/oorflas, om des sinters meer en bat ' " Lik■ van de Kocijen te trekken. I„ de Oelonomifche dfien van Janua JrS> wordt ten dien einde een micldi llt de hand gegeeven, beftaande in een Ie men het Vee d* winters , of reec in den herfst, wanneer hetzelve op ft ZJ inwarii water ontbonden, ond 5r? eeioonS drank ingeeft. Deze plar ^petfbevSn in eene W uitgebrei 3 C««««««^rf) dezelfde beftand Irirrlrieelen, als de kruiden zelve, du. noeS V ook eene gelykaartige w< 11^? r^r- «| kiïchtigen aart zyn 5 gelyk mede uit J daniee ftruik- of heestergewassen ,. we tot voedfel voor het Vee. dienen, plantend waaruit men™**gJW .trekken wil, moeten m deueiver vi (*) Vergelyk ons N». 1^ b^dz. is4 ea **S 111. Deel. 1-racht zvn; zoo moet b. v. da bloem Ier Klaver zich Hechts . tot zoo ver ontiLkeM^ebben, dat zy nog m de knop iipfloten is, en rood begint te woiaen , tïrwS dè zaadftof zich nog met vertoont en a de fterkte der fappen dus nog m • de n ant aanwezig is. - Des avonds worden de planten in zuiver water afgewasfehen ; r men laat ze des nachts wederom uitzakken, Tampt ze des morgens aan ftukken* v of kneust ze met een ^waaren houteia Uamper zoodanig, dat zy m eene brei i of cat> veranderen, wyl zy in dien ïtaac " de f£pen te eêr loslaten. ; Deze brei sword tnTeen Linnen zak die.men voor- i evenwel zoo .weinig mooglyk, ten einoe er Jen by het afdampen des te minder tyd g "rbran'dftof. nodig £ uu*n ,ke om alle gisting ^01ga0nmenz'et'4dan het De op eene koele plaats ftaan , zygt a ien afeietfel door een Wollen lap , cu ii hv de reeds uitgeperste fappen, welke 'l £ f n^Sren door het MIaan op eene koele - Ss alle onreinheid en bezmkfel op dea bodem hebben laten vallen. ^ A  C aO Nu doet men dit gezamenlyke vocht in eene Yzeren pot of ketel J en dampt hetzelve over een zacht vuur af, tot de dikte van Honig. Zoodra het begint te verdikken , moet men geftadig roeren, om het aanbranden te vermyden. — De Yzeren pot moet vooraf met ftof van fteenen fchoon uitgeboend worden. Is men genoodzaakt, om eene Koperen ketel te gebruiken , dan heeft men er Hechts een ftuk glad gepolyst Yzer in te werpen; daaraan, naamlyk hechten zich de i Koperdeeltjens , die door het plantaartig zout i ontbonden worden , en dus benadeeien dezen t het fap niet. — Tot het afdampen kan men \ alleen een vuur van Houtskoolen gebruiken , i wyl reeds, zoodra de hitte Hechts naby den c graad van kookend water komt, zommigc c fyne _ olyachtige, kampheraartige en andere o viugnge deelen vervliegen, het geen men /< zoo veel doenlyk moet voorkomen. — Zyn de fappen tot de dikte van Honig afgedampt, dan laat men ze in de ketel geheel bekoelen, doet de ftof, koud zynde, in aarden potten of houten vaatwerk , en bewaart dezelve, voor de buitenlucht. Indien men de aldus geftremde plantfappen als een behoedmiddel tegen aanftekende Veeziekten gebruiken wil , heeft men by de boven opgenoemde planten Hechts die te voegen , welke van eenen befmetting-weerenden aart zyn. — Men rekent voor ieder ftuk Vee een lepel vol van deze fappen daags. Zoo lang men die het Vee ingeeft, blyft b< hetzelve gezond, wyl daardoor de verftop-'di pingen, uit het gedroogd, voeder ontftaande,: ze worden weggenomen. — Ook geeven de Z Koeijen daarvan meer en vettere Melk. j zc [De natuurlyke eenvouwigheid van dit mid-1 0I del pryst hetzelve zeer aan ; wy vertrouwen1 kc dus, dat kundige Veehouders het mede-1 Ve gedeelde voorfchrift niet onbeproefd zullen' o-r laatcn. Redaiï.J i fy — I ge 2. J. C. E. Wasfermann heeft in den Reichs-, T„ anzeiger, 3N°. 71. 1798. eene nieuw uitge-j*£ vondene Stroo - fnybank aangekondigd, waarby>h„ twee fnymesjen zyn aangebragt. Dezelve is in j *ene buitenkas belloten, zoodat zy in de; | opene lucht, zoo wel als binnen's huis, kan Ztl geplaatst worden ; mids men, in het laatfte „f geval, eene ruimte hebbe van 4 ellen hoog, 8 ellen breed en 10 ellen lang. Met dit Werktuig kan het Stroo op vier verfchillende wyzen , en wel een geheel fchok in den tyd van 2 uuren, tot hakfel eefneden worden, n Tot het fnyden worden twee, en tot het verfeilt ^ ^°°^S-fe,n Trdt één ^rfoS yeieisclit. — De uitvinder levert deze Werk uigen zelve af, of bezorgt daarvan modén/n* het model kost 50 ThaL. WchS? S.' zyn voornemen; daarvan by intekening eene afbeelding en befchryving uittegeeven Lf Eene: andere Machine, tot dit zelfde ooc- -Najaarshooi in éénen dag door 3 perfonen kneden kan worden, is door den Timmerf***rchn*r te Pretsch uitgedacht, en wordt e Drcsdm by Riedel gemaakt en verkocht ^oor 70 guldens - Gelyl mede te Gr^aÊl n den Opperlaujnttz een Werktuig tot het fnven en kleinmaaken van Stroo-hakfel vervaarigd is, waarby men zich van een trek-Os f Paard bedienen kan. Zie Laujhüz. Monatshnft van November, 1797. Verschillende Stelsels omtrent de oorzaken van, en behoedmiddelen t e g e n den BRAND in de TARW E. (*). Zommigen willen, dat men de onrvpe en dorvene Graankorrels voor de oorzaak van t ongemak te houden hebbe, en dus hetIve voorkomen kan, door niet dan tvd lad te gebruiken, het geen men op den Ider dun moet uitfpreiden, en dagelvks izetten, ten einde de *>oze en onryue rrels geheel verdroogen , en het kiemrmogen geheel verliezen , eer zy in den :.>nd komen. Zeker iemand, die dit jaares gedaan heeft, heeft zedert 10 jaaren en Brand in zyne Tarw gehad, tn de Oekonomifche Heften van February ?8 bericht de Krygsraad Kumtner, dat er ;n beter middel daartegen te vinden zv 1 het gebruik van oude Zaadtarw. Een i Oeconumist uit den Saxifchen Kreits betigde de waarheid hiervan; twee Boeren 1 zyn Dorp , zynde broeders , hadden imer den Brand in hunne Tarw, weshal- ven ) Vergelyk ons N°. 87. bladz. 274 en 275.  ( 3 ) ven ook veelen het Zaadkoorn van hun kochten, wyl men meende , dat hetzelve daarvoor beveiligd was. Deze Landbouwer hadt ontdekt, dat de gemelde broeders fteeds ou,^ Tarw tot Zaadkoorn gebruikten ; denzellden Zaarjer met dezen gebruikende , verraschte hy dien op zekeren tyd, wanneer hy Zaadtarw in zakken deedt , en bevondt, dat zulks oude Tarw was. ' In hetzelfde Tydfchrift, van April 1708, vindt men eene verhandeling van zekeren H P. S. nopends dit onderwerp , waarvan het volgende de korte inhoud is. t6 Jaaren lans weekte S. zyn Tarwezaad in eene bytloog , en nimmer hadt hy ééne Brandige air. Volgends hem is de oorzaak van het kwaad 1 met te zoeken in den dampkring», welks i Salpeter- en Zwavelachtige deelen, gelyk F/et- \ cher wil, de Tarwebloeifem zouden aantasten, < yermids dit geval in 16 jaaren niet ééns plaats 1 hadt, en men ook den Brand in ander Graan, 1 b. v. m de Rogge , nooit ontdekt, terwyl ( ook S. vau zeer zwarte en brandachtige Zaadtarw geweekt zynde in bytloog, geene v brandige airen verkreeg, doch integendeel l veele, wanneer hy dezelve niet weekte. - h Voords houdt hy ook het denkbeeld voor d ongegrond, dat de Tarw op eenen grond, t waar veele minerale uitwazemingen zyn, voor fi dit bederf meer zoude blootftaan: want hy o zaaide larw in eenen zeer mineralen grond, I; in het Ertsgebergte , van Saxen, en hadt er z echter geen hinder van. Ook vindt hy de n oorzaak met in de natuur der gronden, de- a wyl hy 16 jaaren lang in allerleië gronden h de larw gezaaid, en er nooit Brand in C befpeurd heeft. _ j. 20ekt dus die oorzaak g alleen in de mnerlyke en uiterlyke gcfteldheid li van het Zaad zelve. Deze kan in de vol-ra gende gevallen aanleiding geeven tot den 6 zoogenaamden Tarwe - brand: wanneer het Zaad ft met volkomen ryp is ; 't geen echter niet A-de eenige oorzaak van het kwaad is, vermids et de Landman doorgaads het Zaad , dat , als d\ het zwaarfte, door den Wan het meest voor- d uit geworpen wordt, tot Zaadkoorn neemt, £1 waaruit echter, zonder weeking, veele Brand-w volrdko!neB- - 0f' wa»neér zich aanali L2?^1 een- Infeft ëezet heeft. bet mi geen de Tarwen-air reeds voor hare uitbot- ne tnig aantast, en in de plaats van eene frisfche tai bloem een zwartachtig misgewasch doet ont- het'hPdérf111 wLktrSy ft gl'°°te 0orzaak Va" 'a het bedeif Waarfthynlyk tast dit InfecT: al- 'h leen de bloemen der Tarwe en Haver aan. U wegens derzelver uitnemende zoetigheid. - ft Het volgend verfchynfel bevestigde ,5". in dit vermoeden. — Tegen den avond over zyne larvv-akkers gaande, bemerkte hy eene groote menigte kleine Kapelletjens met blaauwe vleu. gels, die over de Tarwe - airen zweefden; op de nabygelegene Rogge ontdekte hy dezeiven niet, en dit bragt hem" op de gedachte; of met wellicht dit InfecT: zyne eijeren aan de opgroeiende Tarwe - airen zoodanig vasthechte, dat noch dorschvlegel noch regen, !10Chn. ^Proeijing der Tarw zelf met bytende loogftoffen, die genoegzaam konne vvegneeïien, maar dat de daaruit voordkomende rlupien den bloeifem geheel overweldigen. Hieromtrent geene verdere proeven konnende leemen , hooide hy, dat zekere oude Boer n een nabuurig Dorp nimmer Brandige Tarw ïadt, en veel geld won door het verkoopen 'an zuiver Tarwezaad , waarvan hy alleen iet geheim wist. — Eindelyk gelukte het iem, dit geheim te ontdekken, en het betondt eenvouwig in het volgende. Men koopt in eene Apotheek of Drogistrinkel 5 loot blaauwe Ga/itzenfleen (Koperitriool), ftampt die ïyn , ontbindt ze in lauw water, befprengt daarmede, door midel eener ftroobos, 18 uuren voor den zaaird het Tarwezaad, zet dit met eene Koorn:hop behoorlyk om, en fchept hetzelve dan p eenen hoop, in welken ftaat men het .at zwellen , en voords met de volle hand. lait. — 16 jaaren ,lang beproefde S. dit ïddel , en nimmer kreeg hy eenige Brandren in de aldus geweekte Tarw. — De iertoe vereischte Vitriool is de zoogenaamde yprifche Fitriool of Blaauw/leen, die een vering zout is voor de Infeóten. Veele ïden in Saxen hebben zich zedert dien tyd et vrucht daarvan bediend. — Men neemt loot van deze Vitriool op een Dresdensch hepel Zaadtarw, en giet er zoo veel water op, X de geheele masfa Graan door befprenging 1 omroeren daarmede kan bevochtigd wo£ n. — Indien men den volgenden dag al ! geweekte Zaadtarw niet Sn den grond engen kan , behoeft men den hoop flechts it breeder uit één te leggen, wyl het Zaad idan eenige dagen kan overblyven. —■ Dit ddel verdient inzonderheid aanpryzing, wanmen 111 het geval is, van nieuwe Zaadw te moeten gebruiken. —— tn Riems Phyjikali/ch - Oehnomifche Annalen r 1788. ir. Quartal, en in de Oekonomifcheften van July 1798, vindt men dit geheele Jerwerp zeer grondig behandeld, én onder ieren het volgend middel tegen den Smeer* 2 Brand  ( 4 ) Brand der Tarwe, als onfeilbaar, opgegeeven.! De tot Zaad beftemde Tarw wordt in de halmen zoo lang op het veld gelaten , tot dezelve bruin en hard wordt, al verliest dezelve door den wind eenige korrels. t>y een helder weder, wanneer de daauw volkomen opgedroogd is, maait of fnydt men de airen af. Volkomen droog zynde, bindt men dezelve, en legt ze op in de Schuur. liier wordt zy op eene luchtige plaats dun uitgefpreid, en verder gedroogd, zonder dat zy zweeten mag. — Als men dit in acht neemt, kan men zyne Tarw zonder eenig verdei behoedmiddel zaaijen. — Dan , vermids he: weder ter drooge inzameling dezer 1 arw .me altoos gunftig is, en op groote Boerderyei niet al het Zaad te gelyk kan worden ge dorscht, zo moet men in dit geval de larv op drooge dennen balken uitlpreiden , ei zoodra mooglyk uitdoifehen. — 'sDaags voo het zaaijen fpreidt men het Zaadkoorn o; planken breed uit, en zift by ieder ichep« i fpint Houtasch, en ruim { fpmt Keuker zout; voords begiet men hetzelve , ondc een geftadig omfcheppen, met water of mis rekel, tot dat deze ftofFen zich genoegzaai met het Zaad vermengd hebben, en dc volgenden morgen zift en roert men er zc veel Kalk, die den voorigen dag gebluscl is, onder, tot het Zaad droog genoeg 1 en niet meer zamenkleeft, maar zich gevoe lyk laat ftrooiën. - Begint het te regenei dan wordt de Zaadtarw uitgefprcid en oma roerd, tot dat het weder gunftiger word wanneer men dezelve andermaal beyochti ™i met Kalk vermengt.—Zelfs van Brandt Tarw oogst men op deze wyze zuiver Lriaa »ids men naar gelang van derzelver bed< wat meer Zout deerne. Ricben te /to bv Dona heeft zich van deze methode iaaren lang met vrucht bediend; hy oorde 3het dus niet waarfchynlyk , dat de. Br* door Metten zoude ontftaan , maar vindt oorzaak daarvan in de ronrypheid en zieka tigheid van het Zaad, gelys mede in belmetting van andere Brandige larw. — i geen Linnaus en Munchhaufin voor lulect lieren gehouden hebben, t. w. de witacht flippen op de zwarte korrels der lar« blvken door goede Microscopen enkel rat deeltjens te zyn. - Doch met den har, Brand is het anders gelegen: want, vvann men eene korrel, daardoor aangetast, bree en in een glas met water iii eene wan ■van 10 Reaumurfche graden plaatst , ontti t na verloop va» weinige uuren eene gic menigte wormtjens , gelyk die m het regenwater, door eene goede Microscoop zichtbaar, en afgebeeld in Glekhens Microscop. Belusttaunsm. Het water afgietende, ziet men deze dieitjens ïeyen. Giekhen doodde een verbazend aantal derzei ven , door: middel van een weinig] e Zout. HUISMIDDELEN, e n NUTTIGE ONTDEKKINGEN. i Eenvouwig Middel ter. zuivfi ring van de LUCHT in \ ZIEKENKAMERS. i rMedegedeeld door eenen ongenoemden r Correspndenf) n De ondervinding leert, dat de Lucht ia n Ziekenkamers weldra befmet, en dikvvyls in o eenen hoogen graad bedorven wordt ; vooral it heeft dit plaats in zwaare Ziekten en die s, van eenen rotachtigen aart zy» > b; v: nee" «. te Rot - en Galkoortfen , Kinderziekte , i,pn7' _ Geen wonder, wanneer men bee-ldenkt, wat er in zulk een vertrek omgaat :,en plaats heeft, zelfs buiten de bedorvene gt uitwazeming en excrementen van der, lyder. of ge der lyderen. — Het bederf der Lucht, hiern» door veroorzaakt, is niet alleen zeer nadeelig :rfvoor den Zieken zelve, maar ook voor de eeenen , die hem omringen , en welke daav3a foor niet zelden befmet , ten minlten ongeS S worden. - Veelal pleeg men dit bederf «<*der buitenlucht tegen te gaan door het lpie.i de ^n of uitdampen van Azyn , Hofmansdropar-Sen, enz., het branden van Maftach„en de Wierook, het plaatfen van een emmer of Iet tobbe met Water, of met Water en Azyn, ïn de Kamer, enz., dan , de ervaring leen , ïge e» . — len ,^ rwv vertrouwen, dat de Schryver, in ~Ql wiens Correspondentie wy ons aanbeveelen , ons ^Se verkorting van zyne opgave, waartoe ons nte deTepaaldheid van het bellek drong zonder da aat nogthands iets wezenlyks is overgeflagen , niet zal ote ten kwade duiden. De Uitgevers}.  < 5 > doende zyn, en veeien er y* «chrvver, wmmm feiaAt eene proeve e neemen met het. vol-! beiloot eene P1UCV.L ombreng ng eener ^^3l£f ^ «S» 'weinig K *Ste ireen^eï cf 5>rSS?^IkS S?.r^ £Leeenen wlinig gedroogd zynde, p Sttè hy er één van op een aarden ichoen ontftak die met een brandende Zw velftok voor de geopende deni der Z ekruu mer 4 vervolgends herhaalde hy dit met eer verloo/ van «W o»g'»b"k0eJ weder gefloten zynde, zette ny op " %T&a -ft * Scluyver wyls zeer bedorven is, gelyk 001^ door ocv ei d - Men behoeft hetzelve Hechts „ni t/iuit en zoo veel Wyn - Azyn, nodig ï ,' om hetzelve tot een gebond *gf te'kneeden- llen^fe^S 'o4- itf| oP of voor de Kamer, of ook we , ind % fyder zeer zwak is , . op eenigen afft. Sn dezelve, ten eir.de met dan ^ vfV ite en vlugfte deelen der Konstlucnt z.-lven bereiken. 1 n ■■■mimïïim ) II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Berichten aan de COMMERCIE, uit Dantzig, Zweeden en Sm ir na. Uit Dantzig wordt, in dato ao December 1 1 gemeld, dat aldaar nog veele Schepen lagen, met Graanen beladen , welke voor Engelfihe Rekening ingekocht waren; men voegde er by, dat die Schepen, nog na de Semming der vaart, uit de Oostzee m Engeland verwacht wierden , ten welke einde men 'ook bezig was, het Ys in de Haven te 'bïeeken, om dezelve vlot te maken, lntus■fchen was de Oostzee met veel Ys bezet, ' zoo dat er waarfchynlyk wel twee maanden 1 konden verlopen , eer die Schepen de Zond l zouden konnen pasfeeren. n Volgends bevel van den Koning van Zweert den van den as December 1. U is, ver1 mids de pryzen der Graanen hooger gerezen ' zvn , dan men , uit hoofde van het laatfte n gewas, en der aanmerklyke bepalingen m fiêt ftooken van Brandewyn , verwacht hadt , /r'vastgefteld , dat, ten einde de winzucht. Kit, eene voordduurende ftoking, geen voor- wendzel tot verdere ryzing zoude konnen e'neemen, tot nadere order, het ftokon m Sïallè de Bianderyën der Kroon , zal. worden n ceftaakt', niettegenftaande de Kroon in haare a hEftVn, daardoor, merklyk zal komen te ƒ vdcn _ Van dit verbod is de Brandery éd e Gripsholm zelve , offchoon eene particulieds re op contraft werkende onderneming zynde, en niet uitgezonderd. - Tevens heeft de Kodening van de Direöeurs der Graan-Magazyrfs en gevorderd , hem te berichten, op welke enwvze de aanwezige voorraad van Brandewyn, en tot de uoodwendigfte behoeften, zoude konnen na worden gebruikt. - De duurte der Graanen 'd-en andere levensmiddelen, heeft reeds te LnMalmö, eene Stad in Schonen, aan de Zond Sgen , tot onrustige bewegmgen aanleiding f egeeveii, welke echter zonder gevolg geble- VCMeZn "verneemt voords nog , > dat de leening van één Millioen Ryksdaalders, door den l A 3  C 6 ) Staat van Genua aan het Zweedfche Ryk gedaan , welke binnen kort moest worden afgelost, op nieuw weder voor eenige iaaren was verlengd geworden. J u?*a ?e?1 be2°n te Smirna (volgends de laatfte brieven van daar, van den 30 Novem£L JonsstJeden) dagelyks toeteneèmen, en ziekt t l ^otzïen, dat deze vreeslyke zoude zyn aanftaandeu zomer allergeduchtst weder ^Z^IZ ?" d-ie Geweste» ontmoetede aln/ekmin belerameri»g' door een nieuw aangekomen Firman , tot reductie zoo van de Zilveren als Gouden Munten. CELT K HE ID, VRTHEID, BROEDERSCHAP. ADVERTENTIE. tnnfrrA711 N£ÊËC ^economie der Ba- taaffche Republiek adverteert door dezen , tot informatie der Commercie, dat ter zvner kemnsle is gekomen de navolgende 7$ t Denemarken gepubliceerde ^'genae » m 1 Bekendmaking. dierOtnaa5Dri?E^M5RK-,V0Or lJe Zeevarenden, m me naai de Zond zeilen, heeft het Zuup ni oKm0mngevte £?W ^4 te ^ « Teder een Kol™ heeft, plaats sehad > hf *^afc w 5- ■ J>olen - Vuur op be de Torens nr naby £//e«n ,ne.raie, io1" fo« maakt: dat den ï5 AnS t'q bck,end se' hu een aanvuur ™i 3 j pi11 l8oa daarmede J een aanvang zal worden gemaakt, en een rJ het Kasteel Crmmburg; dat verder I! 5 Sele^rZ Sovei va™ beO zullen branden een uur na de ondergaande |tot by het opkomen der Zon, en def win. half'ulV„a" f SeP^raber tot Paasfchen, ee„ komst Lr 7 ondergang tot aan de opkomst der Zon ; en eindelyk, dat op de Zondfche, Tolkamer zullen te" bekome^zyn a 12 ftuivers per ftuk, de Kaart in het jaar 1771 vervaardigd, waarop de leejiinir van deze Vuuren is gemerkt/ en wat ?vvders wegens deze 3 vTiren is'te obfover ? Rh^ C §ee^n' die in den Nacht op dé Rhede van Elfemur willen binnen zeilen. /,*PEN,Haag' dm 3° January 1800 het zesde Jaar der êatalffche VryhS'd. Ter Ordonnantie van den Agent voorn. Carel Webbers. Iets over de BEVOLKING en NATIONALE SCHULD van Engeland. Morgan geeft in het Monlhly Magazine van 796 de volgende belangryke refuUaaten op nSd* toenemende ontvolking van in 1690 telde men in Engeland en TVales 319,215 huizen; in 1759 was dit getal vermderd op 986,48a, en in Wen ér et meer, dan 980,69a. In 1777 beliep derlver getal flechts 954,734. Dus nam de evee heid van huizen binnen de 90 jaaren ïtrent 360,000 af. J F Rekent men nu nog hierby de ontvolking, oi- den Amenkaanjbhen en tegeiiwoordieeri >rïog veroorzaakt , zo kan men vastftellen : de bovengemelde vermindering jn het geder huisgezinnen zedert 1777 beltendig is genomen , en dat er thands reeds 4cofooo zen minder zyn, dan er in 1690 waren Jepaalt men nu ieder huisgezin op 5 peren het geen zeer hoog is aangelegen , volgt daaruit dat de geheele bevolking Engeland en Waks a millioenen of omtrent P dit oogenbhk minder is, dan voor ruim : Eeuw was. 'eze vermindering heeft voornaamlyk plaats •epen onder de arbeidzame ftanden des s, waarin altoos de waare fterkte deiten beftondt. 1689 vondt men in Engeland kk±,*6i 'ges of huizen van minder dan 6 veïig- fters.  ( 7 ) fters. — Dit getal was in 1777 tot 251,261 verminderd; en dus bedroeg die vermindering in 87 jaaren ruim 300,000, of ongeveer 2 millioenen zielen. Ongetwyfeid is de verbazende opftapeling der Nationale fchuld eene der voornaamfte oorzaken van deze groote ontvolking. — De ontzettende heffingen toch, die het betaalen der jaarlykfche renten van eene fchuld vereischt , doen de levensmiddelen aanhoudend in prys ftygen ; in evenredigheid daarmede klimmen de dagloonen niet altoos, en dus kan dc arbeidsman zyn gezin niet langer onderhouden. Hieruit volgt eene vermindering der Huwelyken, uitverhuizing naar Landen, waar het goedkooper te leven is, enz. in het begin dezer Eeuwe, toen de bevolking van Engeland k grooter was dan nu , beliep de Nationale fchuld niet meer dan 17 , millioenen P. Sterlings, en de Taxen , die men hefte ter goedmaking der jaarlykfche renten , bedroegen flechts ongeveer 1 millioen P. Sterlings. — In 1796 was die fchuld reeds gedegen tot 400 millioenen (*), volgends de opgave van Fox, en de Taxen tot het vinden der interesfen moesten ten minfte 33 millioenen P. Sterlings opbrengen. Voegt nien hierby \ de gewoone uitgaven van het Gouvernement, < alleen in tyden van Vrede, zo volgt, dat , 1 wanneer zelfs de Oorlog toen oogenbliklyk •! hadt opgehouden, er jaarlyks in Engeland 22 t millioenen P. óterlings zouden hebben moeten l opgebragt worden. I Nu hebben wy gezegd , dat het getal der l huisgezinnen in 1777 was 952,734; men ftelle £ hiervoor het ronde getal van i,oco,ooo, dan e zal dat der ingezetenen, 5 perfonen voor ieder huis gerekend, 5 millioenen zyn. — Schotland i fielt men doorgaands op i\ millioen zielen, S doch men rekene hetzelve op if millioen. - v De geheele fom der ingezetenen van Grootbrittanje zal dan, op zyn hoogst genomen , p zyn 6i millioen , en het getal der huisgezin- h hen, deze 6\ millioen door 5 deelende , 1,300,000. — Gevolgelyk moet ieder huisgezin h in dit Ryk , door elkander gerekend , jaar- « lyks omtrent 17 P. Sterlings of ongeveer 200 h guldens aan Taxen betaalen. — Voegt men C hierby de verhooging der verfchillende Taxen I' wegens den Oorlog, z» kan men deze jaar- I- S: ct (*) Vergel yk ons N*. 82. bladz. 238. en N°. 85. ^ bladz. 269, waaruit blykt, dat deze fchuld in 1796 fi vooral niet minder was, en dat dezelve in 1798 3 reeds meer dan 468 millioenen bedroeg. 'I ykfche belasting voor ieder huisgezin gerustlyk op 25 P. Sterlings bepaalen; om nu van de zedert nieuw ingevoerde Taxen , buitengewoone belastingen enz. niet ééns te gewagen. ° Men ziet hieruit, dat er geen Land in Europa is, waar de inwooners zoo zwaar gedrukt zyn door Staatsbelastingen. Geen wonder dus, dat zulk een Land ontvolkt wordt, m dat daardoor op den duur het rendement 3er Taxen vermindert. — Onafmeetbare veroveringen en Handelsbetrekkingen hebben tot hiertoe het luchtkasteel der Britfche Staatsfinanciën ftaaude gehouden, maar dit kan niet dtoos duuren. Eéns moet deze luchtbol fprin?en; de Vrede, die het heil aan alle andere /olken terug geeft, zal Engelands financié'een val bewerken, en deze val zal geducht :yn. ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen op de Kust van Amerika door een franfche Schoon er 't Schip Mohawke, van >lyde naar Charlestown. — Door een Kaper van 'erfey 't Schip Daniël, van Montovrcdo naar •t. Andcro. — Door 3 Franfche Fregatten de Ingelfche Retourfchepen uit Afrika: the Maria, lobust, Tart er, Pilgrim, Britannia en Diana. — )oor een Franfche Kaper de Paquet the Lady iarrtot, van Falmoüth naar Lisfabpp; en 't chip the Beayer, van Dartmouth, — Door en dito in Straaifunda 't Schip Aurora, Kapt. utart, van Batavia naar Philadelphia. ,angehouden door het Engelsch Esquader 't chip de 3 Gebroeders, onder Pruisfijche Vlag, an Bordeaux naar Tranqucbar. Door Sloepen van het Engelsch Fregat Sur"ize is uit de Haven van Gujara gehaald et Spaansch Fregat Hermine. Opgebragt te Nevis het Schip Elifabeth, .apt. Toucher, van Bordeaux naar St. Tha* ds. — Te Guernfcy het Schip the Hunter, apt. Well, van Curacao naar Bilboa. — Te ork 't Schip Catharina Maria, van Isle de 'rance. — Te Plymoutk de Schepen Embden acket, van New-2ork naar Altona; en Ma'rzretha, Kapt. Kreplin, van Gigou naar Barlona. — Te Margale 't Schip Her/lelling, apt. Hildriks, van Bill/ao. — Door de Franken te St. Lucar 't Schip de Otter , Kapt. asperfon, van Hamburg naar Barcehna. 'e Perres 't Schip Mercurius, Kapt. Bartels, van  C 8 ) Stokholm naar Bedfotd. ~ ™% an \ Var sra «gr 't Schip rftc ffoodhupfuns ,Kapt. ™^ Ihipvlan , -fhiDcarvr,z-v; I„ Pde Corunha J^ Schip r < *«r, V; flf**r« naar //_wA«r£. ~ *e ^ ^ & 't Schip Fanny Kapt. M^ker^M more naar -^J& lapt. (W« de Schepen üö^J FjfflA'1Amcr van &*» naaJ^t van "Jïï* »a r*"2£ i% oor een fW« Londen. — ^ ybUi „ - ,/ yenalopRoeiboot 't ■ _»_^/» Scnp the * £ van Fdfaogh naar A*. «! -Jgj^ Kaper t bchïP , M J J i A Wahm m^tn Kauer 't Schip l door een dito Kapei ^ k Nï«g Zou, "-'t # hernomen Schip * xW//*r. Texelfche en VUe-Lyst. Den 31 January. Niets gepasfeerd. WDen 1 February. Niets gepasfeerd. •W_en *. Binnen' O. £ , van — — ■ 'Z ~ £ N T I E« A D V L K T nnjrenbruafteee te Amflerdamv -De Boekverkooper H. van Ke;s=, ^jJÖFX* Tooneelfpel , v _al in het Nederduitsch vertaald uitgeeven . ^ 1 Sasfen Treurfpel , doj A. von Kotzubue; Verwacht jgFUlfor* of Se Onveilige JÉ dén Schryver van Abdllino; 1L. De Struthoovers van M. G. Engelmaê v" ■ — _ . . ITtiftonnnm. 1 Te Amfterdam, by C. COVENS, Boek- en Runscven,^ v, - yww, en #. W-W"» van £JbJ_$ï. De ^n Z3'. WietTW«fc«d- De Wind W* Z. W. In >t Van 17 December tot 19 Tanuary zyn binnengekomen onderfcheidene Sepen, waaronder de Engelfche Brik the 1 Sv-, Kapt. Bel, van ZV«w«*fc naar Lon» zynde genomen door een Fr^/« " Kaper. 1 Helvoetfluis. ; Den ao January- Kapt. Eanfen zit : _nng l bNr MidderlJrnis vast. De Wind Z. W. Den "O Heden naar Zee de Bataaffche Kauer tfV? Vlhfinger, Kapt. Harmonsdal. — * Kap? &*» is nog niet weder vlot. De *" Wnedn %i. Uit de Haven naar boven op£ ec?eïd lr. De Wind Z. W le geguo _ fFebruary# Niets g,pasfeerd. De ^I^S-'a' St de Haven van Middelharnh V naai boven opgezeild Kapt. A. A. VUf«r, he De Wind Z. W. re '—~~ an ' Brtelle. \ en Den 29 January. Niets gepasfeerd. Dell de Wind W. Z. W. „ ï - Den qo. Heden naar Zee Kapt. D. »J_S, naar Embden De Wind , W| ■en' Den 3Ï.- Naa^ ZeV gCw- 1 7P W 1 te- Gerritï, naar Embden. De Wind Z. W 1 het Den 1 February. Niets gepasfeerd. Dj ^n \ Ster' naar Zee gezeild Kal f Brand en 6* v«« ^ dezelvei zvn door contrariewind op de Rheede teru De gekomem Een Engelfche Kotter- is voor J f,^l D-ezien De Wind Z. W. . j De rWeeeïs de ruimte der ftof heeft h D An va.1 Scheepsrampen tot N°. 106. mcl Li- ten blyven liggen.) ,  I06. 8 February 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konfien, Landbouw, en alle andere middelen van bejlaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Eenige Statistische Aanmerkingen over het heden- daagsch F1NANCIE-WEZEN in Europa. (Overgenomen uit den Geist des Zeitalters und die Gewalt der Oeffentl. meynung. 1797) Heeft de ongelukkige gefteldheid der Financiën de omwending in Frankryk zeer befpoedigd , de Oorlog , daaruit in Europa óntftaan , heeft meer dan eenige andere omftandigheden het Financie- wezen der Oorlogende Mogendheden bedorven. — Dezen hebben hunne toevlucht moeten neerhéh tot Geldleeningen en buitjngewoonc Heffingen , die , wanneer zy tot eene zekere hoogte gedegen zyn , een onberekenbaar nadeel toebrengen aan de krachten van den Staat, aan' de zedenlykheid der Volken, en aan de inwendige rust dei Maatfchappyën. Onkunde ot noodzaaklykheid deedt de Gouvernementen het ongelukkig grondbeginfel aannecmen , dat de Staat gelyk fta met een Koopman, wiens . uitgebreide Handels-zaaken berusten op een groot crediet, en die zonder dit crediet te geeven en te neemen, zich niet zou konnen ftaande houden. III. De et. By eene zoo verkeerde richting der hedendaagfche Staatkunde, is het niet vreemd, dat dezelve zich ook tot de Statistifche rekenkunde uitftrekte. De groote Fredrik vondt zich wel by zyne opgelegde Staatsl'chatten en fchuldelooshcid; en even hierdoor was Pruis/en voor alle deszelfs nabuuren onrzagchlyk. Het Staats-crediet kan in geenerlei zin met het byzonder of Koopmans - crediet vergeleken worden, daar beiden in oorfprong en gevolgen zeer onderfcheiden zyn. Het Koopmans-crediet toch heeft geen ander doel dan winst en voordeel. Het Staats-crediet bepaalt zich enkel tot uitgaven , en dus louter tot verlies. [De Staats - Financier berekent alles op deze fchaal : hoe het minst te verliezen ? de Koopman op die: hoe het meest te winnen .?] Hieruit volgt natuurlyk , dat het ! crediet rykdom is voor den laatften , als ieen hulpmiddel om voordeel te doen met meer Fonds dan hy eigenlyk bezit, terwyl hetzelve voor den Staat de noodlottige bron is van verarming, naar evenredigheid van de grootte zyner Geldleeningen, om dat het denzelven verplicht renten te betaalen , zonder daarvan eenig voordeel te trekken. Een Staat, die borgt, offert altoos een gedeelte zyner inkomften op voor een capitaal , dat uitgegecven wordt ; dezelve is dus na iede.e Geldleening armer, dan te vooren. Zedert de Mynen van Amerika de edele Metaalen in Europa zoo ruimfchoots B het-  C 10 ) » hebben uitgeftort (*) , hebben de Regeeringen overal ontwerpen gevormd, die dej vermogens hunner Staaten verre te boven, gingen ; zy -hebben de volgende genachten, met eene masfa van fchulden belast, ora welke aftelosfen een Eeuwige Vrede zou vereischt worden , en tot deze doet zich voor als nog geene hoop op. — Aanhoudende Oorlogen hebben dezen last (leeds verzwaard, en den keten verlengd van eene drukking, die vroeg of laat, indien het kwaad niet| gefluit wordt, op derzelver bewerkers moet' terugftorten. ■ j Trouvvends , om de jaarlykfche renten te. betaalen , moesten veele Mogendheden de' belastingen vermeerderen deze evenwel hebben zekere natuurlyke grenspaalen , welke zyj niet konnen overfchryden , en elke Staat , die het Geldleenings - ftelfei al te ver uit-J ftrekt , zal eindelyk een punt aantreffen, van waar deze onderneming teruggewerkt, j en zelfs aanleiding' geeft tot de geweldigllef Staats - omwendingen. — De gevaarvolle en; heillooze gemaklykheid, om in ééns groote 1 fommen gelds te bekomen, vervoerde m.eni-j gen Staat tot eerzuchtige ondernemingen ; dej toekomst werdt op éénmaal ten waarborg ge-j maakt van het tegenwoordig oogenblik , het; ééne ontwerp bragt het andere voord, en I de ééne Geldleening cn Belasting, volgde uit de andere. j Zoo dra een Staat in deze gefteldheid zich bevindt, ontftaat er eene clasfe van Reineviers, of lieden, die alleen, van de rentenj hunner uitgezette Capitaalen leeveii),, zonder, hit algemeen welzyn of vermogen door hun-j nen arbeid te vergrooten. Weldra, toch w.or-j den de Schuldbrieven, of Obligatien eeni vooiwerp va.n jpeculuiie, en zy vallen in de, handen van eeuige weinige , ledig gaande ,j perfonen. — De gemaklykheid van te genieten zonder arbeid te duen , de trek naarj winst, lokt alle ryke lieden en fpsciilani.cn', naar de Hoofdlieden.; allengskens geeveu zy zich aan de weelde en eene wellustige le-j ' i (*) Volgends Campomanes en d'Ulloa levert Amerika jaariyks voor* 7 millioenen P. Sterlings of ruim 75 mi'lioenen Guldens aan Goud en, Zilver op. Rekent men. hierby, het geen deoverige Mynen jaarlyks aan Europa verfchaften ,.dan zal de jaarlykfche aanwasch dezer Metaalen in Europa niet minder zyn, dan van 85 millioenen fchats. [Vergelyk ons PT». 16, bladz. ' lït—IZ4, en N". 17. bladz.. 123—131.], I venswyze over, want dè lediggang zoekt genot , en door het voldoen van eene grovere of meer verfynde i zinlykheid worden de zeden verpest. — De Agiotage doet den prys der levens-noodwendigheden llygen , benadeelt het openbaar crediet, en maakt het Volk arm, om eenige weinigen verbazende rykejommen te verfchaffen. Zoodanig is het fpel met de Staatspapieren te Londen , te Parys, [en ook nog wet elders"]. — Wanneer men oogden wil zonder gezaaid te hebben , ftort zich alles in eenen afgrorid van Staatsschulden, Landeigenaars er* Kooplieden worden Renteniers , zy verwisfelen hunne vaste Goederen cn Geldfommen in Papier. Eindelyk worden de Landbouw , Induftne en Koophandel gedrukt, daar met den fteeds toeneemenden aanwasch der fchuld ook de uitgaven, ter betaling der renten, (leeds vermeerderen. — De Hoofdftad wordt alsdan de zak , waarin al het numerair zamenvloeit , zy verkrygt eenen fchattèrender» luister , welke de ellénden der Provinciën en van het platte Land voor. een oppervlakkig oog verbergt. Zoo worden eindelyk de arbeidende clasfen der Maatfchappy door die der Renteniers uitgeputde vergrooting der belastingen cn de ft.ygen.de weelde verhoogen den prys der levensmiddelen , cn dus ook de arbeidsloonen. Hierdoor wederom worden de Waaren en Fabriekgoederen eindelyk allengs duurer , en dus kan men tegen, andere. Volken niet meer markten. \ de uitvoer neemt if, de vreemde invoer gpeit aan , en Landbouw zoo wel 'als Manufactuuren zinken weg. -In dezen (laat van zaaken. neemt, het zedenbederf met opzicht tot den Maat hand over band toe. De. byzondere belangen beginnen zich van het ajgemceue te ichejden , [ja daarned.e. niet zelden in contrast te liaan], cn ?p dat zelfde oogenblik hoopen, zich, alie de -ykdommen en de krachten van. den Staat, op in de handen van een klein getal ondeelijen. — Onmeetelyke rykdom heeft altoos- de aitteide armoede aan hare zyde , en hierdoor ivordt de band van veréenigjng tusfehen de Dnderfcheidene Manden der Maatfchappy verbroken. De grooten , de ryken offeren niet zelden het algemeen belang aan hunne perbonlyke inzichten op , en worden omtrent iet eerde onverfchillig. Verdienden worden liet meer gefchat, vermids het geld alleen geldig isbelooningen worden door de par:ydige hand der gunst uitgedeeld, en alge. neene onyerfchilligheid , [te gelyk met veele indere zedenloosheden by rykere en armere Itan-  C ii ) Handen] neemt de plaats in van vvaffhe Va-r derlandsiiefde. i Eenen allerfcbadelykften invloed heeft de'' opftapeling der rykdommen onder eenige wei-, nigen op de bevolking, die ftaatkündjgeij ipeelpop van onze tyden. Zoodra de eerl'te'] plaats heeft , en daardoor de gélds - omloop ; gLÜTemd wordt , zien zich de groote Capita- i listen genoodzaakt, om hun 'geld [of in buitenlandfche Fondfen te beleggen , of] daar- i voor groote ftukken Lands aantekoopen, en { zoo ontftaat by, de Renteniers, eene nieuwe t clasfe van lediggangers, t. w. die van groo- t te Landbezitters. — Intusfchen hangt de be- t volking voornaamlyk af van de evenredige 5 verdeeling der produceerende gronden 5 de \ onmeetelyke grootte der byzondere eigendommen is het graf der bevolking, want de be- t zitter daarvan beftemt doorgaands een goed 1 deel zyner Landeryën tot zyn vermaak , cn I niet voor den Landbouw. Van hier het oude 1 Romeinsch fpreekwoord : Latifundia perdidere j Italiam , dat is : de groote Landgoederen heb- 1 ben Italië bedorven; in Engeland liggen groote < Landftreeken woest, om dat de. eigenaar die i tot de jagt gebruikt, of tot éen'voor nie-^ mand iets opbrengend Park maakt 5 hetzelfde geval hadt voorheen in Frankryk plaats. Hoe uitgeftrekter bovendien de bezittingen zyn , hoe minder zy konnen overzien worden, en hierdoor lydt derzelver verbetering altoos. — Geen land leverde in, voorige tyden meer bewyzen hiervan op, dan Poolen, en indien dit Ryk alleen door. eigene Producten geld van buiten naar zich trok , was zulks meer het gevolg van deszelfs vruchtbaarheid, dan van eene betere Cultuur, Zoodanig was reeds, door de ophooping van Staatsfchulden, Frankryks toeftand vóór de omwenteling, terwyl Engeland ons thands alle de nadeelen eener ontzagchlyk geftegene Nationale Schuld , van verbazende rykdommen in de handen eeniger weinige perfonen zaam- z gehoopt, cn van een tteeds toeneemend i Egoïsmus vertoont, [en eerst in derzelver h geheele naaktheid vertoonen zal by eene out- £ lpanning van deszelfs tegenwoordig overfpan- o nene (taatskraehteu, dat is , by den alge- e meenen Vrede]. . c Offchoou de overige Staaten van Europa d van deze Crifis meer verwyderd zyn , dan^o Engeland, is derzelver ftreeving. naar uit- z wendige vergrooting niettemin in eene aanhou- d dende klimming, en deze omftandigheid is a voor alle inwendige verbeteringen ten uiterfte L belemmerende. — Niet eer zal men op be-, fi 'ere tyden hoopen konnen, dan wanneer dc féést van eer - en veroverings - zucht , die :hands de meeste Volken bedwelmt , zal uitgebannen zyn. De waare aardfche gelukzaligheid woont daar alleen , waar men in Vrede iet Land bouwt, Cultuur en Zedenlykheid lankweekt, Cn een ltil , werkzaam, deugdninnend leven leidt. [Het eerfte en grootfie goed voor den Staat s derhalveh de Vrede. Zy is de bron van irde en van heil. Under het woest gedruisch Ier Wapenen wordt de grond , welks bezit le heirlegers elkander betwisten, niet verbeCrd , maar Verwoest. De Kryg verwildert de eden , voedt enkel eer - en heerschzucht , -eradelt de ondeugden , plaatst het geweld ip den throon der gerechtigheid , en doet le Konden , de Wetenfchappeti , de Nyverleid en den bloei fehichtig wegvluchten. — dochten de tyden aanfnellen , " waarin wy , titïustende van zóó langdurige en wreede lorlogsrampe'n , tot onze rust' zullen wedergeren , cn onder een yverig en eerlyk beiryf van onze beroepsbezigheden , de zegeingen des lieven Vredes, gelyk voorheen, ;enieten ! j II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Letterkundige THEEPARTY (thé Literaire') by M l L L IN te Parys. (Uit het Journaal London und Paris.) De verdienftelyke en geleerde Millin , Opiener der Antieken in de Nationale Boekery : Parys, en Hoogleeraar in de Oudheden, eeft zedert ecnigén tyd ten zyiien huize eene .etterkundige Theeparty aangelegd, gefchikt, ra, in- en buitenlandfche Geleerde lieden op ;ne gemaklyke wyz'e by een te verzamelen, n hef genoegen te verfchaffen van niét elkaner gemeenzaam om'tegaan. — Eens, en wel .o - ƒ rte , eene Bas - viool, eenige Violines, Zangers en Zangereslën , en dus alle de bouwftoffeh tot een aangenaam verkeer en Muficale uitfpannihg. — Des zomers komt men eerst tegen 9 uur in den avond by Millin, en blyft er tot middernacht; dan in het gaan en komen heerscht de grootfie vryheid. — Ma eenigen tyd Müfiek gemaakt te hebben, wordt er Thee en Punch voorgediend. — Het gantfche gezelf'chap, dat doorgaands uit 40 a 50 perfonen beltaat , is op den gemeenzaamrten voet onder elkander gemengd, en zeer ongedwongen. [iets foortgelyks is door den beroemden Jofeph Banks te Londen tot ft and gebragt.] PRYZEN vax eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 3 February 1800. De Raffinade en Melisfen a 1 ^ ?yn § <$ gemonteerd , doch de 'Basterd - Candycn £ minder, dan den 127 January L I. De Kaas t Edamfche, Stolkfche en Friefche .(*) Franfclte Journalen : Magazin Encychpedique, Decade FMloJïphique, Mercure Franpais, Journal des Mines, Annales de Clrymie, Recueil Period. de la Soc. de Medecine , Journal des Mufes, Dinérs de Vaudeville , Journal Typogr. Bib.i>gr. par Roux, Le Nouvelliste Liter. &c par Morin , Feuille du Cultivateur ; buitenlandfche Franfche: Journal .Lit. de LauJanne , le Nord Lit. par Olivarius; Jjoog - Duitjcbè: der Deutfche Merkur, Wielands Attifhes Mujceum, BiP.'gers VaJ'engemalde , Allg. Lht. Zeitung, Zach's Epliemtriden, Menjels Mufaum fur Kunstier fcfe. Schillen Horen, UJleri's Annalen der Botanik, enz. is 1 gl. per ico fg gerezen. De Leydfche Comyne is per Schippond 28 a 32 gl. De Boter is dus genoteerd: Delffche / 50 a 54 Leydfche = 46 a 48 Fr iefche Grasboier . . s 40 a 43 Dito Hooi, in foorteri = 26 a 40 De Tarwe is, in meest alle foorten, 10 a 20 ggl. hooger; de Styffel is ƒ24. De Rogge, Pruisfifchc, "koningsberger, Pom- [merfche, Stcitynfche, Maagdeburgfche en Mark- fche, is wederom 5 ggl. gerezen. De Garst is iets flaauwer. De Brouwhaver is 25 ggl. gemonteerd. Verder geene veranderingen. Te Dordrecht, den 30 January 1800. Boekweit, op 140 gg wigt , per last 3o!a 31 ^ Haver, Inlandfche Brouw, per last 23 a 24 c£ dito Paardevoer .... 16, 17 a 18 ^ Koolzaad , Inl. en Zeeuwsch , per last 84 a 88 & Zomerzaad Zaai Lynzaad, Inlandsch en Zeeuwsch, per achttendeel. 80, 84 a 92 ft. Raap Oly., per Aam. . . 88 gl. Lyn-dito, per dito ... 67 gl. Raapkoeken ", per 1000 . . 86 a 88 gl. Lynkoeken. per dito . •. . 118 a kao gl. Paardeboonen , per last ... 20 a 24 r£ Den 31 January. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 42 ft.' Moutwyn, per Virtel . . . 10S 2 Zeer Betrokken. 13 <29 3| 35! ■ 2 Betrokken, Mist. 29 <29 3 39! 2 ^29 4 34é Z. O. 2 ■— | (29 gj 3-81 2 Een weinigBetrokk. I T79 4 132 Z. Z. O. 2 Betrokken. i V29 3i 35ï Z. W. 2[Betrokken. | 14 {29 841341 Z. O. 2 30 {29 4 37§ 2 Zeer Betrokken. ƒ29 *l!34 2 (_29 5 33 Z. ten W. 2[Betrokken. I F29 1 133 O. tenjZ. 2|Betrokken, Mist. T V29 5 I33 |Z. O. 2|Betrokken, Mist. 8 '5 <28 1,1 ï 34 1 2 Betrokken. 31 < 29 5 36 (Z. ten O. 2 Betrokken. n I28 lo^fi 2'- - I I29 4II33 |Z. O. 2|Helder. I C/29 è 35 |Z. Z. O. '21 Betrokken, Mist. T I I 16 {29 4 36 ! 2! ■ < ^.29 ïi 34ï i 2'BetrokkerK j .] 1 De Regen en Sneeuw verhinderd door de Vorst, doch in 't geheel ontvangen 20 Lyn. De Uiiwazemmg is onzeker. Te Amfterdam, by C. COVENS, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam.  N°. 107. 12 February 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konjlen, Landbouw, cn alle andere middelen van bejlaan. I J OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Om goed KLAVERHOOI te maaken. De gewoone manier om Kh.verhooi te maaken, vereischt ten minden een tydsbeftek van 14 dagen, en zelfs dan nog is men niet verzekerd, dat dit Hooi in Berg of Schuur, zelfs wanneer de laatfte met beliooriyke tochtgaten voorzien is, niet zal broeijen. Klapmcijcr heeft dus eene andere methode hiertoe uitgedacht, en befchreven in een werkje, getyteld : vom Kleebau und &c. aujlage. Riga und Leipzig, 1797. Hy ging naamlyk op de volgende wyze te werk : de Klaver , die den éénen dag gemaaid was, liet hy tot 's anderen daags namiddags ten 4 uur op het veld verdorren, toen by fchootvollen, gelyk de Garst, zamenraapen, en aan groote , fpits oploopende myten , van 3 a 4 wagevrachten ieder, oprtapelen, wurdende elke myt, ten einde de wind daann niet mocht doordringen , en om de broeijing zoo veel te meer te belpoedigen , vast in één getreden. Daar een warme , dille nacht hierop volgde, w/s de Klaver na verloop van 4 uuren reeds zoo fterk aan bet broeijen, dat zy eenen honigreuk van zich gaf, die op eenen aanmerklyken afiland zich deedt bemerken. — Den vol111. Deel. genden morgen liet Klapmeijer deze groote hoepen omhaalen, en in eene dikke laag uitfpreiden. De Klaver was over het geheel broeijende , rookte by het losbreeken der myten, en zag er uit, als bruine, fterk zweetende, 7abaksbladeren. Dezen dag fcheen de zon uitnemend helder, en de wind trok vry fterk. Op den middag deedt Klapmeijer de laag van Klaver met harkfteelen omzetten , en die, welke boven lag, vertoonde zich nu reeds als een volmaakt Hooi. — Zoo voordgaande met dezelve te behandelen , was het Klaverhooi in 3 dagen gemaakt , en het hieldt zich in de Schuur, waarin het geborgen werdt, zeer goed , zynde bruinachtig van couleur en aangenaam van reuk. — De Koeijen aten het gretig, en wanneer men haar van dit , cn ander Hooi , naast elkander voorleide, gaven zy hetzelve de voorkeus; ook verkreeg hy van de Koeijen, wanneer zy met dit Klaverhooi gevoederd werden , eene gnede en vette Melk , waarvan men eene Boter karnde, die even zoo geel was, als de Zomerboter. — Zedert dien tyd h'et Klapmeijer zyn Klaverhooi altoos op dezelfde wyze maaken. Zyne 'befchrevene methode grondt zich np "deze ondervinding, dat een Hooi, welk werklyk broeijende is, de eit>enfchap van verder te broeijen verliest, wanneey men hetzelve eenige uuren lang uit één fpreidt, de zon daarop laat ichynen , en het dan droog oprydt , blyvende hetzelve in dat geval den geheelen winter door zeer goed. Door eene zoodanige vroegere en moed- C wil-  ( 38 ) willig bewerkte broeijing voorkomt men dus alle verdere ongemakken. — lntusfchen is het nog onzeker, of, door deze konstverhitting van het Hcci, niet meer edele en voedzame deelen der Klaver vervliegen, dan hy de gewoone behandeling; misfchien geeft de door Klapmeijer waargeuomene honigreuk geen ongegrond vermoeden , dat zuljcs indedaad het. geval zy ; dan , alles zal aankomen op het neemen van b;flisfcnd'e proeven , of het dus gewonnen Klaverhooi een even goed en gezond voedl'el voor de beesten zy , als het op de gewoone manier gedroogde. — ln de theorie is niets , dat hiertegen ftrydt, en i volgends de ondervinding van Klapmeijer ge- i durende een aantal van jaaren zou dit Hooi i nog gezonder voor het Vee zyn , dan ander ] Klaverhooi. — Wanneer men de opgegeevene ; handelwyze* wil navolgen , heeft men het i vooral daarop toeteleggen , dat de vast op 1 één gepakte groene Klaver fpoedig en gelyk- c matig verhit worde, en dat het den volgenden il dag, wanneer men de broeijende Klaver op k het veld uitlpreidt, zo moogiyk, droog weder 1 zy, met zonnefchyn en een luchtige wind. I Trouwends, indien het Klaverhooi niet vol- \ komen droog binnen komt, bederft en broeit t het evenwel wederom. g Op deze wyze te werk gaande , wint men r vooreerst veel tyds uit, "en loopt daardoor c minder gevaar, om in den Hooibouw door z flecht weder overvallen te worden; bovendien ir heeft men geen gevaar van verdere broeijing r in Berg of Ücüuur, en hierby komt nog, ten a derde, dat de Klaver-naweide of het etgroen v veel minder benadeeld wordt, dan op de r gewoone wyze : want, door het lang liggen w dorren van het Hooi worden veele Klaver- d (en ook gewoone Gras-) planten mede ver- r dord , en dus fterven dezelve geheel weg , u of fpruiten ten minde langzaam weder uit, d daar integendeel, by de behandeling, die wy d hebben opgegeeven, de planten in den grond ei genoegzaam niets te lyden hebben. [Wy be- v< veeien dit ftukjen aan de oplettendheid onzer Vaderlandfche Landbouweren, en hcopen, dat tt zy daaromtrent, ook met het gewoone Gras- is hooi , herhaalde proeven zullen neemen ; te zt meer, daar de ongeftadigheid van öns Cli- H maat, blykends het nog onlangs gebeurde in ra 1799, den gevvoonen Hooibouw hier te lande, yi meer dan ergends elders, benadeelt. Redacl.] vl is g< ■■ , . aa hc •toom no siSgöoiv sjtsiufcoóx ■savo wat 1- Webktuig, ter spoedige weg- ruiming van het HOOI uit het Hooiveld. [Het is bekend , dat, vooral in ons Vaderland, door het fnel wasfehen der Rivieren, het doorbreeken en overloo'pen der Zomcrkaiens, enz. menigmaal het Mooi op de üitentvanrden, buitensdyks aan de Rivieren geleden , en 'zomtyds zelfs op de binnenlanden, .ioor fterke kweiling van het water, plotlèling jvervallen , en , daar het te- velde ligt , of jeheel bedorven, of zoodanig door het water refchadigd wordt , dat hetzelve meer dan de ïelft zyner kracht cn waarde verliest. In ;oodanige gevallen is eene fpoedige opryding 'an het Hooi , 't zy naar een nabygelegen dnnenveld , of wel naar de hoogte van den lyk, het eenig middel, om nog zoo veel looi , als men kan , -uit den vloed te reden. Wy hebban meer dan eens de Landicden by zulk eene gelegenheid nacht en dag ezig gezien, om op deze wyze een gedeelte an hun bedreigd eigendom in veiligheid te rengen ; doch wy zyn tevens ooggetuigen eweest , dat en de langzaamheid van'deze ïethode , en de moeilykheid , om in dat ogenblik , wanneer ieder om ftryd voor het yne zorgt,- het nodig getal van Wagens en ' aarden te bekomen , zeer groote belemmengen opleverden, waardoor veel Hooi, dat: nders te redden. was geweest, zo al niet. erloren ging, ten minden in het water gelakte , eer men hetzelve kon opla.aden en •egryden; wy meenen dus, dat .de medceeling van een gepast middel, om de weg-, timing van het Hooi in zoodanige gevallen ; bespoedigen, onzen Landbouweren, inzonïrheid. langs de Rivieren woonende, niet m hoogstaangenanm kan zyn ; en ten dien, nde komt ons het volgende niet ongepast >or. John Middleton vondt in Engeland een Werkig uit, dat eenvouwig en zeer gefchikt , om het Hooi, in geval van watershood, er fpoedig uit het Hooiveld wegteruimen. • etzelve belhiat in een groote hooihark of, am , Welke drie deelen heeft , t. w. een' stftaand middenfc.uk, en twee beweegbare eugels. aan beide zyderï;. elk dezer Hukken 7 voeten lang. Het middenftuk is zaamfteld uit een hofizontaale onderbalk, waarn op evenwydige afilanden vier loodrechte 'Uten zyn vastgemaakt., .die vgn boven in •// n AS — .(éiiotaió' ibhïb Uiis' leejr  C 19 ) Af* 11 twrAO/To 7,™1ï- . ón Hpypin» 7. • • , scnouaen worden; op dezelfde wy2e is ieder vleugel zaameefteld, uitgezonderd alleen, dat daarin vyf J5n tJ? 6 dC Vi^gels Zvn door middel M ^.Sn50Utl?n ,zo^l% aan het mdèv^L/ }°m-a \ dat 2V biniien- en buitenwaards draaijen konnen , en , wanrieer men dezelve tot elkander doét nadere!, zich als een -rechtopftaande horde 0f omheining 'Ve ! toonem. Ann het einde van elke vleuèeAvordt een paar Osfen of Paarden J2 :W°T aan iedere zyde een Voerman ' gepla ts ' zoo dat deze trekbeesten in eene gehfe ifnie voordgaan. Tusfchen de beideg ifoan. en wordt eene genoegzame ruimte openSn om de Hooi-hoopen te omvatten, welkedus' één voor een, door middel van dit Werkt vooragefchoyen en uit het veld eebract wör den. Hoe lichter hout men daartoe "Ibruïla ^m»mer e» goediger hetzelve we kt' Mtddlcton bedient zich by eiken Hoo bouw met veel vrucht vair dit middel. Wan£ het i Werktuig over hoogten en laagten moét Paan wordt er nog een deide man vereSt, zoo dikvvy s hetzelve over eene Iiooifc elf heen zoude g yden, cen gavel diep i„ de ' S^t f1 dk ^ de Machine < aante Hingen , waardoor dezelve in bewedneP Soten ' 7 ^ d£Ze Iaatfte Wordt voordSg $ \, wV"7 • kan men 0ül< voorkomen d»t c M Werktuig tegen de hoogten van d ron c niet blyve (luiten, wanneer men de masfa van s gelpreid liggend Hooi „iet geheel aan elland™U legt, maar om de ia 'a 14 ellen afbreekt g en eene ftrook lands «H^Ê^^tn^SS 1 $ laat. Cp vlakkeen gelyke Hooivelden kanSfi v op oeze wyze het gebruik van tólffi ontbeeren. - Voor het overige kan tóe/dofr V middelvan dit Werktuig eene groote hoe"N veelheid Hooi uit meer dan één Hooiveld «] op ééne plaats te zainen -brengen', iSWde Vf wegen . waarlangs hetzelve gVflccpt worut 1 »* meei-dan i5 voeten breed zyn ; doch , ó het Hooi niét te bederven, die it men z.iKi ™ niet verder te 'doen dan over gras- of n Ir;// \Iei ëemenSd wordt. - 'Volgends ftfë^AWi** deze wyze in n£j, «e ien rÊd iffl V''n 10 r"kkers «*£ Pal öcn, icn unufte Kan men met dit Wcikmio--me yys^'it do°r i^ssi 30 aibeide.it,; ook laat zich het Hóch d-tr ''$1 mede veel langer uit het water haal™ £ ^ wanneer men alles door menfehen a fid ver ( "enten naoet, m cr g:Uit veel u^h! $ by verloren, dan indien men hetzelve met dé hand-hark u.t het water ileepen er, verdragen m^V- ~~ le ' wa3li» Middkicn- deze Machine afgebeeld en de aanwending d arvan belchreven heeft is door Leonhardi u t het Engelsch 111 't Hoogduinen vertaald onder den tytel van: Abbildung und èefetSZ etner mum Englijchen Machine zuT- fchSn abfuhren des Heues &c. Leipzig, 1797. Bouwkundige Verueter in g e in . ï'. Onverbrandbaar Huisdak. .Een ongenoemd Hoegduitsch Schryver heeft hiertoe onlangs eenen voorflag gedaan, waarvan het zaaklyke hierop nederlSmt dat men de geheele ruimte tusfchen de fparren va! het dak gelyk mede tusfchen de Lken M den zolder met houten pennen bedeel e e daartiisfchen Stroo viechte, zoo dat alles don" & ^roobekleedfel, en vêrvolgends door een nengfel van leem overdekt zjnde, van buien eene gladde oppervlakte bekome ?*) ~ Jp de vorst van het dak legt men gewoone 'orstpannen, die niet moeten gemetfel! S •ast genageld worden. - Ten einde 'nu dit er legen en fneeuw te beveiligen, vondt de chryver het volgend Vernis uit! ^ Men eemt ongcbluschtc, gepulverifeerde en door- n ell ?'hen W?fer* van Kaas (9 an elks evenveel gewigt, en doet bv z d mm*, ?a hetzelve tot eei e brei g §™d' ce'f t^ekop vol LyiSiyernis, i iheekop vol roet, en een" ran-ivnï lasdoppen (/-/^^v beze SSfS en, met een Metfelaars-truffel, ter dS , , J^,de hand er glad over. Na' dat' dit kleedfel opgedroogd is, wordt hetzelv? *M rt eene zwarte lymverw overftreken. - De .... Schry- ;2n °Ve£l ce2e manier vail dakwerk te be^ nen, raet Stroo te bekleeden, "en vervorfiendi "Tt ' ^.n, DlM^hland zeer gebrulklyk'i zie men Z" £ifsisch mnerbuck art-" W^m. iter bereid vrordt, is een «er bLe konat sn^. Zie aWa»r -art.. KdjaLeims. fcaaiï.)-  C aa) Schrvver hadt reeds eenige maanden lang zulk een dak tegen de aanvallen van het vveaer beftand gevonden, doch er zullen jaaren ver. eischt worden , om volkomen zeker te zyn van de bruikbaarheid zyner uitvinding; ook worden er nog proefnemingen vereiscnt , o dit konstdak waarlyk tegen het vuur beland zyV Intusfeheii verdient 'snnns inval aanoaefti en onderzoek. o Duurzaam houten Huisdak. _ In 1797 heeft de Zweedfcht Academie de Wetenfchappen aan de Kor.inglyke MaatJcu-v BV te Londen het volgend woifen*»tt medege deeld, om een huisdak van hout ysél duur zamer dan gcwuonlyk te maaken. — ftJei kooke Teer in eene keteU-- cn menge daaib; zoo veel fvn poeder van hotuskoolen, tot d tnatfa de 'dikte hebbe van eene brei of Met felkalk. Hiermede bettryke men, door mukk van eene truffel, het geheele dak i duit dik. Deze ftof wordt zeer fchielyk droog e hard; zy wederftaat alle aanvallen der luch In Zweeden vindt men daken , op deze wyz gemaakt, die ouder dan eere Eeuw zyn, e echter nog geene verbetering nodig hebben 3. Om het Houtwerk voor de Zwam of « Salpeter-aanflag te bewaare;:* Bv gelegenheid van het Douwen der Beur toorn te Kopenhagen, vondt de ArchiteftJt meislr een! houten vloer in eene ke de, dk, fchoon vermoedelyk zedert 1624 gele* hebbende, nog zeer gaaf was Up dezd hadt van tyd tot tyd Zout gelegen - E Schimoer van Appenrade verzekerde hem., o SnïS zynen oord reeds lang gewoon w de nieuwe" Schepen, voor de eerltemaal n Spanje te laten gaan , om eene lading Z; inteneemen, wyl de ondervinding geleerd hac dat zy in dit geval veel langer duuren. In het gebouw van den Schouwburg h: de Zwam of het Salpeter-aanflag zoodanig overhand genomen., dat al het lioutw.erk b nen weinige jaaren daardoor verteerd was. Na verfchillende, vruchtloos daartegen aan wende middelen, liet Volmeister by het leg{ èener nieuwe vloér, de planken van ondei< en de ribben , waarop dezelve rusten , t eene fterke Z'outpekeF beüryken. Na dat d gepekelde vloer 10 jaaren gelegen hadt, de lv eene plank daarvan opneemen, en oevo dat alles nog even gaaf was , als toen vloer "gelegd werdt. Zedert heeft men middel, ook by het bouwen van Bruggen e met goed gevolg aangewend, en Mme, pryst hetzelve tevens aan voor. alle dak^ ren , houten rioolen, Huizen , fiapers, en ■mdere onderaardfche houten canaalen , die anders door de vochtigheid geweldig worden aangetast. Tin ons Vaderland , welks laage , natte r moerasfige- gronden zoo veel aanleiding geeven tot f.ortgefyke ongemakken, zoo datzells in zommige huizen het Salpeter-zwam alle nou.w.rk vernielt, en de fchoontte vertrekken onbruikbaar maakt, verdient dit 'zfr ee,nv°uwig en onkostbaar middel inzonderheid be■ pvoefd te worden. Redact.'] ,, .»ll^J1;■)al^ff'H^.Ul^«^gM^a^B^^^^*** " i n. : OECONOMISCHE BERICHTEN. \ Berichten aan de COMMERCIE'* ? uit Stokholm en Hamburg*. 0 Volgends berichten uit Stokholm , de dato gr JanuaiT h 1., hadt men aldaar de-ongunlugtt ydingen ontvangen, met opzicht tol de Ha rinewngst, welke zulk een aanzieidvU tak S- 3T wflvarcn voor het Zxudfihe .fj\ ^ I- maakt. Slechts 30-000 tonnen //«^ ««w , er in dit jaar gezouten, en ^ J« h; :n et-kookt, het welk een confiderabJ «.Set andere jaaren oplevert, gemerkt men * gewoonlyk ^ffi^SJT^S^^ at 60-oco vaten Traan rekent. J^KtI h|t hcr. as zal alleen in ftaat zyn, om, doolJ^lb-rr ar'vatten der Haringvangst. *«w^£f ut verlies te voorkomen, het welk ^dit Land , .1,'door het mislukken derzelve, zmldsgjn i Voords hadt de Regeering van Stafljto den .dt'voorraad van Graanen in de Maff«yntn t^er de Kooplieden doen ^^^-^dl^ in-verzekert, dat hechts 15.000-tonnen bed oe^. -i> De IFtsrelcours bleef tleeds aan hc ijzen, re-'zv wis toen circa $ 6 op Hamburg' en- « v 'en'op Amjlerdam; de Agio van het Bankgeld opn, d? Ryksfchulds-Cedels was 57- pCto. aet; De belemmering der vaan over de^« •zewis oorzaak, dat men aldaar 4 Hamburger, ëdt T%Z%P» en 10 Engelfche Posten miste dt^ Selyk zyn, volgends berichten mt ^ teturg van den ^W^'de^Kfe iïTéJ^V^ geftea,d,alSzintes.de PrtiisüTer fene MinTstef aan eene Deputatie van dem Z Senaat kortlings heeft, gecommuniceerd : da.  ( M ) de Eerfte Conful der Franfche Republiek, door de intercesfie van den Koning van Pruisjen-, het Embargo op de Hamburger benepen , op den voet, zoo als hetzelve reeds, van de Neutrale Schepen opgeheven was , mfgelyks hadt doen opheffen ; als ook , dat cfc zaaic der arreftatie en .oerlevering van kapper landy en zyne Lotgenooteh geene verdere onaangename gevolgen van dien kant zoude heiben. EliMGIÏ M eii k vv a a r D ic 11c d £ n uit de jongste driemaan dei.yk- sche Zittingen van het INSTITUT NATIONAL te 1'ary s- In de CÏasfè der Zeden- en Staatkunde las de Burger Mentelle eene verhandeling wer de uitgeilrekthcid en bevolking van het Ryk van Poolen , enz. Betoogde hy , dat, . voor de eerfte verdeeling, dat Ryk eene intgeftrektheid belloeg van 13.520 foolfche mylen, van 20 in een graad; dat hetzelve bevolkt was van 7,660,787 zielen , zynde 795 zielen °P elke Poolfche myl ; dat de algemeene inkomften beliepen 37,173,237 Poolfche guldens oi 2^,6^2,20^ Francs. .; Het aandeel van Rusland in de beide verdeclingen is geweest 6069 □ Poolfche mylen' fl,iq,,/..', . In de Wis- en Natuurkundige Clasle- las d Burger Guytou eene belangryke verhandehn over het oplosfen of verbranden van den Diamant waarvan de voorname inhoud ten betooge ttreki dat het hoofdbettaandeel van. dit edel getteentc aan het welk onze ydelheid zoo veel waarde gehecht heeft, geen ander is dan de koolhof (Carbone), of dat gedeelte, het welk aan de Steenkooleü derzelver digtheid en zwarte gedaante geeft. — Hy heeft, op dezen grond voordgaaude , van week Yzer gegoten Staal gemaakt, door bvvoeging van den Diamant. Tevens deelt hy eenige waarnemingen mede. over twee andere delfltoffen, genaamd Nickel civ Zwaar[leai 0'ung-Stone, Pierre péfantef — Mcni vindt over dit zelfde onderwerp het uitt.-ekfel eeaer verhandeling van Guyton geplaatst in VEfprit des Journaux van Primaire, an 8. p. 2.15—2^4. ,,De Burgers Fourcroy en Vauquelin, hunne waarnemingen omtrent de blaastleenen in het mensch'yk ligchaam voordzettende, hebben in de Urine eene byzondere zelfftandigheid ontdekt, welke aan dat vocht couleur, reuk, fmaak en alle andere kenmerkende hoedanigheden geeft, en die zy Uree noemen. Hunne proefnemingen omtrent deze ftof zyn van dien aart, dat zy voor de kennis der dierlyke. ihuishouding in het menschlyk ligchaam, duslook voor de Genees- en Heelkunde,, zeen belangryke gevolgtrekkingen belooven. De burger Chaptal, eene befchryving gegeeveu hebbende van de konst om vlakken uit de Klederen wegtcnumen , is door de Clasle verzi cht geworden, om over dit onderwerp een ' volledig Huk te vervaardigen , ter plaatfmg in het groot zamenftel van Konden en Hand. werken, waarmede het: Infiitut zich werklyk , onledig houdt De Burgers- Tesfir en Huzzard, met het . Bureau van den Landbouw het opzicht heb1 bende over twee Landbouwkundige inrichtin- 1 gen of Boerderyem te Rambouillei en te Vcr■ Jhilles , hebben verllag. gedaan van den Haat :■ en de aanwending van het Vee , dat zich s aldaar bevindt. De Wol van Rambouilht- is : in fclioonheid gelyk aan de Spaanfche ; het \ ras dezer Schaopen is reeds in veele Depar• tementen van Frankryk verfpeid. De llandvas.- tige bemoeiënisleii van den achtingswaardigen -1 (reeds overledenen) grysüart. Daubem&u in dits vak zullen Frankryk weldra ontheffen van die t zwaare ichatting, welke hetzelve tot hiertoe 2 aan vreemdelingen heeft moeten betaalen, ter e bekommg van een Produét, dat nu. op deszelfs eigen bodem zal te vinden, zyn. e Uit eene verhandeling van den Burger Flanr drin over de. dolle-Honds-beet, voorgelezen door. } den Burger Huzzard, blykt,. dat de dieren,, \ die alleen kruiden ecten Qierbivorcs) , b. v„. , Paarden en Koeijen, wel dol worden,, wanG 3 nLt*'  ?7 geoerc" zyn , niaar dat j,unne fa het kwaad met verder voordplant. Indien deze waarneming zich bevestigde, zou men deze nuttige dieren, gebeten zynde, biet behoeven te dooden ; men zou ei- zelfs misichien zommigen van konnen geneezen De Burgers Parmentier en Déyeux hebben een ltnkjen uitgegeeven over da zamenftelline en het nuttig gebruik der Melk. & De Clasfe heeft befloten te doen drukken een bericht van den Burger*Feïix, Coriful te Salonicht, nopends de behandeling der Grieken in het roodverwen van hun Catoen; waarvan de mlandfche Fabrieken zich een wezenlyk nut mogen beloovcn. — En een tweede van \ den Burger Moreau St. Méry wegens de eigen- i fchappen en Cultuur van het Suikerriet van i Otaheite. Deze plantfoort , in de Engelfche \ /Intilies reeds ingevoerd, komt in 3 maanden c tot rypheid, terwyl het gemeene Suikerriet 3 daartoe 15 maanden nodig heeft. Dus geeft c dezelve 4 oogden tegen 3 van dit laatfte. * Boyendien levert zy § meer Suiker uit, hare Cultuur is minder bezwaarlyk, en men kan zich dus een dubbel voordeel daarvan beiooyen. - Het oogmerk is, deze plant'ook op uf St. Domingo te doen kweeken , alwaar dezelve nóg onbekend is. n b d n. I. n E OECONOMISCH MENGELWERK is ' zc Cultuur, Landbouw en & Fa briekwezen. "dl • . 1 zu Travels through the States tf North-Amerika, jj? and &>c". during the Tears i7q*—1707' bi IC S^*> m 4 A Eteï en * Deze jónge Ierlander heeft een groot gedeelte ? t% yp!r,n!gde Staat1en en de teide SS? vdae met eene leerzame oplettendheid doorloopen, en hy levert ons daarvan in dit werk e«SF aanta belangryke proeven, waarnemingen i™ ta fflerkWén. - Onder anderen vindt & hier £ een bericht wegens de Cultuur der ËJ? ten Kweekt de Berg-Ahorn CCurled Moppie) die op drie fap x Suiker en de Mberd-AAo?è fcwahp WipleT, die ou 6 -i 7 ~ fap-t a Suiker \M*m$!Éwr?- Q boom van so duimen .diameter, heeft in o-Zlir) 3°Jaarei1, ïm J'aarlyks 5 . & Suiker geleveid. Na verloop van 6 a 7 jaaren ge* yen deze Boomeü meer fap, dan in de eerfte twee jaaren; dan hun fap is. ook wederon minder fmkcrachtig. • De Landlieden bereiden # ro^Suikér zelve, cn 'brengen die ih dikke ronde koeken te ~ Ouebec ter markt Men heeft hier gelukkige >oeven genome om dezelve te raffinèeren ; ook "mlaZt men van het Ahorn-tip te Quebec Azyn, en een zeer goed Bier. • Merkwaardig is ook de befchryving door Wild gegeeven van den Waterval te daJara ïoor twee afbeeldingen opgehelderd. De groote )f zoogenaamde Hoef-yzer-val is 600 Tards >reed ; het water valt ï42 voeten diep; de weede Val is niet breeder dan 5 Tards, en Ie derde 350; deze twee laatfte VaUen zvn 60 voeten hoog. _ ,Men berekent, dat van eze hoogten elke minuut 670,255 tonne maters nederftorten. 30 LUIluei1 In a Journey from Bengal to England. thh'i^h ie Northern part of India, Kashmire &c % '. Forfter. Londen, 1798.' 11 Vol., 4<\ v;nd^ '? W 0nder4 Vfele andere merkwaardigheden et Noorderdeel van Hindostan enz. betreffen e, een juist bericht wegens de beroemde 'iawls, die in het fchoone Dal van KafcBe tr C) gemaakt worden. Zy worden hier in «1 yan voortreflyke foorten gemaakt e Wolle ftof daartoe komt van Tibet, ' en donkergrys. Men bleekt die op eene bvindere wyze met Ryst-meel. Een gemeene tawl kost op het Weefgetouw 8 Ropyën • n , wanneer men die'met een bloemborlurlel van ajlerleie couleuren verfiert, geldt lk een ftuk aldaar wel 100 Ropyën. Ónder' Regeering der Indifche Keizers telde men ' Kaschemir 40,000 Weefftoelen van Shawls,larvan er thands naauwlyks 16,000 ' beftaan De meeste Korenten 'worden op het Eiland me, in Cefaloniën en in verlchiiiende geeiten van Natolie, van eene byzondere foort'1 Druiven gewonnen. De bladeren van de- ' t Wynftok zyn grooter, minder diep ingcV d, ftomper, dikker, en van onderen wit, ittgcr dan die van andere Poorten. De iiven hebben' eene donkere purper-couleur Imaaken zeer zoet. — Gedroogd zytide,'" t, wur-' :) Vergel yk ons N°. 79/ bladz. 210 en 2ir.  worden dezelve in een geheel rbefloten vertrek door eene opening van den zolder geltort , tot dat hetzelve daarmede tot boven toe opgevuld is; dus even zoo, - als men de Hop pleeg- opteleggen. In deze gefieldheid drukken zy door eigen zwaarte zoo vast op elkander, dat men - ze naderhand .-met. geweld, moet van één fcheuren. De eigenaars--verkoopen die by zulke geheele kamers vol te gelyk, en wel meestal aan de Engelfchen of Hollanders. In de jdtti dclla Real Sociëtd Economica di Flrenze. Vol. II. 1795 , waaruit Ook' het voorgaande Ontleend' is , vindt men eenen ' yoorflag van Fabbroni, tot verbetering des Styffelmeels, die voorzeker onderzoeic verdient. . De Zaadkiem bevindt zich in hef 'glutineus 1 gedeelte der Graankorrel ; indien men dus 1 de korrels grof breekt Of plet, en dan in het water doet, vallen de kiemen door hare zwaarte op den; bodem-. Deze kiemen kan 1 men onder' ander Meel maaien en tot Brood ' gebruiken , terwyl hét bovendryvende voor 1 het Styffel - maaken dienen kan. De kiem van het aldus gebroken Graan maakt zeer goede halmen , even gelyk ook boonen, in tweeën gefplitst, zeer goed kiemen en vrucht 1 draagen. ■'' £ -- * '-! i 3 iï ■' ' ': • ' 'A ;, ' \ L ZEETYDING. ; d Berichten. K In 1799 zyn in de Baay van Cadix ï binnen gekomen -662 Schepen , waaronder l 303 Spaanfche , 24 Zweedfche, 41 Deenfche ,a 82 Amenkaanfche, 15 Poriugeefche, 60 Marokkaanjche, 40 Franfche üorlogfchepen, 30 % Franfche Kapers , enz. 1, Van Stettin zyn uitgezeild 821 , en aldaar binnen gekomen 825 Schepen. 5 ' ' R - Genomen en Geconfisqueerde Schepen. tl Genomen op de Kust van Afrika de n; Engelfche Schepen Touug, Jonah, the Plumbcr en Mattilda, van Martinique, en the S< Concord, van Amerika naar Afrika. — Door to een Spaanfche Kaper -by de Berbice het S< Engelsch Schip tlie Lwoly, van Afrika naar n; de West - Indien. —- . Door Franfche Kapers E tlifi > Kitty, van Londen naar Dublin, the is Actiye, van Charlestown naar Londen, the vc Hope, van Newfoundland en 8 Koolfche- b< pe"' ~niNog ihs Harlequin* van. Leyerpooi vc naar Martinique. Door een EngeUch Si Fregat, na een levendig gevecht van i* uur de Franfche Lettre de Marqué PEntreprenent , van 18 Hukken , komende van Luracao, hebbende 25 dooden en /ro gekwetften bekomen. D fa Opgebragt te r Oriënt het Schip the Rezard, van Quebck naar Madera. — Te Hordeaux the Fame, Kapt. Webber, van Leyerpooi. — Te Bresi the Genereus Plan'■er , van Londen naar Jamaika. — Te Aieruourg een Brig , van Falmouth naar ^ibrahar. — Te Guadeloupe door een Tranche Kaper 't Schip the Ellin, van Le'erpool naar Jamaika; zynde de Kapt. geneuveld en ia man gekwetst. Hernomen door een Amerikaansch Fregat iet Schip Amelia, van Calcuta naar Ham>urg; zynde hetzelve te Newyork binnengekomen - Vrygegeeven door 't Gerechtshof te ^> net de lading 't Deensch Schip de Vrouw' irigitta, Kapt. Ziinmerman, zynde de Ka>er in de kosten gecondemneerd. Scheepsrampen, ^Verongelukt in November 1. 1. aan de ^aap de Goede Hoop: het Engelsch Oorlogchip the Sceptre, en het Deensch Oorlo"chip Oldenburg, beiden van 64 Hukken , n. de Schepen Anebrus, van ; Indiè'n naar iW«>«, en ihe Sierie Leone, naar -Z.o«By de Pillau 't Schip */w Goo^/ item* Kapt. offl/tó, van A^toV naar. ■everpool. ^ By Blaak - ball op de /«JÉ»* ■ust t Schip Parfimonia, Kapt. Jeslman , ■ an i'or/o. -naar _ Öp-Bomholm- e Schepen rfe Onderneming, Kapt. ÓV/^o;r, yan Dantzig .naar Londen, en ervachttng, Kapt. Foortfen , van naar '*f — Op de Schepen ^foro- ?, Kapt. Z«»tó, van Stokholm naar Zo«w, en tóe Bridgen, Kant. 2fe#, van .naar — Qp ^fow» »t Schip e Edwart Mary , Kapt. Graj, van Risa tar Engeland. ö Geftrand aan Kaap ,. va» ff fo* Feest A« 19 Z>««»&r 1799 tiitgefprooken in de Gereformeerds Kerk te Ouderkerk «a« . £. BÏi* te Amlterdam, i. KPW en J. Altheer te Utrecht, en verder alom . wordt heden uitgegeeven A. Ypey (weleer Profesfor Franeker thands P'^^rerd Geneesheer te Amflerdam,,) Introöutftio in Materiam Medicam. fl« /M « j ta* tnn» g^, ™ ■Vierendeel door eigen °»"er™(hn§/ ^ heeft wel vermyd de omflagiigheid van Geoffroy, Murray &c. , . -Aefc «ta^fcr «/.voerigheïd gegeeven dan Spilman, Bergius &C ^ voornaamlyk in gebruik zyn, om daar door du ll'erk* gefchikl te maaken tot een S^^-^f^ ëvoor Studenten cn Jonge Doctoren, dan tot hier M in het Latyn « uitgegeeven. in groot 8vo. De prys is drie gulden ingenaaid. ; , , fiifwe fe By Romyn, Boekhandelaar in de Beitrsfteeg t\°. 14. te Amflerdam, woid net goed fucces afgelevert de vyfde Druk van het, voor alle Koornkoopers, tactoors, Mooletaars, brooaen ■ Koekebakkers allerintresfanst Werkje, getyteld : Pk of vtelyk .ko°k*b'^ gereduceerd op alle de groote Steden dezer Republiek. Waar by s gevoegd de berekening van het Lynzaad, zo - by de Ton als het Last ; fp^aue wegna de zwaarte, diepte en hoogte volgends de Cubttche voet, dienftig tot d e La» mg de:t Schepen! üeF Zetting van het Brood volgends de Prys va het Koorn berekend van 7* tot 25 Huivers de Xil ponden , Landt Impost e» Stads Ixc.ns van de Rogge en /«■ 10 de verhoogïnge en Armengeld, benevens oe M aaleoonen voor Ba oor- en Koe keu a k k e r s. , De prys van dit aliernutugst docra beknopt Handboekje is 8 Huivers. _ Te Amflerdam, by C. CO VEN S, Boek- en Kunstverkoper op den V ygendam. Op de Kust van Bayonne is zwaar befchadigd geraakt 't Altonader Schip de 6 Gebroeders, Texel fche en Vlie - Lyst. Den 8 en 9 February. Niets gepasfeerd. De Wind O. N. O. Den 10. Niets gepasfeerd. De Wind O. In 't me. Den 8 February. Niets gepasfeerd. Helvoetjluis. Den 5 February. Uit Zee binnen Kapt. M. Anderfon, van Embdcn. De Wind Z. W. Den 6. Niets gepasfeerd. De Wind N. N. W. Den 7, 8 en 9. Niets gepasfeerd. De Wind bj. W. Riielle. Den 5 February. Naar Rotterdam is opgezeild Kapt. O. Aoe&/5. De Wind Z. W. Den 6. Niets gepasfeerd. Oe Wind N. O. Den 7. Naar Zee gezeild Kapt. C. v<3« IFeyik^ naar i^ro. De Wind Z. VV. Den '8 en 9. Niets gepasfeerd. De Wind N. W.  N°- 10S» J5 February 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter heyordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konjlen, Landbouw, en alk andere middelen yan befiaan. (Dit N*. wórdt met den Tytel en Bladwyzer van het Tweede Deel voor den geweenen prys van i| ftuivtr aait de Intekenaren afgeleverd.') OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. OECONOMISCHE BvZONDERHEDIN, GETROKKEN UIT de SCH RIFTEN VAN DEN Graave RUMFORD. f|" Tet is bekend , en 'wy hebben reeds LI JL hx N°. 74. .bi. 173. van ons Dagblad gemeld, dat men in Frankryk bezig is eene vertaaling -üittegeeven 'van de belangryke Schriften l van . den Graave Rumford, van tyd - tot tyd: in Engelanduitkomende, allen ingericht ter verbetering van - den Staat en het lot der behoeftige Standen, zoo door tusfchenkomst van het Staatsbeftuur, als door- nuttige; inrichtingen van byzondcre përfonen of Maatfchappyè'n te bewerken. — Daar men in Duitschland, Engeland ■■ en Frankryk reeds zedert eenige.' jaaren de onbezet baar weldadige gevolgen van Rumfords ontdekkingen . en voorflagen proef kundig' ondervindt, w.enfchen - wy vuurig naar het oogenblik , waarin dit onderwerp ook m ons Vaderland moge levendig worden , cn de aandacht vestigen zoo van het Beltuur, als van de Maatfchappyè'n, Regenten van; Gods-, Armen- en Werkhuizen enz, — Hiertoe zou eene goede, vertaling b, v. j 111. Dut. i van het Franfche, werkje Esfdis , Politiques, Économiques & Philofophiques par B. Comte de Rumford in onze taal, met toepaslyke aanmerkingen , naar don ftaat van zaakea in ons ; Vaderland gewyzigd , zeer - veel konnen bydraagen, en hierom nodigen, wy eiken deskundigen uit, om aan een zoo weldadig werk de hand -te flaan. Met genoegen hebben wy onder het oog gekregen eenige losfe blaadjens, te Amflerdam, by de Wed. J. DpU'■■ onlangs, uitgegeevea voor if k a ftuivers het ftuk, onder den Tytel: Iets voor de Armen, waarin byzondere- vuorfchriften , waarnemingen en voorflagen van Rumford aan de behoeftige Clasfe, of aan anderen , die door ftand of talenten iets ten hunnen nutte konnen bydraagen, worden medegedeeld. Wy pryzen den yver des ongenoemden uitgeevers van deze blaadjens, waarvan er vermoedelyk nog meer te wachten zyn; doch vreezen tevens, dat zyne menschlievende poging niet algemeen genoeg, bekend en benuttigd, zal worden, om aan het voorgefteld. doel, te beandwoorden: 1. Komen foortgelyke losfe blaadjens maar zelden onder den gemeenen man, by wien zy eigenlyk behooreq. a. Zo al, dan worden zy- niet zelden* gelezen zynde, verlegd, verfcheurd en zoo geraakt de zaak zelve weder ^utt het geheugen. 3. Terwyl eiudelyk- de.' verzending; en het D de-  ( aö ) debiet daarvan doorgaands te weinig algemeeni is, om niet -Hechts in ééne Stad, maar in alle oorden dér Republiek , en vooral ten platten Lande , eenigen wezer.'yken invloed1 te konnen maaken. — Wy meenert daarom aan het opgmeik des uitgeevers van gemelde ftukjens, en te gelyk onzen Lezeren, eenen nuttigen dienst te doen , met het zaaklyke daaruit in ons Dagblad overteneemen, en langs dien weg behulpzaam te zyn ter meer algemeene bekendwording en verfpieiding van wezenlyk heilzame en menschlievende inrichtingen. Wy zullen daarby eenige nadere aanmerkingen voegen over de bezuiniging der Brand- en waimteftof, uit het werk van Rumford zelve ontleend enz.] I. Voorschriften van goedkoope RUM FORD SC HE SOEPEN. Als men met dezelfde levensmiddelen, door eene betere toebereiding, een veel goedkooper voedfel kan vervaardigen , wie zou dan niet genegen zyn , de wyze hoe zulks geleideden moet , te weetcn, en van de zaak zelve proeven te neemen? Zedert eenige jaaren heeft men in Beieren en in Hamburg de Armen- en Godshuizen enz. veel goedkooper gefpysd dan te vooren, en der fcbamele menigte recepten van goedkooper fpyzen medegedeeld. — Te Londen en Parys zyn in den harden winter van 1798-99 duizenden, die anders van gebrek hadden moeten omkomen , in het leven behouden door het oprichten van huizen , waarin men , zeer goedkoop , zyn genoegen eeten en zich warmen kon. Het voornaam geheim van de onderflaande -voorfchriften is de kracht, welke uit fchoor •water getrokken wordt, en in meelachtigï ïtoften,. door een zacht eh lang kooken, overgaat. Men haalt op deze wyze a a 3- maa! zoo veel voedfel uit het Meel , Grutten , Erwten enz. dan anders , en men kan dez< fpys aauzetten en fmaaklyk maaken door e: een weinigje Vleesch- of gezoutene Visch inte doen. — Men neeme b., v. voor. eene groot< »enigte menlchen> Grutte . . . 1-4.1. eg 4*. loot Erwten . . . . 131: — 8' Wittebrood. ... 69 — aa Zout ...... 19. — 26 Bier-azyn . . .. 46. — s6 "Water . . . 1077 — te. zamen i$f— 20 —* Deze hoeveelheid Soep is genoegzaam voor 1200 monden, bedragende elke portie omtrent 40 loor. — Indien men eene proeve daarmede neemen wit voor 12 monden , neeme men van alles Hechts Tg3 gedeelte ; en zoo zal men voor weinige Jiuivers twaalf përfonen konnen verzadigen. Men moet de Grutte daags te vooren opzetten , even kooken, tot 's anderen daags toedekken , en dan weder zagtjens kookeiu De Erwten doet men er op het laatst in» wanneer zy nog even konnen gaar worden. Zout en Azyn nog laater. — Men neemt oudbakken Brood, i'nydt dat in dunne fchyfjens, en legt dezen onder in de fchotels», waarin men de Soep opfchept. Men kookt de Grutte zoo lang en zacht, om er al het voedzame uittetrekken. De Lnvten komen er laat by , wyl zy anders te hard worden ; dit laatlle evenwel kan men hier te Lande ook anders beproeven. In de plaats van, of behalven, Zout en Azyn kan men de Soep ook met andere dingen fruiten. — Men neemt oudbakken Brood, en doet dit niet in de ketel , ten, einde door het kaauwen daarvan de voedzaamheid der fpys te bevorderen. Een ander Recept voor iaoo monden is dit. Grutte .. .. 70 ÊB 18. loot Erwten. ... 65. — 20 • Aardappelen . . 230 — 8" Brood .... 69 — 20 1 ■ Zout ... . 19 — 2(5 — Wyn-azyn . . 46 — 26 Water . . . 982 — 30 te zanten 1485 — 20 Deze Soep verfehilt daarin van de eerde , dat er Aardappelen bykomen, en maas half zoo veel Grutte en Erwten ; dus is dezelve goedkooper. — De Aardappelen moeten ^ gelyk het overige, tot moes kooken. Men kan de fmaak dezer Soep veranderen,. : door er verfchillende foorten van toekruid by • te doen- — Ook kan men in de plaats van .'Grutte tot verandering Garftenmeel neemen r ; zoo als het van de Molen komt. Dit is noggoedkooper; alleen moet men hetzeive zoo.zacht en lang als mooglyk kooken. — Wilmen de Soep door. flerk gezouten of gerookt Vleesch en Spek fmaaklyk maaken , zonder zoo zeer het voedfel daardoor te verflerken,. dan heeft men weinig daarvan nodig. Men. neemt daarvan by afwisfeling nu deze r dangeene foort,. fnydt het aan kleine dobbel,iteentjens, en ftrooit die in de fchotels over •> de  C *7 ) de Schyfjens Brood. — Als men Spek gebruikt, doet men .best, van het Brood, aan dobbelfteenen geüieden, daarin te braaden. Men kan ook het dus gefneden Vleesch, ol ook ïhippers van kleingefneden Haring, of kleingeraspte fcherpe Kaas , in een mengfel van Iloggemeel bakken en als balletjens in de Soep doen , om daardoor den 1'maak te prikkelen. — Nog meer verfcheidenheid en geur kan men daaraan geeven door het bydoen van Uijen, Look, Kurkuma, Peper enz. Het volgend voorfchrift eener Soep voor ooo mentenen is te Leipzig in gebruik en aldaar bekend gemaakt: Grutte ........ 17 f§ aof loot Erwten 16 — 13 Aardappelen . • • • • • 57—18 — "Schyven van hard Roggebrood 17 — 13 Zout 4 — 3°f Flaauwe Azyn 11 — aa| — Water • • • 345 — ^ te zamen 371 — 13 Men moet deze Soepbereiding zeer zagt kooken, en met een houten lepel geftadig roeren, ten einde alle de ftoffen zich geheel tot moes ontbinden. De volgende twee Recepten zyn van het Armenbeftuur te Hamburg: 1. Voor 70 monden. Water .... 100 gg Aardappelen . . 24 — Grutte .... 7 — Erwten ... 7 — Brood .... 7 — Vleesch ... 2 — Bier-azyn ... 5 — Zout . . . 1 — te zamen 153 — 2. Voor een Huisgezin van 7 monden. Water 10 83 — loot Aardappelen .... 2—10 Grutte ...... — 22. Brood,. zoo hard mooglyk — 22 Graauwe of groene Erwten, of witte Boonen . . 22 Varkensvleesch,aan zeer kleine dobbelfteentjens gehakt — 8 Zout — 6 Bier-azyn . . ♦ . . — 16 -— te zamen 15 — 10 In deze voorfchriften is de hoeveelheid de geheele masfa of van elke portie etens, zo wel als die der beftaandeelen, b. v. Water Brood, Grutte en Erwten , wel § grooter genomen, dan in de voorgaanden. De reden dier meerdere kostbaarheid f'chynt te zyn, dat men in Hamburg het kookfel eerst denzelfden morgen, en niet reeds den dag te vooren, begint, waardoor niet al de voedende kracht der Grutte ontwikkeld wordt. — In weerwil dezer meerdere verkwisting komt elke portie der opgegeevene Soep te Hamburg niet hooger dan op 9 duiten te taan. — Het gewigt van de 2 eerfte Recepten i3 dvoir du poids, waarvan 112 f$, 100 fg Amflerdamsch gewigt geeven. 't Hamburgsch gewigt is 104 &; gelyk aan 100 f8 Amflerdamsch; hierdoor kan men de gemelde voorfchriften lichtelyk naar dit laatfte gewigt inrichten. Eene Rumfordfche Soep, onlangs te Amflerdam voor 12 monden toebereid, waarin zelfs £ Ê8 Spek aan dobbelfteentjens gefneden, gemengd was, kostte , met de brandftoifen, niet'meer dan 9 duiten de portie. — II. Gemengde Berichten wegens het Werk van RUMFORD. In dit Werk , waarvan reeds twee Deelen het licht zien, en het derde is aangekondigd, wordt gehandeld over de Bedelary en de middelen om die te weeren; middelen, waarvan men te Munchen in Beyeren reeds de, gelukkigfte proeven genomen heeft. — Over de grondflagen van alle nuttige inrichtingen voor de Armen , nevens het ontwerp eener algemeen nuttige inftelling , ter onderrtcuning der armoede. — Over de fpyzen , vooral over die der Armen ; by deze gelegenheid wordt ook iets gemeld ter verbetering van den ftand der Krygslieden. — Over Haarden en Schoorfteenen , derzelver gebreken en verbetering, het bezuinigen der brandftoifen, het vermyden van rook , enz. — Over de warmte, het voordbrengen en benuttigen derzelve. [Hierover beneden breeder.] — Over de Klederen, en regelen van Oeconomie daaromtrent. In 'alle de gronte Steden van Engeland, te Londen , Bristol, Manchester, Birmmgham , Leyerpooi enz. zyn dezen winter Rumfordfche Keukens opgericht, waarin de Armen voor 3 a 4 Huivers een goede Soep en Vleesch konnen eeten. — De .steden Edimburg, Schotland, Dublin en Ierland hebben dit voorbeeld r' gevolgd. — Te Londen zou men op deze 31 wyze reeds 40,000 Armen aan de kost hebben ,1 geholpen. * D 2 III. Zaak-  ( 28 ) III. Z'aakxyxe inhoud van het Derde IETS FOOR DEN ARMEN. De menschlievende Schryver, zich beyverende om de uitvindingen en het werk van Rumford ook hier te Lande bekend en van algemeen nuttigen invloed te doen worden, richt in dit ftukjen zyne rede aan de geleerden en milddadigen, als vermogende en onontbeerlyke medewerkers ter bereiking van zyn heilzaam oogmerk. — De eerden doet hy opmerken dat, terwyl men er op uit is, om de Cultuur der grunden te verbeteren, en langs dien weg van hetzelfde plekjen gronds meer Producten, meer voedfel voor meusch en beest te trekken, men tenzelfden tyde, en tot een gelyk doel, zich kan en behoort toeteleggen op eene betere en meer voedzame fpysbereiding. Deze konst, die niet jmoet verward worden met eene Kookery, enkel ingericht, om aan de kieschheden van een fyn gehemelte, aan de verkwistingen der weelde, genoegen te geeven, verdient geheel de:aandacht der geleerden, om dat zy eene ómiddelyke ftrekking heeft, nevens den Landbouw, ter vermeerdering der bevolking, verbetering van het Fabriekwezen, en herftelling van den Koophandel. — De wilde volken., niets van dit alles beoefenende, Hechts levende van 't geen de Natuur hun geeft, bewoonen onafmeetelyke woestenyë'n , en betwisten hunne woonffceden aan verfcheurende dieren. — Vervolgends toont de Schryver aan , dat, daar het water onontbeerlyk is tot onderhoud van planten en dieren, en de jongde ontdekkingen der Scheikunde geleerd hebben, dat hetzelve geene hoofddof is, maar. onderfcheidcne bedaandeelen heeft, terwyl planten en dieren by 't genot daarvan er waarfchynlyk alleen het nuttige, het voedende van affcheiden 3 en zich van de overtollige deelen ontdoen, het een gezet onderzoek -verdient, of eene betere voorbereiding van het water ter voeding van het dierlyk ligchaamsgeftel niet even dezelfde goede uitwerking zoude konnen hebben, als de behoedaniging van hetzelve door ', de mestdoffen op het plantenryk. — In Zwü- , ferland, Duitschland en Engeland, waar men i op veele plaatfeu 't geheele jaar door het ] Vee op de Stal moet voederen, bereidt men « voor hetzelve zedert veele jaaren een gekookt < voedfel, in de plaats van hetzelve raauwe krui- 1 den . en ongekookt water te .geeven , en men < vindt zich daarby uitnemend wel; en indedaad, \ jdit gelukkig voorbeeld zou in ons Vaderland, gedurende den winter, eene gezette navolging verdienen. — Wy zien een nader bewys [van de goede gevolgen dezer fpysbereiding tin het mesten onzer Kalveren en Varkens, wier [voedfel voornaamlvk in'.gekookt Graan en Aardappelenbrei bedaat. — De ondervinding heeft doen zien, dat de meelachtige doffen de meeste waterdeelen verdikken en tot een gezond voedfel maaken; en onder dezelven munt de Garst en Grutte voornaamlyk uit, wanneer men die zachtjes em lang laat kooken. — Men kan zelf proeven neemen, op wat wyze • dezelfde .hoeveelheid Garst het meest voede, tot een deeg gebakken of met water géko'okt?' in Duitschland, te Hamburg vooral, 'is zulks onderv'in'delyk beflist ten vourdeeie van -het kookfél. — Dezelfde kracht van door vermenging met water een verderkend vöedfel opteleveren, is in nog hooger graad aan de Saleb en Hartshoorn eigen ; doch de .Garst vergoedt derzelver minder vermogen in dezen door mindere kostbaarheid. De overige Graanen en Groentens volgen in verfchillende graden op da Garst, doch konnen . ook , fchoou duurder, :>p eene zuinige wyze benuttigd worden. ([Het overige in een volgend N°.) HUISMIDDELEN, e n NUTTIGE ONTDEKKINGEN. Iets naders over hst ZOGVERMEERDEREND MIDDEL, in N°. 95. bladz.' 340 aangeprezen. Zedert wy dit middel , bedaande in tiet £aad of de Boontjens der Catoeëplantroeledeelden , kwamen ons in handen de Algencene_ Vaderlandfche Letteroefeningen vóór 1703. S°. 6. en voor 1794. 'N°. 1. 'waarin , Men• elwerk, bladz. 220—223 e'n 'bla'dz. "8-io? :ene aanpryzing van datzelfde middel voorkomt , aan Dr. C. Renfmg te Am/ltrdam, door :en z}'ner vrienden medegedeeld , door eigene sroefnemingen van dien Geneesheer bevestigd, en  C *9 ) en nader bekrachtigd door het bericht van andere Vrouwen , welke zich daarvan met vrucht bediend hadden. — Wy oordeelden het nodig, zulks by deze gelegenheid aan het Publiek te - herinneren,- daar de bekendwording van een zoo beproefd nuttig middel niet algemeen genoeg fchynt te hebben plaats gehad, — IntusfcKén is ens van eenen anderen kant verzekerd , dat de West - Indtfche Vrouwen , dit middel gebruikende, niet zelden daarvan eene engborftigheid contraSleeren , en dat daarom de' Colohisten gewoon zyn hunne Slavinnen het gebruik dezes Zogmiddels hooglyk te verbieden. — Wat hiervan zy,-, .idir.'ven wy niet beflisfeu Misfchien verdiende de zaak het nader onderzoek van gemelden Geneesheer. . Middel ter bewaring en versterking van het CITROENSAP. Men zygt het versch uitgedrukt Citroenfap door Linnen-, doet daarby een weinig fterke Wyngeest of Brandé#yn , en laat het zoo in eene dicht geflotene vies etlyke-dagen liaan, tot zich op den bodem een flymig zetfel vertoont , het geen deer - een Filtrèerpapier van misdruk van het klaare vocht wordt afgefcheiden. Vervolgends behoeft men , ter afdamping van de Brandewyn, het fap Hechts eenigen tyd in eene opehe vies of pot op eene warme plaats te zetten, of, zo het wegens de groote hoeveelheid der moeite waardig is , kan men de Wyngeest door glazen retorten daaruit trekken. — Het Citroenfap , op déze wyze bereid , vertoont zich zeer Maar, en is by uitnemendheid fterki . Dit fcheikundig middel is in de Chemifche Annalen geplaatst, en medegedeeld door Brugnatclli. ri, OECONOMISCHE BERICHTEN. Iets over den Oorsprong van zommige WETENSCHAPPEN. en KONSTEN. (Volgends Beckmann's Gefchichte der Entdeckungen &c.) I. Dubbel of Italiaansch' Boekhouden. De bcginfelen dezer Wetenfchap zyn in die fder Algebra gegrond. Lucas Pacciolus, die daarin te Venetië het eerst lesfen gaf in 1595, kende de Stelkundige ontdekkingen der Arabieren , doch de eerfte Uitvinder dezer methode van Boekhouden is onbekend. Zedert onheugelyke tyden kenden de hidifche Baniaanen dezelve, en men weet, dat ten tyde , wanneer de Monnik Lucas fchreef, Venetië de ftapelplaats was van den IndiaanCchen Handel. — Wellicht hadden de Romeinen reeds eene foortgelyke manier van Boekhouden , hoewel het geen men daaromtrent vindt aangetekend , eenigermate ,yan de onze afwykt. •5. De Wegmecter is een - Werktuig, waardoor men de treden van eenen voetganger of de omwentelingen van een wagenrad telt, en daarnaar de afftanden der plaatfen bepaalt. Op de lyst der zeldzaamheden, die de Romeinfche Keizer 'Conumodus bezat, vindt men reeds Wegmeetende Voertuigen (Verhicula iter meiientid) opgenoemd, doch de eerfte Uitvinder van dit Werktuig is. onbekend. 3. Canarie - yogels. Ruim 100 jaaren na de ontdekking der Canarifche Eilanden waren deze fraaije en bevallig zingende Vogels in Europa nog niet bekend. Thands leveren dezelven eenen vry gewigtigen Tak van Handel op voor eenige ftreeken van Duitschland , en inzonderheid voor Tyrol. Men wil, dat Tyrol jaarlyks omtrent iö>ooo Canarie-vogels naar Engeland zende. 4. Magnetifche Geneeskonst, Aëlius, die in het jaar 500 bloeide , maakt het eerst gewag van eene uitwendige geneezing van zommige ziekten döor de Magneet, en wel inzonderheid met betrekking tot de Hand- en Voetjicht (Chiragra en Podagra} , en Stuiptrekkingen. Marcellus en Leonard Camillus roemen' ditzelfde middel tegen de Jicht en Hoofdpyn. D 3 5« LmiS'  ( 3° ) 5. Langzaam werkends Vergiften. De verfoeielyke konst om deze gifmengiels te bereiden , heeft reeds by de Ouden vorderingen gemaakt, naar gelang de zeden meer bedorven werden. By de zwakke Sexe inzonderheid vondt dezelve meer byzonder een gunftig onthaal. 200 Jaaren omtrent voor de Christel}ke Jaartelling werden 150 aanzienlyke Vrouwen te Rome overtuigd van pogingen te hebben gedaan , om anderen te vergiftigen, welke ïnoode misdaad zy met het leven moesten boeten. Beckmann wil, dat dit vergif uit het Delfltoflyk Ryk ontleend zy gewéést. In de laatfte eeuw heeft men insge]yks twee Vérgïfméngfters op het fchavot zien fterven , t w\ de beruchte Tojfana in Balie, naar welke het bekende vergif Aqua Tcfana den naam draagt, en in Frankryk de Msrquife de Brinvilliers. 6. Koet/én. Hier onderfcheidt de Schryver tusfchen het gebruik van opene of overdekte wagens , welk reeds zeer oud is, en dat om den zoogenaamden bak of het ligchaam des rydtuigs op riemen , veêren , of iets foortgelyks , dat elaft-iek is , op het onderftel te hangen ; deze laatfte uitvinding is niet zeer oud, offchoou men derzelver eerften oorfprong juist niet weet aantewyzen. Men heeft in de Nationale Boekery van 'Frankryk eene tekening, verbeeldende den intocht van Lodewyk XIV binnen Parys, omtrent het midden der XVlIe Eeuw ; waarin zich eene zoodanig hangende Koets duidelyk vertoont. 7. Water - Uurwerken. Ctefibius van Alexandrie, die, onder Ptolomaus Euergetes, 240 jaaren voor onze jaartelling leefde, fchryft 'de uitvinding dezer Werktuigen toe aan Vitruvius. Dezelven werden, omtrent eene eeuw laater , te Rome in gebruik gebragt door Scipio Nafica. 7. Zak - Uurwerken en Pendules. De Uitvinder der Uurwerken met flingers en gevvigten of met eene ftaalveer, is niet bekend. Men meent, dat de eerde Konstwerken van dien aart gemaakt zyn in de Xle Eeuw , om dat er in de Handfchriften van dien tyd dikwyls gemeld wordt van Horologia , in zoodanige bewoordingen , die . zich van de Water - Uurwerken niet wel ' laten verklaaren — Men houdt de Saraceenen voor de Uityinders der Zak - Uurwerken. 9. Sir S. Mor land en de Jefuït Kircher betwisten elkander de uitvinding der Mondroef er s of Spreekhoorens. Zy waren in 1671 reeds bekend. De' Arabifche Reizigers , die m de iXe Eeuw China bezocht hebben , ver- haaien , dat men zich dertyds ook in dat Ryk van eene loort van 'Irom e en bediende, welke het geluid dtr ftem 'tit èencn verren afrtand voordleiddcn. (Het overige in N°. 109.) PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 10 February 1800. De Geraffineerde Suikers zyn in meest allé foorten, behalven de Raffinade en Mellisfen 0 3 ffi, \ af a 1 § gemonteerd. — De Syroop blyft 75 £. De Surinaamfche Coffy is iets williger. Van de Tarwe is de Poolfche, Elbingfche, Koningsberger, Pommerfche, Stettyner , Maagdenburger en Markfche nog williger dan den 3 dezer; doch de overige, vooral Inlandfche foorten, zyn 30 & 40 k 50 ggl. per last minder. De Styffel blyft ƒ 24. De Gedroogde Rogge is 225 a 245 ggl. De Carolina - Ryst, waarvan dezer dagen importante partyën naar buiten zyn afgeleverd , is van 56 op 60 $ gemonteerd. Verder geene veranderingen, Te Dordrecht, den 6 February 1800. Boekweit, op 140 83 wigt, per last 31 £ Haver, Inlandfche Brouw, per last 22 i 24 c£ dito Paardevoer .... 16, 17 a 18 Koolzaad , inl. en Zeeuwsch , per last 82 a 88 <£ Zaai Lynzaad, Inlandsch en Zeeuwsch, per achttendeel. 86 a 94 ft. Raap • Oly, per Aam. . . 87 gl. Lyn-dito, per dito . . . 66 gl. Raapkoeken *, per 1000 ... 85 a 87 gl. Lynkoeken, per dito . . . u8 a 120 gl. Paardeboonen , per last ... 20 a 25 c£ Den  C 31 3 Den 7 February. Rauwe V'asfen , per Steen . 28 a 42 ft Mouiwyn , per Virtel . . . io.l ^ Genever, per dito .... iij e£ Luikfche Kooien , per Hoed . 24 gl. Waag - dito, per 100 Waag 26 a 27 gl. Den 10 February, Candybrooden ....... 38 a 39 Poeijer dito 35 a 36 R afinaden «■ • • 33 a 34 Mclisfcn 2 en 3 f8 . • . . . 27i a 31* Lompen 26 a £ 'Stampfuiker 24^ a 29 j Basterden ........ 15 a 17 Candyën, diyerfe aV] a 43 ê3ro°P « a 75 g Te Rotterdam, dm ro February \ Zoo. Jarige Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak . ... 4r a 43 ü Nieuwe puik dito . . 34, !J4 a 37 JJ Gemeene dito .... 24, 2*7 a 30 K Zeeuwfche Rogge . . 25, 26 a 28 g Graauwe Erwten ... 22 a 26 Witte Erwten .... 17, 18 a 20 £ Blaauwe dito .... 18, 20 a 26 £ Witte Boonen ...... 12, 16 a 24 « « Paardeboonen, per Last 20, 24 a 27 r£ 1 Zeeuwsch Koolzaad . . ] Wintergarst, per Hoed ? Zomer dito ƒ56, 58 a 60 ggl' , Nieuwe Zeeuwf. Brouwhaver 5»* „„1 Voeder dito .... p6' 43 * 4 ggl- Te Schiedam, den 12 Febrary 1800. Moutwyn icg de 30 Virtels, so^er ) Genever dito, "dito. c £ Genever 54 en 55 gl. per Aam, iV-^ * Gedr. Rogge 164 te per Last 250 ggl. contant, Te Utrecht, den 8 February 1800. Witte Weit ..... van ƒ 171 tot ƒ 18 Roode dito -i. Vijl"—1* tfj ' £°g.se .■• - ; ui - * iaf Boekweit ...•.„ — » 6j — * 73 Groote Capufyners . . 3 Middelfoort dito . . . — , 16 , Kleine dito Groote graauwe Erwten Middelfoort dito ... —■ * 16 dito Kleine .... , e jn s J4i Ongelezene dito . . — . g _ e Qi 'Kleine zuivere Groene nErwten %. - • 10 - ,iï Ongelezene drto ... — * o Witte Erwten .... . g — , 10 Witte Boonen .... Haver — "4 • 6k Paardeboonen — s 7 , g* Wintergarst _ , 7' » /; ia Zomer dito — > 5| s 5.3 yö« Binnenlandfche Effecten». '«Amsterdam, den 13 February 1800. Recepisfen , Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 31 dito 4 pCts. Heffing, a 3* — 6 laar rato van Comptoiren en Som- vrIr,en 40,46^47* Nationale Schuldbrieven met Cou. pons en Uitloting a 3 pCt. 42! a | no dito .... a 4 561 a 57i hto duo .... a 5 67 a 68. 'nterest-Recepisfen van oude Staats- fchulden. a 4 pCt ..... 44 445 ïataaffche Refcriptiën. 13 Feb.g 1800 . . 80 a 81. . » • . 5.9 a di fl • • 49f a5l . 3 - . 441^46 Na den Vrede by loting . 34 iZ2 lollandsch geforceerd . ... 38 4 * ' Willig dito . . . • _ . |s{ a i hlderfche fchaêvergoeding . 36j a 37 iELEENBANEGELD. 13 Feb. 97* *9&| ZE»  Te Amflerdam, by C. COVENS, Boek- en< Kunstverkoper op den Vygendam. ZEETYDING. Berichten. Volgends tyding van Suriname van 20 November K R was in die Colonie alles wel. In de Pruisfifche Staat en is de invoer van. alle vreemde Zyde , Halve - Zyde en Catoenen goederen verboden, waarvan de vierkante el niet boven 1 loot en if loot} refpectivelyk weegt. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door.. Franfche Fregatten en verbrand 't Schip the Sandy Hall, van Awfoundland naar Portugal. — Door een Engelfche Lettre de Marqué 't Schip Triton, Kapt. Molm, van Batavia naar Bremen ; zynde wel de Kapt. maar nog niet zyn Schip te Jamaika aangekomen. Opgebragt te Bordeaux 't Schip Tuley, van Virginie naar Londen. — Te Guadeloupe het Engelsch Schip the Fairy , van Lancaster naar de West-Indien. — Te Vigos 't Engelsch Schip the Fame, van Cork naar Porto. — Te 'Cuba door Spaanfche Schepen 't Engelsch Schip the General Goddard, Kapt. Bennen, van Londen naar Jamaika. Te Portsmouih' 't Schip Embden Pakket, van Oflende. — Door een Franfche Kaper te Brest een Amerikaansch Schip van 300 Ton; en te ' Carthagena vier Engcljche Brigantynen. — Te Dieppe 't Schip the Duke ^of Gordon, van Dumbar naar Napels. — Te Lisfabon 'X. Spaansch Schip N. S. de Concaipaor van Mallaga naar Vera Cruz. Hernomen door de Engelfchen en te Gibraltar aangekomen 't Schip Dorothea^ van Mallaga naar Leyerpooi. Prysverklaard te Isle de France 't Sdhip the Concord, Kapt. Thomas, van China naai Amerika. Vrygegeeven met de lading, te Duinkerken het Zweedfche Schip de Kroonprins mei Yzer. Scheepsrampen» Verongelukt by Duinkerken een ongenoemc Zweedsch Schip met Pik en Yzer. — By het inkomen in de Haven van Brest eer Schip van 22 Hukken, komende van Islt de France; van de Equipage is 40 mai geborgen. — Met man en muis, op de Engelfche Kust de Oorlogsfloep Brafan, en op de Noordkust van Schotland in den laatden ftorm Wel 50 Vaartuigen met byna al het volk. Geftrand by Portsmouth eh in den grond gefloten het Schip la Purisfima Conceptione. — By Wageroc 't Schip van Kapt. Hammoad met Tabak , van Virginie naar Brtmen. Met fchade te Milford 't Schip Kebecca^ Kapt. Folger, van Baltimore naar Cork. Te Cuxhayen is door aanzeilen zeer bejchadigd 't Schip Juttana Charktta, Kapt. Helmets. , , „ . Aan den grond geraakt benoorden Vogelfand de Schepen the Mary, Kapt. Borton, van Baltimore naar Bremen, en Graaf Bernfforf, Kapt Luhman , van Barcelona naar Hamburg; ' het laatstgemefde' is reeds door Lootfen te Cuxhayen binnengebragt. Textlfche en Vtie-Lyst. Den 11 February. Uitgezeild E. R, Meeuw, naar Embden. De Wind Z. Q_ Den 12 en 13. Niets gepasfeerd. De- Wind O. Texel vol Dryf$s. In *t Vlie. Den 8 en 9 February. Niets gepasfeerd. De Wind O.^ Den 10. Binnen B. C. ■ Dotijcrs * van Embden. Fielvoetfluis. Den 10 February. Naar Zee gezeild R. D. van Wyk, naar Olcron. De Wind Z. W. Den 11. Niets gepasleerd. De Wind U. Brielle. Den 10 en 11 February. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. Friefche Kust. Te Tenpost ligt J. ff. Lodewyks*, vair < Embden naar Amflerdam; dezelve heeft, door de zware sneeuw, eenige Ichadebekomen. Een. ander Schip met- Mooi-wasmsfchen die plaats en Groningen onder de 1 Sneeuw gezonken. - % • s *j  N°. 109. ip February 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van bef aan. L OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. oeconomische By' zonderheden , getrokken uit de schriften van den Graave RUMFORD. (Vervolg en flot van N°. 108. bladz. c8.) De Schryver deelt voords nog eenige algemeene aanmerkingen mede over de toepasling van Rumfords ontwerp op den Armen-ftaat van ons Vaderland, en toont aan , hoe alle de onderfcheidene Armenbeftuuren, hoe zeer ook hier te lande in aart en inrichting onderfcheiden, volgends de door Rumford gelegde gronden, konnen medewerken ter verbetering van het lot der behoeftige menschheid. — Ten voorbedde bepaalt hy zich by de zoogenaamde Diakonyën , en doet zien , hoe men in die huizen , waar Diakony - armen belteed en onderhouden worden , met vrucht Keukens , op de Rumforafche wyze ingericht , zou konnen aanleggen, na aïvoorens eenen Metfelaar naar Hamburg, Leipzig of Munchen te hebben gezonden, om alles praclisch te onderzoeken. *— In een gewoon Beftedelings-huis zou men konnen beginnen met het uitdeelen van briefjens of lootjens, op welker vertoon eene portie eten, volgends . Spie-  C 39 ) ia. spiegels. Jn de XIIIc Eeuw wordt het eerfte gemeld van verfoelyde Spiegels. Peckham, Franciscaner Monnik in Engeland, die te Oxford, Parys en Rome lesfen gaf, fchreef in 1272 eene Verhandeling over de Doorzichtkunde (Optica'); deze Schryver fpreekt van Glazen Spiegels met Lood bekleed, die de beeldnisfen niet teruggaven , wanneer men er het Lood van achter wegnam. 19. Boeken. Volgends het gemeen gevoelen [der Duitfchers'] werdt te ifeidelbers. in 1480 het eerfte gedrukte Boek uitgegeeven , onder den tytel : Nosce lipfum. Beckmann heeft twee Boeken ontdekt die in 1479 te Keulen gedrukt zyn. [Wy behoeven den ouden twist tuslchen ons en de Duitfchers over den voorrang in de Drukkonst niet te verlevendigen. De onpartydigheid heeft voor onzen Koster lange befiist.] Wat de gewoonte van Handfchriften en Boeken te verbranden betreft, dezelve is zeer oud. Dit lot trof te Athene de werken van Protagoras, te Rome die van Nutna, in zyne graftombe gevonden. Meer dan eens werden de Schriften der Starre - waarzeggers by de Romeinen verbrand; Augustus liet er op éénmaal meer dan 20,000 in de vlamme werpen, vangende dit Auto-da-jé aan met de Hekelichrihen van Labicnus. Onder Tibcrius trof dit lot de werken van den Gefchiedfchryver Cremutius Cordus. Antiochus Epiphanes verbrandde ' de Joodfche Heilige Boeken , en die der ; Christenen werden meer dan eens- in de eerfte / Eeuwen ten vuure gedoemd. Volgends Eufevius deedt Diocletianus den Bybel verbranden Na de vestiging van het Christendom hielden de Geestelyken dit vredelievend middel aan de hand. Anus gefchriften werdaStóoor het vuur verteerd , en Conftantyn bedrilde eik die eenig affchrift daarvan terug hieklt met « den dood. Op aandrang van 't Niceesch t Concilie het Theodofus li. de werken van 1 Nestorius verbranden; en zoo heeft elke Eeuw e het hare toegebragt , om deze ibort van ftrafoefening levendig te houden. j Iets over den Aanvangstyd der XIXe EEUW. a HetJ,s bökend » dat reeds op het einde g; der XVIIe Eeuw een heetè twist gevoerd A werdt over de vraag : Wanneer begint de dt Nieuwe Eeuw P — Een merkwaardig blyk ,}K dat het _ menschdom , zedert de laatfte ico jaaren, in weerwil van alle hooggeroemde verhchting, met één zier wyzer nocff minder beuzelachtig geworden is, is de vernieuwing van dezen nuttelozen twist in onze dagen. Niet ons Vaderland alleen, maar ook Duitschland, frankryk en Engeland, hebben zedert eenigen tyd in dit ftrydperk hunne dappere kampioenen zien worftelen. — Reeds in 1798 /chooten dezen in de Engelfche Nieuwspapieren hunne pylen op elkander af; men kan daarvan proeven vinden in het Avondblad the Courier van dien tyd. Zelfs heeft rnen daarover in Londen aanzienlyke weddingfchappen gedaan en verloren. De beruchte Horne Tooke was voor den aanvang der XIXe Eeuw met 1801, en verloor, door de intlpraak van twee Deskundigen! 100 Guinea's. jTaart 1798 werdt eene më veel hoogere weddingfehap over dit "zelfde onderwerp, toen reeds de fpreekftof aan alle Theetafels te Londen, door de uitfpraak van Ilerfchell en Fox!! beflist. — lntusfchen komt het ons, onder het welneemen van alle Heeren Tydrekenaren en Starrekundigen, vry duidelyk voor, dat het doopen van het jaar 1800 of 1001 met den naam van XIXe Eeuw, eene seer willekeurige, en met geen één waar gelang van eenig volk of fchepfel ter wereld n het genngst verband ftaande, daad is , vaarop kan worden toegepast het bekende :eggen : variis modis bene pit, dat is : ieder •an cr gerust op zyne wyze over denken. NATIONALE LOTERYEN. In„ de rJlfrdsT Clasfe der 9ifte Generaliters, u Bataafjche LOTERY, welke is beginnen • bekken op Maandag den i7den Februarv, 800, zyn uitgetrokken de volgende Nos. :i voorname Pryzen : le Lyst No. 5881 met ƒ1000:- Pramie. ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Lisfabon door Engelfche Flirten de Franfche Schepen Bajonnc, naar menka; een Schip met Wyn , van Bor- Zlr TL -de lndi£n; en de Franfche sper Amphurue van ia ftukken. — JNog te  ( 4° ) e Lisfabop het van de Spaatifchin hernomen Hamburger Schip Caih'arina , Lapt. Lolling , va* Porto naar Limerick; en het Spaahsch Schip F«7m Defejado , van Pe/v* CV»* naar ^/Vteo. — Te jamaika 't Schip de Triton, Kapt. Moto, van Batavia, volgends voorige door de Engelfchen genomen. Prysverklaard door 't Admiraliteitshof te Londen de lading van 't Schip die Admiraliteit von Ahona, in 1796 te Falmouth opgebragt ; het Schip is' vrygegeeven. — Verkocht te Tortola 't Schip en lading van Kapt. Folmers, van St. Thomas naar Bremen, aldaar opgebragt geweest. Scheepsrampen, Het Schip the Mary , volgends voorige by Cuxhaven aan den grond geraakt, is , na den 4 dezer daarvan te . zyn losgeraakt , weder vast gaan zitten , heeft de masten gekapt, de goederen ontladen , en is door Blankenezers te Cuxhaven bmnengebragt. — Aldaar is mede een en andermaal vastgeraakt het Schip Minerva, Kapt. Wondt , van Kaap Frangois; men hoopte hetzelve rui weder aftcbrengen. Met fchade of lekkagie binnen te Lork »t Schip Charlotta, Kapt. Junker, te vooren Kapt. Dancke ; dezelve moet loslen ADVERTENTIE N. W„ ~ pn « lnrhtmans te Levden, F. van der Plaats te Harlingen, G. War nats By en Lucutmans te ^t" -u/su JL 'f Altheer te Utrecht, en verder alomd en P i. /W* te Amfterdan;1 £ en ^^%^k]- thands praaizeercn . >r| ^# omflagtigheid van Gei»fhoy, W «V ^ v^/v/W,* zyX, «w daar door dn llerk gefchilt te maaken tot ,eer . VOor Studenten en -Jonge Doüoren, dan tot_ hier toe in het Latyn is m-ge^evcn. |.n groot 8vo. De prys is drie gulden ingenaaid. Bv Romyn Boekhandelaar in de Eeursfteeg N°. 14. te Amflerdam, wordt met gced fiicces tfSeveit d.'vyfde Druk van het,- voor alle Koornkoopers, Faêoors, «V^*;*»* afTStS^eAfeeaBt Werkje, getyteld : *«;P'™"™ eevoeTd'1 dè gereduceerd op alle de groote Steden dezer ^publiek.^«f«~jg^ « berekening van het Lynzaad, zo by de r» als het Laa ,V^""' , > d zwaarte, diepte en hoogte volgends de Cubilche voet, dieuftig tot de La éclKpen De Zetting van het Brood volgends de Prys van het,K ^ és, mm iNc&ii&ft* beknopt Handboekje is 8 ftuivers. Te Amfterdain,-by C. CO VENS, Boek- eosKunstverkoper op den Vygendara. ?ri repareeren. — Te Milfort 't Fchip Emilia Charlotta, Kapt. Pcterfen, van Charlestown naar Bremen. Texelfche en Flie-Lyst. Van den 14—17 February. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. , Z. O. en ü. Texel vol Diyf-ys. Helvoetfluis. Van den ia—15 February. Niets gepasfeerd. De Wind O. „ , Den 16. D. Fai.k is gister met behulp der Ysfloepéri in de Haven gekomen. Uit Zee binnen C. Huun , van Bergen. Vol"ends rapport der Zeelootfen waren er 3 Engelfche Kotters voor de wal. De Wind O. Brielle. Den 12 en 13 February. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. ,{ ? '; Den 14 en 15. Niets gepasfeerd. De Wind O. _ Den 17. Gister kwamer er twee Engelfche Kotters uit het Noorden , die een onzer Ysfloepen dwongen aan boord te komen j na \ uurs kreeg dezelve weder vryheid om terug te keeren. De Wind O.  N°. iio. 22 February 180®. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Ny verheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konfien, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. L OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Nieuwste Verïeteringen in de SCHEEPSBOUW- en ZEEVAARTKUNDE, -{Vervolg en flot van N°. 109. bladz. 37.) 4. jfec - Compas, het geen onvcrandcrlyk de " ligging des Meridiaans aanwyst, onder welke zich het Schip in Zee bevindt. Ten dien einde heeft J. Edwards te Jiristol met het gewoon Compas een ander werktuig verbonden, waarin de Magnetifche vloeiftof zoodanig is gewyzigd , dat de Conipasnaald fteeds onveranderlyk het waare Noorden aanwyze , terwyl de Naald van het bygevoegde werktuig even naauwkeurig de breedte opgeeft. Indien deze 'fraaije uitvinding , waaraan Edwards zedert veele jaaren gearbeid heeft, door proeven bevestigd wordt, zal de Zeevaartkunde een zeer groot voordeel daarvan konnen trekken , konnende men, met behulp van zulk een werktuig, in allerlei weder, by nacht en dag, de juiste hoogte in Zee bepaalen, op welke zich het Schip bevindt, en den weg, welke men 111. Deel. verder te neemen heeft. Men weet, hoe veele en groote Pranniën zedert lang zyn uitgeloofd , op het vervaardigen van een werktuig, gefchikt om de lengte op Zee te .vinden ; onder Koningin Anna beloofde het Britsch Parlement den Uitvinder daarvan een gefchenk van 20,000 P. Sterlings. 5, Verbeterde inrichting der wyze van Koeijen. De ongenoemde Schryver van het Hoogduitsch werkje : Verbesfcrung der bisherigen Ruderdrt, grondt zyn gevoelen wegens de mooglykheid om een Schip door roeijen te beweegen, op deze twee regelen: dat men eenen genoegzamen tegenftand in het water bewerke — en de kracht van het Roeituig daaraan pooge te evenredigen. — Ten dien .einde nu flaat hy eene, door hem afgebeelde , nieuwe foort van roeijing voor , gefchiedende doer middel van 3 fchepraderen, welke door één perfoon konnen beftuurd worden. Op deze wyze ftuurt men het Schip naar alle kanten heen , en draait hetzelve om zyn eigen as rond , wanneer men de twee raderen in eene tegengeftelde richting te gelyk beweegt. — Gaat het vaartuig te diep, dan konnen 2 paar raderen aangebragt , of ook kan derzelver kracht vermeerderd worden , door ze dieper in hét water te doen gaan, de fcheplepels te verlengen „ enz. F V0R«  C 4* ) Vorderingen in de TEKEN- en' SCHILDERKONST. i. Nieuwe manier om op Porcelein te fchilderen. De Porcelein-Fabrikeur Dik! te Parys heeft in cVe Schilderzaal der Louvre eenige Schilderftukken op Porcelein ten- toon gefteld , die niet gemaakt zyn op de gewoone wyze , volgends welke de Konftenaar nie.t eer de werking zyner Verwen ontkken kan , dan na dat zy de proef van het vuur hebben doorgeftaan. Deze zwarigheid voor de Porcelein-Schilders en Emailleerders is thands weggenomen ; de Schilder brengt zyne couleurmenging op het Porcelein , op Linnen en Papier, en zyne Verwen lyden door het vuur geene verandering. — De Uitvinder meent, dat men aan zyne dus bewerkte Porcelein - ftukken elke begeerde grootte geeven kan, hoewel de door hem ten toon geftelde niet. veel grooter waren dan i voet in het vierkant. a. Mechanographifche Schilderfiukken tot Behangfels en andere Kamerfieraaden. Deze Schilderftukken , na een veeljarigen arbeid door J. Bönninger te Duisburg vervaardigd , en voor de eerfte maal op de Paaschmisfe te Leipzig in 1798 ten toon gefteld, ftellen de oude en • nieuwe Konstftukken, Standbeelden , Basreliëfs , gefnedene Steenen en Schilderyè'n in getrouwe Copyën , meestal als monochromes, dat is : in ééne couleur, b. v. blaauw op blaauw, rood op rood, grys op grys, zeer keurig voor; de couleuren zyn van Olyverw. Men weet niet zeker , hoe de Konftenaar de omtrekken , die juist overeenkomen met die der origineelen , op het Doek brenge, en hoe die vervolgends door het Pinfeel worden uirgewischt. Men kan intusfchen hieruit opmaaken de getrouwheid zyner afbeeldingen , hoewel de omtrekken minder fyn en zuiver zyn , dan by de voordbrengfelen van het Konstpinleel alleen. Het groote voordeel der Mechanographifche Schilderkonst is dit, dat, éénmaal de hoofdfiguuren daargefteld zynde,, men dezelven eindeloos vermenigvuldigen , van couleur veranderen , en dc.or allerlei bywerk naar den linaak des eigenaars wyzigen kan. Men behoeft llechts , indien men eene kamer met zoodanig gel'chdderd Doek behangen wil, de afmeetingen en de verkozene couleur op^egeeven. behalven , de hoofdfiguuren in de vakken, bezit de Fabriek ook dcsjeinen voor Pilasters en fmalle tusfchenvakken, b. V; antieke drievoeten, Amoretten in Medaillon, Masques en G oepen voor Priefen en Des/bus deuren. —• Een vertrek, op deze wyze behangen , maakt eene heerlyke vertooning. De eeuvouwige, fchoone ftyl der Beelden, de juistheid van tekening , de bevalligheid der drapeering, en de verfcheidenheid" van het bywerk verraaden de hand van eenen geoefenden Meester in dit vak der Konst. Deze is de Hoogleeraar Langer,. Directeur der Schilder - Academie te Dusfeldorp , zynde met den Fabrikant Bönninger geiisfociëerd. — De prys der ftukken , hoe zeer in den eerften opilag hoog, is zulks niet , wanneer men daarmede de uitnemende fchoonheid en duurzaamheid dezer Behangfels vergelykt. — Bönninger heeft ook eenige Polychromes (Schilderftukken in meer couleuren) op deze wyze vervaardigd , die hunne eigene fchoonheden bezitten , doch de eenvouwige Goaeche - manier fchynt over het geheel voor deze foort van Konstwerken het verkieslykfte. — Zie verder het Journal des Luxus und der Moden van Juny , 1798. 3 . Engelfche manier, cm op het Glas te fchilderen. Deze Konst is naauwkeurig befchreven 1 in een werkje , getyteld : Kunst, Englifches Bleyweisf zu Verfertigen , nebst einem anhange uber die Engliffhe Glasmalerei, c?c. Gotha, 1798. Dezelve wordt in Engeland fterk geoefend , en de Britfche Konstwerken van dien aart worden op de Duitfche Jaarmisfen dikwyls duur verkocht. — Men moet daartoe fraaije Konstplaaten van de beste Meesters uitkiezen , en dezen , naar den eisch der Schilderkonst, met de gefchiktfte 'couleuren beleggen. Zulke Plaaten , die veele donkere fchaduwen , fterke ftreeken en liniën hebben., ftukken van zwarte Konst of in de 'geponpsnneerde manier , dienen daartoe het best , mids zy de nodige fynheid en zachtheid hebben. Wanneer men eene Plaat heeft uitgekozen , wordt het witte Papier rondom tot- aan den Plaatdruk weggefneden ; men neemt dan een fyn, zuiver, wit Gias van dezelfde grootte ,' en legt de Plaat eenige minuten te weekeri in warm water , Waarby men een weinig' Vitriool giet. — Na 10 minuten daarin gelegen te hebben , neemt men dezelve uit het water , en plaatst dip up een Vierdubbel op de tafel liggend TaftllaRen , urtiku er met een drooge, fchoone fpons de vocatigheid uit, wryft met een lapje 'Lmnen en poeder van  C 43 3 van Kryt het Glas af, houdt dit boven een koolenvuur, eerst van' verre, en dan allengskens nader by , en beftrykt hetzelve, door middel van een goed pinfeel , zeer dun en gelyk , met warm gemaakte Venetiaanfche Terbentyn , wel toeziende, dat geene hairtjens of andere vuiligheid daarop blyven. — Nu keert men het Glas om , houdt hetzelve aan de beftrekene zyde over het vuur, ten einde de Terbentyn overal vloeibaar worde, legt het vaardig'op de Plaat, keert het oogenbliklyk om, en drukt het opgelegde Papier met een fchoon Linnen lapjen overal naauwkeurig tegen het Glas, waarna men dit weder omkeert, of er ook nog plaatfen zyn, waar zich het Papier nog niet aan het Glas gehecht heeft, in welk geval men hetzelve nogmaals fterk en gelykmatig met het lapjen aandrukt. Ten einde, er geen het minfte water aan blyve hangen, droogt men Papier en Glas andermaal af met een fpons. — Eer men het Glas op het Papier legt, houdt men 't zelve nog ééns over het vuur , ten einde de Terbentyn recht vloeibaar, en het Glas warm zy. Zoodra nu het Papier behoorlyk aan het Glas gehecht is , neemt men dit in de linkehand , en begint met den vinger dér rechtehand het wit Papier daarvan afrewryven ;■ dit Papier, vochtig zynde, laat gemaklyk los; wordt hetzelve te droog , dan bevochtigt men het een weinig met een fponsjen, in warm water met Vitriool-Oly gedoopt, en laat dit nat zachtlyk doortrekken , eer men het weder afwischt ; hierby moet men zeer! omzichtig te werk gaan , om den Plaatdruk niet mede aftewryven of te befchadigen , het geen op plaatlen , waar * de 'iaat veel licht heeft , of waar weinige en fiaauwe ftreeken zyn , gemaklyk gebeuren kan. Hierom moet men het Glas , onder het afwryven, tegen het licht houden, en op zoodanige plaatlen zeer zacht wryven, om het dun papiervliesje , dat' er op het Glas blyft, niet te befchadigen. Op plaatfen , waar de Plaat veele ftreeken of eene fterke fchaduw heeft, moet men fterker wryven , en men gaat hiermede voord, tot dat al het wit Papier is' weggenomen. - i Dit gedaan zynde , zuivert men de Plaat van achteren van alle papier - rolletjens of vliesjens, die er nog mochten aan hangen, en. laat dezelve droog worden. — Dan doopt mén een hairpinfeel in Pynboom- of 'lerbentyn-oly, en beftrykt daarmede de Plaat, zoo dat dezelve recht klaar-en doorlchynend wordt. (Het Glas wordt eerst in zyne Iyst gezet en vastgemaakt, de Verwen toebereid, op de wyze in het voornoemde werkjen voorgefchrejvert, en wanneer dan de Oly op de Plaat gedroogd is , kan men overgaan om dezelve te iclnlderen. De Schryver geeft teveas op de bereidingswyze van onderlcheidene Vermsfen , die by deze konst-oefening te pas komen, gelyk ook van eene Compofitie, die het fchoonfte Marmer nabootst , en zich in allerleië vormen Iaat buigen , draaiien, fnv den, enz. ■ 4. Fraaije bruine Verw van de Meikever. Deze Verwftof, die roodachtig bruin is, overtreft alle andere Sapverwen in glans en fynheid. Dezelve bevindt zich in de maag der Kever, en is waarfchynlvk een overfchof van derzelver verteerd voedfël. Scheidt men het bekleedfel van het achterlyf af, dan vertoont zich een dun, wit canaal , waaruit dit lap, wanneer hetzelve voorzichtig geopend wordt , ten voorfchyn komt. Men ontvangt hetzelve op een fyn hairpinfeel , en ftrykt het af in eene fchelp. Er is geene verdere toebereiding nodig, om deze Verwftof bruikbaar te maaken, en zy is aan geen bederf onderhevig. - De gefchiktfte tyd, om dezelve te verzamelen, is des avonds, eer de Kevers beginnen te zwermen, wyl zy alsdan nog alnet voedfel by zich hebben, en iedere Kever ten minfte 3 droppelen fap uitlevert. 5. Donkerblaauwe Verw voor Schilders. Het ontbrak tot heden toe der Schilderkonst aan eene donkerblaauwe Verw, die volkomen ontbindbaar, van alle vaste ftoffen gezuiverd, en tevens, uit aanmerking van den prys, algemeen bruikbaar was. Dit gebrek heelt D, Reichard te Weimar pooeen te vervuilen , door den kouftenaren een fraai volkomen ontbindbaar, blaauw Carmin te koou aantebieclen tegen 1 Thakr 8 Grosfchen het loot. Daar dit Carmin veel Verwftof in zich bevat en men met eene kleene hoeveelheid veel doen kan, meent hy, dat hetzelve van algemeene nuttigheid zal konnen zyn. Onderscheidene voorname Konstfchilders hebben deze Verw naauwkeurig onderzocht, cn er het het gunftigst oordeel over geveld. — Men ontbiedt-daarvan partyën , van het Saxisch Induflrie-Lomptotr te Weimar. 6. JJereidingswyze eener vaste--groene Verw Dit voorlchnft van den" Heer Kinnman, Lid der Zweedfche Academie te Stokholm, is zedert .ene proefneming van 10 jaaren zeer yoed oevonden. — i\ien lost Zink in Sterkwater, m fterk gebiaude Kobalt in Koningswater op, A' 3 bei-  ( 44 ) feeiden tot vmadigens toe.. Deze beide ontbindingen gereed zynde, doet men a deelen van de tweede, by i deel van de eerfte» Dit mengfel ploft men vervolgends neder met s deelen (of eene gelyke hoeveelheid als het mengfel) Fotasch - water, dat gefiltreerd en heet is ; men giet dan het vocht af, en wryft het zetlel, dat op den bodem ligt, over het vuur tot eene groene Verw. Eer men van deze. verwende kalkftof gebruik maakt, fpoelt men dezelve meer dan eensaf met gefiltreerd water. — Dit groen dient voor Oly- en, voor, Waterverwen , en is vast genoeg , om de werkingen van lucht en zon te wederftaan. Door middel daarvan konnen de fyni'childers. hun geel met het Ultrameryu-. blaauw tot een vast groen, mengen. 7. Betere Pastelverwen. By C. Mich&l, Eabrikeur, van Porceleine Pypenkoppen te. Ku'hl (in Thuringen') zyn , tegen comptante betaling, nieuwe Pastelverwen te bekomen., die zich niet, gelyk de gewoone, door water of andere vochtigheid laten uitwisfchen ;. ook kan men daarmede op Olyverw fchilderen. Het kistje van 36 fttikjens kost 1. Dukaat. — De naam des uitvinders is in een bygevoegd. bericht uitgedrukt. Men zendt, brieven en geld ymthtvry. - 8. Werktuig, om by het. wryyen der Verwen zyne gezondheid te bewaaren. Het ftuiven der drooge Verw , en de uitwazeming der natgewrevene Verwttoffen, benadeelen ' zeer de gezondheid. Ter afwending van dit fchadelyke. heeft Bufchendorf het volgende voorgefteld. Men omkleede de tafel, waarop de wryffteen. ligt,, met een luchtdicht houten fcherm , dat op den grond fluit, en van boven met den fteen gelyk komt.. Hetzelve moet rondom % duim van den fteen «f ftaan, ten einde door deze reet van onderen de verfche lucht konne. opklimmen. Door een gat in- den vloer hebbe deze lucht iieme.enfchap met de. buitenlucht,, welke, daardoor of door middel eener buis-naar binnen wordt geleid. 6 a. 8 duimen boven den fteen ■fcange men een vierkante, omgekeerde glazen trechter, die aan, alle zyden 3 duimen breeder is dan de fteen zelve, 'en eindigt in eene yzeren pyp, van boven omgebogen, en in-eene ronde, kagchel geleid ; deze kagchel geeft, wederom eene yzeren pyp uit , die gemeenfehap heeft, met de fchooifteen o! de buitenlucht. — De plaats, waar zich deze toeftel bevindt, moet., geenen anderen toegang vao lucht hebben4i dan. bmnea het fcherm, Zet men nu het gat of de bui* in de vloer open, dan ontftaat er eene tocht, die de befmette iucht onder den trechter naar boven dringt, en daarvoor gedurig verfche lucht aanbrengt. Hierdoor worden de ftofdeelen en dampen der Verwftoffen te gelyk voordgedreven , terwyl de arbeider onder den glazen trechter zyn werk verrichten, en door denzelven heen licht ontvangen kan, zonder eenige nadeelige ftoffen of dampen inteademen. — De uitvinder heeft op deze wyze Groenfpaan. gewreven , en er- geene hindernisvan gehad ; cm de 3, uuren vulde hy zyne kagchel 1 maal. aan met houtskoolen, waardoor de trekking der lucht gaande werdt gehouden. — Om zich nog nader te overtuigen van het nut zyner inrichting, ftrooide hy. geftampte Suiker op een bekken met gloeiende houtskoolen,. en plaatüe dit onder de glazen trechter.. Hierdoor ontftondt een zwaare,damp, die, zonder zich te verfpreiden, rechtop ia den trechter opfteeg; men kon zelfs door te blaazen of te waaijen dezen damp geene am. dere richting geeven. — Behalven het eenvouwige en onkostbare van den toeftel, heeft men van de kagchel. nog het voordeel, dat men het vertrek daardoor verwarmt, konnendadezelve tevens dienen, met de nodige veran-, deiing , tot het kooken der. Oly , of vau andere zaaken, voor het. huisgezin.. LI.. OECONOMISCHE: BERICHTEN. * PRYS - OPGAVE van de Schryvvers des Hoogdu.itschen Tyd— s-ghrifts:. BI-B P&O PTLME.N., Twee Tekeningen worden voor. "dit jaargevorderd , onder de Voorwaarden, in het iil« Stuk der Propyleen te vinden. I. Hecïors affcheid van /indromache, volgends den Ilias van Homerus, Vi= Boek. V. 395- e«- volgg.. Een tooneel, t geen zacht gevoef en te-derheid des gemoeds vereischt.. De Konftenaar moet hier. op het hart. werken,, om. te. treffen.. II. Ulysfes en Diomedeshet Trojaanfche Leger by nacht overvallende , Rhefus en de zynea om»  ( 45 3 ombrengende, en eenen bidt, maakende van fchöene Paarden.- Homerus, Wad* Xe B. y'. 377. ^IlYer^moeten de kracht , beleid en ftoutlieid van deze twee ondernemende Helden worden uitgedrukt. D'e Groepen van verflagene Thractërs, in contrast met de buitgemaakte witte Paarden , konnen het belangryke van dit tafereel zeer vergrooten. , Men verlangt afbeeldingen, die door kracht van tekening, welgepaste verdeeling. van licht en fchaduw- enz. aan het konstkeung oog bevallen , en ook by nader onderzoek voldoen. — Het oogenblik Van daarftelhng of werking wordt aan de keus des Kondenaars overgelaten. — Men heeft met deze opgave ten doel , de ftudie van het beweegbare fchoon Qnotive) , in onzen tyd zoo zeer verwaarloosd etv verbasterd , te- doen herleeven. — De Beelden der tekeningen moeten ten minfte 8 duimen hoog zyn, om heter over vorm en uitdrukking te konnen -oordeelen. — De Konstftukken , die naar den Prys willen dingen , moeten voor 25 Augustus 18 co, vragtvry zoo ver mooglyk, aan den Uitgeever der Propyleen worden toegezonden. — De Prys voor elke bestgekeurde Tekening is 30 Ducaten ; doch meii behoud* aan zich, dit geld onder meerdere Concurrenten te vcrdeelen, of wel aan éénen hunner geheel toetewyzen. — Alle de ingezondene, ook de bekroonde , ftukken -worden- den eigenaren terug gezonden, en de beöordeelingen, met redenen bekleed , in dit Tydfchrift bekend gemaakt. — leder Konftenaar kan naar beide de Derepiyzen, te gelyk dingen. t Nuttige, ntuuw uitkomende, GESCHRIFTEN-. li Der Uhrmacher, odcr lehrbegrif der Uhrwacherkunsi, von J. G. Geister.- IXs. Th. Leipzi", 1798* C1 Beichsthaler 8 Grosfchen~). In dit'deel van een uitgebreid en volledig zamenftel der Uurwerkmakers - konst wordt gehandeld over de Astronomifche, Zee- en Lengtemeetende Uurwerken-, waarby ook dat van Hdrrifon, en de proefnemingen van Mashelynt daarmede,. befchreven worden, terwyl. de Schryver in 't vervolg, zo de Engelfche Admiraliteit de zamenftelling daarvan in het lichi laat verfchynen, ook eene befchryving belooft van Mudge's uieuwite eü aliernaauwkeuriglh logs.. 2. B'eyt'rag zur Zeitmtsfkunst , fur freunde, 'und liebliabcr von Vhnverken aller art, von F. A. Schrni'dt. Liegnitz und Leipzig, 1797. (r Reichsthaferf) Eene voortrellyke en beknopte befchryving van alle foorten van Uurwerken , en derzelver beffaandeelen; By de Zee - Uurwerken wordt ook het gebruik van HadUfs Odtant 'aangewezen , cn cr ontbreekt Hechts aan, 'dé nadere aamvending van Mudge's Uurwerk eü des Chronomeiers van Emrich, waarby die vau Harrifon in naauwkeurigheid niet te vergelyken zyn. 3. IVasclt-, Bleich-, Platt- und Nahbuch, oder anleitung zum zcichnen und numeriren der feyncn IVafche, nach der Englifche manier , nebst desfeins zu Naharbeiten u. f. w. von J.- F. Netto. Leigzig, ^99. (3 Reichslhalér 8 Gi'osfchen.) Een onontbeeriyk werkje voor alle Vrouwen, die zich, ten aanzien vooral van eene goede behandeling van het Linnengoed en der Wasch, tot goede Huishoudfters willen vor-men. — De bygevoegde desfeinen, om uit de hand te borduuren; zyn gedeeltelyk zeer aartig; 4. Esfay on the Caujes, early figns and preventions of pulmonary Confumtion. By Th. Beddoes, M. D. Ifd Edition; enlargcd. Londen , 1799. Dit weik, waarvan' in weinige maanden twee drukken in Engeland verfchenen zyn , is niet Hechts voor lieden van de konst , maar voor allertere (handen van denkende Lezeren gefchreven, en bevat zeer veel nieuw?. Beddoes gaat- uit van de aanmeikrng , dat men de longteering moet trachten voortekomen'; ten dien einde kenmerkt hy deze ziekte zeer naauwkeurig , en i'chryft eenen gepasten leefregel voor. De meeste Lyders aan dezelve vondt Beddoes by 'de Slagers en Snaaren - fabrikeurs, die veele ftinkende uitwasemingen van doode dieriyke ltoffen inademen , en genoegzaam alleen- van Vleeschvocdfel leeven: De Vischvrouwen , Matroozen en Zeelieden vondt hy meestal vry van teering. Hy oordeelt de -groeiende voedfels nadeelig voor teeringaehtige geftellen, en pryst dieriyke voedfels aan. — Het voornaam geneesmiddel zoekt hy in de damp-cuur ; doch boven alles- raadt hy aan,- dat men- de eerfte beginfelen'van het kwaad voorkeme of ftuite; — Gok roemt Beddoes de tteringweerende kracht der Digita\lis purpwea (blaauw Vingerkruid). — Wy wenfchen dit werk eenen kundigen Vertaler en I Verbeteraar ten nutte, onzer Landgenooten toe. \. E & 5L.  . 5, Traitement des maladies de Poitrine, pa> ïufage des airs faBices &c. au moyen des ap' pareils de Thoünton, Beddoes e? Gir tanner. — Eene verhandeling over het nu der inademing van konstluchten in de longteeringziekten, volgends de leerwyze der oy'gegeevene Engelfche en Duitfche Geneesheeren. — Te Parys is, even gelyk te Londer, en Göaingen , ten dien einde een Inftituut opgericht, waar men de Lydeis die luchten, m den imaak van Bouhon en Watt, toedient! 6. Anleitung alle artcn natürl. Kórper, ah Saugthiere, Vogel Sc zu fammeln und aufzubewahren. von J, J. Römer. Zurich, 1797. Eene vertaling , met byvoegfelen en verbeteringen, van Donovans Inflruclions for colleczing and preferving yarious fubfecis on Natural. History. Londen , 1704.. , 0f liever eene Geheel nieuwe omwerking van dit Boek , die zeer veel. waarde heeft voor de verzamelaars en bezitters van Naturaliën - Cabinetten , en verre vollediger is , dan het onvolledig werkjen , in 1753 uitgekomen onder den tytel : Memoire InflruStif fur la maniére de rasfembler &c. les diverfes curifotéj de PHifioire Naturelle. Men zie eenige ophelderende aanmerkingen van belang daaromtrent in de Alg. Litt. Zeitung van December 1799. N°. 402. S. 713-716. 7. Befchreibung eines Chronometers oder Mu- Jtkal. 'Taclmesfcrs &c. Magdeburg , 1798. Een werktuig in den fmaak van een Uurwerk1, gefchikt, om, door middel eener flinger, welker flingeringen men verfnellen of vertraagen kan, §, \, % en *3 maat in de. Toonkonst aantewyzen. — De meer eenvouwige en goedkoope Tatlmeter van Weiske te Meisfen verdient de voorkeus boven de hier befchreyene. 8. Nouveau Systeme de Leéïure, applicable a toutes les Langues, par J. B. Maudru , Profesfeur de l'Ecöle Normale au Palais Na-, tional, &c. &c. — Dit ftukje bevat nieuwe, diepe en practifche inzichten nopends de manier van ontleeden en vormen der ftvl. Het Fransch Gouvernement heeft hetzelve/na door de Commisfie tot het openbaar Onderwys te zyn goedgekeurd, als een clasfiek werk, ten gebruike voor de openbare Schooien, aangenomen. Het verdient dus de aandacht van allen , die zich de verbetering der Lees- en Schryfwyze, en het onderwys der Teugd in dit belangryk vak, ter harte neemen. I j PRYZEN van eenige voorname KOOP WA AREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 17 February 1800. De Geraffineerde Suikers zyn in de meeste foorten * 9 gemonteerd, zedert den 10 1. 1. De Syroop blyft 75 g. De Coffy is l a 1 duiver per g§ gerezen. De Tarwe is, genoegzaam in alle foorten , 10 a 20 ggl. gemonteerd. De Styffel is ƒ 25. De Gedroogde Rogge is 5 ggl. hooger. De overige Graanen zyn als den 10 dezer. Te Dordrecht, den 13 en 14 February 1800. Wegens de ingevallen Vorst en befloten Water, zyn er geene Marktpryzen vah de Graanen, Vlasfen , Moutwyn enz. te noteeren. Den 10 February, Candybrooden ....... 38 a39 Poeijer dito . 35 a 36 Rafjinaden 33 a 34 Mehsjen 2 en 3 eg . • . . . 28i a 311 Lompen 2ó| a | Stampfuiker ....... 25 a 30 Basterden 15a 27 Candyën, diyerfe 251 a 43 ^ro°f 75~a74 S Wegens hèt befloten Water zyn er geene Marktpryzen van de Graanen enz. te Rotterdam, op den 17 February 1. 1., te noteeren, Te Schiedam, den 19 Febrary 1800, Moutwyn io\ ^ de 30 Vineis, zonder Fust. Genever n| £ dito, dito. , ' Genever 55 en 56 gl. per Aam, Amfl. Proef. Gedr. Rogge 164 W per Last 266 ggl. contant.  ( 47 ) Te Utrecht, den 15 February 1800. Witte Weit .... van- ƒ 17I tot ƒ i8| Roode dito — s i5i — * 16 Rogge t ui — * ia| Boekweit . , . - . — * 6h — » 7:18 Groote Capufyners • . Middelfoort dito ... Kleine dito - ■ Groote graauwe Erwten Middelfoort dito . . . dito Kleine . . . . . Ongelezene dito- . . Kleine zuivere Groene Erwten — * 10 — s 12 Ongelezene dito . .- : Witte Erwten .... Witte Boonen .... —: = 17^ Haver . — * 4 — » 6| Paardeboonen . . — = 8 — =' 9 Wintergarst , . . . . — » 7§ — « 7:12 Zomer dito — s 5f— « 6| Pryzen van eenige Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam, den 20 February 1800. Recepisfen, Brabandfche fchaêvergoeding. .- a 4 pCt. 31 a 323 dito 4 pCts. Heffing, a 3* —-r- naar rato van Comptoiren en Sommen 41 , 46* a 47 Nationale Schuldbrieven met Coupons en Uitloting a 3 pCt. 42^ k -f dito dito . . a 4 5Ó| a 57* dito dito ... . a 5 67 a 68 Interest-Recepisfen van oude Staatsfchulden. a 4 pCt .... 44 a 45 Bataaffche Refcriptiën. 20 Feb. 1800 . . 78^ a 76! ï • • 5^256! 3 • • 4^ a4i| 4 • • 39I& 38 Na den Vrede by loting .. 331 a 32I Hollandsch geforceerd..... 37^ a | Vtywiljig dito ... .. . • . , 58^ 1 Gelderfche fchaêvergoeding . . jgf a 36I Belee nb ankgeed. 20 Feb. i,8£ a I . -. , . ' . . ] ( Wissel-Cours van 20 February 1800, te Amsterdam op de Steden Madrid . . 3 m: Ufo . § ■) Bilbao . . dito .... » ( Cadix . . dito .... 3 f51 Sevili'èn . . dito .... s J Lisfabon . . dito . . » . * 48^ a 49 Venetïèn . 2 m: Ufo . * 91J Livorno . dito .... e ioi§ Genua .dito ... . s Ptfrjtf, kort. bet. in Specie = 62| a 62 . 2 m: Ufo . . = Bordeaux . . . . = gj.s dito . 1 Ufo . . s ; "\ Hamburg, kort Banco . = 39J a & j dito . 2 m: Ufo . . * 39 >ft, Breslau . 6 weeken dato * I IVeenen . 2 dito . . . . » 34' J Bankgeld ■ NB, De ^plaatfen, op welken geen WisfelCours is, zyn opzetlyk weggelaten. NATIONALE LOTERYEN. In de vierde Clasfe der 9ifte Generaliteit*, nu Bataaffche LOTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den i7den February, 1800, zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen : $de Lyst No. 944 met ƒ 10,000: - \de No. 43990 — * 1000:- $de No. 18158 — =2,500:- 25606 — * 1250:5de —— No. 29485 — = 1000:- I945I — ■' 1250:- 35861 — - 1000:- 20122 — » 2000:- Priemie. 7396 — *40,000:- Hoogfte L. 43126 — s 2000:- Prsmie. 36968 — -~ 1000: - 33173 — s 1000:- 41796 — s ioco:- Z E E T Y D I N Q. Berichten. Een Deensch Fregat, elf Schepen zyner Natie door het naauw van de Straat geeidende, heeft geweigerd een derzelve dooien Engelfche Oorlogsfieep te laten vifitee- ren;  C 4* ) Teu.; de Sloep niettemin op zyde. komende , heeft de Deen op dezelve gefchoten •en twee man der Equipage gedood. Verder geweigerd hebbende, te Gibraltar binnen te loopen, is hy met zyn Convooy .ongehinderd doorgezeild. . . Ter Robben- en Walvischvangst worden, voor ,dit jaar uitgerust, te Hamburg x6, te Altona 10, te Gluckfladl 10, te Bremen 9, te Flensburg, Carae en de Oost te zamen -3 Schepen. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Livorno door een Engelsch Fregat een Genueesch Schip, met Graan, uit Frankryk naar Genua. — Door Engelfche Oorloglchepen , te Kinfale 't Schip Trillingreiget , van Oost-Indien komende; en het óchip Catharina Maria, van Isle de France, te Cork in Ierland. Vrygegeeven te Aix het te Mallaga prysverklaard Schip Fortuna, Kapt. Fasmer, met de lading; zynde de Kaper gecon-1 demneerd om de lading, volgends de factuuren, te vergoeden. Scheepsrampen. 1 Verongelukt op de Kust van Tarmouth , het Schip Maria, Kapt. Wright, van Kopenhagen; de Schipper en een Matroos zyn verdronken. — ln de Tafelbaay aan de Kaap het Deensch OorJogfchip Edimburg , Kapt. Fisker. , . , ln de lucht gefprongen in de Straat van Babelmandel, na een gevecht van 2 «uren, de Engelfche Oorlogsuoep the 'Fr in-, conomale van 16 ftukken en eene Franfche Corvette. Het Schip van Kapt. Kruckenberg is qp Krutzand aan. den grond gezet, hebbende ADVERTENT IE. Bv Mort i-er Covens en Zoon, Boek- en Landkaartverkoopers op den Vygendam, te Amjlerdam, wordt uitgegeeven en is zoo veel mooglyk verzonnen : Beknopte Staats-Bes-chryving der Bataafsche Republiek, inzonderheid met betrekking tot derzelver Bevolking en verdeeling ik Departementen, Kin gen en m Districten, naar aanleiding der Staats-Rêgel1ng, Volkstelling en van onderfchcidene . Publicatiën dienaangaande door C. Cóvebs , ft ï.5 Ituiveis.. Tc Amflerdam, by C. CO VEN S, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam. een anker verteren, 't geen dotr dj B?ankenezers geborgm 1?. — Alsmede te Aivogehaven 't Schip van Kapt. Al. Hinrichfen, van Lenden naar Dantzig. Met fchade en .lek Schip binnen te Christiaanfand Kapt. M. G. Mira 'u, naar Londen gedestineerd. — Te Su Jlndero met eenige ichade Kapt. O. Janfen , van Bordeaux naar Lisjabon. Texelfche en Vlie-Lyst. Van den 18—20 Feb:uary. Niets gepas-* feerd. De Wind O. en Z. Z.. O. Hchoetfluis. Den 17 Tebruary. INiets gepasfeerd. De Wind O. Den 18. Uit Zee binnen Kapt. C. Trumbley, van Bergen; dezelve is door behulp van ¥siloepen op de Haven gekomen. De Wind ü. Brielle. Den 17 en 18 February. Niets gepasfeerd. De Wind O. N. O. I Friefche Kust, Het Schip de 2 Gezusters, Kapt. Harde, van Bremen naar Amflerdam, door het Ys te Grietzyl binnen geraakt, is zoodanig lek geworden , dat hetzelve , om verder te gaan, moet losfen en repareeren, waartoe men hoopte, dat Hechts 14 dag^n zouden nodig .zyn. Kapt. Zeebeek, van Embden naar Londen heelt, wegens een bekomen lek, zyn Schip benoorden Delfzyl tegen den. dyk moeten zetten j dezelve heett 5 voet 'water in , en moet aldaar repareeren.  N°. in- 26 February 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van. Natio iale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konfien, Landbouw, en alle andere middelen van bef aan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Nieuwste Verbeteringen in het BOETSEER RN en in de BEELDHOUWKUNDE. I. Verhandeling over het boetseeren in WaSCH. (Overgenomen uit E. Wichelhaufens Ideën über die Wacbsbildnerey. Frankfurt, 1798.) Het eerfte denkbeeld , om zich van Wasch te bedienen tot het nabeelden van zekere voorwerpen in de levende Natuur, fchynt van Egyptifchen of Per [taanfchen oorfprong te zyn; van daar verhuisde hetzelve naar Griekenland, en uit dat tand bragten de Romeinen deze konst eerst in hun Vaderland , en vervolgends naar de andere zyde van het Alpisch gebergte over. Men heeft zich in laatere tyden van deze konst voornaamly'k bediend tot het vervaardigen van zoogenaamde Wasfchen Anatomifche Preparaten ; van deze laatften vindt men thands hier en daar uitmuntende verzamelingen, hebbende men zich op de volmaking derzelven, en over het geheel van „de Boetfeerkonst in Wasch, vooral in ErankIII. Deel. ryk en Duitschland fterk toegelegd, zoo dat thands geheele Gezelfchappen van voorname Përfonen , Vorften en Regenten uit alle Landen van Europa op deze wyze zyn afgebeeld. Hoe veel behoort er niet toe, om zulke Preparaten in Wasch te bereiden! Ontleedkundige ervaring, Teken- en Beeldhouwkunde , de konst om vormen of modéllen tc maaken om Verwen te mengen , Chemi/cïë kennis, en eindelyk het genie, om, uit vergelyking van veele ontleede Cadavers, de Natuur op de duidelykfte en tivffendfte wyze natebeelden ! — Undertusjfchen kan men zich, by 'het opgeeven der beste manier , om Preparaten in Wasch te vervaardigen , niet inlaten in alle de daartoe vooraf gevorderde kundigheden, maar men moet zich natuurlyker wyze bepaalen by de daartoe vereischte konstmatige handelwyze zelve. Het Wasch , de hoofdftof, waaruit deze Boetfeerzels gemaakt worden , wordt, na uit de Byënkorven genomen te zyn , gezuiverd, over het vuur gefmolten, in dien toeftand zynde , geperst, en vervolgends weder tot ééne masfa zaamgefmolten. Intiufchen is de ééne foort van Wasch tot dit oogmerk meer gefchikt dan de andere. Zoo is het gewoone Wasch (Cera Cttrina), indien hetzelve eijergeel of vuurrood van couleur, zuiver, niet zeer vet, licht, en van eenen honigachtigen ünaak is, Jechts dan biuikbaar , wanneer het niet lankomt op de couleur der voorwerpen, die men daarin Boetfeert; daartegen dient G 6 het  c 50 ) het Maagdenwasch (Cera Virginea), dat uit ZVnen aart wit is, het zy door bleeken m de zon, of om dat het van Byen komt, die nog nimmer gebroeid hebben , veel beter tot dit konstmatig oogmerk. - Veel hangt daarvan af, dat het Wasch zuiver zy , vermids hetzelve anders door de koude fcheurén ot dooi- de hitte fmeiten kan. - Men gebruikt het Wasch wel niet op zichzelve ; evenwel moeten er geene vreemde ftoffen mede vermengd zyn , up dat men , er andere dingen bv voegende, zich in zyne berekening met bedrogen vinde , en ten einde de geheele masfa de nodige lievigheid hebbe, waarvan zeer veel afhangt. ' De bymengmg van andere ftoffen hangt at van het oogmerk, waartoe men de masja gebuiiken wil. Voor zeer dunne ftrooken . In voor die deelen, welke fterk gecouleurd worden, neemt men het liefst zulke ftoffen, Waardoor het mengfel taai wordt, dewyl het een en ander de Preparate?! ïichtefyk doei ■fcheurén of bederven. - Groo e koude, voora wanneer dezelve fehielyk op hitte volgt, gelyk ook aanhoudende hitte, is voor de Wasch boetfeerfeis zeer gevaarlyk. — Heeft men hg chaamsdeelen natebeelaen, die donker geverwc worden, dan mengt men by 16 deelen Wascl a deelen Bourgondisch Pik, en 1 deel goed van alle onzuiverheden gereinigd , Bakken fmeer; doch, moeten de deelen doorichynent blyven, dan neemt men by 10 deelen Wasch l deel Fenetiaaniche Terbentyn, en 1 dee Vet of Boom-oly. - Veellicht kon men 00! andere harsachtige ftoffen of natuurlyke Bal fems, b. v. Balfem de Copaiva, de Mecc en foortgelyken , gebruiken. By dikke been deren, fpieren en andere fterke hgchaamsdee ïen , kan het geele Wasch gemengd worde met eene groenere hoeveelheid Bourgondisc Pik, zomtyds met Colophonium, en tevens mt Terbentyn en Bokkerd'meer. ■ Ter afbeelding van de natuurlyke cotilei lier huid, mengt men Loodwit \Cerusja albe en een weinig1 Cinnaber , naar uen ehch order het Wasch; de wortel der roodeösj tong (Anchufa tii.Storia), indien men de waa: üosterlche foort bekomen kan , is daar» m de bruikbaar. — Tot het donkerrood won genomen Fiorentynfche Lak; tot het lichtrooc Menie; 'tot het blaauw, Bergblaauw (Coen leum montanum), of het Ultramarin, of ooi het zaad der (Juineefche Nachtfchaije (Solanu Guinenfe'), 't geen het allerbeste is. - V01 het groen dient Groenlpaan , of Berggrot triridtM montanum) ;. voor het geel de Ku kuma (Curcuma longd); voor het bruin, KeuJiche omber- aarde {Creta umbra); en voor het zwart, gemeen Zwanfel. Het mengen dezer Verwftoffen met het Wasch vereischt eene byzoiidere opmerkzaamheid. Men moet niet alles terftond zamenfmelten, maar elke zelfstandigheid afzonderlyk m eene verglaasde aarden pot, over een zaciit vuur, liefst in eene Zandkapet., in een Zandof een Manën-bad, laten 'ontbinden. Indien het vuur al te heet is, ontdaan er liehtlyfc biaazen in de ma.Ja, die nadeel doen. Kort voor het gebruik'mengt men de verfchillende (loffen , één voor één , onder een getadig. roeren met de fpadel by elkander ; eindelyk roert men er de Verw onder, na dezelve met een wemigje van de masfa gemengd, en dit mengfel langzaam , aanhoudend roerende, daarin gegoten te hebben. — Up dit oogenblik moeten de vormen gereed zyn , om de masfa daarin overtegieten, en begeert men twee volkomen gelyke afbeeldfelen, dan dient men ook twee vormen te hebben, wyl anders ! het gietfel, vooral in couleu,, beftendig ver• fchilt. —■ Even weinig kan men, naauwkeurig ■ willende zyn , de overfchietende masfa laten l ftollen en zoo bewaaren : by elke fraelting i toen wordt er warmteftof ontbonden en zuur, ftoflyke lucht, waardoor de couleuren veran. deren , aangetrokken , en gevolgelyk fcheil den zich de gemengde ftoffen , naarmate van derzelver lbortelyke zwaarte, ook licht van 1 eikanderen. f ^ { Tot het vervaardigen van Anaiomifche rre- - paraten in AVasch , moet men Gypfen vormen z van geheele ligchamen in onderfcheidene hou- - dingen, en van alle de byzondere ledematen - by de hand hebben, of wel de fynlte_ leden n vooraf door eenen Beeldhouwer eerst in het h ruuwe laten modél-leeien. Ter bekomnue van t zulke vormen , is het niet genoeg, dat men de Cadavers met Gyps ömkfeede , maar in r de meeste gevallen moet de figuur , naar t ) oogmerk en onder het beleid van den Or.t- leedkundigen , eene by^ondere plaatfitig en j- richting ontvangen , ten einde die deeien, 'e die men voornaamlyk wil doen zien, fterker ie in het oog te doen vallen1; en daaróm is lt men verplicht, het eeitte luuwe modél door l eenen bekwamen Beeldhouwer uit klei of leem i'. te doen vervaardigen. Het is van daar,, dat de- eerde Preparaten altoos moeiiyker vallen, ia meer tyd, arbeid en kunde vereifchen, dan >r de volgende. — By kleine, tedere Preparaten n maakt men gewoonlyk het modél van Wasch, r- met bymenging van ineer Bourgondisch Pik , J 0 dan  ( 5* 3 .clan gewoonlyk. Ook fnydt men zonuvylen vormen van Peereboomenhout, om zulke depIcn , die enkel in Basreliëf zich voordoen", narebeelden. In den beginne vereischt het zomtyds 8, io ja 20 maanden tyds, om het modél eener afbeelding gereed te maaken De ingewanden , het hart, de lever , de maag enz. Worden afzonderlyk vervaardigd en daarna in de holligheden des ligchaams ter behoorlyker plaatfe ingevoegd , en met de overige deelen verbonden. De ledematen maakt men tusichen twee gladde marmerplaaten gelyk , waarna men dezelven met den fpadel by werkt, ten einde overal eene gelyke dikte te doen heerfchen. — Vermids dezelven niet altoos en allerwegen even doorfchynende zyn zou men, volgends Wichclhaufen, gevoed vker een goudvlies (Goldfctilügerhaut) door het v oelbaar _ Wasch konnen haaien , en zoo de vleeschhuid natuurlyker afbeelden. Zenuwen pols- en bloedaderen worden van Koper- of Yzerdraad gemaakt, en met gecouleurd Wasch bedekt. Tot de fynfte waterachtige vaten neemt men fyne Zyde draaden, met Wasch overtrokken. — Heeft men op deze wyze eene vorm bekomen, dan befchildert men dezelve naauwkeurig met Boom-oly, maakt ze warm, verbindt alle de deelen aan elkander , en giet de Wasch - ftof volgends de regelen der konst daarin. Wanneer de masfa j gedold is,, en niet gemaklyk uit de vorm wil gaan, het geen echter maar zelden plaats ! heelt, kan men alles te zamen in koud water ' doopen , in welk geval zulks zonder moeite, ' gefchiedt. 1 ] Iets over de Bereiding der KONSTSU1KERS. (Uit de Neue Schriften der Oefelfchaft Naturforfch. Freunde zu Berlin.y In eene verhandeling van 5. F. Hermbftüdt over de Chemifche proefnemingen ter bereiding van Suiker uit inlandfche gewasfchen, wordt de Ahorn, vooral de Zilver- en Suiker-Ahorn . (Acer dafycarpum. Ehrh. en Sacharinum. Linn.) \ boven alle andere planten daartoe aangepre- , zen. Volgends de berekening van Hermbftüdt L zou een plantfoen van eene □ myl jaarlyks 0 11 millioenen 520,000 m Suiker konnen opleveren, en de prys dier Suiker zoude 1 a 2 Grosfchen per eg bedraagen. Dan, daar eene 1 zoodanige plantage eenen tyd van ar a co jaaren zou nodig hebben , eer men er vfi begon te trekken heeft men naar andere inJandlche gewasfchen, ter Suikerbereiding geIchikt, moeten omzien. Hermbflëdt heeft dus proeven genomen met de Turk/die Weit (Mats)] •de Stberifche Beerenklaauw (üeracleum Spondyltum), den Wynmost, het lap der zwarté en witte Birk (Betula alba en nigra Carpinifol.) , dat der Boete (Beta Cicla aeblaS, de roode Beetwortel ^Beta .Cicla rubra), de Ronkdraap (Beta Cicla altisf.1), de geele Wortel of Peen (baucus Carotta), de Pootraap (Brasfica Rapa), de Koolraap (Brasf. Napobrasftca) , de Suikerwortel (Sium Sifarum) en de Pastinaakwortel (Pastin. fativaf. Uit deze proefnemingen, fchoon niet op eenen gelyken voet' ingericht, en dus voor geene onderlinge vergelyking vatbaar, blykt ten minfte zoo veel, dat de Ronkelraapen de voordeeligfte van allen ter bereiding der Suiker zyn: een fchepel daarvan gaf, na daaruit 5! eg ruuwe Suiker getrokken te hebben, nog ï| êg goede Syroop, ;n Hermbfladt meent, dat deze ruuwe Suiker liet veel meer dan 1 Grosch per eg zoude tosten. De Most, roode Beet, gewoone 3eet , Peen , suikerwortel , Pastinaakwortel koolraap, Pootraap en Beerenklaauw gaven jyna geene Suikerllof. Van 1 fChepel Koolaapen verkreeg men 10 eg, Van 1 fchepel )ootraapen 8 eg, en van de Pastinaak- en suikerwortelen 5 eg Syroop. De Syroop uit le jonge ftengels der Maïs gaf f, en die uit le gewoone airen derzelve gewonnen, % deel hiiker. De witte Birk leverde meer, doch de ;warte een veel Syroopiger fap. 1 ■ m> ÜÉÜÉ liii-gnffTmni— mm1 . II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Bericht aan de COMMERCIE, In de volgende ooifpronglyke Tabelle ZVn e naamen der Steden vooraan , en die der Vaaren boven de Colommen gefield. Weeën* ekrompenhëid van plaats hebben wy deze rde moeten omkeeren. G 2 Hoofd,  C 5* ) I ! $ ' & V' * s I | fw f* rt. ' § '?• ? ■ <^ ■ LJ . -—■■ Getal der Schepen . . 73 55' *5 36 11 7\ 85i435 1,200 Yzer • • • Pad' 28,063 «,651 I3>Ö20 3,503 ... 2,400 ^ o>*aj Bennip ^ eeifte föort * • '11,701 " 4,238 4»oi4 '16,084 Ml» J» \ ' J Hg dico tweede foorc . . • 42,263 1,517 21,904 35,757 2,514 °3» . lg8 f/U dito derd* foorc . • 6i,4oS 412 2,302 ^,776 i,997 ''T34 4. . di.o Codille • . • 10.135 5=1 2'R35 589 2,129 ^- » 77- • . Vlas, eerfte foorc . . 75* 34 . • • • • • 2'0^ * i dito tweede foorc . . i2< . . . 3,904 1,329 • • • • • • ó25 " . . dito Codille . . . 472 . . • 2,204 7,749 • • • ' ' „v, .... Touwwerk . . • i,393 • • • 76,64c 301 .. . 800 • • ^ Taf V . ' ' " •' 25,0*9 '4382 $ Vi,«70 U)4Vj " fj ' 7,455 ,,165 ; Talkkaarsfen . . • 12,53^ i.i»« 4ü<* a,6|4 126 ... . . . Zeep . • • 2,718 55- 388 . . Wasch . • • 3°= ic 15 *5 . Waschkaarsfen . 5ü S »V 00 . . • . Hennip-Oly . • 49,»53 3?^ 14,816 14,174 6,97V 7,9öi • 2. ƒ Lyn-Olj . . • • 77! ... _ 20^ 4'» • • • 122: Traan • • • • 117 ••• * luchten . • 30,8or 43^961 2,34? 67 ai: - • • * ' ' g • • j •Zooileder . . • 5.j88 4,°4= 7*6 2,721 8,47/ g f| 0^ ' . ' .'' 4fiS ♦..is .1*4 -1,530 «w» Tabak * . * . ' . ' • ao'3üo * 4,94* ' 8,665 262 ' * '"7 3,9'7 Caviaar . . . 2>*96 «5 1,579 3° 7 • • • ; [ ; ' \ Rhabarber . . . ■ 93 2 5 ' ' Honig . . . Pu&* » . • • • . 2 5 • • • • • Thee ' . . . . 54 §..... i • • • ; Beddeveeren ... 4'° '4 731 23 . . . • • 041 . . . Borftels . . • 3>*97 657 2o6 . . . " | ..... . .] paaidehair . . • »33 9°4 H7 449 118 . . . . . . PaardeftaarCen . . f< «*<• ||7« 9,89c ... ; ; Osfehorens . . • »? ó 000 BokkeT^en Kalfsvellen' \ '8,090 '26, ' ' 393 ' «» . . 3.°° I I I I Beerenvellen . . • !j7°4 • • • ' Zabelvelten . • • 4« ... 650 •• • Sïï&Sm. :. : : -3,6" •ió,,5o '^205 :: : ::: ::; ::: ::: Haazenzakken • • • '° • " • ' ' ' " Grau werk vellen . • 18,683 i'.ooo . .. . . . ^ • • • .... Grauwerkzakken • • !'312 • • • 7 * ... 15,022 ... Sr / .'• / : '*£ "5j5o ::2oo ■. ::o ::: ' | FoeK • • • ,» '§6 ^ ^ "15 Ravensdoek • 8 ^0g .' 6o 60 . . . 100 ...... • Linnen . • ' J aJU . 4'. 4 Caltnink • • 4I 1 . • • • Tafellakens . • • • • * ^ 24 '. ". lreedtee"n fmal Setvetdoek . . Archim. 20,005 6,150 3,79f ' 3 41 . • • • • • \ \ \ \ I Gedrukte en Geftreepce Lywaten . 35°: • • • 3-J ■ Szaad ' .• ; ^ ¥f 200 . . . 1 • • j Hoofdzaaklyke Opgave der Waaren , vau SI  v ter Zee uitgevoerd, in den' Jaare 1799. ( S3 5 • * ,, ? f 1 h * *tft'*ïr1-'.s s - ! f ^ s w t t W ^ a . ; I** §■ ' 1 j 1 1 1 4 met 2 met | 2 inet 456 62 loo,^J 80 3,4+0 . . . 2,200 158.9-5' Kioons- 's Lands idem. 1,593-415 BSi,a8i 63 yöïRoederen. Produc- . . . I7,59o '76 »a.7^9 3 3,905 83.236?. . . ten. . . . 1,276,114 243,544 ''f?2'86* 2762 1:3818 ... 355,795 '5.S68 485,501 . . . . . '7° 7,8x7 . H»,7Ï, 409 236,9*7 n- . . . . 52 552 6,o 84,707 ::: ::. :.: 3t&l ::: '•• : : *w *• ^ • • • : §g£ lil • :: • :: : . .T • • • , *?= :r: ::: ::: «3 .: .:: >6 ; . : .. : : 3,708 3,005 ^ . 5,721 ',577 762 8,062 .... ... . 295 f ;:: ;:: ;;: m 1 ■:; J t «m ... 1,39^ ... ™ _ _ 2p3 : . . . . ::: 77,lU : *.: . \.': «7 - •-• ... . . . . . . 22 ,,o 8o 75 22'274 " * . 6 . * ' 'lQï . * 4.950 6 5,6.59 : ::: : : ... .: ::: ::: ... : : & • • • »6>m :•' 875 60 1,006 • •:: ::: : ■: : : ::: *8 ,& ::: ::: : : ...... s»,** ! :.i : ::: ::: *i ::: ::: ::: 4 ..." «i ... ... 8 ••• 8 ... 55 55 . , 1,178 4,225 278 5,°dl .1 4,419 27,»73 62t 32,9r3 1780 1,469 i°8 3,357 . f ; 16,266 3,650 . • . I9,9i6 ... ... 25,700 5,000 . . . 30,700 2,000 . . • 16,444 520 18,904 .' 19.969 - ... 77 2,672 52,7,8 \ 704 1,608 52 3,364 ; ; * . ... ;.. 48 s 9» '49 ... . . . 850 72 174 ï«0>9° 249,976 131,070 118,308 499,354 . 20 487 507 ; 29,683 ... . ■ 50 82 29,815 . ... ... 1,25 229 ''554 9.6 : i7;5.o 17,51° 3,075 3,075 380 S50 25,310 14,890 . . . 40,200 ... 242 . . 1000 aoo 23,883 3,654 24,501 52,03» . 500 200 23.186 126,159 21,842 171,2»7 ' * 85 I3,'473 61,589 21,043 96,105 . . . ... 4,c8o 7,424 190 11,694 * ' . . . ... 5 41 288 334 . . . \ ... 67 18 572 657 ' 30.291 589,809 105,830 725,930 . . ... 5,745 500 1,200 7,445 ' ' . . . . ... 46,132 46,130 ,50 . . . 110,785 1,592,453 95,912 1,799,'EO 2,173 ... ... 7,276 4,055 ... ."-331 12,002 43,37' . . . 55 373  ( 54 ) Naar Denemarken» Zyldoek-garen 4io Pud. Wolfspelfen i Stuk. llennipzaad i Centn. Naar Zweeden* Oud Touwwerk 950 Pud. Nooten-Oly ........ 1 — Naar LubccK -Koper 7,01-6 Pud, Comyn 195 — Anys 237 — Peltshandfchoenen ..... 86 Paaren. Tuluppen ......... 12 Stuk. Vuurfteenen 5Q.,ooo Pergamentvelleu ...... 50 • Saffiaanvellen . . . . . . . 47 ■ Krimmervellen ....... 6 Lamsvellen 4*840 Hondevellen ........ 13 Wolfsvellen . . 20a • Dasfevellen . . 6 Steenvosfevellen 12,599 Mardervellen . 18 Ottervellen . , ■ , 3 —— Wezelsvellen ....... 13 ■ Zwanenvellen 140 Zabelftaarten IQO Vosfenftaarten 3000 . Grauwerkftaarten (*) . . aio'000 Bunfingsbeurzen (Sacke) . . 405 Hermelynbeurzen QSacke) ' . . . 8 Naar Pruisfen. Comyn . . . 4g Pud. Zoet Hout i ....... ... . u- Teer o~ Castoreüm ......... 13 gg Naar Bremen. Zyldoek-garen 5 pujt (*) Grauwerk is het bereide veil van een Siberisch Eekhoorntje, zynde donkerblaauw of licht ;grys Tan couleur. RtdsEt.] , Naar Roftoch Gegoten Yzer 34 Pud, Wats f . . 42 — Naar Teneriffe, Yzere Spykers 10 Pud. Staal 63 Naar Charlestown. Matrasfen . 50 Stuks. In Engelfche Schepen. Vlas, derde foort 2073 Pud. Catoen 699 Yzere Spykers aio — Uud Touwwerk 469 — Castoreüm ........ £ Gezouten Vleesch .... 2,793 — Hairpoeder ........ 67 Elandshair ........ a6i Koehair 1,298 — Rendierhoorns , . 69 Stuks. Hartshoorns ........ 500 —— * Saffiaanvellen . 7 Mardervellen " 36 —— Voslëvellen . 131 , Hermelynvellen 48 Gekloofd Hout. . .... 151520 - . Tonne-Duigen 15875 • Gezaagde Deelen .... 321,56.2 Tick (den RedaSt. onbekend.) 12 Breed en fmal Servetgoed . 633,217 Archim. In Amerikaanfche Schepen. Hairpoeder £7 puj Gezaagde Deelen 4,587 Stuks'. Hermelynvellen 377 Vosfevellen 8 —• Wezelsvellen ." 18 Zwanenvellen <50 Jick . l68 Breed en fmal Servetgoed . 200,992 Archim. HE TT-  ( 55 ) IIETT L I NG E RS VEDER-MüZ AÏKE N. Hettlinger, een geboren ZvWer, thands Directeur der beroemde Porcelein - fabriek te Séve, is de uitvinder, althands de volmaker van een voortivfiyk konstwerk, het geen 'men Veder - Mozaik kan noemen. Hetzelve bellaar meestal uit kleine , volgends de natuur of door de verbeelding gevormde Vogels, onder een fyn , genepen Glas , op het dekfe! eener Snuifdoos, in een Medaillon of Ring geplaatst. De,.e Vogels zyn belegd met kleine Veênjens van derzelver eigeiiaartïge cou.eur terwyl de voorgrond gewoonlyk uit kleine bloemtjens , graswerk of mos beflaat, en de lucht op eene Wasch - artige Compofitie , welke aan alles ten grondfbige ftrekt, is afgebeeld. Reeds de kleine ftukken van dien aart, welke dezen en geenen in Europa bezitten , [en waarvan die, welke onze liij'outeurs verkoopem, veelal niet meer dan gebrekkige proeven opleveren. R.edact.}, verrukken het oog der konstkenneren, en in de groote ïtukken is de verfcheidcnheid , de bevalligheid , de fmaak deigroepen, de reinheid van behandeling, en de meesterlyke uitvoering van het geneel boven alle navolging. De tederde , fyn i te dwergpiantjens en bloemtjens, de kleine" Inlecten, diemen naauwlyks ongefchonden met de vingeren aanraken kan, vertoonen zich op dit Muzaïkwerk in derzei ver volle natuurwerking, en hoe meer het konst-oog daarop ftaart, hoe meer wonderen hetzelve ontdek . üngetwyfeld verdienuu deze konst - arbeid op eene meer nuttige wyze aangewend ti worden , dan tot het vertieren van weinig beduidende en veelal kortftondtge Nippes, b. v. ter verfraaijing van fraaie Ttillétkaïtfens , 'Secretaires, Rureaux enz. — tlettlii.ger heeft eens voor de overledene Konfftgin van Frankryk een Toilet gemaakt, waarop'24 zuike Mozaiken te zien waren; doch op den xerfchnklyken dag van 10 Augustus werdt dit heerlyk ffelfel aan duizend ftukken vertreden. — Nog meer is de arbeid van Heitl/nger voor de Konstkabinetten der liefhebberen gefchikt, kon-j nende de ftukken daar in fierlyke lysten wor-i den opgehangen. Op &ze wyze b. v. zoudurj de verzamelaars van rTifeclen eene volledige verzameling van de zeidzaamfte foorten konnen maaken, welke aan geeneilei bederf zou zyn blootgefteld; het best febikken zich daartoe de kleinere Vlinders cn Muggen, gelyk ook de kleine ongevleugelde Inlecten. — lieitlinger heeft ook reeds proeven genomen om allerleie Kevers grootere Vlinders, Rupfen, ja zelfs .kleine Vischjens natemaaken , waarvan zommigen vry wel geflaagd zyn, 0'\. Suizer bezit eenige Europifche Vogels,, door de konstkeurige hand van 'Hettlinger gewelkt , b. v. een roode Paf ys , zeldzame ihnven en ander fraai gevogelte, in derzelver eigene grootte en houding, 'met de natuurlyke vederen belegd, zynde alleen de Snep, oogen en voeten bygewerk'. Voor het overige levert de verbeelding des konflenaars een'aantal i prachtige, aartage en koddige vertoningen op, in den Imaakvan Chinee/chs en Japanjche Vogels, met buiite , hooggecouleurde , gloeijende vederen , ltaarten , kuiven enz. — Dr. Suizer te IVïmerthur heeft zich beiast met de aflevering dezer Mozaïken door geheel Duitschland». Waarlchynlyk heeft Hettlinger, nog in Zmtferlana woonende, deze fraaie konst geleerd van Profesfor Mank te IVirtzburg, die gedurende zyn lang verbiyf in dat Land , tot zyn eigen vermaak foortgelyke konstfukken vervaardigde. De fraaie ftukken, die blank vuor het Kabinet van den overledenen Prins trans Lodewyk gemaakt heeft, en welken men belchreven vindt in Blanks Mufiygcmalde. Wirtzburg , 1796. doen het zeer waarlchynlyk worden , uat Blank de eigenlyke uitvinder deze. oevalhge konst zy, en dat Hettlinger dezelve zfeer volmaakt en in eenen meer fchoonen fmaak behandeld hebbe. Reeds in 1782 werdt in het Magazin fur das neuestc aus Phyjik &c., von Lichtenberg ,' I B. 3 St. S. 148 belicht, dat Eromageot de Eerrax de konst hadt uitgevonden, om de Vogels be er, dan door middel van het gewoone opzetten, te bewaaren. Hy bragt, naamlyk', de natjurlyke afbeelding eener Vogel op hei Papier , beleide die met derzelver eigene vederen zeer naauwkeurig, plakte de natuurlyke huid der beenen , klaauwen en ihavel, na dezelve door een Vernis tegen Ü.. inlecten beveiligd te hebben , op de benoorlyke plaatlen aan, en liefde dus eene looit van natuurlyke Schilderyën daar. — Evenwel blykt het uit Manks Mufivgemdlde , dat deze zich nog vóór Eromageot de l errax op deze Veder - Mozaïken heeft toegelegd.. NA.,  C 45 31 ADVERTENTIE N. De Boekhandelaar H. van Resteren, zal in het Nederduitsch vertaald uitgeeven- LAbbTde L'Epée Inflitutcur des Sourds & Muets, Comedte Histortque en enq Actes cte Bouilly Der hraun'e Robert und das blonde Nancy ; en volgens voonge Advertentie in de' Bataaffche Courant van 29 January \. I. Les Precepteurs , Comedte en Cinq Mes. Deeze Courant wordt tweemaal per Week, en wel des Woensdags en ^aturdags uitgegeven te Amflerdam, by Cs. C ovens. Te Alkmaar, by J. Hand. le Ainhem? by P. Nyhof. In den Bosch, by Palier en Zoon, en Noman en Zon Te Deventer, by G. Brouwer. Te Dordrecht, by A. ^'n.Zoo'\^en^^ 1% w.Crnnt Te EnckhuKen, bv de Wed. Lub, geboren Vlammg. Te Gorcum , by 7 Zn de WallT lt Gouda f by W. Vèrblaauvt Te Groningen, by W Zuidema Te Haarlem , by A. Kampman. In den Haag, by J du Mee Te Hoon,, by L. Vermande Te Leiden, by D. du Mortier. Te Leeuwaardeu, by G M. C«^. Te Medemblik, by C. Visfcher. Te Middelburg, by J. van den Sonde. I e Purmerende, by B. Peereboom en Zoon. Te Rotterdam, by D. Vis Te Utrecht by J Visch. Te Wageningen, by G. Wefels. Te Zaandam, by P. Quakkelfi«». le Zutphen, by //. C. /7. ?&«»*». Te Zwol, by J de Vrt. Ln j|rder alom P * * r?B. In deze Courant worden mede aüerleië foorten van Tdvertentien gepatst, * mids genaamtekend en vragtvry aan den Uitgever toegezonden wordende, a io Huivers, indien zy niet meer dan 6 regels bellaan ; en anders a if ftuiver per regel. Te Amflerdam, by C. COVENS, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam. NATIONALE LOTERYEN. | Tn de vierde Clasfe der Qifte Generaliteit'',| w A»**/^ L«»T E R Y, welke i. beginnen te trekken op Maandag den I7den February, 1800, zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. 'en voorname Pryzen : Me Lvst No. 25490 met ƒ 1000:. ' 7705 — 1000:- 26248 — « 20,000:- 7249 — 5 1000:- 8203 — * 1000:- . ode No. 8175 — " i°oo:- \ode Mo. 331^9 — * 5'ooo:- 26409 — s icoo:- 5852 - * 1250:- xxde • No. 18171 — = 1000:- ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt door een Engelfche Kaper te Mozambique het Deensch Schip Holger Danske, Kapt Schmidt, van Batavia naar Kopenhagen. Scheepsrampen. Met veel fchade binnen te Delfzyl Kapt. O. J. Mulder, van Hamburg naar Amjlerdam , na den geheelen winter door het Ys in groot gevaar te zyn geweest. Texelfche en Vlie-Lyst. Den 21 February. Niets gepasfeerd. De Wind O. N. O. Den 22. Uitgezeild Kapt. L. J. Ryke, naar de Maas. De Wind O. Den 23 en 24. Niets gepasfeerd. De Wind O. In 't Vlie. Den 11 February. Uit Zee binnen Kapt. L. König, van Bordeaux naer Embden. Helvoet/luis. Den 20 en 21 February. Niets gepasfeerd. De Wind O; Van den 22—24. Niets gepasfeerd. De Wind ü. Z. O. Brielle. Den 20 en 21 February. Niets gepasfeerd. De Wind <\ Z. O. I Van den 22—24. Niets gepasfeerd. De I Wind Z. O.  N°. 112. i Maart 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Ny verheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende . Kon ft en, Landbouw, en alle andere middelen van beflaan. r. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Nieuwste Verbeteringen in het BOETSEER EN en ïn de BEELDHOUWKUNDE. (Vervolg en flot van N°. m. bladz. 51.) II. Afbeeldingen van Antieken enz. in Kurk gesneden. Voor ruim 10 jaaren kreeg zeker Konftenaar te Rome den gelukkigen inval, om. de Antieken in Kurk natefnyden en aftebeelden; in de Konst-Catalogusfen van den overledenen Konsthandelaar Rost te Leipzig komen etlyke ftukken van dien aart voor. De ■ Hofbediende en Conditor ''May te Erfurt, een zeer kundig beoefenaar der Tekenkunde en van alle, daartoe behoorende, werktuiglyke Konften, vervolgt thands dezen arbeid, alleen geleid door zyn eigen konstGenie , en heeft werklyk in het klein, met inftrumenten van eigene uitvinding, verfcheidene ftukken uit de Romeinfcke oudheid vervaardigd, welke hyj in 'de ■ plaats der gewoone Bordpapieren figuuren zyner Konstgenooten, by wyze van plats 'de menage, op de groote tafels deedt. opzetten, en daardoor niet alleen het oog der bt- III. Deei,, fchouweren .zeer vermaakte, maar ook gelegenheid gaf tot een vruchtbaar onderhoud van het Disch-gezelfchap over .onderwerpen van Konst en Konstftukken, Antiek fchoon enz. — Zoo heeft hy zedert eenige jaaren van. tyd tot tyd onderfcheidene Antieke Boogen, Tempels, Baden en Maufoleën gemaakt, fe. v. de Boogen van Conftantinus, L. Septimius Seyerus , Titus , . Drufus , Septimo Piccolo en van de Nymph Egeria; de Tempels van Vesta te Tïvoli, della Tosfi, van Minerva Medica, della Luna t Sole, van Jupiter Stator, J. Tonans, Fortuna Verile, van Antoninus en" Fauftina; en dé Graflieden di Planzio te Tivoli, Orazi in Albano, van Cecilia Metella enz. — Zedert eenigen tyd heeft May ook Duitfche Oudheden en Gedenkftukken in Kurk beginnen natebeelden : zoo vervaardigde hy keurige afbeeldingen, van de ruïnes der 3. Gleichfcho Kasteelen, tusfchen Erfurt, Gotha en Amffadt op zoo veele hoogten gelegen , en in de Gefchiedenis van Thuringcn zeer beroemd, gelyk mede het Slot Mühlbe'rg— met alle derzelver ihgeftonte Zuilen , en doorlucht en tyd verbryzelde meuren; zynde deze ftukken allertreffendst, en als volkomene nabootfingen der natuur, gewerkt. Voords heeft hy nog afgebeeld de Pyra'jtide of het Gedenkteken, ter eere vau Jen thands regeerenden Keurvorst Fredrik Karei by Erfurt opgericht, en het overoud Irothisch Gedenkftuk, buiten de Brühlerpoort ildaar, zynde vermoedelyk eene aandachtsLE . (reliëfi) VOORGESTELDE] L a NDS C H'APÏEN,. D. ^tf/, een'bekwaam 'Konftenaar te Zurich ilieeft eene nieuwe foort van Tafel- of Kamei verfieringen uitgevonden ,. in kleine gemodéi leerde Landfchappen beftaande.. De 'bekend ;Konstftukken van Pfeiffer te Lucern en Weijc te /Irau , welke het grootfte deel van Zwu ferland in verheven arbeid (reliëf} voorde. Sen '(*), bragten Vogel: op. het • denkbeeld iom kléine, uitttekende en merkwaardige lanc partyën op deze wyze te. bearbeiden.. Tï ^getrouwe afbeelding echter van Huizen,. Boe men, Rotfen en Beelden, moesttmen daarb .eenen grooteren-maarftaf ten grondüage neeme De gemodélleerde Konstwerken , dus in h< .klein vervaardigd, hebben dit voordeel bove de keurigfte tekeningen,, dat zy,- ten aanzie .der vorm, het duidelykst denkbeeld geevc van dc voorwerpen, wyl. zy die van al .kanten vertoonen ; bovendien vertoonen 2 ,Ook de geheele. grondvlakte of den hoofdaai leg; zy : hebben dus veel-meet'belangrykheh dan alle tot; hiertoe .gebruiklyke Tafelftukkt van Tragatith, Porcelein of Glas.. Daar d .zeiven op. meer andere wyzen tot vefficrir der vertrekken, te gebruiken zyn, b. v. dodie. op Confoles, Commodes, Penanttafels en te plaatfen, zullen -zy ongetwyfeld , me '\bckend wordende, het oog en den fmaak d liefhebberen naar zich trekken.. (B Veigelyk ons N?- ijv bladz. 149$ isor Wat dê .grondftofFen betreft, waaruit deze Konstwerken (gemaakt worden,, heeft het. den Konftenaar veel moeite gekost, zoodanige doffen te vinden, welke gefchikt> waren, ora de groote voorwerpen der Natuur in het klein met .de meeste gelykvormigheid aftebee-lden., Ter vorming, van den grond; was eene -masfa nodig, die zich. liet boetfeeren, en te gelyk tot eenen zékeren graad van .Hevigheid brengen. Rotfen, Mosch - foorten,, Heesters, Boomen en Gras ,. dit alles vereischte zoo veele.byzondere Compofitiën., Nog fyner moest de. ftof zyn, waarin men de alleikleiufte figuuren, in de Natuur voorkomende, uitdrukte; en over het geheel vereischte dit werk_ eene, groote menigte van voorbereidende uitvindingen,, welker vereeniging. hetzelve niet weitiig. moeilyk maakte.. 1 Het liefst neemt Vogel- tot zyne onderwérpenzoodanige deelen der natuur, die een geheel uitmaaken, b.. v.. Eilanden,. of fchilderachtige Groepen van een klein beftek , b.. v.. Hermitages , enz.. Hy begint met het maaken der grondvlakte;, voords worden de gebouwen; ■> zelve, en het geen boven den grond verhe- - ven is-,, aan alle zyden.,. naar eene juiste - verhouding,, aangebragt. — De- omtrek gereed: zynde ,. wordt de grond gemaakt, wordende '• de Rotfen van Puimfteen toegefteld.. Voords - worden de Gebouwen, vau fyn Canon, en -Struiken, Boomen en Gras uit, Mos-planten , van verfchillende foort en couleur vervaardigd. - Eindelyk .worden de figuuren, en de ^^V» r welke by een Landhuis behooren, b. v..Wah gens Ploegen, Ladders-,, nevens-het Huis y zelve , behoorlyk, gecouleurd en ftevrg vast K gemaakt. — De Eilanden -worden op Spiegel:t ghts of. op, fyn verlakte ■ houten bladen gcn plaatst, zynde de Spiegels 'ten dien einde h gevat in eironde of langwerpig vierkante, vern zilverde dysten.. Men kan echter ook daartoe a fraai verlakt houtwerk gebruiken; beiden kaat-y fen het Landfchap, even-gelyk het water, ï- terug. I, Vogel -biedt zich aan,. om foortgelyke Kónstn ftukken volgends de natuur voor ieder hef-ï- hebber te. vervaardigen, mids men hem ten g dien einde de juiste" grondtrekken en tckenin>r gen toezende , en mids de voorwerpen zelve z. lene fchilderachtige waarde hebben..— Onder ii de Konstttukken, door hem. reeds gemodd11 leerd, behoort het Eilandje Ufenau in de Zuriciier Zee, & uuren van Zurich; toebehoorende aan de beroemde.. Abtdy Einfiedeln. ' Op dit bekoorlyk Eilandje woonen niet dan éenige weinige Laudpachters. Siechts etlyue  (50 reizen in het jaar wordt de Mis aldaar gevierd in .eene Oud-Gothifihe Kerk., waarbuiten de beroemde von Hutten begraven ligt. Zomtyds komen enkele Gezell'chappen er eenen' genoeglyken dag op eene landlyke wyze door-J brengen. Een Speelhuisjen, ten dien einde' op eene der retshoogren gebouwd , heeft de bekoorlykfte uitzichten. — Ook heeft Vogel Gesfners Gedenkteken afgebeeld, door de Zwitfers ter zyner eere opgericht op het Schiereiland naby Zurich , de Plaats genaamd , te midden eener heilige fchaduw van oude Lindeboomen en ander met fmaak aangebragt plantioen ; in het model vindt men ook het opichnft, welk op het Gedenkteken zelve geplaatst is. De volgende ftukken kan men by den Konftenaar, tot de bygevoegde pryzen, bekomen- de twee Eilanden in de Löwertzer-Zee voor 25 guldens. Bet' Eilartd Ufenau voor 25 guldens. Het Landhuis aan de Zuger Zee, 15 guldens; de Villa aan het Lago Magore , 25 guldens; dié Van den jongen Plinius aan de Conlcf Zde ó'n Milaan), ■ 30 guldens ; Gesfners Woonhuis te óilwald, 25 guldens ; dat van Rousfeau te RomainMoutier, x2 guldens 30 kreutzérs; Khinjogss, 1 de woonplaats van den Wysgeerigén Landman, 1 dito dito. Tells Kapel by Ausfnaofit, 7 guldens 1 30 kreiltzers. Het Beenderenbuis by Marton, 1 8 jguldens. Gesfners Gedenkteken by Zurich, 10 guldens, ea zonder Landfchap 3 guldens Tells Kapel by de Vierwaldflddter - Zee, 25 guldens. Grüili, mede aldaar, 25 guldens, [et Slot Habsburg by Schinznach , 25 guldens. Dito nevens het Bad Schinznach, 30 gulden* De Tfiumphboog van Confiantinus te Rome \ 40 guldens. -- De voetftukken, fpiegelphui* terf eti emballage worden afzonderlyk betaalde \ Eene' fpiegeïplaat met een voetftuk van Pica-\ fed- zilver kost 15- guldens. — Een dito win c liout, 5" guldens. By deze gelegenheid moeien wy nog van \ Ctnen anderen Konstarbeid in verheven weik < (reliëf) melding maaken, welke door eenen c Konftenaar te Parys, na 9 jaaren lang dén c laarduekkigften vlyt daaraan befteed te hebben, « tot eenen hoogen graad van volkomenheid t gebragt is, t, w. eene reliëf-af beelding van ' Parys, De Konftenaar heeft ten dien einder alle de aanwezige plans en tekeningen van \ Parys vergeleken en verbeterd, ftraaten eni pleinen Geometrisch opgenomen, en de oneffene plaatfen dier wereldftad door nivelleering aan- " gewezen. Van het Oosten naar het Westen; is zyn plan 15 voeten in doorfnede lang. Deb imrddeib-are groette der huizen is van 3 lynens, In drt ftlife rs de natuur, zoo angstvallig nat gevolgd , dat ieder inwooner van Pan? zvn eigen Huis , Hof en Thuin daarin gemaklyk kan uitvinden. De openbare gebouwen en pleinen hebben de treftendfte overeenkomst met de natuur, in niaat, verfieringen, eh couleuren. Wegens de afwisfeling van hoogten eh laagten, hier uitgedrukt, heeft men Jene volmaakte nabootfing der natuur, wanneer men zich met zyne verbeelding op de hoogte van Montmartre plaatst,, en van daar geheel Parys □verziet. Tot verzachting van* hét oog heeft de Konftenaar eene mengeling van Verwen weeten aainebrengéii, die dit ftuk in waarde vèrheft boven hef gemaddïïeerd plan van Rome, aat uit de Boekery van Genevicve in het Nationaal Mufaum is overgebragt, welks Gypsichtige witheid het oog des befchouwers doet chemeren. De 300,000 Boomén, welke zich :>p de pleinen, wandelplaatfem en in de openjare Thuinen van Parys vertoonen, geeven ïene aangename afwisieling aan de ley- en salinen-eöüleur der huisdaken. — Het geheele luk kan, door middel van fchroeven, uit -en genomen, m drie matige kisten geborgen :n vervoerd worden. — in 1798 was de naaker voornemens, met zyn ftuk eene reis laar hngeland te doen. ÏBEEGRA>APIf sy Daö m In het Rtpertory cf Arts' and manufaStWeü^ 'an- 1798. N9. 6. vindt mm de volgende ►efchryving van eenen TelegraphifcheH toeliep, lie by Dag en- Nacht kan gebruikt Worden, Jezelve beftaat in vier groote Patent- of Af. andfche terugkaatfende Lampen (Refledtofaf)K relke opeene vlakke hoogte, allen eelykftanlig, horizontaal geplaatst worden, cn door erzelver beweging en verplaatfing naar boven f beneden, 18 verlchillende Handen verkrven, waarvan elk eene byzondere letter, let:rgreep, bewoording of zaak kan uitdrukken .er bewerking van deze verfchillende ftanden* ïoet er zoodanig een werktuig aangebragt 'orden, door middel van het welk men iedere hdz Vcrgelyk 0DS N°' 23« bladz. 180. en N». 27,  ( 6o >J iedere Lamp in het byzonder, naar goedvinden, op en nederwaards, tot den bepaalden graad beweegeri kan. Ziet hier de 18 onderfcheidene ftanden der Lampen. A | B | D E F , G | o | o | o o 000 i o oo j oo o ooo ooo o oo j 1 o o I | I | K L M j N O | oo O O ] O O I OO O | OOO OO O O I OO OO I | o I o | oo 1 P | R | S | T | V | Y | 1 00 I • ° 1 I o 001 oo i O o oo o c co Op 1 O O I 1 O I Q3 I O Men kan, met hetzelfde getal van Lampen, deze verwisfeling van ftanden , en dus ook het getal der letters, lettergreepen enz., naar welgevallen , vermeerderen. — Op de twee buitenfte feinposten öf Obfervatoriums heeft men flechts één ftel van 4 Lampen en 1 Telescoop nodig, doch op alle de tusfclienbeiden liggenden zyn twee ftellen, van vier Lampen en 2 Telescopen, nodig, om aan beide zyden feinen te konnen geeven. De hoegrootheid en afftand der Lampen van elkander moeten proefqndervindelyk bepaald worden. Om deze Telegraaph by Dag te gebruiken, behoeft men flechts , in de plaats vau Lampen, vergulde kogels, of andere in het oog vallende, helder gecouleurde, ligchamen te neemen. HUISMIDDELEN, en NUTTIGE ONTDEKKINGEN. , Onfeilbaar BRAAKMIDDEL. 1 In veele ziekten hangt het leven des Lyders daarvan af, dat men hem aan het braaken helpe, terwyl echter de gewoone eenvouwige of zaamgeftelde braakmiddelen menigmaal geheel niet óf niet fpoedig genoeg uitwerking doen. ' Oe" beroemde Hufeland pryst, in zyn Journal der Pracl. Heilkunde V B. II St. S. 460, als een onfeilbaar hulpmiddel in dit geval aan, een mengfel van Braak; wynfteen (Tart. Etnet.f en Styffelmeel. Dy verzekert, dat onder alle de bekende braakmiddelen geen één zoo fterk ■ en zoo zeker werkt, als dit. Men mengt 1 Grein Tart. Emet. met 1 Scrupel Styffelmeel, en geeft dit den Lyder op ééns in; hierdoor verkrygt de Braakwynfteen zulk eene kracht, dat 1 Grein daarvan genoegzaam is, ja 'niet zelden eene al te Iterke uitwerking heeft. Wanneer andere middelen den Arts verlaten, b. v. in de onaandoenlyke maag van eenen ftèrken Landman, in zwaarè zielsziekten, by vergiftigingen door Narcutifche middelen , enz. blyft dit middel zyn zekerfte toevlucht. — ïioe de verbinding met Styffelmeel den Braakwynfteen zulk een meerder vermogen byzette, daar dezelve meer gefchikt fchynt, om deszelfs fcherpte te omwikkelen en dus te verzwakken , jaat zich moeilyk verklaaren. Hufeland meent, dat de opfösfing deze zy : het Meel belet den Wynfteen , zich oogenbliklyk ' 111 de vloeiftoffen der maag te ontbinden , en dus door' verdunning deszelfs prikkelende kracht te verliezen ; nu integendeel kan deze fcherpe ftof zich hier of daar in de maag vastzetten, en door het verwekken eener plaatslyke zamentrekking meer nut doen , dan wanneer zy door de geheele maag verfpreidt wordt. II. O E-  C <5i ) OECONOMISCHE BERICHTEN. ■ - .. , • -: ! ijfl Ib! aiia ; >l :•?-.!'oJ4 Berich.t aan de COMMERCIE. Summiere Aantekening van Schepen, ?« den ff aar e 1799 de Zond gepasfeerd zyn. Uit de iVoor^ - Zee. I Schepen. ë S* 1 g a. » ** Deenfche .... 4 . . . . 14 137 j 109 152 83 85" 76 45 22 727 Zweedfche 1 . . ïi 150 ( 71 147 107 81 .118 63 34 "783 Engelfche 6 245 210 149 225 128 218 39 3 1223 Pruisfifche ... 5 . . . . 38 79 70 j 54 140 61 96 66 14 723 Pappenburg fche . . ..... 4 11 2 28 io 4 2 . . ... 61 Hamburgfche .. .. .. .. 1 1 ., .2 Oldcnburgfche 5 4 2 3 3 3 \ 3o Brcmenfche 5 2 3 17 ^ 2 3 1 . . 49 Roftockfche . . . . 1 3 1 ii ia ' 5 14 11 2 60 Lubeckfche I . 1 2 2 10 8 . . 1 1 26 Rusftfche 2, ># 3 I j ~(j Amerikaanfche 3 35 M 15 3 4 74 Portugeefche . . .... . . 1 1 . '\ a Totaal 9 88 667 484 679 I 61a 382" "530" 227" " 77 ^756" "Uit de Oost-Zee, 1799. Schepen. B g- \ 3 3. ^ ^ ^ « g § o Deenfche .... 2 . . . . 6 92 149 175 ' J\ö I39 ""74 46 31 844 Zweed/che IO- j59 187 137 02 92 74 36 892 Engelfche ... 2 ,g 116 283 164 250 223 135 174 1366 Pruisfifche 85 77 110 158 116 85 37 .51 719 Pappmburgjche ...... . . . . 11 2 11 .5 4,3 . ." ' 36 Oldcnburgfche . . . - 4 2 1 3 1 . " \ „ j la Bremenfehe 1 7 3 g 7 5 $ 5 4a Roftockfche 7 -29 10 12 11 1 4 3 77 Lubeckjche 12 ! 4 4 5 4 28 Rusftfche 1 3 _ _ „ ' j 7 Amerikaanfche 4 10 33 8 18 4 . . 1 78 Portugeefche ...... . . . , , - ; *tf' Hamburgfche . 13 2 . . ] * ] ) * V * Totaal J 4 . . . . I 6 326"f564 8ÏÏ 'ó^Tó^l 492T\^T\Zoï~ "1405 • . • _ _ï 375Ó ■ Totaal voor 1799. 7861 OR-  «0-RCHESTRI-ON van den Abt VO GL ER. *De Beroemde Abt Vogler, wiens Muficale JsConsttalenten ook in ons Vaderland , gelyk in veele Landen van Europa-, met toejuiching bekend geworden zyn, bevindt zich thands in Zweeden, en heeft zich aldaar met alle zyne vermogens toegelegd op de inwendige volmaking der Kerk - Orgels, Zynen eerden , «kostbaren toeftel ter bewerking van een volkomen Orchester, door middel van dit voortreflyk iTiftrument, en ter uitvoering van alle mqoglyke, trapswyze toonwyzingeti in het Piano en Forie., door middel daarvan, heeft hy r in het byzyn yan het Hof en overig publiek , te Stokholm herhaalde reizen met grooten lof beproefd , en daaraan den naam -•van Orchestrion gegeeven. Hieruit heeft liy zoodanige Oeconomifche regelen ten nutte der ■Kerk - üi'gels afgeleid , dat hy als nu, met minder dan de helft der gewoone kosten, een' nieuw Inftrurnent van dien aart vervaardigen.,1 en- zeer goedkoop een- oud Werk verbeteren kan* Vau het eerfte ftrekt ten bewyze het niëuw Orgel in de Hoogduitfche Kerk te A'orkóping., Welk , by eenen Zeer eenvouwigen ; toéftel , eene prachtige Bas by de zeldzaamfte- fyne toonen voegt; en wat het tweede fuht betreft, is men thands bezig , met het; >rgel te Linköping eene proeve vau VogkAs manier van bewerking te neemen. — Het is te wenfchen, dat deze algemeen bekend moge worden gemaakt , ten einde daardoor Op veele plaatfen de Kerk - Mufiek te helpen verbeteren , en de Gemeenten tot het herttel|en van nu zwygende, of nog ellendiger'; iehreeuwende * Grgel-s aantemoedigen, ' ° 8i ; 4- ■ ' j . - • PRYZEN VAN eenige VÖORIfAMTS • KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN; fe Dordrecht, den so February r8c®. Wegens het befloten Waten, zyn er geene' vaste Pryzeh vaa de Graanen- enz. te notetaen. Dm. sfi- Eebrtutiy*- ÏLuuwe Vlasfen , per Steen 28 a 42 ft. Mout'Wyn , per Vimt . . . 10Ü dé Oenever, per dito .... ji£ -;' - i Luj'kfche Kooien , r>er Hoed . 24. gf. Waag dito, per 100 Waag 26 a 27 gL tDen 24 F&rMry,- Candybrooden . -. ♦ . . . 381 a 39I Poef er dito- .. .■ . . . . 35* a jóf Raffinaden ........ 33* a 34* Melisj£.n 2 en 3 fg . * • . . 29 a 32^ Lompen ♦ . . . 26] a 27 Stampluiker . . . . . . 25! a 31 Bas ter dien . . . .„ . . . 15 Ja 27 \ üandyën, diycrfe ..... 24^3431 $W «... 75 a74",g Te Schiedaw, den 20 February 1800» Mbutwyn m £ de 30 Virtels, zonder Fust. Genever 12 r£ dito, dito. Genever 57 en 58 gl. per Aam, Amjl. Proef. G'edr. Rogge 165 é§ per Last'300 ggl. geveild. Klein Brabandfche , op levering, verkogt , vaa 163 egt tot 243 ggl. 't Last. tVegeris het befloten Water zyn er geene Marktpryzen van de Graanen enz. te Rotterdam te noteeren. Te Utrecht■., den aa February 1800. Witte Weit . ^ . . wan ƒ iy\ tot ƒ 18* Roode dito ..... — •» 151 = ^5* Rogge ......... — = ut — , Ia| Boekweit . «— ». 71 , gf Groote Capufyners . . Middelfoort .dito ,. . . Kléine dito . . '. . . Gruote graauwe Erwten Middelfoort dito . . . dito Kleine — jx «12 Ongelezene dito . . — s <5 - §l Kleine zuivere Groene Erwten. ...... — * _ .. ro| Ongelezene ditb ... — = Re-cepisfe-n van .Anticipatie - Penningen - 33. — 38 a 4© Obligatiën met Duplicaat , nit gemelde Recepisfen fprui-- tende , genegotiëerd a 3 , nu a aj—• -33 a^s onder Guarantie van de Generaliteit , met ver- fchenen Coupons en Intr, aj — 43 a 4$"1 \ — van allerlei aart, rentende a af, 3, 31, 4-pCt. - met of zonder vergoeding der verledene Intresfen . vau 33 tot45lpCM: 05 Jaange Renten, a 6 pCt . '. 33 a 24, Üitgelootc Compagnies—Obliga- - tién, naar de jaaren 66 a 68 Aflosfings- Billettcn - . . ..... . ƒ lifa iaf Uitgeloot?- dito . .- «305 8315, C o u p » n s Der Oost - Indifche Conv pagnie van 1 May-- 1797,. 89,390, 83^85., en 66a 71 pCêr duo dito van 1 Decemb- . 97, 89390, 83385, en66a7i —- dito dito van i Och/ber |j 97,-98 en 99 a8.9a.90, 83a85, en;66a71 — Negotiatie van Holland 1 en Zeeland, 1797 en : 9&, en 99 a 86ah8, 81 a 83; en 65 a 6$ ■ jNegotiaue 1786, van 1797 - »■ 90 a 9» Raiaaffchc Coupcms 27 February.- 98 a 1 ;isE L-E E nba neg eed. 3? Feb. 08 ,a j pCt. ■NA.-'  ( 64 ) Te Amflerdam, by C. COVENS, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam. NATIONALE LOTERYEN. . In de vierde Clasfe der Qifte Generaliteit;, nu Bataaffche LoTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den I7den February, 1800, zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen : ï$de 'Lyst Nb. 30572 met ƒ 1000: - 14de No. 2184 — « 1000:- l5de No. 5790 — • 1000:- 22517 — s 1250:- 16de No. 42316 — s 1000:- 18de No. 16302 — s 1250:- igde en laatfte Lyst No. 24785 — * 10,000:- Premie. ZEETYDING. Berichten. Men verneemt, dat, by befluit van het Vertegenwoordigend Ligchaam, van den 24 dezer; verboden, is de uitvoer van allerlete foorten van Graanen , Boonen eii Erwten naar buiten deze Republiek, het zy gemalen, gebroken, gepeld, gebakken of .met, op verbeurte van de drie-dubbele waaarde van - het uittevoerene , nevens Confiscatie der Graanen enz., en der Ryd- of Vaartuigen, waarin dezelven zich bevinden mochten. • Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Geconfisqueerd te Kermes by Appél, het ADVERTENTIE N. Twee, Algemeen benodigds, Hulpmiddelen, als: I. De zoo zeer beroemde Joestra anen, tot het fpoedig en gemaklyk doorkomen der Kinder -Tandjens, en liet weaneemen der daaruit voordvloeijende Stuipjens. If. Een onverbeterlyk Middel, voor Klóoven en Brand, in de Vrouwe Tepels, hetwelk terftond , alle verharding verzaet en de daaruit voordvloeijende Pynen wegneemt; >• zyn in Commisfie te bekomen , by de Wed. A. Bakker, op het Water, by den Dam, te Amflerdam. ■ - 1 . 1 De Boekhandelaar H. van Resteren, zal in het Nederduitsch vertaald uitgeeveV UAbbé de L'Epe'e Inftituteur des 'Suurds & Muets, Comcdie Htstortquc en cinq Actes 'de Bouilly Der braunc Robert und das blonde Nancy; en volgens- voonge Advertentie im de Bataaffche Courant van 29 January II 1. Les Precepteurs , tomedte .cn Cinq Acïes. Schip Marttnus- met de lading, ivapï. öchroder, van Lisfabon naar Bremen. Scheepsrampen. Met fchade binnen te Stavanger Kapt. N. Booyfeu, van de Kust naar Bremen ; hadt lekkagie en moest repareeren. — ln Noorwegen Kapt.. J. Daankeri, van Londen naar . Bremen. — Te. Scilly zwaar beichadigd het Schip , Gerritje Chrisüna , Kapt. Noorman, van Nantes naar Hamburg. Texelfchs en Vlie - Lyst. Van den 25—27 February. Niets gepasfeerd. De Wind O. N. O. en O. 'Jexel vol Ys. Helvoetfluis. Den 24 en 25 February. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. Brielle. Den 24 February. Binnen gekomen Kapt. L, J. 'Ryke , uit 't Nieuwe Diep. Uitgezeild Kapts. G. J. Smit en K., Swart, beiden naar Embdcn. De Wind O. ; Z. O. Den 25. Naar Zee gezeild Kapts. E. Swart en A. tl. Horst, beiden naar Embden , en Kapt. P. Anderfan naar Bergen, De Wind O. Z. O. D R U K F E I X. Boven de laatfte bladzyde van N°. in, ftaat 45, moet zyn 56.  N°. H3- 5 Maart 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konflen, Landbouw, en alle andere middelen van beft aan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. ■ Byzonderheden wegens eene nieuwe, en zeer smaaklyke MOEZERY. Ïn de Oekonomifche Heften van November, 1797. vindt men eenige belangryke aanmerkingen nopends de Cultuur en het gebruik der Zeekool, Zee - Rakette, {Crambe maritima, Linn.), als zeer gefchikt, om als een Moeskruid ter fpysbereiding te dienen. Men heeft deze plant, reeds hier en daar in Duitschland in de Botanifche Thuinen aangekweekt, tot heden toe miskend, als eene der vroegfte en fynfte moesfpyzen. Miller heeft in zyn Gardener Dictionary dezelve wel aangeprezen, doch hy was nog niet genoegzaam bekend met de voordeeligfte wyze van Cultuur der Zeekool , tot huishoudelyk gebruik. Na hem heeft W. Cttrtis in deszelfs -Brief DireStions for Cultivating the Crambe Maritima or Seakale , 1795. over dit onderwerp meer lichts verfpreid. Men vindt dit gewasch op veele plaatfen aan de Engelfche Zeekusten, voornaamlyk in Susfex en Dorfetshire , gelyk ook in meer andere Landen van Europa [voornaamlyk onder de warmere luchtftreek van hetzelve, en in Afrika en Amerika, RedaSt.l, lil. Deee, groeiende hetzelve in het wild, _ hoewel meer in dorre en fteenachtige dan in vochtige en zandige gronden. — De Kustbewooners wisten de Zeekool reeds voor lang te benuttigen, zy fnyden daarvan de jonge fpruiten in het voorjaar af, en geven daaraan de voorkeus boven de beste Keukengewasfchen. — Vermids deze plant in Engeland aan de fteenachtige Kusten groeit , die door de Zee overftroomd en met zand en flib bedekt worden, neemen de Strandbewooners die plaatfen waar, op Wel:ken het aangefpoelde zand, even gelyk :de aarde door de Asperges, door de jonge ; fpruiten der Zeekool opgelicht wordt ; op ! zulke plaatfen ruimen zy het zand weg, en fnyden de ontblootte fpruiten af, die, aan de lucht nog niet biootgefteld zynde geweest, nog geene groene couleur hebben aangenomen ; en deze witachtige fpruiten der Zeekool zyn byzonder malsch en zoet, terwyl de groene bladeren integendeel fcherp en taai zyn. j In Engeland heeft men deze plant in 'de Moestuinen overgebragt en door Cultuur veredeld, hebbende zelfs in Deyonshire ■alle lieden van rang daarvan een plantfoen voor hunne tafel aangelegd. De Zeekool onderfcheidt zich van alle andere Koolftoffen; zy heeft ronde zaadhuisjens, waarvan elk flechts ééne zaadkorrel bevat, en dus behoort dezelve eer tot het gefiacht der Tetradynamifche- planten van Linnceus. Derzelver overwinterende wortel gaat diep in den grond, fpreidt zich daarin breed uit, en verkrygt eindelyk eene aanmerklyke I ■ fterk-  C 66 ) fterkte. De volvvasfene bladeren zyn lang en breed, van vooren ftomp afgepunt, graauw en glanzig van aanzien, zeer buigzaam , en in het wild groeijende dikker en fappiger, dan wanneer men die in Tuinen aankweekt; zy fterven by den aanvang van den winter. De jonge planten maaken in het eerfte jaar uit derzelver wortel flechts bladeren, die zich vlak op den grond uitfpreiden ; - doch in het tweede jaar maaken zy eenen Herken, gladden fteel, 11 a 18 duimen lang, welke zich in verfcheidene takken verdeelt; hebbende ieder tak aan elk zyner leden een klein blad , het geen opwaards hoe langer hoe langer kleiner wordt. Deze takken deelen zich in veele kleinere takjens , en vormen aan derzelver einden losfe , ftompe airen , die met witte bloemen bezet zyn; elke bloem beltaat uit 4 holronde bloembladeren. Het geheel der plant maakt eene fraaije vertoning, en de bloemen hebben eenen honigachtigen reuk. Daarop volgen ronde , dorre zaadbuisjens, ter grootte eener Erwt, met ééne zaadkorrel elk voorzien. De bloeityd is in Juny, en op het einde van Augustus wint men het zaad. Wyl de bleeke (of ongecouleurde) Zeekool eene alleraangen.iamfte Groente is, moet men deze eigenfchap door konst daaraan trachten te geeven. Ten dien einde moet men de plant op eene zekere manier bedekken, en voor den toegang der lucht bewaaren , eer de bloemftengel, die er het beste eetbaar gedeelte van uitmaakt, nevens deszelfs bladeren, uit de wortel ten voorfchyn kome. Zomruigen hebben gemeend, dat men zich ter bevordering van derzelver groei inzonderheid van de enen , kyzelgruis en zeezand bedienen moest; doch de ondervinding heeft geleerd, dat de Zeekool in alle drooge gronden tiert, waarin derzelver wortels niet aan het water komen , want, in het laatfte geval verrotten zy. De groei der plant hangt voornaamlyk af van het voedfel, dat zy uit de aarde trekt. — Men kan dezelve wel uit hare wortels voordteelen , doch doorgaands trekt men ze uit het zaad, vermids dit betere planten geeft. Om goed optekomen , moet het zaad niet te oud , niet te diep noch al te vroeg gezaaid, worden. De beste zaaityd is in February of Maart , wanneer de grond vochts genoeg heeft, om het zaad te doen kiemen; moetende dit niet dieper dan 1 a 2 duimen in den grond liggen. Gewoonlyk komt hetzelve , by een gunltig faifoen, na 6 a 8 weeken op; is het weder intusfchen aanhou¬ dend droog en fchraal, dan moet de bezaaide grond begoten worden. Het verplanten voor de wortels, die lichtelyk gekwetst worden, niet voordeelig zynde , doet men het best, wanneer men de planten daar ter plaatfe , waar zy moeten blyven liaan , uit het zaad trekt. Op ieder bed of vak zet men 3 ryën planten, op 2 voeten afftands van elkander. Men legt overal 6 zaadkorrels by elkander , dewyl zy allen niet altoos opkomen. — Wanneer de planten uitgekomen zyn , zuivert men den grond van alle onkruid, en zoodra zy eene zekere grootte verkregen hebben , dunt men die op één na uit, en laat alleen de fterkfte (taan. — Wil men deze reeds geteelde planten niet wegwerpen, maar verplanten, dan moet men die , reeds 1 jaar oud zynde , voorzichtig uit den grond neemen , wyl de wortels diep liggen, en ze in February of Maart, eer de planten gefchoten hebben, verzetten. — Ter beveiliging der planten voor de vorst, en ter bevordering van derzelver groei, dekt men ze in het begin van December met eene zwaare laag van verteerde mest I of met boombladeren. — Om de nieuw aanI komende fpruiten bleek te houden, hoopt men gewoonlyk, in het midden van February, de aarde met een hark 10 a 12 duimen hoog boven elke plant op , of bedekt dezelve met zeezand, kyzelgruis of asch van Steenkoolen; intusfchen is de gefchiktlte en zindelykfte manier deze , dat men elke plant met eene bloempot of aarden kop van gepaste grootte bedekke. In het eerfte jaar van haar bloeijen geeft de Zeekool dé meeste vrucht , wyl zy dan alle hare krachten aanwendt ter voeding van ééne enkele kroon, en van éénen bloemftengel; vervolgends fplitst zich de kroon in meer ftukken , en maakt verfcheidene zwakkere uitfpruitiëls , die echter even lekker van fmaak zyn. Na dat de planten 4 h 6 weeken lang zyn bedekt geweest , ziet men dezelve na, en fnydt alle fpruiten , die 3 duimen en meer lang zyn, af, om dat anders oe oogst op éénmaal al te groot zoude worden. — Wil men de Zeekool vroeger en langer genieten, dan broeit men dezelve uit, door elke plant met eene bloempot of kop te bedekken , en daarover, zoo wel als over het geheele bed , en rondom hetzelve , Paardenmist, met Stroo gemengd, te fpreiden. Hiertoe behoeven de planten Hechts zoo ver van elkander te ftaan, als de diameter der potten , tot bedekking dianende, vereischt, [en dus kan men veel meer  C 6? ) meer planten op een gelyk vak gronds plaatfen , dan anders]. — Waarfchynlyk zou men zelfs in den winter Zeekool konnen teelen , door de planten in eene drooge en warme kelder jin het zand te zetten ; doch in dit geval zyn de planten niet langer dan dat jaar bruikbaar. By het aflhyden der fpruiten moet men de kroon der plant ontzien , dewyl de plant , door deze te befchadigen , fterven kan. — Wanneer men de Zeekool niet met potten , maar alleen met aarde of zand bedekt heeft, dient men de afgefnedene fpruiten eerst te zuiveren , en die deelen , welke door infecten zyn aangeftoKen, wegtefnyden. Hoe verfcher de afgefnedene Kool wordt toegemaakt, hoe beter zy fmaakt. Deze groente kookt in den tyd van 20 minuien gaar. De Engelfchen zetten die op gelyk hunne Asperges, met geroost Brood en gewelde Boter, ook laat zich dezelve zeer goed inleggen. — Zommigen verkiezen de Zeekool nog boven de Asperges, anderen' houden die ten minfte voor de edelfte Kool-| foort. Dezelve werkt op het menschlyk i ligchaam meer als Kool , dan als Asperges; doch , zy heeft het bezwarende en opbree-1 kende van de gewoone ' Koolfoorten niet. j Aanmerking. [Dat het er verre af zy , van te konnen beweeren, dat de Zeekool nimmer te vooren tot fpys - bereiding zou zyn aangewend, blykt ónder anderen uit het daaromtrent aangetekende in Clwmels Algemeen Woordenboek , art. Rakette , waar men tevens eenige berichten aantreft nopends de Cultuur en het, zoo geneeskundig als Oeconomisëh, gebruik dezer plant , waarvan de Zee - rakette of Zeekool eene verfcheidenheid uitmaakt. Over het geheel moeten wy , naarmate wy ons dieper in dit vak der Oeconomie indringen , meer en meer betreuren, dat men zedert eene reeks van jaaren , byzonder in ons Vaderland , vervoerd door eene onbeteugelbare drift tot het nieuwe, zoo veel van het oude, wezenlyk goede, heeft gaan verwaarloozen. Ongetwyfeld zyn wy gevorderd in de Cultuur en veredeling van onderfcheiden'e Moeskruiden en Planten , ter fpysbereiding gefchikt , hoe zeer wy ook hierin by onze nabuuren , de Engelfchen en Duitfchers, m>g verre ten achteren zyn. Buiten kyf hebben onze gastmaaltafels verfcheidene fyne , keurige gerichten, door vreemde Koks toebe- I reid , en onzen eenvouwigen voovvaderen [onbekend, aangewonnen. Maar waarom hebjben wy ten zelfden tyde verfcheidene uitmuntend aangename en gezonde Spyzen en Moeskruiden gaan verwaarlozen. Is b. v. het nu by vejlen zoö verachte , eenvouwige maar krachtige , Amfterdamfche Warmoes niet eene ruim zoo gezonde en aangename Soep, als één der witte, roode, of bruine fjeufoepen , die men thands ten duurden pryze aan zyne gasten voorzet, denken durfc ? — Waarom kweeken onze Warmoefiers in hunne Hoven de zoo heilzame als fmaaklyke Suikerwortel (Sifarum') niet meer aan? een gewasch, het welk voorheen in ons Vaderland overvloedig pleeg geteeld te worden, daar men hetzelve nu , ter naauwer nood, met zeer veel kosten , uit Braband bekomen kan, indien men het begeert te hebben ; een gewasch , dat zich voor alle luchtige Zandgronden., en dus \oor een groot gedeelte van den Hollandfchen bodem , ongemeen fchikt, het geen weinig mest vereischt , zeer gemaklyk en overvloedig groeit , en eene allervoedzaamfte fpys oplevert voor zwakke, zieklyke , teeringachtige geftellen , kinderen, bejaarde lieden enz. \ konnende men deze Wortelen gefruit , of gekookt, als eene fahide met Oly en Azyn,- eeten. — Indedaad, wy wenschten wel, dat zich onze Geleerde Genootfchappen, inzonderheid die van den Landbouw en de Huishoudelyke Maatfchappy , met allen ernst b.viytigden , om de" Cultuur van deze en foortgelyke allernuttigfte plantgewasfehen in ons Vaderland aantemoedigen, te vernieuwen of uittebreiden; hetzelfde moeten wy aanmerken nopends onderfcheidene nieuwe foorten van voederkruiden voor het Vee, die in Engeland en Frankryk met zulk een luisterryk voo.deel voor den Landbouw zedert eenige jaaren worden aangekweekt, en waarvan men hier te lande nog geene notitie fchynt te neemen , b. v. de Esparfetie en Lucemc, welke wy in ons N°. 72. en 94. bladz. 334 niet alleen aangekondigd, maar ook ten fterkfte aangeprezen hebben. — Zou men zyn geld niet allernuttigst beïeden, indien men verdubbelde pramiën uitloofde op de Cultuur eener zekere hoeveelheid van foortgelyke gezegende kruiden ter voeding van Mensch en Beest? is dit niet de waare Oeconomie , den Landbouw recht bevorderen ? zou men met eenige welgezinde Land - eigenaars, vooral die Leden van onze Maatfchappyën zelve zyn , geene overeenkomst konnen treffen, volgends welke zy aan hunne LandpachI 2 ters  ( «8 } ters de door dezen bebouwde of beteelde gronden niet langer verhuurden, dan onder beding , by het Huurcontract uitdruklyk te vermelden , dat zy een zeker gedeelte van hunnen gehuurdeu grond met zoodanige gewasfchen, naar derzelver aart en gelegenheid gefchikt , zouden beteelen?.... Wy geeven Hechts eenige wenken, daar' wy ons niet geroepen vinden, om in dezen eenige wetten aan onze Landgenooten voortefchryven; intusichen is het enkele menfchen- en Vaderlandsliefde , die ons deze aanmerkingen doet maaken. Gelieft men dezelve niet te benuttigen, wil men zyneu ouden indolenten, of door eene zekere geleerde mode - zucht voorgefchrevenen , tred houden, zonder naar goeden raad te hooren , wy voor ons zullen het betreuren , maar tevens dien troost fmaaken , dat wy, fchoon als eene vox clamans in deferto, onzen tydgenooten het beste aangeprezen hebben. — Wanneer het Agentfchap van Nationale Oconcmie ééns in volle werking zal zyn, dan vertrouwen wy , dat hetzelve op eene krachtdadige wyze zal konnen en willen medeweikeu , ter verbetering van het geen traagheid of vooroordeel in dezen tot hiertoe te deerlyk hebben veronachtzaamd. De Redact.J HUISMIDDELEN, e n NUTTIGE ONTDEKKINGEN. Om den Verloren EETLUST te herstellen. (Medegedeeld,') Wanneer een herftellende zieke, gelyk men, zegt , niet tot verhaal kan komen , maar; kwynende blyft, zoo dat hy geen Eetlust heeft, de beste fpyzen hem walgen, en zynei maag het genoten voedzel niet kan behouden,) terwyl rlle verfterkende en de maag prikke-i lende geneesmiddelen zonder uitwerking blyven, is het volgend eenvouwig middel proef ( ondervindelyk gebleken van een aanmerklyk i nut te zyn* j Men neemt: beste bloem van Salep (Pulvis Saltp Optf), en beste fyne Poeijerlüiker, van elks 2 lout; roert dit in een iteenen Mortier Wel door een, en gebruikt daarvan 3 a 4 maal daags een Eijerlepel vol met wat water; ! het beste is, dat men de Poeder droog in \ den mond neeme, en er dan water op drinke , om die doorteflikken. — Dit middel is niet onaangenaam om te gebruiken, en eenige weeken daarmede aanhoudende, (want, hetzelve werkt langzaam}, kan men verzekerd zyn, van daarby wezenlyk baat te zullen vinden. II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Bericht aan de COMMERCIE. Summiere Opgave wegens den Handel in Noorweegfche Balken en Houtv/aaren , van I April 1798 tot 1 April 1799. I. Uitvoer van Houtwaaren uit Noorwegen. Deenfche Com- fngeladen zyn mercie- lasten, te Fridrichshald 47 Ladingen , zwaar 3,314 Le Fridrichsfladt 38 ■ — 3-.c>53i te Mas ... 24 .. 1.660* te Dröback . . 13 —— -— i,82ï$ te Christiania 143 ■ —— 1^90 te Drammen . 257 ■ —-— 14.750 te Holmboe . 1 ■■' • . — 23,363 te Holmeftrand 23 —— 71 § te Aasgardflrand 2 —— ——— 2,1793 te /Iskeftrand . 1 — 1/61 te Tonsberg . . 15 1,078 te Sandijiord . 5 ■ —— 277 te Aarefund . j 60 te Laurwig . 19 . I»999 te Krageroe . 24 1,420! :e Scheen . . 9 ■■ > 1,322 te Porsgrund . 29 ,- ■ — 2,628? te Langefund . 28 ■ < 3,012^ :e Breweg . . 15 4 — -— 812 te Oster-Rufer 54 —— 2,814 te Oxefiore . . 1 , — ~ 32 te Arendahl . 51 —..— . 3,657 :e Christianfand 124 » . 5'734l :e Sogn ... 3 — 216 .e Fahrfund . 2 . ■■ .... 17^* :e Mandahl . 42 ■ i-8ir" ;e Flokkefford . 10 ■ . '289 :e Stavauger . o — n^n, :e Troudhiem . 17 _ 1,340 ;e Noorwegen , zonder nare opgave . 42 — 3,906 Dus zyn in het geheel in Noorwegen ingeaden 1,049 dadingen, te zamen zwaar 83,421 leenfche Commercie-lasten. II. In-  ( 69 ) II. Invoer van Noorweegfche Balken en Houtwaaren naar andere Landen. 1. Naar Groot - Brittanniën en Ierland, en wel naar Deenfche Commercie-lasten.Aberdeen . .n Ladingen , zwaar 379 Montrofe . . 10 ■ ■ 328 Dundee ... 13 • 585 Perth ... 9 — — 451 Anflruther . . 4 ■ 134J Bonefs ... 73 —■ —— 4,263 Kirkaldy . . 14 • 527 Leith ... 34 —- 1,884! Benvick . . .15 —— 664 Newcdstel . . 57 . ——« 3,377f Sunderland . 19 . —— 904 Stockton ... 4 ■ . ■ 16I2 Scarborough . . 3 . —— 107 Boston ... 9 . —— 455 IVisbeach ... 6 ■ 272! Lyn Regis . . 24 — - 1,530 llull .... 7 ■ — — 440 Tatrnoulh . . 17 ■ — 824 Harwich ... 4 ■ . —— 155 London . . .184 — —— 24,537 Ramsgate . . 10 ■ 37-1 Rechester ... 4 —■ 601 i Dover ... 5 ■■ —— 197! Guernfey . . \% __ 696 yerfey ... 11 ■ ■ 588! portsmouih . . 18 ■ —- 1,919 Southhamptou . 11 ■ . , 704' Pool .... 5 • goj JFeymouth . . 8 — • 485 Ly„ie ... 3 lg5 Ptymouth . . 19 I,70o JVadbridgc % . 4 227 Fosvty .... 9 ■ 593 Falmouth . . 23 ■ —— 1,941 Penzance . . 5 ■ 298! Scliorcham . . 3 —«, 1571 Barnflable . . 1 — _ 7^ Leyerpooi . . 4 - •——• 22.7 Denmar . , 7 — . ggj Dublin ... 62 —— —— 5,182 Waterford . . 9 . 1,067* Cork en iVwry 9 — 987Ï Belfast ... 1 —_ y49ï Dus in bet geheel naar Groot - Brittanniën en Ierland ingevoerd 759 Ladingen , te zamen zwaar 59,888 Deenfche Commercie-lasten. 2. Naar de Bataaffche Republiek, en wel naar 'Amjlerdam . . 75 Ladingen , zwaar 6 050 Edam .... 13 i,S2d Dordrecht . . 112 .... .—- 11,310; Dus in het geheel «aar de Bataaffche Republiek ingevoerd 200 . Ladingen , te zamen zwaar 18,686 Deenfche Commercie-lasten. 3. Naar Frankryk, en wel naar Nieuwpoort ... 2 Ladingen , zwaar 175 Oflende .... 3 104 Calais .... 8 — . ^iq Duinkerken ... 8 ___ 442/ Nantes .... 3 , , La Rochelle . . 1 — , , 62 Cherbourgh . . . 1 , 2ao St. Vallery en Caux 2 _ 96 Fécamp .... 3 . _ 97 StJMartin,BledeR/iéig . - 715 Dieppe .... 9 , giö l'Oriënt .... 2 78i Havre de Grace . 7 , 020* Croifee .... 2 - - 49l Bordeaux ... 18 — j 0vp. La Flotte ... 3 - „ , ' 82* St. Vallery fur Somme 1 , 28 Rochefort . . 1 . _____ Marjëille . . . . 1 Dus in het geheel naar Frankryk ingevoerd 90 Ladingen , te zamen zwaar 4,541 Deenfche Commercie-lasten. 4. Naar Spatijen, en wel naar Sevilla . . . . l Ladingen, zwaar 44 Ladix .... 2 ■—, - , i2(j Algeziras . . . 1 ga Mallaga ... 2 - . Dus in het geheel naar Spanjen ingevoerd 6 Ladingen, te zamen zwaar 407 Deenfche Commercie-lasten. ■ 5, Naar Italiën, en wel naar Genua . . . . 1 Lading , zwaar 85 Livorno ■'. . . . 1 9^ Dus in het geheel naar Italiën ingevoerd 2 Ladingen, zwaar 185 Deenfche Commercielasten. Het getal van alle deze Ladingen , naar andere Landen ingevoerd, bedraagt 1,057, en dat van derzelver gezamenlyke zwaarte 83,707 Deenfche Commercie - lasten. Het niet noemenswaardig verfchil, dat men ontdekt, tusfchen de fumma's van uitvoer uit Noorwegen , en invoer in andere Landen , be- ' ftaande hetzelve in 8 Ladingen , weegende 286 Deenfche Commercie - lasten , onttlaat alleen daaruit, dat dikwyls in de Reverfen niet wordt aangeduid, waar de Ladingen zyn ingenomen. I 3 Nut-  ( 70 ) Nuttige UITVINDINGEN. i. Dikwyls zyn de Koperen Plaatlnyders het flachtoffer hunner Konst geworden, wegens de Horizontale ligging der Plaaten , en de daardoor veroorzaakte , zeer ongezonde buiging van het ligchaam. De Abt Longhi te Monza heeft, ter verhoeding van dit nadeel, eene Plaatfnyders Tafel uitgedacht, die in verfchillende richtingen kan' geplaatst worden , en waaraan men zittende en ftaande arbeiden kan , zonder dat men het ligchaam behoeft te buigen. Van deze Tafel , welker uitvinding de goedkeuring heeft weggedragen van den Hoogleeraar in de Graveerkonst Vcgelifey te Milaan , van de Academie der Wetenfchappen te IFeenen , en vah de Vaderlandfchc Maatfchappy te Milaan , welke laatfte den Uitvinder daarvoor eene Goudene Medaille heeft toegereikt, vindt men onder anderen eene befchryving en afbeelding in het Repertory of arts and Manufactures, N°. 29. en in Geisflers Refchreibung der neuesten Inftrurnent- und Kunstwercke. gr Jh. 1798. a. Verbeteringen in den toeftel der PianoForté's. De Hoogleeraar von Blaha te Praag, een Jongman van groote talenten , bezit, en heeft grootftendeels zelve vervaardigd , een Piano-Forte van eene vleugelachtige gedaante, (gelyk de oude Clavecimbaals meestal hebben) , waarop men veelerleië' toonsveranderingen of registers heeft. Onder dit Injlrument zyn , achter groene Zyden gardynen, verfcheidene Turkfche Muiiek-Inftrumenten aangebragt , die door een Pedaal bewogen worden. Boven dien is er van boven nog een byzonder Claviatuur gemaakt, waardoor men eene rei van Orgelpypen kan doen fpreeken, ter vermeerdering der Harmonifche toonen. De blaasbalg, waardoor deze pypen den nodigen wind . bekomen , wordt getreden door den rechten voet des fpelers, en is mede achter het groen gardyn geplaatst. De pypen beflaan eene dubbele rei, konnende de ééne weggefchoven en de andere daarvoor in de plaats gefield worden, wanneer men zulks tot het vormen van nieuwe toonen nodig keurt. Heeft de fpeler zyne voeten niet vry , dan beweegt een noodhulp de blaasbalg , door aan een koord of riem te trekken. Wanneer men Hukken met Blaas -Inftrumenten wil uitvoeren, fpeelt men met dt rechtehand de bovenfte of Orgel - Claviatuur . en met de linke dat der Forte - Piano. By de Turkfche Mufiek werken de beide voeten , en hierdoor ontftaat zulk een geluid van Trommels, Triangels, en ander klanktuig , dat men zich verbeeldt eene volmaakte Turkfche Muiiek te hooren. Even zoo weet von Blaha allerleic «drommels , Dwarsfluiten , Zakpypen enz,, door middel eener kleine verandering, tot_ accompagnement te gebruiken; door een klein Fluitjen in den mond te houden, bootst hy de Fagot na , en zingt te gelyk eene Aria. Niets is treffender, dan de uitdrukking van Itorm , hagel , en donder, waarby byte gelyk eene toepaslyke Aria zingt; de ha"gel ; wordt nagebootst door eene groot holle Cylinder , in welke hv, door eene opening, daarin gemaakt, te ontfluiten, looden fchmot doet vallen. Ook bootst hy Spaanfche dansiën met het geklapper der Castagnetten na , en was voornemens, by zyn Inftrurnent nog Trompetten aantebrengen. Frederici te Gera in Saxen heeft een Mufiek - Inftrurnent uitgevonden, het geen hy Sortin - Fortepiano noemt, hebbende 6 veranderingen , en welks Intonatie van Fluit en Hoboe zeer gemaklyk te tracleercn is, en 5 volle Octaven heeft ; eene zoodanige Piano Forte kost in eene kas van Eikenhout, ia, van Mahognyhout, 18, en van Roozenhout, 30 Louis d'Or. 3. J. Christie, Mufiekmeester te Leverpoof is bezig een bnftrumcnt te vervaardigen, waaraan hy den naam van Theographe geeft, zynde hetzelve gefchikt, om Blinden gemaklyk de Mufiek te leeren, en zelfs, indien zy daartoe aanleg en genie hebben, hen ftukken van eigene zamenftelling op het gevoel te doen Componeeren. (Het overige in een volgend N°.) ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Lisfabon door een Engelsch Fregat de Franfche Kaper- lè Vautoux. — Te Livorno de Franfche Polacre la Marianne , met Saffraan , Coffy en Suiker , komende van Alexandrie; alsmede, door een Engelsch Vaartuig twee Genueefche Vaartuigen. Prysverkkmd te Nevis het aldaar opgebragte Pruisftsch Schid die Cafebaum, Kapt. Staal, van Surinamen naar Embden; doch ie lading zou waarfchynlvk vrygegeeven worden, - Scheeps-  C 7i } Scheepsrampen. Van St. Andero meldt men, dat de fchade aan het aldaar binnengelopen Schip de Voorzichtigheid, Kapt. Janfen, wel 9 a 10,000 guldens bedraagen zal. Texelfche en F/ie-Lyst. Den 28 February en 1 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind N. Ü. Den a en 3. Niets gepasfeerd. De Wind Z. W. en N. Helvoetfluis. Den 26 en 27 February. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. ADVERTENTIE N. By F' Cóvens, Roek- en Kunstverkoper op den Vygendam te Amflerdam, is van de Pers gekomen, en zoo veel mooglyk verzonden: de Praktyk des JiYBF.Ls, of, het Zedekundig Onderwys der Gewyde Schriften, door W A van Vloten, IVe Deels Ie Stuk. a 36 duivers. — Behelzende dit Stuk' we'lk het le des Nieuwen Testaments uitmaakt , behalve», eene breedvoerige Inleiding, fin welke , in twee Hoofddeelen , het belangryke van Jefus Perfoon voor de betraefins der Christus - leert — en de Geest der Apoflolifche Schriftên , byzonder van Paultts, behandeld worden), leerzaame aanmerkingen op het Euangelie van Mattheus- zullende de praéhfche aanmerkingen op de Euangelisten Marcus, Lucas en Joannes het Onderwerp des Hen Stuks van dit Deel uitmaaken. — Van dit Werk van den Wel Eerw van Vloten zien reeds twee Leelen het licht, welke, na eene algemeene Inleiding ) ,n de Zedenleer des Bybels , die in 3 Hoofdftukken - de- Eigenfchappen der Bilelfche Zedenleer — hare nuttigheid — en de beste wyze om dezelve te behandelen, vervat, Zedekundige Aanmerkingen op de Boeken des Ouden Testaments, van GeneJts at tot het Hooglied van Salomo mede ingefloten , behelzen. — De i-'rvs van ieder dezer II Deelen, elk ruim 700- Bladzyden groot , is ƒ 3:.:- y Deeze Courant wordt tweemaal per Week, en wel des Woensdags en Zaturdags, uitgegeeven te Amflerdam, by Cs. C ovens. De Prys der Inteekeïing op dezelve is voor een geheel Jaar ƒ 7:16:- te betalen alle "half Jaaren ƒ 118: - na de uitgave van de eerfte 20 Nommers van elk half Jaar. Voords is dezelve te beko- ^V^/-1™,' ,by f ïandl Te Arnhem> hy P' NJW> 'le Bommel, by A H de Meijcre ln den Bosch, by Palier en Zoon , en Nonfan en Zoon. Te Breda fJ J' * 'of. Te Deventer , by G. Brouwer. Te Dordrecht, by A. Blusfé en fvon; re Delft, by de Groot. Te Enckhuifen , by de Wed. Lub, geboren Vla. t"ghr%J?eSi %3-Wmman. Te Gorcum , by 'j. van de Wall. % Gouda, by W. Verblaauw. Te Groningen, by W. Zuidema. Te Haarlem , by A. Kampman. n 5 %,H!agi ^Y Gedurende de Maand February 1800. F | ÜARO- |tHERMO-: WINDEN. i LUCHTSGE- BARO- THERMO- WINDEN. . LUCHTSGE- j meter j meter, j Streek Kragt^ steldheid. feb' meter, meter. Sireek Kragt steldheid. C29 5 ,34 Z. O. 11Betrokken. C29 114 27 O. N. O. 2 Betrokken. I < 29 5 j7 Z. W. 2 17 ^29 11* 34 Oost. 2 Zeer Betrokken. jUg 5 i3q W. Z. W- 2| jig 10 28 2 Een weinigBetrokk. V29 «ij 3 7 Z. O. - a, C29 94,27 z °" 2 " a <29 10 40 Z. ten O. 2 Een weinigBetrokk. 18 < 29 10 35 0ost- 2 Zeer Betrokken. j.29 10 \l6i Z.O. 2 Betrokken. jïg 10 [28 2 Een weinigBetrokk. ~ c2p 7| 40F Z. Z. O. 4, C29 10 29 Z. O. 2 Zeer Betrokken. 3 lig 8§ 42 W.Z.W. 4- i 19 < 29 10 37 O. Z. O. 2 Een weinig Betrokk. C29 9 39_ , 2|EenweinigBetrokk. £29 9* 29 Oott. 2| 'f29ToT38l West. 4jBetrokken. C29 8* 26* Z. O. 2 4- <29ii|4ii —- 4! Een weinigBetrokk. 20 < 29 8 37* Oost. 2 Helder. ;?9iri37{ 2| . j |/_2o 7* 34 — 2 Een weinigBetrokk. r30 | 37 -- n c20 7|i32 Z.O. 2 5 <3o 1 39* W.N.W. 2 Zeer Betrokken. 21 fenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. nip„ uE. ?°m ll6',zuI,en WV eene Vertaling van de Konïnglyke Pruisfifche luolicatie over de Suikerbereiding enz. uit de Ronkelraapen, mededeelen. r. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Eenige belangryke VOORSTELLEN aan onze Landgenooten. Waarde Landgenooten! T^e meer en meer Eigende duurte en fchaarsheid der eerfte levensmiddelen , voornaamtyk van Vleesch , Boter, Graanen , Brood, Aardappelen en Grutterswaaren, welke het te duchten ftaat, dat, by eene verlenging der vreeslyke oorlogsrampen, nog aanmerklyk hooger zal klimmen ; het voor den gemeenen man byna volilagen gebrek , althands in de binnenfteden , aan de nodige brandftoffen , zoo tot verwarming als ter fpysbereiding; de kommervolle toeftand der Armenkasten op meest alle plaatfen onzer Republiek ; de bittere armoede , die meer dan ooit, 1 vooral in onze Koopfteden , geleden wordt < wegens den ftilftand van alle Scheepvaart ' en Koophandel ; dit , gevoegd by den ' langduungen en ftrengen winter, welke i het Noordelyker deel van Europa thands ( by vernieuwing teistert; dit alles kan niet ; anders, dan het medelydend hart van el- 1 ken menfchenvriend op de gevoeligfte wyze j pynigen , en aan het oog van den voor- c uitzienden wereldburger het bekommerendst d verfcinet voortellen. — Wy zyn wel over- f iil. Deel. tuigd, dat de meêwarige aart onzer Landgenooten hun de waarheid dezer aanmerkingen diep gevoelen doet, en dat duizenden onder hen , - met een ruimer vermogen begunftigd , gaarne, in weêrwil der drukkende lasten en rampen , waaronder het Land gebogen gaat, een gedeelte van hunnen overvloed zouden willen afftaan, en ter verzachting van het lot der lydende menschheid befteeden, indien zy flechts wisten — hoedanig en waar zy hunne giften wezenlyk nuttig konden befteeden , en tndien er flechts een behoorlyk verëeni. gtngs - punt wierd daar gefield, ter vruchtbare aanwending van dezelven op het onderhoud en beflaan der behoeftige Standen. — Zedert veele jaaren hebben wy waargenomen, dat de meeste opofferingen der Nationale milddadigheid of geheel achterblyven, of ten minfte het wezenlyk nut, daardoor bedoeld niet ftichten , maar als in den afgrond' /an het algemeen gebrek wegzinken, by nangel van een algemeen en wel doorlacht plan , hoe de fommen , die gegee/en worden , aanteleggen op eene wyze, üe en aan het oogmerk der geeveren /oldoet , en den onderftand daar brengt , vaar zy het nodigst is , en de toediening iaarvan tydig genoeg doet plaats hebbent m niet gelyk te ftaan met eene heilzama rtfeny , die men den lyder ingiet, nadat iy reeds alle de folteringen eener bezwyende natuur heeft doorgeftaan. — Al oorgaands kwamen daarom de pogingen er welwillendheid , ter verzachting van het fden der ongelukkigen of der gewoone K Ar-  C 74 > Armen , neder op Kerkelyke of Politieke Coli. eten , geidverzamelingen , infehryvingen en uitdeelingen , het zy op ééns , of van tyd tot tyd herhaald. Wy ontkennen geenszins het nut, dat door zoodanig eene handel wyze kan gefticht worden , en ook in veele opzichten gedicht is ; maar wy vraa* gen : — bereikt men daardoor volkomen het oogmerk ? zyn de Fondlen , die daardoor van tyd tot tyd verzameld zyn of worden, en die indedaad , naar gelang onzer tegenwoordige omftandigh'edcn , ontzettende lommen uitmaaken— waarlyk genoegzaam ter beftrj dirg van de allcrwezenlykfte' behoeften , of zelfs maar van een aanmerklyk gedeelte derzelven ? druipt niet zomtyds een goed gedeelte der onderftandgeiden , door. het overreiken van hand tot hand , weg , eer dezen derzelver waare beftemming bereiken ? zinkt eene enkele , en zelfs eene geduurig herhaalde, gift niet meestal door den doorgtboorden buidei der armoede heen , zonder dat de toeftand des behoefugen daardoor in het minite verbeterd wordt ? ' komt de toediening daarvan doorgaands niet veel te laat , om wezenlyk goed te doen ? put zy, vooral in deze tyden , de ; rykfte Armenkasfen , de gerektftc mdddadigheid niet eindelyk uit ? vormt zy daarenboven niet over het geheel luije, ledige , bedelzuchtige , en de waarde van het geld niet kennende, menfehen ? koestert zy in hun niet deze geduchte ? „ thands hebben „ wy onderftand , en daarvan , moeten wy ons „ nu eens te goede doen. Ééns weelde is beter dan altoos armoede. Zoodra wy „ wederom tot gebrek of ander ongeluk ko„ men , zal — moet het ryker deel der Maat„ fchappy ons op nieuw te hulp komen!" — Indedaad , het geringde gedeelte der Christel yke weldadigheid is dit, dat men van zynen overvloed geeve , of van het gegeevene uitdeele , ten onderftand der Armen , of der geenen , die ongelukkig zyn geworden ; neen, men • moet de Konst verftaan, van met zyne giften en bedeelingen te Oeconomifeeren , men moet ook met der Armen geld , ten nutte der Armen, voordeel weeten te doen , men moet in de groote huishouding der bedeeld wordende Standen in de Maatfchappy huishoudelykheid en bezuinigingen invoeren, men moet vooral omtrent hen doen , het geen ieder braaf huisvader en huismoeder doet voor zyn gezin , dat is, men moet zich toeleggen om , in de phjats van met veel gelds wemig te beftryden , voor weinia aelds veel trachten te bekomen , en dus met hetzelfde . Fonds een veel grooter getal ongelukkige» aan het beftaan te helpen ; zoo te helpen , dat zich de geest van werkzaamheid , van bezuiniging , van fpaaren , van overleggen, van opzamelen , met één woord , de geest van Oeconomie, te gelyk met de giften der ryk en, in de wooningen, onder de Standen,-. deibedeelden verfpreide. Dit is eerst waare — ;ChristeIyke , en voor de Maatfchappy nuttige milddadigheid oefenen ; en het is alleen langs dezen weg , dat men den met reden vernaauwderi lust tot geeven wederom opwinden, den heerfchenden trek tot lediggang en verkwisting beteugelen , den algemeenen itroom van hand over hand toenemende armoede fluiten , en het lot van duizenden ongelukki■gen , die nu of in ftille armoede. vergaan , of, door aanhoudend het vermogen der rykereri intezuigen, bloedzuigers voor de Maat•febappy en voor zich zelvên altoos" "even (ongelukkig zyn, waarlyk verbeteren zal. Maar , zyn er inded'aad middelen, om het het gebrekkige in dezen te verhelpen , en zoo het minder beloop der giften aan de meerdere nooden der behoeftige Maatfchappy te evenredigen ? — Wy meenen , ja , Landgenooten ! — En het is ten dien éinde , dat wy u de volgende twee algemeene voorflagen doen, welke wy wenfehen, dat door hun inzonderheid , welke daaromtrent veel konnen -, ja moeten toebrengen , allerbyzonderst door het Gouvernement, ernftig mogen gade geflagen , en , daar de uitvoering, onzes inziens, zeer mooglyk is , met de daad bewerkttelligd worden. i. Behoorde men, het voorbeeld van 21.'canen , Pruisj'en , en andere Staaten volgende, in dezen tyd een algemeen Alagazyn van Levensmiddelen yoor de Armen, en door oor logs-of andere openbare rampen ongelukkig geworacnen. aauteleggen , waaruit dezen hunne onontbeerlyke behoeften , b. v. Meel, Gruttesswaaren, Brood, Boter, Aardappelen enx. tot eenen veel minderen prys , dan in de gewoone Winkels of op de Markten, zouden konnen bekomen , mids een fchriftelyk bewys vertoonende , door daartoe bevoegd verklaardepërfonen getekend, van wezenlyke armoede of behoeftigheid. — Hierdoor heeft men in onderfcheidene Landen , in tyden van algemeene ichaarsheid en gebrek der levensmiddelen , eenen hongersnood afgewend , en aa:i de behoeftige Standen eene zeer wezenlykeonderfteuning toegebragt. — De Pryzen, waar** voor de verfchil lende levensmiddelen in zoodanig Magazyn wierdeu verkogt, dienden dooi-, de  C 75 ) de openbare Nieuwspapieren bekend gemaakt, en zoo laag mogelyk gefield te worden. Ook behoorden alle Markt- en ■■ Veerfchippers , . Voerlieden van Postwagens en Vrachtkarren . enz. , by eene algemeene Wet te worden verplicht , om- goederen , uit zoodanig M igazyn, van de eene plaats naar de Andere ontboden en vervoerd wordende, b. v. door Armbeltuuren , Godshuizen enz. zo niet gra. tM?M althands- voor een zeer middenmatig vrachtloon, voor alle anderen , intelaaden en medeteneemen. — Men zou ook , vooral in de groote Steden, in navolging van de nieuwe Joodjche- Gemeente te Amflerdam, openbare Hallen konnen aanleggen, waarin het Vleesch aan de minvermogenden, op vertoon van een foortgelyk bewys als boven gezegd is, tot eenen verminderden prys verkocht werdt. — Het is waar, dit één en ander zou de huïpbiedende hand van het Gouvernement vereifchen ; dan wy twyfelen geenszins , indien eenige vermogende inenïchenvjienden. daartoe hand aan het werk leiden, 1 en indien alles flechts zoodanig beraamd' , werdt, dat 'sLands Kas niet verplicht was, 1 nieuwe opofferingen ten dien einde te moeten doen, of het Beftuur .zou van zynen kant' willen medewerken , en het Agentfchap van 1 Nationale Oecanomie zou die gelegenheid niet 1 verzuimen , om deszelfs weldadige llrekking l ten nutte der Maatfchappy algemeen te doen 1 gevoelen. — Het is waar, de oprichting van 1 een foortgelyk Armen-Magazyn, waarvan in 1 ieder Departement een Depot- behoorde te zyn l zou tyd en geld vereifchen ; en , daar men * ue.. .Waaren zou moeten inkoopen tot de te- t genwoordige hooge pryzen , terwyl men de- c zeiven tot veel mindere pryzen zou moeten b uitllaan , zou er bovendien een Fonds nodig v zyn, om dit deficit, dit wezenlyk verlies \ goed te maaken; dan, Wy durven niet twv- li fekn, of een aantal van vermogende en wei-: 11 dadige Nederlanderen zal volkomen in fbiakd en bereidvaardig zyn, om ten dien einde, e door het edelmoedig openen hunner f'chatkis-. h rep,, en door alleenlyk op eene meer Oeconomi-'-d fche wyze in éCns te befteeden, Het geen zy nu'W W» 0 tot *3* > -tonder wezenlyk nut , aan 11 de Armen verfpillen, alle zwarigheid uit deze w wtgteruimen, mids het- beleid "en befluur der u zaak flechts in vertrouwde handen valk; te \\ meer, daar de opoffering flechts oogenbliklvk d is,, en. het Magazyn, gelyk in andere La..- 01 den daad/yk plaats heeft, in het .vervolo- de K gelegenheid zou bekomen, om, door het u uikveren der opgeflagene goederen, zich eei, di Fonds ter aflosfing en betaling te vormen, welk . by meer voordeelige inkoopen , al.engskens moet aangroeijen. — Ook zou men oe eerfte oprichting van het Magazyn gemakiyker konnen maaken, door met de verkoopers en leveranciers der verekschte -roederen Contracten te fluiten op lange en menigvuldige termynen van betaling. — Wv erkennen, dat er eenige moeite en opofferingen zouden nodig zyn , om iets van dien aart te beginnen en tot (tand te brengen ; maar heeft dan ooit een weldenkend Nederlander, een rechtgeaart Christen opgezien tegen moeite en opofferingen, wanneer het aankwam op de onderfteuuing en behoudenis jyner lydende Natuurgenooten ? Dat men het lechts in één enkel Departement, en voorlaamlyk hier, te Amflerdam , beproeve, en *ty houden ons van den goeden uitflag,' en /an eene meer algemeene navolging verzekerd. Vlen beginne, met, uit eenen kring van /ermogende menfehenvrienden, eene Directie 1001 het Armen - Magazyn te vormen , onder le hand en 111 het openbaar lysten van intekening aantebieden , ter vrywillige bydrage nn zekere fommen ter oprichting °van hetzelve, by het Gouvernement aantedringen op: iet neemen der daartoe nodige maatregelen, veldenkende Koopheden te engageeren tot de jenodigde Ieveranticn op billylfe Voorwaarden^. age , het beraamen der beste maatregelen iet de onderfcheidene Armbeftuuren , of! £ .ehoeftigen en bedeelden, alleende ge! enschte vrucht van deze inrichting- te doen lukken ; en men zal zyne pogingen , onde? en Godlyken zegen, met algemeen byvaï ekroond ja, vleijen wy ons niet al te zeer K'dfe bCtten uullag«chtervolgd vinden. -1 ^aailyk , hoe zeer de gloed der menfehenefde in onze Natie door den ftoim Ier aatsdr.ften en door Nationale rampfpoeden ze- hS£ JM1,en aan™erkl^k *y "geblazen, . heeischt echter onder de braaven in den nde van welke denkwyze dan ook , nog :ugd en warmte genoeg , om onze voorfpel! % ri dezen te bewaarheden ; en , indien wv et vreesden, den fchyn te geeven" als of y ons tot eene foort van Juprematie in cle doering onzer yoorflagen opwierpen, zouden y ons edelmoediglyk aanbieden, om hun, e daartoe zich zouden willen leenen , van EEKE™ daid te dicnen' e" ü met hun aan dit nuttig ontwerp te arbei?' ~ii , men echter meenen mocht, dat t eerfte plan, hoe heilzaam anders, wegens a de  ( 76* ) de daartoe vereischte voorbereidingen, te veel tyds vereifchen zoude, om in deze oogenblikken van fchaarsheid en algemeene ellende, in genoegzame uitgeftrektbeid hier te lande te konnen werken ; hebben wy een tweede voorftel aan onze Landgenooten te doen, het geen ons toefchynt, meer onmiddelyken invloed te konnen maaken op het beklaaglyk lot deibehoeftige Standen , en waarvan het zaaklyke ter nedèrkomt op eene fpoedige in werking brenging van onze onlangs voorgedragene aanmerkingen omtrent de Rumfordfche Soepkoo•kery (*). (Het vervolg in N°. 115.) Over het Kweeken en Snoeijen der VRUCHTBOOMEN. ï. Nieuwe manier van Oculeer en in den Herfst en PPinter. De volgende, nieuw uitgevondene, zeer eenvouwige manier van Oculeeren werdt, door den kundigen Hennings te Wittemberg, in den Teutfchen Obslgartner, IX 3'. 3 St. S. 235. in 1798, medegedeeld, waardoor men, by eene vaardige behandeling, even veel wilde Boomèn in hetzelfde tydsbeftek veredelen kan, als wanneer men op de gewoone wyze te werk gaat. Menigmaal krygt men van eenen verre af woonenden vriend of bekenden in den Herfst of Winter een lot van eene of andere zeldzame foort van Vruchtboomen, van zoo weinige vruchtknoppen of cogen (augcn) voorzien, dat men er naauwlyks een paar wilde Hammen mede copuleeren of enten kan, terwyl men er echter gaarne meer afzetfels van wilde hebben. Dit laatfte wordt dan mooglyk, wanneer men de Oculatie doet met enkele eegen, en wel op eenen tyd, vroeger dan die der gewoone Oculatie. Ten dien einde gaat men op de volgende wyze te werk. Men geeft met het daartoe gebruiklyk mes eene vry diepe dwarsfnede in den wilden ftam, fnydt van ónderen op het hout tot "aan de dwarsfnede 1 of | duim lang fchuin uit, zoo dat hetzelve zich als een halve Rhee - voet vertoont. Dan neemt men het boomlot, ter veredeling des ftams gefchikt, en fnydt uit ^at gedeelte der bast, waarop zich eene knop (*) Zie ons No. 108. Bladz. 04—28. en No. J©9< 33—35' of oog bevindt, een fchildje van dezelfde grootte en gedaante, als de opening aan den (tam, legt dit fchildje daarop, zoo dat hout tegen hout kome, en fchors aan fchors iluite, en bindt hetzelve dan ftevig daarop met een bandje van boomfchors, het geen vooraf met boomzalf beitreken is; de vruchtknop zelve, of het oog, moet in het midden van dit fchildje zitten, en buiten het windfel blyven. Het bovenfte gedeelte van den geöculeerden (tam wordt, volgends gewoonte, afgefnedeu tot aan de Oculatie toe. Ten einde het intezetten fchildje de juiste grootte der gemaakte infnyding in den ftam hebbe, meet men beiden naauwkeurig af met een klein gaveltje, aan het fuyhies ten dien einde vastgemaakt, of met een pasfer, en tekent het uittefnyden vakjen op den ftam en op het boomlot beiden uit ; dan is men zeker, dat alles wel op elkander zal fluiten.— Nog moet men opmerken , dat de uitïhyding aan den wilden ftam zich regelen moet naar de gefteldheid van het vruchtlot: is dit laatfte dun en teder, de ftam daartegen grof, dan moet men die uitfnyding zeer fmal en dus oppervlakkig doen, ten einde geene grootere opening te maaken, dan men met het fchildje bedekken kan. Ook moet men noch den ftam noch het lot tot aan het pit toe infnyden, wyl er anders van binnen bederf ontdaan kan, in welk geval de Oculatie niet Haagt. Op deze wyze kan men niet alleen, gelyk anders , in de Lente en des Zomers , maar ook in den Herfst, van half November af, en den geheelen Winter door , Oculeeren. By eene naauwkeurige behandeling mislukt zelden een vruchtipoor. De Boomen, op deze wyze veredeld, groeijen zeer weelig op, en zwichten in geenerlei opzicht voor de geöculeerden. — Verder is de behandeling dezelfde als anders. Het fnymes moet fcherp zyn, ten einde aan het afgefneden hout geene vaatjens of vezeltjens blyven hangen. — Vergelyk het Wittemberg. IVochenbhtt van 1798. 22 St. S. 169 enz. waarin men te gelyk berichten aantreft omtrent het treurig uiteinde van onzen verdienftelykeri Hennings, zynde hy, na den 25 December 1797 van eenen 3 dagen daarna dol gewordenen hnnd gebeten te zyn geweest, den '3 May 1798 door de hondsdolligheid overvallen, en den 8 van die Maand ellendig geftorVen. De gefchiedenis zyner ziekte is allerleerzaamst, en verdient door alle Geneesheeren ter a. p. te worden nagelezen. (Het eyerige in N°. 115.) II. -UE-  ( 77 ) II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Kort Begrip van het PROGRAMMA, en PRYSVRAAGEN" van het ZEEUWSCH GENOOTSCHAP der WETENSCHAPPEN te V li s sin g e n. [Dit ftuk is onder anderen volledig te vinden in de Nieuws Algemeene Konst- en Letterbode van ai eh a8 February, zynde N°. 3*21 es 32a. — Wy, die wegens gebrek aan plaats en verfcheidenheid van onderwerpen, foortgelyke ftukken niet in hun geheel konnen overnamen , moeten ons tot een uittrekfel van het wezenlyke , en tot de mededeeling der opgegeevene Prysvraagen, bepaalen.] Den 13 December 1. 1. hieidt het Genootfchap deszelfs Algemeene Vergadering. — Op de Vraag van 1797 over het uithaalen der ingeblevene ftukken .van afgebrokene en verteerde Zeebaaien zyn zes Antwoorden ingekomen , waarvan de Schryvers van die onder de Zinfpreuk: Cesfante caufa, cesfat cjfcCtus, en: Een uit veelen, onder toewyzing van eene Zilveren Medaille, en een Exemplaar van 's Genootfchaps Werken, worden uitgenodigd, om zich binnen 3 maanden aan deszelfs Secretaris A. Dryfhout bekend te maak-e», zullende de eerIk Schryver, indien zyne voorflagen proefondervindelyk voldoen, den Gouden Eerepenning ontvangen. — De Vraagen nopends hei herftellen van bedorven Water, en over het beplanten der Zeeuwlche Binnenduwen, worden ingetrokken. Op die over het beplanten van 'f Kram- en Matwerk der Zeedyken , is een gedeeltelyk voldoend Antwoord ingekomen, aan welks Schryver, mids binnen 3 maanden zich meldende, de Zilveren Medaille is toegelegd. — Nog is ingetrokken de Vraag wegens de Zeeuwfche Haring- en KabeljaauwvisJcliery, als niet voldoende beandwoord. — Op die over het Brar.dkoorn ontvangt de Schryver , zich verbergende onder de Spreuk : Experientia rerum eplima magiftra, de Gouden Eeremunt, mids zich meldende , en zyne proeven by eene daartoe aangeftelde Commisfie verifiëerende. — Een Antwoord op de Vraag «ver het ver fuiven der Zeeduinen, 1'choon niet uitgefcbreven, kan, als niet voldoende, geene Prys ontvangen. Voords worden de volgende Vraagen andermaal ter beandwoording uitgcfchreven. I. Vermids het uit de gefchiedenis kennelyk is dat de verfchillende Griekfche Staaten, tot het afweeren van de Perftfche macht, in een onderling verband geftaan hebben ; dat zy ook, immers verfcheidenen derzelven, eenen gemeenen Raad en Rechtbank gehad hebben, onder den naam van Amphyètionifchen Raad bekend ; dat eindelyk, na den tyd van Alexander den Grooten, eene Foederative Republiek , onder den naam van het Achaeïfche Bond genootfchap , beftaan heeft ; zo wordt, gevraagd: Welke is, tn de beide verfchillende**' tydvakken, de aart en natuur van ieder Bondgtnootfehap geweest; welken waren daarvan dt voordeelige uiiwerkfelen ; welken de nadeelige gevolgen , en gebreken; hoe lang heeft ieder derzelven beftaan ; en is derzelver verval en einde aan eenige oorzaak in derzelver Staatsform, of aan toevallige omflandighedcn: 't zy van kwaad beft uur, of anderen, te wyten geweest? — Te beandwooiden voor 1 January 1801. II. Welken zyn de beste middelen , waardoor de Armkasfen in dit Gewest omtrent de bedeeling van een aantal Armen konnen ontlast wor- ■ den? — Te beandwoorden voor 1 July 1800. wordende niettemin den Schryver der Verhandeling , onder de Spreuk : Raméncr le Bonheur &c., zich ontdekkende , de Zilveren Eereprys toegezegd. III. Daar de nuttigheid van het ftorten van Oly , Traan, en dergelyke vetdoffen , in zeegevaren, door genoegzame proeven is bevestigd: offchoon het oude vooroordeel, dat dit hulpmiddel nadeelig zoude zyn voor een achterkomend Schip, nog niet ten volle is weggenomen ; zo wordt gevraagd: Welke is de natuurkundige reden vau het bedaaren der oyerflortende zeegolven , door middel der vetdoffen? En kan, door de verklaring hiervan, ook de ongegrondheid van het .evengenoemd vooroordeel, ttn volle overtuigend voor den Zeeman, worden aangetoond? — Te beandwoorden voor 1 January 1801; zynde de ingezondene Andwoorden niet voldoende gekeuid. IV. Looft het Genootfchap eene Praemie. van ao Gouden Ducaten uit, door zekeren ^ngenoemden ten dien einde aan hetzelve ter hand gefteld, voor een voldoend Andwoord op deszelfs drieledige Vraag nopends de heester Gloege of Kloege , te vinden in 't Programma van 1791 en in het XV= Deel van 'sGenootfchaps Werken. - Zonder tydsbepaliiig. [ K 3 V. No-  ( 73 ) V. Nodigt hetzelve by vernieuwing — zonder tydsbepaling — uit tot' het fchryven van een tydreke-kundig en naauwkeurig bericht fan alle inlandfche en uithcemfche Schryver en en Schriften, die tot' opheldering der Nederlandfchc Gefchiedenisfen en Oudheden ft rekken, zedert het begin der Graaflyke Regeering tot op dezen tyd. VI. Hoedanig is de aardrykskundige gefteldheid van Zeeland (yoomaamlyk ook met betrekking tot de Rivieren en Stroomen) geweest, van de oudfte tyden dat hetzelve bekend is geraakt, tot aan liet begin der Graaflyke Regeering ? JVelke veranderingen zyn in dezelven voorgevallen , zedert dat laatfte tydperk , tot aan het einde der veertiende Eeuw ? Is naderhand die gefteldheid dezelfde gebleven ; of heeft zy ook merklyke veranderingen ondergaan P Zo ja \ welke waren deze? Het zal het Genootfchap aangenaam zyn , indien de Schryvers hunne Andwoorden, met een' of meer Figurative Kaarten, gelieven optehelderen. VII. Vermids de nuttigheid van Asfche en Straatvuilnis, tot bemesting der Landen, by- ' zonder der Weilanden , "genoegzaam erkend is, en nogthands daarvan binneu het voormalig Gewest Zeeland, byzonder in het Eiland Walcheren , weinig of geen gebruik gemaakt wordt , zoo wordt gevraagd : IVelke daarvan]\ de redenen zyn, en welke middelen zouden kon- , nen worden aangewend, om de zwarigheden, die \ in den weg mochten ft aan , optehejfen^ en byzonder de Landlieden tot het gebruik der Asfche en Straatmest aantemoedigen. De voorwaarden zyn de gewoone by alle ^ i Geleerde Genootfchappen. — Voords zyn tot ij nieuwe Leden aangenomen W. J. Zillefen ,\\ Rector der Latynfche Scholen, j. A. Ardesch h M. D, beiden te Middelburg, en A. Dinge-\\ mans, 'sLands Infpecleur te Flisfmgen. L \i HANDELS- en FABRIEKMATIG NIEUWS. i Uit hoofde der aanhoudend fteigende pry- e zen van de Arabifche en Senegalfche Gommen, ] welke voor de Catoen-fabrieken .zoo onont- 3 beerlyk zyn , heeft het Koninglyk Manufac- \ tuur- en Handels-Collegie te BeUyn de ont- a dekking van een nieuw, zeer goedkoop raid- % del, in de plaats dier Gommen meestal bruik- f baar, aangekocht:, waarmede de genomene n Pioeven zeer voldoende zyn geweest. - Den Catoen - fabrikanten te Berlyn werdt den l November i 1. de wededeeling van dit geheim, des begeerende, om niet aangeboden. [Het is dus te hoopen, dat wy weldra, de hereidingswyze daarvan in de openbare fanaten zullen aantreffen.] C. J: Barensfeld te Neuwied heeft eene Fabriek van Yzeren Keukengereedfchappen, bekend onder den naam van Gezondheids-kook. gercedjehap, zynde onvertind en zeer fterk en beftaancle in alle foorten van Ketels ' Potten, Marmiten, Casferollen , TaartepanI nen, Braadpannen, Vleesch- en GroentefchoteIs, Water- en Melk.emmers, Stoofbekkens, rheeketels, Schotels, Sauspannen, Coffy- en Theepotten, Salade- en Soepbakken, SchepSchuim- en Eetlepels, Coffyketels, Chokolade- en Melkkannen, Ratons en Biscuits, Snuiters, Borden, en allerlei Yzerwerk tot Paarden en Rydtuigen behoorende. gelyk mede Beugels van Gespen. — Dezelve bevindt'zich jadylcs met zyne goederen op de Leipziger De Haringvisfchery te Gothenburg neemt niet relukkig op. De ongezouten .Haring is aldaar teer hoog in prys geweest , en dus is het e vermoeden , dat de gezouten Haring niet mnderduur zal zyn. — De. verzending naar )tnten is van geen belang. ■ Uit Kopenhagen wordt, in dato Februarv* lezesjaars, gemeld: dat, vermids de oogst n Denemarken en Noorwegen niet nmftiV is [eweest, als ook, om dat het verbod tot uit'oer van Graanen uit byna alle de Havens Ier Oostzee generaal is, het Deensch Gouverlement midsdien befloten heeft, den uitvoer an Garst, Haver en Mout uit Denemarken en -lolflem naar elders tot de maand September •anflaande te verbieden. , Te Hamburg wordt jaarlyks by Gottl. Friedr tchntebes gedrukt en uitgegeeven een zeer ccuraat Register van alle de daar ter plaatfe ;earriveerde Schepen en aangebragte Waaren n Koopmansgoederen , waar achter . tevens evonden wordt het getal der Schepen, in e ^««- ingelopen. — Dit interesfant, en oor ae Commercie zeer wetenswaardig Reister voert ten tytel: Specificatiën der im ahr 1799 an Hamburg gebracht en Waaren und ■uter■ ; em Register der wöchem/ich ausgezebc- vi Etnfuhr - Listen, mit zugaben. Z < Vol-  ( 79 ) Volgends berichten uit Stokholm, van den 7 February 1. 1.; hadt men aldaar, uit aanmeiking dat door het ftilftaan der Branderyën, de Voorraad van Brandewyn fpoedig ten thnde zoude loopeu , hy een Koninglyk bevel , in dato 2i January te vóóren , het verkóopen van Brandewyn in Heibe.gen , VVynhuizen, enz. verboden. De uitfchryving van den Ryksdag hadt zeer veel invloed gehad op de Agio van het Bankgeld en op de Wisfel - Cours, zynde de eerfte van 58 a 60, tot op 40 pCt., en de laatfte van 87 tot op 78 , op. Hamburg gedaald. Uit berichten van den 14 February blykt het echter, dat de Agio wederom aan het ryzen , en reeds tot 50 a 52 pCt. was geftegen. Ook uit alle de Rusftfche Havens in de Oostzee,, is de uitvoer van Graanen verboden. Een zelfde verbod, gelyk men weet, in de* Pruisfifche Havens ftand grypende, zyn Rofiock, en Msmar dus de eenige plaatfen, van welke! er de uitvoer nog is vrygelaten. — Het bo-l venftaande verbod hadt in Denemarken veel bekommering veroorzaakt, naardien , de uitvoer van Koorn aldaar nog gepermitteerd zynde , men veel vreeze koesterde , dat al de voorraad, by open water, zoude worden uitgevoerd , zonder dat eenige invoer uit de'1 Oostzee te verwachten ware. De op nieuw ingevallen vorst hadt te Dantzig alle de met Tarw beladen Vaattin-', gen 111 zekerheid di en ftellen . die nu Ueehts , wachten, tot de paslage in de Zond zal vry;f wezen, om alsdan, in Schepen geladen, naar} Engeland overgevoerd te worden. Twee ladin-;'ï gen met Graan beladen, en vóór den Winter naar Engeland geëxpedieerd, waren gebleven. Lr hadt een nieuwe opkoop van Tarwe, voor Engelfche Rekening, plaats, waardoor de pryzen reeds tot ƒ 800 a 900 , of 75 gouden Holland/che. Ducaaten, per Last, waren geie-j3 zen. — Men was zeer beducht voor het nieuwe Gewas der Rogge, vermids het in den Herfst niet was opgegaan, en het laatfte zoo Hecht was uitgevallen , dat het voor de Bakkery niet bruikbaar was. — De vrees voor gebrek svvas|. midsdien oorzaak geweest?, eener ^ waarfchuwing aan de Landlieden , om met 6 de Aardappelen zeer zorgvuldig te werk te G gfian, en het beste tot Zaad te befchikken G PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 3 Maart 1800. NB. Door zekere toevalligheid zyn de veranderingen, 0p den 24 February genoteerd, uit 112. weggebleven. In vergelyking met de Pryzen van den 17 hebruary zyn de Geraffineerde Suikers, beste foorten, i\ a 2 a 2± % genoteerd ; zynde de mindere foorten mede iets williger De Syroop is 75 a 76 Q. De Tabak Portorico, Brafilfche in Rollen en Hongaarfche is flaauwer; daartegen zyn de Marylandjche en Virginie - Bladen , gelyk ook de Ukratne en Carotten, 1 a 2 ftuivers gemonteerd. 8 De Rogge is in de meeste foorten zedert den 17 February 10 a 20 ggl. gerezen. Verder geene veranderingen. Te Dordrecht, den 27 February 1800. Wegens het befloten Water, zyn er eeene ?aste Pryzen van de Graanen enz. te noteeren. Den 28 February, luuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 40 ft lioutwyn , per Virtel . . . J Jenever, per dito . . . \A~p ;iiikfche Kooien , per Hoed . fl43 Vaag dito, per 100 Waag 26 a 27 fl«' Den 1 Maart, De Pryzen der Geraffineerde Suikers enz. zviï s den 24 February. Zie N°. 112. Te Schiedam, den 3 Maart 1800. routwyn #1 £ ,de 30 Virtels, zonder Fust enever ioi ^ dito, dito. enever 58 en 59 gl. per Aam, Amft. Proef. edr. Rogge 161 të per Last 300 ggl. geveild. We-  C 80 > Wegens liet beflotin Water zyn er geene Marktpryzen van de Graanen enz. te Rotterdam te noteeren. Te Utrecht, den 1 Maart i8cx>. Witte Weit .... van ƒ 17J tot ƒ i8| Roode dito — * i& »"if* £°sge • - s i4 - = 134 Boekweit * 7i _ „ Groote Capufyners . . Middelfoort dito . . . Kleine dito e Qi ,ir Groote graauwe Erwten Middelfoort dito . . . dito Kleine —. , 10? * n$ Ongelezene dito . . s 3 J «_ s- Q+ Kleine zuivere Groene 4 Erwten • - « 10 - , lij Ongelezene dito ... — = 8 — - o Witte Erwten .... — . — s 10 Witte Boonen .... Haver ....... _ « + _ , 6i Paardeboonen 3 8^— - io* Wintergarst _ , 4_ » -j Zomer dito s worden. ° JS Men heeft waargenomen, dat Graanen en andere planten , in zwarte aarde gebouwd', al het overige gelyk ftaande , vroeger ryp worden, dan die, welke in lichtgecouleurde gronden geteeld zyn. Een ongenoemde in het .Polylechnifches Magazin getrokken uit de beste Franfche Tydfchriften, 1 B. 17C.8. S. 365.. verklaart dit verfchynfel daaruit, dat de zwarte verw alle- de licht- en warmteftof verzwelgt, dus den grond eenen hoogeren graad van warmte doet ontvangen ; en dus heeft hy daaruit een konstmiddel afgeleid ter vroegere rypmaking, en zelfs ter veredeling, der gewasfen. — De ondervinding trouwends leert ons, dat gecouleurde ligchaamen, des winters, door de zon verwarmd worden, terwyl de witten koud blyven; gelyk ook, dat de Sneeuw onder een zwart ftuk laken of andere ftof fmelt, terwyl die onder witte ftoffea ongefmolten blyft liggen. Dus moeten de vruchten der Leiboomen , tegen zwarte of zwartachtig gecouleurde muuren geplaatst, noodwendig vroeger rypen , wyl zy den invloed der warmte fterker ondervinden.. Hierom flaat gemelde Schryver voor, de muuren, waaraan men Leiboomen plaatst, zwart te maaken, en hy ftaaft dezen voorflag door eene rrjariee Dndervrndmg met eenen Wyngaard van buitena;ewoone fterkte , die, zelfs in de heetfte romers geene vruchten gegeeven hebbende, Joor middel van deze verandering alleen, jaaryks volkomen rype Druiven droeg. De overige joomvruchten , tegen denzelfden zwarten muur geplaatst, rypten 39. a 40 dagen vroeger, dan n de naastgelegen Tuinen.. 4. Om ongemeen groote Boomvruchten te ieelctr, len dien einde brengt men in den Herfst en Winter allerleië foorten van dieriyk bloed by le wortels der Boomeiv Hierdoor teelde zeker ..andman , twee .jaaren achter één,. Pruimen fan. buitengewoone g:oo;te ; en de VlpeöChïouwex Rein te fPeenen bragt het., door het jygieten van het warme bïöed zyner flachtjeesten, zoo ver, dat zyne Asperges buiten? ;emeen dik, zwaar, en zelfs roodachtig van :ouleur werden. [Zie Oekonomifche Heften. N° ff S^' ^' Cn ^-eict>sanZciS^r 5. In den TUin van Fairman te Lynfied enige Boomen döor het ongedierte volmaakt ondom van de fchors, ter lengte van 16 duiden, ontbloot geworden zynde, bediende deze ich, ter behoudenis dezer ftammen, van het olgend middel.. Hy lueedt van de meestbe- fcha-,  C 93 ) fchadigde Boomen takken af, ontfchilde die in ftrooken van 2 a 3 duimen breedte, nam alle bel'chadigde deelen der fchors weg , en leide de gaave ftrookjens bast, recht op- en mederwaards ,. daarop, na de fchors aan de kanten der opening te hebben losgemaakt, op dat de fappen konden circuleeren. Hy bondt de aangelegde fchors vast met bindgaren, en plakte er een fmeerfel op van leem en koemist, gemengd met eenig wel-zand , waarover I hy een lap l.innen bondt. Deze proefneming, j in het voorjaar van 1794 gedaan, fhagdevolmaakt, en de nieuw - aangelegde fchors! hechtte zich even vast als de natuurlyke. Ook bloeiden de Boomen even fterk en fleurig, als de onbefchadigden. [Philaf. TransacL 17*93.]! Nieuw geölyd PERGAMENT van LINNEN of PAPIER. (Uit Hildts Neue Handlungszeitung.,) Het is niet alleen het Kal fs - , Ezels- en Schaapenvel,. welk men, in Kalk' toegemaakt, door het olyën bereiden-kan, om daarop te fchryven en te fchi-lderen , zoo dat men het daarop gemaalde wederom kan uitwisfehen ; deze behandeling is1 ook toepaslyk op hei fyn, dun Linnen en Papier , zynde deze ftoffen inzonderheid daartoe zeei' bruikbaar en voordeeiig, wyl men de hukken daarvan, die men tot Pergament maakt , zoo groot kan neemen als men verkiest, terwyl er geene Jioekflukfcen hierby, gelyk'by de dierenhuiden, verforen gaap. (Job wordt het Perga- . ment zelve, daarvan gemaaki, beter, gemak- 1 lyker en goedkooper toebereid.'— Zeer nuttig < is zoodanig geö.yd Pergament voor markt- en 1 huishoudboeken , waarin men gedurig iets 1 aantetekenen en uittewisfehen heeft. <— Dè 1 vólgende goéde manier van dit Pergament te \ maaken, is- onlangs in Engeland- bekend ge- > worden. j Men fpant het Leder, het Linnen of Pa- % pier, waarop het oly-bekleedfel komen moet, i in een daartoe gefchikr raam ,: niet door het- 1 zelve daarop mét draaden vast te rygen , maar 1 tusfchen naauwkeurig fluitende druk- of pers- i latten , die men ftyf aanfehroeven , en Iban- \ nen kan. Vervolgends beftrykt men dé uit- £ gefpannene. vlakte met een mengfel van. Lood-, v wit, Gyps, Kalk en Lym , het geen men'n op deze wyze bereidt. — Men neemt. b.. v..jn 4» 6 a 8" gg zuiver, fyn gedampt Loodwit» van dit gewigt goed gebraudde en fyn ge* wreven Gyps, en \ deel beste, gebluschte en gedampte Steenkalk. Deze meelstoffen mengt men- naauwkeurig onder een , en wryft ze met water zoo fyn uit, als doeniyk is. VervoJgends laat men in eene nieuwe, verglaasde aarden pot omtrent f vaii deze hoeveelheid, beste Lederlym, uit Pergament-fnippers gemankt , over een zacht vuur fmelten , giet daarin het afgewreven K-alkmengfel, roert alleswel dooréén, en tracht deze masfa door het bygieten van water zulk eene dikte te geeven, waarin zich dezelve lichtelyk met een borftel op het Leder of Papier laat ftryken. - Deze beltuyking, .die zoo- gelyk en glad als mooglyk moet geschieden, wordt, na telkens droog .geworden .te. zyn, 3 a 4 maaien herhaald, .naar gelang men het Pergament meer of minder Sicik begeert te hebben. De laatfte maal Wryft. en ichuurt men het Pergament glad. - Op dezen witten Gyps-grond brengt men- nu de Oly, die wit, geel, rood, blaauw of bruin van couieur kan zyn , naarmate men zulks verkiest. — Deze , u'y bereidt men dus: by 1 M beste, Nooten- of Lyn-oly mengt men 8 oot best, wit. Vernis, het een en ander wel te zamen roerende..-. Dit-Vernis, o a.4 maaien glad en gelyk op het Pergament geStreken zynde., na- telkens te zyn droog geworden „ vormt een. bekieedfel , dat fterk genoeg is , en .va-bindt den- Gyps-grond tot ;ene vaste,, alle vochtigheid wederstaande masfa' yerkrygende rnen op. die wyze een wit Perja ment, het. geen. meestal boven het geele wordt gekozen. - Begeert men bruin of geel jeoiyd Pergament, dan doet men flechts op eder « van het bovengemeld Oly - vernis, ) a ó loot beste Oker of /luripi&mtnt , en J a ó loot Loodgeht, vooraf naauwkeurig ingewreven met oude Lyn-Oly, brengende nen deze vereenigde masfa zoo dikwyls, als icdig is, op het Pergament. De roode coueur kan door Ijyvoeging* van Vermiljoen, Carmn en KogeUak; de blaauwe door het Ber-tnthlaauwrte violette door KogeUak en blaak» e zamen; de zwarte met Leypoecler of lyoirwart* bewerkt worden. Op dit Pergament -•hryit en tekent men met potloot, zilver. :itt en rood kryt , naar gelang de onder:heidene couleuren van hetzelve gedoo°en of eieifchen — onnodig is het,, te. herinneren, at men het wit en geel Pergament zorgvuldig oor itof bewaaren en de Oly, by elke ieirwe fmcenng , in de opene lucht volkom len doen droogen moer. L 3 IL OE  C 8<5 ) II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Lyst van Yzer, Staal, Koper. enz. in den Jaar* 1798 en 1799 uit Stokholm naar buiten ""s Landt te water uitgevoerd, benevens den Inventaris van het Yzer, het welk zich in het Magazyn aldaar, op den 1 January 1800 bevondt (*). (*) [Deze opgave is gefteld in Schipponden, Lysponden en Ponden; het Lyspond berekend tot 15 ge , en het Schippond tot 20 Lysponden, of 300 1... — Deze verhouding fchynt ons te Stokholm ra in geheel Zweetten, voor het Yzergewigt, aangenomen. Reikiï.] Uitgevoerd In 1798. In 1799- Schipp. Lysp. ë& Schipp. Lysp. 68 Yzeren Staaven 190,018 13 10 171 880 8 10 Fynder vierkant, agtkantig en Band-yzer . 8,224 8 10 8027 ti 10 Fynder Band-yzer . . 35^14 *Q p6 2 10 Extra fyn vierkant Yzer 1,279 19 — ■ ^22 itf 10 Zoogenaamde Zoutpan-plaaten 1,189 14 3 —— 555 -— Dunne Yzeren Plaaten 3,008 17 19 2'*43 7 » Blik 2 6 10 —— — Kanonnen en Kogels 943 J7 5 ■ 9 615 9 10 Zoogenaamde Zoutpan-plaaten ...... 64 4 — "' "-45 4 Iq. 91,917. 19. 10. u" 127,787. 4. ~- Lyst  ( '87 ) Lyst van de Goederen, te GothenbuRg te n/ater uitgevoerd, nevens opgave der aldaar binnengekomen en uitgezeilde Schepen in het Jaar 1799. Yzeren Staven ..... 80,750 f8 Fynder en gefmeed Yzer . 4,241 — Spykers 75a — Aluin 307 — Staal 619 — Planken . . 2,0,894 Douzyn. Vuuren J3alken 264 Stuks. Vierkante Ribben 254 ■ Teer . . . . . . . . . 2,417 Tonnen. Pik 573 Gezouten Haring .... 125,378 Gerookte dito . ..... 2,176 — Traan . 26,192 Aam. In Helfingerland geweven Doek 26,014 Ellen. Zweedfch Servetgoed ï . . 6,409' Ongehekeld Vlas . . . . '217 fg Hennip ........ 127 — Touwwerk ....... 53 — Befgmoseh . 16,767 — Zweedsch Vengfterglas, ter waarde van . . . . "'. . . 2,100 Ryksd. Oost-Indifche Waaren . . . 152,493 Uit het Entrepot. Tabaksbladen 34,944 f8 Ryst . . . -. .•.. 50,645 — Colty ......... 2,C26 — Tarwe 467 Tonnen. Zout . 3,314 . Wyn ........... 150 Aam. Franfche en Spaanfche Brandewyn 1,091 Ongehekeld Vlas 787 fg Hei™p 335 — Touwwerk ........ icq — Contrabande Waaren, ter waarde van 13,953 Ryksd. Naar binnen 'sLands verzonden Haring 39*825 Tonnen. Traan , 555 Aam. Van buiten 's lands binnengekomen 518 Schepen. Naar buiten 's lands uitgezeild 523 Van binnen 's lands binnengekomen 455 — Naar binnen 'slands uitgezeild 472 r ZBE- Engelsche GASTVRYHEID. (Anecdote,") Het Paleis van den Prins Borgheze ftohdt voorheen open voor alle Engelfche reizigers, die Rome bezochten, en inzonderheid hadt Lord B. aldaar, gedurende zyn verblyf van f jaar in die Stad , veel vriendlchap genoten , en een gedeelte- van- dien tyd met de Familie Borgheze in derzelver Cafino te Porto d'Anzio gefleten. Eenige jaaren daarna kwam de jonge Prins Borgheze in Engeland, vol van vertrouwen op de erkennende Gastvryheid der Britten. Naauwlyks te Londen van het Rydtuig gedegen , ylt hy naar zynen vriend B. en andere vrienden , en krygt van hun allen in de volgende week Viftte - kaartjens terug. — Eindelyk ontmoet hy , eenige weeken daarna , Lord B. in de Opera. Hy vliegt naar zyne Loge, en doet hem vriendelyke verwyten, van hem nog niet te hebben.mogen ontmoeten. Mylord verontfchul» digt zich," voorwendende op zyn Landgoed te zyn geweest, en weder derwaard te vertrekken. „ Dan zal ik u daar komen opzoe„ ken" herneemt de gulle Borgheze. Mylord andwoord met eene buiging, en zendt hem den volgenden morgen — een entrékaartjen, om zyn Landgoed in zyn afwezen te bezien!! — Borgheze vondt er eenen Italiaanfchen Taalmeester, die hem alles aanwees en verklaarde, .en niemand meer. — Weinige weeken daarna reisde hy terug naar Balie, en zedert is zyn huis gefloten voor alle Engelfchen. Iets, betreffende de Jongste LANDING der ENGELSCHEN in Holland. Ten tyde dezer landing verfcheen eene Dame te Londen, om du Ton te zyn, met eene Oranje-verwige Paruik in het openbaar. Zeker Heer, die haar nog wilde overtreffen, kwam den volgenden dag in den Schouwburg met een Bril van Oranje - couleurige Glazep,  C 85 > Z EETYDING. Berichten. Vermids dit Jaar geen Schrikkeljaar is, Avaarvoor hetzelve echter in de vierjarige Tafelen der Zonsdeclinatie van Klaas de Vries en anderen gerekend wordt., wordt den Zeevarenden bericht, dat zy de Declinatie van 09 February 1800 (welke er niet geweest is_) moeten neemen voor die van 1 Maart, die van 1 voor die van a Maart, enz. met overfpringing van eenen dag, 't geheele jaar door, dewyj men anders door deze Tafelen tene fout van meer dan 24 minuten in zyne Middagbreedte begaan, of met zyn bellek wel 6 mylen te veel -Noord of Zuid hebben , en dus in groote ongelukken vervallen kan, — . Volgends brieven van Wyburg is de uitvoer van Timmerhout en andere .Houtwaarden uit alle de Havens van Rusland, uitgezonderd alleen Petersburg, wederom vrygefteld. Scheepsrampen. Totaal verongelukt by Kaap Roxent het Schip Nordftern, Kapt. Kaay, van Lisfabon naar St. Miguël; de Equipage is met levensgevaar gered , en is te Lisfabon aangekomen. Texelfche en Vlic-Lytï. Den 7 Maart. Binnen H. R. Eek, vai Libau. De Wind N. Den 5, 9 en 10. Niets gepasfeerd. De Wind O. In 't . Vlie. Van den 4—6 Maart. Niets gepasfeerd. Hehoetjluis, Den 5 Maart. Gister uit Zee binnen J. F. Engelberts, van Bordeaux; heeft by 't inkomen van het Gat gettoten, lek bekomen, en is naar boven opgezeild; verder P. P. Kuipers, van'Roskcpf; J. Schokmacher, , van Bergen ; G. E. /limit, van Bergen; ' K. tL Ruyl, van Bordeaux; met welken heden naar boven zyn opgezeild Kapts. Vermeulen, ' Trumpley, Hun en Falk. De Wind N. Den 6, ln Zee gezeild de Engelfche Cartelfloepen Nancy en Habet, beiden naar Lynn; alsmede J. Kok, naar Kadix. De Wind N, O. Van den 7—9. Niets gepasfeerd. De Wind N. W. Brielle. Den 5 Maart: Gister uit Zee binnen F. B. Gaaftra, van Embden. De Wind N. Den 6. Gister uit Zee binnen J. Brandt, van Bergen. De Wind N. O. en O. N. O. . Van den 7—9. Niets gepasfeerd. De Wind N, W. A D V E R TENT IE N. By Uilenbroek , te Amrteldam , is gedrukt- I. Mathtlde, Toontelfpel, naar Monvel, door //. Ogehight , Junior, a .12. duivers. II, Ma-rianne, Tooneelfpel, naar Marfolier , door P. - J. Uylenbroek, a 10 ftuivers. Verwacht , ingevolge voorgaande Advertentiën : be Schoenmaker van Damasküs, Blyfpel, naar Pigault le Brun, door H. Tollens, Cornelisz. — Vrinds chap en Eerzucht, Tooneelfpel, naar Guttenberg, door H. F. Eyben.'— eir de Genoegens van myn Huwelyk, naar A. Sternberg, door Rekker en van der Stam. By Mortier Cóvens en Zo«s , Boek - en Landkaartverkoopers op den Vygendam , te Amftzrdam, . wordt uitgegeeven cn is zoo veel mooglyk verzonden : Beknopte St aat s-Be sc h ry v ing der B"\taafs-che Republiek, inzonderheid met betrekking tot derzelver Bevolking en verdeelt ug in Departementen, Ringen en in Distbicten, naar aanleiding der -Staats-Regeling , Volkstelling en van onderfcheidene Publicatiën dienaangaande door C. Cóvens , k 15 ftuivers. Te Amfterdam, byGCOVENS, Doek- en Kunstverkoper op den Vygendam.  15 Maart 1809. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konjlen, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. h OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN, QCOPIL) PUBLICATIE, ter aanwyzing, hoe men by het bereiden van SYROOP, SUIKER en BRANDEWYN uit de MANGOLDWORTELEN of RONKELRAA- PEN behoort te werk te gaan. (ƒ« de Koninglyke Pruisfifche' Staaten gepubliceerd den 18 January l. I. en geplaatst in de Berlinifche Nachrichten van den 28 january.') Daar de proefnemingen, in het werk gefteld omtrent de door den Directeur Achard uitgevondene bereiding van Syroop, ruuwe Suiker' en Brandewyn uit de Mangoldwortelen of Ronkelraapen, thands zoo ver gevorderd zyn, dat men daarvan eenig nader bericht kan mededeelen aan het PublieK, en inzonderheid aan die geenen , die zich op dezen nieuwen tak der Vü-j dcrlandlche Indaftrie zouden willen toeleggen ; zyn de daartoe verordende Commit1'arisien gelast, ten dien einde eene duidcill. Deel. Iyke handleiding te vervaardigen , welke op de volgende wyze is ingefteld, en hiermede tot ieders onderricht in het openbaar wordt bekend gemaakt. I. Over de Cultuur der MANGOLDWORTELEN (*). Hieromtrent bevat eene voorige Publicatie reeds volledige onderrichtingen, waartoe het Publiek dus by dezen wordt verwezen , en alleenlyk nog aangemerkt, dat die foorten van Mangold ter aankweeking de voorkeus verdienen, welke, raauw zynde , zich door haren zoeten fmaak van de overigen onderfcheiden, b. v. die foort, welke van binnen geheel wit van vleesch is , en van buiten niet dan zeer bleekroode ringen of ftreepen aan zich heeft, en voornaamlyk die met wit vleesch en witte bast of fchil. — Ook moet men den regel naauwkeurig in acht neemen, dat (*) De Mangold of Mangelwortel, tot het genacht, der Beete behoorende, en door geheel Europa vooral zedert de . laatfte jaaren beroemd en aangekweekt , is ook onzen Landgenpoten , voor etlyke jaaren, bekend geworden, en op veele plaatfen aangekweekt, door de loflyke pogingen der Maatjehappy van den Landbouw te Amflerdam, om dit gewas tot een nuttig voedfel voor Menfchen en Vee te doen dienen, ln den beginne was hiermede op veele plaatfen qen groote ophef, doch weldra is dezelve weder in het vergeetboek geraakt. M  ( 90 ) dat men de wortelkoppen (of kroonen) niet boven den grond late uitgroeijen. II. Over de Bereiding der SYROOP. De ter Syroopbereiding gefchikte Mangoldwortelen worden, na dat al het loof er afgefneden en de aanhangende aarde , zulks nodig zynde, er met fchoon water afgefpoeld is, in eene ketel gedaan, en in zuiver water zoo lang gekookt, tot zy geheel gaar of murw zyn. Op deze wyze gaar geworden zynde, worden zy vervolgends of door een Aardappelen- fny- of hakmes aan fchyven gefneden, of wel in eene houten trog of tobbe met houten ftampers klein geltooten, en daarop door middel van eenen gefchikten pers-toeftel of wynpers uitgedrukt. Het alzoo verkregen fap wordt , ter voorkoming van het gisten , inzonderheid wanneer het warm weder is, terftonJ in eene fchoone Koperen ketel gedaan doch deze moet niet voller zyn , dan tot | van derzelve. geheelen inhoud of hoogte ; men hangt hetzelve aldus over een fterk brandend vuur , en maakt het aan de kuok. Het fap geraakt nu fterk aan het fchuimen, en dit fchuim moet met eene fchuimipaan worden afgefchept. Hierop doet men er, in eene ftraks nader te meldene hoeveelheid , gebrandde Kalk in, en houdt aan met kooken. Wanneer nu het fap op de helft verkookt is, giet men hetzelve op uitgefpannene wollene doeken, om doortezygen [filtreeren], het zuivere, doorgelekte fap wordt andermaal in eene kieine fchoone Koperen, of nog liever in eene Tinnen ketel , over een zacht vuur te kooken gezet, en geftadig zachtjens wellende gehouden , tot dat het de dikte eener kleevende of aanhangende Syroop verkrygt. By deze bewerking "moet men echter zeer naauwkeurig toezien, dat de Syroop niet aanbrande, t geen, vooral op het laatst, zeer gemaklyk gebeuren kan. Men voorkomt zulks het allerzekerst, wanneer men het vuur alleen van onderen tegen den bodem der ketel laat werken, en hetzelve niet laat fpeelen rondom de kanten of zyeten derzelve. — Zooüra de Syroop zyne' vereischte dikte verkregen heelt, weike niet minder moet zyn dan die der gemeene bruine Syroop, wordt .dezelve, nog wnm zynde, uit de ketel, voo .1 wanneer die van Koper is, in drooge glazen vlesfen , aaiden of houten potten gedaan, en, geheel bekoeld zynde, weggezet ter bewaring. Wat de hoeveelheid van by het kookend fap te doene Kalk betreft, deze moet niet te groot zyn. Op 100 Quarten (*) ongekookt lap zyn 3^4 loot versch gebrande Kalk genoegzaam. Deze Kalk wordt eerst met een water verzadigd of gebluscht, en dan met een paar Quarten water (zi a 3 vlesfen) tot eene Kalkmelk veidund, en zoo by het fap, aan de kook zynde, gemengd. Ilf. Over de Bereiding der RUUWE SUIKER. Indien men gelegenheid heeft gehad, om ManT goldwortclen van de, boven belchreveue, beste foorten te gebruiken , gaat het voordbreiigen eener korrelige , cryftalaartige ruuwe Suiker uit de naar het bovengemeld voorfchrift bereide Syroop vry gemaklyk. Men doet naamlyk de Syroop in daartoe gefchikt vaatwerk, b. v. in aarden Schotels, Melknappen of ook in Suikerbrood - vormen , van klei gemaakt, waarvan men de benedenfte opening heeft toegeftopt , en foortgelyken. Men plaatst dit vaatwerk met de Syroop daarin op eene taamlyk warme plaats , b. v. naby een vuur of kagchel , ten einde , by eene daardoor bevorderd wordende, langzame afdamping, de Suikerdeelen tyd en gelegenheid bekomen, om zich tot ciyftalleh te vormen. Bevindt men, dat de ruuwe Suiker zich door nieuwe cry(talfchietingeu niet langer vermeerdert , dan gaat men over tot het affcheiden derzelve van het overblyvend gedeelte des Uymigen Suikerfaps , dat de gedaante heeft van een taai kxtract. Om deze affcheiding op de gevoeglyklte wyze te doen , perst men alles door natgemaakt Linnen, wordende de dus afgefcheidene ruuwe Suiker op eene matig warme plaats volkomen gedroogd. — ln de Huishouding kan deze Suiker zeer goed de plaats dtx gewoone Fat in- of Poeijerfuiker vervangen; de verdere raffineering derzelve tot Broodfuiker moet aan de Suikerraffinaderyën worden overgelaten. IV. Over het Bereiden van j BRANDEWYN. Het water, waarin de Mangoldwortelen gaar gekookt zyn, wordt andermaal aan het kooken (*) Het Quart, zynde eene vloeiftoflyke maat te Bsrlyn, bevai. Anker, en dus byna it vies, of een mingelen Amfterdamjehe inaat. Redaiï.]  < 9i ) ken gebragt, en dan gegoten op de brei of overgeblevene dikke ftof van de kleingefnedene en uitgeperfte Wortelen. Indien dit water niet genoegzaam mocht zyn , om die ftof geheel te doorweeken en uittetrekken , doet men er nog zoo veel kookend water by, als daartoe nodig is', en dekt dan het vat of de kuip toe. Den volgenden dag wordt de uitgebroeide ftof fterk uitgeperst, konnende dezelve voords tot voeder voor de beesten dienen. By het overblyvend b.oeinat doet men nu nog al den afval van de Syroop , als, het water, waarmede men de ketels heeft uitgefpoeld ; het water, waarin de doorzygdoeken uitgefpoeld zyn , én, indien men uit de Syroop ruuwe Suiker bereid heeft,. dan vooral het daarvan afgefcheidene, flymige Suikerfap. Het een en ander te zamen verkookt men ongeveer tot op de helft. Dan giet men het broeinat in eene kuip of tobbe, die geplaatst moet zyn in eene ruime en taamlyk luchtige kamer, of op eenige andere luchtige verkoelplaats, alwaar eene luchttempcring van 45 graaden op de Scfiaal van Fahrenheh heerscht, of door konstmiddelen onderhouden wordt. Het nat zoo ver bekoeld zynde, dat hetzelve de vereischte tempering tot het Zetten (*} bekomen heeft, welke'ongeveer door 65 graaden op de Schaal van Fanrehhelt (in het nat geplaatst zyndè) wordt aangewezen, wordt er eene gepaste hoeveelheid goede Bierheffe by gedaan (§), en dit mengfel, onder het waarnemen der aan deskundigen hieromtrent bekende regelen (welke voornaamlyk het onderhouden eener gelykmatige warmte' in het vertrek, en foortgelyke omftandigheden betreffen), aan eene vvyngisting overgelaten. Deze afgelopen zynde , waartoe , naar gelang der omftandigheden , 2, , 3 & 4 dagen vereischt worden, gaat men op de gewoone wyze tot het destilleeren over, en de daaruit getrokkene Voorloop QLutter) wordt konstma'tig overgehaald tot Brandewyn. Ter wegneming van eenen kwaden reuk en (*) Zetten noemt de Bierbrouwer, de Heffe of Gist by het Bier te doen, ten einde dat te doen gisten. Redaü.~\ (5) De hoeveelheid is niet juist te bepalen, als hangende van» de goede hoedanigheid der Gist af, alsmede daarvan , of deze versch of oud is. Men neemt doorgaands op een half Brouwfel 12 4 13 mingelen verfche, of half zoo veel oude Gist. — Men rekent veelal de masfa der bygevoegde Heffe op |s of |3 deel van het Bier. Redatt.] finaak, 'die wellicht, van de Mangoldwortelen nog in deze Brandewyn kan zyn overgebleven, kan men by het tweede overhaalen der Voorloop een gedeelte wel uitgebrande, fyngeftampte houtskoolen in de Blaas (*) doen , en de Brandewyn daarop afkooken. — Voor het overige heeft de Brandewyn, die men op deze wyze uit den afval der Syroop-en Suikerbereiding van de Mangoldwortelen of Ronkelraapen ftookt, zeer veel overeenkomst met de Ruin, leverende zelfs die, welke men voornaamlyk of alleen uit de Syroop , na her affcheiden der ruuwe Suiker, trekt, eene waare en fterke Rum op. Eindelyk merkt men nog aan, dat, volgends de onder het opzicht der Commisfarisfen verrichte proefnemingen , door elkander gerekend, uit 1500 fg Wortelen, 57I g$ ruuwe Suiker, en 37! Quarten Brandewyn getrokken zyn geworden (§). Berlyn, den 14 January 1800. Op uitdruklyk, allergenadigst bevel zyner Koninglyke Mafefleit. (getekend) Von Heinitz, Wedder, Vcsf, Hardenberg, Stuenfee , Schröler. Men ziet hieruit, welke edelaartige pogingen een wysgeerig Monarch, ter bereiking van het beftaan en geluk zyner onderdanea aanwende ; en zouden dan Republikeinfche Gouvernementen en Maatfchappyën daaromtrent onverfchillig ftilzitten ? I uit de Syroop , na her affcheiden der ruuwe Nieuws S ALPETER B EREIDING te Parys. De twee grootfte Salpeterfabrieken, zich te Parys bevindende, zyn tot eene voorbeeldeloze uitgeftrektheid gebragt. Onder de voor- na- (*) Zoo noemt men het Koperen ligchaam, waarin de brandewvn by het overhaalen geftookt wordt. Redatt.] (5) Vergelyk ons N°. 28. bladz. 220 en 2ir. Np. 33. bladz. 262. en N9. 64. bladz. 39 en 94. waar men onderfcheidene gevoelens zal .aantreffen omtrent het Prodiift van Syroop en Suiker uit eene gegeevene hoeveelheid Ronkelraapen. M 2  ( 9* ) name uitvindingen in Frankryk, waartoe de onwenteling den weg "baande , behoort voorzeker ook de nieuwe manier van Salpeter te maaken. Men neemt de aarde van de oude Gebouwen en Kerkhoven , en onderzoekt- op eene proefkundige wyze, of dezelve genoeg-! zaam met Salpeteideelen bezwangerd is. Dit; zoo zynde, wordt die in heet water uitgeloogd. Het Zout, dat men daaruit door hltreeren en afdampen verkrygt, wordt met Potasch vermengd , en op deze wyze tot Salpeter . gemaakt. Het overfchot of de afval dier aarde wordt op nieuw met neêrgeplofie Kalk-aarde vermengd, en onder een luchtig afdak aan den dampkring zoodanig blootgeiteld, dat het bovenlte van den aardhoop met den vlakken grond gelyk kome; na verloop van eenigen tyd kan men hieruit nieuwe Salpeter trekken. — De Salpeter op deze wyze van zyne aardachtige deelen gezuiverd zynde , wordt terltond gedroogd, en in groote kuipen gedaan, die van onderen eene opening hebben. Van tyd tot tyd befprengt men deze Salpeter-kui-.* pen met een weinig water, waardoor het ge-, meene Zout opgelost en van de Salpeter gefcheiden wordt ; hiermede houdt men aan, tot dat zich by het door de opening zakkend water ook ï-aipeterdeeltjens voegen, het geen men ontdekt door eene byzonder daartoe ingerichte zoutfchaal. Alsdan wordt de van alle middenzouten gezuiverde Salpeter in groote , ruime pannen gedaan, en afgedampt tot zy droog is , konnende dezelve alsdan ter bereiding van het Kruit gebruikt worden. Een ooggetuige heeft op deze manier in 'den tyd van 10 dagen 30,000 eg Salpeter zien maaken. im 1 w——MBMWBWHBmwi II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Bericht aan be COMMERCIE. Specificatie van Goederen , die te Koningsbergen in het Jaar 1799 over Zee, ' iangs de Stroomen , en te Land zyn ingekomen. Aluin 102,637 Ê8 Anys . . . ...... 6,552 - Oesters . . . 4,20o Stuks. Franfche Brandewyn ..... 48I Oxh. Lood 100,913 fg Loodwit 64,668 —• Brafiliehout 259,741 — Coffyboonen 370,032 — Caneel . 553 — Orange, Citroenen en China's- Appelen 332,204 Stuks. dito dito Schillen .... 30,764 gg Cardemom 43 — Corenten 5°?949 — Draad-Yzer 56,760 — dito Mesfmg (Geel Koperdraad) 11,179 — Yzer, in Staaven 5,095 Schipp. dito , in Plaaten 186,177 — Semen Amomï 3^459 68 Wyn-azyn 569 Oxh. Haring rtlollandfche') 21 Tonnen. dito Noordfche en Deenfche . 18,451 ■ Indigo 20.206 gg Gember 10,198 — Kalk 89 Last. Krappen 15,681 — Koper - Water 68,840 — Laken (Hollandscli) .... 19,141 Ryksd. Engelsch Leer 18733 gg Amandelen 62.268 — Foely 521 — Nagelen 1,492 — Boom-Oly 39 Pypen. Hennip-Oly 39 — Peper 42,892 gg Franfche Pruimen 23,259 — Ryst 225.207 — Rofynen 246 821 — Saffraan 165 — Zout 4 600 Lasten. Schroot 92,215 gg Staal 5^,128 — Thee 7 a3i — Teer 740 Tonnen. Tabak, diverfe .... 1,418,005 gg Traan 676 Ponnen. Franfche Wyn . . . '. . . 3.863 Oxh. dito Frontignac en Muskaat . . 73 —— Rhynfche en Moezel-'Wyn ... 57 Aam. Spaanfche Wyn 317 Pypen. Champagne en Bourgogne dito . 9,494 Ryksd.* Wyntteen 19 310 gg I in 40,075 — Suiker 4^5518 — Syroop 496549 — Het getal der ingekomen Schepen bedraagt 1054, Spe-  C 93 ) Specificatie van Goederen, die ie Koningsbergen in het Jaar 1799 naar de volgende Plaatzen zyn uitgevoerd. 'Z tw •* I <: b 3 N ' sJ | ï t rt! = l I l^salf3§! I | 2_ | f § _j \-_ *j \ ' 2"arwe • (ba3Ï3.* 5<,-17 '407-50 : : ;:: ó« ..':33 I &. 71 « w i¥ Weed asch (Lasten) . . H .,: ^'-s00 1 Wasch » (Steen) ... n8 '. \ . . "n o? ' ' \fi i§9 Zacht , wit Leder (Sicen3 ... . ' * ^ 23,,28 Planken (Schok) a^ri ,2o! " g "di. " 8, 5,9 2 3,902 Ballen (Stuk) 3h| 1,630 ... I 1,049 ... 2o6 79\ \" j>|g Het getal der uitgezeilde Schepen bedraagt 1,085. Lyst der overwinterende Schepen, te K 0ningsbergen en Pillau liggende , ultimo December 1799. Te Koningsbergen buiten vracht Juh. H. Hochfeldt) van Koningsbergen. 150 Last. Joh. Geo. Mey, — 130 Martin Kniephoff —— ■ ■ , IIO .Datiicl Lhlert —— — 90 Joh. G. Anfchlag - ■ ■ ■ 90 JW;. Schulenberg — - j0- liabbe Polkert • —.—— jqo 8 Schepen op ftapel. De Heer G. P. Abeg, van circa . 400 Last. ■ M. Bohm 230 — Lieutenant Jantzen . . .180 Fr. May i$0 Rheeuer Mei/er .... 150 De Wed. Lammens j00 De Heer J. M. Gutzeit . . . ! 140 Te Pillau , buiten vracht Christofel Wilt, van Koningsbergen, van 90 Last. Joh. IJ. Bentfeld, van Lubeck . . . 60 ■ Dan. Popp, van Dantzig ...... 45 —. Christiaan Kriefien, van Stelt in ... 50 —— Jofr. jj?. Pischcke, van /7//öö .... 60 . Te bevracht Brummik, van Koningsbergen naar //«// • jjQ r_,ast Barchard, van *#/o naar ^Vo 170 '. Joach Schentz, van naar Londen 60 . Jiobb. Hall Wels, van dito naar dito \\o > - 2hom. Dori, van Tarmouth naar ^«0 50 Onder Avary j?. Engwers, van Dantzig „ . 45 Last. Te geladen, om uittevaaren Joh. G. Hanneman, van Pillau naar Newcastle. Thom. Welborn, van afV/o naar Londen. M 3 JA^,  ( 94 ) Thom. Wright, van en naar Hul!. Christ. Brosfe, vau Koningsbergen naar Londen. Pet. J. Sturcnberg , van Memel naar <#*o. Het getal der binnengekomen Schepen bedraagt 1065, en dat der uitgezeilde 1081. Iets over de Jongste Faillissementen te HAMBURG en LONDEN. (Uit Busch's Beürtheilung der Handeisverwinungen am eude des XV11I Jahrh.) De onheilen, weike Hamburgs Commercie in het afgelopen jaar getroffen hebben , hadden hunnen grond in de ongemeene . fteiging der meestgezochte Koopwaaren, waardoor het in de laatfte jaaren veele jonge lieden gemaklyk viel, zich te etablisfeeren. Tot in 1799 waren de pryzen der goederen nog altoos fteigende gebleven, en het mislukken eener fpeculatie was eene zeldzaamheid. Doch men hadt niet bedacht, dat dit fteigen der pryzen éénmaal zyne grenzen zoude vinden, en dat, hoe hooger de pryzen kwamen, zoo veel te naderby, het einde aller fpeculatiën zyn moest. — Andere ongelukken ontftonden door verkoopscommisfiën van goederen, toegezonden aan zulke lieden, die geen genoegzaam Fonds hadden, om daarop, volgends ge woonte, | der waarde voortelchieten, wanneer de pryzen inmiddels daalden. — Men fcheen niet te bezeffen , dat de winst van den Koopman niet zoo zeer van de grootte zynes capitaals afhangt, als wel van het menigvuldig omzetten zyner gelderi. —- Eene tweede oorzaak was het fpeculeeren op afgelegene Havens, b. v. de Aniilles, Noord- Amerika , Bourbon, Java, Manilla en Bengalen, waarop Hamburg anders niet onmiddelyk pleeg te handelen. Hierdoor werdt de markt der goederen overvoerd, de pryzen der daarheen gezondene ladingen vielen, terwyl die der retourgoederen fteegen. De reeds voorhanden zynde voorraad werdt in de Lente van 1799 nog vergroot door de aankomst der BrafUJche Retourvloot, en men kon de goederen te Hamburg 15 pCr. minder koopen, dan door die uit Engeland te trekken. Eene derde oorzaak der fpoedige daaling is te zoeken in de belemmering van den aftrek lier goederen uit Hamburg naar den Rhyn , Zivftferland, Frankryk en Balië. Deze belemmering verplichtte de Hamburgfche Kooplieden, om hunne goederen ter verkoop in coinmisfie naar Holland te zenden, en voor § van derzelver waarde te trekken. — Weinig hadt men daarop gerekend, dat het vertier der waaren door derzelver hoogen prys aanmerklyk moest verminderen. Bovendien hadt de Chicorey veelal de plaats der Coffy vervangen; de Indiaanfche Suiker poogde men te vergoeden door Suiker uit Ronkelraapen , hoewel nu zedeit eenigen tyd de bruine , gemeende Suiker te Hamburg voor 4 $ verkocht is, tegen welken prys men de inlandsch gefabriceerde Suiker nimmer zal konnen leveren. — Daar alle de gedaane fpeculatiën zich alleenlyk op de hoop van Vrede grondden, kwamen de goederen in verkoops-cornmisüe uit Engeland niet minder menigvuldig aan, en , naarmate de verlegenheid zich te Hamburg duidelyker ontdekte, was de drift der Engelfchen, om zich geld te verfchaffen, door voor § der overgezonden goederen te trekken, te fterker. Te Londen was, zedert de Bank in February 1797 hadt opgehouden in contanten te betaalen, het trekken van buitenlandfche Wisfels , vooral op Hamburg, het voornaamfte middel , om zich baare gelden te bezorgen. Deze Wisfels werden allen op een zeer kort zigt. getrokken. Dit gelukte zoo wel , dat de Wisfelcours op 38 Schellingen Vlaanisch fteeg, en er gingen millioenen aan geld naar Engeland over. — De laatfte winter (van ^98—99) vergrootte zeer de algemeene verlegenheid. In den tyd van 5 maanden kwam geen enkel Schip in de Haven van Hamburg binnen, terwyl in de Britfche Havens geheele Vlooten met goederen lagen , die in het najaar, wegens de vroege vorst, niet hadden konnen vertrekken. Reeds was voor de geheele waarde dier goederen getrokken, en de eerfte Traittes waren betaald, eer iets daarvan in de Pakhuizen te Hamburg werdt opgeflagen. In deze omftandigheden fteeg het Disconto op m pCt., en toen de goederen te Hamburg wierden opgeflagen, kon de Koopman niet meer dan 1 pCt. winst rekcnen. — f)e Pakhuishuur klom tot eene voor den Handel ondraaglyke hoogte , wordende b. v. ééne PakzoMer voor 5020 Mark, by voorbetaling, verhuurd. (Hel oveiige in N°. 117.) PR Y-  ( 95 > NA- PRYZEN van eenige voorname KOOPWAA.REN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 10 Maart 1800. De Surinaamfche Coffy is iet* williger, dan den 3 dezer. De gedroogde Rogge is 5 ggl. gemonteerd. I Verder geene veranderingen. Te Dordrecht, den 7 Maart 1800. Wegens het befloten Water, zyn er geene vaste Pryzen van de Graanen enz. te noteeren. Den 8 Maart. Rouwe Vlasfen , per Steen . 28 a 42 ft Moutwyn , per Virtel . . . jog ^ Genever, per dito .... ui e£ Luikiche Kooien, per Hoed . . 24* gl Waag dito, per 100 Waag 26 a 27 gl. Den 10 Maart, Candybrooden ....... 41 a 43 & Poeijer dito 39* a 40* Raffinadcn a 36? Mdisfen 2 en 3 gg . • . . . oVa 33I Lompen «... 28 a * ■Stamp] u iker é , o^i a 321 Rasterden ' . 751a 08* Landyen, diverfe 43» a 24* Syroop a ?5 £ Te Schiedam, den 12 Maart 1800 Moutwyn nf j£ de 30' Virtels, -zcwakr !f*« (Jenever laj r£ dito, dito. QKPKfir 59 en 60 gl- per Aam, Amji. Proef. üedr. Rogge 161 ® per Last 300 ggl. geveild. i Wegens het befloten Water zyn er eeene Marktpryzen van de Graanen enz. te Rotter-Ï dam te noteeren. I Te Utrecht, den 8 Maart 180©. Witte Weit .... van / tot ƒ 18* Roode dito ..... — s _ s jgl R°gge - - «*- • -x4 ■■ Boekweit — a — # 9* Groote Capufyners . . Middelfoort dito . . . Kleine dito — s i^s _ 0 j .1 Groote graauwe Erwten Middelfoort dito . . . dito Kleine — s 13 1 ^ Ongelezene dito . . —. s 10 — » n Kleine zuivere Groene Erwten — » j3 _ s IAi Ongelezene dito ... — = 91 _ . 10t Witte Erwten .... — ■ u a H| Witte Boonen . . . . * Haver ....... — » 4 » 61 Paardeboonen — s 91 s IO| Wintergarst . i . . . — , a i —| Zomer dito — s 6* s 6| /Vjw» y*a Binnenlandfche Effecten, Amsterdam, den 13 Maart 1800. Recepisfen , Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 33^ a -1 dito 4pCts. Heffing, a 3*— naar rato van Comptoiren en Som- n^en .... .... 42 ,44-a a" Nationale Schuldbrieven "me't Cou' pons en Uitloting a o pCt. 40 a i dito dito . . ..34 -— 57 a 1 dito dito . . a 5 68 aóp Interest-Recepisfen van oude Staats- ichulden. a 4 pCt . . . . 44 a jus Bataaffche Refcriptiën. 13 Maart. 1800 . . 80 agl 1 • - 56|a57§ 2 . . 44fa46 3 • . 40 &4if Na den Vrede \y loting" . |I| k 3^ Hollandsch geforceerd . . . . q6 a * i/rywillig dito .... ■ retderfche fchaêvergoeding ' 36I a 57 jeleenban kg e Té d. i3Maart.98 a j  C 96 NATIONALE LOTERYEN. In de Vierde Clasfe der vyf en zeventigfte Utrechtfcke LOTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den 10 Maart, zyn uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen. ijie Lyst No. 6420 met ƒ 1000:- 1965 — s 2000:- 752 — * 8000: ade No. 5313 —■ -4000:- 1622 — * 1000:<$ds No. 3724 — * 1000 :• ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. \ Genomen door onderfcheidene Engelfche Oorlogfchepën de Franfche \ Kaper Bougainville van 6 ftukken , Kapt. Duprat; een Franfche Kanonneerboot; de Kotter le Vaillant; en het Spaansch Schip Aquilla vanj 24 ftukken. — Op de Franfche Kust door Engelfche Oorlogfchepën, na een hevig gevecht, het Fransch Fregat la Ballas. Vrygegeeven door het Tribunal te Bordeaux met de lading het Deensch Schip Antoinetta; doch 78,000 Piasters, als in 't Manifest niet vermeld, zyn prysveiklaard. Scheepsrampen. Verongelukt op de Kust van Florida het Engelsch Oorlogsvaartuig the Amarante van 14 ftukken, Kapt. Blake. De Equipage van het, volgends voorige gebleven Schip Nordflern , Kapt. Kay, is niet dan met levensgevaar gered , en te Lisfabon aangekomen. Texelfche en Vlie - Lyst. Van den n—13 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind O. en Z. O. Helvoetjluis. Den 10 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind O. Z. O. Den 11. Uit Zee binnen Kapts. A. Alberts , van Embden; A. Reedyk , van Lisfabon ; zynde met behulp van Ysfloepen op de Haven gekomen. De Wind Z. O. Brielle. Den 10 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind Z. O. Den 11. Gister zeilden van den Heuvel in Zee : C. Hulshof, J. Geisfman en H. Pieters , allen naar Bergen. — En kwam binnen H. B. Vroom, van Oleron. De laatfte heeft een Engelfche Brik voor de Maas hy zich gehad, die hem echter ongehinderd hadt 'laten vertrekken. De Wind Z. O. ADVERTENTIE N. By C. Romyn, in de Beursfteeg , in N°. 14. te Amflerdam, zyn in de vyfde Clasfe der 9ifte Generaliieits nu Baïaafsche Lotery, welke op Maandag den 24lten Maart 1800 zal beginnen te trekken , Heele, Halve, Quarten, Agtftens en Zestiendens van Looten , iti Koop en in Huur, als mede voor Alle Clasfen gefourneerd, te bekoomen. By C. Cóvens, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam te Amflerdam, is van de Pers gekomen, en zoo v?el mooglyk verzonden: de Praktyk des Bybüls, of, het Zedekundig Onderwys der Gewyde Schriften, door W. A. van Vloten, IV^ Deels Ie Stuk. a 36 ftuivers. — • Behelzende dit Stukwelk het I des Nieuwen Testaments uitmaakt , behalven eene breedvoerige Inleiding, . (in welke , in twee Hoofddeelen , het belangryke van Jefus Perfoon voor de betragting der Christus - leere — en de Geest der Apoflolifche Schriften , byzonder van Paulus, behandeld worden), leerzaame aanmerkingen op het Euangelie van Mattheus; zullende de praétifche aanmerkingen op de Euangelisten Marcus, Lucas en Joannes het Onderwerp des Stuks van dit Deel uitmaaken. — Van dit Werk van den Wel Eerw. van Vlotm zién reeds nvee Lcelen het licht, welke, na -eene algemeene Inleiding tot -de Zedenleer des' "Bybels , die in 3 Hoofdftukken — de Eigenfchappen der Bybelfche Zedenleer — hare nuttigheid — en de beste wyze -om dezelve te behandelen-, vervat, Zedekundige Aanmerkingen op de Boeken des ■ Ouden Testaments, van Gencfis af tot het Hooglied van Salomo mede angelkoten, behelzen. — De Prys van ieder dezer II Deelen, elk ruim 700 Bladzyden groot, is f 3':-:- Te Amfterdain, by C. CO VEN S, Beek- en Kunstverkoper op den Vygendam.  19 Maart 1800. OECONOMISCHE COURANT. Tsr bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konfien, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. RAADGEVING aan den ZUIDHOLLANDSCHEN LANDMAN, den Inlandschen FABRIKEUR, en aan alle belanghebbenden by den WOL-HANDEL. (Medegedeeld.) Een _ der eerfte plichten, welke op ieder Lid eener geregelde Maatfchappy rusten , is, alles wat tot nut en bevordering van den bloei dier Maatfchappy kan ftrekken, aantewenden, en, ieder in zyneni kring, zoo veel hem doenlyk is, medej te werken om haren welvaard uittebreiden. Zoo onwederfprekelyk als dit is , zoo zeker is het ook , dat naar mate elk het zyne hiertoe bydraagt, wederkeerig het voordeel daarvan tot ieder in het byzonder terugvloeit, en ieder dus, zelfs ongemerkt, zyn aandeel weder uit den algemeenen welwaard wegdraagt ; gelyk in een welgeordend Huisgezin ieder onderhorige het zyne bybrengt, om hetzelve te doen bloeijen, en daardoor tevens zyn eigen belang te bevorderen, even zoo is het gelegen met eene Volksmaatfchappy, welke niet anders dan als een groot Huisgezin kan aangemerkt worden. — Het aliil. Deel, gemeen belang wordt dus het belang van eiken deelgenoot in het byzonder , en gelyk het de eerfte betreklyke plicht van elk mensch is, zynen Natuurgenoten van nut te zyn , zoo is dit ook de fterkfte band van het maatfchappelyk verdrag , waardoor alleen een algemeene welvaard kan te weeg gebragt worden. Hy , die het waagt, de navolgende aanmerkingen onder het oog van zyne Landgenoten te brengen , vertrouwt daardoor dien plicht te vervullen , op eene wyze, waartoe ondervinding, en daaruit voordvloeijende kundigheden , hem eenig recht geven. — Hy meent ook te mogen verwachten, dat elk Landman, wien het onderwerp kan aangaan, van zyne inlichting gebruik zal maaken, dewyl door het involgen daarvan, niet alleen het algemeen belang, ( maar ook onmiddelyk zyn eigen gemak en voordeel betracht wordt. In eene Eeuw immers , waarin zoo veeIe oude gebreken verbeterd, zoo veele nieuwe, nuttige inrichtingen gemaakt , zoo veele voorllagen tot uitbreiding eener geregelde en voordeelige Oeconomie gedaan, en ook gedeeltelyk uitgevoerd worden; waarin inzonderheid zoo veel gearbeid wordt, om den Landbouw en de daartoe betrekkclyke kundigheden aantekweeken ; in zulk eene Eeuw immers, kan men niet denken, dat eene raadgeving, wier involging geenen arbeid, geene oefening, geene kosten, geene opoffering hoe genaamd , behoeft, en die echter voor den Landman , den Fabnkeur, en dus voor het algemeen , van N een  e 93 ?• een aamerkelyk voordeel is, zou konnen afgekeurd, verworpen, of in den wind gefiagen worden. Dan ,' ter zaake.. — Onder, de aanzienlykfte takken van onzen inlandfehen Landbouw behoort ontwyfelbaar de voor den Landman zno ,veef gewins aanbrengende Wolteelr. —r Hit. Iydt geencu twyfel, of het belang van den Boer, zoo wel als-van den in -, of uitlaudfchen Fabrikeur, brengt mede ,. dat de Wol , van het oogenblik af aan dat dezelve van het Schaap gefchoren wordt,, behandeld worde op de gefchikttte en het meeste voordeel aanbrengende wyze; dit wordt ook door geheel N'jordholland, Friesland, en in andere oorden van ons Vaderland, over het algemeen vry wel in acht genomen; alleen in Rhynland, Delfsland, ja in geheel Zuid-Holland, heeft daaromtrent eene gewoonte plaats, welke, zonder eenig nut te hebben, een aanmerklyk nadeel veroorzaakt. In 'Noord - Holland namelyk, enz., worden de Schaapsvagten, zoodra dezelven van het .Schaap gefchoren zyn, eenvouwig van beide zyden toegeflagen,. en vervolgends opgerold , zonder dat dit eenig nadeel, kan vei oorzaken ; in Zuid-Holland, daarentegen, wordt na de fcheeriug, de hals,, en zelfs een: gedeelte der Vagt, als tot een koord, in een gedraaid, en de Vagt. vervolgends, opgerold, zynde, er omheen geflagen; waarlyk, eene allernadeeligfte behandeling t; want deze hals, eenigen tyd in dien ftaat fclyvende, wordt door de vetheid, der Wolle. zoodanig opéén gepakt, dat daardoor niet alleen de Wolle in foort verandert,, maar ook de hals dikwyls-, geheel niet kunnende losgedraaid worden,. even daardoor volftrekt onbruikbaar wordt; het welk men, na naauwke.urige befehouwing. en langdurige ondervinding, meent te mogen dellen, dat één pond Wol op elk Vagt doet verliezen ;. waarby men niet moet vergeten aantemerken, dat dit nadeel te gevoeliger is,. dewyl aan den hals van het Schaap juist altyd. de beste en fynlte Wol groeit. Zonderling, ja volftrekt onbegrypelyk is het, dat dit den Zuid - Hollamlfchen Boer niet reeds voor een aantal jaaren onder het oog is gebragt door. hun, die gemeenlyk de inlandlche Wollen koopen,. en dezelve gedeeltelyk gebruikende , er. toch natuurlyk het fchadelyke van ondervinden.; echter is- het bovenftaande tot heden toe, in die ftreeken, eene algemeen gevolgde gewoonte , welke, zekerlyk by mangel van betere onderrichting, nog duurzaam in zwang blyft. Men meene niet, gelyk zulks oppervlakkig mocht konnen fchynen, dat dit van weinig belang, en het verlies niets beduidend zy; eene kleene fchets of ovcrflag zul ons al raa het tegendeel doen zieiv Men kan zeker zyn, (om niet het hoogde te. neemen) dat iii Zuid - Holland jaarlyks gefchoren worden 25,000 Schapen, waardoor dus 25,000® Wol of bedorven of geheel onbruikbaar gemaakt wordt, hetwelk, door een gerekend tot 8 duivers per g>, eene fom uitmaakt van io.qoo guldens, welke jaarlyks voldrekt verloren gaat, zonder dat iemand, hoegenaamd,. ?r eenjg nut van hebbe. En als men nagaat, welk eene geduchte fom deze onkunde of achteloosheid , zoo veele /erlopene jaaren by een gerekend , aan den dgemeenen volksrykdom onttrokken heeft, nog onttrekt, en zulks in het vervolg gewisfelyk rndien dit. gebrek den Landman niet wierd onder het oog gebragt) verder doen zoude, dan is het indedaad geene zaak van te kleen oelang,. om er zich eenige oogenblikken mede; oezig te houden.. Was- er aan de verandering dier gewoonte eenige moeite, kosten , tydverlies- of gevaar gehecht , dan zoude men mogelyk bedenking, draagen , van daaromtrent- eenige verandering voortellaan; maar neen, de Landman heeft, by de fcheering, eenvouwig zyne Vagten met beide, de zyden toeteOaan, en opterollen, zoo als in Noord - Holland en elders werklyk in gebruik is , het welk hem integendeel veel minder moeite zal kosten, dan zyne tot hiertoe gevolgde wyze. van oprolling. — Het lydt dus geenen twyfel, of deze, op het oog zoo geringe., verandering moet van de nuttigde gevolgen zyn ; de. Boer zelve moet er het eerde voordeel van inöogften, doordien zyne Wol daardoor, toch, al ware het dan flechte eenen duit per 68,. meerder waarde by- den verkoop verkrygt.. Het nut, 't geen de Fabrikeur of Wolkammer er vei volgends uit :rekt, is licht afteleiden uit het bevorens gesegde; en de algemeene Staats-Oeconomie,''in. wier bloei wy toch allen deelen moeten, zou. er jaarlyks voor de aanmerkelyke fom van ten minde tienduizend guldens, welke thands volIrekt verloren gaan,, door. bevoordeeld worlen.. Daar. nu de voorgeflageue verandering zoo icht uittevoeren is. , zyn er, indien dit beicht flechts algemeen genoeg verfpreid kan morden,, niet meer dan drie, twee, en mogelyk maar één jaar nodig, om dezelve, algemeen in werking te brengen.. De  C 99 ) De verplichting, die op ons allen rust., om tot het algemeen welzvn medetewerken, moet dus eiken Zuid-Hollasïdfchcn Landman aaliïpb(%] ren (gelyk hy daartoe by dezen uitgenodigd, •en aangeraden wordt) om, in zooverre hy nog de oude gewoonte Volgt , dezelve naar onze gegeevene aanleiding te verbeteren, en ook zyne mede-Landlieden daartoe aantezet-, ten, en hun het nut er van te doen zien; terwyl men voords niet twyfelt, of elk Fabrikeur en Handelaar in Wollen, gelyk mede ieder Land-eigenaar, zal gereedlyk medewerken , om dezen nuttigen raad, aan de by hem bekende Landlieden, in het zuidelyk gedeelte van onze door Koophandel en Landbouw bloeijende, voormalige Provincie Holland , medetedeelen , en aanneemlyk te maaken , waartoe wy hunne medewerking , en die van alle weidenkenden minzaam verzoeken. [Den Inzender en Steller van dit flukje het geen de beste gezindheid ademt, en tevens eene ondervindelyke kennis van dit onderwerp aanduidt, zy onze erkentenis betuigd en verder ons Dagblad aangeboden , ter plfatling van meer foortgelyke voordbrengfelen zyner edelaaruge gezindheid, om de OeconomhTen den voorfpoed van ons lieve Vaderland door nuttige raadgevingen te bevorderen J De Uitgeeyersf] Over de TABAKS-TEELT En I MANUFAC TUUR. • De Tabak, eene Amerikaanfche plant, ont- i leent haren naam van Tabago of Tabaco, eene ( landllreek van Nieuw Spanje ; dien van Herba ' Niconia of Ntcotiana ontleende zy van Jean a Nicot, Fransch Afgezant, die in 1550 voor 1 het eerst Tabakszaad uit Portugal naar Parys 1 zondt; de Wilden in Am:rika noemen 1313 Tarwe . n3 L. 115 > Grutte 31 C. 105 minder. Haring, Zalm enz. 38,612 T. 1 ,030 meer. Heede .... 8051 St. 5855 minder. Hennip , . . 46,801 St. ——14,869 Huiden 318 Ü. 195 meer. Indigo 158 C. — 110 minder. Juchten .... 5071 Schp. 491 meer. Kaas 2066 C. 510 minder. Kramerswaaren . . 290 C. 2SS 76 K. 22 voor 16,979 Rth. ■ 1564 Koorn-en Wyn-Brand. 182 Oxh. —«r- 42 meer. Korenten . . . . 87 C. 1347 minder. Kryt 970. L. 21 meer. Lood 194 Schp. • 145 minder. Lynzaad . . . 10,201 ï. 2S>3I4 ■ Materiaal. waaren 9737 C. 1032 —— Matten .... 7359 D. 814 meer. Oly. Boom - . . . 90 P. —— 306 minder. Hennip- . . 3017 A. 756 Lyn - ... 30 A. — Raap- ... — 7.8 Peper 1877 C. 1708 • Ryst 1842 T. 477 —— Rofynea .... 3338 C* 3768 Paarden-enGeitenhair208 C. 13 meer. Salpeter — 30 minder. Steenkoolen . . . 241 L. —— 170 Slik!  C ic3 ) 'Suiker (ruuwe) . 2384 Oxh. zfate 2202 minder. Syroop . . . 2o,6ór C. 4^75 • Tabak' . . . . 360' G. -— 534- Talk, Kaarsfen, Z'eep 3993 C. 2037 Thee 5902 P. 2437 Tin 74-7 C. 376 meer. Traan .... 19,030 T. 25 :4 minder. Vellen 4766 D. 9°t meer- Verwhout,ftukken. 30,962 C. 78 minder. dito gemalen . . . 650 C. 655 Victualie .... 4829 Rth. 1948 meer. Visch (gedroogde) 1574 Schp. 6J7 minder. Vitriool . ; ; . 1226 G. 336 meer.. Vlas . . . ... 307 C. -— 312 mindert Wyn. Champ en Bourg. 2278 Rth. • 1993 * Franfche . . 23,280 Oxh. 10,278 meer. Rh-jn- en Moefel 9 A. 10 minder» Spaanfche . . 3464 A. 587 meer. Wyn - azyn ... .74 Oxh. 27 minder. Yzer 2462 Schp. 1543 Zont 2063 L. 1711 meer. lïergzouc . . . . 184 L. 643 minder. Z'-vavel 13 C. 635 Zyldoek ..... 1041 St. 17 meer. Ingekomen Scheper. Uil Holland, Groot - Brittanniën en Ierland, geladene 48-, met Ballast 26*... Uit Spanje en Portugal - „ 11, — Uit Denemarken en Noorwegen . ..... ■ 101, — —- 75,., Uit 'Zweden en Mecklenburg -—— 156, . — 158. Uit Rudand en Gourland . .. ... ..... 45, ————— Uit Bremen, Hamburg en Lubeck .... •** 03, — 3»^. Uit' Frankryk en Italië ■ 36, —_ _ Uit Embden enz i, ■■ 4. Uit Pruisfen en Pommeren ........ ... 114, ———— '— Totaal 535 2:90 Behalven nog 340 lichte Vaartuigen; zynde 15 geladene Schepen en 2. mee Ballast' minder, dan in 1798; alsmede, roo lichte Vaartuigen minder,. JOSEPH BANKS, te Londen. (Een tegenhanger van Milmn's Letterkundige Theeparty,, in N°. 106.) Zoo moeilyk het te Londen voor eenen vreemdeling is-, zich in goede Huizen den toegang te verkrygen, zoo veel" lofs verdient de Ridder' jfofeph Banks, wegens de edelmoedige en gastvrije wyze, waarop hy buitenlanders, vooral geleerden, ten zynen huize te Londen ontvangt. Men heeft alken eenen aldaar bekenden geleider nodig, om by hem met de vooinaamfte geleerden van Londèn eiken Donderdag te ontbyten , en 'sZondags- eene Converfazioni van de uitgezochtfle lieden bytewoonen.. Sir Jefeph is een man zonder Ce. remonie. Zyne verdienden omtrent de Botanie zyn algemeen bekend; minder algemeen weet men buiten 'slands, dat een aantal arme geleerden door hem, zonder aanzien van eenigen landaart , beftendig, gedeeltelyk- zelfs met jaarwedden, onderfteund wordt. Hy is zeer ryk, echter is deze zyne edelmoedigheid in het verkwistend Londen, en ir* de tyden die wy beleeven, zeer roemwaardig, daar hy het grootfte deel zyner inkomften op deze wyze befteedr. — Men vindt by hem de beste En»gtlfehc en buitenlandfche Joumaalen;. deze laat. lten ontvangt Banks met de Post, het geen in Engeland zeer- kostbaar is. — De Ridder ontbiedt van buiten 's lands allés , wat over de Natuurlyke Historie uitkomt (*), en zyne Boekery ftaat open van 9 uur 'smorgens tot: 6 uur des avonds, op Woensdag en Zondag, wanneer men er, het geheele jaar door, vuur,, fchryfgereedfchappen , nieuwspapieren en ge-zellchap. vindt. Men komt en gaat er zondereenige bepaling; men kan er te recht, af bevindt zich daar geen oppasfer , dochmeestal ontmoet men er den Zweedfchen Botanicus Dryander, eenen zoo befcheidenen als geleerden man, die de Boeken , welke' be-geerd worden, aanreikt, en zelfs mede naar huis laat neemen. Kenner,Dalrymple, Latliam,. Shaw., Smith, Blagden-, Planta enz; komen hier meermalen. Uit de gantfche geleerde wereld worden, hier nieuwe Landkaarten, Plans van- { j van zyuc uijvcrgeiyRciytvc uucjscij jij uu vas is reeds een goed deel der Catalogus, in 3 Banden in 8?. door, Diyander* vervaardigd,. gedrukt,  ( i°4 ) Intekening, Pamphlets, Catalogusien, en Boeken ingezonden. — Duitfchers, Portugegfen, Spanjaarden. Franfchen, Amerikanen enz., indien zy flechts van verre menige betrekking tot geleerden of geleerdheid hebben, vinden er den vrijen toegang. — Zelfs, verfchynen in de Zondagfche Converfazioni's nu en dan Londenfehe windmakers, die er 8 a 10 minuten blyven , om in hunne avondkringen en Routs te konnen zwetfen van deze en geene geleerden, die zy er hebben aangetroffen. De milddadigheid van Sir J. Banks is zoo bekend, dat zyn huis dagelyks overftroomd wordt van arme Schryvers , die Intekeningen zoeken voor werken, welke dikwyls nooit in druk verfchynen. Plantendroogers, Vogel-opzetters , Schilders der Natuurlyke Historie, Slakken-zamelaars, Vlinder-jagers, uitvinders, plannenmakers, en geheele drommen van bedriegers Hellen des Ridders beurs en tyd in requifitie. Zelfs wordt Mylady Banks beltormd door Schryifters, Tekenaresfen van Bloemen, Ryrnelaarfters enz. Alle deze Infecfen aazen op de fchatten van Banks, en op zyne — ïn "Londen zoo zeldzame , en eiken morgen van zyn eigen Landgoed komende — lekkere Room by de Thee — een aangenaam onthaal voor alle Britten. NB. Het vervolg en flot van het ftuk over de Faillisfementen te Hamburg enz. in onze eerstkomende. ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Door het Tribunal de Casfaüon te Parys js bekrachtigd het vonnis, waarby het Schip die Freundfchaft, Kapt. Brouwer, van Dordrecht naar Barcelona, te Mallaga is Prysverkiaard. Het Prysverklaai d Schip Cajcfbanm, Kapt. Staal, van Suriname, is te ' Ntvis verkocht voor 500 P. Sterlings, doch de lading is vrygegeeven. Scheepsrampen. Verongelukt voor 't Eiland Cephaloniën het Schip van Kapt. Serovicli, met eene ryke lading, van Smirna naar Triest; zynde de Kapitein alleen gered. Met fchade , lek Schip en zware avary binnen het Schip Sexfodskende , Kapt. Af. Rohlfjen , van Charlestown naar Hamburg; dezelve hadt by 'e uitzeilen der Rivier van Charlestown op de Baar geftoten, en op de reis veel Ryst en Coffy gepompt. Texelfche en Vlie - Lyst. \ Den 14 en 15 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind O. Texel vol Ys. Den 16. Binnen M. Probst, van Bordeaux, en H. C. Hendriks, van Rochelle. De Wind O. z. O. Den 17. Niets gepasfeerd. De Wind O. In 't Flie. Den 7 en 8 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind Z. en O. Helvoet/luis. Van den ia—15 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. en Z. O. Den 16. Gister zyn naar boven opgezeild F. G. de Wit en A. A. Potjewit. De Wind Z. O. Brielle. Van den ia—15 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. en Z. O. Den 16. Uit Zee binnen G. Dauw, van de Corunha. Naar Zee gezeild H. C. N. Maack, doch is in de Put ten anker gekomen, en zou , de wind gunftig zynde, dien avond in Zee zeilen. De Wind Z. O. ten O. ADVERTENTIE. By Uylenbroek, te Am/leldam, i s gedrukt : I. Mathii-de, Toonfelfpel, naar Monvel, door //. Ogelwight, Junior, a ia duivers. II. Marianne, Tooneelfpel, naar Marfolier, dour P. J. Uylenbroek, a 10 ftuivers. Verwacht, ingevolge voorgaande Ad vertentiën : de Schoenmaker van Dam as kus, Blyfpel, naar Pigault le Brun, di or H. Tollens, Cornelisz. — Vrindschap en Eerzucht, Tooneelfpel, naar Guttenberg, door //. F. Eybm, — en de Genoegens van myn Huwelyk, naar A. Stemberg, door Rekker en van der Stam. Te Amflerdam, by C. COVENS, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam.  N0. ii 8. 22 Maart 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationtle Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Eenige Kundigheden nopends den Handel in PELÏERYËN. De Bonten of Pelteryën worden in het Hoogduitsch Pelzwerk, Pelletery , Rauchwerk, in het Deensch Foeryerk, Pelsycrk, in het Zweedsch Foderyerk, Pelsyerk, in het En. gtlsch , Furr, Fur, in het Frcinsch, Fourrure , in het Baliaansch , Pellicce , in het Spaansch, Peleteria , in het Portugeeseh, Pelleteria, in het Rus/isch , Machkaja Ruchlad, in het Poolsch, Futro, Futrowizna en Rosmacizna genoemd. — Deze ftoffen, die een gewigtig Handels-artikel in de geheele; bewoonde wereld uitmaaken, beftaan in eeuéi menigte van Dierenvellen , die in het hair1 bereid, en tot Moffen , Handfchoenen , Kledervoeringen , Bonte Mutfen en Kanden gebruikt worden. Het opmaakcn der Pelteryën behoort tot liet vak van den Bontwerker ; evenwel worden de Vellen ook door de zoogenaamde Sabelverwers in den fmaak van Sabel , bruin en zwart , zeer fraai en duurzaam gecouleurd. De meeste Handel in Pelteryën wordt in Duitschland in de Zeelieden gedreven, die daarmede op Rusland, Zweeden en Noorwegen handelen ; b. v. in Dantzdg , Breslau, Hamburg en Lubeck. Amjlerdam , en vooral Londen , dryven ook eenen aanzienJyken Handel in Amerikaanfche Pelteryën. lil. Deel. 3 Hoewel er in alle werelddeelen Dieren zyn, die ftoffeii voor de Peltery leveren, zyn zulks echter inzonderheid de Landen onder de koudere luchtftreek , die groote Bosfchen hebben , bergachtig en weinig bevolkt zyn. Deze Landen waren in Europa en Afia reeds voor duizenden van jaaren de ryktien voor den Peltery - handel , tot dat men het kouder gedeelte van Amerika ontdekte. — Oudstyds vondt men in meer andere Landen, b. v. in Duitschland, Peltsdieren, die echtér in denzelfden graad zyn afgenomen , als de bevolking aldaar toenam , en het getal der Bosfchen door Liitrooijing verminderde, weshalven men in Schotland' b. v. zedert 1057 geene Beeren, sedert 1188 geene Bevers, en zedert 1680 ?eene Wolven meer, heeft aangetroffen. — Dffchoon het Noorden van Europa en Afia sedert onheugelyke tyden , en Noord - Ame-ika zints 300 jaaren, de ftapelplaaifen der Pelteryën geweest zyn , levert Afia nogthands , hoewel in kleine hoeveelheid , /oortreflyke Bonten op. De Peltshandel der Ouden bepaalde zich :ot den Pontus Euxinus 9 of den \nond des ' Donau-ürooms, tot Oostenryk, en tot dien,' welcen men over Duitschland en Carinthiën in °annoniê dreef. Volgends Strabo was Tanaïs Azofii) ter plaatle , waar zich de Don n de Zee van Azof ftort , de algemeene" tapelplaats der Pelteryën, en de Handelsplaats tusfeheu de Europifche en Afiatifche Momaden, en de Grieken. De Stad Boryïhenis, aan den oostlyken oever der Bog, . raar deze zich met de Dnieper vereenigt*" u deel-  C 106 ) deelde in dien Handel. De Europifche Noma-\ den waren Scythen , de Afiatifche waren Sarmaten; 70 jaaren voor onze gemeene jaartelling , toen de Jaatften de eerden geheel uit hun Land verdreeven , werden de Sarmaten de eenige Leveranders van Pelteryën , tot dat de Romeinen het üostersch Ryk {richteden. De uitgewekene Sarmaten zetteuen in het tegenwoordig Hungaryën hunnen gewuonen Pcltsnandel voord. In. de IVe Éeuw waren de Hunnen of Plungaren in het uitfluitend bezit der Hoofdmarkten van dien Handelstak , terwyl de overige Peltshandel doof Scythen en Grieken met Caravaanen gedreven werdt. Uit de Oostzee, vooral van de Pruisfifche, Courlandfche en Lyflandfche. Kusten, ging die Hardel , over Carinthic, op de Adriatifchc Zee en Rome, en op de Zwarte Zee en de Stad Borysthenis. Hedendaags verdeelt zich de Peltery - handel in dien van Rusland en van Canada. De Hoofdmarkt des Siberifchen Handels is te Qrenburg en Archangel. Van Üair gaat dt uitvoer naar de grenzen van China , naai 'laganrok en Turkyên , naar Astrakan en Perfië, naar Petersburg en Moskau voor geheel Europa. Kamtjchatka is mede eene groote ftapelplaats van Pelteryën, wordende, volgends Bcnyowsky, jaarlyks te Ochotskoi ingevoerd: 16,000 Zee-Otter-vellen. 23.000 Zabelvcllen. 148,000 Hermelynsvellen. 2,500 Zwarte Vosfer. 7 000 Veelvraaten. 14,000 Gemeene Vosfen. 36,000 Noordfche Eekhoorntjens. 25000 Blaauwe Vosfen en Kónynen. 6,000 Zeewolven. In de laatfte eeuwen heeft de ontdekking van Amerika en der Curilifche Eilanden den Peltery - handel eenen nieuwen en aanmerklyken uitleg doen bekomen. De Britfchc Handel daarmede op Noord-Amerika ftrekt zich uit tot aan beide de Poolen, Hudfonsbaai en den Jaurens - ftroom. De voorname Handel met Amerikaanfche Pelteryën wordt gedreven tusfchen Qaebeck en Londen. Voorheen was deze tak verdeeld tusfchen Engeland en Frankryk , hebbende het laatfte daarin het grootfte deel. Vóór 1756 haalden de Franfchen jaarlyks voor 130,000 P. Sterlings Pelteryën u:t Noord Amerika , en de Engelfchen flechts voor 90,00c. P. Sterlings. Dan, na dat de Franfchen , geheel uit het vaste land der nieuwe wereld ftïdreven wareu, kwam deze gantfche Handel !-iah U in de handen der Britten; Fngeland wérdt nu de Peltery - markt voor geheel Europa. Jaarlyks trekken de Engelfchen voor 3JO.000 P. Sterlings uit Noord - Amerika , waarvan § door andere Landen worden verbruikt. De Maatfchappy der Pelteryën in [Hudfonsbaai voerde, 10 jaaren door een gerekend, (1739 tot 1748J) jaarlyks.'57,096 Bevervellen uit naar Londen, en die van Montreal in 3 jaaren (1775-1777) 23,825 Bevervellen en 9971 Ottervellen ; ^en in 1782 , berekend naar gelang der overige Pelteryën , 281,493 dito. — In 1786 beitondt de openbare verkoping der Pelteryën te Londen uit de volgende artikelen : 47,938 Bevervellen. 265-6 Martervellen. 3,700 Otters. 1 076 Wilde Katten. 4,211 Vosfen. 690 Wolvinnen. 407 Zwarte Beeren. 403 Fishèr Skins C Amerikaanfche Z abels). 6,378 Minks (*). 2997 Muskus-Katten (MusquatcE). ro,6oó Eekhoorntjens. 3,024 Konynen. 1,134 Witte Haa'zen. De volgende lyst van Peltsdieren kan den Lezer niet onaangenaam zyn. Beeren (de Ys-, Land - en VVaschbeer) ; Bevers, Büam - of Muskusratten ; Dasfen ; Eekhoorns , in 7 foorten ; Visch - otters (Rivier-, kleine en Zee -) ; Vosfen , in 7 foorten ; Gundi ^Arctomis Gundi) ;■ Haazen ; Hani-fters; Hermelynen ; Honden ; Bonfings , Konynen ; Katten , in 9 foorten ; Luipaarden ; Leeuwen ; Lochten ; Marmotten , in 9 foorten ; Marters ; Paifthers ; Scftaaperi ; Tygers , in 3 foorten ; Veelvraaten ; Wezels , in 5 foorten ; Wolven , in 4 foorten ; Zie/el - of Bilch - muizen , een ras, dat men in de Alpen aantreft, en 't geen zeer groot is ; Zaoels. [De volftandige lyst, met alle de verfcheidenheden der foorten , en de Latynfche konstnaamen , vindt men in Hildts neue Uandlungs-Zeitung van Jan. loco. .5". 17, 18. j Redaét.~\ } (*) Een lang, dun dier, veel gelykende naar de Marters en wilde Katten, 't geen in Noord - Carolina tan den Zeekant en in de moerasfen gevonden vordt. Deszelfs Bont wordt hoog gefebat, mids iet dier ter rechter tyd gefchoten zy. Redaft.] . Over  ( io7 ) Over de TA BA KS - TEELT en MA NU FACTUUR. (Vervolg en Slot van N°. 117. bladz. 100O Door middel van deze Sauzen wordt de •Tabak of alleen befprengd, of opgekookt. Gedroogd zynde , kerft men de bladeren op eene fnybank aan ftukken , droogt de Tabak andermaal , en pakt ze vervolgends in : by welke gelegenheid men gewoon is , de foorten oiider elkander te vermengen, en zoo de eeire foort door de andere' te verbeteren ; de zoogenaamde Krultabak wordt na het kerven in eene pan over een koolenvuur gezet, en met de handen zoo gewreven, dat zy in elkander krult. De inlandfche Tabak wordt door Tabaksfpinners aan rollen gefponnen of vast in een gedraaid. Men verdeelt dezelve in geele bladen , die op zandige gronden groeijen , en voor de beste gehouden worden , en in j bruine, die op harde, zvvaare gronden was-| i'ehen. De bruine Tabak wordt geheel ge-' fponnen , zoo als men die ontvangt, doch uit de geele bladen worden vooraf de dikfte ruggen uitgefneden. Het fpinnen zelve ge-' fchiedt zonder eenige voorbereiding of inloo-: ging; men befprengt de bladen met water, fchift de gefcheurden uit de gaaven,' en plaatst de eerften in het midden, die vooraf in elkander rollende , waarna men er de gaave bladen om heen flaat, en het een en ander door middel eener fpinmolen , 't o-een een houten haspel is , aan langwerpige rollen fpint, die men onder het fpinnen met een handyzer gelyk ftrykt. Ter verbetering onzer inlandfche Tabak dient het uitbogen , uitbroeijen en fa uren ; hierdoor wordt de onaangename reuk en fmaak er van [gedeeltelyk] weggenomen. — Zal de Tabak in 't vervolg voor verbeteringen vatbaar zyn , dan moet zy eerst gezuiverd worden ; ten dien einde doet men dezelve in eene kuip, waaruit men van onderen het; water kan laten wegloopen ; men giet er zoo veel water op , tot- dat zy goed doorweekt worde. Dan roert men de Tabak om, wringt ze uit, en , na dit a & 3' maal gedaan te hebben , droogt men ze in de zon. Tot het broeijen bedient men zich meestal van Pruimennat , Vygen , Rofynen, Suiker, 'Honig, zoete Wynen, Vlugzouten, b. v. Salmiak met Potasch , Zoutpekel , Azyn, Kalkwater X " iadno .&&;&' B»b (juM ansa tv enz. — Het couleuren of verwen gefchiedt, naar gelang der foorten , met geele of roode aarde. — Na in dezen goed gedroogd te zyn , wordt de Tabak gegomd, door middel van Gummi Tragacanth. in eenig welriekend water ontbonden. By 't bereiden der Snuiftabak komt het aan op het bytmiddel , ter verbetering van den reuk , en . op het wryven. De vette , Amerikaanfche bladen worden geforteerd ,• de ruggen er uit gefneden , en beiden apart gelegd. Nu komen de bladeren itï de week, en daaruit komende, en even droog zynde , carotteert men ze, of legt een aantal bladen zoo in elkander , dat zy aan de einden fpits toeloopen, windt er èen Linnen doek om, en maakt ze op de Carotteerbank tot Carotten, die men dan met bindgaren omwikkelt, en eenige maanden in eene kas laat uitzweeten, waarna men ze op eene Rappé - Molen raspt of tot Snuif maalt. De'zeef iche'idt de grovere van de fynere Snuif af, wordende de eerfte, nevens de fpitfen der Carotten, met eenen handftamper of" in de ftampmoleu klein gemaakt. — Op deze wyze bereidè men de St. Omer en andere grovere Snuiffoorten. — Tot de fyne foorten neemt mén de ruggen of ribben der bladeren , nevens derzelver afval ; wordende het een en ander in eene droogkamer fterk gedroogd , in eene byzondtre Tabaksmolen gemalen , en zomtyds gefausd , kftaande ook deze faus'uit zoete en zuure fappen , en zouten. De Tabakslpinnery is een byzonder handwerk, dat veelal gedreven wordt ter plaatfe, waar men de Tabak bouwt ; doch de bereiding der betere Tabaks - foorten behoort tot het Fabriekwezen, en is thands zoo hier te lande als elders in Europa vry gemeenzaam. [Ons Vaderland dryft nog altoos eenen aansienlyken Handel in Carotten en Snuiftabak , :oo wel als met ons inlandsch Tabaks-gewas, 3p Frankryk , Italiën, Spanjen enz. Reda§.\ ,ïi cor,iv, r»tiyy.HVi!»M .X 11 r SHSna.J •xxmZ .T.-.iWïM'J'.D jnajteiad n-tl as-Jj nl (*) ■ i , vimJj5 S H.pp.:. Redaü,]. \ Porcelein, 6 K. Steenkalk, 423 T. Tabak (inlandfche), 66 C. Tabakspypen, 35 K. Tarwe, 10 L. Victualie, voor 29 Rth. Vitriool , 4 C. Wynen, Franfche, 13 Oxh. Dito Hungaarfche, voor 1165 Rth. Yzer, 56 Cl IV. ' Naar Rusland en Courland. Antimonium-, 20 T.. Azyn, 2. Oxh. Blaauwe Verw, 20 C. Bronwater, voor 1217 Rth* Fruiten, 2243 T. Glas, 143 K. Dito ge-bogen, voor 45 Rth.. Dito Uoheeinsch, 280 K. Haring, 10 T.. Hop, 1. Winfpel. Timmerhout, voor 1638 Rth.. Kramerswaaren, 665 C; 1 K.; en voor 1605 Rth. Krappen,. 1866 C. Lakens, 34,373 St., Linnens, 5 K. Metzelfteenen, 36,000 St... Porcelein, 7 K.. Tabak, (inlandfche) 13 C. Tabakspypen 312. K. Victualie, voor 114 Rth... Wynen, Franfche, 95 Oxh. Dito Hungaarfche, voor 18,718 Rth.. Yzer,. 11 C. Zeisfen, 2364.C... V. . Naat Bremen,, Hamburgen Lubeck,, Antimonium, 38 T. Arfènicum, 61 C. . Asch • (Weed- en Pot-)20 C.. Glas (inlandsch), L71.K. Dito gebogeiu". voor 131,8 Rth.. Dito Boheemsch', 14. K.. Hop, 32 Winfpels.. Timmerhout, voor 5.86 Rth. Brandhout, 191 V.. Deelen,, 11 Sch.. Oxhoofdbodems,, 14 Sch.. Dito Duigen, 8i Sch.. Pypenduigen, 6c8 Sch.. Tonnebodems, 15 ,Sch. Tonneduigen, 960 .Sch.. Kramerswaaren, 245. C.;, en voor 244^ Rtb* Lakens,. 458 Sr.. Linnen, 26.K. Porcelein, 4SK. Tabak (inlandfche), 3659 C. Tabaks^, pypen, 925 K.. Victualie, voor 75 Rth. Wy^ nen, Hungaarfche, voor 7590 Rth. Yzer, 513 C^ VI. . Waar Frankryk. en ItaliëTimmerhout, voor 1051 Rth.. Deelen, 26 Sch.. Fransch Hout, 15 Sch. Klaphout, 9 Sch. Oxhoofdbodems., 215, Sch.. Dito Duigen,393 - Sch. Pypenduigen, IC04. Sch.. Planken ,, 855, Sr. , Tonnebodems.,, 118 Sch,. Dito Duigen, 2910 Sch. VII. Naar. Embden ea de Koninglyke Provinciën aan geene zyde der ■ IVezer. Antimonium, 5 ,T. . Arfènicum, 355 ;C. Asch' (Weed- en. Pot-), 86 C. Timmerhout, voor 658 Rth. Deelen, 2. Sch. Klaphout, 1^8 Sch. Pypenduigen ,, 2 Sch. Planken, 2.St.. Kramerswaaren, voor. 200 Rth.; en-65,K. Tabak, (inlandfche), 488. C. . Tabakspypen, 8 . K. VIII. Naar Pruisfen en Pommeren. Aluin, 883 .C.. Ankers (Scheeps-) 99 Schp.. Antimonium, .3 T. . Azyn (inlandfche), 71 Oxh. BVtrchent , 350. St.. Blaauwe . Verw, 32- C., Blik., , 291 Sas/er (*); en. 424 ,C.. Bronwater, voor. (*) Eena.Maat, , den RtdaSl. onber.snd...  C «9 ) voor 378' Rth.- Etamines en Serges , 32 Sr. Fruiten, verfche, 14 T. Glas (inlandsch), 665 K. Dito gebogen, voor 943 Rth. Dito Boheemsch , 103. K. Haring, 2 T. Hop, 9 Winipcls. Timmerhout , voor 149 Rth. Brandhout, 15, V. Deelen, 5 Sch. Koper, 990 C. Mesting (geel Koper), 248 C Kamerswaaren, 1784 C.; 7 K.; en voor 26-500 Rth. Krappen, 284 G. Linnens, 10■ K. Lood, 181 Schp. Porcelein, 97 K. Tabak, 10,436 C. Tabakspypen, 868 K Victualie, voor 179 Rth. Viuioól , 70 C. Wynen , ■Franfche, -185 Oxh. Dito Ihrfgiidrfclte, voor 497 Rth. Yzer, 7244 C. Zersf'eu, 1510 C. Zout, 5393 L. IX. Naar Denemarken er. Nvorwegen. Arfènicum, 14 C. Barchent, 7 St. Blaauwe Verw , 1 C. Bronwater, voor 40 Rth. Flanellen en Rasl'en, 95 St. Galmey, ioo T. Glas (inlandsch), 841-K. Dito gebogen, voor 2894 Rth. Dito Boheemsch, o K. Hop", 31 Winfpefs. Timmerhout, voor 8018 Rth. Brandhout, 1118 V. Deelen, 83 Sch. Klaphout-, 32 Sch. Oxhoofdfcodems, 37 Sch. Dito Duigen, 9 Sch. Pypenduigen, 126 Sch. Planken, 2349 St. Scheepshout, voor 1271.Rth. Tonnebodems, 61 Sch. Dito Duigen, 3466'Sch'. Kramerswaaren, 203 C.; en voor 2451 Rth. Krappen, 251 C. Lakens, 1637 St.. Linnens, 93 K- Mctzel Meenen, 11,600 Sr.. Steenkalk, 66 T. Tabak, (inlandlche) 6087 C. Tabakspypen, 182 K. Teer, 12 T. Victualie, voor 226 Rth. Wynen, Franfche, 3 Oxh. Dito Hungaarfche, voor 83 Rth. Yzer, 456 C. Zeep (bruine), 1 • T. Dus bedraagt de geheele uitvoer; in 1799 aan; Verfchil met hét . _ Jaar 1798: Ahrtn 883 C. zynde 437 minder. Ankers voor Schepen 365 C. 210 meer. Antimonium - . . . 158 T. 92 minder. Arfènicum .... 660 G. 75 Asch 365 C 210 meer. Azyn (inlandfche) . 73 O. 39 Earehent . .... 497.St'.- 215- minder. Iri 1799 zyn van Stettyn uitgezeild:- Naar - Hottend; Groot- Brittanniën-en Ierland; lil-geladene Schepen, 2' meL Ballast ■ —■— Spanjen en Portugal ... . ... . . .... 13 ■■ . m —- Zweden en Mecklenburg. ... . . .... 28° — _ —— Ruslanden' Cour land . ........ ..... 3^ ._ • Bremen, Hamburg en Lubeck ..... »o\ - Frankryk en Italië ..... ....... .". ff.; - . . . . 487: geladene-Schepeny 4(Tfflet Bsllast.. 0 3 T#an.:- Blaatrwe Verw . . 53 C. zynde 8 minder* , Blik 291 S. • 97 424 c. I06 meer. Bronwater . ^. . 1900 Rui. 692 Etamines en Serges . 32 St. q ~ ; Flanellen en Rasfen . 113 Sc. ioir minder, Fruiten (verfche) . 2257 K.' 446 Galmey iod T. . 444 minder. Glas (inlandsch) . 1830 K. 20 incer. Dito gebogen . . 5258 Rth. 1502 Dito Boheemsch . . 400 K. iöj Haring 18 T. . 13 Hop ....... 75 W. 122 minder. Houtwaaren. Timmerhout . 25,31;. Rth. • 4946 Brandhout . . . 6454 V. 26s3 raeer. Deelen . . . 215 Sch. Ic6 mmder' Fransch. Hout . . 38 Sch. 1 meer# Klaphout ... 2£4 Sch.' 363 minder. Oxhoofdbodems 1O99 Sch. Dito Duigen . 3711 Sch. 704 m0us Pypenduigen . 15:582 Sch.- . ii86 Planken . . . 3956 St. —— ISI mindeFl Scheepshout . . 4293 Rth. 3x93 Tonnebodems- . . 484 Sch. 4J.V ; Dit&| Duigen . 28,825 Sch. 4.239 K°Per" 990 C. 8ó0 , , Mesfing . . . . 248 C. —— 2r4 Kr-arnerswaaren . . 3198 C. g^r r ' 8 K.- \6 35-254 Rth, 16 öff4 .. Krappen .- . . 2430 C. 900, Lakens . . . 36,551 St, - 21ao meer. -: Linnens . ... 145 K. —— 64 Metzelft'eenên ' ." ro^oo W?' =, J*L Porcelein .- .. . 1.4 K. — ' 43 meer. Rogge . . . . . 120 L. miIlder Steenkalk- ... 489 T. nméër 1 Tabak (inlandf.) ai.,036 C. /1 meer. | Tabakspypen . . 2330 K. — 212 minder. . Tarwe . . . . . 120 L. , 1554 Teer . . . . -. . 12 T. ,2 meer Vj .ualf • ■ • • 623 Rth- 335- minder.'- Vitriool (ml) . . 74 C. ^, Wynen_, Franfche . 296 Oxh,. 32$ Dito thmgaarjche 28,053 Rth. ^ 62,-437, Yzer 2890 C. l„~ . Zeep . . • . . . 1 'f. ZeisfëH ..... .' 3874 d 388-meen" ■ Zout ... 5393 L,- — 2IÖ miridsKt-  C «o ) Iets over de Jongste Faillissementen te HAMBURG en LONDEN. (Vervolg en flot van N°. 116. bladz. 94.) Men hadt dus een groot gedeelte der uit Zee aankomende goederen te Gtuckftadt, Altona, Buxtehude en Hamburg opgeflagen , zoo wel als te Lubeck, Lauenburg cn Luneburg. Intusfchen hadt ook de Hamburgfche Koopman de waarde der door Franfche en Engelfche Kapers génomene goederen gedurende dezen Oorlog, eenen langen tyd moeten misfen of geheel verloren, weshalven zy, die groote ondernemingen in het oog hadden, by mangel van een aantal daartoe vereischte millioenen Numerair, zeer belemmerd werden. .Toen nog alle Handeldryvende Staaten binnen's lands met baar geld betaalden, hadt de Wisfelhandel eenen zekeren vasten loop. Geld- en Wisfelfpeculatiën hadden wel plaats,' doch alleen met een matig gewin. Thands , nu alle Handeldryvende Staaten , zelfs het fchatryke Engeland, binnen's lands in Papier betaalen; nu het crediet van alle Banken min of meer wankelt.; nu de Regeeringen aan het Papiergeld door bevélen eene gedwongene waarde willen geeven, en , voor eenen tyd dit oogmerk eenigermate bereikt hebben; kan men op geen Pari, dat zich op den duur ftaande houdt, rekenen. De Koopman moet zich dus de WisfelCours op Londen tot 38 Shillings, waarop die na February 1797 fteeg, zoo wel als tot .28 Shillings, gelyk dezelve thands is, laten welgevallen. — Waarlchynlyk zullen de natuurlyke gevolgen van het in 1799 gebeurde, niet van eenen korten duur zyn : want de Pryzen der goederen , wier val thands den (Hamburgfchen) Koopman ruïneert, konnen bezwaarlyk fpoedig weder deigen ; niet alleen is de markt Van Hamburg overvoerd , maar elke markt van Europa bevindt zich in hetzelfde geval. — Dan , misi'chien zal ook de aanftaande Vrede eene andere uitwerking hebben op de .Pryzen dei- goederen, dan de Vredehandelingen van voorige tyden. Veellicht zullen die Pryzen fteigen , wanneer de Vrede de belemmeringen a die thands den Koophandel boei jen, zal 'hel.ben opgeheven. Volken, door den Oorlog uitgeput, zullen wederom willen gemeten , het geen zy zichzelven onder den druk deirampen moesten ontzeggen. Frankryk zelve, welks Zeehandel geheel ftilftaat, zal in de eerfte jaaren na den Vrede de Producten der beide Indien nog niet weder aan zich konnen trekken, ten minden, indien St. Domingo- en Guadehupe niet wederom aan het Moederland verbonden ivorden , en de Engelfchen geenen aütand doen van de door hun genomene An. tilles. Doch, ónder de gunftige gevolgen des Vredes, zal ten minfte waarfchynïyk zyn een langdurige affchrik der Wisfel -agiotage. De Schryver verwacht eene aanftaande Crifit voor d*ë Commercie in geheel Europa. Zeer waarlchynlyk heeft Engelands Handel zynen besten tyd gehad, en die verbazende zamer. loop van voordeelige omftandigheden is voor-by. De groote fommen, welke deszelfs zedert eenige jaaren zoo voordeelige Balans met geweld naar Engeland fleepte, zyn geheel, of voor het grootfte gedeelte , door den Oo'rlogweder verzwolgen, welke zich, zoo min ter Zee als te Land , met geene Banknoot en laat voeren. — Op dit oogenblik, daar Engeland om zynes zelfs wil den nood der Hamburgeren met baare lommen moet ter hulp komen, enmen by de Bank verlof heeft ■ moeten vraagen tot het uitvoeren van baaren Goud en Zilver naar Hamburg , vertoonen zich reeds • de 011gunftige voortekens van het geen er te wachten ftaat. Wanneer de Bank eens 'dit verzoek" afflaan mocht, wat dan? Wie kan doorzien in welk eene verlegenheid zich het Britsch Ministerie ter goedmaking v,m de Oorlogskosten in dit loopend jaar bevinden zal, pok daardoor vooral , ' dat de voorheen zoo fterk gedrevene Wfsfelhandel met PLimburg hetzelve thands niet te ftade kan komen? — Dus zoude ér in den Handel met Engeland louter Papiergeld te •gébruiken zyn'. ' Reeds heeft de Secretaris van Staat, Lord Dundas, verklaard, dat Tranfport 487 geladene Schepen , 48 .met Ballast. Naar Embdtn enz 10 ■ , . ■ Pruisfen en Pommeren .127 > 22, ..... —— Denemarken en Noorwegen 126 1 Dus in het geheel geladene Schepen~75o^ met BaüaM^Y, ' ' zynde 11 minder, dan in 1798. . zynde 17 minder, dan in 1708 Behalven nog 285 lichte Vaartuigen; zynde 38 meer, dan in 1798. • ;  C éi ) dat men de tol-teruggave (Draw- back) niet meer voldoen zoude, "welke tot hiertoe als liet beste middel ter aanmoediging van den uitvoer is aangemerkt. (Jok 0>rak die Minister, reeds van het bepalen van een maximum voor de Suiker. Men denke dus , hoe zeer de Britfche Commercie reeds haren vorigen glans verloren hebbe ! Laat het zich in dien ïtand der zaaken wel berekenen •> hoe laag de Wislelcours veellicht zal vallen , en hoe zich de ■ Kooplieden van het vasie land zullen moeten wringen en wenden, om in den Handel met Engeland zeker te gaan? — By dat alles zullen de overige Handelende Staaten zich met hun Papiergeld moeten voordhelpen , en de Hamburger zal in het toekomende veel meer overleg by zynen Wjsfelhandel moeter gebruiken , dan hy tot hiertoe nodig hadt, daar er nog altoos in de Geldlpeciën een Zeker Pari heeischte , volgends welk de Handeldryvende Staaten met elkander rekenden. Lezenswaardig is dit geheele ttukjen vai Profesfor Busch v"or alle Kooplieden, en inzonderheid het geen hy aanmerkt nopends de vereischte voorbereidingen eenes Koopmans; de overdiyving der .Wisselcours -door den Oorlog; de vergelyking der Handels-kwyning van 1763 met de tegcuwocrui^e; de zwendelanjen, hei Disconto en de groote. geldlpillingen der Hamburgfche Kooplieden, enz. [Wy verlangen dit ltukjen in onze taal te zien evergebragt, temeer, daar onze Kooplieden er zoo veel belang by hebben, om van den ftaat der zaaken in Hamburg en Londen onderricht te zyn.j - — Arr>"j)'.nry. II ■ ii PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, & 17 Maart 1800. De- Geraffineerde Suikers, Meiifen en Basterden, zyn \ % williger; de Lompen integendeel * flaauwer, dan den 10 dezer. De Poolfche, Elbingfche, Koningsberger, Pommerfche, Stetty.fche, 'Maagdenburgfchc en Markfche Tarwe is 30 a 40 ggl. gemonteerd, gelyk ook de f taamfche Kogge en Weit ; daartegen is de' F001 landfche , Groninger, Friejche , Bovenlandfche en Zeeuwfche 10 ggl. minder. De Garst is 5 ggl. gemonteerd. — lnsgelyks de Haver. — De Boekweit is 7 ggl. hooger. De verlenging des Oorlogs, het fluiten der Noord(chc Havens, enz. zyn blykbaar de oorzaken dezer ryzingen. — Men meent echter [de Natie met grond !te konnen verzekeren, dat er nog een aanzienlyke voorraad van Graa~ nen, en, indien de fluikhandel daarvan geen mübruik maakt , genoeg voorhanden is , om ons Vaderland voor een aantal maanden te voeden. Te Dordrecht, den 13 Maart 1800. Wegens het befloten Water, zyn er geene vaste Pryzen van de Graanen enz. te noteeren. Den 14 Maart. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 42 ft. Moutwyn , per Virtel" . . . iOri d£ Genever, per dito .... n{ ^ i uikiche Kooien, per Hoed . 24 gl. Waag dito, per 100" Waag 26" a 27 gl. Den 17 Maart. Candybrooden ..♦♦...41a 43$ Poeifer dito .' 394 a 40I Kaffinaden 35i a 36^ Melisfen 2 en 3 gj 32! a 33* Lompen ♦ . . . 28* a f Stampfuiker 27! a 32I Basterden . . . ... . . . 15I a 28 Candyën, diyerfe ..... 435 a 24I ■Syroop " a 75 g Te Schiedam, den 19 Maart 1800. Moutwyn nf £ de 30 Virtels, zonder Fust. Genever ièf £ dito, dito. Genever 59 en 60 gl. per Aam, Amft. Proef. Gedr. Rogge iöi g? per Last 300 ggl. geveild. Te Rotterdam, den 17 Maart 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak ... 45, 46 a 47 g Nieuwe puik dito '. .' 34, 36 a 41 g Gemeene dito .... 30, 31 a 3a g Zeeuwfche Rogge . . 30 a 32 f? Graauwe Erwten . . 26, 28 a 30- g Witte Erwten .... 18 , 19 a 21 g Blaauwe dito . ... 20, 22 a 26 g ■ Witte Boonen .... 12, 16 a 26 g Vlaamfche Boekweit, op 154 Êê per last . . a 40 ^ ^rabandlche dito op dito a 40 £ Klei zonder wigt . . 38 a 39 ^ paardeboonen . . . 30, 32 a 34 vVintergarst, per Hoed _ a iomer dito 168, 70 a 73 ggl. /.eeuwfche Brouwhav.er . ;q6, 42 a 46 ggl. Voeder dito .... S ' < :9ö£i <2Z3 Vp'J D vd ,nstnafiniA s %Te  Te. Utrecht., den J5 Maart iCoo. Witte Weit .... van ƒ i8| tot ƒ 19 Roode dito — * i6| — = 17 Kogge — 13* — * 14 Boekweit ....... —- s 9; — » 10? Groote Capufyners . , Middelfoort dito . . . — - 14 — «15 Kleine dito — * 11 — ,13 Groote graauwe Erwten — s — > i[J Middelfoort dito .... — «15 — -16 dito Kleine — s ' — r ^ Ongelezene dito . .. — • 14* — = iaï Kleine zuivere Groene Erwten (hy^'tó5^ Ongelezene dito . . . - = iï — -13 Witte Erwten ..... — « — ; Witte Boonen .... Haver ....... — . 4i_ * 53 Paardeboonen . . . . .. — s 10 — s 11 Wintergarst ..... — . _ = 71 Zomer" dito — = 6j Pryzen van eenige Binnenlandfche Effecten te Amsterdam, den 20 Maart 1800. Recepisfen , Brabandfciie fchaêvergoeding . a 4 pCt. 32? a m dito 4pCts. Heffing, a 3^- OJ naar rato van Comptoiren e'n Sommen 41 , 44 k * Nationale Schuldbrieven met Cou- pons . . . . . a 3 pCt. 39 a 40 dito met dito en Ui tl., a 4 57 a £ dito met dito dito . a 5 68 a 69 Interest-Recepisfen van oude Staats- fchulden. a 4 pCt .... 44 a 45 Bataaffche Referiptiën. 20 Maart. 1800 . . 78! "a 80 1 • t» 55i a 56^ » 44Ï a 45^ .3 v ■• 38^ a 40 4 • 36I £ 38 Na den Vrede by loting . «ai a | Hollandsch geforceerd .... 353 a 36 Vrywillig dito ....... 56| a 571 Gtlderfche fchaêvergoeding . a 36^ Beleenbank ge ld. 20 Maart. 98 a |2 ZEETYDING. Berichten. In brieven van wordt, behalven het verbod van uitvoer der Graanen uit de Susftfche Havens, reeds in ons J\°. 114. aangekondigd , nog gemeld, dat by een Xe Amflerdam, by C. CÓVENS, Doek- en Kunstverkoper op/len Vygendam. aannangiel op het P.usfisch Toltanf van «07 >evolen wordt . voor alle goederen , die tot nieitoe naar derzelver waarde vertold worden, voordaan een zekere heftemde Tol vastteftellen Genomen en Geconfisqueerde Schepen Genomen dour een Fransch Oorlogfchio het rykgeJadén Oast - Indisch Engelsch Retourfchiu Lalcuta en het Engelsch Fregat the Syrene. Opgebragt door een Franfche Kaper te Roebelle het Engelsch Schip the Lord Nelfon, van Anttgoa naar Leverpool. — Te Lisfabon door een Engelfche Schooner het Spaansch Schip Larme 6. Jo/.r Dehgente, van Maranhao, met Catoen en Ryst. Viygegeeven door het Tribunal Civil te Aix de lading uit het Deensch Schip Maria Charlotta, Kapt. Zoetelief; zynde de Kaper gecondemneerd ter betaling van lading en kosten. Scheepsrampen. Verongelukt by het binnenzeilen van de ■ Haven van Irenetie 't Schip Uniao, komende van Lisfabon. ■— Voor de (Haven van Brest een Engelsch Oorlogfchip van 64 ftukken. — l 1,1 da Golf van Florida, the Amaranth , van 114 Hukken. — ln die van Mexico de Engel\fche Schooner Fox. J Texelfche en File-Lyst. fl De» 18 Maart. Binnen A. Bunje, van IA* boume. De Wind O. Den 19. Binnen Z. Hehshau, van New-Tork. De Wind N. O. Den 20. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. In 't Wie. Den 9 Maart. Door Ysgang binnenliet Schip de Heinrich , Kapt. Ole i\. Walk, van Bergen naar Embden. Vau den 11 — 16 niets gepasfeerd. ! Den 17. Door contrarie Wind binnen het Schip Anna Margarctha, Kapt. S. Speelman, (van Dieppe naar Altona. j Helvoetfluis. Den 17 Maart. Niers gepasfeerd. De Wind jZ. O. Den 18. Gister uit Zee binnen E. B. Holyedel en IP\ H. Bohns, van Olcron ; G. G. Benfin, van 1ibourne. — A. Rcedyk is uit de Haven naar boven opgezeilc. De Wind O. \ Brielle. Den 17 Maart. Uit de Put naar Zee gezeild ld. C. N. Maack, naar Philadebhla. De Wind Z. O. * Den 18. Niets gepasfeerd. De Wind N, O. DRUKFEIL. In N°. [115. bladz. 83. col. 0. reg. 18 van onderen lta.it: ver meenen , lees: vernamen.  a6 Maart 1800.' OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle anderemiddelen van beftaan. ï. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. HANDELS-BALANS tusschen FRANKRYK en ZWITSERLAND, opgemaakt kort voor de laatste staats-omwendingen. (Uit Schedels en Nicolovius Journal fur Handlung &c.) In het Journal des Arts & ManufaEturcs, Tom. 1. heeft Arnould, onder de afdeeling Politique Commerciale, den uitvoer van Frankryk naar Zmtferland, drie jaaren door elkander gerekend, bepaald op 21 Millioenen ,. en den invoer van Zmtferland naar Frankryk op 27 Millioenen Livres, waarby echter het beloop van den wederzydfchen Sluikhandel mede berekend is, wyl de Tolboeken den gemelden invoer niet hooger opgeeven , dan tot 7 Millioenen Livres. — Hierby zou dus Frankryk een nadeelig Saldo hebben van 6 Millioenen ; dan , de. berekening van Arnould gaat over de jaaren 1786, 1787 en 1788, toen de invoer van vreemde Catoenwaaren in Frankryk gedreind was. ln 1784 hadt deze invoer niet minder dan 12 Millioenen Livres bedragen. De invoer van witte én gedrukte Catoenen, Chitfen en andere Catoengoederen moest daarentegen in het verlil. ÜEEI-. volg zeer aanmerklyk afheemen , wyl de Manufacturen in het Noorden zich wedet begonden te herftellen , en verfcheidene Zwitferfche Fabrikanten, in dat vak zich in Frankryk, b. v. in de Fosges, te Lyons , in Dauphiné en te Bourgoing, waren gaan vestigen. — Bovendien was de uitvoer van ruuw Catoen .uit Frankryk , door de nieuwe maatregelen der toenmalige Regeering, daar zy te vooren 24,000 Centenaars bedragen hadt, reeds tot op de helft verminderd , en zy zou nog fterker geweest zyn , indien men in Frankryk even fpoedige vorderingen in het fpiHnen en weeven, als in het drukken en verwen der Catoenen, hadt konnen maaken. Volgends Arnould bedroeg de ruilhandel van Prankryk met Zmtferland destyds, § van den invoer, en T^ van den uitvoer, van deszelfs geheelen "Handel met Europa. Nadere en meer naauwkeurige waarnemingen hebben den invoer op j* en den uitvoer op Ti§ van dien geheelen Handel dom bepaalén. Indien de invoer der Manufacturen uit Zmtferland naar Frankryk geftadig afneemt, zal de invoer van Landproduéten , ten gts bruike van het landvolk , dat in getal lteeds aangroeit, aanmerklyk toeneemen. Dan , het geen Frankryk by dien . invoer verliest, zal hetzelve in den binnenlandfchen Handel wederom aanwinnen. Telozan zeide te recht by zyne memorie , in 1789 aan de toenmalige Regeering van Frankryk ingeleverd : ,, p zichzelven eenen gezonden drank op. In den Haat van 1788 worden eenige Waaen van minder belang op 149 000 Livres geteld ; waarlchynlyk verftaat men daaronder ialpeter, Kruit, Kruiderthee, Heelkruiden yulneraires de la Suisfe) , Asbest, Saffraan lit IValliferland, vaste Zwavel uit Box, zynde ie allerfynfte foort van deze Delfftof; voorreflyke Pastelverwen van Laufanne, Porce- P 2 lein-  C r» > lèin- en Pyp - aarde , Lavez - aardewerk (*),' Slypfteenen, Cryftallen enz. Zonder de minde j vergrooting kan men aanneemen, dat de invoer dezer artikelen eene waaide bedraagt van 500,000 > Livres. Onmooglyk is het te bepaalen , hoe groot, in de landftreeken van Frankryk op de Zwitferfche-, grenzen, het vertier aan Hoeden, Mutfen, Kousfen, Schoenen, Laarzen en IJandfchoenen geweest zy, vermids- dezelven op eene bedekte wyze konden worden ingevoerd. De Landlieden, naby het vreemd grondgebied woonende ,' kochten veele goederen , die zy nodig hadden, op de Zwitferjche Markten in, waartegen zy wederom hunne Graanen verkochten of anderen Handel ureeveu. De Kooplieden in Graanen en Produ&cn decden-daar ook den inkoop van Kleederen en. Materiaalwaaren. Behalven. de gelegenheden tot fluikhandel op plaatfen, buiten den Slagboorff der Tolhuizen gelegen, en . veele bywegen in het diepst van 't gebergte, kwamen ook nog veele imokkelaars: openlyk voorby de. Tolcomptoiren met de door hun gekoqtae Klederen aan, en de uitgetrokkene plunje tn de hand. Door de dagelykfche herhaling wordt zulk eene handelwyze ■ op den- duur. belangryk in hare gevolgen , al ■ betreft dezelve flechts zaaken van minder waarde. Men neeme flechts aan, dat 100,000 menfchen zich op deze manier van Klederen verzorgen , en (lelie voor ieder perfoon maar 20 Livres jaarlyks, dan gaan daardoor. reeds 2 Millioenen Livres uit het Land. Langs onbekende wegen kwam er ook veel Tabak in Frankryk; gelyk er mede veel Beijersch en zelfs Fransch Zout wederom werdt ingevoerd, wyl er op dit artikel 200 pCt. te winnen was. Vergelykt men nu het verfchil^ dat uit alle deze plaatslyke waarnemingen voordvloeit, met Amould's opgave, dan zal het totaal van den Zmiferfchen invoer in Frankryk, ten minfte 35 Millioenen Livres bedraagen. Tot de s Balans van Zvntferlaud behooren ook nog de. 'Iranfito- en Commisfie-gelden, welken die van Geneve- ontvangen, . en welke door den binnenlandlchen Handel van het zuidelyk Frankryk met het oostelyk gedeelte van dien Staat, gedragen worden. Door het cntre- (*) Layez is. eejre witachtig giaauve Steenftof, naar den Spekfteen zweemehde, die zeer hard wordt, s\ 'by Coma. woidt gegraven. RUaQ.} 'fèt j welk Choifeuil' voor 25 jaaren te Verfoix hadt aangelegd (*), waren deze onkosten verminderd; evenwel beliepen de Tol- en Waaggelden, in-: en afladingsloonen enz. meer dan 300,000 Livres, behalven nog de veneeringen der Voerlieden. Geneve hadt groote Magazynen aangelegd, waarin zich de vrachtgoederen uit het zuidelyk en- oostelyk Frankryk aanhoudend verzamelden, en dreef eenen uitgeftrekten Commisfie- en Spediteurs - Handel. De uitgave van Frankryk ter onderhouding van de gemeenfchap tusfchen zyne eigene Provinciën bedroeg ten minfle a 'Millioenen Livres..— Zedert de nieuwe inrichting te Verfoix deelde Frankryk met Zmtferland de ongelden, die van deszelfs buitenlandfchon Handel betaald werden. — Vermoedelyk gingen op dien voet de ruuwe Franfche Lakenen naar Geneve, waar zy gefchoren, gevold, geverwd en opgemaakt werden , komende vcrvolgends tot eenen- veel hoogeren prys in Frankryk terug. Voegt men dit een en ander by de reeds opgegeevene posten , van den Invoers-Balans ,. dan beloopt alles te zamen wel 37 Millioenen^ Livres. (flet overige in een volgend N9-.-) - GENUEESC HE manier , om het. FLUWEEL Zwart, te verwen.- Men laat de' Zyde, waarvan deze ftof ge-, 'maakt wordt, 4 uuren lang .met ^ van derzelver gewigt witte Ze'ep van Marfeillc kooken, en wascht ze. dan goed. uit. . Vervol-' gends kookt men in een ketel, die.. 500 pin-. ten waters houdt,. 7 . fg. Galnooten, laat dezen, bezinken, giet het klaare vocht af, , en. doet. het zetfel weg. Verder, wordt dit " Galnöoten - water op nieuw, in . de ketel, gedaan ; men laat omtrent op de' halve diepte vaii dit, vocht een groote doorgefjagen Schotel* zinken, waarin men 7 gg Senegalfche Gom, 7 68 Roomfche Vitriool, en 7 fg zuiver Y^èivyjfel doet.. Het een en ander ontbonden zynde, laat men het vuur uitgaan, en het nat 8 dagen lang fermenteeren,Daarna maakt men dit vocht op' nieuw heet, en wanneer .hetzelve op.de kook! ;| is>' ; (*)- Men verge'yke daarover eenige aanmerkingen ia dat zelfde Jeumal, IJarhg.. I. St.^$. 3~r5-•  ( «7 ) Is ,' doet men er den gemelden doorflag wederom in, en houdt dien zweevende. Vooraf . verdeelt men eene even groote hoeveelheid Senegalfche Gom, Vitriool en Y^eivylfel, ais boven gezegd is , in 6 pakjens , ieder van ruim i gg, om in deze Zvvartverkuip zoodanig gebruikt te worden, dat elk pakje voor 10 t8 Zyde diene. Eén dezer pakjens duet men nu op den doorilag, en laat de gemelde ftoffen fmelten. Dan neemt men het vuur weg, en doet by het nat ic pinten koud water; moetende hetzelve zoo heet blyven, dat men er'even de hand in houden kan. Men hangt de.Zyde op ftokjens, doopt ze in het nat, en houdt ze 10. minuten daarin. Viermaal haalt men iedere ftreng Zyde op deze wyze door het water, en windt dezelve dan aan een pluis of op een ipoel uit de ketel. In hetzelfde bad doopt men eene tweede hoeveelheid Zyde, zonder iets meer daarby te doen , en gaat daarmede als vooren te werk ; men begint met de. infiag - Zyde (Tramfeide) , en laat daarop de fcheej-Zydë QPclfcide) volgen. Eindelyk , wanneer het nat begint koud te worden, doet men er die Zyde in, welke flechts zwartachtig grys moet geverwd . worden. . Al de Zyde door dit .eerfte bad gehaald zynde, wordt hetzelve op, nieuw heet gemaakt, en de doorflag met een . tweede pakje Gom enz. daarin gehangen. Het vocht, wederom als vooren bekoeld" zynde , . haalt men er de Zyde andermaal door, doch neemt nu eerst cft- lcheer-Zyde, dan de inllag - Zyde , en e;ndelyk weder de zwartgryze. Zoo lang dej Zyde nat blyft, behoudt zy na deze behandeling een zeer fchoon zwart, doch het geen, zoodra .zy droog is, weder verdwynt. , Om van dit veuchynfei de reden te weeten, zondt 'een Verwer zyne dus . geverwde Zyde naar. Genua, en verzocht om het nodig onderricht daaromtrent. — üe Verwers te Genua, onderricht van de geheele manier van behandeling, hierboven befchreven,. andwoord-. den , dat dezelve . om de volgende redenen niet geflaagd was: i.) wyl 'men daartoe LcydritfcheGa'lhbote.fi gebruikt, hadt', die veel Jubftantieufer of vaster zyn dan" die van 6'iclliën en Rómagna, waarvan men zich te Genua gewoonlyk .bedient. En' 2.) om dat de Zwartverwkuip hare volle werking niet doet , ten zy- men er telkens eene nieuwe ■do/is der benodigae "froifen in brenge. — Volgends het gegeeven ^onderricht heeft ..men de behandeling der Zydeverwery te lóurs. veranderd, en zedert dien tyd verarmen daar het. Fluweel even zoo fraai ais te .Genua, „ In de Fabriek van Hardhn te Tours gaai men op de volgende wyze te werk : voor 100 $ Zyde laat men 20 fg gepulverifeerde Aleppofche Galnooten 1 uur lang kooken in eene genoegzame hoeveelheid water. Men laat dit nat Itilftaan', tot de Galnooten bezonken zyn , en neemt er dan het zetfei van af. Hierop doet men i\ tg Engelfche Vitriool, 12 m Yzervyïfel en 20 §g inlandfche Gom, van Karsfen - pf Pruimenboomen , in eene foort van doorgeflageu ketel, voorzien met twee. handvatfels ;. deze ketel houdt men, door middel van een ftok , welke men doorde handvatfels fteekt , zweevende in het nat,, zoo dat '-dezelve niet op den bodem raake. Men laat de Gom 1 uur lang fmelten, en; roert die van tyd tot tyd met een ftokjen om ; blyft er dan nog Gom in de doorflagketel liggen , zo is zulks een bewys, dat. het verwnat reeds daarvan genoegzaam verzadigd is , doch is al de Gom- ontbonden , • dan kan men' er nog 3 a 4 êg by doen. Men laat de doo;flag - ketel fteeds zweevende hangen, neemt die eerst dan weg , wanneermen gaat verwen, en hangt dezelve, zoo dra dit verricht is, wederom in het nat. Gedurende al dezen tyd houdt men de Verwkuip warm , doch niet tot aan de kook. Men. neemt f Galnooten"" van Aleppo , berel kend tegen het gewigt der'Zyde. Men 'laat'; er de Zyde voor de eerde maal 6 uuren , . en vervolgends 12 uuren lang in hangen! Het. overige verricht, men op, de gewoons manier.'. L YW A A TEN, die thands in' L O ND EN het meest gezocht zïn.-. 1. . PlatUles Roijaies, f en | 'breed , 60 ellen lang ; derzelver middelbare prys is , ruuw , 7.k 8 keichsthalcrs, gebleekt cn opgemaakt, 10 a iv Rckhsthalers per Schok. ■ Dito breed \, ruuw 11 a 12 Rckhsthalers, opgemaakt 15. -a 16 Reichslhalcrs, ■ Deze' foorten' gingen voor den "oorlog in menigte naar Spanjen en Portugal; thands worden"i"zy -'verzonden ■■ over ; Bremen -en riJait.burg, naar Philadelphia en Boston , die den ■ Amerikaanfchen Iluikhandel voornaamlyk dryven. 2. '. Gemeene. Pldiilles, . of Boccadilld's van . | breed, en 14^, ellen lang, rond gebonden: een zeer gezocht- artikel by ^de* Negerllaaven. 3 . 3- & (•  ( «8 ■) 3. Bretagnes worden uit de beste ftoffen genomen. Hét ftuk of Coupon houdt 12 ellen. Deze ftof geldt ruuw, f breed , 8 a. 9 Reichsthalers.^ Men pakt ze by 125 ftukken in ééne Kist. 4. Cholets zyn ruuwe PlatUles, die in de Fabriek zelve door Aschloog gehaald worden, en daardoor eene Zffvergi-yze couleur aannemen. Zy worden ook fterk en fyn gemangeld. De prys is 8 , 9, 9I a 12 Rekhsihalers. 5. Rottannes, \ breed, 30 ellen lang, voor Zeildoek dienende, kosten ruuw tot 16 Rckhsthalers; gebleekt, 19, 20, 30 a 40 dito. 6. Estopille's of Siléfifchè Sluijers eh foortgelyke Baptisten, | breed, ii| d. 20 ellen lang, kosten 2 a 8 Rckhsthalers; Estopillcs ei Mouches, Clarmens , Raij'és, j} Fleurt &c. tot 12J ellen , kosten a j keichsthalcrs. 7. Fyn geweven Linnens , f breed , 72 ellen lang, kosten 20, 30 , 40, 50 4 100 Rckhsthalers. 8. Zi>w« , ruuw , | breed , 60 ellen lang Schoklinnen. 9. Silezias, 8 , 12 a 13 Reichsthalers. to. Fyne witte Quadruples Silezias, % breed, per half Schok van 30 ellen , behoorlyk opgemaakt , 12 a 16 Reichsthalers. 11. Naar Suriname gaan voornaamlyk Cholets , Platilles, doch minder gemeene Bretagnes.' Ook het Laufitfer Boek- en Matroofen-linnen; is daar vry gezocht. •12. Eindelyk is er ook veel aftrek in Sile-\ fifche Creas'fen, zynde van wit Garen geweven , f a -f, of ook wel f breed, en houdende ieder ftuk 106 Silefifche ellen. — Eene foort van zes vierendeelen en \ breed, is op het Weefgetouw (in Weben) van 70 ellen , en wordt gebleekt. Men pakt deze Linnens Jn ronde ftukken , die met banden zeer vast worden toegehaald. II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Nuttige UITVINDINGEN. 1. In N°. 110. bladz. 46". hebben wy een werkjen aangekondigd houdende de befchryving van eenen nieuw uitgevondenen Chronometer of Mulikalen Ta&mcter; thands berich¬ ten', wy daaromtrent het Publiek' nader , dat de Uitvinder van dit werktuig is A. H. Wenk te Gotha , en dat hetzelve even gelyk de Pendules, door middel van raderwerk, gewigt en flinger in beweging wordt gebragt. Óp het wyzerbord zyn , in plaats der gewoone cyffers , de woorden Adagio, Andante, Allegro , Presto enz. geplaatst; rondom dezelven vindt men getalen van 1 tot 24 , ter aanwyzing der verfchillende graaden van tempering, waarvoor deze onderfcheidene maaten vatbaar zyn. Door middel van den wyzer bepaalt men het Tempo, waarin den Componist zich den gang van zyn ftuk heeft voorgefteld ■ men plaats naamlyk denzeJven op het getal van dien graad, welke voor het begeerde Tempo bepaald is ; vervolgends brengt men den flinger in beweging, die nu door zyne Slingeringen, zoo lang men verkiest , de juiste maat aangeeft. Men verfnclt of vertraagt die beweging , door den flinger korter of langer te maaken , . het geen gefchiedt, door den wyzer te verdraaijen« zoo geeft dezelve, op N°. 1 gezet, de langzaamste, en op N°. 24, de fnellle beweging aan , wyl de flinger in het eerfte geval van zelve verlengd , en in het tweede verkort wordt. De tusfchengetalen geeven onderfcheidene, tusfchen beiden liggende, graaden van fnelheid. — Een Taèimceter van dien aart," te bekomen by Breiikopf en Hartel te Leipzig, Keil te Maagdenburg, en Wenk te Gotha, kost 1 Louis d'ür. 2. In 1798 heeft men in Frankryk een werktuig uitgevonden , het geen dienen kan , om zekere denkbeelden aan eene groote volksmenigte [voor welke het gewoone Spraak Organe veel te zwak is] medetedeelen. De Uitvinder noemt hetzelve Spreektoren of Verre, fpreeker. in dezen toren zyn aan alle kanten openingen geplaatst, voor welken zich vau binnen een groote Cylinder vertoont, die door een Paard horizontaal bewogen wordt, en waarop zich by afwisfeling de letters deiwoorden , die men tot het volk fpreeken wil, vertoonen. Deze letters zyn van eene verbazende grootte, en maaken telkens, na dat zy zich , door het ronddraaijen der Cylinder, voor alle openingen vertoond hebben, voor andere plaats. Men was destyds vooftieméns , van dit werktuig gebruik te maaken by gelegenheid der openbare Volksfeesten.' ' 3. Guyton in Frankryk heeft eene manier uitgedacht, om het Porceleingoed met Platina te beleggen , ten welken einde hy dit Metaal i>i deszelfs vloeibaren Staat daarop brengt, en het  ( H9 ) het Porcelein , gefchildcrd zynde , in "eenen zeer hecten Oven plaatst. Intusfchen waren de eerfte proeven dezer bewerking niet zeer fraai uitgevallen. 4. Robert Blair vondt in Engeland eene Glasftof uit , die nog beter is dan het Pypgias' [Flintglas], eene fyne Glasfoort , die in Engeland gemaakt wordt. Reda£t.~] ,. om de couleuren uk het zoogenaamde Kroonglas te verdryven. Zie Journal fur Fabrik &c. van Juny , 1798. 5. By E. A. von Stcnndel te Authaufen by Le'ipzig ''zyn, voor I Ducaat, modéllen te bekomen van zeer fpaarzaam brandende, pyramidale Steen - ovens , welke zoo ingericht konnen worden, dat één Oven, 30 a 33,000 Steenen bevatte. — Ook zyn deze Ovens op eene. zekere wyze tot het gebruiken van Turf by het fteenbakken ingericht. 6. Eenige voorname Bleekers en Glas-Fabrikeurs in Engeland hebben tot het bleeken en glasmaaken proeven genomen met de Souda van gemeen Zeezout , op de gemaklyke: ■ en goedkoope manier van Lord Dundowald toebereid, die zeer gelukkig zyn uitgevallen. Het is te hoopen-, dat door de invoeringvan dit goedkoop Alcali de kosten van het -bleeken en glas - maaken aanmerklyk zullen konnen verminderd worden. 7. .Aan Wi jlancock te Birmingham is eene Prsemie van 50 Gt/inca's toegewezen wegens het uitvinden en maaken van metaalen Koorden, of Kettingen., in de plaats van Henniptouwen in groote Fabrieken bruikbaar. Deze Koorden r loopen even buigzaam als touwen om de Sollen , en zyn veel. ftcrker, dan een touw van 2 duimen Diameter, van de beste Hennip gemaakt ; weshalven zy ook reeds in de groote Engelfche Fabrieken, en overal , 1 waar groote krachten werken, in gebruik zyn; alleen moeten zy van het fterkfte getrokken Yzerdiaad gemaakt worden, om alie fouten in den draad te ontdekken. Voor het overige zyn deze Koorden verre weg te verkiezen boven Kettingen, die, fte'k aangehaald wordende , niet zelden ter pjaatfe der aanfmeeding breeken , daar integendeel deze Koorden van koud Yzerdraad worden zaamgevlochten , zoo dat daarin onmooglyk gebrekkige plaatfen konnen overblyven. 8. De Hoogleeraar Colemann te Londen heeft een Hoefyzer uitgedacht, dat gelyk eene fchoen om de hoef gelegd wordt, en van onderen de voet van het Paard , gelyk in j den natuurlyken ftaat, op den grond laatj komen. Ter invoering dezer nieuwe manier! om de Paarden te beflaan', zyn op Koninglyk bevel , reeds in 1798, 8o Leerlingen der Dieriyke Artfeny - fchool te. Londen by de Cavallery - Regimenten en in de voornaamfte Steden gezonden., — Colemann zou eene verhandeling over zyne nieuwe methode in het licht geeven. Echte Levensbvzonderheden van B UONAP ARTE. (Uit de Fragmente über Italiën, u. f. w.) De opgefierde vernaaien, die men, in de Franfche Dagbladen, van tyd tot tyd las wegens den levensloop van dezen grooten man, zyn veelal verdicht, althands weinig juist en zeelonzeker. De volgende berichten dienaangaande komen uit den mond van voorname Officieren die tot den Generaalftaf van het Raliaansch Leger onder-■Buonaparte behoord hebben , en van eenen jongen Franschman, opgevoed met deszelfs Broeder. Zy fchynen dus meer echtheid te hebben. Napoleone (of Neopoleme") Buonaparte -is in Augustus 1769 te Ajaccio geboren. Zyn Vader, Carlo Buonaparte, was Advocaat, en Koninglyk Procurateur aldaar; van afkomst was dezelve uit Toscanen , en wel uit een Adelyk, doch in verval zynde geflacht , het geen Carlo verplichtte zyn beftaan in de oefening deiRechtsgeleerdheid te zoeken. Zyne Moeder; eene Corftcaanfche vrouw, was zeer fchoon, en de laster heeft haar eene intrigue toegedicht met den Generaal Marbmuf, die in 1768 Corfika veroverde; intusfchen verzekeren lieden, die meenen van alles wel onderricht te zyn, dat dit vermoeden, zoo wel als dé geboorte van onzen Held, ten gevolge van dezen liefdehandel, van allen grond ontbloot zy. Zoo veel is zeker, dat Marbmuf in zynen hoogen ouderdom, wanneer hy een jong Meisje huw:ie, in eene naauwe vriendfehap met Mevrouw Buonaparte geleefd , en zich de belangen van haren Zoon fteeds aangetrokken hebbe. Tot in 1793 woonde zy op een Landgoed, * twee mylen van Ajaccio, haar door Marbozuf gefchonken ; in dat jaar ontweek zy de Engelfchen naar Marfeüle , alwaar zy gedurende den Oorlog bleef. Een reiziger, die haar aldaar in 1796 bezocht , vondt in haar nog Ipooren van voorige fchoonheid ; zy toonde veel  - veel géést, en hadt, gelyk alle Franfche vrouwen van zekere jaaren , fmaak voor de fraaije Letteren. Hare uitlpanning was, het onderhouden van eene groote menigte zingende Vogels van allerlei landaart. De zegepraalen ■van haren Zoon deden haar van eenen aanzienjyken kring omgeeven, en Mevrouw Buonaparte ftelde er eéne eer in, hare vrienden uit eigenhandige brieven van haren Zoon de eerfte tyding zyner overwinningen medetededen. r**a «enigen tyd van eenen huis-Geestelyken onderricht te zyn geworden, kwam de jonge Buonaparte, door toedoen van Marbmuf, in de Militaire School te Bricnne. — Van jongs af hadt zyn ChSraérer iets uitltekends. Hy was ernftig , gefloten , en zoo weinig gevoelig voor de vriendfchap, dat zyn Broeder zelve zou gezegd hebben , hem by hunne laatere ontmoeting te Parys, tot zyne aanftelling by de Armée van Italië toe, nimmer in eene vervoering, van Broederliefde zyn hart te hebben konnen doen ontlasten. [Het overige in een volgend N°.J Z E E T Y D I N G. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebrag't te Falmouth een Franfche Sloep • met Wyn en Brandewyn., komende van Bordeaux. De lading uit 't Schip Fortuna, Ka.pt. Lundt, van Amflerdam naar Smirna, ■ te Malaga opgebragt , is aldaar overgeladen in 't Schip JuHana Wilhelmina, Kapt. Leeaig, om naar Smirna vervoerd , te worden. Scheepsrampen. ■Gefirand en ^Verongelukt by Margate 't Schip Richard, Kapt. Kerftens, van Londen naar Calais; een. gedeelte der lading wordt befchadigd . geborgen. Texelfche en Viic-Lyrt. .Den 2i Maart. Binnen een Franfche Kaper; de na:.m onbekend. De Wind N. W. .Den 22. Niets gepasfeerd. De Wind -N.. X« Amflerdam,.by C. CO VEN S.* Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam. W De naam van de Franfche Kaper is h Perfeverant, Kapt. le Lartre. Den 23. Uitgezeild de bovengemelde Franfche Kaper. De Wind Z. W. Den 24. Niets gepasfeerd. De Wind Z. W. In 't Vlie. Den 19 en 20 Maart. Niets gepasfeerd. ö Den 9 Maart. Wegens Ysgang, by TerfchelImg binnen ü. N. Falk, van Bergen naar Embden. Helvoetfluis. Den 19 Maart. Gister uit Zee binnen het Engelsch Carrellchip Lady Juliana , Kapr. Schepman, van Olfernis , overbrengende 325 Hollandfche Krygsgevangenen. De Wind N. O. Den 20. Gister uit Zee binnen A. Jakobs ', van Dieppe. Naar Zee gezeild W. Sleeboom, naar Altona. De Wind Z. O. Den 21. Gister hebben zich twee Engelfche Kotters tegen de fteile punt op 7 vadem water vertoond, die men voor Cartelfloepen aanzag. Zy vroegen een Loots om binnen te komen, doch deze over zynde, bleek zulks hun voornemen niet te zyn. Zy vroegen de Loots, of er niet 3 Engelfche Visfchers waren opgebragt, en dit met neen beandwoord zynde , gaven zy de Boot weder een fein van by te komen, gaven die over, en zeilden naar Zee. — Uit Zee binnen S. Captein, van Ofiende. De Wind N. Den 22. Niets gepasfeerd. De Wind Z. O. 'Den 23. Uit Zee binnen F. Gerts, van Embden als bylegger; P. Anderfon, van Hamburg, en A. Bleus, van Aberdeen. De Wind ,Z. W. Brielle. Den 19 Maart. Uit Zee binnen C. J. Smet, van Embden. De Wind N. N. O. Den ao. Naar Zee gezeild A. de Jong, van Embden. De Wind O. Z. O. -Den 21. Uit Zee binnen M. F. Hoppen., van Embden. De Wind N. Den .22. Naar Zee gezeild: C. Smit, naar Embden ; M. Plengnath , L. van der IFeyde, P. Schep, J. Kohrn, allen naar Bergen. De Wind Z. U Den 23. Niets gepasfeerd. De Wind Z. W,  a,9 Maart- i;8op>» OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Ny verheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken9 Trafieken, Beoefenende Konflen, Landbouw, en alk andere middelen van beftaan. L OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. VOORSTELLEN, om, by Intekening, in de Hoofdstad van het BRITSCHE RYK een PUBLIEK INSTiTUUT opterichten, ter Mt.ERDmg verbreiding DEk KENNIS en VERLICHTING, ter algemeene invoering van NUTTIGE WERKTUIGLYKE UITVINDINGEN en PROEFNEMINGEN, en ter aanwending der NATUURKUNDE, door openbare vüorleezingen en Proeven, op de daagi.yks voorkomende voorwerpen. [ƒ« liet Ellgelsch uitgegeeven door Benjamin, Graave van Rumford. ' 8vo. 54 Biadzyden, te -Londen by Cudell en Davits. 1799J. (Overgenomen uit bet Analytical Review van April, 1799. Vol. k N°. 4.) Ter uitvoering van dit Plan, merkt de werkzame Mehfchenvriend aan , heb ik voorgelteld , om op de volgende wyze te werk gaan. Zoodra er door Beftuurdereri eene plaats is vastgefteld r ter oprichüng van het injtituut, moeten er ruime en luchtige kamers JiL Deee. gereed gemaakt worden tot ontvangst, en ter algemeene bezichtiging van allé zoodanige nieuwe en weiktuiglyke Uitvindingen en Proefnemingen , als voor de algemeene Kennis nuttig zullen geöirdeeld worden, en meer byzonder van alle zoodanige Uitvindingen, welke dienstbair zyn [om de geriefiykheden en verkwikkingen des levens te bevorderen * de Hui.lyke Oeconomie te vermeerderen, den Smaak te verbeteren, of om nuttige Nyverheid te doen toeneenien. De volkomentte Modéllen van alle zoodanige nieuwe Werktuigen , in derzelver volle grootte, moeten aan de on-: derfcheidene gedeelten dezer algemeene bewaarplaats toegezonden , en aldaar ten toon gelteld worden,' ten einde de kennis dezer Werktuigen te verbreiden, en door proefnemingen dezelven op de gewoone voorwerpen des levens toepasfelyk te maaken. Onder deze benaming zyn de volgende zaaken begrepen : Boeren - Haardfteden en Keukengereedichap voor Roeren. Eene volledige Keuken voor een Pachters Huis , met alle de nodige gereedfchappen. Eene compleete Keuken met Keuken - gereedfchappen voor een Huisgezin van meer'vermögenden. Een compleet (Lauudry) Waschhuis voor zulk een Huisgezin , of voor een publiek Gasthuis, bevattende Keuken-Fournuizen , Waschplaats , Droogplaats , enz. Onderfcheidene van de meestlépwefde ,- Duitfclie , Zweedjche of Rmjifche Kagchels. — En dit alles moet in zoodanig eene' orde geplaatst zyn , dat die geen , welke dit Inftituut bezoekt, in ftaat zy om juiste denkbeelden van deze verfchilhnde Weiktuiglyke Uitvindingen te erlangen, als ook v»n Q de  C taa ) de omftandigheden, waarvan derzelver byzondere waardy voornaamlyk afhangt. Zoo veel mooglyk, moet het Werktuig, ter bezigtiging gefchikt, werkende of in werklyk gebruik vertoond worden , en ten aanzien van veelen dezer artikelen is het zeker, dat men dit zonder eenige ongelegenheid , en met weinige onkosten verrichten kan. 'Open Schoorfteenen , Stookplaatfen, volgends de meest goedgekeurde beginzelen ingericht , moeten in de onderfcheidene kamers worden opgezet, en het vuur moet, by de koude jaargetyden , daarin beftendig brandend gehouden wórden.. Verderde, zoo wel' als Oeconomijchc Roosters voor opene SchoorfteenSiookplaatfen , moeten hier mede geplaatst worden , als ook vercierde en opgemaakte Kagchels , in de gedaante van prachtige Schoorfteenftukken voor. Konstkamers, Eetkamers , enz. Verder is het voorftel , om Modéllen van Werktuigen aldaar ten toon. te ftellen, en1 wel, op eene 'gereduceerde fchaal , een Modél van het aartigst en tevens nuttigst Werktuig,, de Damp-Biandlpuit ; Brouwers Fournuizen , met verbeterde Stookplaatfen ;, Destillateurs Koperen Ketels, met verbeterde Stookplaatfen en Helmen ; groote Fournuizen voor de Keukens van Hospitaalen. Verder zoude» er in de bewaarplaats van dit lnfti.tu.ut moeten, gebragt worden Modéllen, van Ventilators, om Kaniers en Schepen) met verfche lucht te voorzien j, Modéllen, van Qiot-houfes') Stook - Huizen , met. zoodanige proefnemingen, als in. derzelver zamenflelling kunnen gemaakt worden ;. Modéllen van Kalk - ovens ,, van verfchillende bewerking ; Modéllen van Damp - ovens enz. ter bereiding van het voedzeJ voor het Vee op de Stallen ; Modéllen van Boeien-woouingen. van verfchillende. maakfels, van Spinnewielen en. Weefgetouwen, in verfchillende foorten , ten. dienfte der Armen , en naar hunne omftandigheden ingericht, nevens zulke andere Werktuigen, waarvan zy in. hun huis een. nuttig gebruik kunnen maaken ;. Modéllen van alle zoodanige nieuw uitgevondene Werktuigen en. Gereedfchappen , welke in. het Huisiyk gebruik ten. höogfte nodig zyn j Modéllen v.an. Bruggen van verfchillende maakfels ; ook konden, in hetzelve, geplaatst worden alle Zoodanige andere. Werktuigen, en nuttige .tyiftrumentem „ ais de. Beltuurders- vau het Ififihuut voor de- algemeene: kennis, nodig mochten oordeel'en, r en welke gefchikt zyn om. in de. bewaarplaats van het Ipjtiiuut ter bjLzigtiging voorteltellen,. Nog wordt voorgefteld, om ieder artikel , aldaar te zien , te doen verzeld gaan van eene duidelyke omfchryving, welke door eene naauwkeurige aftekening moet opgehelderd worden. De naam des maakers , als ook van de Plaats waar hy zich ophoudt, moet in deze befchryving gemeld ftaan , als ook de prys, waarvoor hy zoodanig een artikel, aanbiedt te lever-en, - Ten einde het. tweede oogmerk van dit Inflituut in werking te brengen , naamlyk het onderwys van de "aanwending dezer JPetenJchap op de gewoone omjlandighedui van het leven , behoorde eene kamer vervaardigd te worden voor Natuurkundige Voorlezingen en Proefnemingen, nevens een volledig Laboratorium met Natuurkundige Apparatus en de nodige lnftrumenten, om in hetzelve Scheien Natuurkundige proeven te neemen. Onder de verfchillende takken van Wetenfchap , welke by gelegenheid het onderwerp dezer Publieke Voorlezingen moeten uitmaa,ken , kan men de volgende rekenen. In deze Voorlezingen zou moeten gehandeld worden over de Warmte en derzelver toepasfing. op onder» fcherdene voorwerpen ; de verteering der Brandbare ligchamen , en de betreklj ke hoeveelheid van Hitte, welke door de verfchillende Brandftoffen voordgebragt wordt ; de befpanng van het Vuur en de bezuiniging der Brandftof; de beginzelen van de leer der Warmte, met opzicht tot de kkeding; de uitwerkzelen der Hitte en Koude , van warme. en koude Winden , op het menschlyk ligchaam , in deszelfs zieken en gezonden toeftand'; de uitwerkfefen der inademing van bedorvene en. beflotene Luchten ; de middelen „ welke men kan in het werk ftellen , om. eene Woonplaats vrolyk en gezond te maaken; de wyze., waarop men, Ys in den zomer kan gereed maaken en goed houden , en de beste beginzelen tot het maaken van Yskeklers -T middelen , welke dienen konnen om Spyzen, van wat aart ook, in onderfcheidene Jsaarg.etyden. en. onder verfchillende Luchtiheeken, tegen bederf te bewaren ; de beste wyze, om Liqueuren by warm weder, zonder behulp van Ys, te verkoelen; de üroeijing en de waare aart der invloeden welke, de Mest daarop heeft-, nevens de wyze,, om Konstmest te maaken, en die voor, de onderfcheidene foorten van gronden te- gebruiken ;, de veranderingen welke Sr ie voedende ftoffen. door verlchillende beweridngen. der Kookkunst gemaakt konnen. worden ;n, die, welke de Spyzen zelve in. de: Spysy/er.teeiing ondergaan de Scheikundige begin- ze-  C i*3 ) zelen der behandeling van het Leder-verwen en welke zaaken byzonder in het oog moetei gehouden worden , om deze zoo nuttigt Konst te verbeteren ; de Scheikundige begin zelen der nieuwe wyze van Soepen te bereiden ; van Linnen , Catoen en Zyde te bleeken en te verwen ; en in het algemeen alle die Werktuiglyke Konften , welke tot de verfchillende vakken der Mant/factuur dienftig zyn, Ten aanzien van de oogmerken en het Plan der Maatfchappy zelve, moeten wy onzen Lezer tot dit klein gefchrift zelve verwyzen; evenwel kunnen wy niet nalaten , hem daaruit het volgende kortelyk te berichten. De Ikftuurders mogen nimmer, onder welk voorwendzel ook , over eenig geld of eigendom , aan dit In/lituut behoorende, befchikken , om daarmede eenige Pramiën uittelooyen : daar het oogmerk van dit Inftituut niet is , de raaakers van vernuftige Uitvindingen te beloonen, maar de kennis van zulke verbeteringen , als voor het algemeen gebruik gefchikt zyn, in omloop te brengen, en de algemeene invoering daarvan gemaklyk te maaken; als 'ook , vindingryke en ondernemende heden optewi.kken en te onderfteunen, door de breedere verfpreiding der benodigde kennis, en langs dien weg eenen geest van onderzoek te doen ontwaaken. Dit Plan — zeggen de Schryvers van het Analytical Reviev — keuren wy volkomen , ja ten hoogfte goed , daar wy weeten , dat er eene aanzienlyke fom gelds jaarlyks door de Koninglyke Sociëteiten en Academiën , de Nationale Inftituuten , en de Genees- en Landbouwkundige Genootfchappen , aan Prajuiién wordt weggeworpen , welke met veel meer voordeel konde bedeed worden , ter verfpreiding der opgedaane kennis door het drukken van Wetenichaplyke Boeken , en ter ondeiiteuning van werkzame Proefnemers en Werklieden, met Inltrumenten tn Materiaalen. Echter neémen wy de vryheid , van aan den Schryver en zyne Medeleden onder het oog te brengen, dat zy wel zouden doen , om hunne verrichtingen en waarnemingen ieder maand publiek te maaken in dén fmaak van GreUfs Journaal, Les Annales de Chemie , en Toungs rtnnats of Agriculture , mids zich nier bepalende tot een precies getal van ftukjens ; maar om zoo veel meer of minder publiek te maaken , als de ftroom der ontdekkingen toeneemt .of gedoogt. — De berichten te drukken, .niet met eene fraaije letter in roijaaquario , gelyk vo( r cie Edellieden en Rykeii gefchiedt, maar in oeiayo , op eene onkost- i bare wyze, voor de werkplaatfen der Koni ftenaaren gefchikt, en wanneer het nodig is, i met Plaaten der Werktuigen in zoo groot • formaat als zulks vereiacht wordt ; — en dus niet ten gevalle, zoo als de Koninglyke Sociëteit van Edinburg doet, van de Pen vin eenen Condorget, om daaruit de gelchiedenis van het Genootfchap , of wel , Lofredenen op deszelfs overledene Medeleden, optemaaken , noch ook, zich vergenoegende met een jaarlyks oppervlakkig duocimo , bevattende enkel de lysten der uitgeloofde en toegewezene Prsemiën, gelyk ons Genootfchap van Konten en Wctenfchappen gewoon is te doen. Met reden nodigen wy deze Inftelling, gelyk ook alle Genootfchappen van Konften en Wetenfchappen uit, om eenige middelen, optefpooren, ten einde de Planten en Mineraaien , voor welken deze laatften jaarlyks Pramiicn uitlooven , meer algemeen bekend te doen worden. Een Botanicus moge fpoedig uit de tekening eene Plant herkennen , voor het meerder gedeelte der Maatfchappy is het ten dien einde noodzakelyk, de Plant zelve te zien. Om . dit oogmerk te bereiken , hoopen wy, dat deze Sociëteiten zulke Plantkweekers, als zy onder hunne Leden hebben , zullen aanmaanen , om de onderfcheidene Planten , welke zy aanpryzen» zelve te kweeken , en dat zy ook in hunne aankondigingen, de plaatzen mogen opgeeven der byzondere Kweekeryën, in welke die Planten gevonden worden. Gedeelten van Planten , b. v. bladeren , bloemen, gelyk ook de voorwerpen uit de twee andere ryken der Natuur, zouden gevoeglykst in hünne Mufieums konnen geplaatst en ten toon gefield worden. LOOD WIT-MOLEN, die niet STUIFT. De Loodplaaten, door het Azyn-zuur verteerd , worden, gelyk bekend is , tusfchen twee Yzeren rollen verbryzeld, ten einde het ontbonden Lood van het niet ontbondene aftefcheiden , en om het eerfte volkomen fyn re maaken. Onder de rollen bevindt zich eene beweegbare draadzeef, of een hellend vlak, waarop het gecalcineerde Lood valt, en door jen geftadig fchudden van de geheele ftukjens Lood gefcheiden wordt. Door het een en nder wordt een Loodwitftof verwekt , dat oor de gezondheid der arbeideren, als een ken; ook behoeft de waterbak Hechts eene wydte te hebben van '4 voeten, en de rolien eene lengte van 3, voeten.- Men kan eene 'gewoone Löodwitmolen zeer gemaklyk naar deze nieuwe methode veranderen.. Vergelyk de Auszüge aut den 'J ransaclionen Sc, von Geisfier, gr. B, 1798. ]S. ai4j,f ■ Nieuwe manier om- STAAL te g i e t e n. Men doe in de fmeltkroes op het vuur eenige laagen van kleine ftukjens Yzer, en tusfchen beiden een mengfel van Carbonate de shaux (koolzuure Kalk 'en Klei - aarde), en wel m deze verhouding: by Üp deelen (loot bi v.) Yzer doet men 6 deelen (loof) Carbonate de ckdux, bi. v. Kryt of Kalkfpath, Marmer, Albast, of andeie kalkaartige ftof, en '6 deelen (loot) aarde van gedampte Hesftfche Smeltkroezen. Dit mengfel kan men zoo verdeelen, dat na de fmeiting het Yzer daarmede geheel, overdekt, en dus- tegen de invloeden der lucht beveiligd zy. Langzamerhand maakt men de kroes' heet, tot de hitte fterk; genoeg is, om het Yzer te ontbinden. Up dien graad moet men doorgiands 1 uur lang de hitte onderhouden, om 2 É8 Yzer in een goed,. hard Staal te veranderen, dat fmeedbaar is :• een voordeel, welk het gewoone giet- Staal niet heeft.. — Deze uitvinding is'door Clouet aan het Nattnaal Inftituüt. te Parys medegedeeld.. &. OECONOMISCHE BERICHTEN. PRYS VRAAGEN van de Koninglyke MAATSCHAPPY der WETENSCHAPPEN t e G ö t ti ng en, In de jaarlykfche Vergadering der Maatfchappy , gehouden den 23 November 1. 1. heeft dezelve voor hef jaar 1800 en 1801. vastgeiteld de volgende Prysvraageu :■ I. In de Clasfe der Natuurkunde , wordt' gevraagd': By welke Gezinnen of Geflachten van thftöen en Wormen kan de ademhaling of eene gelykfortige levensbeweging , benevens derzelver onmiddelyk gevolg, doorgaands Procesfus- Phlogisticus genaamd, en in zekeren- zin met deverbranding of verteering des vtiurs gelyk /laande, door waarnemingen en proeven worden gsftaafd en aangetoond fr andermaal opgegeeven, li. In de Wiskundige Clasfe: dezelfde Vraag, nopends de Dampen van kookend water, in 1799 reeds voorgefteld , en te vinden in ons Dagblad, I D. N°. 6. bladz. 44-, 45.. te beandwooxden voor den 30 September i8~o. B Ui. In  C &B ) PT In de Clasfe der Gefchiedkunde: Daarliet 'aanmerklyk verfchil, welk zich tusfchen de öosterfche en de Griekfche en Romemiche Schryveren opdoet in de Gefchiedenis van het oude Persische Ryk, nog niet genoegzaam is opgehelderd, verlangt de Maatfchappy, dat men iietzelve op eene .Gritifche wyze van nieuws onderzoekt-, en wei zoo, dat men, met yefCfrr by>.ang der yroegfie cn fabelachtige (f er si's cue) Konin^crf, dit onderzoek btpaa'e by het vak der Gefchiedenis. na Alexandcr den Grooten-, dat is, by de Dynastiën der Griektche Parth nt "/ Arsaciden en Sasseniben; dbi men dus uit Oosterfche Schryveren de voorhanden zynde berichten verzamele nopends do Koningen en ttyken dier verfchillende Heerfchappyen, (welke men de Ascanii, AsghaNii, Sassanii of Chos-boës van dit oude volk 'noemt); dat men. de bronnen, nafpoore , waaruit deze Schryvert gefclnpt hebben, de Koningen en tydvakken met de jaartelling der Grieken «« Romeinen vergelyke, de oorzaken van het verfchil tusfchen die beiden, nagaa, en aantoone, hoedanig beide tydrekeniugen onderling te vereffenen zyn, of welke yan beiden de meeste gefchtulk-undige echtheid hebbe? — Biedende dit alles als van zelve aanleiding tot onderfcheidene aanmerkingen nopends den aart,, de goede trouw en het gebruik der Oosteifche Schryveren in tiet vak der Oudheden, waarvoor ook de vroegere gefchiedenis van het Persisch Ryk van eenig gebruik kan zyn. — Te beandwoorden, vóór 30 September, 1801. De Eereprys , Voor elk der gemelde Prysvraagen bepaald , beilaat in eene waarde van 50 gouden Ducaaten.. Echte "Levensbyzonderheden van. BUONAPARTE. (Vervolg van IN°. 119. bladz. iao.) Op de School bragt hy zynen meesten tyd door in- eenzaamheid, eh fchoon we,licht het uitftrooifel nopends-het aanleggen van vei ft eikte plaatfen in den Tuin, en loongelyke veitelüngen aangaande den jongen iaj/.apa,te meer, verdicht zyn, is dit zeker, dat hy nimmer zoo opgewekt van geest was, dan wanneer zyne Vchoolmakkers hem by hunne menigvuldige twist- en kloppartyen to* hunnen aanvoerder'koozen , .zynde de Schoolbeltuurders doorgaands verplicht geweest , om zyn Commando, na het leveren van vry bloedige gevechten,- te doen ophouden. — Voor '1 ,,','erige was zyne Jevenswyze zeer Oeeonomisch,en 'tot.': hy de Mi'itaire School verliet, hadt hy zich y&l een gering zakgeld , hem door Marbxuf tóegCi^d , niet alleen eene kleene Handbibliotheek . "verzameld , maar ook nog 100 'Louis d'Or opgegaéVd. Hy verwaarloosde alle wetenfehappen', ook het Latyn en de_ levende taaien., om zich alleen op Gefchieden 'Ma(hernat(feite kundigheden toete'eggen. De Gefchiedenis beftudeerdc hy, naar her Schoolgebruik, uit Roltin en foortgeiyken, op zyn best uit vertalingen der oude Schryveren. .In de Wiskunde wil men, dat hy het gebragt hebbe tot de integraal - rekening, rtlle zy'ne jOiüeieren hebben heui vaderhand voor den ; basten Ingenieur by de Armée gehouden, -en 'in de veldtochten van Italië hadt hy de befchryving der veldtochten van Catinat en den iMarfcualk de l'illars in dat land lteeds by 'zich. Zelfs by ue gevechten zag men hem idikwyks met een plan van de hmdfti'cek, waar ; het treffen voorval-, in de hand, hebbende Lhy, of zelf of door zyne Adjudanten, het ter'rein, zoo veel de tyd gedoogde, opgenomen, 1 zoo dat zelfs ingezetenen vau oorden , waar Buouapaite nimmer geweest was, _zich over de juistheid zyner plaatsiyke kennis verwonderden (*> Uit de School van Brienne kwam Buonaparte door zyne talenten in de licole Militaire te \ Parys.- Jn dit vak valt de bekende, en door' !zyn eigen Broeder bevestigde, gebeurdterii* iby het "opgtiygen van Blauchards Ballon, toen ! Buonaparte met geweid van de party der' luchtreizigers wilde zyn, en zynen degen, waarmede hy de koorden der Ballon aan Hukken hieuw , niet eer opftak, dan toen hem de Gouverneur der Militaire School daartoe noodBaak-te'.- - Kort voor de omwenteling werdt hy by het IArtillei-y-Regiment la Fere aangefteld, doch, we- (*) Ééns was deze belezenheid van Buonaparte1 -voor zyne Armée bykans zeer noodlottig geworden. Ge'voftden hebbende, dat in de Campagnes vau Frans f. tegen M.-laan, 1524, de Franjshe Ruitery op zekere plaats naby Pa via over de Fo gegaan w„s, poogde hy ■ in May 1796 aan be hoofd van 3 Reai-uenten Gavallery eenen ove>tocht| >P dezelfde plaats .e toe.n; dan op aandrang zyner Oflkieien ter B^auwernóotf oveigehaald , om Vooraf de boeien' van dien oord daaromtrent te onder vraagen , verzekerden dezeii hem, dat de Po om de ia jaaren hare bedding verandert , en dat gemelde ondiepte reeds zedert orheugelyke tyden niet meer beitaan feadt Hierop, volgde- de overtocht by Pwenza den $>. May 179;. ^ 3  wegens de wangunst zyner wapenbroederen, ging hy weldra" met verlof naar Corflka, en bleef daar tot in 1793, toen hy met zyne Familie naar Provence vluchtte. Door den invloed van Saliceiti, van Moeders zyde aan heir vermaagfchapt., bekwam hy by de Armée . die onder Dugommier ter heroveiing van Toulor. verzameld werdt, het commando over de Artiilery , en men verzekert, dat het plan ter overweldiging der Engelfche Liniën voor Toulon, vnn hem herkomltig zy geweest, gelyk hy zich dan ook in de uitvoering daarvan, zynde de eerfte krygsoperatie, die hy immer bywoonde, zeer heeft onderfcheiden. Vervolgends werdt hy met een gedeelte der Armée naar Italië gedetacheerd ; hy werdt Chef de Uataillon en in het begin van 1795 Brigade-Generaal. Reeds in 1794 arbeidde hy aan het ontwerp, dat twee jaaren laater werdt uitgevoerd , om naamlyk in Italië intedringen buiten de gewoone toegangen en de Vesting Coni om, door het ontoeganglykst gedeelte der Apenpynen en door het Marquifaat van Ceva; hy zondt dit ontwerp aan het voormalig Committé de Salut Public. Dit Committë floeg toen daarop geen acht, doch de toenmalige Genueefche Minister te Parys, uit wiens mond dit bericht herkomftig is, wist hetzelve uit de Bureaux te lichten , en zondt het aan zyn Gouvernement. Ook fchreef men hem den goeden uitflag toe van zommige militaire werkingen, waarby hy de vryheid gebruikt hadt, om de orders van den Generaal en Chef naar de omftandigheden te veranderen. (flet vervolg in N". 121.) FRYZEN van eenige voorname KOOfWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 34 Maart 1800. ' De Geraffineerde Suikers, Lichtbruine en Bruine, zyn i $ gemonteerd, zedert onze laatfte De Syroop is 78 g. De Surinaamfche Cofy in vaten is iets flaau3 ' 42 * 40 ggL Te Utrecht, den ai Maart 1800.. Witte Weit » . . . van ƒ rSf tot ƒ 19; Roode dito ..... . — * 165 — = 17 Rogge . . . . . . . — s 13S — ' 14 Boekweit .......... —- * — * 9i Groote Capufyners ... — * — « Middelfoort dito ... — * — c Kleine dko> .......— ■ — » 13, Groote graauwe Erwten — = — * &8 Middelfoort dito . . . — • T4. . — » 15; dito Kleine ....... , — = 13I — * 14I Ongelezene dito ... — = n —• e 12: Kleine zuivere Groene Erwten ... . ... .. — * 13* — s 141 Ongelezene dito . . - » 11 — sla Witte Erwten ....... — • — s 13 Witte Boonen .. .. . . — » —s Haver ....... —• * 5 — '7 Paardeboonen , „ — = jo — s ui Wintergarst ...... .. — , ji « 7t Zomer dito .. . . ... — = 6| — » f Pryzen van eenige Binnenlandfelie Effecten, te Amsterdam-, den 27 Maart 1800. Recepisfen , Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 30* a «* dito 4 pCts. Heffing, a 3' — naar rato van Comptoiren én Som- ivrüen éi , 44 a | JNationale Schuldbrieven met-Cou. pons as pCt. g£ a f dito met dito en Uitl. a 4 55 a j dito met dito dito . a 5 67* a 68x Interest-Recepisfen van oude Staatsfchulden. a 4 pCt .... 44 a 45 Bataaffche Refcripticn, 27 Maart. 1800 . . 751 a 77 1 • 54 a 56| fl 43 a 44* 3- • B7k k 39 4 • • 35^ a 37 Na den Vrede by loting . 30J a 32 Hollandsch geforceerd .... <\ei a 3. Vry wil lig dito , . 56* a I Gelderfche fchaêvergoeding . 34^- a n%i Beleenbanügeed. 27 Maart. 97I a 98* NATIONALE LOTERYEM. In de. vyfde Clasfe. dér 9ifte Generaliteit!, nu Bataaffclie LuTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den 24ilen Maart, zyn uitgetrokken de volgende No»., eu voorname Pryzen : iflc Lyst.. No.. 419a met f ioco': - 11096 — = 1000: - , 4 _ _ 21495 — o icoo:- 3H'foundland naar Portugal. — Te Portorico door een Spaansch Esquader 't Engelsch Schip tótGeneral Goddard, van Londen naar Jamaika. — Te Mountsbay het Fransch Fregat /« iftztóitf van 44 ftukken.— Te Carhagena, tóe Aor^ Nelfon,: van Falmouth naar Napels, — 'J e Piyero \ Engelsch Schip tóe //ö/i£, van Newfounaland „naaiPortugal, — In de Corunha, the Elifabeth, van dito naar Lisfabon. — Te 6V. ^3Wö>-0 tóe /7e«j, van New-lork.—- Te Cherbourg, the Maria, van Falmouth naar Napcis. — Te Bordeaux de £«Paquet tóe Adulph, the Cummercc naar Boston, en'the Commerc.e' tiaar Wilmington, beiden van Leverp>ool. **- Te .fi/W tóe IFinyan, van Ncw-Tvrk naar Falmouth. — Te ÓY. Martin, 'he Sally en Nancy, naar Martinique en Ncw-2'ork. — Te C«Aw tóe 2o«, van bunderland naar /fir/s. Aangehouden te Pertsmouth 't Schip p de Portugeefche Kust tóe A'gos, van öV. C/^ef naar -Londen. — By Kaap Efpiegle 't Schip tóe Induflr-y, van Leverpool en CVl naar Livorno* Geftrand door Ysgang by Hornbach 't Schip r/e Juffrouw Carolina, Kapt. van Londen naar Koningsbergen, Met fehade binnen in Douvres, met verlies van ankers en ti uwen, 't Schip George, van Philadelphia naar Hamburg, en z/e /««^e Rudolph., Kapr. Frieken, van Lisfabon. — Te Plymouth wegens lekkagie 't Schip RiemsdykeKapt, /v/-£y, van Londen naar Demerary. Texelfche en Vtic Lyst. Den 25 Maart. i\a Posttyd binnen Af. Stang, van Virginie. Uitgezeild //. tfAwfc en //. A"öjz, naar Embdcn. De Wind W. Z. W. Den 26. Niets gepasfeerd. De Wind veranderly-k en O. Den 27. Binnen de Schepen tóe Robert, Kart. 7. d/. Kin.er.- the London Faket, Kapt. //. Ifilfun; the Frcnus Mary, Kapt. Sptnce, allen van Baltimore; de Re/blut ion* Kapt. C. Kroeg, van Noorwegen. Jn 't Den 22 Maart binnen wegens zware lekkagie ^. ,7» v«« ite/g1-» van dcrland naar Emblen. Den 23 en 24. Niets gepasfeerd. Den' 25. Met het vallen van. den avond binnen G«ooo Livres 'eloopen. De Vruchten of Produéïen van de zoo even genoemde landftreek zyn al mede niet in berekening vgebragt. Het Timmerhout , Brandhout en de Kooien intusfchen maakten te zamen eenen Handels - post van meer dan 1,000,000 Livres tusfchen Befort en Verfoix. De Iluikhandel daarmede ging den geheelen winter door in de Landen aan deze zyde der landfcheidingen zynen gang , en werdt door eene flechte Houtvestery van de Franfche zyde begunftigd; het is dus geen wonder, dat Frankryks Houtgevvasch aan deze grenzen geheel verdelgd is, en dat deszelfs inlandfche Fabrieken met eenen nabyzynden val gedreigd worden , indien men zulks door gepaste middelen niet fpoedig voorkomt. —Het artikel der Graanen vordert eene afzonderlyke behandeling. De Stad Mühlhaufen , geheel van het Franfche grondgebied omgeeven , en met Scoo zielen bevolkt , gebruikte niet dan Franfche Producten ; intusfchen is dit geen onderwerp van zeer veel belang , wanneer men hetzelve by de geheele masfa rekent. Ook zal de bevolking dier Stad , als alleenlyk op Indufirie gegrond , altoos in dezelfije mate weder afneemen, als de Konstvlyt zyner nabuuren toeneemen mocht. De Franfchen verteeren eenig geld in de Baden van Zmtferland, , waarvoor men dus op derzelver Balans iets '< moet aftrekken. : Te recht heeft men ook van dezelve weggelaten , het geen de Arbeidslieden , die in zekeren tyd van het jaar uit Frankryk naar Zwitfërland gaan, b. v. Snyders, Wynpersfers, 1 Ketelboeters, enz. aan verdienden mede terug ' brengen, want dit wordt opgewogen, door het 1 geen de Zwitfers op hunne beurt voorheen uit Fiankryk trokken voor den Krygsdienst en aan 1 Pennoenen. Bepaalt men nu het verfchil met de Tol-op- ; gaven, volgends onze voorgaande aanmerkin- < gen , flechts op 5 Millioenen , dan is het j geheele beloop van den uitvoer uit Frankryk 1 naar Zwitfërland eene waarde van 2,7 Millioe- 1 nen Livres. — Frankryk heeft derhalven jaar- | lyks met Zwitfërland een nadeelig Saldo van 1 10 Millioenen Livres. 1 I Iets over de Catoendrukkerv HET KLAVERBLAD, buiten Amsterdam; door den Ridder DE BEDOIRE. (Uit het Ny Journal uti Hushallningen.) De' witte Oost - Indifche Catoenen worden in deze Fabriek in alle couleuren gedrukt en geverwd , vooral in het rood , blaauw en bruin, wordende naar de grootte der ftukken, den aart der monfters of desfeinen en de kostbaarheid der verwen daarvoor betaald. De Fabriek is verdeeld in twee Drukkeryè'n: de groote en de kleine of zoogenaamde Porceleindrukkery. In de laatfte drukt men alleen blaauwe en witte Catoenen, waarby men op de volgende wyze te werk gaat. 1. Het Catoen, zoo als 't van den Koopman komt , geheel ftyf van klander en onzuiver, wordt met water in eene daartoe getinkte Molen geftampt, afgefpoeld en gewasêhen , gedroogd , gemangeld en gekenmerkt net tekens, die het patroon, den eigenaar, ;ri een zeker nommer van het goed zelve aan* luiden ; men gebruikt daartoe een mengfel ?an Oly en Zwartfel, en deze tekens gaan ;r noch door het verwen noch door het waschen weder uit. a. Wordt het . Catoen naar de Drukpers gezonden, waarby men den volgenden toeftel lantreft. a Ovens, ongeveer 3* voet hoog, x\ voet breed, en 7 voet lang, elk voorzien /an eene opening aan de ééne, en eene fchoorteen aan de andere zyde. Deze Ovens zyn /an binnen, aan de zyde der fchoorfteen , ïaauwer dan aan den ingang ; de grond er zan is met Yzeren roosters belegd, waardoor le asch valt, en boveu op zyn vierkante koperen pannen geplaatst , zoo groot als de }vens zelve, en 1 voet of iets minder diep. /erder 3 tafels , lang 8 a 9 voet , hoog I voet en breed ai voet , waarover 3 a 4 rubbele dikke Wollen viltlappen (of dekens) refpannen en vastgelpykerd zyn. —• Rondom le tafel liggen hoopen houtzaagmeel, en langs le muuren zyn de Drukvormen van allerlei ;rootte en desfein opgeltapeld. De Vormen léftaan uit dubbele vierkante ftukken Eikenlout, waarvan de ééne zyde voorzien is van iguuren, bloemen, bladeren, tteelen, ruiten, tippen enz. die uit Koperplaat en Koperdraad emaikt zyn ; dit laatac >s loodrecht in het R a hout  c ï3* y hout gezonken, en de Koperen plaatjens- zyn aan de kanten in het hout ingewerkt.\ waarby. men opmerkt, dat de einden van het draaden plaatwerk een weinig hol of concave ftaan. — Op de tegenzyde der houten Vormen vindt men een uitgefneden houten handyatfel. Elk patroon heeft zyn nommer, zoo dat, wanneer -eene party Catoenen gedrukt moet worden , de arbeider eene lyst van a colommen bekomt: de ééne colom. bevat de nommers der patroonen, de andere het getal' der. ftukken , die hy van ieder patroon te drukken heeft. Wanneer men drukken wil, wordt in de bovengemelde Koperen pannen Hars , Wasch en Talk gedaan : • van de twee eerfte ftoffen altyd even veel', doch de Talk naar gelang van het Saifoen : hoe warmer weder,' hoe. minder Talk, en zoo ook omgekeerd..—Het een en ander wordt gefmolten en door een zacht turfvuur beftendig warm gehouden, doch niet kookende. Boven op de ketel dryft' een houten raam, met zeildoek befpannen , ten einde de Vorm gelykmatig en. niet te diep moge ingedoopt worden. — Stel nu,, dat het Gatoen blaauwen grond met witte bloemen raoete ontvangen, dan neemt de Drukker een van de gewasfehene en gemangelde ftukken, fpreidt hetzelve uit, zoo lang de tafel reikt, maakt de Vorm voor de mond van den Oven warm , doopt die in de gekookte en afgefehuimde Hars-ontbinding-, drukt na elke indooping. ééns op het Catoen-, en gaat. daarmede in de lengte en breedte zoo lang voord, tot hy het eind, dat op de tafel ligt, overal geraakt heeft;, dan ftrooit hy er zaagmeel op, en ontrolt nu een nieuw eind Catoen,- waarmede hy op dezelfde wyze te werk gaat-, tot dat het geheele (luk. is afgedaan. Van tyd tot tyd yerwarmt hy de Vorm voor de mond van den Oven; — Het loon van zulk eenen Drukker is per ftuk 3 a 4 duivers , naargelang hetzelve groot is, en hy kan 8 a ro , ftukken daags drukken. — Op de voorzegde! wyze behandeld zynde, wordt-' 3. Het Catoen wederom gewasfehen, gebleekt, en nogmaals gewasfehen, om eindelyk. 4.4 Geverwd te. worden. De Verwery, ten gebruike voor - de groote en kleine Drukkery 1 beiden gefchikt, is een zeer lang gebouw, in tweeën verdeeld. , ln het, kleinte vertrek j vindt men • aan de-ééne zyde een groote, in- < gemetiëlde Koperen. pan-, 6-verwkuipen , ' en 1 aan- de andere 'zyde -bedlteden voor de werk^ ' lieden. In- het grootfte vertrek ziet men ter 1 wederzyde 8 i!paar verwkuipen, op deze wyze / iugericlit-:. zy zy-11 van; Lood,- 7 moeten diep, \ half beneden, half boven den grond geplaatst | van boven zyn zy in doorfnede 5 voeten wyd, en op den bodem ai voet ; Zy ftaan allenvastgemetfeld , cn zyn met houten dekfels voorzien; zy zyn,. naby den muur, twee aan twee, zoodanig geplaatst, dat het muurwerk der beide kuipen zich aanraakt; aan den muur, ter plaatlé dezer vereeniging;,. loopt eene fchoorftèenpyp, en vooraan zyn tegen den muur vuur-openingen of ftook.-eesten aangebragt, van 2 voeten wydte, waarvan de pypen rondom de verwkuipen loopen.. Deze ftookpypen_ worden heet gemaakt,, door deturf zoo diep als mooglyk daarin te werpen, vuur daarby te brengen , en düs de hitte zich, zoo veel'mooglyk , allerwege te. doen■■■ verfpreiden. — Zoo ver de ftookpypen daaraan 1 raaken, zyn de kuipen van Kóper gemaakt.— Wanneer nu in zulk eene verwkuip de blaauwe Ihdigoverw of'eene andere couleur is ge-reed gemaakt-, wordt boven op dezelve, eene rol- geplaatst, dié iets korter is dan de Diameter der. kuip; hierover, hangt, men het ftuli Catoen-, en draait dam de rol 'zoo menigmaal; heen en^wedér, tot het geheele ftuk door de. verw- gehaald is,, en wel zoo dikwyls zulks vereischt wordt, om de bègeerde couleur daaraan- te geeven. Dan wordt -her Catoen opgehangen om-uittedruipen, vervolgends wordt de daarin gebragte Hars er weder uitgekookt,het Catoen afgefpoeld in fchoon- water, te droogen gehangen en gebleekt., wanneer het- zelve, gereed is». in- de groote Drukkery worden de Catoenen * rood en donkerbruin geverwd. Hier wordt, in de plaats van ^gekookte en . afgefebuimder Hars, .eene- Cdmpofitie gebruikt van Pypaarde, Gom en■ Vitriool,' van. welke men zich koud-, bedient. . Het- Catoen moet 2 & 4 ;maal ge- drukt en geverwd worden, naar gelang der deslëinem — In- deze. Drukkery werken 10.. Drukkers, elk aan: eene byzondere tafel., wel- ice-6 a 7; ftuivers per ftuk verdienen.. In 't gehéél • zyn by deze Fabriek in hetwerk 13 Drukkers , en 24 a 25 Verwers .esr. Handlangers. . [Wy hebben dit (tukje te gereede'r overgenonen , om onze Landgenooten te doen voelen,-, roe vernederend hét zy , dat ,wy uit .buitenandfche- tydfchriften de kundigheden aangaande... nis Vaderlandsch Fabriekwezen, moeten ontleéïen ; of ook.-dit;middel-dienen mocht, om, den . /aderJandfchen naaryver optewekkén, en-door, aeer foortgelyke origineele befchryvingen Euro. a te doen, zien , dat wy ook onze vakken 1 an bidujlrie.en.Koost hebben. . De Uitgcevcrsj^:- A.m-e-.  ( 133 ) Amerikaansche ' KOORNMOLEN. ; Th. Ellikott, Molenmaker in den Staat van ÏÏirginiën , heeft e;ne Water-koornmolen gemaakt, die alle der vereischte bewegingen van zelve verricht, en flechts zeer weinige hulp van menfchenhanden tot het Knornmaalen vereischt. In deze Molen , die drie waterraden en 6 paar Molenfteenen heeft , draagt men het Koorn niet eerst naar boven , om hetzelve in den romp. of trechter te ftorten: door eene zeer eenvouwige bewerktuiging: haalt de, Molen zelve het Graan naar boven , op de; bovenfte verdieping , en brengt het op den zolder, waar hetzelve bewaart of naar den Molenfteen gevoerd wordt.. Men zift en keert het Graan niet met de hand, 't geen zeer vermoeijecd is; neen,- de Molen zelve-zuivert hetzelve, zoo fchoon- als- mooglyk is, eer het onder de Steenen komt.- Het Meel wordt hier zeer gelyk' gemalen , dewyl de Steenen nooit van Graan ontbloot noch daarmede overladen zyn , en het-Meel verkoeld zynde, brengt de Molen zelve dat ter plaatfe, waar de'Meeltonnen ftaan, en ftort hetzelve daarin ove-. — Wyl bet maaien dag , en nacht voordgaat, levert deze Molen binnen weinig tyds-eene groote hoeveelheid-zuiver Meel , - met geringe menfchenhulp : eene inrichting, die ter verzorging,van Schepen,. groote Guarnifoenen on ■ Magazynen, ze-er ■ voordeeüg eri 'belangryk. is; — Deze Molen ftuift ook weinig, rekenende men het voordeel hiervan tegen 3 gg op het Engelsch Schepel, Berekent men hierby-*- hoe veel Koorn erop de gewoone wyze, door het overftorten, en de gaten, - die dikwyls in de zakken zyn, verloren 'ga en vertrapt worde-, dan blykt het, hoe bezuinigend deze Molen zy., .zeo 1 wel in ftoffen als in handwerk. Aiïeenlyk j het ophaalen der fchuiven aan de builkas vordert de hulp. van menfeheu, wordende het Meel te vooren door eene konftig aangebragte < verkoelhark afgekoeld ; deze afkoeling vóór 1 het builen is- eene aanmerklyke • verbetering 1 in het Koornraaalen zelve , - komende er hier tevens • minder fteenftof in het - Meel , dan anders.. Het Meel bekoeld zynde, komt het- i zelve in de Builmolen , die uit twee holle, I van draad gevlochtene, en met buildoek be- I kleede Cylinders beftaat , welke aan eenen \ boom zyn-vastgemaakt, en een weinig hel- 1 lende geplaatst, zoo dat zy fuel omdraaijenï 1 van boven loopt het -gemalen- [voorn er- in, I en van onder valt. al de 0;.raad, die niet ii door. her . doek ging , . ec, weder uit». Dezf < rolbuileii zyn' eene Amerikaanfche óitvindïngi herkomltig van zekeren ; ülivier Evans , °te Philaclclphia; zy fchêuren niet zoo licht als de gewoone fchudbuilen , hebben eene lichtere beweging, én veroorzaken minder gedruis en wiyving. [Zie deze Molens uitvoerig befchreven en afgebeeld in het Journal füf Eabrik &>e. November, 1797.J 'mmimmamm Ü 11 ÉÜajÉWM» « OECONOMISCHE BERICHTEN. BULLETIN van Buiteneands-che CoMMERCIËELE BERICHTEN". Uit Kopenhagen wordt, in dato ïi Maart' dezes Jaars , gemeld : dat de Profesfor Bugge (dezelfde , die door het Gouvernement gecommitteerd is geweest, om te Parys het onderzoek-- over de Nieuwe Maaten en Gewigten bytewooneu) eene Verhandeling in de Koninglyke Academie aldaar hadt. voorgelezen , houdende eene vergelyking tusfchen de Deenfche • en- de Nieuwe Franfche Maaten en Gewigten , ingevolge de aan ( hem door het Nationaal Jnjlituut toegezondene, Lengtemaat of Mür&~, en-, Zw.aartemaat of Kilogram', vólgends welke comparatie des vóó.melden Pjro«s 'esfors , de Mare m. Deenfche voeten Décimaalnaat, 3 voet, 1'duim-, Z't%%' linie , en in • Ouodecimaal of Wefkinaat, 3 duim. 3* linie ritmaakt ; terwyl de Kilogram in Deensch ge-~ vigt, 3, pond, ai aas-, |f|| grein, of 1 >ond , 1. Ort. (X loot) ,. 6 aas,. sdh grein 1 ïoudt.: Voords hééft' er te Kopenhagen m den loop Ier Maand Maart eene verkoping van Goede- ■ en plaats gehad , welke op.de onderstaande-' yst zyn gejpecificeerd.-. Vit: Dantzig fchryft men', in dato 14 Maart lezes ■ Jaars : dat éérst 'den vóórigen dag de trenge Koude - hadt opgehoudea , en de>Dooi 1 )egonnen was , welke men berekende , dat vel tot het einde derzelve Maand zou moeen ^ continüëéren-> eer-1 men opkoper? watér :onde hopen t , vermids 1 de la-atite Vorst her-. zeer verfterkt hadt, en hetzelve nog-met le-zwaavfte.lasten-bereden wierth -—-Voords,laf de Schepen ,. die -naar; Engilatïd gedesti-■ ■ R'3^ neurd-t  C '34 ) neerd zyn , den winter doorgelegen hadden , zich als nog niet konden bewegen, noch eenige méfures tot het uitloopen nemen, vóór en aleer de Zee aldaar vry ware, en men tyding bekomen zoude hebben, hoe het daarmede in de Zond en in de Droogden gelegen was. — Eindelyk hadt men reeds nieuwe vrachten op Leverpool gefloten, terwyl er twee groote Dantziger Schepen, k Al 6 "Rekg. per last Tarwe, op Leverpool bevracht waren. Lyst van Goederen, op de Beurs te Kopenhagen in den loop der Maand Maart 1800 verkocht, uitgemaakt hebbende de Ladingen, van twee in het verlopen Najaar van Batavia aldaar geretourneerde Schepen. Circa 387,500 eg Coffy. 67,303 fg Suiker. 20,280 fg Zwart Japanhout. 250,000 fg Coffy. 40,000 fg Suiker. 1,900 fg Nagelen. 040 68 Nooten - Muscaat. 80 ® Foely. Voords per andere gelegenheid van Batavia aangebragt : 170,000 fg Suiker. 108,000 68 Coffy. 10,000 fg dito. 11,000 fg Peper. 6,000 fg Peperftof. 7,500 fg fyne Indigo. 56,000 fg Kurkuma. 19,000 fg Benzocklche Gom. 10,000 fg dito. Verkoping der OOST-INDISCHE COMPAGNIE te Amjlerdam. Het Committë tot den Oost - Indifchen Handel en Bezittingen zal, op Dingsdag den 6 May 1800, te Amjlerdam , aan den meestbiedenden veilen de onderftaande Goederen , te betaalen in Banco : 9,300 gg Kaneel in Fardeelen. 15,000 fg korte Kaneel. ' 149,785 fg Thee Boey. 978'432> m dito Congo. 110,560 fg dito Kempoey. 129,650 fg dito Souchon, 6,804 fg dito Pecco. 8-683 fg dito Zonglo. 30,000 fg dito Tunkay, 6,720 fg dito Hysfant - Schin. 35'7°3 f& dito Hysfant. 1*150 fg dito Joosjes. 300 fg dito Soulang. 4-->35° ëg Rhabarber. 1,125 ® Radix China. 19,800 fg Radix Galinga. 19,885 fg Tamarinde. 29,980 ps. geel Nankings Linnen. 333 kisten Porceleinen. 51 tobbes dito. 466 bondels dito. Benevens nog eene quantiteit Rhabarber, Radix China en Galinga, Bindrottingen en Nankings Linnen; waarvan de fpecificatie nader zal worden gepubliceerd. De bovenllaande Goederen worden verkogt met een ftilftand tot den eerften November dezes Jaars, uitgezonderd de Kaneel, welke verkogt wordt met een ftilftand tot den eerden Maart 1801. Alle de bovengemelde Goederen zullen worden opgeveild naar de orde , waariti dezelven hier voren zyn gebragt. [Het Vervolg en Slot der Echte Leyensbyzonderheden van Buonaparte zal in N*. tas volgen.] . NATIONALE LOTERYEN. In de vyfde Clasfe der 9ifte Generaliteit*, nu Bataaffche LOTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den 24ften Maart, zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. eu voorname Pryzen : 1de Lyst. No. 12084 met ƒ 1250:30757 — '- 5,000:%fte Lyst. No. 28022 — » 1000:gde Lyst. No. 27493 4- s 1000 10de Lyst. No. 378 u — s 1000:lide Lyst. No. 17149 — c 7,500:- 12de  C 135 ) I2.de Lyst. No, 10602, iriet ƒ 1,250:- 37597 — c ico°:- 4957 — s 12,500:- 13^ Lyst. No. 24506 — * 1,250:- 42425 — * 1000:- lifde Lyst. No. 17819 — s 2,500:- Premie. 33711 — » 50,000:- H. Lot. 14640 — = 2,500:- Praemie. 343^4 — s 1000:- , • 26283 — i 1000: - ZEETYDING. Berichten. Volgends brieven van Surinamen van 12 Dedember l. J. was op dien tyd de gemelde Colonie in eenen goeden ftaat. By eene Publicatie van het Uitvoerend Bewind van den 27 dezer is -de Heffing van \ pCt. op alle goederen, uit den Levant in deze Republiek aangevoerd wordende, ten behoeve van den Levantfchen Handel, gepiolongeerd. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. ■ Genomen door een Fransch Esquader op de Afrtkaanfche Kust de Enge fche Schepen the Merün en Albion van 20 Hukken ; ■ the Jonas van 16 ftukken; John van 12 ftukkenyVetius" van 10 (takken; Concord van 13 ftukken; en Prosperity van 6 ftukken. — Door een Engelfche1, Oorlogslloep een Franfche Kaper , van Brest.' Opgebragt te Quracao het Schip the Sar ah, Van Grenada naar Virginiën. — Te Plymouth, door het Engelsch Fregat the Nercïde, de Franfche Kaper la. Vengtance van 16 ftukken en 160 Mannen. — Voords zyn aldaar nog opgebragt de Schepen Johdnna, Kapt. de Vink, van Bordeaux naar Altona ,• Landruhe, Kapt. Wietitig, van St. Domingo naar Bremen; de Vliegende Mercurius, • uit Frankryk naar Altona; la Modeste,' van 600 Ton, van BU de France, roet Suiker ; Perfeverance,. Kapt. Norman, van Baltimore, hernomen; Hebe, Kapt. Murphy, van Lisjabon; de Sophia, van Rochcfort naar Brest en Juliana, Kapt. Hanfen, van Mogador naar Altona. — Te Milford het Schip Anthonio , met Koffy, van de Corunha naar Bayonne. — 'i'e Jamaïka het Schip the Columbia, van NieuwGrleans naar hamburg. — ln Galleien het Schip the Livcly , van Leverpool naar « /Vr;, the Nancy , van Ncwjoundland en tóe , van Dartmouth. — Te Bordeaux door de />vz«yë/ie Kaper PArriage het Schip tóe Ketty, van de . —, Te Bayonne het | Schip the Sufannah, van Cor,£ naar Lisfabon.— Te Cor£ de Franfche Kaper Ttlegraphe van 16 ftukken. — Te Crookhaven die, genaamd Bellegarde van 16 ftukken. — Te Dóuvres die, genaamd /e General Masfena, van f'/?e«afe. — Te / ivorno door een Napolitaansch Vaartuig 't Deensch Schip TWVo*, Kapt. J^j/ct , met ballast, van Genua. Vrygegeeven, zonder kosten- vergoeding , te Aix 't Schip St. Anthony, Kapt. Hartog, van Amflerdam naar Cadix, zynde te Mallaga opgebragt en door den Conful aldaar prysverklaard geweest. Scheepsrampen. Verongelukt by Bajonne 't Koffchip de Courier , Kapt. Dahl, van Embdcn derwaards; één man van de Equipage is omgekomen ; men hoopte nog eenige goederen te bergen.— Op de Franfche Kust het Engelsch Oorlogfchip the Repulfe van 64 ftukken ; de Kapt. en- 't volk zyn krygsgevangen, doch de Lieutenant Rotheri en eenige Matroofen hebben zich met de Sloep gered. — Door overzeilen gezonken 't Schip de Johannes, van St. Ubes naar Cork. — By Gibraltar 't Schip Rachel, Kapt. Donovan, van Lisfabon naar Venetië. — By Long-lsland 't Schip de Oceaan, van Bremen naar Philadelphia. — Op de Barbaryfche Kust the Manton hall, Kapt. Dixon , van Londen. en hamburg naar ^fri/fo „• 't volk is geborgen. Met fchade binnen te Lemrick 't Schip Fortuna, van Charante haar Altona; zynde hetzelve met de lading in beftag genomen. — Te Baltimore met 7 voet water in the Montczuma, Kapt. van Buren, van Baltimore naar De lading van Kapt. Juncker, van Charlestown naar Bremen , volgends voorige te Cork binnen, wordt voor een derde gedeelte befchadigd gelost. Texelfche en Vlie-Lyst. Den 28 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind veranderlyk. Gister nog binnen J. Hilbrands* van Bordeaux. Den 39. Uitgezeild O. C. Dahl, naar Bergen. De Wind Z. ftil. Den 30. Niets gepasfeerd. De Wind Z. Den 31. Binnen 't Schip King Solonion, Kapt. J. Heurit , van New-Tork. — Uitgezeild een Smak of Kof, de naam onbekend. De Wind Z. W. la  ln ?t Vlia. Defl -s6 Maart. Binnen W. H. 'JSontëkoe, van Embden, Uit de Sloot op de Rheede g€ieiM J. J. Juster, Z. Aó«/£, X. Ruyl en de Engelfche Prys //ze o"Wr, Kapt. Robtrs. De £mak, gister gemeld, is /F. ƒƒ. Bontekoe, .van Embdcn. .Den 27. Binnen G. Hendriks, van Embden, en na Posttyd , zoo men zegt, 't Schip de Vliegende Mercuur, van Bordeaux. Uit de Sloot opgezeild J. E. Boone en A. Lecberg. Den 28. Uitgezeild de Schepen Barend Lucas , Kapt. J. B„ Bleeker; Sitske Tichelaar, Kapt. G. van der Molen, beiden op Avontuur ; H Vlugge Hart, Kapt. 7'. Edes , naar Noorwegen ; Anna Margritha, Kapt. /tf. J. Speelman, naar Altona; en ÓY. Anthoni, Kapt. J.' , naar Embden. — Na Posttyd binnen een Kof, de naam onbekend. — Nog kgt in 't Rusmansgat ten anker een Smak. Helvoetfiuis* Den 26 Maart. 111 Zee gezeild 't Engelsch Cartelfchip 7.ö^ Juliana, Kapt. Ghapman.— Uit Zee binnen Kapt. Boeyfen, van St. Andero. De Wind Z. O. Den -2.7. -Uit Zee binnen ~S. Boordman, van Alexandrie, laatst van Goira. — E. Mentzel, van Oflende; J. z?. Bakker, van yf#«wr. De Wind Z. 1 Den 28. -Uit Zee binnen F. tiendriks, va'n i Embden. De Wind W. ADVERTENTIE. *%* Tot byzonder Nut, .Gemak en 'Gerief van den Koopman, Konsten aar, Man van Letteren of Eamieljein 't kort vau Eek, <&e zy«e ZöAe* /« er<& wenseht A verrichten, en te houden, is aan "t licht gebragt: Journaal van myne Briefwisseling, waaruit ik, met een opslag van het oog, derzeever voornamen Inhoud my herinneren en bewaren, en vele andere Voorde exen trekken kan. Dit Journaal van .eene geheele Nieuwe Uitvinding, is in Folio, op Schryfpapier , gedrukt, en dus ingericht, dat men, aan .de Imker hand, aantreft de bchooriyke Af deelingen voor dc Brieven die men ontvangt ter invulling van het No. , den dag des ontvangsts, van wien en vaa waar die gekomen is, der dagtekening, van het Port en No. van het Andwoord; en, aan de reeter ftand., gelykfoortige Verdeelingen voor dito Aantekeningen van de Brieven , die men afzendt. Ter bevordering van ,het gebruik eener uitvinding, van zoo veel dienst voor een ieder, "die ee«^e Correspondentie, om het even van welken aart, heeft en oefent is de Prys zeer goedkoop gefteld: kostende dit Journaal, netjes ingebonden, groot den Boek, flechts 24 ftuivers; groot één cn een half Boeken, 32 ftuivers, en groot twee Boeken 40 ftuivers. Hetzelve wordt uitgegeeven door A. Btusfé en Zoon te Dordrecht; en is mede te bekomen, by M, de Bruyn, H. Larde, Schoneyeld, Marlof, van Vliet, Briët, te Amfterdam , enz, Xe Arafterdain ?i>yC. CÓVENS, Boqk- en Kunstverkoper op den Vygendam. j?? z,ee binnen '* Engelsch «ftfc telfch.p the Amtral Mitchel, Lieutenant Chilh overbrengende den Commisfaris van Dedemnog A Hope en C. Woolley., van Boston, laatst van Lowes.. S. Boordman is naar Rotterdam opgezeild. De Wind Z. W. Den 30. Uit Zee binnen J. Nuske, van Lisfabon. — Naar Zee gezeild C. Huun, naar Bergen; A. Blope en C, IVoolley zyn naar Rotterdam opgezeild. De Wind Z. W. Brlelle. Den 26 Maart. In Zee gezeild G. Willam en J. Brandt, naar Bergen. — Uit Zee binnen £. Blakker, van Galais; dezelve zit by 't houten Baken op ftrand, doch hoopt met den vloed .vlot te raaken. De Wind O. Z. O. Den 27. Uit Zee binnen P. Reinders' eri J. Pieten, van Embden.. L. Hakker is naar Rotterdam opgezeild. — Heden uit Zee binnen B. A. óchoon, van Embden.; en in Zee gezeild P. Soute, naar Bremen. — Gister waren er 2 Engelfche Kotters voor de wal. De Wind Z. W. Den 28. Niets gepasfeerd. De Wind Z. O. Den 39. Uit Zee binnen E. E. Kleyn, van Terfchelling. De Wind Z. W. Den 30. Niets gepasfeerd. De Wind Z. Z. W.  N°. 122, 5 April i8o@. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nfverheid^ Koophandel., Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle -andere middelen van beftaan. t OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. XlJNDIGMEDEN "wej3ens HET KANTEN WERK en den Handel 'daarmede. (Uit Schedels &c. Allgemein. Journal fur Handlung. u. f. w.) eet eigenlyk-gezegd 'Kantenwerk (Spitzen), hoewel op het niterlyk aanzien naaide genaaide Kanten gelykende, wykt echter van dezen af in de manier van deszelfs bereiding. Het Kanrenwerk wordt op kusfens met klosfen gewerkt, terwyl de Kanten of Points met de naald gemaakt worden , als b. v. de Poims de France, d'Argentan, eTAlenfon , de Venife, de Brusfeiies enz. Wegens de uiterlyke gélykheid echter worden beide benamingen dikwyls vcrwisfeld , en men fpreekt van Alenfons Kantenwerk (Dentelle d'Alengon) , Points de Brabant of Brahantfche Kanten , enz. Dit teder verfierfel , waartoe goede oogen, leenige vingers en ongemeen fyn Garen of Tweern vereischt worden, doet zich voortreflyk voor. Deszelfs uitvinding is vau eenen ïioogen ouderdom. Met waarfchynlykheid kan men aanneemen , dat die volken, welke in de Borduurkonst hebbjn uitgemunt, ook het Kantenwerk gekend en geoefend hebben. — 111. Deel. Het naaijen der Kanten is gewis veel ouder dan het werken daarvan met klosfen. Het gebruik der naalden en het naaijen* heeft zynen oorfprong ontleend van het zamenhechten der klederen; deze handgreep werdt allengs meer verfynd, men bezigde de naald tot verfraaijing der ftofffen , en hieruit ontftondt eene foort van Borduurwerk. Door het doorhaalen der draaden enz. bootfte men verfchillende figuuren na, dacht anderen uk, en verbondt die met elkanderen derwyze, dat de tusfchenvakken zich als open vertoonden. Van hier de oorfprong dei' Kantenwerken» welke eerst een wit itikfel voorftelden, en vervolgends in den fmaak der hedendaagfche Points gemaakt werden , evenwel met dit onderfcheid , dat de opengewerkte Kanten in fynheid, fraaiheid en kostbaarheid de gebor,duurden overtreffen, terwyl ons wit Borduur, of Stikwerk nimmer de bevalligheid en fynheid der gekloste Kanten bereiken kan. Om onzen Lezeren een denkbeeld te geeven van de Kanten - Manufaótuur eh derzelver Oeconomifche inrichting , zullen wy ons inzonderheid by die van Brusfel, Mechelen, Valetifiënnes, Dieppe en Puy bepaalen» Niet de breedte der Kanten alleen, en de meerdere of mindere fynheid der Garens , die daartoe gebruikt worden, maakt het verfchil in derzelver prys en deugdzaamheid, maar ook de onderfcheidene aart der gronden, en de hoeveelheid van tyd, daartoe befteed moetende worden. Het voorwerk, (Engrelpre~), de -desfeinen, de fynheid of grofheid der draaden van het molliter, maaken wederom andere onderfcheidingen, Behalven, dat S mess  ( 138 O men de Kanten in breede , middelbare en fmalle , in gebogetie of gecompaande en ongecompaande, in dichte en klaare, enz. verdeelt, onderfcheidt men die ook in Kanten met rietachtige (Réfeau ) gronden , (Fonds Bridés~) of Streepgrcnden, (Fonds Clairs~) of Ringelgronden, (Fonds Mofaiques) Mozaike gronden, gronden met gelyke. bloemenj9 met fterkdraadige bloemen , met groote en bloemen , enz. Den eerften rang, ten aanzien van fynheid , zindelykheid, fmaak , verfcheidenheid en fraai desfein , bekleedt bet Brusfelsch Kantenwerk. Hetzelve wordt zelden door de hand van ééne Kantéwerkfter voltooid , gelyk doorgaands omtrent de gekloste Kanten het geval is, maar de ééne maakt den grond , eene andere de bloemen. De kinderen der Kantenwerkers hebben ieder hiin byzonder vak van arbeid , en verdeelen onder zish het werk, naar gelang van hunne bekwaamheden en aanleg. Het desfein is 't eerte voorwerp van opmerkzaamheid voor den Kantewerker : hy tracht daarin alle mouglyke verfcheidenheid te brengen , en volgt alleen hetzelfde desfein voor daarop beitelde ftukken. De afgetekende bloemen befteekt hy met duizenden zeer fyne fpelden, ten einde de werkfters het leezen of naöogen van dezelven gemaklyker te maaken , en op dat deze aan de kant die fynheid konnen geeven , welke de voornaamfte waarde er van uitmaakt. De Refeau-grund heeft flechts éénvouwige kruisdraaden, die eenen klaaren , gelyken, fterken en fynen grond geeven ; zynde dezelve hedendaags meer in trek dan de Fond-bridé, die uit vier in den fmaak van paarlen zaamgevoegde draaden beftaat. De Mechelfche gronden met' opene of dichte fchubben (fchuppen) , en alle I mooglyke verfcheidenheden, die men onder den naam van Ouvrages de Mode begrypt, j worden door de Brusfelfche Fabrikeur's met onnavolgbare konst en fmaak gewerkt. Even- : wel is het Kantenwerk meer of minder vol- : komen, naar gelang de Fabrikant geest e,n bekwaamheid heeft, de tekeningen weet te maaken, en gelukkig is in de keus zyner . Kantenwerkfters, voor iedere foort van arbeid."■ j Trouwends, de treffendfte Kant in| fraaiheid j is niet altoos de fterkfte , hangende dit laat- i fte af van het behoorlyk aanleggen en verdeden des werks. Een klaare, zoogenaamde Toilégrond valt ongemeen fraai in het oog , doch dezelve is niet duurzaam, en de bloemen gaan er door het wasfchen uit. Dé geftreepte grond integendeel moet zeer in één (gedrongen en gelyk zyn. De bloemen ,der Brusfelfche Kanten zyn alien met een Cordonnet-draad aangelegd. Op de Brusfclfche volgen de Mechelfche Kanten in rang, en deze laatfte zyn ook eenigermate duurzamer. Men onderfcheidt ze daardoor van de eerfte, dat zy aan één ftuk weg of geheel geklost worden. Evenyvel gebruikt men» ook hier verfchillende gronden , naar den aart der tekening. Het éigenaartige der Mechelfche Kanten beftaat in den platten draad, waarmede de omtrek van' al het bloemwerk gemaakt wordt; deze draad geeft aan dezelven eene vertoning, welke men in het Fransch uitdrukt door Malines Brodées. De Kanten van Valenci'ènnes worden mede geklost, zyn van enkele draaden en eenvouwig geringeld , hebben een minder prachtig aanzien , doch zyn fterker en daarom ook duurder, dan de Mechelfche, hoewel deze laatfte fraaijer zyn. Voor het overige beftaat derzelver eigenaartig fchoon in hare fynheid en tederheid , als mede in de gelykheid van het geheele werk, waardoor zy zich duidelyk onderfcheiden; "daartegen ontdekt men by den eerlten opllag, dat alle Kantenwerk van F~dlenciènnes niet recht wit is. — Onechte -Valenfiènnes ' noemt men de Kanten v..n hetzelfde maakfel, maar van een minder lbort, minder dicht, en waarvan het desfein niet zoo naauwkeurig gemaakt, en de grond van het bloemwerk losfer is. Het Garen of Tweern tot alle deze foorten van Kant komt uit Vlaanderen, Henegouwen, en Cameryk, en wordt grootftendeels in dezelfde Steden, waar men Kanten werkt, gemaakt. Men tweernt, of doubleert dit Garen ééns,droog, en ééns vochtig; 'hetzelve gaat van de Tweernmolen eerst naar de bleek; /an daar komende, wordt hetzelve geheel jpgemaakt , geibrteerd, en koopvaardig genaakt. De foorten zyn genommerd, hebbende eder Fabrikeur echter zyn eigen nommer. De hengen houden geen vast bepaald getal van «demiengten , want iedere loort wordt naar krzelver gewigt behandeld , en kost van 24 Livres of 6 Thalers tot 700 A 800 Livres of 100 Thahrs het Markpond. Man doubleert voorliet Kantenwerk zulke Garens, die voor Butsten of Lïnons niet fterk genoeg zyn. (Het vervolg in een volgend N°.) ivyf hh • iv '.:■).,uit *.!/! .tssoimbm f.aaoctf iVi ."- i Ge-'.  ( 139 ) Gemaklyke manier, om PAPIER, ZYDE, LiNNEN, CATOEN enz. te MARMEREN. Men maakt eene vloeibare pap van Styffelmeel en water, doet daarby wat fyn geftampte Aluin, en kookt het een en ander af op'de wyze van gemeene Styffel. Deze afgekookte Styfièlpap verdeelt men , na bekoeld te zyn , in verfcheidene potten of pannetjêns , en by elk derzelven mengt men zeer fterk en aanhoudend eene van die verwen , welke ge.woonlyk in het Marmer voorkomen, of welke men by wyze van (tippen , vlekken of aders, op de bovengenoemde ftoffen brengen wil. Nu zyn de Marmer - verwen gereed, welke men op de volgende wyze aanwendt. Men brengt naamlyk met een pinfeelkwastje, (moetende men voor elke verw en verwfchakeering een byzonder neemen) de verkozene couleur , het zy fpattende of ftrykende , naar gelang men vlekken of aders verkiest, op eene gladde Marmeren tafel', of op een tafelblad van glad en hard hout, dat groot genoeg is, en waarop men de vlekken of aders die grootte , gedaante , fterkte en dikte geeft, welke men verkiest. Op dit verwfel legt men dan zeer gelykmatig eene ftevige Glazen , Houten of Koperen plaat, zoo groot als de ftof is , die men Marmeren wil , ten minde van dezelfde breedte ; men drukt er dezelve met de hand zachtjens op , ten einde zy op alle plaatfen de verw vatte. Voorzichtig en verticaal neemt men er vervolgends de plaat weder af, wanneer men bevinden zal , dat deze alle de aders, vlekken, (treepen en (lippen van het verwfel heeft aangenomen. Nu legt men de dus gecouleurde zyde der plaat op de ftof zelve , en drukt die met de nodige kracht aan, waardoor deze dan de bedoelde Marmering in couleuren ontvangt. Naarmate 'het ftuk goeds, dat men dus verwen wl, lang is, herhaalt men van vak tot vak de couleuring en oplegging der drukplaat op dezelfde wyze; gevende zy echter doorgaands zonder nieuwe couleuring eenen tweeden afdruk, die aan de eerfte gelyk, doch alleen wat: fyner en zachter is. . Moet de Marmering in veele couleuren zyn, dan worden alle de begeerde verwen na elkander te gelyk op de Marmertafel gebragt, en zoo verdeeld, dat de eene de andere niet bedekke , maar aityd kome te liggen in de tusfchenruimte der anderé couleuren. He fpreekt van zelve,, dat mén allereerst de heer- fchende of "grond-couleur ér op brengt, en de nodige vorming geeft. Tot de Drukplaat is Glas het verkieslykst, hoewel eene breekbare ftof, om dat men daardoor heen van de buitenzyde zien kan, en dus ontdekken , of, én waar men nog moet drukken, ten einde de aanlegging der verwen overal gelyk te doen zyn. — Is de plaat ondoorfchynende, dan verliest men dit hulpmiddel , en de couleuring hangt van toevallen af, gebeurende het dan ook dikwyls, dat op zommige plaatfen de couleuren niet vatten of te flaauw zyn , en op andere plaatfen te veel verw blyft hangen. _ HUISMIDDELEN, e n NUTTIGE ONTDEKKINGEN. Onpeilbaar Middel tegen de OORPYNEN en KIESPYNEN. Men laat in deu Apotheek het volgend Recept gereed maaken : Spir. Firi. ReStificatisf. 5 II. Camphor. 5 I. Laudan. Pur. Gr. V. 01. Palmte. Gutt. X. m. d. in Fitro. Men fchudt het vlesje wel door, maakt met dit vocht een wolletje nat, en brengt hetzelve in het Oor aan die zyde van het hoofd , waar men de pyn heeft. Dit herhaalt men, wanneer het wolletje droog is. Houdt de Kiespyn daarmede niet op, dan brengt men een diergelyk wolletjen aan of in de Kies , waarin men de pyn heeft. — Er zyn ons treffende voorbeelden van de zekere en fpoedige hulp dezes pynftillenden middels bekend geworden. PS 3 II. OE-  e 14© ) M. OECONOMISCHE BERICHTEN. Uitnodiging der MAATSCHAPPY van den LANDBOUW te Amsterdam.. . De Maatfchappy: ter bevordering van den landbouw, in Amflerdam opgelicht, verwittigt allen liefhebberen van 'den Landbouw,, welke genegen mochten zyn, proeven te nee-! men omtrent het bouwen" van ' Papaver-zaad 1 dienftig tot het flaan van Oly,. -ingevolge het: Programma- van dezelve Maatfchappy • van den l u Uï , 1799 i dat zy hetzelve tegen een behoorfyk regief konnen verkrygen, ten huize van den Secretaris, Mr. A. Warin op de Colventers-Burgwal, by,. het Oude-Manluis ,. vanm af aan tot ultimo April eerstkomende, E c ht-e levensbyz onder he de If. van BUONAPARTE... (Vervolg.en :Slot, van N°. .ijlo. bladz. 126.) ; Het. fchynt, dat Buonaparte zich > hierdoor den haat van , veele Officieren van rang , onder ander dien van Scherer,. op. den hals gehaald hebbe. Men zocht hem dus van de Armée te - verwyderen ■, en- Buonaparte werdt in 1795, na-reeds eenmaal , zonder bewys , als Terrorist te zyn gevangen gezet, tot Cöm-, j mandaut van. Cherbourg , benoemd. Niemand , zoude toen: in, dien fomberen , byna - geen i woord fprekenden, Officier, den toekorafti"en j Overwinnaar, van Italiën en. Oostentyk gezocht ( hebben. Zyn geleigeest.bragt hem in October 170* 1 te Parys, «p het, oogenblik, dat de. Conventie '] den ,opftand .der. Settim van die -Stad te eemoet zag;, by deze gelegenheid . deedt:hy , i door den invloed van Barras, die alle Offi-( eieren ^yan dienst, opzocht, by . dezen Adiu-I 1 dants-dienst, en gaf dien zoo veel genoegen, / dat hy Buonaparte op .de. dringendfte e.i- roem- é rykfte,wyze aan het Committé,de Salut Public, f ^ JWnjijist ■ eenen-. nieuwen .Chef voor de e binneniandfche Armée zocht, aanbeval Dit C was. de,gnsndflagjot zyn volgend geluk; hy A werdt plótfeting, boven veele Officieren • van gelyken rang, Divifie-Generaal , en huuwde, door tusfeheukomst van den Directeur geworden Barras, de Weduwe des gcgmllbttineerdcrr Generaals _ Bcauharnois , eene IVcst - Indifche w,nw, die noch in geestvermogens noch in fchoonheid uitmunt, maar welke meer dan ico„ooo Livres inkomen- bezit-; hierop werdt hy tot Generaal en Chef" der Italiaanfche Armée bevorderd. — Op zvne reis derwaard. •was hy fomberer dan ooit ; zyne w»rme verbeelding broeide plannen uit. Eenige reizen herhaalde hy : „ dit jaar zullen wy uit Italië , meer nieuws hooren- ,. dan in de voorgaan,, den. — By het affcheidneemen-van zekere vrienden zeide hy hun, met- eenen handdruk'; „binnen 4 wecken in Milaan-, of dood!" — Buonaparte. hieldt woord\ in weerwil van den deerlyken toeftand,. waarin hy zyne Armée vondr. Zyne Figuur noch zyne Phvfignomie zyn, geen van beiden, zeer fraai. Zyne magerheid en olyfachtige couleur maaken" hem op het aanzien fombér , zelfs min of-meer terugftöotende, en er- is in zyn gelaat geen byzondere trek van- eenen grooten geest te ontdekken. Maar, ontmoet - men zyn diep liggend j,. vuurig oog, dan begint- men te- bemerken, wat Buonaparte te midden van het gewoel- eenes veldilags-zyn-eii doen-kan. Alle zyne gedragingen en gezegden ademen oorfpronglykheid . en een zeker rustig gevoel van meerderheid, en hieruit ziet men , hoe hy zich het onbepaald vertrouwen zyner Soldaten hebbe koenen venverven. Ongetwyfeld kan men Buonaparte■• - met- de pootfte Veidheeren dezer Eeuwe; zelfs met len eemgen Frederik, vereelyken , hoewel ly ook veele omftandigheden^ -meer dan dez. „ n zyn voordeel heeft gehad. — Kenners 00 - ~ leelen, dat de flagen van Mentenotte-en Rivoli, levens den . eeriten veldtocht -tegen IVurmfer j ! n 1796, Buonaparte's grootfte meêsterftukken, \ in de Batailles -van- Lodi m-Arcole zyne minst oemryke bedryven zyn.- — Hy zelf-fchynt iet meest op te hebben met de affaire van *onaro-, waar hy 4000 Oostenrykers, die- hem ngefloten . hielden, door fchrik zich deedt vergeeven, hebbende- hy zich in die dreigende louding, welke hy toen tegen den Oosttnryk- hen -aannam, tweemaal laten Portraiteeren en éns..in het Koper afbeelden. — Lang zullen de agen, aan de Tagliamento en by Pontiebd, of. ïgenlyk . de, daarop- gevolgde kimarsch■ in- de >ostenrykfche Erflanden tot aan den pas van , cboitwim,, een .raadfeL vooï .de Gorlogs -Taftiek biy-  C 141' ) blyven, als alleen gegrond in zyne gelukkige Noordftar- leiding. '— "Door Jonbert niet tydia genoeg onderfteund , zoo min als door l-luche en Moreau, was zyn toeftand, den i5 April, 82 Duitfche mylen van Mantua af, door 't Corps van Laudon en .30 mylen lange, woeste gebergten daarvan afgefneden, in een onvruchtbaar land, met 10 dagen voorraad van Brood, zonder eenig bericht van zyne mede - Generaals indédaad- allcrneteligst.. Allen', zelfs Berthier , oordeelden , dat men niet anders kon, dan zich tot H'eenen doorflaan, of-eene gevaarvolle retraite op Pontiéba onderneemen. In zulke omftandigheden behieldt Boonaparte alleen, door moed en ftoutheid, zyne Armée, zynen roem ,• en lluot met 'Ihugut den Vrede van Lebben. Men zegt, dat hy by die onderhandeling de ontruiming van Mantua- mondeling beloofd , doch tevens het Directoire ernftig. geraden hebbe, die gewigtige Vesting nimmer afteftaan.. NU tt i g e , a nieuw uitkomende. . GESCHRIFTEN en KONSTPLAATEN.. 1: Kupfer zu ■ Wielands fammtlichen werken, In 32 bladen, hoog .8^, breed 6 duim, zynde getekend door de beroemde Duitfche Meesters Ramberg, óchnorr-, en Graf,- en gegraveerd of geponconneerd door Bauje, Berger, Geyfer. Guttenberg , John- (wiens talenten-uitmunten}. Klaufer , Kchl , Krüger , Lys , Penzal. en Schmutzcr... Van deze Kunstplaaten , de werken, des. zoo grooten ifcielan'di waardig, en die-, over het geheel zeer gelukkig zyn uitgevallen , vindt men .eene gunftige en leerzame beöordeeling. in dé Allgemeine Litteratui Zeitung van 1 January 1800. . S.. 1^6, er ' 2.. Aligemeiner, .volflaridiger Ackerkatechismus ook onder' den tytel : Voljldndiger unterrtchi über- den Ackerbau &c. umgearbeitet &c. vot Brieger, II 'Theile, 1798, 1799. 8°. QiAieichs thaler 8'Gros/fhen\ in dezen nuttigen Land bouw - Catechismus vindt men onder anderei eene beredeneerde aaupryzing van overdwar: of kruiswyze te ploegen; hét nodig.onder richt nopends hét éggen , rollen , mesten zaaijen , . oogften opleggen en bewaaren de Graanen en- Veldvruchten; voords 'wordt' hie de Veetucht, ten aanzien der Paarden, Ezels Runderen , «u Schaapen, leerzaam.doorgelopen alles "met tüsfcftengemengde nuttige, praclikale' aanmerkingen ?n waarnemingen. — Een werka dus, voor den Landbouwer den Oeconomist-, en ieder, die fmaali vindt in de beotfenende Konften, hoogstbelangryk; gelyk mede is 3. Handbuch der PracJ-ifcher Landwirtfcliaft* von C. A. 'Hy Bofe. 3-. and $r. Band, 1799. 801'. Deze 'twee Stukken van dit leerzaam Handboek hebben ten onderwerp de Tuinbouw , Visi'chery, Byën- en Zydcteelt, de Hom-teelt, en de groote en kleine Jagt^ — Men vindt hier opgegeeven de Engelfche manier om de Hnp, door fterk iiïeeudrukken, veele jaaren lang te bewaaren , en wanneer dé Hop. op deze wyze oud geworden is , heeft mén-er byna de helft minder van nodig, om Bier te-brouwen.— Eene'vry goede verhandeling over het Blad- en zoogenaamd' Naald - hout , neveirs een middel, dm het zaad' van deze laatfte boomfoorten, het geen anders eerst in den Zomer uitvalt en bruikbaar is, door konst zoo vroeg uittebroeij.en, dat hetzelve ten behoorlyken tyde, dat' iS" ih April, kau gezaaid worden. — Nog, aanwyzingen, hoe men de Boomzaadeu onder het Graan zaait> ten einde die beter te doen opgaan, b. v. het Dennenzaad onder de Rogge na St. Michael. — Dat van Hars- en P'ynboomen onder de Haveri irit April, na1 den afloop van het trekken den Vinken.' Zóo zaait rrien ook- het Eiken-, Beuken en Esfenzaad in October te gelyk met het Graan, en het'Ahorn- en Ëfzénzaad in November en December onder het jOngé Koorn , zonder eggen ; de Birk in January op de. Sneeuw , en • alle overige houtfoorten in het voorjaar , te gelyk met de Haver. [Deze methode . is i,. zoo veel wy weeten i in ons» Vaderland nog niet aangenomen ; wy pryzendaarom dezelve ter proefneming: aari. Redact.,} \JJet - overige . in- een - volgend: N°«] PRYZEN van eenige voorname1 KOOPWAAREN ■ en - LEVENS-1 '.- MIDDEL-EN'. 1 ;• Te Amsterdam , , den 31 'Maart 180a. • , De Cvfy is doorgaands f *a 1 a if. ftuivet f minder, dan den 24 dezer. : I Verder geene veranderingen,, • , , 'l,S3o Ti  ( «4* ) Tc Dordrecht, den 27 Maart 1800. Oude Zeeuwfche Tarw, per Zak ..... 4+34- R Dito dito per Last . . 36a a 370 ggl Beste nieuwe dito , per 6 ' Zak ....... 36 a 30 |? Dito dito per Last . . 208 a 222 ekl Gemeene per Zak . . 20, 26 a 30 f? * Dito per Last ... ,64 , 244 a 248 ggl. Blaauwe per Zak . . 22, 27 a 28 | Dito per Last ... 182, 222 a 230 ggi Zomer-Tarw, per Zak 18, 26 a L R Dito per Last ... 148 , 214 a 238 gil Zeeuwfche en Overma- fcë fche Wintergarst . . 31 a 32 ^ Spït Z.0m.er. >•. \ * 27' f a 2 f Haver, Inlandf. Brouw, JJ J f2 ^ dito Paardevoer . . . \r, l6 a " ft Paardeboonen . . . . 5' \% \ ^ j, fe^ifiJi^ 33 a & S Zom» \ \ \ ' 8* * 9° c* Zaai Lynzaad, Inlandsch en Zeeuwsch, per acht- „^«J; 88 a 96 ft. i Raap. Oly, per Aam. . £ J Lyn-dito, per dito . . £ J" Raapkoeken , per 1000 93 a L |,* Lynkoeken, per 100 . Hj a ii gi. 28 Maart. ^ Ruuwe Vlasfen, per Steen . 28 a 4.2 ft F Moutwyn, per Virtel ... 104 ,£ F Genever, per dito .... 12 5 A Luikfche Kooien , per Hoed . 23 £| K Waag dito, per 100 Waag 26 a 27 gl.' C Den 31 Maart, £ ^ C K Candybrooden 42 a 44 S dito . 4o|a4i O Raffinaden ■ 36 a J ^ «gfcfóyfo 2 en 3 g 31 a 33* v\ Loapasi ......... 28| a 29 H Stampfuiker 271 a 33 pa Basterden '. itf£aa§| W Candye'n, diyerfi ' 43?a 24I 1 Zc 77 *7* S Te Schiedam, den 31 !%^r/ tgoo. M^jfc — £ de 30 Virtels, &re«cvtfr n| dito, dito. Goneyer 51 en 53 gl. per Aam, Am(i. Proef. Gedr. Rogge 158 g per Last 275 ggl. geveild. Te Rotterdam, den 31 Maart 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , 1 per Z. Zak . . . 44» 45 a 46 mer dito — s 6| 5 ^  C M3 3 Pryzen yan eenige Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam, den $ April 1800. Bataafsche Republiek. Intrest, Prys. pCt. Recepisfen uit de Brabandfche fchaêvergoeding . . . . a 4 pCt. 313 a 3a| dito uit de Heffing van 98, op de Bezittingen, naar rato van lommen en Comptoiren . a 3l — 39!o43la44| Bataaffche Recripti'én , deti 3 April a 4 — Losbaar i8co — 75! a 76I 1 55 a #8 1 2 • 44 a 454 1 3 "M a 391 —~—, 4 ■ • • • • 36ja 37! Na den Vrede by loting 31* a 32| Met bybetaling der Interes- 1 fen zedert 22 September 1799. Nationale Schuldbrieven met Coupons en Uitloting . a 3 pCt. 39 a \ { idem idem met dito . .84 5433 55I idem idem met dito . . a 5 —— 67! a 084 Intrest-Refcriptiën van Oude Schulden 34 — 43 a 45 • Voormalig Holland. Recepisfen uit de geforceerde Geldlichting van 95 en 96 a 2| pCt. 35 a f dito uit de Lotery van Fe. " | bruary 96 a af — 33 a 34 l dito uit de Vrywillige Negotiatie van October 97. . ■ a 5 — 551a | ^ Certificaten van dito ... 6?a 7 ï Recepisfen uit de Gorinchem- fche fchaêvergoeding . a 5. — 54 a -3 Voormalig Utrecht. * Obligatiën aal, «|» 3, 4 pCt van 40 tot56 pCt. d dito uit de 50= en icoe Penning a a| 37 a 38! 4 d Voormalig Gelderland. j, Obligatiën 33 pCt. 37 a 39 Recepisfen uit de Vrywillige d Negotiatie, 1797 . . .35 — ^Ja «af r> dito uit de Gelderfche fchaê- £ vergoeding . . . . . a 4 — 35 a 36 B Voormalig Overyssel, Obligatiën a 2f en 3 pCt. . van 39 a 44 pCf. Recepisjcn uit de ioo=. en go0. • Penning 34 pCt. 42 a 44 Voormalig Zeeland, Obligatiën a 2, af, 3 en 4pCt. van 30 tot 45 pCt. Recepisfen -uit de Lotery, 97. a 3 pCt. 383- a 39 Voormalig Friesland. Obligatiën, naar de jaaren van losbaarheid a 3 pCt. üto a 2 34 a 35 hto 3 a| 41 3 42 Oost-Indische Compagnie. Ibligatiën ten lasten diverfe Kamers ... . . . a 2 pCt. 24 a 26 lecepisfen van Anticipatie-Penningen a 3 — 38 a 40 Obligatiën met Duplicaat , uit gemelde Recepisfen fpruitende , genegotiëerd a 3 , nu a 2f — 33 * 35 ■ f onder Güarantie van de Generaliteit, met ver- fchenen Coupons en Intr. a 3 — 43 a 44 van allerlei aart, rentende a af, 3, 3f, 4pCt. met of zonder vergoeding der verledene Intresfen . van 33 tot45 pCt. 5 Jaarige Renten , a 6 pCt . . 3a a 24 titgeloote Compagnies - Obligatiën, naar de jaaren 61 a 65 IJlosfings • Billenen ƒ 10 a 11 Ut gekote dito = 180 a 190 Coupons )er Oost - Indifche Compagnie van 1 May i?97' 91392, 85386, en68a7ipCt. ito dito van 1 Decemb. 97'. 91392, 85386, en68a7i — ito dito van 1 October 97, 98 en 99 391392, 85386, en68a7i — Iegoti3tie van Holland en Zeeland, 1797 en 98, en 99 . 3 88a9o, 8a a 84, en 67 a 70 , ito van 1800 62 a 63 iegotiatie 1786, van 1797 ■ . . 90 a 92 uaaffche Coupons 3 Apiil. . . g5ja 97! eleenbankgeld. 3 .April. 97*3 | pCt. NA-  "NATIO N AL E LOT ER Y EN- •In de vyfde Clasfe der 91de Generaliteit'r, kiu Bataaffche LOTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den 24.(len Maart, ,zyri vérder uitgetrokken de yolgehdd 'Hos. en voorname .Pryzen : 15de .Lyst. No. 44075 met ƒ tcoo> lyde 'Lyst. No. 10020 — = 1000 > 15969 — s ioco:18* Lyst. No. 20539 — = 1250:,;I9-le en laatfte ;Lyst. No. iic.25 .— s .10,000:- Prjemie. Z E E T Y D 1 N G. 1 Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door. de Engelfchen .op de Kustv v?n Jamaika verfcheidene Franfche Kapers. — Door het Engelsch Esquader onder Nelfon, na: .eej) hevig gevecht, naby Maltha het Fransch Ooïlogfchip le Genereux., Admiraal Perréi,. —j Door een Franfche Kajer 't Schip the Albion, van Londen naar 'Partsmouth. Door de Franfche Kaper le Courier de Engelfche Paquèt Prin'csf Royal, komende van de 'Eilanden onder den wind; zynde beide Kapiteïnen én 4 Franfche Matroozen by 't overnemen der Equipage vérongelukt. Opgebragt te Livor.no „door een Engelsch Fregat de Genueefche Polacre St. Anna met 'Qly., van Bordeaux naar Marfehle, en een dito , van Monaco.. — Te Jamafka 't Schip : Amelia, van Verd .Cruz naar Hamburg. — Te 1 isfabon .door een Engehch Fregat de Franfche Kiper Turol, én 't Engelch Schip Alart, van Falmouth naar Napels, dat door dezelve genomen was. — Te Bordeaux door dé Kaper Ta' Bolline een Engelsch Schip van Demerary met Suiker, Catoen, Kandel en Coffy. Aangehouden te St. Helena het Schip the Anna, van de Kaap de Goede Hoop naar Europa." Prysyerklaard, by .confirmatie van het vonnis, door de Admiraliteit te Londen het door èe Engelfchen in 1798 op de'uitreis naar Groen-' land genomen Scïiip Embden, Commandeur R, P. Meijer, als zynde in eene vyahdelyke Haven uitgerust. ' \ Scheepsrampen, Gezonken op de reis van Hamburg naar Charlestown het Schip Frederick, Kapt. liohlofs; t volk is gered. Te AmfterdaiB, by C. CO VENS, Boeji- en Kunstverkoper op den Vygenda Met fchade binnen op de Wezer, met verlies van ankers en touwen, Kapt. F. Beekman, van Bordeaux; alsmede het Schip van Kapt. C. N. Dtetgen, van Bayonne, hebbende tevens een .lek bekomen, en Kapt. Havighorst, mede van'daar, een anker veiloreu. Tcxelfehe en Vlie-Lyst. Den »i April. .Uit Z.ee. binnen F. Hurt., van 'Bergen. Uitgezeild J. Smit, naar Embden en G. Nicolaa; op avontuur. De Wind Z. Den 3. Binnen S. Freekts, van Bjrdeaux, en 'F. J. 'Wiefe , van St. Martin. De Wind L. W. , Den 3 April. Binnen de .Schepen .Harriot, Kapt. ly, Merlyn, van Baltimore; Concordia, Kapr. J. Leendertsz , # va,n St, Maarten ; laatstgemelde komt om order binnen. — Uitgezeild de Schepen Etifabeth , Kapt. R. Akker,, naar Rotterdam.; Jonkvrouw Bartholda Wilhelmina , Kapt. S. Toringrimst; Jufrouw Johanna, Kapt. c'. Janfen, beiden naar Embden ; en Zeelust , Kapt. F. T. Heer en, naar Gottenlurg De Wind Q. Z. O. In 't Wie den ,29 Maart. Binnen If Wigqers, van Rouaan; II. Anker en E. Hendriks, van Embden ; hieronder ue Schepen;, gister, gemeld. Den 30. Binnen J. Bodeman, van Embden. Uit de Sloot op de Rheede gezeild J. P. Ke/klioyett en A. J. van (ten Berg. Den 31. Uitgezeild G. A. Klyn, naar Bergen; J. van *t Keer, .naar» Noorwegen. Den 1 April.. Niets gepasfeerd. Den 2. Uitgezeild het Schip Nooit Gedagt , Kapt. S. Cornelisz ,. naar Hamburg. — jn 't Gat van Stortemelk iegt ten anker een Kof, de naam onbekend. Helvoet/luis. Den 3.1 Maait. Uit Zee binnen F. Galo, van Boston. De Wind Z. W. Den 1 April. Uit Zee .binnen W. Falch, van Embden, en G.- Jurgens , van Lisfabon. De Wind Z.. W. B&cile. . Den 31 Maart. Niets gepasfeerd. De Wind Z. W. Den ï April. Uit "Zee binnen P. Rynbcndc.* van Embden; M. Grono, van Bordeaux. — .Nog Cn de Vink; van Bordeaux. Gister zyn eenige Visfchers door 2' Engelfche Kotters binnengelaagd. De Wind W. Z. W.  N° 123. 9 April 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere, middelen van beftaan» I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Kundigheden wegens hei- KANTENWERK en den Handel daarmede. (Vervolg en Slot van N°. 122. bladz. 138.) Eene gewoone Kantenwerkfter heeft omtrent 10 maanden tyds nodig , om een paar Mans - Manchetten van echte Valenpënne - Kant te maaken. Daar er zoodanige ftellen gemaakt worden , van 5 Louis d'Or's tot 14 het ftel, naar gelang der meerdere of mindere konst, welke daaraan befteed is , kan men daaruit alleen betreklykerwyze het dagloon van zoodanige Werkvrouwen bepaalen , naar gelang van derzelver bekwaamheden. De ruuwe ftof js , over het geheel genomen , van geringe waarde , komende dezelve, voor een paar Manchetten, op niet meer dan 6 a 7 Francs te ftaan. — Elk Kanten-Fabrikeur te Kalenficnnes heeft zyne eigene desfeinen, die hy aan niemand zyner Medefabrikanten afftaat; zy worden op groen Pergament geftoken , het geen te Rysfel bereid wordt. Men verandert en vermenigvuldigt de desfeinen dikwyls, doch wanneer zy vau eenen goeden fmaak zyn, en den Kooplieden voldoen, gebruikt men dezelven zoo lang, als er vraag naar is. De Kantenfabrjék te Falencicnnes verfchafte aan omtrent üi. Deel. 3600 përfonen werk, en bracht in 1788 ongeveer 400,000 Livres op; terwyl de„geheele waarde der ruuwe ftof niet het dertigfle gedeelte van die fom bedroeg. De oneigenlyk Points dAngleterre genaamde Kanten worden ook mot klosfen gemaakt, en zyn, wat het desfein betreft, eene nabootfmg van de Brusfelfche; alleen is het Cordon, dai rondom de bloemen loopt, niet recht fterk , de bloemen fcheiden zich weldra van den grond af, en deze laatfte zelve is ook onfterk. Ter bevordeiing van derzelver eerfte Kanten - Manufactuuren kochten de Engelfche Fabrikanten in dén beginne veele Brusfelfche Kanten op, die naderhand op de Markten van Europa allen voor Points d'Angleterre werden uitgevent. Tegenwoordig trekken de Engelfchen weinige Kanten meer uit Brusjet, wyl hun bedrog is uitgelekt. Intusfchen houdt de daardoor ontftaane verwarring nog aan, en men noemt tot heden toe de te Brusfel gemaakte Kanten gedeeltelyk Points d'Angleterre. In geheel Vlaanderen en üonderfcheidene Provinciën van Frankryk maakt men veele andere foorten van gekloste en aan één ftuk weg gewerkte Kanten. I De Kantenfabriek te Dieppe , beroemd geworden door de deugdzaamheid van derzelver werk, heeft eenen geruimen tyd geene fraaije desfeinen geleverd ; thands echter wordt dezelve ten dien aanzien meer en meer verbeterd , en vooral legt men er zich op toe, om de desfeinen niet meer zoo fterk met Toilégrond te os'eriaden, maar brengt er meer open werk in , zoo dat de Kant er luchtig en bevallig uit-det. Voorheen heerschte het T voor-  C i45 ) vooroordeel, dat de Kanten van Dieppe dooi het wasfchen zamenhepen en grover werden hoewel dit alleen by flecht gewerkte waar koi plaats hebben. Deze Kanten zyn in hare foori voortreffyk, zy worden bevallig en met fmaak gewerkt , doch de fcort is flechts middelmatig; zy kosten van 15 Sous tot ro Livres de cl. Men ma;,kt er zelfs ,, fchoon weinig, Kanten tot no Livres de el, gelyk mede geheele hoofdftellen met vleugels., halskraagen enz. van 40 tot 150 Livres.— Het Garen hiertoe wordt uit Vlaanderen , voornaamlyk uit St. Amand getrokken. Aan de gemeene Kanten gaat meer ftof, dan aan de fyne: b. v. tót een ei Kant van 30 Sous heeft men voor 5 Sous Garen nodig, daar integendeel eene el van 9 Livres niet meer dan voor 18 Sous Tweern vereischt. De middelmatige en gemeene Arbeidftcrs verdienen dagelyks 7 & 8' Sous; de meer bekwame, en die vlytiger zyn, 12, 15 a 25; doch het getal van deze laatfte is klem. Zommige Kanten verfthillen- in prys , 'fchoon fyn en van hetzelfde desfein , 't geen door derzelver meerder of minder volmaakte bewerking , en den onderfcheiden graad van witheid en zindelykheid veroorzaakt wordt. De Kooplieden te Dieppe laten niet voor eigen rekening werken ; ook leveren zy de Arbeidfters het Materiaal niet , maar verkoopen haar hetzelve tot den prys courant , en betaalen de afgewerkte Kanten' naar. derzelver waarde. Deze Manufaétuur liieldt in 1788 omtrent 4000 përfonen, zoo Vrouwen als Meisjeus en Kinderen, bezig; zynde het Kanten - werken hier de eenigfte bezigheid der Vrouwen, Zeelieden en Visfchers, gedurende den tusfehentyd, dat deze iaatften net de Visfchery niet bezig zyn. In het Dorp St. Nicolas d'Aliermont, 2 uuren van Dieppe gelegen, worden ook eenige Kanten gemaakt. Ten tyde van de belegering en het bombardement dier Stad , begaVen zich veele- Werklieden van- allerlei aait met de vlucht naar het gemelde- Dorp-, en daar zy! in- de-Stad geene ■ eigendommen nagelaten hadden , zyn zy daar ter plaa.tfe blyven woonen, en hebben-er hun beioep voordgezet, waarin zy nu door- hunne Kinderen vervangen worden..— Men berekent het beloop der waarde van de- hier jatutyks gefabriceerd- wordende Kanten op omtrent 150 000 Franfche Daalders.' Deze Kanten -worden , zoo als zy van-'dei Kan ten werkiters komen*-aan de buitenlandfche, Kooplieden.afgeleverd, die zich dezelve laten) toezenden -, of - ze uit de- Magazyneu opkoo-j pen. Er zyn opkoopers, die van Auvergne , daar komen, de goederen inflaan, en op dert zei ver terugreis ze weder afzetten. Veele klei, ne Kooplieden en Kramers komen te voet uit Lotharingen , en verkoopen op dezelfde wyze de Kanten uit hunne Lands-fabrieken in de gewesten, waardoor of waarheen zy reizen. In de wyze van Kanten te. klosfen he'eft hier en daar ook eenig verfchil plaats, doch het geen mets ter zaake doet, b. v. te Dieppe wordt de Kant niet gemaakt, door de klosfen op het kusfen te rollen, maar men werpt of flingert die door elkander. Le Puy is mede eene, door deze ManufacJtuur belangryke, plaats in Frankryk; van hier kwamen, toen het Kantenwerk in zynen grootften bloei was, voornaamlyk grove Kanten. Veel daarvan werdt, behalven in Frank. Iryk, ook in Italiën en andere oorden van Europa verkocht; dan, het grootfte gedeelte ging naar Cadix. en van daar naar Spaansch Amerika, inzonderheid naar Mexico en Peru* alwaar de Vrouwen hare rokken en overige jklederem met deze Kanten zeer kwistig beleiden en optooiden, zoo dat eene groote hoeveelheid er van verbruikt werdt. De Engelfchen gaven daarin aanzienlyke Commisfiën, en voerden dit goed over de landengte van Panama ter fjuik' in. Ook de Hollanders cuit-booden groote partyè'n Kant-, en lieten dezelve ^ voer eigen rekening door de Spanjaarden uit Cadix. naar. Amerika^ zenden. — De Liknenbandel, tot welks fortimem de Kanten behooren, gaf aanleiding, dat.zy zich daarmede eenen geruimen tyd bemoeiden ; doch zed'- rt lang. hebben zy dezen ■ tusfchenhandel, gehk veele • andere: takken daarvan , geheel laten vaaren. Veele Huizen iri Holland, Lyons en Cadix, hebben met de Kanten veel geld gewonnen, en zyn er ryk döor geworden; van die rc' Puy heeft niet één dit geluk gehad, het geen; daarvandaan komt, dat' de Handelsgeest in, Franktyk' nog weinige vorderingen gemaakt' heelt , en ■ hef aldaar aan fchrandére Calcula-teurs en Speculatcurs ontbreekt , zonder, welken de Handel' niet dan kramery blyft" Na dat men in Mexico en Peru fmaak gekregen" heeft m fyne Kanten, is. deze Manu-• factuur te Puy zeer vervallen. Gebrek aan verfcheidenheid , aan fmaak in de desfeinen, en- inzonderheid het mededingen der Zwitjer-'che , Saxijche, Bohecmjche en andere Fabrieken heeft daartoe veel medegewerkt. De Kanten , die tegenwoordig te Puy ■ geslaakt worden, zyn fyn er. van' foort, en aar-* -  C '4.7 ) aartlger gewerkt, clan voorheen. Het Garen 'daartoe komt uit Haarlem, en wordt door middel der Lyonfche Kooplieden bezorgd. De Garen-Kanten maaken thands het mintte ge'deelte van geklost Kantenwerk aldaar uit ; zedert omtrent 40 jaaren heeft men daarby den Handel met allerleië' Blonde; en zwarte Kanten aangevangen, en deze neemt meer en 'meer toe. De Nankingfche Zyde , waarvan deze gemaakt worden , komt uit BOrient of 'Londen; de Lyonfche Kooplieden laten deze Zyde ' eens a tweemaal fpinnen , en leveren dezelve dah af naar Puy. — De Zyde tot zwaite Kanten is eene binnenlandfehe ftof, zy wordt mede te Lyons geverwd en opgemaakt, onder den naam van Grenadin - Zyde. Men verwt ze ook te Nimes, en deze laatfte foort wordt gebruikt tot zwarte Kanten van gemeene foort. Wat den grond betreft, worden de zwarte Kanten op dezelfde wyze als de Garene Kanten gewerkt, hoewel de desfeinen minder af-' wisfelend en grover zyn. Behalven den geringen prys van het Materiaal komt hier in aanmerking het veel goedkooper arbeidsloon, dat daarvoor gegeeven wordt. — Blondes en zwarte Kanten worden door dezelfde përfonen gemaakt; men btfteedt daartoe te Puy meestal de winterdagen, om dat het witte Kantenwerk dan lichtelyk geel en vuil wordt. De Garen -Kantenwerkfters te Puy verdienen 9 a 10 Sous, en die in Zyde Werken, ia a 20 Sous daags. De eerfte foort van Kanten kost van 6 Deniers tot 3 Livres de el. leder ftuk Kant houdt 12 ellen. De Blondes kosten 6 Deniers tot 4 a 5 Livres de el; houdende elk ftuk mede 12 ellen. De pryzen der zwarte Kanten ftaan nagenoeg in dezelfde verhouding als die der Blondes, want, fchoon daartoe ftechter Zyde gebruikt wordt , dan tot de laatfte, gaat er meer ftoffagie aan, en zy weegen zwaarer dan de Blondes. De Kanten - Manufactuur te Puy verfchafte omtrent 6000 meni'chen arbeid , en, zo men er de geheele omliggende landftreek , alwaar dit handwerk zich verfpreid hadt, by rekende, kon men dit getal wel op 18 a 20,000 ftellen. — Dan over het geheel geeft het Kantenwerk meer bezigheid in den Winter, dah in de overige jaargetyden. — Men rekent het geheel beloop dezer Manufactuur in Frankryk op eene waarde van ruim 500*000 Duitfche Tha/ers. op eene waarde van ruim 500*000 Duitfche lN KOE ViïSRS hkbben DB OüBE» de RIETSUIKER gekend? (Schet?wyze beandwoord uit dé Memoirs of ihe Lilt. and Plillof. Society of Manchester^) Di-. IV. Falconet betoogt in eene Memorie over dit onderwerp , te vinden in Vol. IV. Pari. 2. van gemelde Memoirs , dat het gebruik der Suiker, fchoon van hoogen ouderdom, niet tot de eerfte eeuwen der wereld opklimt, vindende men daarvan in de Schriften van het Oude Testament geene fpooien. De veroveringen van Alexa'nder in de Indien fchynen de Europeérs het eerst met dit Product te hebben bekend gemaakt. Nearchus , zyn eerfte Vlootvoogd , [ vondt , naar 't bericht van Sirabo , aldaar het Suikerriet; dan, of men door konstbewerking het fap van dit Riet hebbe weeten te verdikken, is niet duidelyk. 7 heophrastus, die kort na dien tyd leefde, hadt eenige kennis aan de Suiker of het Suikerriet, tellende hy, onder verfchillende foorten van Honig , ook die , welke men in een Riet vindt. — Zoo meldt ook Eratosthenes by Straho van de wortels eener Indiaanfche Rietplant, welke ra-auw of gekookt eener: zoeten fmaak hebben. — Iets foortgelyks vindt men by Varro en Dioscorides: de laatfte noemt het fap van Rietplanten, die in de Indien en in Arabie gevonden worden , Sacharon , en zegt, dat hetzelve er uitziet en even bros in het kaauwen is, als Zout; hy verklaart, dat het, in water ontbonden, de fpysverteering bevordere, en heilzaam zy ter genezing der ziekten van blaas en nieren. In het oog geïpat, zou het de duisterheid van 't gezicht wegneemen. Dit is het vroegfte bericht wegens de geneeskracht der Suiker, dat tot ons gekomen is. Galenus, die de Suiker zeer wel fchynt gekend te hebben , noemt de Suiker mede Sachar, en befehryft die gelyk Dioscorides. Zy is , volgends hem, minder zoet dan de Honig, maar, even gelyk deze, oplosfende, verdroogende en de fpysverteering bevorderende; ook merkt hy aan, dat dezelve met, gelyk de Honig, de maag verflappe noch dorst verwekke. — ln het 3e Boek van Galenus , of 't geen althands op zynen naam gaat, wordt de Suiker dikwyls voorgefchreven ; zy moet dus in zynen tyd niet zeet [duur noch fchaars geweest zyn. I T 3 hu.  ( 148 ) Lucanus en Seneca maaken insgelyks «wag van de bidiaanfche Suiker. — Plinius befchryft de Satharon als een witte Honig, uit Riet geperst , en naar de Gom gelykende. Men vindt die, zegt hy, aan ftukken, ter grootte eerier Hazelnoot, en gebruikt ze als Artfeny. Zyn verhaal , dat op zommige Eilanden Rietplanten groeiden, zoo zwaar als Boomen, ■waarvan het fap zoet van fmaak wast, duidt Salmafius op het Suikerriet, fchoon anderenj ■Ritmus anders verftaan. Tot hiertoe vonden wy nog geene fpooren Van de kohstbereiding des Suikers. Eene plaats echter van Statius fchynt op het kooken van dit fap te doelen. — Arrianus fpreekt van de Suiker als van eene Handelswaar tusfchen Ariaza en Barygaza, twee Zeehavens aan de Roode Zee. — Aelianus en Tertullianus gewagen er enkel van, als van een uitgeperst Riet-fap. — Alexanaer Aphrodifaus fpreekt van het kooken dezer Honig, waardoor dezelve verbeterd wordt. Volgends Paulus Aegineta groeide de Suiker ten zynen tyde in Europa, zoo wel als in het gelukkig Arabièi hy keurt de laatfte foort minder zoet, doch tevens gezonder, dan de eerfte. \ By dchmet, Schryver van de IXe Eeuw, is de Suiker reeds eene zeer bekende en gemeenzame ftof — Avicenna noemt dezelve Tabaxir of Tabarzet. Niemand der dusver genoemde Schryveren fchynt iets van het zoogenaamd Raffineeren der Suiker geweten te hebben ; ook meent men, dat de Suiker der Ouden niet uit ons Suikerriet, maar uit eene grovere foort van Riet geperst zy gewórden, die by Avicenna Ta- , barzet heet, eb het Arundo bambos van Lin- , naus is: dit Riet geeft een zoet, melkachtig' fap, en dikwyls eene harde kryftaUige ftof, die volkomen als Suiker fmaakt, By de Schryvers der kruistochten vindt men \ onderfcheidene berichten aangaande dit onder- \ werp. De één noemt het Suikerriet Canname- \ les, de ander Zucra. De kruisvaarders zoogen 't dit fap uit het Riet, en konden er zich niet 1 genoeg van verzadigen. Albertus Agnenfis zegt, e dat de Landzaaten deze plant jaarlyks met t veel zorg aankweeken, die , ryp zynde, in c Mortieren ftampen , en het fap in vaten be- t waaren , waarin het zich tot een wit Zout zet. Dit persfen zy te zamen en eeten het 1 met Brood, of fmelten liet, om het als \ een drank te gebruiken. Meer dan eens moes- v ten deze krygslieden daarmede hunnen honger ii ftillen. Under Balduinus Regeering ver- C werden zy Yt Kameelen, met Suiker beladen. Volgends Jacobus de Vitriaco werdt de Suiker destyds in Syrië door een Schroefwerktuig geperst, en over het vuur verdikt, tot eene vaste ftof. Dit is het vroegfte bericht wegens de bereiding der Suiker door middel van het vuur. — Marinus Sanutus meldt insgelyks van het bereiden der Suiker in veele Oosterfche Landen ; gelyk mede Hugo Falcandus verhaalt, dat de Suiker ten zynen tyde in Sicilië deels tot Honig of Syroop , deels tot eene vaste masfa gekookt pleeg te worden. II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Byzonderheden wegens de menschlievende inrichting van het GEVANGENHUIS en der STRAFFENDE WET» TEN te P h il a d e l p h i a, (Uit eenen Brief van R. J. Turnbull van Philadelphia.') Dat men , (zeggen de Schryvers van het Crttical Review , dezen Brief, te Londen by Philips én Zoon uitgegeeven, beöordeelende,j le groote Gcvangenisfen van deze Stad, Newlate, the Sleet en the Kingsbench bezoeke, en bet geen men daar ziet , vergelyke , met het reen men hier omtrent die van Philadelphia eest, en men zal bevinden , dat de wyze , vaarop de gevangenen in Europa behandeld vorden, gelchikt is, om de misdaden te 'ermeerderen, en die der nieuwe wereld in egendeel, om dezelve te doen afneemen. — Vat de huishouding in onze Gevangenisfen angaat, hebben wy redenen te over, om e wenfehen, dat de Wetgevende Macht die nderzoeke, regele , en de heerfchende misruiken daaruit wegneeme. Het Gevangenhuis te Philadelphia , door \rnbull als een wereldwonder befchouwd ,' erdient indedaad , by die van andere Landen ergelekcn, eene hooge lofrede. En zeker : het eene foort van wonderwerk , dat de ievangenen aldaar meer verdienen, dan de kos-  ( 149 ) iV-i ' 101 nun ei§'en onderhoud benodigd, blykends de volgende opgave : Verclienften der Kosten. Gevangenen. Van 31 üct. 1795 0 Van 7$* 73I:I0;8 ~ 736:-:8 Sn1^^' 3:7-^85o:I4 8 1 Augustus 1796. ^744: 3:4 - cS 870:11:4 De verbeterde inrichting van dit huis is het werk der Kwakers. Door hunne onvermoede pogingen is niet alleen het Crimineel Wetboek , maar ook de behandeling der Gevangenen, in Penfylvaniên verbeterd geworden in het Gevangenhuis te Philadelphia vindt men werkplaatfen of winkels. De Gevangenen maaken Spykers , zaagen Marnier en andere gehouwen Steenen , maaien Pleister en Verw, maaken Schoenen raspen Verwhout, fpinnen i uïïjrT- " heerscht de grootfte zinde- 1 ÏVn \ «V- werkPlaatfen en vertrekken zyn voort.efiyk ingericht. - leder Gevangene heeft zyne eigene llaapplaats. - De Vrouwen I zyn van de Mannen afgefcheiden. — De orde 1 wordt bewaard door vrees voor ftrenger ftraf, 2 zynde die het eenzaam gevangen zitten, eene d kim, die, eens ondervonden zynde, zelden z behoeft herhaald te worden — 5 Zeer , veel intusfchen draagt ook tot dep goede inrichting van dit huis by, de keus d en het Reglement of de In.ftructie der Opzie- C neren ; twee voorwerpen / die in Engeland a cn elders te veel verwaarloosd worden. — t< De verfchillende afdeelingen (apartments) van k dit Huis (taan onder het toevoorzicht van « eenen Raad of Committé van Beftuurderen , fc behoorlyk gemachtigd, en uit de gantfche m Burgery gekozen. Om de 6 maanden wordt li de helft van hun getal op nieuw gekozen , 01 wordende echter doorgaands de voorgaande perionen , indien zy willen , wederom benoemd. — De Lord Major en twee Aldermans Van Philadelphia zyn, door deze hunne Ambtsbedieningen , natuurlyk Leden van het Committé, en de verkozene mag niet weigeren , dan op eene boete van 10 P. Sterlings — De Raad of 't Committé beftaat uit ia Leden ; 7 hunner konnen raadpleegen en beiluiten. Zy vergadert om de 14 dagen in hre Raadkamer. Twee der Leden zyn gehouden, eiken maandag, cn verder, wanneer , riet nodig is, het Gevangenhuis te bezoeken, ] wordende zy daarom Bezoekende Beftuurd-TS om genoemd. Zy moeren den Cipier en de ove- vat nge Bedienden nagaan, om te letten op het of gedrag en den ftaat der Gevangenen , te zorgen , dat zy gepast en behoorlyk arbeiden, fenhun"e» giftand onderzoek te doen toe! tezien dat. hun goed en genoegzaam eten en drinken worde toegediend? dat de zieken wel worden opgepast, en allen goede kled-ren en beddegoed bekomen. ~ z7 moStn de klachten der Gevangenen hooren f en voor V0li^aad brenSe" ste, wat eenige van het Huis goed getuigenis van eenen Gevangenen geeft, -ftellen zy belooningen voor , en zy leggen maandelyks voor den Raad open , omtrent ieder Gevangene : zyne misdaad, den ;tyd zyner gevangenfehap, door w.en gevat , en hoe zich gedragen , zedert het laatst ingekomen bericht. b Buiten deze Bezoekende Beftuurders, komen :en of meer Leden van het Committé dageyks in het Huis; hierin fcheppen zy vernaak, eu arbeiden onvermoeid aan de menschrevende taak , hun opgelegd Onder dezen Raad ftaan een Cipier, vier >ewaarslieden en een Deurwaarder. De Kok, keukenknecht, Barbier en andere bedienden .enften^heP16 misdadiSe" > die door hunne v&in « ^«ro^en winnen , naarmate y daann volharden en uitmunten. — De chryver was verwonderd, van de Cipierslaats door een vrouw te zien bekSi, och hy vernam, dat haar overledene man red,W0tS,ê\Weesr' ~ Zvne dochtSt die derÈrë 'LlT? lag,' ,°PP«fcnde als een üeinartig vader, werdt hy het offer zvner £■ deVn.nen.fdeft GeVM«™" b^eSen nem eenen afgeftorvenen vriend en be- ^l?der'wf]yk d£ Bl,r^V ee» -"ardfg ft Wegens zyne getrouwe nmbsvervulig het men hem door zyne Weduwe daarin ■volgen ; zy is zeer oplettend en minzaam" (Het overige in f\°. jgj^ , ( tbiow 3 ruw r?vsr;,^a^- -witw , 'to- bnlvt~ •■ , Vervolg der PRYSVRAAGEN van de MAATSCHAPPY der WETENSCHAPPEN te Göt tin gen. (Zie N°. 120. bladz. !25.) Oeconomifche Prysvraagen UZ hf\ §eVal!en > <°f> onder hoedanig* landigheden) is het raadzaam, de Meest frs ! eenig Handwerk, in eene Stad, voor alos voor Z6kerm tyd9 m un ^ vmt ™% 3 tt  X. 15° 3 te bspaalen-P welkt voor- cn nadeden zyn daarvan te verwachten ? en hoe kan men deze laatJlen verminderen ? — te beandwoorden vóór .31 May i8co. II. Door welke middelen kan de Tuinbouw of het teelen der Tuinvruchten , op de Dorpen, het juecst bevorderd worden ? — te beandwoorden vóór 1 September 1800,. III. De grondig/Ie en vel/landigde Natuurlyke J-lisiorie van die Infedten , welke Aardvlooijen fChryfomela) genoemd worden , nevens de zekerfie middelen tegen de nadeelen ., die zy veroorzaken ? — te beandwoorden vóór 31 May 180Q. INB,. By de opgave van de Geschiedkundige Prysyraag , op bladz. 125. reg. 18 en 19 van boven, is eene Schryffdl ingeflopen. Er Haat: «ƒ Chossoes vot dit Oude Folk ; lees: c/Chosroës by de Oosterlingen, Kieuwe en Nuttige UITVINDINGEN. ï. De Werktuig - Konftenaar M. Misfel, woonende te Berlyn in de Neuen - Grunftrasfe , van den Koning van Pruis/en een Patent voor 6 jaaren bekomen hebbende tot het maaken en veikoopen der door hem uitgevondene Machine's om Tabak te ftampen en te rappeer en , kondigde in het Intelligentz - blatt der Adgemeine Litteratur Zeitung van 1 January 1.1. een geheel nieuw Werktuig aan , om Tabak te fnyden of te kerven , welk , naar welgevallen en veieisch van zaaken , de Tabak zeer grof, hairfyn , en in alle tusfchen- verdeelingen , kerft. Men kan daarby, in de plaats van één, vier Snybakken aanbrengen, en de geheele Machine kan door een a twee përfonen , zelfs eenen Boer of een blind menseh , zonder dat daartoe veel kracht vereischt wordt , beftuurd , en door Paarden , wind of water gedreven worden. Twee perjonen konnen, in den tyd van 12 uuren, de volgende foorten en hoeveelheid van Tabak daarmede fnyden. - Allerfynfte foort, N°. 1. 450 f?. IN0. 2. CQO të. 1 M°. 3. 800 gr>. N°, 4, 1000 ge, N°. 5. iaco gg, N°. 6. 1400 gg. rsp. 7. 1600 ge. N°. 8. 1800 a 3000 fg. taag • ■ i ■ - ■ ■ ' ■ ' •• ; v Dus te zamen, wanneer men alle vier de Snybanken gebruikt, 8000 gg. — Misfel heeft deze Machine's in het groot gereed, dus kan men er, eer men die koopt, proeven mede neemen. Nog is er aan dit Werktuig eene pers , waardoor de Tabak, eer men die in de Snybank legt, behoorlyk geperst wordt , en zoodanig zaamgepakt, dat men dezelve Hechts onder het mes heeft te plaatfen; men kan deze pers ook zeer gevoeglyk tot de Carotten en Roltabak gebruiken. — Voor 't overige kan men alle vier de Snybanken, of alleen 1 , 2 a 3 er van te gelyk laten werken ; zoodra er een ledig is , waarfchuwt eene leb el den opziener, en dit fnymes ftaat ftiU tot de bank weder gevuld is, terwyl de overigen voordwerken. — Men kan nopends dit Werktuig onderricht vraagen by het Fabriek-Departement te Berlyn, en by den Tabaksfabrikeur G. Nathu/ius te Maagdenburg; hetzelve pryst zich ook inzonderheid aan door zyne duurzaamheid en gelykheid van fnede. — Nog heeft Misfel uitgevonden een Hakfel of Snybank, die door menfehen of paarden gedreven wordt, en in éénen dag zoo veel fnydt, als anders één perfoon in 8 dagen doen kan. — Ook maakt hy Dorsch-machine's van 8 tot \6 vlegels , welke door Paarden gedreven worden , zynde er flechts één perfoon, al is dezelve oud of zwak , nodig om de Graangarven aan te fchuiven ; by het dorfchen fchudt dit Werktuig het Graan af, en laat het Stroo in zyne natuurlyke ligging blyven. Alle de bovengenoemde Werktuigen zyn zoo zaamgetteld , dat zy gemaklyk , zoo te water als per as, konnen worden vervoerd. — Men kan by Misfel van gemelde Tabaks-fnymachine's Modéllen in het klein , nevens de bygevoegde persfen bekomen , zoo wel als die Machine's zelve met 2 Snybanken, door twee përfonen te bewegen, en met 4 dito, waartoe Paarden , wind of water, vereischt worden. Geld en Brieven Franco. 2. E. F. F. Chladni, zoo beroemd wegens zyne nieuwlte ontdekkingen in de befpiegelende Toonkonst, kondigt in het Intelligentz blatt der Allgemeine Litteratur - Zeitung van 22 January 1. 1. een nieuw Klankwerktuig aan onder den naam van Clavi • Cylinder, waarvan het wezenlyke beftaat in eene Tastatuur en eene omdraaijende glazene Cylinder , door middel waarvan men eiken toon naar verkiezing kan aanflaan, vertterken of verflaatiwen. Uit Werktuig intoneert gemaklyk , heeft een aangenamen klank, en ontltelt nooit, Chladni h be-  belooft nadere berichten daarvan medetedeelen , in Voigt's Magazin der Natuurkunde , en in de Muftkalifche Zeitung. [Het vervelg eerlang.'] ZEETYDING. Berichten. Volgends de Londenfche brieven van c5 Maart waren in onderfcheidene Engelfche Havens aangekomen -io Schepen van Surinamen, cn 7 van Dcmerary, Men verneemt , dat, volgends zekere be richten, den 25 November 1799 alles te Batavia nog in goeden ftaat van rust en orde was. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door een Kaper in de Havanah de Schepen the Rickmond, van New-lork; Ceiia, van Masfachufots, en Brothers, van Annapolis. — Door Franfche Kapers de Schepen the General Suwarow, van Plymouth naar l\'ewfoundlaud, en the Frieuds, van St. Migucl naar Brislol.. Sch eepsrampcn. In de lucht gefprongen op de Rlreede van Livorno het Engelsch A'dmiraallchip van Lord Eeith, the Royal Charlotte van 110 ftukken. Texclfche en Vlie-Lyst. Den 4 April. Binnen J. "Edgerton, van Ba': imore, J. A. IValmoedt, van Bordeaux , en een Franfche Logger, de naam onbekend, de Wind Z. W. Den 5., Binnen, de' Franfche Logger le Chcrche Aprcs, van Duinkerken, C. Walles, van Barcelona, en na Posttyd een Brik en Kof, de naamen onbekend. De Wind. Z. W. Den 6. Binnen A7. IFillefen, van Benocarlo, en iJ.. Ollefen, van.«». c7M. De Wind Z. W, Den 7. Binnen 't Schip d'Alvoen , Kapt. P. H.. Bruyn ,. van Mesfina, In V £7z'e. Den 3 April binnen Z>. Berends, van 'Bordeaux, en de Engelfche Prysbrik ZWtannia, Kapt. met Kooien,, van Sunder- land naar. Londen , onder de Engelfche wal genomen door de. i^rw/cfe Logger la Mouche, van Duinkerken; uitgezeild ^ ^e #M^r en A. O. Schults , naar de. Oostzee,- en J. M. Schut, naar Gottenbtirg. Den 4. Binnen 'z?.: £. v«« ^ë/rfe, van Z?z»£en de Engelfche Prysbrik the Hanger, Knpr. j Gram, van Aberdeen-, op de hoogte; van Z>V veftonis genomen door de Franfihë'Kipei l'im-\ preuable,, die. medé, binnen . kwam.. Den 5, Binnen de Schepen de goede Intentie? Kapt. c. van Lisfabon; de jonge Jan, Kapt. p. Guyt, van Embden en tffe Kapt. l\ Guyt , van Embden. De Wind W. Den 6. Gisteren tegen den avond naar Zee' gezeild 't Schip de Vrouw Bruns , Kapt. E, Jansz, naar Lyden. De Wind W. Z. W, Helvoetfluis. Den 3 April. Uit Zee binnen B. J. Stoffels, van Cadix; P. Bosdert cn ZA ^ Patron, van Embden; F. Gabricls, van Bordeaux. — ó'. Gtf/fl is naar boven opgezeild. By 't vertrek der Post. is een Schip uit Zee in 't gezicht.. De Wind Z. W. 6 Den 3.- Het gemelde Schip is van J. F. Janfen, van Bordeaux. Nog binnen G. J. Smit en E. Cotnelts, van Embden; H. Abrahams, van Bordeaux. De Wind Z. W.. Den 4. Uit Zee binnen N. Hamberg, van Oflende; R. Lh IPyck, van Oleron., De Wirid- z. w. _ Den 5. Uit Zee binnen E.- Janfen , van St. Manui ; A. Weegman , van Embden naar Antwapcn, als bylegger; Zf. Ouwehand, van Embden; de Franfche Kaper /ÓS leggende onder de Goereefche Haven ten anker. By 't vertrek der Post nog een Schip in 'r gezicht. De Wind Z. VV. Den 6. 't Gemelde Schip is van C. van der Zouw, van Altona. Nog binnen P. Schan, van Baltimoic, laatst van Tarmouth. In Zee gezeild 't Engehch Cartelfchip */m Amiral Mitchëll, Kapt,. 67////y, naar Engeland. De WindZ.. W.. Brielle. Den 2. April. Uit Zee binnen 7. Ponk;, van Embden. De Wind Z. W.. Den 3.. Uit Zee binne.i U. Stour , yam Oflende.. De Wind W..Z. W.. Den 4,. Uit. Zee. binnen. C..van der Wevd*,, van Heden was een Engelfche Kotter voor deMaas,- die. zyn Sloep uitzette.. Hy toonde ten Engelfche' en Franfche Vlag, en zette een man. agter Oosivoorn aan ■ ftrand , die geblind naar den Franfchen Commandant der stad- is> gebragt, denkelyk een Gartel. Den 5-. De, Engelsman van gister is aan boord-van ■'s-Lands-Uitlegger gebragt-, gelyk mede de open Sloep en Matroolën, zynde de Sloep; met een onzer Lootsbooten naar- Zee gezeild» . Dé. Wind Z. W.. Den 6. Volgends rapport van een Buiten/trand vonder is er een,Smak binnen, die zwaar ïeftoten heeft,, en by. --t. Steenebaken zou geiouken- zyn, WEER™-  ! WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN op ZWAANENBURG, j Gedurende de Maand Maart 180o. Maart I nAR°- lniERM°- luciitsge- baro- thermo- winden. luchtsge- |-MA I meter j meter. S treek, Kragt.^ steldheid. I Maart|meter. MZTER. Stritk.ir*gf.\ S. r ëag 9ïj24r 'l IBetrokken. I v 29 9i 31 Oost. 2 Zeer Betrokken. | 1 X29 10 34* w. ten Z. 2 Zeer Betrokken. 17 ^29 9^41 N. W. 2 Een weinigBetrokk. ! £29 o*j3o* W. Z. W. 2[Betrokken. _ || ^29 9 32§ Noord. 2 Helder. ~^f29~gi'^ï "Z. W. 2 y29 9 33 2 Zeer Betrokken. I 2 < 29 9*37* W.Z.W. 2 Zeer Betrokken. 18 < 29 9? 38 n. n. o. 2 Een weinigBetrokk. ^.29 8*132 Noord. 2 Betrokken. II C.29 9I 3if . 2 Helder. C29 8T26" 2 ilëtrcSkken, Mist. I \29 9* 3Ü NToT 2" Een weinigBetrokk 3 <29 7| 344 West. 2 Betrokken. 19 <29 10*36! 2 , : C29 7 132 N. W. a| | / g9 I0j 2gi [ 2 Helder. ! p9 6|:32 J 2[Zeer Betrokken^ T~ V2*» 11 3ü INoord. 3 Zeer Betrokken. 4 < 29 6| 32 2 ■ 20 <29 11 39! 2 ^._jj9_7^28 f Noord. 2|Betrokken. | ^2911 35 2 Helder. § C29 8*24! JN. n. o. 2 ZéeTBetrokken. I C29 11 34 n. W. 2 Zeer Betrokken. I ,5 <29 «132* 2 21 <29 11 41 2 Betrokken. —ag* )n. o. 2 B^rokken^ j £29 10 36 n. o. 2 Helder. 1 ^29 9"||22§ 2j '■——~™ 7] r30 34 O. n. o. 2 Zeer Betrokken. f .6 < 29 9|i28 2 Zeer Betrokken. 22 4 3o 1 41 O. ten Z. 2 Een weinigBetrokk. i 129 9ï|22* I 2| ; Uo_\ 35 2 § C29 9^24 O. n. O. 2 1 r29 n| 37 Z. W. 2 Betrokken. I 7 <29 8*29* 2 Een weinigBetrokk. 23 (2910 39} W.Z. W. 2 Betrokken , Regen. 1 629 7* 30* N. O. 2 ([29 10 I37 . 2 Betrokken. f C29 6 20 o. n. O. 2 — C"29 10II34 W. ten n. 2 Betrokken, Mist. " I 8 <29 6 28 2 Betrokken. 24 < 29 ioi 43 • 2 Zeer Betrokken. I £29 8 24 n. O. 2 Helder. J29 io||38* ■ Helder. 1 C29 10* 26* nTw 2 IBetrokken, Sneeuw. V29 11 34 IO. jn. O. 2 Zeer Betrokken. f 9 <29H*34 N. O. 2 Zeer Betrokken. 25 (29 11 47 Oost. 2 Een weinigBetrokk. f I 30 261 |q. n. O. 2!Een weinigBetrokk. ^29 ir 39 ( . 2 J ^"30 *2ÖI 2 ■ r29 ti ,7i pzz 4 . . . I 10 <29i i|3o 2 26 < 29 10*51* 4 Helder. £29 n 24 2 Betrokken. ( 29 ioj 40! O. ten Z. 2)- 1 V29 9|j28 1Z. O. 2 j V29 9] 37 I ■ - 2 Zeer Betrokken. 1 11 < 29 9* 36 O. ten Z. 2 Zeer Betrokken. 27 < 29 8* 51 O. Z. O. 2 -: ~ - 1 ƒ29 9! 3i' o. ten N. 2 Betrokken. | (l29_5f 45* ' -'2 Een weinigBetrokk. I 129 gï 27 O. N. O. 6j C29' 6 42I —— 2 Zeer Betrokken. I 12 <29 8^362 6. ., 28 < 29 4* 52 2 Betrokken. l>9 9 3o - 41- ; 1 C29 4 47 2 1 ('29 11J 29 Oost. 2|Zeer Betrokken. C29 4! 45! Z O" ;|~ 1 13 <29n|3ö — 2 Betrokken. 29 U9 S| 59| _^_L a Zeer Betrokken. | „t*2_«J 29| OJI10:jjHelder. I29 7 44 2(Eenwein.Betr.Mist. 1 C29 n|-25 4 Betrokken. C29 9 43 • 2|Zeer Betrökken.~T'I 14 <29 11*38 ~i 4 Zeer Betrokken. 30 < 29 8*58* N. W. 2 - § /20 rol 31 4 Een weinigBetrokk. /29 gj 44 N. ten O. 2lEen weinigBetrokk. § c/29 ë|[io Oost. 4 jZeer Betrokken. I ('29 8 I43 O. Z. O. 2[Zeer Betrokken. 1 15 < 29 8* 43 4 Betrokken. gr ^29 6 '55 Zuid. 2 1 I. /29_ 8*l3,6__l—___.. 2j [ ^29 3Ü5I* |Z. Z. O. 2[ I ^29 . 85(35 O. ten Z. 2 Zeer Betrokken. ~j \T~~*™T" ™*"-l 1~ 1"Hl iil6 ^29 8*4-1.* -al ■ ■ ' < I29 8,^34 Oost- 2 Helder. { [ Te Amfterdain, by C. CO VENS, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam, Gevallen Regen en Sneeuw, gedurende de Maand Maart , 4 Lyn. De Uitwazeming is , na de Vorst, 8 Lyn.  N°. 124. 13 APril l8o°- OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Over de Cultuur der RONKELRAAPEN of MANGOLDWORTELEN, geschikt tot het bereiden van sïroop, Suiker enz. (*) TDoor C. van Mons getrokken uit het Werk van M. Achard.') Die foort van gemeene Beete (Beta Vulgaris), welke het meest gefchikt is tot het bereiden van Suiker , is die , welke den Oeconomisten bekeud is onder den Hoogduhfchen naam van Runkelrübe, en by de Tuinlieden onder dien van Mangoldrübe, Mangold- Mangel- of Zuinigheidswonel. De verfcheidenheid dezer foort met hair- of vezelwortelen, met een roode (*) De Koninglyke Pruisfifche Publicatie over de bereiding van Syroop, Suiker en Brandewyn uit deze Wortelen flechts weinig van de Cultuur derzei ven meldende, oordeelen wy dit ftukje van den Heer Achard, den voornamen uitvinder, gelyk men weet, der gemelde konstbereidingen, zeer gefchikt, om als een tegenhanger by de vertaling van gemelde Publicatie in No. 116., ter voltooijing van dit ftuk, gevoegd te worden. Redctlt.] iü. Deel. fchors en wit vleesch, is boven allen de Sui« kerrykfte. Eenen grooten invloed op de hoeveelheid van Suiker , uit deze Wortelen te trekken, heeft de manier van die te teelen. Achard heeft proefondervindelyk waargenomen, dat de volgende vereischten noodzaaklyk zyn, om de plant veel Suikerftof te doen geeven , met weinig afval van byftoffen (jnatiére extraiïive.'y r. Dat zy gebouwd worde irt eenen vruchtbaren, eenigszins vasten grond. 2. Dat men ze niet verplante. 3. Dat de planten niet al te wyd uit elkander ftaan : in eene magere aarde niet verder dan 1 voet op zyn hoogst. 4. Dat de Wortel niet ontbloot noch gekwetst worde; dit vereischte is inzonderheid van belang. 5. Dat men de plant niet afbladere, of van hare bladeren beroove. Om den Mangold volgends deze gelegde be» ginfelen te kweeken , begint men met eenen Tarw - bouwgrond uittekiezen , die vry diep moet zyn , op dat dezelve niet te veel aan [nattigheid of aan uitdrooging blootgefteld zy; het verkieslykst is zulk een grond , die het voorig jaar gebraakt is geworden (famé). De aarde" moet tot driemaal toe, zoo diep mooglyk , worden omgezet, voor de eerlte maal in het najaar. Na de derde ploeging, die niet laater dan tusfchen half April en half May gefchieden moet, maakt men het land gelyk met de egge , en verdeelt hetzelve in vierkante vakken van 9 a ia duimen met eene lyn of hark, waarvan men de ftreepen, ter plaatfe waar zy elkander doorfnyden, in den V grond  ( 154 ) grond aftekent. 0p elke zoodanige doorfnydingsplaats fteekt men i a 3 zaadkorrels, naarmate het zaad goed is, 1 duim diep , in den grond. — Wanneer de plant 6 a 8 bladeren gemaakt heeft, wiedt men het onkruid uit, naauwkeurig toeziende, om de wortelen zelve met te ontblooten. Gelyktydig haalt men de ééne plant uit, overal waar er twee by elkander ftaan. Op plaatfen, waar het zaad niet is opgegaan, zet men ééne van deze uitgewiede planten in den grond. Het onkruid, ééns uitgewied zynde , komt niet weder op, daar de bladeren der Beete, zeer fnel groeijende, nu weldra den grond geheel inneemen — IVJen rooit de Wortelen niet uit vóór het laatst van September, en men kan daartoe eene geheele maand befteeden, indien de Vorst zulks niet verhindert. Tot deze inöogfting wordt geene byzondere handgreep veroischt; alleenlyk moet men zorgen , om de Wortelen zoo weinig mooglyk te kwetfen, ten einde zy geene fappen verhezen, noch aan bederf onderhevig zyn. Men fnydt er het groen af met het hart of dc i kroon, ten einde het uitloopen te beletten; 1 20 men intusfchen al te diep fneedt, zou de 1 wortel aan het kwynen liaan , en haar fap i Verhezen. r ^ Men bewaart de Wortelen in kelders of in kuilen. — Het is nodig, dat men eenigen daar- 1 van de kroon late behouden , ten einde die \ in het voorjaar wederom te planten, en daar- e van zaad te winnen. c Dcwyl . by het bebouwen van een groot v ftuk lands onmooglyk is , alle de zaadkorrels 1 te planten, moet men zich daarby tot het e zaaijen bepaalen; men doet zulks in dat ge- d val zoo gelyk mooglyk , en wel zoo, dat T men eene morgen {Maagdenburgfcha of Ber- v lyner maat, die iets kleiner is dan de Rhyri-\ï( hndfche) lands bezaaije met 3 a 4 gg zaad. I' ln allen gevalle is het beter, dat de planten Jt; al te dicht dan te yi ftaan, wyl de Worte-lb len in het eerfte geval wel kleiner zyn, maar a« niet minder ryk in Suikerfap , terwyl zv te di dun ftaande , wel dik worden, maar minder di van deze ftof bevatten. De ondeifte bladeren der plant, die geel D of dor beginnen te worden, kan men altoos m veilig wegneemen. ge Tot het zaaijen moet men alleenlyk zaad gebruiken van planten, die in hare jeugd of mi Voor de moogftmg niet verzet zyn. In den ah Tuinbouw heeft men een aantal voorbeelden bvan den invloed, die de behandeling der plan- dn ten op het zaad heeft. Zoo brengt de krop- plant CLaitue) , niet verpoot zynde, maar zelden planten voord, die zich fluiten , en nooi vaste kroppen. Het zaad eener niet verplante kool geeft enkel losfe en geene geflotene kooien, f'chietende hetzelve alleen kaderen en hairwortelen. De bovengemelde foort van Beete geeft wortelen van zeer verfchillende couleuren. Zommige zyn van buiten helder rood en van bin- ZhhZnl anderC,' van buiten donkerrood, hebben een wit vleesch met roode aderen of imgels ; nog andere zien er uitwendig bvna wit, en van binnen geef uit." De eerftl foort van deze drie is het verkieslykite , wanneer men met alleen eenen overvloed van Suiker begeert, maar ook eene Syroop, die niet naaide wortel fmaakt: De roodgeaderde en geringelde Wortelen geeven insgelyks Suiker; doch de Syruop , he er van komt, behoudt eenen wortelfmaak, iien het al te kostbaar zou zyn, daarvan vegteneemen. De geele Wortelen met een vitte bast geeven eenen overvloed van Smeerlap , dat zich gemaklyk cryftalliiéert; maar te .Syroop er van behoudt eenen zeer onaan;enamen fmaak, waarvan de Suiker zelve ilSere — ^ *S' ^ Zy mm dez■•••. netzuide Voor 7 jaaren. NB' ïochtltf^ G™fSe™, ms nLet korter dan van den geheelen tyd derzelve SS d ^%oooIV/?//dUU,'e"r! K^^tige veAking wlrdt bovl ! flcp — Van «lil »»X ? £e^aft, zynde | daarvan voor den gek wet- ï&e» v,óg ^^msMvAwaarde versocd Aanhangsel tot de Verkoping der OOST-INDISCHE COMPAGNIE te Amsterdam. Comm.ittê lot den Oost-Indifchen Handel en Bezittingen zal , boven het gelpecificeerde by het jongst uitgegeeven Biljet, en op de daar by vermelde Conditiën, op Dingsdag den 6 May 1800, te Amflerdam, aan den meestbiedenden veilen de onderftaande Goederen : te betaalen in Banco. 5,457 eg Rhabarber. 3,000 tê Radix China. 1,400 fg Radix Galinga. 3,654 hosfen Bindrottingen. 4,000 ps. geele Nankings Linnens. 1,000 ps. witte dito dito. En I5000 ps. blaauwe dito dito. Zynde deze Goederen by het bovengemelde Biljet gerefervserd. { PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 7 April 1800. De Geraffineerde Suikers, Melis/en a 3 eg en Candyën in alle foorten, alsmede de Basterden, zyn f a 1 § minder, dan den 31 Maart 1. 1. — De bruine Syroop is 80 R. De Tarwe is in alle foorten, zoo binnen* als buitenlandfche, 10, 20 a ?o erf! neiLast afgeflagen. 0 ^' p De Rogge is 10 a 15 ggl. minder ; en de Gedroogde dito 40 ggl. De Zomergarst is 5 a 10 ggl. gedaald. De Brouwhaver is 90 a iiö ggl.; — de overige foorten zyn 5 a 10 ggl. minder, dan den 31 Maart. De Boekweit is 40 k 42 <£. Verder geene veranderingen. fè  C i59 ) Te Dordrecht, den 3 Jhrtt igoo. Oude Zeeuwfche Tarw, per Zak .... . 42 1 44 ^ Dito dito per Last . . 348 a 360 ggl Beste nieuwe dito, per Zak 32 a 36 | Dito dito per Last . . 264 a 298 ggl Gemeene per Zak . . 20, 24 a 28 J Dito per Last . . . w 164 a 230 ggl, Blaauwe per Zak ... 20 a 26 Dito per Last .... 164 a 214 ggl, Zomer-Tarw, per Zak 13, 26 a 30 K Dito per Last . . . 148 , 214 a 246 ggl Zeeuwfche en Overma- fche Wintergarst . . 30 a «2 <£. Dito Zomer 28 a 30 ^ Spelt ........ 14 a 18 ^ Haver, Inlandf. Brouw, 19 a 22 e£ dito Paardevoer .... 15 4 17 £ Paardeboonen .... 28 4 31 ^ Boekw., op 140 6§wigt, a « ï Koolzaad , Inlandsch en Zeeuwsch 84 a 88 £ Zomer-Zaad .... 50 a éb Zaai Lynzaad, Inlandsch en Zeeuwsch, per acht- tendeel ■. . 90 4 95 ft. Raap Oly, per Aam. . 85 a 90 gl, Lyn-dito, per dito . . 72 gl. Raapkoeken , per 1000 85 4 95 g)[ Lynkoeken, per ico . rij a ÏÏ2J gl. Den 4 April. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 4.2 ft Moutwyn , per Virtel ... i 1 "< c£ Genever, per dito .... 12 ' r£ Luikfche Kooien , per Hoed . 23 gl. Waag dito, per ico Waag 26 a 27 gl. Den 7 Afrik Candybrooden . . . , . . , 43 a 44 § Poeijer dito 4Q a 404 Ra/finaden ggj a 36 Melisfin 2 en 3 £0 33 a 30' Lompen ......... 284 a | Stampfuiker . 27I a 33 Basterden t6§ a 2gï Candyën, diyerfe . . . . , 431324'' ÏÏroop a 78 Te Schiedam-, den 9 April 1800. Moutwyn io| de 30 Virtels, za.der Fust. Wenever 11J £ dito, dito. Gomyer 52 en 53 gl. per Aam, Amfl. Proef. Gedr. Rogge 167 *6 per Last 280 ggl. geveild. j Te Rotterdam, den 7 April 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak . . 44, 4~ a 4<5 £ , Nieuwe puik dito . . 36, 37 & og (1 Gemeene dito . . ., , 28, oj a 4 s/« naar Cagliaiy. — ]n een Franfche Haven 't Engelsch Schip ;Ae Mh/erya, van 'Jhomas naar Londen. — Te /^go door 'een Spaanfche Kaper 't Schip tó/« en Zfc%, Kapt. Gerhard, van /r/u ^ France naar Hamburg. — J3y confirmatie' van vonnis door het Tt.ibunal te 't Schip ote Broeders met de lading, Kapt. Banning. , : Scheepsrampen. 't Schip Ocean, op Longesland verongelukt, was gevoerd by j5. Markan, van naar Baltimore; 't Schip en grootftendeels ook de lading zal weg zyn, en weinig er van te bergen. Texelfche en Flie-Lyst. Den 8 April. Binnen een .Zweedfche Brik; de naam onbekend. De Wind veranderlyk en O. Den^. Binnen />. A5. Sundmark, van Alicanten. Uitgezeild ?; Michiclfen, naar Lisfabon. De Wind O. en Z. W. Den 10. Binnen gekomen een Brik en een Kof door de harde, wind niet gepraaif. De Wind Z. In 'J Wie. "Den 7 April. Niets gepasfeerd. Den 8. Uitgezeild de Franfche Kaper le Cherche Après, Kapt. Mak. Den 9. Binnen 't Schip Palestina, Kapt. /ÏPwïrof. Uitgezeild de Schepen de Vrouw Alexandrina, Kapt. ƒƒ. C/«ö/ê» „• de Gezeist. Anna Geeriruida. Kapt. M. Fonk, beiden naar Frankryk, en r/c Jo^e Kapt. R. P. Bust, mar Embden. Helvoetfluis. Den 7 April. In Zee gezeild G. Trumpy, naar Bergen cn J. Janjen, naar Noorwegen. — J. De grootfte ftukken weegen nietfi meer dan 3 e§, en voor den Handel maakt'( men er ook, die de gedaante hebben van een 1 i halven kogel. ^ Opmerklyk is de manier, op welke de Krytkoeken gedroogd worden. Daar dezelve 6 zyden hebben , konnen niet meer dan 5 zyden. te gelyk aan de lucht worden blootgeHeld, terwyl de koek op de zesde zyde ligr. Indien dezelve aan dezen kant niet even droog wierd als aan de andere zyden, zoude zy veele fcheurén bekomen , of gedurig moeten worden omgekeerd. Dan de ondervinding leerde de Werklieden, hunne koeken te plaatfen op eene laag van 3 a 4 duimen ruuwe Krytfteen, zoo als die van Pilleloup komt; hierdoor wordt de vochtigheid der gevormde koe-l ken uitgetrokken, en de benedenzyde even goed 'b gedroogd, als de 5 andere, nemende dit on- z< derliggend Kiyt zoo veel nat naar zich, dat er!al een geheele zomerfche dag nodig is, om het-m zelve wederom te droogen tot verder gebruik.: 111 Ij v ar Iv groote ftukken, gelyk het Marmer, laat breeken. De Ingezetenen maaken daarvan kleine hoopen, treden die met de voeten, gieten er van tyd tot tyd water by, en haaien er alle fteentjens uit. _ Na deze voorbereiding, vormen zy hetzelve tot ronde Cylinders, ter lengte van eenen arm, welke zy aan ftukken lnyden van 435 duimen lengte, kneedende voords dezelven op eene kleine tafel tot vierkante en gelyke brokken. Deze eerfte foort van zoogenaamd Spaansch Wit noemt men wegens derzelver meerdere grootheid , grand blanc, of blanc carré, om die te onderlcheiden van eene andere foort, welke men perst blanc ot blanc rond noemt. Deze laatfte bettaat uit kleine halve kogels, en is fyner dan de eerfte, wyl zy met de handen doorkneed wordt , en minder Zand en Steenen bevar ^Het afwasfeheu of uitfpoelen zou zeker hot beste hulpmiddel zyn tegen dit laatfte gebrek ïn op deze wyze zou een arbeider in het ïjroot meer konnen afdoen, dan op de zoo ;ven befchrevene manier). — De arbeid in deze Fabriek duurt tot den aanvang van, bet koud Saifoen , dewyl tot het droogen lezer verwftof veel zon nodig is. Geheel verfchillende van het tot hiertoe nedegedeelde, is de methode, die men in le Krytwit-Fabneken te Meudon volgt Wy uilen dezelve zeer naauwkeurig opgeevèn, en en dien einde by de Steengroeven zelve, by le Steenftof, by de bereiding daarvan, en het 'ebrutk van dat Zand, hei geen daarvan afalt, onderfcheidenlyk ftilftaan. (Het vervolg in een volgend N°.) VOORTREFLXKE THEE VAN AARDIG £ ZIE - B E A D E R E N. (Uit de Extrapost für Stadt und Land.') Het nuttig gebruik der Aardbezie-plant ter ïreiding van eenen zeer aangenamen en geHiden drank is by verre niet zoo bekend, s het verdiende te zyn, vooral cVu- dit ruid ;n alle oorden en op alie gronden °e-, ïklyk groeit, en de blSdtre» er van lichte-" k voor ieder te bekomen zynde , zonder dere kosten, dan van een weinig opletïemïïds en arbeids ter inzameling  C 163 ) ■ : Deze laatfte moet met eenige naauwkeurigheid geichiedcn, want niet alle Aardbezie.planten zyn tot het bovengemeld gebruik even dienftig. .Dezulke b. v., waaraan Infe&en geweest zyn, zyn niet zeer bruikbaar, om dat het Kruid daardoor'belmet, en vooral, wyl de Plant van hare beste lappen beroofd is. — Zoo zyn ook de Planten, op bergachtige plaatfen en zonnige hoogten groeijende , beter, dan die ui laage , vochtige, befchaduwde gronden ltaan. — Voords moet men niet in of na vochtig weder, maar wanneer de lucht droog en helder is, bladeren inzamelen, en wel alleen van jonge, zoo mooglyk nog bloeijende, Plantjens, tot aan het einde van May; en wil men de beste Thee van deze blaadjens hebben , dan kiest men er nog de zachtften en kleinften uit. De bladeren, dus verzameld, verkrygen eenen reuk en fmaak, welke met die der i buitenlandfche Thee volkomen gelyk ftaat indien men dezelven behoorlyk droogt, en verder naar den eisch behandelt. .Men droogt ze in de lucht, doch buiten de zon, vvvl anders derzelver fynfte en edelfte deelen vervliegen ; ook moet men ze, ter voorkoming van bederf of verdikking, dikwyls omkeerem Veelen wasfchen de bladeren eerst af, doch dit is verkeerd, wyl men niet dan zuivere bladeren kiest, en dezen door het wasfchen derzelver kleur en gedeeltelyk ook hunne kracht verhezen. Wil men deze inlandfche Thee volkomen gelyk maaken aan de Oosterfche, en den kruidfmaak, die alle Planten, welke in de lucht gedroogd worden, aanhangt, wegneemen, dan moet men zich daaromtrent dezelfde moeite geeven, als de Chincezen by hunne Theeën v aanwenden : men moet de bladeren op eene'd warme plaat of in eene Yzeren pot over het .vier  C i% ) „ vier msancSen na de geboorte van liet „ Veulen ons daarvan fchriftëlyk kennis „. geeft , dat wy dan deze- Veulens aan „ niemand, dan aan den Keurmeester of „ diens Gemagtigden , vóór den eerden „ September eerstkomende zullen verkoo„ pen ; mids ons de Waarde , overeen„ komttig de Wet, daarvoor worde hertaald. Tot vestenis, is deze door ons „ vertekend." Te N. (als boven) op den o© September i8co. enz. Deze Recepisfe zal in een Prothocol, welk door Keurmeesters zal moeten worden .gehouden , worden gefchreven , en de volgende jaaren door nieuwe Trekkers worden ondertekend, na dat onder de Namen der Tekenaars .van het voorgaande jaar is ingevoegd: ,, WTy « Ondergetekende ' Trekkers- der ,, Veulens voor den jaare 18 . • verbin„ den ons door dezen,-op dezelfde wyze . .- „ als de vorenftaande Ondertekenaars,- ter „ naaikoming van alle de voorwaarden, „ in de voorenrlaande Recepisfen* nader „ omfc breven.'* N. . . den . .. September 18 . ,*> Art.. ï.8* Da Keurmeesters zullen zyn verplicht , toetezien , dat de Houders der Merryën aan de' Wet kooien te voldoen , en de Gemeente.-Bef;uuren worden by dezen gelast, de Keurmeesters en Commisfarisfen, in de uitoefening hunner werkzaamheden , alle nodige adfiftentie te. verleencn. .. Air. 19. ■ De Keurmeesters, -zullen het geld ter betaling der- Veulens en- Piscmiën , acht dagen bevorens zy. het moeten- uitgeeven, mogen af haaien van den Ontvanger van hun Departement, en worden by dezen verplicht deontvangene gelden, voor de Veulens, vóór primo 'October aan genoemden Ontvanger te bezorgen,. - . ... ■ Art. op. De Keurmeesters zullen, in de bepalingen der plaatlen, alwaar de Keuring.der jonge aankomende Hengften in de maand April zal gefchieden, en de.-jonge. Merryën- aan hun zullen worden vertoond, ieder in hun Departement-, zoo- veel mooglyk., in acht neemen de minfte kosten en het . meeste gemak der Ingezetenen van. hun Depaitement,- en dus wel op verfcheidene plaaffea deze. Keuring mogen doen. Art. ai. De Keurmeesters zullen. echter geene Prxmiën aan . eenige Merryën of HengIten mogen toewyzen , dan op. dien dag, en op de plaatfen , alwaar..- in hun Departement de jaarlykfche Loting der Veulens is vrstge- .ftelsl-j zullende ook daar de Keuring der jonge aankomende Henglten , in dien omtrek (taande , op dien dag gefchiecien, en de Mededingers naar 'de Praemiëh zullen zich aldaar op dien dag met hunne Merryën en Hengftert moeten vervoegen. Art. 22. De Houders van de jonge Merryën , voor rekening van de Republiek afgegeeven , zullen dezelve In de jaaren 1804 erf 1805 mede ter Keure mogen prafenteeren, en met de andere Mededingers gelyke voorrechten genieten.. Art,. 23. Van de bovenftaande drie laatfte drticulen, zullen de Keurmeesters jaarlyks ini tyds de nodige Advertentiën doen. Art.. 24. De branding der twintig best gekeurde Merryën zal geleideden met het merkvan ieders Departement, aan de linkerzyde van den hals ; en die, aan welke de Prsemiën. worden toegewezen,- daarenboven op de rechter bil ; de- atteftatiën zullen direct doorKeunnëesters- aan de Houders der Merryetv worden afgegeevtn, en derzelver Namen erv Woonplaatfen door de Couranten worden be^ kend gemaakt, waartegen door de Eigenaars dier .Merryën de nodige Recepisfe, ingevolge1 de Wet, jian den Keurmeester zal--worden afgegeeven. Art, 25. De Keurmeesters zullen, met betrekking der mare op de Hengften, by de Wet bepaald, naar de "verfchillende belangÈn hunner Departementen , .eenige toegeevenheid mogen gebruiken, doch volftrekt geene andere,* dan - beste Hengften, mogeh^goedkeuren.- Art. 2Ó. By Advertislement, waarby dooide Couranten wordt*bekend gemaakt, lati wien door Keurmeester en Commisfarisfen de Prajmie van honderd guldens voor den' bestSn Spring -Hengst is toegewezen, zal ook wor- den bekend gemaakt, welke Heugden voor, dat* jaar zyn afgekeurd.. , . Art. 27. De. Keurmeesters-zullen,- ieder.inzyn Departement,, naauwkeurig boek hóuden: van. alle Spring-Hengftem, 1 welke zyn goed--' gekeurd,- met befchryving, van derzelver ouderdom-, kleuren, en- de plaats, waar, en by wien : dezelve - ftaan : midsgaders van deHenglten., - welke-zyn afgekeurd, en van r.ecgetal der gedekte. Merryën, en jaarlyks daar. van-eene nette Lyst aan den //gene en- hunneCommisfarisfen .overgeeven. . Art. .28. De Keurmeesters zullen geen aan-deel aan Spring-Henglten mogen hebben, ookgeen Koopmanl'chap. in Spring-Henglten ir.o> ■ gen • doen , noch van eenigen Hengstman , , Pet zy Eigenaar. of '.-Hauder.,, mogen aannte-»I X 3j men-  ( 166 ) men of doen aaimeeraen eeru'ge giften, gaven of gefchenken, het zy in geld of geldswaarde, by pccne van casfatie. . a9' De Keurmeesters zullen hunne verrichtingen jaarlyks voor Commisfarisfen veraudwoorden, op dag en plaatfe, welke hun door Commisfarisfen wordt bepaald. Art. 30. Wanneer de Keurmeesters te zamen door den Agent van Oeconomie in den Haag worden ontboden, om aan denzei ven mondeling verfiag te doen van hunne verrichtingen , en om fchriftelvk aan denzelven opiegeeven welke verbeteringen naar hun inzien verder in den aanlok van onze Paarden zouden konnen worden gemaakt, zullen dezelve ten rninften éénen dag bevorens in den Haag moeten te zamen komen, om met eikanderen te befoigneeren over de Voordras-ten aan den Agent te doen; en zal hun, in dit fpeciaal geval , wegens Verteering en Reis- 1 kosten, te zamen tweehonderd vyftig gul- : dens, uit 's Lands Casfe , worden goedge- 1 daan , waarover zy onderling zullen konnen i befchikken. Voords zullen zy geene Vertee- > ring of Reiskosten , welke zy in hunne be 1 trekking Verplicht zyn te maaken, aan den j Lande m rekening mogen brengen. i Bericht, wegens 't Genootschap ' van SCHILDER-, TEKEN- 1 en BEELDHOUWKUNDE 1 te Rotterdam. c 1 Rotterdam den 7^ van April. \ Het Genootfchap ter bevordering van Schil- e der-, Teken- en Beeldhouwkunde , onder de a; Zinfpreuk : hier door tot Hooger, alhier, heeft, 1/ den 5 dezer , in den Stads - Doele , zyne 0 algemeene Vergadering plechtig gehouden. De n Voorzitter en Konstfchilder, Gerard van Ny- v megen, open-de de Vergadering met eene L Redevoering, na vooraf alle de Leden , die P daar in een groot aantal vergaderd waren, m uit naam van het Genootfchap, verwelkomd L te hebben. Deze Redevoering beftond uit fa deze twee hoofdzaaken, vooreerst; in aante- d< toonen de waarde der Teken- cn Sehilderkonst , v; en , ingevolge daarvan , handelde hy, in g< de tweede plaats: ever de Bevordering der Belangen van 't Teken-Genootfchap in '> byzonder. Hy toonde , met betrekking tot de eerfte hoofdzaak, aan: Bat 4e Teken- en Schil- 1 derkontt m hare voordbrengfclen m veele proeven opleveren van 't mcnfchelyk Vernuft cn Dcnkver'Mgen. In de tweede plaats, dat zy, wel bejtuurd, een onfchuldig vermaak aan ons konnen opleveren; en in de derde plaats, dat zy van zeer veel nut zyn in de Maatfchappy, ter bevordering van goede Zeden en goede Gevoelens. — Daarna ging de Spreker over tot zyne tweede hoofdzaak, 't welk hem aanleiding gaf, om de Honoraire Leden, Werkende Leden, Directeuren en Aankomelingen , yder in hunne betrekking, in derzelver loffelyke zucht tot mftandhouding van dit Genootfchap, te verkerken. Waarop, door den Secretaris Pv Baartz, een verfiag werdt gedaan van den teeds toenemenden bloei des Genootfchaps, en ie verdere noodige Rapporten gegeeven. rlierna werden door den Voorzitter de Leërmgen , wier Tekeningen in de verfchillende -•lasien, den prys behaald hadden, bekroond; ils: in de Eerfte Clasfe, eene Tekening, ïaar het naakt Mans - Modél, door den Leerling Dirk Hendrik de Vries, met de Gouden Medaille. In de Tweede Clasfe, naar het leisterbeeld Apolino, en door den Leerling ■lendrik van de Laar getekend, de Groote Zilveren Medaille. In de Derde Clasfe, naar iet Pleisterhoofd Niobé, aan de Tekening, loor Marinus Bosle vervaardigd', de kleene Zilveren Medaille; zynde daarenboven , uit de rweede Clasfe, de Leerlingen F. Montauban an Swyndregt en Joh. Lodewyk Verwey byzoner bemoedigd, en aan voornoemden Leerling Montauban van Swyndregt de welverdieae lof toegezwaaid , over zyne wederom itmuntende vorderingen in de Bouw- en Joorzichtkunde, en aan denzelven, ten blyke an goedkeuring , tot .aandenken , overhandigd ene Zilveren Tekenpasfer. Ook is, ter verdere mmoedigina, aan den Leerling, ƒƒ. p, vm 'oorts Hcsfeling , een Werk, over dit laatfte iderwerp, ten gefchenke gegeeven ; gelvk ede de ingeleverde Werkzaamheden , m dit ik , van de Leerlingen Joh. Lodewyk Verwey 'endrik van de Laar en K. van Gilfe van dervis , openlyk door Getuigfchriften zyn beoedigd. Na dat de Voorzitter de bekroonde :erlmgen hadt geluk gewenscht, en hunlieden :t nodige onder het oog gebragt, werdt :ze Vergadering met eene Konstbefchouwing n meer dan 80 përfonen, ten algemeenen noegen, geëindigd. Nut-  C -67 ) Nuttige, nibuw uitkomende, GESCHRIFTEN. (Vervolg van N°. 12a. bladz. 141.) 4. Handbuch der Landbaukunst , in rüpkficht auf die confiruclion der wohn. and wirthfciuiftsgebaude. Sc. von D. Gilly. ïlr Thcih mit lllum. Kupfertaf. 1798. 40. (6 Reichslhaler 6 Gr.) Dit gedeelte van Gillfs nuttig Handboek handelt over de beste wyze van timmeren der Balken, Zolders en Daken (waarvan de Schryver eene uitvoerige en belangryke theorie voordraagt) van allerlei aart en inrichting, en dakbekleedfelen, by welke gelegenheid het in Duitschland bekende leemdak zeer geroemd wordt, maar inzonderheid de zoogenaamde (teenpap, een voordbrengfel der nieuwe Induftrie, waarvan hier een aantal voorfchriften , nevens de wyze van gebruik, worden medegedeeld, alsmede berichten wegens Gardcurs Steénpap te Parys, die van Drefihers Fabriek te Brcslau , en van Scchizowski te Thorn : deze laatfte hoopt eene vlakte of plaat Steenpap van 150 □ duimen inhoud, voor 1 Grosch te zullen konnen leveren , kostende by Drefcher, 1 dito 4 136 □ duimen , a Zilveren 'Grosfchen. [Deze fraaije uitvinding verdient ook al de aandacht onzer Landgenooten. hedact."] — Eindelyk handelt Gilly over de inwendige betimmering der huizen , voornaamlyk over de inrichting der Schoorfteenen , waarvoor hy van boven zeer naauwe pypen aahpryst ; — óver het aanleggen der trappen, het ichoonmaaken der houten en fteen'en muuren , en het aanftryken der Jaatlten , by welke gelegenheid het bereiden des Gypsaiarmers geleerd wordt. — Over de Gyps-esterikken , de bezuiniging in het ftooken van Kooien, het Gladhout-werk, Glaswerk, Slotwerk, Schilderen, enz. enz. 5. Magazin fur Frcunde des gut en Gefchmacks. IF Bande complet, und 3 Hefte des V1 Bandes , in groot 40. 1796--1799. ^it vielen lllum. Kupfertaf. und lext. (57 Reichsthalers, Dit kostbaar. maar fraai uitgevoerd Werk, waarvan de voordzeuiug van tyd tot tyd geIchiedc , is voorzeker niet vry van/ gebreken, doch bevat, aan den anderen I nt, zulk eene ryke verzameling van de fchporifte en in den besten fmaak ontvvorpene Tekeningen en Afbeeldingen van Tuinpartyè'n , Kamerverfierfe* len,. Huiscjeradiën , fraai gewerkte tifi prach¬ tige Schoor/teer cn cn Kagchel-ovens , Ruines, Hermitages, Gedenktekens , Zuilen , enz. uit de beste Engelfche , Franfche en Duitfbhe Schriften ontleend, dat wy niet konnen afzyn, hetzelve aan de verzamelaars van kostbare en Pittoresque Boekeryën , in weêrwil van den hoogen prys , waarop natuurlyk een Werk van dien aart te (taan komt, nader bekend te maaken en aantepryzen. 6. Bemerkungen und yorfchlage fur Bleicher. &c. von J, F. IVestrumb. 8°. 1799. Hanno? ver bey Gebr. Halm. (22 Grosfchen.) De naam van Westrumb en het onderwerp, zynde een Handleiding tot de beste en goedkoöpfte manier van Bleeken en uittrekken der Stoffen met Zuuren enz. , waarby de nieuwfte vorderingen in de Scheikunde tot grondflagen gelegd zyn-, pryzen dit Werkjen aan allen, by dit ftuk belanghebbenden , zonder onze verdere uitbreiding , genoegzaam aan. 7. Amveifung zum Kunstmasfigen Brauen des Weisfbiers , von J. C. Jordan. mit a Kupf. Hannover bey Halm. (16 Grosfclien). Bevat Voorfchriften , om beerlekende misbruiken by, het brouwen van Witbier te vërmyden , en een goed, gezond , welfmakend , zich opj den duur goéd houdend Bier , te brouwen. [Het vervolg eerlang.'] Anecdote wegens den Regeerenden KONING en de KONINGIN van PRUISSEN. Voor eenigen tyd vondt Koning Fredrik Wil* helm III. in de kamer van zyne Gemalin eene Muts op de tafel liggen , die zoo zoo uit de. handen eener Modekraamfter kwam; hy vraagde lagchend, hoe veel haar dezelve kostte ? — „ Vier daalders" andwoordde de Koningin. — De Koning zweeg, maar tradt naar het raam , opende hetzelve, en riep eenen voorbygaanden Invaliden tot zich. Deze binnen tredende, zeide de Koning tegen hem: „ die Vrouw, „ die daar op de Sofa zit, heeft veel geld: „ want, wat meent gy wel , dat zy voor „ dat ding, 't geen daar op de tafel ligt, „ betaald heeft?" — De Invalide,, verlegen, over deze vraag, zweeg uil. — „ Vier danl„ ders kost het haar" hernam de Koning. — „Ga eens byi haar, en. zeg, dat zy u ook „zoo veel gelds geeve!" .— Met een oog, waar-  -waarin vreugde blonk, trok de fchoone Vorftin hare beurs, en telde, den armen Soldaat, die naaf haar toetradt, de vier daalders in de hand ; dan zy voegde hem te gelyk., op eenen fchalkachtigen toon, half.overluid , deze woorden toe: „ de Man , die daar aan het raam „ Haat, ;heeft nog veel meer geld dan ik , want van hem kryg ik al het geene , dat ,, ik zelve heb. Laat' die u .8 daalders gee,, ven!" -p- De Koning moest nu ook op zyne beurt de beurs trekken, en beide partyen fcheidden volmaakt vergenoeg.'. — * Beminlyk Familieftuk! — lief ••. - rn huislyke gelukzaligheid! Indien ai'-e Mdniur.chen zich zulke geneugten wisten :. verfchaffeu, men zou realen hebben cttn her. .-aü.d;r .ongelukkig te achten! Z E E T Y D I In G, Berichten. By Publicatie van 't Uitvoerend Bemind van <*f April 1. J. zyn van 't verbod van uitvoer der Graanen, in dato 24 February 1. I. gedaan , uitgefloten alle Peulvruchten , die als Zaad, by kleine partyen, worden uitgevoerd..Gelyk mede, by Publicatie van den 12 dezer, is verboden - de uitvoer van alle Mesrfpecien naar buiten 's lands, uitgezonderd Haard-asch, Straatvuilnis, en Secreetmest. Genomen en Geconfisqueerde Scliepen. ' Aangehouden te Falmouth 't 'Deensch Schip Sfeculation, Kapt. Bonfoe, van Batavia, aldaar binnengelopen. Opgebragt te Bordeaux de Paketboot'//^ Carteret , van Jamaika naar Falmouth. — Te 2armeuth de hollandfche Sloep St. MichacK Vrygegeeven met de lading het in Engeland. opgebragte Schip Landruhe, Kapt. meting, vau St. Domingo naar Bremen. — Te Douvres 't opgebragte Schip van J. Kok, van Dordrecht naar Lisfabon. H. H. Rosgers, van Bordeaux, opgebragt geweest te Tarmorth , is aldaar vrygegeeven, na 634 P. Sterlings aan kosten betaald te hebben, en is te Embden aangekomen. Sch eepsrampett. Gezonken by de Steenen Baak 't Schip vanD. de Reus met Steenkooien, van Bergen;- Amfteidam, by£. CÓVENS, Boek- enJCuastwrkopper p den Vygendam. 't volk is gered, en een; gedeelte van lading en tujgagie geborgen. S Met fchade binnen te Hall 't Schip Gcorsre^ Kapt. Rtcc, van Philadelphia naar Bremen. Texel fche en File. Lyst. Den 11 April. Binnen J/. Nonnann, van Benecarfo; en R, Mker terug uit Zee De Wind N. N. W. ö Den 12. 13innen de Franfche Kapers la Mouche en le Cherche Après. De Wind Z Den 13. Niets gepasfeerd. De Wiijd Z.' W. Den 14.. Binnen t Schip Jacoba, Kapt Poleman, van Embden. De Wind Z. W. fn 't Vlie. Den 10 en 11 ApriL Niets gepasseerd. • 6 Den 12. Uitgezeild F. Piekss, naar Noorwegen. Helvoet/luis. Den ^. April. In Zee gezeild de Franfche Ksper h Calaiftn, Kapt. Joly. Kapt. Holst is naar boven opgezeild. De Wind Z. Z. W Den 10. Niets gepasfeerd. De Wind Z. W. ? Den 11. Uit Zee binnen de Kaper le Calatfm, en een Tjalk, die, wegens de harde wind niet heeft konnen gepraaid worden. De Wind W. N. W. Den 12. De gemelde Tjalk is van A. Molegraaf. De Wind W. Z. W. Den 13. Gisteren is de Franfche Logger le Calaiftn binnen door naar Flisfineen opgezeild. De Wind W. Z. W. J * Fë Brielle. Den 9 April. Gister is door de Visfchers weder 6 Hoed Kooien uit 't geftrande Schip aangebragt. Heden uitgezeild M. Anderfon, AL C. Lunfen , F. G. Seijen en D. Falck, allen naar Bergen; H. Lammert, naar Altona, R. Muring , A. A. Poifewyk, mede gezeild, zyn vastgeraakt en zitten nog. De Wind z. z. w. Den ro. De twee Iaatstgemelde zyn gister nog in Zee gezeild ; ook zyn weder eenige Kooien aangebragt. Gister uit Zee binnen F. Cornclis, vaH Embden. De Wind Z. W. Den ■ 11. Uit Zee binnen C. Gh'ristofels, van Ofl-nde; dezeive is binnengejaagd door een Engelfche Kotter, die eenige lchoten op hem deedr. De Wind Z. W. Den 12 en 13. Niets gepasfeerd. De Wind Z„ W.  19 April 180c. OECONOMISCHE COURANT. Ter 'bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefienende Konften, Landbouw, en alk andere middelen ven beftaan. % OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Eenige nadere Ophelderingen wegens de bereiding der JtUMFORDSCHE SOEPEN. Met genoegen nebben wy ven-omen , dat de aanmerkingen en berichten , omtrent dit belangryk onderwerp door ons geplaatst in N°. ic8. en 109. van dit Dagblad, de aandacht van het Publiek , en zelfs van dezulken , die door hun beduur over de Godsof Armenhuizen in de gelegenheid zyn, om daarvan een vruchtbaar gebruik te maaken min of meer heeft gevestigd, en er zich zelfs eenige hoop opdoet, van door den tyd, in Amflerdam te minfte , werkdadige proeven te 2ien neemen, van het geen in andere landen reeds met den besten uitflag is en nog wordt uitgevoerd. Wy meenen daarom , onzen Lezeren alle ophelderingen verfchuldigd te zvn,. die wy van tyd tot tyd dienaangaande mochten ontvangen, en inzonderheid hun te moeten mededeelen. al wat ter volmaaktere kennis van de bereidingswyze der gemelde Soepen gefchikt is. Van dien aart zyn de volgende byzonderheden, die wy in een Hoogduitsck afzonderlyk verfoeid blaadje ten dien aanzien hebben aangetroffen, en welke konnen dienen ter opheldering en uitbreiding der voorfchriften, te vmdeii in ons N°, io3. bladz, aó, 27. 111. Deee. 1 Wy zullen overflaan, alles, wat daar ter plaatfe reeds zaaklyk gezegd is. Het is by ondervinding gebleken, dat een huisgezin door middel van deze Soepkookery zich met minder dan de helft der kosten, tot de gewoone fpysbereiding vereischt, even goedonderhouden kan. Men kan dus het daardoor befpaarde geld tot andere noodwendigheden des levens gebruiken. Te Hamburg zyn op- deze wyze in 1708 met minder dan 15345 zieren een geheel jaar lang gevoed geworden; de toenemende krachten dezer beweldadigden, en de blozende couleur hunner kinderen , leverden dc kenlyklte proeven op van het gezonde der fpyzen, hun toegediend. — Wat de bereidingswyze der Soepen betreftwanneer men ten 12, uur eeten wil, moet het vuur onder de Soepketel, na dat 'savonds te vooren de Grutte en Erwten of Boonen zyn opgekookt, ten 7 uur worden aangemaakt. De ketel moet met een naauwkeurig" pasfend dekfel gefloten worden. Ook moet men zorgen dat het vuur vlak onder de ketel brande en Hechts zoo veel als nodig, om de Soep zacht te doen kooken, moetende men dus hetzelve wanneer deze kookt, allengskens verminderen. — Men behoeft indedaad, wil men niet verkwisten, zeer weinig vuur te gebruiken; iea viakke ketel of Pot vereischt nog minder i-uur, dan een diepe, fchuon van denzelfden inhoud. — Na dat de Grutte enz. a a i\ uur gekookt hebben, doet men er de gefchilde \ardappelen by , alsmede het Zout. — Een iur daarna komt er het Spek of Vleesch in, ia^ jn kkine dobbelfteentjens te zyn gefneden * of  C 170 ) of gehakt, --- Voor het opdoen giet men er de Azyn by, — Het Brood, dat men aan dobbelfteenen ïn den fchotel doet , om het kaauwen te bevorderen , moet vooral oud en hard zyn , en zo men dit niet heeft, met vet hard gebraden worden, Onder het kooken roert men de Soep dikwyls om, ten einde zy niet aanbrande , en alles zich te beter zamenbinde. Hoe nader deze aan het brei- of geleiachtige komt, hoe voedzamer zy is ; wil men dezelve meer de gedaante eener Soep geeven, dan neemt men jó water meer, dan in het voorichrift gemeld is. Indien de ketel of pot goed fluit, verkookt er van de 15 g§ 10 loot niet meer dan 1 0T 10 loot, en voor 7 perfoonen blyft er dus 14 85 voedfel over, 't geen meer dan genoegzaam is ter verzadiging. Brood er by te eeten is onnodig, wyl de Soep zelve dit bevat en voedzaam genoeg is. Om volkarm n goed te zyn , moet dezelve 536 uuren lang kooken. — iVlen kan er veelerkiè' veranderingen van fmaak aan gee-' ven , door er , naar gelang der jaargetyden, geele, witte, graauwe, of groene Erwten, witte Boonen, Wortelen, witte K-ol, Raapen j en Soepkruiden in te doen ; evenwel blyven Grutte, en Aardappelen altoos de voorname v'Teischten, die men er nimmer uit weg laten muet. — ln de plaats van Spek , kr.n men er ook gerookt of gepekeld RundvleLSch, of gehak'e ens in vet gebradene Uijens in doen, gelyk mede 1 a 2 gehakte bukkingen. Eene weinig kostbare, en echter zeer fmaaklyue , verandering is deze , dat men in de plaats van 2 gê "10 loot Aardappelen , 4 fg Aardappelen neeme, die men half gaar kookt, dan fcliilt en klein maakt, en met 8 loot Meel , eenig Zout en Peper , tot 32 balletjens kneedt, weike in de Soep gekookt worden, tot zy boven dryven. Hierdoor worden de kosten 'flechts omtrent 1 penning voor ieder perfoon hooger. Het is buiten kyf, dat de grootfte bezuiniging alleen dan kan plaats hebben , wanneer men daartoe byzonderlyk ingerichte ftookplaati-en of fournuiiën heeft, en wanneer de fpysbereiding voor een groot aantal monden te gelyk gefchiedt. Het recept voor 70 përfonen, boven bladz. 27 medegedeeld, kostte te Ham' burg 1 Reichslluiler, 2 Albus, en ruim 6 Heller, 't geen omtrent 2 guldens Hullandsch zal uitmaaken. — Tot het kooken daarvan in eenen gcflotenen Oven , — waarvan de aftekening til de JBoekdrukkery van het Weeshuis aldaar te zien is — gebruikte het Armen-Infthuut niet meer dan 23 fë Hollandfche Turf, ongeveer gelyk ftaande met 2 Maaten (Meizen) Steenkoolen. Eindelyk moeten wy nog aanmerken , dat in het voor ons liggend blaadjen, in het Recept voor 70 monden, in plaats van 1 gg Zout, flechts 28 loot Zout worden opgegeeven. Iets wegens de bereiding van het KRYT- of SPA ANS CHWIT, in Frankryk. (Vervolg en Slot van N°. 125. bladz. 162.) 1. Van de Steengroeven. Deze liggen langs den weg naar Mantallcy, en ftrekken zich uit ten Oosten naar Meudon en ten Westen naar Bellevue. Men gaat er ifi door een fteenen boog, aan de noordzyde, en klimt eene trap af, aan welker rechte zyde eene vvaterleiding van hout is aangebragt. De hoogte der Groeven van binnen is ongeveer van 10 Rhynlandfche voeten , en zy zyn van eene verfchillende uitgebreidheid. — lle Kalkfteen, waaruit zy beftaan, is in het midden hard , doch onder en boven zacht; duii door het uitdelven wordt dezelve' onder één gemengd, en dus van eenen zelfden aarr. Onder de Kdktteen ligt eene bedding van ruim 6 voeten Keilteen. Zoo lang de Steengroeve is, ftaan cr 3 ryën watervaten , Gallerie genaamd, gedeeltelyk boven , gedeeltelyk in den grond gezonken, waarin het van boven afkomend water ontvangen wordt. De eerfte rei, in het midden ftaande, noemt men bezinkkuipen Qonneaux rasftfoirs); de tweede rei, ter linke zyde, zyn waschkuipen (Jonneaux de lavage); en de derde noemt men hefkuipen (tonneaux oii le blanc fe léve). — Wy zullen' over het gebruik dezer kuipen nog nader fpreeken. 2. Van de Steenftof te Meudon. Een gedeelte dezer Steenftof tot poeder gemaakt , en daarop een zwak Zoutzuur gegoten zynde, bruischte dezelve iterk op, door het affcheiden van het Koolzuur-gaz of der vaste lucht, gelyk de gevolgen daarvan aantoonden. Dit Zoutzuur echter loste niet alles op. Door het fikreeren verkreeg men eene heldere vloeiftof, die tot eene drooge ftof af-  C i7i ) afgedampt.. zynde , een wit; poeijerachtig , bitter, in water ontbindbaar Zout gaf, en dus eene Keukenzout-zuure aarde aanwees.— Om te weeten, of dit Zout nog eenige andere aardftof buiten de Kalk bevattede, werdt hetzelve in gedestilleerd water ontbonden, met: byvoeging van een weinig zuivere Ammoniak; hierdoor ontftondt eene troebeling, en na verloop van etlyke uuren een wit zetfel, doch van weinig . belang , ' het geen dus eene foort van ■ Aagncfia moet zyn. — Nog andere proeven heeft men genomen , doch zonder i'pooren te ontdekken van de bymenging eener andere ftof. Het geen er van 't gefiltreerde vocht terug bleef, beftondt uit Kyzelaarde. — Van de ico deeleii des ruuwen Krytfteens waren er 19 deelen Kyzelaarde, n deelen Magnefta of Bitter - aarde, en 70 deelen Luchtzuure Kalkaarde. 3. Bereiding van de Steenftof. De arbeiders graaven de Steenftof uit, naar gelang dezelve vereischt wordt, en werpen • het Kyzelzand als onbruikbaar weg, wordende echter dit laatfte voor de Steenbakkery weggehaald. Na deze affcheiding wjjrdt de Krytaarde reet Yzeren ftaven klein gemaakt , op dezelfde wyze, a]s zulks met de Gyps pleeg te gefchieden. Het Kryt genoegzaam zacht en klein gemaakt zynde, zoo dat hetzelve zich als eene meelftof tusfchen de vingeren laat wryven , doet men het allereerst in de bezinkkuipen, trachtende men, zoo na mooglyk , in elke kuip even veel ftof te doen. Door de reeds gemelde waterleiding brengt?: men in alle deze tonnen het nodig water,! ten einde de Krytftof daarmede te . mengen , j< wordende ten dien einde de tonnen fterk) omgeroerd; het een en ander duurt eenigeh dagen lang. — Is het Kryt behoorlyk omge-S; roerd, zoo dat daarin geene klonters meer 1 zyn, dan laat men alles langzaam bezinken,!, en het water in de dieper gezonkene kuipen 11 (egouttages') loopen. — Vervolgends fchept men 1 al de dikke of breiftof met emmers in de i wasehkuipen (tonneaux è layage), latende 1 echter de grovere ftukjens Kryt, die by de ( eerfte vermenging op den grond gezakt zyn, 1 zorgvuldig terug. — In de tweede ioort van!] kuipen wordt, het Kryt op dezelfde wyze om-1' geroerd, en by de tweede waslching valt < het nog aanhangend Zand op den grond. — j Nu doet men het Kryt in de derde foort vanN kuipen, laat het bezinken, roert het van 1 .nieuws om., en bl^fc hetzelve dan langer inn het water dryver.de,' zo is zulks een btwys,^ dat het Zand daarvan rs afgefchèidcn; dit noemen de werklieden : le btauc fe léve, het wit ryst. . Het zetfel , dat in de wasehkuipen blyft liggen, wordt door de werklieden Zand genaamd, en als onbruikbaar weggeworpen; doch de _ Gypsbranders haaien hetzelve weg , fn bedienen zich daarvan, om hunne Ovens te bedekken, wanneer zy het vuur willen laten uitgaan ; intusfchen houden zy nog eeniuen tyd het vuur zoo fterk gaande, dat het Zand gloeijend worde ; hierdoor wordt hetzelve wit, mengt zich onder de Gyps,. en vergroot de hoeveelheid derzelve. Dit bedrog is voor de Gypsbranders een groot voordeel, 5. Hoedanigheden van dit Kryt zand. Hetzelve is korrelig. van eene lichtroode couleur , en gedeeltelyk in minerale Zuuren oplosbaar; het verfclnlt alleen daarin van de roode Krytfteen , dat er meer Kyzelaarde onder gemengd is. De roode couleur wordt veroorzaakt door eene Yzerkalk, die echter in geringe hoeveelheid zich daaronder bevindt. — Dit zoogenaamde Zand is dus eene ruuwe , kyachtige Kalkaarde , waarvan de Gypsbranders, die ze flechts voor het haaien hebben, zich met voordeel bedienen. 5. Verdere bereiding van het Krytwit. Hetzelve ten derdemale gewasfehen zynde, ioet men het in groote kuilen , die in de Krytgroeven gemaakt zyn, vult dezen met water aan, en laat het Kryt bezinken, waarde ten minfte 8 dagen tyds vereischt worden. Daarna wordt het water met emmers afgeschept , en het Kryt aan hoopen gezet ; op ieze wyze trekt er alle vochtigheid uit, het vordt fteviger, en zoo gevormd. Om hetzelve te vormen, laat men het eerst genoegzaam ftevig worden ; dan neemt de [ibeider eene zekere hoeveelheid er van , aieedt die met de handen , rolt ze verder )p een gladde fteen of plaat, en vormt daarrit regelmatige Cylinders. Vervolgends worlen de dus gevormde ftukken op ftellaadjes c droogen gelegd, die de arbeiders vengfters loemen: dezelve beftaan uit paaien of latten, lie men in den grond Haat, en waarop men lorizontaale latten vastmaakt, alles met een .leen afdak voor den regen bedekkende; zy •ertooiven zich dus als vengfters. Men heeft >ok groeitere ftelhngen van "dien aart, welke nen in vakken afdeelt ; onder deze laatiten s de arbeider zelve vry van den regen , en an dus in allerlei weder voordweiken. Hier vorden de Krytbrooden op elkander geplaatst, 00 dat zy zich flechts van céne zyde aanY " raa*  C 17a X raaken ; de vvihd trekt dan alle vochtigheid hchtelyk daaruit weg, en droog zynde, legt men ze op in plaatfen, waar zy voor alle nat bewaard zyn. Dit Meudonsch Krytwit beftaat uit 4 deelen Kyzelaarde, 8 deelen Magnejia, en 88 deelen zuivere Kalkaarde. — Uit vergelyking hiervan met het voorgaande ziet men' gereedlyk, hoe nodig het zy, den Krytfreen klein te maaken en te wasfchen, ter affcheiding der Kyzelaarde en overige vreemde beftaandeelen van de verwftof, die dan ook zoo zuiver is, als het beste Krytwit, dut men koopt.. Deze Fabrieken, hoe weinig ook geacht,' zyn geenszins weinig beduidende: er zyn onderneemers, die in 15 Groeven te gelyk laten aroeiden, en verfcheidene nabygelepene Departementen worden daaruit van Krytwit voorzien De eigenfchappen , welke- deze verwftof hebben moet, zyn de- volgende : zy moet zeer wit — zacht en licht. breekbaar — niet kleverig zyn noch ook — vermengd met vreeradaartige beftaandeJen, b. v. Kyzelzand, Yzerdeeltjens. enz, — Het gebruik ér van is zeer bekend: men wit er de vertrekken mede, zuivert: daardoor Lakens en andere Stoffen van vet, m plaats van die te zwavelen ; grondt daarmede, zoodanige fieradiën, die men vergulden wil ; gebruikt het- tot- grondfel voor veele verwen; m.ialu èr ftopvervv- van; mengt het. onder 't Loodwit , en bedient-er zich nog op veele andere wyzen van, die wy niet allen konnen. opfommeii. RoESTW.eerend PA PIER. (Uit den IVestphalcr Anzeiger, van Maart 1799.; . Indien de menfchen in alles niet-zoo werkruiglyk te werk „gingen, en beter letteden op de oorzaken der dingen, zoude menige konst. giecp niet zoo moeilyk zyn natemaaken , en alle Papiermakers b. v. zouden goed ^aaidenpapier konnen fabriceeren. Ziet hier eenige wenken ten dien einde! Geen Staal , Yzer noch ^aaiden roesten immer in. Linnen; waarom, zouden deze doffen dan meer roesten in het Papier, dat echter c uit, Lywaat is gemaakt? — Het is-tevens bekend , dat Staal even . weinig. in Wolle, noch ook in Drukpapkr, door de roest wordt aangetast, . mp.ar wel jn Schryf- .en .andere r foorten van Papier; by gevolg moet dit vers oorzaakt worden door de bvkomende ftoffen, uit welken laatstgemelde Papieren worden zaamgelteld. — De Lym op zichzelve is een vett olyaehtig wezen , en kan dë roestihg niet veroorzaken; dus moet de Aluin alleen oorzaak daarvan zyn , dat het Staal in gelymd of ge* v-nvd Papier , indien men tot dit laattte" zuurzouten gebruikt , roest vatte; en zeker niets rs natuurlyker dan dit , daar het • zuur alle Yzer aangrypt, ea aan roestihg blootftelr. bik die dit weet, is in ftaat om roestvry of roesiweeiend Papier voor Naalden enz., te vervaardigen. Voor het overige verwt men de^Uftnene lorupenfrof gelyk hef Linnen, en die van Wo-llene lompen als- Wol , alleen met- du onderieheid-, dat men voor het Papier onechte verwen-kan gebruiken-, daar die voor het Linnen en- de Wol vaste couleuren moeten zyn. — [Zou het niet roesten van Staal enz. in Drukpapier bewaard wordende, wel in aliö Climaaien-, ook in dit Land; doorgaan?— Is het- Chineefche of' Vloeipapier niet een zeer- goed behoedmiddel tegen de ' roest ? Hangt de mindere . of meerdere roesting niet veelal af van- de mindere of-meerdere aantrekking der vochtigheden-uit de .dampkringslucht doo? het Papier, waarin men gepolyst Staal- enz, bewaart? — Is-er geene mooglykheid, om het -geheim te ontdekken-, waarvan zich . zommige Êngelfbhe Staalfabrikeurs 111 het mengen van hun ■Smeltflraal fchynen te bedienen , om hetzelve roestvry te maakeu ? — Wy geeven deze vraagen aan onze deskundige Lezers flechts in overweging. Redact.]- i II. OECONOMISCHE. BERICHTEN. ' E'eNiGE , Merkwaardigheden uit DE JONGSTE ZlTTlNGIIN VAN 't • 1NSTITUT, NATWN-AL te Pakys Q). , I.' Natuurkunde. . De Burger Guyton gaf een tafereel 'van de nmiddelyke . verbind.tenisfen der 42. Scheikundige (*) Zie daarvan een - meer uitvoerig verflag ia Efpth dtt-Jeummx an ü. Tm. lV. &/V.  ( 173 > è\\*<£-elementen, dat is , van zulke uVöiTen, die de Scheikunde nog niet heeft konnen ontbinden cdécompofer), en welke zy dus tot nog toe ais1 eenvouwig of niet zaamgefteld aanmerkt.:.— De ftoffen leveren , door dezelven alleenlyk s aan s te vei binden , 861 combinatiën op , waarvan nog de helft niet bekend is.. — Dit getal wordt boven alle verbeelding groot, wanneer men de vereeniging maakt tusfchen 3 en 4-_ftj«ffeiir- Men weet, dar onder de halve Metaalen, in onzen tyd ontdekt, ook dat behoort, welk door deszelfs uitvinder , 'M. Klaproth te Berlyn, Urauite genoemd is. Van dit half Metaal heeft de Ingenieur der Myncn. C. Ghampeaux. in Frankryk de eerlte ipooren ontdekt, e:; de Burger Lelièyre daarvan aan 't Inftitut verfiag gedaan. De Burger Berthellet boodt hetzelve een uitvoerig werk aan over de affiniieii of verwandfchap der ' ligchuamen, waardoor zommige ligchaamen eene kracht . en neiging betoonen , om zich onderling te verbinden ; hy fpoort de oorzaken-' van deze eigerdchap' na, en verklaart daardoor een aantal zonderlinge ver. fehynfclen,-uit de gewoone regelen der Scheikunde. De Burger Guyton deelde nog mede , als b.eltemd tut onderwys der LeeiNugen in de Ecole Polytechnique, eene methodieke verdeeling der Deifttoffen'in rangen , clasfen-, geflachten en foorten,— een-volledig zamenftel der; uitwendige kenmerken van de JVIineraaleh, volgends Werden beginfelen , — en- eene Handleiding ter gemaklyker bevatting van de theorie van Hauy nopends • de zamenttelling der Cryftallen. . — Andere Leden hebben zich bezig gehouden met het onderzoeken der overblyfleien van zoodanige dieren, waarvan men er thands geenen; meer tin leven kent.-—- De Burger Villars berichtte, dat hy eenige hout-deltitoilen {bois -fosfihf) in de- Turf óp een der. hoogfte Alpijche bergen heeft aangetroffen, naby een gütjcher (ysveld), meer dan 760 métres verheven boven de thands beftaande, naastgelegene bosfchen. — De Burger Villars- vermoedt uit de ligging dezer boomgewaslchen , dat zy wyleer gegroeid zyn ter plaailë , , waar , men dezelven heeft gevonden; hoe zeer moet het elfmaat, dier oorden veranderd zyn, waar nu .op eenen grooten aïftand geene boomen meer gioeijen konnen! — Niet mrnder. aartig. is ?t bericht van den BurgerFoirct, die onder eene bedding Veenland z^ etwater -fchelpen : heeft .aangetroffen, . terwyl .cr boven op, in eene hbogere bedding,■ zee»fchelpen gevonden werden. — De Burger Beauvois deelde even fterke proe« ven mede van gewigtige omwendingen in den toeftand der aarde in Noord-Amerika. Men heeft daar reeds onderfcheidene deelen gevonden' van ontzagchlyke grootte, viervoetige dieren, die nu geheel onbekend zyn. — Ten aafzïen der Kruidkunde, leverde 'de Burger Brousfonet keurige waarnemingen nopends nieuwe en nuttige Planten van Marocco en de Canarifche Eilanden,- waarvan de Cultuur, zynes achtens, in zommige oorden van Frank* ryk zoude konnen flaagen. — Door de Ontleedkundige^ zyn befchryvingert medegedeeld, zoo van een Zeedier, Médufa genaamd, het geen zyn voedfel trekt door eene menigte van kleine buisjens of wortelvezeltjens , terwyl deszelfs maag, voor het hart dienende , door geaderde ' vaatjens het voedend fap. aan 't geheeie ligchaam mede»' deelt; als van een infect,- dat in de harsfenen der Schaapen leeft, en deze dieren ftuipachtige toevallen kan vcrooizaken. Hetzelve beltaat in eene blaas vol water , heeft verfcheidene kleine hoofden, en even zoo veele monden. — Eene byzondere Commisfie is benoemd, om hulpmiddelen tegen deze zonderlinge kwaal uittedenken. - De Burger Chaptal deelde mede eene nieuwe manier van het Catoen wit te maaken. — Loifel heeft eene volledige verhandeling doen drukken over alle de gebruiken en handgrecpen der- Glasmakers - konst. ,11. Letterkunde en fraaije Konften. De Burger Langles vervolgt aanhoudend zyne vertoogen over de Staat- en Handelkundige aangelegenheid van' de beoefening der levende Oosteriche taaien ; terwyl de Burger Le* grand keurige' byzonderheden heeft medegedeeld nopends eene reis -naar den Tempel van Jupiier Am/non te- Alexandriê; hebbende: de Burgj ^Langles eene - Arabifche befchryving van Egypte, door Al-Magryzy in dé XiVe Eeuw geichreven, en waarvan in de -Nationale Boekery • handfehrifien gevonden worden, nader als zeer- belangryk doen kennen, - De Burger■ ■ Houden vereerde 1 aan deze Clasfe het borstbeeld van Barthelemy. — Le Breton gaf de befchryving van een gedenkteken; ter gedachtenis der Vryheidsverdediger-s- te; Befanfpn opgedicht. , (Jttt vervolg , in een volgend N°.) x3- Ni eu-  ( 174 ) Nieuws en Nuttige UITVINDINGEN en ONTDEKKINGEN. (Vervolg van N°. 123. bladz, 151.) ï. Docimastieke Lampen of Vuurbronnen, uitgevonden door T. B. Benin , en ten kenmerk van echtheid voorzien met een Aeolushoofd , onder het opfchrift: non aïiunde ; waai van aan denzelven patent verleend is den S7 September 1799. — Dit Werktuig, waarmede naauwkeurige proeven genomen zyn, beltaat in eene Lamp van zeer fraaije gedaante , gevormd naar die der bekende Pfyche, aan welke , door middel van eenen Arendshals , een luchtkogel (Aelipild) is gehangen, waarvan het blaaswerk zich van zelve beweegt, en de kragt eener goede blaaspyp oefent. De vlam , die men naar goedvinden fchuin of horizontaal richt, doet in twee minuten, met verfpilling van niet meer dan i| centimes, eene dubble décilitre water kooken", of ook Koper, Goud en Zilver, fmelten. Deze Konstlamp dient om^M^taalen te foudeeren , tot het Glasfmelten , '^en voor alle Delfitofkundige proefnemingen ; zy is vooral bruikbaar voor reizigers , die daarmede zelfs ïn hun Rydtuig zich Koffy of Thee konnen bereiden. — Eene gemeene Lamp van dien aart kost 36 Livres. Adres by den uitvindc*, rue de la óonncrie , N°. 1. by het ChateletA of ook by den Burger Bsrliér den oudften,) Koopman in Bijouteriën, rue Honoré, N°, 44. tegen over het Qratoirc, . 2. Hasfenfratz doet in de Annales de Chemie, T. iiXtV. verfiag van zyne waarnemingen over de verhouding van het licht der 'Lampen met verfchillende brandstoffen ; volgends hem verïeeren de Argant/che of Qiiinquctfche Lampen de meeste uly. Verder^ heeft hy 1 proeven genomen met Wasch- Walrus- en 'Smeerkaarslën , Traan, Papaver- en Raap- | oly, en van ieder derzelven de lichtgevende kiacht bepaald. Plet witfte brandt de Papaveroly in eene gewoone, en het minde wit die \ der Traan in de Argandjche Lamp. Plet fterk- 1 fte licht gaf de Papaver-oly in die Lamp,] en het zwakfie de Wasebkaars. Die Oly j verteerde het langzaamst in gemelde Lamp, en in de gemeene Lamp het fpoedlgst de \ Traan. By een:n gelyken graad van verlichting is de Waschkaars, wegens fpoediger verbranding, het kostbaarste, en de Raap-oly in de Konstlamp het • 'minfte 1 o?t-ha'ar.- — Ter verlichting van groote Zaaien pryst Hasfenfratz de Walruskaarsfen aan. 3. De Gebroeders Spehr te Brunswyk, en te Lüchow in het Lunenburgfche, hebben in hunne Fabriek van Chicorey en Dtiitfche Coffy, eene bereidingswyze van deze Coffy uitgevonden, waardoor dezelve, zonder byvoeging van eenige Oosterfche Coffy, even aangenaam van fmaak en gezonder is, dan die. — Eene byzondere verhandeling, die hierover meer licht verfpreidt , is uitgegeeven onder den tytel: Uber die Deutfche Gaffée, als einen kochst wichtigen gegenftand fur Deutschland, u. f. w. Leipzig bey W. Rein. 3 Gr. PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. ■ Te Amsterdam, den 7 April 1800. De Geraffineerde Suikers zyn in alle foorten, alleen de Bruine uitgezonderd, J a 1 ^ minder, dan den 7 dezer. De Syroop is 78 Jj. Van de Coffy zyn geene vaste pryzen te noteeren. De Graanen zyn nog even gelyk den 7 dezer. Koolzaad, Zeeuwsch en Overm. 1 Voorlandsch dito > ö£ 68 a Friesch en Oostfriesch dito j Hennipzaad, Rigd's en Kon. f 10 a 11JSlaglynzaad dito en dito = 12I &14 en 14 a 16 Oly by de Arzm , Raap' e 83: - dito Lyn- • 66\\ dito Hennip- * 68j Te Dordrecht, den 10 April 1800. Dude Zeeuwfche Tarw, per Zak ...... 42 a 44 g Dito dito per Last . . 346 a 354 ggl. 3este nieuwe dito, per Zak ...... 33 a 36 g Dito dito per Last . . 364 a 298 ggl. 5eraeenc per Zak . . •■ 20, 24 a 28 g Dito per i.ast . . . 164, 198 a 230 ggl. ilaauwe per Zak . . 20, 24 a 26 g Dito per Last . . . 164., 198 a 214 ggl. Corner-Tarw, per Zak 18, 26 a 30 g Dito per Last . . . 148 , 214 a 246 ggl. Zeeuwfche en Inland- i'Ciie Rftgge per Zak . . 26' a 27 g Zeeuw-  c m ) Zeeuwfche en Overmaa- fche Wintergarst . . 28 a 30 Dito Zomer 26, 27 a 28 Spelt 14 a 18 e£ Haver, Inlandf. Brouw, 18, 19 a 20 c£ dito Paardevoer . . . 14> I($ a 17 <£. Paardeboonen .... 24, 28 a 32 c£ Boekw., op 140 gg wigt, a 35 c£ Koolzaad, Inlandsch en Zeeuwsch Zomer-Zaad dito ... 45 a 55 j£ Zaai Lynzaad, Inlandsch en Zeeuwsch, per acht- tendeel 86 a 96 ft. Raap Oly, per Aam. . 84 a 87 gl. Lyn dito, per dito . . 70 a 72 gl. Raapkoeken *, per 1000 86 a 94 gl. Lynkoeken, per 100 . 11 a 12 gl. Den 11 April. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 42 ft. Moutwyn, per Virtel ... \xh <£■ Genever, per dito .... 12 é- Luikfche Kooien , per Hoed . 23 gl. Waag dito, per 100 Waag 26 a 27 gl. Den 14 April, Canclybrooden ..... . . Poeijer dito . paffinaden . . 34! a 35I ^, Melis/in 2 en 3 gg 32 a 2b| Lompen 27J a 28| Stampjuiker 27 a 323 Rasterden • 16 a a8 Ctndyën, diverfe 43 J a 231 Syroop 378 J Te Schiedam, den 16 April 1800. Moutwyn iof £ de 30 Virtels, zonder Fust, Genever n± c£ dito, dito. Gonever 52 en 53 g). per Aam, Anift, Proef. Gedr. Rogge 167 gg per Last 280 ggl. geveild. Te LJtrecht, den 12 April 1800. Witte Weit .... van f i6| tot ƒ ïj\ Roode dito — - 155 — - l6i Rogge — = 12^ — = 13 Boekweit . . ...—-= 8| — » % Capucyners, Middelfoort — - 15^ — « 16* Kleine dito — » — » 13l Groote graauwe Erwten — * — - ■ Middelfoort dito ... — * — * 18 dito Kleine — a 15! — * i6f Ongelezene dito . . — - io5 — * 13* Kleine zuivere Groene Erwten —- * — s Middelfoort dito , . . — = — - 17 Ongelezene dito . • . . .— « — * Witte Erwten , . » . —- * 12 — * 13 Witte Boonen .... — s — = Haver — * 4! — - 7* Paardeboonen - » 10 — = \o\ Wintergarst — » — - Zomer dito — s 5§ — s 6r Pryzen van eenige Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam, den 17 April 1800. Recepisfen , Rrabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 31 a f dito 4 pCts. Heffing, a 3! — naar rato van Comptoken en Sommen io , 42;- a 43 Nationale Schuldbrieven met Cou. pons a 3 pCt. 38! a 39! dito met dito en Uitl. a 4 53^ a 53I dito met dito dito . a 5 66£ a 68 Interest-Recepisfen van oudé Staats- fchulden. a 4 pCt .... 42 & 44 Fourneer -billenen 925 a 93 Bataaf]che Refcriptiën. 17 April. 1800 . . 74$ a 76 1 53 a 55 3 41* a 43+ 3 36 a 37I 4 34i a 36 Na den Vrede by loting . gjö| a 31^ Hollandsen geforceerd .... 35^ a 36 Vry willig dito 54 f a f Gelderfche fchaêvergoeding . 33^ a 34I Beleenbankgeed. 17 April. 'c6| a 97 NATIONALE LOTERYEN. In de Vyfde of Laatfte Clasfe der vyf en zeventigfte Utrechtfche LOT li KY , welke is beginnen te trekken op Dingsdag den 15 April, zyn uitgetrokken de volgende Nos. ca voorname Pryzen. nde Lyst No. C034 met "f ioco:3653 — '40-000:4912 — - looo;\^de Lyst No. 6548 — * 2,500.*»  C >7« } ■4*- Lyst No. is4, - , .1000™> * tNM - Ry ft»*** — is met behulp van Lichters er weder afee- ZEETY-DI-NG fft' en te Glwkftadt binnen ** ^ 1,3Jr^r^' zynde hernomen. - Den 16 VmnTte\ch^ *«am Xe i5V. B.artholaixé >t Schm rAe /s>/m * ön,'„ ,~ P n- JS? van ^•Maarten. ÏFebb, van New-rJt n ?j ■ / k3?r' en J7- binnen de Schepen nh *,i,n „ j!» ' ,y Te W >t £^/i Schip & Minefva, v\n meld abufiï Ie« nn9^ ft, Z" A. 7W, naar W^/- Te. .de zyn " Schp'dett T Schepen the /Jmety, van Cliftrltitwn 'naar van Efh^P ' K pt' C< » Indien; m^the Harmony, van 'Mfd&fpfia naar Den 16. uTt'ezeüd Se' Scheden 'tv ' ïfi^^TiJ ^rlVrfChiP ^ >V^W' of a^nttrV^I" ' De hollandfche Sjoel J/ &h% t, ft S^'v rlmtrUaanfdlt Schooner, de naam onbekend, opgebragt, is alda? veSocnt ' ' ' ,§««!» o/ yV^' / Vrygegeeven inX^Ie a.1ing uit 't Schip * ' * ?' ^ Z' ,Df ^ Aprii.^rSt Zee binnen C. Vprnnwïnfci- rt„ ff { 3 „ , ^ %r« van Wra. De Wind Z W 't hamburger Schip /"«^ fe/ naar C/7«r- vvnurj^. is. u. /«^w;. — Op' Finoyand-fand Jt tichip - ' «... ».  «3 April 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationde Huishoudkunde, Nyverheids Koophandel, Zeevaart, Fabriekena Trafieken, Beoefenend^ Konften, Landbouw, en alle Andere iniddelen van bejlaan. % OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Iets ove* de bereiding van het ROOD CRAIJON of TEKEN-POTLOOD. (Uit het Fransch van Lometf) (*) In de meeste Tekenfcholen, vooral in die welke verre van de Hoofdftad afgelegen zyn, valt het moeilyk goed rood Craijon oï' Teken - potlood te bekomen. Het gemeene , in vierkante ftukjens gezaagde, rood Kryt, dat men daartoe doorgaands gebruikt, is byna altoos hard, fteenachtig en ongelyk van fterkte, zoo dat de tekeningen, daarmede gemaakt, niets van dat zachte en zuivere hebben, waardoor zy alleen derzelver grootfte uitwerking konnen doen. & De eenigfte goede Craijom van dien aart werden tot hiertoe uitfluitenderwyze te Parys gemaakt, en zeer duur verkocht. De besten zyn bekend onder den naam van Crai/ons de pdte du C. Desmarest, welke er vermoede!vk de uitvinder van is. Geen der Schryveren , die over de bereidingswyze dezer Teken-potiooden handelden, Z£ Anml" di Chhnie- T- XXX. p. 284-292. 111. Deel, heeft opgegeeven , in welke verhouding me* de beftaandeelen derzelven te zamen mengen rnoet^ Lomet heeft daaromtrent proefnemingen in allé mooglyke Verdeelingen gedaan , en alle proeven , die niet aan zyne verwachting voideedeh, heeft hy laten vaaren , zich alleen bepalende tot die, welke bruikbaar zyn uitgevallen. Men bereidt deze Crafons uit fyngemaakte roode Steen of rood Kryt, zynde eene Yzerkalk, die van het roode Oker alleenlyk daarin verfchilt, dat dezelve nog klei-aarde bevat. Deze delfftof wordt met eenige zamenhaiigende ftof, b. v. Gom, Lym, Hars of iets diergelyks gebonden en hard gemaakt , waarby men zomtyds ook nog een weinig Zeep voegt, ten einde aan het mengfel meer weekheid'te geeven. In de plaats van rood Kryt kan theft ook andere roode Yzerkalken , b. v. het Bruinrood, de zoete Vitriool-aarde enz. gebruiken, in welk geval men zulke kalkfoorten kiezea moet, die zacht tusfchen de vingers zyn, en eene levendige couleur hebben. De Craijons^ die men koopt, zyn doorgaands met klei vermengd , het geen dezelven eene geelachtige en fletfche couleur geeft. Lomet heeft beproefd, om deze ftoffen met Eiwit en Bloedwei {Albuminc du Sang) te binden, doch hy bevondt, dat deze Craijom van geene goede qnaliteit waren. Men neemt van het fynfte rood Kryt, en wryft hetzelve met water op eene Marmeren tafel uit, gelyk men gewoon is andere Schilders - verwen te doen; doch men doet er flechts zoo veel water by, als nodig is, om ^ de»  C 178 ) den wryffteen gaande te houden^ en gebruikt vooral geen water meer dan nodig is. Wil men dezen arbeid in het groote verrichten , dan wordt het uitwryven moeilyk , kostbaar, en men dient eene andere manier ter verdunning van het Kryt te volgen: men ftampt hetzelve naamlyk , zift het door eene Zydene. Zeef, roert het in een vat of tob met water, en laat dit mengfel eenige minuten ftilftaan, ten einde de grovere deelen op den bodem zinken. Hierna giet men het water, dat de fyftfte verwdeeltjens bevat , af, en laat het 24 uuren lang ftilftaan om te. bezinken ,. waarna men het klaare water afgiet, blyvende er nu een zeer fyn vervvzetfel op den bodem liggen. * Zoo gaat, men met alle de gedeelten te werk , tot dat de gantfche masfa op deze wyze behoorlyk fyn gemaakt is. De Gom, Lym of Zeep, waardoor mer, het roode Potlood de vereischte Hevigheid wil geeven, moet men ieder op zichzelve fmelten', en deze ontbondene ftoffen naauwkeurig met het fyn gemaakte rood Kryt vermengen. Men plaatst dan dit mengfel in de zon of by een zacht vuur, om hetzelve te laten afdampen, moetende men het, gedurende dien tyd, beftendig omroeren. Hiermede houdt men aan, tot dat de masfa een weinig vaster is , en de lievigheid van Boter bekomt, waarna men er de Potlooden van maakt. Het vormen der Potlooden gefcbiedt op tweeërlei wyze: of, men breidt de masfa uit op eene plank, waarin ronde gootjens of vooren aangebragt zyn, die van boven een weinig uitloopen; derzelver lengte is willekeurig, maar de .wydte en diepte regelt men naar de dikte van het Craijon, dat men maaken wil.■Of, en deze methode is de beste, men perst de masfa door eene buis of pyp van dje wydJ£ , dat het Craijon, daaiuit komende, de ■begeerde dikte heeft. De alzoo gevormde Potlooden moeten zeer langzaam, op eene fchaduvvryke, niet al te drooge , plaats gedroogd worden , ten einde zy niet lcheuren 4oor eene al te fpoedige opdrooging. - Gedroogd zynde, fnydt men dezelven in •ftukken van 2 duim lengte , neemt er de hoekige plaatlen van. weg, fchaaft er de harde ;opperhuid af, die zich gedurende het droogen daarom gevormd heeft , en welke het afgeeven van 't Potlood belemmeren zoude, en geeft er in het ruuwe de vorm aan van een Tekenftift. — De houten vormen, waarin men deze Craijons maakt, beftryft men met .een weinig Oly, ten einde het aanhangen ■van 't Potlood te beletten. By voorkeus heeft men zich , tot het binden der (lof, te bedienen van Arabifche Gom en van Vischlym. De Gom en Zeep lost men op in koud water, doch de Vischlym moet men vooraf aan kleine ftukjens fnyden of hakken (*) , warm water daarop gieten, en ze in een Mariënbad lmelten. Deze ontbindingen móeten genoegzaam met water, worden aangelengd, ten einde die door eene hairzeef te konnen doen loopen ter zuivering. Het rood Krytdeeg vereenigt zich niet gemaklyk met het Vischlym-water ; men moet die beide .ftoffen heet maaken , en over het vuur by' eene kookende hitte zaam vereenigen. Eer men de masfa in de vormen doet , moet zy vooraf fterk dooreen gekneed worden, ten einde er geene harde deeltjens hier of daar in over blyven. — Het best is, alles op een wryffteen wel doortewryven, eer het in de vormen komt. De Zeep komt alleen by zulke Craijons te pas, waarby men zich van de Gom bedient; de proefnemingen van Lomct, om Zeep en Vischlym te gelyk te gebruiken , haagden geenszins, vermids het overvloedig Alkali der Zeep zich met de Krytpap verbindende , de zamenhangènde kracht er van verftoort. 1 De Craijons , waarby men Zeep voegt , worden veel donkerer van couleur, vooral, wanneer men die' in de zón droogt ; Lomct meent dat hierdoor een gedeelte der Zuurftof uit de'' Yzerkalk getrokken en deze daardoor bruiner wordt, meer naderende tot den ftaat van een Yzermoer. Deze manier van Craijons te bereiden., is altoos gehaagd, en kan met een goed gevolg herhaald wordcr. — Dezelve hebben alle'goede veieischten , en kosten naauwlyks \ van d;e, welke men gewoonlyk verkoopi. Dan, in het maaken daarvan moet men naauwkeurig letten op de juiste hoeveelheden der ftolfen, die wy terftond zullen opgeeven , wyl de minde verandering daarin aanmerklyken invloed op de deugdzaamheid van het Potlood heeft. — Inzonderheid behoort • men zich te wachten voor de misdagen, die. uit het onvermydb ;ar verlies van ftoffen gedurende de bewerking Zel- (*) Dit is een moeilyke arbeid, doch dezelve wordt merklyk verlicht, indien men de Lym vooraf" met een hamer klopt, latende ly zich in dat geval gemaklyk vanéén lcheiden en ombinden. Een groot ï^eren Mortier is daartoe ook zeer gefchikt.  C -79 ) zelve konnen _ ontftaan, en waartegen geen beter middel is, dan dat men de hoeveelheid van water en der overige beftaandeelen, in het Krytmengfel en de bykomende ftoffen aanwezig, voor derzelver vermenging juist bepaale. Door middel der volgende opgave zal het gemaklyk vallen, voor elke foort van Craijon de juiste hoeveelheid van Gom, Lym en Zeep, by eene gegeevene hoeveelheid Roodkryt of andere Yzerkalk, te beftemmen. Eer/le foort. Roodkryt of andere Yzerkalk , droog zynde, i once. Gedroogde Arabifche Gom, 18 grein. Deze eerfte foort bevat de minfte Gom; het Potlood is dus zacht, en tot groote tekeningen bruikbaar. Minder Gom kan men niet neemen, wyl anders het Potlood al te flap en dus niet bruikbaar is. Tweede foort. Roodkryt of andere Yzerkalk, i once. Gom ai grein. Deze verhouding geeft een min of meer zacht, in het ftryken krachtig Craijon, uitmuntend gefchikt voor groote ftukken. Derde foort. Roodkryt, enz. . . . i once. Gom ...... 24, of nog beter 25! grein. Deze foort geeft een lievig Potlood van eene zachte (treek, dat tot gewoon gebruik het best van allen is. Vierde foort. Roodkryt, enz. . . . 1 once. Gom 27 grein. . Potlood, dat een weinig ftyf, doch niet hard is , bruikbaar voor tekeningen van eene delicate behandeling. Vyfde foort. Roodkryt I once. Gom go grein. Geeft een zeer ftevig Potlood, gefchikt voor kleine tekeningen , die in de fynfte details lóopen. Zesde foort. Roodkryt 1 once. Gom 33 grein. Een zeer hard Craijon; meer Gom 'kan men er niet byvoegem, of het Potlood wordt onbruikbaar. ' . j Zevende foort. Roodkryt . ; . . 1 once. Gom 22 grein. Drooge witte Zeep . 30 grein. Deze Craijons hebben eene bruinere fchaduw dan de voorigen; zy zyn ltevig en licht te fnyden, doch hebben, gelyk alle andere foorten, waarby men Zeep voegt, het gebrek, dat zy glimmende ftreeken geeven , als men- er wat fterk over wryfr. — Geene andere proei met Zeep is gedaagd ; deze fourt is vol¬ maakt gelyk aan de roode Craijons van marest, ___ Achtfte foort. Roodkryt 1 once. Drooge Vischlym . . 36 grein, . De laatfte foort heeft een heerlyk coloriet, en is uitmuntend in het gebruik. Doet men er minder Vischlym by, dan breekt het Potlood lichtelyk af, terwyl hetzelve door byvceging van meer Vischlym te hard wordt. FABBRONVS gemaklyke manier, om x»e KONST PLAAT EN te zuiveren en wit te maaken. • r-^OO.". ;•" '. —■'. 'l (Uit de Annales de Chymie. T. XXIX.) De tot hiertoe gebruiklyke manier van de Plaaten fchoon te maaken, beftondt daarin, dat men dezelven in een zwak aschloog waschte, of eenigen tyd lang in den daauw leide, of ook in de aanwending van Sterkwater daarby; dan, door de loog gaan niet alleen de vuile vlekken, maar ook de druk verwen weg, terwyl het Sterkwater de plantaartige vaatjens aantast, waaruit het Papier zelve beftaat. Zedert het geoxygeneerde Zoutzuur door ScheeIe ontdekt, èn door Berthollet tot de Linnenbleekery aangewend is geworden, heeft men niet nagelaten hetzelve ook te bezigen tot fchoonmaking der Könstplaaten, en de ten dien einde aangewende pogingen en proefnemingen van Chaptal zyn met een zeer gelukkig gevolg bekroond. \ Intusfchen heeft men zich doorgaands varf dit middel niet zoo veel bediend, als de zaak zulks verdiende ; iets, het geen Fabb'roni daaraan toefchryft, dat de manier om dit zuur te bereiden , zeer omflachtig, en het, in Italiën althands, zeer moeilyk^is, die bereiding genoegzaam volkomen te doen. Deze bedenkingen hebben hem aangefpoord, om de volgende handelwyze algemeen te maaken, zynde dezelve zoo gemaklyk , en aan zoo weinige zwarigheden onderhevig, dat elk zich daarvan tot eigen gebruik bedienen kan. Men vult eene glazen vies tot op de helft met | Menie en f Zoutzuur, en fluit oogenbliklyk de vies met een glazen ftop die gefebroefd is, zoudra de Itoffen daarin gedaan zyn. Deze vies zet men op eene koele en weinig licht ontvangende plaats. Een ze> kere graad van hitte , die van zelve daarin Z 3 ont.  e i8q. y ©nïftaat , duidt aan, dat- het mengfel eene verandering ondergaat. De Loodkalk (Menie) levert- eene aanmerklyke hoeveelheid zuurftof uit-ivelke zich met het vloeibare Zoutzuur verbindt, en daaraan eene goudcouleur geeft; ook neemt de gemelde vloeiftof terftond den reuk aan van geoxygeneerd Zoutzuur , en bevat eenige opgeloste Looddeelen,. doch die derzelver. bruikbaarheid niet henadeelen. — De vies., waarvan men zich bedient,, moet zeer dicht gefloten, en lievig zyn, ten einde de zich ontbindende veêrkrachtige vloeiftof het glas- niet. doe fpringen , noch den ftoo üitdryye. Om/dit vochtte gebruiken, neemt men een Vierkante glazen ruit of fchyf, maakt rondom dezelve een ftaande rand van wit Wasch , i duim hoog . of hooger , en zeer gelyk aangelegd.. Hierin legt men de Koustplaat, en giet er verfche Urin , of ook fchoon water, waarby men eenige Osfengal gemengd heeft, op.„ Na drie a vier dagen in dezen ftaat gebleven te zyn, giet men er het vocht af, en . doet er om de 3,a 4. uuren telkens warm water op, tot zoo lang dit water klaar blyft, by. het afgieten.. Is-., de fmetftof op de plaat van eenen harschiachtigen aart, dan weekt, men deze in een. weinig Wyngeest., — Vervolgends laat men er alle Vochtigheid van afloopen, en bedekt de Plaat met het, op voorgemelde, wyze bereid, geoxygeneerd Zoutzuur.. Op den rand van Wasch légt men. eene tweede! glazen ruit,, om geen hindernis te hebben, van den, fterken reuk dezer zuurftoffe.. Nu ziet men oogenfchynelyk de geele cpuleur der Konstplaat. weggetrokken,, en derzelver oorfpronglyke. witte verw weder ten voorfchyu komen.. Één a.. twee uuren tyds zyn hiertoe genoegzaam i na verloop van dezen , tyd: laat men . het . gemelde Zoutzuur wederom., afloopen,. ippelt de Plaat etlyke reizen met fchoon water, af, en. laat j die. ïij, de. zon droogen». i j < 1 1 i un< iv 1 j% is/ . sto r'.'U-'i \v bi ï- ■ .,..h 11 I :■ ALLERtEIË OECONOMISCHE kupk DIGHEDEN en VOORSCHRIE* HEN.., De ol-yachtige zaaden blyven goed5, zoo< lang zy op drooge. plaatfen, voor de buitenlucht, bewaard, dezelver leven- of kiemvermogen behouden, 't geen in zommige» 2 ,in anderen 3, 4 en meer jaaren duurt; dan, gebroken of befchadigd zynde worden • zy tertlond ranzig. — Ongekwetfte. Amandelen blyven jaaren. lang zoet en lekker, doch zyn zy geftoken, dan worden zy binnen weinige. weeken geel en zuur.. — Het zoogenaamd Staverzaad (Staphifagria) bederft niet, al,blyft het jaaren liggen, ongebroken; doch totpoeijer gemaakt,, gaat het in korten tyd tot; bederf over, al bewaart men. het. in eene beflotene vies.. i' Het zoogenaamd fchaal of kant worden, van 1 gistige vochten is een nog. niet genoeg opgehelderd bederf derzei ven , het geen. den, grond, legt tot fchimmel en rotting, De Pasfaufchc of. Hesfefche Smeltkroezen hebben dit gebrek,, dat zy. de Metaalen, die men er in fmelt, met. eene nog' niet. bekende ftof vermengen ,, waardoor, dezen* brosfer worden; ook, worden zy door veele Neutraalzouten : en Salpeterachtige, zuurftoifen» aangedaan en zelfs ontbonden, en in eenen hoogereu graad, van . hitte, dan. tot:,het. Koper- fmelten nodig. is, worden zy. zoo week, dat t men ze, niet afgekoeld zynde,. eerrmen dieuit het; vuur neemt,. met de tang. kan plat t drukken.. - , Het beste fmeerfel . voor- Chirurgifchë Itiflru-■nenten en andere. Staalen, Werktuigen tegen, den, roest is de Cacao-boter die men door; iet uitpersfen bereidt.. Tot, het vervaardigen van Kónstneuzen, iareen hout, zoo gefchikt als dat.van de. Zo-ner -Linde (Tilia . Europaca)..——— Men heeft bevonden , dat, voor het minfte • le. helft der gewoone kosten , tot het onderrloud.der Paarden , konnen, befpaard worden , , vanneer mem die meti Turnips. (Bcurgondifche,. laapen)} voedert. Ook vaaren.' er de Paarden , jetervan,, zy worden er niet zoo licht-van-1 >vervoerd ,. de. huid of; het luir, wordt'glad-. [er,. en: zy zyn .minder bioocgefteld . aan den : )roes ■* en foortgelyke - Wih:.erziekten.Dej ieste.. ÏqoïÜ . vsu.,Turnips zyn .de groene. Zweed-:, tye... (Dit zql vervolgd .wordeh.y II... O E-  ( m ) OECONOMISCHE BERICHTEN. SCHOOL- B-E RICHT. Eeyden , den if April.. Ingevolge.de bevorens- gedane aankondiging, werdt, eergister namiddag, in het openbaar, ten bywezen eener aanzienlyke vergadering , jn de Gehoorzale der Latynfche Schoole alhier , het Onderzoek verricht naar de vorderingen der Leerlingen , in de Departement^Schoole der Maatfchappy : tot hut van 'i Algemeen, binnen deze Stad gevestigd, onderwezen wordende. Na dat de Burger, Mr, Jan de Kruyff, als Voorzitter van het Beftuui dezer Schoole, deze zoo eenvouwige als pleg tige bezigheid met eene Aanfpraak geopend hadt, in welke hy, even zoo uitmuntend ah haitroerend , de Waarde van een Kind affchet fte , werden de Leerlingen , wegens hunn< gemaakte vorderingen , onderzocht in alle dit vakken, welke in deze Schoole onderwezei worden , als het Leezen , Schryven , Reke nen , de Nederduitfche Taal, Aardrykskunde en het Leezen der te veel verona.chtzaamd< oude Hollandfche Loopende Schriften, n welk alles de vraagen , het zy die gedaai wierden door den nyveren Leermeester de Schoole zeiven , dan wel door de Bertuurder of anderen, welke deze plegtigheid bywoon den, de blyken doordraaiden der aanhoudend! vlyt en leergierigheid der Kinderen zoo .wel als van de. onvermoeide zorge. der Beftuurde ren en des Leermeesters.. Dit geëindigd zynde , werden Cornehs V-oor Jlad , Abram Pikaar , Pieter Noordziek , Ma ria Berlenbach,, Jacobus Turion , sdida Fre drika. Elberiink ,. Pieter Steenhauè'r, ■ Johann Pent , Adrianus Johaimes den Ouden en Ptete van Oosten , als in de onderfcheidene Clasie en vakken van. Onderwys-, boven hunne Me de - leerlingen , in den loop van het School iaar uitgemunt hebbende , met pryzen begi: tigd,, welke, hun met zeer gepaste Aanlpras ken, door -gemelden- Voorzitter de kruyff werden overhandigd, — Deze uitdeelmg dt Pjyzen geëindigd zynde., deedt Johanna Pon oud 13,: jaaren' , en thands, met nog 5. haan Mede - -leerlingen , met naame : A.. J. ■ dt Ouden, PS van Oosten.. F*. Vreilwgs,^ C Virolyk en ^.gieUin ,., de.. Schoole. zullend verhaten, 200 voor zich als voor huneene treffende dankbetuiging aan de Begunftigers, Beftuurders, den ' Leermeester ", eh hare , 'iifg blyvende, Mede - leerlingen ; — dan —< toen deedt ' zich eene , waarh k treffende , vertooning op. — De Schoolbestuurders, ten blyke van derzelver byzonder genoegen , niet alleen- over hare verdienden als Leerling , maar ook en wel inzonderheid over het uit°muntend zedelyk gedrag van dit Meisjen , gedurende haaren vierjaaiigen Schooltyd ,. vereerden haar met een fraai Bouquet van' Bloemen, hetwelk haar, door een der bywezende Begunftigeresfen der Schoole, op de borst werdt gehecht, ten einde voor de ge-.heele Vergadering dit lieraad te draagen; dan, om zich in het vervolg altyd te kon-nen herinneren , hoe zeer zy zich de achting, der Schoolbeftuurderen hadt waardig gemaakt, ontving zy , boven dien, een , op Perga- ■ ment gefchrevcn, lofiyk Getuigfc-hrift deswegens ; eI> — ten bewyze, hoe zeer de^ ^chooibeftuurders verlangen , dat haar toekom- . ftig beftaan in de zamenleving., op denzelfden' : pryswaardigen voet als haar leertyd moge t blyven, vereerde men haar nog een Exem1 plaar van het zeer nuttig Werk , getyteld : . Vadeilyke Raad aan myne Dochter , door Campf. ■ Zulken der Leerlingen ,- welken' bereids: hunnen braaven Leermeester, als Ondermees1 ter, in zynen moeilyken post behulpzaam zyn, \ en welker ;beftemming- is, om zeiven,- ten ■ eenigen tyde, de voordplanters van de hun' i onderwezen kundigheden te worden, namelyk: . G. Zaalberg, L. Hakbeyl, H.-Verburg, J, v.d.'. Ouwelen, - A, Montagne en E, - Kleinenberg , ..werden insgelyks, zoo met onderfcheiden Ge• fchenken als - hartelyke Aanmoedigingen, vereerd ; — eindelyk ontving de braave Leermees? - ter, A. Veneer, zelve, niet alken den ■ woordelyken dank van -Beftuurderen, over zyne . onvermoeide pogingen , ten nutte der hem toe-%\vertrouivde Jeugd, dit jaar weder aangewend 5. --jmaar tevens, ten bewyze der waarlyk verdien-1 de. achting,-werdt hem een aanzienlyk Boekge--Ifchenk overhandigd..— Na eene korte , dochi - J tevens treffende , Slotrede van den opgemelden' Voorzitter, werdt deze Plegtigheid, welke met: - Gebed en Pfalmgezang begonnen -was -,- op ge-, lyke.wyze. met -Dankzegging aan het Oppcrwe-r zen ',- door. een der - Leerlingen' uitgefproken ,. t{ geëindigd ,, onder de zichtbaarfte blyken,- datf t verre.de meeste,- indien niet alle de Toehoor-n derss dezelve met1 ftreelende aandoening, en.< .genoegen hadden bygewoond,, C} z,33 BV-  C i32 ) benige Merkwaardigheden uit de jongste zittingen van 't INSTITUT NATIONAL te i Parys. (Vervolg en Slot van N°. 126". bladz. 173.) De Burger Boudier de Zoon boodt aan, een.ge proeven van eene Gravure op Glas, zynde een vierkant lystwerk, gefchikt om daarin Commerciebrieven, Paspoorten, of andere zaaken te plaatfen, waarvan men gaarne de vervalfching wilde voorkomen. Uit een daarover door Camus uitgebragt. rapport blykt net, dat deze uitvinding zeer bruikbaar is wegens de flaauwe afdrukken, die dit eraveerfel geeft, en welken het zeer moeilyk is natemaaken , zoo dat op deze wyze er byna geen valsch Papier kan in de wereld gebragt worden. - Ook heeft Boudier proeven genomen, om op de Cylinder te drukken () met glazen fchyven, en daardoor denr weg gebaand, om op verfchillende vvyzen 1 deze gravures op glas te benuttigen. — Het I eerfte denkbeeld, om de Kyzelaarddeelen van , het Glas door het aeide fluorique te onthin- l den, is men aan de Franfchen verfchuidigd ; men kai> daarvan groot nut trekken , vermids < de glazen plaaten niet gelyk de koperen aan i llyting onderhevig zyn , maar altoos gelvke c afdrukken geeven. Op deze wyze zal men op glas, de breekbaarfte ftof, graveeren konnen, I om de duurzaamfte gedenkflukken daarteftel- v Jen. — j 11. Wiskundige Wctenfchappen. c De Burger Momu-cla heeft twee Deelen van eene nieuwe oplage zyner Histoire des Mathe- d mauques uitgegeeven , en de voordzetting van a dit werk beloofd. - De Burger Lap/ace gaf S eene tweede Editie van deszelfs Expofition du v Systéme du Monde ; en leverde een werk K getyteld : Traite de Mècanique Céleste. II Vol! is waann hy de belangryke ker van het werk.' m tuiglyk zamenftel en de onderlinge werking ti en verbindtems der Hemelligchamen, op eene zeer geleerde en naauwkeurige wyze ontwik- d< De Burger Colomb leverde eene verhandeling w over eene nieuw* manier om de inclinatie der de Magneetnaald te bepalen , zonder dat men alle , lii AVe^Z? de ^lind«-D^P«sfcn ons j| die naauwkeurige voorzorgen behoeve , welke daartoe by het gewoon Inclinatie-Compas ver'S LW°rdeni inzonderheid ten aanzien der regeling van het zwaartepunt in de opgehangene Naald. (Men zie FEfprlt des jZfnaux. Ir. p. 211—213.) De Burger Brisfon heeft uitgegeeven een Onderricht nopends de nieuwe Maa.en en Gewisten ClnJlruEtion fur les nouvelles Mefures) , voorzien van alle de vereischte tafelen, om de verhouding der oude en nieuwe Maaten enz gehelderd15331611 ' alles dü0r voorbeelden op- Eene nieuwe uitgave der Élémens de Geometrie is door Legendre bezorgd, zynde in dit op tel de leenvyze en orde van Euclides gevolgd , en alleenlyk 't gebrekkige daarvan aangevuld, en by deze uitgave etne verhanhandehrig gevoegd over de Rechthoekige en bpheerfche Driehoeks-meetkunde. De Burger Lemark heeft door eene reeks /an proeven betoogd \ dat de vloeiftof, die iet geluid voordbrengt, 't vermogen heeft, «n hare trillingen door vaste en vloeibare igchamen heen te dringen, welke voor de E .volmaakt ontoeganglyk zyn ; hy befluit laaruit, dat met de lucht deze geluidgevende *iIS', .maar eene andere zeer fyne en 'edrkrachnge vloeiftof, in onzen dampkring .n 311 a,1e hgchamen verfpreid. — Op het 1 w aI^ ,Lemark aanmerkingen mede over e Wederklanken of Echo's. By gelegenneid van een Waterweegkundig opport, handelde de Burger Prony over dl erfchillende manieren van water te fpïTten • e Burger Meunier hadt zich tot dit zelfde nderwerp bepaald. 1 ia~ De Burger Perrier heeft in eene memorie e befchryving medegedeeld van door hem «ngebragte veranderingen in de Vuurpomp of oommachine doorgaands tot het opKSge? in water gebezigd, om daarmede ook de ooien zelve uit de mynen te brengen. Men tnands bezig daaromtrent proeven te neeen, welke, gelukkig uitvallende, een nut, ; veld voor de Oecanomie zouden openen De Burger Charles las eene keurige'vèrhaw :hng over de Aëro/laiifche proefnemingen .or hem gedaan in 1783, welke onder gdè Thandehngen van dn jaar zal gedrukt wor- De Burger Delambre hieldt eene verhandeg over de Stéréographifche ProjeSiën of afeldn.gen van voorwerpen in een plan of «ten grond Zoo zyn onze Geojaphifchl arteu projeêiën van -den aardbol. Er zya ver-  C 183 ) verfchillende manieren , om Spheerfche voorwerpen op het Papier te prqfecleeren , en de Stérëographifche projeStie is er één van. HANDELS- EN FABRIEKMATIG 'NIEUWS, Wegens de loopdagen der geprotesteerde Wisfels. is in Denemarken den 31 October 1. i. by een Koninglyk Placaat verordend : 1. Dat, een Wisfel met protest terugkeerende , dezelfde refpytdagen zal hebben , als of zy op het Huis , waarvan de betaling gevorderd wordt , getrokken ware , t. vv. 8 dagen , die den debiteur volgends Wisfelrecht toekomen , en 3 dagen, die de Houder hem verleenen of .weigeren kan. Deze loopdagen worden gerekend vau den.dag af, op welken de Crediteur het Wisfel by. den betrokkenen heeft aangemeld, zynde zulks door fchriftelyke tekeningen of verklaringen bewysbaar. — 2. Zo een Wisfel, op een Deensch of Noorweegsch Huis afgegeeven, en geaccepteerd, wordt geprotefteerd, geldt het bovengemelde ook ten aanzien der Endosfanten, indien de Crediteur van hun betaling wilde vorderen. — 3. De gemelde bepalingen zullen niet langer dan 3 maanden kracht van wet hebben, ten zy die alsdan vernieuwd worden. In 1798 werden te Hamburg ingevoerd 46 Millioenen Ê8 Coffy, t. w. van Leverpool, 10,073,000 fê. ; van Londen , 4.568,000 fë. i van P\ew-Tork, 4,182,000 6f. ; van Philadelphia, 5,773000 fp.; van Baltimore, 8,965,000, en van 't Eiland St. Thomas alleen, 4,162,000 t$. — Aan Suiker werden ingevoerd ruim 89, Millioenen ʧ , meer dan de helft in Ameri-\ kaanfehc bodems. -— Op het einde van iNovember en in 't begin van December 1. 1. was de overvloed van Haringen, in de Elbe gevangen, zoo groot, dit 20 ftuks' daarvan voor ij ltuivcr Hollandsch verkocht we'den. Vermoedelyk is eenige 011deraardfche omwending de oorzaak harer loopsverplaatfing. ;— Tér ltuiting, van alle verkeerde geruchten, heeft de beroemde Achard te Beflyn in de By lagen tot den tlamburgfehen Correspondent, N*\ 203 , bekend gemaakt, dat volgends de door hem onder opzicht der Crmmisfarisfen genomene proeven, de ruuwe Suiker, uit de ■Mangoldwortelen bereid wordende , by de minst gunftige omftandigheden en de tegenwoordige duurte der brandftoffen, niet hooger> ! te ftaan komt dun. op 3 ftuivers Hollandsch, 1 en dat deze Suiker kan worden vertierd met 25 pCt. Fabriekeurswihst, gelyk dezelve in 1791 te Btrhn verkócht werdt. — Achard heeft by voorraad van den Koning eene aan. zienlyke Jaarwedde bekomen, en zou dezen winter, voor rekening van de Kroon , met eenen voorraad van 300,000 Ég Ronkelraapen Suiker Fabriceeren. Te Goldberg in Silezie zyn in 1798 op 370 Weefgetouwen gemaakt 17 961 ftukken Laken. Hiervan zyn er uitgevoerd 15,169 ftukken. — Binnen 's lands verkocht 2386 Hukken.— En de overigen onverkocht gebleven. In 1797 bereidde men aldaar 19,38.6 ttukken. — Vergelyk over deze Laken- Manafactuur Journal fur Fabrik &c. van Juny 1798. De Wynoogst in Frankryk is in 1799 zeer. laat geëindigd, en dus zyn de Wynen maar zeer middelmatig uitgevallen. De roode Wynen, de b. v. Medoc, Graves, Cotes, Gueyries, Montferrand en Palus zyn groen of raauw , en hebben weinig couleur. Beter zyn ia zommige oorden de witte Wynen gedaagd, hoewel ook deze meestal groen en zonder aangenaamheid en kracht zyn. -— De hoeveelheid van Wyn is grooter geweest dan in 1798. — Jn December 1799 was de Haringvangst by Gothenburg niet gelukkig geflaagd , de prys der gezouten Haring was zeer gedegen , en dus zou die in dit loopend jaar. over 't geheel zeer duur zyn. Jn 1799 zyn uit Denemarken naar de Mid. dellandjche Zee uitgelopen 126 Schepen van 7257 Commercielasten (ieder van 5300 fg), waartegen uit de Haven van die Zee naar Denemarken vertrokken zyn 55 Schepen van 3174 Commercielasten. Het Huis van Fries en Cornp. te Weenen heeft vryheid bekomen , om uit Hungaryen en Croaticn uittevoeren 5000 Osfen , 2000 Koeijen, en lo,coo Varkens, naar Italië. NATIONALE LOTERYEN. .! In de Vyfde of Laatde Clasfe der vyf en zeventigde Utrechtfche LOTERY, welke is • beginnen te trekken op Dingsdag den 15 April, zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen. 6de Lyst No. 6613 met ƒ io oco:8/le Lyst No. 1 93 — =■ 1000:yde Lyst No. 492a — = icoq;- ZEE-  2 E E T Y T> I N G, Genomen en Geconfisqueerde Sehepen. Genomen op de Kusr.' van Sumatra in NovemIber 1. I. door een Kaper de Schepen the Princesf iRoyall; , the Surprise ; the ■ Joyce ; de : Brikken Flobert en the l'igilant; ' het Deensch Schip 'Thomas. — In Straat Stinda in December 1. 1. -door een Kaper de Schepen the Albion; the óhaw Bijkan,- the Reidcmark, van Madras naar /Batavia; nevens''a a ^ Amerikaanfche Schepen, en een dito Portugeesch en D-ensclu — Door een Kaper 't Schip the Rofe Bud, van Guernfèy^ Opgebragt te Tarmouth de Franfche Kaper la Virginie van 14 ftukken. — Te Jamaika Ü Schip /#ö Gluckige Peter. Te Pasfage 't Engelsch Schip Minervet-, van Londen, van 3:4 ftukken, met Suiker., Coffy en Catoen.— Te Groningen door een Franfche Kaper twee Engelfche Sloepfchepen , van • Huil naar rf/f,^ — Te Pertsmouth 't Schip la helle Juf ine, Kapt. Spdrboom, van Bordeaux naar Altona. — Te Algeziras 't Schip IVradftray, van 2^rmiouth naar Venetië. —. Te /(/e locmsblaauw. Thands is . het waare van dit geheim bekend, gefchiedende de bereiding yan het Lakmoes in Holland op de volgende wyze : men 'laat bosfen Orfdlle (Lichen roccella~), of by gebrek daarvan, groot Eikenoaaufcch droogen, en perst deze plairgewasfcherr, »a gezuiverd en tot poeder gemaakt te zyn, met eene foort van Olypers, door een Kopeïen Zeef, welke klein van gaten is. Het doorgeperfte poeder wordt in eene trog of bak gedaan» «11 (daaronder een Akali^ jjlixd-, asch genaamd, zynde niets anders dan eene fyngemauktc Wynmoer - asch , gemengd , en wel zoo, dat op 1 86 Moschpoeder § asch komt. Dit mengfel wordt met een weimg Menfchen-£/>■/'« aangelengd, vermids de Unn der dieren minder Ammoniak -zout bevar. Hierdoor ontdaat eene gisting, , en men onderhoudt de vochtigheid, .door er telkens wat verfche Urin by te gieten. Zoodra het mengfel roodachtig van couleur wordt, giet men hetzelve in een anderen bak of trog over, maakt het wederom nat ,met Urine, en rpert het om, ten einde: de gisting weder optewekken. Na verloop van eenige dagen verkrygt hetzelve eene .bJaauwaofltige couleur; dan mengt men by 2 deelen daarvan zeer naauwkeurig 1 deel zeer zuivere, gepulvenfeerdc Potasch, dat is \ Potasch , tegen f van het eerfte mengfel, en doet dit alles in houten vaatjens van 3 voeten .hoog , en \ voet in doori'nede wyd'. Wanneer nu op deze- wyze de gisting ten derdenmale plaats heeft, en het mengfel eene vry .hoog blaauwe couleur bekomen, mengt men daarby Kryt of gepulvërifeerd Marmer, en roert alles fterk dooreen, ten einde zich de . ftoffen. behoorlyk vermengen. X)it, fjaatifie byvoegfel geeft de'verw geene'bétere hoedanigheid,, maar is enkel 'gefchikt, om! de wigt er van -te vermeerderen, en dus louter eene Koopmans. konstgreep. — Het dus' bereide blaauw wordt in Yzeren, langwerpig vierkante vormen gegoten, en de gevormde ftukken Lak> moes worden op Dennen planken op een luchtige zolder te droogen gelegd, en vervolgends m vaten gedaan , waarmede zy in den Handel komen. Zie het Polytechn. Magazin, oder die neuesten Entdeckungen &c. ir Band. Winterthur. I7$i. Verbeteringen in de VLAS- tÈ WOLSPINNER Y. ï. Hoe men het Vlas- zeer fpoedig en even fyn als de Zyde kan bereiden. Graaf von Hansch heeft in de Anzeigen der Leipziger Oekommifche Sociêtdt von St. Michiés Misfe, 1797. de volgende handleiding gegeeven, om het Vlas ^eer gezwind en niet minder fyn en zacht, dan de Zyde, te beneiden voor de Spinnery. Men neemt liet zuiver ge-? hekeld Vlas, en rolt daarvan, zoo veel men kan, in witte Trielje te zamen, welk laatfte men jaaren lang kan gebruiken, om er telkens nieuw jVIas in te. doen. De«e te zaam gerolde en - met  C 187 ) met bindgaren- toegebondene bos Vlas- wordt 14 dagen lang, onaangeroerd» in eene vochtige kelder gelegd. Daarna maakt men het Vlas los, legt het onder de rollen eener Linnenmangel, die zwaar met fteenen gedekt is, en mangelt hetzelve, gelyk het Linnengoed, 5 i 6 maal ginds en weder. Ve'rvolgends kamt men het Vlas met een fyne Koperen Kam. Dit beurtelings mangelen en kammen dient driemaal te worden herhaald , moetende de Kammen, die men voor de tweede en derdemaal gebruikt, ongemeen fyn zyn. Zoo veikrygt men een zeer fyn en zacht Vlas, dat voor de Chineefche Zyde in géenen deele behoeft te wyken. De afval bedraagt meer dan 1 van het geheel, doch het werk, daarvan komende, is ongelyk veel beter dan het gewoone, en tot Huislinnen nog bruikbaar, By elke kamming, en vooral by de eerfte, zyn zommige deelen van het werk zoo kleverig, dat zy aan de vingers blyven hangen, en de Vlasdraaden zyn platgedrukt, doch zy worden door het kammen weder rond. Dit Vlas is meer dan eens aan de beste kenners van Zyde , met geflotene oogen , in handen gegeeven , zonder dat zy op het gevoel , raaden konden, in welke hand zy Vlas of Zyde hadden. Van dit Vlas konnen de fynfte Neder landfche Kanten geweven worden, en andere keurige ftoffen, die het fynfte Baptist overtreffen. Wanneer men gewilde artikelen daarvan fabriceert, kan deze arbeid in het groot voor de Fabrieken zeer voordeelig worden. a. Voorfchriften, hoe men de Wel der Rietkolvkn of Rietdodüen benuttigen kan. J. G. Kleit te Leipzig vondt in een moe-j rasfige poel, naiby het Dorp Gabknz, eenej groote menigte van zoodanig Waterriet, hetf geen by Linnceus Typha Latifolia en Angustifolia heet. Hy fneedt eenige Rietkolven af, en leide die t'huis weg. Twee dagen daarna ; vondt hy dezelven opgezwollen, en die ope- ; nende, zag hy, dat zy eene wolachtige ftof; bevatteden, welke hy befloot te laten fpinnen.j: Ten dien einde ging hy nog meer Rietkol-; ven haaien , doch bevondt,. op de plaats komende, dat zy reeds waren afgefnedcn ; hy vermoedde dus, dat anderen reeds daarvanjt een foortgelyk gebruik wisten te maaken, hoe-Is wei hy daaromtrent niets naders ontdekken, t konde. — Te Leipzig terug komende, nam c hy met de gevondene Wol de volgende proe- r ven. Eerst liet hy dezeive alleen kaarden of r. kammen, doch niet houwbaar genoeg zynde, 1 gaf dezelve geenen geregelden. draad. > gelyk. « ■het Catoen. Hy deedt dus; tegeft & deelen iCatoen 1 deel van deze ftof, en verkreeg eenen zeer fterken draad , even ftevig als die van Catoen alleen ; zelfs meent Kleit, dat men er, «onder nadeel, nog meer Rietwol zou konnen by doen. Hy liet het Gare» tweernen, en daaruit twee paar handfehoene» breijen , die niet wit, maar hou;achtig geel van couleur werden. Hy wilde dus eeneproef neemen, hoe het gedephlogisteerd Zoutzuur daarop werken zoude, en goot op één; paar van deze handfehoenen een vry fterk bleekwater, doch, in plaats van wit te worden, werden zy telkens geeler. Even dit ook het geval zynde met het bleeken van ruuw Linnen en ^Garen , wrong hy er vervolgends het bleekwater uit , en begoot nu de handfehoenen met een kookend Alcalisch loog % plaatfte die in de heete asch, fpoelde ze eenige uuren daarna fchoon af, en zette die wederom in bleekwater, als vooren. Zelfs nu werden zy niet geheel wit, maar moesten andermaal door het" loog en het bleekwater gehaald worden , als wanneer zy hagel wit werden. Daar dit Product op zulke plaatfen groeit, welke buiten dit tot geenerlei nut (trekken, en hetzelve een zoo voortreflyk byvoegfel is. tot het Catoen, en daar elke Rietkolf zulk eene menigte van zoodanige Wol oplevert, dat het de moeite der inzameling wel beloont; is het te wenfehen, dat ook anderen daarop aandacht vestigen , en proeven daarmede nemen mogen; gelyk ook anderen vóóe Klett, b. v. de Superintendent Schdfer te Regensburg, en onlangs de Heer Herzer, reeds tfeele proefnemingen daaromtrent gedaan hebsen. In de Fabriek van Schmidthuber te Tittnoning zyn zedert eenigen. tyd goederen daar/an op de koop gefabriceerd. SÜIKER-SYRÜOP uit Kwets» pruimen. Men heeft uit de Kwetfen, zynde eene ickende foort van blaauwe Pruimen , een,, eer zuivere en welfmaakende Suiker-fyroop iereid, die men by de Coffy zeer wel iq le plaats van Suiker gebruiken kan. Van een. ïand vol Kwetfen kwamen 7 kannen uitgeerst lap, welke 1 gg Suiker-fyroop per kan itieverder. ; doch de gebruikte Kwellen /aren ov'er.yp en min oJ; nieer uitgedroogd, Aas an-  C 183: > anders zouden er ten minfte 10 kannen fap-i uit gekomen zyn; even daarom was. ook hetuitpersfen moeilyk. Het fap was zoo dik, dat liet door het (troo , dat onder de pers gelegd was , niet wilde zakken , en het- liep niet goed_ weg, ten zy men de masfa van Kwetfen in een zak deedr. Het dus uitgedrukte fap, dat zeer zoet is, moet men niet lang ftaan laten , wyl hetzelve licht gist en zuur wordt; men moet het dus fpoedig in een Koperen ketel kooken , indien men er Syroop van wil maaken, doch zo men Suiker begeert , moet men Looden potten hebben , vermids de bytevoegene Kalk het Koper aandoet , en de Suiker groen zoude maaken. Wanneer ± van de masfa- is afgedampt, wordt dezelve door zuivere houtasch ge-goren , tot dat zy fchoon daaruit afloopt : dit is noodzaakiyk, om-de raauwe , (lymerige ftoffen , die in de asch- blyven hangen, er uit wegteneemen. Nu laat men het vocht- door kobking verdikken tot eene Syroop, onder-een gedurig affcheppen van het opkomend fchuim, verkrygende men- dus een zuiver Suikerfap. Het zoet , dat in de asch blyft hangen , loogt men uit door middel van- warm water, zoo ^ lang dit eenen- zoetachtigen fmaak behoudt ; men laat hetzelve tot Azvn gisten-, zynde dezelve zeer goed van fmaak. — Men kan ook op de uitgedrukte Kwetfen water gieten, en ze, na eenige dagen geftaan te hebben, weder uitpersfen ; hierdoor verkrygt men een zeer fcherpe Azyn , indien men die, al voren ze wegteleggen , eenige dagen in de warmte, plaatst.- H U IS M I DDE L E N, e n NUTTIGE ONTDEKKINGEN. Om uit oud Hout VRUCJITSPOOREN te dr y ven. .' In de Lente fnydt men ter plaatfe, waar aan het oude Hout een Vruchtfpoor gezeten heeft, dwars over den ftam of tak eene kerf in de bast, tot in het -Hout toe, en vult die- opening met Boomwasch. . Hierdoor wordt het opklimmend. Boomfap opgehouden , en by het oude Vruchtfpoor een nieuw uitgedreven , 't geen een deskundige tot -verder gebruik konstmatig kan aanwenden» Ter Verg rooting der BOOM* V R U C H T EN, Snydt men in het-voorjaar,. wanneer de bloeifem op het uitbreken ftaat, eenen ring , ter breedte van een mesfe-rug, rondom vanden 'tak af, en- verbindt deze wonde met Boommosch., OCULATIE onder den Grond. Om zeker te zyn , dat de Oculatie vai*. Perfrken- en . Abricofenboömen des winters door •de vorst niet bedorven worde , moet men dezelve zoo laag aan-het ftammetje plaatfen, dat- men de aarde daar boven ophoopen , ertde Oculatie _ dus er mede bedekken kan. — Dit middel is op de proef goed bevonden, , _ OECONOMISCHE BERICHTEN. PRYS VRAAGEN. j I. Van de Maatfchappy der Wetenfchappen .Van Jablonowski te Leipzig , voor het jaar 1800. r I. Gefchiedkunde. Eene korte fcheis van de. [ Gefchiedenis des Poolféhen- Koophandels. 2. Wiskunde. Eene Historifche verhandeling, met opgave der gebruikte bronnen , over de menigvuldige. aanwendingen der aanlrehkitigs-wette?n van Newton af, tot op onzen tydt 3.' Natuurkundige Geconomie- Over den invloed des dampkrings op de vruchtbaarheid der aarde , volgends de jongfle ■ en zekerde waarne^ mingen en ondervindingen. — Hoe konnen vooral da geftcldheidfigging en bearbeiding van .den \gkond bydraagen , om dezen invloed -mcsr werkzaam tu ■ krachtdadig te doen zyn ? De Prys is eene -Medailleter waarde- van 24 Ducaten, voor het-, in 't Latyn of Fransch gelchreven, best gekeurd and woord , . dat, voor den nader te bepaalen tyd, op de by foortgelyke • gelegenheden- gebruiklyke wyze, wordt ingezonden- aan den Hoogleeraar in de Natuurkunde , G. F. ■ Hindenburg te \Leipzig> II, Van, de Maatfchappy van den ; Land- . bouw , Wetenfchappen en Konften , voor .het Departement Saine ö? fdarne f zitting, houdende, te Meaux,^. ' 1 s Aan-  C rö9 ) Aantcbiêden een beredeneerd ontwerp van op voeding voor Schooien , byzonder gefchikt voo. Kinderen, die tot den Landbouw bejïemd zyn De andwuorden -op- de gewoone wyze ti zenden aan den Burger Carangeot, perpetuëe len Secretaris der Maatlchappy,. voor dei 5 January 1801. Zynde de Eereprys een< Gouden Medaille ter waarde van 144 Francs, welke zal worden uitgedeeld in de openban Zitting van 5 April 1801. III. Van de Maatfchappy van den Land bouw, Departement la Marne , zitting, hou dende te Cbükns. 1. Welke zyn *de bene middelen, om di Schouwfpelen te. nationalifeeren , door dezelvet nuttig te maaken voor de Zeden ?- Andermaal voorgefteld, onder uitloving eenei dubbele Prys , ter waarde van 1500 Zilverer Gi'ammes. 2. Welke zyn de minst kostbare en voor den Landbouw onfchadelyk/le. middelen , om de Scheepvaart cp de é\ivier de Marne langs haren eigenen loop te vermeerderen , en welke vorm is de beste voor die Schepen, welke daartoe gebruikt worden? . 3. Aanrewyzen, hoe men op de gefchikfte wyze de Wyngaardcn in dit Departement zou konnen cultiveeren, . de Wynen bereiden (fdfonner) , en die op eene voordeelige wyze in den binnen- en buitenlandfch.n Handel brengen? Op elk dezer beide Vraagen wordt het beste andwoord bekroond met een;Gouden Medaille, ter waarde van 500 Zilveren Grammes. 4'. Welke is de' meest fpaarzame en te ■ gelyk heilzaamfte wyze van • opvoeding voor. de Vondelingen , tot derzelver levensbehoudenis , en ter ontwikkeling hunner krachten, van de .geboorte . af tot • hun - twaalfde jaar. toe , en _ wat voordeel kan dus de Staat (of het Gouvernement) .daarvan trekken ? Andermaal voorgefteld , onder uitlooving eener Medaille, ter waarde van 1500 Züveren Grammes. De Andwoorden allen .te' zenden op de gewoone • wyze, voor den 3 Augustus eerstkomende; zullende de . Pryzen worden uitgedeeld den. ag -.September dezes, jaars... ■ Zonderlinge MerkwaardigheïDv \ In liet Osnabrugfche leeft op dit oogenblik J een 3t)ng Meisje, dat reeds 18 maanden lang , nf" gegeten noch gedronken heeft , en waar, omtrent men de merkwaardigfte byzonderheden ' er} de. oveituigendfte b'ewyzen van echtheid I, vindt in een werkje, voor weinige weeken uitgegeeven te Hanov< r , by de ' Gebroeders Hahn, onder den tytel: Wunderbare Gefchichte ; eines jungen Madch'eus, im Hochjlifte Osnabruck, das bereits 18 monate &c. nebst Phyfiolog. und i Patholog. betrachtungen darüber, von Dr. L. ' J, Schmidimann. 8°.' 1800. 10 Grofchen, in- genaaid. Vergelyk, in Hufelands Journal der \Pra6t. Heilk. 'IX' 8. 2, St. of Neues Journal ^der Pr. Heilk. }\l B. 2 St., het verhaal daari omtrent' medegedeeld door Dr. Consbruch te Bielefeld. ■ PRYZEN" van eenige voorname KOOP WAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Am.ste.rdam", den fjpril i8od. - De Candybrooden, Poeijerbrooden, Raffinaden en Melis/en zyn ± a i-k i$ minder, dan den 14. 1. .1.; ,. de Lompen en witte Gandy zyn iets williger; dan destyds, en de overige footen blyven op den voorigen prys. — De Syroop is 77 a 78" Jj. De Java : Coffy in Gonjeis i8| a f ftui* vers. .— Maninique in vaten 18. a 19 ftui- jvers. .— St. Domingo in vaten i6j a 18, en in balen 18 a i9| ftuivers. — Surinaamfche jin .vaten I7f.a i8i .en in balen 19 ,a 20-ftuivers. De Tabak Fdrinas Kust, ,Portorico, Hungaarfche en Duitfche isT a 2 ftuivers gemonteerd; ■ daartegen zyn de overige foorten merklyk gedaald , zynde de Inlandfche genoteerd ƒ 16 ■ a 54,; en -de - Carotten f 48 a 60. . De Friefche ■ Grasboter is genoteerd-op ƒ46 Het Koolzaad Zeeuwsch, Oyermdasch en Foorlandsch' is 3 a 4 <-£ minder, dan den 14 dezer. — Het - Hennip- en Slaglynzaad- is ook iets fiaauvver. . De 1 Oly- is per Aam, Raap- f 751. — Dyn*. \f 6ir\.' —' Hennip- j 66f.'■ j Verder geene veranderingen, • I ' Te  ( i9o ) , Te Dorbrecht, den 17 April i8co. Oude Zeeuwfche Tarw, per Zak . . . , . 41 a 44 Jj Dito dito per Last . . 346 a 354 ggl Beste nieuwe dito, per Zak 32 a 36 R Dito dito per Last . . 264 a 298 ggl Gemeene per Zak . . 20, 24 a 28 X* Dito per Last . . . 164, 198 a 230 ggl Blaauwe per Zak . . 20, 24 a 26 j< Dito per Last . . . 164, 198 a 214 ggl Zomer-Tarw, per Zak 17 , oo a 29 $ Dito per Last . . . 140, 214 a 238 ggl Zeeuwfche en Inlandfche Rogge per Zak . . 26 2 27 $ Zeeuwfche en Overmaa- fche Wintergarst . . 28 a 30 Dito Zomer 24, 25J a 26! £ Spelt 14 a 18 Jï Haver, Inlandf. Brouw, 22® a 22 ^ dito Paardevoer . . . 15, 16 a 17 Paardeboonen .... 26 a 30 £ Boekw., op i4oê§wigt, 35 a 35J £ Koolzaad , Inlandsch en Zeeuwsch Zomer-Zaad dito ... 40 a 50 Zaai Lynzaad, Inlandsch en Zeeuwsch, per acht- tendeel . 75, 86 a 94 ft. Raap Oly , per A am. i vaste c Lyn-dito, per dito . Raapkoeken , per 1000 84 a 88 gl. j Lynkoeken, per ico . ui a is gl. Den 18 April. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 42 ft. Moutwyn, per Virtel . . . n$ £ Genever, per dito .... 13 gE Luikfche Kooien , per Hoed . 23 gl. Waag dito, per 100 Waag 26 a 27 gl. Den 21 Aprilt Candybrooden . . . . . . . Poeijer dito ....... Rapnftden 331 a 34*- § Melis/en 2 en 3 fg 32 a 281 Lompen 2f?| a 27! Stampjuiker . . *. . . . . 26fa3i Basterden ........ 15* a 27I Candyèn, diyerfe . . . . . 41*a23* Qjreop a 78 "jj Te Scfii-edam, Jen 21 April 1800. lotmyn 10 £ de 30 Virtels, zonder Fust -enever u £ dito, dito. ienever ï— per Aam, dmfi. Proef, Jed.. Rogge 167 ® per Last 370 ggl. geveild. Te Rotterdam, den 31 April 1800.. . Oude Zeeuwfche Tarw, per Z. Zak . . . 43, 4J a 4? f? Nieuwe puik dito . 36 , 37 a 38 f Gemeene dito . ... 24, 38 a 32 ff Zeeuwfche Rogge . . 24, 25 a 26 1r Graauwe Erwten ... 24 , 38 a a« ff Witte Erwten . . . . 18 , 22 a 24 J? Blaauwe dito . ... 18, 22 a 24 ft Witte Boonen .... 10, 18 a 24 Vlaamfche Boekweit, op 154 gg per last . . a 3, e Brabandl'che dito op dito a 33 2 Klei zonder wigt . . ^1 a 32 J* Paardeboonen . . 24, 26, 28 a 32 h2 Wintergarst, per Hoed l Zomer dito i5°> 5* a 55 ggl. Zeeuwfche Brouwhaver . ,n 0 „1 Voeder dito .... P6> «2 a 44 gg?. Te Utrecht, 19 1800. Witte Weit .... van / 16* tot ƒ 17 Roode dito — = 15^ _ t Rogge . — s iai — = iq Boekweit ...... — = _ * ^ Capucyners, .Middelfoort — = — «17 Kleine dito ' — » , Groote graauwe Erwten — => — a Middelfoort dito ... — * — s dito Kleine ..... — a — . x*g Ongelezene dito . . — » -r . 6.6 -6:13 Pry.  (m ) Pryzen yan eenige Binnenlandfche Effecten te Amsterdam , den 24 April 1800. Recepisfen , Brabandfche fchaêvergoeding . 4 4 pCt. 31 \ & 32 dito 4 pCts. Heffing, a 3* — naar rato van Comptoiren-en Sommen 40 , 43^- 4 44 Nationale Schuldbrieven met Coupons a 3 pCt. 38I a 39 dito met dito en Uitl. a 4 53! 4 53; dito met dito dito . a 5 66% & 68 Interest-Recepisfen van oude Staats- fchulden. a 4 pCt .... 42 a 44 •Fouiheer-billeiten 98 4 f Bataaffche Refcriptiën, 24 April. 1800 . . 771 4 79 1 1 55 * 57 ■a' 1 * 43 a 44i 3 • - 371 a 39 ,• ♦ • 4 36 a 38 •Na dén Vrede' by loting . 31 a s lloilandsch geforceerd .... 35Ï a 36 Vrywillig dito 54 a i Getderfche fchaêvergoeding . 34 a 34 Recepisfen uit de Negotiatie 3 pCts.' Heffing. 4 3 pCt 36 4 37 Beleensankgeed. 24 April. i/8| 4 £ NATIONALE LOTERYEN. In de Vyfde of Laatfte Clasfe der vyf en zeventigfte Utrechtfche LOTERY, welke is beginnen te trekken op Dingsdag den 15 April, zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen. 10.de Lyst No. 6433 met ƒ20,000:- l$de Lyst No. 3135 — « 1000:- 2930 — * 5000: - l^de Lyst No. 5923 — = ioco:- i$de Lyst No. 3003 — * 1000: - 7477 — « ïooo:- J59.5 — s 1000:- ZEETYDING, Berichten. Volgends brieven van Antwerpen van 21 dezer , is door het Fransch Gouvernement aan de Haven van Antwerpen toegedaan de vryè' briefwisfeling en invoer uit Engeland, van de eerfte Grondftoffen of het ruuw Materiaal der Fabrieken. ■ Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen in de Bogt van Bengalen door 2 Franfche Kapers 2 Engelfche Oost - Indifche efi 15- dito Kustvaarders. Opgebragt te Bombay de Franfche Corvette Surprife, aan boord hebbende de Gezanten van Tippoe Sai'b naar de Franfche Republiek. -— Te Livorno door een JMapoIitaansch Schip 't Keizerlyk Schip tl Peccolo Tobia , Kapt. Sopranch, van Genua; door een Engelsch Fregat de Ragufeejche Schepen Nuoya Sorte, Kapt. Andriacovich en St. Ahtonia de Padoya, Kapt, Dinarach, beiden van Kaap Sak; door een Engelsch Oorlogfchip een Genueesch Vaartuig met Graanen en Biscuit ; door een Engelfche Kaper t Ragufeescli Schip FAsfunta , Kapt; Balbi, van Marfeille; en door een Keizerlyk Chebecq een Toskaansch Vaartuig van Porta Ferrajo , zynde hernomen. Scheepsrampen. , Verongelukt by 't binnenzeilen van Baltimore | t Schip Hamfa, Kapt. Geertje, van Bremen naar Baltimore, de' Equipage is gered, en men hoopte van de lading te bergen. — Op de Rhede van Elzeneur door Ysgang gezonken 't Schip van J. Havinghorst, met Zout , van Lisfabon naar Memel; \ volk is , op één man na , geborgen, en het wrak op de Zweedfche Kust gedreven. — Op het Enkhuizer Zand t Schip van J. H. Bolding, van Embden naar Amjlerdam. Geftrand tusfchen Nieuwpoort en Oliënde 't Schip Fortuna, Kapt. Olfen , van Bayonne naar Antwerpen; de Equipage is geborgen, doch de lading zal denklyk weg zyn. — Naby Bayonne 't Altonader .Brikfchip Bomholm, Kapt Junge; 't volk is gered , en men hoopte het schip weder aftebrengen. Met fchade binnen te Stavoren Kapt. H. J. Km , • van fielfzyl naar Amjlerdam , zynde doof den laatften ftorm teruggedreven van voor Enkhuyzen , terwyl, volgends zyn bericht , verfcheiden Schepen geleden hadden , en één verongelukt is op onze Kusten , zynde echter het volk geborgen. — Te Godenburg  C ) burg met zware lekkagte 't Schip van Kapt. 'J. C. Kandér * van fortsmouih naar Dantzig, _ Het Schip van Kapt. ƒƒ*,-»/, volgends voorige by EtscWtr getlrand , kan niet worden afgübragt, maar zal voor wrak verkocht wor• de*n. Texelfche en Vlie-Lyn. .'• Den 22 April. Niets gepasfeerd'. De Wind Den 23. Binnen G. Urbans, van Barcelona. De Wind Z. Z. -VV. Den 24 April. Uitgezeild de Schepen de London Peekei, Kapt. H. Wilfon , naar Amerika; Harrioth, Ks.pt. A. Martin, naar Amerika; lAigte. Kapt. P. R.Coupcr, naar iW.^o/-*,- ir/e Jónge Ottrus Blecker, Kapt. ƒƒ. Koster, naar de Corunha; .de NotdCap', Kapt. G. IVillemsz, naar Lisfabon-; de Gustaaf Adulf, Kapt. ƒ. G'. Forfirom Jr., naar Lisfabon; "de Anna Catharina, Kapt. C. Rabbc, naar Bordeaux;, de Stad Berlyn, Kapt. Noordbergh; de Hoop, Kapr. C. Backer; de Lieveling, Kapt. iï. Henken; de 2 Jonkvrouwe, Kapt. //. Haantjes?, allen naar Embden; de Elizabeth, Kapt. Akker; de Friendfchap, Kapt. y/. Boefaara\ heiden naar Rotterdam. De Wind Z. o. en -JN'. O. ïn '2 Den 18 April. Niets gepasfeerd. Den 19. Uitgezeild M. Wiebes, naar Noorwegen. Oen 20. Binnen na Posttyd een Franfche Kaper, de naam onbekend. Den ar. Binnen O. Braclidn. van Drotr lieim. -~ Uitgezeild II. naar de'(W/" A. ƒƒ. Onswedeicn ; G. P Pic-rsz • N H Baas en E. N. Mulder, allen naar Noor' wegen. 1 D5" 2l' S^Wfefr de ScflePen * 4 GVfc-?*fcrc ^ , fupr. 'J. Geeris, naar de Oostzee; die Hofnung, Kapt. j£. £. ^ //„v, op avanttaür ; N. N., Kapr. C. Hancke; de jonge Jan, Kapr G. F. Tunck, beiden naar Hambu g 4 ^ >/ro» Uilberdina , Kapt ? Cr. fansjen, naar Embden. De Wind Z.' Hëlvoetfluis. | Den 21 April. Naar boven opgezeild 7J Afay*. De Wi„d Z. W. * ' Den 22. In Zee gezeild £. A Hohedel, naar Gothenburg; ,;. /y. £^».f naar o. //. Aeba , naar Nerva. De Wind Z. VV. Den 21 April. Gister in Zee gezeild P Ander fan, D. Douwes, G. F. de Wit, K. Janfe S,?,U Ir „en 3' Teunisfe-> allen naar Bergen; ff. Falk, naar Embden. ~- In de Put lmt geankerd J. óchaenmacher,' en arriveerde 'f Brand, van ite/ge». — Heden naar de Stad Hpgezeild S. Nicker. - Kapt. J. Schoenmachcr is heoen in Zee gezeild, en uit Zee binnen g-komen H. P/eters, J. Cokin en C. Hulshof ailen van Bergen. De Wind Z. W Den aa ln Zee gezeild F. Hendriks, 7 Ferfteeg, L Lekkerkerk, P. Reynders, J. de Boer! J. Ihomfijon , allen naar Embden; si va„ Leeuw, n, naar Bergen ; en F.- Fokkes ,' mar Cuxhaven. De Wind Z. Z. W. ADVE RT ENTIE. De Boekhandelaar H. van Kesteren, te Amflerdam, zal in het Nederduitsch vertaald uitgeeven i Le Dangër des Liaifons ou le bon Mari, Comedie. Roland de Mmglave, Drame; en volgends voorige Advertentiën, de volsènde Trau-, Schau- LustJpielep en Drama's : Aurora oder das Kind der Hólle , von Cultus von Saxen '; Graf Monaldijcln; der Mifantrop; der Bataver, oder die Mddchenhandtl; Eugenius Skoko Erbpnnz von Lalmaticn; Rudolph von Wirdinlmg; die Ueberrasjchung; die Schachmafchicue • Schetnbttrug; die Morgenldnder in Deutschland; Ehrgtfuhl und Liebe; die JJhr oder' Schaufpieler von Zweyfeiten; der Graueman; der Proeffleirt , fortzetzung des Grauenmannes ■ Wtedervergeltung; die Wette, oder Treue fiegt; Sethos, König von Egypte; das neue fahrhundert , von Kotzebue; der braune Robcrt und das blonde Nancy; Les Dragons en Cantonnement ; UEfpru Pollet; Les Mxurs ou le Diyorce; Les Fotfins; Le Mariase du Capucin; Les Precepieurs. Bovengemelde zal nog doen vertaaien : Renè-descartes è Utrecht ou Les Charmes de PHospitahte; Fast Histonque en 2 Acïcs & en \Profe de Bouilly, Auteur de L'Abbé de HEpée. Te Amfterdam, by C. CO VENS, Boek- en Kuastverkooper op den Vygendam.  N°- 129. 30 April 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde , Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Over het W ATERM O SCH , als eene geschikte stof tot het Fabriceeren van PAPIER. (Uit het Journal fur Fabrih u. f. w. van Maart, 1800.) Die foort van Watermosch, welke by Linrntus Conferva genoemd wordt, en by de Duhfchers Wasferwolle, IFiefenpelz, Wasferwatte, Grasleder , Wasfermoos , IVasferfaden , Grosfbachleder , Nickehnannshaare enz , wordt vooral in kleine beekjens , vyvers , flooten en andere ftille wateren menigvuldig gevonden, en is zoo veel fyner, fraaijer en fteviger, naarmate het water zuiver en zacht is. Hoe vetter de grond is, en hoe meer ontbondene groeijende ftoffen dezelve oplevert, hoe grooter voorraad van dit Watermosch men op de oppervlakte van het water vindt. Zelfs kan men op zoodanige plaatfen hetzelve meer dan eens inzamelen , wordende het water weldra met een nieuw, fraai bekleedfel daarvan overdekt. Dan , op waters, die eenen geheel onvruchtbaren bodem hebben, vooral wanneer de bedding van leem of zand is, groeit deze Waterwol niet, maar men ziet derzelver oppervlakte bedekt met een rood, of een geelachtig, wit fchuim, dat na verloop van eenigen tyd III. Deel. wederom verdwynt. Intusfchen treft men echter op het water, boven zoodanige gronden ftaande, veel van deze ftof aan, indien hetzelve dient om beesten te drenken , wegens de dieriyke uitwerpfelen, die daarin komen. Wanneer het water vuil of met al te veel dieriyke ftoffen opgevuld is, dan is het Watermosch zeer grof, groenachtig zwart en zonder eenige lievigheid; de draaden er van zyn dan veel grover als Paardenhair, borftelachtig, en laten zich, gedroogd zynde, tot poeder wryven. Byzonder treft men dit Mosch overvloedig aan by den 'uitloop der waterleidingen in groote ftroomen. Hier ziet men in den zomer dikwyls de geheele watervlakte overdekt met een groen tapytfcl, waarvan het gezicht aangenaam is en verwondering baart. Op zommige plaatfen echter wordt dit dekkleed niet tievig genoeg, om hetzelve gemaklyk van het water te konnen haaien, en het meeste daarvan gaat verloren, ten zy het door eene plotfelinge overftrooming op het land geworpen worde. Het fteeds aandruifchend ftroomwater fchynt de groeijende ftoffen aan dit plantgewasch te ontneemen, en de olyachtige, zamenbindende deelen van derzelver vereischte taaiheid te berooven; of misfchien hebben de gionddeelen der plant nog niet de vereischte toebereiding en mengeling bekomen , om tot eenen meer volkomen ftaat van groeijing te geraaken; althands, dit Mosch ligt doorgaands op de laatstgemelde plaatfen flechts als eene bryachtige, groene huid op het water, en lost zich grootftendeels wederom in modder op, waaruit hetzelve te vooren ontftaan was.  C i94 ) 'Dezelfde onvolkomenheid vertoont zich in het* Voorjaars - fnosch , dat dikwyls reeds in February en nog ■ vroeger ten voorfchyn komt. Neemt men dit van liet water af, dan wordt hetzelve in 24 uuren, zwart en gaat tot rotting óver. De reden hiervan is, dat de plant nog bare ryplieid niet heeft , en hare beftaandeeleu , nevens de olyachtige bindingsftoffen , door de zon nog niet genoegzaam gezuiverd , noch van derzelver phlegma ontdaan zyn ; in dien ftaat het Watermosch voelende, heeft het iets zeepachtigs aan zich, en zou, in de Papierpap gemengd, de plaats van het lym zeer gevoeglyk konnen vervangen. Dan, des zomers en in het najaar, heeft dit gewasch meer lievigheid, en hangt aanéén als een weeffcl, zoo dat men het met weinige moeite uit het water kan opnaaien. — Behoudt men de Wol droog in de hand, wanneer men die een weinig heeft uitgeperst, dan is dezelve genoegzaam ryp: anders toch drukt of wringt men er met de vingers door heen , en de ftof laat zich voelen als een meelachtige brei. Wat den aart en de groeijing van dit plantgewasch betreft, fchynt hetzelve, nevens de fchimmel en eenige Moschlborten , tot de uiterfte grenzen van het plantenryk te behooren. Het beftaat uit zeer dunne draaden of opene buisjens, die dikwyls meer dan 1 el lang worden, en eene menigte lucht- en fyne aarddeelen bevatten. — By de eerde wordinger van- ziet men eene donkergroene wolk op den bodem van het water liggen, en geftadig poogen, om zich tot boven het water te verheffen. Langzamerhand heffen zich de tedere pypjens of vezeltjens naar boven , fcheiden zich van den grond af, en plaatfen zich' . geheel in elkander verwikkeld, op de watervlakte , alwaar' zy zich van derzelver overtollige lucht ontdoen , en in een lievig za menAeeffel veranderen. Moeilyk is het de manier te bepaalen, hoe deze plant zich voordteelt. Veelen houden ze v.oor een Coraalgewasch, of voor het fpinrag van zekere Waterinfecfen; anderen willen door het Microscoop in deze fyne hairbuisjens, kleine , levendige , bewerktuigde iigchaamtjens waargenomen hebben , die , by het ftukfnyden der draaden , èr^ uit vielen , en eenige dagen daarna zich op fiet water fnel begonden te beweegen; zy houden dus deze vezelen voor zaadbuisjens of Infeclen - eijeren. Linnaus en anderen hebben de Wïïterwol onder de wezenlyke planten gerangfchikr; zy rekenen die orde. de Cryptogami, d. i. waarVan tie teeldeelen verborgen zyn, en noemen : dezelve , in navolging v?n Plinius, Conferva.i |Vermoedelyk is deze naam ontdaan uit de daaraan toegefchrevene heelkracht in beenbreuken en by andere wonden. Zelfs heeft de Ridder Mnrray deze planten in zyn ApparaJus Medicament, onder de Geneesmiddelen geplaatst; waarfchynlyk verkreeg zy die eer daarom, wyl zy by wonden "een zeer goed bedekfel of plukfel oplevert, en meer "dan eenige andere Itof den toegang der buitenlucht belet, gelyk mede, uit hoefde der menigvuldige dephlugLtieke lucht, welke zy bevat, en voordbrengt. Zonder bepaalde!yk te onderzoeken , of er werklyk, gelyk Lmnaus wil, 21 foorten van de Conferva beftaan , is dit zeker , dat de volgende vier boofdfoorten alom onderfcheidenlyk voorkomen , het gemeenzaamlte zyn, en de beste ltof ter verwerking opleveren; t. w. 1. de Beek-watermosch (Conferva Rivularis). 2. De Blaas-mosch (Conferva bullofaj, g. De netachtige Mosch (Conferva Reticularis). En 4. die, welke in de Zoutbronnen voorkomt (Conferva Saligera). Deze laatfte foort ïs veel korter en breeder, dan de gewoone foorten, hebbende door tusfehenkomst der Zoutdeeltjens een gekroesd aanzien ; zy is voor het Papiermaaken niet zoo goed als de overige , en ftemt in natuur en hoedanigheden volmaakt overeen met het koraalachtig, wit fleimosch. In verlehillende tydvakken heeft men reeds getracht de Conferya tot Manufactuuren. b. v. tot Papier en andere ftoffen' te benuttigen. Zoo bericht Dillenius (in zyne Hist. Muscorurn p. 18.) , dat de BI aas-watermosch of tweede foort kan dienen in de plaats der Catoenen Watten, om er Klederen mede te vullen.—. In het Journal Rconom. van July en Augustus 1751 vindt men eene verhandeling van Griethard over de ftoffen , gefchikt om Papier te bereiden; en daaronder komt ook de Corferva' voor. — Lesfer bericht in zyne verhandeling over dit onderwerp (Hamburger Magazin, XV1P. />.), dat men deze plant hebbe aangewend als Watten , tot Hoedenftof en Kaarspitten. — Zeer onlangs heeft de Predikant G. ^. Senger te Reek in 't Graaffchap Mark zyne aandacht byzonter daarop gevestigd; deze plant het eerst ontdekkende , noemde hy dezelve Watervol, als uitwendig veel overeenkomst met de Wol hebbende. Hy befioot , bet mocht kosten wat het wilde , dit voordbrengfel der natuur op de eene of andere wyze nuttig te maaken. Na herhaalde proefnemingen ? voor welke foort van Fabricaten I het.  C i95 ) hetzelve meest bruikbaar zy, vondt hy het allergefchiktst tot het bereiden van Papier. Hy liet daarop zonder uitftel verfcheidene monfters Papier uit deze ftof in de Papiermolen maaken, en was er op uit, daar deze monfters zeer wel uitvielen , om zyne Papier-Fabriek in het groot te brengen , waartoe hy reeds een Koninglyk Patent verkregen hadt; dan twee zyner vrienden, die zich ten dien einde met hem hadden verbonden , werden elders geplaatst, en konden dus in de onderneming niet meer deelen. Hiervan was het gevolg, dat Senger zich wederom bepaalen moest tot ,het laten maaken van enkele bladen Papier 'uit de Conferva; hiertoe vondt hy flechts weinige Fabrikeurs genegen, en dikwyls verkreeg hy van de zuiverfte en fraaitte ftoffen het leelykfte Papier; tot dat eindelyk de Heer Fünkelberg te Strünkede hem eene aanzienlykt. hoeveelheid van zulk Papier maakte, waardoor hy in ftaat gefteld werdt, om een klein ftukje van 6 vellen groot daarop te laten •drukken , uit het welke deze verhandeling fchetsgewyze ontleend is. Dit werkje heef ten tytel : die Alteste Urkunde der Papier fabrication in der Natur entdeckt, nebst vorfchlügen zu neuen Papier ftof en; von G. A. Senger &c. Dortmund und Leipzig, bey Mallinkrodt, 1799. De Schryver verzekert, dat de ftof tot dit Papier volkomen gebleven is, gelyk men die uit het water hadt gehaald , zonder aanwending van eenig koiistmiddel, om derzelvei gehalte te verbeteren of de witheid er van .te bevorderen , ten einde ieder een zoo veel te meer te overtuigen van de vooitreflykheid dezes Produéts tot het maaken van Papier, en van de grootere volmaking, waarvoor hetzelve door toeduen der konst vatbaar is. Onder het bewerken nam de Fabrikeur waar, dat de vorst ongemeen veel bydrage om. dii ■Papier wit te maaken , zynde eenige riemen, waarin de lym Hechts een weinig bevrozer was, ongelyk veel witter geworden, dan de •andere. — Er wordt tot deze masfa fle.eb.ti half zoo veel Lym vereischt als tot het Lompenpapier , vermids de Conferva reeds eet natuurlyke Lym in zich heeft; en, wanif.ee: men daarvan Drukpapier maakte, zou men dj Lym geheel konnen ontbeeren. Het' is dus uitgemaakt, dat de Cunfervi eene waare Papierltof is, waaruit zelfs di ■natuur, zonder de hulp yan menl'chen , eei Papier bereidt, dat in gedaante en hoedanig heden 'met ons Hecht Papier overeenkomt. Scn ger heeft onderfcheidene mondeis tiaar van vei zameld , die hy met het ltrykyzcr etiket et: weinig glad behoefde" te maaken, om daarop te konnen fchryven ; offchoofl nog niet gelymd zynde, fioegen zy niet door. Mengt men by deze ftof f of \ Lompen, dnn verkrygt men een fraaijer en fteviger Papier, zeer gefchikt tot Rol- en Pakpapier,. Uit laatfte overtreft alle andere foorten, en heeft nog dit voordeel, dat men hetzelve, zonder bymenging van verwen, eene fraaije groene of geelachtige couleur kan geeven, by eene behoorlyke keus der ftoffen. Eer Senger deze ftof in de Papiermolen liet verwerken , nam hy daarmede de volgende proeve: hy hakte dezelve aan zoo kleine ftukjens, dat zy zich in het water tot eene brei ontbonden. Hierop zette hy eene hairen r'apierzeef in dit water, draaide de pap daarin zeer fnel om , en haalde dan de Zeef gezwind weder naar boven. Zoo verkreeg hy celken reize een blad Papier , naar de gedaante der Zeef gevormd, waarop men, hetzelve gedroogd en geglad zynde, zeer goed en zonder doorflaan fchryven kon , hoewel het niet gelymd was. De eerfte proeven, in de Papiermolen ge* nomen, vielen verwonderlyk gelukkig uit; dan men moet hierby aanmerken, dat deze ftof, als zeer breek- en fmeltbaar , in den zootienaamden Hollander veel meer masfa verliest,, dan onder de ftampers. Men doet dus oeter, dezelve te laten ftampen , wordende zy in den tyd van 1 uur breiachtig genoeg, om er Papier van te fcheppen. Het Fabriceeren van dit Papier gaat zoo fpoedig voord, dat men in a Uuren reeds een gedroogd vel Papier kan hebben.. — Ongemeen wel fchikt zich dit Papier ook vóór gecouleurde Papieren , wyl hetzelve minder verwftoffen vereischt, zommige fraaije couleuren in zichzelve heeft, en minder tyds behoeft, dan het gewoon Papier, om inet de veiw-tinctuur verzadigd te worden. Ten einde ieder een den aart van dit Papier zou ko.nnen beoordeelen, heeft Stnger daarop zyn werkje laten drukken. Het he.ft eene 1 groenachtig graauwe couleur, die niet onbe■ vallig is , en zeer goed leest ; mislchien : zelts is deze couleur voor het drukwerk minder afmattende, dan het gewoone helder wit. ï ln lievigheid munt het voorzeker uit boven : het Lompenpapier. In den beginne hadt dit 1 boekjen eenen duffen , cnaangeiiomeu reuk , - doch na verloop van eenige weeken is de^e - geheel verdweenen. De omtlag van het werkjen is van eene 1 a:-deie Papierlboit, wcike lte.ker en blaauwb b a aci>  C 196 ) w 'ng n nls' ue ^abrikeur koos daartoe het allergroenfte Watermosch, er. mengde er b aauvve tpmpenftpf onder. _ WsfcbenToudt door kif?LyVeï ,Verzekerd > dit Papier hv hÏJfr be.h00i lyk Wit worden gemaakt; ? f1'"" 20 65 Watermosch , * uit de Rivier de l.ippe op ftruiken geftroomd, en daar- in dïnifS tydr8flefKt' verzameld, welke S wld PH en/y,,he^ ™t het Chirfeefehe, en "• witheid met ons beste Schryfpapier, gelyk óe tJir W0rdt deze wittêr&door de vorst, gelyk nader blykt uit de volgende FaaïeneonTP; het Watermosch "an laagen onder de Sneeuw, en liet het dus unvnezen; de Sneeuw gefmolten zynde, vondt den enehVe u*neme,ld wit en fehoor!Tgewor- f)è ZS?£ldde er Catoenen ftoffen van. De eerfte proeven van dit Papier, zonder eemge naauwkeurigheid en reiniging \erVaar fi?to%eSrnd°i°rr,de Mfrkfche öomèinkamêr gezonden g welf ?Wer^™™ te Berlyn gezonden, welk daarop hetzelve liet beproeven en nagaan, of de ruuwe ftof in geE- ;oorhandenVez?eid in de S= < voorhanden zy 0m een aanmerklyk hulpmid- c worden9 L der LomPen te k«jnnen < T Leden Lr eaChtin V3n vede Fabrikanten , 1 j n ,,,r Academie te Berlyn erkenden 1 PaPiereUfodtelyheteid, en biuikba-b-d "van di? ïed ukte veïl ' blvkends de hierby <= Cn ynerk'anr'gen van Berger, Meil den 6~w<' - °ok ^et men uit de bygevoegde s ^S^frl ^/"f**"^. IMberJtüdijéhe, ï*hf &f0he* £lfe&hc> Mindenfche, Oostpruis- h /j/^, Neumarkfche, Maagdenburgfche en Uw/- Kamers, dat de Waterwol overal in 1 genoegzame hoeveelheid te bekomen zy. De n Schryver zelve vondt op eenige reizen, door v hem gedaan, onderfcheidene p]asfen et, wa23^' die veele I000 ff daarvan be- g< vatteden; van ééne derzelven liet hy de v< beste Wol fchoon af haaien en droogen, Ve- is gende dezelve m dien ftaat 1600 ff. Eene andere waterkom bevatte er meer dan 2000 ff G van. Na groote oveiftroomingen vindt men K deze ftof m zulk eene menigte, dat n en er veele wagens mede zou konnen vullen en De geheele masfa van Drukpapier, tót deze Ir mtgaye vereischt, [en welke voor bet minst g Ï2 nemen bedraagen moer. Reda&.l was nie «r meer dan f gedeelte van den voorraad! d°en K wonn&enhihyaVdet. e"ke,e V £ Niet zoo gunftig zyn de berichten der Ka £r mers uitgevallen, teu'aanzien Z het nutug g gebruik dezes Products. Intusfchen" zyn eenige vroeger; daaromtrent genomene proeven , in bet bericht der Oostfriefche Kamer te vinden, hiL ëi gedaagd. - In allen gevalle blyrt het Watermosch de byzondere opmerking van alle bemimiaaren der Natuurkunde, der Konften en der Oeconomie verdienen, en het is te hoopen , dat deskundigen meer en nieuwe proeven mogen neemen ter benuttiginc van deze 111 overvloed te bekomene ftof. Allerleië OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN en VOORSCHRIFTEN. (Vervolg van N°. 127. bladz. 180.) Het bekende Eau de Luce wordt, volgends e/W" de Chemie, het best beleid! i/ fpV* £Cïn MaJlix in 96o grein ItwL /°en, beeren. Is de oplosfing demiby, en ook deze ontbonden zynde, og 10 a 15 droppelen overgehaalde Beigfteeniy> en 15 a 20 droppelen Bergamot-oly. ^ehalte van eenige Metaal-meng- r £»^A Guinea-goud. Het wettig ^reder- ÏV ? &e^% gemunt Goud is vcfor Ê„9n^' gewigt, 21 fy„ Goud en T4 mefum Zfr hoe,vee'heid worden, zondér ZZUP* Gmnfa* of andere Muntfbeciën 111 dezelfde waarde geflagen F .w-./k^7' §einunt Zilver. Het ff r«w wigt bevat 11 oneen 2 pennywighi fyn Zil- %TJmght Allia^e- O pennymglu 32 Hollandfche Aazen.) ' ö 3; Goud-foldeerfel. Bevat 12 deelen zuiver ?per.' * a iein Zilver' en + deeJea 4. Ringgoud. Koper, 6 penmw 12 grem; fyn Zilver, 3 en 16 ïin ; fyn Muntgoud n once en 5 pennyw aVdi?°^' « Per °nC£o 35 a 40 Shillings ardig is. 8 oneen en 8 pennyw. Spaansch ïrGoud3 PmnyW' FyD ZÜVei' 5 en ' once >. Manheimsch Goud (Semilor). qi once per; if once geel Koper (Mesfing); en grem zuiver Tin. - v fpiegleb de Vol-  C -97 ) volgende verhouding op. By 4 oneen gefmolten Koper doet men 1 once afzonderlyk gefmoitene Zink , roert het door elkander , en bedekt het terftond met Koolenpoeder , ten einde de Zink niet verkalke. —1 Voor het Semilor , dat zommigen van 't Manheimsch Goud onderl'cheiden , wordt ook deze verhouding opgegeeven : 16 deelen Koper en 7 deelen Zink. 7. Pinsbek. 1 once geel Koper (Mesfing) en if a 2 oneen Koper worden onder Koolenpoeder te zamen gefmolten. 8. Pr ineen- Metaal, (Metal du Prince Robert, \ zynde daarvan de uitvinder geweest), beftaat ' uit 3 oneen Koper en 1 once Zink; of ook, ; uit 8 once geel Koper (Mesfing) en 1 once 1 Zink. Volgends anderen uit 6 a 8 deelen ; Koper en 1 cn T| deel Zink. \ 9. Hard Tin (Hard Pewter). 12 oneen Tin, 1 once Spiesglaskoning, en f loot Koper. : 10. Wit Koper. 8 oneen Koper en § once : Arfenicaal Middenzout worden onder een Dek- 1 fel van gecalcineerde Rirax, Koolenpoeder en 1 fyngeftampt Glas te zamen gefmolten. c 11. Klokkenftof of Klokkenfpys. 100 deelen Koper met 20 a 25 deelen Tin. Anderen voegen by 3 deelen gefmolten Koper 1 deel Tin ; nog anderen by 18 deelen Koper 4 deelen Tin , en 1 dito geel Koper of Zink. [Het is merkwaardig , dat deze Compofitie ! zulk eenen fchoonen klank geett, daar nog9 thands noch liet Koper, noch het Tin , op | zich zelve , geene zeer klinkende Metaalen I zyn. Een nieuw bewys van de verbetering I der Metaalen, door derzelver KonstvermenS'ng.] j 12. Kancnnenftof. 100 ge Koper , 12 gg t Tin, met of zonder geel Koper. Volgends i anderen 8 a ~io deelen Koper tegen 1 deel 1 Tin ; of 10 deelen Koper , 2 deelen zuivere d ) Zink en 1 deel Tin. De goedkooplte en ir j beste Compofitie is 6 deelen Koper , 4 dee- b s len geel Koper, cn 1 deel Tin. V 13. Fyn , blank Hardmetaal (Best hard Whi- p sj te). 1 gg Briftolsch geel Koper , 2 oneen p !: Zink , en 1 once Bloktin. 14. Gemeen Hardmetaal (Commonhard White). d< 1 m geel Koper, ï£ once Zink , en \ once A I Tin. di 15. Bathmetaal. 1 ge Geelkoper en 4! on- vt s een Zink. vC 16. Wit metaal. 2 ge Spiesglas koning, 8 on-ze . een geel Koper en 10 oneen Tin. V( 17. Platina. 8 oneen geel Koper en 5 on. i een Zink. z;( 16. Tatartegfl (Tutanld). 8 oneen geel Koper, 2 tg Spjesglaskoning en 7 oneen Tin. 19. Zilverfoildèeilèl der juweliers. 10 deeen fyn Zilver, 1 deel Koper, en 10 deelen geel Koper. 20. Dito tot het Plaatzilver. 1 deel geel Koper en 2 deelen zuiver Zilver, 21. rVetaalmcngfel tot Anatothifche infpuitingen. Gelyke deelen Bismuth . Loot en Tin , ïeamalgamecrd met de vereischte hoeveelheid Kwikzilver. NB 8 deelen Bismuth, 3 deelen Tin en f deelen Lood, leveren eene Compofitie op, jelyk bekend is , die gemaklyk in kookend vater fmelt, en dus in eenen graad van ïitte, 193 maal minder dan die , waarin ;nders het fmeltbaarst Metaal , het Tin doeibaar wordt. 22. Spiegelbekleedfel voor holle Glaskogels. 1 deelen Bismuth, 1 deel Tin en Lood, en o deelen Kwikzilver worden zaamgemengd ; nen giet dit in glazen bollen en paarien , /elke daarmede , door ze aanhoudend fneï mtedraaijen , van binnen bekleed worden. (Het vervolg in een volgend N°.) II. OECONOMISCHE BERICHTEN. HANDELS- en FABRIEKMATIG NIEUWS. Te Berlyn vindt men thands Konftenaars, e in het Houtwerk, in het Vergulden en andere vakken voor de Engelfchen niet ;hoeven te zwichten. Minder munten er de Werktuig - Konftenaars uit, hoewel Molüngers luitfpelende Uurwerken aïlerwege, tot naar irjs en Petersburg, verzonden worden. . Met veel genoegen verneemen wy, dat >or den Mufiek - InUrumentmaker Leib te mflerdam Huis - orgels , Clavieren , en uit e beiden zaamgeftelde ftukken, van eene lortreflyke inrichting en fchoone Harmonie, ïvaardigd Worden , zynde reeds eenige dérlven hier en daar in gebruik, die ongemeen ddoen. • Te Pösneck in het Coburgfche is eene aan» mlyke Wollen- en Leder-Manufactuur, Er 3 wor-  C 198 ) worden door ruim 200 Lakepfabrikeurs veele 'Lakens , doch nog meer Moltons , Flanellen en Friefen gemaakt, en in het Ryk, den Elfas en Zwitfërland verzonden. Eene Verwery alhier verwt jaarlyks meer dan 2000 ftukken Wollengoed; in de Wol gevervvde ftoffen bereidt men hier niet. — De hier gevestigde Leerlooijers hebben veel aftrek op de Leipziger. Mis , in het Ryk , Beijeren , Salzburg, Oostenryk en Hungaryën. Zy leveren inzonderheid fraai gecpuleurd Leder , en deze geheele Handel beloopt jaarlyks meer dan 400,000 Reichsthalers. — Nog aanzienlyker is de Handel met Wollenftoffen. — Voor eenige jaaren begonden eenige arme huisgezinnen van de gemeenfte Wol , Runder - en Kalverhairen , Winterfokken te maaken; veelen vinden daarby thands hun beftaan , en verdienen 3 a 4000 Reichsthalers in het jaar. In de Wollen goederen heeft men hier de volgende Huizen : Gebroeders Seige. J. G. Seige. PVed. J. F. Seige en Zoonen. C. G. Könitzer; en in het Leder : Gebhardt en 1'rautmann. J. IV. Traulmann. C. G. Sanger. J. A. Rilhe. —— Te Nordhaufen zyn thands 128 Geneverftookeryën (Bla/en') , die niet vermeerderd mogen worden , en nimmer allen aan den gang zyn. Er worden jaarlyks 12,000 Varkens gemest. — Te Clausthal in het Hartzgebergte , aan de Kontgshfit.tr. , wnrdt de Centenaar of na t3 Hanoversch, fyn Staal tot 9 Reichsthalers, dun getrokken ruuw Staal mede tot 9 Reichsthalers , en ongetrokken ruuw Staal tot 8 Reichsthalers 18 Grosfchen verkocht. In Pruisfen is de 'uitvoer der Genever belast geworden met 1 Reichsthaler per vat , en de uitvoer van Hop is geheel verboden. — By J. Röckl, Verwbereider te Schlesfheim by Munchen, zyn de volgende Verwen tot bygevoegde Pryzen te bekomen : Fkrentynsch jLak , het loot 1 El. 48 Kreutzers. — Gezuiverd Bei lyns - blaauw , 12 Kreutzers. — Een heerlyk Loodwit, waarvan de wedergade nog niet gezien is, het gg , 3 Fl. 11 K/eutzers. — Een nieuw , gloeijend , fyn , donker Oker , het fg , 2 Fl. — Een zeer fraai, fyn Bruinrood , het gg, 1 Fl. 48 Kreutzers. — Eene froene Verw, voor Oly - of Waterverwen, et gg» 1 El. 30 Kreutzers. — Een zeer fi aai , zuiver VÏesfcngroen, per fg, 3 Fl. 44 Kreutzers. Gemengds Byzonderhed^n uit FRANKRYK. Volgends Dezincourt , die den 19 Nivofe \. 1. in het Lycée des Arts eene lofreden hieldt op zynen voorganger Preyille , was deze laatfte de zoon van eenen Intendant der Abtdisfe de Bourbon. Hy werdt door zynen Vader zoo ftrak gehouden , dat hy met zyne vier broeders ontvluchtte. Zyn eigen meester geworden , moest hy als Opperman by eenen Metfelaar de kost winnen. Hy fchreef eene fraaije hand , en werdt dus Schryver by een Notaris. Dit Werktuiglyk beroep verveelde hem weldra , en hy begaf zich tot den Schouwburg. Van kleinere plaatfen werdt hy naar Dyon, Rouen en Straatsburg geroepen , en vervolgends cntrepcneur te Lyons. Den 20 September 1753 verving hy den afgeftorvenen Poisjon te tarys. — Zyn huis was de zamelplaats van zulken van talent, van ohgelukkigen , en van lieden, die zich overal indringen. 6 a 8 maal werdt de tafel by hem aangericht , naar gelang zyne gasten vroeg of laat by hem kwamen. — Le Kain , zyn mededinger , bewonderaar en vriend , raadde hem dikwyls de fpaarzaamheid aan ; Preyille hoorde hem met inftemming, doch volgde zynen raad uiet. Hy overleedt, geëerd en bemind van zyne Landgenooten , den 27 Primaire 1. ]. in zyn 79^ jaar. Het Panorama is, gelyk men weet, een in het rond gefpannen Perfpedtief - Schildery , in omtrek ongeveer 160 voeten wyd, het geen de befchouwer van een in het midden geplaatst Balcon, ais van eene hoogte , overziet. Ten einde het open vak tusfchen dit Schildery en het Balcon te vullen , zyn daar ter piaatfe befchoiten aangebragt , die zich voordoen als eene verlenging van het Schildery tot aan de voeten der befchouweren. I Van boven wordt men door een groot Zonntof Dakfcherm belet, hooger dan het Schik dery, te zien, en de raamen te ontdekken, die rondom in het gebouw geplaatst zyn , om het licht daarin te doen vallen. — Thands is men te Parys er op uit, om het gezicht, by nacht, verlicht voorteftellen, en vermoe: deiyk zal men weldra ook de konst uitvinden, om, naar Hackerts uitvinding, maanefthynen te vertoonen, welke een allerfraaist ge* zicht opleveren. Zonderling is het, dat men in Parys de Stad Parys vertoont, en dat veele Ingezeteren dezelve hier misfchien voor de eeritemaal van hun leven zien. Moa*  C *99 ) Montigny heeft het getal der Tachygraphien en Smqgraplmn vermeerderd met eene nieuwe uitvinding , die „hy noemt .Slénographie methodtque. —, Tusfchen de Ocigraphie en Sténographie is een verfchil gerezen, dat nog niet beflist is, — Een Dichter voor de vuist (Jmprovtfadore by de lidmanen) Islanfredi genaamd , heeft voor geld zyne "zeldzame talenten ten diende van het,Publiek aangeboden. Hy neemt aan, tien blieven over zoo veel verlchillende onderwerpen , ' door het lot te bepaaien , aan tien përfonen, in vyf verfchillende taaien, te gelyk te dictceren. Verder zal hy een ItaUaansch Impromptu over de vrymaking van Frankryk of de bekoorlykheïd des Vredes opzeggen, en een ander gedicht, over een door het gezelfchap gekozen onderwerp, zingen met accompagnement van de Piano - Forte. — Ten flotte zal men een Bal Paré geeven. — De Letterkeeringen zyn thands te Parys in finaak. Mercier heeft zich in het Journal de Paris, Reicrem genoemd, en voert onder dien naam e^n pennenltryd met Pits. ln het Spaansch gedeelte van St. Domingo wordt het Vleesch aan fmalle ftrooken gefneden , gedroogd, en in dien ftaat eenen geruimen tyd bewaard; men noemt deze ftukken Vleesch Tasfo. Dit heeft eenen Franschman op den inval gebragt om Osfen- en Schaapenvleesch in eene hitte van 50 graaden van Reaumur , in eenen BaR - uvcu tc dioogcn , in tonnen te pakken, en met een bodem vet te bedekken , ten einde op deze wyze ongezouten, als versch Vleesch, op de Schepen gebruikt te worden. Toc« ZAKKEROLLEN! (Franfche Anecdote.) ©e Architect Jalliér te Parys zag iemand, die op hem aandrong , in gevaar van door een aanfnellend Rydtuig te worden overreeden. Vol medelyden grypt, hy hem aan , en redt hem uit het gevaar. — Oogenbliklyk hjerop miste hy zyn Horloge, 't geen de geredde perfoon hem uit den zak hadt gehaald , juist terwy'l Jalliér dezen in 'zyne armen hielde, om hem a.m het gevaar te ontrukken. . ■; - . Wie denkt niet hierby aan het onthaal van Lodewyk XiV. by Evuquet? Jalliér heeft de zaak grappig behandeld, en zynen onbekenden vriend by de publieke Papieren verzocht, hem tegen eene goede belooning zyn Zak-uurwerk, dat misfchien aan een van deszelfs knoop.n was blyven hangen, te willen terug bezorgen. Toch Zakkenrollen ! NATIONALE LOTERYEN. In de Eerfte Week van de Zesde of Laatfte Clasfe der oifte Generaliteits nu Bataaffche LoTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den a8lten April , zyn uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen: ijle Lyst. No. 20782 met / 1000:- Pr£emie. 15031 — s 1000:- i ZEE TYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door een Kaper van Jcrfey 't Schip El yirgen Regie, alias Concordia, van Cadix naar Vera Cruz. Opgebragt te Jamaika door .een Engelsch Fregat 'i Schip the Peggy, van Carthagena naar New-'Fork, — Te Afew-Tork een Fransch Schip van 400 Ton, met Coffy. — Te Martinique , zynde genomen en door de Engelfchen hernomen , 't Schip the Richmond, van Batavia naar Philadelphia. — In Spanje door Franfche Kapers de Engelfche Schepen the Molly, van Baltimore naar Huil, en the Charlotte, van Hallifax naar Londen. — Te Rochellc door een Franfche Kaper 't Porlugeesch Schip la Minerve, van Feruambucq naar Lisfabon , met Suiker en Catoen, zynde waardig gefchat op 6 a 700,900 Francs. — Te. Charlestown , zynde hernomen, 't Schip the George , Kapt. Tomfon , van Savannah naar Si. Thomas.. — Te I ortsmouth 't Schip Au* gustina AJargaretha, van Eécamp naar Havre, en St. Sebasiiaan, Kapt. Pot , van St. zindert,. — Te Port Royal op IMartinique 't Schip van M. Eytman , van Bremen naar Guadeloupe. — Te Plymouth 't Schip, 'St. Sebastiaqn.% Kapt, Polts, met Wol, van St. Anêro naar hamburg. • Pry.werklaard te Palma 't Schip the Nancy, van Madera, naar Lisfabon, en, 't Schip the Char»  I ( flOO ) Charlotta. — Te St. Euflathius 't Schip th ïtuno , van Londen naar Charlestown^ Vrygegeeven met vergoeding der vrachtkos. ten te Ancona 't aldaar opgebragt Schip van Kapt. 0. Henrichfen , van Bergen naar Anconc en Trieste. Scheepsrampen, Verongelukt by Wexford \ Schip de Noordpar , Kapt. Bickfnan, met het volk ; var de lading zyn flechts 3 vaten Banille gebor£en' — _ ,0p 1 Enkh^zer Zand 't Schip van J. H. BoLdmg, van Embden naar Amflerdam, benevens nog 5 Scheepjens. — By Ivica , 't bchip the ihye, van Falmouth naar Livorno Gefh-and by Kaap Hinlopen 't Schip Admiral Parish. — Op de DHaware 't Schip the Sufannah; Kapt. Af^/*« , Van Hamburg naar Philadelphia. Met fchade binnen te Charlestown de Schepen ^«/^, Kapr. Til/inghurst , naar />/«•/*delplua en W /'«««j, naar niore j be.den van Hamburg. - In «t^öï t Schip Atov/^, Kapt. /IWj, van C«fea«fl naar en Frindfhip, Kapt. ^««er, van Archangel. - Te ZW 't Schip /W/w! Kapt, G«w- van naar 7Y/ö»w , neett op Goodwinfand vastgezeten Te /^ar Kapt. A. P. Stemming, van £//W naar Dantzig; hebbende in Winterlaag gelegen te Nivaar. 6 6 Texelfche en VHe'Lyst. Den 25 April. Uitgezeild />. ó>^«-, naar St. Ubes. De Wind Z. O. en zf W. Den 26. Niets gepasfeerd. De Wind N uil. ^Den .27. Niets gepasfeerd. De Wind N. Den 28. Uitgezeild 't Schip de Jufvrouw Anna Caiharina , Kapt. C. Rabbe , naar Bordeaux. Binnen 't Schip de Bartholomea Wilhchntna Kapt J. Torgufon,- van Embden. De Wind Z. en N. W. vi? *' ,Pen f* April- Binfien 2 Smak- Ken en 1 Ijalk, de naamen onbekend. Heden namiddag is de Franfche Kotter-kaP?r /^nable, Kapt. Sparrow, door een Engelfche Logger op 't ftrand gejaagd, en na een hevig gevecht genomen ; 't folk is aan rif» wal ht Texelfche en VHe-Lyst. Den 25 April. Uitgezeild P. Spencer, naar St. Ubes. De Wind Z. O. en zf W. Den 26. Niets gepasfeerd. De Wind N uil. ^Den .27. Niets gepasfeerd. De Wind N. Den 28. Uitgezeild 't Schip de Jufvrouw Anna Caiharina, Kapt. C. Rabbe, naar 2VBinnen 't Schip de Bartholomea Wilhchntna Kapt J. Torgufon,- van Embden. De Wind Z. en N. W. v*ln *' ,Pen f4 APril- Binfien a Smak- Ken en 1 Ijalk, de naamen onbekend. Heden namiddag is de Franfche Kotter-kaPr1" /^nable, Kapt. Sparrow, door een Engelfche Logger op 't ftrand gejaagd, en na een hevig gevecht genomen ; 't volk is aan de wal gevlucht. Te Amflerdam, by C. GOVENS, Boek en Kunstverkooper op den Vygendam. 'IcJP ;*S' De „SchePen van gister zyn 7 Schrynder, van Bremen; R. Eybert en h Ipkmetjer, van Embden. ~ Uitgezeild M Vonk naar Frankryk; A. E. Bakker, naar de Oostzee; en J. Jannen , naar Kopenhagen Den 26. Niets gepasleerd. De Wind N O f ten, waar by zyne kamer zoo getemperd van warmte vondt, dat hy vraagde, wie dezelve voor hem gebruikt hadt? intusfchen was daarin zedert 24 uuren niet geftookt. Men moest dus nimmer eene ftookplaats of Oven doen maaken, zonder daarby zoo veele rookgangen aantebrengen , als maar mooglyk is ; .tevens behoorden alle Ovenbakkers en Metfclaars in deze korstbewerking geoefend te worden, en door de Politie verplicht, om geene andere Schoorfteenen of Ovens te maaken. — Dezelfde Theorie diende ook op de Eest-ovens en Keuken-ltookplaatfen te worden toegepast. De Engelfche Eesten, waarvan Hennings er voor 20 jaaren één te Stokholm gezien heeft, worden als Wind- of Blaasovens in een benedenvertrek geftookt, en vermoedelyk zyn dezelven thands in Zweeden 'algemeen; [gelyk dan ook Redact, verfcheidene Eesten van eene foortgelyke inrichting by de Brouweryën in ons Vaderland heeft aangetroffen..] De. Fabrikeur , van wien boven gewaagd is;, bragt Hennings in zeer zindelyk vertrek, en vraagde, waarvoor deze het aanzag? voor een woonvertrek, zeide Hennings. — Het is myne keuken, hernam de eerfte. Hy toonde hem vervolgends in een binnenwaards uitfpringend gedeelte van den muur eene ftookplaats en fournuis, waaronder het vuur in eene Oven-mond werdt aangebragt.. — Te Altona gebruikt men Yzeren Braad -. ovens , waarin de ftukken Vleesch worden opgehangen, terwyl het vuur aan beide zyden in twee pypen of canaalcn ligt. Hierin flaagt het braaden veel beter', dan op het open vuur. [Redaèt. heeft foortgelyke Machine- zien werken , en van het daarin gebradene gegeeten;. hy vondt hetzelve zeer fierlyk, doch tevens voor den fmaak een weinig — hoe zal men het noim.'n? gan-achtig- of gefnerkt, zeggen de vrouwen.] I Door de Spaar-ovens houdt men de warmte niet altoos- in het vertrek.. Hennings gewaagt van een vertrek, dat altyd koud bleef, zoo lang het tochtgat van onderen, open. bleef; floot men dit, dan gaf de ftookplaats warmte-, en het vuur brandde- even luchtig als kte vooren.. — Het is indedaad te verwonderen,, dat men [ook in ons Vaderland] de- Schoorfteenen nog met zoo- veel verkwisting bouwt,, en byna aï de- rook onbennttigd laat vervliegem. Door- eene betere inrichting kan een. klein- huis door één vuur verwarmd, worden,, gr* hoe aangenaam zou het zyn ,. in (groote gebouwen-,, zonder- meer. kosten^, voorportaal felV gangen ^ .Qorridorst hier niet aan, doch het beste fchynt te zyn, dat men ongeveer 7 68 Talk tegen 4 ê§ Hars neeme. — Zoodra de Talk by de Hars gegoten is, het geen men langzamerhand en by. gedeeltens doen moet, roert men de masfa befteiidig om met een' houten lepel of fpadel, wyl de Hars zich langzaam ontbindt. Men kookt alles fris door , en wanneer het mengfel tegen den rand begint optebruifchen, giet mén er wat Talk by, neemt de ketel van het vuur, tot het mengfel zich Weder gezet heeft, hangt hetzelve wederom over, en kookt het tot de ftof op nieuw bruischt, wanneer men op dezelfde manier te werk gaat. Hiermede houdt men aan, tot dat alle Hars gefmolten is , en er geene ftukken meer van op den bodem blyven liggen. — Volkomen gefmolten zynde, kan men er meer Talk by doen , ook die, waarin men tevens de pitten gebragt heeft, affchuimen, en by het mengfel gieten , waarna men alles nogmaals opkookt. — Voords giet men een gedeelte van het mengfel door een warme doorflag of zeef in de vorm, waarna men het gieten der Kaarsfen op de gewoone wyze verricht, vullende men het mengfel telkens aan, wanneer de voorraad in de vorm verbruikt is , en houdende men alles in kookend water beftendig heet, en geftadig roerende , vermids de Hars anders op d-cn bodem zinkt. — Indien de Hars klaar en zuiver is, verkrygt men Kaarsfen, die even fraai zyn als Waschiicht, en dit eigene hebben, dat de piiten by het fnui-j ten geenen damp veroorzaken ; ook branden zy fpaarzamer, en men bezuinigt daardoor een aanzienlyk gedeelte Talk of' Smeer. Nieuwe Engelsch e manier, van het leder te bereiden. William Desmond maakt, volgends B. Nicholfns Journal of Natural Philofophie &c-, , het looi-nat daardoor fterk er, dat hy hetzelve, na eenigen tyd op gemaalen Eikenfchors getrokken te hebben, weder op verfche fchors giet , en hiermede zoo lang aanhoudt , tot dat daardoor de Timmermans - lym uit lymwater wordt nedergeploft. In dit nat, waarby hy Tg5 deel Zwavelzuur , zonder eenig water , voegt, worden de gewasfene, (choongemaakte en afgefchraapte huiden 2 a dagen lang gelegd, van het hair, dat nu gemaklyk loslaat, met een rond mes gezuiverd, en indien zulks inodig is, 10 & ra uuren lang in een vat met water, waarby Sgg gedeelte Zwavelzuur komt, uitgetrokken en fchoongemaakt; waarna men ze eindelyk eenige dagen lang in een aanvanglyk zwakker , maar vervolgends aanhoudend iterker gemaakt looi-nat legt. & Kalfs- en Geirenvellen worden , eer zy in dit looi-nat komen, in Kalkwater gehangen, het geen van Kalkdeelen moet overladen zyii| en daarom geftadig worden omgeroerd. ■■■■■ninihUMIT'"1' minimum — II. OECONOMISCHE BERICHTEN. HANDELS- en FABRIEKMATIG NIEUWS. (Vervolg van N°. 129. bladz. 197.) Van Dantzig wordt, in dato 13 April 1. 1., gemeld : dat uit West - Pruisfen reeds veel aanvoer van Tarwe kwam, en de verwacht wordende toevoer van het oude Poolen, binnen veertien dagen zoude aangebragt worden. — Er was wederom eene party beste Tarwe, tot ƒ 950:-:-, in Ducaten a ƒ 12:-:-, voor Engelfche Rekening gekocht. Ten aanzien van het Werktuigkundig Rumfordsch Injluuut , waarvan wy het ontwerp hebben medegedeeld in N°. 120. bladz. 121 tot 123, vernemen wy thands nader , dat reeds in April 1799. voor eene fom van byna 3000 P. Sterlings voor deze nuttige onderneming was ingefchreven. De intekenaars beftaan uit 3 verfchillende Clasfen : de eerfte Clasfe is van zulken, die voor 50, de tweede van die voor 10, en de derde van die voor 2 Guinea's .inïchryven. De eerften zyn Beftuurders en Erfeigenaars van het Inftituut ; de tweeden hebben gedurende hun leven eenen 'vryëri toegang tot hetzelve, en de laatften hebben dien voor één jaar. De eerfte Beltuurders van dit Inftituut zyn : de Graaven Spencer, van Rumford., en Richard Clark , voor drie jaaren ; Graaf Egremont , J. Banks en R. J. öullivan , voor twee jaaren ; Graaf Morton , Th. Pelham en Th. Bernard, voor één jaar. Volgends het befluit van den gewezen Raad der 500, van 3 December 1799, aan Cc a de-  C 204 ) n. \Tf' der tra^fihe Republiek ter hand gefteld, nopends het nieuwe ftelfcl der Mraten en Gewigten, is vastgefteld , dat deze Jaatften onverwyld eenen Leg- of Gedenkpenning zullen doen munten, ter overbrenging van de gronden dezes nieuwen ftelfels aan de nakomelingfchap. - üp de voorzvde van dezen Penning zal zich de Republiek vertoonen als eene ftaande Vrouw, houdende in cle rechte hand een Métre en in de flinke een Kilogram , met het opfchrift : Voor alle Tyden Foor alle Felker. En onder het Zinnebeeld : Iranjche Republiek , //ƒƒ/, Jaar. Het Beeld der Republiek zal rusten op een voetUuk, lang 5 Cemimètrès, waarop ftaat: < Untimèires, en 't welk verdeeld is in 5 dee-' Jen , elk 10 Miltimètres bevattende De Métre , in de rechiehand van het B*eeld , zal 1 verdeeld zyn in 10 deelen. - De Tegenzyde i des Pennings zal den Aardbol voortellen met \ eener, Inclinatiehoek van deszelfs as, van ax 1 fa fc' ^Ee" 0pene cirkel nf boog zal met I deszelfs ééne punt op den Aequaior , cn met 1 de andere op den Noordpool rusten , terwvl men boven denzelven het geftarnte van den 1 Kiemen Beer zal zien. In de tusfehenruimte 1 van twee. Concemnfche Cirkels, zal te leezen ( ftaan: Éénheid der Maaien. En, 10 Millioen- 1 (kelen van den Meridiaan - quadrant. — De Penning zal in doorfnede zyn van 7 Centime- « tres. — hmdelyk wordt het by voorziening I den 1 Augustus 1793 en 7 April 1795 inge- ( voerde Métre geheel weder vernietigd - ( , Ter nchtiger bepaling der Dlscento - oramiën 1 m Denemarken is, by Publicatie van den t 6 December 1. I., vastgefteld , dat dezelve I Pramnën zoo wel onder als boven de gewoone /, Rentbetahng daar te lande mogen zyn , en v dat zoo . voor de Bank als voor hun, die f afzonderlyk dtsconteeren , van tyd tot tyd een e geregelde Disconto - Cours zal worden bekend e gemaakt. . ; Wegens de groote behoeften der Staatskas Fis in Spanjen eene belasting gelegd op Rvd- n tuigen , Paarden en Dienstboden. Voor een z jnanlyk Domeftiek moet 40 , voor eene Meid ao, en voor een tweede Huisbediende 60 o Realen^ betaald worden. - Voor elke Bedien- .1 de, boven het getal van ao gaande, geeft d men 306 Realen. ~- Deze belasting moet eene V groote lom aan den lande opbrengen , daar g er Spaanfche Grandes en Landeigenaars zVn , ti iLfStóP' iaJ^ liedcn in huunenic Nuttige UITVINDINGEN s* ONTDEKKINGEN. (Vervo'g van N°. 126. bladz. 174.) I. Nieuwe G.fy - bereidingen. Volgends de ^rsburgfdie Nieuwspapieren1 heeft de Acade! oL-l 1 Wctfnfcr^PPen aldaar, welke zich zedert hng heeft bezig gehouden met het opipooren van een gewasch, hetwelk het meest met de Coffy overeenkomt, en in plaa.s van dezelve zou konnen gebruikt worden , eindelyk ontdekt , dat de Eikel de /.reischte hoedanigheden der Coffy in zich >evat, «et uitzondering echter van een zeker Jlyachtig beginzel , het geen men aan die nucM op de navolgende wyze mededeeh. Soodra men de Eikels gepeld heeft, braadt nen dezelven, tot dat zy eene bruine coueur hebben aangenomen. Vervolgends neemt Hen kleine ftukjens verfche en Oügezoutene ioter, waarmede men de gebradene Eikeis 1 <\ lfTWyl Z|V n°ê heet zy°' ei1 eindeyk Ichudt men dit een en ander iie k loor, om. de Boter overal en in eene eelvke iiaat te doen doordringen. In een werkje , getyteld Teutfcher Ca fit nd Thee, oder &>c. Hannover , 1708. yeeft )r.Piepenbring als gefchikt ter bereiding vari °P ' de bekende Ronkelraapen (Beta .icla), Djrnips of Boufgondijche Raapen , cn «.ornyn- of Dikwoi telen; en voor eene 1 heeereidmg de bladeren der Braamltruik of rambots (Rubm Jdaus. Linn) — Mit hing pryst in de Dresdner geieïrle Anzeigen an 1797. de vrucht of het zaad der wilde oschroos aan , om die , gebrand , onder de ew^naek) Coffy te mengen, als zeer gezond 2. - De Engeljche Dr. Brown heeft eenen -oorndrank uitgevonden, dien hy RrilUant jemt, en welke goedkooper en gezonder yn zou, dan het fterke Engelfche Por ter- bier. 3. Op de Kust van Sumatra is een Boom udekt, dien de ingezetenen Zydeboom noeen. en welke gelyke vruchten geeft, als \ Catoenplant te Bombay; alleen is deszelfs /ol fyner en zyacht.ger, en de daarvan fabriceerde goederen doen op een goed verer hoopen. 4- Ruim een jaar geleden, kondigde zeker mand te Weenen eene door hem uitgevonme volmaking der Luchtfcheepvaart aan, zon-  C -ao5 ) zonder dat men zedert dien tyd daarvan iets naders heeft .vernomen. — In het laatst var, 1799 meldde Burckhardt uit Parys in de Algemeene Geographifche Ephemsriden-, dat di beroemde Tem- Brisf'y , dezelfde, die in 1798 met een tPaard onder zich in de lucht opfteeg, thands bezig is proeven te neemen omtrent het beftuurcn der Ballon, [het groot] Ite ftruikelblok , gelyk men weet, voor alle Luchtreizigers tot hiertoe], welke een beter gevolg belooven dan alles, wit men tot dusverre daaromtrent' heeft beproefd. — Het moeilyke beftaat naamlyk" hierin , dat men eene kracht moet vinden, welke aan de werking dér winden kan weêrdand bieden ; is deze kracht ééns -gevonden, dan valt het nier. moeilyk, derzelver richting te veranderen, en die op verfchillende wyzeu te • doen beweegen. Blanchard' zocht deze door vleugels te bewerken , doch vruchteloos , wegens' de groote krachtverfpilling, die dezen vorderen. Het gemrklykfte middel, cm dezelve te vinden, is de ryzing en daling'des Ballons, welke bewerkt wordt- door het uitwerpen van last, en het openen des ventils om het Gaz Plydrogene te laten vervliegen; dan, hoe bepaald werkt dit hulpmiddel , daar eenige weinige proeven genoegzaam zyn , om den geheelen voorraad van ballast "en Gaz uittepotten ! Tetu - Brisfy bewerkt het ryzen en daalen der Ballon door het uitwerpen of opnaaien van een koord , waaraan een gewigt hangt. Zakt het gewigt, dan fteigt de Ballon, en omgekeerd. — Eene Parachute belet het hiel vallen des gewigts, ten einde zoo de Ballon met deszelfs kracht hooger te doen klimmen. — Men neemt hieromtrent proeven met een groote Ballon te Belkvue. 5. De Apothekar F. S. Lukas te Erfurt heelt een geheim uitgevonden, waardoor men, met geringe kosten, bedorven water bruikbaar kan maaken , en goed water jaaren lang buiten bederf houden. — Hy biedt aan, dit middel , voor eene aanzienlyke belooning , wereldkundig te maaken. Mocht het op de Pro.f goed zyn ! FRYZEN van eenige voornam!© KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 28 April 1800. De Geraffineerde Suikers zyn wederom 1 '4 \ % minder, dan den 21 dezer. De Coffy is mede nog iets fiaauwer. De Graanen zyn als den 21 1. 1. Het Koolzaad in alle foorten is' ifenoteerd op 60 a 72 r£. Hennipzaad per Ton van 5 Sch. Riga's ; Koningsberger f f . 9}. k io* Slaglynzaad per dito. Ws • • - ra 1 ij Koningsberger ........ IA a Oly per Aam. ■* Raap- . . -ai • tlenuip- = 654 Te Dordrecht, den 34 April 1800. Oude Zeeuwfche Tarw, Per Zak 42 a 44 g Dito dito per Last. . . 340 a qrï £\\ Beste nieuwe dito, per tó* bo „.Zak_,. 32 a 36 R > Dito dito per Last . . 264 a 208 gg! Gemeene per Zak . . 20, 24 a 28 Dito per Last . . . 164, 198 a aso ggl. lilaauwe per Zak . . 20, 24 a 26 t< Dito per Last ... i6+, 198 a 214 ggl Corner- Parw, per Zak 17, 26 a "8 ft' Dito per Last ... 140, 214 a a^ f„L ieeuwiche en Inland- J* ëë fche Rogge per Zak . . 25 a 27 (? Seeuwfche cn Overmaa- fche Wintergarst . .. . ' 25 a 25 r£ •ndt * ' ' * * « *4 2 !PUC *■:-» ia a 18 AL daver , lnlandf. Bxouw, 20 a 22 2 litó Paardcvoer . • . 14 15 a 17 paardeboonen .... a6 a 29 % ioekw., op 140 ge wigt , «4* 3 j koolzaad , Inlandsch cn 3+ 3° f Zeeuwsch ..... iomer-Zaad dito . . \ 40 a co ^ Saai Lynzaad, Inlandsch 3 T en Zeeuwsch, per acht- ^ndeel 9°.P4 » 98 ft. Cc 3 Raap-  C ao6 ) Raap ■ Oly", per Aam. 75* £ 78 gl. Lryn-dito, per dito . i 70 gl. Raapkoeken , per ioco 7° ^ 80 gi. ■Lynkoeken, per dito . 110' a 120 gl. Den 25 April. jRuuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 42 ft Moutwyn, per Vinei ... 11^ c£ Genever, per dito .... 12 e£ Luikfche Kooien , per Hoed . 23 gl. Waag dito, per 100 Waag 26 a 27 gl. Den 28 /^r?V, Candybroodcn ........ Poeijer dito ....... P afinaden 33I a 34J § Melis/en 2 en 3 £g . . . , . 32 a 28| Lompen b$| a 27* Stampfuiker 26^ a 31 Basterden ........ 15I a 27! Gandyënt diyerfe 42J a 234; «5)roo/> a 78 JJ Tc Schiedam, «te» 28 April 1800. j Moutwyn 9J <;£ de 30 Virtels, zonder Fust, Ceneyer iof ^£ dito, dito. Genever 51 en 52 per Aam, ^f»^. iVoe/. Gedr. Rogge 166 fê per Last 270 ggl. geveild, / Te Rotterdam, den 28 April 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak .... 42, 43 a 45 Nieuwe puik dito . . 36, 37 a 38 £ " Gemeene dito .... 24, 2^ a 32 $ Zeeuwfche Rogge . . 24, 25 a 26 £ ^ Graauwe Erwten . . 24 , 28 a 32 Jj Witte Erwten .... 18 , 20 a 22 J$ Blaauwe dito .... 18, 22 a 24 $ ~ Witte Boonen . . . . 10, ió a 22 U Vlaamfche Boekweit, op 154 & per last a 35 ^ K Brabandlche dito op dito a 35 ^ Klei zonder wigt . . 33 a 34 e£ id Paardeboonen . . 24, 25, 2d a 32 c£ lCi Wintergarst, per Hoed ? *r Zomer dito ....... J" 5^ a 55 ggl. Zeeuwfche Brouwhavef . U6 4a a 44 ggl- F Voeder duo .... >ó - 4 ^ hh Te Utrecht, den 2,6 April 1800. vVitte Weit . . . . van ƒ i6| tot ƒ 17 Roode dito — = 154 — = i5 Rogge . . ... . . . — = i2i — ' 13 Boekweit — s 8j — * 8| Capucyners, Middelfoort — - — » Kleine dito — =■ 14 — » 14? Groote graauwe Erwten — = — = Middelfoort dito ... — * — = dito Kleine — , 15I — * 16 Ongelezene dito . . — > 12 — s i2| Kleine zuivere Groene Erwten - < 13 - < 15 Droog Middelfoort dito . — = — =■ \±\ Dngelezene dito ... — * i2§ — = 13 Witte Erwten .... — « — = Witte Boonen .... — s — * 3aver — * 4| — s 6§ 'aardeboonen — «9 — s ioj Wintergarst — r — = Corner dito — * 5 — * 6 dennipzaad — « — t 8 Vyaw y va" Kopen/ia J.°• ^ve fetf^ Kapt^. ^ L£ '-- Scheepsrampen. Hefooetjluis. Schoo'nëf!^^015- £USt van de ,Den 28 ^P"'- ^. * Broek is 1 niet in Zee acnoonei /fo Hannah, Kapt. ƒ/«»,, Van AV„ff. gekomen. Uit Zee binnen g Lee „an £ & °P ST*^ Ilechts de Kap em en eén laatst van tfedenn Zee S^iw °^ Matroos zyn gered. P M éénj^^«, naar de Oostzee. Do wfnd Z W . „^en 29- Gister naar boven opgezeild g' i r' Texcljche en F/ie.Lyst. Heden naar Zee gezeild ƒ" de ïrlrh „ ■« Aprii- UitS^ild ^ 65. * //a<7, De Wind N. O. ' °m mai Bordeaux; J.Dirks, Frankryk; S E. Fonk, naar Dantzie en // E pJisJ?' " naar De Wind N ' n ^ WWZ. V.- k VM „P™ f- D* ,E=«ldt S^ «y« Sister Z_D-. May. ^ „d. WM ^ ^ ^^ff ^^UA^. I naar Bergen. De Wind N. N. O. * C ao8 ) Be Boekhandel! H VL E * T E N T I E. vertaald uitgeeven: Eaniér de S?E^EN' te, Amfterda™ > zal in het Nederduits fei tMn'' C" volgeed? vooSe jSKÜfe/ ï" Stfei tonnement ; VEjprit F'oUe }'? R°bert m,d daS a*feV^^/¥£ ^«««,- Z« feceJursf' ^ ou le D™rcc; Les Ktfins; Le'Zrage 'u Bovengemelde af , 6 PHosfitaBte- Fait Historie eu\ Sffi? 'n^/TT ^ °" L" Charm" * . *au & en "°Se de Rou*liy, Auteur de Udbbé de HEpée. T. A,„fterdalI1, by C CO VENS, Boek- e„ K.^verkooper op den  N°. 131- 7 May 180». OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid9 Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. h OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Verslag, wegens be OBCONOMISCHE INRICHTING der KOOKERY by een ARMENHUIS in zekere Stad van 't voormalig HOLLAND. {Medegedeeld.) rV/Tet veel genoegen ontvingen wy, en LlVX fpoeden wy ons om onzen Lezeren medetedeelen , de volgende Misfive en Bylage, welke laatfte ons te meer fraaakt, daar zy een bewys oplevert van de verftandige beftuuring der Regentesfen , of juist in den fmaak van ons Dagblad valt, t. w. om door praëifche ftukken van Huislyke en Algemeene Oeconomie, anderen voortelichten en aantefpooren ter navolging van • het ■ geen op de proef goed en voordeelig bevonden is. Wy zeggen den geëerden zender van deze ftukken welmeenend dank , en ftellen gaarne ons Dagblad open ter plaatfing van meer foortgelyke bydraagen, weike hy ons in het vervolg zoude willen doen toekomen. De UitgeeyersJ Hl. Deel. Medeburger! Na de Oeconomifche Byzonderheden , getrokken uit de Schriften van den Grave Rumford, in het io'8e en 109e N°. van uw Oeconomifche Courant gelezen te hebben, recommandeerde ik de lectuur daarvan aan eene achtingwaarde Vrouw, die zedert veele jaaren, met de zorgen over de Huishouding van een Armen, huis in eene voorname Stad van het voormalig Holland is 'belast geweest , alwaar de grootfte zuinigheid, door den flegten ftaat der Finantiën, vooral zedert de laattte jaaren, als een onöntbeërlyk vereischte wordt in acht genomen. — Myne bedoeling hiermede was onder anderen , om deze Vrouw en hare Mede-Regentesfen aanleiding te geeven, om te beproeven , of er uit de Foorfchrifien van goedkoope Rumfordsche Soepen ook voordeelen voor dat Armenhuis zouden te trekken zyn. Het gevolg hiervan is geweest, dat zy my heeft ter hand gefteld eene Schaftlyst voor een geheele week, zo als men in dat Gefticht gewoon is de middagmaalen interichten, met eene berekening van de kosten voor elke maaltyd en van iedere portie in 't byzonder , als 'mede waf de kosten zyn der maaltyden in een geheele "week voor elke perfoon tevens aan my de vryheid latende, om hiervan zodanig een gebruik te maaken, als ik zou géradert öordeefen. -*— Daar het my is voorgekomen , dat in deze inrichting een wyze Huishoudkunde doordraait, alzo de zorg voor de gezondheid en voor de onkostbaarheid er in vereenigd is; heb ik gemeend , dat ftuk aan U » moeten toezen- Dd den» 5».»™^ uuMiuKu»LMt ooepen OOK VOOl"1 deelen voor dat Armenhuis zouden te trekken  den, met verzoek om hetzelve, indien gy het daartoe waardig keurt, in uwe Courant te plaatfen, of mogelyk de Beftuurders van andere Godshuizen binnen de Bataaffche Republiek er eenig nut uit' konde trekken. Ik moet hier nog byvoegen , dat in het bedoelde Armenhuis de \ grootfte reinheid en zindetykheid heerscht , die voor geene der Burger-Huishoudingen behoeft te wyken , en dat men in de ,Keuken met alle attentie zorgt, dat de Spyzen zoo fmaaklyk worden gemaakt, als met de ingrediënten , waaruit zy zyn zaamgefteld, mooglyk is; en voords, dat men by de berekening van de pryzen van Turf, Brood enz., moet onder net oog houden, dat dit Godshuis , even als alle anderen, vry is van Impofitie, Heil en Achting ! Den 26 April Een Voorstander der 1800. Nat. Oeconomie. schaftlvst voor het armenhuis te **»** Zondag, Soepmaal. Voor Groenten . . . . . . . ƒ 7:—: — — Vet, '10 fg . . . . . — : — * .1 Ton Turf * — :io:~ —— Zout — : 6: — — 120 Êg Brood . . . . . - 9:—: — Boter en Kaas * 3: 8: — 7*6: 4:~ óco Perfoonen, bedraagt voor ieder circa 7 duiten, 1 {■ . , . ~, Maandag, Gort. Voor Gort . .ƒ13:15: — —— Zout . r « —-:i2: — —— Melk tot de Sous; . . . * 3.10: — —— Brood , Boter en Kaas . « 1 a: 8: — Smf Turf - -:i5:~ — ƒ 31:—: — Ia voor ieder 1 ftuiver en J penning. Dingsdag, Witte Boonen. Voor Boonen ƒ 17;—: Boter en Azyn . . . . . = 3 10: — Zout * JL\ 6: ■ Brood, Boter en Kaas , > 12: 8: — is voor ieder 2 ftuivers en 2 penningen. Woensdag, Groene Erwten. Voor de Erwten f 15; 15: _ 4 fB Vet 1: —; — —• Zout . , a _;i2:-~. Brood, Boter en Kaas . t 12: 8: — Turf " -:i5--- ƒ30:10.— Is voor ieder 1 ftuiver. Donderdag, Aardappelen. Voor 7 Ton, k 32 ftuivers . ƒ11: 4: — —— 300 eg Spek, è 5 ftuivers = 75: — : — ' 20 eg Vet . . . ... „ 4:_:_ Brood . . • * s q" _1' ~ Turf ......... , j?.15;, ƒ101: 3:— Is voor ieder 3. ftuivers en 6 penningen. . Vrydag, Graauwe Erwten. Voor de Erwten ƒ 25: —: — . 25 £8 Vet . . . . . . s 5:^-_ ——- Brood, Boter en Kaas . = 12: 8: — Zout . . . ... . . , .—:13; Turf ..-,15.— 1 • a n ■ , / 43:15: — Is voor ieder 1 ftuiver j\ penning. Saturdag, Gort, Is gelyk met Maandag . . . . ƒ 31: —: — ls vo-sr ieder 2 ftuiver en £ penning. Zon-  C a« > fandag Soep' : . . , , ; . / s6: 4:- Maandag Gort s $1:—: — Dingsdag witte Boonen . . . * 33:14: — Woensdag groene JErwten . . . » $0:10: — Donderdag .Aardappelen met Spek» iqi : 3: — Frydag graauwe Erwten . . . B 43:15: — Saturdag Gort • 31: — : — 600 Perfoonen kosten 's weeks . ƒ297: 6: — Dus ieder perfoon per week 9 ftuivers 14! penning. Bedragende derhalven ieder perfoon daags, door e! kander getekend , voor 't middagmaal , r duiver 6r| penning. NB. De bovenftaande berekening is gemaakt naar de duurte van den tegenwoordigen tyd, in Maart 1800. De prys van 't Vet verfchilt, naarmate de Spys beter of minder foort van Vet vereischt. Wy erkennen gaarne, dat de bovengemelde TSchaftlyst is ingericht op eenen voet, die de zuinigheid aan het fmaaklyke en gezonde der Spyzen derwyze paart, dat dezelve zeer wel ten voorbedde aan veele andere foortgelyke Geftichten in ons Vaderland kan en mag vertrekken. — Intusfchen zal de eertvouwige vergelyking daarvan met het Hamburgsch recept voor 70 monden , in ons N°. 108. bladz. 27. te vinden, en waarvan de kosten aldaar, volgends ons nader bericht in N°. 126. bladz. 170. niet hooger zyn dan van 2 guldens , ieder duidelyk genoeg doen zien, welke aanzienlyke voordeeien de Rumfordfche inrichting boven de beste ■ Oeconomie in de gewoone wyze van fchaffing, gelyk de hier medegedeelde onbetwistbaar is, blyve behouden, daar wy ons Üerk maaken, dat, in plaats van ƒ 297:-:'sweeks te verteeren, men op de Rumfordfche] wyae de 600 monden gemaklyk voor ƒ 200:-:-' Zou konnen voeden, 't geen zeker een nog' al aanmerklyk voordeel in de jaarlykfche balance zoude opleveren. Trouwends, het is onmooglyk, buiten de nieuwe inrichtingen van Rumford , op eenige wyze , hoe wel berekend ook , even voordeelig te kooken , en dit zullen de geachte Regentesfen van opgemeld Armenhuis , en alle andere deskundigen , zeiven. gevoelen 4 wanneer zy Hechts op twee zaake» letten, l. Dat de Spyzen, volgends Rumford, door. die daags te vooren reeds, en ook veel langer,, en langzaamer, te [kooken, oneindig meer voedfeldeelen met het, water vereenigefl , dan volgends. de gewoone. manier; gevolgelyk, dat men met dezelfde masfa veel meer monden verzadigen kan. En 2. dat de Confumtie van Brandftoffen onvergelykelyk grooter moet zyn in onze gewoone' Haardfteden, dan in beflotene Gvens of Four-. nuiTen, zoo aangelegd, dat de damp en rook zelve, die anders nutteloos vervliegen', tot warmteftoffen dienen , om de Spyzen aan de kook te hóuden. — Wy wenfchen dus hartgrondig, dat, na deze overweging, Regentesfen voornoemd baar loflyk werk mogen kroo» nen, door onverwyld aanltalte te maaken tot het invoeren der bezuinigende Rumfordfche Soepkookery. — Zou het ten dien einde niet best zyn , dat eenige Beftuuren van onder-, fcheidene Godshuizen zich verèenigden, om voor gemeene rekening eenen Metfelaar uit Hamburg of Munchcn te ontbieden , die zich op het maaken van de daartoe benodigde Fournuifen zeer goed verftondr. . . .:> : ióvW > V i.V.*>, tbblSW . |.. Overdek tegenwoordige» Staat der FABRIEKEN x r* SPANJE. : i .7 .d , 3«*^U«t»v (Schetsgewyze ontleend uit: Spanden, wk es gegenwörttg tst &c.y Behalven meer andere beletfelen, die de opkomst der Fabrieken in Spanje zeer in den weg ftaan , is het een groot nadeel voor dezelven , dat zoo veele Fabrieken zyn aangelegd en gedreven worden voor 'sKonings rekening. De tytel: Koninglyke Fabriek.klinkt hoog, dan, foortgelyke inrichtingen zyn doorgaands een wezenlyke plaag voor een Volk. Wordt de Koning Entrepreneur, dan ontaart hy meestal in een onderdrukkend Monopolist, die zelf geen voordeel trekt van de nadeelen, welke hy zyne Onderdanen doet lyden; hierom heeft men in Duitschland en andere wel. beftuurde Staaten ook dit haatlyk denkbeeld reeds voor lang geheel laten vaaren. Eene Koninglyke Fabriek vereischt in Spanjen eene geheele bende van ledjggaande bedienden, b. v. een Directeur, Vice-Direfteur, Casfier, irdpedeurs en Schryvers, die elk eene vette bezolding hebben, oii'choon zy dè Fabriek zelve niet eens verftaan. Vervolgends D d 2 kó-  Komen de Fabrikant, Opper- en tweède Meester, Opziener en Werkgasten. Wat moet zulk ëene in icliting niet opbrengen , eer de ondernemer fchadelons gefteld isi anders neemt hy genoegzaam alle deze posten zelve waar-, maar dit kan de Koning van Spanje niet doen, en het onvoeglyke hiervan moet de Natie boeten. Bovendien heerscht er in déze Fabrieken geene aanprikkeling ter volmaking. Alle de bedienden daarby trekken betzelfde geld , de Fabriek moge gued of flecht gaan; dus* bekreunen zy zich weinig aan dit laatfte. Ooor veeltalligheid loppen zy dikwyls elkander in den weg.,, en de hoogere belet door domme bevelen niet zelden den ondefhoorigen, iets goeds te doen. Hierby voege men de onvoorbeeldige trouwloosheid der bedienden. ZöodTa iets voor '5 Komngs. rekening gaat, - acht geen Spanjaard «et voor zonden bedrog te pleegen-, en zichzelve zoo te verryken, al zou hy voor geen werelds goed des vrydags Vleesch eeten. — Deze geest bezielt grooter-e en mindere Ambtenaren cn bedienden, en de Spanjaarden zelve , die er niet in betrokken zyn, erkennen hiervan de waarheid. . Het Miniserie heeft zulks echter nog niet ingezien, en verfcheidene Fabrieken worden tot nog toe voor rekening van den Koning voordgezet, b. v. die van Porcelein te Buen Rettro, en van Gryftal en Mesfcn te La Granga, hebbende deze Fabrieken derzelver Magazynen in Madrid, Calie del Turco, alwaar alles, verkocht, wordt ten behoeve van de Kroon. Ook hier vindt men eenën; drom van bedienden, die daarvan met hunne huisgezinnen ruim leeven.. Men verkoopt hier de goederen hl: het klein, vry duur,; en echter toioet de Fabriek jaarlyks- er byleegen * om gaande te konnen blyven. Het Porcelein, hier te. koop gefield, vooral ra de fyne foorten, is meestal in den Ciiiveefchèn. fmaak. Schilderwerk en- verguldfel zpo wel als de Compofitie zelve, zyn zeer goed, maar kostbaar.. Uitlanders, vooral Saxers, liebben deze Fabriek tot- ftand ■ doen- komen en nog. arbeidt daarin een Duitich Porcelein^werker.. De Saxen _ hielden hunne konstbewerking zeer geheim, en flooten. zich daarby op: doch. de Spanjaarden wisten alles door reeten i.n den. zolder gemaakt, afieloerem, en kwa- i Hen. er door list achter.. Men poogde zich nu. van. de., eerstgemelden op eene haatlyke i wyze te. ontdoen.:, en veelen hunner werden daardoor indedaad; ongelukkig. Een-van deze < Werklieden is eindelyk te Madrid' van honger en gebrek geftorven. Heerlyke belooning! Garel lil. was een groot voorftander van deze Porceleinfabriek , en' 'maakte voor zyn-. vermaak zelf daarin eenige ftukken; dit heeft dezelve- tot haren tegenwoordigen bloeiftand geKragt, daar - Madrid- anders- de plaats voor. zulk eene onderneming niet is, wegens de duu- te-en afgelegenheid van Materiaalv Brandftoffen , enz. i AxLERtEiË OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN en VOOR* SCHRIFTEN.- , f (Vervolg vaa N»; 129, bladz. iffffr Gehalte van eenige Metaalmengsels. - ~ 23. Tutanego of Tutaneg beftaat uit 2 deelen Tin en 1 deel Bismuth. 24; Lettergieters-Metaal. De beftaandeelendaarvan zyn Lood, Koper, geel Koper (Mesfing) en Spiesglaskoning ; de verhouding, waarin deze ftoffen worden zaamgevoegd, zyn' zeer verfchillende terwyl elke - Lettergieter zich beroemt, van eene uitmuntende Compofitie te bezitten. Een der gemeenzaam-fte mengfel*. is dit: 5-deelen Yzer, 11 deelen Spiesglaskoning, 25 deelen Lood; dan hetzelve levert Letters op van eene weeke, natuur, die dra afllvten. — Beter- is-de-Compofitie uk 10 deelen Lood, 4 deelen Yzer,. 4 deelen Spiesglaskoning, 3-deelen Koper, en 3- deelen geel Koper. Het Yzer, de> Spiesglaskoning en het Koper moeten, als de moeilykst- te fmel-tene Metaalen,' altcos eerse r^elmolten, en dan het Lood daarby; gemengd worden.,— Fanucch Biringoccie geeft in zyn werk dtUa Pyrotoehnia de volgende ■ zamenftelling op : 3 - deelen Tin , f deel, Lood , cn I Spiesglas; veellicht warem die oude /«Haanfche drukken* waai van wy~ de. Icherpheid nog bewonderen,.. mer= Letters van deze. ftof «rrvaardigcW [Dit> verdient onderzoek,, te neer,, daar over het- geheel de, konst ten iien opzichte niet evenredig met andere Weenfchappen geftegen is, RedaB.'] 25, Hartkiod-of. Slaglood... 2» 66 Koper en : e§ Tin. 26V Snellood' of 'Glazemakers ■ Soldeerfel. 3 leelen Tin. en 1. deöLLcod^; 27. Wk  " 27. Wit Koper. 32 d'eelerr Koper, 15 dee ten Tin , 4 deelen geel Kaper- en 2 deelen Arfènicum. . 28. Witte Compofitie. 10 oneen Lood, 6 (ineen Bismuth, | once ypiesghskoning. • 29I Spiegelrrrétaal. 32 deelen Koper , 15 deelen Tin, geel Koper, Zilver en Arfènicum, van eiks gelyke hoeveelheid. — Anders neemt men daartoe 3 deelen Koper , 1 deel Tin , en een weinig Arfènicum; — of ook , 3 deelen Tin, r deel Koper en een weinig Arfènicum. Mudge heeft als de beste van allen aangeprezen eene vermenging van 14$ once Tin, en 2 fg Zvec-sch Koper. 33. Geel Koper (Mesfing.') wordt of door bei zamenfmelten van Koper en Zink, of ook door cinv nteering en fmelting van Koper met Zink - erts of Galmey , bereid ; dan , men moet er ook Koolenltof byvoegen. U-te eene zoodanige vermenging van 60 1* goedé Galmey en 40 eg Koper, verkrygt men 6b ég gee'l Koper. — Betere Compofitie echter verkrygt men, indien men daartoe oud , gebruikt Koper neemt , of zo 1 men éér» gebrand geel Koper andermaal met- Galmey en Koolenltof calcrncert. Ve-elen doen er. ook oud geel Koper by, waardoor zy meenen, d it het nieuwe verfraaid wordt. —- By het- bereiden vau metaal-rriengfels moet men altoos zorgen , da»- men de niinjt vloeibare Metaalen het eerfte fmelte, om er de meer fmeltbare ftoffen vervolgends by te doen, ten einde deze laatlten nier geheel verbranden of vervliegen. Maakt:men twee in fmeltbaarheid ongelyke Metaalen gelyktydig vloeibaar , dan moet men die met: eene daartoe gefchikte vloeiflof bedekken , ter verhindering van het verkalken of. vervliegen., J. Crook te Edinburg bereidt uit Viseh eene Zëepftof op eene nieuwe , door htm uitgevondene wyze. De Visfdien- worden eerst door herhaald uitwa«fchen van alle bloedige ftoffen gezuiverd, en dan in een bytloog aanhoudend gekookt, • nadat zy 1 vooraf>" aan ftukken zyn gehakt,, Er. wordt Hechts nog een weinig Talk of gemeene Oly by gedaan, en wel 1, deel ' tegen 8> deelen Vischttof. — Men kan tot deze Zeepbereiding aïle, foorten van Visch gebruiker, Gvyton heeft ontdektdat hét' . Wo'frum- zuur {*) een secr vooriveflyft-middel is , onr verwende ftoffen neertebloffen. <<, , ■ Mons te" Éru'sfel heeft veele ■ proeven genomen -mer de verwende ftof,. die" zich in het f,p der Aloë bevindt; hy heeft waargenomen, dat de verfchillende zuurén, daarin aanwezig , de Zyde ftoffen , welke men er mede vervvt, eene meer levendige couleur geeven , en niet" a'lteen fraai nuancceren , maar ook aile couleuren - voordbrengeu , van het fchoontte Violet tot het zaclitfte Lila, en van het gloesjendst Rood tot het hoogfte Oranje. — Weinige voldoende uitkomften gaf hem tot nog toe de aanwending van dit lap by het Wolvervven. — De aatidsening der buitenlucht alleen deelt aan de Alnëbladerén; welke men gewond heeft■'. eene Viölet-couleur mede. OECONOMISCHE BERICHTEN. Nuttige UITVINDINGEN O N T D E K KIN G EN.. (Vervolg van NV 130.. bladz. 205.), 1. D. Edelbüdtel en J. C. Crone, Verwi taonkeurs', onder' dé Firma': Edelbüdtel en Comp. te Maagdenburghebben, even gelyk dé Apotheker Mep te Nosfèn , eene nieuwe groene Verw uitgevonden, welke zy Crontngreen noemen. - Ook • hebben zy onlangs nog een ander 'g. oen gefabriceerd,, onder den naam Van M.'agatnburger groen.. 'l a«' De Burger ^ Aüdibert ■ te Pdrys heeft eene ' nieuwe foort van goedkóope Machine ter brandredding; uitgevonden, die door één perloon gedragen, e„ waardoor van dé hoogere Verdiepingen 4, a 6 përfonen te gelyk . konnen gered ■ worden. 'Den 21 Detemher l. 1. werden daaimede in de fuinen der Louvre-, in liet. byzyn.. der Confuls.,, der. Ministers-, vau \ C*) [IFolfrun noemen de' Berg- of Mynwerkers w Dwuchlcmi^ eene- donkerbruine ©f roodachtige Detfftóf, 'die-koralig en chryftalachtig is, eeniïe.Yzer en, Arjenicale deelen bevat, en met SuA ■ iefla^envonken'geeft.' RedaB] Da 3..  C 214 ) o« Leden des Nationaal -Ififtituuts, enz. proeven genomen. - -9. Volgends de Leipziger Zeitungen vari February ?„ L heeft zekere C. G. liabs te Kêtzfchau by Merfeburg in cTatc» een VVaterweegkundig Werktuig uitgevonden , het geen zich van zelve in eene fieedsduurende beweging brengt en houdt; dit niet alleen, maar hetzelve zou nog bovendien in ftaat zyn, om andere Iigchaamen te be weegen , Molens omtedraaijen enz. -— Voords is dit Werktuig, •volgends de aankondiging, zeer eenvouwig, niet kostbaar; het heeft weinig wryving, en voert het water zonder pompen naar boven. —. Meer dan eene oraftandigheid echter maakt dn bericht van grootfpraak .verdacht, daar het niet mooglyk fchynt eene zichzelf in beweging brengende en houdende kracht uittedenkea, zoo lang men niet in ftaat is, de drukking der lucht en de middenpunt-zoekende kracht, dat is de natuur zelve in hare werkingen, re wederhouden. 4. Te Meisfen heeft men de konst ontdekt, om Koperen en Yzeren Keukengereedfchappen 1 met een duurzaam Porcelein-vernis te beklee- ■ den , en daardoor derzelver (chadelyken in- | Vloed op de gezondheid der menfehen wegteneemen. 5. De Geneesheer Handel te Maintz heeft op den zoogenaamden Retfen- of Feldberg (zynde dë Taunus der Romeinen), naby Frankfort aan den Main , een plantgewasch ontdekt , \ welk eene even fraaije roode Verw oplevert, 1 als de Cochenille. ~ Ook hebben verfcheidene naauwkeurig genomene proeven hém overtuigd, dat men zich voor de Looijery van de Hazelnootendoppen bedienen kan in de plaats der Sumack. T 6. Volgends de aankondiging van Lalandc, 1 heeft de beroemde Horlogemaker Janvier te Parys aan het Inflitut National eene prachtige Pendule aangeboden, die, door eene nieuwe, zinryk uitgedachte en zeer naauwkeurige wérktuiglyke beweging, den loop van alle de hemelligchaamen aanwyst, en zelfs de Eclipfen en de periode van 25,000 jaaren. De Burger De. latnbre heeft dit konstftuk onderzocht , en daarvan het gunftigst getuigenis afgelegd. K 7. De Heer Ltopold vun Sonetana ie Mahren vt heeft de bereiding van eenen zeer goeden F. Wyn-azyn ui; Koorn ontdekt. Deze Azyn is va de helft goedkooper , en niet minder goed, dan de gewóone Wyn - azyn. — Hy heeft vi voor deze Fabriek een Koninglyk Privilegie 1, voor 10 jaaren bekomen. /j 8. Te Parys zyn voor ecnigen tyd Hoeder. * : gefabriceerd cevvórder; mt TiO(.t..wot of -Ctitoen.i die even goed en veel go^dfeqepeir zyn, dan die uit Castoor- et* Hagzenlutiè. 9. Boswcll te Bornfiaple heefV eert oigirw Werktuig uitgevonden, tot het weaven vau Vischnetten, waarvoor hy, na dat de uitgezondene monfters van daanucde gewerkte Netten waren goedgekeurd, eene prajrnie van 50 Guinca^s ontvangen heeft. Door dit Werktuig worden 68 maazen te gelyk gemaakt en volkomen toegehaald, terwyl een Net, op deze wyze geweven, volkomen de: vereischte gedaante heeft. — Hetzelve is, zooder eenige wezenlyke verandering te behoeven, ook voor andere foorten van weeffel, Kanten b. v. , bruikbaar. NATIONALE LOTERYEN. In de Eerfte en Tweede Week van de Zesde )f Laatfte Clasfe der oifte Generaliteit; nu bataaffche LOTERY", welke is beginnen te rekken op Maandag den agflren April , zy» eerder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen : gde Lyst. No. 4507 met ƒ 1000:- >' 27815 — = 4,000:- Pramie. 5927 — « 80,0-0 A 44584 — » 4 000:- Prsemie. ide Lyst. No. 3170 — = 1000:2de Lyst^ No. 4616 —- = 1000:- 28809 -—- * 5,000:- Prsmie. Tweede Week. 3* Lyst. No. 6683 met ƒ 1000:. \de Lyst No. ii.973 — s 1000:5537 e 1^50:- 22242 s iooo:- 12 b . jwi/'jUï unsa «70 . X ZEETYDING. Berichten. Den Haag den 1 May. Twee Engelfcha apers zogten eergisteren nacht, de by Sche* ningen dezer dagen geltrande Franfche Kaper bnprenable in den brand te lleken, doch dit islukte hen.- i.-,^md snS. %s»b *w ;r»M Van Kopenhagen wordt, gemeld : dat merr 111 Berlyn de ofliciè'eie tyding bekomen had , it de uitvoer van Tarw uit de Havens van antzig , Elbing, Koningsbergen en Memel eder vry was feefteld„- 3 Ge.  Genomen en Geconfisqueerde Schepen. . Genomen .op de Kust- - van MfrièS, door een 'Fransch Esquader, het SchipMerlin , Kapt. Giles, van 'Africa naar.de "West - Indien , met £00 Slaven. — Door een Spaanfche Kaper het Schip Ga9^ ,■ Kapt. Gander, van Londen naar Lisfabon, . _ Te Plymouth de Franfche Kaper /e Heureux Societé, van 14 ftukken en 65 Mannen, te 5f. Malo t'huis horende. — Te Jerfey het Schip Concordia. — Te 6' Kapt. Jacobsz ; en Fmv;c GV- . »É//a, Kapt. //. //. Zieslingh , beiden naar Embden. — Op Brtwtyd ligt ten anker een 1 Galjasfchip i de naam onbekend. De Wind N. O. . In V *7«. Den 1 May. Binnen 71 />. ; Kramer, uit Noorwegen. — Uitgezeild & ^. ] G. H. Quedens, ■ J.- J. Juyster en ( fl. S. de Vries, naar de Oostzee; K. 17. Hort, : naar Bergen; en W. ff. «er, naar iVber- 1 De Wind Z. W ( i Den 2. Binnen 7. Bolehr en Vasmer, [van Bremen; M. Jans en ^. Garr/j, uit AWw^w. — Uitgezeild A. Oorman, naar £er«w Den 3. Binnen y. j. Schuring, G. Hendrtks , E. Albcrs , ff Hendriks en O.' Hanfen, uit Noorwegen. .Uitgezeild J. Jans, naar Altona ; M. van den Berg, Daar Embden. Den 4. Binnen 't Schip Minerva , Kapt. J. A. Wichflrom, van Vdewalle. Uitgezeild dé Schepen de Stad Altona, Kapt. D. IV. Kwest, naar de Oostzee ; de Vrouw Antje, Kapt. 3. kim, de Vrouw Reyna, Kapt. J. M. Remmertsz, de Vrouw Alida, Kapt. E. C. de Haas, de Vrouw Comelia , Kapt. R. H. Rappen, allen op avontuur. Helvoetfluis. Den 30 April. F. de Broek dié gister naar Zee zeilde, is wel in Zee gekomen. De Wind IM. N. W. Den 1 May. Heden morgen zeilde in Zee A. Hoopen naar Altona, en S, Baardman, Johnr naar Virginie. De Wind Z. Z. W. Den 2. S. Baardman gisteren gemeld, is wel in Zee gekomen. — Uitgezeild de Schepen de nieuwe IFjfnung, Kapt. R. D. van Wyk. naar Oleron ; Friendjchap , „ Kapt. Jan Klats, en Commercium, Kapt. W. Broekfmit, beiden op avontuur. De Wind O. Den 3. Uitgezeild de Schepen Refolution, Kapt. B. S. Stoffels, op avontuur; Enigheid, Kapt. P. P. Kuiper, naar Altona. De Wind O. Den 4. De 2 Schepen gisteren gemeld, zyn wel in Zee gekomen. — Heden morgen zyn binnengekomen de Schapen de Hoop, Kapt. C. Dauw, van de Corunha; Welkomftcn, Kapt! J. Pieters, van Dramme. De Wind Z. O. Brielle. Den 30 April. De twee Schepen waar gis:eren van gemeld is, zyn wel in Zee gekonen; de Kapts. K. Swart en Samucl Gale leggen n de Put ten anker. Heden arriveerde uit £ee de Schepen de Fenix, Kapt. A. B. Dek\cr, van Altona; de kleine George, Kapt. 9. Klaasfen, van Embden. De 'Wind W. N. \v[ Den 1 May. Gisteren avond arriveerden lit Zee dé Schepen zelden Rust, «Kapt. //. Heerems, de 2 Gezusters , Kapt. G. H. Kuiters , beiden van Embden. — Heden morgen :eilden in Zee 'ï Schip 'de Vrouw Zwaantje, {apt. H. Janfe Dick , naar Maast er land. J s. ralle is uit de Put in Zee gezeild. — Heden rriveerde uit Zee 't Schip ihe Wdsfmgton, £apt. W. Rogeres, van Boston, liggende op le Rhee quarantaine. De Wind Z. Z. W WEER-  WEkRltursiJLUUli. WAARNEMINGEN op ZWAANENBURG» •Gedurende de Maand April 1800. I METKR j METER, rlfff. j STELDIIEID. | A^;L| MCTEll/J hr,:TER. AVrt^-. a>oj(.J sSkI. """"TïQ a ISO • Z. Z. ü. 41 Betrokken. ', " 129 5i)Svt§ |Z~\V. a-Zeer Betrokken. .1 <29 2ï{48i 2 I7 /2p 5 53 4 ,- ■ Y.29 -S M3 -W. Z. W. ajEen weinig Betrekk. ^,29 6 [48I- Z. Z. W. 2, Betrokken. i?*9 5ij4i ■ z- «• W. 2 Zeer Betrokken. ] yap '7j 404 Z. w. 4 , 2 \*9 5?|5ii *'"M. 2- ■ j8 ?9 7 j48 ; ■■ 4(Helder. \2910sj4921 Z. Z.O. 2 r29 Z.O. 2| — :8 <29 èojjsfi W. ten Z. 2 Zeer Betrokken. 24 < 29 75- 594 O. -N. O. 4 Betrokken. ;t?9_Jgjfê N. O. 2 Betrokken. ■ ^29 p [55 |q. Z. O. 4i Betrokken , Begeh. )'.29 ,7|[ï'i Z.O. 2 Zeer-Betrokken. \ 29 4*56 Z.O. ' 2; Zeer Betrokken. S> <29 7 6ié Z. W. 2 25 {29 6 58 2 /20 61 52 Zuid- 4 Betrokken. (' 29 7 ,4 2|Betrokken. • Ta9 <5§|4Ö Z- Z. W. S| ■— C29 8 5+ ■ 2 — •10 <2p 5 (50I 4 Zeer Betrokken. 26 -(29 8| 65 2 Zeer Betrokken. (29 ij'sol ■ 8'Betrokken. j £29 9 53 Oost. 2|Een weinig Betrokk. -V29 3^)42 Wer. 8. \ï9 49 O. N. O. 2 Betrokken, Mist. ,ji <29 -f 454 W. ten-N. CijZeer Beirokken. . 27 < 29 j| 55 N. N. O. 2 Betrokken. /?9 9 Uo W.,tenZ. 2 , ^29 7 J ^8 Noord. 2 Zeer Betrokken. {29 7i]44 Z. Z. O. 2 f "C'29 7i 54 Z. W. 2 Betrokken. 12 < 29 7 53i VV. Z.W. 2 Betrokken. 28 < 9 8 54 Z. Z. O. 2 Zeer Betrokken. r_2g 5-J^L : ■ 41 ji9 Bi »5i ■ 2|- ("29 ó I47 Zr. W. . 4I j \ 29 7] 51 f Z. Z. W. 4 Betrokken. J3 \29 7 48 . 4j 29 < 29 64 56 West. 2 L29 1 I47 — 81— I (:19 6j]4.6 2[Zeer Betrokken. -*~~"C£9 7||49 ia\— V29 9 j47 N. vv. 2 14 < 29 8i 53i 8! 30 {29 ir 49 2 Een weinigBetrokk. ) oo 8 Uo - ■■ to1' ^ ^ 29 ïii)A6i Zuid. 2 Helder. ^"29 9 14-9 ■■■■ 8IBetrokken, Regen. ï 1 15 {29 9§-50Ï West. 2(Zeer Betrokken. S I _/,29l _9i'47ï Z. W. 21Helder. l ' ' r29~"841so§ I- 2 Zeer Betrokken. I] \ x5 J2g 7 ei 2j S / 29 5? 531 " 21'Betrokken, D. enB. i I *fö Amfterdasi, by C. CO V E NS, Boek- en Kunstverkoopej op dea Vygendam. Gevallen Regen , gedurende de Maand April , 14 Lyn. De Uttwazeming is , 38 Lyn.  N°. 132- io May iSoo. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde , Nyverheid^ Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw , en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Over den tegen woordigen Staat der FABRIEKEN in SPANJE. (Vervolg van N°. 131. bladz. 3 ia.) Ook het Chryftalwerk , dat hier verkocht wordt, is duur , fchoon de Brand- • ftoffen en het Materiaal daartoe in la Qranga \ goedkoop te bekomen zyn. In den omtrek 1 van 7 mylen rondom Madrid mag , ter be- 1 vordering van het debiet dezer Fabriek, geen 1 ander dan daarin gemankt , verkocht worden ; ' evenwel kan ook deze Fabriek zich niet c (bande houden , zonder gedurigen onderftand. r Men verzekert , dat haar deficit by den dood* t van Carel 111. eenige millioenen Realen be- e liep. — By dit L'h'yftal-magazyn is tevens c eene Glasflypery aargelegd , waarin het Glas- l werk, dat in la Gtanga flechts ruuw geile- r pen werdt f>ner wordt beweikt. Hier worden t de fraaije Chryllallen Kroonen voor den c Koning gemaakt , vereifchende elk derzelven 1 een half jaar arbeids, en nog meer. De b Slypmeester is een Boheemer, doch zoodra t een Spanjaard hem zyne Konst kan afleeren t moet hy zich voordellen, van uit zynen post' 1verdrongen te zullen worden. Ook in ia d Granga is een Boheemer eerlte Glasflyper bi lil. Deel. r Langs dezen weg worden de Spanjaarden. langzamerhand door vreemde Konftenaars zeiven geoefend. Onder anderen hebben zy reeds' eenen inlander , die zeer fraai Glas liypt , en welke zich meestendeels door eigen oefening heeft gevormd ; hy werkt genoegzaam 2ven goed , als de Boheemers , zyne ftukken syn met vlyt, juistheid en fmaak uitgevoerd, tn daar hy nog jong is , kan hy in zyn vak éénmaal fchitterend uitmunten. By de Chryftal-Fabriek is ooit nog eene Vlesfenmakery. De Lemmetten , hier gemaakt vordende , zyn zeer goed, doch in eenen ompen , onbevangen vorm , en zoo ruuw , ils of het Producten, waren van eene onbechaafde Natie , die voor het eerst in Yzer verkt. — Eene menigte andere Fabrieken vordt mede op 's Konings rekening gedreven, ). v. de groote Laken.fabriek te Quadalaxara ' mylen van Madrid , voorheen aangeleed loot- den Hertog van Ripper da, en welke a zeer verfchillende lotwisl'elingen, door het egenwoordig Ministerie weder 5n bloeiftand ebragt is $ de Meesters en Gezellen , die nar arbeiden, zyn genoegzaam allen Engel:hen i zy worden zeer goed betaald , en :eds werken ook veele Spanjaarden in dezelf :e Fabriek. — Zy maakt de Lakens voor e geheele Spaanfche Armée en andere fyne jorten, en heeft te Madrid en in andere roote Steden Magazynen, waarin eene grqpi menigte van bedienden is. (Jm het verer . te bevorderen , heeft men de buitcnndfche Lakens met zwaare Imposten belast sch hierdoor wordt de Iluikhandel weder zeer :vorderd. E e *' Evea  ( ai» ) Even zoo gaat het met de Koninglyke] Leder - Fabriek , die onlangs door eenen En-\ gelschman te Sevilla is aangelegd, en waarin Hartsleder voor Broeken en Vesten bereid wordt. Alles gaat hier voor 's Konings rekening , doch het Leder is niet zoo goed noch goedkoop , ais het Franfche en Engelfche. De Fabriek heeft te Madrid haar Magazyn , waarby vier Rekenings - bedienden aangefteld zyn , die genoegzaam niets te doen hebben. Om de Fabriek opgang te doen maaken , bezwaarde men het buitenlandsch Leder met 50 percent , 'ten einde hetzelve geheel buiten omloop te brengen ; des onaangezien wordt er genoegzaam niet dan Engelsch en Fransch Leder verwerkt, en ieder, die geld heeft, belteedt liever een paar Piasters meer voor eene Broek van Engelsch Hartsleder, waarvan het vertier zeer aanmerklyk is, terwyl voor het minst \ van het vreemde Leder ter fluik in Spanje komt. Madrid is flechts door eene enkele muur omgeeven, en daarover weeten de flimme fluiuhandetaars hunne goederen , in weerwil van de waakzaamheid der Politie , by nacht te werpen, wordende dezelven van binnen behoorlyk opgevangen, en zoo in veiligheid gebragt. — Men verkoopt dit Leder een weinig goedkooper dan het gewoone buitenlandfche, en zoo brengt de fmokkelaar hier zyne Waaren gemaklyk aan den man! Een ander gebrek der Spaanfche Fabrieken is , dat veele daarvan zyn geplaatst in de Hoofdftad , waar de levensmiddelen duur en de dagloonen hoog zyn.. Men poogt de daaruit ontftaande duurte te verdonkeren door het leggen van zwaare belastingen op de goederen , die van buiten inkomen, dan hierdoor baant men den weg wederom tot fluikery. — Hierby komt, dat de meeste Fabrieken gedreven' worden door vreemdelingen , wier oogmerk meer eigen voordeel is,. dan het welzyn des lands. Alie de buitenlanders fchywen met elkander eene overeenkomst te hebben- -aangegaan , om het waare van hunne geheimen, voor de- Spanjaarden te verbergen ,. en zoodra- dus hunne Fabriek in de handen dezer laatften komt,, gaat dezelve den kreeftengang.. — Hierom, bedingt het Ministerie thands ftrenger dan. ooit, dat de buitenkan* ders- aan- de inboorlingen, hunne Konst keren, len- welke- einde deze- laatften opzet! yk worden beproefd;. Slaagt men ten vollen in dit %ögnieW* dan kan de Spanjaard hoop'vofedén varr,. voor een volgendi geflacht> den kostkirni* diens*, dex vjceemdelingeu. te zuilen- konnen ontbeeren ; en zoo zal door Arbeidzaamheid en Induflrie de prys der Spaanfche Manufacturen veel konnen verminderd worden; terwyl_ veele Fabriekgoederen, die r>u kostbare inrichtingen vorderen , aan de byzondere huizen der burgeren zullen worden vervaardigd, en derzelver viytbetoon opgewekt door matige Prasmiën. Reeds voor lang zag de fchrandere Minister Campomanes het nut van huislyken arbeid boven Fabriek-arbeid door, en hierom raadde hy aan, dat men ai het geen geweven wordt, afzonderlyk onder de gemeente moest laten bereiden ; dan , daar dit ftelfel met het belang van veele ambtenaren ftreedt , is het tot nog toe buiten werking gebleven. Allen lot verdient intusfchen het Ministerie, wegens deszelfs yverige eii ftandvastige pogingen ter uitbreiding der Nationale Nyverheid* Kunde alleen mangelde hetzelve, en de Oe. conomie , het Fiuancie - wezen, met alles wat daartoe behoort, bevinden zich hier te lande nog in derzei ver kindlchen ftaat. Men heefe er nog niet aan gedacht, om de Cameralisufche Wetenfchappen op de Hooge Schooien te doen leeraaren. — Dezelfde onkunde heerscht by de Opzieners en Werklieden der Fabrieken» Voords zyn de Mechahifche Konften in Spanje nog zeer ten achteren. De Werktuigen , die de Spanjaard maakt, zyn grof, ruuw en lomp , volkomen zoo als zy voortwee eeuwen waren, ln Machines van eene nieuwe uitvinding heeft hy geen fmaak , en het ontbreekt hem aan de nodige Werktu!» gen, om die na te maaken; dus moet hy dezelve door vreemdelingen laten maaken of van buiten 's lands ontbieden. Dit is eene groote belemmering voor Meesters, die hier eene nieuwe Fabriek willen aanleggen, en men moet dikwyls drie a viermaal hetzelfde Werktuig, door eenen Spanjaard- vervaardigd^ doen veranderen, eer hetzelve volkomen brui; *■ baar is. — Het Ministerie heeft daarom buitenlandfche, bekwame Werktuig - Konltenaais aangenomen, en ruim bezoldigd, die de Spaan/che jeugd in alle löort-en van Mechanifchen a-rbeia onderrichten,: en de voordeden daarvan zei ven genieten. Een Duitfcher onder anderen verkreeg een Fabriekhuis van. den Kening, een- voorichot van 70000 Kcal n tcjj aanlchafïmg van Werktuigen , en een jaarlyks penliöen van 54,000 Keulen.. Hy maakt- allerleië goederen van- Guud , Zilver en- ande. e Metaalen, als Dooztn van Semilor , Kettiigen,. Roksknoopen , allerhande Konst-Macht'. tet.t, €« hy is? _tevens verplicht-, Spaanfche  C «9 ) jonge lieden in zyne Konst te onderwyzeïi. Op denzelfden voet is de Koninglyke Bijoutcrie ingericht, zy heeft twee Dttitfche Mecjters , die, behalven eene vryë' wooning, dagelyks 32 Realen genieten , behalven eene eestte toelage van 6000 Realen en een voorfchot ter aanfehaffing van Ma'eriaalen. ln dc Uurwerkmakery en elders vindt men die zelfde Koninglyke inrichting. Om den Spanjaarden lust tot arbeiden inteboezemen , plaatst' men by foortgelyke Meesters leerjongens, die van den Koning dagelyks nog 4, 5 a 6 Realen toe bekomen. Dit is een verlchynfel, alleen aan Spanjm eigen, en echter volttrckt noodzaaklyk, om eene zoo traage en lediggaande Natie tot den arbeid aantewakkeren. Reeds ziet men hier en daar in de Spaanfche Fabrieken het goed gevolg van dezen maatregel. — lnsgelyks heeft het Ministerie eenen Franschman een ruim jaargeld toegelegd , onder beding, dat hy de jonge lieden bekwaam make 'in het vervaardigen vau allerlei Maihcmatifche , Starrekundige en andere Infiramenteh, Alles gaat hier ook op 'sKonings kosten, zelfs de betaling der leerjongens. Zoo moet het de Ministers allengskens gelukken, bekwame Werktuigkonftenaars en Fabrikanten onder hunne Landgenooten te vormen , waarvan het tweede of derde geflacht eerst de'vruchten plukken zal. — De geringere Clasfen beginnen werklyk meer fmaak in den arbeid te krygen, de jonge lieden toonen hier weetlust, en op dezen voet voortgaande, mag men van de Nationale verlichting en nyverheid wat goeds hoopen. De Junta de Commcrcio of Raad van Commercie maakt een byzonder Departement uit, welks plicht het is, alle'takken*van beftaan en Handel te begunftigen, en voor 's Lands rekening te onderfteunen. Hiér moet ieder verlof vraagen, tot het aanleggen eener nieuwe Fabriek , en , zo dezelve daagt, onderftand zoeken. Dit 1 Departement looft pryzen uit voor nieuwe uitvindingen ,■ en bezoldigt hen, die iéts nuttigs voor het Land of voor de Induflrie uitvoeren. Reeds heeft Spanjen een;aantal Fabrieken, die echter nog in derzelver kindsheid zyn, en waaraan nog veel te volmaken is. Er moet eertyds in dit land een verbazend gebrek aan Fabrieken geheerscht hebben. . Ziet hier eene korte opgave van die, welke thands in Madrid beftaan. Eene Fabriek van Kaarten — Forcelein — Lakens, Flanellen, Linnens, ZydTi.- en VVoi- I lenkousfen, Naalden en Spelden in 't Ko- ' ninglyk Hospicio — Bloemen — twee ' van Vl.nertapyten — Hoeden — Horloges — Goudfmitswerk — gefchikierd Papier — mg twee dito — twee van Waaijers — twee van Fiu* weel — van bonte Zakdoeken en Linten, opgericht door de Oecononifclre Miaifchtippy — van gefchikierd Doek — drie vm Orgels — van Clavieren , in den Engelfchen fmaak —, van gedraaide Werktuigen — van Parapluis. en Parafols — van Sauskommen — ééne 4 waarin Zyde, Kant, Catoen, Linnen Garen en Sajet gewerkt wordt — ééne Fabriek van Flanelgoedereu cn Serges , in den fmaak va» die te Guadala.vara, nevens ftoffen gelyk die van Cuenka, cn alle foorten van breede Zy dene ftoffen. De laatfte Fabriek is geheel voor 's Konings rekening aangelegd. — Van Catoen, in navolging■ der Engelfche goederen — van Snuifdoozen — van Galonnen — van Staalen en andere Knoopen — van Mesfen —van Koorden — van Bier — van Hairpoeder en Styflel — van Salpeter — van Klokken — van Potasch — enz. Deze zyn de voornaamfte Fabrieken te Madrid; zy dragen alle den naam van: .Koninglyke Fabrieken , niet , om dat zy allen op kosten vau de Kroon gaan , dit is by de weinigfte het geval, maar om dat de Koning daartoe een huis gegeeven, geld voorgefcho; ten heeft, of een onderhoud aan den onderneemer geeft. Doorgaands wordt er een Contract., voor 10 a. L2 jaaren gefloten, na welken tyd dc onderneemer hetzelve vernieuwen of de Injlrumenten weder teruggeeven moet. \llet vervolg in N°. 133O Om MAHOGNY- en ander fyn HOUT een fraaije couleur te geeven, en voor het verkleuren te bewaaren. De Konstfchrynwerker Jackfon te Jonden neemt een glad- of polystpoeder, beftaande in gelyke deelen gedampte Puimfteen, en fyn geftoten gebrandde Aluin, benevens Galmeypoeder, Steenpoeder en rood gebrand Yzervitriool-poeder, van elks half zoo veel; het een en ander mengt hy wel dooréén. Dit poeder, het geen , zetr fyn uitgewreven , Ee 3 ook  V.0* .t0,t het polysten en flypenvan fyn, fnyetend Staal dienen kan, wordt op eene wollen lap geftrooid ,. wryvende men daarmede het houtwerk zoo Lang, tot dat hetzelve zeer glad en glanzig is. - Om daarop vervolgends eene fraaije couleur te brengen en de Mahhsiiycouleur nog te verhoogen, bedient men zich van een bytmiddel, waartoe men neemt q & ötocklak, 't geen men in 6 kannen water 200 lang kookt , tot dat alle verw daaruit getrokken is. Dit gecouleurd water giet men ar, door eene zeef, en doet er by i g gedampte Krapwortelen; vervü>igemis laat mep hetzelve tot op | verkooken. — Dan neemt men \ gg Cochenille, f gg Kesmesbeziën en a oneen zuivere Scharlakenkorrels , die men te zamen in een glas met 3 kannen Wyngeest en 1 once in | gg water opgeloste Paarlasch (allerfynlte Potasch) zoo lang laat digereertn. tot er alle couleur is uitgetrokken. Dit aftrekfel zygt men door , en mengt hetzelve met het gefiltreerd afkookfel van Dak, en het Verwersrood. — Men giet er zoo veel Sterkwater by , als nodig is, om het-rood hoog genoeg te maaken, en met dit bytend vocht begiet men het gepolyste Hout zoo dikwyls tot hetzelve de verlangde, gloeijend roode, couleur verkrygt. — Om deze couleur voor het verfchieten te bewaaren, belegt men die met het volgend doorfchynend Vernis. Men neemt * f8 klaare, witte Barnfteen, en j fg Gom Copal, doet het een en ander in een pot , die men fluiten, kan , en giet daarby 3 fg Nooten - oly , | gg geest van I Terbentyn , \ fg Rozemaryn- en -| fg Laven. ' del-oly, latende alles te Kamen in een Zand- < bad zoo lang digereeren , tot het de dikte < van Syroop heefr. Dan fïltreerd men deze 1 oplosfing en laat dezelve klaar worden, als < wanneer het Lak gereed is. om hetzelve met / een zachten bo.ilel, zeer dun en gelykmatig z op het geverwde Hout te brengen ; zulks * verricht hebbende, laat meB hetzelve droo- 2 jen, en bewaart het voor Hof en aanraking.\n 2 «jr^aa jiTjjfjiysL»ïa ' * b p L A HÉ HUISMIDDELEN»/ e n NUTTIGE ONTDEKKINGEN. Om INKTVLAKKEN uit gedrukt PAPIER te doen. Men menge § Spiritus Mynfchte met * Sfiiruus junoli, beftryke daarmede de gevlakte plaats , en waslche die terftond over met icnoon water, zoo zullen de vlakken verd wynen, v n. OECONOMISCHE BERICHTEN. ' BERICHT der DIRECTEUREN en LEDEN van TETLEli'S Genootschap te Haarlem. Haarlem, den 39 April. Directeuren en .eden van Teyisrls Stichting hebben, in hunne /ergadenng op heden gehouden, ter beöoreeling van de ojitvangene Andwoorden op le Vraag : Welke zyn de redenen waarom de ieesle volkeren de Metaalen, en wel inzonderheid kud en Zftver, hebben verkooren tot het rerefentatiye teken van waarde of rykdom ? Welke, yn de vooraeelen van dit zoo algemeen aankomen middel van circulatie, en welke nadoelen yn daaraan verknocht ? En zyn er geene anere zaaken uittedenken, welke in plaatje derdven , op den duur, met vrucht en ten ge. /eenen nutte, zouden konnen dienen ? den uitdoofden Gouden Eereprys toegewezen aan et Andwoord, .in het Hoogduitsch, tot Zin>reuk hebbende : ƒ/ fttut Je resfuvenir tci, ie le fondement du Pa£te ficial ejt la propriet/, . J. Rousfeau. By de opening van het Billet eek hiervan dc Schryven te zyn G. Sartorius, •ofesfor te Göitingen. Zy hebben wyders de ïtynfche Verhandeling met de Zinfpreuk : iro quid meüus ? waardig geoordeeld, onï 'idesïelfs- geheel als. een Accefk te worden ge-  ( ££Si ) gedrukt: en goedgevonden van dc Franfche Verhandeling getekend G."f*, dat gedeelte,! waarin het laatfte Lid der Vraag wordt beand-l woord, mede door den druk gemeen te maken;] hebbende de Directeuren tevens befloten, aan] elk der Schryveren dezer twee laatfte Stukken eene Zilveren Eerepeiming aan te bieden, mids zy binnen drie maanden hunne naamen opgeóven. Vervolgends heeft men eenpariglyk geöor-j deeld, dat geen der Andwoorden op de Vraag, rj Welke is de invloed eener Republikeinfche Staats-] geft Idhetd op het geluk of ongeluk der Ingeze-l tenen , en in hoe verre kan deze invloed door\ voorbeelden uit de gefclüedenisfen der aloude Griek- \ fche en Romciufche Gemeenebesten opgehelderd en bevestigd worden P met den Eerprys verdient bekroond te worden: en befloten, deze Vraag andermaal te herhaalen, om te beandwoorden voor' i November igor, zullende de beöordeeling gefchieden voor i 'May 1802, BERICHT, wegens het departement der BOUWKUNDE van het Genootschap PICTURA te Dordrecht. Dordrecht, den 26 April. De lesfen by 'het Departement der Bouwkunde van het < Genootfchap Pittura alhier, wederom zynde s afgeloupen , .. zoo was by' hetzelve befloten , [< om, ten blyke van genoegen óver het vlytbetoon der BeoefTenaarenook'wederom onder hen twee Eerepenningen uitteló'oven ; zynde j alleen de Primus van' voorleden' jaar Johannes'f van Lexmond als zodanig ; en Jan de Greef ] als Secundus voor dit maal , van het mede-Ijl dingerichap uitgefloten. V Het onderwerp der BeoefTenaaren voorgefteld, was, een ftuk, uit de Doritche order. 1 De dag van heden was bepaald, waarop •< bet blyken moest, door wien deze Eerepalmen i waien weggedragen, ;I De werkende en honoraire Leden, midsga- 1 ders de Beoefféiiaarèn, ten dien einde by den , / anderen gekomen zynde, Opende de voorzit-)] tende Directeur A. van Stry de Vergadering, I met eene gepaste aanlpiaak. 'i De eerfte Tekening bleek vervaardigd te zyn door f. Smits "jansz., ten uit den kring 1 der Honoraire Leden , die *ich mede onder ; de lfeoeifenaaren by de Bouwkunde heeft ge- .5 viego. — De Directeur* j. van Daakn overhandigden hem den grooten Zilveren Ëerepen- 1 ning, onder het tiitfprekeh van. gelukwens lching. — De dankbetuiging van den Primus was kort, en bedoelde" voornamentiyk, om ook uit naam der overige BeoefTenaaren, hunnen waardigen Leeraar aantemoedigen, om verder met het onderwys voord té vaaren, onder verzekering van het groot belang , dat zy allen daarin fielden. De Directeur Jan van Stry op dit oogenblik naar .elders geroepen zynde, werdt vervangen door het eudfte Hono air Lid, deze ontzegelde de tweede Tekening, welke bleek, vervaardigd te zyn , door J. Singels Az., [prak dezen op eene aandoenlyke wyze aan, en overhandigde hem het Eermetaal. De Tekeningen , - door de overige Mededingers vervaardigd, ten toon gelegd zynde, werden dezelve onder de duidelykfte blyken van goedkeuring ,'over de in het algemeèri gemaakte voortleringen befchouwd, na dat jeze Vergadering met eene korte Narede, .foor den Voorzitttenden Directeur uitgeiproccn, befloten was. PRYZEN van eenige voornamr KOOP W A A REN . en LEVENSMIDDELEN. . . De Pryzen der Waaren te" Amjlerdam, heden) rm eene toevallige 'oorzaak hebbende moeten gterblyven, zullen wy die'in ons N°. van heden' >ver acht dagen weder als na gewoonte plaatfen. Te Dordrecht, den 1 May 180O. )ude Zeeuwfche Tarw, Per Z»k 4» a 44 g )ito duo per Last . . 546 a 354. 'ggl. leste*nieuwe duo, per Zak ....... 32 a 36 | )1po dito per Last . . 264 a 298 ggl';. ïemeene per Zak . . 20, 24 a 28 j • )ito per Last . . . 164, 198 a 25,0 ggl) üaauwe per Zak . 20, 24 u 26 j> )ito per Last . . . 164, J98 a 214 gg'. Corner-Tarw, per Zak 17, 20 a :8 $ )ito per l ast . . . 140 , 214 a 234 ggl. toocfe Bovenlandf., per Last 286 a ^öo ggl. leeuwiche en Inbind-, fche Rogge per Zak . . 25 a 27 g Srabandlchc, Vlaamlchc en Boven land fche, per Last . 204 i 208 ggl. Zeeuwfche en Overmaa- fche Wintergarst . . 26 a 28 <-£ )ito Zomer 22, 23 a 24 e£ Spek  C san ) Spelt ii a 18 ^ Haver , Inlandf. Brouw, 20 a 32 <£, dito Paardevoer . . . 14, 15 a 17 ^ Paardeboonen ..... 25 a 38 Jl Boekw., op 140 g§ wigt , a 35 ^ Koolzaad, Inlandsch en Zeeuwsch Zomer-Zaad dito . . . Zaai Lynzaad, Inlandsch en Zeeuwsch, per acht- - tendeel 90, 94 a 98 ft. Raap - Oly, per <*am. 70 a 75 gl. Lyn-dito, per d'to . Raapkoeken , per 1000 Eynkoeken , per dito Den a May. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 42 ft. Moutwyn , per Virtel ... 9$ <-£ Genever, per dito .... ioj eg Luiklche Kooien , per Hoed . 23" gl. Waag dito, per 100 Waag 26 a 37 gl. Den 5 May, Candybrooden Poeijer dito Raffinaden 33I a 34! $ Melisfen 3 3I5 a 32 dito 3 gg 28 a 30 Lompen «... 26| a 27I 1 Stampfuiker 261 831 Basterden 15! a 37^ Candyën, diverfe 4Ta34i- I Syroop a 78 J Witte Genucfche Oly . . , 200 a 220 &. ' '/ Te Schiedam, den 7 May 1800. I jrfoutwyn 9*j c£ de 30 Virtels, zonder Fust, Genever io^ <£. dito, dito. Genever 50 en 51 per Aam, Amfl. Proef. h Gedr. Rogge J57 gg per Last 230 ggl. geveild. Te Rotterdam, den 5 May 1800. IN Oude Zeeuwfche Tarw , d per Z. Zak . . . 41', 42 a 44 g d Nieuwe puik dito . . 36 , 37 a 38 g lt Gemeene dito . . . . 32 , 2.6 a 32 $ Zfjteuwfche Rogge . . 24 a 35 $ F Graauwe Erwten . . Witte Erwten . . . . 18 , 20 3 23 g Blaauwe dito .... 18, 20 a 24 g Witte Boonen . . . . 8 , 13 a 30 g Vlaamfche Boekweit, op 154 « per last . -. a 36 Brabandfche dito op dito a 36 £ Klei zonder wigt . 34 a 35 Paardeboonen ... . 20, 34 a 26 <£ Wintergarst, per Hoed 2 Zomer dito 55° 3 53 gg1Zeeuwfche Brouwhaver . j „ Voeder dito PS' 3a a 4° ggl. Te Utrecht, den 3 May 1800. Witte Weit .... van / iol tot ƒ 17 Roode dito — = 15Ï — . ^ Kogge — * ii| — «is Boekweit — s 8| * o1 Capucyners, Middelfoort — » _ = ij* Kleine dito — * = Groote graauwe Erwten — « a Middelfoort dito ... — * _ » iito Kleine — = ij* 3ngelezene dito ... —■ = s I3 Kleine zuivere Groene Erwten . ..... — «13 , T, Droog Middelfoort dito . — s — » fc Jngelezene dito ... — = u — « n ■Vitte Erwten .... — = = Aritte Boonen .... — * s lavcr — > I2l _ 5 ir 'aardeboonen — s 10 * ft Vintergarst — = 1_ E lr :omer dito — * 6:6 — - 6:13 'ryzen van eenige Binnenlandfche Effecten te Amsterdam , den 8 May 1800. * ecepisfen, Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. aa £ «a* dito 4pCts. Heffing. 4 3;— 0 OJi lar rato van Comptoiren en Somden 40, 431 a 44 : ationale Schuldbrieven met Cou. P°»s ^3 pCt. 38| a 36£ to met dito en Uitl. a 4 £3 a 533' to met dito dito . a 5 661 Ét 'terest - Recepisfen van oude Staatsfchulden. a 4 pCt .... 43 a. 44 ' jurneer-billenen ..... 4 93? . 2?«*  ( 223 ) Bataaffche Refcriptiën. 8 May. h 1800 . . C3 a 85 1 . . A9l a 62 s 47 a 48 * . . 40 a 41 4 • • 33 a 39 Na den Vrede by loting . 32 a 32,' Hollandsch geforceerd .... 35] a 35, Vrywillig dito 54i a 55 Gelderfche fchaêvergoeding . 34 a 35 Recepisfen u*t de INegotiatïe 3 pCts. Helling, a 3 pCt. . . . . . 36 a 37 Belüe NBANKGtLD. 8 May. 98 a 98! NATIONALE LOTERYEN. In de Tweede Week van de Zsjr/e of Laatfte Clasfe der 9ifte Gener aliteits nu Bataaffche LUÏERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den 28ften April , zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen: jgdi Lyst. No. 8361 met ƒ 1000:- Pra;mie. 2277 — s 20 000 - I23J7 — * ioco:- Premie. 4.1437 — s 2000:- 40043 — ' iogo: - 4321 — * ioco:- 16de Lyst. No. 42572 — s 1000:- s3793 — ' 1000:- jyde Lyst. No. 30250 — = 1000:- 15164 — * 1000 . - 34811 iooo - 33O03 s iooo *- \%di Lyst. No. 23472 — ■ 1000:16612 — s ioco:'Éüfie Lyst. No. 22665 — * ïccq'; - Z E E T Y D I N G, Genomen en Geconfisqueerde Schepen* Opgebragt te Livorno door eenige Engefche Fregatten , het Fransch Parlementair - Schip P/lviJb , Kapt. D, Rouflan, . en het Ragufeesch Schip Madonna della Grazig, Kapt. G10 Ghvich , met Saffraan ,. Gom , Suiker enz. , -beiden van Alexandriën , en laatst van,1 Morea ; noch een Fransch en een Genueesch Vaartuig; ais mede de Ragufecfihe Polacre' l'Ardica , Kapt. Fietro de Nicola Ra ixh , van Biferta; cu. een Keizerljk Vaartuig beiden door een I Franfche Kaper genomen geweest, doch hef1 nomen. Aangehouden door een Kotter van den Admiraal St. Fincent, en mede in Duim gearriveerd, het Deensch Schip Fedna 'Dunde, Kapt. Jeudt , van Batavia naar Kopenhagen, Vrygegeeven te Londen het Schip Nancy , Kapt. Boyfin, van Suriname; doch gecondemneerd in de kosten , door de opbrenging veroorzaakt. Het Vonnis van Confiscatie over het Schip den Goden Hèhzdgt, is door 't AdmiialiteitsHof in zoo ver-re verandert , dat de lading Tin aan den eigenaar zal vvordeR teruggegeeven , doch het Schip prys blyft. Door het 'iribunal Givil te Marfeille is het Deenfche Schip Bakken , Kapt. jens óorenfen , benevens de Lading , aan de Eigenaars teruggegeeven, en de Kaper in de betaling vaa alle de onkosten gecoudemneerd. Sch eepsrampen. Gezonken by Schetland het Schip de Goede Ferwagting, Kapt.. Berg ,. van Arendsdahl naar Lemmcrik ; het volk is behouden. Geftrand by St. Lucar het Schip the Marmony, Kapt. Helder, van Charlestown. — By Plymouth het Schip de Gebroeders, Kapt. Schew, van Charlestown naar Altona 1 't Schip is vol water» Texelfche en Vlie - Lystr Den 6 May. Binnen J. A. Do lts, vaa Lisfabon. — Uitgezeild M. Kimor en SU Strong,, beiden naar New-Tork; R„ Hendriks, naar Frankryk. De Wind O. Den 7. Binnen het Schip dTndufiry , Kapr.. K. 'ihorfen , en- de Anna Christiana , Kapt.. li. Naskil, uit Noorwegen: De Wind. O;. N. O. Den 8. Binnen 't Schip de Jonge Bernardus Kapt. 'A. Paulfen, van Noorwegen. — Uitgezeild 't Schip the Triumph , Kapt. S.. ƒ„ Mesval,, naar Amerika. De Wind VV.. In 'ie PHc. Den 5 May. Binnen _J„ ƒ>„ Smit, van Kopenhagen; en J, Dayids,. va* Hamburg. Den 6. Niets gepasfeerd- Den 7.. Binnen de Schepen John Magnus-^ Kapt.. L. P. Juhausfen, van Hulmflad;; des & Gezusters, Kapt. P. éi Fisfcher , van KopenhagenAvaniurier, Kapt.. PI.. A. Redeker,, de Vfiendfehap , Kapt,. T.. L. Bronlandbeiden van, Noorwegen» 't Fortuin, ter Zee,, K>pt„. J. .. Jansi-  f a;4 > ADVERTENTIE Dceze Courant wordt tweemaal per tv«* uitgegeeven te Amflerdam, by Cs. C ven 'n"/61 d/s ^ensdags en Zaturdags, is voor een geheel Jaar f 7-i6-~ te \J,\ ,Frys, der J»teekening op dezefve uitgave van de eerfteJ 2Q Nomt van le\,ale, haIf >aie" / 3:i8:- na de bekomen te Alkmaar, by J. Hand ■— Te a r! Jaarü ~ Voords Is dezelve te W , by ƒƒ. . A^o/. _ '] e lom- iW en Zoon, en ^ en _ b t? 'Rli?n \ Ge"eraIe ^stcomptoir. by yemer , by G 5rW»w. - Te &r^ht i da' „ by ^ ~ Te Dc- by ^ Cm*. _ Te Enc*hui ~ Te Delft by J. Huisman. _ Te Gorcum Z 7 ^ hU\\ Scboren Raming. _ fe Goes blaauw. - Te Groningen , by""^ ^LiT* \f4 T Te by l^,' In den Haag, by ƒ du Me• %T' F r7 Te «aar'em , by ^. Kampman. - een by D. _ T Leeuwl J " ' > , ^ - Te Lei- ie Medemblik, by G. Fisfeher. -— T^ Ivlfddelh^-n'1 '^anais en v«i^A L Purmerende, by £. Peereboom en Zoon l . &!r by ^« - Te by J. - Te WaSnSen hv~V Rot ^dam ,^br 2>. ^. Te Utrecht - Te Zienkzee. b ? T'fylf^' ~ Te Zaandam, by />. Si phen. by //. C. 7W. £ Te 7woi ïï'V'y Postcomptoir. L Te V Mi?, ln deze Courant worden VllÏL/'f *, Vn' En verdcr ^om. mids genanmtekend^et „ ^l en Tl>^ VM Ad^te™ë" geplaatst, «, *° .^'ivers, indien EBJg meer d n ?K ^f^nden wordende li ftuiver Per regel. _ £ SoLn 6 TT-Cgeïs beflaan ; en anders a pnndenren heunnereV dat zy ^hunne brieSn U"fevers aa" nnnHe Correslende die ongeopend FjSÏ * «* 1-2 iimfterdain, by C. covfm9 „ r- , " y c u v l j* {,, ]j0ek- en Kunstverkooper op den Vygendam. J' Ja-'isjen, van Bremen. Uitgezeild *t Schip A._ A'., Kapt. //. Lodewyk, naar de OoW. Helvoet/luis. z vv 5 'RIay* Kiets gepasfeerd* De Wind Den 6. Gisteren avond arriveerde uit Zee het.'-Schip Sch'P , d& Vrundfchap , Kapt ^. J. Henk, naar de Oostzee. _ Uit 7?; Aapt. T. Jjoycjen, van Z/fo» • en de M'f„ Kant% T" de SchePen ^na'Sophia, Kapt. J Daytds, van AoA*; Afarw' Kapt y«« OA« , van Bremen. ~ Uit^zeild t Schepen de Eems, Kapt P /w7, f*.' ïSpt/j. 11% va 0Kapt-J- AbraH^> ™  N6. 133- 14 May 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beogfenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. l. OECONOMfSCHE KUNDIGHEDEN. Ov^tt den tegen woordigen Staat der FABRIEKEN in SPANJE. (Vervolg van N°. 13a. bladz. 319.) Dit achterlaten der Werktuigen is voordeelig voor de Fabrikeurs , en nog meer voor de Spanjaarden zelve , welke, de vereischte kunde hebbende, om eene Fabriek weder optevatten, terftond alle de daartoe 1 benodigde Inftrumenten gereed vinden. Zom- i tyds bekomt een vreemdeling, zich in Spanjen ( nederzettende, in de plaats van een voorfchot I «onder rentebetaling, een gefchenk in geld ] ter oprichting zyner Fabriek ; ook verkrygen 1 niet allen van den Koning eene vryë woo- \ cning, welk laatfte een zeer groot voordeel c oplevert. c De meeste Fabrikanten zyn buitenlanders, 2 of ook inboorlingen, die zich in Frankryk de d eene of andere konst hebben eigen gemaakt. - h Zonderling is het, dat men in de meeste a Koninglyke Fabrieken Geestelyken tot Direc- ii teurs genomen heeft, waardoor en het Fabriek- n wezen en de dienst der Kerke zeer benadeeld g ■wordt. — Zoo worden thands nog het Ihspi cium en eene Km open - Fabriek te Mad/id S] dot>r twee Geestelyken beftuurd. Tuen onlangs w 111. De ei,. de nieuwe Horloge-Fabriek werdt opgericht, waartoe men enkel Geneeffche Werklieden ontboden hadt, werdt het beduur daarover mede aan een Kerkiyk perfoon opgedragen ; deze liet alle de Werklieden geiyktydig by zich komen , en vraagde den éénen na den anderen, welk ftuk van het Uurwerk hy maakte? ieder hunner gaf dit op in de gebruiklyke konsttermen , dan dit was voor den Eerw Diretfteur al te geleerd. Om van alles een duideiyker begrip te vormen, moest elk Konttenaar hem vervolgends met den vineer aanwyzen, welk ftuk hy bedoelde. Zulk een onkundige oogstte eene jaarlykfche vette bezoldmg in van eene Fabriek, wier zamenftellende aeelen hy met eens in naam kent, en zyn jeltuur over de Werklieden werdt geheel op :enen kloosterlyken voet ingericht ; hierdoor mtttonden groote moeilykheden tusfchen her* sa de Fabrikeurs, welke laatften zich over Kinnen Directeur beklaagden by >s Konings Ministerie, alwaar de zaak voor eenigen tyd iug aanhangelyk was. De man hadt zuo fraai '0ürr, ü,m , nudl£en toeftel tot het aanvangen er Fabriek gezorgd, dat, toen de buvengeieide Genévers te Madrid aankwamen , waar y meenden alles in gereedheid te zullen vinen, er mets gereed was, en zy een half jaar ^bben moeten ftilzitten, eer zy behoorlyk ui het werk konden kumen, O -k hadt men ?n, 15 nieer andere opzichten tur hun nadeel iskid, en biliyke reden tot misnoegen gegeven. Voor eenige jaaren werdt er te Alkaras in erra Morena eene Naaldenfabriek oj gericht aartoe de Spaanjchv Gezant te ffunen ge* * ♦ Ictiife»  fchikte Werklieden opgezocht en naar Spanje gezonden hadt; dan in Spanje komende, en zich deerlyk bedrogen vindende, verwenschten dezen den Gezant, die hen bedrogen hadt; zy werden gedwongen te arbeiden op zeer onbillyke voorwaarden, en meenig een onder hen is in Spanje zeer ongelukkig geworden. — Hetzelfde hadt voor etlyke jaaren plaats met twee bekwame Goudfmits van Genéve', doch, door eenige hunner Konstftukken , in Spanje nog onbekend, aan het Ministerie te doen vertoonen , gelukte het hun , eenige gunden te verwerven, ter oprichting eener Fabriek van Bijouteriên, die thans nog in bloei is, en waarin de fraaifte kostbaarheden en fieradiën voor het Hof en de Grandezza gemaakt worden ; er werken tegenwoordig ook eenige bekwame jonge Spanjaarden in dezelve. De (tukken , die hier gemaakt worden, behoeven in "fraaiheid en fmaak voor geenen der buitenlandfche te wyken. doch de pryzen er van zyn ' hoog , uit hoofde van den weinigen naaryver der inlandfche Konftenaren, en van de zware belastingen, die men op de buitenlandfche Bijouteriên gelegd heeft, ter aanmoediging, niet van den konstvlyt, maar van den Sluikhandel. Ten bewyze, hoedanig de Spanjaarden buitenlandfche Konftenaars, door vleijende beloften naar hun land gelokt, behandelen , kan nog het volgend voorbeeld dienen. Een Romein, die eene zeer voordeelige manier hadt uitgevonden, om de Zydepopjens aftewinden, werdt door den Minister Florida Blanca op zeer gunltige voorwaarden naar Madrid getroond, en toen hy daar was, heeft hy vier jaaren, en langer, op halve bezolding, werkeloos moeten omzwerven, dewyl hy, ondanks zyne menigvuldige aanzoeken, in aldien tyd zyne benoeming van den Minister nog niet hadt konnen verwerven. Geene Fabrieken belooven eenen fnelleren opgang, dan die der Catoenen goederen, daarin hebben het de Spanjaarden reeds vry verre gebragt, ook zyn deze goederen naar evenredigheid veel goedkooper, dan andere gevvevene ftoifen. Veel heeft .hiertoe bygedragen de verftandige verordening van iffü, waarby alle invoer van ruuw Catoen uit Indien in de Spaanfche Havens werdt vrygefteld, en die van gefabriceerde Catoenen goederen uit andere landen) volftrekt verboden.. — Een ftuk Nankings b., V.., dat vast van couleur is-, en goed gewerkt', kost hier niet meer dan '40 Realen of twee' Piasters; en daaruit kan. men twee broeken en' twee. vesten hebben. — Jïbg, veel goedkooper zullen, deze goederen konnen geleverd worden, wanneer men het nieuw, ontwerp omtrent de Spinmachines ten uitvoer brengt. Greaty, een Engtlschman ■> was reeds in 1790 en 1791 bezig met het vervaardigen van zulk eene Machine, voor rekening van een der Grandes; deze man hadt oneindig veele moeilykheden door de onkunde en kwaadwilligheid der Werklieden, die daaraan irbeiden moesten, te overwinnen; hier "door liepen de kosten ver boven zyne eerfte berekening , het geen den Spanjaard wantrouwen tegen Greaty inboezemde , en niet alleen wederhieldt, om hem verder geld voortefchieten, maar ook in 't vermoeden bragt, dat deze sich met de vlucht zoude redden, weshalven Iry hem in zyn huis opgefloten hieldt. Een mdere B/it ftélde voor den Konftenaar borg, deze kreeg zyne vryheid weder, en eindelyk kwam de Machine tot ftand. Dezelve is in den fmaak der Engelfche groote Spinwerktuigen ingericht, en werdt door Muilezels, in de plaats van door het water, gedreven, [leeds hebben meer andere Grandes Greaty tangenomen, om op hunne landgoederen foortgelyke Werktuigen aanteleggen, en indien leze onderneming doorgaat, moeten de Catoelen goederen door den tyd in Spanje by uitlek goedkoop worden, daar net gewoone 'pinnen er tot nog toe zeer kostbaar was. Vlisfchien zou men ook met deze Machines Droeven konnen neemen om Wol tot Lakens, /ooral tot de fyne foorten van Lakens , te fpinnen, het" geen voor Spanje ongemeen beiangryk zoude zyn , te meer, wyl de Wolrpinnery daar nog altoos aan veele moeilykheden onderhevig is geweest. Ten einde de inlandfche Catoenen goederen ook voor het oog het beste aanzien te geeven, heeft de Junta del Commercia reeds voor lang prasmiën uitgeloofd voor eene goede methode van bleeken, doch zonder het gewenscht gevolg; voor tien jaaren ontboodt het Ministerie eenige lieden van IVeenen, die te St. Ildefonfo eene Chemifche Bleekery aanleiden,, waardoor dit gebrek verholpen is. — Men heeft altoos den Spanjaarden verweten , dat hunne Verweryën zeer gebrekkig waren, dat zy niet ééns in alle couleuren wisten te verwen, en dat hunne Zydene ftoffen noch glanzig , noch duurzaam , noch gelyk van werk waren; thands evenwel hebben zy hierin aanmerklyke verbeteringen gemaakt,. en in het Koninglyk Hospicium en andere Verweryën wordt zeer fraai geverwd ; de Franfchen en Italianen hebben den Spanjaarden in dit va|c zeer veel geleerd., & De;  C ) . Dc Zyde - Fabrieken zyn zedert korten tyd zeer opgekomen, en men heeft reeds op verfcheidene plaatfen de Zydeteelt aangevangen, neemende dezelve jaar op jaar meer toe. Ook is het werkgereedfchap door de buitenlanders aanmerklyk verbeterd. Onder anderen ziet men in het Hospitium eene Zydewind - Machine, waarop verfcheidene honderden klosfen te gelyk door eenen blinden gewonden worden; dezelve' is van eene zeer zeer eenvouwige en lichte zamenftelling, en wanneer er één draad afbreekt , valt er een yzerdraadje waar door denzelven werdt vastgehouden, naar beneden op een fchelletje, het geen dan geluid geeft. Terftond -houdt de blinde man op, en een meisje , dat in het zelfde vertrek arbeidt, fchiet toe, knoopt den afgebroken 'draad Zyde wederom aan, en hierop gaat het werk weder zynen gang. — De geheele Zydewcevery is door eenen Franschman op eenen goeden voet gebragt, en er worden hier zeer fyne Kousièn gemaakt voor de Koninglyke Familie. Volgends de verzekering van geloofwaardige përfonen worden jaarlyks 'in Spanje 3 Millioenen gg Zyde gewonnen , waarvan f in het land zelve verwerkt worden, en \ naar buiten 's lands uitgevoerd. Deze Zyde is zoo fyn als de Italiaanfche, en volgends zoramigen 1 nog beter. — Het is dus eene dwaling, dat Spanje, gelyk zommigen willen , nog ruuwe Zyde uit Italië zoude trekken : in Palencia, Andalufsên , Grenada, Siërra Morena, en Castilic breidt zich dc Zydeteelt meer en meer uit, en de Zydene ftoffen worden er allengs-ij kens goedkooper in prys. Voor weinige jaa-< ren verkocht men reeds een paar witte Zydene 1 Mans - kousfen voor 30 a 32 Realen. Over i het geheel zyn de Zyden goederen in Spanje 1 goedkoop, en dit is de reden , dat de uit- < voer derzelven uit Gatalonië naar Frankryk < verboden is; de zware Zyden van Cata- 1 lonië zyn beter gewerkt dan de Franfche, J en hierom worden die naar Frankryk getrok- ( ken, zelfs in weerwil van het daarop gefteld I verbod, door middel van den Iluikhandel. — ( En over het geheel is het verbieden van den 1 uitvoer van gefabriceerde goederen een misflag t in de Staats-huishoudkunde. — Het inlandsch ./ vertier van Zydene ftoffen in Spanjen is zeer t groot , daar zelfs vrouwen van den burger- 1 itand zich geheel in Zyde kleeden, en niet. dan Zydene Rokken , Jakken en Kousfen £ draagen. c De Zyden goederen der Lands - Fabrieken v zyn allen doorgaands van ééne couleur, zoo c uit hoofde van den fmaak der Natie , als \ 1 wegens de nog geringe verdering der Spanjaarden in de konst van verwen. De geest der mode en der uitvindingen heerscht in dit land oneindig minder dan in Frankryk. Onder alle de Induflxieufe inrichtingen te Madrid munt uit het Koninglyk Hospitium of Werk- en Fabriekhuis. Het is een zeer groot gebouw, beltemd om ledige handen werk te geeven, en om oude, arme, gebrekkige lieden , bedelaars, weezen en kinderen , die door hunne ouders verlaten of mishandeld worden , naar ouderdom , krachten en bekwaamheden eenigerlei arbeid te verfchalfen. Men heeft er eene Zyde-, Laken-, Flanel-, Linnen-, Naalden en Spelden-Fabriek aangelegd. Er wordt hier flechts grof Laken genaakt , het geen door het huis zelve onder ie burgerlyke Clasfe voor zeer matige pryzen /erkocht wordt. Het huis heeft ook zyne eigene Verwery :n Vollery ; ook maakt men er Zeep eh Kaarsfen. — Hetzelve voert eene huishouding jp zichzelve, en is vry van alle Accyfen. Deszelfs Fonds is aanzienlyk , en wordt nog door den Koning vermeerderd. — Aan het Hospitium is verbonden de Gevangenis of het beterhuis voor ontuchtige vrouwen te St. Fer-jando , en dit gedicht moet meer dan 1400 . Derfonen voeden, kleeden en werk bezorgen, rliertoe moest men wel zoo veelerleië takken /an ïndufirie te gelyk by de hand neemen. —. Sr heerscht in het Hospitium zulk eene zinielykheid en goede orde, als men in weinige ;roote geftichten zal aantroffen, leder is hier. >p eene doelmatige wyze bezig zeer oude manlen , tot zwaaren arbeid onbruikbaar , 'moeten n eene groote zaal allen Wol fauzen; andeen , die meer krachten hebben , kammen lezelve, of zitten op het Weefgetouw. Elk,, lie een handwerk verftaat, gaat voord niet letzelve te oefenen, zoo dat men er zelfs Ichoenmakers, Kleêrmakers, Schrynwerkers nz. vindt, die allen voor het huis werken.. )e jongens doet men by de Naalden-fabriek',' n laat hen draad trekken , en Spelden maa:en. Ook vervaardigt men hier de Breinaalden voor de Kouslenbreijers. — Twee Duü-hers hebben deze IN aaiden-fabriek aangelegd, wordende dezelve thands door eenen Spanjaard ieftuurd, die by hun geleerd heeft. De vrouwen zyn-geheel van de mannen afezonderd, en bewoonen een ruim huis met ndèrfcheidene afdeelingen ; de getrouwde, rouwen , volwasfene meisjens en kleine kin-' Iers zyn ieder afzonderlyk geplaatst. Er leerscht in de Werk- en Slaapzaalen eene in FI 3 Span-  Spanje niet gewoone zïndelykhëid en orde. Het huis kleedt en voedt de vrouwen , zoo wel als de mannen, zelfs zulke vrouwen, die den kost niet meer verdienen konnen. IVlen laat haar breijen , naaijen en ftryken voor het huis ; ook moeten zy de wasch behandelen. De meisjens, die wat grooter dan kinders zyn , moeten fpinnen , en dit nadelig zy ; als mede zodanige , van welken oorfprong ook, welke als noodz'aaklyk tot de voordzetting der inlandfche Fabrieken en Trafieken moeten gerekend worden. Een ieder derhalven , welke oordeelt in de termen van gemelde Decreet opzichtelyk den invoer van deze of gene goederen, te vallen, kan zich, by Requestc , met de nodige bewyzen van het gepofeerde voorzien , aan het Uitvoerend Bewind adresferen , en, Wanneer zyn verzoek overeenkomftig de nadere bepalingen der Wet wordt bevonden , en alle vermoéde van fraude tegen de voorddurende bedoeling der Wet is weggenomen, eene favorable refolutie te gemoet zien. Ik heb my gehaast U van dezen maatregel, waarin dc zorg der Regering voor de belangen van den Handel zich zo uitftekend kenmerkt , daadlyk te informeren. Heie en Broederschap! (geparaphcerd.) J. GoLDBERG. (onder fond 0. Ter ordonnantie van den Agent voornoemd. «■ 1 H ü «* J a u u 1M' 'f>\ Yl ■' 'i I (was getekend.") Ca ree Webbers. HANDELS, en FABRIEKMATIG; NIEUWS. i l (Vervolg van N°. 130. bladz. 004.) c ln Enge/and zyn verfcheidene kundige Fa- 1 ferikanten opgekomen tegen het voorftel van c Lord Sommerville, aan de Maatfchappy van t den Landbouw te Londen gedaan, in May ( '1799, om tot de fynfte Engelfche Lakens b alleen Engelfche Wol te gebruiken, en de Ui Spaanfche Wol geheel uittefluiten, ten welken's einde hy zich met een aantal landeigenaren v verbonden hadt, om alleen klederen, van g Engelfche Wol gemaakt, te draagen. Een li 'klein ftukje van den Wiltshirifchen Lakcnfabri- rc ;keur rVanfti onderfcheidt zich inzonderheid z\ 'door veele goede aanmerkingen over dit onderwerp, en verdient zelfs de opmerking der buitenlanderen. Hetzelve is getyteld: An Answer to Lord SommervUWs Adresf to the Board of /fgricvlt. on the SubfecJ. of Sheep Sc I «Cm •. - •» m and Wool, fo for as relates to the fubftitution of Englisch for Spanisch Wool. Londen bey Ladell. 1 Sh. — J In OcTrober 1799 , toen de Scheepvaart te Archangel reeds geftremd was, bevondt zich aldaar in de Magazynen de volgende voorraad van goederen: Lynzaad, 36,000 Zetwerts (*).Tarw, 34.000 Zetwerts. — Staafyzer, 75,000 Pud. — Traan, 25,000 Pud. — Touwwerk, 10,000 Pud. — Juchten, 1500 Pud. — Talkkaarsfen, 600 Pud. — Matten, 100,000 ftuks.Potasch, 4000 Pud. — Talk, 5000 Pud. — Hennip, 3000 Pud. — Pik, 2300 Tonnen. — Teer, 25,000 Tonnen, benevens 12,000 Ton-nen in de bovenlanden. — De voorjaars-Rogge , Vlas en Hennip, is uitftekend goed ; doch de Tarw en het Lynzaad wordt minder geroemd. By Publicatie van 't Uitvoerend Bewind der Bataaffche Republiek van 29 April 1. 1 , is wederom vrygefteld de uitvoer van Zeildoek naar alle Neutraale Landen. —- By den laatften Paarlvangst omftreeks het hiland Ceylon, welke zeer overvloedig was, hebben de Engelfchen ook roode Paarlen vaa eene uitnemende fraaiheid gevischt. ln Siberië beftaat eene Handels-Maatfchap. py , die, door middel van Acliën of geld. randeelen , een groot Capitaal heeft zaamge. jragt, en op Amerika Handel dryft. Reeds /roeger hadden eenige byzondere Kooplieden /an Ochotskoi beproefd over de Curilifche Ei. anden met het vaste land der nieuwe wereld Commercie te dry ven, voornaamlyk door het aruilen van Pelteryën. — De Keizer van Rus* and heeft onlangs gemelde Amerikaanfche Hanlels-Maatfchappy onder zyne befcherming geomen, en de daarin deelhebbenden ontvingen en 24 September 1. 1. te Irkutskoi daarvan et Keizerlyk Oclrooy. Zy vierden dien dag oor eene plechtige dank-procesfie, en beflo■n , uit erkentenis voor het hun verleend 'ctrooy , 60,000 Roebels uitteleggen tot het ouwen van Steenen Cafernen in die Stad 5 ebbende Mevrouw Scheleckow, welker Man tichter is van deze Maatfchappy, daarby an haar eigen vermogen nog IO,ooo Roebels :voegd. — Men kan uit dit alles veilig beJiten , dat de Handel van hier op Amerika eds^viy aanmerklyk en voordeelig -moet . ... < . v °' Vol- (*) De Zetwert bevat iets meer dan 3I Berhatch (repel.  C a3i 3 Volgends berichten van JJbau, van 16 April» de Ordondantie, waarby de uitvoer van Graanen uit Rusland verboden was, aanmerklyk verzacht, mogende thands weder Tarwe en Garst uit de Havens van Cour land worden uitgevoerd. Men meende, dat een gelyk verlof voor de Rogge en Haver zoude volgen. De Tarwe wordt tegen 140 Ryksdaalders , de Rogge a 72 Ryksdaalders , en de Garst tot 43 a 45 Ryksdaalders verkocht. (Het yeryolg ln een volgend N°.) NATIONALE LOTERYEN. In de Tweede en Berde Week van de Zesde iOf Laatfte Clasfe der cjifte Generaliteits nu 'Bataaffche LOTERY , welke is beginnen te ,'trekken op Maandag den a8lten April , zyn Verder uitgetrokken dc volgende Nos. en voorname Pryzen: aifli Lyst. No. 21345 met/ iooo:-18699 — = 5,000:30738 — s 1000:- nifte Lyst. No. 3425 ■— f I1250: - 23/?* Lyst. No. 35111 — s 1000:4121 —— c 1000:- 24/?e Lyst. No. 13561 -—1.250:15566 — *' 1000:4052a — 8 5,000:- Praemie. Derde Week. üSfic Lyst. No. 10892 — s 1000:- 26/ic Lyst. No. 27512 — * 1000:- 38811—* 1,250:-- 44258 — s 1000:- l6l 19 —— e iooo - ZEETYDINGt Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Cayenne de Engelfche Schepen the Afora, van Londen naar Martinique; tin . Lovely Lasf, van Leyerpooi naar Jamaika;' tht Eagle, van Clyde naar de West - Ihdi'èn; er the Dedalus, Van Londen naar Jamaika, benevens vyf Amerikaanfche Schepen. — Te' Kadix de Maroccaanfche Polacre Merlofa, me "ïabak en Suiker, van Lisfabon naar Napels. — Te Plymouth het Schip Caiharina en Elifa, Kapt. Spanjer, van Batavia. — Te Mariiniqu» het Schip de Voorzigtigheid, Kapt. J. C. Rowell, van Surinamen naar Engeland en Bremen gedestineerd, dit Schip is door een Franfche Kaper genomen geweest, doch naderhand door de Engelfchen hernomen. — Te Bergen het Bataafsch Oorlogfchip Piet Heyn , Kapt. Lombaar, van Suriname komende, van waar hy reeds voorlang venrokken was; zynde dit het Schip het welk voor eenigen tyd van de Vloot is afgeraakt. Genomen door de Portugeefche Brigantyn Bolao van 18 ftukken' een Algerynfche Oorlogsbrigantyn van 20- ftukken.- 1 \ Texelfche en Vlie-Lyst.- Den 9 May. 'Uitgezeild H. M. Smit, nasr Lisfabon; T. de P/aas, naar de Oostzee; O. N. Falk, naar Bergen. Den 10. Binnen IV. Hinderfon van Philadelphia ; A. Joukes, van Bordeaux; P. H. Lunt, van Drontheim. — Uitgezeild J. Henïts + naar Kadix.- De Wind N. O. Den 11. Binnen C. Bykes, van Noorwegen.De Wind N.- Den 12. Binnen A*.- P. de Jóngi van Noorwegen;. B. Matfen, J. H. Henke, .beide vart Hamburg; H. Janfen, van Denemarken; B. Hendriks, van Embden; J. Meerk, E. Nes, F. Hollenburg , alle van Kopenhagen. — Uitgezeild J. Koning, naar Frankryk. De Wind N. O. In 't File. Den 8 May. Binnen N. Ploeg,* van Kopenhagen. -— Uitgezeild F. G. Fisfér en E. L. Felkamp,- naar de Oostzee.- Den 9. Niets gepasfeerd. Den 10. Binnen H. Teunisfen, van Drammen ,J. Heidenaal, D. J.-Mooy, E. P. Vos, 'F. Ecles, J. Roehfs, H. A. Potjewey, C. T. Muller, alle van Dantzig. Den ïT. Binnen J. P. Smilt, van Termemel; J. Slaak, vau Westmaar;. J. H. Schut,yan Gothenburg.* Hdvoetfluis. Den 7 May.- Heden nagt arriveerde uit Zee : de Schepen 'Iheodorus, Kapt. Hans Peter Hendrikfon , van Dramme ; Zecbürg Kapt.- M, Anderfon , vaii Embden; dezelve rapporteerde dat hy gisteren nademiddag onder de uiterfte Battery,- by 't Floddervuur in 't inkomen van de Maas,- ten anker lag ; dat op dat zelve : oogenblik een Engelfche Kotter , ten drogen , ten anker lag, welke deszelfs Boot uitzette' e»  ADVERTENTIE. enrHR.VMN p'ïys^AV Jv, fE, B°SCIV, J^nimz., J. YvgR, C3 S. Roos, cn volgende JaLentMV ^MakeIaars\ ?u,,e» op Woensdag den li Juny 1800 TW^ai in 8!Amfitrdam , ten huize van C. S. Roos, op de Colveniers CÏJE? ; alvï raamie feï ™» T,t? verkoopen f Het SS andere vinft S 5 S W, /?"'' d-e al°n,1 Ye™ai'ra'te Ncdcrlandjche Meesm, en See aten^ door Ke„ „ h ?"'', ln ^ede ,aaren nKt kunde byëinverzameld, en bovengemelde Makelaars te bekomen'zyn. mids d£?3*nXl^S ^n&fejf Te Amfterdain, by C COVENS, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam. cn oy ncm aan eoord kwam, wünrop hy genoodzaakt was zyn anker te Ugten , en met hem op Zee te zeilen : aan boord van een Uortogfchip van 74 Hukken gebragt zynde, U hy weder vrygegeeven, het Schip is beladen met Kolen. - By 't vertrek der Post is er een Schip m 't gezicht uit Zee komen, de. De Wind Z. O. ? Den 8. Her Schip dat gisteren gemeld in t gezigt was, is de Vrouw Joanna, Kapt. Antons, van Embden, — IXamiddag arriveerde uit Zee de Schepen Ceres, Kapt. M. L. lunfen, van Bergen; de Vrouw Eda, Kapr. ■r. O. de Haan en Stettin, Kapt. ?. /?. yö. cobs, beide van — Uitgezeild het öcnip Gijche en Chrtstina, Kapr. H. IV. Noorman, op avontuur. -De Wind W. . ,en. 9« Gisteren avond zeilden in Zee s Lands Brik zfe , Luit. H. M. Dub- f i7^ruel n'laar £t}S^nd, met een Engelfche Visfcherfloep. By 't vertrek der Post is er een Schip in 't gezigt, uit Zee komende. De Wind Z. to Den 10. Het Schip , dat gisteren gemeld, by t vertrek der Post in 't gezigt was, is de Zusters, Kapt. C. Berg , van Dramme.— Nog binnen Jt Schip de 3 Gezusters , Kapt , J. l/torth, van Drobach. üe Wind N. o. Den 11. Gisteren namiddag binnen 's*Lands Schooner Grypvogel, Luit. T. Izebrand, als Cartel van Engeland; en 't Schip Geodhope, Kapt. iv. Thorndirks, van Awf««. De Wind Brielle. Den 7 May. Gisten arriveerde na Posttyd uit Zee een Schot/clie P/ys, zynde een Sloep, ( /fo Ate/j, den 37 April onder Schotland ge- - nomen, door de Franfche Logger iV«« Frt- / ra, Prysmi ester Jet ome Coquet, Kapt. GV«e, / naar Rotterdam gedestineerd. — Heden mor- / •«en uitgezeild de Schepen die Frau Elfin*, l_rtend/chap, K,pr. tf. ^, naar ^ ^ Kapt. //. ^. Aintnberg, «aar G*«««wg. De Wind O* Den 8. De uitgezeilde Schepen van gisteren zyn wel in Zee gekomen. _ Gisteren arriveerde na Posttyd uit Zee 'r Schip de wph w' Schcp' vsn Altoaa' De Wind Den 9. Gisteren namiddag is na Rotterdam opgezeild de. Schotfche prys, Prysmeester J. Loquet. — Heden binnen 't Schip Maria Cornelia , Kapt. T. G. Seijen , van Bergen. — Uitgezeild 't Schip de Vrienden, Kapt. F. Cornehs, naar Bergen. — Kapt. Niels Hamberg is onder zeil geweest, doch op de Crabbei plaat vastgeraakt. De Wiad Z. Den 10. Gisteren ua Posttyd binnen 't Schip Maltala IVilfon, Kapt. F. Loting, van Boswo, ligt quarantaine. — Uitgezeild \ Schip * Koning George, Kapt. J. fVinnel, naar bmbden. — Kapt. A7. Hamberg ligt weder in vlotwater op de Rhee. De Wind N. (>, Den 11. Kapt. F. Loting is gisteren avond /an zyne quarantaine ontllagen, en na Roterdam opgezeild ; gisteren namiddag uitgezeild y. Hamberg, dezelve is aan de Bank vastgeraakt , en zit tot heden toe nog vast —. ^g uitgezeild 't Schip Cornelia nlber'tina, JPN ^6" Braudt 9 naar lcrien' -De Wind In ons voorig Nnmmèr is de volgende zintoorende Drukfeil ingeflopen : pag. 220. col. ;. reg. 6 van boven, ttaat : f Spiriius Myn'. chte met | Spiritus Vitrioli, lees : § SpirU us Vitrioli Mynjichtii jive dulcis met \ Spiritui itriolt acidi.  N". 134- 17 May I8o•• OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, N.y verheid % Koophandel, Zeevaart, Fabriekens Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alk ander $ middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Over den tegen woordigkn Staat der FABRIEKEN in SPANJE. (Vervolg en Slot van N?. 133. bladz. 228.) Spinwielen zyn hier nog niet ingevoerd * wyl zy weinig bekend en zeer duur zyn; het is te verwonderen, dat de Duitfche Kooplieden te Madrid zich niet op dit artikel hebben toegelegd , liever dan op Neurenbergsch Poppengoed, te meer, daar zulks aan de Spaanfche, Linnen-Fabrieken eenen grooten opgang zoude bezorgen. — De jonge meisjens worden in het Naaijen, Breijen, Kantenwerk en Lintweeven onderwezen , en maaken goed werk; zy mogen het huis niet verlaten, dan op verzoek van Ouders of filoedverwanten. Wanneer een jong mensch een onbedorven meisje tot zyne vrouw begeert te maaken, vervoegt hy zich by den Regent van het Hospitium , en meldt hem zyn verlangen. Deze brengt hem in de zaal der meisjens, alwaar hy er één uitzoekt, aan hetwelk de Regent kennis geeft van de op haar gevallene keuze. Neemt zy daarmede genoegen , dan gaat het huwlyk zonder verderen toeftel zynen gang, doch zo niet, dan moet het gekozene meisje tot nadere gelegenheid in het Hospitium blyIII. De El¬ ven. — Geen meisje wordt buiten dit geval losgelaten , wyl men vreest, dat hetzelve, hare vryheid bekomende, weder eene prooi der Verleiding zoude worden. Dit Hospitium dient tevens tot een opvoedingshuis voor vondelingen, cn tot eene wykplaats voor gebrekkiger), die den kost niet meer verdienen konnen. Moedwillige bedelaars worden hier gedwongen te arbeiden. Jonge lieden worden er geplaatst, om door een ftïl, matig en arbeidzaam leven de uitfpattingen hunner jeugd, die niet ftrafbaar zyn* voor de Wet, te boeten. Ook ouderloze kinders worden hier opgenomen , en tot den arbeid aangebragt , doch geene eigenlyk gezegde mis» dadigers. Ontuchtige vrouwen zyn van dit huis uitgefloten , en moeten in de Gevangenis te St, Fcrnando met Spinnen, Naaijen en Breijen haar brood verdienen. Het Hospitium betaalt geene Imposten van levensmiddelen noch van ruuw werkmateriaal. Het Koperdraad , hier tot Speldenmaaken gebruikt wordende, komt uit Duitschland, vermids het inlandfche niet zoo goed, en duurder is. — Indien deze vryftelling van het buitenlandsch Materiaal de verbetering van het binnenlandsch Fabriekwezen ten doel heeft, mist dezelve geheel haar oogmerk , vermids het vertier, en dus ook het trekken van binnenlandsch Koperdraad, wegens den hoogen prys van hetzelve, allengskens afneemt. Het Hospitium ftaat onder opzicht van eene byzondere, door den Koning benoemde, Commisfie. Deze Commisfie hadt onlangs zoo ruuw huisgehouden, dat de Koning haar geheel af- Gg set-  C 234 ) zettede , en eene nieuwe in heure plaats j benoemde. Zeker Directeur, die arm was, toen by dezen post bekwam , verliet denzei-! ven zeer ryk: hy hadt onder anderen eenj Magazyn van door het water befchadigde Stukvisch voor een fpotprys gekocht, en die aan' de Kroon tegen goede Stokvisch berekend. Door foortgelyke middelen wist hy zich van eenen bedelaar tot een millionair te maaken, in weerwil van den noodkreet der armen te-] gen zyne onmenfcbelyke behandeling. Indien het Hospitium eerlyker beftuurd werdt , kon hetzelve voor den Staat nog veel nuttiger zyn, en het zou de Kroon minder gelds kosten. De voornaamfte Winkels en Magazynen te Madrid zyn de volgende. De Koninglyke Magazynen van Chryftalgbs uit de Fabriek van St. lldefonfo; — van Porcelein en Mesfen — van Lak'enen, Serges en andere doften uit de Fabrieken te Guada/axara, Brichuega , en Si. Fernando — van Zydene, Goudene en 'Zilveren ftoffen uit de Fabriek te Ta/avera — van Ammunitie en Zwavel — van geel en rood .Koper , uit de nieuwe Fabriek te Alkaras — van Manufaétuuren in het Hospitium — twee Winkels van Leder, uit de Fabriek van Pozuelo — van Leder uit de Fabriek van Arayaka. — Het Lakenmagazyn van een byzonder Gezelfchap — dat van de Fabriek te Segoyia — dat van Manufaétuuren uit Valde-\ moro en Toledo. [Dit Magazyn behoort aan de Lakenkoopers van Madrid, die te Valdcmoro eene Fabriek hebben van Lakens, Serges,| Zydene en Wollene Kousfen, Handfehoenen en Linten; en te Toledo eene tweede van breede en fmalle Zydene ftoffen. Jn beide die Fabrieken werken meer dan 2500 men- ; fchen. Nog heeft gemelde Gezelfchap by Sari- , tander eene Meelfabriek aangelegd , w aarvan | het fynfte Meel naar de Eilanden Barloyento ; en Caracas gaat, en de mindere foorten bin- . pen 'slands verbruikt worden.] — Het Fac- , tory-Magazyn van Stoften en Garen te Leou - ) dat van Flanel uit de Fabriek te Ezkaray — ; dat van gemeen Glaswerk uit die te Toledo — 1 de Winkel van Linnen en Staal uit de Fa- j brieken te St. Ildefonjb — die van Catoenen ! goederen — van Naalden — van allerleië \ grove en fyne Yzerwaaren, aan het Koning- 1 ]yk Hospitaal behoorende — van Papier uit t de Fabriek van Gorgoles — dito uit de Fa- i briek te Barcelona ■— nog drie dito op verfchil- c lende plaatfen — van Papier uit de Koning- 1 lyke Fabriek te St. Fernando — dito van de 2 xyive Abtdy te St. Paular — van fyne M e- c len, vau ViStoria — een Magazyn van Cacao, 1 Suiker en Fluweel — nog drie andere dito — een van Geraffineerde Suikers uit de nieuwe Fabriek te Santander — het Spek-Magazyn — dat van gedroogde Visch — twee dito van Oly — een Winkel van gefchilderd Papier tot Friefen — een van Brandewyn en Liqueu. ren uit de Koninglyke Fabriek te Leganez. [Hiervoor en voor de Koninglyke Kaartenfabriek is onlangs een prachtig gebouw getimmerd] — een d-ito — een van ötyftèl. — Een Magazyn vau Misboeken, Brevieren en andere zaaken tor, den Godsdienst behoorende, waarvoor insgelyks een ruim en goed huis gebouwd is. — Een Winkel van" ongemalen en fyn gemalen Zout — twee dito' in andere oorden der Stad — twee van geftempeld Papier — twee van Bullen — die van Manufaétuuren, voor rekening der Philippynfche Maatfchappy , waarin alle foorten van ftoffen en Zakdoeken voorhanden zyn, zoo van Catoen als andere groeijende ftoffen geweven, die uit Oost-lndië, China en de Pliilippynfche Eilanden komen. De Spanjaarden meenen, dat veele dezer ftoffen met de buitenlandfche Lywaaten gelyk ftaan , b. v. met het fyn Hollandsch Linnen, Baptist, Garerngaas, en dat de gemelde Catoenen goederen even bruikbaar zyn als deze Linnen goederen, met dit voordeel, dat zy veel minder kosten; dan, hierin vergisfen zy zich aanmerklyk. De Koning heeft ook nog , uit een verkeerd Financieel inzicht , veele Monopoliën, waartoe die. in Brandewyn — Zout Sal- Deter — Kruit — Rook- en Snuiftabak — .{aarten — en geftempeld Papier behooren. — De Brandewyn moest hier zeer goedkoop :yn , doch wordt bezwaard door belastingen ; — zy is vry goed , alleen mengen de lyters die merklyk aan met water. — Er :yn in Spanje veele Zoutmynen , b. v. te 'Juerto de St. Maria , by Almerla, by la Mala , by Lot ja, by Pinatas, by Cart'hagcia , 5 m Sevi/iën enz. Het Zuut is zeer ïoed en niet zeer duur.j het kon , zonder le knevelary van het Ministerie nog goedkoo>er zyn. — In Arragon en Catalonicn is veel Sreenzout, doch de ingezetenen mogen daarin geen gebruik maaken. — Salpeterziedeyën zyn er te Granada , Alkazar , Pedemofo n Aiurcia, enz. Die te Madrid zyn fraai ngencht, de Salpeter wordt hier gewonnen , toor de aarde , die het naast by is, drienaai uitteloogen, en dan een jaar lang in 011 en lucht te laten liggen ; konnende myffl en jaar daarna dezelfde aarde nog eens uitoogen. ico Aiofos loog geeven 40 Arobcs ' Sal-  C 235 ) Salpeter en meer. JlarBfSi worden mei in oïPketels 180,000 8 Salpeter gekookt, die feV aoed s. 60 Menfchen arbeiden in deze labriei: Spanje behoeft dus nooit gebrek aan £S ^«03. den Kt„g _ |)e Tabak wordt bereid m de Koninglyke Fab: ek te zynde een recht Paei , door Ferdinand IV gebouwd, waarin ioo Molens door 35Ó fóardetf |ed?ven worden , en meer dan 1000 menfchen jubelden. Men maakt allerlei Rook- en Snuiftabak, ook Rappé Dt duurde foorten van Snuif kosten i tasteren meer. Deze Snuit is zeer. tg lenaam van couleur, fmaak en reuk De Rooktaoak kost van a tot 5 a 6 tam. Lr worden zelfs nog fynere foorten gemaakt, die de Koning en de Ministers voor zich houden , of aan vreemde Hoven vereeren. Nieuwe manier, om een Stu* WIT LAKEN fraai SAXISCF GROEN te verwen. (Vervolg en Slot van N°. 133. bladz. 229. Om een ftuk Laken van ao Ellen te ver wen, ontbinde men in eene genoegzame hoe veelheid regenwater , dat de Zeep volkome oplost, 3;- g Apothekers gewigt komeinjch Aluin en* a m witte gepuherilcerde Wyntteer In dit vocht late men het Laken i uur c « minuten op zyn langst kooken. Dan riem men het wederom daaruit, late hetzelve luel ten en bekoelen,- doch zonder het te wa, 1CMeii ververfche dan het Aluinbad, waar; het Laken gekookt is , met 35 a 30 Berlynjo mingelen (Ouarf) water, en doe er in tvvi afdeelino-en^de blaauwe verwftof by, die vo. dit ftuk Laken beftemd is. Wanneer h Zwavelzuur op de bovengezegde wyze geco centreerd, en dus de daarmede genomene pre ve oelukt is, is het genoegzaam, daarvan ij Apothekers-gewigt te neemen, die men < o once goede gepulyerifeerde Buiigs giet, wac r-nde vervolgends , tot dat de oploshng g fchied is, en het vocht eene fraaije donke blaauwe couleur bekomen W is het, deze Compofitie eenige dagen te voo ren te maaken, konnende men in dat geval f8 10 oneen of iets meer ZwayelzuuiMeme?, en hetzelve in eene aarden fclaotel 01 Souten bak, tot dit gebruik alleen beftemd doen. waarin men vooraf 12 a 16 mingelen Touart) van het zoo even gemeld verversch Sbïd gegoten heeft. Men roert alles wel om met een ftokje van wit hout, ten emoe zich de blaauwftof des te beter met het nat VCNunmóet men een Lakensch zakje gereed hebben, 't geen men in het Aluinnat we nat maakt , en waarin men vervolgends de helft ér reeds verdunde Compofitie overgiet Door ie natmaaken bewaart men het Lakenlche Sakie voor verbranden, het geen anders HchSyk plaats heeft , by het ingieten der naar ons vooifchrift geconcentreerde Vitriool. _ Dit zal ie word- naar alle kanten in het Alinnbad Snï "ewogen, ten einde hetzelve gelykmatrg met blaauw te bezwangeren; en om dc veiwdeeltjeus nog gelykmatiger te vcrfpreiden, roeit men dit bad fterk om. Men doet verder het bekoelde Laken in : den ketel, keert het daarin 5 a 6 minuten \\Ve\ om te gplvk het verwbad met een wit ; ol jen 'omroefende. Hierop wordt het Laken uit de ketel genomen, doch alleen by de zelfkant aangevat. ■ Het Lakensch zakje wordt nu gevuld met > de tweede helft der blaauwe verwftof, die, o-elvk de eerftemaal, weder met 12 a 16 min- - leien'water uit de ketel is aangelengd; ver- - volgends in hetzelfde bad omgedraaid, en het 1 bad" zelve fterk geroerd. e\ Men doet hierop het Laken andermaal m den Ketel, keert het daarin 3 a 4 maal fpoefldie om, cn houdt intusfchen aan met het e bad omteroeren. Om eindelyk de couleur van Jhet Laken overal gelyk te doen vatten, laat men hét blaauwe bad 7 a 8 minuten lang zachtiens kooken , en draait gedurende dien n tyd het Laken langzaam daarin rond. — Dit J alles verricht zynde, neemt men het blaauw ■e geverwd Laken er uit, en laat het bekoelen. >r Nu fchept men I vocht uit de blaauwkuip, et en in de plaats daarvan doet men by het n- overige \ , wederom \ deelen van een geel e- mengfel, welk wy terttond nader zullen be- ,p 1Cumedit geelfel te bereiden, maakt men n- langzamerhand en afzonderlyke ketel warm, e- waf.in men, nevens eene genoegzame hoer- veelheid regenwater, een nieuwe zak van Gg a uerK'  C 236 3 n\l h?fV'ch' ktlein«ehakt Geelhout beva? £5 men hSerha"d heet ^WOïdcn zynde Het SferP rVn tWee 82ei,e uuren kooke» uit!orfstlkte. Ge1e,hout geeft eene meer zekere uitkomst, dan het gemalene of geraspte en Ichoon men van het laatfte niet meerdan R £ voor een ftuk Laken van 20 ellenI nodig leeft! loopt men gevaar van vervalscht goed te be omen, iets, waaraan men, hit Geelhout hakkende, niet is blootgefteld. ULCJhout «Is meneeuitm^ ^ dez,e g,e,küiP «00 veel, en zelfs Sit Je "aau«-*«el genomen hadt SIa, \ ? meer' wanneer men het groen ' heeft ?hakeeren wil, by dezelve gego e l koeH ±T me-n b,aauw ^ken? I ge , koeld zynde, M dit nieuwe mengfèl IjJ hetzelve zeer heet is. Men draaft hit Lal-ïn daarin zoo lans: nm tn* £t 2 Laken, rnnipn^ j- ° ' tot dat de groene r te koelen en ,e iSen* fcoeï af £ c '? ft'yken' dr0°«™> bokefen al hefscha, f ken*™ S?^!*feaene Maauw La- t men van Ihlk tot tink raoTd Me„ f eaa' 3' iïbJ&ir"*" ^keertttg^-S blaauw geverwd is- ;s v5^ ^ zaamgefteld, en wanneer men de wKuwkSn duurzamer' dan A' maakt, zonder di Zoï^Xh h-^ T-m *< zoo levenrirV .„ n ' , ch het2elve is met rie voor eene vaii» «1 ' , dus Blüet men het al! door Se?S^ Heeft men dan moet m ttr h l 'lau, geOTd' ki' geene Zeep ™ bru len felvThl ft C°UJeur rae groen , dat in de géwfo,? het, genieene verwd is. Om zuiksgL ^ blaauwkuip ge- vo, hetzelve < minnen i , pbeProe.ven» ^at men See waarin water , \m zyn, kookt, ewn ffLÏÏ'1! «"tbonden hoe beproefd.. Behoudt df ven,T het Scharlaken ko. kan men dezelvevoor vS & gro,,d' dan Sta daar dezelve bv de/2 «! 5- 1den' te meer? [ fleurt , daï jn de Z^tmng veel lichter Ie»L _ '" pru ' late fl. OECONOMISCHE BERICHTEN. Nuttige, nteuw uitkomende, GESCHRIFTEN. Ier overige werelddeelen, en zal Svl-s 'ervolgd worden.. De Schryver vangt a?n^S ige toeftand "Jan IJ^fenl" F^t evolg dier gebeurtenis, by wélke gelegen- nonnen heeft ^'"^^ DuisSuSd Siïr'-f dlC der'Nederlanden enz. vnnVP4 '657 zleIen' en dus de geheele -volkmg van Nieuw - Frankryk op ofgeveer h "«3' hebbendue ^'*W«#fd3 het geta zyner bewooneren alngewon- n t7«„ °"tmryk- won in de jongfte tyden n 1,504 □ mylen, bewoond door 0400oS en, en verloor 784 □ mylen, met 3 goiS de *'geSld -C T'T "^ftAffdSj &-rcivena. — Prui>fen gewon n T'/j/-»» . door ervenis in Frankenland, Zuid- Tn ■euwOost.Praisfen, zynde in inhofdTgrou 'ao □ mylen, en in getal a,«o,ooo inwoo rs > udu* "eer dan d^e helft5v°n denvlaka inhoud, en T» deelen der bevolking vin e de overige Pruisfifche Staaten. _S' ™* /erder bevat dit werk de nieuwfte ontdekgen in alle de deelen des aardbodem? aanwyzing der nieuwst uitgekomen! Itili le Landkaarten. Zoo ontmoet men h er e?ne" >rtreflyke. befchryving van den St Setoren 'xrg- te Goiha. - Nieuwe Hans van /W Z"^-a Peier^rS' - Tabellen vin dè grootheid, volksmenigte, ichulden in ;JeiLe»cnf;yg^acht van'eiken bylöndein" Mocht men ons dit nuttig Werkje vertaa, en een paar douzynen laffe Roman i nfAldZT^ dmW°V  C 337 ) 3. geneste Buchdrucker - ge.Uichte vm Bamicrg. &>c. von P. P. Sprengcf; Nurnberg, l8oo Lene zeer lezenswaardige bvdraae tot til Gefcfiiedwis der edelfte en nuttigt ;van alJe Konften, de Boekdrukkonst. Balferg"\n% AVc Eenw de mededinger van Ment" in het leveren der eerde en fraaifte Drt>Wérken tl^TfW: bIeef Zcdert S r a Je, tyd bedolven in eene ten dien opzichte cn ver diende vergetelheid , waaruit deze StadThe ! on'tirder gerukt werdt d00'- ^ toevan?j Pntdeldang yan eenen Barhbergfchen Druk van 1462 door te Augsburg.' Dan tot n toe hadt men enkel Fragmenten van de t fchiedems der Boekdrukklry aldaar. SfiLfj levert hier eene meer volrtandige bydra'flo S "Dru -ker^'V, ^ ^ de eenre urukkei te Bambcrg s geweest P„ reeds voor 1463 aldaar gedrukt feeftf'dus vfn ^„Zy,ne Konst niet heef* overgenomen eurg Met arbeidde ^. Senfenfchwidt II. Petzenfléner eu na hem ■£ XgSgp£ a Ei' Et ïk,drukkr ^ ovi^hoön. - fl ti ontbreeken nog veele Bambergfche uitga- r in rfe ^//rVan eV°S 3 vvorden opgegeèln fc ïü de AUgemttne Litteratur - Zeitun/%tn Zn 31 Maart iSoo , N°. 92. ö " gl 3. Zdchnungen aus de7 fihönen Baukunst &c i JS/ÏZ & desfam *»«d* * ^ *-chi. Bx Dit kostbaar en prachtig, maar tevens voor Konftenaars en groote Boekverzamelaars ol ontbeerlyk werk, nebben wy reeds te voo?én '3 aangekondigd. De 7e en ge afWri™ / gefchiedt werklyk LrV^Toll **2& « «£, zullende met de 9e aflevering, d e bvn, ' gereed is, dit werk volledig zvn y 4. Lr wordt thands by intekening aange kondigd een nieuw Praclisch werk voor O rït mten, getyteld: EM, PraüifcheA^weitunl fur angchende Orgelfpieler Sc, W onder deni O11 tytel: der dngihenae Organist Jv. zulerX °l jorden ^"geevc-by Du gelegd een kèrïng^e zyi/^f Lh ^ ^ man, in . de Chorll - M£Jk iLfeetl, m Dh die 5o jaaren lang zich ih dat vak 'heeft Ce geoefend.- ~ Zyn gefchryf zal een grondig nfr onderwys bevatten in hetJ lpeden derg S S gï Orgels, ter begeleiding van het ttemniH,£ ™ naang der Gemeenten vooi" E ï« ge" £lt( den Godsdienst.. - f'fet we k JÏÏ hUf "3 Sor Deelen, zullende. S ^ftS leening kosten 1 Bekhstha'er 8 rw» wenichen , dat dit h ^ ^ LVVy «ja opfch'rift beaÏÏwoo dionze'?, T% ^ flg moge worden overgTbragt , °Sf e i dePe°en ,eouena, luttel eere' aandoen. Redaèt.} PRYZEN VAN EENIGE VOORNAME KOOP WAAREN en LEVENSMIDDELEN Te Amsterdam, den » AAj IÖOq. Zedert den 28 April ("zie K° iio 1 »vn le de Geraffineerde %ik£ l ? 'cr>„fgJ. igen. De ^Vr^ is 75 g 1 P W StenC^ iS 1 * 11 11"iVCr mjnd0f in a,le DGantfg£ iS 20 SS1, a^efla§.en- Zoo- ook De Brouwhaver is ro ggl. laager.. - Dè' ekweit 2,. £ dito.-. Het Koolzaad is op « a 5ó ^£ npr r«( De ^ Mt^f a^ lx^^ ^by^de Aam : Kaap. f m , . ^ TV Dordrecht, ^ 8 ^ l8oc,_ de Zeeuwfche Tarw, er Zak .... ' ,r 0 . „, o dito pér Last . . l J A te nieuwe dito-, per' ■ 3d4 gg,°* ï ak ... 0 dito per Last' / ." Jl \ J$ & «eene per Z,k- . . ,0,% \ ^ ëfl3 per Last . .. , ?r„ ino . ö «!> uiweperZak V ',. » 5 per Last . .. . t6i m« t , «» -/-Tarw, per Zak f/,' ?|' f f - > per Last . .. . IAk «r, ! „ J>. Bra*-  ( 233' » Zeeuwfche en Inland- fche Rogge per Zak . . . 20 a -7 j) Brabandfche, Vlaamfche en , 0 Bovenlandfche, per Last . 204 a 20b ggl. Zeeuwfche en Overmaa- fche Wintergarst . • » a J? * Dito Zomer 22, 23 a 24 ^ Spelt 10 a 18 e£ Haver, Inlandf. Brouw, 20 a 22 dito Paardevoer . . . 14» 15 a ef~ Paardeboonen .... 22 a 20^ e£ Boekw., op 140 f8 wigt, a 355 <£ Zaai Lynzaad, Inlandsch en Zeeuwsch, per acht- , tendeel 9°» 94 a 100 l\- Raap - Oly , per Aam. 76 g . Lyn-dito, per dito . 7° g'. Zte» 9 May. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 42 ft. Moutwyn, per Vittel . • • . 9^ c£ Genever, per dito . • • • 1Qi e£ Luikfche Kooien, per Hoed . 22 a 23 g . Waag dito, per 100 Waag 26 a 27 gl. Den 12 May, Raïïnaden * 33. a 34? % M«Ve« 2 « ^l'S»» dito 3 te 2?a^ Z,o»2/>e» 20 a 274 Stampjuiker f 3 3°! Basterden ïoï a 3?4 Candyën, diverfe 42 a 23 Genuefche Oly . . . 200 a 220 T« Schiedam, den 14 Mzy 1800. Mo«wj« 95 ^ 'de 3° Y»-tels» mder^Fust, Genever ioj r£ dito, dito. . • . Gedr. Rogge 157 te per Last 230 ggl. geveild. Te Rotterdam , den 12 May 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak . . . 41 , 42 a 44 K Nieuwe puik dito . . 36" » 37 * 3» f, 'Gemeene dito . . . . *2, 26 a 32 # Zeeuwfche Rogge . . 23 , 24 a 25 j) Graauwe Erwten . . Witte Erwten . . . . 16 , 18 a 30 i! Blaauwe dito . ... 16,18 a 20 | Witte Boonen .... 4, 8 a 16 J> Vlaamfche Boekweit, op 154 m per last . . a 35 £ Brabandfche dito op dito a 35 (> Klei zonder wigt . 33 a 34 c£ Paardeboonen ... . 20, 24 a 26 é~ Wintergarst, per Hoed l a gg]. Zomer dito ... . [. . •> 3 Zeeuwfche Brouwhaver . ? „ «a a 40 eel. Voeder dito S2Ó> ^ 4 'b ' Te Utrecht, den 10 May 1800. Witte Weit .... van ƒ i6§ tot ƒ 17 Roode dito — ". Ï5l:"- " l6, Rogge -'^.n Boekweit — s 85 — * 9.0. Prys<5« van eenige Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam, den 15 May 1800. Recepisfen, Brabandfche ^ ■ " fchaêvergoeding . a 4 pCt. 33^ a | dito 4 pCts. Heffing, a 3* — naar rato van Comptoiren en Sommen 4i§, 44! a 45 Nationale Schuldbrieven met Coupons as pCt. 38J a 39I dito met dito en Uitl. a 4 52+ & 53 dito met dito dito . a 5 66% a 67* Interest-Recepisfen van oude Staatschulden, a 4 pCt . . . . 40 a 43 Fourneer-billenen 97l a 98 dataaffche Refcripiiën. 15 May. 1800 . • o5i a oo* 1 64 a a 49 a 50 3 . . • 42I a 44 4 . . 40* a 4if Na' den Vrede by loting . 33^ a 34! Hollandsch geforceerd .... 35! a 36 Vrywillig dito 5Ö4 a 5Ö Gelderfche fchaêvergoeding . 34 a 35 Recepisfen uit de Negotiatie 3 pCts. Heffing, a 3 pCt. . • -341» 3» a 38 Beleenbankgeld. 15 May. 9/' a 1>S NA-  C =39 ) NATIONALE L I R.YEN, In de Derde Week van de Zesde of Laatfte Clasfe der 9ifte Generaliteit* nu Bataaffche LOTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den 2often April , zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen: 27$ Lyst. No. 2-2510 met ƒ 1000:; 868.; — * 1000:- ao/le Lyst, No. 3*034 — = 1000:- . , 2086I S • IO-0; . s0e Lyst. Ne. 353-8 — = 1000:- , 17021 = ïooo - $olle Lyst. No. 28289 '— * 1250-- , 31/0 Lysr. No. 16628 — = 1000:- J7939 — s 1000:- 5678 — = 1000:. I n 1 tv- H^i a iooo:- 1 S«fw Lyst Mo. 20221 — * 1000.- ÏIO54 - !25o . 8 — l ZEETYDÏNG. ? Berichten. ? ;, vS l nT/an **** van 11 ap»! « „,„ r Convooy, den 3 van daar¬ naar Z/otö enz. gezeild, één Freaat terug ^^^heUde de 0Vedëe Scfepenaar] * eclrLybnn overmagt moeten overlaten;** £ 5n P , me" ' dat er Schepen' R; zullen doorgekomen zyn , wyl 't Convoov al reeus voor dien tyd uitéén verfpreid waJ. Y Genomen en Geconfisqueerde Schepen. & Opgebragt re de Sche 'n d <* ï!" Af'T; e!1 ^ * beiden van /> naai Door Franfche Kapers te en C^/W de «Mg* Brikken F^WW naai Gutrnfiy en Naurfligheid, naar W« ~ i e ito***»* 't Schip miliamlen, van V< Edel f^^/^ en één Spaanfche Bark, * .Kapr. G. Slocillo , van Aygr^, zynde herrits fv n en van de Franjeken. L Te >^ Se Ka fmnktamd, Schip ^;-or„, van & ■ ... lla Lanhagena. - Jn een Franfche Haven 't A s.,uden. — le Guadeloupe 't Engelsch Scbio 7% tó, CW/^, van GW naar >«k* « Te C«*« 't £„^A Schip the BJ T ƒ ^ Scheepsrampen. Met fchade binnen te iWraee/A het zeer lek Schip Chrisuana, Kapt. Notieman, van fl». >SÏ?r 'I f ^ Hoc'P' ~ Te fife^» zwaai befchadigd 't Schip Potsdam , Kapt. tyrfieeg, van Rotterdam. — Op de £/icr ƒ. Janner , van Amflerdam naar Kopenhagen. Texelfche en Vlie-Lyst. W , %'n"en 6'- ^/Wy uit Aber- e«£/^»,- V W»r*, van Kopenhagen; J. yan Veer, van irendsdah , en , Van Mandahl. — Vin? N O * "aar Frailkr3k- Dc Den 13. Binnen 7. Christiaans, van £- Naskil, van Kopenhagen; A Jn. -rjen en C. beide van Noorwegen — 'rrgezeild Z^W, en t/. „aar Emb. RJ Lamm*rts, van LibauVpheid, Kapt. A. Bollen, van GottenbuZ'broederlyke liefde , Kapt. 7. Z». Piek % broeders, Kapr. //. ^ ^VjJ Th^oN- fd Eaa\ de ^ ^ F. #. ünswedder, alle van Noorwegen. Helvoetfluis. ,■ ;12 ^lav- Naar boven opgezeild N mdirks. De Wind N. O. )en 13. Binnen de Franfche Kaper C«- '« , welke naar Duinkerken -heeft opeezon- ,w SI1K °/,Uier Vlag, gedamd ^cflfc Verwachting, Kapt. /&/tf,B van  C 240 ) zig naar Londen; A. Torenfcn, van Dramsnt; C. Huun, van Bergen; J'. Bruid, van Dro~ back. Gemelde Kaper is heden naar Vlisfingtn opgezeild. De Wind N. o. Briellc. Den 13 May, Het Schip van gister is wel in Zee gekomen. Gister uitgezeild A. Bleus, naar Bergen; N. Hamberg, naar Elfeneur. 't Schip, dat aan de Bank zat, is vlot geraakt en gister in Zee gezeild. De Wind IN. O. Den 13. Uitgezeild G. Dauw , naar de Oostzee; Jm Carfcboom, naar Nantes. De Wind N. ü. Bericht. De Waare Anecdote en nog een ander Stuk. je, ons onlangs ter plaatfing toegezonden , door eene toevallige oorzaak op de Drukkery vermist zynde , wordt de Schryver verzocht, ons daarvan een ander affchrift te willen doen toekomen. AD VERTENTIEN. %* By Uylenbroek te Amflerdam, en by Vis, Holfteyn, Hofhout en van Heel te Rotterdam, en wyders alöm, wordt uitgegeeven: de Schoenmaker van Damaskus, Blyfpel, "naar Pigault-le-Brun , door H, Tollens Cz. : a 12 ftuivers. Het Feest van Apollo, Zinnefpel : a 8 ftuivers. Marianne, Toneelfpel , naar Marjollier: a 10 ftuivers, en Edipus te Kolone , Zangfpel, naar Guillard a 6* ftuivers, alle drie door P. J. Uylenbroek. Mathilde, Toneelfpel, naar Monvel, door H. Ogelwight, Junior: a 12 ftuivers. Vrindschap in Eerzucht, Toneelfpel, naar Guttenberg, door //. F. Eyben: a 12 ftuivers. En Ma hom et, Treurfpel, door J. H. Schuymer, Junior: a 12 ftuivers. Verwacht: Barnewell, Treurfpel, naar la Harpe, door A. L. Batbaz, als ook Ifigenia 'in Aulis, Treurfpel, dat reeds ter Persle is, en fpoedig zal gevolgd worden van Andromaché en Mithridates, alle naar Racine , door denzelfden Nederduitfchen Dichter, volgens jnteekening. * * Alöm is te bekomen: Iets van Kotzebue, Toneelftukje: a 4 ftuivers. Fh. van der Schley, J. de Bosch, Jeronimz., J. Yver, C. S. Roos, en R. M. Pruyssenaar , Makelaars, zullen op Woensdag den 11 Juny 1800, en volgende dagen, te Amflerdam, ten huize van C. S. Roos, op de Colveniers Burgwal , in het van ouds genaamde Huis van Trip, verkoopen : Het Beroemde Cabinet van Schilder yen , door de. alöm vermaardfte Nedcrlandfche Meesters, en andere verdienftelyke Konst - Schilders ; in veele jaaren met kunde byëenverzameld, en nagelaten door Wylen den Heere Jan Gilpemeester, Jansz., Agent en Conful Generaal van Portugal, by de Bataaffche Republiek^, Breeder volgends Catalogus, die by bovengemelde Makelaars te bekomen zyn • mids daar voor te betalen een Zesthalf. * * NB. In deze Courant worden mede allerleis foorten van Advertentiën geplaatst, mids genaamtekend en vragtvry aan den Uitgever toegezonden wordende, a 10 ftuivers, indien zy niet meer dan 6 regels bellaan ; en anders a l| ftuiver per regel. Nog moeten de Uitgeevers aan hunne Correspondenten herinneren, dat zy hunne brieven gelieven te Frankeeren, zul. lende die anders ongeopend moeten teruggeeven. Te Amfterdain, by C. COVENS, Boek- en Kunstverkooper op den Vygendam.  N° I3£ ai May 180®. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. ï. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Iets over de B ANQUEROE- TEN, die alleen uit gebrek aan Geld (of uit negative Schulden) ontstaan, (Naar het Hoogduitsch van L. Holst,") Wy zullen niet onderzoeken , of waarlyk de groote reeks van Banqueroeten , die zedert eenige maanden te Hamburg , en by terugftuiting ook in Londen , Amflerdam, Rotterdam en andere Kooplieden hebben plaats gehad (*), alleen uit gebrek aan baare gelden, dan ook uit het maaken van fofitive fchulden , ontftaan zy ? daar ons eenig oogmerk is , hier aantetoonen , hoe en op welk eene wyze in eene Stad als Hamburg, by eenen zamenloop van zoodanige gebeurdtenisfen, als er hebben plaats gehad in de laatfte tien jaaren, waarlyk bankbreuken konnen ontftaan uit louter negative fchulden, dat is, waarvoor de Koopman de waarde aan (*) Vergelyk de daarover medegedeelde aanmerkingen van Busch in ons N°. 116. bladz. 94. en $ï°. 11S. bladz. 110 en m. RedaS.] 111. Deel. goederen in handen heeft, ja, hoe zelfs by een aanzienlyk pofittf vermogen, geheele reien van Banqucroeten konnen veroorzaakt worden; en zulks, ten einde den minder foliden Koopman des te duidelyker te doen zien, van welke gevaaren hy, in zulke netelige omftandigheden des Koophandels , aan allen kant bedreigd wordt. Hoe — zal iemand, die verre van het Handeistooneel verwyderd leeft, denken — hoe kan toch een Handelende Staat, die de grootfte, de uitgebreidfte zaaken doet, zelfs met een zeer aanzienlyk voordeel doet, in het het geval komen van gebrek aan geld te hebben , en wel zulk een gebrek, dat op deszelfs aanmerklyk bederf uitloopt? — De oorzaak hiervan ligt in den tot hiertoe al te fterken aandrang en de ophooping van allerleië goederen, van buiten 's lands veroorzaakt door den loop des Handels, en door de tegenwoordige gefteldheid der Engelfche Commercie, en in wen. dig door overdrevene valfche fpeculatie, tevens nog vergroot door eene ftremming in het vertier van ontzagchlyk veele goederen , en de inhouding van onderfcheidene artikelen, we°ens eene al te groote zucht naar winst.— ^Dit alles ontdekken wy terftond uit den algemeenen gang des Koophandels, uit deszelfs°geheel nieuwe richting en tegenwoordigen ftaat met opzicht tot Hamburg , zedert den omwendings-oorlog, welks gevolg was, dat de gantfche Handel zich Baar het Noorden verplaatfte , en Hamburg dus naast Londen de eerfte Marktplaats van Europa werdt. Hierby wilde nu Engeland: noodlot, en dit verdient in-  inzonderheid opmerking, dat dit Ryk, geheel\ niet tot deszelfs voordeel, eenen alleenhandel verkreeg in het toevoeren der Produften en1 goederen, op alle de Zeeën der wereld. We-! geus deze ontzettende toeftrooming van waaren 1 uit alle oorden en werelddeelen naar Engeland alleen, kwam dat land in de onaangename nood-j zaaklykheid, van te moeten bedacht zyn op eenen niet minder ruimen uitvoer; en deze ] aandrang werdt des te fterker gemaakt, door I de Britfche Handels-Staatkunde , om naamly'kl de binnenlandfche Confumtie op alle wyzen te belasten met een Excyns van ao, 30 a 40 pCt., waartegen de terugtol (Drawback), bv den uitvoer der waaren, doorgaands met \ pCt. verlies betaald werdt, zoo dat de ingezetenen van Engeland op alle wyzen worden gedwongen , om vreemde Markten te zoeken , en langs alle mooglyke wegen gelden in het land : te trekken; by dit alles kwam nog, meer dan 1 eens, mangel aan Comptant, zoo dat men ge- 1 heele masfa"s van goederen buiten 's lands ! markten en voor Goud verruilen moest. 1 Daar intusfchen het Britfche Ryk met de eerfte Handeldryvende Natiën van Europa in oorlog, '1 en tevens van het menschlievend Staatsfyste- c ma, dat op natuur- en volkenrecht fteunt, te s verre verwyderd was, om den Handel tus- r Ichen twee met hetzelve oorlogende Staaten !c vry te laten, kon de uitvoer der goederenjt en Producten uit Engeland naar de overzeil landen van Europa Hechts langs weinige we-jjv gen (debouchés) gefchieden, en hoe minder j v open en ruim deze wegen waren, zoo veel \ v te driftiger moest men dezelven inflaan , zoo! v -veel te gevaarlyker moesten die worden. 0 Onder deze weinige uitwegen of debouche's d van den Britfchen Handel verkreeg Hamburg, e wegens deszelfs oude betrekkingen met Enge. 0 land en foliditcit, in den jongften Koophandel r den voornaamften, fchoon niet benydenswaar- d digen rang. Deze Stad werdt dus de grootfte z ftapelplaats van alle de Engelfche Producten b van natuur en konst, de zetel van den ge- 0 heelen Waaren - handel met deszelfs onover- 0 zienlyken aanhang, waartoe de Handels-maxi- C men, by die Stad aangenomen , niet weinigmedewerkten. Ten zelfden tyde was Hamburg gi van eenen anderen kant ook de ftapelplaats zi van alle andere Europifche Natiën , en het bi zou gewis onder de drukking van zyn eigen ft. gewigt hebben moeten bezwyken, indien het- aa zelve met tevens eene neutrale of tusfchen- la plaats geworden ware, van waar de buiten- dt ïanders al dat geene, 't welke zy voorheen tl rechtsftreeks uit andere landen haalden, nu int de tweede hand moesten ontbieden ; dit verfterkte eenigszius den anders kwynenden uitvoer. Misfchien zal • Hamburg nooii-weder zoo veel toevoer uit Engeland bekomen , als hetzelve in dit tydvak gehad heeft. Deze reeds op zichzefve nadeelige toevloed van overmatigen voorraad der buitenlandfche goederen en waaren , veroorzaakt door den Staatkundigen toeftand van Europa, en eenen fteeds voorddurende aanwasch daarvan, naar gelang Engeland meer overmagt op Zee bekwam, terwyl dit land zelve met den ftroom fan goederen geen en weg meer wist , werdt inwendig nog bevorderd door het thands in Jiterften gedreven grondbeginfel eener geheel mbepaalde vryheid van Koophandel, waardoor ïlle en allerleië voordbrenglelen der konstvlyt, :onder uitzondering, vry toegelaten, en de ntyoer der ruuwe Manufachiurïtoften onbepaald jeduld worden, en boven al , door valfche, >P geenen grond ter wereld fteuneude, fpe:u!atien. r Het is eene eigenfehap van het menfchelyk 'erltand , dat men de waarde of onwaarde ler dingen genegen is naar de gevolgen, die y hebben, te berekenen. — Intusfchen kan ren by het rypfte nadenken de gronden niet ntdekken voor die fpeculatiën, waarop de uitenfponge pryzen van veele artikelen in de ratlte jaaren gevestigd zyn geweest, 't Is /aar , de uitbarfting des oorlogs, waarin ' /eldra de voornaamfte Handeldryvende Staaten an Europa gewikkeld werden, moest nood'endig m veele artikelen eene ftremming verbaken , en den toevoer doen afneemen, □ch deze berekening ftrekte zich flechts over m zeer bepaald tydvak uit. Het gebeurde p te franfche Antilles, by den aanvang der yolutie, kon zekerlyk eenigen invloed op ie goederen hebben, doch in verre na „iet ZZeni', ? Cen, geest van va!fche Oculatie -ickenoc, door de verwoesting der Plantages p dt. Domingo even zoo te befchouwen als : de gemelde Eilanden alleen al de Suikér en offy aan Europa leverden. Zoo kon oolc -de omftandigheid, dat een oot gedeelte des Hollandfchen Waaren -handels ch naar Hamburg verlegde, dat de •ginne meer met goederen voorziene Rhf£ ■oom voor Holland geftremd werdt, dat het nvanglyk vermogend Zuidwestelyk Duitschnd, zelfs het toen ongeftoorde Zwitfërland, rzelver behoeften , vooral aan Suiker , ui tmburg poogden te trekken; deze omftandiW hl-  C 243 ) heden konden, door vermeerdering van uitvoer, den verbazendcn invoer eenigszins te gemoet komen, en de pryzen verhoogen, gelyk daartoe nog andere oorzaken van minder belang konden medewerken; dan, daartegen moesten wederom de volgende verfchynfelen fpreekende wenken ter waarfchuwing van nadenkende Kooplieden geweest zyn. — De geheele wending van zaaken ten voordeele van Engeland, terliond in den beginne des oorlogs, zoo dat de geheele Handel zich naar het Noorden van Europa moest verplaatfen ; de daaruit voordvloeijende inbezitneming van verfcheidene Franfche Coloniè'n, inzonderheid van het in de bovengemelde Producten zoo ryke Martinique ; de aldaar onder Engelands opzicht overal wederherftelling der Piantagiën, nevens de onbelemmerde Cultuur der Engelfchen in hunne eigene Coloniè'n; ryke oogllen en zeer vruchtbare jaaren op alle de volkplantingen; de fteeds toenemende aankweking des Suikerriets door vryë lieden in Oust-Indië, waarvan de kosten zoo gering zyn, en, de opbrengst zoo groot is , dat , wanneer de* aldaar gewonnene Suiker naar de Engelfche Coloniè'n in Amerika wordt overgevoerd, dezelve aldaar tot minder prys verkocht wordt, dan waarvoor men die, welke in de Amerikaanfche -Plantages gewonnen is, geeven kan; verder, lie mindere Confumtie der Coloniale Producten in Frankryk , gedurende den geheelen loop van dezen oorlog; het verlies der Flollandfche Oost-Indifche bezittingen aan de Engelfchen; voords de gewigtige grondregel , dat goederen , welken de rechte weg van vertier is afgefneden , langs eenen byweg zich trachten te verfpreiden , en dat de hierdoor veroorzaakte duurte verminderd wordt door de uitgebreidheid der ondernemingen op fpeculatie; en eindelyk de overweging , dat geftremde Canaalen van Handels-invoer zich gemaklyker wederom laten openen , dan men de opengeblevene wegen van uitvoer gangbaar kan houden, • [Het vervolg eerlang."] Iets over de BRILLEN-FA BRIEK, De Optifche Inflrumenten behooren ongetwyfeld onder de febatbaarfte en nuttigde uitvindingen des menfeheiyken vernufts : zonder dezelven toch zou 'smenfchen oog, hoe verwonderlyk kondig ook ingericht, van een veel bekrompener gebruik zyn, en veele ontdekkingen van Konften en Wetenfchappen, die wy nu bezitten , zouden immer vó'or ons verborgen zyn gebleven. Onder deze gezichtkundige Werktuigen verdienen misfchien de bekende Brillen of Oogglazen den eerften rang, zoo wegens derzelver algemeen nut, als uit hoofde van derzelver onmisbaarheid voor veele menfchen. Zy draagen voornaamlyk . by tot behoudenis van één onzer edelfte zintuigen, en ' ftellen veelen in ftaat, om, tot in eenen hoogen ouderdom zich te vermaaken, hunnen geest te oefenen, en door hunnen arbeid zich aan een beftaan te helpen. Ter bepaling van het brandpunt der Brilglazen voor ieder byzonder oog, hebben de Schryvers eenen regel opgegeeven , die wel theoretisch richtig, maar in de toepasfing nog aan veele uitzonderingen onderhevig is, zoo dat men, zich daarnaar richtende, doorgaands de Glazen al te convex of hol maakt. Desniettemin dient de Konftenaar dezen maatltaf te kennen. Voor een wydziend oog vindt men het vereischte brandpunt, wanneer men den afftand, op welken iemand duidelyk ziet, met dien, op welken hy door de Bril moet zien , vermenigvuldigt, en dit getal deelt door het verfchil tusfchen die beide afftanden. Om den brandpunts-afftand van eene bolle of verhevene Lins of Brilglas te vinden, keere men het Glas met de vlakke zyde tegen de zon; dan houde men een ftuk wit Papier in het brandpunt , d. i. .op die hoogte, waarin het zonnebeeld zich het kleinfte , en de rand zich het 1'cherpfte vertoont , en deze afftand tusfchen Papier en Glas is de gezochte brandpunts-afftand. Of ook, men make een ftuk Papier in het vertrek tegen over een raam vast, en verwydere het Glas zoo lang vaa hetzelve , tot dat de voorwerpen van buiten zich duidelyk op hetzelve vertoonen. Deze beide manieren zyn voor de gewoone Bril- en Vergrootglazen toereikende; voor Linzen van eenen zeer grooten brandpunts - afltand moet men andere middelen gebiuiken. Zommigen bepaalen den tyd der uitvinding van de Brillen in 1205 en ichryven deze aan de Italiaanen toe. De Engelsclman Hoger Faco, die in 1284 ftierf, gewaagt van de Brillen, Hh 2 e»  C m ) en Ju Duitschland waren zy in 1270 reeds bekend: Misfner, een Minnedichter van dien tyd, gewaagt er in zyne gedichten van, en verhaalt ,. dat oude lieden zich daarvan bedienden om te leezen. Dr. F. Recli vondt in een oud handichrift de Brillen opgegeeven als eene nieuwe uitvinding van 1290, zynde nagenoeg hetzelfde iydvak, waarin zommigen deze ontdekking aan den Floremyner S. Degliarmaii tofefchryven. Uit eene gelchrevene oude Ghronyk der Dominikancn van ót.. Caiharina te Pi fa blykt, dat A. de Spina, in 1313 overleden, de konst van Brilglazen te flypen wezenlyk verbeterd hebbe. La 1691 vondt C. Pcrfchin te Koningsbergen de Barntteenen Brillen uit: de Barmteen geflepen zynde, kookte hy die in Lyn-oly, en hierdour verloor de Steen deszelfs geele couleur, en werdt döorfichynend. — Men vindt geene plaats , waar zoo veele Brillen gemaakt worden , als te Neurenberg. Een uitvoerig bericht aangaande dit Handwerk vindt men in Nicolafs Reizen door Duitschland en Zwitfërland. Meest alle de Brillen worden aldaar in het Tucht- en in nog een ander Werkhuis, door. Hecht volkje, dat gevangen zit, op groote iteenen geflepen. Ieder arbeider heeft * 12 a 15 houten ftaafjens in beide zyne handen, waarop de Glazen met Pik zyn vastgehegt, en hy weet dezelven vaardig rondtedraaijen. Deze arbeid geeft aanhoudend 3C0 përfonen werk; zy is echtei zeer gevaarlyk. Het fyne Glasltof,. dat altyd de werklieden als een dunne nevel omgeeft, veroorzaakt vroeg of laat long-ontfteeking en iceringziekten. Reeds in hunne gezonde dagen zien zy er bleek als lyken, uit, en niettemin bedryven zy, wegens het voordeel , dat zy daarvan trekken, gaarne dit ambacht..— Intusfchen doen ook veele anderen vrywillig dezen arbeid in hun eigen huis, en het is indedaad te bejammeren, dat eene zoo nuttige bezigheid dermate nadeelig is voor het leven en de gezondheid der menfchen.. Eene driejarige Tuchthuisftraf om Glas te flypen , is zoo veel als een doodvonnis. Voor eenigen tyd deedt men den voorflag , om het Glas niet droog, maar nat te laten flypen , ten ' einde langs dien weg het doodelyk ftuiven te beletten. De- arbeiders waren er moeilyk toe te beweegen, wyl zy meenden, dat het werk i op deze wyze hun zwaarder viel , en men 1 heeft hen door gefchenken, zelfs van wege < de Overheid, meer dan eens moeten overhaa- < len , om er de proef van te. neemen.. ] . De aldus geflepene Glazen worden vervol- 1 gends door een Brillenmaker ingezet. De foor- 1 ten en pryzen der Brillen , die men te Neu* renberg maakt, zyn deze: gemeene Brillen» N. 6—0. per 100, 10 Florynen. — fyne dito N. 6—0. per dito, 20. Florynen 45 Kreutzer. .— fyne Chryltalbrilien, per doufyn, 42 Kreutzer.,fyne Facettes oito, per dito, 40 Kreutzer. . — fyne Italtaanfche Hoornenbrillen met foudraa»len, per dito, 2 Florynen 15 Kreutzer., HUISMIDDELEN^ en NUTTIGE ONTDEKKINGEN*. Middel tegen de VEEPEST. Volgends den. IFèstphalcr Afizeiger van July, 1798. heeft men in Zweeden waargenomen, dat het Vee, !r> 't voorjaar Brandenete!,s gegeten hebbende, v>es zomers van deze vreeslyke ziekte verfchoond bleef;, zelfs wanneer».de befmetting werklyk in de Stallen gedrongen was,, bleeven die beesten gezond, welken men vroegtydig genoeg de Netels, te eeteq gaf. [Mocht men ook in andere landen een zoo eenvouwig en weldadig middel by foortgelyke gelegenheden, emftig beproeven!], On RUPSEN en ander ONGEDIERTE uit de VRUCHT- BOOMEN te verdr.y.ven. en t;e do oden.. [In een onzer binnenlandfche Nieuwspapic-en vindt men het volgend artikel, geplaatst, welk wy, als geheel berekend voor ons Uagalad., daarin overneemen, hoe zeer Hef -"aangegeeven middel niet nieuw is, en wy er )ns ook geene zoo befllsfende uitwerking van lurven voordellen.. Redaët.7] \ „..Men legt,, tot =.dat'einde, 't-zy in Tuilen of in Boomgaarden, op zekere afftanden, ïoopen met vochtig. Hooi of Stroo, of ander mtuig van oude Lompen of Schoenleer, en laarop een. ftuk rookende Turf of rookend iout, om alles te doen. fmeulen,- zoodanig dat le opgaande dampen 'van den wind door de looinen gevoerd worden;, waarna men dadelyk be-  ( 245" ) bevinden zal, dat het ongedierte bedwelmd nedcrvalt, en de Boomen" daarvan gezuiveu worden.'' — De- zender dezes heeft dit by d( proef ondervonden, en vindt zich genoopt, oir hetzelve nadrukkelyk aantepryz-en , ter beveiliging van de Vruchten, die de weldadige Natuur weder voor het menschdom toebereidt. 11 iMBMaaMBsaMBaaasr?!ga?s'.sm-irnn. ■■ — II. ©ECONOMISCHE BERICHTEN, Notificatie nopends de GRAANen ZAAD MARKT te Haarlem, Haarlem , 8 May. Heden is alhier gepubliceerd de volgende Notificatie De Municipaliteit binnen Haarlem, tot haar byzonder genoegen ondervindende, dat de poogingen , welke zy door haare Notificatie van den 17 January J. 1. heeft bekend gemaakt, en ook zints dien tyd met de daad in werking heeft gebragt , om de Graan- en Zaadmarkt , welke zedert eenige jaaren alhier was vervallen , ware het mogelyk niet alleen optebeuren, maar tot eenen trap van volko. naenheid te brengen , welke deze Stad waardig , en haare Burgery zeer nuttig konde zyn, met zoo . veeï viugt bekroond zyn, dat zy alle reden heeft van te verwagten , dat daaraan , by voordduuring., zal bearrdwoord worden. Dat zy onder anderen niets minder blyvende bedoelen, dan den bloei van den Koophandel en Commercie , en de aanmoediging van den Landbouw, mitsdien geene middelen zal onbeproefd laateu , die, tot daarftelling van dat zoo nuttig einde, aan haar dienstbaar ir.ogten voorkomen. Dat tot dat einde aan haar in het byzonder als nuttig , en noodzaakiyk is voorgekomen,, dat de Prsemie , by bovengemelde haare Notificatie tot den 15 deezer loopende Maand vastgefteld, wederom vvierd gecontinueerd ; en dat voords ■ alles meer. en meer wierd toegebragt,. om- de . toeneming, en grootheid van gemelde Markt,, met. al haar vermogen ,, fteeds te bevorderen,. Zoo is V, dat de Municipaliteit voornseaad., na deliberatie, en om de bovengemelde redenen , heeft goedgevonden , aan een iegelyk by deezen bekend te maaken , dat de voornoemde Graan- en Zaadmnrkt, die de* Maan* dags van elf tot n-aalf uuren , en niet langer , op de Oude Gragt, tusfchen de Koningsftraat en Jacobyneftraat, wordt gehouden , aldaar tot veel genoegen van Kooplieden ' en Burgers , cn zelfs voorzien van eene vry •annzienlyke quantiteit Graanen en Zaaden , wordt gecontinueerd. Terwyl zy alle Kooplieden en Landbouwers, zoo binnen als buiten deze Stad , op nieuw uitnodigd , om derzelver Graanen' en Zaaden ter gemelde Markt te brenaen , aangezien de ondervinding nu geleerd heeft, dat het aldaar aan Kopersniet ontbreekt. Dat voords mede is vastgefteld, dat de geen , werke, ingevolge de bedoeling en duidelyken ietter van de Notificatie van 17January 1. ], , Van den 15 .May eerstkomende, tot den 22 December deezes jaars, de' grootfte quantiteit Graanen "of andere Zaaden dadelyk alhier ter Markt aanvoeren zal, wederom zal genieten eene Pramiie van dénhonderd- Guldens, uit deezer Stads Kasfe ; als mede, dat aan den. geenen, die aldaar, geduurende gemelden tyd, de grootfte quanti-jtcit van de alzo tn natura ter Markt aangeibragte Graanen zal bevonden worden gekogt 1 te hebben , mede eene gelyke Pramie vair Idénhonderd ■ Guldens uit deezer Stads Kasfe zal worden betaald | Terwyl tot informatie zoo van -de Koopers:als Verkoopers alhier wordt herhaald-, het geen by de. bovengemelde. Notificatie van; ,tf January. 1. 1. bepaald is, dat al wat ter ;verkoop wordt-aangebragt, zal moeten worden: Verkogt volgens de gewoone Haarlemfche Maat, ■ [zynde 38 Zakken in één Last; als mede , dat' jde Verkoopers provifiöneel • geen Marktgeld ,(hoe • genaamd , zuilen behoeven te betaalen;; en dat' wyders alle zoodanige fchikkirigen, tot faciliteit en genoegen van die geenen , welke : hunne Waaren ter Markt brengen, zullen • worden beraamd en vastgefteld, als zy immer,. niet eenige reden, zouden konnen verlangen.- Wordende wyders by deze. aan de daarby belanghebbende kennis gegeeven,- dat, tot méeïoeï gemak zoo voor Verkoopers als Koopers, geduurende den Markrtyd,-aldaar altoos gezwuorene Koornmeeters - zullen praefeht zyn , die , wanneer dit door de Verkoopers of Koopers wordt gerespireerd , de verkogte Graanen of Zaaden ■ zuilen meeten , mids de rih 3.,- Vei-  C 240 3 Verkoopers en Koopers zullen verplicht zyn, ieder daarvoor aan dezelve Meeters te moeten betaalen één Duit voor elke Zak, welke door hun zal geineeten worden, [Eerlang hoopen wy in de gelegenheid te zyn , om onzen Lezeren nopends de toedeeImg der uitgeloofde Pnemiën by de Notificatie van 17 January 1, 1. eenig "nader veiflag te doen. Redacï.] Bericht wegens de Inrichting der KONINGLYKE BOUWKUNDIGE ACADEMIE te Berlyn. Deze nuttige Leerfchooi is onder 'sKonings opzicht en befcherming, na dat daartoe zedert 1788 aanftalten gemaakt waren, in February 1.1. volkomen tot ftand gebragt, en beftemd om, in vereeniging met de Academie der Konften en Wetenfchappen te Berlyn , het onderwys in de_ Algemeene beginfelen der Bouwkunde volledig te maaken , en de uitoefening dezer nuttige Konst met derzelver Theorie te paaren. Men zal hier kundige Landmeeters, Land- en Waterbouwkundigen, en Bouwlieden of Architecten trachten te vormen. Ten dien einde zullen er lesfen worden gegeeven in de volgende Wetenfchappen en Konften : 1. Rekenkunde. 2. Algebra, 3. Geometrie, zoo Elementaire als vlakke' Geometrie, enz. 4. en 5. Doorzicht, en Gezichtkunde. 6. Landmeetkonsr en het Nivélleeren. 7. Statieke der vaste ligchamen. 8. Waterweegkunde. 9. Werktuigkunde der vaste ligchamen. 10. Waterloopkunde. 11. Leer der Werktuigen of Machinerie, 12. Bouw-natuurkunde. 13. Befchouwing der Bouwftoffen en daartoe behoorende Handwerken. 14. Oeconomifche Landbouwkunde. 15. Stads-Bouwkonst. 16. Stroom- en Dykwerkkunde. 17. Konst van Huizen, Havens, Bruggen en Wegen te maaken. 18. Oordeelkundige Gefchiedenis der Bouwkonst. 19. Onderricht in den Bouwkundigen ftyl. 20. Vryë Handtekening en Bouw-lieradiën. ai. Archi. tects - tekening. 2a. Landlchaps- en Lusthoftekening. 23. Tekening van Werktuigen. De voorlezingen zyn in die voer den zomeren voor den Winter verdeeld. Ieder Leerling moet 15 jaaren oud zyn , goed fchryven en rekenen konnen, enz. Het Collegiegeld is bepaald op 3 , 5 a 6 Reichsthalers voor elk Collegie. — ln 4 jaaren kan men zyne Studiën op deze Academie ten einde brengen enz. Een zeer uitvoerig bericht nopends dit alles vindt men in het Intelligcnzblatt tot de Allge■neine Litteratur - Zeitung van 8 Maart, 1800 N° 21 * [Wy wenfehen dit nuttig Inftituut eenen goeden opgang, en veele navolging toe iu andere landen!J HANDELS- en FABRIEKMATIG NIEUWS. Ter ftuiting van de onregelmatigheid in pryzen der binnenlandfche Geraffineerde Suikers in de Pruisfifche Staaten, is by eene Dirjctoriaale Wet van den 9 December 1. 1. bepaald. (1. dat voordaan alle vreemde ruuwe Suiker, behalven alleen die, welke voor rekening der inlandfche Raffinaderyën wordt ingevoerd, en Waarop de voorige belasting blyft rusten, gelyk mede alle buitenlandfche Fsrin Suiker, met een excyns of belasting van 10 Reichsthalers per Centenaar Berlynsch , boven nog 3 Grosfchen per Ihaler, belast zal zyn. En 2.) dat, ten einde niet langer onder den naam van ruuwe en Farin - Suiker, geraffineerde Poeder-Suiker worde ingevoerd, alle zoodanige Suiker, ten behoeve der Fabrikanten ingevoerd wordende, zal worden onderzocht door deskundige Raifmadeurs-bedienden , en door dezelven gratis een getuigfehrift daarvan afgegeeven, mogende gemelde Suiker dus alleen inkomen langs plaatfen , waar Raffinaderyën zyn, en die dus te befchouwen zyn als de • eenige Marktplaatfen voor alle buitenlandfche ruuwe en Farin- Suikers. ln het Journal fur Pabrik &c. van Maart, 1800 vindt men de volgende monfters van nieuwe Engel/che Manufacturen. ï. Een nieuw gedrukt wit Catoen tot Vrouwen-klederen ameublement enz. zynde verfierd met blaauwe ruiten , en in het midden derzelven bruine blokjens in het vierkant geplaatst. De breedte van dit goed is £ El, kostende hetzelve van 22 Grosfchen tot 1 Keichsthaler a Grofchen de El. — 2. Een donker grys , geperst, gefreept Engelsch Cafimir, tot Mansklederen, synde -| El breed, kostende per ül 1 Réichshaler 22 Grosfchen tot 2 Reichsthalers 3 Grosclien. De nieuwe Muntmachine va.i Boulton by 'iirmingham heelt 8 Itempels, waarvan elk in  C 247. } in étne minuut 70 a 80 ftukken, 'en allerf te zaïn/n in één uur 30 a 40,000 liukken gelds Jlüfn. De Muntflag der vóór en tegenzyde, als mede de rand of cartobeering der ftukken, wordt met één en denzelfden flag volbragt. — In de Styffel - Fabriek van Amidon-te Londen wordt, in weêrwil der tegenwoordige fchaarsheid van de Graanen , weeklyks zoo veel Tarw verwerkt, als nodig is om 1205 zakken Meel opteleveren. Deze voorraad zou \ deel der geheele Styffel-manufaétuur in Grootbrittarnden uitmaaken , en dus zouden daartoe weeklyks worden verbruikt 6000 zakken Tarwemeel , zynde juist de helft der geheele vveeklykfche Confumtie van Meel te Londen. Het baare geld is thands in Turkyen even fchaars, als in het overig gedeelte van Europa en niet te bekomen, dan 20 pCt. hooger, dan de Wetten der Porte eigenlyk daarvoor bepaald hebben. ■ Alle de Munten , die gedurende de Republikeiniche orde van zaaken, in Italië geflagen zyn, worden thands weder verfmolten.In de Keurmark van Brandenburg zullen de jonge Bouwmeesters voordaan ook in het maaken van brandftoffen bezuinigende Schoorfteenen en Fournuifen zich moeten oefenen , en by derzelver Examen daaromtrent proeven hunner kundigheid geeven. — Te Berlyn is den 18 November 1. 1. eene Bouwbandwerkers - School geopend, waarin gezellen en leerlingen in dit nuttig vak onderwezen worden. —— Op het einde van 1798 bevonden zich in de gezamenlyke Deenfche Staaten 2694 Schepen , te zamen groot 134,184 CommercieLasten. Hiervan behoorden tot Denemarken 705 Schepen van 33,355! Lasten. — Tot Noorvegen 937 Schepen van 57,588]- Lasten. — En tot de Hertogdommen Sleeswyk enz. 105a Schepen van 43,245 Lasten. — Hieronder zyn niet gerekend de Vaartuigen van minder dan 10 Lasten. De Heer Urban , eigenaar eener Catoen-\ Garenfpinnery te 'Jeyer in Oostfriesland, veivaar-:! digt in zyne Fabriek zoo voor eigene als voorl vreemde rekening alle foorten van Catoenen', Garens. Zyne uitmuntend goed ingerichte Kaïn-I-' machine onderhoudt drie fpinwielen , waarvan! 1 het ééne 100, het tweede 90 en het derde 80 draaden te gelyk fpint. Reeds heeft hy 16 werklieden aan den gang, en van tyd tot tyd zal zyne Fabriek worden uitgebreid. 1 Te Langenberg in het Hertogdom Berg, < vindt men eenige Spinmachines, waarop Wol / gefponnen wordt. In de Lakenfabriek van , Diergaart aldaar zyn 3 zulke Machines. Vol- , gends vry echte berichten zou derzelver inrichting van die tot het fpinnen van Catoea niet veel verfchillen, maar tevens zouden niet alle foorten van Wol zich even goed daarop laten bewerken. — Te Berlyn zouden ook zedert lang foortgelyke Spin - werktuigen in gebruik zyn, en de zamenftelling daarvan uit Engeland overgebragt. — Zyn er ook zoodanige Spinmachines voor de Schaapenwol in ons Vaderland ? Zou men daarvan eene tekening en befchryving konnen bekomen? NATIONALE LOTERYEN. In de Derde en Vierde Week van de Zesde of Laatfte Clasfe der 9ifte Generaliteits nu Bataaffche LOTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den 28ften April, zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen: 34/? van Leyerpooi naar Straal- fttnd.  C 248 ) Juni. — Te Gibraltar twee Spaanfche Fregatten en eenige Kruisvaarders, zynde van het Gonvooy, onlangs uit Kadix gezeild, Hechts één Fregat en weinige Koopvaarders ontkomen. Vrygegeeven te Jamaika 't Schip de Triion, Kapt. G. Helm, van Batavia naar Bremen ; doch de lading is prysverklaard , op vermoeden van Hollandsch eigendom te zyn. Scheepsrampen. Met fchade 'binnen te Philadelphia 't Schip the Polly , van Bremen ; vau de lading zou veèl befchadigd zyn. Texelfche en Vlie- Lyst. Den 16 May. Binnen L. Nickelfon ■, van Baltimore. De Wind Z. Den 17. Binnen Kapt. Siebron , van Baltimore; H. Hantjes en T. Sklener, van Embden; T. Jans, van Bordeaux, en het Galjas de Jilyne, Kapt. Jansfcn. De Wind Z. VV.. Den 18. Niets gepasfeerd. De Wind Z. W. harde Wind. Den 19. Binnen de Schepen de Handelaar^ Kapt. K. Schuit, van Bordeaux; de Jufrouw Johanna, Kapt. C. Janfen, de jonge Jacobs Kapt. R. P. Busf', beiden van 'Embden ; de Eendragt, Kapt. A. Remtsz, van Hamburg. Laatstgemelde komt door fchade binnen , is gedestineerd naar Nantes. — Heden nagt is agter de Westend op Texel digt aan ftrand op é vadem water ten anker gekomen een Fregatfchip, zonder roer en masten, de naam onbekend. De Wind W., harde Wind. In Vlie, Den 15 May. Niets gepasfeerd. Den 16. Binnen L. \Schewel en //. Boyfen, van Embden. — Uitgezeild J. H. Korter, naar Petersburg; S, Kraay eo S. Eredrias, naar Riga; J. W. Mosker, naar Dantzig; J. Hendriks, naar Koningsbergen; G. Hendriks, naar Gothenburg; C. Hendriks naar Hamburg. ' Den 4 dezer is nog uit Texel gezeild J. Hendriks, naar Lisfabon. — Den 13 dezer is door een Terfchellinger Loots gepraaid J. P. Veen^ van tarmouth naar Embdcn , jn goeden ftaat. Helvoet/luis. Den 14 May. Niets gepasfeerd. De Wind N. O. Den 15. Gister uit Zee binnen 's Lands Brik van Oorlog de Vlieg, Lieutenant Dubbiiz als Cartel uit Engeland. De Wind N. Ö. Den 16. Niets gepasfeerd. De Wind Z. W. Den 17. Heden uit Zee binnen K. Haasnoot , E.- Cornelis■'■cn G. de Reus, van Embden; L. Smit, van Galais. De Wind Z. W. Den 18. Niets gepasfeerd. De Wind Wi Brielle. Den 14 May. Heden naar Zee M. B. Dekker, op op avantuur; C. E. de Haan, naar Embden. De Wind N. O. Den 15. Af. B. Dekker is wegens de Noordewind niet in Zee gekomen. Heden naar Zee B. J. Booyfen , naar Bergen; T. G. Seijcn, naar Bordeaux; C. van der Zouw, naar de Oostzee; M. B. Dekker, op avantuur. D. David heeft de Loots aan boord om te zeilen. De Wind N. O. Den 16. De Schepen van gister zyn wel in Zee gekomen. Nog in Zee gezeild M. David, naar St. Ubes; heden in Zee D, Brigs en J. Gerrits , naar Bergen. De Wind Z. W. Den 17. Uit Zee binnen J. F. Kruijen en C. Vermys , van Embden. De Wind Z. VV. Den 18. Niets gepasfeerd. De Wind W. ADVERTENTIE. V* De Boekverkoper G. Roos te Amflerdam, geeft heden uit No. 1. van een geheel nieuw Weekblad, onder den Tytel van de Beschouwende Wïsgeer, hetzelve zal vervolgens alle Woensdagen met een No. vervolgd worden a if Stuiver. Bit Weekblad zal voor dat gedeelte onzer Natie belangryk worden, welke , af keerig van alle Partyfchappen, of Perfonaliteiten in een haatlyk daglicht geplaatst te zien, alleen leezen tot uitfpanning of om nuttige kundigheden te verkrygen, ten dien einie zal de Schryver als Wysgeer de gebeurenisfen, en aandoeningen van het menschlyk hart opmerkzaam gadellaan en tot het algemeen geluk trachten medetewerken ; dit Eerfte Nommer zal "by bovengemelde en in. meest alle Boekwinkels door de geheele Republiek Gratis te bekomen zyn. Te Arofterdam, by C. COVENS, Beek- en Kanstverkooper op den Vygendam.  N°- 130. 24 May 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyyerheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van bejlaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Iets over de BANQUEROETEN, die alleen uit gebrek aan Geld (of uit ncgative Schulden} ontstaan. (Vervolg van N°. 135. bladz. 243.) Offchoon nu uit alle déze oorzaken weldra het gevolg voordvloeide , dat de gewoone verhouding (van 6:5) des invoers tot den uitvoer van de Hamburgfche Commercie geheel verbroken werdt, of ten minde in de evenredigheid van 3 : a verminderde , zag menj veele, voornaamlyk eerstbeginnende, Kooplie-j den zoo te werk gaan, als of alle de ge-, melde omftandigheden der Staatkundige wereld geene de minfte opmerking verdienden. Geen' Capitaal , in betere tyden gewonnen , werdt te groot gefchat, om hetzelve andermaal, ter verkryging van nog veel grootere winden , aauteleggen. En zoo ontftondt uit deze valsch berekende fpeculatie een verder voor de verhouding tusfchen in- en uitvoer doodlyk gevolg, te weeten, een onbedachtzaam inhouden en opjaagen der waaren. Beftempelt men toch het inhouden van Koorn, wanneer daartoe niet de allerdringendfte redenen voorhanden zyn, al zedert Sa lomo's tyden met den haativkIII. Deel, j ften naam, waarom doet men niet hetzelfde ten aanzien van andere Koopwaaren, [vooral omtrent benodigdheden van den eerften rang, b. v. Coffy, Thee, Suiker enz.]? — By deze valfche fpeculatie en dit redenloos ophouden der goederen, kwam verder nog, het gebruik of misbruik maaken van een Handelscrediet, dat de Engelfchen aan de Hamburgers met een onbepaald vertrouwen gaven , zoo wegens den uitgebreide:! en foliden Handel dezer laatften , als uit hoofde van den gegronden roem hunner Bank. De naam - alleen van Uamburgsch Koopman was voor den Engelschman een volledige Crediet-brief. Geene masfa van Koopwaaren, hoe groot ook, 1'cheen den laatften te groot, om die eenen Hamburger tot verder verkoop optedringen ; zelfs verleende hy denzelven, in de plaats van oogenbliklyk na de aflading , voor f van het beloop der goederen op hem te trekken, nog tegen betaling van Interest een Crediet van B weeken. Dan, het was niet enkel vertrouwen op deszelfs oude Commercie-vrienden, welk Engeland tot zulk een onbepaald Crediet-geeven aan de Hamburgers bragt; deszelfs eigene gefteldherd en omftandigheden drongen dat Ryk veeleer daartoe, ten eindedar.gs dien weg zich van eenen oneindigen voorraad van Koopwaaren, uit alle oorden der wereld zaamcehoopt, ^evoeglyk en met voordeel te konnen ontdoen Het gevolg hiervan was , dat menig, vooral :erstbeginnend , Koopman in den -altoos be:lenklyken ftand geplaatst werdt, van met ;en gering Fonds groote zaaken te doen, en koopwaaren te bekomen , waarvan men door ij een  C 250 > een gelukkig vertier gronte voordeden verwachtte , tot goedmaking der renten en van meer andere uitgaven. Ut dit onbepaald Handels-cfedief ontftondt, als eene verdere oorzaak van ophooplng en oveilading der góederen, de meerdere, fchoon heilloze.,, .gemaklykheid om in Blanco, toetrekken , (Sf! de zoogena .inde Kei eter wisfeTs uitteftelleri; en dus de mooglyk heid om op deze haatlyke ïm.fiier a's Koopman geld te borgen, en met eens anders geld, die een Mercantiel, ja zelfs een Hyp.. tekair, Crediet vóór zich hadt,_ op goed geluk HariÜel te'dryven; een bedryf, doorgaands ondernomen door dezulken , die weinig of niets van zichzelve bezittende of alles, wat zy hadden, gewaagd hebbende, zich over den uitflag van foortgelyke, gewaagde ondernemingen weinig bekommeren. Voor het minst kan men dit ingeflopen misbruik eene wanvoeglykheid noemen, die naar het itrenge Wisfelrecht fcherp verboden en geftraft moest worden. Hierdoor alleen toch kan een Hardeldiyvcnde Staat eenen fchok bekomen , die al licht nadeelig wordt voor veele onfchuldigen, wyl het ééne ongeluk hier meer dan ergens elders aan het andere verbonden is. Zoodra toch de geenen, die in Blanco getrokken hebben , het minfte onheil treft , konnen zy zich door hun eigen geld niet redden. Al hebben zy ook eenen tydlang met eens anders geld groote winften gedaan, vooronderftelt het lichtzinnig denkbeeld , om op die wyze gewaagde ondernemingen te doen, by hun een onvoorzichtig gebruik of kwistig misbruik hunner verkregene . winften. Elke Handeldryvende Staat behoorde alles te onderdrukken, wat den Handel flechts| «enigermate belemmeren kan, dewyl elk uit-} werkfel hier nieuwe gevolgen heeft, waarvan 1 ile uitkomst niet te berekenen is. ' Met het Handels-crediet en het trekken in j Blanco ftaat nog een ander verfchynfel in ver- i ■band, het geen de toeftrooming en inhouding j der Koopwaaren, en het daaruit voordvloeiënd geldsgebrek bevorderd heelt, t. w. het Hypothekair Crediet, of het gebruiken van eens anders gelden op fchuldbekentenisfen onder verpanding zyner goederen, welk gebruik de ééne Hamourger aan den andeien verleende. JNiminer heeft Hamburg als eene by voorkeus! gezochte ftapelplaats, ' als het middenpunt des £.itro^ifchen Koophandels , een zoo levendig tydvak van deszelfs Handel beleefd , als in dezen ongelukkigen omwendings-oorlog. Ailen bei'chouwden den Handel als eene' zekere, aooit opdroogende, bxoa van rykdoin en ge- iluk. Men behoeft flechts te beginnen, — zeide men — alles gaat gemaklyk, alles gejlukt, en moet gelukken! — Men hieldt zich ;veizekerd, van zyn geld niet voordeeliger te konnen plaatfen, dan door hetzelve aan den eerften den besten , die zich als Koopman wilde oederzetteii, op. rente te-geeven. Dit bragt t een aantal ayanluriers ter b.aane, die zoo fnel als de dagvliegen ontftonden, doch ook even ras verdwenen zvn, of weldra nog yerdwynen zullen. Jonge lieden, naauwlyks de ichooiroede ontwasten, en fortuinzoekers, die hun voormalig beroep met een beter zochten re verwisfelen, namen aanzienlyke lommen op Hypotheek, waarvan zy zeiven de ckjignatïèn op 100,000 Mark banco bepaalen , en , daar fche Rogge per Zak . . 25 a 26 g . 1 Brabandlche, Vlaamfche en ^ Bovenlandfche, per Last . 198 k 204. ggl. ^ Zeeuwfche en Overmaa- fche Wintergarst . . 25 a 27 (g. ) Dito Zomer 22, 23 a 24 & : Spelt . 10 a 18 <£ : Haver, Inlandf. Brouw, 20 a 22 c£ | dito Paardevoer . . . 14, 15 a 16 . * Paardeboonen .... 20 a 16 ^ , £ Boekw., op 140 W wigt, 34 a 34l.dE f j* Zaai Lynzaad, Inlandsch £ en Zeeuwsch, per acht- Z tendeel . * * Raap - Oly , per Aam. 75 gl. Lyn - dito , per dito . - Den 16 May. Ruuwe Vlasfen, per Steen . 28 a 42 tt. Moutwyn , per Virtel ... Q^ Genever, per dito ..... 16 ' dS Luikfche Kooien , per Hoed . 22 a 23 gl. Waag dito, per 100 Waag 26 a 27 gk ; au fij.viEFv.' .3>'££(fi9.ibrog■ znot-3 iï»Moq Den 19 May, Ra f naden 3^ a 33J $ Melis/en 2 Ég i 30^ a.«S fP» 3 êg . 27Ï a SS Lompen . . . 25^ a 2ö| ïtampfuiker 251 a 'qo Basterden 14! a 26J 'Jandyën, diyerfe 41 i a 22I Syroop a 75 jj Genuefche Oly . . . 200 a 220 ö£ Te Schiedam, den 21 M?j 1800. Moutwyn — e£ de 30 Virtels, zonder Fust. ienever ïo\ £ dito, dito. ieneyer 50 en 51 per Aam, Ampl. Proef. }edr. Rogge 166 gg per Last 250 ggl. geveild., Te Rotterdam, den 19 May 1800. )ude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak ... 41 , 42 a 44 g Jieuwe pir'k dito . . 34, 37 a 38 g iemeene dito .... 22 , 28 a 32 g Zeeuwfche Rogge . . 22, 23 a 24 g Jrauuwe Erwten Vitte Erwten ..... daauwe dito .... Virte Boonen .... rHamfche Boekweit, op 154 i per fa« . . a 35 <£ rabandl'che dito op dito a 35 dei zonder wigt . 33 a 34 aardeboonen ... . 20, 24 a 26 Ji 2».'.^ !*!*. . fcv K «gi. Sf1dK0lil?m:'M.V" / 1=4, =8 , 40 gg,. We  C * Te Utrecht, den 17 May 1800. Witte Weit .... van ƒ 16I rut ƒ 17 Roode dito — t 157 ~ ' 16 Rogge — r Ui — c ia Boekweit — s 81 — =9:6. Pryzen van eenige Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam, den 15 1800. Recepisfen , Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 33^ a | dito 4 pCts. Hefiing. a — naar rato van Comptoiren en Sommen 41I» 44' a 45 Nationale Schuldbrieven met Coupons a 3 pCt. 381 a 39' dito met dito en Uit), a 4 52,^ a 53^. dito met dito dito . a 5 66| a 67 interest-Recepisfen van oude Staatsfchulden. a 4 pCt .... 40 a 43 Fourneer- billenen 97! a 98 Bataaffche Refcripriën. 15 May . 1800 . . - 85*. a 861 1 . . 64 a 65* a 49 a 50 3 • • 4»! a 44 4 • . 40I a 41^ Na den Vrede uy loting . 33I a 34* Ifoïïandsch geforceerd .... 35J a 36 Vry willig dito 55* a 56 X}c!dcrfche fchaêvergoeding . 34 a 35 Recepisfen uit de Negotiaiie 3 pCts.' He-Hing. a 3 pCt. . . . 34!, 36 a 38 CtLEtNCAKitGtho. 15 May. 97= a 98 NATIONALE LOTERYEN. In de Vierde Week vnn de Zesde of Laatfte Oasie der 9ifte Generalitcits na Bataaffche Lui ERY, welke is beginnen te trekken op Maardag den sSlien April, zyn verder uitgeïroki en de volgende Nos. en voorname Pryzen: ipfe Lyst. No. 2<.;a8 met ƒ 3000:- Pramiie. 21194 — « 6O5OOO:- 27005-— * 3000:- Pramiie. . 41 fe Lytt. No. 3;7-9 — ? 1000:- 1 38010 — « ioco:« 1 291Ó3 — = 2C00:- 42/le Lysti No. 25425 — ; ïpcq:- sj99* — " iOwo:- 43'/e ysf. No. go§p7 met ƒ 2000:44//<5 Lyst. Nu. 20*69 — = 1250:- Z E E T Y D I N G. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Tarmuuth de Franfche Kaperlogger les 8 Fréres van 14 ftukken. — Te Plymouth 't Franfche Schip le Vengcur van 14 ftukken, van Bordeaux naar Cö/» Franpois; de ^chooner Emilia , van Bordeaux. — 'ie Pomtbow// 't Schip Embüen. — Te Guernfey 't Spaansch Schip A7. o?. e, van Emswort/i, en rAe Abigail, van Halifax, beiden naar Londen. — Nog te Tarmouth een Kof met Hoepels, van (fe» 2?/7f/ naar Gothenburg. Aangehouden te 't Deensch Schip Z)/w- ningaard, van Kopenhagen; en .Fm/.^ Lunder, van Batavia. Vrygegeeven te Tarmouth de lading uit 't Schip JEblus, Kapt. Lokman; mids betalende de Kosten. — 't Schip van //. 7, Kruger, van Hamburg naar Duinkerken , voorleden jaar aldaar opgebragt, met vergoeding van alle onkosten ; doch hadt nog geene betaling bekomen. Scheepsrampen. Verongelukt by o/> Z^e 't Schip Co«t- 'lantia Chrtslina, Kapt. Klafen, van naar Londen; 't volk is geborgen en eenige takelagie, een gedeelte der lading fpoelde aan 't Itrand. Geftratid by Blaclwall 't Schip Nautilus , Kapt. Schrtever, van Londen naar Bremen; 't selve is vol water. Texelfche en Vli e^ Lyst. Den 19 3%iy. Binnen A'. , van £o;-- leaux; C. Janfen en A.. ff/w; van' Embdcn; ï. kemts, van Hamburg naar Nantes ; de aatfte wegens fchade. — Heden nacht is a n le IFester op Zka*. ten anker gekomen t- n Fregat, roer- en masteloos. De Wind W. Den 20. Binnen S. Snoy, van Baltimore; 5. ffockes, uit Suürna ; E. M. Jahuke9 van  C 5 AUkanten en R. Rennes de jonge, van Kadix; J. Nieuman, van Bordeaux. — Uitgezeild C. Nordberg , naar Petersburg; 'P. Siemons , naar de Oostzee; N. Wcmher en o?. Janfen, naar [\oorvegen. De Wind Z. Z. W. Den 41. Binnen M, Collen , Van Philadelphia ; J. Asp , //. en £. Jansz, van 't Fregatfchip , den 21 befchadigd, is door 6 Lootsfchuiten b-nnengebragt. — Uitgezeild N. Willehs, naar Archangel; A. Agefer, K, Fohrfen en P. Evrtjen, naar Noorwegen; C. Walles, naar Staaljlmd. . De Wind Z. W., Den 32. Binnen J. Laarman , van Oliënde. — | Uitgezeild /?. Carter en 7». Brouwton , naar Baltimore; C. Oelfen; C. Crock, P. Ongerfe, Marei en if. Nar/èhif, alle naar Noorwegen; S, Tor green, naar Embden. De Wind Z. W. In V /7/ö. Deo 17 May. Na Posttyd binnen een Kof, de naam onbekend. Nog binnen Gaats een Galjas, de naam onbedend. Den 18. Niets gepasfeerd. Den 19. Binnen J. C. van Driesten , van Bcrdeaux ; J. N. Hieres, van Dantzig; J. 1 Deneken , van Embden. Nog in rt Gat ten | AD VER TEN T I EN. De Boekverkooper .II. van Resteren, in de Langenbrugfteeg te Amjlerdam, zal in 't Neder duitsch vertaald uitgeeven, de volgende Trau-, Schau- en Lustfpielen: Edmund Knapp, oder die Wiedervergcltung; Das Harfcnmadchen; Selbstgefühl; Der Okulist; Ebba von Medim; Der Ober - Amtmann und feine Familie; Der edelmüthige Ober* fieyrer; Belohnte Reue; Fr olie Laune; Seydliz und Julie; Telegraphen; Der Waldfindling; Unfchuld und grosfe Welt ; Agnes, oder die Licbesprobe; Die Gaben des Genius, oder Grösfe; Uusterblichkeit ; Liefde und Pflichi; Gewalt der Liebe; Graf Ernst von . Bafel, Voords alle de ftukken in de Oeconomifche Courant van 26 April geadverteert. By denzelven is bede van de Pers gekomen : Rcné Descartes te Ltrecht, of de bekoorlykheden der Gastvryheid, 'Iooneclfpel, naar 't Fransch van J. N. Bouilly, Schryver van den Abt de PLpée. door Witzen Geysbeek. en Roland de Monglavc, of de Zegepraal der Onfchuld, 'l ooneel/pel, naar '1 Fransch van Leoife Téogate. door M. G. Engelman. *** Op den 26 May en volgende dagen zal N. Cornel te Rotterdam ter zyner -Huize verkoopen een fraaije verzameling Boeken, Prenten, Schilderyën, Liefheb beryè'n , Mineralen, Versteeningen, Dieren en Dierlyke deelen, levende Go üdvisschen beste foort enz. Waarvan de Catalogns a 2 ftuivers is te bekomen 'onder anderen ook te Amfterdam by Brave, Leyden Cyfveer, Dordrecht fan Braam, 'sllage Thierry, Delft de Groot enz. anker een Tweeniastfchip, de naam onbekend.Uitgezeild T. J. Wiefen , naar Dantzig; J. 1. Böhne, naar Kopenhagen. Den 20. Binnen S. Morgan, . van Provence; P. Corne/is, van ót. Martin, komt binnen om orders ; F. Parlevliet, van Embden; de laatfte heeft den 19 dezer, 't Flie 3 myl ten Zuiden van hem , gezien 4 Engelfche Oorlogfchepën. NB. Onder de bovengenoemde Schepen is het Tweemast, gister gemeld. — Uitgezeild J. Maas, naar Gothenburg en Koningsbergen; J. Plans/en, naar de Oostzee; J. Hendriks, G. Hendriks, J. Schuring en A. Geerts, naar Noorwegen. Den si. Niets gepasfeerd. Helvoetjluis. Den 19 May. Binnen H. C. N. Maack, van Embden. By k't vertrek der Post is een Schip in gezicht, komende uit Zee. De Wind W. Brielle. Den 19 May. Niets gepasfeerd. De Wind W. Te Anifterdam, by C. COVENS, Boek- en Kunst verkooper op den Vygendam.  N°' J37' ~8 May 1800, OECONOMISCHE COURANT- Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN, De U1TÉNTING dek KINDERZIEKTE. fMedegedeeld door A. Schrage, Medicina Dc&or te Amflerdam.') trincipiis obfla: fero Medicina paratur, Cum mala per longas invaluere moras. De behandeling der Kinderziekte, naar de leerwyze der Ouden, op fchynöorzaaken gebouwd , flaagde te weinig, om meer te voldoen. Men ontwierp eene nieuwe geneeswyze, op waare gewrochten gevestigd; doch ook deze beandwoordde onzer verwachtinge niet: te vaak ftelde die heerfchende Ziekte de werkzaamfte middelen, met de beste kunde, te loor. Dus, weinig over beiden voldaan, en immer bezorgd voor naakend gevaar , zag men zorgvuldig naar vóórbehoedmiddelen om. Doch ook dezen hadden Hechts het bedenkelyk gezag van aanpryzing ten waarborg. Men las angstvallig in het boek des toekomenden tyds. De ondervinding van het voorledene was enkel' de troosteresfe onzer bezorgdheid. Men wist dat zy, die éénmaal de Kinderziekte doorgeftaan hadden, zeldzaam weder daarmede wer. den bevangen. Die Ziekte bewerkftelligde III. Deed, veelal haare eigene onhervatbaarheid. Haar leven bertemde haren dood. Doch het geleerd Europa was nooit zoo geleerd , dat het die Ziekte wist te voorkomen, door haar by Inenting te verwekken. Een land zonder konst ichonk ons die konst. Aldaar fmette de poketter, by flordig toeval, eens anders opené wonde, teelde fmene, zwelling, ontfteking en baarde de Pokjens. Zoo geërgerd men waê over de fmettmg, zoo verwonderd was men van te zien, dat de overgefmette Pokjens en minder m aantal, en beter van aart, dan de imettenden , wierden. Dit verfchynfel maakte den opmerkzamen driest, om op gelvke Wvze meerdere wonden te fmetten, en de uitkomst beandwóordde teklens aan zyne verwachting. Eindelyk maakte men opzettelyk wonden, opzettelyk imettingen met etter, en men volmaakte de Pokteelt. Zie daar de geboorte der Inenting. s UUJlc Griekfche vrouwen waren in Romaniê de heelkundige Artfen, die, onwetend ftoutmoediB4 en godvruchtig innemende , den kinderen het eerst de Pokjens inenten. Om vertrouwen te winnen om vreeze te weeren, om ongeluk! kigen.te troosten, bezigden zy eenen heiliee* omzwier, en maakten den gezonden ziek, in den naame des Heeren ; in het angstvall\\ vertrouwen, dat de Natuur, /fchoon getergd evenwel de goedheid zouden gelieven te hebben, van den zieken weder gezond te maaken Ouders, die hunne kinderen by deze vrou* wenkonst in het leven behielden, dankten den Hemel, zegenden hun lot, roemden de konst vreesden geene Poklinettingen meer, en wisten VaKkCt toekomende öiets° Ouders, die daar* doos  ( 253 ) door hunne kinderen verlooren , verzweegen , j verkropten hun roekeloos leed, uit fchaamte j vonr fchande, ter eere der konst. Het gelukkig Arabiè rtrafte weleer het mensch- ] dom toevallig met een verdelgende fmef, het! ongelukkig Thesfa'iê zegende hetzelve daarna • moedwillig met hate vermeerdering. Van het Oosten naar het Westen , landde de Konstpokteeling het eerst in Engeland aan. Van daar vloog zy ras naar meer befchaafde gewesten. Men verfpreidde, men bewonderde allerwege eene zieke konst , in fpyt der gezonde Natuur; en weldra werdt de Pokinenting voor eenigen een voorbehoedmiddel, ten koste van veelen. Doch de gewoone, oorfpronklyke en eigenlyke Inë'ntingswyze der Oosterlingen behaagde den Westerfchen Pokliefhebberen niet. Den hartkuil , de linkerborst, den navel , den rechter-, handpalm-, en- den- linker vaetënkel der kinderen met drie zamengevoegde naalden te fteeken ; het gelaten bloed met poke'tter te bezoedelen; de onfchuld zelve te kruisfen en te zegenen met gif, was te onhebbelyk, te wreed , te bygeloovig eene behandeling, dan dat men ze niet zou getracht hebben te verzachten, te verbeteren. Men vorderde eene meer eenvouwige, gemakkelyke, oppervlakkige , min afzichtlyke konstbewerking, of bykans niets. Men begeerde de Pokjens, men fchroomde de fokjens , en nog meer zynen eigen roem. Omzichtig in de keuze der PokItof, nam men flymvocht voor etter; en behendig met het Lancet, in dien etter gedoopt, ligtte men de opperhuid zylings, maakte een wondje naar binnen, en ftroopte het flymvocht naar buiten : van daar eenige ontfteeking , kleene zwelling, weinige puistjens, en niets meer. Zie daar de befchaafde, de Westerfche wyze van Inenten. De fchroom verminkte de konst; de konst verminkte den konftenaar. Het geene den Inënter in konst ontbrak, vulde hy met zyne welfpreekendheid aan. „ De lyder is voor de Kinderziekte onvatbaar; myne Inenting is „ er de zekere proef van,; hy heeft ze nim„ mer te vreezen." Dit waren zyne geleerde beloften, cn hy genas met den mond. Doch innig gevoelde hy twyfel, mistrouwde zyne voorzegging, en duchtte zyne gedaanteverwisseling ^ zelfs ; als ware de overgang groot, wanneer eens de tyd eenen valfchen Propheet uit eenen Pokwigchelaar vormde! Deze zachte , gemakkelyke en heufche Inéntingswyze was dan te. gelukkiger in den tegenwoordigen tyd; de bevestiging door Jen toekomenden uitflag bHef buiten be» ■eik. Dit voorwaardig geluk wierf aanhangers, voorftanders, verdedigers aan , zoo zonderling en vreemd, als de Inè'ntingskonst zelve. Deze , by voorbeeld , wist hare oudheid, en beweerde met drift, dat de Chimefen de Pokinënting neuswyzig verftonden, etlyke eeuwen alvoorens de Kinderziekte bekend was. Geene, om al het verwyt te ontduiken , loogchende, dat de Inenting in de overplanting van eenen ziekteverwekkenden deegfem in een gezond ligchaam beftondt, en maakte den Hinkenden etter tot eenen lieflyken balfem, het woedendfte gif tot een zacht middel , en alle gezonden tot zieken ; hy nam het gewrocht voor de oorzaak, en de oorzaak voor het gewrocht. Hy was dus averechts. Zoodanige mannen bevorderden de Inënting der Kinderziekte. Eenigen der Vorften , Hovelingen en Grooten, behaagde intusfchen dit zonderling nieuws, en zy getroostten zich eener konstziekte, om daardoor hunne natuurvrees te geneezen. Geene Geneeskundigen , maar geleerde kansrekenaars waren er de oorzaak van. ' Doch ondanks alle die fchitterende voorbeelden, ondanks alle die weidfche rekengeleerdheid, wilde het algemeen geen hagchlyk raadfel voor zekere kunde, geene ziekteteeling voor ziektegeneezing erkennen. HeLzelve gevoelde te wel, dat eene onzekere ziekte door eene ziekte te willen voorkomen, een.bister wanbegrip infloot. Het achtte, ongeleerd, de konst voor een Aap van de" Natuür, en geenszins, geleerdelyk, de Natuur voor een Aap van de konst-, In 't -koxt, het befehouwde de Inënting als eene ftoutmoedige; konst, die genees- en heelkundigerwyze de ziekten opzettelyk vermeerdert, de Pokfmet naarftiglyk vermenigvuldigt , het Pokgif zorglyk vereen wigt , en een onbepaald getal van fchepfelen raadfelachtig naar de andere wereld verzendt. En dus beftoot het algemeen, dat de Inenting der Kinderziekte, als fchadelyk voor den Staat, als roekloos voor het gemeen, cn als onverandwoordelyk voor den konstöefenaar, krachtdadig moest worden geweerd. De gezonde Staatkunde vordert het behoud aller Maatfchappelyke Leden, en gehengt nimmer, dat de minderheid iet ten koste der meerderheid beltaa. Bedroeft eene fmetziekte zommigen derzelven, ftraks weert zy die met nadruk , en ft r aft ze met recht, die haar of hare oorzaak of uitwerking , middelyk of onmiddelyk, zouden durven begunftigen; terwyl  C Ï59 ) wyl de Pok-inenting, barbaarsch van afkomst, cn verdelgend in haare Staatkunde, den onfchuldigen gezonden met ziekte bezoekt, en en de lucht van Buurten, Dorpen en Steden befmet, ten koste van veelen, die zich van haar noch willen noch konnen bedienen. Zy , die ziehzelven , die hunne kinderen aan de Pok-irè'ntinge waagen, handelen roekeloos voor zich, gewetenloos vuor anderen, wederrechtelyk voor allen. Het is dc zelferkende onzekerheid, die hier het vonnis velt. Of weeten zy te vooren , dat zy de Kinderziekte onvermydelyk moeten bekomen ; en zo al bekomen, dat die dan nog gevaarlyk, ja doodelyk zyn moet ? Weeten zy, of die natuurlyk, beurtvallig, bezwaarlyker dan konftig verwekt, zyn zal? Of zy, vyien de Pokjens ingeënt worden ^ wiskonftig voor derzelver herkryging behoed zyn? Of zy niet ook, als anderen meer, het flachtölfer der Inëntinge zyn kunnen? • Zoo veele twyfelingen, zoo veele vermetelheden ! Het onzekere door het unzekere te willen verzekeren , is , zich te willen vermoeijen met de onrede door omede tot rede te brengen. En zy, kanskonftenaars, die, veelal zoo arm in kunde als ryk in verbeelding, ongelukkig hun geluk by blinde navolging willen beproeven; zy, die ten fpyt der rede ons trachtten te overreden, dat men de aêloude toevallige fmetwyze verbeteren moet, met de gedweege Natuur door eene nieuwe drieste konst te voorkomen, te gebieden , te dwingen ; zy eindelyk, die roemzuchtig zonder beleid, er vermetel zonder vooruitzicht , volgretig der kinderen de Pokjens inenten, Haan met opzei twyfelachtig aan het moorden , en begaan. zoo veele Buurten zy bennetten, zoo veelt doodflagen in optie. Derwyze fpreekt het zorglyk nadenken, ei het openbaar gevoelen zegt — Amen! Er is dan zedeiyk geenerlei vooruitzicht dat ooit de Inënting der Kinderpokken he vereischte burgerrecht zal konnen erlangen de groote meerderheid kan ze niet dulden Veel minder is het te vermoeden , dat zj immer de Pokfmet zal konnen verdelgen; z\ zelve vereeuwigt het gif. : Dit laatfte alleen was reeds voor lang he voorwerp myner betrachting. Is het Pokgi éénmaal geboren , dan kan , dan moet he ééns fterven. Waarin beftaat het gif? Hoi doet het zich voor? Hoedanigerwyze gaat he Van den eenen tot den anderen over ? Aai welk eene plaats hecht het zich eerst ei meest? Is het aldaar aldaar los of vast, oppervlakkig of ingewikkeld ? Wat zyn er de kenmerken van ? Welke zyn de gefchiktfte, de beste middelen, om het te ontwikkelen, te verdry ven, te verdelgen? Zoo veele vereischten, zoo veele zwarigheden ! Te belangryk, om niet het vlytigst' nazoek te verdienen ; te omflachtig , dan dat zy niet zoo veele jaaren van ervaringe ten onderzoek zouden behoeven. Niet altyd heerscht de Kinderziekte op alle tyden en plaatfen ; niet altyd valt zy onder de konstöef.ning van die ze verlangt ; niet altyd zyn de voorwerpen gefchikt, om juiste proeven te neemen. Huisgezinnen, met veele kinderen gezegend, waren de leerfchoolen myner weetgierige navorfching. Aldaar leerde ik zints twintig jaaren, het geen my de ondervinding nog heden bevestigt , hoedanigerwyze zich het Pokgif verfpreidt, overgaat, hecht, verwylt. 'enz. Dit alles bragt my van tyd tot tyd tot nafpooring , wanneer en hoedaniger wyze ik hetzelve , van den beginne af, en als in zyne geboorte, veilig en zeker konde oplosfen en uitenten. Ziet hier myne waarnemingen, in het algemeen. Kinderpokken , die opdroogen zonder te zweereu, fmetten niet over. Kinderpokken, die zweeren, fmetten ten dage, wanneer zy beginnen te zweeren en rieken, nooit eerder, maar wel laater, by toeval. Het Pokgif is niet kenbaar, dan by zynen eigenaartigen reuk. Hetzelve, fyn en licht van aart, bezwan! gert de lucht, wordt daarmede ingeademd , i en wikkelt zich in fpeekfel en flym. I Het fmet niet, dan by verwyling, broeijing, r gisting op ééne en dezelfde plaats, geduuren| de eenige dagen, minder en meer, naar ge, lang zyner icheipte ; en deze naar gelang :! zyner hoeveelheid. ,j Het wast aan, en verfpreidt zich allengs Jij eenen meetkundigen voordgang, overeenkomftig'met de omgekeerde reden des tyds, Den' éérften dag na de befmetting, ontwaart men airede het gif uit den vunfehen : adem des lyders, die overigens gezond fchynt. i Den tweeden dag verzwaart de pokreuk ; : de oppervlakte der tong verliest haren na- : tuurlyken glans. t Den derden dag verzwaart de pokreuk ftog meer; een lichtgeel bellag vertoont zich op i den wortel der tong, Kk'a Den  C 260 3 Den vierden dag wordt dit geele tongbeflag donkerer van kleur; de 'lyder fchynt minder opgeruimd ; hy drinkt meer dan gewoonlyk. Den vyfden dag verergeren alle toevallen; het tongbeflag verfpreidt zich meer en meer; de adem riekt fterk ; de gemelykheid neemt toe. Den zesden dag na, dat is, den zevenden dag op de Pokffnètting, zwelt de tong; eene opvolgende walging en braaking maaken den lyder gemelyk, onpasfelyk, ziek. Dit is de gewoone loop in de eerfte zeven dagen der Ziekte: in Pestpokken wordt die tyd in evenredigheid van het ontvangene gif bekort. Zie daar de Pokfmet, vóór hare geboorte befchouwd. Van hare geboorte tot haren dood, hebben Ziektekundigen haren aanwas, Handen , verloop , afneeming en uitkomst allernauwkeurigst befchreven; de bevruchting alleen'hebben zy allen vergeten. Tot dusverre myne algemeene waarnemingen, om tot meer byzondere overtegaan , die weiligt geene mindere opmerking mogen verdienen. By zommige hol- en wydmondige lyders ontdekte ik den derden dag na de befmetting, op den wortel der tonge een geel tepelringwyzig beflag, dat het blinde tonggat QForamen ccscum Morgagnï) ten middenpunt hadt. Of dit by alle helmetten plaats hebbe, dan niet, kan ik niet zeggen : waarneemingen by kinderen zyn immer gebrekkig; ook weet men , dat de fpeelende natuur hieromtrent zich niet altoos gelyk is; Ik kon echter in deze byzondere gevallen niet afzyn , dit cirkelwyzig tongbeflag als de opwelling uit eene algemeene vergiftige bron te befchouwen, waarin het Pokgif het eerst zynen zachtmoedigen zetel vestigde, om eerlang allervvege tyranniseh te woeden. Opvolgende proeven zetteden myne gevoelens alle waarfchynlyhheid by. Herhaalde fterk oplosfende mondfpoelingen ontbonden een. glasflym, dat uitgeworpen , door zynen eigenaartigen reuk het aanweezen eener Pokfmette. bewees; het tongbeflag verdween; , de Pokjens volgden niet. In deze gevallen zoude men met genoegdoende reden konnen bewyzen , waarom zy, die met befloten mond , de vunfche Poklucht inademen, van de ziekte niet worden befmet; waarom die ziekte niet alle menfchen bevangt; waarom zy zommigen meermaalen bedroeft ; waarom de meesten haar in hunnen leeftyd niet können ontgaan ; waarom men 'er dan aürjder en dan meerder vatbaar voor zy; waarom Ingeè'nten in veele gevallen voor nieuwe befmettingen bloot ftaan; waarom de deelen des hoofds doorgaands het eerst en het meest de Pokjens moeten verduuren , enz* Alles des noods nader te betoogen. Doch, om van het mindere tot het meerdere, van het onzekere tot het zekere, niet te befluiten, onderftelde ik de eerfte zitplaatsdes Pokgifts algemeen of tweewyzig , en tusfchen de binncnkliertjens van het blinde tonggat verfcholen , en binnen de veelflachtige zenuwtepeltjens der achtertong ingewikkeld en dus in beide gevallen op en in den wortelder tonge gehuisvest. — Hetzelve aldaar vroegtydig, en alvoorens het zich verder verlpreide, te ontwortelen en uittedryven, noem ik uitenten. By een aantal proefneemingen heb ik gezien, dat deze uitènting altyd zekerer gaat, naarmate men ze vroegtydiger aanwendt. Principiis objlal Doch veeltyds komt men te laat.. In de eerfte drie dagen flaagt zy gewis ; er karnen geene Pokjens te voorfchyn, mids de middelen behoorlyk toegediend worden. In de' opvolgende drie dagen gaat zy min zeker; doch verdryft niettemin het grooter gedeelte der: «Pokfmet. Deze twee tydvakken alleen dulden de Uitè'nting. Het derde tydvak,. dat met; de zieklykheid begint, en met de Poküitbot-. ting eindigt, is minder tot de Uucnting gefchikt ; zy ftoort echter de Pokvoordteeling, verdelgt de zaaijing, verzacht, verzoet den aart, en vermindert het getal der te wachtene pukjens. In het vierde tydvak, wanneer alle Pokpuistjens te voorfchyn komen, heeft de Uitènting geene plaats meer ; men moet die geneezen vóór dat zy verfchynen, om ze niet te geneezen, wanneer zy verfchynen. Men geneest ze dan niet;, zy geneezen ziehzelven. De gefchiktfte , de veiligfte, . de zekerfte middelen, om het Pokgif te verdry ven, door zyne eerfte zitplaats te zuiveren , . te cntledi-, gen, gaf my de kennis der naaste oorzaak van zelve aan de hand. . In den beginne gebruikte ik Diaclysmata-, van bekende verdunnende en openende middelen, Tmemica, Ecphractica, Anaflomica; die ik ftraks verving door rnond- -en keelzuiverende- middelen, Anaplwrettca , Anaterica , Anacatharctica. . In het vervolg vereenigde ik die beide geflachten te zamen in één foortmiddel, , welke ons - de Spiesglasbereidfelen opgeeven. Zonder 1 dit Rhizotomum zoude ik, om met den -beroemden Selee te fpreeken , niet gaarne, wenfehen 1 een , Arts te zyn. Alleen by een wanftallig tongbeflag, dat overyld • toeneemt, en den lyder met Pest- pok-  C 261 ) pokjens bedreigt, heb ik als nog myne oude tweevoudige geneeswyze behouden ; het nakend gevaar vereischt herhaalde ontbindingen. Zie daar myne gantfche Uitëntings - wyze , zoo eenvouwig als redelyk , zoo zeker als natuurlyk, indien maar tydig genoeg aangewend. Ligt mag men myne ïheorie miskennen, betwisten , verachten ; het zy zoo ! Voor myne Practyk ben ik het minde bezorgd; zy verdedigt zichzelve. Niemand der lyderen, dien ik tydig genoeg uitgeênt heb, is my ontvallen ; niemand heeft ooit eenig lyfletfel daarvan geërfd; niemand heeft afzichtlyke gedenktekenen eener fchendende ziekte behouden; en niemand heeft ooit myne Uitènting betwist, dan alleen de verlopene tyd. Ik heb de boosaartigfte ziekten willen voorkomen. Ik heb het verdelgend Pokgif zelf willen verdelgen. — ln magnis & voluisfe fat at.. Vb. OECONOMISCHE BERICHTEN. HANDELS- en FABRIEKMATIG NIEUWS. De . fom der in 1798 te Hamburg voorgevallene Faillisfementèn bedraagt 36,106,559 Mark , 6 Schellingen ;. — van 1790 tot 1798 ingefloten , waren aldaar gefailleerd 303 Huizen , tot 28,339,925 Mark 2 Schellingen. Te Altona zyn in 1799 gemanqueerd 18 përfonen tot 2,644,006 Mark 9 Schellingen. — By twee buitenlandfche Banqueroeteri van 2,467,387 Mark 4 Schellingen, waren eenige Hamburgfche Kooplieden geïnteresfeerd. . In 1799 zyn de volgende Schepen te Memel binnengekomen : Engelfche 276, te zamen-van 43,900 Tonnen. — Pruisfifche, 118 van 10,660 Tonnen. — Deenfche, 51 van 3050 Tonnen.Zwcedfche 51, van 1860 Tonnen. — Mecklenlurgfche, 28 van 11,430 Tonnen. — Papenburgfche, 9 van 510 Tonnen. .— Lubekfché , , 8: van 330 Tonnen. — Bremcnfche, - 2 -van- 160 Tonnen. — Rusftfche , 2 «van 90 Tonnen. .— Hamburgfche,. 1 . van 40 Tonnen. .— Oldcnburgfche , 4 i van 240 Tonnen. — Te zamen 54a Schepen, voerende ,62,27o;Tonnen -last.- .In J799 zi'" te Kadix de volgende Schepen binnengekomen: 303 Spaanfche, en 582 uit turopïjche Havens , waaronder 82 Amerikaanlelie, — C)o Marokkaanfche — 40 Deenfche — 3+ Zwecdjchc _ 40 Franfche — 1 Deensch Oorloglchip — 6 Genueefche — 2 Savoyfche — 15 Portugeefche — 30 Franfche Kapers — 14 14 Franfche particuliere Vaartuigen en 4 dito, aldaar door de Franfchen binnengebragt. • De waarde der in 1799 te Libau uit Zee ingevoerde goederen bedraagt ruim ^6,66? Roebels. De Cancelier von Hofmaan heeft op zyn Landgoed Dicsbach by Halle in den verleden zomer tweeërlei foort van proeven genomen met de teelt, der Mangoldwortelen of Ronkelraaperi, met oogmerk naamlyk, om den invloed van derzelver Cultuur op liet gehalte van Suiker , en om derzelver gegroeide hoeveelheid op een gegeeven ftuk lands nategaan.. Ten aanzien van het eerfte werdt hy proefondervindelyk overtuigd, dat de naar Achards manier geteelde Wortelen veel zoeter en Suikerryker zyn, dan die,- volgends de gewoone wyze gekweekt. Ten aanzien van het laatfte bleek hem , dat op eenen ongemesten Akker van 416 □ Hallijche roeden van 15 voeten geteeld zyn 211,200 gg Wortelen; en op een land van 180 □ voeten, dat alleen voor bouwland toegemaant was , 64,000 fg dito. Dus zou iedere morgen lands, de 100 Ég Ronkelraapen op 4 Groslchen berekend, 160 Thalers of byna 200 guldens Hollandsch, hebben- opge' bragt.. r& [Het vervolg in een volgend. N°.J, OECONOMISCHE en FINANCIEEL E BEIÜC H TEN ui t v Engeda nd. . (Vervolg en Slot van N0. 136. bladz. 253.)) Br zekere Vergadering, zegt het Monthly Magazine, — vermoedelyk in het Parlement — is naar - allen fchyn door den Minister zelve ' beweerd-, dat de Staatsfchulden van Enzè- ' land, behalven de Annuïteiten of Lyfrenten den 6- January 1785. eene fom bedragen ■ hebben van 238,23^248 F. . Sterlings • en dat , behalven die en de Keizerlyke Annuïteiten, zedert ■ den 1. February 1793 , deze" K k 3.-. ' fchuld i  fchuld vermeerderd is geworden niet 225,602,792 P. Sterlings, [dus nagenoeg verdubbeld |, bedragende thands de geheele Nationale fchuld 463,834.040 P. Sterlings. — Hiervan gaan in verfchillende posten af 84,806,771 P. Sterlings, en dus blyft de overige fom 386,902,000 P. Sterlings Hieitegen Wordt aangemerkr. 1.) Dat de gemelde Staatsman eenen misdag begaat tegen de gewoone Rekenkunde , daar na aftrek van gemelde fom , het overfchot omtrent 8 Millioenen minder is , dan in zyne opgave, t. W. 379,037,269 P. Sterlings. 2.) Dat de Annuïteiten ook hadden moeten worden opgegeeven, Wyl de meeste als altoosduurend konnen worden aangemerkt. 3.) Dat van de afgetrokkene posten verfcheidene tót de fctiuldén Wel degclyk behooren , en dus niet in mindering konhen berekend worden. 4.) Dat, met de Annuïteiten te zamen, de geheele Nationale fchuld , volgends eene meer richtige berekening , eene fom bedraagt van 448,345,760 P. Sterlings. . Nog meer andere misrekeningen en tegenftrydigheden, allen voor den Engelfchen Koopén Staatsman belangryk , worden hier opgegeeven ; wy bepaalen ons tot het volgende. De onderling allen van elkander afwykende 1 opgaven der Staatsfchuld getuigen noch voor 1 de goede orde, noch voor de Oeconomie van 1 Engelands Financieel beltuur. Wy ftaan verbaasd over de buitenfporige vooronderftellingen, waarop de meeste derzelven gebouwd , zyn. Men heeft aangenomen, dat hoe meer ; wy in fchulden geraaken , hoe grooter onze i middelen worden , om die te verminderen , 1 en dat, hoe grooter onze tegenwoordige uitgaven zyn. wy naderhand des te fterker zul- ; len konnen bezuinigen. Men heeft de Geld- 1 heffing van 1798 op 21 f Millioenen P. Ster- t Hngs, die van 1799 op 24 Millioenen, en die \ van 1800 op 25 Millioenen aangeflagen. Men 1 begrypt niet, volgends welken regel der Cyf. % ferkonst het maximum van deze opgaven uit- j gebragt zy , 't geen jaar op jaar zoo verba- 1 zend is toegenomen. — Eindelyk wordt nog 1 aangemerkt, dat zoodanige verkwistingen, als l men den Britfchen Staat laat doen, byzondere s Leden der Maatfchappy aan het medelyden of t de verachting van het algemeen zouden bloot- e ftellen , terwyl die , door het hoogst gezag e volgehouden , bittere gevoelens in den geest fc der Natie verwekken ; dat alles op duistere 0 fpeculatiën gegrond, en zoo verward is, dat 1 het zelfs de llaauwfte hoop op een Financieel c herftel doet bezwyken; en dat, indien En- j geland van nu af aan , in de volgende 46 jaaren, geen meerder oorlogen te voeren heeft, dan in de afgelopene 46 jaaren , n'och op eenige andere wyze in nieuwe behoeften te voorzien , er een nieuw deficit moet oritfta'aij van_ 450 Millioenen P. Sterlings, en du,- dé Natie zal gebukt gaan onder eenen fchüldénlast van 900 Millioenen P. Sterlings, dat is nagenoeg tien duizend Millioenen Hollandsch. ' Byzonderheden wegens KANT. (Uit de Kleine Profaifche en Poëtifche Bydtaven, te Arnhem by Moeleman. 1800.) Kant bewoont een klein huis in eenen der ftilfte hoeken van Koningsbergen, de Prinoesfefiraat genaamd, naby het oude Slot — Zyne geftalte is verre af die aanzienlyke grootte , die onze verbeelding zich zoo gaarne by beroemde mannen vooritelt. Een klein mager mannetjen , dat altyd voorover gebukt ?aat, en wiens oogen , zoo wel als de jvenge trekken van zyn wezen , indedaad ;ene ernftige tegenwerping fchynen opteleveren egen alle Phyjwgnomifche berekening: — 2ie laar het beeld van Emanucl Kant. Met dat al ontvangt hy u zeer minzaam preekt met u , al naar dat het u gelieft' )ver de verhevenfte of over- de gemeenfte en rmaalfic onderwerpen , en gy ziet hem nooit miten zyn humeur , al houdt men hem ook ïog zoo lang aan de praat. Hoe veel zulk een geduld in een man als Cant te beduiden hebbe, kan men nagaan vanneer men zich voorftelt, dat zyn naam le geheele wereld door bekend is; dat ieder 'reemdelmg hem zien wil ; dat hy zelden of looit voor iemand belet geeft; en dat van 11e die nieuwsgierige bezoekers voorzeker het ;rooter getal beftaat uit lieden, die weinig neer van hem weeten, dan dat hy Kam leet, en die mets minder in den grooten Vysgeer meenen te zuilen aantreffen, dan :enen geweldigen Reus. — Kant is dus de ntipode van den grooten Hume , die eenen ven fynen geest, En edel, zacht character in en zeer ryzig en fterk gefpierd ligchaam ezat. — ln de wereld der Dichteren ver* ient deze aanmerking op onzen, helaas.' overiden, ZeeuwJ'chen Dichter B.ellamy te woren worden toegepast. Uit zyne zachtvloei;nde liederen aan Phyllis zou men zich in zy-  ( *53 > zyne verbeelding wel geenen jongeling fchetfen , wien het geene moeite was, ico ponden gewigts met éénen arm ïh'ttefteeken. Heeft iemand brieven van voorfchryving aan Kant , of fchept hy zelve vermaak in uwen omgang , dan nodigt hy u op zyn kleen ] middagmaal. Zelden eet hy alleen, en fchoonj hy nooit een talryk gezelfchap heeft , ziet ! men toch altyd één 'a twee vrienden by hem I aan tafel. Deze kleine maaltyden hebben on-j gemeen veel bekooi lyks voor den geest. Kant J maakt 'er zyn fait van , om zyne gasten een goed onderhoud te verfchaffen. Daar hy nu,by een alles omvattend verftand, en eenen rykdom van de uitgezochtfte kennis in alle vakken van menschlyke wetenfchap, eene zeer uitlokkende wyze van voordellen bezit, en daarby veel fpreekt , kan het niet vreemd voorkomen , dat men by hem vergenoegd zy met toeteluisteren , en zich de Sympofia van het wyze Griekenland, zonder die te betreuren , herinneren kan. Kant is niet alleen Wysgeer voor alle Na- i tién , maar ook een voortreflyk lid voor elk gezelfchap. Wanneer men hem aan eenen maal- i tyd nodigt, meer uit bons vivans , dan uit Wysgeeren beftaande , pleeg hy fchertzende te zeggen : goed eten en drinken is- toch de ware > Overnatuurkunde dezes levens! ! (Het vervolg in N°. 138.) 1 NATIONALE LOTERYEN. t In de Vierde en Vyfde Week van de Zesde ( of Laatfte Clasfe der oifte Generaliteits nu 1 Bataaffche LOTËRY, welke is beginnen te * trekken op Maandag den 28lten April, zyn £ verder uitgetrokken de volgende Nos. en voor- I name Pryzen: t i Arflie Lyst. No. 42724 met ƒ loco:- / 15858 — -■ ioco:- j jfifle Lyst. No. 25093 — * ioco:- * 4250 — s 5000:- Praemie. £ 49/?£ Lyst. No. 3560 — = icoo:- e 44676 — s ioco:- ^ 30365 — = ïoeor- b 43087 -— = 1000:- gofc Lyst. No. 4592 -— - icoo:- t ZEETYDING Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen by Gibraltar de -Schepen the Duke of lork , the Friendfhip , the Mary en een door de Engelfchen gemaakte Prys. — Op de Afrikaanfche Kust de Schepen the Rebecca, Tartan, Entreprife en the Dispach; de eerfte als Cartel gegeeven , en (de overigen in den grond geboord. — Door een Kaper the good Friends van Terfey naar Ncwfoundland, zynde gezonken. 5 Opgebragt te Tarmouth de Schepen de Vrouw Ëtje, Kapt. de Haan , van Amflerdam, en Augustina, Kapt. de Broek, van Botterdam, beiden naar Bordeaux; twee groote Hollandfche Schepen , waarvan één Tweedekker, met Scheepsmateriaalen ; en 't Schip the Rover, Kapt. Harman, van Noorwegen. — Te Ports- nouth 't Schip le Grescent, van Dieppe. :e Plymouth 't Schip de Jufrouw Anna Catharina, Kapt. Rabbe, van Amflerdam naar Borleaux en de Franfche Lettre de Marqué le Dragon van 14 ftukken, van Bordeaux naar St. Domingo. — Te Jamaika 't Deensch Schip Habet met Mahognyhout, en de Amerikaanfche Brik the Fanny, naar Baltimore, beiden van St. Domingo. — Nog te Tarmouth, als herïomen van de Franfchen, 't Schip die guts Irwartung, Kapt. Haze, van Dantzig naar Londen. — In de Hayanah 't Schip the Hope, /an Honduras -Baay naar loonden. — Te Cher'urg de Engelfche Sloep the Fame van 4 ftukken. — Te Plymouth twee Franfche Kapers. -— le Delfzyl door een Franfche Kaper t Schip he Sukey, Kapt. Dobbel , van Embden naar iuernjey. — 'ie Pasfague door een Franfche. £aper t Schip Minerva, Kapt. West, van ')emerary naar Londen. — Nog te Tarmouth ie Schepen de Vrouw Saartje , Kapt. Dick, ■an Rotterdam naar Masterland; die gute Hofr ung, Kapt. Vermeulen, van Dordrecht. Te huvres de Schepen der Kauff'handel, Kapn Falies, van Rotterdam naar Spanje, en de 'u/rouw C. J. Koek, Kapt. Pronk, van Rotirdam naar Jiouaan. — Te Livorno 't Deensch chip Protheus , Kapt. Thompfen, van Genua, n een Spaansch Vaartuig, van Variniano. xe Lisfabon twee Franfche, en een Spaanfche [aper. De Schepen Dronningaard en Fadernelandet, 2 Deal opgebragt, zyn van daar naar Sheeresf vervoerd. Scheepsrampen. Gezonken op de hoogte van 24 graaden 't Schip  C *64 ) Schip Walfokert , Kapr. Staf, van Firginiê; de manfchap is met een Diensch Schip te rOricnt aangekomen. Geftrand by Boulogne Surmer 't Schip the ■Portland, Kapt. Fordicke, van New-lork naar Amdcrdam^ 't volk is gered, en men hoopte ook de lading te bergen. Texelfche en File-Lyst. Den 23 May. Binnen ƒ/. van Char¬ lestown; J. Hoal, van St. Ubes; en //. Hanfes, van Embdcn. — Uitgezeild y. Egerton, naar New-Tork.; O. L. Budig , naar Parto; 3^ Champlig , naar Lisfabon; G. de Vaan , J. A. Walmoet, M. Norman en //. A. Nort, naar Frankryk; H. Hiddes en N. Willems, naar Antwerpen ; A. Paulfen en 71. J. Cornelisfe, naar Noorwegen; P. Doorn, naar Embden, en ü, Egberts, op avantuur. Dé Wind Z. O. Den 24. Uitgezeild, reeds gister, NI. Probst, raar Bordeaux. De Wind Z. W. Den 25. Binnen P. Snow , van J?/«y , Van Libourne. De Wmd Z. Z. W. Den ai. Uit Zee binnen T. Debbman en E. Hinake , van Embden: O. Kuyper, van Oleron ; D. J. Hagenfeldt is naar boven opgezeild. — By 't vertrek der Post een Schip uit Zee in 't gezicht. De Wind W. Den 22. 't Schip gister gemeld, is J. C. Schutte, van Iyica als bylegger. — In Zee gezeild H. Hiorth en H. Torgerfen, naar Noorwegen. Nog naar Zee PI. P. Hendrikfon, naar Dramme. De Wind W. Den 23. H. F. Blendrikfon is wel in Zee gekomen. Heden in Zee J. Bruw, naar Tonsberg; A. Torenfen en C. Berg, naar Dramme. De Wind O. Den 24. C. Berg is wel in Zee gekomen, binnen A. Morgan, van Lisfabon en O. laaster, van Plymouth. De Wind W. Den 25. Gister zeilde naar boven op J. C. Schutte. De Wind Z. Z. W. . Brielle. Den 20 Mey. Uit Zee binnen A, A. Potjevyt; 'F. 'Wennel, van Embden. De Wind Z.: Z. W. Den 2i. Gister avond in Zee gezeild S. Reinsjes, van Altona. By 't vertrek der Post een Schip uit Zee in 't gezicht. De Wind W. Den 23. 't Schip gister gemeld , is W. Sleeboom, van Embden. Heden uitgezeild F Kruze en J. Dayids naar Gothenburg; W. Valk en C. Pieters naar Embden; P. Jangs, naar de O. Zee, by '1 vertrek der Post 2 a 3 Schepen uit Zee in 't gezicht. De Wind W. Den 24. De Schepen van gister kwamen wel in Zee. Na Posttyd binnen F. Anderfon, van Embden; S. Fokke laay, van Oleron. Heden naar Zee S. Simons , naar Kopenhagen; D. de Patron , over Embden. De Wind Z. O. Den 24. De Schepen van gister kwamen wel in Zee. Na Posttyd binnen H. B. Fram , van Enbden. Heden naar Zee T. Obten de Haan, naar Noorwegen. De Wind Z Z. W, Den 25. Na Posttyd binnen* C. F. Seyeryn , van Embaen, en J. J. Erich, van Grietzyl. Heden naar Zee E. Karfeboom , haar Bremen; L. yan der JVeyde , naar Elfeneur ; J. Balfelar, op avantuur; J. H. Kreeft, naar Bergen, De Wind W.  N°- 138. 31 May 180a. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid5 Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konfien, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. RUSLANDS bedoelingen omtrent CHINA en JAPAN. Kapitein Billings, bekende reisgenoot van Cook, kwam te Petersburg terug , nadat hy het noordoostelyk gedeelte van Rusland en het vaste land van Amerika hadt wezen opneemen, ten welken einde hy voor 9 jaaren op last der Keizerin vertrokken was. Één der oogmerken van zyne afreize was het uitvinden eener Haven , gefchikt, om aldaar eene volkomene Marine of Scheeps- en Oorlogs - Dok en Werf aanteleggen. In 1787 werdt hem een Scheeps-Kapitein nagezonden , ten einde met hem langs de Kusten tot aan den mond der rivier Amur zulk eene Havenplaats optefpooren. Beiden koozen daartoe Oude uit, op zekeren afltand van dien riviermond gelegen. 200 Wersten ten Zuiden van Oude, tegen over de grenzen van China , 1 ontdekten zy eene andere, voortreflyke Haven. 1 Eindelyk werdt beiloten, deze Admiraliteirs - I aanitalte in de Zee-engte van Prince IVilliam < of in Comptrollersbay te vestigen. ( In 1787 fchreef de Keizerin aan alle hare Zee - Kapiteinen , en aan de Commandanten < harer Vestingen , dat zy uit de Oostzee 1 Schepen naar Kamfchatka hadt afgezonden om , 1 jn verbinding met eene talryke Armée , die < langs de Amur marcheerde, van de oevers 1 III. Deel. en de monding dier rivier, gelyk ook van al het land ter flinkerzyde van dezelve, bezit te neemen. Rusland zou ongetwyfeld veele kosten uitwinnen, indien het de levensmiddelen en krygsvoorraad, die hetzelve nu nog over land derwaard verzendt, te water liet vervoeren ; boven dien heeft de vervoering over land nog dit nadeel, dat dikwyls f der Provihen op reis bederven. Het oogmerk van Catharina in dit aller was , door dit Canaal eenen weg te baanen tot den Handel met Japan, China en Oost Indien, en in deze wateren eene toereikende Zeemacht daartettellen , ter befcherminge van dien Handel. ö De uitrusting van twee kleine Esquaders naar Kam/chatka werdt door den oorlog met Zweeden geftremd. Het voornemen was 7 één van die Esquaders, waarover Kapitein Treva* tion , een Engelschman, het bevel zoude voeren, om Kaap Hom te laten zeilen; het :weede moest, onder Kapitein Malofskoi, voor:>y Kaap de Goede Hoop ttevenen. Uit alle deze omftandigheden blykt het, lat deze Expeditie met voorkennis en bewilü;ing van het Spaanfche Hof ltondt ondernomen e worden ; Malofskoi hadt zelfs orders, ora le Philippynfche Eilanden aantedoen, en zich laar van grooter vaartuigen te voorzien. Rusland maakt aanfpraak op de bezitting Ier Amerikaanfche Kusten tot op eenen aannerkelyken afftand ten Zuiden , zonder dat ïetzelve de grenzen , hoe verre deszelfs dienen gaan , voor als nog bepaald hebbe )it laatite zal vermoedelyk afhangen van dé. LI meet-  ( *66 ) meerdere of mindere voordeden , welken de Rusfen meenen , door het bezit dezer landen te konnen verkrygen. In Augustus 1793 bracht Profesfor Laxman eënen Japanfchen Schipbreukeling te Petersburg , welke voor eenige jaaren, nevens 4 andere ScheepJingen , gered was geworden. Men wilde deze lieden niet naar hun Vaderland laten terugkeeren , dan nadat zy zoo veel Rusjisch geleerd hadden, als nodig was, om de verdere openingen nopends Japan te geeven , die men verlangde. De gemelde Schip-; breukeling fcheen een man van kunde in de Scheepvaart te zyn; de Regeering floeg hem oplettend gade , en liet alleen vertrouwde lieden toe, om hem te fpreeken. Men verzekert , dat hy eene Kaart van Japan by zich hadt, die van de onze vry wat verfchilde. Op last der Keizerin moest de zoon van Laxman den Japanner en zyne lotgennoten op een Rusjisch Schip naar zyn Vaderland terugvoeren, wordende dezelve tevens gevolmachtigd , om, zo hy daar wel ontvangen werdt , er zich met der woon te vestigen, en zich als Rusjïsch Afgezant aan de Regeering te melden. Men gaf hem gefchenken , Ingenieurs en Landmeetkundigen mede. De jonge Laxman kweet zich gelukkig van zynen last, en verwierf van de Regeering van Japan voor de Rusftfche Natie de gunst, om jaarlyks een Schip met goederen derwaard te mogen zenden , onder beding , dat het Scheepsvolk op denzelfden voet, als de Hollanders, zou te werk gaan. Met dit bericht kwam Laxman gelukkig weder t'huis. De Eilanden, door de Rus/en bezeten , ftrekken zich tot op 300 mylen van Japan ] uit. Hierom hoepen zy , van eens, ten | «enigen tyde , de Japan/clie Eilanden zelve te konnen bemachtigen. Men weet, dat dit Ryk uit twee groote Eilanden beftaat, welke echter te zamen geene macht , aan die van Rusland geëvenredigd , konnen op de been brengen. De gemelde fpeculatie is dus gantsch niet onuitvoerlyk. Wat China "betreft, de overledene Keizerin hadt reeds het denkbeeld gevormd, om dit Ryk te veroveren. By haar leven maakte men "airede aanttalten , die daarop doelden j te Ncri/chinsk, waar de voornaamfte Goud cn Zilvermynen van Rusland zich bevinden , w .rden verfcheidene toebereidfelen gemaakt, om de oevers van den Amur in bezit te neemen ; dan de dood van Prins Potemkèm fiuemde de uitvoering dier maatregelen. In¬ tusfchen is het te vermoeden , dat Ruslands ontwerp flechts voor eenen tyd opgefchort zy , en dat die Mogendheid zich de eerde gelegenheid de beste zal ten nutte maaken, ter bemachtiging van China. Men zegt in Rusland openlyk, dat een Corps van 10,000 Soldaten toereikend zoude zyn, om deze groote verovering te doen. Begrootïstg van FRANKRYKS jaarlyksche ii A N D e L S-V e Rliezen, zedert den t e o e mwoordigen Oorlog. 1. Den LIandel op de Levant, die jaarlyks ten minfte 306 Schepen bezig hieldt, en aan Frankryk, na aftrek aller onkosten, ieder jaar 5,500,000 Livres opbragt. 2. Den Handel van Lyons, welke in die Stad op den duur eenen geld-omloop van 60 millioenen Livres veroorzaakte. 3. Den Noordfchcn Handel, waardoor Frankryk ieder jaar voor meer dan 30 Millioenen aan Wyn , Brandewyn, Vruchten en andere Producten, Fabriek- en Manufaéluur-goederen afzettede. 4. Den Handel met de Franfche Coloniè'n , die werk gaf aan 600 Schepen, en 8o,ooo,oco Livres opbragt. Zoo groot is Frankryks verlies by dezen oorlog. Deszelfs Marine is deerlyk vervallen , zoo wel als deszelfs Havens aan den Oceaan. Even groot is de verachtering van zyne Manufactuuren. — Nog kan alles ter naauwer nood gered worden, indien Frankryks Financiën eenen man bekomen , die goede rekening weet te houden , en die eerlyk genoeg is , om de _ belangen van den ontredderden Staat ten dien opzichte getrouw te behartigerl. — Zekerlyk kan men zich niet voortrollen , dat die Staat op éénmaal eene zoo zeer benodigde Oeconomie in alle vakken zal konnen invoeren ; dat zy de verftrooide vermogens der ondeeligen zal koBnen herftellen , en zich by In- en Buitenlanders een gevestigd Crediet bezorgen ; dan de weg kan gebaand worden, om langzamerhand weder daartoe te geraken , en zoo moet men langs de takken tot den ftam zelve komen. Zonder den Godlyken Vrede laat zich echter voor Frankryk niets goeds hoopen. Landbouw, Koophandel en Handwerken fchik- ken  C 2f57 ) ken zich: met by de gewelddadigheden en onrusten vau den oorlog ; zy zyn kinderen des vredes. — Zonder vrede, Landbouw en Koophandel intusfchen laat zich geene vaste orde van zaaken in eenige menschlyke Maatfchappy denken. Iets over het eedrisgeyke van bal ancen en tolregisters, ter bepal1nge van den In- en Uitvoer. Onder de Schaduwbeelden of Muur-fchimmen , waarvan zich onderlcheidene Staatsmannen , vooral in Engeland, vaak pleegen te bedienen ter misleidinge van de Natie , en om de gefteldheid van LIandel en Fabrieken voordeeliger te fchilderen , dan dezelve inde. daad is, behoort ook voornaamlyk dat dubbelzinnig ding, welk men Handelsbalans noemt. Fletzelve beftaat in een uittrekfel uit de Tolboeken, den byzonderen en algemeenen in- en uitvoer des geheelen jaars hevattende. Wan- \ neer hierin de waarde des gezamenlyken uit- l voers , door de eigenaars of Tolbedienden i aangegeeven, die des ihvoers , op dezelfde \ wyze bepaald, te boven gaat, dan zegt men, ; dat de Handelsbalans tot zoo veel of zoo veel i foms in het voordeel der Natie zy. De Tolregisters bewyzen vry naauwkeurig. ï hoe veele Scheepsladingen zyn uit- en inge- 3 voerd, clan dit is ook het al. Zy hebben t met de Balans van Winst en Verlies niets ge- £ ineens, en het is een blyk van onkunde, * zo men zich ten dien aanzien daarop wil l beroepen. De waarheid is deze, dat, hóe t grooter het Handels verlies in een jaar zyn i moge, des te hooger de zoogenaamde Han- e del balans volgends de Tolboeken fteigt. c B. v. het geheele Convooy van Engelfche v Koopvaardyfchepen, die uit de Havens aar, t de Middellandjche Zee kwamen, viel in een \ der laatfte jaaren in handen der Franfchen; de h Cargafoenen dier Schepen kwamen dus niet 2 als ingevoerd in de Britfche Tolboeken voor, k en derhalven was de Balans van winst zoo g veel grooter; niettemin waren de gemelde, niet ti ingevoerde, ladingen betaald. Alle verliezen, p 'die de Retourladingen door de Zee, ltormen, b •Zeerooveis, Kapers, en andere rampen lyden, 1 doen de Balans van uitvoer hooger ftygen ; w indien alle de retouren door de Zee \guwo1- is gen werden, zoude er geheel geen invoer op de Tolregisters ftaan, en dus zou de geheele uitvoer daarin als winst figureeren! Nog meer. Elk uitgaand Cargaföen, dat op eenigerlei wyze verloren wordt, is oorzaak, dat er een tweede diergclyk uitgaat; dit vergroot dus den uitvoer, en praait als winst op de Handelsbalans. — Derhalven is deze Balans voordeeliger, in fchyn , naar gelang er meer uitgaande of inkomende goederen verongelukken , dat is, met andere woorden, naarmate de Staat meer verlies lydt. Schandelyk is de onkunde van zoodanige lieden , die zich door foortgelyke kwakzalverycu der Ministers misleiden laten; zy bewyst, in welke ongefchikte handen eene Natie haar geheel belang vertrouwen kan. Kundigheden aangaande de INDIGO, en het ZWARTSEL., Wat Dioscorides Indikon, Plinius en Vitru'ius, en de overige Ouden Indicum noemen, 'chynt hetzelfde te zyn met onze Indigo. Het igenlyke Vaderland dezer ftolfe is Indië, en vel Gutfcherad en Campaija. Van daar is deelve zedert onheugelyke tyden naar Europa ;ebragt. Men vindt dezelve in alle eeuwen ;enoemd ; nimmer wordt zy als eene nieuwe [oopwaar gemeld , en fteeds komt zy onder denelfden naam voor, het geen een bewys fchynt e zyn , dat men dezelve onafgebroken heeft ;ebruikt en in den Handel gebragt. — Dioscoides fpreekt nog van eene andere foort van ndigo , welke het gedroogd, purperverwig :huim der verwkuip fchynt te zyn, en Beeklann gelooft, dat op deze wyze indedaad ene blaauwe, en, alles wel behandeld worende , zelfs zeer fyne verw kan gemaakt /orden. — Het kostbaar poeder, dat men lands onder den naam van blaauw Carmin erkoopt, en welks bereiding nog niemand eeft bekend gemaakt , beftaat uit het afefchept fchuim eener blaauwkuip , weier fynfte verwdeeltjens daarin blyven hanen. [Dat van water - loodzuur - Tin , welks ioeilyke bereiding J. B. Richter in zyne Tcuen Gegenflande der Chemie. 2, ót. S. 97. 2lchryft, is hiervan geheel onderfcheidenJ." et fchuim of de bloem eener Blaauwkuip, elke, gelyk de Vervvers zeggen, opgekomen , vei tooi. t menigerlei fchakeeringen van couLl a ieu_  C 268 ) leuren, waaronder men niet zelden der ouden Purper ontdekt , weshalven hetzelve puiperverwig kan genoemd worden. — Ook helt Beckmann over, om het Indicum en Indicum Nigrum der Ouden niet voor hetzelfde te houden, merkende hy dit laatfte aan als roet of Chinecfchc Inkt,, door de Hollanders Oost-Indifche Inkt genaamd.. — Ook is het indedsad opmerklyk , dat het Wyngaarden- of Frankforter Zwartfel (noir de Fignc), gelyk ook het Beenzwartfel, reeds ten tyde van Flinius is bekend geweest. Flinius bericht , dat de Zwartvisch (Tintenfiscli) eene- zwarte verwftof uitlevere , die door de zon eerst recht goed wordt tot fchryven , wanneer men er Gom heeft bygedaan ; doch met Azyn gemengd , is dezelve beftendiger, en laat zich zoo licht niet uitwasfchen; dit weeten ook de Catoendrukkers , die daarom hun Zwart met Azyn vast maaken. — Het is dus meer dan waarfchynlyk, dat men ten tyde van. Vitruvius en Flinius uit Indic zoo wel Indigo als- Zwartfel bekomen, en. beiden Indicum genoemd hebbe. Of intusfchen beiden van eenerlei plant herkomftig zyn, en in hoe verre de Amerikaanfche Indigo van die , welke men in beide de 'andere werelddeelen gebruikt, verfchille — is nog niet beflist; fchoon dit zeker is, dat R,aynal en veele anderen ten onrechte beweeien ,. dat Amerika die plant eerst door de Europecrs uit AJi'è zouden hebben bekomen. Voor het overige behoort deze plant tot die weinige, welke in drie werelddeelen voorkomen; evenwel is het hoogstwaarfchynlyk, dat de Europeërs ten eenigen tyde eene. betere foórt. daarvan in Amerika, hebben ingevoerd, alwaar men thands verfcheidene foorten er van aankweekt; dat de eerfte Indigo, die uit Amerika in. Europa wordt, gebragt,. uit Guatimalo, dus uit Mexico herkomltig geweest zy; en dat onder alle de West-Indifche Eilanden St. Domingo dit Product, het eerst, langen tyd zelfs - alleen ,, geleverd, en Carolina eerst omftreeks den jaare 1747 de Indigo - teelt. bej(pnnen. heb'pe. HUISMIDDELEN* e N NUTTIGE ONTDEKKINGEN. Gemaklyk middel, om BEDORVEN VLEESCH eetbaar TE maaken. (Uit het Weekblad voor dén gemeenen Man.) Het gebeurt dikwyls, byzonder in de warme zomermaanden, dat versch geflacht Vleesch-, vooral Kalfsvleesch, een onaangenamen reuk aanneemt, zynde een beginfel der rotting. Dit is zomtyds zoo fterk, dat het er door de gewoone wyze van kooken of braaden niet afgaat, en als men op eene plaats woont, waar niet dagelyks versch Vleesch te bekomen is, moet men dikwyls het Vleesch zoo eeten. Ziet hier een gering middel , om zoodanig Vleesch', dat te zwak ingezouten of te lang bewaard is, al ware het zelfs met een dunne , flymige korst- bezet, fpoedig versch te maaken.. Men laat regenwater in eene ketel aan de kook brengen , en doet , zoodra het kookt, 't. bedorven Vleesch er in ; men brengt nu het water fpoedig andermaal aan de kook. Dan neemt men eene weldoorglommen , liefst harde, turfkool, en houdt die met de tang 5 a 6 minuten in het water. Heeft men veel Vleesch, dan herhaalt men dit nog ééns a tweemaalen.. Men fpoelt het dus gekookte Vleesch af met frisch water, kookt het verder op de gewoone wyze gaar , en het *s dan zoo fmaaklyk als versch gedacht Vleesch. Men heeft zelfs Vleesch, dat door lang bewaaren . byna. oneetbaar was , op deze wyze zien . versch maaken.. [Dit middel is reeds aan onze voorouders bekend en door hun met vrucht gebruikt geweest. . En welk een foortgelyk nut trekt de hedendaagfche Scheikunde niet van het Houtskooienftof!.— Ik wenschte wel, dat men ook hiermede proeven nam tot ververfching van het Vleesch, dewyl toch vooral in de Houtskoolen zeer veel: loogzoutigs voorhanden is.. Redact.'] It. OE-  C ^9 5 II. OECONOMISCHE BERICHTEN. PRYS VRAAG EN van het NATIONAAL INST1TUT te Parys. Eerste Prys. De Clasfe der Wis- en Natuurkundige Wetenfchappen , hadt , in het jaar 6 , voor de tweedemaal eene Prysvraag öpgegeeven over de Ontleedkundige vergelyking des Levers, by verfchillende clasfen van dieren *, doch geen andwoord hierop ontvangen hebbende, heeft zy begrepen deze Vraag te moeten intrekken, en er de volgende voor in de plaats te ftellen: Tc 'bepaalen , door Ontleed- en Scheikundige waarnemingen en proeven, welken de ver/chynzels zyn van de verdooving, by zekere dieren, gelyk de. Marmolten, Bergr alten enz. gedurende den Winter, ten aanzien van den omloop des bloeds, de ademhaling, en de irrilabiliteit: cn natefpoorin , welke de oorzaken zyn van dezen flaap, als mede waarom dezelve aan deze dieren eigen is? , , Men verzoekt de Schryvers, om vooral natelpooren , hoedanig een verfchil zich by deze dieren opdoet in derzelver üapenden toeftand met dien, waarin zy zich gewoonlyk bevinden , ten opzichte van de fterkte des Polsilags , den graad van warmte des bloeds, de mindere of meerdere fchielykheid der ademhaling , de. hoeveelheid van zuivere lucht, binnen een gegeeven tyd verteerd , en deiopwekbaarheid door middel van het Galvanisiittts. Ook dienen zy onderzoek te doen naar het Ontleedkundig onderfcheid, waarmede deze dieren verfchillen van dezulken, welke aan eene zoodanige verdooving , gedurende den Winter, niet onderhevig zyn,. cn natelpooren, of dit verfchil voldoende is , om de verfchynzelen dezer verdooving te verklaren. De Prys zal zyn eene gouden Medaille, ter waarde van eene Kilogram. Daar de proeven omtrent deze Vraag niet dan gedurende den Winter konnen genomen worden , zullen de Andwoorden , uiterlyk, tegen het het- laatït.van July. ib'öi , aangenomen worden.. De uitfpraak zal gpfchiedeu in de openbare Vergadering van den 7 October 1802... Tweede Prys. Dezelfde Clasfe, geen voldoenend Andwoord ontvangen hebbende, op hare, in het 6de jaar voorgeftelde Vraag: Door naauwkeürige proeven naartcyorfchen, welken invloed de Dampkringslucht, het licht, het water en de aarde , op de groeijing hebben ? is te rade geworden om dit onderwerp op nieuw optegecven : doch , daar de verfchillende werkzaamheden , welke vereischt worden , om de Vraag volkomen te beandwoorden, eene menigte van proeven en veel tyds vorderen , en men niet wel kan verwachten, dat de dingers naar den Prys in ftaat zullen wezen , om binnen den op nieuw verleenden tyd , alle verlangde ophelderingen te geeven : Heeft de Clasfe befloten, byaldien zy geene Verhandelingen mocht ontvangen , waarin de Vraag in hare geheele uitgeft ektheid zal behandeld wezen, den Prys toetewyzen aan den geenen, die flechts een aantal van zulke proeven , daadzaaken .en waarnemingen, zal ingeleverd hebben , als meest gefchikt fchynen , om onze reeds yerkregene kundigheden, nopends het een of ander gedeelte van het vraagltuk, te vermeerderen. De Prys, van gelyke waarde als de'voorige, zal gelyktydig met deze worden toegewezen : en de Andwoorden moeten, uiterlyk voor December 1801 , worden ingezonden. Derd.e Prys. Welke zyn de kentekenen die, in groeijende en dieriyke jloffen, dezulke, welken dienen om gisting te verwekken, onderfcheiden van de zoodanige, die zy de gisting doen ontftaan ? De Prys, van gelyke waarde als de beiden voorigen, zak in de openbare Vergadering vau April 1801, worden toegewezen.. De Verhandelingen moeten, uiterlyk', voor December van hetzelfde jaar, werden inge» zonden. ; Buitengtwoane Prys. Dè Minister der binnenÜndfehe zcaken heeft, uit naam der Regec» ring,, het Inftituut gelast, oro de volgende Vraag tot een prys-onderwerp optegeeven : l'kelke plechtigheden moeten er by begravingen of lykjiaaifiën plaats hebben , en welk eene orde moet er op de begraafplaatfen gefteld worden ? Ook' heeft' hy^ de Stichting gelast, om te berichten, dat er eene gouden Medaille, van 5 ; Heëtogramme's:, ■ zal toegewezen worden aan den geenen , die, volgends het oordeel van het Inftituut, zal blyken deze gewiguge Vraag het beste beandwoord te hebben. Ingevolge hiervan nodigt het Inftitut de Burgers, om aan hetzelve hunne Verhandelingen intezenden voor den ! 19, Augustus■• aanftaande, LI 3 , teau  C *7° ) ten einde de Piys , in de openbare Zitting van! den 7 udtober 1800, konne toegewezen wjrden. De Schryvers gelieven wel te letten op de onderfcheidene punten, in de' Vraag, door het Beduur opgegeeven, begrepen. Deze zyn, in de eerfte plaats, de plechtigheden by begravenisfen intevóeren, 't geen betrekking heefc op alle byzonderheden, die op het overlyden volgen, gelyk als de manier, op welke het ligchaam kan ten toon gefteld worden , de bekendmaking van het overlyden, de nodiging en het byëenkomen der përfonen , die het lyk zullen volgen , en de wyze , waarop het van de ééne plaats naar de andere zal gebragt worden. Het tweede lid der Vraag, te weeten, de orde op de begraafplaatfen te ftellen, bevat de keuze en aanwyzing, zoo van de locaalen, waar de lyken voor een oogenblik dienen geplaatst te worden , om vervolgends naar de plaatfen te worden vervoerd, welken derzelver destinatie , en nodige ruimte verplichten , om ze meer van de huizen te verwyderen, als van zulke locaalen, welken voor het laatfte verblyf der overledenen gefchikt zyn; de manier waarop dezen behooren ingericht te wezen, om niet fchadelyk te zyn voor de naburige huizen , als mede hoe zy moeten verfierd wezen , om een gedeelte van het zedelyk doel , 't geen men : zich by lykftatiën kan voordellen , te bereiken, behooren insgelyks in overweging geno-f' men te worden. j Het opgegeeven onderwerp moet zoodanig!' in het algemeen worden behandeld , als op < alle plaatfen der Republiek in werking te brengen is. I Daar de lyk-plechtigheden niet dan als eene burgerlyke daad konnen befchouwd worden , moet daar by niets worden ingevoerd , 't 1 geen eigen is aan deze of geene Godsdienstvereering. De Schryvers dienen zich te gedragen naar de algemeene Wetten van het inftituut op het toezenden der Verhandelingen, welke naaiden Prys dingen , beftaande in de volgende / Artikelen. A . De Verhandelingen moeten in het Fransch d, gefchreven zyn, en gezonden worden aan den 'l Secretaris, bf aan den Minister der Binnen- ^ Jandfche Zaken, voor het inftituut. Welken ^ van deze wegen men ook verkieze, de And- & woorden moeten voor den eerften der maand $ Augustus in handen van het Initituut komen. M Zendt men het ftuk rechtslrreeks aan den Secretaris , dan wordt er ten onwangbriefje van gegeeven , buiten vertoon van liet welk de Prys niet zal afgegeeven worden , in gevalle de Verhandeling dien mocht wegdraagen. De Schryvers moeten hunnen naam niet ftellen by hunne Andwoorden, noch zich, voor de beöordeeling, bekendmaken; maar by hunne Verhandelingen eene zinfpreuk of devies voegen, 't geen ook op het verzegeld biljet moet ' ftaan , waarin zy hunnen naam "fchryven. Het biljet, by de bekroonde Verhandeling gevoegd, zal alleen geopend worden. NB. De Byzonderheden wegens Kant moeten wy, door plaatsgebrek, tot N°. 130. Verfchuiven. PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 26 May 1800. De Geraffineerde Suikers zyn nog iets flaau-ver in prys, dan den 29 h 1.. — De Syroop s 74 &• . F De Coffy is wederom f a J ftuiver minder, :n wordt genoteerd van 15! tot iüi ftuiver. De Pooljche , Eibinglche en Henufche Tartc is 40 ggl. gemonteerd ; de Koningsberger lito 20 ggl.; de gedroogde dito 30 ggl. De Rogge is in meest alle foorten "io a 20 ;gl. gemonteerd. De Garst is 10 ggl. minder, dan den 19 1. |. Het Slaglynzaad is 10 ftuivers hooger. — )e Oly, 15 ftuivers dito. Te Dordrecht, den 26 May 1800. '.affinaden 32 a 33 § lelisfen 2 gg . ..... 29] a 30I 'to 3 tg . 27 a 29 ompen 25 a 26 rampjuiker 24 a 28| ■zsterden ........ 14^ a 24 mdyën, diyerfe 41 a 22f iroop ...... i . . a74~$ 'iite Genuefche Oly . . , 200 a 220 <-£ Te  Te Schiedam, den 28 May 1800. Moutwyn — ^ de 30 Virtels, zonder Fust, Genever ro| r£ dito, dito. Genever 50 en 51 per Aam, Amfl. Proef. Gedr. Rogge 157 per Last 225 ggl. geveild. Te Rotterdam, den 26 May 1800. Oude Zeeuwfche Tarw, per Z. Zak ... 41, 41 a 44 | Nieuwe puik dito . •• 34,, 36 a 39 $ Gemeene dito .... 22 , 28 a 32 $ Zeeuwfche Rogge . . 22, 23 a 23I £ Vlaamfche Boekweit, op 154 66 per last . . a 35 c£ Brabandfche dito op dito a 35 Klei zonder wigt . 33 a 34 c£ Paardeboonen ... . 20, 25 a 27 J Wintergarst, per Hoed 1 , Zomer dito 5 5° a 53 Zeeuwfche Brouwhaver . *a' Voeder dito f24, 28 a 40 ggl. Pryzen van eenige Binnen!andfche Effecten, te Amsterdam, den 29 May 1800. Recepisfen, Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 341 è 35 dito 4 pCts. Heffing, a 3» — naar rato van Comptoiren en Sommen 45, 46 a | Nationale Schuldbrieven met Cou. pons as pCt. 40 a \ dito met dito en Uitl. a 4 53J & 53! dito met dito dito . a 5 66± a 67^ Interest-Recepisfen van oude Staatsfchulden. a 4 pCt .... 41 a 43 Fourneer-billenen 99 a \ Bataafjchc Refcriptün, 29 May . 1800 , . . 88i a 89I i . . 703 a fél a 56 a 57 3 49 a 5° 4 ... 47? "f 4^ Na den Vrede by loting . 39 a 39* Hollandsch geforceerd .... 37 a * Vrywillig dito 57I a 53 Gclderfche fchaêvergoeding . 361 a 37 Recepisfen uit de Nieuwe 3 pCts. Heffing, a 3 pCt. ... 38, 39} a 40 Belee nbankgeld, 29 May. $8i a 0,9 NATIONALE LOTERYEN. In de Vyfde Week van de Zesde of Laatfte Clasfe der 9ifte Generaliteils nu Bataaffche LOTERY, welke is beginnen tetrekken op Maandag den 28ften April, zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen: ga/ie Lyst. No. 8971 met ƒ 1000 > 39819 —— s 1000:- 5$fle Lyst. No. 42875 — = ioco:- 42891 —. = ioco:- 40510 — '* ioco:. 54/7e Lyst. No. 40384 — = 1000 - 55/le Lyst. No. 37898 — = 1000:- 42836 — = 1000:- $6(ie Lyst. No. 14581 —- = 1000:- ZEE TYDING Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door 2 Spaanfche Oorlogfchepën *t Schip Tartar, Kapt. Perceyal, van Madera naar Martinique; 't volk is te Vera Cruz aangekomen. — Door een Franfche Kaper de PaketDooi e/truey stmcitfu, vau ae ucwaras Eilanden, en twee Brikken, naar Newfoundland. Opgebragt te Portsmouth de Schepen Scipio en la Paix, beide van 20 ftukken, van Nantes met een lading Oly voor Isle de France; zynde nog twee Spaanfche Kapers in den grond geboord. — Te Gibraltar 't Brafilisch Schip Friumpho , zonder volk op Zee gevonden. —■ Te Figos \ Schip Fox , Kapt. Donnell , van Cork naar Porto. — Te Algcziras , Amicitia, Kapt. Lorenfen, van Lisfabon naar Livorno. — '1 e Falmouth de Brik SL Ifaèel, Kapt. Csntaborra, van St. Scbastiaan naar Tenetiffe. j Aangehouden op de Rivier van Londen 't Schip Fadralander, van Batavia. — Te Plymouth 't Schip Anna Matilda , Kapt. Arends, van Barcelona; en die 6 Gefchwester , Kapt. ïobfen, van Morlaix. Prysverklaard het door 2 Franfche Kapers te Ftgos opgebragt Schip N. S. de Rofurio, Kapt. Mercera, van Fernambucq naar Lifabon. Scheepsrampen. Verongelukt op Kaap Finisterre 't Schip Hinda , Kapt. Kapt. Nuttal, van Leverpool naar Afrika; 25 man zyn daarby verdronken.— Op Goodwinfand 't Schip Lord Donninghmore, van Cordesf naar Londen. Ge-  ( m ) Oeftrand op Brachyhead 't Schip ftuliana Trospera, van Bordeaux naar Steltin; een gedeelte der lading is geborgen. Met fchade binnen te Appledore 't Schip Hoogland, Kapt. Sodcrberg, van Stokholm naar — Te Portsmouth 't Schip Nepthunus, Kapt. Prebenfen, van óY. Michaël naar Petersburg ; en o'e Noord/lar, Kapt. , van >Guemfey. — In Dutivres zwaar befchadigd, Lahrman, van Bordeaux naar Altona. . Texelfche en File-Lyst. Den 07 May. Binnen //. Syvttters, van De Wind Z. fïil. Den 28. Binnen /f. C. Callisfendorf', van Embden. — Uitgezeild Ptóm, naar Z/'jfabon; J. Onnen, naar Por/o; en A. Rcmts, naar Nantcs. De Wind N. N. W. Den 29. Binnen //. en J. Schoers, van Embden. — Uitgezeild A. Albcrtusz, naar Antweipen en Z. ƒ/. Steendahl, naar Noorwegen. De Wind JN. O. Den 27. Uitgezeild 5*. CAftwyï» en T. Ipfen, naar de Oostzee. Den 28. Niets gepasfeerd. •In 't File. Den 26 May. Binnen I. P. Dienstman, van Malaga. ADVERTENTIE N. V By Mortier Covens en Zoon, te Amflerdam, wordt heden uitgegeeven: Een Stee van VIII Kaarten, zynde één generaale en zeven particulieren , behelzende de Verdeeling der Bataaffche Republiek, in 94 Districten, af V-T- zynde deze Kaarten van dezelfde grootte, als de reeds uitgegeevene der VIII Departementen , ten einde by dezelven te kunnen worden ingebonden. - Eene volledige Be• ichryving dezer beide verdeelingen vindt men in de Beknopte Staatsbefchrvving der Eataaffche Republiek, msgelyks by bovengemelde te bekomen; die mede eerlan*- de Befchryving der Gemeente-verdeeling zullen uitgeeven. 0 **Pin •? kIrl!f,r, H' Zt? Resteren, in de Langenbrugfteeg te Amflerdam, aal in t Nederduit sch vertaald uitgeeven, de volgende Trau-, Schau- en Lustfpielen? Edmund Knapp, oder die PFiederyergcltung; Das Harfenmddchen ; Selbstgefühl; Der Okuhst; Ebba von Medim; Der Ober - Amtmann und feine Familie; Der' edelmüthi.e ObertflrT'u mT' Rerue ifroh'L^ i fQd#* und\mulic; Telegraphen; Der IValdfindling ; mW<^:gmfc:. fW ï>A&m oder die Liebesprobe; Die Gaben des Genius, oir Grosfe ; Unsterbltchkett ; Liefde und Pflicht; Gevalt der Liebe; Graf Ernst von Bafel Voords alle de ftukken m de Oeconomifche Courant van 26 April geadverteert. Bv denzelven is hede van de Pers gekomen: Bené Descartes te Ltrecht, of de bekoor, lykkeden der Gasivryheid, Tooueelfpel, naar >t Fransch yan J. N. Bouilly , Schryver van den Abt de l tpëe. door IFiizen Geysbeek. en Roland de Monglave, of de Zegepraal der Onfchuld, -Jooneelfpel, naar 't Fransch yan Leoife Tëogate. door M. G. Engelman Te Amflerdam, by C. COVENS, Boek- en Kunst verkooper op den Vygendam. Helvoetfluis. Den 26 May. Niets gepasfeerd. De Wind W. Den 27. Gister avond in Zee 's Lands Brik van Oorlog de Flieg, Kapt. Debbits, als Cartel naar Engeland. — Uit Zee binnen een Brik, de naam onbekend ; dezelve ligt onder de Goereefche Haven ten anker. — Heden in Zee J. Pieiers, naar Dramme. De Wind W. ftil. Brielle. Den 26 May. De Schepen van gister zyn wel in Zee gekomen, behalven dat van Kreeft 't geen door contrarie wind op de Rheede terug kwam. De Wind W. Den 27. Binnen C. Bottenveg en S. Neutrik, van Embden. — Uitgezeild J. H. Kreeft, naar Bergen, en D. Fink, naar Lisfabon. De Wind W. ftil.  Jsf°. 139. 4 Juny 1800. OECONOMISCHE COURANT. ' Tsr- bevordering van Nationale Huishoudkunde , Nyverheid^ Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle anders middelen van beftaan. I OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Iets over NEWCASTLEl en deszelfs FABRIEKEN en STEENKOOLMYNEN. (Uit het Fransch van Faujas St. Fond.) 'hlewcastle ligt aan de fchoone Rivier de Tyns, •L* die aanhoudend met * Schepen bedekt is, terwyl derzelver boorden tot aan haren uitgang in Zee, op eene lengte van 10 (Engelfche) mylen van de Stad af, lings en rechts met Fabriekgebouwen bezoomd zyn. Faujas St. Fond hieldt zich hier eenigen tyd ©p, om deels de veelerleiè' voordbrengfelen van een ongemeen werkzame konstvlyt, deels de menigvuldige Koolmynen, alhier voorhanden, in oogenfchuuw te neemen. — Hy hadt de beste gelegenheid ter bezichtiging zoo deiFabrieken als der Koolmynen, door iemand, die, behalven zynen fmaak voor Natuur- en Manufacluurkunde, zelf eene Fabriek bezit, in welke men zich enkel bezig houdt , met uit de Asch, die van de Fournuifen der Munters, Goudfmeden, Goud- en Zilverdraadtrekkers, en van den afval uit de Smeltkroezen en Capellen kumt, het daarin nog overig gebleven Goud en Zilver te trekken. Deze Asch wordt in Flolland, Engeland, en vooral in Frankryk, ruuw ingekocht. III. Deel. Het geen hierby de meeste opmerking verdient, is, dat de Asch, welke men ten dien einde in groote hoeveelheid uit Frankryk trekt, reeds door de handen der Stofgoudzoekeren (Raffnadeurs) gegaan is. Dit bewyst duidelyk, dat die lieden door wasfehingen of op eenige andere wyze de Metaalen niet dan zeer onvolkomen uit de Asch trekken. Te Newcastle integendeel geeft de overvloed en goedkoope prys der Steenkoolen gelegenheid tot eene meer naauwkeurige en doeltreffende behandeling ; men ftelt hier de ftoffen bloot aan de ongelyk veel fterkere hitte van vernuftig ingerichte Reverbereer - ovens [dat is , die de hitte terugkaatfen, en dus de kracht daarvan nagenoeg verdubbelen], en perst zoo-uit het mengfel alles, wat daaruit by mooglykheid te haaien is. Met geen mindere deelneming bezichtigt men de Fab'riek van den Heer David Crawfon , waarin een aantal Ovens of Fournuifen zyn aangebragt, ter voordbrenging van nieuw Lood en Koper uit derzelver Kalkdeelen. Ten dien einde laat de onderneemer oude Looden pypen van Fonteinwerk, die lang in den grond hebben gelegen , gelyk ook oud, roestig Koper, en oud , onbruikbaar geworden Gefchut, welk alles goedkoop te bekomen is, in alle landen van Europa opkoopen. Wy zagen hier, zegt Faujas, ook onderfcheidene Glasblazeryën , waarin Vlak Glas , gebogen Glas, Vlesfen en Bouteilles gemaakt worden. Deze Fabrieken, hoe zeer gedreven wordende in onaanzienlyke gebouwen, zyn echter zeer uitgeftrekt; en eene zoodanige eenvouwigheid en bezuiniging omtrent het over- M ra tol-  c m ) tüllige verdiende in veele andere oorden navolging. Prachtige gebouwen en kostbare inrichtingen zyn de klippen, waarop zoo menige, anders wel uitgedachte onderneming! fchipbreuk lydt; vooral is dit het geval in Frankryk, [en ook wel elders!! Reda£l.~] De Hollanders en Engelfchen weeten by het aanleggen van Fabrieken die klippen te vermyden; [niet altoos.] — en hunne Oeconomie in dat opzicht behoorde alomme te worden nagevolgd. De zoomen der fchoone 'lyne veitoonen beurthngs aan het oog Tegelbakkeryën, Pottebakkeryën , Porceleinfabrieken , Glasövens , Loodwit- en Meniefabrieken, Vitrioolftookeryen, Bhkflageryën, Tingieteryën, YzerhVltovens, Draadtrekkers-fabrieken, enz. — Dit alles verwekt een leven, eene werkzaamheid, < the het oog verrukt. Overal ziet men gely- i Herhand nuttige menfchen voordeel in den i arbeid zoeken, anderen tot nut werken , en s aan het algemeen belang met de daad iets 1 bydraagen. --~- ( De Steenkoolmynen zyn in dezen geheelen c oord zoo menigvuldig, dat zy niet alleen r een der ryfte Koolmagazynen voor Engeland n zelve opleveren , maar ook ftoffen tot eenen li grooten en zeer voordeeligen uitvoer. c Dagelyks, ja ieder uur, vertrekken van New e castle Schepen, met Steenkoolen geladen, naar Londen en andere Europifche Havens. Behalven d de winften, die dit in den Handel aanbrengt, b yerfchaft hetzelve ook aan de Britfche Marine dit _belangryk nut, dat daardoor eene groote menigte van bekwame Zeelieden gevormd wordt, en , wanneer er oorlog ontftaat , worden er meer dan iooo zulke Koolfchepen tot Kaperlchepen gemaakt,' die binnen kort de geheele Koopvaardy des vyandelvkeri Staats vernielen. In deze beoefenende School van Zeevaart worden de beste Zeelieden gevormd. Zy leeren hier alle rampen en gevaaren trotfeeren. Zelfs de onftervelyke Cook hadt eens als Matroos op een Koolfchip van Newcastle gediend; door zynen fchranderen en werkzamen geest fteeg hy weldra tot den rang van Kapitein, huurde voor eigen rekening een Schip, voer daarmede cp vracht, en wist zich in gevaaren zoo moedig en fchrander te gedragen, dat zyn roem, hoe jong hy ook was, wel- i dra by alle Zeeheden vermeld werdt. De Britfche Regeering bleef niet onkundig van zyne talenten; zy gaf hem de voorkeus tot • het doen van nieuwe, afgelegene ontdekkingen. Look reisde driemaal de wereld rond, „P en yerrykte daardoor de Aardrykskunde, Na- 2 tuurlyke Gefchiedenis en Zeevaartkunde meten veelerleie, zeer gevvigtige kundigheden. Nog heden bewaart en vertoont men in eerbiedig aandenken het huis te Newcastle, waarin deze groote Zeeman geboren is. De Steenkoolmynen van Newcastle zyn zoo gelukkig geplaatst , dat boven dezelven de ichoonfte weilanden en beemden liggen. De beste weiden dienen ter voeding van een groot aantal Paarden. Naast het weiland vindt men voortreflyke bouwgronden. Onder deze oppervlakte ligt een fraaije Zandfteen, waaruit voortreflyke Molenfteenen gehouden worden; de uitvoer van dit artikel is voor dezen oord van aanzienlyk belang. De goede aart dezer Molenfteenen doet dezelven naar alle Havens /an Europa verzenden. De voornaamfte delrery van Molenfteenen behoort eenen gemeeïen Burger van Newcastle toe, en ligt 2 En. 'elfche mylen van de Stad af. Deze Koolmyn verfchaft arbeid aan 17.00 peronen. 30 Doen het buitenwerk , en alle de vengen zyn bezig, met onder den grond e Steenen lostehakken, te behouwen , en aar boven te werken. In de diepte gebruikt ïeu 20 Paarden tot het aanvoeren der Koorn, en 4 andere dienen buiten ter beweging er Machines. Bovendien gebruikt men er nog enigen tot allerlei bywerk. Eer men tot de Steenkoolen komt, liggen e ftoffen in de volgende rangfehikking, 0f eddingen. ö 2 Voeten groeiaarde van goeden aart. I5 Bedding van gerolde Kalkfteen, waaronder ook. gerolde Zandfteen. 10 Meer of min zuivere, graauwe Klei 25 '. — Qjmrts-achtigz, harde Zandfteen,* doormengd met etlyke dunne blaadjens Glimmer (f). 2,6 Zeer harde, zwarte, eenig aard- pik bevattende Klei, - mede met eenige Glimmer bezet. ö J8 N°g zwartere Klei, bezet met meer, en gedeeltelyk brandbare aardpik Dé bladeren, waarin deze Klei op elkander ligt, voorzichtig affcheidende, 't geen weinig moeite kost, ziet men daarin flaauwe afdrukken van Vaarenkruid. 02 voeten, te zamen. Op '*) Eene Steenftof met glanzige Goud- of Zilver:wige flippen of vlakken, ook wel Kaïtensroud en ttenvher genaamd Men heeft ook Gümmerciarde Gtimmerzami. Redaiï.]  ( m > Op deze diepte treft men de Steenkoolen aan, wier bedding op zommige plaatfen 5 voeten diep is, op andere iets meer of minder. Overal kan men die gemaklyk uitwerken, en men delft daarvan groote ftukken , het geen een aanmerklyk voordeel is, wyl deze lichter te vervoeren zyn, en beter branden; weshalven ook zulke ftukken meer kosten. Onder de zwarte, aardpik-achtige Klei, en daaraan vastzittende , vindt men de Steenkoolen; intusfchen zyn er andere mynen naby deze, waarboven eene laag Zandfteen ligt, zynde ter diepte van aas duimen daaronder gemengd. In de gemeld* Koolmyn is eene groote, fraaije Stoommachine aangebragt, die het water wegvoert, en tevens eenen Ventilator beweegt, ter aanbrenging van verfche lucht. Het hyswerk is licht en wordt door 2 Paarden gedreven. De bakken, die de Kooien opbrengen, zyn niet van hout, maar van teenen gevlochtene manden met yzeren handvatfels, en zoo groot, dat elke daarvan 1200 f8 Kooien bevatten kan. Daar nu eene dezer manden altoos naar boven gaat, terwyl de andere zakt, komt er alle vier minuten eene mand boven. Één enkel perfoon ontvangt die, plaatst dezelve, nog zweevende, op eene flee, waarvoor • een Paard gelpannen is , en hangt daarvoor eene ledige mand weder aan. De volle mand wordt gebragt naar eene hoogte, al waaide Kooien op een hellend dakwerk, dat als eene Zeef doorboord is , worden uitgeftort ; het gruis valt daardoor heen, en de ftukken rol-' len naar beneden. Men laadt die dan op Wagens, en brengt dezelve ter Scheep. De wagens hebben raderen van gegoten Yzer. Op elke wagen laadt men ongeveer 8000 fg Kooien. Tot befparing van menigvuldig voorfpan heeft men den grond eene hellende richting gegeeven, zoo dat de wagens, ééns in beweging getragt, aan elkander volgende , van zelve voordrollen. Voords heeft men over het water der kaay een voetftyger gemaakt, zoo dat de Schepen vlak onder de wal konnen inladen. Men moet dit alles zien, om over, dit vermogen der menschlyke Induftrie te konnen oordeelen. De groote bezuiniging, door middel van Werktuigen , hier ingevoerd, maakt het begrypelyk , hoe de tngelfchen hunne Kooien zelfs in de Franfche Havens en aan de Midclcllandfche Zee konnen markten op plaatfen , waar men zelve Koolmynen heeft. De Franfche Kooien worden, door eene vervoering van 3 a 4 mylen over land, reeds zoo ', 'duur, dat de Engelfchen de hunne goedkoper konnen leveren. Te Marfeille b. v., waar de Zeepziederyën onbedenklyk veel Steenkoolen gebruiken, en waar men op een afftand van 4 a 5 mylen Mynen heeft, koopt men de Engelfche Kooien, vry zynde van inkomende rechten, goedkooper dan de inlandfche. Niets ontfnapt aan den konstviyt der Nic.vcasteeleren. De Kyzelfteen zelfsr die onder de Koolftof voorkomt en deze bederft, weeten zy te benuttigen, en er Vitriool uit te trekken. De inrichting ten dien einde is. zoo eenvouwig en üeconomisch, dat 6 përfonen deze uitgebreide Manufactuur bedryven, era jaarlyks eene groote hoeveelheid Koper water of Vitriool bereiden konnen. Het Koolengruis, van meer dan 100 Mynen rondom Newcastle, zou zeer in deu weg zyn» hadt men niet een middel uitgedacht, om ook dat te benuttigen. — Hetzelve is in dien Staat voor de vuurhaarden niet bruikbaar < wyl het door dezelven heen valt en 't vuur uitdooft; alleen de Glas-ovens, .Kalkbranderyën, Slotemakers en Smits konnen het gebruiken ; dan , dit vertier is by lang of na niet genoegzaam. Men heeft er dus het volgende op uitgedacht: men vult met het gruis eene Kagchel of Oven , die te vooren door Kooien is heet gemaakt. Hierin bakt hetzelve door de hitte tot een koek aan één, en het verliest alleen de Aardpik. Zoodra deze masfa fraai rood van couleur is, haalt men ze met Yzeren haaken er uit, en zoodra zy op den grond liggen, dooven zy uit en blyven, in vaste of poreufe ftukken, voor de Koolhaarden, Yzergieteryën enz. uitnemend bruikbaar. — Deze laatfte foort van Kooien noemt men in Engeland, Coaks; zy dienen by veele Handwerken en Konften in de plaats van Houtskoolen , en geeven eene grootere, gelykere, ïii langduriger hitte, dan andere brandftoffen. HOUTSMEERSEL, dat de Rotting en Wormen afkeert, en tegen het" water bestand is. Men neemt 14 fg Hars in kleine ftukken, ff ook grof gedampt ; 28 fg zuiver gewasfehen , en wel gezift , fyn Zand ; 13* fg Vlenie en i| ge Oly. Men iaat de Hars zachtens over het vuur fmelten, doet er dan het iand en üe Menie ahen^kens en by kleine Mms ge*  gedeelten by, en giet er eindelyk de Oly in. Hierop laat men het mengfel, onder een geftadig roeren, een weinig te zamen kooken, en met dit roeren gaat men zelfs voord, na hetzelve van 't vuur te hebben afgenomen, tot dat het bekoeld is , ten einde de masfa overal volkomen gelykmatig vermengd zy. Wil men van dit Vernis of Ciment gebruik maaken, zo breekt men hetzelve aan, ftukken, fmelt het in een Yzeren of Aarden pot vloeibaar , giet nu op de 6 68 daarvan nog \ W Oly, en brengt het zoo, kookend heet,, op t geen men er mede bekleeden wil , het zv door middel van eene borftel , of, zo het mooglyk is, door hetzelve daarin te doopen. Indien ééne Smeering niet fterk genoeg dekt, herhaalt men de voorige behandeling nog ééns; doch in de meeste gevallen zal ééne ruime lmeering genoegzaam zyn. De Oly, die mén neemt, moet zoogenaamde vette Oly zyn, b. v. Raap-Oly. Naarmate men daarvan meer of minder gebruikt, is-de masfa meerder of minder zacht en leenig; men regelt zich dus daaromtrent naar vereisch van het houtwerk, dat men bekleeden wil. — De Menie geeft aan deze Compofitie eene roode couleur, doch men kan dezelve ook, door Loodwit in plaats van Menie te neemen, wit , of-door middel, van Croenfpaan-, groen maaken. c & tb. OECONOMISCHE: BERICHTEN. BULLETIN van Büjteula,nwche HA NDELS-BER ICÏITEIV. • De brieven van Elfeneur brengen mede, dat, men, den 10 dezer maand , konde rekenen, dat er alstoen reeds zestien a zeventienduizend Lasten Tarwe-, uit de Oostzee mix Engeland waren .vervoerd., - , Te Dantzig ging. de aflading van Tarwe, naar Engeland, - nog altoos zyn gang, en. men J vermoedde, dat dit voor. éérst nog niet zoude i ophouden , daar. de Engeljchen zulke énorme < pryzen hefteden. — De Schepen kwamen er ] thands in-zoodanige menigte-, dat de vragten i gedaald waren.- — Men oordeelde, dat ■ uit i folen vierduizend Lasten.- Tarwe ,. en agthon- derd Lasten Rogge waren aangekomen. Beuitvoer van het laatstgemelde artikel , voorzoo ver het uit de. Oostenrykfchc. en Rusftfche Provinciën komt , was vrygefteld ; maar da voorraad- in de Pruiftfche Provinciën aanwezig, moest voor de Confumtie in het land blyven — dewyl er echter, daarvan weinig aankomt, en die Rogge bovendien voor de bak, kery, niet dienftig is, vermeende men , dat de uitvoer van dit artikel, in 't algemeen,, binnen kort, wei zoude konnen verboden worden.. De koude, die,, ten gevolge, der groote hitte, welke mefi reeds gehad hadt, zich zints. eenige nagten hadt doen. gevoelen, hadt aan de • Veldgewasien veel nadeel toegebragt; de Erwten hadden merkelyk geleden, en men vreesde zeer voor de Garst ,. die. kortelings gezaaid was. Men voorzag eene.groote duurte, te meer:, daar door het ftcgte, voedzel van het vóórig jaar, veele Hoornbeesten aangekomen zyn, waardoor de Boter en het Vleesch, beide,, tot. eene ongehoorde hoogte geftegen zyn. —- By eene nadere- Ordonnantie, van het- Commercie-Cóllegie, te Stokholm, in dato 2 April jongstleden, is in het nieuwe Tol-tarif, ten opzichte van de inkomende., rechten van het effen witte en geele Porcelein eu > Aardewerk, eene verandering bepaald ; wordende tevens daarby vastgefteld: • i° Dat voordaan van alle Porceleinen, echt of ■ onecht, uit alle oor. den, behalven uit de Oost-Indien, komende, dogr die geenen,, die alléén het recht hebben, om. dezelve, te. doen invoeren ,. betaaid zal worden, in plaats van 50 pCt. van de waarde, ico pCt. 20 Dat daarvan alléén is uitgezonderd het Engelfche . wit: of geel Aardewerk, .voor zoo verre betreft, zoodanige loorten, als by dezelve Ordonnantie zyn omfchreven ,. mids betalende 25 pCr. van de waarde, in plaats van 20. pGt., zoo als zulks by het jongfte Tol - tarif was bepaald ; en 30 dat, na den 1 January aanftaande., alle Winkeliers, die vreemd Aardewerk verkopen, geene andere ftukken in hunne Magazynen sullen mogen hebben , dan ronde Borden, )ver 10* duim diameter,, buiten dc rand; angwerpige fchotels ; dito . diepe fchotels , net of , zonder dekzels ;. dito Soup-Thërines, net derzelver dekzels, zonder fchotels ; en :indelyk vierkantige Saladierês, het zy met cherpe * of ronde hoeken ; alles, by Conrayentie, op de boeten en pcenaliteiten, tejen de Verkopers van geprohibeerde goedereE jeftatuëerd.. —— Voords  c m > Voords kunnen wy~ onzen Lezeren nog mededeelen , de navolgende Waarfehuwing uit Denemarken. (Copie Translaat.) NARICHT voor de ZEEVARENDEN. Het wrak van een Schip , het welk dezen Winter dour het Ys verdrukt is geworden, is bevonden te ftaan op 21 voet water , omtrent l myl van het land, te peilen N. ten O. van de Kraeg, te 'Torbek, en N. VV. van de Kerk te Gientof; de langde merk is, Sundhye Rcmisfe, op de Zuidhoek der uiterftè Battery van de Rheede, van waar men iets van het agferfte gedeelte des Schips, even boven het water, ziet. Voords is, eenige dagen geleden, een open Jacht , geladen met Bakfteenen , op 2,5- voet water gezonken, omtrent f myl van het digtfte land, en \ myl-in het Z. O. \ O., van JVebek; flechts een weinig van den top is boven water. — Voor beiden is vooréérst een boeg met lteng en roode Vlag geplaatst ; fchoon geen van beiden op het gewoone vaarwater liggen, kunnen zy doch voor kleine Schepen, die met eenen fchraalen > wind kruisfeu, of grond zoeken, gevaarlyk worden. Kopenhagen, den 19 May, 1800.. (was getekend) L ö w e N ö r N. Commandant Capitcin en Vppei loots.. HANDELS- en FABRIEKMATIG NIEUWS.. (Vervolg van NP. 135. bladz. 247;) 1 Zedert 1;; tot 17 May 1. 1. zyn te; Londen j binnengekomen 45,757 zakken Tarwe; 36,138 1 zakken Haver;. 2,459 zakken Rogge;. 2,234 < zakken Garst; 1,530 zakken. Erwten; eft 800 t zakken Boonen.. , Te Chichester is den 10 May van Stapel 1 gelopen eem Vyfmastfchip, het ihelStzeilendè, \t dat nog immer gemaakt is.. ( Volgends vry naauwkeurige opgaven zou iri 1799 voor meer dan 7 Millioen P. Sterlings aan Wolten- goederen uit Engeland gevoerd zyn , 't geen omtrent f van den geheelen, overigen uitvoer bedraagt. Her/chell heeft voor -den Koning van Spanje eene 'Telescoop vervaardigd, die 7000 P. Sterlings - kosten moet ; de Burger Carochcs te Parys maakt er eene voor het Nationaal Obfervatorium , die- de eerfte van Her/chell nog moet overtreffen. Van 1790 tot 1797 vvas de Handelsbalans van Engeland aldus:' uitgevoerd voor ingevoerd voor 1790. 20,120,121 P. St. 19,130,886 P. St I79H 22,73r,$66 19,669.782 1 1792. 24,905,200 — 19659,358 1793- 20,390,179 — 18,696,590 1794. 26,348,966 22,288,894 J795- 27 312,327 21,859,256 1796. 30,518,913 — 22,749,476 —— l797' 29,217,041 21.013,596 - Dus was de winst in 1790. 989,235 . *79l> 3-.062.214 —— 1792. 5,245,843 — , 1793. 1,693,586 — 1794. 4 4f 0,072 —- *795- 5>'453>07i 179Ö. 7.799 437 '~ i797> 8,203,445 —_ • Profésfor Licht enflein heeft uit Londen eene kleine hoeveelheid zoogenaamde geele Gom mn Botanybaay bekomen. Zy is het voordarengfel eener kleene , ftruikaartige plant met zeer lange bloemfchachten. Zy is-droos ni-lievig, licht breekbaar, en tot poeder-te Mengen zonder dat zy kleeft.. Wanneer men iczelve m den mond neemt, fmelt zy niet nen kan ze gemaklyk aan ftukken byten en 1 ein maaken, zonder dat zy aan de tanden ;leerr.. ln eene matige warmte fmelt zy en vordt even vloeibaar als Vioolhars. Op gloeiende kooiende gelegd-, verbrandt zy, zonder' e vlammen , met eenen onaangenamen, mirt >f meer /? is deze Gom ais maagmiddel zeer be.' oemd. Volgends de waarnemingen van l.ichenjlcin is - deze- Gom een waare zuivere Hars he in Wyngeest opgelost wordt ; zy draaft lus-ten onrechte-den. naam- van Gom b Mm 3 . j,  ( *78 ) Oen 15 February 1. 1. zag men liet eerfte Amerikaanfche Schip, met ( ampechehout, Suiker en Coffy , op de Rheede van Trieste ankeren. IX Achard te Berlyn vervolgt zyne proefnemingen in 't bereiden van Suiker uit de Mangold-wonden, en heeft daaromtrent eene betere methode ontdekt. He gewasfene en van alle vuil gezuiverde Wortelen naamlyk, worden raauw door eene Aardappelmolen in fchyven gefneden, in de ketel gedaan, met de nodige hoeveelheid kalkwater, of by gebrek daarvan , bronwater begoten, zoo dat zy onder water ftaan, en dan 2 uuren lang gekookt. Dan wordt alles, heet zynde, onder de pers gebragt, het met water vermengd, uitloopend fap, zoo heet het is , door een klaare doek gegoten , in de afdampketel gedaan , en terftond tot de dikte eener dunne Syroop, zonder verder iets daaraan of er by te doen, verkookt. Op deze Wyze verkrygt men meer Suiker, dan wanneer de Wortelen' eerst gekookt, dan gefneden en koud uitge-, perst worden, in welk geval het water er! veele Suikerdeelen uittrekt, en de koude ftof minder fchoon wordt uitgeperst. Van 300 fg Wortelen , dus bearbeid, komt maar 85 eg Hevige afval, terwyl het afgekookte fap, met!' daarby gemengd water, 52 eg Syroopnat le- ^ vert van eene zeer goede hoedanigheid. — \> Vermoedelyk zal men dus van 100 fg» doel- 1 matig bewerkte Wortelen, ten minfte 6 gfj 1 goede ruuwe Suiker bekomen konnen. < [Het vervolg eerlang.] i t Byzonderheden wegens KANT. \ % (Vervolg van N°. 137. bladz. 263.) £ f Kant fpreekt gaarne over politieke onder- e werpen ; Staatszaaken zyn zyne uitfpannings- I ftudie. — Hem daarover te hooren, is be- ï lang- en leerryk. Hy is met de ligging, e Climaat, Staatsgefteldheid , Burgerlyke inrich- \ richtingen , en het merkwaardige van allen ii landen, zelfs der Provinciën en Steden, en h met het character,^ de zeden en gebruiken der v inwooneren, zoodanig bekend, dat eens een reiziger , die uit China kwam, hem horende e fpreeken over dat Keizerryk, hem in goeden n ernst vraagde : „ hoe lang het geleden ware, dat hy in China was geweest ?" — Ieder zoekt .dus het gezelfchap van Kam , en het is er verre af, dat hy op zyne afgelegene Princesfeplaats als een woestynier zoude i«even ; hy gaat dikwyls uit, en bezoekt voornaamlyk veel het huis van den Koopman Tousfaint. — Kant neemt gaarne de moeite van het gefprek alleen te voeren, en men laat hem hierin met het uiterfte genoegen begaan. Ruperti meende, dat Kant, ten gevalle deivoorname Militairen te Koningsbergen , een voorftander, althands befchermer van het tweegevecht geworden was; doch hiertoe is hy niet in ftaat. By Kant is geen aanzien des perfoons. Schoon een man van de wereld, en zeer wellevend jegens ieder, eert hy den rechtvaardigen , Godvrezenden man echter boven allen. De laatstoverledene Koning van Pruis/en gaf :ens, op hem gegeeven bericht , dat Kant menige voor den Staat gevaarlyke Hellingen eerde , aan de Regeering van Koningsbergen ast, om hem die ftellingen te doen intrekken , of met ontzetting van zyn ambt en /an zyne inwooning in de Pruisfifche Staaten :e bedreigen. — Zyne Majefieit — andwoordde ie Wysgeer — mag ten mynen opzichte befluien , wat hy goedvindt; maar my kan hy niet loodzaken om te ontkennen , ,t geen myn beween getuigt , en ik voor waarheid houde. De toning,' van dit andwoord onderricht, trok •yn bevel in, en liet hem van zyne achtin"'erzekeren. b Kant fchynt zyn ligchaam voor niet veel neer dan voor een Inftrurnent aantezien, 't een men ftemmen kan , in welken toon men legeert. Hy zelf verhaalt in der Strest der ?acultdten, dat hy, in zyne jongere jaa;en enen natuurlyken aanleg tot Hypochondrie evoelende , in het vermoeden geraakte, dat ie oorzaak daarvan louter werktuiglyk was, en Lat zyne benaauwdheid in de borst niet onc:ondt dan door de platheid van het borstbeen n daardoor minder ruime Ipeling der longen! ly bragt het weldra zoo ver, dat, fchooil enaauwd van borst , zijn hoofd opgeruimd n zyn hart ongemaakt vrolyk konde blyen. — De benaauwdheid bleef, maar den ivloed derzelve op zyne gedachten en daden eeft hy door afleiding van zynen geest overwonnen. Hoe zeer onderhoudend in gezelfchap, trekt me invallende, belangryke gedachte hem aoit af van 't geen rondom hem gebeurt Op  Op zyne Studeerkamer de diepdenker , is hy in den vrouwenkring de man van goeden toon. Juist in deze affcheiding van arbeid en uitfpanning ligt de onuitputlyke kracht van zynen geest. — By zyne infpanningen is de geringde afleiding hem zomts hinderlyk — Toen zyn natuurlyk zwakke ftem door zyne jaaren nog flaauwer werdt, moesten zyne toehoorders , om hem te verdaan , zich zoo naby mooglyk aan zynen f'preekftoel plaatfen,1 want op 5 1'chreden kon men hem met moeite , en op 8 fchreden byna geheel niet verftaan. Zy , die nafchreeven, plaatften zich dus op de naaste zitbanken ; Kant was gewoon , hen iterk aantezien, en gewoonlyk hieldt hy byzonder het oog op één hunner, die vlak tegen over hem zat. 't Geval wilde, ' dat deze jongman, eene knoop van zyn rok verloren hebbende , eenjgen tyd verzuimde, '. dien te laten herftellen. Kant was nu gewoon geworden , om juist op die ledige plaats zyn oog te vestigen , en zyne aandacht bleef on- ( geitoord. — Maar de Student liet vervolgends de knoop weder aanzetten , en Kam was 't geheele uur door verltrooid van gedachten , hy verloor den draad vau zyn voorftel, en iii zyne bewysgronden was geen zamenhang. — Na het eindigen der voorlezing liet hy den Student by zich komen, en zeide: dat hy een tyd Jang hadt opgemerkt, dat er een knoop van zyn rok af x was. De jongeling viel hem in, en vraag- C de om verlchooning voor zyne. flordigheid. S „ Neen , (hernam Kant) dit is myne meeninf b „ niet, ik wenschte liever, dat gy er den v „ knoop weder liet affhyden, wam hy hin- v „ dert my !" t( (Het overige in N°. 140) /< dt De KOEKKOEK. (Medegedeeld.) B> De Koekkoek legt hare eijeren in het nest Cs van kleindere Vogelen, na alvorens de daar- H jn liggenden uitgepikt te hebben. De eigenaars D van het nestje broeijen de Koekkoeks eijeren uit en voeden de jongen op; dezen zyn nu wel- Bo haast grooter dan hunne voeders zeiven ; en Di wanneer het kleine pluimgedierte , de eigenaars van het nestje, thands door de jonge Koek- de koeken bewoond, hunnen kweekelingen geen na genoegzaam levens-onderhoud meer verfchaffen tia kunnen, byten dezen tot hun voedfel, de kos van hunne voeders zeiven af. [Zouden de Koekkoeken alleen onder de Vogelen t'huis behooren. Redact.] NATIONALE LO TER YEN. a In^iderVyfde Week van de Zeid* of Laatvder 9Tfte G™e'*üuitt nu Bataaffche m , ï' welke is beginnen te trekken op Maandag den a8ften April, zyn verder uitge-. lokken de volgende Nos. en voorname Pryzen; yjflé Lyst. No. 15453 met ƒ 1000:- oa t *t Sóaoi — = ioco:- yó(ïe Lyst. No. 22136 — = 1000:- ;9fte Lyst. No. 13374 — = 1000:- 43295 — s 1000:- . . T ^r 44572 — 3 ioco:- o/le Lyst. No. 7490 — = ioco:- 2892 — = 7500:. Praemfe. ZEETYDING. Scheepsrampen. Verongelukt by Montreuil Surmer een Schip an Lisfabon naar Altona, beladen met Catoen ■mna s Appelen enz. ; alsmede twee andere" cnepen, de naamen onbekend. — Waarfchvn'k verongelukt 't Schip Peter, Kapt. Hanfen, an Bremen naar Philadelphia, reeds voorlang an Bjukgne vertrokken , en echter nog niet : Pmladelphia aangekomen. Met fchade binnen te Duuvres 't Schip 'de nge IVielmga , Kapt. Lalu man , van Bar. aux naar Altona. Texelfche en F He-Lyst. Den 30 May. Binnen E. C. Mulder, van trdeaux. De Wind W. ' ' Dtl\?\ fVnnen M' Soneken, van Kopcnhan; C. Bakker, van Embden; B. S. Finman, n Plymouth. — Uitgezeild D. Gerbers, ff > w'"^ v fLE- bieten, naar de Oostzee. ; Wind Z. W. en N. N. O. Den 1 Juny. Binnen T. IV.' Bumet, van 5 Wind N. Den 2. ln 't Gat legt ten anker een Schip, . naam onbekend. — Uitgezeild G. Bomwel ir Amerika; J. ff. Schuts, naar St. Sebas««; j. Havens, op avantuur. In  C 280 ) ln 'H Vlie. Den 29 May. Binnen P. M. Helt, van Bordeaux; N. Leflroom, van CWZfïèröow ,• 7". Heeren , van G'-thenburg ; F. Prekes, van Noorwegen ; G. Chrisloffels , van Den 30. Binnen F. G. Mellema, van Zto:»/£,- i/. //. Kok, van Elbing en //. Janfen, van Embden. — Uitgezeild Z). ,7. A/iwy, naar de Oostzee; O. Geerts , C. F. de Jonge en H. A. Potjewyt, naar Noorwegen ; H, Banning ■en //. M. ó~7w/V, naar Altona. Den 31. Uitgezeild /F. Gerbrands, G. Wytzen en r& ite^, naar de Oostzee; II. J. Mt/gge en II. Tonnies, -naar Noorwegen. Den' 1 Juny. Niets gepasfeerd. Helvoet/luis. Den 28 May. De Brik van gister is van, E. H. Martin, van Virginié, laatst vaa <3om»x. Pieten is niet 111 Zee gekomen, ligt onder de Goereefche Haven ten anker. — Heden uit Zee binnen A. Molegraaf', van Embden. ■ By 't afgaan der Post een Schip in 't gezicht. De Wind N. Den 29. 't Schip, gister gemeld, is van j. Muller, van Oleron. E. IJ. Martin is naar. boven opgezeild. De Wind N. Den 30. Naar Zee gezeild J. Pieten, naar Dramme. De Wind W- Den 31. J. Pieters is wel in Zee gekomen. — Heden in Zee T. Debmann, naar Embden. By 't afgaan der Post een Schip uit Zee in 't gezicht. De Wind W. Den 1 Juny. F. Debmann kwam wel in Zee. 't Schip, gister gemeld, is van /i. Schenkel, van Oleron. — Nog uit Zee binnen H. FF. Lansje , van Caudres; O. Janfen Fisfer, van Embden. De Wind N. Brielle. Den 28 May. Niets gepasfeerd. Dc Wind N. Den 29. Heden in Zee gezeild IF. J. van Dyk , op avantuur ; J. T. Kruge, naar Embden. De Wind N. Den 30. Niets gepasfeerd. De Wind W. Den 31. Heden naar Zee K. H. Ruyl, naar de Oostzee; II. H. Heijcn, naar Altona. De Wind W. Den 1 Juny. Niets gepasfeerd. De Wind W. N. W. A D V E R T E , N T I E N. Ph van der Schley, J. de Bosch, Jeronimz., J. Yver, C. S. Roos, en R. M. Pruyssenaar , Makelaars, zullen op Woensdag den n Juny 1800, en volgende dagen, te Amjlerdam, ten huize van C. S. Roos, op de Colveniers Burgwal, in het van ouds genaamde Huis van Trtp, verkoopen: Het Beroemde Cabinet van Schilder ven, door de alöm vermaardfte Nederlandfche Meesters, en andere verdienftelyke Konst - Schilders ; in veele jaaren • met kunde byëenverzameld, en nagelaten door Wylen den Heere Jan Gildemeester, Jansz., Agent en Conful Generaal van Portugal, by de Bataaffche Republiek. Breeder volgends Catalogus, die by bovengemelde Makelaars te bekomen zyn, mids daar voor te betalen een -Zesthalf. ** De Boekverkoper G. Roos te An/lerdam , geeft uit No. 3. van een geiten nieuw Weekblad, onder den 1 ytel van de Beschouwende Wysgeer, hetzelve zal vervolgens alle Woensdagen met een No. vervolgd worden a i| Stuiver. Dit Weekblad zal "voor dat geieeiie onzer Natie belangryk worden, welke, afkeeng van alle Partyfchappen, of Perfonaliteiten in een haatlyk daglicht geplaatst te zien , alleen leezen tot .uitfpanning of öm nuttige kundigheden te verkrygeu, ten dien einde zal de Schryver als Wysgeer de gebeurenisfen , en aandoeningen van het menschIvk 'hart opmerkzaam gadeüaan en tot het algemeen geluk trachten medetewerken ; dit Eerfte Nommer is 'by bovengemelde en in meest alle Boekwinkels door de geheele Republiek Gratis te bekomen. * * NB. In deze Courant worden mede allerleië foorten van Advertentiè'n geplaatst, * mids genaamtekend en vragtvry aan den Uitgever toegezonden wordende , a 10 Huivers, indien zy niet meer dan 6 regels beilaan j en anders a i* ftuiver per regel. — Nog moeten de Uitgeevers aan hunne Correspondenten herinneren, dat zy hunne brieven gelieven te Fr ankeeren, zullende die anders ongeopend, moeten teruggeeven. T£ AmfUrdam, by C. COVENS* Boek- en Kunstverkooper op den Vygendam.  N°. 140. 7 J«ny 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheids Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van befiaan. ï. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. 'Korte Schets van be Geschiedenis der PAPIER-FABRIEK. (Uit bet Allgemein Journal von Schedel und Sinapiusf) Aan de vorderingen in het vak der Indujlrie hebben wy, nevens veele andere Konften , ook die van het Papiermaaken te danken. Deze foort van konstpap, op vormen gefchept, gedroogd en gelymd, en daardoor van eene gladde oppervlakte voorzien , is de ftof, die met behulp der Drukkonst, meer dan eenige andere menschlyke uitvinding, heeft bygedragen, om de verlichting onder de menfchen te verfpreiden, en den gémeenfchaplyken omgang onder elkander gemaklyker te maaken. Het kan dus onzen Lezeren niet onaangenaam zyn, hier eenige navorlchingen nopends den oorfprong en voordgang der Papiermakery aantetreffen. Wy zullen dit ftuk, ook met opzicht tot de aanwending der ftoffen en derzelver eigenaartige behandeling, kortelyk gefchiedkundig nagaan. Voor zoo veel men uit de gefchiedenis der eerfte tyden kan opmaaken, was der Ouden Papier van boomfchors of dieriyke huiden gemaakt; dit laatfte kan men niet dan onè'igenlyk Papier noemen, daar hetzelve meer met III. Deel. ons tegenwoordig Pergament overeenkomt. Deze foorten verving het Papier van Boomwol, en eindelyk dat van Linnen Lompen, welk laatfte voordeeliger, zindelyker, lichter en meer bruikbaar is, dan alle de overige foorten. Het Boombast-papier werdt van zekere foort van riet gemaakt, het geen aan de oevers van den Nyl groeit. Volgends Lucanus werdt Memphis, de Hoofdftad van oud Egypte, voor de plaats gehouden , waar het eerfte Papier (een naam , van den Ouden Papyrus herkomftig) gemaakt is geworden. Dit riet, waarvan men by Plinius eene vry duistere befchryving aantreft, was met eene ichors omgeeven, die zich licht in dunne en zachte blaadjens liet affchillen, en waarop men fchryven konde. Dan, vermids de Inkt licht daardoor heen drong , en deze blaadjens te teder waren, om langen tyd te duuren , ging men vervolgends over, om verfcheidenen daarvan op elkander te lymen, die men onder de pers inééndrukte en glad maakte. Deze zaamgelymde blaadjens noemden de Romeinen Charta, gelyk de Grieken Papyrus. De Gefchiedfchryvers zyn het onderling niet eens, wanneer men aangevangen hebbe, zich van deze ftof tot het fchryven te bedienen. Varro plaatst die ontdekking onder de Regeering van Alexander, en wel in dien tyd, wanneer deze Vorst de Stad Alexandrie hadt gedicht. Plinius trekt de echtheid dier opgave in twyfel , en grondt zich daartoe op het getuigenis van eenen vroegeren Gefchiedboe. ker, die meldt, dat zeker Romein, een ftuk lands op den Janiculus bouwende, onder het graaven, in een fteene kist de Boeken van Nn Ko-  ! ( a8a ) Koning Numa gevonden hebbe, zynde dezel-l ven, door het beftryken met Ceder-oly, tot op dien tyd onbefchadigd gebleven. Door middel van dit Vernis hadden zy in deze vochtige plaats 535 jaaren lang geduurd. Hy verhaalt ook , dat Mucienus, die driemaa'en Burgemeester was, verzekerd hebbe , ten tyde wanneer hy Landvoogd over l.ycM was, in zekeren Tempel eenen brief hadt gezien, door Sarpedo, Koning van Lyci'é, te T/ojcn op Egyptisch Papier geichreven. Dan, men heeft bovendien reeds meer bewyzen , dat dit Papyrus vóór de dichting van Alexandrie reeds in Egypte tot het fchryven is gebruikt geworden , en niemand kan daaraan .-~vf^len die Homerus , Heredotus, Plato en anderen ]ieeft. Hoe het met den uu^*^ van dit Egyptiseh Papier ook zyn moge , zoo vlu zeker dat zedert de dichting van Alexandrie en nc' ontftaan van den uitgebreiden Handel op deze Haven, aldaar de beroemdfte Papier, fabriek gevestigd geweest zy. Dezelve hieldt er eenen rangen tyd ftand. In de Boekeryën vindt men nog verfcheidene Fragmenten van dit Schryfpapier , gelyk onder anderen het beroemde Handfchnft van Marcus Evangelie te Venetië. Keizer Hadrianus telt in één zyner brieven aan den Conful Servianus (te vinden by VopiJcus~) onder de voornaamfte Konften, die te Alexandrie bloeiden, ook op het maaken van bladen Schryfpapier.- Het is, zegt de Keizer, ^ene ryke en welvarende Stad, waarin niemand ledig gaat. Veele inwoners werken in Glas, anderen maaken Schryfbladen, wederom Anderen weeven Linnen ; ieder legt zich op een nuttig handwerk toe. Men geeft er zelfs tverk aan blinden ; ook jichtzieken en die mèt Hand-euvel gekweld zyn, vinden er gelegenheid, om iets nuttigs te doen. Onder de Antonynen werdt deze Handel op dezelfde manier voordgezet. Apukjus zegt, dat hy zyn werk fchreef' op Egyptisch Papier met eene rietpen van de Nyl-oevers, want ook deze landftreek leverde dat riet op, waarVan men zich, in de plaats van pennen, tot fchryven bediende. — Het Egyptisch Papier hadt geene bepaalde lengtemaat, ,doch deszelfs < breedte was nooit grooter dan 2 voeten, maar wel minder. Men hadt verfchillende foorten van Papier, die elk eenen byzonderen naam j droegen. In Frankryk en Italië vindt men het- 1 Zelve nog van verfchillende dikte. \ ; In de Ve en VI<= Eeuwen bediende men zich 1 in Frankryk en Duitschland nog van geene ] andere ftof om op te fchryven ; doch in c • de Vlle en VIIIe Eeuwen werden de Volken van het Noorden, door de gevolgen van der Arabieren overheerfching, in het Oosten, en over het geheel de Volken van Europa tot het gebruik van 't Pergament gebragt. Naderhand kwamen de Egyptijche Papierbladen weder op , tot dat de Papier-Manufaétuur in het Westen eenige vorderingen gemaakt hadt. Dit olykt uit de Bullen van de Paufen Johannes XII , Agapaus II, en Vicïor II , door Mabtllon aangevoerd ; uit eene andere van ihnenidus LX, by Mur,atoti te vinden , en uit eene van Syhester II, geftorven in 1003, aan de Ahtdye van Bourgeuil. Plet fchrift dezer laatfte geeft te kenne, dat zy op Egyptisch rietblad gefchreven is. (Het overige in N°. 141.) Verbeterde manier van de HOEDEN Optbmaaken. titit ■ By het „opmaaken der Hoeden is men gewoon,,het bninenlte van den Bol, gelyk ook de randen,- met eene kleverige ftof, die, gedroogdt zynde, den Hoed ftevig en in zyne vorm houdt, te beftryken. Hiertoe bezigt men doorgaands een lym, dat uit Arabirche.en inlandfche Gom; met Vlaamsch Lym gemengd, beftaat, wordende het een en ander in eene zekere hoeveelheid water ontbonden , èn tot de behoorlyke dikte afgekookt. Deze ftyve «mg doet den Hoed fchraal en bros worden , en na eenige maanden outftaat er op de buitenfte oppervlakte eene foort van graauwe korst , die het hair of bever bedeifr. — Chausper vermoedde, dat de Arabifche Gom, welke men by de Lym doet, hiervan oorzaak was; hy poogde dus dez* ftoffen, vooral M ^rorn, te vervangen door het fap van inbindche Plantgewasichen. Daar men nu in veelPlanten eene Lymltof vindt, die door kooken iaaruit gemaklyk té trekken'is, en men zelfs ioor afdamping eene Konstgom daaruit bereilen kan , welke zacht en kleverio- js a/ilde hy, dat men fterke Lym in eenölymi| ifkookfel van Lynzaad zou ontbinden. Deze bereiding werdt langen tyd, als zeer voorleehg, by de Hoeden-fabriek in hét Deparement tote d'Or gebruikt, en leverde zeer roede Hoeden op. — Naderhand onderzocht \largecou de Lymftof, die men uit de blaleren der Indiaan/che Kastanjes verkrygt, en bè-  C *83 3 bevondt, dat dezelven, vooral Wanneer zy in haren fterkften groei zyn, zeer veel ilymilof opleveren ; weshalven men zich zedert by die Fabriek van deze ftof, in de plaats van het Lynzaad - af kookfel , met vrucht tot het topraaaken der Hoeden bediend heeft. II. OECONOMISCHE BERICHTEN, i PROGRAMMA en. PRYSVRAAGËN van de BATAAFSCHE MAaTSCHAPPY der WETENSCHAPPEN te haarlem, Deze Maatfchappy hieldt haare Jaarlykfche Algemeene Vergadering op den 24 May 1. ]. De Prefident - Directeur opende dezelve met eene opgaaf der Stukken, welke er waren ingekomen op de Vraagen , waarvan de tyd der beandwoording verftrekef wu, Hieruit bleek het: I. Dat er óp de Vraag, betreffende de nuttigheid, de keuze en hetgebruik van Ventilators op Schepen, waren ingekomen twee andwoorden : N°. 1. met de Zinfpreuk: ten nutte van de Bataaffche Zeevaart,- en N°. 3. Door de ondervinding en aangewende ?noeite. Men oordeelde eenpaariglyk, dat de Verhandeling N°. 1. de bekrooning met den Gouden Eerprys verdiende. By .de opening van het billet bleek het, dat hiervan Schryver was L. Bicker, Med. Doet. en Directeur van het Bataafsch. Genootfchap der Proeföndervi.ndelyke ( Wysbegeerte te Rotterdam, . ', II. Dat er op de beide Vraagen, betreffende de bebouwing der -Jchraale Duin- of Zand- ■ gronden, waren ingekomen twee ardwoorden, beiden zonder Zinfpreuk". Dezelve wierden\\ geoordeeld niet in aanmerking te konnen ko-jl men. Men befloot wyders deze Vraagen nietll weder te herhaalen. \\ lil. Dat de drie overige Vraagen, waarop 1 de Maatfchappy voor 1 November antwoorden 1 verwacht hadt, onbeiindwoord geoleven waren. 1 Men beOoot dezelve aldus, te herhaalen. I. Wat weet men thands_ van den loop of de beweeging -der Sappen in Booiitefi en Planten ? — e Doe zoude men tot- meerdere kennis konnen gera- ï ken van het geen desaangaanae nog, duister of v twyfelachtig is? — Ln konnen ert uit het geen b hiervan door proefnemingen of ondervindingen wel beflist is, nuttige aanwyzingen tot het. yoortkweekèn van Boomen en Planten worden afgeleid? Te beandwoorden voor 1 November 1801. II. Aangezien men door eene genoegzame oplettendheid op de Phyfifche oorzaaken , die den rook in de fchoorfteenen doen opgaan, naar allen fchyn het rooken doorgaands zoude konnen vermyden, zoodanige gevallen welligt uitgezonderd, waarin de fchoorfteenen aan te-, ruggekaatfte winden of zoogenaamde valwinden bloot ftaan, zoo vraagt de Maatfchappy: . i.) Eene duidelyke en kortbondige Natuurkundige befchouwing van de oorzaaken , die den rook in de fchoorfteenen doen opgaan, of denzelven daarin belemmeren, 3.) Aanwyzingen of regelen uit zoodanig eene befchouwing afgeleid', hoe de fchoorfteenen behooren ingericht te zyn^ en wat hierby, naar verfchillende omftandigheden, behoore in acht genomen te worden , om van rooken beyryd te zyn? Te beandwoorden voor 1 November i8cr. III. Welke Inlandfche Plantgewasfen, tot hier toe niet in gebruik, konnen, volgends genomem en wel bevestigde proeven , eene goede, yerwftoffe opleveren , die met voordeel zoude konnen bereid en in gebruik gebragt worden ? — En welke dders groeijende Planten zouden er hier te lande, inzonderheid op fchraale of ledig liggende gronden-, met voordeel tot verwfioffen konnen worden voortgeleeld ? Te beandwoorden voor 1 November i8or. De Maatfchappy heeft goedgevonden voor dit jaar de navolgende Vraagen voorteftellen. I. Wat mag men van de uitgeftrektheid van de Wereld , en de orde in welke de Hemel- ' 'igchaamen, ook met opzicht tot ons zonne-Jlelzel, 'cplaatst zyn , zedert de waarneemingen der 'adtere Sterrekundigen , byzonderlyk ■ die van Herschel en üchröïer , als wtl bewesepe , of hoogstwaarfchynlyke waarheden vastflellen. De Maatfchappy verlangt, in de beandvoording dezer Vraag , ' op eene algemeen levatbaare en- bondige wyze te zien- voorgeteld , den tegenwoordigen ftaat van kennis letrelfende dit onderwerp, waarby tevens kortyk t wordt aangetoond de mindere waarfchynykheid ói volkomen e ongegrondheid van zomnige gisftngen,- desaangaande opgegeeven. Te beandwoorden voor 1 November i8or. II. Hoe verre yerffaat men thands, zedert 'e' laatere vorderingen in de Natuurkennis 'der kanten , óp wat wyze verfchillende bemestingen an verfchillende gronden den groei dier Planten '.vorderen, en velke aanwyzingen zyn uit de Nn z daar-  C 284 > daarvan verkregene kennis afteleiden, betreffende de bemestingen of vruchtbaarmaking , byzo<-.derlyk van fchraale en onbebouwde zandgronden? Te beandwoorden voor 1 November 1801. III. Is eenige beoefening van Natuurlyke Historie van zoodanig eene nuttigheid voor de jeugd, dat zy behoort gerekend te worden tot eene wel ingerichte opvoeding te behooren? Zo ja, welke tak of takken van deze IVetenfchap verdienen de voorhuze , en welke is de ge/chiktfie wyze, om de jeugd tot de beoefening van dezelve aantemoedigen, en daarvan het meeste nut te doen trekken? Voorgefteld voor het Fonds van wylen. den Direfteur N. W. Kops, om te beandwoorden voor 1 November 1801. IV. Daar de proeven van Ghladni geleerd hebben , dat men ujrk glazen en mttacden fchyvcn door een flrykflok den toen haaiende, na alvoorens den fchyf dun met zand of eenig ander poeder bedekt te hebben , het poeder zich in bepaalde figuur en _ fchikt , zo vraagt de Maatfchappy eene theorie van deze yerfchynfelen, alleen uil waarneemingen. opgemaakt, en wel 1. eene opgave der figuur en, zoo veel mogelyk van eiken toon; en eene rangfchikking van dezelve naar deszelfs■ byzonder e foorten. . 3. Eene natuurkundige verklaaring der redenen, waarom het poeder deze figuuren aanneemt, en in welk verband dezelve met by zonder e toonen (laan? Te beandwoorden voor 1 November 1801. De Vraagen, in voorgaande jaaren voorgefteld, om tegen November i8ao, em vervolgends beandwoord te worden , zyn te leezen in het Programma door de Maatfchappy uitgegeeven, en, het geen in zyn geheel zal te vinden zyn in de Letterbode van 6 Juny. De Prys , gefteld op, ieder van de voornoemde Vraagen, voor . den geenen , die, dezelve best beandwoord, is een Gouden Medaille , op den gewoonen Stempel der Maatfchappy géflagen, of dertig Ducaaten , ter keuze van den Schryver. . Tot DireSteuren zyn verkoorem; Jan Bernd-Bleker, te Haarlem. De Ridder Jan Hendrik van Kingsbergcn , Admiraal van Denemarken, . te Efburg", Tot Leden. Jan Kops, Secretaris yan de Commisfie tot onderzoek der Duinen. J.- Hi, Voigt, , Philofi en Mathef. Profes for te Jena. A. N. Scherer ,. Philofi .en Chem. Pfofesfor te Hallo. J J M, Maimieux, te Pdrys, -. PRYZEN van eenige voorname: KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN.. Te Amsterdam, den 2 Juny 1800. De Coffy is nog. iets flaauwer, dan den 26 May 1. 1., en genoteerd van 15 tot 18 ftuivers. . De Tabak is : . Varinas Kust oo a 22 ftuivers. — Portorico 14 a 18 ftuivers..— Mary[landfche Bladen 7 a 9 ftuivers. — Virginy dito . 5! a , 6$ ftuiver. . — Br-afil.~ dito 5 i f ftuivers. — Ukraine de 100 83 ƒ 10 a 12.- —Inlandfche f 16 a 50. — Carotten- f 44 a 48. — Hungaarfche f 16 en Duitfche /■ 9 4 10.. De Kaas is per 100 fg. 2 a. 3 gl. gemonteerd. De Boter : Delffche ƒ 39 a 42... Leydfche f 38 a 40. . Friefche Gras dito ƒ 34 a 36, de 92 tg Bruto.. 't Koolzaad is ^ 2 gemonteerd. De üly | a ~ guld. dito. . Verder geene veranderingen,. Te'. D ör dr e chti den 39 May 1800* Oude Zeeuwfche- Tarw, . per Zak ...... 41 - a 43 £ , Dito dito per Last . . . 338 a 354 ggl. Beste nieuwe dito, per Zak . 32 a 36 R Dito dito per Last .... 264 'a 298 ggl* Gemeene per Zak ..... 20, 24 a 28 j , Dito per Last . ... 164, 198 a 230 ggl» Blaauwe per Zak ... 20, 24; a 26 $- Dito per Last - . . . 164, 198 a 214 ggl. Zomer-Tarw, per Zak 17, 26 a 28 | Dito per Last .... 140, 214 a 230 ggl, Roode Bovenlandf., per* Last Zeeuwfche en Inland- - fche Rogge per- Zak - . . . 34 z 35 JJ Brabandfche, Vlaamfche en , Bovenlandfehe, per Last . . 186 a 196. ggL Zeeuwfche en Overmaa- ... fche Wintergarst: .... 35 a 37 <£ Dito Zomer; .,.....„ .33^ 33 a 34 Spelt ,. 10 a -16 ^ Haver, Inlandf. Brouw, 32 a :34 <£' dito Paardevoer.... 15,-17 1 18 e£ Paardeboonen ..... 23 a 28 £ rBoekw,, op 140 « wigt-, , 34 £ Kool-  C **S )' Knnlzaad , Inlandsch en ■ Zeeuwsch 72 a 74 gl. Raap - Oly , per 2» am. 76 Lyn-dito., per dito .- 7P g'- Den 30 ü/ojr. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 46 ft. Moutwyn , per Virtel ... gh& Genever, per dito . ■ . . io Luikfche Kooien, per Hoed . 22 gl Waag dito, per ico Waag 27 gij Den 3 Juny, Candybrooden . . ...... . 35* a 36' $ Peeijerbrooden . ... . , . 34 a 35 Rapfnaden . . . ... . . . 3a a 33 Melisfcn 2 fë . ..... soé a 30^ 3 68 ..... - . 27 a £9 Dampen * . . . 24! a 25I Stampjuiker . . . ... 23 a 275 Basterden ........ 14^ a 23 Candyén, diverfe . ... . . 41 a 22 •Siroop .......... a 74 g Wüte Genueefche Oly . -. . 2aoa220 d^. Te Schiedam, den 4.,Juny 1800.. Moutwyn g\ , » Recepisfen uit de geforceerde' Geldlichting van 95 en 96 a a| pCt. 3<5|a 37 dito uit de Lotery van February 96 ...... a 2| 35 a f dito uit de VxyyiWixget Negotiatie van October 97. . a 5,— 57\* | Dcriifcaten van dito ... 9*a ia- Recepisfen uit de Gorinchem. fche fchaêvergoeding , . a 5y— 55| a 57*" ; Voormalig, U t < r' e - e t.;'- Dbligatièn a s|, 2| , 3, 4 pCt van 3910*53 pCt. iito uit de 50= en icoePenning a 2i .'—— 37 a 3$> Voormalige G e lsd e r l'a n'd."1- Obligatiën . . . . . . . a 3 pCt. 37 a 39 Recepisfen uit de Vrywillige Negotiatie, 1797 . . . .a-s-i 531* hto uit de Gelderfche fchaêvergoeding ,-, ... . . a 4 ;— 36 a 37 : Voor.  C ^86 ) Voormalig O V e r y s s e l. Obligaii'èn a af en 3 pCt. . van 39 a 44 pCr, Recepisjcn uit de icoe. en 5oe. Penning a 4 pCt. 4a a 44 Voormalig Zeeland. Obligatiën a 2, af, 3 en 4pCt. van 30 tot 45 pCt. Recepisfen uit de Lotery, 97. a 3 pCt. 36!a 38 Voormalig Friesland. Obligatiën, naar de jaaren van losbaarheid ...... a 3 pCt. dito a a 34 a 35 j dito a a| —■ 41 a 4a i Oost-Indische Compagnie. | Obligatiën ten lasten diverfe Kamers ... . . . a a pCt. 24 I 26 Recepisfen van Anticipatie-Pén ningèu a 3 — 39 a 41 Obligatiën met Duplicaat , uit gemelde Recepisfen fprui- tende , genegotiè'erd a 3 , nu a af — 31 a 33 ■ onder Guarantie van de Generaliteit, met vër- fchenen Coupons en Intr. a 3 -— 4a a 43 Obligatiën van allerlei aart, rentende a af, 3, 3f, 4pCt. met of zonder vergoeding der Verlédene Intresfen . van 33 tot4if pCt. ng Jaarige Renten , a 6 pCt . . 3a a 34 j Uitgeloote Compagnies - Obliga- j tiën, naar de jaaren. . . . . . 56 a 60 f Aflosfings - Billenen . f . ƒ 9 a 11 i Uitgeloote dito 180 a 190 Coupons Der Oost-Indifche.Com- i pagnie van 1 May \ 1797,98 en 99 to193 a 94, 9a a 93, en 75 a 76 pCt. i dito dito van I Decemb. 1 97, 98 en 99 tot93a94, 9aa93, en75a 76 — ! dito dito van 1 October 97, 98 en 99 393394, 9aa93, 01175376 — Negotiatie van Holland en Zeeland, 1797 en 98, en 99 tot 93394, 9a a 93, en 75 a 76 1 dito van 1800 66 a 98 1 Negotiatie 1786 , van 1797 . 93 a 94 1 Keizerlyke Coupons 45-Ja 46 r Beleenbankgeld. 5 Juny. 99 a^JpCt. | NATIONALE LOTERYEN. In de Zesde Week van de Zesde of Laatfte Clasfe der 9ifte Generaliteits nu Bataaffche LOTERY, welke is beginnen te trekken op Maandsg den a8ften April , zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen : 1 óifie Lyst. No. 28507 met ƒ 1000.'13215 — = ioco:- 6ay?c Lyst. No. 22171 — «= 1000:5926 — * 1000:36059 — s 1000:- , n t tvt 37^49 — ' 1000:- 63de Lyst. No. 8477 — = 1000:- 18811 — = 1000:- « 6\fe Lyst. No. 37183 — = 1000:- " . 29 5 "~~ * 1000:- 65/le Lyst No. 34242 — s 1000 > Z E E T Y D I -N G. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. . Genomen door de Engelfchen de Franfche Corvette le Dragon V3n 10 ftukken, van Rochefort naar Guadeloupe. — Schip the Columbia, van Guernfey naar Gibraltar. Opgebragt te Tortola 't Schip de Friendfchap, Kapt. Smidt, van Bordeaux naar Domingo. Te Cfrfo 't Schip jr//e Portland, van Hallifax naar 'jamaika. — Te o7. /y« hernomen en apgebragt de Paquet ftó Marquis oï Kildote , van Ltsfabon naar Falmouth. — Te A>#.t: 't Schip //; naar Embden; r. J. de PVit, naar Kopenhagen; M. C Limbn, naar Lisfabon; S. F. Taay, naar Óleror; 5. Roelofs, naar Altona. Nog uit Zee binlen W. H. Boone , van Embden. De Wiad  WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN op ZWAANENBURG, Gedurende de Maand May 1800. ï1ar0- j-thkrmo-' winden. | luchtsge- baro- thermo- winden. j luchtsge- "'ay meter j meter. Streek.Kragt. j steldheid. May meter. meter. Streek. Kragt.^ steldheid. rao 11II48I Z. O. 2jHelder. ° "~ C29 1 55 W. Z. W. 10,Betrokken. , 1 {30 .ii 58 Z. ten O. 2 17 < 29 5 5öi 6 /30 f54- Oost- g| _ (.28 ioIjSii 6| C30 |54i —— * - C29 nijso • 4 Zeer Betrokken. a (30 1 64 2 18 {29 9 57 4,EenweinigBetrokk. (.19 n§|s8i O- N. O. g £29 4 Isr |Z- w- a| C29 11II59 N."0. | 2 C29 6 sii 2 Betrokken. -3 \ 3° 7C 2 Zeer-Betrokken. 19 < 29 8 56 2 Zeer Betrokken. '{.29 ii|[59 2|Een weinigBetrokk. (jig 9 53J W. Z. W. 2 Betr., R., D. enB. Kig~iïJóil rZ. o. 2 Zeer Betrokken. ^29 8j 56 Z. W. 2 Betrokken. 4 <29 ir||73 2 Een weinigBetrokk. 20 < 29 9 67 2 Een weinig Betrokk. £29 nf|<52§ O. Z. O. 2 Een wein.Bet. W.L.| ^29 8 57 2 Een wein.Bet. W.L. ' T*3^ T~62i Ö~ösï. 2 Betrokken. ^"29 9 55 Z. W. 2 Een weinigBetrokk. '5 S 30 1 73 N. ten W. 2 21 {29 10 61 Z. Z. O. 2 Zeer Betrokken. C.3° 67 2 EenweinigBetrokk.|| (jiy \o\ S4 | 2 Een weinigBetrokk. C30" 62Ï "O. ten Z. 4 Helder. C29 ci 56* Z. O. a — 6 <29iil7ii 2 22 S29 Pl S8i 2 ^,29 ioi 6-4 .2 -^—m £29 10 |54 — 2 C29 10! 64i O: Z. Ö. 2 — f29 91 57 2 Zeer Betrokken. 7 {2010I72 Oost. 2 Een weinig Betrokk. 23 < 29 8§ 63$ 2 Een weinigBetrokk. {,2910 65 | 2 Helder. | £.29 7é|óo§ 2|Eenwein.Bet. N.L. I29 10 \63k O. Z. O. 2 *~ ■ C29 7 S8i Z. W. 2 Zeer Betrokken. 5 <29ioi72i O. ten N. 2 24 < 29 9 63f 2 . £29 ioj 65 1 ■ 2 Een weinig Betrokk. jzg 10 56 W. tenN. 2 Een weinig Betrokk. . r.29 .ioi'65i N. N. O. 2 ■ f29 ui 58! Z. W. 2 Zeer Betrokken. O <19 iomii i— [2 25 < 29 ui 67 W. ten Z. 2 Betrokken. f29 9.mi - 4 Zeer Betrokken. £30 \5<5 j 2 Een weinigBetrokk. u9 8ii57 ijs. o. 4r ■ i V3° Ts7 Z. ten W. 2 Zeer Betrokken. 10 < 29 8i 63i 4' | 26 — 29 <3o 1 6oi 2 |29 8 46I > 4 N. L. rl30 f 54§ |- 2 Een weinig Betrokk. Y29 9Ïl±6i 2 —. " . ■ ■ f30 54i 2 Zeer Betrokken. 14 {29 9§*3é 2 30 < 2911*61* 2- / 29 ip 46 N. N. W. 2 Een weinig Betrokk. ^29 i°j 5i 2 Betrokken. R29 1.01 46Ï N. W. 2 - Tzp-9T5Ó 4-Betrokken, Regen. 29 io| 54 Zuid. 2 Zeer Betrokken. 31 {29 7 54 4, 29 io| 4<5! 2 Een weinig Betrokk.| f*29 6 [Sol N. ten W- 6]Betrokken. ^ 29 9 492 4 Betrokken. T J 16 < 59 7| 64 4 Betrokken, .Regen. < C.29 5i 56 6 Betrokken. L I Gevallen Regen, gedurende de Maand May, 13 Lyn. De Uitwazeming is 46 Lyn. Te Amfterdam, by C. COVENS, Boek- en Kunstverkooper op den Vygendam.  N°. 141* 11 Juny 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid^ Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. F\V7y ^y" in ftaat gefteld * or,zen Lezeren I W te konnen mededeelen de navolgende Circulaire, door den Agent van Nationale Oeconornie , aan de Huishoudelyke Genootfchap en binnen ons Vaderland afgezonden.] G E LT K HE 1 D, VETHEID. In den Ha ag* den Qcfo» May 1800. het Zesdt Jaar der Bataaffche Vryheid. De Agént Van Nationale ©economie der Bataaffche Republiek , aan Medeburgers ! Is het bevorderen der huishoudelyke belangen eener Maatfchappy , by alle befchaafde Regeeringen , welke door eene verlichte Staatkunde geleid werden , immer aangemerkt als eene der allereerfte verplichtingen , uit wier vervulling de wezenlyke grootheid, fterkte en bloei eener zulke Maatfchappy moet voordfpruiten , waardoor zy gelukkig voor zig ■ UI. Deel, der Bataaffche kunde geleid werden , immer aangemerkt als zelve , nuttig voor anderen worden kan ; hoe zeer gevoel ik dan niet al het gewigt van de taak , tot welker vervulling het vertrouwen des Gouvernements my heeft opgeroepen; terwyl ik tevens, doordrongen van het belangryke myner Ambtsbedoelingen, dé vurigfte begeerte gevoel , om, vooral in een tydftip , waarin de Volkswelvaard zoo aanmerklyk moet lyden, alles aan te wenden, wat eenige vergoeding geven, en tot opbeuring van het vervallene verftrekken kan ; en dus gerte pogingen onbeproefd te laten, om, door opwekking van den Volksgeest, zoo veel geluks te weeg te brengen , als de ongunstige omftandigheden des Vaderlands maar eenigszins gedogen. Deze verplichting, by fpeciale Articulen myner Inftructie my voorgefchreven zynde, houde ik my overtuigd, dat, hoe onafgebroken myne werkzaamheden en yver zyn mogen , en hoe veel gelegenheid ik oók hebben mag , om de belangrykfte berichten omtrent alle de byzondere takken Van Indujlrie en Welvaart, my aantefchafFen, egter het gewigtig oogmerk in dezen te beter kan worden bevorderd , door gebruik te maken van de medewerking dier uitmuntende Vaderlandfche Mannen, welke, door een verlicht oordeel beftuurd , en door de zucht voor de Welvaart van hun' geboortegrond aangeprikkeld , zich in Genootfchappën verëenigd hebben , om, door het verlichten hunner Landgenoten , en het aanmoedigen van nuttige ondernemingen in allerleië Oeconomifche vakkeu , de beste dieniten aan het Vaderland te bewvzen. Oo üu ftrie en Welvaart, my aantefchaffen, egter  C 290 5 Dit bezef is geenszins ontflipt aan de wyze attentie des Vertegenwoordigenden Lighaams , het weik my , by het . 34* Artikel myner Inftruétie, heeft voorgefchreven , gefchikte pogingen aantevvenden , om de Huishoudkundige Genootfchappën in ons Vaderland , door eene onderlinge verë'eniging , aanrefporen om tot een gemeenfchaplyk doel medetewerken ; gelyk hetzelve my vooids, by het 32= Artikel J heeft gelast, eene geregelde Correspondentie te onderhouden over zoodanige zaaken en onderwerpen , welke tot de Huishoudkundige belangen van het Vaderland betrekking hebben. Zullen de onderfcheidene werkzaamheden , tot één en hetzelfde groote doel leiden , dan toch moet het punt van verëeniging gezogt worden in het Agentfchap van Nationale Oeconomie, in hetwelk men de medewerking van het Gouvernement en de beste onderfteuniug der nuttigde pogingen zal aantreffen. By de meeste inrichtingen van Regeering , is het huishoudelyk vak vry algemeen gebragt tot het Departement van binnenlandfche zaaken , waartoe de geheele Inwendige Politie behoort; en hoe zeer men derhalven de effcheiding, welke ten dezen aanzien by ons plaats heeft , in het afgetrokkene befchouwd, als een gebrek zoude mogen aanmerken , zal het echter , by nader inzien , blykbaar zyn, dat het afzonderen van myn Agenifchap van alle bedryven der Inwendige Politie, voor zoo verre dezelve relatie konnen hebben tot het verfchil van Itaatkundige gevoelens, eene omftandigheid is, welke, met betrekking tot de tegenwoordige gefteldheid onzes Lands en der tyden , voor zeer gunttig mag gehouden worden. Immers , wanneer de functiè'n van het tegenwoordig Agenifchap van Nationale Oeconomie aan het voOrfzi vak van algemene Politie Waren verbonden geworden , en alle deze \verkzaamheden aan één en dezelfde Perfoon gedemandeerd, zouden de maatregelen ter handhaving van binnenlandfche rust, in deze orageufe tyden zoo noodzaaklyk, al ligtlyk , hy zómmige Ingezetenen , eene zekere referve hebben te weeg gebragt, welke aan de ontwerpen , de welvaart betreffende, ten uiter"Üe hinderlyk zoude hebben konnen worden. By de tegenwoordige inrichting daarentegen, fiaat dit vak van Regeering_ geheel op zich zeiven , en de Agent vindt zich daardoor den toegang geopend tot allen, die de bevordering der Volkswelvaart, in alle tyden en ♦Siftandigheden , evea belangryk achten, — tot ieder Ingezeten , hoedanig dan ook zyne Itaatkundige gevoelens zyn mogen, die zyn Vaderland bemint, en genegen is, zyne talenten en werkzaamheden ten beste van het algemeen belang aantewenden. Met deze denkbeelden bezield, verheug ik my in een vak geplaatst te zyn , hetwelk my in de gelegenheid (telt, om van de kundigheden en welwillendheid van eiken Nederlander , zonder onderfcheid, te konnen gebruik maken , en , by de cordate medewerking der zoodanigen, de Natie elk oogenblik door daden de verzekering te geven , dat het Gouvernement beftendig het voornemen blyft koesteren, om aan het vak harer Huishoudlyke belangen , ook met al deszelfs vermogen» de hand te houden , en gedurig, naar mate de ongunftige omftandigheden verdvvynen en onbelemmerde maatregelen toelaten, zullen , meer en meer voordtegaan in het opbeuren van alle takken der algemene welvaart. Niets dan het welzyn der Ingezetenen irt het oog hebbende, ftrekt zich myne bedoeling en onderzoek alléén uit naar waarheid; — deze, van waar, of van wien my die ook worde medegedeeld, zal ik , met inachtneming der naauwgezetfte onpartydigheid, aan het algemeen belang trachten dienstbaar te maaken. Ën hét is, Medeburgers! met deze gevoelens , en op de gronden, door my byge» bragt, dat ik Ulieden uitnodige tot het openen eener geregelde Correspondentie, in welke ik van Ulieden zal verwagten zoodanige voordellen en denkbeelden, door welke, naar Ulieder. inzien , . het Huishoudelyk belang déE Republiek, in de onderfcheidene vakken » waai toe u we werkzame pogingen zich uitbreiden , op het meest en kragtdadigst kan worden bevorderd, mitsgaders zoodanige belangryke opgaven , welke my zullen in ftaat ftellen om , door uwe medewerking onderfteund , dea Vaderlande en deszelfs Algemeen Welzyn bevorderlyk te zyn.- Heil en Broederfchap ! J. GOLDBERG. Ter ordonnantie van den Agent voorn. Carel Weebers» Voord*  C a9i ) -; Voords zyn wy door. opgemelden Agent geauthorifeerd, om aan zoodanige Huishoudelyke Genootfchappën , welke zich niet mogten hebben opgegeeven, en by welke midsdien de voorenftaande Misfive niet is ontvangen , te adverteeren, dat zy meergemelde Misiive gelieven te befehouwen , als ook aan hun te zyn ingericht , met uitnodiging, om ■ tot de door den Agent voorgeilagene Correspondentie toetctreden , "en aan denzelven zoodanige voorhagen te doen , of berichten intezenden , welke aan de Huishoudelyke belangen des "Vaderlands bevorderlyk zyn konnen. de Ui tg ee vers. i Korte Schets van de Geschiedenis der PAPIER-FABRIEK. (Vervolg en Slot van In°. 140. bladz. 282,,) Hieruit blykt dus, dat het Egyptisch Papier In de XIc en XIIe Eeuwen nog in gebruik was. En indedaad , het Papier van Linnen Lompen is in onze landen van geenen vroegeren oorfprong (*)• Het 0lldfte, dat den beroemden Montfaucon is voorgekomen, was vrn het einde der XIIie Eeuw, en volgends hem is het vroegfte Handfchrift op zoodanig Papier, 't geen nog voorhanden is, eene bezegelde Oirkonde van 1339, ondertekend dooi Graaf Adolph te Schaumburg. Schoon men dus nagenoeg den tyd weete, wanneer de eerfte Papiermolens in Europa zyn aangelegd, is het nog geenszins bellist, wien de eer der ontdekking van het Linnen-Papier toekome? Scaliger en anderen geeven die aan rie Duitfchers , Graaf Maffei aan zyne Landgenooten ; terwyl anderen dezelve ftellen op rekening van eenige naar Bafel gevluchte Grieken , die daarvan de eerfte ondernemers zouden zyn geweest. Het Boomwollen Papier is vermoedelyk eerst omftreeks de LX> Eeuw by de Oosterlingen in plaats van het Papyrus gekomen. Hetzelve nam daar fterk toe, vooral omftreeks de XJL Eeuw, doch in den beginne der X1ÏU kwam het in algemeen gebruik. — By de Romeinen ■ bleef dit Papier geheel onbekend, bchalver ,te Napels, Sicilië en Venetië, als Handeldry- (*) Vergelyk Memoires de l'Academie des Infeript. Tom. IX. vende met Griekenland, alwaar, volgends de Oudheidkundigen, nog een aantal van A&en en Diploma's, op Catoenpapier gefchreven, zou overig zyn. Echter is er geen vroeger onder bekend , dan van het einde der Xle Eeuw, ten tyde, wanneer de Italiaanfche Staaten met Alexandrie recht levendig was. Men wil, dat in China Zyden Papier gemaakt worde. P. Hugues zegt, dat hy daarvan een ftuk gezien hebbe; doch waarfchynlyk is dit Papier hetzelfde met het geen uit de houtvezelen van verfchillende ftruiken bereid wordt, en waaruit het fyne, zachte Zyden- of Vloeipapier ontftaat. Hoewel men waarfchynlyk reeds op 't einde der X^ Eeuw in Europa de konst van uit Linnen Papier te maaken, gekend hebbe , kwam dit echter niet algemeen in zwang voor 't midden der XIUe Eeuw; en in 1340- on* der Philips van Valois, ontftonden in Frankryk de eerfte Papier - fabrieken. De alleroudlte werdt te Troyes en Esfone aangelegd , en te vooren kreeg Frankryk zyn Papier uit Lombardyën. — Weldra fabriceerde men ook Papier in Holland, Genua, cn andere Franfche Provinciën. De Hollanders betoonden daarinvooral hunne konstvlyt, en munteden uit ia het forteeren der Lompen, in het lymen, enz. Engeland kreeg nog in de XVIe Eeuw zyn Papier van buiten 's lands, wordende aldaar de eerfte Papiermolen aangelegd te Hartford in 1588. Men kan deze ontdekking met recht befehouwen als één der voornaamfte fchreden ter volmaking der Wetenfchappen, en ter uitbreiding van het Handelsverkeer. Zonder dezelve zou de Drukkonst flechts geringe dienden aan het menschdom bewezen hebben, wyl de Boeken zeldzaam en zeer duur zouden ge« bleven zyn. Aan deze beide konften hebben wy de grootfte omfchepping van Wetenfchappen, Studeerwyze en K rnften in \Luropa te danken. Zints dien tyd zyn de Boeken algemeen geworden, en hoe veel verlichting, hoe veel troost, hoe veel verftiTooijing, geestvoedfel, opicherping des verftands enz. zouden wy , zonder die, hebben moeten derven! Het Japansch Papier wordt gemaakt van de biunenfte fchors der tamme Morus fapyrif era , eene foort van Moerbeiboom ; men maakt er ook foortgelyk van de (chois der ttruik, KadsKadfura genaamd. Dit iapier is zee; buigzaam , en zoo taay en lterk , dat men er boekbanden van maaken kan. De Huofdftad /an óyrie levert eene buitengemeen fterk;e Uo 1 'loöf  C S92 5 foort, die konftig befehilderd wordt, en aan Ellen opgemaakt:, waarvan men klederen draagt. Mem zou zweeren , dat hetzelve, eene. Zyden of Catoenftof was. In China en Tunking maakt men van Catoen en Bamboes - riet aartig ,. geelachtig Papier. Te Siam wordt het gemaakt van de fchors der P.livk-kloi,, zynde donker, of witachtig van couleur, doch niet fyn noch zacht. De bladen van dit Papier worden kruisling over elkander gelegden üoo tot Boeken gemaakt. Men lchryft op beiden zyden van dit Papier,, niet met, een pinceel, gelyk andere Oosterfche volken, maar met. eené foort van potlood - ftiftcn.- Wy keeren tot ons Europisch Papier terug. In Duitschland. en Frankryk zyn de Papiermolens zedert xoo jaaren verbazend- toegenomen. Geene Provincie,, geen Stift, genoegzaam, of men vindt er één of meer van dezelven. Hoewel de Fr-anfchen het Papier nog niet zoo volkomen weeten te maaken , als de Dolland,ers ,. hebben zy echter in de laatfte. jaaren vóór de omwending daarin groote vorderingen gemaakt.. Frankryk voorzag destyds alle zyne Provinciën van Schryf-. Druk- en Pakpapier. In alle deszelfs groote Steden vindt men Behangfel - Papier - fabrieken , en men voerde zelfs Drukpapier uit [vooral naar. Hol/and. Redacl.j Naar de Hanzeefleden inzonderheid ging veel Fransch Papier. — De Papiermolens zyn één van de nuttigde. Handwerken,. dewyl de geheele. opbrengst, dcrzelven genoegzaam winst en beloning der werklieden en ondernemeren is.. De ruuwe ftof is zeer goedkoop, £behalven zedert den laatften oorlog]. De ondernemers pleegen geene andere kosten er van te hebben,, dan. van het verzamelen, en transport der Lompen. De geheele waarde van destyds-in Frankryk gemaakt wordend Papier bedroeg jaarlyks, doorelkander, ten minfte 8 millioenen Livres, waarvan de kosten van. fabriceeren , arbeidsloon, onderhoud der Molens- en 't geen er toe behoort, inkoop van Lym,. Smout enz. op zyn Iioogst |g 'gedeelte uitmaaken. Volgends eenen gematigden overflag kan eene Tapiermoïen, goed ingericht en wel beftuurd, met ééhe kuip, dagelyks 9 a 10 riem Papier, 'van 12 a. 13 Cf zwaarte, en dus, de zondagen er. afgerekend, in een- jaar 2500 riemen: leveren.. [Dit is ver van juist te zyn. 's Wiu-j teis moet de Papiermakery., althands in Noor-! delyke landen, genoegzaam ftilftaan,,, wegensj de kuilde, en het graauw worden van 't Papier. Men rekent, dat.de Fabriek doorgaans niet buven de 7 a 8 maanden in "het jaar gaat. Graauw Papier Iaat zich 's winters nog al Bereiden^ Reda£t.~] — Men rekent, dat tot onderhoud van zulk een Molen 45,000 fg allerleis Lompen nodig zyn, en 7,500 Lym van Leder. ■■Ml» IIii ii —■—É—— - II. OECONOMISCHE: BERICHTEN. GELDLEENINGEN. van GROOTBRITTANNIË,. van 1750—i8ocv Deze lyst-, overgenomen uit de GeographL fche Ephemeriden van Gaspari en Hertuch ia het Eebruaryft.uk van dit jaar, kwam ons merkwaardig, genoeg voor, om ze onzen Lezcren medetedeelen.. Zy is ontleend uit een kleen , zeer belangryk, Engelsch Werkjen , en zal den denkenden ftof genoeg opleveren tot gewigtige aanmerkingen en vergelykingen , zonder dat wy die behoeven optegeeven.. Sommen der Sommen der ■ Jaaten, Geldleeningen., Jaaren. Geldleeningen.. 1750. a,coo,ooo P.St.. 1779. 7,oco:,ooo P. St: 1751. 2,100,000 1780. 12,0^0,000 r 1752; 2,100,000 . —— I78.I, 12,000,000 —— 1753. 2,100,000 —— I 1782. 13,000,000 —— 1754. 2,100,000 —— 1783. 13,000,000.-—— 1755. 1,000,000 — . 1784. 6,000,000 - 1756. 2,000,000 1785. ó,ooo,oco — 1757. 3,003,000. 1786. 6,000,000 —— 1758. 5,000,000 1787. 6,000,000 ——- 1759. 6.600,000 —— 1788. 6,000,000 1760» 8'.000,000 ■ 1789. 1,002,500 1761. 12,000,000. i?99. 1,002,500 —— 11762.12,000,000 I/9I. 1,002,500.' r- 1763. 3,500,000 1792. 1^002,500 -—- I7Ó4» 355oo'0Q0' -1793- 4-,$oo,ooo • 1765. 3,500,000 ' 1794. 11,000,000 t- 1766.. 1,500,000 1795- 18,000,000 —— 1767. 1^500,000 1796. 25,000,000 —— 1768. 1,900,000 < 1797. 32,000,000 -—m 1769. 1,900,000 1 i"y8. I7,OCO,CQ0 Totaal 288,102,500 Ponden Sterlings, waarvan alleen 144,500.000, en dus ruim de heltc, ep rekening der zeven laatfte jaaren komen. [Wy zyn verzocht , het volgend Stuk in zyn geheel te plaatfen.] PROGRAMMA en PRYSVRAAGEN van de MAATSCHAPPY t.er BEVORDERING van den LANDBOUW, te Amsterpam opgericht, 1800. De Maatfchappy , ter bevordering' van den Landbouw, opgericht binnen Amflerdam, heeft in hare groote Vergadering , gehouden den 6 May dezes jaars ,. geoordeeld , dat op de door haar voorgeftelde Vraag, te weten : „ Welke Ziekiens en Gebreken zyn de Graa„ nen in de verfchillende Gronden van ons Fa„ derland, gedurende hare groeijing, onder„ hevig? „ Aan welke oorzaaken, of omftandigheden „ zyn dezelve toetefchryven ? — Welke zyn de „ bene middelen , die ot voor het zaaijen , of „ gedurende het te velde ftaan, daartegen, met „ een gewen scht gevolg, m 't werk gefteld kon- nen worden?" geen Andvvoord was ingekomen 't welk zoo volledig kon geacht worden, dat aan hetzelve de -uitgeloofde Gouden Medaille kon toegewezen worden. Dat nogthands in eene der ingekomene Verhandelingen, onder de Zinfpreuk: Tot nut der Landbouw.. zeer veele goede zaken gevonden worden ? waarvan de Maatfchappy een goed gebruik maken kan, waarom zy befloten heeft, aan den Schryver van dezelve aantebieden eene Zilveren Medaille , op den tterapel \ van de Maatfchappy. geftagen, benevens hare uitgegeevene Werken, byaldien hy zoodanige veranderingen en verbeteringen in zyne verhandeling zal willen maken, als door de Maatfchappy , na eene gehoudene correspondentie met hem, nodig geoordeeld zal woroleni terwyl -hy by dezen verzocht wordt, zich voor den 1 Augustus eerstkomende nader aan de ■Maatfchappy bekend te maaken. , - Betreffende de Vraag, door de Maatfchappy in den jaare 1798.„andermaal voorgefteld: ,-, Welke zyn - de redenen waarom , in ver„■ fcheiden oorden van ons. Gemtenebcst , zoo ali j„ in Gelderland, Overysfel enz. zeer veele gtóit\„ den tot hiertoe, leeg en onbebouwd zyn blyven „ liggen? &c" . niets ingekomen, zynde, dat de oplettenheid der Maatfchappy waardig was, heeft zy goedgevonden, dezelve vooreerst niet weder voor-teftellen. Met opzicht tot de agttien Pramiën, beloofd aan ieder Landman , binnen onze Republiek , die den ftaat van zyne Boerdery (beftaande in Wei- en Hooi-landen , of in; Bouw- en Teel-landen alléén, of in Weien Bouw-landen te zamen) opgaf, breeder gemeld in haar Programma van den voorleden jaare , heeft de Maatfchappy de volgende Pramiiën toegelegd — te weeten:. Eene, beftaande in een fraai gefchilderdeTabaks-doos, met het Vignet van de Maatfchappy en den naam van den Schryver daarin, aan Mattheus Spinhooven, Bouw- en Landman te Vreeswyk (anders de Vaarf). En eene diergelyke aan den Schryver van het bericht, getekend met het devies;. Met werk beloont zyn Meester.. wordende dezelve verzocht, zynen naam medé den 1 Augustus aan de Maatfchappy. bekendte maaken.. En daar verdêr beidé de Berichten handelen over Boerderyè'n, op Klei-grond gelegen,, is, uit hoofde van het- volledigfte en meest voldoende verflag van den ftaat en behandeling van den door hem gebruikten grond, aanvoornoemden M.. Spinhooven bovendien toegewezen de uitgeloofde praynie, zynde een volkomen Exemplaar van de tot hiertoe uitge— geevene Verhandelingen, voorzien met het Vignet, van de Maatfchappy, en een loflykgetuigl'chrift, of. eene Zilveren Medaille ter. zyner keuze.. En gemerkt de Maatfchappy volhardt m '■ haar voornemen, om met genoegzame zekerheid te willen weeten, hoedanige de Bepalingen, zyn,. volgends welke de omtrek van bruikbaar land en de Huishouding , tot eene Boerdery behoorende, naar den verfchillenden aart der gronden , zoo van Bouw- als Weilanden, moeten ingericht zyn, om ten meesten voordeele van den. Eigenaar en Huurder, en ter bevordering van den algemeenen welvaart te konnen ftrekken; en tevens begrypende, dat, by het onderzoek dezer zaak, wel voornaamlyk mede in aanmerking komen moet, dat men aanwyze de nadeeleu van eene vermeerdering der 'hoeveelheid-van. Landeryën, ondef j O 0 3 act  ( 294 ) . het beduur van éénen Bruiker, zo niet de middelen, die hy kan aanwenden tot derzelver vruchtbaarmaking, zoo wel door het getal •en. de bekwaamheid der menfchen , als door het beflag van Rund- en ander Vee, die hy daartoe nodig heeft, in eene behoorlyke evenredigheid met den aart en uitgeftrektheid zyner gronden gehouden worden; — belooft zy dienvolgende aan ieder- Landman , binnen onze Republiek, die den ftaat van zyne Boerdery •(beftaande in Wei - en Hooi - landen', of in Bouw- en Teel - landen alléén , of in Weien Bouw landen te zamen) opgeeft , zoo als dezelve, naar eene genoegzame bevinding, hem de beste is voorgekomen , ten opzichte van liet hier boven gedaane Voordel en de vereischte byzondei heden , daarby gemeld , eene fraai gefchilderde Zak-1abaksdoos, van binnen bevattende het Vignet of Zinnebeeld dezer Maatfchappy, en den naam van hem, aan wien dezelve door haar is toegewezen ; — zullende van deze Prremiën tot agttien toe worden uitgedeeld , te weeten *. —- Zes, aan zes Landlieden ieder één, welke zullen hebben toegezonden de meest voldoende Opgaven van het getal morgens, welke een ieder van hun gebruikt in Klei-gronden (het zy hy . dezelve «//^«gebruikt, of ook daarby in gebruik heeft Zand- of Veengronden , of een van beide deze laatften); het getal van Menfchen, tot het bewerken, ofj bebouwen, en van Paarden tot den arbeid, I gelyk ook de manier of wyze van bebouwing < of bearbeiding; alsmede het getal van Rund- i en ander Vee, tot de beweiding van dezelven, en tot het maken van de alszins benodigde . mest, en in 't byzonder, of hy met dc door , hem zeiven gemaakte mest zynen grond ge- , noegzaam kan toemaaken , dan of hy , van , tyd tot tyd, of jaarlyks, mest koopen moet, , en zo ja, hoe veel en van welke foort van , mest. , Zes diergelyke Prcemiën voor de meest vol- , doende Opgaven van het getal van Morgens , in- Zandgronden (het zy de Bruiker dezelven , alléén gebruikt, of daarby in gebruik heeft , Klei- en Veen-gronden, ot een van beide deze , laatften); alsmede van het getal van menlchen, vee, mest enz. als vooren — en laatftelyk , Zes diergelyke Pramièh voor de meest vol- , doende Opgaveu van het getal Morgens in , Veen-gronaen , (.het zy de Bruiker insgeiyks dezelven alléén gebruikt, of daarby in gebruik , heeft Klei- en Zandgronden, of wel een vai , beide deze laatften) alsmede het getal vai , menfchenj vee, ' mest, enz. als vooren. ,. Biedende de Maatfchappy, boven deze agitien Pramiën , nog drie aan, elk beftaande in een volkomen Exemplaar van hare tot hier toe uitgegeevene Verhandelingen, voorzien met het Vignet of Zinnebeeld dezer Maatfchappy, en een loffelyk Getuigfclirift, of in eene Zilveren Medaille , ter keuze van hen, welke deze Pramien zullen verdienen: zullende deze drie Prsmiëu worden uitgedeeld: Eene aan dien Landman , welke alléén of meest Kleigronden gebruikende, het volledigfte en meest voldoende Verfiag van den ftaat en behandeling van den door hem gebruikten grond gegeeven, en zyne Mededingers in dat vak overtroffen zal hebben. Eene diergelyke aan hem, die alléén of meest Zandgronden in gebruik hebbende, op dezelfde wyze, onder zyne Mededingers uitmunt; — en eindelyk Eene diergelyke aan dien geenen, welke alléén of meest Veengronden gebruikt, en aan het gevorderde het meest voldaan zal hebben. De Berichten moeten, met den naam van den Zender, aan ^e Maatfchappy ingezonden worden voor of op den i January' iSoi.: behoudende de Maatfchappy aan zich de magt 3m des noods van de Zenders nader bewys/an hunne opgave te vorderen. Zynde alleen van dit dingen naar deze Pra niën uitgefloten die geenen, welke dezelven *eeds te vooren verkregen hebben. Betreffende het Voorftel , dezen Winter ioor de Maatfchappy gedaan, en in verfcheilen Nieuwspapieren geplaatst: „ Naardemaal de meeste Winter-Zaaden , als , Kaap - en Kool - Zaad, gelyk mede Tarw , Garst &c. in den voorgaanden ftrengen Win, ter zyn doodgevrozen , ten mlnjlen aan de , gevolgen van dien verhoren geraakt, en dat , wederom by die en póórt gelyke flrenge Winters , plaats hebben kan ; zo belooft de Maatfchap> py ■> gemerkt eenige weinige Landlieden hun , Winter-Zaad behouden hebben, en zulks waar, fchynlyk aan de plaalslyüe ligging; de foort , van grond; het vroeger .of later bezaaijen; , de bewerking en voorzorg, als anderszins toe, gefchreven kan worden; ,, Eene fraai gej'childerde Tabaks-doos, waar , in de naam van de Per/bon en het gewoone , Vignet der Maatfchappy geplaatst zal worden, aan elk en eenen ieder, aie aan de Maaifeliappy . een of meer goedbevondem behoedmiddelen of , hulpmiddelen dezen aangaande medegedeeld, en , wyders een volledig üencht van hunne gthceïe , behandeling en bewerking, Z'>o nopends. den tyd van zaaijen, de hoeveelheid van liet Zaad, « het  ( *95 ) „ het foort, den grond als anderszins, is Vj „ nood met voldoende bewyzen geftaafd, tocge„ zonden zal hebben. ,, Zullende een ieder, »>«<&r eenige bepaling „ van tyd, naar deze Pramie kunnen dingen, „ zoo lang de Maatfchappy niet goedvinden zal „ dit Voorftel intetrekken;" • js aan de Maatfchappy een andwoord ingezonden, 't welk der uitgeloofde premie waardig geoordeeld is , en niidsdien aan den Schryver van hetzelve , P. C. Scheltema te Sneek, eene fraai gefchilderde Tabaks-doos, niet deszelfs naam en het gewoone Vignet van de Maatfchappy, toegewezen. (Het overige in N°. 14a.) Byzonderheden wegens KANT. (Vervolg en Slot van N°. 139. bladz. 279.) Jammer is het, dat een zoo onvermoeid werkzaam man als Kant, voor de Univerfiteit van Koningsbergen zoo goed als verloren is. Zyne hooge jaaren en gryze ouderdom verhinren hem het voordzetten zyner openbare lesfen. Reeds vour eenige jaaren verloor by het gebruik van zyn linker oog, en werdt door eene foort van verlamming aan de ééne zyde overvallen. Eer wy van Kant affcheid neemen , nog ééne Anecdote. Deze Wysgeer doet dagelyks, na het eeten , eene wandeling, en verkiest daartoe gewoonlyk den weg naar den Hollandfchen Boom. 't Veranderlykfle weder kan hem hierin niet verhinderen , wyl hy deze wandeling voor zyne gezondheid volftrekt noodzaaklyk keurt. Hy ftaat dan zyn blaauwen mantel om, en bekommert er zich weinig over, wie hem in dat gewaad ontmoete. Üp zekeren dag, naar gewoonte , zyne middagwandeling doende, gevie! het, dat een Soldaat van het Guarnifoen , die zyn leven moede was, zich juist aan dien weg geplaatst hadt, met het voornemen, om den eerden voorby- , ganger den besten overhoop te fchieten, ten einde langs dien weg, door de handen der Juflitie, aan zynen dood te komen, [eene ge- " woonte, die onder de Regeerihg van fredrik 11 j by,de Pruisjfche Soldaten zeer in zwang ging, daar zy zich verbeeldden, dat het minder zondig was, een kind dood te fchieten, dan een s man, en dat zy door eene devotie van weinige minuten, met byftand van eenen Geestelyken, daarvan konden worden gedbfoheerd. Om dit handwerk te fluiten, beval Predrik, dat geen Geestelyke by deze lieden mocht toegelaten worden, en dit, zegt men , hadt de gewenschte uitwerking]. — Kant was één der eerften, die dezen weg langs kwam. De Soldaat, denkende, dat de wereld aan zulk een oud man weinig verliezen zoude, maakte reeds beweging , om op hem aanteleggen. Dan, op hetzelfde oogenblik een kind ontwaarende, dat onzen Wysgeer volgde, veranderde hy éénsklaps van voornemen, wendde zyn geweer van Kant af, en fchöot het kind achter hem dood ter neder. — Zou er dan, ö gy fterke geesten! geene Voorzienigheid zyn ? NATIONALE LOTERYEN. In de Zesde Week van de Zesde of Laatfte Clasfe der 9ifte Generaliteits nu Bataaffche LOTERY, welke is beginnen te trekken op Maandag den 28ften April , zyn verder uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen : 57/ie Lyst. No. 33048 met ƒ .1000 36881 — * ioco:39164 — s 10,000:26278 >— s 1000:- SSfie Lyst No. 44877 — » 1000:7811 — s 1000:28583 — * 1000:- 5a/?e en laatfte Lyst. No. 37084 — = 1000:2306 —- * 1000:26822 — = 15,00.0.- Prsmie, Z E Ë T Y D I N G. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door twee Tunitaanfche Vaartuigen /oor de Haveu van Barcelona twee Deenfche Schepen, zonder dat men weet van eenige Vredebreuk tusfchen die twee Mogendheden. " Opgebragt te Livorno de Genueefche Polacre 'a Stel/a del Notd, van Linguiglia, 7 Gemeefche Vaartuigen , een Hoeker van Nizzas in een Franfche Kaper-Feloucq. — Nog alJaar '*t Schip Waaragtigheden , Kapt. Watten' leen , van Benecarlo met Wyn, en 't op dg Fran'  C 295 3 Te Amfterdam, by C. COVENSj Boek- en IvUHStverkooper op den Vygendam. Franfchen hernomen Schip la Viiï&ria, Kapt. 'Caramani, van Fozzala. Scheepsrampen. Verongelukt in January 1. h in de Spaanfche Zee 't Schip die Paria, Kapt. 'I hybo, van Salon naar Altona; 't volk is door een Amerikaansch Schip, naar New'Tor k gaande, geborgen. Texelfche en f*lie-L$sZ. Den 6 Juny. Binnen J. "liadding, van 'Boston; G. Horst, van Memel; K. Pieters, uit Noorwegen; J. M, de Koe, van Embden.Uitgezeild H. H. Siesling, naar Embden, De Wind O. Den 7. Binnen L. Bcrlin , van Louifiana; A, Orw, van Bergen; J. Hendriks, van Noorwegen; E. R. Jager, terug uit Zee, gaat naar Harlingen om te repareeren. Nog binnen na Posttyd een Smak, de naam onbekend. — Uitgezeild J, Banjo, naar Bordeaux. De Wind N. Den 8. Binnen A. Gordes, van Colmar; L. G. Hierta, van Stokholm; G. Janfen, van Embden; J* Tewes, van 07. Martin, om order. De Wind W. Z. W. Den 9. Binnen de Schepen the Trophena, Kapt, T. Arnold, van Philadelphia; d'Emanu'èl, Kapt. C Wirfchat, van óV. üfe Gebroe- 1 ater/, Kapt, //. Hiddes, van Antwerpen, De, Wind W. N, W. In V Den 4 Juny. Binnen D. Morris, J, H. Brons, J. G. Maurits en J. W. Kuen, 1 van Libau; J. Ohlfan en A. R. Sterk, van 1 Stokholm; W. Barends, van Dantzig; Af. 1 Schroder, van Stettin; G, Reinders, M. Wie- < /'« , Pieters, i). Klafen , K. Lammerts , ( £). ^ Houwing en ^ ^ttrting, uit Afoorwegen; O. Olfërts, van Hamburg; en TZio-. 1: van Graudiep. 1 Den 5. Binnen 77. P. ^. SchuJts , van Libau. j. Den 6.. Binnen G. G. Burflel, van Stettin; B. Pahlfon, van Dden alle; J. P. Engellin, l van Gothenburg; H. W. Onswedder, J. J. i Schuuring, van Noorwegen; J. Maas , van Alberg, Den 7. Niets gepasfeerd. Den 8. Binnen de Schepen Vrouw Tryntje* Kapt. ƒƒ. Z. Draaijar,, van Dantzig; de 2 Gebroeders, Kapt. Jf. G, .y/w/Ze , van AW— Uitgezeild de Schepen de Frouv Anna Margarelha, Kapt. R. Lammens , de Vrouw Aleita , Kapt. G. Adiks , beiden naar Petersburg; de goede Ferwagting, Kapt. J Claasfen, naar Riga; de jonge Heinrich, Kapt* J. Meijer, naar Colberg; de Triton, Kapr^ ZJ. Z>. Mennen , naar de Ctoee; de jonge Willem van Ling, Kapr. J. Meijes, naar Hamburg; the Litle Mary, Kapt. A. Casneau. naar E ribden. Helvoetfluis. Den 4 Juny. Heden binnen S. Nuscke, van Embden. De Wind N. Den 5. Niets gepasfeerd. De Wind W Den 6. Uit Zee binnen Af. Janfen, van Oleron. De Wind N. Den 7. Gister uit Zee binnen r. .Sbe/fc. werth, van Aw/ö»; C. Claafen van Bordeaux. Heden binnen xf. A7ej«, van Dramme • 'p Ommundfen, van Bergen. De Wind N. Den 8. T. Soutwerth is naar boven op^e jeild. Heden in Zee J. Eken, naar Bergen. s door contrarie wind terug en op de Rhede reankerd. Uit Zee binnen O. Roelofs, van Snibden. De Wind N. W. J ' H Brielle. Den 4 Juny. De Schepen van gister zyn vel in Zee gekomen ; doch P. Lunfen liet, vegens de hooge Zee, weder in de Put ten mker. Heden binnen B. Morris en J j h-art, van Embden ; M. H. Potjewyt, ' van" Beron. Den 5. Lunfen ligt nog ten anker. Heden linnen A. van Leeuwen, van Embden De Vind W. Den 6. Lunfen ligt nog ten Anker. Niets cpasfeerd. De Wind N. Den 7. Heden in Zee T. Wennel en /ƒ 5 Froom. M. C* Lunfen is heden uit de Put 11 Zee gezeild. De Wind N. Den 8. Niets gepasfeerd. De Wind W  N' 142- *4 Juny 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale 'Huishoudkunde, Nyverheidw Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan, ^ Tin N°. 143. zullen wy mededeelen een Belangryk yoorflel van den Agent vau Nationale Oeconomie aan het Uitvoerend Bewind, tot het doen eener H-tjishoudklyke Reis en Inspectie in alle de gedeelten der geheele Republiek; ■en in -'N°. 144- een gewigtige voordragt tot fluiting der verwoestingen., -door de May;KeVers in Gelderland -en elders aangericht.,] ^ECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. -MISSIVE over den onlangs voorgevallen DOORBRAAK van den ZEVENHOVENSCH EN DYK, Aan den Redacteur der oeconomische courant. '•Geacht Medeburger! In de onderftelling, dat het U niet onaangenaam zyn -zal , den Lezeren van Uw geacht Weekblad een Echt Bericht, aangaande den onlangs voorgevallen Doorbraak van den ZevenhovenJ'chen Dyk te konnen mededeelen , ten einde nutte ondervindingen , met betrekking tot den aart der gronden , in het byzonder by iet droogmaaken van Plasfen, bekend mogen worden, dient het volgende: HE Dejel, De Niemvkoepfche en Zevenhoyenfche Plasfen, welker Droogmaaking zedert den beginne van het jaar 1787. door Gecommitteerden der Staaten van Holland voorbereid, en in 't laatst van 1796. door het Provinciaal Beftuur van hetzelfde Gewest finaal gedecreteerd geworden is , zyn door den Zeyenhoyen/chen Dyk van elkander afgefcheideu. Deze Dyk , aan den flag van beide Plasfen blootgefteld, was reeds vöór de ondernomen droogmaaking eene zorgelyke en kostbaare Waterkeering, tot welker onderhoud de Ambachten van Nituwveen en Zevenhoven niet, dan =door achtereen volgende remisfiën van een gedeelte der aan den Lande verfchuldigde Lasten, in Itaat gefteld werden. Nog grooter werdt de zorg voor gemelden Dyk , na dat er in de maand July van het algelopen jaar een begin met de afmaaling der Nieuwkoopfche Plas gemaakt was : toen immers moest dezelve in ftaat zyn, om eene Hydrostatifche drukking te verduuren , gelyk aan het verfchil der drukking van beide 'Plasfen , midsdien aangroeijende in reden van het verfchil tusfchen de vierkanten der Watershoogten in dezelve Plasfen. Gaarne hadt men al aanftonds het eenvoudigfte en natuurlykfte middel ter verfterking van gemelden Dyk gekozen, te weeten het aanrollen, of aangloei-* Pp jeu  C 298 ) jen van denzelven: een middel, het geen evenwel in 't vervolg van tyd in het werk gefield moet worden, naardien de Zevenhoyenf'che' Dyk een. Binnendyk van feparatie tusfchen beide Droogmakeryën worden zal. Dan , zoo j lang het Water niet door afmaaling aanmerklyk verlaagd is, laat zich zulks met geene: hoop op een' goeden uitllag onderneemen. Men moest dus op andere middelen bedacht zyn, \ die langs de verfchillende üykvakken , inge-1 volge derzelver verfchillende gefteldheid , ook ' in aanleg en kosten verfchilden. Langs een j dier Vakken deedt men de voorliggende Kampjes dóór dammen aanéénhegten, ten einde de I drukking, uit de meerdere hoogte Asr Zeven^ l hovenfche Plas voorspruitende , voor een' gedeelte door die dammen gekeerd, en de Ze-\ yenhovenfche Weg flechts met het overf^hietende j gedeelte dier drukking belast wierde. j Een ander Vak, waarin het gemis van Voor-! landen deze voorziening niet gedoogde , werdt' door het aanleggen van een' nieuwen AardenDyk tegen deii ouden Dyk verlterkt, en opj: ruim 3 roeden verbreed. De diepte der vaste1, gronden aan wederzyde van den aldus ver-i breeden Dyk bedroeg niet meer dan 8 a q'i voet onder de hoogte van den ouden Dyk. 1 Deze laatstgemelde Dyk was daarenboven aan ] de Nieuwkoopfche zyde met Paal- en Puinwer j ken voorzien. Met veel waarfchynlykheid1 < mocht men zich dus vleijen, dat dit Vak 1 voor als nog eene genoegzame fterkte bezat. 1 Hadt men , niet. te .vrede met, dien trap van . i waarfchynlykheid, volftrekte zekerheid begeerd, ] en met alle de prtecautiën, die de konst aan 2 de hand geeft, een' nieuwen zwaaren Dyk i langs den geheelen ouden Dyk gelegd, men \ zoude ruim anderhalve Tonnen Gouds daartoe 1 hebben moeten befteeden. Terwyl men dus met yver en voorfpoed aan de daadlyke afmaaiing en den nodigen ' toeftel voor 't vervolg arbeidde; terwyl men reeds met genoegen koude uitroepen : Surgu humus; Crescunt loca decrescentibui undis — is nien zeer onaangenaam in . de evengemelde waarfchynlyke hoop te leur gefteld, zynde deze Dyk in den vroegen"., ochtenftond van den 3 der gepasfeerde maand April . zonder eenige de minfte voorafgaande. Symptomcs, op het onverwachtst doorgebroken, en, met kort op elkander volgende tusfehenpozingen , ter lengte van circa 15 roeden , aan eenige ftuk ken tot op-de kleibedding toe (die lafjgi dit Dykvak op de buitengewoone diepte van 19 k ao, voet. onder het Am/lerdamsch Peil ligt; ii Kaggefc.ha.vea, waaina, ook deze Redding door d 1 1 i den Herken ftroom nog tot 2, 4 en meerder voeten daar beneden is uitgelopen ; met dien gevolge, dat de Nieuwkoopfche Plas met 11* duim waters verhoogd, en de Zevenhovenichl Plas daarentegen met aaf duim verlaagd is. De fchade, hierdoor veroorzaakt, beftaat voornaamlyk , of liever alleen in tydverlies Want niemand zal by eene onderneeming van dezen aart het verlies der gedaane aanberming (welke voor omrent aoo guldens befteed was) midsgaders de kosten , tot digting van den Doorbraak geïmpendeerd, als eene fchade van aanbelang willen uitkryten, — terwyl de Molens en alle andere werken der Droogmakerije pnbefchadigd gebleven zyn. Zoo zullen ook de maatregelen, die, gelyk reeds gemeld is .. ter beveüiginge van den Zevenhoyenjchen Dyk genomen waren, op de Tvertuigendlte wyze doen zien, dat dit toeval geenszins aan onkundige of achtelooze direétie :oetefchryven zy (zoo als kwalykgezhiden of jedilzuchtigen der wereld trachten diets te naaken;; maar dat de oorzaak daarvan alléén gelegen is in den aart der gronden, die aan iundigen niet onbekend zyn kan. De Veengronden , naamiyk, door den verzwaarden )yk zamen geperst wordende , en daar ter ftaatfe geen genoegzamen tegenftand ontmoeende in die gronden, welke den Bodem van le Nieuwkoopfche Plas uitmaaken, zyn zydelings u'tgeweeken , waardoor de verzwaarde Dyk loodwendig fcheurén en bezwyken moest Naauwkeurig gefproken is , derhalven deze )yk niet doorgebroken, maar weggefchoven: en onder zulk eene geaartheid dier gronden zou ekerlyk het gering verfchil der Hydrostatifche ersüng nimmer dit toeval veroorzaakt heben. - Heil -en Broederfchap! Van Uwen beftendigen Lezer. May 1800. Over Met gebruik der SPEKSTEEN, tot het maaken V AH konstig gesnedene steenenv (Van von Dallbcrg^) De Steenfnyder ftaat tot den- Beeldhouwer 1 gelyke verhouding , als de Emailleur tot ;n Schilder;, hy arbeidt in het klein en moei*  ( 299 > rnoeilyk, maar zyn voltooid konstvverk is zindelyk, duurzaam , en bereikt eeneu hoogen graad van fraaiheid. — Een byzondere fmaak vuor gefnedene Steenen wekte van tyd tot j tyd de begeerte op, om eene (tof te vinden, die licht te bearbeiden , en te gelyk duurzaam en fraai was. Het zoogenaamd Wedgwoods goed, en de Glaspatés zyn wel fchatbaar , maar by het afdrukken der vormen daarin gaat niettemin iets van den geest des konftenaars en van de fcherpte der oorfpronglyke omtrekken verloren. Onlangs heeft men veele proeven genomen met de Spek/leen rSteatite), welke goed zyn uitgevallen. De Heer Vilcot, een konftenaar te Luik, kreeg commisfie, om een aantal Gaméêh van Spekfteen te vervaardigen. Zyne Konstflukken zyn goed getekend,!, fyn en uitvoerig bewerkt. Deze Gaméên, ge- > deeltelyk 3 a 4 duimen in doorfnede groot, • worden in het vuur gehard , gecouleurd en geflepen; zy zyn dan zoo hard als Keiftctfü, glanzig als Agaat, en veeltyds even fraai gecouleurd als de Onyx. Het fnyden en draaijen op de fchyf gefchiedt met weinig moeite, wyl de ftof zacht is; ook kan men deze zeer naauwkeurig bearbeiden, uit hoofde der fyne deelen, waaruit de Spekfteen is zaamgefteld. De witte, gefnedene Steen wordt in eene kroes gelegd, die met een tegel bedekt is, wordende de opening rondom met leem toegefmeerd , en de kroes in den Oven met kooien omlegd. Men maakt dezelve eerst langzaam heet, laat die dan 2 a 3 uuren lang wit doorgloeijen, en vervolgerids langzaam, ongeopend , bekoelen ; en dan is de Steen zoo hard , dat men er met Staal vuur uit flaan kan , en de beste vylen daarop ftomp worden. Door het vuur verkrygen de witte ftukken Spekfteen eene melkcouleur, zommige ftukken worden graauw eh andere okerverwig. - v. Men kan de gebrande Steen couleuren door ontbindingen in Oly, in Wyngeest,- in Zuuren, of in Loogen. f 1. Wanneer de Spekfteen in het koolenvuurj wordt heet gemaakt , ontvangt dezelve die!„ verfchillende verwen, welke zich in Barnfteen- „ vernis laten ontbinden, b. v. Spaansch groen en „ Oker. —' Frisicher blyven echter deze cuu- „ leuren, in Terbentyn ontbonden wordende.—L 2 Laat men deze Steen, gebrand zynde, ,, eenige 1 uuren koud in het couleürend vocht |„ liggen, dan neemt dezelve verwen aan van,,, oplosfingen in Wyngeest, b. v. van Geelhout, Blaauwhout, Alcana, Saffloer, Guttegom, Draa- „ kenbloed, Peruviaanfchen Balfem, enz. 3. in „ de heetgemaakte Spekfteen trekt de Goudöp- „' losfing met Kotvingsvvater , geevende daaraan eene lichte of donkere purperverw, naarmate de ontbinding fterk is ; Hoornzilver met Vitriool verwt dezelve zwart; zy wordt van Indigo- en Vitrioolzuur blaauwachtig grys. Brengt men de door Goudöplosfing Hoornzilver en Vitrioolzuur gecouleurde Steen fft een helder "vlammend vuur, dan ontftaat daarop eenige metaalglans van Goud of Zilver. — De vcrwöntbinding in zuuren laat zich fcherp en juist op de Spekfteen overbrengen , wanneer deze heet is ; hierom kan men den £rond der Ca?néën eene uitftekende of verhevene couleur geeven. Het Vitrioolzuur is hiertoe krachtiger, dan het Zout- en Salpeterzuur. Het Suikerzuur is ook bruikbaar. > }.. Alkali/'che vérwöntbindingen, vooral die van le Indigo , konnen hier mede gebezigd worien, dringende de couleuren daarvan meestal ; lyn diep in. [Het overige ' in een volgend N°.] II. OECONOMISCHE BERICHTEN. PROGRAMMA en PRYSVRAAGEN van de MAATSCHAPPY ter BEVORDERING van den LANDBOUW, te Amsterdam opgericht, — A°. 1800. Vervolg en Slot van N°, 141. bladz. 295.) Verder ftelt de Maatfchappy de volgende rysvraag voor: „ Daar het zeker is, dat er, behalven het Suikerriet, nog andere Planten, Wortelen en Gewas/en gevonden worden , uit welken eene goede quantiteit Suiker gehaald kan worden, en nog onlangs in Duitschland, met goed gevolg, uit de Ronkelruben , even gelyk uit liet Suikerriet, zoo wel Suiker als een geest ryk vocht of drank, niet ongelyk aan Rum, gé~ trokken is; — Zo vraagt de Maatjehappy : ,, Uit welke Gewas/en , Wortelen of Planten 9 bereids in ons Vaderland geteeld wordende, of die men nog aldaar, zou konnen aanteclcn , kan er, het zy Suiker alleen, het zy Suiker PP 2 en  C 39°: X „ en foortgelyk geestryk Vocht , met. voordeel ge- haald worden? Op wat wyze moeten die Plan„ ten , Wortelen , en Gewasftn ten gemelden einde „ gekweekt cn behandeld worden? Welke leveren ,, de meeste, welke dc beste Suih.r en Liq.ueur „ op? Welke foorten. van gronden in ans Vader- „ land. zyn daartoe de beste?. Welke Wyze. is de. beste, om. uit de daartoe „ mecstgefchikte Planten,. Wor'telen of Gewasfen, s, de meeste, of beste Suiker,. lui. zy alleen, „ het zy met bovengemeld geestryk VochtSy,, roop, c?c met de. minde kost en. te. verkrygen? — „ Welke quantiteit of hoeveelheid Suiker , Liqueur „ en Syroop, zou men mt de daartoe, mee.st.ge„ fchihe Planten^, Wortelen of Genasfea ,. op eene. zekere, gegeeveije hoeveelheid gronds,. die „ daartoe, de. gefchikjle geoordeeld, wor dn, konnen „ bekomen? — Laatflelyk; hoe groot. zou. men 3, rekenen., dat de. kosten zyn, die tot deze be,, werking, het vei vaardigen', zoo.yan.de Suiker „ als yan het geestryk Vocht en Syroop daar onder ■ begrepen,,. nodig zyn zouden?" Alles zo" mogelyk proeföndervindelyk bewezen,, immers geftaafd met, de Monfters. der Suikeren , Liqueuren , Syroopen enz^. en andere bewyzen,.' ten betooge van de waarheid en mogelykheid van een en- ander. Verder herinnert de Maatfchappy, dat.zyv 5n. den , voorleden jaare heeft- gedaan het; volgend voorftel: „Daarmee, by bevinding.,, weet,, dat, niettegenflaande min gunftige waarnemingen van vroeger' tyd; het weiden en tevens gezand „ houden, der. Schapen, in. de vlakte „van onze- Zeeduinen, gefchieden kan Qnids de hier en. daar ' bekende Voorbehoedmiddelen tegen het „ Ongans (*) gebruikende) ;. zo. behoft de Maat¬fchappy eene pratmie yan tien Dücaten . aan „ die geenen , welke, vóór den 1 December „ iSoij kennen ■ aantoonen-, dat zy < eene Kudde ■ _ F*) Onder anderen is de Geest:van Terbentyn &y gene lepel ' vol, vermengd .mt Uvee lepels water , aan tik gezand :Schaap ingegeeven , naalvoiens ze. 12 uuren H hebben laten vasten., een beproefd, middü tegen de Botten in. de Lever ; dit doet men eens. in 't midden van Juny, en ten tweedemaal. in Oétober , vroeger of Sater , doch . vóór den Jpeeltyd. Httzel de middel is ook dien/lig voor Schapen-, die reeds ziek of ongans zyn. Jn dit laatfte geval, moet men hetzelve-, op voorfchreven •wyze i met eene tusfchenpmirig van 6' dagen; tweemaal herhaalen; De giften moeten evenredig zyn aan de krachten der ■ Dieren ; '•■ zeo dat' men aan - een Lam 'jlegis de. belft mag geeven van 't geen voor een, groot. Schaap. neodig isi . Zie verder -z.iD, i&s..,St. der Veihandelirigen dezëx Maatfchappy. -. )>, van ten. minjle ao. Schapen ,. alleen ep voor±„ fchreven wyze geweid cn verzorgd zynde, ge,, durende dén tyd van een geheel jaar , ten min„ Jlen zoo lüng. er yuedzel" is, in een", gezonden- toe/land. hebben weten te houden.. „.Van deze Pra/nicn zullen tot Drie toe worM den uitgedeeld, en daarenboven eene Zilveren „Medaille,, aan dien onder de Mededingers, „ welke, liet grootfte getal. Schapen dusdanig zal hebben onderhouden,. „ Voords moeten by dè Berichten ook Getuig„ fchriften ,. wegens den waren toedragt dezer„ Ondernemingenworden ingeleverd.? Voords. acht: de Maatfchappy het nodig,,, met betrekking tot- het Ongans dér Schapen, te berichten, dat aan haar van meer dan eene kant, gebleken is, dat de Geest van Terbentyn,. volgends het Voorfchrift, door haar hier vooren opgegeeven, gebruikt; op den duur proef houdt en goed bevonden wordt. Dat zy derhalven. dit Hulpmiddel met te. meer gerustheid durft aanbeveelen.^ Nog. verwagt de Maatfchappy de Berichten op hei Voorftel in. den voorleeden jaare ge$- • daan.. : „ Naardien aan de Maatfchappy van dén „ Landbouw, te Amflerdam met genoegzame. „ zekerheid gebleeken is., dat de Heul- of „ Papaver-Oly,, zoo . in. Frankryk., als in de „.nabuurige. Landen , met het beste- gevolg „ gekweekt , wordt; is dezelve te rade gewor„ den », uit hoofde der onberekenbare, voor;, deelen , die. voor de. Imvooneis van deze „ Republiek uit. dezen., teelt zouden konnen „ voordvloeijen, uittelooven de volgende Prx„,miën. aan. hun,, die. proeföndervindefyk zui- lan toonen,.met dit Zaad eene hoeveelheid, „ niet. minder dan. een. halve, Mórgen gronds, „ binnen dezelve, te. hebben, bereeld.,., met „ die . bepaling , dat de . Mededingers, naar-, de„ zelve zullen gehouden, zyn optegeeven de „.wyze en manier hunner. behandeling ;, den l„ aart en bereiding der r gronden.,- met de „ mest. daartoe, gebezigd.;, den tyd eu wyze ,„ van zaaijing en inöogiting ;.. gelyk mede de „hoeveelheid, van het'gewonnen. Zaad ; met , byvoeging ,., hoe. veel.. Oly. en Koeken dit „ Zaad heeft opgeleverd ;. verder, dê kósten, ,, die tot. dit alles gemaakt. zyn, ten einde „ te. konnen bellislen.,, of onze gronden, en „ welke, derzelven.,, 'x~ best. ia ftaat. zyn , dit „..nuttig gewas. te. konnen voortbrengen , en, „, daar 't alles op aankomt ,., om wyders- te „ konnen. berekenen,, of de- teelt. de,.kosten „ en aanmoediging, waardig zy., en in dit gevaL zou., kouuen dieuen, om .onze zomtyds i kwy-  e gei- f „. Rwyrrende OTy-Molens beter aan dén gang te houden , en de Ingezetenen tevens een „ onöntbeerlyke en nuttige 0!y te bezorgen, „ die in allen deele de Boom-ÜIy zoude kon„ nen vervangen, zoo wel tot 'huishoudelyk r gebruik , als tot inftandhouding van onze „ Fabrieken." Op deze- Voorwaarden dan biedt de Maatfchappy de volgende drie Prajmiè'n, ieder beftaande in eene Zilveren Medaille en tien Ducaten aan, toetewyzenr Eene aan Item, die dit, invoege voormeld, het best verricht zal hebben op een- halveu morgen of meerder Klei-grond. Eene aan hem, die dit zelve, invoege voormeld , verricht zal hebben op een halven morgen of meerder Zandgrond. Eene aan hem, die dit, invoege voormeid, verricht zal hebben op een halven morgen ol meerder Veenland.. Kn zal- wyders- aan hem, die dit, zo niet np alle de drie onderfcheiden Gronden , ten minlten op twee van dezelven, het best en wel op den meesten grond verricht, zal hebben, in plaats vau de Zilveren Médaille en tien Ducaten ,- toegewezen, worden de ■ Gouden, Medaille , ter waarde van 50 Ducaten, of dezelfde fomma in geld, met eene Zilveren, Medaille, ter keuze van. den* Zender». De Berichten , met genoegzame bewyzen geftaafd , benevens- een v.les Oly. en genoegzame Monfters van de Koeken , zullen voorof uiterlyk op den 1 Maart 1801. aan eenen "der Seeretarisl'en dezer Maatfchappy ter hand gefteld moeten' zyn.. Eenige onderrichting omtrent dé wyze van Teelen en Oogden , alsmede een Historisch verhaal- van het gebeurde in Frankryk omtrent de Papaver, is gegeeven in 't Programma van' 't voorleden ja.&n éénen van derzelver Secretarisfen, Mr. IF; kalkoen, Advokaat, op de Keizersgracht, by de 3;ereftraat, of Mr.,. Amoni Warin., op de Jolveniexs Burgwal, by het- Oude Manhuis, Voords zyn de Wetten , ■ waarop de Maatchappy naar eenen Prys laat dingen, te vinden n het Voorbericht, voor het Eerfte Déefharer/«handelingen- geplaatst ; — volgends-'- welke., ié Maatfchappy van tyd tot' tyd.-eene Zilveen Medaille, of andere gepaste belooning ;ewoon- is te i'chenken: aan die geenen, welke mar eenige nuttige Ontdekkingen omtrent, dea .andbouw mededeelen , met verdere- belofte • m de bevordering, derzelver, naar bevindinele onderfteuneu. ■ ■ " £p.a» sch 0 0-  ( 3°3 . ) öUHüüNE KONSTEN en NATUURKUNDIGE SCHRIFTEN. In ons N°. 57. bladz. 38 en 39. deelden wy mede een uittrekfel uit de eerde aflevering van een Fransch Werk, getyteld .- Histoirc Naturelle de la Montaigne de St. Pier re de Maas tricht, par Faujas-St.-Fond. &c, uitgegeeven wordende te Amjlerdam by de £1 ye Guerin. —I Niet eer dan nu de Tweede en Derde Afleveringen -van dat belangryk Werk in handen bekomen hebbende , haasten wy ons , om onzen Lezeren den voornamen inhoud daarvan aantekondigen. De Schryver vervolgt zyne keurige befchryving der onderaardfche gangen van dezen merkwaardigen berg , en deelt den uitflag mede, zoo van zyne proefnemingen , als der vroegere van den Amjierdamjchen Hoogleeraar van Swinden, ten aanzien van den ltand!*des Thermometers, en dus van de luchtstempering, in die onderaardfche verblyven. — Voords deelt hy hier mede. 1. Befchryving j en afbeelding van het Krokodillenhoofd, in 177° in een dezer gangen uitgedolven , door D'. Hofman bewaard , maar door Godin , een der Canoniken van Maaflricht, welke boven de plaats, alwaar dit kostbaar ftuk gevonden was , een ftuk gronds bezat, ; genaast, in }795 door de Franfchen geëigend , en thands in het Mufaum te Parys bewaard wordende. Hieromtrent is het volgende niet onmerkwaardig. In 1795 bombardeerden de Franjchen Maaftridit; net Landhuis van den Kanonik lag naby het Kafteel, en dè Franfche Generaal, dit wetende, beval, dat men hetzelve,',2, als de bewaarplaats van een zoo heerlyk ge-^. denkftuk , ontzien ■ zoude. Intusfchen hadtj1£ Godin by nacht zynen fchat in de' Stad geborgen. Toen de Franfchen in de Stad kwa- ei men , beloofde de Reprel'entant Freicine een • gefchenk van 600 vlesfen beste Wyn aan den 111 geenen , die de fchuilplaats des Krokodils zoude uitvinden , en denzelven ongefchonden lli éyhe banden leveren. Des anderen daags bragtcn 12 Grenadiers in zegepraal het ftuk by hem. Men gaf hun den Wyn , en verlchaonde den Canonik van de oorlogscontributicn , die zyne medebroeders verplicht wa- O un upt:brengen , wordende tevens de waarde van zyn ftuk door geletterde lieden bepaald , D; OM heit daarvoor, van wege de FranJ'che Be ck, fchadeloos te ftellen. 2. Afbeeldingving der Kaakbeenderen , door den Di Cullonel Drouin te Maaflricht ver- Gt MMftd - en in 1784 afgeftaan aan TeyleFs Di I \MuJMm te HaaH.m, alwaar dezelve thands fer -.3- Afbeelding en befchryving dei beenderen,- m Campers Mufaum; die deze* groote man voor overblyffelen van èenen Pht & « eeneJ onbekende foort hieldt, doch ™k» mld% y°or-. die van eene Krokodil ' } '. - 4- Befchryvingen en afbeelding van verfchejdene andere beenderen, aan een foortgelyk dier benoorende, en te vinden in het Mufaum te Parys. _ 5. Afbeelding en en be^hryving van een aantal Schildpadbeenderen, S? d£n St;Pü""l>erg gegraven, door Hofman, Camper, de Preston en anderen verzameld, en gedeeltelyk thands geplaatst in het Mufaum te Parys, gevende Faujas by deze- gelegenheid eemg bericht nopends foortgelyke ftukken, yan elders door de Natuurkundigen verzameld. _ Met de befchryving der byzondere itukken van dien aart zal de Schryver in de volgende afleveringen waarfchynlyk voordgaan-n wy met den korten inhoud daarvan optereeven, wanneer die ons zullen ter hand se:omen zyn. ° PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 9 Juny 1800. De fynere foorten van Geraffineerde Suikers /n i a 1 pCt. minder, dan den 2 dezer. — e Basterden zyn iets williger. — De Syroop 75 &■ De Coffy is wederom f ftuiver afgeflagen .„ 1 genoteerd van 15 tot 18 ftuivers. De Lyn-oly is iets williger, de Hennip-oly tegendeel flaauwer , dan den 2 dezerVerder geene veranderingen. Te Dordrecht, den 5 Juny 1800. ide Zeeuwfche Tarw, per Zak 41 a 43-I- $ to dito per Last . ; 338 a M *%gJ. ste nieuwe duo, per pttao Zak . ...... 32 a 36; £ to dito per Last . . 264 a 298 ggl. meene per Zak . . 20, 24 a 26 $ to per Last . . . 164, 198 a 214 ggl. ' ' :-Blaau-  C 3°3 > Blaauwe per Zak . . . , 30, 24. a s5 $ Dito per .Last . . . 164, 198 a 214 ggl. Zomer-Tarw , per Zak 17, 24 a 28 ' ü Dito per Last . . . 140 , 198 a 234 ggl. Roode Bovenlandf., per Last 276 a 282 ggl. Zeeuwfche en Inlandfche Rogge ' per Zak . . 24 a 25 g Brabandfche, Vlaamfche en Bovenlandfche, per Last , 186 a 196. gg].. Zeeuwfche en üvermaa- fche Wintergarst . . 26 a -27 ^ Dito Zomer 24, 25 a 26 ^ I Spelt 10 a 12 g£ Haver, Inlandf. Brouw, 21 a 26 <-£ dito Paardevoer . . . 17, 18 a 21 fg. Paardeboonen .... 28 a 32 ^ Duiven dito ..... 33 a 35 eg Boekw., op 140 6§ wigt, 35 c£ Koolzaad , Inlandsch en Zeeuwsch 72 a 7,6 Raap-Oly, per Aam. 76 gl. Lyn-dito, per dito . 70 g]# Den 6 Juny. Ruuwe Vlasfen, per Steen . 28 a 46 ft Moutwyn , per Virtel ... 9ts cf. Genever, per dito .... iol eg Luikfche Kooien , per Hoed . 22 a 23* gl. Waag dito., per 100 Waag 2.6 gl. Den 9 Juny, Candybrooden . . . • • . 35 a 35 § Poeijtrbrooden ...... 34 a 35 1 Rajjinaden . . ... ... 31^ a 32:7 Melisfcn 2 gg 29" a 50* ] dito 3 fë . 26! a 28! Lompen 24^ a 25 < Stampfuiker 22* a 27 c Basterden 14J a 22 { C andyen, diverfe 41 a 22 Syroop ......... 374 R < PPiite Genueefche Oly . . , oOQ a 220 c£ Te Schiedam, den 11 1800. Moutwyn — £ de 30 Virtels, iw*. / Genever io£ eg. dito, dito. \ Géj^iïhf 50 en 51 per Aam, Amji. Proef. ( G'edr. Rogge 161 per Last 242 ggl. geveild. / Kleine Brabandfche Rogge verk. 165, en 166 W «196 en 198 ggl,, 't Last, £ •••• ' - ' 13qOOÏ13VJ«OU}l f.j S Te Rotterdam, den 9 Juny 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak . . . 40, 41 a 42 (? Nieuwe puik dito . 04, 06 a 50 K Gemeene dito . . . . Io, Is ï jf Zeeuwfche Rogge . . 22, 23 a 24. ff Vlaamfche Boekweit, op " " f 154 ê§ per last . . a « ^ Brabandfche dito op dito , a' w 5 Klei zonder wigt . 33 a "4 2 Paardeboonen ... , w, 2? a 07 5 Wintergarst, per Hoed 7 , °~ Zomer dito 55° a 59 ggl. Zeeuwfche Brouwhaver . •> Voeder dito ..... y3°> 34 a 44 ggl. 7e Utrecht, 7 1800. Witte Weit ..... van ƒ 171 tot f i8| Roode dito ..... * i6>> _ . 17 Rogge Ir| _ B I3i Boekweit s «a , 0ï Pryze» Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam, den 12 Juny 1800. ' lecepisfen , Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 36 & * dito 4 pCts. Heffing, a 3* —- a laar rato van Comptoiren en Sommen 44^, 451 a 46 Nationale Schuldbrieven met Cou. Pons a 3 pCt. 40J a | lito met dito en Uitl. a 4 54 & .3. ito met dito dito . a 5 66% a Ö7-5 nterest-Recepisfen van oude Staats- 2 fchulden. a 4 pCt .... 41 & 43 ]ataaf/che Refcriptiën, 12 Juny . 1800 . . 88» a 894 1 691a 70I a • • 54! * 55Ï 3 48 a | 4 • 4-vz a 4.6". Na den Vrede by loting . Wt & 38* lollandsch geforceerd .... >;6 a ■ * 'rywillig dito ...... 57 a. f 'elderfche fchaêvergoeding . 361 a 37a [ecepisfen uit de Nieuwe 3. pCts. ' Heffing, a 3 pCt. . . 36i, 585 a iE LEENJ8ANltG£LD. 12-JuUiy.' 99 a • *  C T4 ? % E « T T D I N G. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen en verbrand door de Franfc'her, -de Schepen the Havckc , van 'St. Banhdlomt «aar New-Tork, en Advonture, van Zeyw. .poo/ naar Madelra en de Berbiee. — Door een Kaper van 7«wj 't Deensch Schip Ëlifabeth , JKapt. //. Hanfen. Opgebragt te Douvres 't Schip Zingende Carolina, Kapt. Jenfen, van Humburg haar Z)/c/>. ^>*. — Op de Rivier van Londen 't Schip /ft*-*, van Bordeaux. — Te Guadeloupe de Schepen ///e jrV;«, van ■ A'w-2or£ en /A« Ball, van Londen., beiden naar Martinique. — Te Bordeaux 't Schip the fiet/èy , van Jamaika «n Newprovidence naar Londen. — Te r/lgeziras *t Schip Margaretha, van Alikante naar Hamburg. — Te .Portsmouth 't Schip /^h?»» Anna, Kapt. Zegelken, van Bordeaux naar Spanjen en Baltimore. Vrygegeeven in Engeland 't Schip ^«/c Hofnung, Kapt. Vermeulen , van Dordrecht Baar IPyburg. Scheepsrampen. Verongelukt by Algezirds het door de jaarden genomen Schip Margaretha , van ^//£/fabelh, Kapt. Steenfen, van ±5/. Domingo naar Kopenhagen. . Texelfche en Hlic-Lyst^ Den io Juny. 'Binnen ^. 'tjarks, C. J. Smith' en j'-. /V. Potjewyt, van Embden. De Wind N. N. W. Den ii. Niets gepasfeerd. De Wind.N. W. Den ia. Binnen A Janfen de Groot en ,S. Torregrumfe, beiden uit Zee, doch de' laatfte op order. — Gister nacht is by Aj•erlcmd geftrand een tweemast Brikfchip ge- ADVERTENTIE. By Uylenbroek, te Amflerdam, is van de Pers gekomen: L Proeve 'ovfr den Me n sch, naar . het Engelsch van ^. door 7>. van Winter, N S 7 in Quarto, a f *>.- en in 8vo a ƒ i:- II. Kle,™ Diciiterlyke HandI schriften 12de Schakering, a 30 ftuivers. III. Dichtp'óogingen van M' £ C. C. den Beer Poortugael, ,a 36 ftuivers.. IV. Fabelen en Vertelsel s ' van .rf. harhaz, a. 30 ftuivers. V. Proeve van Se n ti me nteele Geschrif ten en_ Gedichten door H. Tollens, Cz. Venvacht, volgends voorgaande Ad ver-turnen, in het Nederduitsch : A. Sternberg, Die Freunde meiner Ehe em jchanes gem.alde Hauslicher G.lükfeligkeil., allen MAumm und Weihern, gewidmet, befonders fur Ehelustme l.esbar: _ .als ooi: Deutsche Treue, LuUjpiel* in zjey Akten en Das Jacdschlos, Lu;tfpiel, von Zannes. J » nanmd rh a Gebroeders., gevoerd by Kar* AnaVhï Heyte komende uit Zee, was £dït tineerd naar Hamburg , geladen met Stukeoe deren , 't Schip zit met laag water drrfoo ; de Êqmpage is behouden, men was bez L/de x ,adl»g te bergen. De Wind W. N. W. Kin!! f?k PetV9 Jun^ Even ™ Posttyd s binnen een Kof, die tusfchen V en yjr ykltelltng is ten anker gekomen ' en^" i°'c.7Binnen * £ J?^ ^ en J. J. Silys, allen van Embden. De laatfte HiEW> hy.t,en 9 dezer ,, 4en 4§ myl van hem heeft gezien 20 £«. ^« Oorlogfchepën. Hieronder de Kof eis. SS^' Wa P°St*d K°f' de «■» Helvoetfluis. Den 9 Juny. Heden uit Zee binnen ? /> Smit, ytn Embden; A. 'ö. Schutte, van'St* Martin ^ fSchï dat zyn Schip in de Spaanföhe Zee gezonken is; is met zyn volk door een Engelsch Kaperfchrp geborgen, en gister met 't Schip de jonge Anna, Kapt. ifcfc«5rfc hier binnen gekomen Namiddag uit Zee binnen G. D. Berndt als bylegger, van Altona naar Antwerpen • W. N? W,°P gekomen' De Wind Brièlle.' Den19 Juny. Gister avond na Posttyd binnen Van De Wind W. rv. W. * Den 10. Gister na Posttyd binnen L. Jorïas f*nr rC, » beiden vin Embden. De Wind w^ f\.. W. T# Aijirterdam, by €. COVJËNS* Boek- en Kunstverkooper op den Vygendam.  N°- 143* 18 Juny 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konjlen, Landbouw, en alle andere middelen vare bejlaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Wy zyn in ftaat gefteld, om aan het Publiek medetedeelen de volgende belangryke Misilve, houdende een Ifoordragt van den Agent van Nationale Oeconomie aan het Uitvoerend Bewind , tot het doen eener Retze door de geheele Republiek, ter Injpeéiie van den ftaat der Huishoudenlyke belangen en van het Indufric-wezen in ieder byzonder Departement. Wy haasten ons, om dit gewigtig Stuk in onze Courant te plaatfen, temmeer, daar deze Voordragt, zoo wy verneemen, door het Uitvoerend Bewind is geagreëerd , en de voorgeftelde Reis des Agents binnen weinige dagen itaat voordgang te hebben. Wy voegen hierby de aangename herinnering aan alle Fabrikanten , Trafikanten, en anderen, die belang hebben by eenig vak der plaatslyke of algemeene Staats - Oeconomie , van de gunftiglte gelegenheid, hun hierdoor geboren , om , by eene perfoonlyke ontmoeting , door eene edelmoedige opening van zaaken, hun bekend, en door medewerking tot '& Agents heilbedoelende oogmerken, en ziehzelven, en de plaats hunner wooning, en het geheele Vaderland langs dien weg, een wezenlyk voordeel te verlchaffen, waartoe wy hen ernftig uitnodigen, om zich deze, zeldzaam voorkomende, gelegenheid ten nutte te maaken. — Laudbewooners, Stedelingen , der meer afgelegene Departementen! Gy, wien men zoo dikwyls heeft willen voorinneemen tegen het ftelfel lil. Deel. der Eéne en Ondeelbare Republiek, onder voorwendzel, dat het alleen om Hollands grootheid te doen was, en dat men Ulieden als achter af woonende, en ver van 't middenpunt vervvyderd, aan uw eigen lot zou overlaten ; ziet hier dien laster gejogenftraft, en de weldadige ftraalen der Eénhcids-zon ook tot Ulieden doorgedrongen! — Waare en kundige Vrienden des Vaderlands, hoezeer geen perfoonlyk belang hebbende by de bedoelingen dezer Reize, behoeven wy in dezen niet aantefpooren; zy zullen, zonder onze uitnodiging, gereedlyk alles bydraagen , wat in hun is, om de nuttige bedoelingen dezer onderneming op de volkomenfte wyze te helpen bereiken. DE UlTGEEVERS. Coptc GELTKHEID, V RT HEID. In den Haag, den 16 April 1 800. het Zesde Jaar der Bataaffche Hryheid. De Agent van Nationale Oeconomie der Bataaffche Republiek, aan het Uitvoerend Bewind derzelve Republiek, Burgers Bewindslieden! Is in, het vak , met welks adminiftratie Uwlieder vertrouwen my vereerd heeft, het toezicht over alles, wat tot de algemeens Q1 wei- Uwlieder vertrouwen my vereerd heeft, het  C 3C6 ) welvaart dezer Republiek eenige betrekking heeft, my aanbevolen , hoe moest ik dan ook , van den eerden aanvang myner werkzaamheden , niet gevoelen al het gewigt der zorge aan my gedemandeerd , als bedoelende de tederfte belangen des Lands en de beste bronnen van voorfpoed, door welke een Staat, en vooral een Land als het onze, welks kleinen omtrek de natuur, door de gunltigjfte ligging, zoo welduiig heeft vergoed T tot dien trap van welvaart kan opklimmendat deze bepeikte plek gronds bloeijend voor zichzeive, nuttig voor zyne Bondgenoten, belangryk voor alle Handeldryvende Natiën, en weder, als van ouds, geducht voor deszelfs vyanden worden kan. Immers zyn het de Landbouw, de Fabrieken, Trafieken en de Koophandel, aan welke deze Republiek den hoogden trap van dat geluk, hetwelk zy voorheen bezat, te danken heeft, — , De bloei der Fabrieken, door het oud Gouvernement niet genoeg gcrugltcund , — door veelen onzer Naburen, maar vooral door onze Mededingers, de Engelfchen, ondermynd, en door den invloed vaii eenen aan Engeland ver-i knochten Stadhouder daarin geholpen, doet onsi de noodzaaklykheid bezeilen, om alles, wat in' ons vermogen is aantewenden, ten einde een ■ tak van welvaart te herdellen en aantemoedi-' gen, die ons byna niets heeft overgelaten, danj de droevige herinnering aan den vooripoed, j dien zy eertyds heeft te weeg gebragt. — De\ Landbouw, nimmer genoeg aangemoedigd, en | te veel aan ziehzelven overgelaten, wyst ons de uitgeltrekte Heide- en Duingronden , die,! Zedeit Leuwen , woest gelegen, ons de ge-j grondde verwytingen doen van de weinige i zorgen , door de voorige en tegenwoordige; genachten aangewend, om vruchtbare Akkers uit dorre Zandgronden te fcheppen, en voordeden te genieten, die de vlyt en werkzaam-' heid, wanneer deze op eene verftandige wyze 1 door het Beduur worden aangewakkerd en opgeleid, ons gewisfelyk verzekeren konnen.! De Koophandel , Zeevaart en Visfcheryën, \ door de gevolgen van eenen- vernielenden oor- i log, niet Hechts kwynende, maar byna gantschl verdorven, reikhalzen naar een nieuw leven,! hetwelk aan deze takken , alléén door het | herdel van Vrede, naar welke het geheele. menschdom zucht, en die llegts door Des- j poten wordt van de hand gewezen , kan Worden aangebragt. Hoe zeer dezen dus, in de acluëele omdandigneden des tyds, door weinige middelen tonnen worden opgebeurd, voegt het ons ues ! te meer, om door onafgebrokene zorg voor andere takken van welvaart , en een grondig onderzoek der middelen , welke hiertoe gefchikt zyn, onze pogingen te verdubbelen tot inftandbouding der aan ons nog overgeblevene welvaart, de bevordering van den loop van zoodanige bronnen, welke, ongeacht den invloed des vernielenden Krygs , voor aanmoediging en verbetering vatbaar zyn , om langs _ zulk eenen weg , by het Uil liaan van zommige raderen van ons beltaan , anderen in beweging te brengen, zo mooglyk, eene onmiddelyke vergoeding aan het algemeen te fchenken , en den grond te leggen tot hogere uitbreiding en volmaking, wanneer gundiger tyden ons zullen aanlagchen. By de verlichtfte Volken , welken wy in voorfpoed en bloei hebben zien toeneemen, is de eerde grondflag , op welke de verbetering , herdelling en uitbreiding der onderfcheidene takken van Ind'flrie en Volks welvaart werdt gebafeerd , geweest de Statenkunde ([Statistiek), dat is , die uitgebreide kennis van alle de voordeden , welke een Land werklyk bezit , of kan opleveren , — de ondericheiden aart en natuur der Gron» den, — de Producten, welke dezJve verfchaffen of konnen voordbrengen, —- de da at en loop zyner Commercie in al derzei ver onderfcheidene takken , — de aart en uitgebreidheid zyner Fabrieken en Trafieken , — de beoefening van den Vee- en Akkerbouw , — de geest en geneigdheid der Bewoneren van de verfchillende oorden, in het kort, alles wat het wezen en beftaan des Lands, des Volks en zyne Induflrie betreft. Dit alles is de ware en eenige grond , waarop de ondernemingen van verbetering en uitbreiding behooren te rusten ; eene kennis, onöntbeerlyk voor den Volksbeftuurder, en vooral voor den man, aan wien het toezicht omtrent de vermeerdering der Huishoudelyke welvaard is aanbevolen; ja van die algemeene en uitgebreide nuttigheid, dat wy indedaad bejammeren moeten , dat dit vak van wetenschap , op het voorbeeld van andere Volken , niet eene der wezenlyke vakken van onderwys op de Hoge Scholen uitmaakt. — Met zoodanige kennis gewapend , en deze tot een balis van alle werking en onderneming ttellenae, mogen en konnen wy niet wanhoopen, 3in het nuuig einde, hier voor omfchreven , :e bereiken , en hiertoe bieden zommige van 9ü$t Fabrieken en Trafieken , midsgauers oe lanmoedigmg en bevordering van den Landxmw, ons ondericheidene uitzichten van ver- gos-  c 307 ) goeding aan, 'waarop, zoo riet my voorkomt, met grond kan gerekend worden , indien wy by de krachten , ons natuurlyk eigen ,, en die ons nog zyn overgebleven , eene verdan,dige en welwikkende oplettenheid , gepaard met welwillenheid en eene daadtyke werkzaamheid, bedeeden willen. En wie toch , Burgers Bewindslieden ! zoude niet mét den warmden yver aan deze taak arbeiden? Wie, die zich overtuigd gevoelt, dat de dervende voorfpoed van dit weieer zoo gezegend Land , nog niet geheel en onvermydelyk aan een wisfen dood is onderworpen , wanneer Hechts het Beduur, en zy die , met deszelfs vertrouwen vereerd, voor de gewigtigde belangen der Ingezetenen waaken moeten , de handen aan het werk liaan willen ; — wie der zoodanigen, zegge Ik, zal niet, door het edelst beginfcl gedreven, eene brandende begeerte gevoelen, om de handen ter redding en verbetering uittebreiden , om, met opoffering van eigen genoegens en gemaklykheden , de algemeene en Maatfchaplyke welvaart bevordeilyk te zyn? Zoodanig althands is het gevoel , hetwelk ik by my omdraag, en hetwelk my aanlpoort tot aanwending van alle zulke middelen, die ft.ekken kennen , om dit nuttig einde bevorderlyk te zyn. Dan , om hiertoe in daat te geraaken , behooren gewisfelyk de middelen te worden by de hand genomen, die ons eene grondige kennis der onderfcheiden belangen van 's Lands Ingezetenen, in alle de oorden dezer Republiek, der takken van bedaan, hun byzonder eigen, zoo in het vak der Fabrieken , Trafieken . Landbouw en Commercie , als anderszins, konnen aanfehaffen. Om deze belangen, met de . vereischte kennis van zaken te overzien, — de waarde ol onwaarde van de daaglyks voorkomende propofniën tot verbetering, uitbreiding enz.; nieuwe inrichtingen en uitvindingen , midsgaders dt klagten, welke in tyd en wylen zullen ofmogei worden ingediend, te bcöordeelen, zonder, bj "het bellisten der tederde belangen onzer Landgenoren, te moeten afhangen van onzekere, oppervlakkige, en dikwerf met eene fchaarfch< welwillenheid gei'uppediteerde informatiën, er om wyders , onder meer andere élucidatiën zich te bekwaamen tot eene vergelyking de arbeidsloonen , zoo noodzaaklyk om het eer of ander bedryf in dezen of geenen oord dei Republiek met iucces te doen oefenen ei voo.dzetten; de locale gefchiktheid te leerer kennen van zommige oorden der Republiek, tot het graven vah Canaalefi en Vaarten, zoo onöntbeerlyk voor den Landbouw en binnenlandfchen Handel, midsgaders tot de kennis van zoo veel andere nuttige en wetenswaardige zaaken — behoort, mynes inziens, eene locale infpe&ie door de geheele Republiek, en wel door my zelve, plaats te hebben: *f> daardoor alleen durve ik my voordellen , ui daat te zullen geraken, om een gewikt oordeel over alles te vestigen, en grondig met den aart, inrichting en wyze van werking der Fabrieken en Trafieken, hunne Arbeiders en meer andere zaaken, welke tot in kleinigheden uitloopen, bekend te worden; van derzelver meerdere of mindere belangrykheid te oordeelen, den geest hunner eigenaars of beduurders gade te liaan , en door gefprekken met dezelven te houden, onderricht te worden van Je grieven, over welke zy reden zouden mogen hebben zich te beklagen; om door het in oogenichyn nemen der woeste en ledige Gronden , en den aart en natuur derzelven, de gefchiktheid te konnen weeten , om daarvan de meeste voordeden te verzekeren, en, met één woord, door de ondervinding te leeren, welke oord der Republiek, naar aanleiding van deszelfs ligging en plaatslyke voordeden, midsgaders de geest en neiging der bewooneren, meer of minder, tot aankweeking en uitbreiding van dezen of geenen tak van welvaart en lndufirie gefchikt is, de belangen van anderen daartegen in de weegfchaal te dellen, en door het overwigt aan de zyde van het algemeen belang, myn Systhema vau werking te vestigen , en tot voediël te doen verdrekken voor dien geest van onpartydigheid, waarmede ik my vleijen durve, bezield te zyn. Ik heb reeds, en wel met aandrang, pogingen in het werk gedeld , om, zoo veel doeulyk was , dergelyke opgaven en inlichtingen van Fabrikeurs , Trafiekanteu , Landbouwers enz. te bekomen ; dan het is met t leedwezen, dat ik betuigen moet, hierin eene voldrekte teleurdeibng en mislukking te . hebben ondervonden, daar de weinige opgaven, my ter hand gekomen, of zeer opper; vlakkig en onvolledig , oi geheel onverltaan1 baar zyn ; terwyl veelen de moeite omzien, , om de zaaken in dat daglicht voortedellen , r waardoor eene genoegzame kennis geboren,, en de middelen tot medewerking en redres wor■ eren aan de hand gegeeven , of van zelve onder het oog vallen; terwyl zommigen, door het gebruik maken van ee, e gebrekkige hulp, onbedreven in duiülyke koiisttermcn, veelal Qq a meer  ( 3°3 ) meer duisternis dan licht verfpreiden ; daar rk integendeel reeds_ by enkele kl eine uitkappen m de nabyheid dezer Refidentie, dooide perfoonlyke befchouwing van Huishoudkundige inrichtingen, en de confeientiën met derzelver eigenaars en aanleggers gehouden , net nut eener locale inipeftle heb ondervonden, en eludatiën opgedaan, die ik my verzekerd boude, dat op geene andere wyze tot myne kennis zouden zyn gekomen ; terwyl onder anderen ook myne genomene informatiën nopends de Huishoudkundige Genootfchappën, binnen de Republiek aanwezig , myne aan' fchryving over de woeste Gronden en andere belangryke zaken, het nut van den Landbouw bedoelende , genoegzaam daagJyks de onaangename zekerheid eener fchoorvoetende medewerking komen te ftaaven. Het moet, in den eerlt'en opflag, natuurlvk voorkomeni , dat eene naauwkeurige InfpeUte m ieder Departement der Republiek vooideeli: ger en nuttiger zyn zoude, dan een kort en algemeen overzicht, en zelfs de ontkentenis daarvan kan met geen de minften grond eefchieden; ook Item ik volvaardig toe, dat diergelyke Departementale lnfpeöticn in het vervolg van tyd ,. en wel jaarlyks , voorvallen < moeten, het zy dan, dat dezelve door mv in , eigen perfoon worden geèffeétueerd , het zV, r dat dezelve aan de Commisfarislèn , by de I onderfcheiden vakken myner adminiftratie als i dan geemploijeerd, door my worden aanbe-!i volen; maar alvorens dit onderzoek in detailU gelchiede, oordeel ik onöntbeerlyk te zvnjl een vluchtig, doch met oordeel gepaard over! zicht,yan het geheel te doen, ten einde daar-jl door m ftaat te geraaken , tot eene juiste e beoordeeling en naauwkeurige vergelyking van £ plaatlelyke voordeelen en van meerdere of l mindere, dispohtiën der Ingezetenen, tot dit c of+ dat bedryf : ■ _ zulks toch valt , in, de (i natuurlyke gefteldheid van-'smenfchen geest, d en maakt een hoofdvereischte uit , voor de ii zoodamgen ,, welke- over veele details in het d groot , en volgends een zamenhaugend plan , h moeten oordeelen. 5 f>au •> " Dit algemeen overzicht is. dus niet- alleen v even nodig, als de gedetailleerde informatiën z m loco, maar hetzelve moet noodwendig voor- v afgaan; immers, wanneer .men het plan volst n om ieder jaar eén Departement te inlpeétecren, e alsdan, kan. deze. mfpeftie. niet vroege*', dan V in. agt -jaaren zyn tc-n einde gelopen , èn zal tt dezelve van geen effect konnen z£n, wanneer het algemeen overzicht tot dien tyd zoude te moeten .worden uitgeiteld. . . ' ^ Met dat alles gevoel ik de volkomene noodzaaMykheid, om, na verloop dier agt jaaren, m welke de Departementale InfpeStiën aflopen, nog eene algemeene reize en opneeming te doen ; waardoor men zich op dien tyd zal Konnen vleijen , de Statenkundige opgaven van ons Land zoodanig compleet te hebben, dat zy voor een zeer geruimen tyd, en met de eventueel inkomende locale informatiën Verbeterd,, tot een vasten legger zuilen konnen ftrek* ken. Ik proponeere Ulieden derhalven , Burgers Bewindslieden! my te willen authorifeeren tot het doen eener reize binnen deze Republiek, en my ten dien einde te permitteeren eene abientie van drie maanden, aantevangen in den loop der maand Juny, aanftaande. Schoon deze door my geproponeerde reize,. indien dezelve wordt geagreëerd, geleideden . moet op eene wyze, met de waardigheid van myuëft post overeenkomftig, heerscht by. my geen het minfte voornemen , om dezelve met eenigen omflag of ostentatie te effecluëe- . ren; alleen is het, zal dezelve nuttig zyn. m aan het oogmerk beandwoorden , nodig,, ny te doen vergezellen, door den perfoon,. yelken ik als Commisfaris van myn Bureau tot le zaken van den Landbouw heb gedefpiciëeid^ mdsgaders door iemand, welke de. vereischte.' jekwaamheid bezit in het werktuigkundige, >elyk ik mede, tot het houden van aameke-, ïingen, benodigd hebben zal één mynr-r ;eemploijeerden of Clerken,.midsgaders ééuen Jode.„ Ik heb nodig geoordeeld, Bürgers Bemindheden ! : Ulieden dit . alles ■ optegeeven , ten i inde Ulieden in, ftaat te ftellen, om den eheelen omvang en de nuttige bedoeling v;in it myn ontwerp, te konnen overzien en beöjr- . eelen; terwyl overigens, wanneer myn voorel door Ulieden mocht worden geagreëerd , e reis- en. teerkosten (vacatiën komen hier ) geene aanmerking) zoo voor my, als voor . e perfoonen die, my vergezellen zullen , beoudens myne. zoo veel mooglyk fpecifique ïkening en verand woord ing aan Ulieden, geoeglyk zullen - gevonden konnen worden , uit lodanige lommen ., . als ik , . naar aanleiding an . onderhandfche informatiën, my vleijen iag op myne ingeleverde petitie te zien toestaan , zonder dat .het nodig zyn zal , het ertegenwoordigend; Ligchaam deswegen nader adiëeren. . Voords zal ik, indien deze .myne geprojecerde reize door Ulieden wordt geagreëerd , et afzyn om,,, na,, den. afloop derzelve, Uhe-  C 309 O Ulieden een gedetailleerd Rapport daarvan intezenden. Heil en Eerbied! (geparaphcerd) j. Goldberg. Ter ordonnantie van den Agent voorn. (fyas getekend) Ca rel Webbers. [NB. Het overige van 't Stukjen over de Spek/hen enz., wegens plaatsgebrek, in N°. 144 «f 145,] H U I S M I D D E L E N, e n NUTTIGE ONTDEKKINGEN. j 1 Eenvouwig Middel tegen KNEU- ; ZINGEN en VERREKKINGEN. \ (Medegedeeld.) \ 1 Neem eene handvol Peterfelie , en kook die c half gaar in de Urine des Lyders ; maak er c een Pap van, zonder het fap er uittedrukken; h leg dit losjes op het aangedaane deel , en h houd den Lyder in het bed; binnen 7 of 8 n uuren zal de Lyder zonder pyn konnen wan- e deien, en zich beweegen. Twee zulke Pappen, h na elkander aangelegd, konnen de eerile Kneuzingen geneezen.. g, 11I li II É— ilUMfli l*i II11 lllum in 2 11, i v< OECONOMISCHE BERICHTEN. Ja da BsU LX E TIN va n HANDELS- R N IE U VV S T.Y D IN GE N. . L kc De berichten uit Dantzig, van den 27-May eh 1. 1., -geeven te kennen, dat aldaar,- des Za- hc turdags te vooren , was - aangekomen de ■ DiA rtetor der Wen-Pruisfifche Kamer, waarop, des>« Zondags morgens ten 6, uurengevolgd is Lhe I eene Vergadering der Magiftraat, en voords een verbod van Uitvoer van alle Roggen, zonder onderfcheid, zoo wel vreemden als inlandichen ; hieionder waren zelfs begrepen die partyen, welke reeds gedeclareerd, en in bondings of lichters geladen waren, zynde alleenlyk hiervan uitgezonderd " geweest dat mgéladen J^f,k reeds in de Schepen was De laaide vorst, welke te Dantzig plaats hadt den u May 1. 1., hadt aldaar veel iehade gedaan, en de daarop gevolgde ftilte en langdurige droogte deden voor een totaal misgewas der Kogge vreezen ; het Vee hadt geen voedfel, daar de hitte der zon, als het ware, net Gras vei fchroeide ; echter hadt een (terke regen , verzeld met zwaar onwe- JerVw'fr f— 27 May " de Vdden vry wat' By het onderzoek des Kamer - Diredteurs ZllJ-hlrkev' ,dat van de l65 Schepen, welke m lading lagen, flechts drie met Rogge jouden bevragt worden, waaruit de fchaars- • ««iïan ,ir ftlkel gcnoegzaam is aftemeeten; . leszehs geheele voorraad beflondt flechts in ioio Lasten, waaronder het nieuw aangekonene, het Welk niet op zolders is-gebragt;, erwyl , wanneer men onder den geheelen 'oorraad brengt alles , het welk mert reke0,lderTwee8 « zyn , ■ dezelve, niet 'oven de 4000. Lasten kan bedraagen , , welke uantiteit, zelf voor de jaarlykfche Confumtie ei Mad, niet fufhciënt is, . daar deze, met et geen_ voor de Branderyën wordt verbruikt, et yuong jaar . 7000 . Lasten heeft bedragen; ten hoopte echter op den aanbreng van nog mrge partyën uit ' Polen, en meende, dit1 -t voorddurend laag water op de Weisfelftroomirzaak der vertraagde aankomst van dezelve iweest was. . vt Volgends berichten uit" Stokholm, van den' \ui L \ *' ,blctifde P^s der: Graanen daai neg zeer. hoog.;:, met den uitvoer van ,nv,^f voorfi,?edig ' zynde van den: marv 1 1 39»oco,LysP. , welke-op. primo ■ nuary. 1, 1. voorhanden, was , reeds meer "pu%lf|kXP~!frdi Sedeelteiyk ' ook naar deze Vmr.Èlbing héeftf men' voords', dat aldaar :mig. Buitenlandicbe urdres op, Graanen eemen waren ; ; dat. echter veel Tarwe voor jen rekening afgeladen werdt , om van de' oge pryzen in Engeland nog te profiteren De aanwezige voorraad bettondt uit ckcir duttend Last, terwyl de aanvoer, uit ^ Sewezcn Pole» >- reeds zeer- beduidend  was. — Van oude Rogge was nog circa drie honderd Last, tot den vrijen uitvoer voorhanden ; doch van de nieuw aangekomene, uit de Oosienrykfche en Rusfifche Provinciën , wasniet veel toevoer meer te wachten , terwyl het nieuw gewas, in weêrwil van het fchoone We>ier, het-welk men gehad hadt, eenen Hechten Oogst voorfpelde. PROGRAMMA en PRYSVRAAGKN van de BATAAFSCHE MAATSC11APPY der WETENSCHAPPEN te Haarlem. (Vervolg van N°. 140. bladz. 284.) De Maatfchappy herinnert, dat zy-, in voorige Jaaren , de volgende vraagen heeft voorgefteld , om beandwuord te worden voor I November 1800. I. Welk licht verfpreidt de nieuwe Scheikunde over de Natuurkunde van het menfchelyk lichaam? ïï. In hoe verre heeft men door het licht , hetwelk de Nieuwe Scheikunde aan de Natuurkennis van het menfchelyk lichaam heeft toegebracht , den aart en de oorzaaken van zommige Ziekten van hetzelve beter dan voorheen heren \ kennen ? en welke nuttige en door de ondervinding meer of min bevestigde kt ringen zyn hieruit afteleiden , voor de beoefening der Geneeskunde ? 111. In hoe verre heeft de nieuwe Scheikunde de werking van zommige Genees - en Heelmiddelen , het zy van zedei-t lang in gebruik geweest zynde , of van onlangs aangeprezene, duidlyk leeren kennen , en welke voordeelen geeft eene zoodanige duidlyker kennis in hei behandelen van Zommige ziekten ? Daar zommige beroemde Geleerden in hunne toepasfïirgen der nieuwe Scheikundige grondbeginzelen op de Natuurkennis van den mensch, de kennis der ziekten , en deizelver geneezing, zich te veel hebben toegegeeven in vooionderftelhngen , die op geene ondervinding gegiond zyn , en zulks gewislefyk grootlyks nadeelig is voor de bevordering der Natuüren Geneeskunde van het menlcnelyk lichaam , waaraan de nieuwe Scheikunde zoo veel voordeel belooft, indien men zich aan den Lavoifieriaanfehea regel houdt , van in de Scheikunde en derzelver toepasfing geene ftellingen aanteneeuien , die niet door de ondervinding geleerd worden, zo verlangt de Maatfchappy, dat men , in de beantwoording dezer drie vraagen , het geen men daadlyk weet , wel onderfcheide van het geen ftegts op losfe gronden gefteld is, en dat men dit laatfte fleats aanltippe en er kortelyk de ongegrondheid van aanwyze : vermids de voorname bedoeling by de voorftelling deezer vraag is, aan onze Nederlandfche Natuur-, Genees- en Heelkundigen , die den loop der nieuwe Scheikundige ontdekkingen , en derzelver toe. pasfingen op de Natuurkunde van het menfchelyk lichaam en de Geneeskunde , niet geheel gevolgd hebben, zoodanige verhandelingen in handen te geeven , waaruit zy gereedlyk konnen inzien, welk licht de nieuwe Scheikunde over de Natuurkunde van den mensch en de Geneeskunde van in- en uitwendige ziekten daadlyk verfpreid hebben , en wat, van 't geen men desaangaande heeft opgegeeven, nog te ongegrond, te voorbarig, of te twyffelachtig is , om er zich op te verlaten. Men zal van elke vraag afzonderlyk de daarop ingekomene andwoorden beöordeelen en bekroonen. Zy die dus meer dan één deezer vfaitgen willen beandwoorden, gelieven hunne a .dwoorden op elk derzelver afzonderlyk interichten. Voorgefteld in 1797. IV. Men vraagt een wel beredeneerd en meest tiityosrlyh plan ter algemeene ontginning en yruchtbaarmaking dier uitgeftrekte flreeken van landen , zoo hooger e Hei- als lagere Broekvelden, bekend onder den naam van Meenten of gemeene gronden , in deze Republiek , inzonderheid in de voormalige gewesten van Gelderland, Overysfel, Drenthe en Bataafsch Braband. Men verlangt hierby , dat men, vooreerst, naauwkeurig en ónzydig onderzoeke' en betooge , waar en by wien het leclit van eigendom op deze gronden beruste, 't zy dan by de zoogenaamde geërfden of refpective Marken , dan wel by ue Natie in *t gemeen ; en vervolgends , naar den uitlla'g van dit onderzoek, aanwyze de meestgepaste en krachtdadigtte middelen , aan den kant van het Beftuur te neemen , om de gevraagde ontginning te befpoedigen , 't zy by w9ge van verdeelirg uier gronden onder de tegenwoordige bezitters en gepretendeerde eigenaars; 't zy. in navolging van die der AimriLtanfche Staaten , door derzelver verkoop , ten voordeele van 's Lands Kas , en de beste wyze van dien ; 't zy op eenige andere meer gepaste wyze. Voords, dat daarby eene korte cn  C 3» ) en duidelyke opgave gpfchiede van de manier, op welke , naar den onderfcheiden aart der gronden, derzelver cultuur, binnen den kortlten tyd , en roet het meeste voordeel , zoo voor de particuliere bezitters, als voor de Natie in 't gemeen, kan worden aangevangen ; en dat er , by de verhandeling van het onderwerp, vooral gelet worde op het zoo diep geworteld vooroordeel van het gros der boeren en goedsheeren , in de bovengemelde gewesten , aangaande het voor hun, zoo zy meenen, önöütbeerlyke der Meentegrondeo, en aan dit vooroordeel (byaldien hetzelve niet geheel uit den weg te ruimen zy) zoo veel mogelyk te gekomen worde. Men zag gaarne hierby gevoegd eenige berekening of overflag van de pecuniëele voordeden , welke, volgends het geleverd plan, uit de ontginning en vruchtbaarmaking dier woeste ftreeken , zoo by den aanvang als op den duur , voor 's Lands finantie zouden konnen 'voordvloejjen. Voorgefteld in' I7yf5. en herhaald in 1799. V. Welkt zyn Ce onderfcheiden Ras/en van Schaapcn, die in de Fercenigde Nederlanden gevonden worden, en de verfchillende wyzen van bezoiging van dezelven ? — Men verlangt hierby te weeten derzelver gewoone grootte en zwaarte; de afmeetitigen en zwaarte van den romp , en van de leden ; de gewoone. langte, fynheid , en liet gewigt der Wol; hel getal der jongen, welke zy jaarlyks werpen ; en of het grooter aantal der wervelbeenderen, door Daukenton in zommigen meer dan in anderen waargenomen, aan eenig byzonder ras eigen zy, dan alleen voor eene /peeling der Natuur moet gehouden worden; als mede, of er onder de verfchillende rasfen nog één oorfpronglyk aan dit Land eigen gevonden worde P Voorgefteld in 1794. en herhaald in 1796. £n voor 1 November i8oa. Eene Natuurlyke Historie en Natuurkundige Befchryving der Walvisf hcn , in dier voege ingericht , om ter opheldering cn aanpryzing te konnen dienen van de bests wyze, om de plaatzen , waar deze dieren zich voornaamlyk tegenwoordig onthouden , natelpooren , als mede van de minst omfldglige , de veiligjle en de bate middelen , tsetke of reeds bekend cn in gebruik ; zyn , of nog in praciyk zouden hmnen gebragt worden , om de Walvisjchen fchielyk te doouen , 1 en er zich , alzo, langs den kort/len en zekerden weg , meester van te maken P 1 Vooigeiteld in 1796. en herhaald in 1799. | (Jiet overige in N°. 144.; \ Nieuwe Bydragen tot de GESCHIEDENIS der LEVENDIG BEGRAVENEN. Te D. in Saxen fcierf de Ba «mes van F. aan het naar binnenflaan der Kinuerpokjens „ en werdt te S., twee uuren van daar, bygezet. Eenigen tyd daarna hoorden eenige Boeren in haar graf eenig geluid en geftommel. in plaats vau oogenbliklyk met bylen en houweelen de deur van hetzelve te openen, zondt men iemand te Paard naar D., om den fleutel te haaien. Hiermede verliepen eenige uuren , en toen men de Grafkelder opende , vondt men de overledene in de kist omgekeerd. Zy hadt zich door angst en vertwyfeling het aangezicht en de handen opengefcheurd , en was —■ onder het lyden der fchriklykfte folteringen — gefmoord. Te Straatsburg werdt eene zwangere vrouw die men voor dood hield , in een onderaardfche Grafkelder nedergezet. Eenigen tyd daarna opende men dit Graf , om een ander lyk daarin te begraven. Welk een fchouwtoneel! men vondt de vrouw , die zich uit de kist hadt weeten te worftelen , op de'aarde liggende. Zy hieldt het kind, waarvan zy in den donkeren kerker bevallen was, in hare armen, en deszelfs kleine handjens in haren mond , als of zy hetzelve hadt willen verduiden. Beide deze ftaalen zyn ontleend uit Koppens Achiung der Schetntodien. (//. I keilen, Halle bey den Herausg. 1800) — [Mocht men éénmaal ook in ons Land, vooral in de groote StSde,U > het dikwyls veege lot der verftoryenen , waarvan zoo menige Schyndoode het flachtjffer is, met opzetlyken ernst gaan ter harte jeeraen ! B.edad.2 ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door een Kaper by Wight 't Sloepchip George and Mary , van Pertsmouth ; . en t Schip the Union, van Charlestown naar Eneland. Opgebragt te Terfey een Fransch Brikfchip net Mahognyhout enz. — ln Frankryk de Scheen the Frtndfhip, van Newcastle naar Guernfey m the Fame Facket, van Southampton naar "erfey, — Te Guadeloupe 't Schip the Union, vaa  C 31a ) van Afrika naar 'de West-Indien. — Te Quern. fey 't Schip Elifabelh, Kapt. Smit, van Amflerdam naar Lisfabon. — Te Plymouth 't Schij Nord/lern, Kapt. Theftrip, van Bordeaux naai Hamburg. Door een Engelfche Kaper op ftrand gejaagc' en vermeld een Franfche Lettre de Marqué, Vrygegeeven te Tarmouth 't aldaar opgebragte Schip die IPfuung, Kapt. Vermeulen, van Dordrecht naar de Oostzee, mids betalende de kosten a 150 P. Sterlings. ■ Scheepsrampen. Verongelukt op de hoogte van Zimble 't Schip de Juffrouw Adelhetd, Kapt. Jongbloed; de Equipage is door een Engelfche Kotter geborgen. Geitrand op 't Eijcrland 't Brikfchip ófc a Gebroeders, Kapt. van ƒ/«// naar Hamburg; 't volk is geborgen. — Op Bom- holm 't Schip Kapt. de Lima , van Porto naar Petersburg; 't Schip is wrak. Texelfche en Vlie-Lyst. Den 13 Juny. Binnen R. Robinfin , van N-.wport, Rhodcïsland. De Wind Z. W. Harde wind. Den 14. Binnen J. Noordberg, van Embden. ■De Wind N. W. 6 Den 15. Binnen ƒƒ. Haantjes en il/. Willems, van Antwerpen. De Wind N. N. W. Den 16. Niets gepasfeerd. De Wind N. N. VV. In 't VJie. Den 11, 12 en 13 Juny. Niets gepasfeerd. De Kof, den 10 dezer binnengekomen, is J. E. de Fries, van Dantzig. Xe Aiiifterdam, by C. COVENS, Boek- en Kunstverkooper op den Vygendam. ADVERTENTIE N. By Uylenbroek, te Amfteldam, is gedrukt: I. Vrindschap en Eerzucht, ";Arn^*' t00r H' £ V«, a 12 ftuivers. II. De Sc hoen' 4 ï» flriï£? ?amtttska?' r°oneelfPel' ^ar Pigault - le - Bmn , door //. 2y/«tf Ci. , " "Auveis. Ln 111. Ma r 1 anne, loomelfpel, naar Marfollier, door P. [7 van andere voortrefiyke Meesters in dit vak blyft onverganglyk. Het Genie en de hand des konftenaars geeven aan de gefnedene Steenen. de hoogfte waardy , en 'dus blyft deze proefneming eene fchatbare bydrage ter uitbreiding der fchoone konst. huismiddelen/ e n NUTTIGE ONTDEKKINGEN. 0M de WRATTEN wegtenemen Wryft men die voorzichtig met Lapis lnfernalis. — Of, men maakt die dikwyls nat met eene ontbinding van Sal - Ammoniak,, of gemeen .Keukenzout in Wyn-azyn*. .;/ grifiü.ijmjSS D^aJiSïia^x; a i r£V/ , rno rr.ï.i Tegen de WANDLUIZEN. Dit lastig Ongedierte kan volftrekt den reuk niet dulden van de verfche bladeren der Hedick , of wilde , lage Vlier , die men Sambucus Fbulus noemt. Zoo lang óaie. bladeren versch zyn, verdryven zy de Wandluizen zeker. II. OECONOMISCHE BERICHTEN. HANDELS, en FABRIEKMATIG NIEUW S. (Vervolg van N°. 139. bladz. 278.) In 1799 is in Hamburg, door ongeveer 2150 Schepen, ingevoeld de volgende Coffy: Van Levfpool . . . 10,073,000 rjg . Londen .... 4.568:000— —~ Ncw-Tork . . . 4,182,000 — Philadelphia . . 5>773-.oco — TT* Baltimore. . . 8,965 000 —• —— St. Thovias . , 4,iÓ2;ooo — in 't geheel 37,723,000 ® benevens 38 Millioenen @ ruuwe Suiker. . Door E. T. Jones te Bristol is onlangs uitgedacht eene geheel nieuwe methode van Koopmans - Boekhouden , zoo wel enkel als dubbel of zoogenaamd Raliaansch, welke even zeker als de gewoone, en oneindig gemaklyker in 't gebruik is. Dit nieuw Engelsch .Systema van Boekhouden, voor Banquiers en Kooplieden van 't uiterst belang, is in En'geland zeer gunfh'g ontvangen;. De Directeuren der Bank van Londen en de Bripoljche voorname Kooplieden hebben er het foflykst getuigenis van afgelegd.. Zelfs 'in Amerika- is reeds een tweede druk van 't werkje vau Jones daarover te New-Tork in 't licht gekomen. — Eene Hoogduitfche, zeer fraai uitgevoerde , Vertaling daarvan met Didotfche letters , wordt by Intekening voor 2 Conventiedaalders of 3 guldens 36 Kreutzers Rhynlandfche Munt, door de Gebroeders Gddicke te Weymar aangekondigd; konnende men ook te Hamburg by 't Adresf- und Zeitungs-comptoir.,. by Hofmaan., en te Frankfort aan de Mayn by Hermann intekenen.. ï De »  ( 3i7 ) De volgende To! - opgave , doet zien, hoe danig de loon en het vetter der gewoone Frankforter Misten gedurende de opgegeevene jaaren geweest zy. 1788. Tol- en 'Iranfito- gelden 76.453 Reichsthalers. ~ Inlandsch debiet, 3,367,274 dito; buitenjandsch dito. 907,108 dito; buitenland, febe Waaren naar buiten, 708,829 dito. 1793. Tol- en. Tranfito- gelden 89,497 Reichsihaters. — Inlandsch debiet, 4,026,428 dito. Buitenlnndsch dito , 870,691 dito. — Buitenlandfche Goederen naar buiten 1,025,199 dito, 1797. Tol- en Tranfito - gekten 98 .472 Reichs. thalers. — Inlandsch debiet, 4,568,446 dito.Buitenlaudsch dito , 892,535 dito. — Buitenlandfche Waaren naar buiten, 1,224,671 dito. Van de binnen 's lands gefabriceerde Wollen en Zyden Goederen zyn aldaar in de volgende jaaren de byliaande waardens binnen 'slands afgeleverd, met inlluiting van Muilen, Kous< fen en Handfehoenen. Zyden Goederen. Wollen dito. 17S6. "124959 Rth, 85,001 Rth. 1787. 253477 68635 ■ 1788. a3i-393 ■ 866 697 1789. 274.614 97,514 1790. 246.834 102,937 1791. 209,875 116.685 ( 1792. 275.ÓOO 87,348 i 1793. 254.24, I07,C43 i 1794. 288,893 ■ 109,924 • 17^5. 286,251 108,650 ■ 1796. 327,70a I75>3°4 1797. • 303.650' 204,446 i 394^329 ' - 206.584 1799. 37^>"4 260,595 . By eene Publicatie van den Koning van Pruisfen, dato 4 Maart 1800, is te frankfort aan dèn Oder de invoer van alle vieemdt Kanten , Zyden en Wollen Stoffen verboden geworden, op de Mis, aldaar dit jaar te houden , met uitzondering alleen , wat de Wollen Stoffen betreft, van fyne en 'gebrocheerde witte Stoffen, welker □ el een loot of minder weegt , en van fyne gedikte Stoften , wegende iu [de □ el niet meer dan i| loot. {Het vervolg eer lang.~] PRO GR AMMA en PRYSVRAAGKN van de BATAAFSCHE MAATSCHAPPY der WETENSCHAPPEN te Haarlem. (Vervolg en Slot van N°. 143. bladz. 311.) De volgende vraagen blyven, onder aanbod van den gewonnen eerprys, voorgefteld. Voor een onbepaalden tyd. I. Wat leer en de laat ere ontdekkingen in de Scheikunde omtrent den Aart der Gisting en welke voordeden zouden zommige Trafiquen~hieruit konnen trekken, by welke gistende floffen 'gebezigd worden P Voorgefteld in 1790. II. Wat heeft de ondervinding geleerd omtrent het nut, het geen zommige jchadelyk fchynende Dieren, byzondtrlyk in Nederland, aanbrengen; en welke omzichtigheid heeft men diensvolgends in aeht te neemen, in 'het uitroeijen v.an derzelve n P Voorgefteld in 1794. III. Welke Inlandfche, tot hiertoe min, beproefde, Plant'gewasfen konnen met nut gebruikt, en in onze Apotheken ingevoerd worden-, in plaats van Ditlandjche Geneesmiddelen P De Maatfchappy verwacht hierop zulke andwoorden , waarin de krachten en nuttigheid dier Inlandfche Geneesmiddelen niet blootlyk op het getuigenis van anderen aangenomen , maar op oorlprougiyke proeven , en waarnemingen in ons Vaderland gedaan, rusten. Voorgefteld in 1795. IV. IPelke Inlaud/cïie, lot nu toe in gebruik zynde, Plantgewafen zoude men tot een goed, en loeakoop , voedzel konnen gebruiken ? Welke Üit'annfche niet in gebruik zynde Gewasfen zouden, ner. ie lande, tut het zelfde einde kunnen voord. \cleeld worden? De Maatfchappy verlangt ten dezen opzichte vortlyk byeén gebragt te hebben , wat hieromtrent door ondervinding is bekend gewor-ien , en zulks, zoo veel doenlyk, doof lieuwe of herhaalde proefnemingen te zien uitgebreid en bevestigd. Voorgefteld in 1794. Laatftelyk herinnert de Maatfchappy, dat iy in 1798 befloten heeft, op eike jaarlykfche Algemeene Vergadering in overweging te neenen, of er, onder het geen men aan dezelve, sedert hare laatst voorgaande Algemeene Vergadering , behalven de andwoorden op Pry<-/raagen , heeft medegedeeld, -eenig ftuk be- Rr£ trei-  C 318 ) treffende het één of ander vak van Natuurkunde of Natuurlyke Historie gevonden worgde , het ,geen wegens zyne bclangrykheid oi nieuwheid eene byzondere vereering verdiene, en dat zy, zulks bevindende, aan dat ftuk. ; of zo er meer dan één ontvangen is , aan het naar haar oordeel belangrykfte ftuk zal toewyzen eene Zilveren Eerpenning , op der ftempel der Maatfchappy geflagen , en teffens eene vereering van tien Ducaten. Het zal de Maatfchappy aangenaam zyn . wanneer de Schryvers hunne andwoorden, zoc veel mogelyk is , bekorten, door alles daarvan aftelaten , het geen niet volftrekt tot de hoofdzaak, die zy vraagt, behoort. Het ftaat ook aan elk Lid vry naar den prys te dingen, onder voorwaarde, dat zyne Verhandeling , gelyk ook het billet , met de Letter L getekend zy. De Andwoorden, gefchreven op de gewoone wyze met een verzegeld billet, des Schryvers naam bevattende, in het Nederduitsch, Fransch, Laiyn of Floogduitsch (doch met "geene Hoogduitfche Letter} moeten Franco gezonden worden aan M. yan Marum , Secretaris dezer Maatfchappy. Vraagen, opgegeeven voor een onbepaaJden tyd, moeten mede voor primo November worden gezonden ; terwyl de laater inkomende niet wel voor dat jaar naar den Prys konnen dingen. De Prys, gefteld op ieder van de voornoemde Vraagen , voor den geenen, die , naar het oordeel der Maatfchappye, dezelve best beandwoordt, is een Gouden Medaille, op den gewoonen ftempel der Maatfchappy geftagen, met den Naam van den Schryver en het Jaartal op den rand ; of dertig Ducaten ter Reuze van den geenen, dien den Gouden Medaille is toegeweezen. — Het zal den geenen, welke den Prys behaalen zal , of een Accesfit zal bekomen, niet vryftaan zyne Verhandeling, welke bekroond is, het zy jn het geheel of ten deele, het zy apart of by eenig ander werk , te doen drukken , zonder de uitdrukkelyke tneftemming van deze Maatfchappy daartoe te hebben verkregen. PRYZEN van eenige voorna mr KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 16 Juny 1800. De lange Ganeel is afgeflagen tot 125 a 128 ftuivers per g?. De Surinaamfe en Martinique Coffy is iets williger, en genoteerd de eerfte op 15 a 161r, de^ laatfte in Balen op 17J a 18 ftuivers. 't St. Martins Zout is afgeflagen , en ftaat op 90 a 100 <£. De Graanen zyn als den 9 dezer. 't Hcnnipzaad is op 9 a 9! gl. — 't Koningsberger Slaglynzaad op 13 a 14 gl. — De Raap-oly is \ gl. minder, de Lyn- en Hennip dito f a 1 gl. hooger, dan den 9 dezer. Te Dordrecht, den 12 Juny 1800. Oude Zeeuwfche Tarw, per Zak ..... 41 a 42! R Dito dito per Last . . 338 a 350 ggl. Beste nieuwe dito, per Zak 32 a 36 R Dito dito per Last . . 262 a 298 ggl. Gemeene per Zak . . 20, 24 a 28 '$ Dito per Last . . . 164, 198 a 230 ggl. Blaauwe per Zak . . 20, 24 a 26 R Dito per Last ... 164, 198 a 214 ggl. Zomer-Tarw, per Zak 17 , 26 a 28 R Dito per Last . . . 140 , 214 a 230 ggj. Roode Bovenlandf., per Last 170 a 17Ó ggi. Zeeuwfche en Inbnd- fche Rogge per Zak . . 24 a 35 R Brabandlche, Vlaamfche en Bovenlandfche, per Last . 186 k 196 ggl. Zeeuwfche en Overmaa- fche Wintergarst . . 26 a 27 £ Dito Zomer 24, 25 a 26 ^ Spelt 10 a 16 34 a 45 ggl. | Te Utrecht, den 14 Juny 1800. Witte Weit .... van ƒ 17* rot / i8| ! Roode dito _ e _ s ï7i , Kogge — » n| — = 12 Boekweit _( ^«sl0! , Pryz<;« y 44 Bataaffche Refcriptiën. 19 Juny . 1800 . . 89! i 90! 1 • • 70- a 72 3 • • ' 551 a 56f 3 . . 48! a 49Ï at j »» , 4 : • -> * 4<5| a 47i Na den Vrede by loting . 37S a. 38 ' Hollandsch geforceerd .... 36 a } ^rywillig dito ...... $6} k 571 7elderfche fchaêvergoeding . '37^ a 3' Recepisfen uit de iNieuwe 3 pCts. ' Heffing. 4 3 pCt. . . . 36', 38J a 39 cSeleenbankgeed. 19 Juny. 99 a's' Ff ZEETYDING. Berichten. Volgends brieven van Batavia van 15 Ofto>er 1799, was aldaar alles nog volkomen wel. Men verneemt, dat de Haringvisfchery dit aar , volgends overeenkomst met het Engelsch Gouvernement, zal plaats hebben, alsmede, lat alle andere Visichery dezer Landen on;eftoord zal konnen gefchieden. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Terfey 't Schip the Patriot, Capt. Dethon , van St. Domingo naar Spanje ' ;edestineerd , en een Spaansch Kustfchip met rabak. — Te Portsmouth the Mathilde, Kapt. )range, van Barcelona. — Op de Rivier van '.onden 't Schip Habet , Kapt. Dahl, van lergen naar Embden. ~ Te Tarmouth 't Schip lierefia, Kapt. Diedriehfen , met Zout naar Dordrecht. — Te Douyres 't Schip Nepthunus, ■ {apt. Torngrimfen, van Lisfabon naar Bilbaa :n Altona. — Te Liyorno een Franfche Taraan, van Provence, met Wyn, 3 Genueefche 3arken, van St. Ramo, met levensmiddelen, :eu ditoj van Marfeille, en 't Engelsch Brik- fchip  C Sa» ) ADVERTENTIE. By Uylenbroek, te Am/ie/dam, is gedrukt: f. Vrindschap en Eerzucht, Tooneelfpel, naar Guttenhrg, door //. F. Eyben, a 13 ftuivers.' 11.' De SchoenS ^ V.TnAf ?amtATSKVrS' Tconedfpet-> ^ar Pigault-le-Brun , door ƒ/. 7W/*« Cz. £ S Ituiveis. Ln III. Mar 1 anke, Tooneelfpel, naar Marfolller, door P. Ctó. fcw*, 4 10 ftuivers. Verwacht, eerstdaags, in het Nederduitsch, door H Ogelwight, 7» 1L 5 L°1R En ,LA Na™E, OU LE Ï1LS JÜGt 5ON PERÏ) VW T# Amfterdan, by C.COVENS, Boek- en Kunstverkoöper op den Vygendam. fchip the Fleijcr, op de Franfchen hernomen. Te Guei-nfcy \ Schip FJifabeth\, Kapt. Kruger of ff. M. Schmidt, van Amflerdam naar lisfabon. Aangehouden te Portsmouth *t Schip ivv'/;^, van Londen mar P/ayre. — Te Qeurgia 't Schip Canada, Kapt. Franck, van de Zuidzee- Visfchery naar Londen. Vrygegeeven te Londen de ladingen der in Engeland opgebragte Deenfche Schepen afe 6V/, Kapt. Zfart/èa, en o". Gft;-^e , Kapt. Hanfen , beiden van Smirna naar Amflerdam ; doch hiervan hebben de beide K ipers geappelleerd. Scheepsrampen. Verongelukt by' de Honduras 't Schip the Friends Adventure, Kapt. Mohrfom. Met fchade binnen te Carthagena 't Schip , Prosperito, Kapt. {7¥#.s$, van Marfeille naar Martinique. — In Margate 't Schip r/« Noordfidt% Kapt. Losbcrg, van Londen naar GWa/r, . en Elijabeth, Kapt.' Ztó*/, van Kopenhagen 1 naar Londen. — Te Falmouth wegens lekkagie I 't Schip tóe Z>fc/b <ƒ 2V/fc, _ Kapt. Labourrow, l van, Dublin naar Livorno; zal moeten losfen. Té Livorno 't Schip óiwtf, Kapt. Woef er, van Lénden. — ln 't Bristol- Canaal , na geftrand te zyn, 't Schip the Soumier , Kapt. L Pickance, van Guernfey naar iWtfe/. Tc f Malaga >t Schip Margaretha, Kapt. 12 van Triest naar Altona. Texelfche en Flic-Lyst. ƒ Den 17 Juny. Binnen J.'PÏ. Zeven, van a1 St. Martin; PF. Rodman, van Embden; J. JS ff. de Fries , van Fé.camp ; H. Lorang , C. Thorfen, C. Cra.^ , en A7. //. Baas, uit Noorwegen. De Wind N. N. W. Den 18. Binnen J. D. Enge), van Bor- ei deaux; F. C. Muller , van Nerya; J. C. IS Verbeek, van Fécamp-; /-/. P. ^0», van Noumegen. — Uitgezeild P. ƒƒ. ^/-«r- naar 1 Noorwegen. De Wind'N. VV. k //./ƒ. ^ en ƒ. _ Uitgezeild j. 9r, J"n ni'l^ore; S. W, naar St, Lb.s; J. l os * CVtoV em 7. ^. Wnaar Jrfhangcl; C. IFiekftroom, naar mtmbueg^pR. Rentes, op avantuur; G. tfcAaa, naar Kopenhagen ; C. ?, , /ƒ i ü,w,en 1 Zw^m, „aar de GWtf; tl. A. Redehr »en Z. Adriaanje, naar AW- en j. Poolman , van Embden. De Wind Z, In V Den 16 Juny. Niets gepasfeerd. Den 17. Binnen //. H. Naatje , Th. % Lunst, C. J. hoon en O. Hanfen, uit Noorregen; L. Clafen, van Hamburg; S. Pielen in F. Kor des, van Embden. De" /S' BinRen Stamward, van Glou:ester; L. Jacobus, van St. Martin; J. Frieze, tan Libau ; J. Uschman , van Dantzig; % > van Oleron. De Wind Bricile. Den 16 Juny. Uit Zee binnen J. Geerts 1 E. Brugts , van Embden. De Wind N. • W. Den 17. Heden uit Zee binnen H. Eerenis, 111 At. Martin; H. Jans, van Oleron ; % ngell, van Bergen. De Wind N. VV.  N°- 145- 25 J«ny 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Wy vinden ons in ftaat gefteld , om onzen Lezeren te konnen mededeelen het navolgend voorftel , door den Agent van Nationale Oeconomie , tot organifatie van deszelfs Agentfchap, op den 23 February 1. 1. aan het Uitvoerend Bewind gedaan , waaruit een ieder zal konnen beoordelen het" oogmerk, waartoe dit, voor de Natie zoo gewigtig Ministerie ' is gecieëérd , en welke nuttige pogingen , vooral in tyden van kalmte , zoo tot confervatie als verbetering harer Huishoudelyke belangen , met fucces konnen ondernomen worden. Copie. GELTKHEID, V R T H E I D. In den Haag, den 23 Feb. 1800. Plet Zesde Jaar der Bataaffche Vryhcid. * Dt Agent van Nationale Oeconomie der Bataaffche Republiek, aan Het Uitvoerend Bewind derzelve Republiek. Burgers Bewindslieden'. By artikel 45 myner Inftruclie aan my opgelegd zynde de verplichting, om, binnen lil. Deel. den kortstmooglyken tyd, aan Uwe Vergadering optegeèven , de naar myn inzien behoorlyke Jaarwedde van mynen Secretaris , gelyk mede het aantal en de Jaarwedden van myne verdere Geëmploijeerden , en voords het Emplacement , het geen ik zoude oordeelen voor het Agentfchap, hetwelk ik bekleede, nodig te hebben , ten einde daardoor in ftaat gefteld te worden dienaangaande aan het Vertegenwoordigend Ligchaam zoodanigen voordragt té doen, als Uwlieder Vergadering zal vermeenen te behooren, zo zal ik, ten einde daaraan te voldoen , heden tot dat voorftel overgaan , en vooraf de vryheid neemen het navolgende te piïemitteeren : Dat ik namelyk tot nu toe met dat voorftel hebbe gefuperfedeerd, om de uitgebreidheid der v\ erkzaamheden , waartoe ik door uw vetëerend vertrouwen geroepen ben, alvorens rypelyk te overwegen ; den loop der gewoone zaaken by dit Agentfchap te leeren kennen ; en fpeciaal, zoo uit de naauwkeurige examinatie myner Inftruclie , als uit myne eigene denkbeelden, en de opinie van andere voor my achtingwaardige Mannen , den aart en de juiste bedoeling van hetzelve Agentfchap nategaan, om vervolgends , met volkomen kennis van zaaken, aan Uwe Vergadering te konnen opgeeven, het geen in artikel 45 myner ïnftrucTrie van my is gerequireerd. in het is my dan, na alle deze obfervatiën , Burgers Bewindslieden! voorgekomen, dat, hoe zeer het Agentfchap van Nationale Oeconomie, over het algemeen^ is meer raad- S s gee-  geevencie clan adminiftratif, het er echter] verre van af is , dat hetzelve alken raadgcevende zoude zyn , cn dat het laatstgemelde denkbeeld moet geacht worden veeleer van applicatie te zyn op de verplichting, welke op den Agent is rustende , om in zyne werkzaamheden , en in den raad , welke Uwe Vergadering van hem zal vorderen , te obfer-; veeren den algemeenen wyzen regel : Dat, in de bevordering van meest alle takken yan Volkswelvaart , het Staatsbejluur meer eenen faliciteerendcn dan eenen gebiedenden rol moet fpeelen , dan wel op cjen aart van het Agentfchap zelYe'-,tot hetwelk -wel degelvk behooren verfcheidene takken van adminiftratie, door middel van weiken de algemeene welvaard kan en behoort bevorderd te worden. Üm zulks, Burgers Bewindslieden ! flechts Jcortelyk met één enkeï voorbeeld optehelderen : zoo kan de adminiltratie van het Tarif der In- en Uitgaande Rechten in een Land, geütueerd als het onze, en omringd, zoo ais 1 het is, van andere handeldryvende Volken , ' van den allergrootften invloed zyn op de ( aantrekking of afftootfng van de Commercie . i op de aankweeking of verdryving van de 1 Fabrieken en Trafieken, en op de aanmoedi- 1 ging van den Landbouw ; in het begunftigen 1 of verhinderen van het buitenlandsch debiet c van zommige Landsproduften , na dat derzei- 1 ver doorgaande of temporaire overvloed of \ ichaarsheid het vereifchen zullen ; en eene 1 goede adminiftratie hierin is zoodanig afhang- v lyk van gedurig afwisiélende gebeurtenisfen z geheime of meer openlyke dispofitiën en c inrichtingen van andere Volken, dat dezslve, f voigends eene vaste en algemeene bepaling v zonder groot nadeel voor den welvaard, niet 1 te effectuëeren is , maar waargenomen moet o worden naar den loop der omftandigheden, er v ingevolge eene juiste kennis van zaaken. Het n character deezer admiriftratie behoort dierhal 2, ven , om zulks met weinige woorden uitte- h drukken , meer Mercantiel dan Finantiëel te a zyn, wanneer dezelve het hoofd zal bieden h aan foortgelyke inrichtingen by andere mede- h dingende Volken , en het refultaat derzelve g< voordeelig voor den welvaard van deze Si Republiek zal zyn. En zonder dan door deze 01 myne opinie in het allerminfte te willen m derogeeren aan de wyze dispofitiën , welke in ho oit vak genomen worden door den kundigen hi Agent van Financiën, aan wien hetzelve tot w nog toe is toebetrouwd, zo oordeel ik, dat het weinige, hetwelk ten dien opzichte hier he boven is gezegd, genoegzaam zal geachi efi worden tot het betoog, dat althands deze adminiftratie eigenaartig is behoorende tot ïf werkzaamheden van het Agentfchap yan Nationale Oeconomie , by hetwelk men onder, nellen mag te zullen byéénvinden de kennis yan alle zaaken , die tot eene richtige beöoroeeling der in dezen te neemene maatregelen vereischt worden. Meerdere voorbeelden, Burgers Bewindslieden ! zal ik met aannaaien , ik zoude anders nog gevoeglyk konnen aantoonen , dat de isuperintendentie over de Posteryën, het Armbeftuur, de Banken , en over het gelyk maaken der Maaten en Gewïgten , wanneer deze vakken zullen zyn geörganifeerd , en in zoo verre dezelve aan den Agent van Natio- te Oeconomie zullen worden opgedraagen dat de Visfcheryë'n , onderfcheidene -takken van Landbouw en Fabrieken , het oppertoetoorzicht over de werkzaamheden en directie /an het Committé tot de zaaken van de jroote Visfcheryè' - als mede dat der directie m\ den Levantfchen en Oostcrfchen Handel , :n alle andere Commerciëele direftiën , welke n deze Republiek mogten beftaan — de Corespondentie met de Diplomatieke en Comnercieele Agenten buiten 's Lands, voor zoo 'eet de Huishoudkunde betreft, allen uit lerzelver aart, en in de gevolgen, die daaruit voor den Welvaard van dell Staat konnen oordvloeijen, zoo veele adminiftratiën zyn , vaarroe veele préparatoire en aanhoudende /erkzaamheden zullen vereischt worden, ik oude nog daarby konnen voegen 'het nut , at voor den Landbouw zoude konnen ont:aan, uit het demandeeren aan dezen Agent an de adminiftratie over alle de 's Lands >omeinen , en hoe zeer daardoor het al te mllagiig Agentfchap ' van Financiën zoude rorden gefoulageerd ; — wanneer ik het ;eds gezegde voor Uwlieder vvysheid niet ïnoegzaam achtede , om te bewyzen , dat ;t Agentfchap van Nationale Oeconomie uit den irt niet is louter raadgecvende, en dat ïtzelve van tyd tot tyd, zoo in uitgebreid, ïid en gewigt van werkzaamheden , ■ als in >ede uitwerking voor de tederfte belangen ïzer Mercantiel denkende Natie , een der nilagtigfte en belangrykfte vakken van algeeene adminiftratie worden kan , wanneer de dige onderfteuning, en de vereischt wordende ilpmiddeien, by voordduuring aan hetzelve arden toegeftaan. Maar, Burgers Bewindslieden ! hoe zeer in t voorsz. korte overzicht van zaaken, de centems gelegen zy , dat deze groote werk*  C 3*3 > werkzaamheden , die omilag, en tevens dat nut van het Agentfchap yan Huidioudkunde , J niet dan door den tyd , en na het bellisfchen over nog veele zaaken , te wachten is, zo zoude het (dit zy met eerbied gezegd) eene dwaling zyn , te onderftellen , dat, naar deze beflisl'ching , de organifatie van het Agentfchap zoude konnen worden uitgeftcld. Immers zoude, in de zoo uitgebreide en fpecuiative vakken van hetzelve , weinig goeds van de adminiftratie of den raad des Agcnts te wachten zyn, wanneer hy daarin i alleen op Theöretilche gronden , en niet < tevens van naby, bekend ware met den we- < zenlyken ftaat der zaaken , waarop deze \ gronden moeten worden toegepast. i Deze hoognodige kennis intusfchen is in dit Land , zoo door de uïteenloopende e%, be- < krompene inrichting der voormalige Regee- t ringsvorm , als door de lusteloosheid derj^ Regeerderen van zommige Gewesten, zooda-b nig in verzuim gebleven, dat byna nergendsjf voldoende opnemingen van het volksgetal, —!, bedryf en welvaard , — veelmin nog van dat \ lbort van gezetenheid der Inwooneren, weik aoor geen Beftuur mag geïgnoreerd worden, voorhanden zyn ; en , oflchoon zedert de omwenteling van 1795 een aanvang met de opneeming van het volksgetal is gemaakt, \ zo is 't genoeg bekend , dat deze opneeming 1. niet gerekend kan worden voldoende te zyn ; e terwyl alle de overige uitgebreide Staa- i tenkundige opneemingen , door kort op een i gevolgde veranderingen in de Regeeringsvorm 1 en in de Regeerderen , door veele andere omftandigheden, tot hiertoe volkomen zyn z verhinderd geworden. s. Het opneemen van deze renfeignementen, ver- t eischt wordende tot de kennis van den waaren 'a ftaat des Volks, van deszelfs zaaken, behoeften jv en verlangens, zyn de allereerfte werkzaamheden;z waartoe ik my (mynes inziens) bepalen moet, ik en deezen , gevoegd by de advifen, welke ii onöphoudelyk en over allerleie zaaken van de ti Agenten gevraagd worden , zyn van zoo veel E omllag en uitgebreidheid, dat dezelven voor v dit Agentfchap , in de eerfte jaaren van het- üi zelve , meer ftoffe tot arbeid en asfiduïteit 0 zullen opleveren , dan de applicatie daarvan in het vervolg" immer kan te weeg brengen ; z weshaiven , en om zulks met eenige orde te o konnen aanvangen en volbrengen , dan otk ei van den aanvang af, in ieder vak val) d werkzaamheid van dit Agentfchap, alle kracaten v daargelteld en aangewend behooren te worden, oi En dit leidt my dan van zelve tot de verdeeling van de werkzaamheden mynes Agent, fchaps , waaruit vervolgends het voorftel , van my gerequireerd, zal voordvlöeijen. Deze verdeeling komt my voor, zich byna, van zelve te doen , in drie Departementen te weeten : i°. Landbouw. 2°. Fabrieken en Trafieken. 30. Koophandel, Zeevaart en Visfeheryëii, :erwyl de onderfcheiden Ambachten en Handverken gevoeglyk eerle foortgelyke verdeeling mdergaan, en derhalven onder een der 'oorsz. drie Hoofddepartementen gebragt konlen worden. De adminiftratie over de invordering der Inin Uitgaande Rechten zal een vierde Deparement van dit Agentfchap moeten uitmaaken , vanneer hetzelve daaronder mogt worden geiragt ; gelyk ook het Armbeltuur ten minte twee përfonen zal occupeeren by het igentfchap , hetwelk daarmede zal worden idast. Departement van Landbouw. Tot het Departement van Landbouw zuilen ereischt worden een Commisfaris, een Pre. ■ner en twee verdere Klerken , midsgaders en Infpe&eur , door welken de infpé&iën 1 locs worden gedaan, en welken post, zoo ti dit vak als in dat der Fabrieken, van et grootfte belang door my gerekend wordt. De werkzaamheden van den Commisfaris uilen in het algemeen beftaan , in het opeeven aan den Agent van alles, wat tot evordering der menigvuldige takken van dit angelegen gedeelte der volkswelvaard kan 'orden in het werk gefteld; in het dienen van yne confideratiën over alle zaaken en nuken , betrekking hebbende tot den Landbouw 1 defzelver geheele uitgebreidheid, zoo hier : Lande als in de Oost - en West - Indifche ezittingen en Coloniën , en voords het onterpen van alle Voorftellen , Memorië'n en 'lisliven , die door den Agent zullen worden pgegeeven. Hy zal ten dien einde, en 'om- in eenen io gewigtigen arbeid, met juistheid en i'éreenkomftig den waaren ftaat der zaaken 1 behoeften, te konnen oordeelen, een grong onderzoek moeten doen naar den ftaat in den Landbouw over de geheele Repuiek " in den eigenlyken zin, en derhalven Ss 2 de  ( 3H > de wyze fuppediteeren , waatöp de verfchillende gronden , die in dezelve gevonden worden , her zy dezelve aan de Natie of aan particulieren toebehooren , konnen worden opgenomen, ten einde langs dien weg te komen tot de kennis van de zoodanigen , welke daarvan tot nog toe in den itaat van woestheid gebleven, en van die, welke bezaaid , beweid of beplant zyn geworden , benevens de uitgeftrektheid van alle dezelven; — om te leeren kennen de ondei fchcidene Producten, die binnen de Republiek geteeld worden, de quantiteit van ieder derzetven , en het • geen daarvan tot de binnenlandfche confumtie en veraj beiding wordt gebezigd, of naar buiten, werwaards , en, met welk fucces , wordt uitgevoerd. Hy zal - zich moeten ■ informeeren , en . den Agent, door jaarlykfche opgaven , in wetenfchap moeten houden van het getal der huisgezinnen en vrygezellen , welke, daarin hun beftaan vinden ; in. hoe verre zulks is gecompofeerd uit Inboorlingen of; Vreemden , en welk. getal dezer laatften- jaarlyks komen en weder teruggaan , of zich tot huisgezinnen binnen de Republiek nederzetten , en welke middelen; er- zouden konnen worden by. de hand genomen, om deze vermeerdering van bevolking aantemoedigen en te bevorderen. Ten aanzien van de Veeteelt, 'zal hy insgelyks den , ftaat derzelve moeten onderzoeken , en aan den Agent jaarlyks opgeeven het getal van Paarden, Runderen, Sehaapen, Varkens en ander vee, dat; in: de onderfcheidene Departementen der Republiek voor handen is. en aangekweekt woidt ; hoe veel .Inboorlingen . en Vreemden daarin, hun beftaan vinden welke daarvan zyn de Producten , en wat van. dit. alles tot-de, binnenlandfche confumptie , gebruik . of. verarbeiding , wat tot verzending-naar buiten gebezigd wordt ; of daarin plaats vindt eene "vooruitgaande oi teruglopende, welvaard , en welke de middelen zyn om den, bloei derzelve . te. bevorderen en te: verbeteren. . Hy zal de dispofitiën opgeeven, die in het werk . zouden behooren gefteld te worden ,. tot het .kennen,der zoogenaamde-Gemeente-gronden, derzelver uitgeftrektheid, het wezenlyk of vermeende recht.! van< de geenen;, welke aan zoodanige Gemeen'e- gronden, deel, hebben, de wyze van beheering oerzelyen , , en. het gebruik dat daarvan wordt, gemaakt;.', en voords opgeeven. het gebruik , dat, in. .de .on-. derfcheidene, Departementen voor het vervolg vau „ dezelve . zoude j kunnen, gemaakt, worden. |. Hy zal zich moeten toeleggen, om te konnen aanwyzen de Meiren en Plasfen , welke tot vruchtbare Landen zouden konnen worden ingedykt en drooggemaakt, en hoedanig zulks zoude konnen gëfchieden , zonder verhindering toetebrengen aan den binnenlandfchen doorvaart en noodwendige uitwateringen, ofte ook eenigen nadeeligen invloed op de ftroomen te weeg brengen. Hy zal zich moeten informeeren naar de nieuw aangedikte gronden en den ftaat der. zelven, midsgaders opgeeven de beste wyze van derzelver aauleg, of de voordeeligfte van. den verkoop of verhuur derzelven ; gelyk hy zich mede in ftaat zal moeten ftellen , om zyne confideratiën te konnen flippee diteereir, nopends het bevaarbaar maaken van Rivieren, en het graaven of. verbeteren van Vaarten , ter bevordering van den Land-? bouv^, den aanvoer van Materiaalei) , den af- en vervoer der Producten, en in het algemeen, tot het faciliteeren van den binnen* landfehen Handel vereischt wordende.. Hy zal, zich onafgebroken moeteu bezig' houden met de kennisneeming der afzandingen', ontgrondingen, verveeningen en droogmakeiyën, welke in de. Republiek gevonden worden; op alle verzoeken,. welke, ten dien eftecte aan den - Agent, gedaan of in zyne handen gefteld worden, zyne gedachten mededeelen , zoo omtrent. de. voet en wyze waarop zulks ondernomen, en de. confideratiën waarop dit aan particuliere. ondernemers zoude konnen en behoren toegeftaan te . worden , . — als over. de ten. dien. einde gevraagde vfydommen. van lasten en. impolitiën , welke , ter aanmoediging, van hét. geen daarvan nuttig zal bevonden worden , zouden konnen. worden verleend. , Hy is voords belast met hét onderzoek van nieuwe ontdekkingen in de Schei-, Planten Werktuigkunde , ten. nutte van den Landbouw ,. tot de, opgaaf der middelen om daarvan het beste. gebruik te maken, en voords tot de. nafpooring . van nieuwe Producten, welke in . hef Vaderland met fucces zouden geteeld,, en. welke inlandfche gewasfen met voerdeel verder zouden aangekweekt konnen .worden , zoo tot . voeding. van menfchen en vee, als, ten nutte. van. Fabrieken en Trafieken;.—- "het ontwerpen voords van-het plan eener Nationale. Botanifche.. Thuin , waarin alle inlandfche gewasfen , en verder zoodanige vreemden , welke .hier te Lande konnen worden .aangeteeld , zullen moeten gevonden worden a-^eh zulks „ten. aanzien der. laatstgemelden, iu  C 3^5 ) -in eenen zoo genoegzamen voorraaJ , dat de zaaden of planten derzelven, voor niet of voor eenen gematigden prys , door- de gantfche Republiek konnen worden uitgedeeld. Hy zal in opmerking neemen moeten de befmettelyke ziekten , welke by het lastdragend en flagtbaar vee plaats mngten hebben ; de fchadelyke en verwoestende ongedierten voor Boomen , Producten en Gronden, gelyk mede de byzonder Jieerfchende ongeiteldheden, waarmede de Graanen en andere Handelgewasfen zullen worden aangetast ; en aan den Agent moeten voordellen de middelen, welke , tot Ituiting van het onderfcheiden kwaad, met vrucht te appliceeren zyn; ook zal hy ontwerpen een Landbouwkundig Schoolboek , zoodanig ingericht, dat hetzelve met fucces op de Schooien ten platten Lande kan worden ingevoerd. Al verder zal de gemelde Commisfaris den Agent in (taat moeten Hellen, om te kennen en te beöordeelen den Landbouw in de Oost. en • IVest - Indifche- Bezittingen en Coloniën , benevens de middelen, die aangewend zouden konnen - en behooren te worden , om denzelven aldaar te verbeteren en verder aantemoedigen. Hy fuppediteert de poincten , die , betreklyk den Landbouw , aan de buitenlandfche Diplomatieke en Commerciëele Agenten aan: de Departementale en Gemeente-Bejluuren , aan Maatfchappyën , Genootfchappën en particu-j lieren, van tyd tot tyd gevraagd, of aan dezelven gefuppediteerd behooren te worden. Eindelyk zal hy verplicht zyn, om , wanneer de Agent zulks zal nodig oordeelen, zoodanige reizen door de Republiek-, of naar eenig gedeelte van dezelve - te doen, als' door denzelven, tên nutte van het vak-, waartoe hy by het Agentfchap is geaffecteerd, zal dienftig geacht worden , zonder genot van eenige byzondere daggelden of vacatiën, en' alleen onder restitutie der nodige reiskosten.' Tot de gtduurige infpeétiè'n in loco, van j zaaken, den Landbouw-betreffende , met alles' wat daartoe behoort, wordt da-arenboven ver- ; eischt een Infpecteur , door welke de Repu-i: bliek gettadig, en volgends eene lnftructie i van den. Agent;, als mede - ingevolge zyne 1 eventuëele- orders , wordt doorreisd , - tot • opneeming of verificatie van alles , wat tot ; eene volltomene 1 kennis- van • zaaken■•• wordt gevorderd, en tot .welke Infpectie ik, onder: Uwlieder goedkeuring, .voornemens--ben^te--af-:i recteeren den infpecteur van-■ 's Lands • Domei-, 1 nen, op een dedommagement hierna voorre- 1 ftellen , i en.-als eenen • bvflag tot i zyn ■ tegen-. ( t; * - - - j woordig traftement, ten einde daardoor te voldoen aan den plicht, dien ik my in het tegenwoordig voorftel tot eene heilige wet heb gemaakt , om aan Ulieden , Burgers Bewindslieden ! geen meerdere Geëmploijeerden voorteftellen , dan tot den dienst van het Land volftrekt worden vereischt. Over de werkzaamheden der Klerken zal hierna in het algemeen gefproken worden. Departement van Fabrieken en Trafieken. Tot het Departement van Fabrieken en Trafieken zal eene diergelyke organifatie gé* vorderd worden , en eenen Commisfaris met één Premier en twee verdere Klerken , benevens eenen Infpecteur , zullen daartoe naauwlyks genoegzaam zyn ; terwyl nog daarenboven voor het Armbeftuur , - wanneer de Superïn'.endentia tot dit Agentfchap • mogt worden gebragt , vereischt zullen worden ten minden één Premier en één tweede Klerk. . De werkzaamheden van dezen Commisfaris zullen beltaan in het opgeeven aan den Agent van alles, wat ter bevordering der veelerlei in ons Land gevonden wordende Fabrieken en Trafieken», en ter aantrekking: en aankweeking van nieuwen en in dit Land niet beltaauden arbeid , zal konnen gedaan en in het werk gefteld worden. Ook zal hy den Agent ' dietien van zyne confideratiën over alle zaaken en ftukken, tot de Fabrieken eh Trafieken relatie hebbende' ; en voords alle Voorftellen, Memoriën en Misfiven concipiëeren, die - door. den Agent- zullen worden gevorderd.'- Hy. zal dan' ook", ten dien einde, den slgcnt in ftaat moeten ftellen , om bekend té morden - en te blyven met den ftaat'der Fabrieken -en Trafieken, die in ons Land gevonden' worden , fpeciaal met derzelver wyze ^an arbeiden, de gefchiktheid van de daartoe gekozene ■ plaats • en 1 locaal , met- de eerfte nateriaalen ■ die tot den arbeid en tot de verktuigen , ■ waarmede die arbeid wordt vericht ; . gebezigd • worden ;— - welke dezer ;erfte materialen binnen1 ons Land gevonden morden, of; van buiten ingevoerd wordende* ilhier eenige bereiding ondergaan ; — waarin iet verfchil ■■ beftaat ■ tusfchen de -binnenlanden e en buitenlandfche eerfte materiaalen , en vat er nodig zoude, zyn, om het herftel en ie 1 verbetering in de eerstgemeide te weeg e brengen ; voords , welke brandftoffen loor de byzondere Fabrikeurs en Trafikanten t>s 3 . ge-  ( 3*5 ) gebruikt worden , benevens de redenen van dat gebruik ; hoe veel werklieden in iedere Fabriek of Trafiek zyn geëmploijeerd , midsgaders derzelver dag-, week-, maand of jaa:gelden ; of alle dezelven Inborelingen zyn dan of ook Vreemden , en hoe veel derzelven daaronder gevonden worden , en of de, Vreemden zich binnen de Republiek nederzet-, ten , of naar de plaatfen hunner woning terug-1 keeren ; ook, hoe veele huishoudingen, by net exerceeren der onderfcheidene Fabrieken en Trafieken , derzelver beftaan vinden. Hy zal éénmaal in ieder jaar aan den Agent moeten overleggen eenen preciefen en beredeneerden ftaat van alle de Fabrieken en Trafieken , in de Bataaffche Republiek gevonden wordende , en van tyd "tot tyd fuppediteeren fuccinte befchryvingen van ieder ] foort van Fabriek of Trafiek , benevens het < onderfcheid dat , ten aanzien' van dezelven , ; in de onderfcheidene oorden van den Staat ( gevonden wordt ; — de meerdere gefchukt- t heid opgeeven van den eenen oord boven / den anderen , tot het voordzetten van eenen gelykfoortigen arbeid , en de redenen , waar- \ op deze meerdere gefchiktheid is gegrond ; \ de veranderingen , welke in deze obfervatiën , 2 door veranderde omftandigheden, plaats gry- £ pen, zal hy jaarlyks opgeeven, ten einde 1" de Agent in ftaat zy , een geduurig en \ compleet in- en overzicht van deze gewjgtige v takken van volkswelvaard voor zich te heb- v ben. d Ook zal hy' zich bezig houden met hei Lr onderzoek naar en van alle nieuwe Uitvindin- t< gen in de Schei-, Plant- en Werktuigkunde; ii den aart en de eigenfehappen naar, als mede de d wyze van gebruik, van alle binnen- en buiten- g landfche ruuwe ftoffen en materialen , welke g tot hiertoe onbekend gebleven , of nog niet d in gebruik gebragt' zyn , voor zoo verre h zulks alles tot het Fabriek- en Trafiekwezen g eenige betrekking heeft , of hetzelve langs ei dien weg eenigzins bevorderd kan worden. d: Hy zal naargaan en opgeeven, welke nieuwe Fabrieken by andere Natiën geëtablisfeerd , te en met veel fucces geëxerceerd worden ; e< of, en welke, pogingen tot het daarftellen w derzelve in ons Land , van vvege het Gou- g< vernement, zouden konnen en behooren plaais k< te grypen ; zullende voords ook deze Com- an misfaris aan den Agent moeten luppediteeren gc de poincten , die, zynes inziens, het Fabrieken Trafiekwezen betreffende, aan de buiten- g( landfche Diplomatieke en Commerciëele Agcn- ki ten > Departementale of flemeente - Bejluuren , di Maatfchappyen , Genootfchapncn of partioiheren gevraagd , of gefuppku.erd zouden behooren te worden. Hy moet den Agent in ftaat houden, om zyne conuderatieu te konnen geeven , berreklyk het verbieden of vryftelien van den in- en uitvoer , en het al of niet leggen van belastingen , het zy van Inkomende of Uitgaande Rechten , het zy van binnenlandfche imposten □p Producten , ruuwe ftoffen of gefabriceerde goederen. Hy zal fuppediteeren de beste wyze waarop gefchikte Nationale Werkhuizen en andere inrichtingen zouden konnen daargefteld morden', om behoeftigen, ouderlooze, kinderen m oude en gebreklyke menfchen aan het verk te helpen , aan de bedelary paai en >erk te zetten, en aan deze volksonteeiende :lasfe den werkader te openen. In het kort, hy :al opgeeven, hoe alle dezen aan den welvaard :n het geluk der Maatfchappy . en fbeciaal ot den bloei van Fabriek- en Trafiekwezen, ouden konnen worden dienstbaar gemaakt. Hy zal een geregeld en wel gecombineerd ilan moeten ontwerpen , volgends welk het ertier van inlandsch gefabriceerde goederen, 00 binnen als buitenlands, bevorderd en aanemoedigd kan worden , en de abuizen , igreepen , _ vexatiën en belemmeringen opgeeen , die in de ten dien opzichte beftaande /et ten plaats vinden, of op eenige andeie 'yze daaraan toegebragt worden ; midsgaders e middelen voorftellen , om dat alles te miediëeren. Ook zal hy, door het fuppedi. :eren van openbare Volksfchriften, den eigent 1 ftaat ftellen , om de Natie het gewigt te □en gevoelen van het gebruik dei- inlandfche fabriceerde goederen ; — om, door het opgeven van verbeterde inrichtingen , die door tn Agent publiek konnen worden gemaakt , 2t vooroordeel voor oude inftellingen , die ïbrekkig mogten zyn , te konnen tegengaana 1 daarin vooral letten op het werktuigkung gedeelte derzelve. Alle inrichtingen nagaan van , en verbentigen opgeeven voor de Handwerken , die inige betrekking tot het Fabriek- en Trafiekezen hebben, of. op zich zelf, in het :meene leven, tot gerief of gebruik ftrek:n , — benevens de middelen, die , tot nnioedigiiig derzelve , konnen worden aanwend. Eindelyk, zal hy verplicht zyn, alle zoodani: opneemingen van Fabrieken en Trafieken m 0 te doen , als de Agent , ten nutte van t vak zyner werkzaamheden , zal komen gued  C r-7 } goed te vinden ; zonder dat hy daarvoor evenwel immer zal mogen genieten eenige byzondere daggelden of vacatiën, maar alleen «ie nodige veri'chotten en reiskosten. Tot de gedurige infpeótiün in loco van de Fabrieken , Trafieken en Handwerken, van derzelver Werktuigen , en tot de examinatie van nieuwe Uitvindingen , zal een reizende Infpecteur in onze Republiek meer dan gewoon werk vinden , en derhalven is het nodig , dat ook een zoodanig Ambtenaar by dit Departement geplaatst worde. Ten aanzien van de werkzaamheden der Klerken, neem ik de vryheid my te refereeren tot het geen desvvegens hierna wordt gevonden. (Het overige in N°. 146 en 147.) I IIMUI IIIIII OECONOMISCHE BERICHTEN. Bericht aan de COMMERCIE. De Agent van Nationale Oeconomie der Bataaffche Republiek brengt hiermede ter' kenrnsfe van het Commerciëerend Publiek , dat by hem uit Denemarken is ontvangen de navolgende Bekendmaking. Aan het Koninglyk- Admiraliteits en Commisiariaats-Collegie is 'bericht gegeeven, dat in het verlopen najaar, onder de Kust van Jutland, één half myi van Biörnskunde, een Schip gezonken is, zoodanig ftaande , dat het voor Zeilenden , die naar beneden kruisfen , hinderlyk zyn kan; by het Wrak, hetwelk eenige voeten ouder water ligt, heeft DiL-n eene Ton geplaatst, in diervoege, dat men by hetzelve peilt, de Heere Ploef van taLgaard, ten N. ^ W., en Biörnskunde ten Z. W. I W., op het Compas; het welk , ' op bevel van Hoogstgedacht Coilegie, hL'imede tot naricht der Zeevarenden wordt bekend gemaakt. (was getekend) Löwenörn. Commandeur, Kapt. en Opper-Loots. Ter Ordonnantie van den Agent voorn. Carel Webbers. Den Hage, den 19 Juny 1800. Het zesde Jaar der Bataaffche Fryheid. Z E E T Y D I N G. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. De twee onlangs door een Kaper' van Tunis genomen Deenfche Schepen zyn Êortuna, Kapt. Peterfen, van Christiaanfand, en.Maria, Kapt. Helm, van Lifabon, beiden naar Barcelona. Genomen door een Kaper van 'lunïs een Deensch Schip, van Smirna naar de Noord. Opgebragt te Tarmouth de Schepen die Hoffnung, Kapt. Budig, van Amflerdam naar Kopenhagen; de Vrouw Binkelina, Kapt. Mabas, van St, Martin naar Lmbdm , en de Logger de Zeelust, — Te Luth 't Schip de Oceaan, Kapt. Smid, van hle de France naar Hamburg. — Tü St. Sebastiaan 't Schip the Martin, Kapt. Parcel!, van Virgtmê naar Spanje.-. Nog te Tarmouth 't Schip de Vrouw Swaantje, Kapt. Decfe, van Stokholm. — Te Kadix door Franfche Kapers 't Deensch Schip Gertruda Maria, Kapt. Flanfen , van Hamburg, en 't Amerikaansch Schip the Dublin Pakket , Kapt. Green, van New - 'lork , beiden naar Livorno; 't Amerikaansch Schip Fridfhip , Kapt. Grag\ van Norfolk en 't Portugeesch dito N. S. de los N. Cejidados, van St. Ubes naar Viana, alsmede een Spaansch dito , door de Engelfchen naar Madera opgebragt, doch door de Franfchen hernomen. — Te 'Tarmonth 't Schip Nephthunus, Kapt. Jurgens, van Rotterdam naar Teneriffe. — Te Algeziras de Schepen Johanna, Kapt. Sorkelfen en Amelia, Kapt. Lorentfen, beiden van Lisfabon naar Livorno.— Te Malaga 't Schip the Ann, van Gallipoly.-. Te l Oriënt de Schepen the Peggey en "the Margaret and Ann. — Te Livorno de Franfche Oorlogsbrik le Hardy. Vrygegeeven te Douvres' \ Deensch Schip die Kauf handel, Kapt. Watfes, van Rotterdam naar Spanje, Scheepsrampen. Verongelukt in Straat Sunda 't Deensch Schip Ceres, Kapt. Kielland, van Kopenhagen naar Batavia; de Equipage is, ten minfte gedeeltelyk , geborgen. — By Maquina 't Schip the Shotland, Kapt. Hurd, van Jamaika naar Leyerpooi. Texelfche en Vlic-Lyst. Den 20 Juny. Binnen A. P. Huysman en G. Walt, van Bordeaux; C. Berg en E. Acirkel , van Noorwegen. — Uitgezeild J. 'christiaans, naar Embden en H. Berends, naar Riga. De Wind Z. W. Den 21. Binnen J. Rikes en Z. Lkdberg, van  C 3*8 ) svap Stokholm; ff. J. Lew, van EmTdcn; de laatfte aan 't Elfer/and. — Uitgezeild IV. Henderfen , naar PJiffddelphia ; II. Hiddes, naar Antwerpen; A. J. IVuljfa en T. Heer en, naaide Oostzee; N. Plough, naar Kopenhagen. De Wind W. Z. W. Den na. Binnen E. Hendriks en Jacobs, van Embdcn ; C. Bartels, van Oleron. De Wind W. Den 23. Binnen iï. G. Jonker , £. /V;/A>pes, V. Ettens, H. E. Peters, allen van Embden. — Uitgezeild A. J. Huif, naar de Oostzee; H. G. Kraan , C. Jansz', beiden naar Embdcn. De Wind W. Tn 'l F/ie. Den 19 Juny. Binnen B. M. EugSe en E. P. Vos, van Noorwegen. — Uitgezeild L. P. Johanfen, naar Stokholm; P. R. Visfer, naar PfpenJwgen; A. Balein, naar Gothenburg; J. J. Schuring, naar de Oostzee; J. A. IVaxhult, J. D. Piek , J. N. Heer es, T. Volkerts, li. J. Kuyper en F. Piekes, naar .Noorwegen; J. Holst, naar Hamburg. Den "20. Uitgezeild J. Maak, naar Ro/lok; P. H. Ltirfd, naar Drontheim, E. P. Smith, naar Kopenhugen ; J. H. Hacke cn F. Janfen, naaide Oostzee; J. Vosmahr, naar Mandahl; C. .Bendix , J. R. Brom , G. Reynderts en J. Pieters naar Noorwegen. Den 21. Binnen H. Jansz. en H. IViggerts, van Rouaan; J. J. de Boer, J. G. Smit en A, Paueljen, van Noorwegen. — Uitgezeild G. Ilohorst, naar Térmemel; E. Egbers en C. Maurits, naar de Oostzee; H. tl. Kok, J; Flendriks , G. Lammers en F). Klaafen, naar Noorwegen, en J. Dayids, naar Hamburg. Den £.2. Binnen M. F. Dlnsfe, van Stettin; P.. R. Koop, H. F. Piebcs, G. Hendrik:, allen van Noonvegen. — Uitgezeild L. Fredrikfen, naar Nerva; H. R. J. Schuls, P. tl. Helt, beiden naar Gothenburg. Helvoetfuis. Den i3 Juny. Heden in Zee gezeild de Franfche Kaper Buonaparte, Kapt. Pollet, De Wind N. W. Den 19. Heden in Zee P. Erken , naar Bergen; J. G. Schultz , naar Stokholm ; tl. Muller, op avantuur ; N. lillies, naar Phi. ladelphia; G. Lee, naar Lisfabon. De Wind Z. Den 20. Van de Gister gemelde Schepen zyn flechts in Zee gekomen P. E. Klyn. J. C. Schultz en H. Muller, zynde N. Willes en G. Lee duor tegenwind onder de Goereefehe Haven en op de .Rheede geankerd. — Heden binnen R. ITes/els huisman , J. Ptterfen en J. Dick, van Noot wegen; G. F. Eeder, van Marennes ; C. Smidt , van St. Martin ; H. H. Janfen Bitter , van 'Fremblade; S. G. T, Frank, van Embden. De Wind Z. W. Den 21. Gister binnen J. A. de Boer, J. Wolbes en J. FL Hulst, van Oleron; J, Rick, van Marennes. De Wind W. Den 22. Gister binnen J. Schomacher, van Bergen; G. Jacobs en H. Janfen Rieke, van Oleron. Dezen nagt binnen J. F. Kruger, van Embden. De Wind Z. W. Brielle. Den 18 Juny. Niets gepasfeerd. De Wind N. W. Den 19. Heden in Zee J. B. Huliberg, naar Bergen ; W. Rogers, naar Boston ; J. Ottens Boon , naar Norden; U. J. Visfer en M. Fischbeek, ïiaar Embden; F. Boy/èn, naar Bordeaux ; J. Medofen, naar Noorwegen. ~ Uit Zee binnen F. M^hennerl en W. Stickla, van Embden. De Wind Z. O. Den 20. Binnen E. Lunkjl'órm, van Embden. De Wind Z. W. Den 21. Binnen T, Cornelis, van Embdcn. Drie Schepen , uit Zee komende , zyn in 't gezicht. De Wind W. Den 22. De 3 Schepen van gister zyn G. Willems , L den Hartog en P. Bosdet, van' Embdcn. By 't vertrek der Post 2 Schepen voor de Maas. De Wind W. ADVERTENTIE. By Uylenbroek, . te Amfteldam, is gedrukt: I. Vrindschap en Eerzucht, Tooneelfpel, naar Gattenbergdoor FL F. Eyben, a J2 ftuivers. II. De Schoenmaker van Damaskijs, Tooneelfpel, naar Pigault-le-Brun , door ff. Tollens Cz. a 12 ftuivers. En III.. Mar ianne ,.. Tooneelfpel, naar Marfollier, door P. $f. Ctyfc»broek , a. 10 ftuivers. Verwacht, eerstdaags, in het Neder duit sch, door ƒ/. Ogclwight, Junior: Le Devoir et la Nature, ou le fils joge son Pere, Drame, en cincq AcJ. s, & en Profe* ■ Te Amflerdam, by C. COVÉNS, Boek- en Kunstverkooper op den Vygendam.  N°- 146. 28 Juny 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bey ordering van Nationale Huishoudkunde, Ny verheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOM.SCHE KUNDIGHEDEN. VOORSTEL van den AGENT van NATIONALE OECONOMIE aan het UITVOEREND BEWIND der Bataafsche Re pub mek. (Vervolg van NP. 145. bladz. 327.) Departement van Koophandel, Zeevaart en Visscheryèn. Het Departement van Koophandel, Zeevaart en Visfcheryën vereischt insgelyks eenen Commisfaris en drie Klerken. Deze Commisfaris is, even als de hiervoor genoemde , verplicht, aan den Agent optegeeven alles, hetwelk hy vermeent üat tot confervatie van den Handel, Zeevaart en Vislche-! ryën , den bloei der Bataaffche Schippery,' midsgade s tot verbetering en aanmoediging^ der Ambachten en Handwerken, relatie tot de gemelde - vakken hebbende , .ftrekken kan. Voorlieden te doen , die het overbrengen -van eenigen nieuwen tak van Handel in dit Land ten gevolge konnen hebben. Den Agent te dienen van zyne confideratiën , over alle zaaken en ftukken , die, betreklyk dit Departement, by. het Agentfchap zullen voorkomen en in zyne handen worden gdteld ; er lil. Deel. wyders te ontwerpen alle Voordellen , Memo. riën , en Misfiven , die van hem zullen worden gevorderd. Hy zal den Agent in ftaat moeten ftellen , om in derzelver algeheelen omvang te kennen, den voorledenen en tegenvvoordigen ftaat van den Koophandel , Zeevaart en Visfcheryën, zoo van deze Republiek als by andere Volken , — de overgangen in dezelven, als mede de oorzaaken van vermeerdering, vermindering of totaal verval, . Hy zal zich occupeeren met het nafpooren der belangen in. de onderfcheidene oorden dezer Republiek , waarop de voormalige en grootendeels nog voorddurende bepalingen op den In- en Uitvoer van zommige Producten en Koopmanfchappeu , van het eene voormalig Gewest naar het andere, waren gegrond, — derzelver nuttigheid of ongefchiktheid naargaan en opgeeven. Voor het Agentfchap aanfehaffen de prohibitive Wetten, als mede die op den ln- en Uitvoer van Goederen , en die op de Rechten en Tollen daarvan gevorderd wordende , welke by andere Handeldryvende Volken beftaan ; midsgaders de Imposten, die hy dezelve op Levensmiddelen, Klederen ,enz. geheven worden. De intrekking of . uitbreiding der eersigemelde., ' en de verhoging of vermindering der laatfte, volgen en byhouden ; de gronden en redenen van dat alles naargaan, en den Agent in ftaat (tellen,, om daarover ^ en over de obfervantie of inöbfervantie der ten dien aanzien gemaakte Wetten , met de buitenlandfche Diplomatieke en Commerciëele dgeuten eene aanhoudende Correspondentie te four-  C 33° 5 fourneren, en de alteratiën te konnen voordellen , die , uit hoofde van gewigtige veranderingen by andere Volken, in de Wetten en Adminiftratiën van eenen gelyklbortigen aart, in dit Land, zoo in de Wetten als in de adminiftratie derzelve, raadzaam zouden zyn , en vastgefteld behoorden te worden. Ten aanzien der Visfcheryën,. zal hy moeten onderzoeken en opgeeven de redenen , waarom andere Volken ons daarin zyn vooruitgeftreefd ; de Correspondentie daartoe met de buitenlandfche Agenten fuppediteeren , en de middelen aangeeven , die in- dit Land ten zelfden einde zouden konnen ftrekken. Den aanwas der Scheepvaart van andere Volken, midsgaders de oorzaaken daarvan, en de ■ Wetten daarover nafpooren , en opgeeven, of en in hoe verre hier te Lande van foortgelyke Wetten en maatregelen een gelyk fucces te wachten is. iHy zal bekend moeten zyn met de beftaande Tract,aaten van Koophandel en Zeevaart van deze Republiek met andere Handeldryvende Volken, en van dezen met eikanderen ; — de .veranderingen , die in de laatstgemelde voorvallen , naargaan , en aan den Agent fuppediteeren de veranderingen , die in de eerstgemelde zouden behoren genegotiëerd te worden, en welke nieuwe Tractaaten , van wege deze Republiek , zouden dienen te worden aangegaan. Ten; opzichte der buitenlandfche Bezittingen , zal hy nafpooren en opgeeven het Systema en de Wetten, die, ten aanzien van dezelve , hier te Lande en by andere Volken •beftaan ; als mede het onderfcheid en de modificatiën,.die daaromtrent in de onderfcheiden Staaten gevonden worden , benevens de gronden dezer dispariteit , en voords van tyd. tot tyd aan de ha»d doen de veranderingen, die in ons Systema en in onze Wetten-zouden behooren ftand te grypen. Hy zal voor het overige eene aanhoudende occupatie ;Vinden, in het volgen en produceeren van een kort en gemaklyk; overzicht van den. loop der Commercie, en van den Geid-omloop , zoo door eene geftadige vergelyking vaa . de Pryzen . der ■ gelykfoortige Goederen ent Koopmanfchappen . in ons Land .cn by concurrente Volken , als door. ■■ eene ; zelfde vergelyking van den Cours der Muntfpeciün , Munten , Bank- en . Wibiëlgelden. . Ook . zal. hy , in eenen Commereiêekn zin , zyne confideratiën opgeeven omtrent het verbieden .-of • vry ftellen van den. In».en Uitvoer; &eii,al M„niet .leggen van .Belastingen, het zy van Inkomende of Uitgaande Rechten , het zy van binnenlandfche Imposten of Prodecten, ruuwe ftoffen of gefabriceerde goederen. Hy moet de gedurige werkzaamheden fourneeren en byhouden , die by het Agentfchap zullen profluëeren uit eene Superïntendentie over Banken , het Postwezen , en alle zoodanige andere adminiftratiën en bedryven, als eenige betrekking tot den Koophandel , Zeevaart en Visfcheryën hebben. En eindelyk moet hy over mercantiele zaaken, op last van den Agent, correspondeeren met alle zoodanige Huizen van Commercie, Rheeders en anderen , als in eenige der opgenoemde vakken van nut konnen zyn, en van confideratiën dienen konnen. Ook over de Klerken, in dit Departement werkzaam , zal hierna gefproken worden. : Over het Departement der Convoijen en Licenten , of In- en Uitgaande Rechten , zal ik provifioneel , en zoo lange deswegen niet is beflischt, niets anders zeggen, dan , dat ik voor het overzicht en de operatiën van dit Agentfchap nodig keure , dat , zoo in de onderfcheidene Departementen, alwaar de uitklaringen worden gedaan , als by het nog beftaande Bureau zelve , inrichtingen gemaakt worden, tot het opneemen en fuppediteeren aan hetzelve Agentfchap , der uitgeklaard wordende Schepen en Goederen ; en dat zulks, zoo wel als de opnemingen en gefuppediteerd wordende opgaven over de inklaringen , gefchiede met alle mogelyke accura:esfen. . Ziet daar dan , Burgers Bewindslieden l 2ene oppervlakkige, maar getrouwe fohets der gewigtige werkzaamheden, die in ieder der verfchillende Departementen, waarin' ik geneend heb myn Agentfchap te. moeten verdeelen , zullen vereischt wörden,, wanneer ik in dien post eenigszins nuttig zal zyn. Ik zoude deze. opgaaf hebben konnen vermeerderen met nog veele zaaken, en onder anderen hebben konnen fpreeken van de ingrediënten , die ieder der Commisfarisfen verplicht zullen zyn te fuppediteeren voor de tweemaandelykfche sni jaarlykfche Rapporten ; over het formeeren en byhouden van Producten - lysten ; het laauwkeurig befchryven van alle " VaderSandche Fabrieken en Trafieken , hetwelk ik ten ïoogfte nodig achte ; het formeeren van een luidelyk Systema van Commercie en Zee/aart ,• hetwelk, na het ophouden der woes;e woelingenwaarin Europa zich nog be/indt, i noodwendig ^.geformeerd zal moetea I -.worw •  C 331 3 worden, om voor de handelingen van het Beftuur tot een legger te konnen dienen. Maar ik heb niet verkozen wydloopiger te zyn, om dat ik Uwe aandacht niet te veel heb willen vergen. Het geen ik gezegd hebbe , achtede ik ten hoogften nodig te zeggen , zoo om aan myn tegenwoordige Voordragt de nodige kracht bytezetten , als om by deze eerlte gelegenheid , die ik tot hiertoe gehad hebbe , eens en voor altyd aan den dag te leggen het groot gewigt , dat ik zelve ftelle in de goede waarneming van eenen post, die, van alle posten van Bewind , het meeste valt in de Mercantielen geest van onze Natie, en waarin groote dingen te prEefteeren zyn , wanneer de omftandigheden het zullen toelaten ; — door middel van welke het grootfte attachement voor het Gouvernement, en faciliteit aan alle operatiën van hetzelve, kan worden te weeg gebragt , alle belangen als in 'één enkel brandpunt vereeuigd , en aan den - bloei en welvaart van den Staat worden dienstbaar gemaakt. Uit het voorgedragene zal .dan aan Ulieden , Burgers Bewindslieden ! genoegzaam zyn gebleken , dat , tot het wel waarneemen van de opgenoemde werkzaamheden , in de përfonen, die tot dezelve zullen worden geè'mploijeerd , zeer veel verkregene kunde, goed oordeel, en eene byna onafgebrokeue asfiduitëit zal worden vereischt, wanneer de Agent zich met eenige de allerminlte gerustheid, óp de refultaten van hunnen arbeid zal kunnen verlaten ; onder anderen zal het aan Uwe oplettendheid niet zyn ontgaan, .dat aan de'kennis vau het geen - in de opgenoemde zaaken voorvalt , zeer veel gelegen is , — ja zelfs dat , zonder deze kennis, in geen der opgenoemde Departementen , maar vooral niet in het Departement van Koophandel , Zeevaart en . Visfcheryën , eenig goed te ' •verrichten is i en dat derhalven , zoo tut de kennis van zeer' veel gewigtige Stukken "cn Verhandelingen , ja clasfieke Werken , in andere Taaien dan de Nederduitfdïc gefchreeven , als tot het correspondeeren, met Vreemdelingen over Oeconomifche zaaken en '.kundigheden , tot Commisfarisfen der onderTcheidene Departementen vereischt worden përfonen , die met de levende Taaien bekend 'zyn, en welke derhalven uit geene andere dan uit de wel- en tot werkzaam lever opgevoede clasfe gekozen konnen worden. ; My zoude tm nog overig blyven te fpree keü van de ' werkzaamheden der Klerken . die by de voorsz. Departementen zullen moeten worden geè'mploijeerd, — maar hictf over zal ik niet veel behoeven te zeggen, alzoo het gewoon emploi van Klerken genoeg is bekend, en alleen ook hier moet worden geoblérveerd , dat die geenen , welke by het Departement van Koophandel zullen worden geëmploijeerd , eene voorddurende , gewigtige en "zeer veel attentie vereifchende werkzaamheid vinden zullen, in het maaken der Registers van uit- en inklaringen der Schepen , met aanwyzing van derzelver destinatiën , midsgaders de quantiteit en qualiteit der Goederen en Koopmanfchappen, welke in- of uitgevoerd worden, gelyk mede het registreeren der maandelykfche Tabellen van ontvang der Inkomende of Uitgaande Rechten, Last- en Veilgelden enz., op alle.de Comptoiren over de geheele Republiek , met dezen ontvang belast; terwyl, zoo tot het excerpeeren en copiëeren van ftukken, in vreemde Taaien gefchreeven , als tot het vertaaien van zommige derzelven in onze Moedertaal * ook tot deze posten geene gewoone Copieïsten geëmploijeerd konnen worden , maar dat ook hier noodwendig wordt vereischt, dat ten minfte dezelven , te famen genomen-, de levende Taaien verftaan. Tk moet al verder de vryheid neemen Ulieden te doen opmerken, dat ik by deze Departementen niet gefproken heb van Cnmmifen, en liever verkozen heb de in ons Land genaturalifeerde en voorheen zeer gerefpecteerde benaming van Premier of eerfte Klerken , zoo om dat daardoor de werkzaamheden vereenvouwigd , en die Ambtenaaren meer ter .dispofuie van den Secretaris, in de distributie van dert arbeid , gefteld worden, als om de hoogstmogelyke zuinigheid in acht te nemen. Secretarie. Én nu overgaande tot de befchryving dér werkzaamheden ; vit» de Secretarie Van het Agentfchap-, zo zal ik hierin te meer alle raooglyke kortheid obferveeren konnen , om dat deze werkzaamheden althands door Ulieden genoeg bekend zyn , en by ieder Agentfchap of Collegie, hoe verfchillend ook anders i' derzelver occupatiën mogen wezen , geacht konnen worden nagenoeg denzelfden loop "tfc hebben, en in diiliculteit alleen van elkander verfchillen konnen in de meer demonttra- . tive dan berichtende behandeling van zaaken., voordkomende uit den fpeculativen aart der werkzaamheden van het Agentfchap , order I xta wci*  < i33* P weike toort het Agenifhap van NationaleOeconomie -zeer zeker is behorende, en de meerdere moeilykh id waarvan ik aan Uwheder verlichte kennis niet zal gaan bewyzen. ■Het zy my alleen nog vergn d . iets te zeggen, ter wegneming van een gantsch Verkeerd denkbeeld, hetwelk ik dikwyls en met veel fiducie heb hooren voordzetten dat namelyk, den Secretaris eenes Agentfchaps , dat in vericheiden Departementen is verSv.' ga ' zo° als men zich dan uitdrukt , dat vericheiden Chefs de Bureau *eeft, veel minder arbeids en omfiags heeft, dan de Secretaris van een Agemjchap , by he we k eene zoodanige verdeehng, en du. v * j f5' niec êev°'>den worden. — JLii ten dien einde moet ik dan obferveeren , flat , in de organifatie der onderfcheidene Jgemfcypc» een van beiden waar moet hlVn °' d ,a!le fgenifthappen in werkzaamheden volmaakt gelyk ftaan, of dat in den i eenen post boven den anderen , de aa t 2 omflag der werkzaamheden eene fubdivifie derzelven, en derhalven ook het eraploi van \ meerdere arbeidzame menlchen, vereifchen ; en TrTe^T" da" h" laaUte' ^erTetweïk fatif ,„ T? tCt ,Ce^e ^«Mende organi- c latie, en het emploijeeren van een grootera aantal menfchen , zouden konnen zyn f voor v waarheid houdt, dan Vlaag ft , of het niet C alhUh2kliVft,d't ee" ^mfd^ van foö dC al» het laatfte , voor den Secretaris veel u meer werkzaamheden moet opleveren , dan die n van den eerstgemelden aart ; - daar toch u eindelyk alle. hukken, zonder onderfcheïd o het zy de Bouvvftoffen tot dezelve door den ï Agent ze f, of door de Commisfarisfen , zyn 5 verzameld , door hem gefield en in behoor- e. lyke orde moeten gebragt worden en hS fè eene m het oog lopende waarheid is, dat'C dne përfonen, met dezelfde asfiduïteit arbe v dende, meer werkzaamheden voor den Secrè tans moeten opleveren, dan één • en n7," L was a|)cs wat ik t0l het'bewj^van de« £ zaak te allegueeren meen nodig te h-bb"n hï Ik ga over tot de zaak zelve ë b> De Secretaris van het rtgentfehup behoort de dan, mynes inziens , behalven den Secreu ve .ris, te beftaan in één Commis" en /es'ke Klerken; terwy bv het santlrh^ ,r, behooren geempioijee'rd te^n twe Sa^-ff^S buiten d ^on^n0^\t dien van Uncherge, in de laatstgemeld 'ilffit, geduurende dien tvd, genietende vrv u-oning wxm cn licht. ' De Secretaris heeft, van wege den Asent, iet algemeen toezicht over alle de werkzaamheden van den Gommis., de Klerken en veidere Geëmployeerden van het Agentfchap, en houdt net Verpaal van alle by liet AgentUhap voorvallende zaaken ; hy is den Agent behulpzaam in het examineeren der inkomende nukken, en distribueert dezelven naar het goedvir den van den Agent , aan de onderscheidene Departementen. Hy is overigens belast met het dellen van alle Voordr gten , Mem.-nen , Rapporten , Advifen , Misfiven ;nz., welke by het Agentfchap worden afgeJaan en geconcludeerd. De Commis ter vSecretarie, welke, zoo' ang de werkzaamheden zulks niet oehee! on-' soeniyk makken , en al mede tot mênaeemènt fan kosten , te gelyk is Indexmaker en chartermeester, is gechargeerd met het onniddelyk toezicht omtrent de werkzaamheden ldaar voorvallende; _ hy verdeelt dezelve inder de Geëmployeerden, zoo ter Secreane , als naarmare de voorbereidende arbeid er onderfcheidene Departementen zulks dulV en zal , of de fpoed der vérzending van Egedaane, ftukken het zal vereifchen, met oorkenms en overleg echter der refpeétive .omm.sfansfen , onder de. Geëmployeerden erzelver Departementen. Hy expediëert alle ukken en depêches. Aan hem is provifioïel. en zoo lang de arbeid het zal toelan, gedemandeerd de bewaring en het in •de houden der Charters en Papieren, ai ede het formeeren van den Index op het erbaal of Register der voorvallende zaaken. ! op de verdere Registers van het Asem. tap; — en eindelyk adfifteert hy, des tU Vertaal.""3115 * de Van het De bezigheden der Klerken by de onderleidene Departementen , bepalen zich tot t copieeren en excerperen der ftukken en lagen van zaaken , door den Agent aan de pettive Commiölarisfën , ten fine van confiratién, gegeeven; - het in het net fchrvï derzelve confideratiën en verdere ituk3' doJor Commisfarisfen aan den Asent urneerd wordende ; het zoo veel mogelvfe talen ui het. Nederduitsch van ftukken, ,J tv / 50ll-hïeven » en in dezelve het Nederduitsch; het houden van aantenngen en het formeeren van Tabellen en ere expofés, tot het Departement, waarby.  C 333 ) zy zyn ffeêmpToijeerd , behorende; en einde1 lyk , tot liet verrichten van allen zood.inigeii • verderen arbeid vau -de Secretarie , als aan \ dezelve zal worden opgedragen. De Klerken ter Secretarie worden in het : algemeen geoccupeerd met het "in 't net : fchryven vau 't Verbaal der voorvallende i zaaken , het infereeren der Befluiten , Voor; draaten , Rapporten , Mémoriè'n , Advifen , - Iviiiiiven enz. in de refpective Registers, daarvan gehouden wordende , en het in het net fchryven van alle dezelve ter expeditie ; bereide ltukken. Zy adfilteeren , volgends • het goedvinden van den Secreraüs of van i den Cummis , de Gecmploijeerden by de : onderfcheidene Departementen, in het copiè'ei ren , excerperen en vertalen van ltukken en ; documenten, welker origineelen in handen van den Agent geiteld , en aan het Uitvoerend \ Bewind of aan anderen moeten worden terug; gezonden. De werkzaamheden der Bodens zal ik riet : beichryven, alzoo dezelve genoeg zyn bei keud ; alleen zal één derzelven , by de eventuééle reizen binnen Lands', die de Agent in zynen post zoude mogen doen, denzelven , zonder eenige vacatiën of daggelden, moeten vergezellen. (liet overige in N°. 147.) II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Bericht aan de COMMERCIE. De nieuwfte Brieven van Dantzig , in dato ïo Juny, geeven kennis, dat het zich, met het te velde Itaande gewas zeer gebeterd had , en men zich , midsditu, met een gunttiger Oogst van Rogge kemde vleijen , dan men onlangs hadt durven verwachten : zuodanig, dat men tegen gebrek hoopte ver/Ztkera te zyn. — De Garst en Haver konden zoo vooitreflyk , dat deze beide artikelen overvloed berooiden. De Doon.vruchten daartegen voorfpelden weinig goeds. - Voor bngcland werdt nog voordouieiai Tarwe opge kogt, hoezeer de Jfryzeu aiuaar gevallen warur. BERICHT wegens de Jongste Handelingen en PRYSVRAAGEN der NATIONALE NEDERLAND SC HE HUISHUUDELYKE MAA TSCHAPPY te Haarlem. De Nationale Nederlandfche Huishoudelyke Maatfchappy heeft in hare Algemeene Vergadering, gehouden te Haarlem , den 10 Juny cn twee volgende dagen , de navolgende Pryzen en Remuneratiên toegekend , als : Aan den Huisman Ary Koot te Óverfchie, ter belooning voor zynen yver rot verbetering van het Inlandsch Ras der Schaapen , eene kleine Zilveren Zak-Tabaksdoos. Aan den Burger Jacobus Schendelaar te Rotterdam , voor het fabriceeren van zoogenaamde lurkfche 1 apyten , eene Zilveren Medaille * en drie pCt. voor het debiet, geduurende het eerfte Jaar. Aan de Burgers Gecommitteerden ter directie van de- belangryke Fabriek ■ van Lakens, Carfaaijen, baaijen , Serges, Kousfen enz., opgericht in het Oude Mannen- en Vrouwenhuis van de Gereformeerde Diaconie te Amflerdam, om aan derzelver Opzichter over de Weveryen , IVillem Vlaanderen , en dien van de Spinnery , ieder uitteieiken eene Zilveren ZakTabaksdoos , met eene toepasfelyke lnfcriptie, ter belooning van hunnen vlyt in opgemelde Fabriek , en ter verdere aanmoediging. Aan den Burger J. P. van Horftok , Konstfchilder te Alkmaar , voor zyne uitvindingen in de Schilderkonst, mids aan het gerequireerde voldoende , de Zilveren Medaille, en de waarde in geld van vyftig Ducaten. Aan de Burgers Gerrit buis, Huisman, en Maltliys Langeveld , Bouwman op bedryf, beiden in de Vogelenzang ; ieder eene Ztlvcrè Medaille, wegens het bebouwen van meerder dan één Morgen Land met Algypiifche Rogge, ingevolge Prysvraag, bladz. 10. l\p. 7. De l'rysvraagen, vo*>r dit jaar uitgefchrcven , zyn de volgende : I. Aan een .ieder, die in Zandgronden de IVou'vr voordteelt, en aantoont ,van dezelve in een Jaar verkogt te hebben eene quantiteit ten minlte ter • waarde van (énhonderd (juldcns, eene prsemie van 5 pCt. van het geeft d. Dito per Last . . . 17a, 206 a 230 ggl. Blaauwe per Zak . . 20, 25 a 27 J> Dito per Last ... 164, 206 a 222 ggl. Zomer-Tarw, per Zak 18 , 27 a 30 £ Dito per Last . . . 148» "2 a 246 ggl. Roode Bovenlandf., per Last 280 a 300 ggr. Zeeuwfche en Inland- fche Rogge per Zak . . 25 a 261 £ Brabandfche, Vlaamfche en Bovenlandfche, per Last . 196 a co5 ggl. Zeeuwfche en Overmaa- fche Zomergarst . . 25, 26 a 27 e£ Spelt Haver, lnlandf. Brouw, 22 a 26 <£ dito Paardevoer . . . 18 a . 21 Paardeboonen .... 3° a 34 c£ Buiven dito Boekw., op 140 16 wigt, Zomer-Koolzaad 48 a 5° Raap-Oly, per Aam. 77 a 7^ gl. Lyn.-dito, per dito . 71 a 72 g. Raapkoeken per 1000 . . . 60 a 70 gl. Den 20 Juny. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 45 ft Moutwyn, per Virtel . . . W# Genever, per dito .... ioï f Luikfche Kooien , per Hoed . 22 g Waag dito , per 100 Waag 26 gl. Den 23 Juny* ' Candybrooden . . •. . . . 34ia 35! % Poeijerbrooden . . . . . • 33s a 34i Raffinaden 3ri a 32ï. Melisfen 2 8 . . » • * • a*ia '<*Vo 3 gg .... . . 26 a 27^ Lompen , . . . 24I a | Stampfuiker . 22| a 27 Basterden 145 a 22f Candyên, diverfe 41 f a 22| Syroop 85 a86 g Witte Genueefche Oly . . . 200 a 220 Te Schiedam, den 25 Juny 1800. Moutwyn iüf e£ de 30 Virtels, zonder Fust, Genever \\\ <£ dito, dito. Genever 53 en 54 per Aam, Amfl. Proef. Gedr. Rogge 161 fg per Last 250 ggl. geveild. Kleine Brabandfche Rogge verk. 164 228 ggl. 't Last. Te Rotterdam, den 23 Juny 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak ... 39, 40 a 42 $ Nieuwe puik dito . . 37 , 38 a 40 £ Gemeene dito .... 24, 30 a 34 £ Zeeuwfche Rogge . . 24, 25 a 27 $ Vlaamfche Boekweit, op 154 Êg per last . . a 38 Brabandfche dito op dito a 38 Klei zonder wigt . 35 a 37 e£ , Paardeboonen ... . 44, 28 a 32 c£ Wintergarst, per Hoed l g 6 , Zomer dito ■> 3 °° Zeeuwfche Brouwhaver' . inA nf- . .m Voeder dito S^> 3^4* ggl. Te Utrecht , den 21 Juny 1800. Witte Weit .... van ƒ i8f tot ƒ 19 Roode dito — * 17I — • i3f Rogge — ' ifif — « 13 Boekweit ...... — " 9i — * iof Pryzen van eenige Binnenlandfche Effecten^ . te Amsterdam, den 36 Juny 1800. Recepisfen ,- Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 3S a 39 dito 4 pCts. Heffing, a 3*—■ naar rato van Comptoiren en Sommen . . . . . . . '. 455, 46! a 47* Nationale Schuldbrieven met Cou'pons as pCt. 41 a | dito met dito en Uitl. a 4 54 £t £ dito met ditu dito . a 5 —^— o"6| & 67i Interest-Recepisfen van oude Staatsfchulden.11 a 4 pCt . . . . ; * 49' a 00 \\' jnn.TÈ-jüiliife// ah ni 'no.:J j5.:100V Hr .0081 ynnl  C 336 ) Bataaffèhe Refcriptiën. 26 Juny . ■ . 180a . . 92* a 93. 1 76 * 77, 2 .... . 64 a 65 3 • • 54 a 55 4- 51 a 52; Na den. Vrede by.loting . 43! a 44; Hollandsch geforceerd . . . . 371 a £ Vry willig dito . ' a f Gelderfche fchaêvergoeding . 301 a 40 Recepisfen uit de Aieuwe 3 pCts. Heffing, a 3 pCt. . . . 37, 39| a - .0- Beleenbankgeld. 26 Juiiy. 99] a | ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Algeziras door Franfche Kapers de Schepen Johanna, Kapt. Torkeljèn en Amelia, Kapt. Lorentfen, van Lisfabon naar Liyo/v/o. — Te Livorno door een Engelfche Oorlogsbrik de Franfche Oorlogsbrik Z. Knoop, A. P. Picbes en T. flendriks, uit Noorwegen. - Uitgezeild ó~. Fredrtks , naar A^va; H. P °f Schultz en />. 7)/. #0//, naar Gothenburg. Den 23. Niets gepasfeerd. Den 24.. Ui gezeild C. Christiaans, naar /frchangel; C. Jdnicke, naar Stokholm; J. Maas, naar Colberg; S. Esderts, M. Jans, C. Pieten, naar de Oostzee; J. Arends, H. Jon. kcr, M. tTiebes, D. J. Houwing, naar Noorwegen ; C. de Meijer, naar Hamburg; en "f. Chrtstiaans, naar Bremen. Den 25. Binnen 7. Esdert, van Noorwegen. Uitgezeild Rackou, L. Schwel, H. Michiels, IV. P. Sjolleman , D. Mar is , alle naar de Oostzee; J. c. van Driesten, J. G. Schulte, R. Hendriks, H. IV. Onswedder, J. PI. Potjewyt, naar Noorwegen; C. L. Smit, naar Altona. Helvoetfuis. Den 23 Juny. Gister uit Zee binnen H. Torpetfen, van Hohujlrand. De Wind N. W. Den 24. Heden binnen J. Sisrkens, van" Bordeaux; J. Dirks, van Oleron. — Uitgezeild P. Ommundjën, naar Bergen, De Wind Z. Wi Brielle. Den 23 Juny. De Schepen, gister in 't gezicht, zyn R. Janfen , van Oleron; . Ri, Rynbende, van Embden, De Wind W. N. W. Den 24. Gister uit Zee binnen D. IVindekels, van Altona. — Heden uitgezeild Mm A.derfon en M. M. Pot, naar Bergen; F. F. Klein , op avantuur; S. Reintjes heeft Loots om te zeilen. De Wind W. Z. W.  OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Ny ver heid > Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. | OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. VOORSTEL van den AGENT van NATIONALE OECONOMIE aan hei, LWVOEREND BEWIND der 1-ataafsche Republiek. (Vervolg en Slot van N«. 146. bladz. 333.) Emplacement. En hier mede afgelopen zynde de befchryving der onderfcheidene vakken van werkzaamheid by het Agentfchap van de Nationale Oeconomie , blyft my thands nog overig optegeeven het Emplacement, het geer ik oordeele voor hetzelve Agentfchap te worden vereischt, ten einde hetzelve ordentlyl en waardiajyk te .huisvesten. En hiertoe meen ik , buiten eene gefchikti Woning voor den Concherge, nodig te heb. ben een Locaal, voorzien van ten mintten el vertrekken , alwaar des winters zonder root geftookt kan worden, volgends de lyst, b) deze voordragt als bylage gevoegd ; en tei aanzien van dit onderwerp mynes voordragts' moet ik de vry heid.neemen by deze gelegen heid te- zeggen : dat, hoezeer ik my over tuigd houde , dat de Commisfie uit het Ver ïegenwoordigend Ligchaam ter lufpectie de 111. Deel. Vergaderzaalen , buiten ftaat was , en nog is, uit 's Lands Gebouwen een ander Locaal voor myn Agentfchap aantewyzen, dan het geen ik occupeere , hetzelve Locaal volftrekt ongefchikt is voor de werkzaamheden en digniteit van het Agentfchap, — voor de inwoning eener Concherge, en, het geen mynes inziens , voor een zittend leven van werkzame menfcheia alles afdoet, dat hetzelve Locaal dodelyk Kan worden voor de gezondheid van allen, die by het Agentfchap zyn geëmploijeerd ; konnende in het gemelde Locaal, onder andere zeer gewigtige inconveniënten, met verfcheiden winden niet geftookt worden, zonder dat hetzelve gantfchelyk vervuld wordt met den allerverfmoorendften rook, hetwelk, veroorzaakt wordende door de fituatie van hetzelve , achter de veel hoger opgetrokkene Zaal van het Hof, niet dan door het impendeeren van imryenfe kosten kan verholpen worden , zoo als zulks blykt uil het copiëlyk Sub Litt. A hierby overgelegd bericht van den Contrarolleur van 's Lands Gebouwen ; en welk inconveniënt , gezwegen nog het gebrek aan ruimte, zoodanig, dat de Con: cherge en zyne Huisvrouw den gantfchen dag • moeten Yei'bly^en in , eenen diepen kelder , c waarin voorige bewoners gewoon waren hunne . Provifiën te bergen , voor allen die by het ■ Agentfchap zyn geëmploijeerd, en fpeciaal 1 voor den Agent , die op geene bloedende [ gezondheid mag roemen , is volftrekt onöver- - verkoomlyk, en op den duur met geene - mooglykheid te verdragen. Ik ben verplicht . geweest my deswegens iterative reizen by r voorsz. Commisfie, en onder anderen fchnf- Vv te'  C 3SS > teTyk by myne hierby Sub Litt. B. copiëlyk overgelegde rnisfive , de dato o November jongstl. te beklagen, en om een ander Locaal te verzoeken , met dat gevolg, dat dezelve Commisfie , by re'criptie van den 14e daaraanvolgend en, heeft verklaard, geen bekwaam en fufficicnt Locaal voor het Agentfchap te konnen aanwyzen , welke refcrjptife Sub Litt. C. fey deze myne voordragt insselyks is overgelegd. Ik neem derhalven de vryheid , dit poinét als een zeer gewigtjg gedeelte van myne voordragt, Uwlieder* vaderlyke j zorg aantebeyelen ; met verklaring; rayner i genegenheid, om 'des ' noods , en warneer daarin op geene andere wyze kan worden voorzien, my den last te w ilen getroosten, van het Agentfchap in myne woning te établisleeren , wanneer ik voor den grooten omflag, dien zulks in eene particuliere woning immer naar zich fieept , behoorlyk kan worden gededommageerd j terwyl ik onrechtelyk betui- . ge, de aanwyzing van een gcfchih Locaal van s Lands wege verre te prafereeren. En thands overgaande tot het byééntrekken Van al het geen in dezen is vastgefteld', als «mede tot de opgave der Traftementea van de fcxeemploijeerden, als mede de verdere onkosten: van, het Agentfchap van Nationole Oeconomte,. hetwelk ik de eer hebbe te bekleden, , ten: einde als- posten per fé geconfideréerd, en als; zoodanige op de Jaarlykfche Petitie ge- < bragt te worden , zo zal v op grond der hiervoor ternedergeftelde befchryving van de 1 werkzaamheden in alle de onderfcheidene vakken van; hetzelve , dienen de navolgende voordragt « 1 '' ™ • ' ' ■ : i; !■ 1 !ü ;b ïaffl ; Secretarie. ©e Secretaris een Jaarlyksch Tractement 'van ....... f 5000:-::- Eem Commis , dié zoo= lang den arbeid het maar eenigszinV zal f toe laat en , tev ns ^waarnemen zal den1 PGsr van Indexmaker en Char- J] termeester „ . . .. . „ . f 3000:.-::- Een Indexmaker en. Chartermeester,, provifiun.el . . ..... v .. Nihil.. Zes. Klerken, door elkandenn, en by den Agent,. volgends de onderfcheidene merites , naar goedvinden te verdeelen . .. . . ƒ 6000:-:.- "Jfwee Bodens, op den voet zoo als E r Mtrvobr gezegd, ieder f 8oo> ƒ 1600;-:- E Tranfporteere / 15,00a.-. :-| Tranfport ƒ 15,600?- Departement yan Landbouw. Een Commisfaris . ƒ 400a:-:- Een Premier-Klerk s 1800;-;- Twee andere Klerken, door eikanderen !iooo:-j- Een Infpecteur, waar voor , tot menagement van kosten , gl emploijeerd kunnende worden de tegenwoordige 1 Inij LCteur der Domeinen, he.komltig van den Vorst van Nas. fau, aan dezen by wyze van Dedommagement .. . . * icoo:-:- f 8800: '-?»• Departement yan Fabrieken en Trafieken P waaronder gebragt zal dienen te worden he,t Armhefiuur, wanneer lïetzelver by dit Agentfchap zal worden gebragt» ïën Comraisfarij^ . f 400©:.?» ïcn Fremier-Klerk f 1800 -:- fwee andere Klerken , door een „ . . * acoö:-r- üen Infpecteur , tevens-, géaffeéleerd voor het onderzoeken der nieuwe uitvindingen,- a'/vio':daags; . . .. = 3650: -> , uv'hS'XÏÜ :.;'.....,;.;,.;..;', iab s'niv .. Armbefiuur* -ai ïhi&P' Vjjn ' t »»AtovwvsO ien Premier- ü Klerk ƒ 1800 ,en tweede .. « icoo: -:. ni. 1 * 2800;: -: - / Mm">~'>*, Departement yan. Koophandel,Zeevaart cn Fisfchcryën. n p.o ; i)j.-Jov2 4 ■)-,.■ Ivo. jils ,jvii'ibioo'v 0:;.,» ;n Commisfaris ƒ 4000:-:- :n; Premier-Kicrk s 1800:.-:- , ; Tranfóorteexe ƒ -2.8^650 ■ li va v.u^ih^.i t.-. ■ T'we« t %r li - u «Ja ad .lil  C 339 5 Tranfport ƒ 28,650:-:- Twee andere dito, dooreen ... ƒ 2000: -: - ƒ 7800:-:- Departement van Convoijcn en Licenten. Zoo lang zulks gelaten wordt by het Agentfchap van Financi'èn Nihil. Departement van de Domeinen. Ut fupra Nihil. Voor den last en omflag van het établisfeeren des Agentjchaps in de woning van den . Agent (cafu quo~) .... ƒ Iioo:-:- Nota. Als men tot zoodanig ' établisfement mogt refolveeren, moet ik de vryheid nemen te prtefereeren, dat voor het vuur en licht jaarlyks eene equivalante fom wordt gevali- • deerd, boven het ontvangen van hetzelve van de Leveranciers van het Land, zoo om dat ik geloof, dat zulks voor de belangen van het Land voordeeligst is, als om buiten alle verdenking ic blyven van eigen emploi daarvan voor de huishouding. 'Voor de defroiementen en reiskosten der algemeene Commisfie van Tienen , ingevolge Art. 37 der Inftructie ... ƒ 3500:-:- Voor de onkosten der Departementale Commisfiën , ingevolge Art. 38 der Inftruclie . . ƒ 2000:-:- Nota. Als , ten aanzien der laatstgemelde Commisfiën, gegouteerd wordt myn voorftel van den ie dezer maand, kan dezen post op de helft , en dus op ƒ ïeoo:-:- verminderd worden. Nota. Het geen jaarlyks aan de twee laatstgefpecificeerde posten zal te kort komen, of op dezelve overfchieten , kan gefuppleerd of overgebragt Worden op den hierna volgenden laatften post der voordragt. ' V- ' ' Tranfporteere ƒ 53,050;-:- Tranfport ƒ 53,050:-:Voor het dóen formeeren van Plans en Kaarten, — het aankoopen van Boeken en buitenlandfche Journalen, Pryscouranten en Papieren ; als mede voor extra Schryfioonen en onvoorziene uitgaven , — ter dispofitie van den Agent, mids daarvan jaarlyks fpecifiek verandwoording doende aan het Uitvoerend Bewind . f 6000:-:- Totaal / 59,050:-:- En daar UÜeder befluit van den 33 Augustus des afgelopen Jaars , N°. 27, my gelast eene opgave te doen : i®. Of eenige Emolumenten by myn Agentfchap genoten worden , en zo ja , welk het tarif is , volgends welke dezelve worden betaald ? 2°. Hoe veel dezelve refpeétivelyk in de twaalf laatfte maanden hebben bedragen ? . en 30. Hoe dezelve verdeeld en by de Geëmploijeerden genoten zyn ? met verderen last, om daarop by het intezenden Plan van Organifatie bedacht te zyn. Is het by deze gelegenheid, dat ik Uwlie- dpn inforinfeva , Act , wau rlon nnnuanff myner werkzaamheden af, nimmer eenige Emolumenten, hoe ook genaamd, zyn gevorderd of genoten , en het ook nimmer myn oogmerk geweest is, dezelve by myn Agentfchap te introduceeren , gelyk ik dan ook in de bepaling der voorgeflagen Tractementen, dit poinct wel degelyk heb in acht genomen. Ziet daar, Burgers Bewindslieden ! de taak, my opgelegd , volbragt, en de middelen opgegeeven , door welke ik ? tot eene glansryke waarneming van mynen' post kan geraKen , en zonder welke in dit gewigtig Agentfchap niet dan zeer gewoone dingen te praïfteren zyn. Volgends de gemanifesteerde gevoelens eener gerefpecteerde Commisfie va» het Vertegenwoordigend Ligchaam , mogen zommige der door my voorgeftelde tractementen , in den eerften opflag voorkomen te hoog gefteld te zyn; — maar ik vertrouw, dat men wel ras van opinie veranderen zal, by eene rype overweging van het geen ik ter myner verandwoording gemeend heb te moeten zeggen, en het geen my , uit hoofde van het gewigt der zaak, wel vergund zal worden nog eens in' het algeraeeu te herhalen „ i Tt 3 dat 9  C 340 > dat, namelyk liet verdeelen van myn Agentfchap in de opgegeeven Departementen . niet alleen ordenshalve , maar ook. uit hoofde van de zeer verfchillende kundigheden, welke m ieder derzelve worden vereischt, volftrekt noodzaaklyk is , — en dat, om die zelfderedenen , in geen eenig derzelve mediocre menfchen konnen worden geëmploijeerd , maar daartoe, zeer zeker, uit lucrative en onaföanglyfce pofitiën moeten, worden gelokt , menfchen van unieke en uitgebreide kundigheden , e,n welke eene meer dan gewoone opvoeding genoten hebben ; en dat het zoo veel zyn zoude, als. dezelven van de acceptatie dezer moeilyke posten voor altyd uittefluiten , wanneer , vooral ook. die van de Commisfarislen, jn eer of voordeel aanmerkelyk belnoeid en verminderd wierden ; en, laat ik tot een voorbeeld van de uitgeftrektheid *der : werkzaamheden van dit Agentfchap , zal hetzelve voor de Natie van eenig nut zyn alleen maar- aanhaalen het minst omflagtig' Departement , hetwelk ongetwyfëld is dat van den Koophandel , waarin tot eene gewisft kennis der geduurig afwisfetende conveniëntien ( van de Commercie , vooral geene mindere en daaglykfche dónnés worden vereischt, dan by een zogenaamd algemeen Kuis van Negotie-, by hetwelk dertig en dikwyls meei Oeemploijeerden gevonden worden, en dat, hoe zeer aan de eéne zyde niet ontkend kan n,nrA*p Uj- het gt««Uvj Di-unuwMt lies : Agentjchaps , veele déiails , voordkomende uit I het dagelyks dryven van den Handel , niet t gevonden worden , die by een Huis van Ne- i gotie worden vereischt, echter aan den an- f deren kant niet minder waar is , dat het \ verbahfeeren en- affchryven van alles, wat tot v de allergenngfte zaak is behoorende en relatie b heelt, midsgaders- het copiëeren en wisfelen d van een enorm aantal- zeer- volimineufe ftuk- e ken, aan- een Staatsbeftuur eigen, by den Koopman, zo niet geheeh, ten minden." grootendeels zyn ombekend, en deze derhal fi ven geacht moeten worden-, tegen de opge d noemde détails, uit den Handel voordvkei- ei jende, zeer verre op.tewe-egen-, en, wanneer b het my geoorloofd is hierby dr.n nog te voe- e* «n de conlequente oijuerflelling, dat het d ■Bataafjche Volk , hetwelk gewild heeft da- n er een Agentfchap yait Oeconomie zoude zyn ia tot het yourltaan zyner v.ereanticelt belangen', d hetwelk dit volk, en te recht, ten allen tv le voor zyne meestgewigtige en tedere belangen B, heeft e;kend, — ook ongetwyfëld moet- gewild ' al tobben, de daaiftelhng der. middelen, die lm j \ - "■ r Ij yereifcht worden om aan die bedoeling, in den alleruitgebreiditen zin, te kunnen beandr woorden, ik onderwerp echter gaarne de door my gedaane voordragt aan Ulieder verlicht oordeel.. Heil en Eerbied! (geparapheerd) J. GotDBERG, (onder ff oud) Ter ordonnantie van den Agent voorn., (was getekend) Carel Webbers. Dit voorftel door het Uitvoerend Pewind aara Kt Vertegenwoordigend Ligchaam zynde inge:ondeir, is door hetzelve, voor al dat geen t welk daarby is omfchreven, toefettaan/ sene fomma van / 34500:-;- ïopie Iets over de MEYKEVERS^ (Van den Hoogleeraar S.. J. Brugmans.,) Als Kever, ko nt dit die r gfwnnn lyk in anuary, of. February uit de Pop, vertoeft in en grond tot May, en begeeft zich vooral p het boomgewasch , verflindt al waf groen 5, vliegt 'smórgens en 'savonds, rust, als apende, op cfë takken gedurende her midden au den dag, paart zich in Juny, verdwynt ei-volgends van, de b.uomen, en kruipt wederm m de aarde.. Hier leggen de wyfjes ter lepte van eenige duimen hare menkvuldige ijeren, en flerven kort daarna alle. De eijeren. veranderen vervblgends in eenen ardworm,. cüe eerst zeer klein en weirii» rhadeJyk. is, maar die in het tweede en erde jaar , zynde de iratfte tyd van hare ■rfte gedaanteverwisfeiing, volw-slcnen, en nu Y de Landlieden onder den naam van En■■rlmg of. Elft. bekend is. Deze veroorzaakt ior het veiihnden van der planten wortels, urn zoo veel'fchade, als in het volgend ar, wanneer dè Elft in Kever veranderd is, >or deze wordt toegebragt; Deze Mtykcver wordt wel door de geheele naaffche. Republiek waargenomen, maar meestin zulk een gering aamal', dat zy secne lemepswaardi^e fchade doet. in Gelderland e»  C *4- ) en de gelieelen flrèek,' welke nnnr de Gelderfche ka;it aan het Pruisjifche grenst , is het gantsch anders gelegen. Hier laat zich de Kever , van tyd tut tyd , by eene warme Lente, en zulks meestal om de drie jaaren in zulk eene verbazende menigte zien , dit er al het boomgewasch mede overdekt en al het groen zoodanig wordt verflonden, dat zcll.s uirgeftrekte bosfchen in May en Juny even bladerloos zich voordoen, als- in het midden yan den Winter. — In 1707, en hetzelfde heeft meermalen plaats gehad, was het aantal der Kevers, volgends de aantekening van KÏeman , zoo groot, dat de takken der boomen door derzelver zwaarte zich nederwaards boogen. — Üok in dit jaar 1800 is hun aantal gedugr. Men het ft my verzekerd , dat de eigenaar van ééne Landhoeve in Gelderland, op dezezyne Buitenplaats, alleen bi nen den tyd van 5 of 6 dagen, 500 groote wateremmers, met deze dieren gevuld, heeft doen opzamelen en verdelgen. Deze landplaag bepaalt dus te recht de oplettendheid van ons Gouvernement, en zulks te meer, daar dezelve fchynt te dreigen, om langzamerhand door Gelderland, ook Utrecht en Holland aantédoen. By iede;e verfchyning dier zwermen van dit ongedierte , nemen zy telkens eene meer uirgeltrekte tireek lands in, cn dit ingenomen hehhtnde. verlaten zy hetzelve niet wéder. — Dus zyn er veele lieden, zelfs vau middelbaren ouderdom, aan ; wien het heugt , dat de Kever even zeld- 1 zaam in de Peluwe gezien werd , als dezelve 1 thands in Heiland voorkomt ; terwyl* zy aan \ den overkant dér Rivier de grootite vcrwoes i tingen aanfiehtede. — ik heb niet' konnen na i gaan wanneer dit ongedierte het eerst' in zulk 1 een aamal in Gelderland gezien is, maar echte! i is het waarfchynlyk , dar het ter eeniger tyd < uit Duitschland van over de Pruisfifche grenzei tot ons is overgekomen. Hoe het zy, de groote vraag is deze» oi i er een genoegzaam uitvoerbaar middel te vin < den is , om dit zoo fchadeiyk Infcct te ver- 1 dry ven, of te verdelgen ? 1 i Zedert lang heeft men zich , zoo in dit \ Geineeneb'est, als vooral in Zwitfërland, het t geen boven verbeelding met de Meykcver ge- -c plaagd is , bezig gehouden , oru naar zulk : een middel te. zot ken.,— Dan alle pogingen, t zoo wel van byzondere- përfonen , alt. van geleerde Genootlchappen, zelfs- door* het - Zwit- z fersch Gouvernement oirderfreund, zyn tot ïiU t toe in'dezen geheel vruchteloos-gewesst. v • Men heeft vooral de aandacht gevestigd gei had op (Hnkende dampen en veèlerhande beiproeijingen , welke de Kevers niet konden verdragen ,' en die echter voor de planten en boomen onfchadelyk waren. Hy kleine proeven is het niet moeilyk, zulke dampen voordrebrengen en befproeijingen uitte» denken. Dan in het groot zyn zy allen zonder uitwerking. Zonder nu in aanmerking te neemen de kosten van alle deze middelen-, lette men op de verbazende menigte van deze dieren, en de zeer groote uitgeftrektheid van plaats , welke zy inneemen, en men zal terftond de groote moeilykheid, om met befproerjing of damp iets van aanbelang uittewerken, doorzien. Hoe zal het mogelyk zyn , den dampkring tot d.e hoogte der hoogde boomen met eenigen damp , hoe nadeelig men dezelve voor de Kevers ook ftelle, genoegzaam te vervullen, dat zy fterven? Cefchied^ dit niet, het moge dan aan eenige het leven kosten , maar het grooifte gedeelte van het vliegend heir zal zich terftond op de nabygelegen plaats, Van damp bevryd, begeeven. Befproeijingen zullen nog minder baaten. Wia :>ok kan bosfchen beiproeijen, zoo dat al het loof nat worde? Ook hebben de Zwitfcrs, die zedert lang; je lykwy zoo even zeiden, bezig waren met iet vinden van middelen reeën de Kevers-"ergoestingen, van het befproeijen en dampen . ifgezien , en zy bedienen zich alleen , gelyk le nyverfte Landbewoonders in Gelderland ook loeii, van het opzamelen der Kevers, op het hidden van den dag, wanneer zy onbeweeg. yk op de takken zitten.. Alsdan fchudt men le boomen , de Kevers vallen by duizenden ,p den grond , worden of' met de hand of net de harken by eik-anderen geraapt; en in le aarde gedolven, zoo dat zy fterven. Behalven dit verzamelen en dooden der /Teers, ben ik tot nog toe buitea ftaat, eeni^ nder konstmiddel , om zich van dit lastig ngedierte te ontdoen, optegeeven; dan het omt my voor, dat het middel, waarvan de va-tuur zich bedient , om de- evenredigheid an getal', van dit en allé andere dieriborsn te bewaaren, aan de aandacht niet moet ntglrpperv, wyl er mogelyk-, door hetzelve e- helpen , op den duur iets, ten oogmerkelienftig, mede kan worden uitgewerkt. ik bedoel den- oorlog, welke het eene dier an het andere zonder ophouden-aandoet. Men lachte uerhalven de vyanden der Kevers te ermenigvuldigen , of men zorge althans,' dat Vv 3 de-  ( 342 ) deze door ons toedoen niet verminderd worden, en zulks zal voorzeker op deze Infeélen veel vermogen. De meeste vogels, als Musfchen, Kraaijen en diergelyke, verflinden de Kevers en Elften; de Vledermuizen gebruiken duizenden der .eerden tot voedfel, en de laatften worden door Varkens, zelfs door zommige Honden, Stekelvarkens, het geheel Hoendergeflacht, en anderen in de grootfte menigte opgegeeten. . Uit dit alles, neem ik de vryheid , om voorteftellen. i°. Om, zoo veel mogelyk, van wegens het Gouvernement te beletten , dat het wild gevogelte , Stekelvarkens enz. niet worden verminderd. a°. Byaldien er hier of daar in ons Land wetten mochten zyn, by welke het opvangen en dooden van Musfchen , Kraaijen en diergelyke vogelen op zekere boete wordt gelast of door belooningen aangemoedigd , dat diergelyke wetten dadelyk buiten werking worden gefteld. 3°. Dat men onderzoeke, of er ook op de grenzen van • deze Republiek , byzonder (gelyk men my verzekert plaats te hebben) in de Pruisfifche Landen, die naast Gelderland I liggen, diergelyke wetten voorhanden zyn, en zo ja , dat er dan van wegens dit Gouvernement, gepaste vertoogen worden gedaan , ; ter intrekking van al zulke bevelen, daar het 1 ^...„ï-KtlyK tyn zoude, Uliaaagklaai aantctuu- nen, dat derzelver grond flechts op fchynbare voordeden rust, en zy over het geheel zeer i groot nadeel veroorzaaken. ; 4°. Dat men den Landlieden aanrade, om j in alle geploegde landen, in welken zich de l Worm van de Kever ophoudt, terftond na het i ploegen, Varkens te dryven. — Deze verilin- 1 den zeker duizenden Elften, en vinden dezelve < zeer gemakkelyk. Dan, vooraf zoude moeten i onderzocht worden , of ook het Spek en s Vleesch uit dit voedfel eenige nadeelige eigen- 't fchap kan aanneemen. Althands is het zeker, e dat, byaldien de Hoenders met Elften gevoed f worden, welke zy gretig opdikken en er zeer c vet door worden , dezelve eijeren leggen van 1 zulk eenen onaangenamen fmaak, dat die voor 1 menfchen fchier oneetbaar zyn. , 5°. Dat het opvangen en dooden van Kevers ©n Elften op openbaar gezag worde aangemoe- v digd, en eindelyk 0 6°. Dat er van wegens dit Gouvernement ii eene Pramde worde uitgeloofd, ten einde een / ieder meer en meer uittelokken, tot het doen h van alzulke proeven, als gefchikt zyn tér c ontdekking van eenig kunstmiddel , door welk het machtig heir van deze Meykeyers kan worden tegengegaan. {[getekend) S. J. Brugmans. (Onderflond) Komt overéén met het Origeneel. (getekend) L. A. van Meertent. Secretaris. Leyden, den 23 Mey 1800. Het zesde Jaar der Bataaffche Vryheid. Nog iets over de MEYKEVERS. Van alle de Infecten , die er bekend zyn, is er voorzeker geen , dat zoo veel fchade m nadeel aanbrengt in die Diftriclen, alvaar zy zich zedert eenige jaaren hebben reöpenbaard, dan de Kevers en derzelver voord>rengfelen. Vóór het jaar 1794. waren-dezelve hier niet wekend , dan in een zeer klein aantal , welke aarlyks door de kleine' jongens in de boonen gezocht werden, en welke zv aan touwtanc vastgemaakt hebbende , gebruikten om nede te fpeelen , en men befpeurde er toen reen het minfte .ongemak van ; zelfs werden ;y naauwlyks opgemerkt; maar in het gemelde aar 1794. is dit fchadelyk gedierte, in het •egin van de maand Mey, in zoo een groote nenigte aan k meer £ en verder uitgeftrekt terrein zullen beflaan en c vernielen. p Zy vallen dadelyk by hunne komst op al het l eerfte groen, blad, of bloeifem dat zy vinden, P en gemeenlyk dus het eerst op her Willige en Rysweerden-hout en de Karsfeu bloeifem, g eeten die in korten tyd zoo heel af,' dat er h geene vrucht dat jaar van kan komen, en naar- f mate " het 'groen avanceert en het blad jong '< en teder is, vallen zy fuccesfivelyk daarop, H eh men ziét ze dan met klompen aan de boo-

-rgelyke Affaire in Lakens, Stoffen enz., op zyn Naam en voor zyn rekening zal voortzetten in de Warmoesltraat by dé Papen brugtteeg. Am/Ierdam , LvanDErTuUK. 27 Juny 1 80 cu. J. G. Biben. Te Amlterdam, by C. C OVENS, Boek- en Kunstverkooper op den Vygendam. Scheepsrampen. 1 ■ Verongelukt op 't Eiland Numet 't Schip Archipclagus , Kapt. Engel, van Amflerdam naar Dramme-; 't volk is gered, en ook veel yan de Scheepsgoederen geborgen. Met fchade binnen te Whi'tehaven 't Schip the Berwtck, Kapt. Collathan, van Lancaster naar Hamburg. — Te Latwig in Noorwegen in Hechten ftaat 't Schip Admiral Niels \Jüèl, Kapt. Elligers , van St. Andero, laatst van Bayonne, zynde door ftorm uit 't Canaal gedreven. Texelfche en Vlie-Lyst. Den 27 Juny. Binnen J. Karsfeboom , van Nantes; M. Li berg, van Noorwegen. De Wind VV. Den 48. Binnen P. Eyerfen , Yan Noorwegen. De Wind W. Den 29. Uitgezeild J. Harding , naar Petenburg; G. Jankins en P. C. Eisker , naar Kopenhagen; N. Lofftrom, naar Engholm; C. y. de Vries, C. Pornfe, C. Krog, C. Berg, H. Lorangs, H. P. Biorn en E. Waskil, naar Noorwegen. De Wind W. Z. W. . Den 30. Binnen G. Omkes , D. B. Boer, yan Embden. — Uitgezeild H. Baits, naar Charlestown; C. Henshoue, naar New-Tork; P. Snow, naar Boston; A. Liberg, naar Ltsfabon; M. Willems, naar Antwerpen. De-Wind N. \n,tVlie. Den-26 Juny. Binnen A. Janfen, van Koningsbergen ; A. Geerts, T. E. Borst, H. 1'onnes, H. P. de Boer, van Noorwegen; , II. J. Ludwig, van Embden. — Uitgezeild ; C. Schut en M. W. Tekame, naar Noorwegen. ' Den 27. Binnen J. C. Saaihof, van Embden. "Den a.8. Binnen T. J. Somrichfen., van Embden. Den 2,9. 'Uitgezeild T. E. Visfer, naar Riga; \ M. Sch roder, naar Stettyn; J. H„ Beuring,, P. Berends , naar Noorwegen. Even voor het vertrek der Post komt alhier binnen een Fran- , fche Logger met een .Kotter, waarlchynlyk; ten Prys. . j Hclvoetjluiz. j Den 25 juny. Uitgezeild N, Willes, naar 1 Philadelphia; G. Lee, naar Lisfabon; P. Schaw, naar Baltimore; E. Hoyt, naar St. Ubes; D. herdis, naar Antwerpen; S. P. de Boer, naar Oleron. De Wind Z. Z. W. Den 26. De gezeilde Schepen zyn wel in Zee gekomen. Namiddag binnen R. Muringy van St. Martin; G. A. "Menfnga, van Oleron; N. Goodwln , van Boston, laatst van Portsmouth. — Heden uitgezeild C. Johannisfen , naar Dramme; by 't vertrek der Post een Schip uit Zee in 't gezicht. De Wind W. Den 27. 't Schip gister gezien, is //. P. Henrichfen, van Dramme. N. Goodwin is naar boven opgezeild. De Wind N. W. Den 28. Heden uitgezeild M. Janfen, naar Noorwegen; F. Debman, Waar Embden; II.'IV. Lange en P. Schonkel, op avantuur; O. Faefler en L. C. Angel, naar Bergen; T. Loring ea F. Soutworth , naar Boston. By 't afgaan der Post een Schip uit Zee in * 't gezicht. De Wind N. O. Den 29. Dit Schip is van A. Jorin , van Gothenburg. Door de Zeelootfen is gister 10 nyl van de Goeree in goeden ftaat gepraaid M. T. 6', Thyden , van Dieppe naar Hamburg. De Wind W. S Brielle. Den 25 Juny. Heden uitgezeild S. Reintjes, naar Altona; is by de Bank vastgeraakt. De Wind Z. en Z. Z. W. Den 26. S. Reintjes is vlot geraakt, en reden in Zee gezeild. Heden binnen C. van Ier Weyde, van Pharo. By 't afgaan der 3ost 2 Schepen uit Zee in 't gezicht. De Wind W. Z. W. Den 27. De Schepen van gister zyn //. S. Vroom en C. Hermans, van Embdcn. Nog nnnen P. Markwardt en ƒ>. Schut, van Emblen. De Wind N. W. Den 28. Heden uitgezeild O. Kohrn, naar bergen; C. de Vink en W. Falck, naar Embien. De Wind N. O. Den 29. De Schepen van gister zyn wel n Zee gekomen , behalven O. Kohrn, die vegens de vloed enz. op de Rheede terug is s gekomen. Heden binnen S. Hall, van Bos. on als Quarantaine. De Wind N.  N°- 148- 5 Juïy 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bey ordering van Nationale Huishoudkunde, Ny verheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en. alle andere middelen van beftaan. % OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Nog iets over de MEYKEVERS. (Vervolg en Slor van I\T°. 147. bladz. 343.) Men heeft niet prsecies, zoo veel bekend is, geobferveerd , hoe lang zy in 't jaar 1794. gebleven zyn, maar in 1797. zyn zy belpeurd tachtig dagen lang, waaromtrent echter dient opgemerkt te worden, dat hier uit niet volgt, dat zy alle zoo langen tyd blyven , vermids zy niet alle te gelyk op èénen tyd komen ; maar er wel driederlei rfriort of van driederlei formaat zyn, namelyk groote, kleine en nog kleindere, welke in verfchillende tydperken zich openbaaren , terwyl de groote het eerst, en de kleindere, die doorgagnds ook veel bleeker van couleur zyn , het laatst komen, en ook het langst blyven; indien zy ondertusfchen dit jaar zoo lang mochten blyven, zal de fchade daarvan des" te grooter zyn, om dat, wegens het vroeg en geavanceerd jaar - faifoen, van nu af aan reeds de Beuken- en Eikenboomen op nieuw beginnen uittefpruiten, en de Kevers wederom ook op nieuw op deze tedere bladeren vallen, zoo dat het te vreezen is , dat zy dan ook het tweede lot , het welk anders eerst met St. Jan komt en het St. Jans lot genaamd wordt, zullen opeeten en vernielen, en de Boomen dus daardoor dubbel zullen lyden. III. Deel. Zy vliegen gemeenlyk driemaal 'sdaags, maar vooral tegen het aankomen van den avond, en dan zomtyds zoo fterk, dat men ze naauwlyks van 't lyf kan houden, of zyn aangezicht daartegen bedekken, en den overigen tyd houden zy zich bezig met eeten , of zitten ftil op de boomen en ltruiken , en dan zyn zy zeer gemakkelyk te vangen. Als het koud of regenachtig weêr is, vliegen zy niet, en verroeren zich zelfs byna niet, maar, zoo ras het warm weêr wordt, of de zon niaur fchynt, komt er de beweeging en als het leven weder in, en dan gaan zy haren voorigen gang. Wanneer zy er eenige weeken geweest zyn, vallen zy met hoopen van de boomen, en men vindt dan de Mannetjens dood op den grond liggen, maar de Wyfjens, die men te vooren met de Mannetjens gepaard, en aan malkanderen vast, aan de boonien of ftruiken ziet hangen, kruipen in den grond, alwaar zy zich dan formeeren tot Wormen , die in het volgend jaar reeds geformeerd , maar nog vau een kleinder formaat, en het tweede jaar groote wit- en geelachtige Wormen zyn, ïii welke vervolgends, na twee jaaren in den ïrond te zyn geweest, het derde jaar weder tot Kevers herboren worden en uitvliegen. Behalven de onaangenaamheid, van geen g'roeu ian de boomen in het fchoonlte van het Zo» nerfaifoen te zien, is de fchade, welke dit gedierte toebrengt, onberekenbaar. Want, niet alleen wordt men door de Kevers voor een geheel jaar van de vruchten van Karsfen , Pruimen , Appelen . Peeren , Druiven en allerleie Aardvruchten, van al Xx 't welke  C 34 "t welke de gemeene man op het platte land gedeeltelyk beftaat , en van de inkomften van het Akkermaals-hout, 't welk één jaar in deszelfs wasdom wordt teruggezet, beroofd, en wordt de wasdom van alle de boomen in 't algemeen daardoor merkelyk verachterd, maar vooinamelyk ondervindt men de grootfte fchade, die veroorzaakt wordt door de Wormen, welke van de Kevers voordkomen, om dat die alle de wortels van hét Gras, Planten, Aardvruchten, Boomen en Kooirt onder den grond opeeten, zoodanig dat in die twee jaaren, dat er Wormen zyn, de Weiden veelal dor worden, de Planten en Aardvruchten fterven, het Koorn, vooral de Boekweit, vergaat, en men de fchoonfte boomen, die in den bloei van den wasdom zyn , allengskens ziet kwynen en eindelyk dood gaan, zoo wel als de Akkermaals - ftikken , welke geduurig fterven en byna alle jaaren weder op nieuw moeten ingepoot worden, en waardoor men dus ook een aanmerkelyk gedeelte van zyne jaarlykfche inkomden komt te verliezen. De Rentmeester van het Erf en Buitengoed Middagten heeft daaromtrent in eene exacte gemaakte calculatie, onder anderen, de fchade door de Kevers en Wormen aan het Goed Middagten alléén toegebragt wordende , berekend op eene fomme van twee, duizend guldens jaarlyks, waaruit men derhalven van de j rest kan oordeelen. b Men mag dus deze droevige plaag veilig '. befchouweu, niet alleen als evenaaiende, maar j zelfs als veel overtreffende in de Diftricten, . daar zy plaat* heeft, die van overftroomin- : gen en lterfte onder het Rundver, om dat deze maar nu en dan plaats hebben, daar i die van de Kevers en Wormen alle jaaren temg komt , en alzoo zich vereeuwigt en j altoos duurd , om dat er om het derde jaar I Kevers en de twee andere jaaren Wormen < zyn. " Zoo dat, indien er eene plaag is , welke 1 de attentie van het Gouvernement vereischt, i om middelen uiitevinden , of daarteftellen , X om dezelve, onder Gods zegen te fluiten, ' het waarlyk deze is. t Men hadt zich gevleid, dat de ftrenge ' Vorst en de zware üverftroomingen van het 1 ■voorleden jaar de Wormen zouden hebben ver- \ meld, en dat men daardoor vervolgends ook van de Kevers bevryd zoude zyn geworden, \ maar de ondervinding heeft doen zien, dat z noch het een noch het ander daaraan heeft t geholpen, want de Wonnen zyn in den tyd C vfeö (te ftrenge Vorst zoo diep in den grond, 1< wel 8 a 9 voeten diep, gekropen, dat de Vorst hen met heeft konnen befchadigen , en men heeft dit jaar de Kevers in menigte zien uitvliegen uit de Weilanden , welke in het voorleden jaar geheel overftroomd zyn geweest. 'lot dusverre is er, zoo veel men weet, niets uitgevonden 't welk met fucces kan worden in 't werk gefteld, om de Kevers, en de Wormen daarvan voordkomende, geheel te vernielen en daardoor die plaag te doen ophouden , en dus , zoo lang er niets, dat daartoe beter gefchikt is, wordt uitgevonden, fchynt er geen ander noch bekwamer middel voorhanden te zyn, dan het vangen van de Kevers, waardoor, fchoon dezelve al niet op éénmaal mochten konnen worden uitgeroeid, ten minften het getal van dezelve, en vervolgends ook van zelve dat van de Wormen, die daarvan voordkomen, en by nader gevolg aok weder, dat van de Kevers, die op het derde jaar van de Wormen voordkomen, merkelyk zal worden verminderd, en alzoo ieder aar, dat de Kevers komen , daarmede wordende voordgevaren , eindelvk dit ongedierte ip den duur geheel zoude" konnen. worden /ernield en uitgeroeid. Dan dit vangen kan van geen nut zyn, ds het maar partieel, en niet univerfeel we.ral, waar Kevers gevonden worden, komt e gefchieden , waarvan men het voorbeeld ïeeft gezien op zekere geextendeerde Buitengaats in 't Am.pt van Rheede, alwaar men geduurende den gantfehen tyd van de Kevers n 't jaar 1797. dagelyks van 's morgens tot s avonds heelt laten vangen, en in 14 daoen yds, wanneer men dezelve heeft laten telen, vyf millioenen daarvan heeft gevangen, :n waarmede men vervolgends, zonder met iet tellen verder te hebben gecontinueerd „ lagelyks nog, gedurende 66 dagen, heeft roordgevareu , zonder nogthands te hebben tonnen beletten , dat er na verloop van dien yd geen groen blad, behalven dat van de _>enneboomen , op die geheele Plaats is gezonden , 't welk men daaraan heeft moeten oelchryven , dat er telkens nieuwe toevoer ?an Kevers van de nabuunge plaatfen is ge;omcn , daar, wanneer men ook aldaar hadt .evangen, die ooizaak zoude zyn gecesléerd. Het zoude derhalven , om daarvan eenig ut en effedt te konnen verwachten, noodaaklyk zyn, dat het vangen univerfeel kwaüi ï gefchieden, en by eene 'sLands Wet of ►rdonnantie onder zekere pcenaliteiten bevo:n werdt, gelyk zulks gezegd wordt in Zwt*  C 347 ) Zmtferland met fuccés plaats té hebben, alwaar men verzekert*, dat ieder Eigenaar of Bewooner van eene plaats, alwaar Kevers ge. vonden worden, verpligt zoude zyn, om een zeker getal Kevers morgentaahgewyze te moeten leveren, en daarvan aan daartoe van wegen de Overigheid aangebelde Opzichters te moeten doen blyken, ten einde men alzoo zeker van de Executie konne zyn. Over de Konst, om GEBROKEN SPIEGELGLAS weder aaneen- teiiechten , dat van blaasjens te zuiveren, van vreemde couleuren te ontdoen, en vlak te maakenv (Uit de Décade Philofophique, Literaire £? Politiquef) Onder alle de uitvindingen, die men aan het toeval of menschlyk vernuft te danken heeft, baart geene meer verwondering , dan de konst om Glas te maaken , in den uitgebteidften zin van dit woord. — Het Glas is iets zonderlings, zoo wel in zynen oorfprong, beftaandeelen en wyze van bereiding, als ten aanzien ; van deszelfs gebruik en eigenfehappen. Dan, hetzelve verwekt den hoogden graad Van verwondering in zyne aanwending tot Spiegels , welke de daarvóór geplaatfte voorwerpen in derzelver natuurlyke couleuren met volkomene getrouwheid afbeelden en terugkaatfen. Deze bekoorlyke eigenfehap van het Glas was den Ouden onbekend , en onder de latere Volken van Europa waren de Venetianen eenen langen tyd de éénige bezitters van dit geheim (*). Colbert, met meer recht dan zyn Meester Groot genaamd, wyl hy de Indufrie der vreemde Natiën op Franfchen bodem overbragt, terwyl Lodewyk dat Ryk van fchatten, menfchen en welvaard beroofde - Colbert richtte eene Spiegelfabriek op, welke in den beginne (*) Offchoon men -reeds in de Ile Eeuw Glasfpiegels maakte, behóórt echter de uitvinding, om Tinblad door middel van Kwikzilver met het Glas te verbinden, of dit te verfóelyën, gelyk men het noemt, eerst in de XlV.c Eeuw t'hius. met die der Venetianen wedyverde, én weldra deze laatften verre weg voorby ilreefde. De Venetianen hadden van oudsher alleen de konst verftaan , van het Spiegelglas te blaazen, waardoor men nimmer ftukken van de eerfte grootte verkrygt. De Franfchen integendeel vonden de konst uit , om die té gieten (*), waardoor men Glazen van eener ongemeene grootte kan vervaardigen, dewyl men geene andere belemmering ontmoet iri het uitbreiden zyner Glasplaat, dan in de afkoeling derzelve, en het ftollen der vloeiftof. Het Fransch vernuft , de konst om' Spiegelglas te maaken , aldus uitbreidende „• maakte nog meer andere vorderingen, die vooraf zeer moeilyk, ja fchier onbereikbaar fcheenen. Wegens de natuurlyke broosheid en tederheid van het Glas zyn de Spiegels altoos in gevaar van te breeken ; eene kleene, onvoorziene ftoct, eene ongefchikte handgreep kan een zoo duur meubel in één oogenblik van zyne waarde, fieraad en bruikbaarheid berooven, welke geene menfehelyke bekwaamheid in ftaat is, daaraan weder te geeven. De ftukken van een gebroken Spiegel wederom zaamtehechten , zonder dat de invallende lichtftraalen daardoor gebroken worden, zonder het licht, dat daarop af kaatst, te hinderen, en zonder benadeeling van het getrouwe deiafbeelding van de voorwerpen; met één woord, gebrokene Spiegels wederom zoo te maaken, als zy te vooren waren , dit was een vraagttuk, weik tot nog toe niemand konde oplos- fen. (*) Abraham Thewart deedt in 1688 deze uitvinding , en bragt zyne Spiegelglazen reeds tot eene hoogte van 105 duimen. Kort daarna werden zy in de Glasfabriek te St. Gobin 120 duimen hoog gegoten, en in de Spiegelfabriek van Parys maakte men reeds voor 1787 Spiegels die 9 voeten lang, 5 voeten breed, en i duim dik van Glas waren. ■ ln Engeland werden eerst in 1673 Glastafels tot Spiegels gegoten. — Te St. Ildefonfe in Spanje giet men Spiegels van 162 Spaanfche duimen hoogte, 93 breedte, en 1 duim dikte. — De grootfte Spiegels uit de Spiegelfabriek van Schickler en .phttgerber te Neufladf aan de Losfe zyn joo duimen hoog en 54 dito breed; zulk een Glas kost 2426 Reichs. thalers. Men kan die, befteld zynde, tot r2o duimen hoog maaken. — In de Spiegelmakery tc Amelieth in 't Hanoverfcfie zyn de grootfte Spiegels van 65 op 24 duimen, en deze kosten verfoelyd, en met Facettts, 232 Reichsthalers het ftuk. Te Grunenplan in Bruvswyk b aast mea' Glazen van 64 en 23 Brabaudclie duimen.' Xx 3  C 54» ) fen. Zeer onverwacht heeft Pajot des Charmes deze oplosfiug gegeeven ; en op den weg, langs welken hy tot die ontdekking gekomen is, heeft hy tevens meer andere ongemakken , die zich by het Spiegelfabrieeeren zoo dikwyls opdoen , en waarvan het geringde aan den Spiegel zyne geheele waarde beneemt, leeren voorkomen of wegneemen. Pajot des Charmes deedt zyne eerde proefnemingen in 1777 in de Spiegelfabriek te St. Gobin, waarby hy bediende was. Dan, door verfchillende omftandigheden werdt hy verhinderd, die voordtezetten, tot dat hy onlangs! als Direöteur der Fabriek te Tour - la - fttffel zynen aibeid wederom hervattede. Hy heeft Spiegels., die gebroken waren, weder zaamgehecht , en die, vergezeld van eene verhandeling, aaR het Nationaal Injliiuut gezonden. Eén dezer Spiegels is 18 duimen en ruim 3. lynen hoog, en 14 duimen en ruim 5. lynen breed. Dezelve was in vier grootere en kleinere ftukken gebroken, die eene in het Violet fpeelende couleur hadden en vol blaasjens waren, dus van geene de minfte waardy. Van het grootfte ftuk hadt men op zyn best nog een Spiegeltje konnen maaken, zj L-iyre waardig. Één der ftukken was fchuin , met bochten gebroken , en op de oppervlakte gefchilferd, zoo dat. derzelver aanéén voeging nog bezwaarlyker,. en byna niet mogelyk was..— Alle vier deze ftukken intusfchen werden gelyktydig zaamgehecht, er dit daagde dermate gelukkig, dat men, nadat zy geflepen ejj gepolyst waren., naauwlyks de. plaats ontdekken kon* waar de breuken i geweest waren. De couleur , die dit Spiegelglas te vooren hadt, is geheel verdwenen, " en dezelve heeft nu het aanzien-, der- Spiegels uit de Fabriek van Tour-Ja-Ville, welk van \ die uit de Fabriek te ik Gobin ten éénemaal verfchilt; ( De blaasjens waren groot en langwerpig. \ gelyk zy in het geblazen Spiegelglas altoos < pleegen te. zyn; ook. die zyn gantsch en al 1 weggenomen, of zoodanig van gedaante en / omtrek veranderd ,, dat reeds- in dit, opzicht ( het Glas eene veel grootere waarde heeft, r dan te vooren. Dit laatfte voordeel ontftaat e vooral uit het zoogenaamd ftrekken of pletteu der zaamgeftnokene Glazen Qaminasé), het c geen gefchiedt,. om alle - fpooren dér breuk c wegtenecmen, of, zoo veel. doenlyk , die e onzichtbaar te maaken. Wanneer naamlyk het c Glas dik genoeg is voor deze bewerking, 'v wordt hetzelve daardoor veel grooter , dan a iet te vooren was. De Spiegel, pm. 18 op 14 in duimen is daardoor ongeveer 3 duimen en9 lynen, hooger, en ruim 3 duimen breedec geworden. Men weet, hoe zeer elke duim lengte of breedie, ja zeifs eenige lynen, den prys der Spiegels, vooral der grootften, verhpege;, ook is dit voordeel door de Com. nusfie van het Injliiuut, belast met het onderzoek der uitvinding van Pajot des Charmés-) niet onaangeroerd gelaten. Zy houdt hef zelfs, voor mooglyk, dat men door middel van ten dien einde opzetlyk ingerichte werkplaatfen, ovens en gereedfchappen , in plaats van ge-brokene, zelfs geheele Spiegelglazen van grooten omvang met elkander vereenigen konne; De ftukken, des tweeden Spiegels waren gefoudeerd, doch niet geplet. De Schryver bericht niet, of ook hier de fpooreu van het zamenhechten onmerkbaar waren? — Het derde Spiegelglas was zeer klein, uit twee ftukken van eene verfchillende couleur zaamgeIteld, welke gefoudeerd en geplat waren geworden. Hiermede werdt eene proef genomen van de fterkte des foudeerfels.; men leidebet Glas naamlyk op den' kant eener tafel , ;n poogde hetzelve met de hand door fterkeIrukking te breeken; het brak ook. werklvk, ioch niet op dezelfde plaats „ die gefoudeerd ivas, maar ee-n. weinig hooger.. Dus is deze konst,. kort na hare uitviniing, reeds tot zekeren graad van volkomenïeid gebragt. Zy is niet ingewikkeld in duis:ere onderltellingen,. en heeft geene onovervomelyke hindernisfen te overwinnen men can dezelve in.de Spiegelfabriek daadlyk uitlefenen.. De hoofdbewerking is hier het fouieeren , em het pletten, of ftrekken geeft de vaarde en volmaaktheid- aan, het werk. De Natuurkundige en Wiskundige Clasfe van het 'njlituut te Parys oordeelt dus, dat deze uitvinding , zoo wegens, haren eigen aart, als ut hoofde van haren vermoedelyken invloed >p de_ konften in liet algemeen,, eene byzoniere fehatting en erkentenis verdiene, weslalven dezelve door den Voorzitter van, het njlituut, in de Zitting van den 1 Vindemiaire -3. September 1799,3, zynde het Jaarfeest der lieuwe Republiek,., openlyk wordt bekend ;emaakt. De Commisfarisfen., die gelast waren om e uitvinding van Pajot des Charmes te on^rzoeken, hebben niet nodig geoordeeld, ezelve. met betrekking tot hare. invloeden op en Handel,. Fabrieken en Weelde te befchouren, vermids foortgelyke befchouwingen zich an den nadenkenden van zelve opdoen. Jamier, nogthands is het, dat zy eene andere by.  C 3'49 ) fcyzonderheid onaangeroerd gelaten hebben: de uitvinder naamlyk heeft te kennen gegeeven, dat hy niet in (laat was , om zyne wyze van beliandeling medetedeelen , dewyl zulksftrefedt met " het belang der eigenaren van de gemelde Spiegelfabriek. Indien deze geheimhouding uit naauwgezetheid van geweten ontftaat , dan is het roedel derzelve pryzenswaardig, en men zou konnen nagaan, welke, nuttige gevolgen de bekendmaking daarvan voor de Maatfchappy zoude konnen hebben. Zelfs chtn, wanneer de uitvinder een perfocnlyk voordeel voor zichzelve daaruit wenschte te trekken , is zyne redengeving rechtmatig : het is toch indedaad te betreuren, dat het genie zelve maar zelden eenige vrucht geniet van het geen 't zelve heelt voordge-j bragr.. Dan, zo nu eens de verhooging van! waarde, welke eenige duimen of lynen meer aan een Spiegelglas geeven , by eenige bui-J tenlandfche Spiegelfabrikeurs den wensch deedt* ontftaan, om de konst van Pajot des Charmes te vernietigen, te verdonkeren, zou dan niet wel eens het geval konnen plaats hebben, dat zy of, door middel van groot geld , in hunnen toeleg Haagden, .of dat zy, zich van het geheim meester ziende, naderhand Frankryk zelve onder de fchatting van hunne ontleende' konst bragten , gelyk zulks met meer andere konften heeft plaais gehad, die in PranKryk zyn uitgevonden, doch, by mangel van aanmoediging , naar andere landen zyn verhuisd ? By deze , gantsch niet onwaarfchynlyke, onderftelling behoorde het Gouvernement daarvan verwittigd , cn over deze zaak geraadpleegd te worden- Men kan een gevaar van dien aart voorkomen ,, zonder of den uitvinder of de ondernemers der Fabriek te benadeelen, daar. het van niemand te vergen is, dat hy zyn eigen belang ter zyde ftelle. ln foortgelyke gevallen moet zjch de Regeelihg zelve laten' zien, en iets ovei hebben voor de eer en het algemeen belang der Natie,, welke zy beliuurft II. OECONOMISCHE BERICHTEN. PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 30 Juny 1800. De Boom-oly, Poulfe en Sicil. is 140 't vat. De Geraffineerde Sulkers zyn in alle foorten J a i a 1 f afgeflagen. De Syroop is op 85 Jj. De Graanen zyn als den 23 dezer. . 't Koolzaad is 4 a 5 ^ gemonteerd. — De Raap- en Lyn-oly 2 a 3 gl. dito. — De Hen» nip-oly is op ƒ ó'jl. Verdere geene veranderingen. Te Dor dr echt, den 25 Juny 1800.- Oude Zeeuwfche Tarw, per Zak ..... 44 a 45 $ - Dito dito per Last . . 362 a 370 go-I,. Beste nieuwe dito, perZak . . - 38 a 43 5 Dito dito per Last . . 514 a 354 ggl., Gemeene per Zak . . 23, 28 a 3a jj- ° Dito per Last . . . 190, 230 a 262 ggj; Blaauwe per Zak . . 24,. 2.8 a 30 Jj- Dito per Last . .. . 190, 23a a 246 gg!. Zomer.-Tarw-». per Zak 21*, 28 a 33 | Dito per Last . . . 172, 230 a.270 ggf. Roode Bovenlandf., per Last 310 a 370 ggl* Zeeuwfche en Inlandfche Rogge, per Zak . . 27 a 28 R Srabandiche, Vlaamfche eri Bovenlandfche, per Last . 212 h 225 go^ Zeeuwfche en Overmaa- fche Zomergarst . ; 2S. a 30 spelt .. ..' . . . . . Haver, Inlandf. Broüw, 22 a 26 dito Paardevoer . .. 19, 20 a 22 <£. Paardeboonen ..... 30 a 34. g£ Duiven dito . . . . , Boekw., op 140 ge. wigt, Zomer-Koolzaad . . . . . 48 a 57 £. Raap-Oiy, per Aam. #0 gj;" Lyn-dito, per dito .. 72 .gl'. . Raapkoeken per 1000 ... . ' 6"ö a 70 'ui Xx3 Den  C 350 ) Den 27 Juny. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 45 ft. Moutwyn, per Virtel . . . 10& e£ Genever, per dito .... ir* ^£ Luikfche Kooien , per Hoed . 22 gl Waag dito, per 100 Waag 2.6' gl. Den 30 Juny, Candybrooden ...... 34I a 35J % Poeijerbrooden 33f a 34* Rajfinnden . 31*331^ . Melisfen 2 tg . ..... 28 a 29 dito 3 gg 26 a27f Lompen 24I a | Stampfuiker 22| a 27 Basterden 14J a 22J Candyën, diverfe ..... 4ifa22| Syroop 85 a 86 $ Witte Genueefche Oly . . , '200 a 220 c£ Te Schiedam, den 2 July 1800. Moutwyn 10J de 30 Virtels, zonder Tuit, Genever lij dito,' dito. Genever 52 en 53 per Aam, dmfl. Troef. Gedr. Rogge 161 êê per Last 254 ggl. geveild. Kleine Brabandfche Rogge verk. 165 tB tot 225 ggl. 't Last. Te Rotterdam, den 30 Juny 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak ... 40, 41 a 43 R ' Nieuwe puik dito . . 39, 40 a 41 $ Gemeene dito . ... 28, 30 a 36 $ ' Zeeuwfche Rogge . . 25 , 27 a 39 $ ' Vlaamfche Boekweit, op 154 fê per last . . a 50 Brabandfche dito op dito a 50 ^ Klei zonder wigt . 47 a 48 <£ Paardeboonen ... . 30, 33 a 35 & VoX"UWha.V" .• }34,36a40gg,. Te Utrecht , den 28 Juny igoo. Witte Weit ... . van / i8f tot ƒ 19 Roode dito — -■ 17! — • 18* Rogge — * I3| — 13 Boekweit — 8 9a — e iof fVj^/z van eenige Binnenlandfche Effecten» Amsterdam, den 3 ^«/y 1800. Bataafsche Republiek. Intrest. Prys.pQt, Recepisfen uit de Brabandfche fchaêvergoeding . . . . a 4 pCt. qqï a f Dito uit de Heffing van . .1 1800 a 3 — 38, 41 a 1 Bataaffche Refcripti'èn , den r u 3 Ju!y 3 4 ~~~ Losbaar 1800 92^ 931 — 1 7óia 775 3 63|a 64J : 3 54fa55- 4 52! a 53I Na den Vrede by loting ■ 1. - 433 a 44^ Nationale Schuldbrieven met Coupons 33 pCt. 42! a 40 idem idem met Uitloting . a 4 —— ^ idem idem met dito . i 35 — è^a 68* idem idem met Uitloting . a 31 —, Intrest-Recepisfen van Oude Schulden ....... a 4 50 a 52 Voormalig Holland. lecepisfen uit- de geforceerde Geldiichtrng van 95 en 96 a 2| pCt. 37*3 36 iito uit de Lotery van February 96 a 2| — 35ia 3ÓI iito uit de Vrywillige Negotiatie van October 97. . a 5 — 59 a 59! Certificaten van dito , . io|a 11* lecepisfen uit de Gorinchemfche fchaêvergoeding . a 5 —- 55^ 56 Voormalig U t r e c h t. Wigatiën a 2|, 3|, 3, 4 pCt van 39 tot 53 pCt. [ito uit de 50e en iooc Penning a a\ 37 a 38 Voormalig Gelderland. Wigatiën . a 3 pCt. 37 a 39 lecepisfen uit de Vrywillige Negotiatie, 1797 . . . . a 5 — 53§a 54§ Iito uit de Gelderfche fchaêvergoeding a 4 — 40? a 41! Voor-  C S5« ) Voormalig Overyssel. Obligatiën a a| en 3 pCt. . van 39 a 44 pCt. Recepisjcn uit de ioca en 50e. Penning a 4 pCt. 42 a 44 Voormalig Zeeland. Obligatiën a 2, al, 3 en 4pCt. van 30 tot 45 pCt. Recepisfen uit de Lotery, 97. a 3 pCt. 563* 38 Voormalig Friesland. Obligatiën, naar de jaaren van losbaarheid a 3 pCt. dito a 2 34 a 35 dito a 2| 41 a 42 Oost-Indische Compagnie. Obligatiën ten lasten diverfe Kamers ... . . . a 2 pCt. 24 a 26 Recepisfen van Am: :ipatie -Penningen as — 41 a 43 Obligatiën met Duplicaat , uit gemelde Recepisfen fpruitende, genegotiëerd 33, nu . . . \ . , . . a a] •— 30 a 32 -. onder Guarantie van de Generaliteit, met ver- fchenen Coupons en Intr. a 3 —- 42'a 43^ Obligatiën van allerlei aart, rentende a 2f, 3, 3*-, 4pCt. met of zonder vergoeding der verledene Intresfen . van 33 tot44 pCt. 25 Jaarige Renten , a 6 pCt . . 32 a 34 Uitgeloot e Compagnies - Obligatiën, naar de jaaren 60 a 63 Aft'os/ings - Billenen . . . . . . ƒ iija 12J Uitgeloote dito . ■ B 180 a 190 Coupons Der Oost - Indifche Compagnie van 1 May ■ 1797' 98 en 99tot 94! a 951' 94]a ?»en 78 a 79pCt dito dito van 1 Decemb. 97, 98 en 99 tot 94ja %\, 94» a |, en 78 a 79 — dito dito van 1 October 97, 98 en 99 39413951, 94ja£, en 78379 — Negotiatie van Holland en Zeeland, 1797 en 98, en 99 tot 94I a95|, 94^ a |, en 78 a 79 dito van 1800 66 a 98 Negotiatie 1786 , van 1797 .. . 94 a 95I Keizerlyke Coupons 49',a 50J 15 E.LEE NB a N.K.GELD. 3 Jllly. 99* a | pCt. ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Antlgoa 't Schip Mary, Kapt. Watfin . van Newprovidence naar Londen. — Te Gibraltar 't Schip Formica , Kapt. de Vries, van Amjlerdam naar Napels. —- Te Terfey 't Schip Flora, Kapt. Bauman, en te Ponden 't Schip Carolina Fredrika, Kapt. Matz, beide van Bourdeaux naar Dantzig. — Te Tarmouth 't Schip Ncptuun, Kapt. Wolter, van. Bordeaux. — Te Gosport 't Schip Restilution, Kapt. Winther, van liremen naar Boideaux. — Te 3"er/êj 't Schip Nordftern, Kapt. Breche, van Fécamp naar cV?. Af«/o. De Dogger de Zeelust, onlangs te Tarmouth opgebragt, is een Maasfiuifche Vishoeker, ge. voerd door /F. . C//««, van BostonR. tlidde, van Lisfabon; U. Koops', van £«&fe»i De Wind N. W. Den 2. Binnen J. Outmans, van Embden. Uitgezeild //. Haantjes, naar Antwerpen; r\ en //. Janjën, naar de Oostzee; . G. Linden* naar Bergen. De Wind W. Den 3. Binnen G/m'a en /F. A«ï*m, ane7, van Embden. Den 30 Juny is nog in Zee gezeild J. Jacobs, naar Amerika. In 'ü J7/«. Den 30 Juny. Gister kwam binnen een Franfche Logger met een Drysgemaakte Engelfche Paquet, van Tarmouth naar Cuxhaven. — Heden binnen G. Guttri, van Ntwïork. Na Posttyd een Kof en Smak, de naam onbekend. Den 1 July. Binnen II. //, jumper, van Riga en T. B. de Jong, van Dantzig, zynde dit de Schepen, gister gemeld,  ADV £ 'R T E . N T I E N. De Ondergetekenden zyn overeengekomen, hunne Asfociatie onder de Firma van 3. van der ruuK eü ComP., met den eerden Jury 1800 te doen eindreen, als wanneer deze Affaire wederom . zal overgaan aan den eerstgenoemden , en door hem op dezelfde _ wyze en in hetzelfde. Huis worden voortgezet , blyvende inmiddels met de Liquidatie van alles wat deze Affaire betreft belast , terwyl ■ de laatstgenoemden eene dergelyke Affaire m Lakens, St-ffen enz., op zyn Naam en voor zyn6 rekSï zal voortzetten in de Warmoesftraat by de ïaperi&ruïfteeg. ic^cnnig ■ Amflerdam , ■ J. van der TüUK. 27 Juny 1800. • Gm Bïuen. * By Mormm -Cóvens en Zoon, te - Amflerdam, wordt heden uitgegeeventen Stee van VIIII Kaarten, zynde één gèneraale en zeven particulieren, behelzende de Verdeelmg der llataaffthe Republiek, in 94 Districten, af 3-:- zynde deze Kaarten van dezelfde grootte, als de reeds ' ungegëevene der V Ui Departementen, ten einde by dezelven te ■ kunnen' wérden ingebonden. — Eene volledige Beicmyvirg dezer beide verdeelingen gelyk , ook der Gemeentel verdeeling vindt men in de Beknopte Sraarsbefchryviiig der Bataafjchc -Repubiie*., insgelyks by bovengemelde te bekomen a f 2:8:- • ' " '•••;».• Deeze Courant wordt tweemaal per Week, -en wel-des Woensdags en Zaterdags, uitgegeeven te Amflerdam, by Cs. C ó ven s/ De'"Prys der Inteekening op dezelve is voor een geheel Jaar ƒ 7:16:- te betalen alle half Jaaren ƒ 3:18:- na de uitgave van de eerfte 20 Nothrfiers van elk half Jaar. — Voords is dezelve te bekomen te Alkmaar, by ƒ. Hand. — Te Arnhem, by P Nyhof. — 'Ie Bommel, by //. H. de Meijere. — ln den Bosch, aan 't Generale Postcomptoir, by Balier en Zoon , en Noman .en Zoon. — Te Breda, by S. Morjon. — Te Deventer , by G. Brouwer. — Te Dordrecht , by A. Blusfé en Zoon. — Te Delft, by de Groot. — Te Enckhuilm, by de Wed. Lub, geboren Vlaming. — Te Goes, by J. Huisman. — Te Gorcum., by J van de Wall. — Te Gouda by W. Verblaauw. ~ Te Groningen , by W. Zuidema. — Te Haarlem , by A. Kampman. — In den -Haag, by J. du .Mee. — Te Hoorn, by L. Vermande. — Te Leiden, by D. du Mortier. ~ Te Leeuwaarden, by G M. Cahais en C. van Sligh. — Te Medemblik, .hy C. Fisfcher. — Te Middelburg, by J. van den Sande. — Te Purmerer.de, by B. Peereboom en Zoon.— le Rotterdam, by D. Vis Te Utrecht, by J. Visch. — Te Wageningen , by G. Wejëls. — Te Zaandam , by P. Ouakkelftein. — Te Zienkz.ee, by C. N. y. d. Pelde, aan 't Postcomptoir — Te Zutphen, by H, C. A. Th'ieme. — Te Zwol, by J. de VrL En verder alom. V NB. In deze Courant worden mede allerleië foorten" van Advertcntiè'n geplaatst, | » mids genaamtekend en vr.agtvry aan den Uitgever toegezonden wordende, a 10 duivers, indien zy niet meer dan 6 regels beflaan ; en anders a li lluiv.er per regel. — Nog moeten de Uitgeevers aan hunne Correspondenten herinneren, dat zy hunne brieven, gelieveu te .Frankeeren, zullende die anders ongeopend moeten teruggeeven. Te Aiailerdam? by C. CÓVENS, Boek- en Kvmstverkooper op den Vygenda m. - Hèlvoêjlü», ! Ben 30 Juny. Reden binnen A. Torcnfcn, van Dramme. De Wind rlott de Vlieg, Lieutenant Dubbitz als Cartél uit Engeland; % T. fanfen, van Embden. De Wind N. 'Brteïk. van Embden. J Hall is naar Rotterdam op' gezeild. De Wind N. v Den 1 July. Uit Zee binnen • L. van der IPcyde, van Nuordfaro. De Wind N  N°. 149- 9 July 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Ny ver heid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. °\ ■ 1. ■ ■ OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Kundigheden wegens den HANDEL van EGYPTE met EUROPA en ASIA. (Naar het Fransch van De Froment du Commcrce des Europeëns ayec lts Indes &c.) Billyk heeft Egypte , zedert July 1708 wanneer de Franfchen daarvan bezit namen, de algemeene opmerkzaamheid naar zich getrokken. Dc vriend der menschheid en der wetenfchappen -vleit zich, dat daardoor wellicht de Europifche -bcfchaving eenen weg naar het woeste Afrika zou ' konnen vinden. Indien de .Franfchen bezitters Van dit Land bleevcn , - zou misfchien voor deze hoop eenige grond zyn. Indien zy daarentegen Egypte moeten opgeeven , dan zal Engeland door zynen Alleenhandel van de^elfs ingeze- (*) Een man, die als Koopman meer dan ééne groots reis gedaan , 'verfcheidene jaaren in Egypte gewoond , en zich veele kundigheden eigen gemaakt heeft noperrds den Indiaanfchen Handel op Europa langs de Roode Zee- Hy heeffin dit werk te gelyk veele kundigheden - medegedeeld nopends den Handel met Mokka. en Indii. - r lil. Deel. 1 tenen volftrekte flaaven maaken, alle landen zullen allengs verarmen, en eene algemeene linltorting van het .Staatendom zal daarvan het eindelyk gevolg zyn. De ontdekking van den toegang naar de Indien, langs den uithoek van Afrika, heeft m den Handel van Europa eene zoo groote verandering bewerkt, dat alle Volken zedert dien tyd alleen op dezen weg hunre aandacht vestigden , tot het dryven. van. Handel op Indte. De oude weg derwaard geraakte geheel in vergetenheid. ,Het is te verwonderen , dat de Franfchen , zedert byna twee eeuwen m t bezit van eenen zoo gewigtigen Handel op alle de plaatfen vaji den Levant, zich geene nadere Kondfchappen hebben aan. gefchaft wegens den Turkjchen Koophandel . en dien op de Indien langs de Roode Zee. fc-lke Natie , die zich op dezen Handel wilde toeleggen, zou daarvan de beflisfendfle voordeden trekken, waarom ,ook de Engelfchen zulke groote .pogingen gedaan . hebben , en nog doen , om de Franfchen het bezit van Egypte weder te ontwringen. , - Geen land is tot dezen Handel beter.gelegen dxin Frankryk. Door di.en . Handel, zouden.de Franfchen □nmeetelyke rykdommen verKrygen, en hunne Manufactuuren een verbazend groot vertier vnuien. Eene menigte yan goederen zou in Myfintë, te Temen., in Arabic en in alle >otdeu van Indie gekocht worden ; om nu :e zwygen vau de uitbreiding daardoor der bran/che Scheepvaart. Men kan over het gewigt van dezen Hanlel oordeeen uit de ondcrftaanJe Lyst van Waaren , die jaarlyks van 'Marfeille , Londen  ( 354 ) Venetië, Livorno, Trieste, Conflantinopel, Smirna, en andere Turkfche plaatfen — voor den jongden oorlog — jaarlyks naar Egypte werden veizonden. franfche Lakenen. a). fupra fyn 10 Baaien. b) . van Eiboeuf io — - ■- c) . Mahons. 2« , foort . 1200 dj. Londres. 2e foort . ioco e). dito gemeene . ... 80 — f}. Londres Larges, voor het land en voor Mekka . 160 ■ g). dito gedrukte, voor Sopha"s . . 10 ■ Supra fyne Engelfche Lakenen . 30 — - Engelfche Chalons' ... . . 200' Gemeen Engehch Laken . . 200 — . Plollandfche Lakenen .... 20 Verfchillende Franfche Atlasfen , gebloemd en van ééne couleur 6co Piks (f). dito Florentynsch, ie en 2e foort 1000 Franfche Gouden en Zilveren Stoffen ........ . 6oco Gouden cn Zilveren. Koorden 6000 Mhikals. ■ Cochenille . igo 3arils. ■ Peper • ♦ 3°° Baaien. ■ Kruidnagelen 15 Barriken. Muscaatnooten 10 Barils. Manna, van verfchillende foorten ... . 6 Kisten. . Zuiver masfief Tin .... 300 Barils. . Lood 2000 Brot. . Zucedsch en Rusfisch Yzer . . 300 Barils. Arquifoux of Loodglans . . 200 Galmey 200 Vertind Yzer ioo —— Zinnaber, om rood te verwen 10 Kisten. Menie 20 Barils. Poeijerfuiker van Lisfabon , . 30 Salfaparille 10 Baaien. 1 Gember ......... 10 —— : Fernambukhout, tot verw . 2000 Quintals. . Geele en witte Arfènicum . . 20 —;— Engelfche Aluin ...... 100 Barils. Witte Amber ( Walraad of Spermaceti) N°. 1—ïo . . 1000 Rotten. (*y Zie beneden de verklaring van deze e volgende, benamin&en van Maaten en Gewigtei Echte Amber .... 4000 Okas. Coraalen uit Frankryk, Livorno en Ragufa . . 2000 Rotten. Spaansch Groen . ... 20 Zakken. Fransch Papier van verfchillende waarde . 11,500 Riemen. Franfche en Spaaujche Wyn in alle foorten ... Vlaamfche Mesfen van allerlei aart 5° Kisten. Tabatières van verfchillende waarde 10 Gouden en Zilveren Horloges 20 Doufyn. .Staande Uurwerken ... 20 —— Pendules ....... 5° —— Engelfche en Franfche Snap- haanen en Pistoolen . . 6 Kisten. Franfche Confituuren . 2000 Doozen. Venetiaanfche ^yde . . 300 Stukken (piécefy dito Scharlakenrood ge- verwde 50 ——- —— Lakenen, genaamd Padanueles , middelfoort en gemeene 200 Stukken. dito , lïachmahout ... 50 Baaien, dito Londrins in 2 foorten, van Vcnttie .... 150 ——— dito Duitfclte 60 —■ ■ Zwarte en Witte Taft 40CO — Glad , geftreept en gebloemd Fluweel . . 3000 —» Glaswaaren uit Venetië . 200 Barils. dito in pakjens van i fg. 100 -■■ ■ ■ dito Hollandfche .... 100 ■■ dito IN°. 3 en 3 in verfchillende couleuren . . 10 Kisten, dito gebogene , N°. 4. . 10 — dito met blaauwe en groene Rofetten 10 — dito veelcouleurige ... 5 dito bonte ...... 5 —-7" Onechte Granaateu . . 2000 Doulynen, j Valfche Coraalen ... 10 Kisten. dito, N°. 2 en 3. . . . ïo - Gouden en Zilveren Plaaten 4000 Mitikals.. Gellagen Goud en Zilver 100 Kisten. Verguld Papier .... 100 Riemen. Vitriool 50 barils. Spiga Choltira .... 00 Kleine Bank. Yzerdraad 10 Geel' Koperdraad .... 5 ' —— Koperdraad 102 ——— " • Verzilverd Draad ... 10 Kisten. a Naalden 100,000 Stuks. , Spelden ..... 100,000 Spykers 150 Barils.  C 355* ) Angelhaaken . . . ~. . 100,000 Barils. Vylen van N°. 1—4, .... 5 Kisten. Smeltkroezen . . . . .' . . 20 Barils, Doozen 10 Degenklingen .10 . Geweer-loopen 10 Zwavel . 2000 Qtiintaalen, Houtwaaren van allerlei aart . 6 Ladingen. Franfche, Duitfche en Fenetiaan- fche Liqueuren 300 Kisten. Oud Koper aoco Baaien, Brons of Geel Koper . . . 100 ■ ■ Nieuw gewerkt Koper . . . 200 Tabaksbladeren van Salonichi en Cavalla 5000 Baaien. Sublimaat 50 Barils. dito . 10 Kisten. . Borax 100 Barils. Peper van Jamaika . . . . 'emc» ' . . . 45,000 — Uantzig, Bmtmyk, Neurenberg en andere Duitfche Kooplieden ...... 124.800 —— Frankfort aan de Main . . 77890 — Gf"? 24,800 fc Hamburg zelve ..... 6,957,000 Kopenhagen 83,000 Lubek ......... 10>8co Parys, Bordeaux, Marfille n enz' 101,900 ■ Petersburg , Riga en Moskau 102,000 —— totaal 8,126 950 Marken F*) Van 1 April 1798 tot 1 ^pril 1799 zyn uit Noorwegen 1057 ladingen Hout, te zamen zwaar 85.207 Commercielasten , naar Engeland , Frankryk, Holland, Spanjen en Italië uitgevoerd. De hoeveelheid van Tabak, in China gerookt wordende, is indedaad ongelooflyk. De jaarlykfche Confumtie dezer gezonde plant , gelyk Chineezen die noemen, bedraagt ioo,oco Engelfche tonnen. AlÜfvrookt in China' Tabak, ieifs de kinders begin-en er te rooken", zoodra zy eene pyp in de hand konnen hou-, ten , wyl men de Tabak houdt Voor een ilgemeen middel tegen alle foorten vaa-aantekende, ziekten. Wegens den Hechten uitflag der Haringvis-e.hei y in de Bohuslandfche Scheercn, is in Ewe'en de uitvoer vau alle gezouten Haring verboden. [liet vervolg eerlang.^ (*) Het Mark bedraagt doorgaands on^evegj 7i'^ ui vers Hollandsch, . Yn Nür.  C 358 ) Nuttige, nieuw uitkomende,' GESCHRIFTEN. ■ 1. Uber den Anbau der fogenanten Runkelrüben Sc. vom R~. A. Nöldecken. 11 Hefie. Berliu, Aicolai, 1800. — In dit werkje wordt betoogd , dat de eerfte uitvinding van bet kweeken dezer Wortelen ter Suikerbereiding niet aan Achard, .maar aan Marggraf behoort, en dat Achards beweering, als of flechts zommige foorten , van Ronkelraapen daartoe ' dienftig zouden zyn, verre is van naauwkeurig te wezen, wyl ,mcn uit alle foorten Suiker getrokken heeft,"— Verder wordt beweerd, dat de Achardfche ni3nier van kweeken in het groot niet uitvoerlyk is, en dat de "opgaven van het Produel: der Suiker en Syroop doorgaands te hoog zyn aangeflagen , wyl men eerst na verloop van eenige jaaren en vaak herhaalde ondervindingen in dit ftuk gegronde bepalingen zal konnen maaken. -— De Schryver handelt ook nog over de Ahorn-Suiker, de Cultuur der Mangold wortelen, het bereiden van Syroop en Suiker uit dezelve enz. [Dit ftukje dient door allen , welke zich verledigen, om de vraag , door de Maatfchappy van den Landbouw te Amflerdam onlangs omtrent dit onderwerp uitgefchreven , en te vinden in ons N°. 142. bladz. 299 en 300, te beandwoorden, noodwendig gelezen te worden. Redalt.] 2. Uber die yeredlung einiger vorzuglichen Landesprodu&e. von J. G. Braumuller, Berlin \ bey Maurer, 1799. Voorflagen, om, door het veredelen van ' veelerleie inlandfche grond - voordbrengfelen , de plaats van buitenlandfche Coffy, Suiker, ( Oly en Wyn te vervullen, meestendeels door 1 den Schryver aan den Koning van Pruisfen aangeboden, waaronder veel goeds, doch niet veel nieuws is. - 3. Penners anleitung mit dephlogistifirter Salz. t faürc zu jeder Jahreszeit volkommen weisf, ge- j fchwind, fleher und wohlfcil zu bkichen. 3e auf lage. Leipzig bey Vosf & Comp. gr. 8°. 1799. 2 Reichst'haler. j Een gewigtig werk voor Koophandel en!/ Fabriekwezen, inzonderheid voor de Bleekery, ( dat den geleerden bekend is , en waarvan j deze derde uitgave zeer is vermeerderd en verbeterd, inzonderheid omtrent het calcineertn ] der Potasch , het bleeken van gedrukt en befchreven Papier, en van het Wasch. 1 Er zyn 2 nieuwe plaaten bygekomen. ZEETYDING. Berichten. By Publicatie van 't Uitvoerend Bewind, van den 2 July, is de uitvoer van Garst, Plaver, Erwten en Boonen naar buiten 's lands vrygefteld. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Kadix door een Franfche Kaper 't Engelsch Koningsvaartuig the Fulmtnent, van Gibraltar. — Te Londen 't Schip ..... Kapt. Haas, van Bordeaux naar Dantzig. — Te Plymouth de Franfche Kaper ITIcureux Courier van 14 ftukken en le Vengeur van 14 ftukken', nevens 't Schip Maria del Monic Carmello, Kapt. Guyon, naar Corunha. — Te Vigos 'X Schip the Markus, van Lisfabon naar Porto, en la Felicitude, Kapt. de Sylva, van Pasfague naar Londen, zynde doorVeen Fran* fche Kaper na een hevig gevecht Jenomen. — Te Guadeloupe 't Schip the Dart, Kapt. Coupland, van New-Tork naar de West - Indien. — Te Kadix de Schepen the Dublin Paket, Kapr. jreen, van New - 7ork naar Livorno en the Frindfhip, van Beyerley. — Te St. Kits door jen Engelsch Oorlogfchip 't Schip the Brothers, Kapt. Hawktns, van Suriname naar Londen. Binuengejaagd door een Engelfche Kaper te Duinkerken D. FF. Valk, van Bordeaux, zulende aldaar losfen. Vrygegeeven te Londen het provenu der in Engeland verkochte lading van 't aldaar op;ebragt Schip Nepthunus, Kapt. Lamp , van ^etersburg naar Amflerdam, na aftrek van tracht en kosten. Prysverklaard te Bermudas 't Schip de Generaal Lynden, Kapt. Lindeman, van St. Croix laar Hayanah. Scheepsrampen. Verongelukt op de Hollandfche Kust 't Schip he 2 Brothers, Kapt. Horfè, van Huil naar 'iamburg. Geftrand by Tabago 't Schip Recovery, Kapt. ibercromhie, naar Londen. Met fchade binnen te Demerary 't Schip he Speculaiion, van daar naar Londen. — Op ie Nore vol water 't Schip Nepthunus, Kapt. "owlan, van New-Tórk naar Londen. Afgekeurd te St. Kits 't Schip Friendenlust, Capt. Waterman, van Surinrme naar Lnhden. Kapt. J. P. Albcrs , van Philadelphia te Iremen aangekomen, lost befchadigd. Texel-  C 359 ) Texelfche en File-Lyst. Den 4 July. 'Binnen tl. Aal, van Riga; J. Bode man, G. H. Kraan en G. Beekman, van Embden. — Uitgezeild O. Hau/en en H. HiddeS; naar Noorwegen. De Wind W. Z. W.J Den 5. Binnen M, Berg, van Baltimore; D. Malberg en A C>/>, van Embden. De Wind W. ■,.' Den 6. Binnen R. Schiclets, van Philaaelphia; G. Fr aam ,, van New-Turk; H. Louwrenfe, Van Embden. De Wind W. Z. W. Den 7. Binnen J. Arends, H. Dirks, R. IE Ellen , li. B. de Boer, S. N. Musiers, alle ' van Embden. — Uitgezeild S. Knudfen en L. Berken, naar de Oostzee en 'F. Johas- j vier, naar Noorwegen. De Wind Z. W. In H Vht. Den 2 July. Binnen M. Andries/en, van Bergen. ~~ Uitgezeild D. Pel/en, naar Gothenburg, en een Franfche Kaper. Den 3. Binnen FF. S. Mooy, uit Noorwegen. Den 4. Uitgezeild 7. //. Bolden , tl. H. Baas, tl. P. Blatter; naar de Oftf 3«£ M. Enger, G. Hendriks, 7. Richel en A. Agefon, naar Noorwegen; J. Laarman, naar Hamburg. Den <. Binnen //. Nituwman en //. Z. Henfchaw, 'van //. ^- , Noorwegen — Uitgezeild K G. Mallema, naar Dantzig; D. J. Mallema, naar Koningsbergen; % Ol/en , naar Gothenburg; J. C. Kuiper , f. icee/o/i en jr". jD. , naar Noorwegen; II. Oltman, naar Embden. Den 6. Binnen 7^ &. ichoneken, van 5?. Marlen. Helvoet/luist Den 2 July. Niets gepasfeerd. De Wind W. Den 3. Gister uitgezeild D. Nyt» naar Embden; B. J. Blyma, naar Dramme; 7. Schotnacher en D. Falck, naar Bergen. De Wind W. Den 4 en 5. Niets gepasfeerd. De Wind W. Den 6. Gister uit Zee binnen L. Baken , van Boston. — Heden uitgezeild D. V. Hagenfeld, naar Altona; H. Torgerfen. naar Dramme; H. jfans, naar Embden; P. H. Hulst en J, H. Hulst , op avontuur. — Binnen R. J. Dockray, van Havanah , laatst van Newport. De Wind W. Brielle, Den 2 July. Niets gepasfeerd. De Wind W. Den 3. Heden uit Zee binnen C, T. Oltvader, van Altona. De Wind W. Den 4, Gister binnen H. Hendriks , van Embden. Heden 7. #. Ar^/i, van Embden. De Wind W. Den 5. Heden binnen P. Reyndcrs , van Embdcn. De Wind W. Den 6. Gister binnen O. J. Visfer, van Embden , en heden J. Watfes, van Douvres. De Wind W. /W," naar Altona; H. Torgerfen. naar Dramme; NB, In N°. 150. zullen wy mededeelen eenige aangelegene Berichten, nopends het . Inftituut der Doof/lommen , en de Academie van Teken-, Bouw- en Zeevaartkunde te Groningen. A D V E R T E N T I E. Deeze Courant wordt tweemaal per Week, en wel des Woensdags en Zaturdags, !t2e0.eeven te Amflerdam, by Cs. Cóvens. De Prys der Inteekening op dezelve is voor een geheel Jaar / 7:16;- te betalen alle half Jaaren ƒ 3:18:- na de niteave van de eerfte 20 Nommers van elk half Jaar. — Voords is dezelve- te hekomen te Alkmaar, by J. -Hand. — Te Arnhem, by P. Nyhoff. — Te Bom-riel bv D H. de Meijere. — ln den Bosch, aan 't Generale Postcomptoir, by Palier en Zoon , en Noman en Zoon. — Te Breda, by S. Morjoux. — Te Deventer bv G. Brouwer. — Te Dordrecht , by A. Blusfë en Zoon. — Te Delft, hv de Groot. — Te Enckhuifen, by de Wed, Lub, geboren Vlaming. — Te Goes, bv 7 Huisman. — Te Gorcum, by f, van de Wall. — Te Gouda by W. Verh'aauw — Te Groningen , by W. Zuidema. — Te Haarlem , by A. Kampman. In dén Haag, by J. du Mee. — Te Hoorn , by L, Vermande. — Te Leiden bv D. du Mortier. — Te Leeuwaarden, by G. M. Cahais en C. van Sligh. — Te 'Medemblik, by C. Visfcher. — Te Middelburg, by J. van den Sande. — Te Primerende , bv B. Peereboom en Zoon. — Te Rotterdam, by D. Vis. — 1 e Utrecht, hv 7 Vtich — Te Wageningen, by G. Wesfels. — Te Zaandam, by P. Qjiakleifféin. — Te Zierikzee, by C. N. y. d. Velde, aan 't Postcomptoir —/re Zutpuin, by //. C. A, Thieme. - Te Zwol, by J. de Vri. En verder *lo$mR^ E N I E.  WIJSKUNDIGE WAARNEMINGEN op ZWAANENBURC* Gedurende de Maand Juny 1800. i "V 7IJS4 NÖöTd. 6 Betrokken. K0 ..3 .nt—:'M L • r^9 8| s* • 6 , 17 ?« 4 Betrokken. fjflp W. W. . betrokken, Regen. ^= ±lZ^ Betrokken^ 1 »9 » S« N. N. o. 2 Betrokken. 6 isKo *iw 4 E £ _4£2_jjiL4 !■ ■ 2 Zeer Betrokken. ) £ !o IZZ *| "etrokken. 3 {2910*63 — 2 - ■ t )2y^4j5a Ö. Z. O. 2| ~ 1*9 10 59 (n^N- o- 2 Betrokken- i '9 K9 "* & ~~" 2 k yipTS' ^r^TW.-- 4Wokken, Regen ' ff f y tjtemlto. Müt,, 4 j : Z- Betrokkenf" te g j, » = Jjffl^^n. 5 ^ 8ij62 Z, Z. W. a Betrokken, Regen. „ g IÜS ' W' N'W' 4 Zeer Betrokken. C29 -7*159 IO. N.^TzSrjJetrokken. ÉrfhS^ï ^=^-g'~ ' ö < 29 7162 W. N.W. 2 )29 ^4|5ö ■ 2 ^.-I^iJL—l^ffl^^ I )l9 sdsi" ~ l ~__ ; 7 I29 .'si N. W. £ Zeer Betrokken. 2, f20 lf*1?tt ' {29 8. 47 INoord. 2I ._3 ) 9 U3 55ï . 2 ' * S*9 7ijS'ëï ZTlv: aT&eïïökklri 1 R9 U*'5f " 2 £e" weinigBetrokk. 8 <29 7| 56 • 2 Zeer Betrokken. 2, ) X„ *J2?x —a zeer Betrokken. i>9_.7m4 2 Betrokken. 4 ) 3 ° 1 63* 2 Een weinig Betrokk. ) 29 6 fwl W. N.W. 4 Een wemi« Betrokk : 1 o» / " 2 '...-..JZzJ 9 I29 7i 53f i Zeer Betrokke^ II 25 )£ J l£ I7 7' ™ H 8 ISO ( -4 Betrokken. 5 ) 3° 1 08 Z. Z. W. a « . V2? «ilSii nTTvI ; Zeer Betrokken. ' tL „.'1 " ' ro {29 9l S2i , ,■ ) 29114:65 z,. ten u. 2,Betrokken. (29 10 Ufl f 1 , 6 )2y IIf .63 , W.N.W. 3 r Ï29 11 j47 6 .-TTZ • ^° Ui'SZ ' 2l£enWeinigBetrokk. 11 {29 ui 5oi — . 4 , ; I )3° I 57 w^tenN. 2 - , 1 U iQi 47 .^^^iEenweinigeetrokk. *? 2^,9 "I ■ )29 o|j49 N. W. 4 ZeerBetroldTeiïT-J ~C3o l 'n n » v ^ "- 12 <29ioÏ 5iï 4 ,5 ),° 2f O. N. O. 21 Zeer Betrokken. L*91°ïUs |N.W.t.N.2 )l° 2f ö3^ • 2 Een weinig Betrokk. C29 11 \ffT~W:z:wr4^^f„ Betrokk ' f/' 2^ J Noord. 21 Helder. 13 jio 9| 57 fi,Z«e,'B«r1kk£*k- 2p )£ 2Jr5« |N- W. 2 EenTfeinigBetrokkT ^_C-29_7i|52 rW.N.W.4|Betrokken, Regen 9 ) 5° f ^ 2 Zeer Betrokken. ^29 7ïj5Ö fN. W. 47Bet^kkelrr~^ H2 1151 i=- .2lBetr°kken. | 14 ) 29 8 5li 7~7- 6 Zeer Betrokken. 10iw f*l I 2, Zeer tetrokken. (.2 9 .9 .'47 N. N. W. 4 3 ) 3 58 4 " • * ("29 9 U8i . 4| ~ ! UQ êen m Egypte even zoo wel verkocht als'< Spaanfche en die uit den Archipel. Onder dei1 Liqueuren zyn de Italiaanjche het meest 2e-i( «rokken» hoewel ook de Franfche geestige^ Dranken van Cognac en Andaye, gelyk mede I , de Rataffia's , zeer gezocht zyn. De ryk en £ (*) De Barocq-Paarlen zyn echt, en hebben eene g ..roïvsMn'igp, plat», fehuins of foortgelyke gedaante, g koopen die uit Italië, en gemeene lieden deze Jaatiten. Evenwel is de Confumtie van deze artikelen niet zeer aanmerklyk. — Het echt en onecht Gouden Koord van Lyons vindt in den Levant grooten aftrek , wyl men ieder jaar nieuwe klederen maakt. Inzonderheid zyn de tranfche Zyden Stoffen zeer gezocht, ia, zy zouden, wegens den fmaak en zwier, waarmede zy gewerkt zyn, voorzeker boven alle andere, zelfs die van Indie, worden voorgetrokken, indien de Franfche Fabrieken, in plaats van de Stoffen met Gom optemaaken, waardoor zy altoos een ftyf en bevallig aanzien verkrygen , daaraan dat zachte en buigzame, 't geen de onopgemaakte Indifche Stof. fen hebben, wisten te geeven. De Lakenen, die afgezet worden, zyn meest Franfche. De Schepen van Zedda brengen jaarlyks eene groote menigte Indifclw goederen van onberekenbare waarde uit Arabtë en Abysfmiê naar Suéz (*) , welke van daar door ver* fcheidene Caravaanen naar Cairo gebragt worden (£). Deze Caravaanen, die jaarlyks aankomen , neemen tegen Peper, Kruidnagelen, Coraalen, Cochenille, Lood, Yzer eh Staal, t geen zy medebrengen , de fynfte Franfche Lakenen en Zyden Stoffen, gelvk ook eene groote hoeveelheid van Zyldoek," mede terug. Onder de jaarlykfche aankomende Caravaaïen zyn twee inzonderheid wegens derzelver ïrootheid merkwaardig. De ééne is die der ddgts, welke naar Mekka ter bedevaart gaan ' oj ■ wien zich een zoo groot getal Turkfche Kooplieden voegt, dat het Convooy uit « l 60,000 menfchen beftaat. Op het einde van Vlaart komt de^e Caravane te Cairo aan, vooral Mek. (*) Volgends 't officieel bericht van Beniner ponden de Magazynen van Cairo aan, dat hetzelve Ie Stapelplaats van eenen aanzienlyken Handel was n de Haven konnen flechts Barken komen. Bui'aparte leide er eene Tol aan , die echter minder >pbragt, dan de voorige inkomende rechten. 2* Jur van daar ontdekte hy den ingang van het lanaal , dat voorheen tot vereeniging der Roode n Middellandjche Zeeën gegraven werdt. Hy volg. e hetzelve 4 uur ver, en beval deö Ingenieur veyre., den geheelen loop van 't zelve Geometrisch pteneemeri. ($)* Cairo, Egyptens HooiJftad, is een der fterkfte [andeldryvende Steden van de geheele wereld. Zy ih over de 303,000 inwoneren, en zou, volgeads ïloofhare berichten , jaarlyks byna 70 mtllioeum Jlaens MoUamisek omzetten.  C 3^3 ) Mekka- Coffy, Wierook, Gom en Indifche Stoffen medebrengende. De tweede is die der Jallabs, welke te C«r* komt in September of October , doch minder talryk is dan de eerfte. Zy brengt onder anderen mede Arabilche Gom van Sannor, Olyphantstanden, Struisvederen, Slaaven, en vooral eene groote menigte Stofgoud in pakjens, waarvan ieder .te ^Drachma's weegt , gelyk mede ftaven Goud. De prys daarvan was zedert nnheugeIvke tyden op 200 a 208 Patates bepaald, doch in 1775 onder Malwmed-Bey werdt de rrvs, wegens de zeldzaamheid van dit Metaal , met 12 a 18 Patakas verhoogd , en zoo is dezelve tot hiertoe gebleven. De Caravane der JaUabs veroorzaakt door den invoer harer moederen de grootfte werkzaamheid. De voorname Handel wordt gedreven gedurende den Ramazan , wanneer ook de Franfche Lakenen en Zvden Stoffen het meeste vertier vinden. Dit komt daarvandaan, dat de Beys cn andere aanzienlyke en ryke lieden , de Mamelukken, en verderen, die in hunnen dienst zyn, hunne vrouwen jaarlyks omtrent dezen tvd plee^en te kleeden. . De goederen , die daartegen jaarlyks uit Esvtte naar Marfeille, Londen, Venetië, Livorno, Conllantinopel, Salonichi, ómirna en andere plaatlen van Turkyen en Barbarye worden uitgevoerd, zyn: n,»un Mokka-Coffy .... 3°°° £a«len. Saffraan le\ Se en 3e foort 20,000 Qutntaalen, Wasch ' sco° Z Tamarinde • aoc° Sal Ammoniac, eerfte foort, . van Gifa §o0° dito van Monnire .... 0000 Dadels uit Opper -Egypte en Barbarye. 3°° —— Zwam I000 —! ~ Catoengaren ...... ooco —— Herme in bladeren, tot Verw 8000 Zakken. Ruuwe Metalen Plaaten . 4500 Quintaalen Linnen van verfchillende foorten • :. • 4000 Buffels-, Osfen-, Koeiien- en Kameelhuiden . . . 15,000 — Ryst van Rofette cn Damiate 10,000 Ard&ps. 'Catoenen Stoffen, d Jamis genaamd 65,000 Stukken. Blaauw Linnen 800 -~-— Senebiaderen . . . ■ • 300° Quwtaaler. Behalven nog Aloë Hepatica en Succotrina Braaknooten, Myrrhe , Afa Foetida, Zevei wortel of Zedoar, Fluweel. Cocosnooten Arabifche Gom, dito van jfedda en Agarzo, Ga Copal of Sandarac, Mirohohns, Caudot, SizafnZaad, Indijcht Lavendel, Kurkuma, Caracollen , Cabrindi , Paarlenmoer , Apti Saladtn , groote en kleine Cardamom, lange Peper, Bankzaad , Draakenbloed , Wierooktraanen , Wierook in ioor'cen, fyn Draakenbloed uit Indie, Olyphantstanden, Opium , Gas/ia enz. (Het vervolg in een volgend N°.) HUISMIDDELEN, e N NUTTIGE ONTDEKKINGEN. Verbetering van den LOODEM HAGEL voor het Schietgeweer. Men fmelt het Lood , daartoe beftemd, eerst één en andermaal te zamen met wi te of geele Arfènicum, voor dat hetzelve gekorreld wordt. - In het Hartzgebergte bezigt men daartoe gemeen Auripigment, dat uit den Levant komt. Verbetering in het MENGEN van WATERVERWEN. Men neemt, in plaats van Gom , een afkookzel van Lynzaad, om de Verwen te mensen Deze verbetering wordt vcorgeilagen in The Repertory of Arts and Manufa&ures. lom. III. p. 73. Om GEMARMERDE FIGUUR EN op Papier, Linnen, Zyde fiTN Catoen te maaken, Soat men de Verwen met een pinfeel op eene Marmeren tafel, legt er eene finnen • rf Glazen plaat boven op, onder welke zich, • vvanneer men dezelve fterk nederdrukt, de /erwftippels tot allerleie gedaanten vermen. • ;e opgenomene plaat wordt veryl^ends met 4 .erzelvtr geverwde zyde, even gelyk eene Zz 2 £e*  C 364 ) gecouleurde Koperen plaat, op Linnen, Pa-I pier enz. overgedrukt. Om de SUIKER zuiver te RAFFINEEREN, Zuivert men de ruuwe Suiker, reeds eer die gekookt en afgefchuimd wordr, door middel van Klei , van derzelver olyachtige natuur , die deze plantaartige ftpf- het meest onzuiver maakt. - Eene methode, door li. Murray in Engeland aangenomen , die in alle Suikerramnaderyën verdient door. proefneming gen onderzocht te worden. *^******'^^™MMMMM™M""T*~^TrMrni»»i-i» lï. ©ECONOMISCHE. BERICHTEN. Bericht wegens 't Gr.oni.ngs INSTITUUT voor. DOOFSTOMMEN.. Groningen, drn 30 Jitny». Heden namiddag hadden wy hier het genoegen > dat de Kweekelingen van het Inlituut tot onderwyzing. van Dooven en Stommen hun Tiende openlyk examen verrichteden. De In. ftituteur H. E>. Quyet opende deze plechtigheid met eene aanfpraak, waa-irr hy, na' op eene treffende wyze der Vergadering het voor het Inltituut-zoo zwaar verlies dor r-het vroeg- 1 tydig - overlyden van zynen- medehelper J A Mctger bekend gemaakt te hebben , dea ver- , eerendften lof aan de verdienden van dezen 1 Tongman toezwaaide ; vervolgtnds betuic.de. hy. met de. nimgfte deelneeming zyn genoegen r over bet herftel van den beroemden Sicard t als eerfte. onderwyzer by. het Inftituut van 1 Dooven en Stommen, te Parys, en verhaalde r in weinige woorden , hoe een der Leerlingen 1 van. evengenoemden Sicard, door dankbaarheid e ■Bewogen , zich het meest beyverd hadf- tot'c herftel Van zynen beminden Meester Waarnaj de Kweekelingen de zigtbaarfte-en in bet oog Joopende proeven gaven van de belangrvkheid o eener infteliing , dié de opvoeding v.Tn Doo-'ii ven en Stommen ten doel heeft,, en door de^ri verzorging, het onderwys, en het leeren va« ;een Ambacht, deze anderszins ongelukkigen -tot nuttige Leden van de Maatfchappy maakt en vormt. Door daadzaaken hebben zy bewezen, dat zy aanmerkelyke vorderingen gemaakt hadden; vertoonende hunne fchriften, waarvan er eenige byzonder uitmunteden r en hunne vaardigheid in 't rekenen, en in 't begrypea van 't geen hun door tekens of gefchreven voorgefteld, werdt, door de duidelyklte uit> legging aan den dag leggende. Zelfs de. jongst aangekomene, die van de ifte Clasfe (want dé School is verdeeld in vier Clasfen en ieder wederom in twee orden) gaven blyken van den- yver hunner onderwyzers, en van hunne waarlyk verbalende vorderingen. In het fpreeken, deze voor gehoor de:venden anders zoo moei!yke,ja fchier onverkrygbare kundigheidV gaven, verfcheiden hunner blyken hunner vordering tot groote verwondering der toehoorders. Na dit en nog meer, te uitvoerig orn hier te melden, vertoonde ieder hunner een eigenhandig gemaakt ftuk werks in het ambacht of< handwerk, dat zy beoefenen en bewezen ook ten vollen in dit vak hunne gemaakte vorderingen. Hierop werden aan de meest verdienenden onder, hen Pryzen ter belooning overgegeeyen, zoo voor aangewenden yver in de byzondere vakken van onderwys., als ook wegens hunne betoonde zedigheid. Waarop de Inftituteur deze plechtigheid eindigde, na ilvorens de talryke aanfehouwers voor hun :oegenegen bywezen bedankt, en dit Inftituut :rnftig aan de menschfievende bezorging en ieelneming van een iegelyk aanbevolen te heb3.en. De aart der zaak gedoogt niet,, hier iets /erder ter aanpryzing bytevoegenieder der lanichouweren, ieder menfehenvriend., die dit eest, zal van de nuttigheid dezer inrichting en vollen overtuigd zyn, en met genoegeu iet zyne willen toebrengen, ter bevordering :n uitbreiding van deze. zoo heilzame indeling., door welke het ongeluk van verlcheilene onzer min bevoorrechte,, ja ongelukkige ïedemenlchen verzacht, en zy tot eene nutïge en aangename zamenlcving. gefchikt genaakt worden. Elk , die zich hiertoe vindt pgewekt, kan zich ten dien einde vervoegen y den Rentmeester van het Inftituut alhier, n. in. de onderfcheidene Departementen bv erzelver. Directeuren. Nog wordt by. dezen bekend gemaakt, dat p den 24 April jongstleden in de Vergadeng^van Contribué'erende Leden , na aanhoon&., vajj .hÊt .jaailyksch. verfiag eu nazien der re-  C 365- > rekening, tot Hoofd- Directeur is verkozen Wurtis van Delden, welke ook den Post van Rentmeester zal waarnemen. Bericht wegens de ACADEMIE van TEKEN-, BOUW- en ZEEVAARTKUNDE te Groningen. Groningen, den 1 July. _ Laatstleden Vrydag is albier m het Ghooi der Academie-Kerk de uitdeeling van pryzen eefchied aan de Leerlingen, welke aan de Academie van Teken-, Bouw. en Zeevaartkunde alhier om de Eer der Overwinning gedongen hadden. De bekroonde Leerlingen waren in het vak der rekenkunde, E. Helmich in het Gips; G. J. Geertfema, door het lot tesen P. Lofvers in de naakte Figuur; J. O. Böhm in de groote Kop ; H C. Reinders in de kleine Kop in roodaard; C. J. Geertfema in het Rootfeerev ; en in dat der Bouw- en Zeevaartkunde - J. Eisveld in de Geometrie ; li. Pepfink ih de Algebra; IV. W, óikkens m de Arithmetica; Eisveld in de Franfche taal, door het lot tegen S. Reneman ,; terwyl nog af'zonderlvke pryzen om voorbeeldige zedieheid en aanhoudendheid in het bywoonen der lesten zyn toegewezen ^ J. van Empt, IV Mulder, S. Reneman en IV PV. Sikkens, alle welke Leerlingen hunne dankzegging daai voor op eene bevallige wyze uitvoerden. De uitnemende vordcrir.gen dezer en meer andere tongelitigai verlevendigt de begeerte der be minnaren van Konften en Wetenichappen,- dal de moeite der Directeuren, de vlyt en kunde der inttiuiteuren , en de. leergierigheid dei Teucrd, aan deze inrichting, door de onderiteuning van waare menfeheavriendeu duurzaau zalleu ^bevorderd en geholpen worden. De Hoofd - Dire&eurcn der Academie vai Teken- Bouw- en Zeevaartkunde geevei fUror dezen kennis, dat.de Tekeningen, doo: de Leerlingen em de Eer der üvervvinnini vervaardigd,- op aanbanden Maandag naden middag van .twee tot zes uuren , voor ee: ieder \m niet zullen te zien zyn, in het Ge bouw der Academie., Nuttige UITVINDINGEN en ONTDEKKINGEN. 1. De Graaf Mufehin Puschkin, Kamerheer van den Keizer van Rusland, heeft eene nieuwe manier uitgevonden , om de Platina te fmelten, welke geheel veifchil'lende is van die des Graaven von Sickingen, gelyk mede van die von Janetty. Hy wil zyne ontdekking mededeelen aan zoodanige konftenaars of geleerde Genootfchappën , welke hem 150 f8 Platina zullen doen toekomen. 2. Fabroni heeft de gewigtige ontdekking gedaan , nrn uit de bladeren der Aloë eene Purperviolere Verw te trekken , welke de zuurltof, de zuuren en Alcali's wederftaat. Waarnemende, dat de bladeren der Aloë Succotrina angu/iifolia eene Violet - couleur aannamen , wanneer zy op de plant droogden, beproefde hy, om de (tof dezer fchoone Verw uit het fap van de levendige bladeren dier plant te trekken. Hy werdt overtuigd, dat de zuuren , zoo wel als de Alcalfs, in dit byna ongecouleurd fap fpoedig eene mode Verw, en eene volkomene nederploffing der verwende deelen voordbrengen. Dit zelfde doet ook het Gaz Oxygène of zuurltof-Gaz, levenslucht. Het is eene verrasfehende vertoning , het fap der Aloë, alleen door hetzelve aan de lucht blootteftellen , met of zonder bykomen van het licht, allengskens eene roode, en vervolgends de allerlevendigfte Violet - couleur te zien aanneemen. Dit fap leveit dus- eene onvergelyklyk doorfchynende, Verw op , waarin geen ligchaam is, die vooral tot het Miniatuur - Ichilderwerk zeer o-oed is aantewenden, en, in water opgelost, zoo wel koud als warm, dienen kan tot het Zyde-verwen in alle inooglyke nuances. Déonopgemaakte Zyde neemt dezelve naar zich, en houdt ze vast (fixeert die);-ook vercemgt zich de Zwavelzeep daarmede , offchoon de- 1 ze anders zich met geenerlei verwftof laat1 verbinden.. \ «, De Hongleeraar Wilfln- te Glaigow in ■ Enleland heelt uitgevonden , om tekeningen', 1 op Glas gebragt , aftedrukken.. Houtfneden - konnen- voorzeker eene groote: menigte van afdrukken leveren; evenwel is het getal der. zéiveri- altoos bepaald , en de laatfte afdrukken kisfen de lchcpheid van omtrek der cerften terWyl 'zelfs het hardfte hout ftomp wordt, afiphntert,. door het afwasfehen week Zz3 WorUl*  C 3 Paardevoer ... 20 a 3' rdeboonen .... 34 a 36 f£ kw., op 140 88 wigt, 52 o ilzaad, Inl. en Zeeuwsch 75 a 80 r£ p- Oly, per /\am. s3 T 1 dito, per dito . ~3 g] pkoeken 'per 1000 ... 60 a 70 tl'. Den  C 367 ) Den 4 July, Ruuwe Vlasfen, per Steen . 28 a 45 ft Moutwyn, per Virtel ♦ . . ïo?* <£. Genever, per dito .... 11 c£ Luikfche Kooien , per Hoed . 22 gl Waag dito, per 100 Waag 26 gl. Den 7 July. Candybrooden 34 a 345 § Poeijerbrooden . . . • . . 33 a 33J Raffinaden 31 232 Melisfen 2 fg 27! a 285 dito 3 63 ........ 25 a i6\ Lompen 24 a 24! Stampj'uiker 22| a 2Ö| Basterden 14! a 221 Crwdyé'n, diverfe 411 a 23 •Syroo/» 85 a86 £ Witte Genueefche Oly . . . 200 a 220 e£ 7c Schiedam, ds» 9 1800. Moutwyn iof e£ de 30 Virtels, *e«<&r Fust, Genever n§ dito, dito. Genever 53 en 54 per Aam, ^wy?. Pro*/. Gedr. Rogge 157 fg per Last 245 ggl. geveild. Kleine Brabandfche Rogge veik. 164 fg tot 338 ggl. 't Last. Te Rotterdam, den 7 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak ... 40,-41 a 42 £ Nieuwe puik dito . . 38 , 39- a 40 £ Gemeene dito .... 28, 32 a 30 £ Zeeuwfche Rogge . . 28 , 29 a 30 £ Vlaamfche Boekweit, op 154 fg per last . . a 52 ; Brabandfche dito op dito a 52 c£ ] Klei zonder wigt . 48 a 50 e£ Paardeboonen ... . 40, 43 a 45 e£ Wintergarst, per Hoed j>8 a 5/ Zomer dito J ' °° ™dt.oBrouwl,re:' .• i5°.5"5"tó- , Te LItrecht , den 5 July 1800. Witte Weit .... vau ƒ 19^ tot ƒ 21 Roode dito — '- 18* — - 19 Rogge I3i — s 14 Boekweit ...... — > 13! — * 14! Pryzen van eenige Binnenlandfche Effecten, *e Amsterdam , 10 July 1800. Recepisfen , Brabandfche fchaêvergoeding . it 4 pCt. 39I a 40! dito 4 pCts. Heffing, a 3J— naar rato van Comptoiren ën Sommen 50, 52 a. | Nationale Schuldbrieven met Cou- 1 P°ns as pCt. 42I a 431 dito met dito en Uitl. a 4 56 & 57 dito met dito dito . a 5 68* a 70 dito met dito . . a 3* 52! a 53i Interest - Recepisfen van oude Staats- fchulden. a 4 pCt .... 51 a 53 Bataaffche Refcriptiën, 10 July . 1800 . . 92! a 93I 1 78I a 79 2 . . 66* a 67f 3 57ï a 5^1 4 55 a 56 Na den Vrede by loting . 44' a 45* Hollandsch geforceerd .... 38 a J Vrywillig dito 60 a 61 Gelderfche fchaêvergoeding . 41 a 4e Recepisfen uit de Nieuwe 3 pCts. Heffing, a 3 pCt. ... 39, 42 a \ Beleenbankgeed. 10 July. 99! a J ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen, Genomen door een Franfche Kaper ds Engelfche Kaper the Snake van 14 ftukken, van Terfey. — By Lisfabon 'X Schip Baludore, van Lisfabon naar Londen. Opgebragt te Tunis 't Deensch Schip die Gttte Hoffnung, Kapt. Knuclfen, van Gallipolj naar Amflerdam. — Te Soketts 't Schip the Brothers, van Suriname naar Londen. — Te Plymouth 't Spaansch i>chip Maria del Mont Camilla, van G^o« naar de Corunha. — Te Guadeloupe 't Schip the Dart, Kapt. Coupland, van New~lork naar de West- Indien. — Te 3"£r/^ "t Schip Floreat Commercium, van Lubek naar Spanje. — 'Fe Plymouth de Frouw ó. Francine, Kapt. Schol, van i&. Martin naar Te (Jwi 't Schip PEsperance, van Raap Frangois. — Te Kaap Coast een Schip van Kadix naar Buenos Airos. — Te Cuba 't ischip the Portland, van Halifax naar Jamaika.— Te ÓV. A'«* door Engelfehe Oorlogiehepen de Neutrale Schepen Diana , Kapt. Spiegelberg , Sopkia Hclena, Kapt, Ruyter, ea Mary, Kapt,  C'368 ) Te Amflerdam, by C COV^ENS, Boek- en Kunstverkoper op den Vygendam. Mariens..""'allen van Suriname. —' Te Gucrnfey Kapt. F. H. Seevtn, met Zout van St. Martin. — Te Algeziras door een Franfche Kaper Kapt. R. Olfen, van Embden naar Amflerdam.Te £owüfe« 't Schip van Kapt. Haa<, van Bordeaux naar Dantzig. Aangehouden te larmouth 't Schip Fabius,. Kapt.^ Duverney, van Guadeloupe naar Altona.— in Fahnouth 't Schip Salley , Kapt. Bennie, van Flymoutb naar Amerika. Scheepsrampen. Verongelukt op Iriuidade 't Schip Charlotta^ Kapt. Crew , van , en op tlelgoland 't Schip van Kapt. ^/>i, van Leverpoof; van beiden is 't voik gered. Met fchade en zwaare lekkagie binnen te Christiaanfand J. F. Gath, van naar Afgekeurd in de 5«r«« 't Schip ik/A, Imreafe, van daar naar Londen. Texelfche en Flie-Lyst. Den 8 July. Binnen F. Hendriks, van Z)«/»pt; Jr' ,Mf'Jer» van Hamburg naar De Wind Z. W. Den 9. Binnen /F. Sligtenhorst, van Surinamen, laatst van Plymouth. — Uitgezeild Robinfon , naar ÓY. Petersburg. De Wind W. Den 10 July. Binnen ^f. Gelder, van />/«'ladelphia, E. Egbers, van Noorwegen. Nog een Amerikaansch Fregat en een Deenfche Brik, de naam onbekend. — In het Gat zit aan den grond het Amerikaansch Schip ladzyden. Voor het overige zullen wy trachten de neeste bezuiniging van plaats intevoeren, zoo loor het hoofd onzes Dagblads en de tusfchen 'akken der onderfcheidene ftoffen, zoo veel te welvoeglykheid toelaat, ietekorten, en den ïtterdruk meer en meer inéén te dringen, als loor het weglaten van alle min gewigtige, n het bekorten van uitvoerige verhandelingen, ms meer tot den geest en de refultaten deitukken bepalende, dan tot de uitbreiding ran der Schryveren voordragt, in zoo verre ulks met de duidelykheid en naauwkeurigheid leftaanbaar is. Het gevolg van dit een en ander zal nauurlyk zyn, dat de Lezer in hetzelfde be:ek ten minden anderhalf maal zoo veel we» enlyke en algemeen nuttige lezensftof zal ntvangen , als by de tot hiertoe gevolgde rethode. Hy zal dus wezenlyk niets verlieen, wanneer wy hem , in dé plaats van kvee Nommers, flechts één Nommer in ieder feek leveren ,maar meer opgevuld niet zaa» en, van belang voor zynen tydlyken weiaard, en ontdoen van alles, wat, by meer» eren omflag, gerekend moet worden voor et gros der menfchen minder gewigtig, miner algemeen nuttig te zyn. Aan den anderen ant zal de Lezer by deze fchikking in zyne curs gewinnen , dewyl wy den prys voor en geheel jaar voordaan bepaald hebben op yf guldens en vier ftuivers, terwyl zulks na 'int uitgave vordert van f 7:16:De tot hiertoe voorgedragene veranderingen', i, gelyk wy meenen , verbeteringen beftaan m in het navolgende; L Vaa  ( 37i ) j I. Van de Oeconomifche Courant zal , met N°. 157. en vervolgeuds, in ieder week één Nommer, in de plaats van twee, worden uitgegeeven , en wel des Woensdags in elke week, zynde ons deze dag het gefchikfte in dit geval voorgekomen, zoo tot bespoediging der verzending , als om de Pryslysten van Markten , die toch in ons Vaderland doorgaands op Vrydag, Zaturdag en Maandag gehouden worden, vroeger dan nu aan het Publiek te konnen mededeelen. II. De prys der Oeconomifche Courant voor een geheel jaar, zal zyn ƒ 5:4:- III. Men zal de ftoffen zoo beknopt, duidelyk en algemeen nuttig, als mooglyk is, trachten te verwerken , en by het betrachten eener bevallige verfcheidenheid, voor alle Clasfen van Lezeren iets belangryks trachten te leveren. IV. Ten aanzien van den letterdruk, het Papier en verdere uitvoering blyft alles op den gewoonen voet, zullende men echter de plaats bezuinigen , zoo veel eene goede en duidelyke uitvoering maar eenigszins toelaat. V. Adveitentié'n zullen by voordgang en op den gewoonen voet in deze Courant geplaatst worden , zynde tot de 6 regels toe 9 ftuivers en bovendien 1^ ftuiver per regel. Wy vertrouwen, dat onze Lezers volkomen bevredigd zullen zyn met eene inrichting , waarvan het nut en voordeel geheel aan hunne zyde is; en wy durven ons zelfs vleijen , dat langs dezen weg het getal derzelven zal toeneemen , daar veelen tot hiertoe nog al wederhouden werden van-de Oeconomifche Courant voor zichzelve te koopen , om ' dat zy opzagen tegen eenen prys, die, hoe zeer by uitftek gematigd, evenwel door het verdubbeld getal van Nommers, jaarlyks nog al eenige guldens beliep. — Wy zullen beproeven, of onze Lezers, door een blyvend vertier. onze verwachting bekroonen en onze fchiKkingen goedkeuren ; en het zou niet dan met den grootften wederzin zyn, dat wy, door eene tegenftelde uitkomst, die wy echter ons geheel niet als mooglyk willen voorftellen, ge drongen , eene onderneming zouden moeten opgeeven, uit loutere menfchen- en Vaderlandsliefde opgeweld, en tot hiertoe volgehouden op eene wyze, welke door een meer en meer toenemend debiet het ftempel heeft ontvangen van algemeene goedkeuring en toejuiching. Wy bieden hier openlyk onzen dank aan den Agent van Nationale Oeconomie, en aan : zoo veele andere beminnaren van Konften, Wetenlchappen en Nationalen welvaard , als op eene meerder of minder werkdadige wyze hebben bygedragen ter onderfteuning , volmaking en meerdere verfpreiding van ons Dagblad , veel zyn wy aan hunne hulp, medewerking en belangryke bydraagen, gelyk ook aan die van ondericheidene Vaderlandfche geleerde Genootfchappën, verfchuldigd. Wy beveelen onzen arbeid by voordgang meer en meer in hunne gunst, correspondentie en welwillendheid, om hetzelve, vooral onder den semeenen man en geringeren Burgerftand, teverfpreiden; terwyl het ons hoogst aangenaamzal zyn, door toezending van ftoffen, vooral van eenen Practifchen of beöefenenden aart, van tyd tot tyd ons Dagblad meer en meer te konnen verryken. Kundige werklieden en landlieden zelfs zullen ons en- het Publiek verplichten , door het mededeelen van zoodanige ophelderingen , voorftellen ter verbetering , en waarnemingen , als ieder in zyn byzonder vak van Landbouw , Fabrieken , Trafieken, Handwerken, Visfchery, Zeevaart enz. zoude mogen weeten aantegeeven. Zy konnen ons hunne opftellen, mids duidelyk genoeg leesbaar, Franco toezenden, en wy neemen de redadtic of het in orde bresgcn daarvan geheel voor onze rekening. Wy hebben het meermalen betreurd, dat men ons van dien kant zoo weinig. hulp boodt, daar het uitlokken van foortgelyke, min befchaafde, maar tevens zeer nuttige, talenten, die hier en daar in de vergetenheid fchuilen, een der wezenlykfte oogmerken van onze onderneming uitmaakt. Eerlang zullen wy eene reeks van vraagen of voorftellen ter beandwoording in onze Courant plaatfen , Waarop wy de andwoorden van deskundige land- en werklieden in ons Vaderland zullen verwachten, met belofte, van aan den Schryver van elk bestgekeurd andwoord tot erkentenis te vereeren een compleet exemplaar van de Oeconomifche Courant. De Uitgeevers der üeconomische Courant. Amflerdam, den 14 July 1800. Aaa a I. QE-  % OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Iets over de Oeconomische STOOKKRY en SOEPKOQ-KERY van RUMFORD.. Te Genéve heeft men die Rumfordfche Soepkoókery tot- eenen vry hoogen graad van volkomenheid gebragt. De Hoogleeraar Pi&et en anderen hebben "het opzicht over de toebereiding, en derzelver vrouwen over de uitdeeling daarvan.. By intekening zyn er twee Kookhuizen opgericht, waarvan elk dagelyks meer dan 200 portiën eetens voor eenen geringen prys verkoopt , ten einde niemand zich door fchaamte wederhouden late, van dezelven te komen haaien.. Ook te Rarys zyn zoodanige Soepwinkels door een milddadig Koopman, Delesfert, opgericht. Het Fournuis, waarvan men zich by het kooken dezer Soepen bedient,, is zoodanig ingericht, dat men met 50 gg droog hout 300 portiën Soep 10 uuren lang aan de kook houdt, makende zulks eene uitgave van i§ Livre^ In een der grootfte Armenhuizen te Parys- kosten daartegen 500, eeters 15 Francs aan brandhout,, en by de Armée ontvangt ieder Soldaat 4 fg hout tot het kooken zyner Soep. — Een foortgelyke Spaar-oven, waarin mén met 1 gg kooien 25 gg water kookt , kan overal gevoèglyk én met nut worden gebruikt. Niet alleen om der Armen wil, maar ten' algemeenen nutte , uit hoofde van de alom. heerfchende febaarsheid en duurte van het hout en der levensmiddelen , behoorde ieder weldadig vriend der menschheid door raad en daad dé Rumfordfche Soepen en Fournuiièu algemeener in het gebruik te helpen brengen. Een nood- en hulpkoekje vau dien aart moest in handen van eiken Huisvader zyn , en het is de plicht van vermogende menfehenvrien* den, [van de Regenten, der Gods- en Armenhuizen] eene zorgdragende Regeering , zoo landelyk als plaatfelyk, dezelven overal inte- 1 voeren , en door duidelyke afbeeldingen en' befchryvingen voor hét algemeen kenbaar te' maaken. J Eene konstmatige en bezuinigende aanwen-11 ding der warmteftof heeft er plaats in hetj,; Hospitaal te Florence, gelyk mede in het Invaliden - huis te Parys , hoewel van dit laatfte nog geene voldoende berichten zyn in het licht .gegeeven.. Op zulke en foortgelyke inrichtingen behoort men acht te geeven, wanneer men een werk wil vervaardigen tot voorlichting van het Publiek nopends dit onderwerp, gelyk de overledene Majoor fVerner gedaan heeft door het uitgeeven èener Hoogduiifche Theoretisch-PraStifche verhandeling over fpaarzame Kagchel- ovens, Fournuifen enz. met 7 Koperen plaaten , Hamburg 1797; Terwyl men van de zoogenaamde Franklins eene be* fchryving van Vogt vindt in den Retchsanzeiger N°. 165. A°. 1798. — (Jok verdiende in aller handen te zyn het 25e Nachricht ati Hamburgs wolthdtige cinwoliner , über den fortgang der Armen - anftalt, im Januar 1798. alsmede een Fransch ftukje, getyteld: Avis in» teresfant fur les fournèaux ëconomiques & por— tatifs & les tables de fantë, connus fous le nom du Citoyen Nivert an 1780, & perfeltionnés par le Citoyen Drapé, fon fucces/cur. Deze Drapé maakt, niet alleen draagbare Kookfournuifén, maar ook Amerikaanfche zoogenaamde Grapan, waarin men de Groentens kookt door middel van waterdamp. Wy hebben gemeend, deze fchriften aan ons Publiek te moeten bekend maaken, dewyl wy van ter zyde vernomen hebben , dat men te Amflerdam en elders niet ongenegen was, om. Rumfordfche Ovens en Soepkookeryën intevoeren , indien, men flechts genoegzaam duidelyke befchryvingen en afbeeldingen daarvan te bekomen wist. Wy hebben nu daartoe den weg aangewezen , en dus ftaat. het aan de daarby belanghebbenden, om zich nu ten algemeenen nutte van deze voorlichting te bedienen.. Allerlei! OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN en VOORSCHRIFTEN., In Zmtferland ftrooijen de Boerinnen in 't /oorjaar aarde over de fneeuw, waardoor lezelve eenige weeken vroeger dan anders wegfmelt. Men zou= zich van dit middel met /rucht in onze Tuinen kennen bedienen. — kVanneer men de Zaaden op de fneeuw zaait, de Ploeg niet door wilde.' Men moet. :venwel in 't oog houden, dat men geen ragt, om te loslen en repareeren. Texelfche en Vlie-Lyst. Den li July. Binnen J. Wichman, van Philadelphia; R. Lonten, van New-lork; E. Eynerfe, F. Collenberg en N. Jenfe, uit Noorwegen. — Uitgezeild P. Evenfe, naar Dramme; S. Torgrenfe en A. Tjarks, naar Embden. De Wind W. Z. VV. Den 12. Binnen P. Doorn, van Embden; P. Sorenfe, uit Noorwegen. — Uitgezeild T. W. Burnet , naar Charlestown. De Wind W. Den 13. Binnen J. D. Otto, van Bremen; J. Hook, A. Cornet en D. D. Zeemen , van Embden. - Uitgezeild D. Berends, naar Bayonne; T. Bodeman, P. Klinken, C. Bakker en H. H. Ziesling, naar Embden. De Wind N. N. W. Den 14. Binnen t^. yan der Bent, van Embden; J. H. Ackjiem, van Zi&z«. — Uitgezeild L. Nicolfon, naar Baltimore-; H. H. Wo'tersz, naar New-lork; P. Attenton, naar Smima; C. Pieters, naar Livorno; T. Kinner], Haar AW/j;, yf. Staruks, naar ,• //. Meijer, naar Dieppe; R. Busten, R, p. £9S, en /ƒ. Zta?/- , a-lle naar Emdbcn. De Wind N. N. VV. In V llie. Den 10 July. Binnen J. Har- manus en /F. //. Lange, van ,• W. f van Dyk , van Awttfc; ƒƒ. Landlhrm, van Carelshaven; J. Hendriks en 6'. >. ^ Joff;?, uit Noorgen. Den 11. Binnen H. PI. Poijewyt en £. Jan. fen, uit Noorwegen. — Uitgezeild ƒ>. Cornelis, naar Frankryk; J. G. Windler, naar AV/t/oJ. V*« der Wind en ^. Ze&wV, n ar de Oostzee ; H. St effens , naar Noorwegen ; T. J. Olfen , naar Htaing; C. Orel, naar Embden. Den is. Binnen R. J. Kuiper, uit Noorwegen. Den 13. Binnen P. Unger en J. Hansftn. van Noorwegen. Helvoet/luis. Den 9 July. De drie Schepen gisteren gemeld , die by 't vertrek der Post in 't gezicht waren , zyn gevoerd door S. T. 7aay, C. Jacobs en R. D. van Dyk, alle van Oleron. Nog binnen W. Falcke, van Embden. — Pleden morgen arriveerde uit Zee H. K W. Noorman, van Ceudres. — Uitgezeild T. Whennel, naar Embden. De Wind W. Den 10. Niets gepasfeerd. De Wind W. Den 11. Gister binnen A. H. Hordt, van Oleron. — Heden morgen uitgezeild H. P. Henrichfon, naar Dramme; W. Steekei en T. Jans Dirk, naar Embden; J, A. de Beer, naar de Oostzee; R. Janfen , naar Ceudres; C. Fasmer, naar Fredrikshaven en 's Lands Fregat van Oorlog Juno, Kapt. Melisfen, is van de Rheede onder de Goereefche Haven gezeild en aldaar geankerd. De Wind Z. Den ia. Niets gepasfeerd. De Wind W. Den 13. Heden morgen binnen J. Brandt, van Fredrikshaven. By 't vertrek der Post is er een Schip in 't gezicht, uit Zee komende, de Wind N. Brielle. Den 9 July. Gisteren na Posttyd binnen D. de Patron, van Embden. S. Neitiet en P. Schentz zyn gisteren uit de Put op de Rheede gekomen. De Wind W. Den 10. Niets gepasfeerd. De Wind N. W. Den 11. Uitgezeild P. Anderfon, H. B. Fr oom , J. Jans Swart en C. Boterweg, alle naar Embden. Een Brik iu 't gezicht uit Zee komende. De Wind Z. W. en Z. Z. W. Den 13. Heden morgen binnen S. Janfen, van O/lende; F. R. Gaajira en M. Bartholomcus , beide van Embdcn. De Wind N. W. Den 13. Heden morgen binnen P. van der Plus, van Bergen. De Wind N. N. W.  N° 152- 19 July 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konjlen, Landbouw, en alle andere middelen van bejlaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Kundigheden wegens den HANDEL van EGYPTE met EUROPA en ASIA. (Vervolg van N?. 150. bladz. 353.) Alle deze, door de Europeen benodigde, goederen, moeten telkens met baar geld betaald worden , moetende men omtrent den mkoop van verfcheidene artikelen eenen vastgeltelden tyd van het jaar in acht neemen. ln de overige vakken wordt het geheele jaar door Handel gedreven. Verder is het wasfchen van den Nyl in zekeren zin de Thermometer des Handels met dc Landproduclen. Wanneer die Rivier 17 voeten , en daarboven ftygt, gelyk alle jaaren gebeurt, dan volgt 'er een ryke oogst, de pryzen zyn laag , alle Handelsbedryven gaan gemaklyker, en men kan : op eene voordeelige wyze in- en verkoopen. : Door de Tolrechten wordt de Handel in , Egypte met gedrukt. Éénmaal worden de goederen bezichtigd, en men betaalt geene andere , lolrechten, dan by het inkomen of uitgaan 1 der goederen van of naar buiten 's lands. Van ' alle Koopmansgoederen wordt by den in- en 1 r.X'y PS,' bpt3aId' Zynde het "itgaande recht alleen der Ryst en Coffy hooger, wvl r de uitvoer daarvan eigenlyk verboden is. Dan, \ vermids de overvloed dier Producten binnen slands niet kan verteerd worden, laat men altoos de Ryst voor 10 en de Coffy voor 4 pCt. uitgaan. J * Men betaalt de Tollen in 'slands Munt, doch van eenige goederen, als b. v. Balken, Planken, Tabaksbladeren en Zeep, in natura. Ue goederen, met de bovengemelde groote Caravaanen te Cairo aankomende, zyn vrv van inkomende rechten, en dit is de reden, waarom zich zoo veele Turkfche Kooplieden by die Convooijen voegen. De Egyptifche Tolgelden zyn indedaad gering; doch daartegen wordt de Handel wederom van eene andere zyde belemmerd, door de eigendunklyke geldafpersingen der Beys naamlyk, by wyze van leening, die nooit weder voldaan wordt. Men windt zich te vergeefs met klagten daarover aan den Basfa des grooten Heers, die over de Beys gefteld is, want deze bemoeit zich enkel met de spenbare zaaken van algemeen belang, en Schouwt ioortgelyke leeningen altoos als eene landeling van vertrouwen aan de zvde des '" *hZ™ "leer fcPhadU ian voordeel, want, zoodra de Beys daarvan ;ennis krygen, laten zy geene gelegenheid 'oorbygaan , cm hem in zyn beroep te beladeelen. Het best is nog, dat men den Bet 'oorkome met het aanbieden van een gelchenk • ien geeft hem de lyst over van de goederen 1^ men heeft medebragt, en roemt vooral he-  C 378 ) hemelhoog die, welke men hem heeft toegedacht , en waarop dan ook veelal zyne keus valt, Hy eiscbt er meer of minder van, naarmate men ze laag of hoog heeft aangeflagen, én daarmede laat hy zich te vrede ftellen. Door dit middel te gebruiken , zyn veelen met den Schryver in hun oogmerk' geflaagd. lm Egypten is, behalven de landlyke Munt, ook veel buitenlandsch geld by den Handel in omloop ; doch alles wordt verdeeld in Meclius (of Divans, Parcd's') , waarin alle betalingen gededuceerd worden. ; De Zecchine Zermabub (Sahr Mabub), de eenige Egyptifchc Gouden Specie, bevat 120. Medius of 18 Franfche Livres, doch alleen in den Handel , wyl derzelver eigenlyke waarde niet grooter is, dan van 9 a 10 Livrei. [De Zermabub, Altun of Zindfperli is ook eene 'lurkfche Munt, bedragende 3I, en de halve dito, \\ Piasters"]. — De Medius, die Voor 24^ Denier of 3 Sous in betaling wordt aangenomen , is eigenlyk niet meer waardig dan 18 a 20 Denier \ of 1 Sou 8 Deniers. — Deze Munten hebben op onderfcheidene tyden een verfchillende Cours, en dus moet men zorg draagen, dat men hierdoor geene fchade bekome. Het best is, die zoodra mooglyk weder uittegeeven. Van de buitenlandfche Munten is er meer in omloop, en men zendt die zomtyds naar - Cairo op fpeculatie. Derzelver waarde wordt by 't gewigt bepaald. De volgende Speciën zyn de gemeenzaamfte. 1.) De Faudukie - Zecchine van Conftantinopel, eene Gouden Munt, geldt 146 Medius (fj. 2.) Verfcheiden Zilveren Piasters van Conftantinopel, welke zeer raar zyn en 40 a 60 Medius gelden. 3.) De Venetiaanfche Zecchine geld 185 Medius. 4.) De liongaar/che dito of Keizerlyke Ducaat heeft dezelfde waarde. 5.) De Zecchinen van Barbaryen, Marocco,, Algiers,' Tunis en Tripoll gelden ieder 130 a 140 Medius; 6.) Hongaarfche Patacken of. Duitfclie Specie-Daalders zyn fterk in omloop en gelden te Damiaten , Rofette en Alexandrie van 80 tot 85 Medius. 7.) De Toskaanfche Patacken gelden even zoo veel. 8.) Zomtyds komen ook ih den Handel te Cairo, Spaanfche Dubloenen voor, doch deze Goude Munt is zeldzaam en wordt meer aan de Munten verkocht, om daarvan Zermabubs (*) Men heeft ook i en \ Faudukltfs. Volgends Melkatibrethers Pafchenbuch wordt de heele op 5 Pias ters, en deze op 40 Medius getekend, '1 geen een ïeifchü mitfkt van 54 'Medius. te flaan. 9.) Eindelyk bedient men zich ook in den Handel van Grusch of Divan- Piasters, welke 'er zyn van' 30, 33, 40, 60, 70 en 73 Medius, op de Spaanfche Patacken en Piasters van Ragufa heeft men altoos eene aanzienlyke winst, want beide worden in den Afiatifchen Handel zeer gczogt, en vooral de laatften in den Handel met Syriën. Remifes een Wislél na Frankryk overtemaaken is zeldzaam en bykans onmooglyk , zelfs niet over Marfeille, wyl de Kooplieden aldaar altoos van die te Cairo geld te vorderen hebben. Men moet dus tot andere Koopfteden, als Feneti'ën, Weenen, Livorno of Conflantinopolen in dit geval toevlugt neemen. Doch doorgaands gefchieden de Remifes in baar geld, en in,dat geval geeven 100 Patacken, te Cairo betaalt, in Conftantinopel 205 Piasters a 40 Medius; te Weenen aanfè guldens; in Venett'èn 1050 kleine Lire en te 'Livorno 117 Realen van achten. Ten aanzien van het gewigt wordt in Egypten, alles na Dramen of Dragmd's gerekend, eeg Drame houd 60 gryn en 8 Dramen maken een once Fransch Markgewigt. De ia. den Handel gebruiklyke gewigten zyn te Oka van 400 Dramen en de Rottel van 144. Dramen of by het weegen yan Zyde 2.294. Het Qjiintaal houd 103 , 105, 110 tot 130 Rottels, ^ naarmate de waaren goed gewoogen en op de reis onbefchadigt bewaart worden. Tot het weegen van Goud, Zilver en andere- kostbaarheden heeft men byzondere gewigten , naraelyk de Metial die 24 Karaat, de Drame die 16 Karaat, en de Karaat zelve die 4 grynen houd ; 8| Dramen ftaan gelyk met een Franfche once. Vreemde Goudmunten , die men op fpeculatie te Cairo brengt, worden aldaar gewoogen en het verfchil van gewigt aldaar, geeft een aanmerklyk voordeel» De edele Gefteenten , in Goud Of Zilver gezet , worden ndet by het gewigt verkocht, maar gewaardeert. De ongezette Steenen verkoopt men naar 't gewigt, en wel by Karaa~ ten , dit is ook het geval met Gouden en Zilveren kostbaarheden, ftaande hier roo Dramen Con/tantinopolüaansch gewigt gelyk met 103 inlandfche dito. Tot het meeten van Linnen i Catoenen en Zyden goederen gebruikt men vooreerst de Confiantinopolitaan/che Pik , dienende tot het meeten van alle vreemde waaren , dezelve houd 28 duim, dus een quart minder dan de oude Paryfche El van 42 duim. De tweede maat is de Pik van Cairo, Drabeledi genaamt, ueze houd 9 Franfche duimen, en is dus een der-  ( 379 ) derde van de voorige, zy dient tot het meeten van inlandfche gemaakte goederen, en is de eenige maat voor den "kleinen Handel , Zoo by uit- als inlandfcfie waaren. Ligchaamlyke maaten voor vloeiftoffen zyn in Egypten onbekend , dewyl alle diergelyke waaren by 't gewigt verkocht worden. Alleen de Wynen en Liqueuren, waarvan het opentïyk vertier verboden is, worden by Bouteiiles en andere maaten verkocht. By het verkoopen van drooge waaren , als Graanen , Ryst enz., gebruikt men of de Kouffe , weegende gewoonlyk 183 $ van-Marfeille, of de Ar dept, die ongeveer 550 dier ponden bevat. [Het overige in een volgend N-.] Auerieie OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN en VOORSCHRIFTEN. Men vindt van de Wintertarw zes verfchillende fpeehngen of foorten. Een opmerkzame Boer in Torkshire , wierdt op een zyner Tarwenakkers eeqs eene uitnemend zwaar geladene plant gewaar, die hy met een ftokje merkte, en er by de inzameling uit 15 airen 604 lederkleurige Koornen van kreeg. By den volgenden zaaityd liet hy dezelven 9 duimen wyd van elkander planten , en zoo doende, leverde hem dat Zaadkoorn eenen oogst van s§ Gallons Tarwe , welkè sof gg woogen , behalven nog etlyke ponden minder foort , terwyl een Koorn in 35 airen 1235 ftuks opbragt , zónder dat hy er -eenige ontaarting aan kon bemerken. ' , Men heeft in Duitschland opgemerkt, dat de Rogge in natte gronden, op laag en Hecht ' land niet licht tot onkruid veraart. Pfeifer\ verhaalt ons in fcinen Berichtigungen beruhmter \ Staats-, Finanz-, Polizen-, Cameral-, Commerz- und Oeconomifchen Schriften diefes Jahr- ( hunderts B. 1. S. 175., van meer dan een , geval , dat onderfcheiden foorten van Koorn ( tot onkruid ontaarten. Erwten, zegt hy, veranderen op fchraal Hecht land in Wikkan, en ' het Lynzaad in een foort van onkruid. Wie \ zal ons , zegt hy , verzekeren , dat de on- ' derfcheiden Zaaden en Planten, die wy onkruid noemen, niet als zoodanig uit de hand der natuur zyn hervoord gekomen , en eer.-t langzamerhand door verplanting verbeterd ge- * worden ? In het Temeswarer Eanntat zou heï in zeer vruchtbare jaaren niets vreemds we* zen, om de gezaaide Rogge zomtyds half en ook wel eens geheel en ai in Tarwe veranderd te zien. (NB. Dat ten minften.door de behandeling als op de voorgaande colom van den lorkshirifchen Boer gezegd is , Rogge en Tarwe niet alleen zwarer van Koorn wordt , maar ook , mjds op een vetten grond en verre genoeg uiteen gezaaid , ruimer fchoovert draagt, kan ik uit de ondervinding van myne voorige Landpagters, die niet te eigenwys waren om dit te beproeven, bevestigen.) [Het vervolg eèrlangj} II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Bericht, wegens de bereiding van een VOCHT, om Rupsen, Mieren, en andere Insecten te verdelgen. (Uitgevonden door C. Tatin, Zaadkooper en Bloemist te Parys. Men neme groene Zeep, van de beste foort» r| gg ; Bloem van Zwavel, i| gg; Kamperroelje, of Paddeftoelen, evenveel van welke hort, 3 gg; Rivier- of Regenwater, 15 galons (*)• Verdeel het Water in twee gelyke deelen. 3iet één deel, dat is 7* gallons, in een vat /an bekwame grootte, welk alleen tot dit ;ebruik moet dienen. Roer daarin de Zeep , tot lat ze ontbonden is, en doet er alsdan de 3addeftoeIen by, na dezelven zacht gekneusd! e hebben. Laat de overige helft van het Water in, enen ketel kooken; doe de. gantfche hoeveelheid Zwavel in een zak van grof Linnen, >ind denzelven toe en maakt er aan vast ;en fteen, of ander gewigt, van eenige ponien zwaar, om het te doen zinken. Indien le ketel te klein is om gall ns water in :ens te kooken, kan men zulks in twee of meer- (*) Nagenoeg 24 ftoop. - • ' ' Bbb 2  meerder reizen doen, mids dé Zwavel' in de zelfde evenredigheid verdeelende als het Water. Geduurende zo minuten, zynde de tyd, dien het Water moet kooken, roert men hetzelve geftadig met een ftokjeo ;. waarna men den zak wel uitdrukt, op dat de Zwavel al zyne kracht en kouleur aan het Water mededeele. De werking van het water wordt niet vermeerderd , door de hoeveelheid der inmengfelen te vergrooten. Het Water van 't vuur afgenomen zynde, giet men hetzelve in het vat , waarin men liet een korte poos met een ftokjen omroert. Dit roeren moet dagelyks herhaald worden , tot dat het mengfel in den hoogften graad Hinkend worde. De Ondervinding leert, dat hoe ouder en hoe ftiukender hetzelve is, het des te vlugger is in zyne werking. Het is nodig, dat men zorge^ het vat wel digt te fluiten , zoo dikwyls het mengfel geroerd is. Wanneer men van dit Vocht- gebruik wil maken, heeft men er flechts de planten mede te begieten , of te befprengen, of derzelver takken er in te doopen. Doch de beste manier om het te gebruiken, is-, hetzelve er op te iprengen met een, gemeene fpuit, waaraan eene §yp is van de gewoone gedaante, uitgezonerd , dat aan derzelver einde een hoofd is van il duim in middellyn, in deszelfs platte oppervlakte doorboord met kleine gaatjens, gelyk een gewoone- Tuingieter ,. voor tedere Planten; doch voor Boomen, moeten de gaten een weinig grooter zyn., Rupfen , Torren, Wandluizen , Aphides,. en veelerlei andere Diertjens fterven aanftonds, wanneer zy met dit Vocht maar eenmaal- begooten worden. Inlieten, die zich onder den grond onthouden , zulken, dia eene harde fchaal hebben , Horfels , Wespen , Mieren,, enz. vereisfehen dat men ze zachtjens en by aanhoudendheid befprenge, tot dat het Vocht tot den bodem- van hun verblyf doordring'e. Mierennesten, inzonderheid* vereisfehen eene grootere hoeveelheid Vochts, naar derzelver diepte tof uitgeftrektheidi Men moet ook de Mierennesten niet' ftooren., dan 24 uuren na de bewerking* Indien de Mieren, die by geval afwezend zyn,. een ander nest aanleggen, kan men daarmede op dezelfde wyze te werk gaanj Dus doende-,, zal men dezelven-eindelyk geheel uitroeijen; Men moet ze ook niet te veel- ontrusten, door in de nesten té-roeren;, integendeel, men moet met gieten, zoo lang aanhouden,, tot dat zich geen Mie-i sm racer op den grond, vertoonen, en menj over zulks befihiten mag, dezelven allen verdelgd te hebben. Men kan met voordeel by het mengfelvoegen a oneen Nux vomica, welke tevens* met de Zwavel moet gekookt worden. Hierdoor zal het Vocht meerder kracht/ verkrygen , inzonderheid, wanneer men zich van hetzelve bedienen wil, om. Mieren te verdelgen^ Wanneer al het Vocht gebruikt is, moet het zinkfel diep genoeg onder den grond begraven worden, op dat geene, Ploenders of andere Huisdieren er van eeten. Het Bureau de Confultativn te Parysheefc den Uitvinder van dit Middel, eene belooning gefchonken , en begeerd , dat hetzelve zoo veel mooglyk algemeen bekend zou worden gemaakt* WEERKUNDIGE WAARNEMING E N, Gaven wy in ons N°. 46. bladz. 36Ö en 367.U eene Algemeene- Tafel der Weerkundige Waarnemingen, geduurende de zes Eerfte Maanden des Jaars 1799 op Zwanenburg gedaan, ge:rokken uit de Maandelykfche Tafels der Weerkundige. Waarnemingen-, door ons. medegedeeld ; wy oordeelden ook nu ,, na het verlopen der eerfte zes Maanden van dit Jaar, weder hetzelfde te moeten doen , wyl eene zoodanige Tafel , die een Algemeen overzicht geeft over alle de zes voorige, een denkbeeld aan de hand geeft van da Algemeene.- Weêrsgeftelaheid, die er in elke maand plaats-gehad heeft, niet alleen , maar ook het Refuhaat geeft van, alle de Waarnemingen, die er in het verlopen half Jaar gedaan zyn. — Nopends den aart en inrichting dezer Tafel ,. verwyzen wy onze Lezeren naar het bovengemelde N°., als waarin wy de verklaaring van dezelve hebben medegedeeld. — Daar echter eene Vergelyking der Waarnemingen-, in dezelfde Saifenen- van verfchillende Jaaren^ gedaan,, ook haare nuttigheid !kan hebben , althands de predomineerende eigenfehappen - des* Weders . in dit of dat Jaar meer doet kennen zullen wy eene. dergelyke vergelyking tusfchen de Eerfte- Zes Maanden yan dit Jaar, met die des voorigen Jaars op onze Algemeene. Tafel laaten volgen,. AL-  c 381 ; : ö>»-^ ALGEMEENE TAFEL der WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN op ZWAANENBURG, geduurende de Eerfte Zes Maand-.n yan het Jaar 1800. Hoogte van de\ï iHo;.gte Van den Heers, i Hofvëel'ieid- JAAR Barometer. Tuermometek. Wind.. gevallenen I n,CHT5rcsTIln„c,n | 1800. '(va^ c^^1 Ijn^ r^-^-. jülTCfiw. WaterJ LL CH rsGESTELDHEID. , groot. klein. 11 groot. klein. I j ■ d. I. d. I. y graad, graad. gevall. uitgewi —— j I den 1 Lyn. Ly?i~\ ' T/VNU^RY 5" 1 .den-^ d,en 26,'S mor- " 30 dagen Betrokken. jilKUAKY sraor.'smidd sav. 10 O.t.Z. 20 1. dito Helder. ,1 ~ 0,t;£ 2 dito Regen, i 30. 4i 28. 10 41. J2d»g. Z. W. 4 dit0 Mi°r< I Vorst. ■ _ 1 dito Storm; Jen 7 den 15 .FEBRUARY «?V"en d.e" 23 den-2^ 'S mV' n eSt" 2* da§en brokken. jrcuitUAitY 8'smor 'sav. 's mrdd ui 'Oost. 4. r 4 dit0 .Helder. , en... - . — 1 dito Sneeuw. , smidd 29. 2} 42! iadag..O.N.O tdit0 jyiist< 1 3Q- 1 i Vorst, j * , , , den 8 L ~ 27 dagen Betrokken. MAffHT ; den"den *8 |den as's mor. N. O . 4 dito Helder. J MAART smidd 'sav. I's midd 20 rO.N.O 4 ff 1 dito Regerr. ' „ ~~ 9: 1 dito Sneeuw. 30. 1 29. 4 59ï ndag. O.Z.0 1>dit0 MisC; I 'Vorst, \ ; 1 dito Storm._ _j . f; , ,).. L„ ,. 29.dagen Betrokken. ap-ptt l?° 3oden 1 den 2^dsn 2 zzü' 1 dito Helder. sav. 's mor. smidd s mor. ,Z. W. 14 38 , 1 dito Regen, den ö, ro I iz- W- 1 maal Dond. 11, i4>1<:« 19.11*29- 2 6S> f 41. Z.Z.O. T dït0 W.L. zw'aa;/ 5* ; ' 4.dito Storm. Storm. 1 , !, , ' v 24 dagen Betrokken. * 4v 1, *Jiden ^ den * iden *4 °ost- 7 dito Helder. ï smidd 'sav. en 5 'sav. N. O. 13 46 2 dito Regen.- den 17 J I 'smidd \z-w-' a-dito Storm* zwaare 1 30. i|28.ioij 73*1 46. WZW 1 maal Dond. Storm.M 2r ditoW.L., 5ditoN.JL.y 30 dagen Betrokken. ( idito Re^en. ' 3 dito Storm. .den 15 zwaare Storm:- *^ 30. 2ia9.fi>.) 68.^ 44* WNW . den 19 ;savonds Mkt.. f IS i64dag.Betjok.2 maal DondTïS 17 dito Helder. 3 dito W L V tot J"-'J- I Jau' ;cn '5 IO 'w. ( 7«i; 1 140* . 7ditoJtegeD. sdito N. C f TH NV i o ; May I T ;- 4 dito Mist. 6 dito zwaare ju.wy 3Q. 4i28. 1D ( ?3> 35dag_ | nditoStorm.. Storm. «f J' 'il ! Vorst.. 2ditoSneeuw. T*  C 383 D VERGELYKENDE TAFEL der WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN op ZWANENBURG, geduurende de Zes Eerfte Maanden van 1799 en 1800. I Hoeveelheid Hoogte tan den Hoogte van den Heers. Gevallen en Barometer. Thermometir. Vorst. Wind. Uitgewazemd Zes Eerfte . , . Water. Maanden van groot. | klein, groot. klein. dagen. gevallen, uitgew. ^ d. I. d. I. graad. graad. • Lyn._ ^_Lyn.^_ 1799 ' 30. 9! 28. ioi 73 4. 40 Oost. 92 113 1800 30. 4i '»8. 10 73 ro 35 Z. W. 78I 140* LUCHTS - GESTELDHEID. Zes Eerfte : Maanden van jietrokk. Helder. _Regen. Sneeuw. _Mist._ jjkorm. Donder l^N. ————— I dagen, ""dagen. dagen. dagen, dagen. j_dagen. maal | maal 1799 | 166 Fs ïl 6 21 I 20 2 I 4 i8co I KJ4 17 7 2 4 I 11 I 2 I 5 P.RYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, dia 14 July 1800. De Melisfen, 1, 2 en 3 gg, zyn \ a § § minder , dan den ■ 7 dezer. De Bruine Syroop is 84 g. De Bourbonfe Coffy is nog iets flaauwer in prys. Het Zout, St. Ubes en Lisfabons is genoteerd op 90 a 100 cfi. — dito Olerons op 110 a 120 c£. — dito Seudres en Martins op 100 a 110 — dito /^ï* op 250 è 300 e£. De Inlandfche Tabak is iets flaauwer ; de Carotten daartegen zyn wat williger, dan den 7 dezer. Het Koolzaad in alle foorten is genoteerd op 68 k 76 Het Hennipzaad is * gl. gemonteerd. De Oly; Raap. f 78I, Lyn- f 66* , »;> / 675. I Dordrecht, den 10 ^w/y 1800. Oude Zeeuwfche Tarw, per Zak .43 » 44 I Dito dito per Last . . 345 a 362 ggl. Beste nieuwe dito, per Zak 37 a 42 g Dito dito per Last . . 306 a 346 ggl, Gemeene per Zak . . 22, 17 a 31 "ft Dito per Last .... , 180, 222 a 254 ggl. Blaauwe per Zak . . 23, 27 a 29 js Dito per Last . . . i8ö, 222 a 238 ggl. Zomer-Tarw, per Zak 20, 27 a 32 ft Dito per Last . . . 165, 222. a 262 ggl. Roode Bovenlandf., per Last 320 a 322 ggl. Zeeuwfche en Inlandfche Rogge per Zak . . 27 a 32 >§ . Brabandfche, Vlaamfche en BovGnlandfche, per Last . 218 h 226 ggl; Zeeuwfche en Overmaafche Zomergarst . . 31 , 32 a 33 Spelt Haver, Inlandf. Brouw, 27 a 29 ,r£ iito Paardevper ... 22, 24 a 25* Paar-  c 383 ) Paardeboonen .... 38 a 40 <£ Boekvv., op 140 fg wigt, 50 ö£ Koolzaad, Inl. en Zeeuwsch 74 a 78 o£ Raap - Oly , per Aam. 80 gl. Lyn-dito, per dito . 72 gl. Raapkoeken per 1000 ... 65 a 70 gl. • Den 11 July. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 28 a 45 ft* Moutwyn , per Virtel . . . iok c£ Genever, per dito .... 11 ^ Lui kiene Kooien , per Hoed . 22 gl. Waag dito , per 100 Waag • 26 gl. • Den 14 July, Candybrooden 34 a 34J § Poeijerbrooden 33 833* ■ Raffinaden • • • 31 a § Melisfen 2 66 , ..... 27! a 285 dito 3 68 25 a 27J Lompen ......... 23*. a 24 Stampfuiker .... ... 22* a 27J Basterden . . . . . . .. » 15 a 23 Gandyën, diverfe 42 a 23! Syroop , . 85 a86 g Witte Genueefche' Oly . . 200 a 220 Te Schiedam, den 16 July 1800. Moutwyn iof 44 a 53 ggl.L Te Utrecht, den 12 July 1800. Witte Weit .... van ƒ 184 tot ƒ 19; £00de dito — , i7£ _ . Iöu £°ë,Se - ' i2| - - 13 Boekweit „ „, _ s £1 Pryzen van eenige Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam , den 17 July 1800. Recepisfen , Brabandfche fchaêvergoeding a 4 pCt. 39! a 4. dito 4 pCts. Heffing, a 3» — naar rato van Comptoiren en Sommen ......... 50 , a <3-. Nationale Schuldbrieven met Cou. ..pons a 3 pCt. 421 a 43I dito met dito en Uitl. a 4 . 56 a 57 dito met dito dito . a 5 68* a 70 iito met' dito dito a 3* ggg a 53 'nterest-Recepisfen van oude Staats» fchulden. a 4 pCt .... 53 a 54 Bataaffche Refcriptiën. 17 July . ' 1800 . . 92I i 93I 1 . . 76 a 77' 3 • . 65 a 66 3 561 a 58 Na den Vréde 4by loting* . |J | fl* 'iollandsch geforceerd .... 371 4 /ry wil lig dito 59? a 6o* relderfche fchaêvergoeding . 40* a j.j§ lecepisfen uit de fMieuwe 3 pCts. 2 Heffing, a 3 pCt. . . . 39, 41| £ 5 .eleenbankgei.d. 17 July. $8| ft 99| ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door het Engelsch Fregat the Mei omene de Franfche Corvette l'Auguste, van 5 ftukken. - Door de Kaper & Brave de chepen William , van 22 ftukken en ie Six Sisters, beide van de PFest aar Leyerpooi, en ir/ie Lord Duncan van f»?!»" "aar Glascow, deze laatfte is hernolen en in Falmouth binnen. Opgebragt in Plymouth het Stettyner Schip riton, van Bourdeaux. — Te Livorno het weedfche Schip 0/?rw/j Gr*yS», Kapt. i>. Ctoe» van Castiglione della Piscaja naar 2? ~- De £nys van de Kaarten de' Departementen apart in Te Amflerdam, by C. CÓVENS- Doek- en Kunstverkooper op den Vygendsra. ■ & ■ Janfe , van Embden raar Bordeaux gedes- ■ tineerd. Den 15. Binnen G. Reinderis, van Noor. ' wegen. ■ Den 16. Uitgezeild J. Frieze , J. Cornel, J. H. de Vrtes, alle naar Petersburg, ' Jansfon, naar Brunsky , II. j. Ludwigfon , naar Gothenburg; O. J. Gok, naar de Os/&*« o" ^ £' ' naar Noorwegen. — Binnen a. D. Rcppat, van en S. A. Sorendfen, van laar jon. Helvoet pluis. . Den 14 July. Het Schip dat gisteren by t vertrek der Post in 't gezicht was, is gevoerd door J. Brun, van ürobak. — Nog arriveerde uit Zee M. C. IFartke, van Oleron; N. A. Beek, van Kopenhagen. — Heden morgen zyn uitgezeild G. A. Menfinga, op avontuur; M. H. Kluun, naar Embden; 'sLands Fregat van Oorlog Juno, Kapt. Melisfe is van onder de Goereefche Haven weder op de Rheede ten anker gekomen. De Wind N. • Den 15. De 3 Schepen die gisteren na Zee zeilden zyn wel in Zee gekomen. Namiddag arriveerde uit Zee J. Hendriks, van Dramme. — Heden morgen zeilden na Zee G. Jacobs, R. JV. Huysman en Hans Jacob Tidje, alle naar Embden ; O. J. Roe. lofs, naar Livorno; J. Diks, naar Lisfabon. De Wind Z. Brielle. Den 14 July. Gisteren avond arriveerde uit Zee ^H. Metikes, van Bergen. De Wind N. Den 15. Heden zeilden in Zee C. Botter. \weg en C. Teyes, beide naar Embden. — HeI den arriveerde uit Zee J. Zuyderduyn, van Altona; S. Neitiet en P. Schentz hebben de Lootfen aan boord om na Zee te zeilen. De Wind N. N. W.  N°. 1.53- 23 July 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde , Nyverheid , Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. PTV/ïet genoegen plaatfen wy de volgende LlVl Misfive in haar geheel, ook dat gedeelte , welk ons Dagblad betreft, om dat wy ons van de' welme'enende oogmerken der Schryveren ten volle verzekerd houden. Wy gelooven hun gaarne , wanneer zy ons zeggen, dat niet alle onze opgegeevene middelen en voorfchriften door hunne ervaring goed bevonden zyn: immers, dit te verwachten, ware meer, dan van een menschlyk werk Verwacht kan worden, vooral in éen gefchrift, als het onze , zaamgetteJd uit honderderleiè' bronnen en bydraagen , waarvan de daadlyke proefneming , eer men die mededeelt , den Schryveren veelal onmooglyk is. Wy voor ons moeten ons vergenoegen , wanneer onze opgaven tegen de eerfte gronden van kennis en ervaring" niet ftryden, en voordkomen van zulke lieden, die men als kundig en vertrouwd in hun vak noemen kan. Dit hebben wy fteeds getracht te behartigen, en dat, volgends de Britfichryvers, zommige onzer medegedeelde zaaken cp de proef goed bevonden zyn , is ons hiervoor een aangename waarborg. Zyn er gebrekkige onder , men geeve ons die bepaaldlyk op en melde den intllag der daaromtrent genomene proeven ! Dan leeren wy, en 't Publiek leert met ons. Ten dien einde bevoelen wy ons in de voörddurende Correspondentie , vooral ook van deze Aieijeryfche Vrienden ! ce Uitgeever s."l III. Deel. MISSIVE aan den REDACTEUR der OECONOMISCHE COURANT. Eenige përfonen, zich beyverende ter opfpooring van zaaken , tot nut voor 't algemeen welzyn, Uw Weekblad examineerende, hebben van tyd tot tyd de ftukken , in hetzelve opgegeeven, onderzogt, waarvan er by hun eenige zyn goed bevonden, doch andere niet voldoende, ln Uw Weekblad dienden niet als beproefde middelen aan de hand gegeeven te worden, want anders wordt het Publiek misleid, waardoor notoir het crediet van dusdanig Weekblad moet vallen. Wy hebben niet willen afzyn , om op N°. 144. eenige aanmericingen te maken , en ü die medetedeeleu. In de Misfive van den Agent van Nationale Oeconomie aan het Uitvoerend Bewind, op eene aanfchryving van het Befiuur van den Rliyn, wegens de verwoesting , door de Meykeyers aangerigt, bevalt ons in geenen deele het concept van deu Hoogleeraar Brugmans, om de Mosfen en Kraaijen niet te verminderen , en byaldien er Wetten tegen mochten zyn , die inietrekken: zulks zoude de remedie veel erger dan het iwaad maken. Wy, die dagelyks ondervinden ie excesüve en onberekenbare lchadens, welke leze Vogelen aanrigten , zoo in de KarsfenBogaarden , als Graanen, en voornaamlyk in de Boekweit, konnen hier het best van oordeelen ; het zyn niet alleen de 25 of 30 korrels Boekweit, die de Mosfen, welke zich met legioenen op deze Graanen zetten, C c c op-  C 386 3 oppikken , maar met droog weêr , als wanneer de Boekweit met de' minde bevveeging ryst of afvalt, wordt het dubbel getal van korrels op den grond geworpen , en gaat dus voor den Landman verloren, en dit gefchiedt niet één enkelen dag , maar zoo lang als de Boekweit aan oppers op 't veld ftaat. Het middel te zoeken, om door het befpuiten van Boomen en Planten dit vernielend gedierte te doen fterven , is vry rilibel en chimericq : hoe veele duizenden tonnen vocht zouden er niet nodig wezen, om in een land, alwaar veel Houtgewas ftaat, alle de Bosichen en Haagen te bevochtigen? De manier, aan de hand gegeeven, om ééne fluiver te betaalen voor elke emmer, met dit ongedierte gevuld, is goed, als men lieden kan vinden , die zich hiermede willen ophouden ; dan dit gelooven wy niet , deze dagloon zoude te gering wezen. Doch volgends onze gedagten zoude men aau de Municipaliteiten konnen aanlchryven , dat Eigenaars of Bruikers der Houtgewasichen een zeker getal emmers, met deze dieren gevuld, moesten opbrengen , en dit getal diende geè'venredigd te wezen aan derzelver Houtgewasfchen ; dan, deze wet kan niet generaal zyn, dewyl men het ééne jaar verbazend veel yan dit gedierte aantreft , daar men in andere jaaren er weinig befpeurt. By zwakke winters vindt men de witte of zoogenaamde Spekworm, (waarin zich de Kever verandert, twee jaaren in dien ftaat blyftI, en het derde jaar zich weder vertoont), dikwyls maar een fpit diep in de aarde, waardoor het gebeurd is, dat men met omploeging van een Akker er meer als twee vaten vol van heeft uitgeraapt ; dewelke zeer fchadelyk voor de wortels der planten en gewasfen zyn. Wy vleijen ons , dat , zo wanneer men tot deze onze raadgeving overging, men in den tyd van 6 jaaren dit fchadelvk gedierte zoodanig zoude verminderen, dat dé nadoelen, er door toegebragt, in geene aanmerking zouden konnen komen, en verzoeken dit in Uw Dagblad te plaatlen. Wy zullen ons van tyd tot tyd niet onttrekken, om U beproefde middelen tot nut voor het algemeen belang medetedeelen ; middelerwyl verbiyven wy, na toewenlching van Heil, Uw Medeburger T. van Langesteyn, in naam van allen, Meijery van 's Bosch, den ïo July 1800, By gelegenheid van het plaatlen dezer Misfive , alsmede van het bericht nopends dit zelfde onderwerp van den Hoogleeraar Brugmans , in ons N°. 144. , kwam ons in handen een Hoogduitsch ttukje van J. L. Bauery getyteld: Herkunft der fchadlichèn IValdraupen, Maden und Kaf er. Erlangen, JJ97-, waarin, op grond van ó.s Schryvers waarnemingen in de Baireutfchc en Bambergfche Bosfchen, in de eerfte pkats betoogd' wordt , dat deze Inlecten niet, gelyk men gewoonlyk meent, van elders overkomen, maar integendeel veelal het voordbrengfel zyn van denzelfden grond, waarop zy door hare talryke heiren zulke fchroomlyke verwoestingen aanrichten , vooral dan , wanneer die grond overvloed van zoodanige Boom- en Plantgewasfen oplevert, welke het geliefkoosd voedfel zyn voor de Meykevers en daaruit ontltaande Wormen. Hiertegen ftrydt niet, dat men hier en daar piotieling geheele legioenen derzelven waarneemt, alwaar zy te vooren of niet of in klein aantal gezien zyn, want zoo lang de Landman van foortgelyke Meeten geen merkelyk nadeel ondervindt, pleeg hy daarop ook weinig acht te lkan, en hierdoor heeft zulk een geflacht de beste gelegenheid , om zich binnen weinige jaaren op eene ontzettende wyze te vermenigvuldigen. Het verfchynfel is dan wel plotfeling, maar de oorzaak heeft lange in ftilte gewerkt. In de tweede plaats bepaalt zich de Schryver tot eene opgave der beste behoed- en hulpmiddelen ter vermindering, of uitrooijing yan dit ongedierte, en zoekt die voornaamlyk in het .aankweeken van zoodanige Boschvogelen , die op Rupfen , Wormen , Poppen en Eijeren der Inlecten aazen , en die nu veelal door kruid en hagel vervolgd worden. De Schyver oordeelt dc vermenigvuldiging dier Vogelen geenszins fchadelyk voor het algemeen belang van den Landbouwer, om dat de Boschvogels het minst op de Graanen aazen, Groentens van minder waarde aantasten , en de Boomen veel geringer nadeel toebrengen , dan dat millioenental van Kevers en Wormen , welke dezelven ontbladeren, mtwortelen, en aan eene gewisfe kwyning, lie voor veele derzelven doodelyk wordt , Mootftellen, terwyl zy tevens geheele velden /an Koorn en andere Vruchten ten eenemaal /erwoesten, en den Landman vEn het grootst gedeelte zynes beftaans berooven. Wy geeven dit een en ander ter onpartydige jeöordeeling en beproeving van hun, cfie iaarby onmiddelyk belang hebben, en ver.vyzen die geenen, die eenig nader onderricht  C 387 ) richt omtrent de Meykevers en de middelen daartegen verlangen mochten, tot de Bemerkungen der Kurpfalzifchcn Phiftkalisch - ökonomijchen Gefellfchaft , vom jahre 1770. Er/Ier Theil. Manheim, 1771. waarin men vier Prysandwoorden over dit onderwerp aan de Keurfaltzifche Academie zal aantreffen , benevens naauwkeurige afbeeldingen , en de geheele gefchiedenis der Meykevers. De Kever-Rupfen of Engerlingen tasten inzonderheid de wortels der Rogge, de Salade, Kool, Uijens, en andere Moeskruiden aan. Zy begraven zich dikwyls een vadem diep in den grond, blyven daarin als Rupfen en Poppen vyf jaaren, en zelfs nog langer, en kruipen in het voorjaar uit den grond. By dor droog Herfstweer komen zy mede te voorfchyn, doch verbergen zich dan weder tot aan het voorjaar. Zy ontbladeren de Eiken, Castanjes , Ahombcomen, Doftbóomen, en H;;agen. De Heer Kleemdnn pryst zeer aan, het afïch'udden der Kevers in de maand May , zynde zulks in Juny reeds^ vruchteloos , om dat de paaring dan airede gefchied is, en de eijeren gelegd worden. Om zulk eene groote menigte wel te vangen en geriiakkelyk te dooden , raadt men aan, gewascht Linnen onder de Boomen te leggen by het aflchudden, en geheele hoopen van dit ongedierte te gelyk in een emmer of tobbe aan ltukken te ftampen. Deze brei , in den grond gegraven , wordt een mest, of, zo men die in'de Rivieren werpt, dient die tot voeding der Visfchen. Men vindt ook tegen de Meykeyers en Engerling middelen opgegeeven in de Schlesm'g-' Holfteinifche Provincialberichte, von 1791 , alsmede in de Mémoires d'Agriculture &c. , yan 1787 , waarin bericht wordt, dat dezelve j ook in Franhyk jaarlyks toeneemen, en aan-; geraden tegen ' de Keverwormen , dat men de ; aarde, waarin men zaait of plant, met Turf-j asch vermenge. Verder zie men een ftukje,! getyteld: Ueber die Maykdfer larven, oder Maykdfei v ürmer , die feit einigen jahren die Feldfiüchte mehrer gegenden gar fehr verwüstet haben , nebst Anleitung zu ihrer yertilgung. Mei. ningen, 1799. waaruit blykt, dat dit ongedierte ook in Frankenland zeer toeneemt, en allengs grootere verwoesting dreigt. De Schryver raadt aan het affchudden en dooden der Kevers in May, cn het uitzoeken der Wormen uit het land, ten dien einde diep omgeploegd. Hy meent, dat het eeten dier wormen nadeelig is voor de zwynen. — Ook in het Zweedj'ehe Schiereiland Schonen waren deze Wormen in 1777 reeds verfchrikkelyk, doch in Finland ' nog zeldzaam. Zie Fêr/ök til en Systematisk Inledning ï Swenska Landtfkötfclen 8°. Tom lil. Stokholm, 1777, Eindelyk treft men eene keurige Natuurgefchiedenis der Kevers, en de daarby vereischte afbeeldingen in Koperen plaat aan, in jablonsk'fs Natur/y/lem aller bekanten inn- und auslandifchen Infekten. Der Klif er , 1 heil Heft 1 und 2. Berlin, 1787. Dit is het al , wat onze Lectuur tot hiertoe over dit onderwerp belangryks ons heeft doen kennen. ..) Iets over de C ATOENSPINNERY in Frankryk, vergeleken met die van engeland. In de Décade Littéraire & Politique N°. 22. van 29 April 1799., las men het volgende: „ van den hoogen graad van volkomenheid, tot welken men in Engeland het Catoenlpinjnen gebragt heeft , kan het hierby gevoegd voorbeeld een bewys veritrekken. By gelegenheid eener weddingfehap, werdt onlangs te Manchester 1 fg nieuw Catoen op 366 fpoelen gefpoeld , gevende elke eenen draad van 840 roeden lengte, zoo dat de geheele lengte der draaden uit één tg Catoen 170 Engelfche mylen beliep." Soreau heeft in N°. 5. van het Magazin Encyclopedtque , van 29 July 1799, daarop de volgende aanmerkingen gemaakt: „ wyl hier eene weddingfehap, ongetwyfëld voor eene aanzienlyke fom, plaats hadt, is het te vermoeden, dat men te vooren in Engeland nog nimmer eenen draad van die fynheid uit Catoen gefponnen hebbe. Deze aldaar zoo vreemde zaak intusfchen heeft zedert lang in Frankryk bellaan , en wel in de Fabriek te Lepine, voor de omwending, onder begun(tiging van het oud Beduur te Itteville n*by St. Brain en Arpajon opgericht, Jk zag dezelve in Augustus 1797, zedert welken tyd zy ongetwyfëld nog meer volmaakt is geworden.'' „ Deze indedaad bezienswaardige Fabriek behoort aan de Burgers Delaitfe en Ncè'l, doorwier werkzame oplettendheid zy dagelyks nieuwe verbeteringen ontvangt. Volgends menigvuldige ondervindingen, heelt men hier de grootffe en klemtte hoeveelheid van draad, jit een 83 ruuw Catoen gehaald wordende, i/astgelteld. Het minimum (de klemde* hoe- Ccc 2 veel.  C ) veelheid) beftaat uit 10 ftrengen , ieder van 700 ellen ; het maximum (de grootfte hoeveelheid) bedraagt 120 ftrengen, van 700 ellen ieder. Deze fynheid van draad, die ten allen tyde kan bewerkt worden, getuigt even zoo zeer van de volkomenheid der Catoenfpinnery, als zy voor de Fabrieken,, die zich van gefponnen Gatoen tot het maaken Van veeierlei goederen bedienen, nuttig is/' „ Berekent men nu de fynheid , tot welke de draad in de Franfche Fabriek te Lepine gebragt wordt, zo bevindt men, dat reeds lang voor July 1797 uit ee" É8 Catoen eene lengte van 294,000 voeten, of 4.9,660., Toifes, dat is ongeveer 24 Franjch& mylen,. ieder van 2250 Geometrifchc fcnreden, aldaar gefponnen werdt, en derhalven, dat de Engelfche Catoenfpinnery in 1791; by verre na nog niet tot dien graad van volkomenheid was gebragt, welken zy reeds, lang te vooren in Frankryk bereikt hadt." Ziet hier nog eenige nadere berichten, wegens de gemelde Fabriek te Lepine. De Rivier, Ejlampes, die zich aldaar in verfcheidene armen verdeelt, een vruchtbare en afwisfelende landftreek , een weinig Houtgewasch, een Moestuin van water omringd, een oude Tooren, tot een Magazyn aangelegd, de werkplaats-, het Hospitaal en byltaande woningen, verfchillende eenvouwige, zinryk gemaakte Bruggen, een waterloopkundig Werktuig , dat te gelyk de Machines, der Fabriek en eene Molen in beweging brengt, dit alles vereenigt zich, om de ligging dezer Fabriek fchilderachtig en aangenaam te maaken. In 1797 v/aren aldaar- 96 Werktuigen met 3200 Spinraden aan den gang ; zy gaven werk aan iöo arbeiders, wier getal tot 200 toe ftondt vermeerderd te worden.. Het Hospitaal is een groot gebouw, zeer luchtig getimmerd ,. en voor 120 Weesmeis]ens beftemd toen waren er nog Hechts 6^ va. Deze welgevoedde en geklcedde Kinders bevinden zich hier beter, dan in eenig ander Opvoedingshuis , waar men 400 a 500 Francs aan kostgeld. betaalen moet; Één Kind leert in: deze Fabriek 24 , 36 49. en 48 draaden te. gelyk. beltinnen.. ' Kundigheden wegens de» IIANÜEL van EGYPTE', met E U R O P A e n A S I A.,. (Vervolg van N?.. 152. bladz. 379,) De Kust van Malabaar is het land, waarmede Egypte vooral eenen ryken Handel dryfr,.. en waarvan buitenlandfche, 'inzonderheid Franfche Kooplieden een groot voordeel trekken', konnen. De voornaamfte goederen, die jaar-, lyks in Egypte konnen afgezet worden , zyn deze V: Sandelhout, van de eerfte foort 100 Qulntals., Gedroogde Gember .... ~o •;■ . Aloëhoüt, beste foort . . . roo Kisten. Benzoë, beste foort .. .. . ... 10 Vertind Yzer ....... 50 Qjtintals., Coffykoppen, gemeene, uit China 4000 Paaren. Dito fyne . . . ... ..... aoóo Japanjche Schotels ..... 20 Doufyn. Cardamom .. ..• ., „ .. . . 4. Öuinfah. Peper . 600 behalven nog eene groote menigte Hou reu Plaaten en Planken van 1, 2, 3 en 3* duim, Timmerhout,. Gocosnoolen enz.'. .''' Van Gazurate, Bombay en ''Surate worden jaarlyks in Egypte- vertierd Ba ft as (eene lbort van Oost-Indisch Catoen , waarvan 'veierleie foorten zyn), Billindar Curfuras, Ba ft as Zmrcy , /Badjas (een ryk] Oost - Indisch Ta ft) , kleine Cottily zere buta-, Fatta putti of Bal. dor. Zercy, Ctttni Kenkobs, en Aiiajai■ Kauhney^ •allen in fortimenten van 5 ftukken, en 'in Carmoifynroode , geele,. roozeroode , witte en blaauwe couleuren. — Verder-, GcmufÜh, idaterhamet,. Chaïiswelke voor |>- Öknfioilynrood, roozenrood en órai je , voor ?- van gemeene couleuren moeten zyn. , (Jeft'reepte Germefuls ,. dito foolcrie gazzi , Germezuls gazzi, Chuls hemerbauds, Chuls Cashcmar , | Carmoifynrood en f van couleuren in loeten, en van verfchillende waarde, \ zeer duure , half. gemeene en % zeer gemeene. — Surbauds chagri , Chitari Mahomcc cha-e fafed, Germefuls Mahomet chaze fajëd, Catoen. garen, tiveede foort;. geele, witte en geitreepte Chetani.., en roode., witte en geItreep'te dito.. fa De prys dezer waaren regelt zich naar derzelver ichaarsheid of overvloed. Men betaalt die, gelyk.^alle Indifche goederen, fteeds met naar geld.. Te Cairo worden daarvan jaarlyks ongeveer voor 3 a 4. Laks - lUpyën algezet, de  C 3*9 ) de Lak.Rupy gerekend tot 250,000 Livres oi ongeveer 125000 guldens. — Bovendien zyr er op de Kust van Malabaar nog eene menigte gemeene Koopwaaren, die te Cairo ge. maklyk vertierd worden , en die men in ftei land zelve moet loeren kennen. Van Bengalen konnen jaarlyks de volgende goederen naar Cairo worden gebagt. Stukken in , Baaien, ieder Baal... Malmoh £*) Mohawediatis 30 200 Bhó Anundi 3o 30o Liito Sarbettis go 200 Dito Santipor ..... j 2CO, Dito Soonorgens ..... y oqo Dito Baar o- aoo Dito Savachpor ..... ty 200 Dito M. lTaïjatiis, met gouden bloemen . . . \ IO 2-00 Dito Pondari Gazzy . . XQ „co ïamiitoaa 10 7_Q J angels bedal g f,0 Dito Anundi g j?0 itóte ZWvz ....... 4 j?0 f*fc« fy«e ... 4' soo i*r?*^ 16 , 360 Elachaes Malda, 1'yne . . IO o00 tói />«ftte of Bahar . . . 4 ;oo gemeene .... 1 ^Q Jta»*t» tó0w^ fyne . . 4 2C0. Plamans . ? 2CO z. •••«... 4 200 hammanas Lulcipora, 100, 118, 130, 140 .. . IO aoo jft^fow Chaibul.e . . o ^° i i?*fW . . . g f ° Emertis Pa'na r, ' ~C° eehe zeS v ë'iÉ;de,r.ei1 *pn te Cairo op c eene. /eer vwdeelige wyze verkoopen.. In h litóW gelj'k oük de Ogende, Qöst.-lM ftfc Neteldoeken, of andere Catoenen ltolreu. Jje / Stukken houden- l8 , 20 , 24J £e/ 3ö, 40, 50 'S 54 Cubito s. u Bengalen gefchiedt de betaling in Rupyte > waarvan elke ongeveer 5o Sous bedfaagt! -bene lading waaren, volgends de bovenftaande Rabeik, die gelyktydig te C*ih> aankomt, ' j^ „alliMr zeer fpoedig en met groot w°aSndHafZetten- -Men heeftgtyd, om afdert Zm, c f"negen imekooPen, en die in hetztltae Sctap, en met dezelfde Mowfin, naar Bengalen mede terug te neemen. Nog voorde-enger zou het zyn, indien de Koopman de eerstvolgende itfowye* afwachten konde , wyl Hy m men tuslchentyd alle zyne waaren zeker zoude konnen aan den man helpen, oaar My nu, terftond vertrekkende, zyn Schip /-oo fpoedig mooglyk uit de Haven van óuèi moet laten vertrekken. Qlot overige in N9. 154.) ~~*"'^''E*g'gaa^^ m OECONOMISCHE BERICHTEN. Nuttige INRICHTINGEN* In Maart laatstleden werden in r „• tuut op Rumfords voorftel , te Londen ^i'n i,PL f°ya/t IIumane Society is thands beziV ie andwoorden op haare lesvraag tot fl schreven .^^^ ^1 :etyte d : £ aan de verbetering van het Schoolwezen , en openbaar onderwys. Het Pryianeum te Parys is onlangs in vier groote Collegiën verdeeld geworden , ftaande onder één Hoofdbeftuur. Één dezer Collegiën blyft te Parys, liet tweede komt te Verf ai lles, het derde te Fontainebleau , en het vierde te St. Germain. In ieder Collegie vyorden op 's Lands kosten ioo Leerlingen , uit de Kinderen van gefheuvelde Krygslieden cn geftorvene Ambtenaren gekozen , onderhouden ; de inkomften van het Inftituut , benevens een voorfchot van 200,000 Francs , zyn voor de kosten van het 8e Jaar beftemd. Kostleerlingen betaalen te Parys jaarlyks icoo Francs , en op de andere plaatfen 800. Te Brusfel zal eene foortgelyke inrichting gemaakt, en daaraan al het bezit der voormalige Univerfiteit van Leuven toegewezen worden. Onlangs heeft de Minister van het inwendige aan de Prafe&en der Departementen ] waarin Centraal - Schooien gevonden worden , gemeld , dat met den aanvang van het ef jaar meer toereikende maatregelen voor het openbaar onderwys ftonden genomen te worden. Nieuwe LANDKAARTEN. By J. Decker te Bafel, in de nieuwe Franfche Boekwinkel te Darmftadt, en by Leo te Leipzig, wordt uitgegeeven : Nouvelle Carte Hydrographique et routiere de la Suisfe , lévee & executee par J. M. IVeisj' Sc. hoog 33 op ai Franjche duimen, a 5 Flor. 30 Kreutzer. — Deze fchoone Kaart bevat in zich op eene verkleinde maat, dc 16 Speciaalkaarten van Zwitfërland , door IVeif mede uitgegeeven wordende , en waarvan de vyf reeds üitgeknmene allervoortreflykst zyn. Zy is dus de Generaale Kaart voor deze Atlas, en wel de eerfte van Zwitfërland Trigonometrisch opgenomene. De Waters , de loop der Rivieren, en de ftrekking der Gebergten , zyn hier met de grootfte juistheid aangewezen. De Ysfpitfen zyn op een nieuwe manier gegraveerd , en met een doorfchynend blaauw aangewezen. In een hoek van deze Kaart is de lengte en breedte van 90 plaatzen , de hoogte der belangryklte lpitzen , en van 12 andere voorname pnudten opgegeeven. Aandoenlyke Byzonderheden om tent de herstelling van SICARD. De brave , de nuttige, de onvergoedbare Sicard, opvolger van den Abt de PEpcc, zuchtte 28 maanden lang als het offer eener onverdiende vervolging in eenen gevaarlyken fchuilhoek , ten huize van eenen vriend, die zich twee jaaren lang om zynent wil aan 't uiterst [gevaar blootftelde , en waar hy by het licht eener flaauwe lamp , wier bleek fchynfel hem nog telkens dreigde te verraadt , zyne Algemeene Spraakkunde (Grammairc Générale) ontwierp. De Doofftommen treurden intusfchen om zyn gemis, en lloegen een droefgeestig oog op zynen veriatenen lccrftoel, en zyn ontledigd huis. Een hunner , door Sicard tot een gevoelig wezen gevormd , Jean Masfteu , de vy'fde Doofftomme uit dezelfde Familie , trok zich het verlies van zynen Leermeester zqo zeer aan , dat men hem de plaats , waar deze fchuilde, eindelyk moest ontdekken. Hy hadt het zoo ver gebragt, dat hy by het Inftituut zelf den post van Onderwyzer , op eene Jaarwedde van 1200 Francs, bekleedde. De helft van dit geld boodt hy Sicard aan , en peinsde op 'smans redding. Eindelyk kwam hiertoe 't gewenschte oogenblik. Etn Toneeldichter bragt de Gefchiedenis van den Abt l Epéé op het Toneel, om voor Sicard het openbaar gevoel gaande te maaken. Dit gelukte , het Publiek eischte Sicard terug. Masfuu, hoewel doofftom, nam dezen indruk waar. Zich met hem by een Lid der VVetgevende Macht bevindende , waar een broeder des Eerlten Confuls tegenwoordig was, nam hy aller harten in door de blyken zyner edelaanige gezindheid, iiy gaf den Minister eenen brief over, die dus eindigde: 61 beloof my onze voor/praak te willen zyn by den Eerftca Con/ul! men zegt , dat hy menfchen bemint , die voor andtrer geluk arbeiden; hy zal dan voorzeker Sicard liefhebben, die alleen daarin zyn geluk vindt, das hy alle ongelukkige Doofftommen gelukkig maake. De roeiende taal van dezen , openlyk gelezen , brief vergroot de algemeene deelneming. Masfièu bemerkt het. Hy vliegt Jofeph Buonaparte om den hals, neemt Sicard in den andeien arm, alle drie omarmen elkander., en vermengen onderling hunne traanen. Jojèph, het  ( 39i ) liet meest van allen geroerd, belooft het beste gevolg zyner pogingen by deszelfs broeder. Hy houdt woord, en kort daarna treedt Sicard weder op by zyne ongelukkiger) ! 't Was 's morgens ten n uur. De Oefenzaal was vol van beroemde Mannen , inzonderheid van Opvoeders der Jeugd. In het midden waren de Doofitommen van beiderlei gedacht onder elkander gemengd, Mas/ieu tratit , diep in gepeinzen , voor den Cathedêr op en neer. Er waren ook Vrouwen onder de aanfchouwers. Eénsllags geeft Mas/ieu een luiden gil. Ieder ftaat op. Er heerscht eene diepe ftil te. Sicard komt. Mas/ieu ligt reeds in zyne armen , en en drukt hem aan zyn hart. Hunne zielen lmelten te zamen. Hy geleidt zyn meester' by de hand naar zynen Leerftoel , gevolgd van zyne makkers. De grootften omgeeven I Sicard, omhelzen hem teder; de kleinen : kusfen hem de hand, omvatten zyne knieën, 1 hangen hem aan den hals. Hy wordt overia- i oen met kusfen, met tiaanen, met alle de blyken van het tederst, ongeveinsd gevoel ï Heerlyk beeld van dankbaarheid , hoe vereert t gy de on teerde menschlyke natuur! — Op { btcards bleeke , door langen druk ingevallene r wangen ryst een. levendige gloed; hy uoogt 2 te ipreeken , maar de aandoeningen beletten i hem ; hy wil eiken kweekeling zyne aandoe- t mng doen gevoelen, doch daar allen een 2 gelyk recht op hem hebben, kan hy enkel v zyne handen uitftrekken, enkel omarmen, g rondom zich blikken en zegenen. Thands ontdekt Sicard de meisjens, en vervoegt zich ,by dezelve. Hier omarmt hy de eene na de andere , als een vader , die met tedere liefde zyne dochters omhelst. Middelerwyl treden eenige meer befchaafde L Jongelingen op, en doen treffende aanfpraken tot dankzegging aan den Conful en aan D Jo/eph Buonaparte, die hun hunnen grootften weldoener wedergaven ; ter uitdrukking hunner geledene fmart ; ten betoog, hoe altoos de deugd over de ondeugd zegepraalt. — Eindelyk vertoont zich Mas/ieu op de fpreekPlaats, en terwyl hy de verwonderde toehoorders met de diepzinnigfte waarheden uit Natuur- en Zedekunde bezig houdt, drukt een meisjen eene Kroon, zaamgevlochten uit C de Zinnebeelden van druk en Onlterllykheid er op Sicards hoofd, ter aanduiding van de aan'. Si doeningen der Leerlingen in zyn afwezen , en ta van het loon , dat op hem wacht. \\ Trek van Kloek mbedige Braafheid in een HOLLANDSCH MATROOS. (Overgenomen uit een onzer Binnen, landfche Dagbladen.') 's Lands Schip de Vryheid, aan welks boord de Vice - Admiraal de Winter, 's Lands Vloot commandecrende, zich bevondt, was in den Slag van den n October 1707 door meer dan oo fchoten onder water doorboord ; de Pompkettingen waren gebroken, en het water groeide ia den volgenden nacht tegen iet uitbalyèn aan. — In dit nypend gevaar ïadt een der Matrozen de ftoutheid , om tot fnemaal toe de gebrokene kettingen, door to a 11 voeten met bloed , kruid , fmeer )ier enz. gemengd water, opteduiken , en ilzo de Pompen te redden , waarvan natuuryk bet behoud der overgeblevene braave «chepehngen heeft afgehangen. De Agent der Marine zich op laatstleden .aturdag ter Rheede van Hellevoet bevindende er monltenng van de aldaar liggende 's Lands' ichepen , heeft aan dien Matroos, met imïe Mattras Wilhelm, na de uitwisfeliiig van yne Krygsgevangenfchap, zich weder aldaar 1 s Lands dienst bevindende, onder anderen w ,!}d Scfteld eene wichtige Zilveren Zakabaksdoos, met de keurige afbeelding van oornoemd Schip in gemelden toeftaud , er oo ^graveerd, met dit byfehrift: p De Vryheid vocht verwoed zich mast- en roereloos , En werd voor zinken pas bevryd door een Matroos , ie doodtyk vuur trotfeerde , en dreigend water tartte. 0 w * Maurits Wilhelm leeve in elk sevoeltg harte 1 s ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Opgebragt te Rochelle 't Schip the Quoen tarlotta, van Demerary, met Suiker, Coffv Catoen. — Te Kadix 't Portugeesch Schip . Autorite en Altnas , van 'Faro naar Gibralr' ~~ ln 'm*»outh een Portugeesch Schip met yn, van Bordeaux en een Papenburger dito it Zout van Marennes. — Te Tarmouth 't Amt-  C ) Amerikaansch Schip the Delight., Kapt. Zenshaw, van Amjlerdam naar New-1'ork. Vrygegeeven te l'lisfingen met de lading 't aldaar opgebragte Schip de Wezerflrbm, Kapt. Mooy., van Embden , zynde echter de Kapt, in de kosten verwezen. Scheepsrampen., Verongelukt op ft Flie een tweemast Schip met Hout , uit Noorwegen, de naam onbekend. — Beoosten Java 't Amerikaansch Schip ■the flarmony, Kapt. Beard, van Baltimore; 't volk is behouden. Get'trand op 't Schagerrif het Schip van ^f. J. /Ffc/f , van Amflerdam naar Wyburg ; men hoopte hetzelve weder- aftebrengen. — Op 't Kif van Aanhout de Schepen van C. //. Zimmerman, van Dantzig naar Leverpool; 't Schip is wrak , en van P, Peterfen Schmidt, van Riga naar Lisfabon, zynde weder vlot gebragt, doch lek en ontramponeerd ; zal denklyk in -Gothenburg binnen zyn. — By Leverpool 't Schip Elevelius, van Leverp>ool naar Dantzig. Met fchade binnen te Port Roifal met lekkagie terug 't Schip Justina, Kapt. Macdonald,. van Jamaika naar Londen, Texelfche en Hlie-Lyst. Den 18 July. Binnen iJ. i>. /ft/^er, van Embden; J. Reynders en J. //. Seba, van Nerva; PI. Beekman, van Stokholm; J. Tennis, van Dantzig; C. L. de liaan, van Petersburg; II. M. liidde, J. Frednks, T. Z,e&m, F. /Fo/J en G. J. Smit, van Koningsbergen; P. Holte, van Kopenhagen; J. D. Pik, H. N. Heeren, J. A. Muller, J. t/asmer en O. Steur, uit Noorwegen. De Wind N. N. W. ' Den" 19. Binnen L. P. Plebes en E. B. Holwedcl, van Dantzig; tl. Abrams en D. Daden, van Elbing ; H. N. Marks , J Piepers , J. Mam en A. S. Pranger, van Biga ; D. Klafeh, J. van 't Fèer', A. Khuifen en T. Lues, uit Noorwegen, De Wind VV. ' Den 20. Binnen C. ïvehfen , van Dantzig; H. B.fWigm'an ; van Riga; H. ÊesjMÏ'., uit Noorwegen. De Wind N.' N. W. Den 21. Binnen H, Kiar, van Noorwegen; IJ. Ihriotfc, van Dramme en iV. Asw , van Brulden. De Wind N. VV. In '1 Fl/e. Den 17 July. Niets gepa-sfeerd". Den 1.8. Binnen G. Zantman, % Fredriks en //. Hstrcn*, van ,• //. Willems en G. /f#ftó« , van Dantzig ; P. N. Jfnfeh, van Embden; F. Piekes , B. G'eerts, M. Wiebes-, D. J. IKuwing, C. Lammcrs , H. W. Ons-, wedder, W. Berends, M. W. Pekema, C. Schut. E. Har mens, L. Ar ent s, J. A. Potjevyt, V, Janfen, R. Hendriks, C. P. P'een, R. Evers, C. Ban diks, D. J. de Jong, J. Roelof, A Meurs en H. H. Kok, uit Noorwegen. De Wind N. W. Den 19. binnen J. C. Walles, van Libau; F. L. Coort, van Stettin; H. J. Kruger, van Bergen; H. R. Nauta , W. G. Holtmun , J. F iet ets en J. R. Brons, uit Noorwegen. — Uitgezeild J. P. Engelm, naar Gothenburg ; Si E. de Fries, naar Dantzig; 'ÏF. C. Krul, naar dc' Oostzee; J. C. Fisbeek, naar Hamburg ; C. S. Boon. naar Altona. De Wind N. W. Den 20. Binnen'J. J. Ihllman, Z. Esdert en J. G. Schollen, alle van Noorwegen, Helvoetfluis. Den 16 July. De Gister gezeilde Schepen zyn wel in Zee gekomen. — Namiddag uitgezeild C. Dailaiville , naar Lisfabon. De Wind W. Den 17, Gister uitgezeild G. Pieterfen, naar Noorwegen; II. Ecreutz, naar de Oostzee. De Wind W. Den 18. Niets gepasfeerd. De Wind N. Den 19. Heden morgen zeilden naar Zee C. Zurmach , naar Embden; C. G. Forcher, naar Fredrikshaven; E. F. Eedcn, H. J. Ricke en B. Hooghout, alle naar de Oostzee; P. Marokwards, naar Lisfabon; J. Velrichs, naar Bergen ; G. Mennig, naar Altona; H. J. Bitter en C. J. Riek , beide op avontuur ; 7. Wolbens, naar Embden. De Wind N. Den 20. De Schepen, welke gisteren na Zee zeilden, zyn door contrarie wind weder terug gekomen, en op de Rheede geankerd. Nademiddag arriveerde uit Zee J. J. Sprenger, van Stokholm; S. T. Bolins, van Kopenhagen. — Heden morgen arriveerde uit Zee H. Hanfen, van Bergen; J. A. Moberg, van Gothenburg. Eeh groote driemast Hoeker, onder Deenjehe Vlag, is onder de Goeree geankerd. De Wind. N. Brielle. Den 16 July. Gister avond uitgezeild S. Neiiict, naar Narden ; C. T. Ohvader , naar Embaen. P. Schentz is vastgeraakt , gister' avond weder vlot geworden f en thands by 't Steenen Baken ten a»ker. De Wind VV. Den 17., Gister uit Zee binnen E. C. de Daas, van Riga. Heden binnen G. T. de Wit, van Altona. F. Schentz ligt nog in de Put ten anker. By 't vertrek der Fost een Schip uit Zee in 't gezicht. De Wind W. Den 18. Gisteren namiddag1 zeilde uit de Put in Zee H. Schentz, naar St. Andcro. De Smak, die gister in 't gezicht was, is gevoerd door ./'. Swarte, van Emben. Dezelve ligt in de Put by het Wagtfchip ten anker. De Wind : N.. N. W. Den 19. J. Swarte is na Rotterdam opgezeild. 'Heden zeilden naar Zee U, J. Fifer en R. ftnd, beide naar Embden; T. Cornelia, naar ■Bergen. Even voor de Post arriveerde C. Simons, van Kopenhagen. Er is een Smak in 't (gezicht, uit Zee komende. De Wind JS. N.W. Den 20. De Schepen, welke gisteren naar Zee zeilden, zyn wel in Zee gekomen. De Smak, waarvan de vorige Post gewag werdt gemaakt, is gevoerd door J. Medojen, van Bergen. Heden morgen arriveerde L. Letander, van Farjund. Even voor Posttyd arriveerde uit Zee Thomas Zelwer, van Embden. De Wind N.  N" 154. 2(5 July 1800. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, ATyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan* OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Kundigheden wegens den HANDEL van EGYPTE met EUROPA en ASIA. (Vervolg en Slot van N°. 153. bladz. 389.) In April 1778 vondt de Schryver te Suëz vier Schepen, wier ladingen gelyktydig te Cairo aankwamen , onder anderen uit meer dan 1100 Baaien Oost-Indifche waaren beftaande. Lloewel dezelve flecht geforteerd waren , en er veel goed aan dè Markt was , wonnen de Supercargo's, die ze ten fpoedigfte poogden aftezetten, ten einde met dezelfde Mousfon naar Bengalen te konnen terugkéeren, daarop 52 pCt. en meer. Waren de goederen meer getchikt geweest naar de behoeften van het land, dan zou het voordeel ten minfte nog 15 a 20 pCt. grooter geweest zyn; en hadden de Supercargo's, in plaats van terftond aftezetten , hunne goederen in de Magazynen konnen opleggen, dan zouden zy 30 a 35 pCt., ja nog meer, bovendien gewonnen 'hebben. De Schryver verkocht nog voor *t vertrek van zyn Schip een gedeelte zyner Carga, beftaande uit gemeene Koopwaaren , met 50 è. 52 pCt. winst; met de overige niet gehaast zynde, leide hy die op, en won er 20 •a 30 pCt. meer aan. In 't begin van Decem1IL Deeu ber deszelfden jaars was de geheele verkoop afgelopen. De Supercargo van een der vier Schepen verlof bekomen hebbende, om zyne goederen opteleggen, tot dat de voorhanden zynde voorraad wat vertierd was , maakte hy daarvan , voor den aanvang van December, ioo a 110 pCt. boven het Capitaal. — Men dient te weeten, dat de Caravane eene groote menigte van zulke goederen medebrengt. Dit voorbeeld bewyst, dat Handelshuizen, in Egypte gevestigd, die een goed' asfortiment Oost-Indifche goederen hadden , zeer fpoedig groote rykdommen zouden overwinnen. De Kusten van Barbarye, Syrië, de Eilanden in den Archipel, en Conftantinopel verbruiken daarvan jaarlyks eenen grooten 'voorraad, en waarfchynlyk zoude men ook veel over de Zwarte Zee konnen verzenden. Waren er in Cairo goed voorziene Magazynen , dan zouden alle Turkfche Kooplieden het liefst derwaard komen, om aldaar intekoopen. ln 1778 waren aldaar veele Kooplieden uit Swrna en Conftantinopel, die aanzienlyke inkoopen deeden, en wel tot denzelfden prys,- welke voor Egypte befteed werdt. Zulke Magazynen, waarvoor Alexandrie nog beter gelegen is, zóuden den Handel van Turkyën, Barbaryën en Syrië gemaklyker maaken en uitbreiden. Dé Kooplieden dezer landen konden dan met weinig kosten .in een dezer fteden inkoopen, zonder die gevaarlyke, kostbare en moeilyke reis naar Jcdda of Basfora nodig te hebben. Onzeker, of zy in één dier laatfte twee plaatfen hun fortiment konnen volmaaken, zouden zy gewis niet meer de reis derwaard doen , en vermids de prys te Cairo niet hooger is dan. daar, zouden zy D d d by  C 394- ) eene minder kostbare 'reis natuurlyk gewinnen, in plaats van te verliezen. Zoodanige Magazynen éénmaal aangelegd en dit bekend zynde , zou , de Indijche Handel fteeds zich uitbreiden , en voordceliger worden voor de Europeérs. Nu nog iets omtrent de plaatslykê kundigheden , die nodig zyn, om een Ind.aanch Handelmagazyn te Cairo aanteleggen. De eenige moeilykbeid daa.by is het transport der goederen van Suëz naar Cairo. Uit welk gedeelte van Indië men ook komt, men heeft tot Suëz toe geene de minfte beletfelen te duchten. Wanneer men in de Haven binnen is, behoeft men enkel door eene Boot zynen Correspondent daarvan kennis te geeven ; deze meldt het den Tol-ontvanger, die te gelyk Opzichter is over de Tol-magazynen, en de eenige perfoon , die tot- hét vervoeren der goederen de nodige Caravaneu bezorgt. * Geenen Correspondent hebbende, wendt men zich rechtsftreeks tot den Tolheer , en geeft hem te kennen, dat men bereid is, hetzelfde te betaalen , dat van voorige ladingen betaald is. Verdere overeenkomften zyn onnodig, dewyl hy die niet zoude aanneemen , dan in zoo verre zy tot zyu voordeel waren. Men betaalt de onkosten niet voor de aankomst der goederen te Cairo. Op dit ontvangen bericht gelast de Tolheer "terftond dé Chefs van het Leger der Arabieren , om tot het vervoeren der goederen de nodige Caravane te vormen. De gewoone fom, die men voor zulk een Transport betaalt, is 5 Patackes voor één Kameel. De Arabieren verpanden gewoonlyk tot zekerheid voor de overtebrengene goederen, hunne vrouwen en kinderen ; deze onderpanden moet men niet weigeren, men moet ze integendeel vorderen, wanneer zy niet aangeboden worden , wyl zulks het éénig middel is, om hen tot hunnen plicht te houden. Tot de aankomst der Caravane Iaat men zyne goederen in de Magazynen van den Tolontvanger brengen, wyl de Arabieren gewoon zyn, dezelven aldaar aftehaalen. — De Carüvane aangekomen zynde, wee'gt men elke Baal van de lading, en tekent op iedere Baal aan de ftukken daarin vervat, derzelver gewigt en den naam des Kameel voerders, wien men dezelve aanvertrouwt. Van dit alles houdt men ook voor zich aantekening. De Arabieren moeten de Baaien naar Cairo brengen, en elk hoofd voor hoofd inftaan voor ieder diefftal, die gedurende de twee dagen reizens mocht voorvallen» Vermids de Kameelvoerders zelve by den nacht de Baaien pleegen te openen en er goederen ukteneemen, moet men by derzelver aankomst te Cairo elke Baal zeer naauwkeurig onderzoeken , en zien , of dezelve niet is opengemaakt. Dit onderzoek gefchiedt in 't byzyn der Voerlieden , en eer men hun betaalt. Ontdekt men, dat eene of.andere Baal geopend is, dan worden de vermiste goederen I o. .genbiiklyk vergoed ; doch de Arabieren | weeten die zoo goed weder toetemaaken, dat i men zulks , by de grootfte oplettendheid , ! dikwyls niet ontdekken kan. Zyn de goede. ;ren ééns in het Magazyn gebragt, en onder j het zegel gefteld van den Pacha en den Oppertolheer van Egypte, die dezelven tot den bepaalden dag v«n de voldoening der Tollen bewaaren, dan is er geene gelegenheid meer, om van de Arabieren wegens gepleegde diefftallen fchaêvergoeding te bekomen. Is de Tol verfchenen, dan moeten de Baaien ontpakt worden, wyl deze in natura worden voldaan. 4 Baaien, die van des Schryvers lading befchadigd waren, vergoedden de Ara. deren , en zy kregen daarop hunne Borgen terug. Naderhand bevondt men meer fchade aan verfcheidene Baaien, doch alle pogingen om dezelve vergoed te krygen, waren vruchtloos. Hierdoor gewaarfchuwd, opende men de Baaien, uit een volgend Schip komende, één voor één, en vondt dus een aanmerklyk dificit. De Arabieren bragten de meeste goederen die vermist- waren, 'terug, betaalden de overigen, en de eigenaar leedt flechts een gering verlies. Voor foortgelyke diefftallen kan men zich hoeden , wanneer men in Indie de Baaien terftond in leder pakt. Deze tweede Emballage konnen de Arabieren , opengemaakt zynde, niet weder in voorige orde herftellen; daartoe zou eene groote hoeveelheid water vereischt worden, en men vindt hiervan geenen droppel op| den geheelen weg van Suëz naai Cairo. Zedert onheugelyke tyden worden tot het vervoeren der goederen alleen Arabieren ge* bruikt, en het is gevaarlyk hiertoe andere lieden te gebruiken, wyl de eerften zeer op dit voorrecht gezet zyn. In 1779 gebeurde het volgend geval , welk andere Kooplieden tot waarfchuwing dienen kan. De Supercarga van het Schip Margarite, met eene ryke lading- van Calcuta komende , meldde zynen Correspondent te Cairo, dat hy te Suëz was aangeland. Deze, gedachtig aan de in het /oorig jaar gepleegde diefftallen, verlangde va» ten jSfj tot, [geleide der Caravane nog eerj by-  C S95 ) Byzonder Escorte. Ibrahim, trots op zyn gezag, boodt hem ten dien einde eenigen zyner bedienden en Cameelen aan. Dit aanbod werdt ongelukkig aangenomen. De Arabieren, zulks verneemende , 'beklaagden er zich over, en poogden het recht der oude gewoonte te doen gelden ; dan , geen gehoor vindende, veranderden zy hunne klagten in bedreigingen, die even zeer veracht werden. De Caravane ging op weg , doch naauwlyks | uurs van Suëz af, werdt dezelve door eenen ontzettenden hoop Arabieren overvallen en geplunderd. Zelfs de Pasfagiers weiden van hunne eigendommen en klederen beroofd. Elk , die tegenftand boodt, werdt geplunderd. Ibrahims Kameelen en bedienden werden gevangen genomen ; met één woord, de geheele Caravane viel in de handen der Arabieren. Ibrahim deedt de roovers door een Corps Mamelukken nazetten, doch alle hunne pogingen, om iets yan de Arabieren of vermiste goederen opteIpooren, waren vruchtloos. Eenigen tyd daarna zonden dezen vrywillig aan de inlandfche Kooplieden hunne goederen, en aan den Bey zyne mishandelde bedienden en Kameelen terug, en hiermede liep de zaak te niet. Het vermoeden van Ibrahims geheime affpraak met deze roovers fchynt ongegrond, om dat hy in dit geval den roof met hun hadt moeten deelen. (Jok heeft nog geen der Bey's zyne macht op deze wyze misbruikt, en hy zou daardoor de bron zyner inkomften natuurlyk dempen. De kosten, die van alle te Suëz aankomende, en aan Europe'èers toebehoorende goe deren moeten betaald worden , zyn de volgende, i.) 't Geen de Arabieren ontvangen voor het laaden, weegen , en vervoeren deigoederen , kan men op 3 pCt. rekenen, 2.) Tol voor den Pacha te Cairo, die in naiura betaald wordt. 5 pCt. 3.) Aan den GeneraalCommandant, mede in natura n\ pCt. 4.} Courtage, 1 pCt. En 5.) voor Commisfiegeld by de verkoop, a| pCt.; te zamen 14 pCt. Bovendien moeten de inlanders, welke de goederen en gros koopen , om die weder in het klein te verkoopen , nog 5 pCt. van de waarde aan den Generaal - Commandant voldoen. Eenige Engelfche Kooplieden deeden in 1777 te Cairo eene onderneming met Indiaanjbhe goederen , waarop zy 33 pCt. zuivere winst hadden. 4 Engelfche Sclrepen, in December 1777 van Calcuta en Bombay vertrokken, kwamen in April tot Juny 1778 van tyd tot tyd te Suëz aan. Men zondt 120a Baaien ! Oost-Indifche waaren naar Cairo, ter waarde van 4 millioenen Livres. De inlandfche Kooplieden bezichtigden de aangekomene goederen, doch vernamen, dat de Schepen binnen een jaar weder vertrekken moesten , en dus een bepaalden tyd hadden tot verkoop. Deze noodlottige omftandigheid, waarvan de Cairo/che Kooplieden party trokken, was vermoedeiyk door de Efuipage zelve uitgelekt. Zy kochten in den beginne Hechts onontbeerlyke noodwendigheden, heropende het overige tot mindere pryzen te zullen konnen inkoopen, wanneer de tyd, tot het vertrekken beitemd, naderde ; en indedaad was zulks ook met veele artikelen het geval. In een half jaar was alles verkocht ,. behalven twee groote partyè'n , die door een Koopman uit Conjlantinopel en een uit Smirtia gekocht werden. De volgende berekening van inkoop en verkoop behoort tot deze 4 ladingen. A. Inkoopskosten, enz. 1. Goederen van Guzura- te voor 1,000,000 Livres. 3. ! — Bengalen 3 000,000 "■ 3. Voor Commisfiegeld,by den inkoop, 5 pCt.— 200,000 ■ 4. Voor 't bewaaren in de Magazynen, en traniport naar boord , l pCt. . . . —<— 10,000 ■ 5. Kosten tot Suëz , 6 pCt 240,000 ■ 6. Asfurantie tot dito , 6 pCt. . . . 267,000 — 7. Voor het ontlaaden , weegen, en gewoone gefchenken aldaar , i pCt. . . . • 23,585 8. Voor Tranfport naar Cairo, bewaring, en gefchenken , i± pCt. 70,755 . ■ 9. Betaald aan den Pacha van Cairo, 5 pCt. ■ 235,850 — 10. dito aan den Comman¬ dant , 25 pCt. —- 117,925 - 11. Voor Cooimisfiegeld, by de verkoop, 4 pCt. 288,000 — Totaal 5,453,115 Livres. B. Verkoops-opbrengst te Cairo 7,200,000 . Zuivere winst .... 1,746,885 Livres, Hieruit blykt, dat de onkosten 47 pCt., en de winst 33 pCt. bedroegen. De inkoopprys dezer goederen was zoo gefteld, als dezelve in zulke Afiatifche fteden plaats heeft, Ddd 2 die  dié aan Europeen tocbehooren , en die van den Fabriekprys 20., pGc verfcbilt. Anders hadt de winst op 53 pCt. konnen gebragt worden. Voorcis winnen de Schepen , dïe naar Suëz komen,, zoo by. het uit- als t'huisvaaren, het grootfte gedeelte hunner reiskosten, doch de /- ngelfchen hadden deze byzonderheid zich niet . weeten ten nutte te maaken. Ook warea hunne goederen ilechr gekozen, en gelorteerd.. Hoe men de VER.WEN,. door onderscheidene soorten van HOUT in de Zyde verwekt, kan. vastmaakjn... Het is bekend ,. dat de Verwers, om de Wol en de Zyde toetebereiden tot het aannemerf der couleuren, beide deze ftoffen vooraf met zekere Zout - ontbindingen bezwangeren. Lht noemt men in de Franfche Fabrieken bouillon d appr et. Eerst, bezigde men daartoe alleenlyk Zouten met eene aardachtige of looszoutige fa/is, b. v. Aluin, Vitriool en Wyniteen. Vervolgends ontdekte men , dat in zekere gevallen ook verfchillende Metaalzouten tot datzelfde einde, konnen dienen. De ontdekking door Kuster in Engeland gedaan, aangaande de bruikbaarheid van het opgelost Tin tot het Scharlakenverwen, hebben Drebbel in Bolland, en Gobelin te Parys naderhand • zich ten nutte gemaakt., Zedert dien tyd heeft men bemerkt, dat ditzelfde, middel ook dieren kan, . om de Verwen vast te maaken , die uit blaauw Gampefchehout, en het Brall liehout ontftaan, ,A. Tesie, Koopman te Lwns, boodt aan, de. Academie der Wetenfchappen ter dier . plaatfe. meer dan 40 - proeven var, Verwlchakeeringen aan, welke op deze wvze waren bewerkt. Alleen bleef er nog. overig een middel uittedenken, waardoor het Tm op eene L minder kostbare wyze te ontbinden was, dan door Salpeterzuur, Zoutzuur, of door die beiden te: zamen. Na Dambourney 'hadden Giroz en Déscroiflles dit geheim indedaad ontdekt, . doch hetzelve voor zich gehouden, zynde hetzelve ook na dien tyd, vooral met betrekking tot de Violet-couleur., ouder de Franfche Fabrikanten gebleven. In, Italië heeft de Toscaanjche Regeering zedert dien tyd daaromtrent proeven doen nee¬ men , en men is op de volgende wyze in* zyn voo gefteld oogmerk geflaagd. Men doet in een Looden ketel 8 W water,- , 6 m Tinvylfel en 16 eg Vitriool-oly, gelyk, die in den Handel: doorgaands voorkomt, t. vy. zoo^ geconcentreerd, dat eene vies, die 16 oneen water bevat , 22. oneen van dith zuur in. zich houde. . Men roert alles met een glazen, tinnen o£< houten ftaafjen onder een,, dekt de ketel toe» laat het mengfel kooken, en vervolgends 24 uuren ftilftaan. Dan doet men er 32 f8 grof geftampt Zeezout by, en. roert alles zoo Tnel mooglyk om.- Nu laat men het wederom ?4 uuren lang ftiiftaan, maakt vuur aan onder de ketel , en brengt die tot de hitte van kookend water. Gedurende deze. bewen. • king maakt men aan de ketel den nodigen . toeftel ,.„ om het Zoutzuur optevangen, dat zich • loslaat, en wel niet zuiver is , maar : nogthands tot het hoogen van zekere Verwen kan gebruikt worden. Het Tin opgelost- zynde , doet men op ieder eg van liet mengfel li once Wynfteen, en a\ once blaauwe of Kopervitriool. Elk van deze masfa's laat men in eene genoegzame hoeveelheid .waters afzonderlyk fmelten, om de vermenging zoo veel te gemaklyker te doen gefchieden. — Vermids. de "vastheid der couleur afhangt van de juiste verhouding of., evenredigheid der ftoffen, die tot dit ■ bad gebruikt' worden , zo dient men onder het oog ;te houden, dat, wanneer er in het Tinzout.een gedeelte onopgelost Tin mocht overbfyven, men iti dezelfde evenredigheid" de masfas der overige ftoffen behoort te verminderen. . Fabroni herinnert revens aan. een. middel , iii Italiën uitgevonden , . en door. Baumé, in Fr-annryk ' bevestigd , om de . Zyde . vast geel te verwen,- en. wel in alle mooglyke nuances. Men laat dezelve naamlyk eenen korteren of langeren tyd ftaan in een bad, dat uit*2 deelen Salpeterzuur, .. en 128 deelen sll'wlud beftaat.-. Déze couleur kan de . Zeepproet voiiomen doorftaan. „ Ee-  C S97 p iiENiGE Aanmerkingen over het ontvlammen en de werking van het BUSKRUID in een G E VV E £ R,. {Medegedeeld,} V. Is het Laadgat aan de blnncnzyde van de Loop wydër, dan van buiten, zo is > de werking f erker , dan in een omgekeerd geval. Want, dan vat eene grootere hoeveelheid Lus. ""° * 11, OECONOMISCHE BERICHTEN. BULLETIN van HANDELS.BF- RI CHTÉN... zvlen^aa"fi£nnder vy^dlykheden , van de zyde vau den Dey van lums, tegen de Schpen der Deenfche Natie gepleegd f heeft men tnands nadere berichten uit Kopenhagel, zynde gedateerd den 12 July. - Volgends dezelve hadt den Kamerheer Rille kennis gegeeven dat hy, met een p m egn %$kQV™r jams zynde aangekomen,, één Officier Tec twintig man aan wal hadt gezonden, om aan den /fon pden van • zyn gedrag te^en 2 Deenfche Vhg te vragen drfch dat öt? Turkt» 3p dit Detachement aangevallen , en de 6lS ier midsgaders eenig! g,mec'n€n g4wetst synde geworden , hetzelve weder riïtl v ïadt moeten vlugten aar Zee UÉm%t F&tst ï- voorkomen , hadt hy van deyd Wu §a is naar herwaards tyding gLndtnfon.lt hy van de fchending fygfe Vlag' doord an Tun s te verwittigen, üf tol uu. arttirVg van den Oorlog niet %l-L L^ ' mg zal geeven,. is U ? on^kS, h k " het Gouvernement öh^lgïf* * i om eén Schip van Linie mei |f ééfc regat naar de Middellandfüie Zee u zen-  C 3S>8 } INSTITUUT vjooR BLINDEN te Parys. Naast Sicards Inftituut voor Doofftommen verdient geplaatst te worden dat tot onderwys van Blinden , door Hauy te Parys gevestigd , en waarvan het openbaar onderzoek den 29 Pluviofe 1. I. heeft plaats gehad. Het icherm van een klein tooneel opgehaald zynde , ziet men hier eene menigte handen , door de denkkracht alleen geleid, in beweging, om onderfcheidene bezigheden te verrichten. Eenigen zingen eene Opera, door een Blinden op ■Mufiek gebragt. Een klein blind Meisje laat eene braaifteek vallen , haré meer geoefende gezellin neemt het braaiwerk, zoekt de fout, en verbetert dezelve. Eene kleine Spinfter breekt' den draad af, zoekt de einden by elkander, en knoopt die weder te zamen. Men geeft twee Blinden eene fom ter uitrekening ; hunne vingers doorloopen de vakjens, waarin de Cyffers verdeeld zyn, en het werk is verricht. Twee afwezige Blinden worden geroepen ; hunne vingers doorlopen de vakjens, de Blinden leezen de uitgewerkte fom na, en verklaren de berekeningen. Even zoo doen ook de Muficeerende Blinden , met Nooten , op het Papier verheven uitgedrukt: zy leezen die op het gevoel even vaardig, als dc zienden met het oog. PRYZEN van eenige voorname KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 21 July 1800. Alle de Pryzen, door ons genoteerd wordende, zyn als den 14 dezer. Alleen worden de Olyen anders genoteerd, zynde de Raapoly f 7%k- — de dit0 / 661: — en dt Hennip dito / 6of. Te Dordrecht, den 17 July 1800. Oude Zeeuwfche Tarw, per Zak 43 a 44 & Dito dito per Last . . 345 a 362 ggl Beste nieuwe dito, per Zak 37 a 42 $ Dito dito per Last . . 306 a 346 ggl. Gemeene per Zak . . 2a, 27 a 31 J Dito per Last . . . 180, 222 a 254 ggl, Blaauwe per Zak . . 23, 27 a 29 jj Dito per Last . . . 180, 222 a 238 ggl. Zomer-Tarw, per Zak 20, 27 a 32 g Dito per Last . . . 165, 222 a 262 ggl, Roode Bovenlandf., per Last Zeeuwfche en Inlandfche Rogge per Zak . . 26 a 28 R Brabandfche, Vlaamiche en Bovenlandfche, per Last . 214 a 220 ggl. Zeeuwfche en Overmaa- fche Zomergarst . . 31 , 32 a 33 £ Spelt ........ Haver, lnlandf. Brouw, 26 a 28 dito Paardevoer . . . 22, 24 a 25 Paardeboonen ... . 22, 23 a 25 Boekw., op 140 fë wigt, 48 a 50 o£ Koolzaad , Inl. en Zeeuwsch 74 k 78 Oud Zomer dito .... 54 a 62 h£ Raap-Oly, per Aam. 80 gl. Lyn-dito, per dito . 72 gl. Raapkoeken per 1000 ... 65 a- 70 gl. Den 18 July. Ruuwe Vlasfen , per Steen . 30 a 45 ft. Moutwyn , per Virtel , . . 10.fg <£ Genever, per dito .... n r% Luikfche Kooien , per Hoed . 22 gL Waag dito, per 100 Waag 25 gL Den 21 July, Candybrooden . . . . . . 33 a f $ Poeij'erbrooden . . .... 32 a * Raffinaden 30 231. Melisfen 2 êg ...... . tx6\ a 27* dito 3 68 .241a 26$ Lompen 23 a § Stampjuiker 22! a 27-i Basterden 14I a 22 Candyën, diverfe 42 a 23! Syroop 85 a8ó JJ Witte Genueefche Oly . . . 200 a 220 c£ Te Schiedam, den 23 Jlly 1800. Moutwyn 10* £ de 30 Yirtels, zonder Fust, Genever i\\ ff. dito, dito. Genever 52 en 53 per Aam, Amfi. Proef. Gedr. Rogge 157 eg per Last^ 240 ggl. geveild. , Kleine BrabandJ'che Rogge 'zonder wigt tot 223 ggl. 't Last. Te  C 399 > Te Rotterdam, der, 21 july 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak ... 40, 41 a 42 § Nieuwe puik dito . . 37, 38 a 40 Gemeene dito .... 26 , 30 a 34 jj Zeeuwfche Rogge . . 23 , 24 a 26 JJ Vlaamfche Boekweit, op 154 fg per. last . . a 52 06 Brabandfche dito op dito a 52 J Klei zonder wigt . 48 a 50 ^ Paardeboonen .... 38 a 40 e£ Nieuw Zeeuwsch Koolzaad, 1 per Last ; >82 a 83 <£. Vlaamsch dito j Zeeuwfche Brouwhaver . , Voeder dito S^°' 44-3 5° ggl. Te LTtrecht, den 19 July 1800. Witte Weit .... van ƒ 18* tot ƒ 19 Roode dito — = 17! — «18 Rogge — * -12I — = 13 Boekweit — s 12* — * 131 Pryzen yan eenige Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam, den 24 July 1800. Recepisfen, Brabandfche fchaêvergoeding . a 4 pCt. 40 a 40! dito 4 pCts. Heffing, a 3J— - Kaar rato van Comptoiren ën Sommen 50, 52 a. 52J Nationale Schuldbrieven met Coupons . . . . . as pCt. 42I a 43* . dito met dito en Uitl. a 4 55 a 565 . dito met dito dito . a 5 66 a 6ji '. dito met dito dito a 3* 53 a 53J Interest-Recepisfen van ouoe Staats- , fchulden. a 4 pCt .... 53 a 54 < Bataaffche Refcriptiën. 24 July . > 1800 . . 92| a 93f < 1 7ó; a 77i i s 65I a 60 3 57 a I i 4 • • 55 & 55* ' Na den Vrede by loting . 44J a 46 ] Hollandsch geforceerd .3 8| a a ^ Vrywillig dito -...». 591 a 60 i Gdderfche fchaêvergoeding . 40" a 41* Recepisfen uit de iNieuwe 3 pCts. Heffing, a 3 pCt. ... 40, 42 a 42! ~t Beleenbank, ge ld. 24 July» 99 a, 991 ZEETYDING» Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door een Kaper van Tunis 't Deensch Schip Minerya, Kapt. Sorenjen, van Alikante naar iV. — By Jamaika 't Schip the Biunswick, Kapt. Miller , van Jamaika naar Dublin. . Hernomen door een Engelsch Fregat 't Schip //ze Amelia, van Savannah naar Londen , en tóe William , Kapt. Legnergo, van de /FtftfIndiën naar Guernjëy. Opgebragt te Lisfabon door een Kaper van 2«ryêy 't Schip tóe tf<«£ Salomon , Kapt. iw/f, van Amflerdam naar AW*'x. — Te P/j«. 'Thomas naar Jamaika. 't Deensch Fregat Najaden , op de Rheede van 7a«« ten anker, is door 4 Tunitaanfche Kapers overrompeld, en de Kaptein en Equi. page gevangen genomen, Scheepsrampen. Verongelukt op Terfchelling J. Flarms, van Londen naar Hamburg. Met fchade binnen te Douvres 't Schip cfe Pellicaan, Kapt. Z>/c£w , van Bordeaux naar ü/tende. — Te Petersburg met verlies van -de »roote mast 't Schip van & Texelfche en Hlie-Lyst. Den 22 July. Binnen £. Postma , van Petersburg; N. Winter, van Ghristtaanïand: l' fieterfV> vw ï)ramme; P. J. Ooslerlo, vai? Embden, De Wind N. VV. Den 23. Binnen H. Hanfen, van Trapanach; (i E. Fisfr, van Riga; T. Ulrich, H. Smith, :n L. Smith, alle van Embden; H. Hiddes, 'an Antwerpen. — Uitgezeild ƒ/. ƒ>. Piebus § "vv ^erencls' beide naar £m^den' De Wind X,Ben 24« Binnen ^to/ot , van Stokholm; i., Naskell, A. Magerfen, H. P. Klatter, E. Fillems en C. Jansz, alle van Noorwegen. !.erstgemelde heeft op de Recq aan de grond jezeten. — Uitgezeild D. Michielfe en J. H, Moderner, beide van Embden. De Wind N. In 't File. Den 21 July. Binnen G. Hendriks, uit Noorwegen De Wind N. W. Den 22. Binnen J. Glaasje», vaiï Noorwegen, Dm  C 400 ) A D V E R T E N T I E N. ■ Uylenbroek, te Amfteldam , geeft uit: Proeve over den Mensch, naar .Ai Pof e j, door P. van Winter, N. S. Z. in 40., a 40 ftuivers eri in 8°. a 20 ftuivers. Minnezangen en Idyllen, door H. Tollens, Cz. a 30 ftuivers. Handschriften, 12.de Schakering, a 30 ftuivers. De DwInglandy, Lierzang, door C. Loots, a n ftuivers, De Overwinning der Nederlanders, by Chattam, door denzelfden, a 10 ftuivers. Ifigenia ,• Treurfpel, naar Bsacme, door A. L. Barbaz,' a- ia ftuivers en R a nsdorp , - Tooneelfpel, door D. A. van .de Wart, a 10 'ftuivers. ;v.\w. - . e [c\ ,j3q g a ... . V B.y Mortier ■ Cóvens en Zoon, te Amflerdam, wordt ■ uitgegeeven en is alom Verzonden, Befchryving van de Verdeeling der-. ,B at a af sch e Republiek in Gemeenten, door C. 'Cóvens , 8°. a 22 ftuivers, — Met deze Uitgave der ■Gemeenten-verdeeling is thands de Befchryving der . nieuwe 'Verdeeling dezer Republiek geheel compleet: dezelve is van de nodige Registers voorzien. r ten einde niet bet sieeste .nut -en gemak te kunnen gebruikt worden, en behelst dus in dit vak alles, wat voor ieder Bataaf sch Burger beiangryk. kan geacht worden , hebbende men in een algemeene Voorrede het gebruik van dk Werkje zeer duidelyk aangeweezen en door voorbeelden opgeheldert, de prys van hetzelve geheel compleet is ƒ 2:8:-— en met 17 geheel nieuw gegraveerde Kaarten der Departementen en Districten/' 8:- <— De prys van de Kaarten der Departementen apart in £en Atlasje gebonden is in .8°. ƒ3:10, en in 40. -ƒ3:15:* — en van ieder Kaart .afzonderlyk 6 ftuivers. , «. Te Amflerdam,% C. CO VENS, Boek- cn Kunst verkooper op den Vygendam. . 1 Den 23. Binnen J. C. van Drtestm , van' Noorwegen ; H. Krul, wegens .contrarie wind .uit Zee terug. Helvoet pluis. Den 21 July; De driemast Hoeker, welke onder de Goeree ten anker lag , is gevoerd door Klaas Iliddes Zeba, van Nerva, Nadenmiddag arriveerde uit Zee J. F, Kr'uger, van Embden; H. E. Hendriks, van FrcdgikuiavcnHeden morgen arriveerde uit Zee Leenden Wouterfen, van Embden. By het verfek der Post een Schip in 't gezicht, uit Zee komende. De Wind N. Den 22. Het Schip, dat gisteren by 't vertrek der Post in 't gezicht' was , is geboerd door Mclle Melles Pot, van Embden. Nog arriveerde uit Zee Nanne Wilkms , van Wyburg. De Wind N. Brtelle. ■ Den 21 July. Gisteren avond arriveerde u'tt Zee H. Berends Hoving, van Embden. De Wind N. W. Dïn 22. - Heden arriveerde1 uit Zë& Ttwmas We/wel, van Embdcn, By 't vertrek der Post is er een Smak in 't gezicht, uit Zee' komerimende. De Wind N. N. W. DRUKFEILEN. In N°. 151. pag. .373 Colom 1 van onder -af gerekend, regel 11 'ftaat: om Tsveld^n by voorbeeld Sc. daar geen Zaad goed is Sc. moet zyn o;n de Grasvelden, by voorbeeld in de laage Waard, daar weinig of geen Zaadland is, we/La in 't najaar, zoo als wy zeggen, dras ftaan, wat meer water te geven als het begon te vriezen , en op dezelve een goede i voet .Sc. In K°. 152. pag. 379 Colom 1, regel van onderen 13 en 14 ftaat: op laag en flegt land niet ligt tot Onkruid, lees: zeer ligt. NB. In denzelfden artikel ftaat Wikkan in plaats van Wikken. — Ook Colom 2 ftaat: Temeswarer Banntat, moet zyn Temeswarer Bannaat; nog ftaat in dezelfde Colom Torkshirifchen, muet zyn 2orkshirefchen.  N°. 155- 30 July 1800» OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid, Koophandel, Zeevaart, Fabrieken, Trafieken, Beoefenende Konften, Landbouw, en alle andere middelen van beftaan* I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. Oe Konst des CORDUAAN-, MAROKKYNSCH- of SPAANSCHL ED EE. BEREID ER S, en de verschillende handgrebpen, tot *dje Bereiding behoorende. (Uit Schedels en Sinspius Allgem. Journal,} ^orduaan, zegt Lalande, is Geiten- of Bok^ kenleder, dat ingekalkt, met Loog afgetrokken, geverwd en daarop met een nerf hout generfd (*) wordt, ten einde de platgedrukte nerven weder opkomen. Volgends den naam te oordeelen , is dit Leder herkomftig van Cordua of Corduba in Spanjen , waar hetzelve voorheen in menigte gefabriceerd werdt. De arbeid van den Corduaanbereider heeft veel overeenkomst met dien des Leerfooijers, doch verfchilt daarin van den laatften , dat het Leder meer in ftroomwater getreden of gevold wordt, gelyk mede, dat het inbyten of looijen van 't Spaansch Leder door middel van Galnooten gefchiedt. Men bereidt thands het Spaansch Leder in (*) Hoe dit gefchiede, zie men in Jacobjons Technol. WSrterbuch art. Krispdn en Krispelholtz. RedaftA IIL Deel. j veele oorden van 'Europa, maar voornaamlyk X~.,Dtarb£kir in Klein-Afië, te Ntcofia op het Luand Cyprus, en op de Barbaryfche Kust. De Heer Granger zondt in Augustus' i7">-e aan de Academie der Wetenfchappen te Parys eene verhandeling toe, gelchreven te Larnica op het Eiland Cyprys, waarin hy verfiag deedt, nopends de daar te lande gebruiklyke wyze van dit Leder te bereiden, verzekerende, dat hy daarvan op de plaats zelve ooggetuige was geweest. By deze verhandeling, die wy hier laten volgen , zullen wy nog voegen eenige Handgreepen , waarvan men zich by dezen arbeid te Diarbekir in Mef&potamië pleeg te bedienen.. Granger was een man van een heller verftand, van veele Fabriekmatige kundigheden voorzien, wien de Graaf van Maurepas, toenmalig Minister der Marine in Frankryk naar verfchillende plaatfen in den Levant, b. v. Egypte-» Mejopotamië en Syrië liet reizen. Deze* reiziger ten nutte der Vaderlandfche Konften en Handwerken handelde veel doelmatiger dan een aantal zyner opvolgeren : hy leerde eerst de Oosterfche taaien, kleedde zich in den AfiaUfchen fmaak, en reisde te voet. üe Heelkunde, door hem aangeleerd, gaf hem tevens op veele plaatfen ingang , die anders voor hem ontoeganglyk zouden gebleven zyn. Hv wist zich bemind te maaken, en dit laatfte is volftrekt nodig, wil men in een vreemd land Fabriekmatige geheimen ontdekken. Veele belangryke berichten is Frankryk aan lezen man Ichuidig , en in de werken der Academie wordt zyn naam met roem vermeld rly itierf, te vroeg voor de Konften, op zyne E e e reis  C 40a ) reis door Perfië in 1737 , en wel te Schiras' in de Provincie Farfijian. Volgends de navorfchingen van zulk eenen onderzoeker, kan men zich gerustlyk verlaten op zyne berichten wegens de bereiding van het Corduaanleder te Nicojia, zonder dat men nodig hebbe zich met geweld meester te maaken van een geheim , welk de Fabriekeurs in Frankryk en elders zorgvuldig voor zich houden. Op het Eiland Cyprus dan neemt men tot het Corduaanleder inzonderheid de ruuwe vellen der Bokken , Geiten en jonge Geitebokken. De beste van dien aart trekt men uit Auvergne , Ltmojin , Bourgogne , Touraine cn Vooral uit het Bourbonneefche, _ Het eerde werk, dat men daaraan verricht, is het inkalken. De Bereider ontvangt de tot Corduaan beftenide huiden ruuw en in het hair. Hy legt ze dus in vuil water, en Iaat ze daarin 3^4 dagen weeken ; daarna brengt hy die op het Schaaf blok, fchaaft die af met het Schraapyzer, en laat ze andermaal 24 uuren weeken. Na dien tyd worden zy nog ééns gefchaafd , en dan in de Looikuip gelegd; hiertoe neemt men loog, dat reeds gediend heeft, om Osfen- of Kalfsvellen te looijen, en 't geen dus tweemaal dienst doet. Men laat de vellen 48 uuren ïn de Looikuip, en dan neemt men ze 241 uuren lang er uit. In de Kuip zelve behanJ delt men die even gelyk het Kalfsleder ; men ? legt ze by 10 doufynen te gelyk in. Zyj blyven in de verfchillende Looikuipen onge-' veer één maand lang, eer zy onthaird wor- j den ; doch men draagt zorg van dezelven j *s avonds en 's morgens daaruit te neemen , en ïn de retraite te brengen. Nadat zy van 't hair ontbloot zyn , brengt men ze tweemaal in de Loog, naamlyk , ééns en voor de tweedemaal in verfche Loog, wanneer zy 3 dagen in de Kalk , en 5 dagen in de retraite blyven liggen. De nieuwe Loog, waarin men dezelven andermaal brengt, moet vier dagen bereid zyn geweest, om genoegzaam bekoeld te zyn. Des zomers duurt het inkalken niet zoo lang, vermids dan de hitte veel meer medewerkt. Men heeft minder Loog nodig tot Coiduaan dan tot het zoogenaamd wit of Zeemleder. Bukken- en Geitenvellen zyn altoos moeilyker 1 te looijen dan Kalfsvellen. De Corduaan - < looijery loopt doorgaands 14 dagen vroeger af < dan de Zeemlooijery. Te Nicofta legt men de Huiden, tot Corduaanleder beftemd , in fyngemalen Kalk , en laat die daarin des zomers 3 weeken, en ] éts winters 25 a 30 dagen. Vervolgends wor- \ den zy in fchoon water gewasfehen.1 Men fchaaft en zuivert ze van 't vleesch , beftrooit ze luchtig met fyngemalen Kalk , laat ze verder in bakken , met water gevuld, een uur doorweken , en wascht die daarin fterk uit. Vervolgends doet men dezelven over in een andere bak , fpoelt ze meer dan ééns af, en treedt ze een paar uuren met de voeten. Men draagt naauwkeurige zorg, om van tyd tot tyd versch water te neemen. Wanneer eindelyk de Vellen wel gezuiverd zyn, worden zy op het latwerk gehangen om uittedruipen. Te Diarbekir, in het Turksch Aftè en het voormalig Mefopotamie, legt men de Huiden jU Kalk, nagenoeg op dezelfde wyze , als by ons de Witlooijers. De Lederbereiders aldaar laten de Geiten- of Bokkenvellen 24 uuren in water weeken , Ichaaven er dan de vettigheid af, en wanneer zy wel gezuiverd zyn, bevochtigen zy elke huid aan de vleeschzyde met een fop van Kalk , flaan ze dubbel te zamen , ftapelen ze op elkander, en laten die 3 dagen lang zoo liggen. Vervolgends hangen zy dezelven in de opene lucht , des zomers in de fchaduw, en 's winters in een matige zonnefchyn ; om des te beter te droogen , keeren zy die nu en dan om. Dit gefchied zynde , neemt men er het bair en vleesch van weg, en legt ze in de Looikuip, nagenoeg zoo als by ons, waarin men ze des zomers 2 a. 3 dagen , en 's winters wel 14 dagen laat liggen. Daarna worden zy er uit ïenomen, in versch Kalkwater gelegd, en yyf a zesmaalen afgefpoeld, waarop men ze mdermaal weekt en looit, en wel in hetzelf3e water, 6 dagen lang. Deze laatfte behan, ieling wordt tot 5 maal toe herhaald, en by edere ververfching van water worden de Vellen 5 a 6 maal gewasfehen. Uit de Looi ïomende, laat men dezelven uitdruipen, en zuivert ze aan de vleesch- of nerfzyde met ;en ftomp mes, tot zy recht fchoon zyn. Wyders laat men ze nogmaals 5 è. 6 dagen n Kalkwater weeken , keert ze dagelyks om, ai neemt ze af. Eindelyk , na 6 dagen in de Looikuip geegen te hebben , worden zy dikwyls in /ersch water afgefpoeld, wel gezuiverd , en hermede houdt men 3 dagen lang aan. Daar>p fpreidt men ze uit, laat ze half droogen , :n brengt ze dan in de Hondsdrekloog (*). In (*) [Zie de bereiding daarvan voor het Turksth ^eder, in Jacobjons Technologisch, WMerbwb. jart. 'iuntickttfilauge.  c 4©3 ) In Frankryk worden de vellen, na in de Kalk geweest en van hair ontbloot te zyn , even als ander gelooid Leder in den ftroom gebragt en behandeld, doch by het Corduaan komt het nog meer dan by ander Leder aan op eene goede en doorwerkte behandeling in het ftroomwater, want, zo er de minfte Kalkdeelen in overig bleeven, zou zulks de couleur m 't vervolg benadeelen, vlekken doen uidlaan, en het rood in een onzuiver violet verwandelen. Na de laatstvoorgefchrevene looijing, legt men de,7ellen 3 a. 4 dagen in het ftroomwater. Men roert ze daarin dikwyls om, ten 1 einde de groffte Kalkdeelen aftelpoelen. Ver- 2 volgends zuivert men ze van 't vleesch, en < plaatst ze in wannen, waa.in zy een half 1 uur lang door middel van houten ftampers i fterk gerold worden (*). Dit gefchied zynde, i brengt men ze op het fchaafblok, fchaaft ze d at aan de hairzyde, en fatfoeneert ze ter 1; wederzyden met een nies. Deze behandeling » herhaalt men tot 5 a 6 maal toe ; dan volt v men de vellen: dit laatfte gefchiedt door q g aroeiders by 3 doufyn vellen te gelyk. By zommige Fabrieken worden de vellen tc nog in byzonder daartoe gemaakte, met een o'j coorgeflagen bodem voorziene wannen, eene A uur lang doorgevold, en onder deze bewer- kt King versch water daarop gegoten. vi 1 Voor het- overige volt of ftampt men de gi vellen telkens, wanneer zy in het ftroomwa- H ter ter fatioeneering gebragt worden, en ditiv; gefchiedt menigvuldige reizen. Men zuivert m ze tweemaal van 't vleesch, fatfoeneert ze, 8 doet er de Hondsdrek op, fchaaft ze, geeft d( andermaal de Hondsdrek , fatfoeneert s a i le maaien, enz. br Na deze behandeling in het ftroomwater ko- wi men de vellen in de Hondsdrekpekel. Twee da emmers vol Hondsdraf, ieder 14 a 15 pinten en nat houdende , worden in het water gedaan wj en alles wel zaamgeroerd, zoo dat het een lai dunne brei maakt. — ln deze pekel legt men 8 doufyn vellen , roert ze eenige minuten Cc lang daarin heen en weder, keert ze voords in om , en laat ze 12, uuren lang in dien ftaat ma liggen. t-)a, Door deze pekel beneemt men de vellen 'éét derzelver ruuwheid, gelyk men anders door bal middel der kleifpoeling doet; de vellen wor- te den er dikker door en meer gefchikt ter be- voi tw' * " - itn H«e dit gefchiede , zie men in Jacobfons J lechndcgKcit. WMrtstbuth jut. Wakken ür Leder. RedaÜ.'] vul I i reiding. Ook neemt deze pekel de onzuiverheden weg, en trekt door hare alkalifche natuur de vetigheid naar zich, welke anderde verw beletten zoude op het Leder te vat. ten. Zoo zegt ten minfte Lalandc; dan , zulks is echter niet het hoofddoel van dit bytmiddeJ. De herhaalde inlage van het 1 eder in ae Looikuip is op zichzelve genoegzaam, om daarvan alle flymdeelen wegteneemen. Hadden Je Bereiders met dit bytmiddel geene andere bedoeling, dan konden zy dat, al< vry overolhg, weglaten. Doch hetzelve lueft nog een mder zeer gewigtig nut, t. w. da het de ww der dieriyke huid opent, en d-or midlel der gisting het Leder uitzet of doet zwelen , welk laatfte echter ophoudt, zoodra de ïsting voorby is, wordende het vel na de ibytmg weder zeer dun, wegens het zuur, at in dezen drek voorhanden is. Dezelve lat daarin middelerwyl eene foort van Jm•ontak - zout na, welk het vastmaaken der erw bevordert , en deze eenen uitnemeuden lans geeft. Te Nicofia mengt men de Hondsdrek niet * jen? Pekel» maar fineert die 3 lynen dik J de huiden, by wyze van een dikke brej. nders gaan de Corduaanbereiders te Diarbc- n te ,werk- Gedurende den tyd , dat de dien droogen, vult men groote kuilen in den ond gegraven, gelyk onze Kalkbakken, met ondsdrek, en mengt die door het bygieten ui water tot de dikte van Honig. Hierin lest in de vellen, laat ze daarin des zomers dagen lang, en treedt ze alle dagen met ! voeten. Daaruit komende, worden de veji met fchoon water wel afgewasfchen. Dan engt men ze in het kleibad, waarin zy des nters 6 dagen lang, en 'szomers maar 3 gen blyven, terwyl men ze dagelyks treedt volt. Hierop neemt men ze uit bet kleiter, wascht ze met fchoon water af, en t ze droogen, om te ve.wen. Na de uabyting in Hondsdrek brengen de rduaanbereiders op Cyprus hun Leder nog een mengfel van >tot poeder gemaakte Sukbiaderen. Dit mengfel is mèer gebonden 1 dun; men legt daarin de vellen één voor 1,1, en mengt die veryolgends in vierkante ;ken, waarin zy 30 uuren moeten liggen weeken. Daarna treedt men ze met de :ten, of fpoelt ze met de handen en voeten :e uuren lang door, waarna zy in het •omwater gewasfehen en gezuiverd worden. ;eze looijing, te Nicofia in gebruik, vert de plaats van die met Galnooten, welke 'ee z me»  C 4uig fchynt'-te zyn, om dat het Geitenleder in zichzelf niet zacht en buigzaam is. De.veLlen uitgefpoeld en uitgedropen zynde. ?yn zy gereed om geverwd te worden. (Ha vervolg in Nf'. T56.) Handels- en Fabriekmatige Beschouwing van . de Stad en' 't-, voormalig. Canton> BERN. ' Bern-, tusfchen S&lolhurn en Wnlliferland 'va ■ gelegen , het grootfte en machtigde der voormalige ■ Zwitfcrjche Cantons , bevat al-leen \ gedeelte der bevolking, fchoon het in rang de tweede plaats onder de Camons bekleedde. . 1 Men - onderfcheidde- voorheen daarin het Duitfche gedeelte (Pays. Alhmand) en 't IVaadlancli,- CPays de- Faud of Romand)., Beiden te zamen zouden , volgends opgave van-de. beste Aardrykskundigem* eene lengte bellaan van 60 Franjche mylen , en de helft in-; de breedte. In het- Duttsch gedeelte vindt men de Steden Burgdorf; . Langtntbal, I.enzburg , Sophiugtn en Bruck ; . de meest Handeldryvende Steden ,in het IFaadland, alwaar .de Fran/che taal het gemeenzaamst is, zyn Laufanne, Ouehi, Feyay , Mor ges, Nyon , Copet , Tverdon , . Payerne , - Moudon , Mor at en Granfon. ■ Te Burgdorf > aan de Emme . wordt een fterke Handel gedreven met Linnen , Hennip en Garen. De markten, alhier worden door- de Kooplieden van- naby- en- van- verre -oorden bezocht. Men vindt hier ook aanzienlyke Bleekecyën. Langemhah is eigcnly.k een vlek aan den grooten. weg. van Arau- naar- Bern,. Hier is de hoofdzaak de • Lywaathandel , . en deze is, vooral op de Weeklykfche en Jaarmarkten , •van belang». In - de. geheele omliggende. landftreek wordt het-. Lywaat in menigte..bereid , en- hier . te koop gebragt.Men. rekent, - dat jaarlyks wel 1000 doufynen linnen Halsdoeken, deels ruuw, deels opgemaakt en gebleekt, alhier vertierd worden.. Men bleekt jaarlyks * üoor elkander gerekend, 8000 ftuitken Linnen i, behalven nog eenige 1000 ltukken Catoen , , en .Ciiiti'eii of hidiénnes, die i uit> het benedendeel: van Aar* gau >ter bleek-.gebragt worden* Zeer aanmerklyk is ook de Handel in-Boomwol, Flanel, Kölsch i Barehent-of Fultein , geftreept Doek, Trielje, Catoen, Lsmineas, -CalencarJs-, Pakdoek, allerleië' Garens, Vlas- en Heunip. Behalven meer andere Werkplaatl'en en Trafieken , vindt. men. hier . nog eene. Sterk waterftookery • en - eene . Fahriek' van gedrukt of gefehüderd Papier.- Wegens het aanmerklyk "vertier en de werkzaamheid, die in dezen oord heerscht , . heeft men té Langenthal een Tol-, Waag- en Stapeliiiagazyn, nevens eenen grooten voorraad .van Emmemkaler Kaas, .en andere Producten. - Verder een. Koornhuis ,en Beurs., eene  C 405-- ) eene Kratnerslial voor- de LirTnenkranicrs en andere Handeldryvende lieden, behalven nog verfcheidene Molens en Water - werktuigen , Linnenmangels , enz. Lenzbwrg is - één- der vier Municipale Steden van Aargau. In dezen omtrek wordt veel Hennip, Vlas-en Catoen verwerkt, en men brengt daarvan eene groote hoeveelheid in de- Stad ter markt. Schoon dezelve haar eigen beftttur, , en hooge- en lage Jarisdicte heeft in hare eigene vryheid , gaan de. ingezetenen in geval van hooger beroep naar Bern. Sophir.iien heefc aanzienlyke Lintfabrieken.- — Brink of Buugg is eene welgebouwde Stad in ; het laagst gedeelte'* vat*-Aangat*. Hier-ftno*ona •de Aar tusfchen de rotfen door in zulk-een "• ffaauw bedek, dar. men ene brug van één - enkele», boog daarover heeft- konnen leggen. Wegens de zware Tol , hier geheven "worde; -de , ■ heeft Bern cr eenen Commisfaris. Laufanne is de grootfte Stad in het geheele .Waad/and, £ uur van 't Mek van- Genéve af, op 3 heuvels- gebouwd , en dus zeer heuvelachtig, in weêrwil van de beste gele- : genheid, is het Handels- en Fabriekmatig bedryf; aldaar niet fterk. De lugezetenen ge- 1 neeren zich het meest van 't verblyf der- i ..Vreemdelingen, Ambten, Penfioenen enz.. Het -1 nadrukken der Franfche Boekwerken is hier \ menigvuldig. Eu is eene Academie,., en eene \ Ecole de Charité. \ Fevay of Fivis* (beroemd geworden doop de \ Hchïfè van Rousfeau), ligt. aan den rechter * oever, des, Geneeffchen . Meirs ,- en ■ is-de Hoofd- \ plaats der- Landvoogdy • van . dien naam»- Hier 1 komen ■ weeklyks - veele- Freyburgers ,-. IVallifers r en Savoyaardcn ter markt.. Er is een groote 1 ftapelpiaatST van Boter, Grierfcite en Sancr~Kaas. By-, de Stad ligt eene aanzienlyke Looijery, / eene Marmerzageiry en Siypmolen. i Marges. (Morjèe') ligt mede. aan. de- Zee van d Genéve, en is voor Handel . en Scheepvaart « zeer gelegen. Langs de-Zeekusten .groeit uit- t muntende Wyn, die zich 20 . jaaren-. en langer ,fl goed houdt... Dezelve wordt veel buiten "stands e .verzondeu ; .■ doch ook dikwyls blyft de eige-,ti naar met eenen ruimen vooiraad daarvan zit-'d ten, wyl dezelve- of: verbeterd dient te wor- n den, of tegen de naburige Wyngewatfchen v niet . kan gemarkt , worden. Hier is , ook een d goede Zeehaven , en - een groot Magazyn . ter 'f aflading. van Duiifche,,. FièmouicefclLe en Fra/i- vi Jclie Koopwaaren. U( Nyon of Atu>f geeft Houtgewas, Weilnn- h den , Castai.jes-, Wyn en Graanen... Op, de dt Jaar- en Weekmarkten wordt- veel gehandeld in hooge Bourgogne -wyn. Copet is meer aanmerkenswaardig door deszelfe eigenaar, den Fianfchen Exminister A^o ker,. en door zyne aangename liggirg aan het Meir, dan wel door- zynen grooten Handel of. viytbetoon beroemd. Iferteti of Tverdon ligt aan de Neuburser Zee, en wordt door de kleine Riviertjms latent en Orbe tot een Eiland gevormd. De grootfte arm der Zee maakt hier eene veilige Havenplaats. Jaarlyks vaaren vaja hier regel» matig Schepen naar IFtfand. Hier is ook de ftapelplaats der Wynen van het nabuunV Schweitz , en der Zouten , die Zmtferland uit frankryk bekomt. Reeds irr het midden- der voorgaande eeuw maakte men het ontwerp, om , door het graven van een Car.aal ter lengte van 6 a 7 mylen , de Neuburser en Ceneefjche Mei ren te- vereenigen , doch tot hiertoe is men daarmede niet verder gevorierd'dan tot by Entreroches of' Cosfenay/ . Eayerne of> Peter li ngen-, aar* de Bforfc tuschen Avenches en Moudon, dryft eenen taamyke» Handel, — Moudon 0f'Mildcn aan-denbooten- weg, van. Bern naar Laufanne is in Seenen- zeer vruchtbaren- oord gelegen. Murton- of Morat ligt in eene landftreek, p.aar veel Hout, Wyn en Graanen vallen. D^ ïratp vormt bi«.r een Canaal van 2 uuren ang, en ftort in-het Meir van üverdon. Dit ■erfchaft Morat gelegenheid tot Handel en icheepvaart , want hierdoor gaan de Schepen an daar naar het Meir van Tverdon, daar ings naar Tverdon en Neu.nburg., van d.ar aar de Bicier-Zee-., daaruit in de Aar , ■ en 00 komen zy eindelyk.op. den Rhyn. ' Volgends-de opgave van. Muret telt men in VaacUand, 130,000 1 Zielen ; doch hy zwyt eheel over dc. bevolking van, het Duitsch stcel te., van. Bern.. Alleen verzekert hy-, dat, 1 weerivd der uuverhuizingen door -her ineè■okken Edict... van.. Nantes, de bevolking hiér erk afneemt, vooral zedert de laatfte tw e .uwen. Voor reden hiervan geeft hy op het eden der Berners in, vreemden Krygsuienst. r ""verhuizingen der Kooplieden,, den toe* ïmend*n lediggang., en . vooraf het .vormer», m groote Landgoederen. Volgends -zyn oor:el..\en dat van veeie óiatistickers) is er eeen •achtdadiger middel, om. de- bevolking "te jrgfootea , dan de verdeciing der Landeó»;ren. — Intusfchen ;zyn niet alle Schryvers 't eens nopends de. hoegrootheid en oorzaken r ontvolking van het Bemfche. Veelen.zelfs Eee5. eilN  C 4c€ ) ontkennen die, en het is zeker, dat ditf>and^ in vergelyk met andere fterk bevolkt! is. Men wist voorheen in dit Canton niets van Tollen , Imposten , Hoofdgelden enz., i Wanneer een Inwooner de Fondfen en de' Grondpacht betaald hadt , was hy vry van alles , en kon gerustlyk al het zyne behouden en genieten. [Het overige in een volgend N°.J II. OECONOMISCHE BERICHTEN. Programma en Prysvragen van ! 't ÜTRECHTSCH GENOOTSCHA.P van KONSTEN en , WETENSCHAPPEN. \ ( Het Utrechtsen Genootfchap van Konften en i Wetenfchappen, op den n July dezes jaars deszelfs algemeene Vergadering gehouden heb- 'i bende, heeft goedgevonden (daar er dit jaar i geene andwoorden waren ingekomen) tot een 5 Nieuwe Prysvraag, met uitloving V2ti den ge-», woonen Eereprys van 30 Ducaten, of van een , gouden Medaille van dezelfde waarde, die , beandwoord moet worden voor of op den I OèTrober 1802, om er uitfpraak over te , doen op de algemeene Vergadering des jaars , 1803, de volgende optegeeven. „ Welke redenen zyn er, waarom de thands l ,, grasfeerende Koorden van onderfcheidene !r „ jaargetyden by onze Landgenooten minder ,■ „eenvoudig zyn dan in vroeger jaaren, datj,, „ is, of van een ontftekings, of van een „ galachtigen , of van een flymachtigen aart,!,, „ maar veelal meerdere van deze oorzaken te;„ ,, gelyk plaats hebben, en welke is de bestej,, „weg, om in den beginne dezer Ziekten,, „ zeker te onderkennen, welke van deze de „ „ overhand heeft, en uit deze onderkenning',, „ de veiligfte geneeswyze interichten?" I Ook belloot hetzelve, de Vraag: ,, ,, Welke zyn de beste middelen om de'„ „Duellen of Tweegevegten voortekomen enJ„ „ te weeren, wanneer het gevoelen in een[„ „Land heerfchend is, dat het fchandelyk „ „zoude wezen, wegens zekere beledigingen|„ „ den belediger niet uittedagen tot een twee- „ „ gevegt, of uitgedaagd zynde, hetzelve niet „ aantenemen? en hoe moet zich iemand gen dragen , welke zich in een diergelyk geval „ bevindt?" op nieuw voorteftellen, en wel met uitloving van den dubbelen Eereprys, om beandwoord te worden voor of op den 1 Oétober 1802. en er uitfpraak over te doen op de algemeene Vergadering des jaars 1803. Eindelyk werdt beiloten een gouden Medaille, ter waarde van 20 Ducaten, aantebieden aan den Schryver der beste Verhandeling over het een of ander onderwerp uk het vak der Natuurkunde, benevens een Accesfit eener jilvere Medaille voor de naastbykomende ; noetende deze verhandelingen ingeleverd worden /oor of op den 1 October 1801 , om er litfpraak over te doen op de algemeene Vergadering des jaars 180a. Verder herinnert het Genootfchap: i°. Dat op de algemeene Vergadering des aars 1799. tot eene Prysvraag, met uitloving ran den gewoonen Eereprys van 30 Ducaten, if van eene Medaille van dezelfde waarde, s vastgefteld deze volgende. „ Dewyl het hedendaagsch gefchil onder de , Geneeskundige Natuurbefchouwers, aangaan, de de zoogenaamde Pathologia Humorahs , , niet flechts zyn invloed heeft op de be, fehouwing, maar ook op de Konst -oefe, ning , zo verlangt men by een . naauwkeu, rig onderzoek nader bepaald te zien: „ i°. Welke eigenaartige Ziekten of Bederf , van vogten en fappen, (die door den fchran, deren Gaubius als vitia Humorum abfaluta i (in zyne lnftit. Pathol. Med. van §. 268-382) onderfcheidenlyk voorgedragen worden) in het Menfchelyk Ligchaam met de daad plaats hebben, en welke flechts denkbeeldig zyn ? & „ 3p. Of en in hoe verre, er zulke • Ziekten van eene eigene en oorfpronglyke ontaarting der fappen konnen ontftaan ? dan of deze Ziekten der vogten volftrekt afhang, lyk zyn , en voortgebragt worden alleen of voornamelyk door de veranderde levenswerkingen onzer vaten en vaste deelen. „ 30. Of er indedaad Geneesmiddelen, in den ruimften zin genomen, het zy Eyacuantia of alterantia, van ouds dus genaamd , zyn , die eerder of meer op de vogten werken, dan op de vaten en vaste deelen? indien ja, welke die geneesmiddel len zyn, en hoe deze hunne weiking bewezen worde?" moe-  C 4°? D moetende dezelve beandwoord -worden voor of op den 1 Uétober 1801. om er uitfpraak over te doen op de algemeene Vergadering dc: jaars 180a. . 20. Dat op dezelfde Vergadering befloten was eene gouden Medaille van 20 Ducaten aan te bieden aan den Schryver der beste Ver handeling over het een of ander ftuk , behoorende tot het vak . der fchoone Konften , benevens een Accesfit eener zilvere Medaille, voor de naastbykomende; moetende deze Verhandelingen ingeleverd worden voor of op den 1 October 1800. om er uitfpraak over te doen op de algemeene Vergadering des jaars 1801. 3°. Dat op dezelfde Vergadering goedgevonden was de Vraag: . „ Wat licht verfpreiden de nieuwe ontdek„ kingen in de Scheikunde , over de oorza„ ken van de verfchillende vernevelingen in „ den dampkring, als Regen, Hagel, Sneeuw, „. Nevel en dergelyken , alsmede over die „ van de Aardbevingen en Bergen?'' andermaal voorteftellen, met uitloving van den gewoonen Eereprys van 30 gouden Ducaten, of eener Medaille Van dezelfde waarde , om beandwoord te worden, voor of op den 1 October jgoi. en er uitfpraak over te doen in de Vergadering des jaars 1802. ' . 4°- Dat op de algemeene .Vergadering des jaars 1798. tot eene Prysvraag, met uitloving van den gewoonen Eereprys van 30 Ducaten, of van eene gouden Medaille van dezelfde 1 waarde, opgegeeven was de volgende: „ Welke is de waare aart der Dyfenterie J „of Persloop? is die altoos dezelfde? welke ( „ zyn hare oorzaken ? welke hare kenteke- 1 „ nen ? . welke hare gevolgen ? welke hare / „ beste geneeswyze.? wat heeft men in het 1 „ byzonder te denken van het nut der Opium L „ in deze Ziekte? „ om beandwoord te worden voor of op den \ 1 Oftober des jaars 1800. en er uitloraak 1 over te doen in .de algemeene Vergadering j des jaars 1801. 1 . 5°. Alle Verhandelingen, welke naar den t Prys dingen, mogen niet gefchreven zyn met C de eigen hand van den Schryver, maar moe- 1 ten gefchreven zyn met de hand van een J ander, en in plaats van den eigen naam des t Schryvers, getekend zyn met eene Zinfpreuk, k met byvoegmg van een verzegeld Billet, het S welk dezelfde Zinfpreuk ten opfchrift heeft, k en waarin des Schryvers naam en adres zeer G duidelyk eigenhandig gemeld ftaan; ook moe- n. ten de Verhandelingen in het Nederduitsch, ^p< Hoogduitsch , Engelsch of Latyn , opgefteïd , duidelyk met Italiaanfche letteren gefchreven zyn, en vragtvry toegezonden worden aan Dr. Luchtmans, te Utrecht , Secretaris van dit Genootfchap; zullende de Verhandelingen, die na den geftelden tyd gezonden worden, met opzigt van den Prys, in geene aanmerking worden, genomen. 6°. De Billetten , tot die Verhandelingen behoorende , aan welke een Prys wordt toegewezen, zullen alleen geopend, en de overigen ongeopend verbrand worden. ZEETYDING, Berichten. Volgends Brieven van Kadix, van den 27 Juny, was door 't Spaanfche Hof order gegeeven, om tot de Vrede toe geene Schepen, onder Ragufeefche Vlag varende, in de Spaan. rche Havens toetelaten, als onder vermoeden zynde, van Gibraltar te proviandeeren. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door een Franfche Kaper de En. jelfche Schepen the Gountesf of Louderdale, van ie West-Indien naar Londen, .en the Swan. /an Porto naar Galloway. Hernamen .door een Engelsch Fregat van de Franfchen 't Schip the Cultivator, Kapt. Smith, ?an Demerary naar loonden. Opgebragt te Tarmouth de Schepen Charlotta, iapt. Louns en de jonge Charlotta, Kapt. Voute. — In Plymouth 't Amerikaansch Schip ie Alert, van Kadix naar Boston, en 't Schip 1 Favorite, van Cayenne naar Bordeaux. —n Portsmouth 't Schip de Zeevaart, Kapt. de her, van Marennes naar Embden. — Te Le erpool' 't Schip de Unge Just, Kapt. Smit", an Ftlla Nova naar Altona. — Door een ranfche Kaper te Radix 't Zweedsch Schip ohanna Chrtstina, Kapt. Limberg, van Gothtn. urg naar Livorno; doch is reeds weder verrokken , om de reis te vervolgen. — Te 'uernfey 't Schip Cazador, van Bordeaux naar errol. — Te Mallaga 't Engelsch Schip the uno, van Minor ka. — Te Algeziras 't Schip eltx Evento, Kapt. Adorno, van Lisfabon naar enette. — In een Franfche Haven 't Engelsch :hip the Concord, van lerfiy naar Newjoundud. — Te Garda in Gallicie 't Schip de a ebroeders, Kapt. Hendriks, van Amjlerdam lar Lisfabon. — Nog te Tarmouth de Sche:n Bornholm, Kapt. de- Jonge, van Bayonne; Ex-  C .408 ) Experience,, Kapt. *§aW«% -van ■• Of 1 tule-; Jacob, Kapt. Walhw; de Walkller, Kapt. 11afey , en //rem, Kapt. Strand, de 3 laatfte van Embdcn. — Te Oran door een -Kaper van Tunis 't Deensch Schip Minerva, Kapt. Lorentfen, van Alikante naar Terravechia. Aangehouden in.de Baay van Dublin 't Schip the two Friends, .Kapt. .Williams , van deausc. >Texelfche en Hiie-Lyst. Den 25 July. Binnen //. Hiddes, uit Afoor■wegen; C. Kr och, van Dramme. — Uitgezeild J. Uschman, naar Lisfabon; C. Beekman, naar .Embden. De Wind N. Den 26. Binnen //. Drcwfin, van Kopenhagen; C. Jacobs en 77. 7\ />'«/-», uit Noorwegen. — Uitgezeild .7. .Freman, naar fabon; L. Radenius, naar Bordeaux; ~U. Koopt, J. Karfeboom, J. Noordberg, C. Smit en H, Jans. naar Embden. De Wind .N. Den ®7- Binnen C. uit Noorwegen. - Uitgezeild ƒ. ^ejtfw en .^f. P. Huysman? op avantuur.; a& CoMenberg.^ H. Buning, J„, J. Mefenbroek en N. Jenfen, naar Noorwesen. •De Wind N. N. W. Den s8. Binnen O. , van Noorwe¬ gen. — Uitgezeild P. Freusch, naar New Tork; A, Garder , J. Niesman , en AL E. Dinfe, alle naar Lisfabon; C. Bartels, naar Oleron; L. .C. Siedberg, Jacobs^, H. F. de Harde„ A, Roos, R.' Egberts., S. Pieters., G. & Kool. en J. H. Morfert, alle naar Embden; A~ Wildinus, -naar Riga ; H„ Aal, J. D. Engel ■en T. C. Muller., naar de ^Oostzee; H. Sonker., naar Kopenhagen; E. Eymerfon, F. Sorenfen en S. B. de Jong., .naar Noorwegen; A. Oon,, jiaar Bergen; tl. Talman, naar Proyidence.- , In 't Flie.. Den 24 July. Binnen J. A. .Wickflrom, van Udewalle; A. Geeris, E. P. Vos, II. Natten, J. G. de Boer en R. B. Brodcrfe, uit Noorwegen. Den 25. Binnen H. J. Qjmkenburg .en J.. ■O* Sahn, uit Noorwegen. Den .36. Binnen L. Stromfiedt, uit ^/-ootv Jlad. .Den 27. JSiets gepasfeerd. Helvoetfluis, Den .23 July, Gisteren nadenmiddag arri- Xe .Amftexdam,;by €. C O V É N S, Boek- en Kunst verkooper op den Vygendam. geelde mt Zee E. S. Stoffels, van Kadix.Heden morgen zeilden in Zee W. Fl.ick, naar Emuden; J. IVatzes en /W Marckwordt, beiden naar Lisfabon. De Wind N. Den 24. Heden morgen zeilde in Zee C Sumach tn Thies Wolbeus, beiden -naar Embden; G. F. Eedcn\ B. Hooghout en H. Mennmg, naar Altona ; J. Oelwichs, naar Bergen; 6. G. .Fulcher , naar Fredrikshaven; R. Hendriks, H. J. Bitter, Wresman, J. Reike. allen op avantuur. De Wind N. Den 25. Heden morgen zeilden na Zee Lrasmus Dahle, naar Embden. De Wind N. O. Den 26. E. Dahle die gisteren naar Zee zeilde, is wel in Zee gekomen. Nadenmiddag arriveerde uit Zee W. J. Bleynia, van Dramme ; Gcorg Fuc , van ' Stokholm. Heden morgen zeilden in Zee Joh. Brun, naar hoorwegen; J. G. Claasfen, naar Bordeaux; Marlen Dirks, op avantuur ; P. G. Frank, S. F. Taay, Thomas Debinaun. De Wind N. O* Den :27. Niets gepasfeerd. De Wind N. O.' Brielle. Den 23 July. De Smak, die de vorige Post in 't gezigt was , is gevoerd door Ary de Jong, van Embden. Gisteren zyn er eenige vyandelyke Schepen voor de Wal gezien De Wind N. N. W. 6 Ben 24. Niets gepasleerd. Be Wind N. N. W, Den 35. Gisteren avond arriveerde uit*Zee M. Janfen -, van Dramme. — Heden uitgezeild Benjamin Waint en Sdmucl Hale, beiden naar Boston; F. Gabriels-, :naar Bourdeaux-; P. Schut , naar Embden ; P. Ry„bende , naar Bergen; Benjamin Waint is op de Krabbeplaat vastgeraakt, en zit tot heden toe nog vast. De Wind N. N. O. Den 16. De .Schepen., welke gisteren naar Zee zeilden , zyn wel in Zee gekomen. Benjamin Waint is gisteren avond in vlot water gekomen., en heden morgen in Zee gezeild Hedeu uitgezeild H. Hendriks en Peter Rynders , beiden naar Embden ; Ebert Jans is op de Krabbeplaat vastgeraakt. De Wind N. O. •Den 27. Naar Zee L. Litander, naar Duinken ; T Wennel, naar Embden. — Ebert Jans is gisteren avond in vlot water gekomen en legt thands weder op de Rheede. De Wind  ■ D & Augustus i8o@. OECONOMISCHE COURANT. Ter bevordering van Nationale Huishoudkunde, Nyverheid Koophandel, Zeevaart., Fabrieken, Trafieken, Beoe- * f mende Konften, Landbouw, cn alle inden middelen van beftaan. I. OECONOMISCHE KUNDIGHEDEN. De Konst bes CORDUAAN-, MAROKKYNSCH- of SPAANSCHLEDE^BEREIDERS, en oe ver- èCUlLlENBE H a-n D« RE epen, tot . Bereiding behoorende. (Vervolg vau fo»; i55. bladz. 404.) Wy gaan nu over tot de behandeling, op het EUand Cyprus gebruiklyk by het roodverwen der huiden. Uitgezakt zynde. gaat men voord om die tot de verw te bereiden, en neemt ten dien einde ia 68 Roosnjche Aluin voor * douiyn vellen, ontbindt die in twee emmeren water, van 14 a 15 Franfche pinten ieder; de Alum pleeg gereedlyk te fmelten, zoodra het water warm is. Otn de vellen te Aluinen, vouwt men ze dubbel, en wel met de vlecschzyde naar bin- , nen, ten einde alleen de hair- of nerfzyde u de Aluin worde aangedaan. Indien de geheele huid Aluinwater ontving, zou zulks . de verw benadeelen , en meer Aluin kosten, ' dus de kostbaarheid der bereiding vercrooten De zoo dubbel geflagene huid wordt in eenê tobbe met warm Aluinwater J minuut lang ginds en weder geflagen, dan er uit geno- y men, op een fchaafblok gelegd, dat 4\oe- f votfi%n' terT u"za]ci'«g van het Aluin. Jewnn'^n vervolgends op een pafcftok $ SJ^Mn iaa^' wyl,de huid d«rdoor omutwischbare vlakken zoude bekomen. Ver- h,L.n°rden deJvelle" OP «ra dwarsbalk ge«■ f«n',0H1 verder uittedruipen, zettende men vJht A1V,nbak °,nder i ten einde niets van dit ™n e" ve\lorea êaa". Men windt altyd K " tC gelyk op' lirykt daaru«* °P het Lïï „i? ontvan«ene Plooi en, en legt ze met |de vleeschzyde op elkander. 'mS* ^KWaarde AIuinwater kan men andermaal gebruiken, met by voeging van eenig versch water en Aluin, om het verloren! daarvan te herftellen , kennende mei ir? dat fnV?L V(? ftaa" met 9 i 10 « of minder Aluin, in de plaats van 11 eg, te neemen. w*n nl U,'"eu uêaat nien over toc het verwen. Dit vak behoort wel eigenlyk tot de !3?«X» dan' da" de Corduaanbereiders overal hetzelve met de looijing paaren, zullen wy de manier van hunne behandeling mede ïpgeeven. s c Daar het rood Corduaan of Marokkvn de «eestgezochte couleur is, zullen wy eerst laarvau handelen. De vellen op de voorgefchrevene wyze eeauind zynde, neemt men op 40 ftuks er van 15 oneen (of 50 loot) van de beste Kermen of (*) Een werktuig, waarmede dc Zeemledlooiiers e vellen P «gen optewinden . hefchreven in W >bJom Ttthnsl. mrttrkwh art. Packjlnk. a ti J  C 4*° ) jfcharlaketibesfen. Geofroy zegt, dat men deze| verw bereidt van Gomlak, Galnooten, Aluin: en een weinig Cochenille. Barrois meent', dat Geofroy zich hierin vergist, doch het fchynt dat hy ongelyk heeft. De Indianen toch kennen het Gomlak zoo wel, en zedert langer tyd, als de Europeen. Waarom zy de Scharlakenbesfen liever zouden gebruiken, dan dit Lak, blykt ons niet, dit is ten muitte zeker, dat te Diarbekir tot het roodverwen der vellen Gomlak gebezigd wordt. In alien gevalle is het zeker , dat men en met /fcrafó-besfen , en met Gomlak en Cochenille het Leder eene fraaije roode couleui kan geeven. De bovengemelde 25 oneen Kermes worden fyn geftampt, en in 8 pinten water gekookt. Eens opgeweld zvnde, doet men er f gedeelte, dus 5 oneen, geftampte Aluin by, en houdt daarmede \ quartieruurs aan; men zet de ketel af, en herhaalt deze behandeling 5 a 6 maal, tot dat al de Aluin ' daarby gemengd is; dan laat men het verkooken , tot vier of vyf vingeren diep, en nu is de verwftof gereed. ' Hoe meer Aluin er by , hoe donkerer de verw wordt; daartegen wordt de couleur levendiger, naar gelang men de toegift van dit Zout vermindert. De verw gereed zynde , doet men f eener pint daarvan" in een pot , doopt er een ftuk Catoen in , en beftrykt daarmede van buiten ©f aan de nerfzyde de vellen , die men verwen wil. Voords windt men het vel, uit de verw komende, even zoo te zamen, als by liet Linnenwasfchen gebruiklyk is. De 40 ftukken op die wyze geverwd en zaamgewondei zynde , begint men weder met het eerfte, beftrykt dat andermaal met de in verw gedoopte Wol , en windt het op nieuw inéén Zoo gaat men voord van ftuk tot ftuk. Dii beftryken en oprollen wordt 3, 4 a 5 maa iierhaald. Verder doet men 15 fg poeder van Gal Booten in 10 pinten koud water, doopt daarii ée vellen één voor één, en fpoelt die, daarui ftomende, io a 12 maaien in fchoon wate uit , werpt ze dan ruuw Weg op elkander Iaat ze niet handen en voeten uitpersfen, tei «inde er geen water in blyve hangen, ei brenpt ze e.ndtlyk haar het Magazyn, on aldaar op den grond te worden uïtgefpreid. Nu befmeert men zyne handen met Si/dm oly (01. Sefami Oriënt.') en beftrykt daarmed de vellen aan de neiizyde , om die glans t freeven , zacht te maaken , en het rimpelei «r van te voorkomen ; daarna laat men ze des zomers in de fchaduw, en 's winters hl de zon droogen, En dan is het rood Corduaanleder van Cyprus bereid. De manier van roodverwen te Parys wykt eenigermate af van die te Nico/ia en Diarbekir. ' Hier gebruikt men ten dien einde een Koperen, wel vertinde ketel — want onvertind Koper zou de verw geheel bederven , hierom moet dezelve dikwyls op nieuw vertind worden ; — zynde deze ketel ongeveer 28 duimen lang, en 27 duimen in :doorfnede wyd. ln dezelve doet men de nodige verwftoffen. Deze roodlederverw, die in Frankryk voor een geheim gehouden wordt, is, zegt men, een zamenftèl van zeer veele ingrediënten; volgends Geofroy beftaat zy uit Gomlak, enz. Hoe° het zy, men kan de gemelde verw door middel van de Keimes zoo volmaakt bereiden, als mooglyk is. Men fpreidt over de ketel een ftuk Linnen, dat in de plaats van eene zeef dient, en giet daardoor lchoon water op de verwltoffen» Onder het opwellen roert men van tyd tot ty& het mengfel om met een hark of fchuimfpaan, ten einde er zich niets op den bodem der ketel vastzette; men doet er van tyd tot tyd meer water by, naar gelang hetzelve verkookt. Vervolgends doet men het bovenfte vocht uit de ketel door middel van een handfchepper in een kleinere ketel over, en wel door eene hairzeef, ten einde de grovere verwdeelen er niet inkomen. Men tempert het vuur nu zoo ver , dat men in het verwnat !'de hand houden kan. Eene zekere mate van warmte is er nodig, om de verw te doen vatten, doch wanneer de verw te heet was » zou het Leder daardoor inéén trekken of pergamentachtig worden, en dan is het onherftelbaar. In deze tweede ketel wordt de verw <3e verw gedoopt, wyl hetzelve die 't meest Ihodig heeft. Wanneer de vellen ingedoopt zyn , legt Sièft die op 't fchaafblok , piaatst het ééne rietjes op het ander, tot 8 doufynen toe, fiaamlyk de helft op de ééne zyde , en de helft óp de andere van het blok. Alle de ftukken dus uitgefpreid zynde, keert men den eerden ttapel het onderfte boven , en hervat nu de indooping met den eerden. De vellen 3 a 4 maal ingedoopt zynde, doet men ze in een kuip met fchoon water, flaat vel voor vel daarin door , om die fchoon te fpoelen, fprerdt ze dan over elkander uit op een bok, nerayde tegen nerfzyde, en vleeschzyde tegen vleèschzyde. Wanneer men de vellen wasfchen wil, neemt < men die by de achterpoo'en , om zulks te i gemaklyker te konnen verrichten. Men laat t ze vervolgends den- nacht over, ten minfte e 5 a 6 uuren lang , uitdruipen , eer zy de I Galnooten-pekel ontvangen. 2 Bereiding van het rood Marokymleder. Onderitèld zynde, dat de verw des avonds te t vooren toebereid geweest zy , laat men de v vellen den geheelen nacht uitzakken , en den 0 volgenden dag gaat men tot het indopen * over. Wy zullen beneden zien , dat zulks h by het verwen van geel Turksch Leder moet v voorafgaan. !( Men doet ten dien einde in fchoon water u Op ieder vel i f§ Galnooten. 50 fè wel tot n poeder gedampte en door eene hairzeef gezifte a Galnooten in het watêr gedaan zynde , roert d men dit mengfel een weinig om , doet er , z, terwyl een arbeider roerende blyft, de vellen in. Na verloop van 1 uur tyds doet men er ftog 20 eg Galnooten by, en wederom een uur laater het overige, zynde er dus 96 gg Galnooten in gedaan , op even zoo veele vellen. Vier arbeiders keeren ohophoudelyk deze vellen om met fchoppen of houten ipaaden, 12 a 14 uuren achter een. Men moet wel toezien, dat de kuip, waarin zulks gelchiedt, niét van Eiken- maar van Dennen- of i>parrenhout zy. Men laat de huiden daarin oen nacht overftaan, waardoor zy volkomen be- ge ïeid worden tot het verwen. Up de kuip au legt -men een planken dekfel, roert alles van lui nieuws om, en doopt de vellen er te gelyk ge weder in. Dit doet men tweemaal in den itói tyd van 15" uuren, wel zorg dragende . dat m de vellen niet boven de oppervlakte van he: te vocht komen uittefteeken. Na verloop van dier a tyd neemt men de vellen er uit, en ipoeh pa ze af in fchoon water, waardoor dé Overvloedige deelen der Galnooten mede worden weggenomen. Het wasfchen afgelopen zynde, neemen twee arbeiders een paar huiden te gelyk, en rollen die met de handen te zamen. Daarop ftaan zy de weder uit een, en ftrekken ze in de lengte uit op eene tafel. Men ohet ze dan een voor een, aan de h„irzyde, die naar boven gekeerd is. De Oly hieft men in een houten nap , en brengt dezelve 3p het Leder, door middel eener fpons óf wollen lap, welke men in dé Oly doopt, ia dan over de hairzyde van het vel ftiykf, mi hetzelve zacht er. leenig te maaken , en /oortekomen, dat het door de zon niet hard vorde. Vervolgends hangt men de vellen by ie achterpooten, mét den hals naar beneden, n lchroeven of knypers gevat, óp, zoo dat Ie lucht er tusichen door kan fpeelen, doch Heen van ter zyde, want zo de lucht rechti'üig op de oppervlakte der huid viel , zou y de verw tevens wegneemen. Het Corduaanleder dïoog zynde, bereidt eh reedt men het op een zuiveren, grond met de oeten. Eerst legt men de vellen twee aan twee p elkander, met de hairzyde naar elkander re, en treedt ze met houten klompen ; daarna erhaalt men zulks met een houten werktuig, 'aarvan zich de arbeiders voor het Corduaafi:der gewoon zyn te bedienen , om hetzelve itterekken en te nerven , of wel met èêh erfhout. Vervolgends zuivert men het Lede* in de vleeschzyde met hét blootmes, zorg ragende, dat dit mes niet in het Leder :lve raake, of daarin infhydingen veroorzake. (Het overige in N". 157.) GLADMACHINE ter Bereiding van 't bekende VELINPAPIER. In 1799 ?kwam een werkjen in het licht, tyeld: Meine ra/in im heutlchen Vaterlande r 'Diüringen in s Raavengeburge, 1799. BrLtf. 1 bey liinrhbcrg una Lija, waarin bericht geeven wordt van eene belangryke Machine, ! de Schryver, te Leipzig zyi.de, aantrof de voortrtflyke Buekdrukkery van Göjche^ weeten, eene Glad- of Mangelmachine, ardoor men aan het Papier eene zachte, gamentacntige gladheid mededeelt, welke ?ffa ech-  C 4** X achter- niets gemeens: heeft: met de beleende glanzigheid of vernisfing, van, hei, gecouleurd papier. Een Hevig gemaakte,, langwerpige tafel, op . vier voeten ftaande,. draagt het Werktuig, dat tot gladmaking des- Papiers dient; Op deze tafel. ligt. eene laag van zeer gladi en eff.n. Papier, iets korter en fraailer< dan de tafel zelve, en. het geen aan de einden dour verfcheidene banden- aan. de. tafel- is, vastgemaakt.. Dit. Papier dient ten onderlaag van het blad., welk men gladden of mangelen wil; het kan, des hegeerende,, weggenomen, en een nieuw blad daarvoor in de plaats gelegd worden ,. vermids, dej banden konnen worden los- en vastgemaakt. Dwars over. de. tafel is eene Metalen Cylinder aangebragt, waarvan de lengte gelyk. is aan, de breedte der tafel.. Dezelve is zuiver gedraaid , en van binnen hol, om daardoor te konnen infchuiven een., ronde Yzeren bout, die vooraf zeer heet gemaakt wordt.. De ars van den Cylinder,- is heel, lievig,, e» fteekt aan . beide kanten een weinig uit buiten den rand der tafel.. Aan ieder einde van, denzelven hangt een fterke Yzeren band, tot op ongeveer i voet van den. grond af.. Deze Yzeren banden zyn van onder , te zamen verbonden, door eene dwarsfpil,,. die dwars, onder de. tafel doorloopt, en waaraan een gewigt hanngt van ten minfte 300,ponden.. Naby het boveneinde heeft elke. ftaaf of band, eene ronde opening,! waardoor eene. fpil gaat, om dezelve daaraan! te konnen draagen. En - zoo wordt dan de. Cylinder door. het gewigt, dat aan de ftaven hangt onder de tafel , nedergetrokken of gedrukt niety! eene kracht van. 300. tg. op de laag van Papier, die daarop geplaatst is. Er.blyft dus niets meer te. verrichten, dan deze Cylindermangel met deszelfs aanhangend gewigt langzaam , regelmatige en. gemaklyk over de tafel heen - en weder te beweeg-eu. Bit'gefchiedt . op, de. volgende . wyze» Op elk der vier hoeken van de tafel ? is eene loodrechte. Yzeren ftaaf - van 8 duimen hoogte aangebragt, in welker midden eene ronde opening is. -gemaakt.■.{„.. dezevgelykioopende.-openingen, beweegt zich aan beide einden der- tajel een Yzeren boom ter dikte van i .duim, die door 1 middel eener- zwengel kan worden omgedraaid. . Beide boomen hebben aan derzelver, einden , vier.- houten .rollen , waarom inoeren loopen, wier einden aan den .Cylinder ,zyn vastgemaakt. . Naar.. gelang, men nu . den zwengel rechts of links • di aait, loopt de Gyhricer. ginds, en .heiwaards.;. Twee., perfoonen konnen de Machine beftüuren. Zy hebfeear een ftapel geperst en behoorlyk gevocht Feliri-papier by zich liggen. Zoodra de Cylinder aan het einde der tafel zich bevindt-,, plaatst men er een blad papier voor; de Cylinder loopt daarover heen,. en gladt hetzelve Dus aan 't ander- einde der tafel gekomen zynde, neemt men het Papierblad weg, ■legt er een nieuw-blad voor , en dit wotdt by den terugloop des Cylinders- gemangeld.— Men ziet hieruit., dat. de werking van het Papier te gladden met.- zoo zeer irt de Machine zelve beftaat,.. als. wel.'n de. uitvinding eener drukking,, die, gepaard met eenen zekeren graad van, hitte,, op het gevocht Papier werkt. Men zegt, dat dit Werktuig., 't-> geen zeer eenvouwig- is, gemaakt zy naar?een. foortgelyk. te. Bafel.._ Kundigheden nopen-ds het. VISCHLYM, en den Handel daarmede... Het- Vischlym* QEng.. the Icinglasf. Fr. Colle d& Poisfo.n Ichthycolle. Hoogd. Blaujenblajë) is-., eene, foort van meer of. min wit, klaar, doorfchynend Lym ,. 't geen uit de Lyrnblaas der Steuren,, en vooral van den grooten Steur, Accipenfer anjb,.. (Rusf. Bjul"gd) gemaakt wordt.. Men . vindt denzelven vau. 6. tot 25 fpannen lang. ,'. De Lymblaas van deze, Visch is een lintaartige ftrook, dje langs den rug loopt, tusfchen de beide huidjens in. geplaatst- zynde. Eerst worden deze huidjens-van elkander gefcheiden, dan neemt men er de. Lymblaas uit, die in. elkander, gerold ,, gedroogd en zoo in den Handel gebragt wordt. — Men bereidt het Vischlym- aan, het- Caspifche Meir-, aan de Don, Dnieper,.. Obb. en. Irtisch., maar voornaamlyk aan de JFolga, en, de meeste en beste van allen aan, de Ural.- Alleen in de monden, der IFolga by Afir-akan en in den vischryken boezem ; der- Caspi/che Zee worden j ,arlyks 103,500. ftuks groote Steuren ,.. ter waarde van 340,335, Roebels.; 302,000 gemeene Steuren , voor, 524,135 Roebels,;; en 1,445,000 ilüks Sewrfugen (eene andere foort van Ruijtfche Steur) voor 983 810,Roebels gevangen, waaruit , men voor . 46^,60 , - 51*315 — en 108.36.0- Roebels - Hdiiï Vischlym . trekt. Het 1'raarlte., witfte en doorfchynendfte Vischlym is.het Rusjijche.; . hetzelve is.ooit .'t meest gezocht ,  / ( 43 > zocht, en gaat over Peienburg- naar A-changcl en R>ga. De Poolfche j,.< den brengen ook groote partyën er vin na«r .Frankfort, Leipzig. en Breslau , doch deze foort is veel Hechter , onzuiver, geel, bruinachtig,, dikhuidig en in grooter ftukken verdeel.:. Hoe aanzienlyk de uitvoer van dit artikel uit Petersburg , te water, jaarlyks zy, kan men uit de volgende opgave zien. In T784. gingen er door de Zmd 537 Pu l. naar Denemarken 5 dito. — Naar Pruisfen 63 dito. — Naar Frankryk 128 dito. — Naar Holland 772 dito. — Naar Lub'ek ao8 dito. — ! Naar Riemen 7 dito..— Naar Engeland" 2585 dito. — Te zamen 3809. Pud. In 1790. naar Zweeden- 2. — Pruisfen 58. — Frankryk , 60. — Holland, 295. — Lu bek , 79' — Hamburg,' 15, — Bremen, 3. — Engeland, 4525 Pud. — Te zamen 5037 ZW. In 1793. naar Zweedén, 12.— Denemarken, 33. — Pruisfen, 74. — Spanjen, u — Portugal, i 30. —■ Plolland, 417. — De Nederlanden 1 103.. — Lubek, $56. — Hamburg, 5. — / Bremen, 19, — En Engeland, 4666 — : Te zamen 5879 In naar Zweeden, 7. — Denemarken, 3. — Pruisfen, 293. — Spanjen 4. — Por- fj 20. — Zr'a//7, L — Z.»&*, 961. — Hamburg, 10. — Bremen, 24. — Eu £ft^aphe vm den Ingenieur Laval heeft Lebland Bericht medegedeeld; er zal daarmede :ne nieuwe 7 élégraphifche linie-, van Hayre de race naar Parys worden aangelegd. — Eene ;rzameling van Schriften, tot. de Virtgraphe dioorende, en het geheele- Tclegrnphtjche~Denaal-tlelM bevattende, door Laval, Peytes oncabya , Lablond en , Fero.mjé , is . in diuk rfcheenen.. Nuttige- UITVINDINGEN- en O N TD E KK 1 N G EN.. (Vervolg van N°. 150.- bladz. 356.) ; De Franfche- Generaal Sóulerac heeft een dder' uitgevonden (1" l?97) ■» om de Ten- - en Mantelzakken der Troupen op- eene uaklyke wyze voor. liet water ondebrdring.. jvte maken. De Minister van Oor log., heeft 't ii 3.3 ten.i  C 4*4 ) ten dien tyde last gegeeven , om dit middel te onderzoeken. Dezelfde Generaal heeft mede een middel uitgevonden om de Geweeren voor roest te bewaren. (Zie Journal fur Fabriek <3C. Sopt. 1797.) De Hoogleeraar Scherer te Weenen heeft ontdekt, dat de aan Hukken geftamptë , en door de Pers van fap beroofde Mangoldwortelen , gedroogd, over het vuur gebraden, en op dezelfde wyze als het Moutgraan , tot hiertoe gebruikelyk, behandeld zynde , zich zeer goed tot het brouwen van Bier laaten aanwenden. De Hoogleeraar Jlmroth te Stokholm heeft eene foort van Molen uitgevonden, welke de CAwtf-Poeder even fyn maalt als de EngelJche. Het Collegium Medicum daarmede proeven genomen hebbende, heeft hem een Patent daarvan toegedaan. Op het gebergte van Neugortz heeft men eene p ant ontdekt, die , wegens hare fchoone , ghnfterende, ZydeWol, den naam van de Zutdprutsfifche Zydeplant verdient. Zy heeft veel overeenkomst met de bekende Zydeplant Van Syrië. ' r De Franfche Burger Bos/u heeft eene nieuwe ioort van Tdlégraphe uitgevonden , die nog j bruikbarer en minder kostbaar zoude zyn, dan de geene, die tot hiertoe zyn bekend en in gebruik geweest. [Het vervolg eerlang."] ] J PRYZEN van eenige voorname 1 KOOPWAAREN en LEVENSMIDDELEN. Te Amsterdam, den 28 July 1800. < De Melisfen van 2 g§ zyn 28 £ 29. — Dito l S tg 24J a- 27! § , de Lompen 24 a ï — 1 De Wnte en Blanke Candy is \ s, afgeflagen. - De Bruine dito en Basterden zyn t a s' a i opgekomen. 4 2 " «5 De bruine Siroop is 82 JJ. I Alle de overige, door ons genoteerde .> pry- ' zen zyn even als den 21 dezer. ^ h Te Dordrecht, den 24 July 18c©. Oude Zeeuwfche Tarw, per Zak .... . 4213 43! $ Dito dito per Last . . 350 a 338 ggl. Beste nieuwe dito, per Zak ...... 36 a 41I 3 Dito dito per Last . . 298 a 342 ggl. Gemeene per Zak . . 20, 26 a 30 $ Dito per Last . . . 165, 214 a 246 ggl. Blaauwe per Zak . . 22, 26 a 28 ^ Dito per Last . . . 180, 214 a 230 ggl. Zomer-Tarw, per Zak 20, 27 a 32 R Dito per Last . . . 165, 222 a 262 ggl. Roode Bövenlandf., per Last 320 a 330 ggl. Zeeuwfche en Inlandfche Rogge per Zak . . 26 a 27 $J Brabandfche, Vlaamfche en Bovenkndiche, per Last , 210 a 2I6 ggl. Nieuwe Zeeuwf. en Over- maafche Zoniérgafst . . 32 £ Spelt iïaver, Inïandf. Brouw, 26 a 28 cê Iito Paardevoei . . . 23, 24 a 26 e£ Jaardeboonen 38 a 40 t£ Boekweit , zonder Wigt, 53 £ Nieuw Koolzaad, Inl. ën Zeeuw. 82 a 83 c£ 3.aap-01y, per Aam. 8b gl. Lyn-dito, per dito . 72 gl. Raapkoeken per 1000 ... 65 a 70 el. -ynkoeken per dito ... 100 a no gl. Een 25 July. luuwe Vlasfen , per Steen . 30 a 45 ft. Moutwyn, per Virtel , . . lOfVe£ Jenever, per dito .... iij e£ „uikfche Kooien , per Hoed . 20 gl. Vaag dito, per 100 Waag 25 gl. Den 28 July, "andybrooden 34 a f | ! oeijerbrooden ...... 33 a £ ^aftnaden ........ 31 a 32 delisfen 2 6g 27!a 28f 'ito 3 gg 25 a 26J .umpen ... . .• , . . . 231 a 24 'tampjuiker 22^ a 27! - 'asterden , 143 a 22 'andyën, diverfe ..... 42*323! yroop a 84 g 9ttte Genueefche Oly . . , 200 a 220 c£ ' Te  C 415 > Te Schiedam, den 30 July 1800. Moutwyn lo\ de 30 Virtels, zonder Fust. Genever n\ £ dito, dito. Genever 53 en 53 per Aam, Am/l. Proef. Ged . Rogge 157 êê per Last 240 ggl. geveild. Kleine Brabandfche Rogge zonder wigt tot 223 ggl. 't Last. Te Rotterdam, den 28 July 1800. Oude Zeeuwfche Tarw , per Z. Zak ... 40, 41 a 42 JJ Nieuwe puik dito . . 36, 37 a 40 Jj Gemeene dito .... 28, 30 a 34 Jj Zeeuwfche Rogge . . 22, 23 a 25 Jj Vlaamfche Boekweit, op .154 fg per last . . a 51 ^ Brabandfche dito op dito a 52 Klei zonder wigt . 48 a 50 c£ Paardeboonen .... 38 a 41 <£. Nieuw Zeeuwsch Koolzaad, 't , per Last 80 a 82^. Vlaomsch dito ...... j Zeeuwfche Bróuwhaver . 5 , Voeder dito |4°» 44* 50 ggl. Te Utrecht, den 26 July 1800, Witte Weit ... . van ƒ i8f tot ƒ 19 Roode dito ..... — * 17I — «18 Rogge ( , ♦ — * 12! — = 13 Boekweit . . .... — = ia' — => igf Koolzaad . . . „ . . — s 17J — - ï%\ Aveelzaad — *J7^_S xyï Zomerzaad .,,..„_. — e kj Pryzen van eenige Binnenlandfche Effecten, te Amsterdam, den 31 July 1800. Recepisfen, Brabandfche fchaêvergoeding , . k 4 pCt. 40 a 41 dito 4 pCts. Heffing, a 3' — naar rato van Comptoiren en Sommen ... .... 50, 52 a 52! Nationale Schuldbrieven met Coupons . . . . a 3 pCt. 43 a | dito met dito en Uith a 4 ■ 56 a 56,; dito met dito dito . a 5 m« 68 a 6■■*< dito met dito dito a 3I — 53J a, 54^ Interest-Recepisfen van oude Staats» fchulden. a 4 pCt .... 5? S 53 Bataaf Jche Refcriptiën, 31 July . 1800 . . 93I a 94 1 . . 78I a 79* 3 . . 66| | 67* 3 • • 571 f 58! 4 • 56 * 56$ Na den Vrede by loting . 44! a 45 Hollandsch geforceerd .... 38! a | Vrywillig dito 60 a 6o? Gelderfche fchaêvergoeding . 41 a 4a" Recepisfen uit de Nieuwe 3 pCts. Heffing, a 3 pCt. . . . 40, 42* 3 43 Beleenbanugeld. 31 July. 99 a 99* NATIONALE LOTERYEN. In de Eerfle Clasfe der Zes-en-zeventig^? Utrechtfche LOTERY , welke op Maandag den sSften July is beginneu te trekken, zyn uitgetrokken de volgende Nos. en voorname Pryzen: ifte Lyst. No. 5690 met ƒ 4000:- H, Lot, 5146 — » 1200:5173 — » 1000:444 —r = sppq:^ %de Lyst. No. 1374 —r * 1000:» ZEETYDING. Genomen en Geconfisqueerde Schepen. Genomen door een Franfche Kaper 't Schip the Ann, Kapt. Cochfield, van Newproyldence naar Londen; 't volk is te l'Orient aangekomen. Opgebragt te Tunis 't Schip die Gute Hoffnung, van Napels naar Embden , en nog 4 andere_ Deenfche Schepen."— Te Guadeloupe *t Schip the Flora , Kapt. Beauchamp, van Thomas naar ^Vy^y. _ Te Mahon door een Engelsch Fregat 't Schip ƒ/ Feloce, Kapt. itaiAtf/s, van Marfeille naar Algiers. Scheepsrampen. Op Zee gezonken 't Schip üfo tahurer 9 Kapt. Milwerd, van Newfoundland naar Lisfabntt. Met fchade binnen te Jamaika, met verlies van mast, 't Schip tóe Trader, Kapt» Manlove, van Leverpool,  C 4^ ) tcxetfche en Vlte-Lyst. Jij 29 july. Binnen D. Olmy, van RhodeIsltnd. — Uitgezeild W. IV. Jonas, naar Bal. tinore; L. Pieters, 1)aar Lisfabon; IV. H. fe.' T*n^l* *' J. Wen, „aar StokZt'' JÏ'J' d'Bo'r en ?• v™ *r Bout, Derwtdt.'wf' 11331 Manen; J. Hook, naar Carolinezyl; N. naar Kopenhagen; A. Pieters naar ■*faar. y?fJ EeV |St«"vi5 Kaarte ^SFv. te riinflcrdam , wordt heden • uitgegeeven > beizende de VëtdeeÏÏg w, naar Heden zeil- den ,n Zee G, milems, naar de ^ ,- 5 ^vy^^ tT^ beide" " ^ wfftii.29* Ni