61 1666 5114 UB AMSTERDAM  KERKELYK PLAKAATBOEK, Behelzende de PLAKAATEN, ORDONNANTIËN, Ende RESOLUTIEN, Over de KERKELTKE ZAKEN. BY EEN GEBRAGT Door NIKOLAAS WILTENS, Bedienaar des H. Evamelkms ie Amderdam. I N 'sG RAVENHAGE, By lAüLus en Isaac Scheltus, 's Landts uiuctes. Anno 1711. Met Trivilegie -voor is. jareti.   PRIVILEGIE. ^^«^^^^^^^^^^^ Ivlenfchen het voorfch^ ^^^^^^ groote pnejudidc foude mo^f nldruckei f foTËerdS ly Supplianten haar tot Ons, verfocckende dat hrt rw het voorfjreve Werck te .J^StSy^SZ^^ ^ ™ der foodari.ge pamaliteyten en ftraffen tegens die gceneni S Jare^ on" genaamt Kerckelijck Placaatboeek foude nadruckenfverkoou n oftrwï T WcSck ^Provincie nagedruckt binnen defe Provincie foudenffi' ^ytCn d-C" ven goedt te vinden SOO IST• few» ^ a i "rc"ocn 7 als VVy fouden ee e- gemekt hebbende end" genegln wefiÏÏ Jer b de van * V°°^hreVe VCrf°eck °verte wetenfehap , foüvcrahie maS <£dl aurhnrW T rf ^l^ten, uyt Onfc rechgeaccordeert ende geoct ^yeert ïebben coS Sn J^J^1^ Secoil»ert,. By defen, dat fy gedurende den tX v^n vvftfcn eed'f £££ "f6 °flrovcrai haar voorfchreve Boed? genaamt S^«^2ï£^1^^dfte^ ->are» ' het nantien en Refolutien over de Kerckelncke E ™lcndt de Placaten , OrdonWiltens, Bedienaar des heyllenE^Si ms to? ^rÏJV'^ d°°r Nfcola^ Onfen Lande , alleen fullSSÏÏÏSXSÏÏ « ' Men dcn V0OT*hreven pen verbiedende daaromme aff e«de«S^^S^^^^ heel ofte ten deele te drucken na te dnickrn 3. aZI 5 f 'bocck in het gc" ofte verkoopen , ofte Hdef^ïuS^bS' d^^^KU^ T^^' uyt te geven, ofte te verhandelen en verkoopen, op verbèu te vï al* mgebraghte verhandelde, ofte verkoght/ Exemplaren mde een boerë aff, n^ruckte dens daarenboven te verbeuren , te appliceren een derdepart voor den Offl yf^-gl!31" ealange doen fal, een derde part vooï den Armen der Etfe° daaV h fen te verliefen, ende ten eynde de Supplianten deln^eJnfenïf, ^Odroyel *■ moge  moge genieten, als na behooren, lallen Wy allen, ende eenen ygelijcken^die het aangaan magh, dat fy: de Supplianten van den inhouden van defen doen, laten' ende gedogen, ruiterij ck, vreedelijck, ende volkomentlijck genieten, ende gebruycken, cederende alle belet ter contrarie. Gegeven in den Hage onder Onfen grooten Zegele hier aan doen hangen op den fevenden November in het jaar Onfes Heer en Zalighmakers feventien hondert twintigh. Was geparapheert, IV. v. lVaffinaer, vt. Onder üondt, Ter ordonnantie van de Staten. Was geteekent, Simon man BeautnoHt. AAN  AAN E CHRISTELTKE SYNODE VAN NOORD-HOLLAND: WORDT DIT KERKELYK PLAKAAT-BOEK OP HET EERBIEDIGSTE OPGEDRAGEN DOOR UWE WEL ED. GESTR. HOOG-ACHTB EN HOOG-EERWAERDIGHEDENS ONDERDANIGE EN SCHULD PLIGTIGE DIENAAR NI KOL AAS tFILTENS.   AAN DEN I E E Z E R. ^^^^^»Ien het ^^^^^^^ letten «^^^^S ken* van wat belang het voor haar. zy 3 door goede Wetten van de Chriftelijke Overigheid beveiligd te worden in haar beftaan en luifter. Hierom zal het alle Liefhebberen van het welvaren der Kerke h aangenaam en nuttig voorkomen zulke Wetten en Ordres te kennen en gereedehjk by der hand te hebben. Dit had 7 PVf rT ,lanS ^merkt, en vond'er de noodzakelijkheid van , toen ik de eere nad over twee jaren Gedeputeerde van de Synode van Noord-Holland te zijn. Ik zag om na een bekwame hand, in deeze zaken ervaren, en heb er naar vermogen verfcheiden aanmaningen toe gedaan ; doch vond my eindelijk genoodzaakt hier in zelfs te doen wat ik konde. Ik weet wel dat er zijn, die  die het beter zouden kunnen uitgewerkt hebben ; doch het fcheen my nuttiger, de Kerke met dit Plakaat-Boek te gerieven , dan haar langer 5 en miffchien te vergeefs , na een beter te laten wachten. Wat aangaat het beleid, hier in gehouden5 dat zal de Tafel, met haar uitbreidend Reoifter 3 op dit Voorberigt onmiddelijk volgende , verttanelijk en in eenen opflagh openleggen. Ik geloof niet , dat iemand hoeft gewaarfchoud te worden > dat hy geen Godsgeleerde verhandelingen wachten moet op Titels die wel zulke benamingen dragen y maar alleenlijk de Plakaaten en Refolutien van de hooge Overigheid over de zaken, die aldus benaamd worden. Om het gebruik hier van te gemakkelijker te maken, zullen'er genoegzame Regifters aan het einde van het Werk zijn5 In de fchikkinge, zoo als ick die begreep \ kwam wel in bedenken, of fommige ftofFen niet wel een nadere fchiftinge van Onderdeden vereiften j als infonderheid de onderTitels Van de Vniverfiteit te Leyden , Papiften, en Roepende Zonden j maar 3 behalven dat dit de  de uitgave van het Werk zoude vertraagd hebben, kwam het hiy voor , dat het vry veel nuttigheids hebben konde ] de Plakaten onder hare Titelen en onder-Titelen volo-ens de tyd-orde te hebben , dewyl ze dus f als in een Hiftoria temporum, aanwyzen , met wat tedere oplettendheid onze Chriftelijke Overheden van tyd tot tyd waakzaam ge weeft zijn, om opkomende kwalen te weeren, en tot behoud en bloei der Kerke te bezorgen het geen van tyd tot tyd bleek , daar toe noodig te zijn. Dus zal men hier. kunnen zien , dat Gods Kerke in ons lieve Vaderland met zeer veel heilzame Ordres voorzien is , en min niewe Plakaten , dan de uitvoeringe van zoo veel loffelijke , die er reeds zijn, te wenfchen heeft. De zugt aller vroomen des Lands is, dat God de herten der geene , die'er zyne voorzienigheid toe gefield heeft, krachtig neige tot alle vordere aanmoediginge van waarheid en deugd, en hunne Regeeringe en Raadflagen vooripoedig make tot behoud des Lands en welvaart van zyn Kerke! Gebruik dan , Leezer > dit Kerkelijk Plakaat-Boek tot uwen nutte j maar' leer voor *f al,  al, met my | te vorderen in de kenniffe en betrachtinge van de Wet des Geloofs, om als een waerdig Onderdaan tot luyfter van het GodsRyke onzes Zalighmakers te leeven , en in zijn kracht door het geloove bewaard te worden tot de zaligheid der zielen, Dit bidt, Uwe Heil-wenfchende Dienaar. JSftkolaas Wiltenu Amfterdam dea i. December. 1:7X1. TA-  T A F E L Vertoonende den inhoud van het Kerkelijk Plaeaat-Boek. I. Eerfte Boek, handelende -van de Kerke en Kerkelijke zaken. A. Eerfte Titel, handelende van de Kerkelijke dienft , de Reli¬ gie, p. i. B. Tweede Titel, handelende van het Fundament der Relkie de Heilige Schrift, p. ïf, & 9 C Derde Titel, handelende van de Kerkelijke Terfoonen , de Predikanten. I. Hier te Lande, p. 34. n. Vluchtelingen, of buiten 'sLands, p 98 TFZde JUh h™^' van de Kerkelijke Vergaderingen i. Synoden, p. 113. II. Cla_fen, p. i8z. III. Kerkenraad, p, 103 IV. Kerkelijke Cenjure, p. xii. E. 77a?/, handelende van de Kerkelijke Goederen. I. Ten behoeve der Kerken en Kerkelijke Perfoonen, p. zi3. U. 7>» ^. Armen, p. i3r. Z^ riAf/» handelende van de Ruft en Vrede der Kerken, p. 25-3. G. Zevende Titel, handelende van de Behulpfelen der Kerke. L Vmverftteit te Leiden, p. xtfo. II. Cb/Agóo» Theohgicum te Leiden, p. 35-0. III. Boeken: a. flfe ^ „ ?WWf j ^ ^ ^ g b. Verbode Boeken, 301, * 5 IV. Scholen: a, Latynfche, p. 46 r. - x b. Duit.  b. Duitfcbe,p. 47%. H. Achtfle Titel, handelende 'van de Beftryders der Kerke. L In Leer: a. óocmtanen, p. 497. b. Tapijten, p. 508. c. Remonjlranten, p. 669. d. Convent icu/en,/p. 688. II. In gedragh, Roepende Zonden, p. 694. H. Tweede Boek, handelende van de Hnwelijks-zaken,. p. 803. HE-  REGISTER Vervattende den korten inhoudt van de PLAKATEN, &c. Zoo als de zelve in de twee Boeken onder hare Titels, geplaatft zijn. t Eerfle Boek, handelende van de Kerke en Kerkelijke Zaken. A. Eerfte "Titel handelende van de Kerckclijcke dienfi , de- Religie. DE Gereformeerde- Religie aangenomen in Hollandt en Zeelandt,. met uytfluytinge van andere , iy. April 15-76. Pag. 1 Unie van Utrecht , 29. Jan. 1579. p. 2 Extract uyt het vierde Regiftep der Refolutien van de Edele Mog. Hecren Staten van Hollandt, genomen den 4. Junii 15-83..rakende de Evangelifche Gereformeerde Religie. p. 2, Placaet, waer by verbooden wordt eenige Officieren van de Gereformeerde Religie, door Gecommitteerden van de Staten Generaal geftelt , te veranderen, den 25-. OSober 165-0. p. 5Refolutie van de Staten Generaal tot handthavingh van de ware Chriöelijcke Gereformeerde Religie, in de groote Vergaderinge op de groote Zael, genomen den 27. Januarii 1651. p. 6 Placaet, waer by gelaft werdt alomme Officieren van de Gereformeerde Religie te ftellen , den 10. Februarii 165-1. p. 7 Reglement op de Politique reformatie in de Meyerye van 's Hertogenbofch en andere Quartieren van gelijcke «iatuyre, onder de Generaliteyt gehoorende, 1. April 1660. p. 9 Refolutie nopende de exercitie van de-Gereformeerde Religie tot Eupen, 21. Februarii 1705;. p„ 23, B. Tweede Titel , handelende van het fündament van de Relt' gie, de heyligc Schrift.. Q&roy op het drucken der Bybels•, voor de Weduwe en Erfgenamen van wylen Hillebrant Jacobfz van Wouw ,. met laft geen Bybel$ by andere gedruckt , in Kerckel-ijcke Ver.gadenngh te gebruyeken, 11. Dec. 1632^ p.. Authorifatie op Barent Langenes tot evitatie van alle. fraude, ro.. Junif' l63?- p. 27 Placaet , concernerende de overfettinge der heylige Schriftuyre volgens de ordres des laetften Synodi Nationalis, 29. „Juï" ,I<517-. p. 28. Waerfchouwmge tegens fnppofitie , &c. 23. December 1639. p,. Ordre op het drucken van het oude en nieuwe Teftament ,. 19, Maert '<*«■■ p. 31, ExtraS uyt. het Regifter der- Refolutien, van de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt waer< by de Hooftofficieren in de Steden en ten»: platten Lande gelaft werdt de Placaten, Keuren en Ordonnantiën-regensalle krytende Sonden geëmaneert, &c, **3, ta:  Regifter en Aanwyfinge der Placaten, Ordonn.,-Refol.,' &c. ter executie te leggen , den 31. Januarii 1699. p. 33 • p. 239 Placaat van de Staten van Hollandt tegens de dieveryen , Dieven en Aanhoudersvan dien, 19. Maart 1614. p. 230 Placaat van de Staten Generaal tegens de liedelaars, Vagabonden en Landtlopers, 25-. Junii 1649. p. 239 Placaat waar na alle Ambaghtjongers en haarluyder Meeiters hen fullen reguleren in Hollandt , den 2. September D V97' P- 240 ■Resolutie , de Regenten van de Weeshuy- fen, Diaconen en Aalmoefieniers cenige ErfFenilIe krygende, enden Boedel aanvarende, niet verder in de fchulden gehouden, als de Goederen des Boedels kunnen toereyeken , 7. Maart I(t>5c. p. 242 Waarfchouwinge van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, houdende dat Perfoonen of Familiendieuyt ecni* * *  Regifter en Aanwyfinge der Placaten, Ordonn. , Refol., &c. ge Plaatfen foo in de Steden als ten Platten Lande zijn vertrocken, na het verloop van een jaar niet meer behooren tot die Plaatfen van waar de felve vertrocken 2yn , den 8. Augufti 1682. P. 243 Reglement en Ordonnantie op de aanftellinge van de Kerck- en Armmeefters, mitsgaders van alderhande Godfshuyfen , als mede op der felver adminiftratie, en bedieningen in de Meyerye van 's Hertogenbofch , den 16. Maart 3700. P- HS F. Sesde Titel handelende van de Ruft en vreede der Kerck e. Refolutie ordre tot meerder confervatie van de ruft van de Kercken, foo omtrent het drucken en approberen van Boecken en Gefchriften van Taacken van Religie handelende , als omtrent het leeren en predicken, den 9. April i67f- . p- 2o Ordre en Reglement tot confervatie van de ruft en vrede in de Kercken defer Provincie, 18. Dec. 1694. p. 25-7 G. Sevende Titel handelende van de Behulpfelen dei' Kercke. . I- Univerfitëyt tot Leyden.. Octroy en Inftitutïe van de Univerfitëyt tot Leyden, 6. Januarii 1574. P- 260 Ordonnantiën en Statuten voor de Univerfitëyt der Stadt Leyden , 2. Junii IS7S- P" 2Ó3 Andere Ordonnantie en Statuten van de voorfchreve Univerfitëyt , den 7. September 15-92. P- 271 Ordre by de Heeren Staten van Hollandt gefteldt, van te geraken tot promotie van den ftaat en waardigheyt van Licentiaat en Doctoraat , 7. September 15-9.2- P- 275" 'Placaat tegens infolentiea. der Studenten der Stadt Leyden., den 29-November 1600.. P- 27& Aöe van uytfpraacke en ordre tuflchen de Univerfitëyt en die van de Stadt Leyden, 29Januarii 1608. p. 283 Nader Placaat tegens verfcheyde infolen- tien der Studenten tot Leyden, den 10. Dec. 1627. p. 283 Wetten en Statuten van de Univerfitëyt tot Leyden, 1.October 1631. p. 285- Placaat tegens de duellen en uytdagin. gen om te veghten van de Studenten inde Univerfitëyt tot Leyden, 10,Mey 1641. p. 301 Ordre van de Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, jegens devermengiuge van de Theologie met de Philofophie, en het misbruyck van de vryheyt in het philofopheren , tot nadeel van de Schriftuyre , den 30. September 165-6. p, qc6 Reglement op Revifien voortaan te intenteeren van de Sententien by den Rector en Reghteren van de Univerfitëyt tot Leyden gewefen, of alsnoch te wyfen , by de Edele Groot Mog. Heeren Staten van Hollandt en Weit- . Vrieslandt gearrefteert,. den 6. October 165-6. P- 312 Reglement op de Revifien van de Sententien van den Rector en Reghters van de Univerfitëyt, den 6. October 165-6. p. 0I? Ampliatie op het 39. Art. van de Statuten van de Univerfitëyt, rakende het ftellen van Curateurs over Boedels van Profeflbren, 25-.Julii 165-8. p. 322 Ordre tegens de infolentien van de Studenten-, uytkloppen der Profeflbren, houden van Collegiën , dragen van Piftolen, &c. 18. Dec. 165-9. p. 324 Placaat tegens het kloppen en ftampen der Studenten tot Leyden , 20. Dec. 1659, p. 326 Placaat waar by de Studenten tot Leyden het dragen van Piftolen verboden werdt, 2.0 Dec. 165-5. p. 328 Placaten van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt , tegens het uytftampen van Profeflbren % ende het dragen van Piftolen by de Studenten, 2.0. Dec. t6*9- p. 329 Refolutie van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, houdende wie vrydom van Impoften te vergunnen in de Univerfitëyt tót Leyden % den 24. Maart 1662. p. Nader ampliatie op het 39. Art. van de Sta-  Volgens de Methodiiche verdeelingh van het Werck. . Statuten van de Univerfitëyt tot Leyden, 24. Maart i66z. p. 333 Ordre op het committeeren en verande. ren van de Curateurs in de Univerfitëyt tot Leyden , den 13. December 1662. p. 336 Het Secretaris Ampt van de Univerfitëyt tot Leyden, voor een , twee of meer jaren te mogen vergeven, 23. Februarii _ 1678. p. 338 Refolutie van de Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, houdende ver. klaringe aangaande de exemptie van I 's Landts impofitie voor de Leeden van de Univerfitëyt tot Leyden, ió. Maart r, ^Ó79- P- 34° Refolutie van de Staten van Holkndt en Weft-Vrieslandt den Re&or en Senaat van de Univerfitëyt tot Leyden vrydom te genieten van den Impoft op het Zout, 8. Dec. 1679. P- 340 >• Refolutie om de Profeflbren en de Stu- . denten van de Univerfitëyt tot Leyden te eximeeren van de quotifatie op het middel van het Zout- , Zeep en Redemptiegeldt; Item daar de felve in de koft woonen, niet te rekenen voor . Capitaliften, doch het getal der Perfoonen evenwel te moeten opgeven, r. April 1681. < p. 34! Refolutie, de Univerfitëyt tot Leyden te eximeeren van den Impoft en quotifatie op de Coffy en The'e , 21. Maart 1693. p. Refolutie , de nominatie van den Rector, van de Univerfitëyt tot Leyden te mogen werden gemaackt op den cerften Januarii, in plaatfevan den eerften Februarii , den 18. December l694- p. 348 II. Van het Collegium Theologieum tot Leyden. Acte van de Heeren Staten van Hollandt nopende de fondatie en ftichtinge van het Collegium Theologie binnen de Stadt Leyden, 3.Mey 1591. p. *so Ordonnantie van de Heeren Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt op de directie van het Colies ium Theologie tot Leyden, 7. Sept. 15-92. (p. 35-1 Ordonnantie gemaackt by de Ridderfchap weant^ Steden van Hollandt encfe Weft-Vrieslandt, reprefenterende de Staten van den felven Lande, op het ftuyr en beleyt van het Collegium Theologe , by de felve ; Heeren Staten gefondeert en opgereght in de Univerfitëyt binnen de Stadt Leyden, i.Ofiober 1631. ' , Refolutie tot confervatie van het Ymu- f^èt^^te gevenen Refolutie ordre tot meerder confervatie van de ruft van de Kercken, foo omtrent het drucken en approberen van Boecken en de Gefchriften van fakï van Relig,e handelende , als omtren het^leeren en prediken , den 9. April Refoluge, de Oclroyen tot het drucken" van Boecken daar mede te claufuleren dat de Verloeckers van het Oétroy een Exemplaar van het Boeck waar op Ottroy verfoght werdt, fullcn brengen m de Bibhotheecq van de Univerfitëyt der Stadt Leyden, jvDecember 1679. p oog Refolutie nopende het verleeneó' van Odroyen op Boecken, den 9. Januarii Placaat nopende het vifiteren derïoïcken, 2t. Nov. i7tr. p. 3po b. Verboden Boecken. Placaten van den 20. December r«8r en Va- N°?ul6H- teSens het ftroyenvan leditieufeBoeeken , Gefchriften of Rcfereynen en ordre tegens het onordentelyck drucken , item tegens Pauffelijcke Conventiculen', en let dragen van Geeftelijcke Habyten , als ook op het ftellen van de Schoolmeefters. p ,qi Placaat mnehoudende nader ordre od af?» het felve, 9. Maart 1589. pF ™e. Placaat tegens het inbrengen , drucken verkopen of ftrooyen van allerley aU * * * 2 gcr-  Regifter en Aanwyfihge der Placaten, Ordonn., Refol.,. &c. eerlijcke en feditieufe Boecken, Geichriften , Pafquillen, &c. en in fpecie jegens feker Gefchrift, geintituleert den Nederlandtfchen Byekorf y met verfcheyde Gefchriften daar inne vermeit, 27. Augufti 1608. p- 399 Placaten van den 7. Julii iöry., 22.December 1618. , j6. Januarii 1621, , |. October 1639. en 29. November 164°op het felve fubject.behalven dat in fpecie niet en ipreken van de voorfchreve verbodene Stucken in den Nederlandtfchen Byekorf, en dat het Placaat van den jare 1618. fpecifice verbiedt . het nadrucken van de Acte des Synode van Dordrecht, tot dat &c. als onder No.5. en 11. te fien is. p. 403 Placaat byformevan-ampliatie, waar inne de Boeckverkopers gelaft werdt. alle ergerlijcke Schriften of Boecken , die haar behandight of toegefonden werden , aan den'Officier te brengen , 4. Mey 1624. ' p. 408 Placaat 'op'het felfde fubject als de voorgaande, verbiedende medeéenige Aften van Staat en gemeene Regeeringe betreffende , te drucken , verkopen, &c. 4.. Januarii 165-1. p. 410 Placaat tegens het ftroyen ,. verkopen en divulgeren van feker Boeck , geintituleert Phylaretis Amyntct Codomanni Ap>ologia pro Georgio Popelio Baronne de Lobkovits, &c. ad Reges, Principes, catercfque- Chrlfliani nominis mortales Dicceopoli,. apud Theophilum Agatorum anno Domini 1606., 1 f. Junii 1606. p. 415 Placaat tegens feker Boexken, genaamt Weeghfchaal omme te overwegen de-Oratie van den Ed. Heere Dudley Carleton, Ambaffadeur van fijne Koninghlijcke Majefieyt van- Groot-Brittannienj 8. Dec. 1Ó17. p. 4.16 Placaat waar- by Grötii Boeck , geintituleert Verantivoordime van- de wettelijcke Regeringe van Hollandt en IVeJl - furieslandt voor fameus,. fchandaleus en feditieus.-verklaart, wordt, 24. Novemb. \6z2. p. 416 Placaat. tegens- feker Libel,. geintituleert Waaraghtigh- verhaal van. de tydinge gekamen uyt Öofl-Indiën met het'Jaght gemaait- de. Haze «ft 'Junio 1624, in Texel ingekomen , aangaande de confpiratie ontdeckt in de Eylanden van Amhoyna, 18. - Augufti 1624. p. 416 Placaat tegens feker Boecksken , geinti' tuleert Eviduis minntum in helium Bohe- mioum Authore Daniele de Viduis, U. Sept. 162V. p. 416 Placaat tegens verkopen en diftribueren van feker Gefchrift van O. Philïppus Ludovicus , Pradikant tot Maaftrtght, geintituleert Kort vertoogh van de uytkómften en laatfte difcourjj'en en woorden, gepajfeert en gevallen tuffchen de Predikanten van de Gereformeerde Kercke tot Maaflricht , en de Confpirateurs van het grou-welijck verraadt tegens de felve. Stadt, 2. Sept. 1638. p. 416 Placaat van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt , tegens het feditieusfpreecken , het inbrengen , drucken , verkoopen of ftroöyen van allerhande ■ ergerlijcke en feditieufe Boeckskens j - Liedekens, &c. en waar na alle druckers haar voortaan lullen hebben te reguleeren, 19. Junii 1618. p. 417 Placaat van den Hove ,van Hollandt, waar- by gelaft werdt het Placaat van haar Hoogh Mog. in date den 3. Octo-ber 1639. punctuclijck te obferveerén, 18. October 1646. . p. 42a. Placaat tegens allerley ergerlijcke Libelbellen, Gefchriften en Pafquillen, waar by de hoogheyt van Koningen, Repu- | blicquen , Princen en Potentaten van - nabuyrige Landen. mitsgaders der felver refpecT eenighiïnts werdt gelasdeert, ende geperftringeert, ende in fpecie tegens feker Boeck, geintituleert DefènJio Regia pro Carolo primo, 17. Januarii 165-0. p- 421 Placaat yerbodt tegens feker Boecksken, geintituleert Syhrandi Luberti Refponfio ad pietatem Hugowis Grotii, i7. October . 1614. _ p- 424 Placaat waar by voor injnriens Libel verklaart werdt feker Boeckskc, genaamt Provifioneele openinge van verfcheyde faken , gefteldt in de. Remonjirantie van den Hr.. Advocaat van Hollandt enWeftJ Vricslandt, 22. Junii 1618. p. 424 Placaat waar by voor fameus , feditieus en oproerigh verklaart werdt feker Libel  Volgens de Methodifche verdeelingh van her Werck. bel'geirititüleèrt Noodtwendigh difioters -of vertoogh aan de Hoogh Mog. Heeren Staten Generaal van de Participanten van de Ooft-Indifche Compagnie tegens de Bewindhebbers , 22. Julii 1622. p. 424 Placaat tegens het divulgeeren van feker Boeckje genaamt den HollandtfchenApocalipjis, 19. Januarii 1626. p. 424 Placaat waar by voor fameus en feditieus verklaart werdt feker Libel , geintituleert B. M. Sacrum Generoji & illufiris Herois Johannis ah Oldenbarntvelt, den laatften Febr.. 1626.. p 424 Placaat tegens het verkopen en divulgeren van feker Gedight , geintituleert Peysgedight tegens den Hr. Ambaffadeur Servtent, 4. Junii 164.7. p. 425- Placaat waar by voor fameus en injurieus verklaart wordt feker Boeckje, geintituleert Waaraghtige proceduren gepleeght tegens 'Jacomina de With, HuysVroüwe van den Hr.PmfidentWyngaar^ denr 3. Mey 1650. p. 425- Placaat tegens feker Boecksken , geintituleert Blydtfchap over de verlojfinge van , Amfterdam^ 29. Aug. i6fo. p. 425Placaat waar by feker Boeckje , geintitituleert den ontflelden Amfï'er-dammer, met fijne trouwe waarfchouwingen, raadt en antwoordt op Bickers beroerte , voor fehandeleus en feditieus verklaart werdt, 21. October i6fo.- p. 42ƒ Placaat tegens het drucken, verkopen en divulgeren van feker Boeck , geintituleert , den Herftelden Leeuw , ofte difsonrs over het gcpaffeerde in de veree-■nighde Nederlanden in het jaar 1650. en 165"!., 24. April 1652. p. 425 Placaat tegens het divulgeren van het.injuriéus Pasqnil , geintituleert Articulen tegens de Louvefleynfche Heeren , 1. Augufti 1652. p. 426 Placaat. waar hy feker Boekje ,.geintituleert Rotterdams Zeepraatje tuffchen een Koopman ,. Burger en Stuyrman , voor fchandaleus enfameus- verklaart werdt- ,2. April 1653. P- 4i(5 Placaat waar by het inbrengen,, drucken, koopen en verkoopen van Sociniaanfthe ' en diergelijcke kcttcrfche Boecken verboden werdt, den 22. Maart P- 41<5 Placaat verbiedende eenige Aften of Afti-taten op of uyt gevolge van de Nationale Synode van Dordrecht gevallen, te drucken of verkopen buyten Ociroy, 16. Mey 1619. p. 42§ Placaat waar by het nadrucken van feker Gefchrift , geintituleert Waaraghtigh en nodigh Beright, &c. door ordre van de Edele Groot Mog. Heeren Staten van Hollandt ende WeftVrieslandt gedaan inftellen, op groote pcene verboden werdt , den 28. Aug. , ,Ó5T- p. 429' Verbodt tegens het fnbrengen , drucken en verkopen , &c. van het Boeck der Pnsadamiten, 26. Nov. 165-5-. p. 430 Placaat van den Hove van Hollandt op' het felfde fubject, den 26. November t6r>- p. 432 Placaat van den. Hove van Hollandt tegens het drucken eh divulgeeren van argerlijcke Boeckskens , Pasquillen Gedichten, mitsgaders Propofitien, 18. Mey 1657. p. 4-_ Placaat van den Hove van Hollandt tegens het drucken en verkopen van feditieufe Boecken , Gefchriften en Pasquillen, 29. Sept. 1660. P- 434Refolutic van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt , houdende verbodt tegens het maken,, drucken en verkopen van Pasquillen en Aften van Staat, 4. Sept. 165-9. p. 436 Kefolutic van de Staten van Hollandt ende Wéft-Vrieslandt op het felfde fubject, 22.Maart 1661. p. 427 Placaat van de Staten Generaal tegens het licentieus drucken , verkopen en divulgeeren vanfameufe Libellen , vuyle en ergerlijcke Gefchriften en Boecken, 9. Maart 1669. p. 438 Placaat van dè Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, houdende verbodt van feker Boeck, genaamt Aanwyfinge 'der heylfame Politique gronden en'maximen van de RepaMicq van Hollandt r 2%. Mey 16Ó9. p. Publicatie van den Hove van Hollandt tegens alle Pasquillen ende ergerlijcke Schriften, 6. October 1672. p. 444 Placaat van den Hove van Hollandt tegens de Sociniaanfche Boecken L. Leh via*-  Regifler en Aanwyfinge der Placaten, Ordonn., Reföl., &c. •viatan ende andere , den 19. Junii ï674- , c p'H4« Waarlchouwinge van de Staten van Hollandt en Weit- Vricslandt, geene Gefchriften of Boecken te mogen druc. ken of verkoopen tegens deüngelfche Natie-, fonder confent van den Staat, 9. Aug. en 12. Sept. 1674. p. 447 Placaat van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt tegens de Pasquillen cn difcourflen betreffende de Souverainiteyt van den Lande, 26. September 1675". TT „ P- 448 Placaat van de Staten van Hollandt en Weft - Vrieslandt, houdende premie voor die J. Rothé en den Drucker van des felfs Pasquillen fal wecten aan te wyfen, 1, Dec. 1676. p. 449 Placaat van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt , tegens het Boeck f eïntituleert B. D. Spraoza Opera PoftLma, den 25. Junii 1678 p. 4$"° Placaat van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, verbiedende het drucken van eenigerhande fchandaleufe of fameufe Libellen , het xy met of fonder naam van den Drucker, 28.Nov. Renovatie Placaat tegens het drucken en verkopen van fchandaleufe Libellen in faken van Staat, 24. Junii 1684. p. 4*3 Renovatie Placaat tegens het drucken van fameufe Libellen en Prenten , 29. Dec. 1688. „ p- 4f+ Renovatie van de Placaten tegens Pasquillen Libellen en Prenten, 18. Januarii 1691. „ , P- 456 Placaat van de Staten Generaal tegens het drucken van de Pasquillen en Libellen, 17- Jan- i69ï-, p^tf Placaat tegens het drucken van franfche Couranten , Gazettes, Nouvelles Choifics,Lardons,&c.den 27.Januarii 1Ó91. p" 400 IV. Schooien. a.Latynfche.^ Schoolordre gemaackt ende gearrefteert by de Heeren StJten van Hollandt en Weft-Vrieslandt over de Latynfche Schooien binnen den felven Lande, 1. October 1625-. ' P- 4Ó1 Ordre ende Reglement van' de Hoogh Mog. Heeren Staten Generaal, waar op.en-waar na eene Latynfche Schoole binnen de Stadt Maaftricht werdt opgereght, 6. Mey 1643. P- 47» b Duytfche. Placaat en Ordonnantie van de Schoolordeninge die men voortaan fal houden en obferveeren binnen den Lande en Graaffcliickheyt van Zeelandt, 8. Fcbr. 1583. p. 472 Schoolreglement in de Steden ende ten platten Lande in de Heerlij ckheden en in de Dorpen ftaande onder de Gene raliteyt, 3. Mey 1655-. p. ,475 Renovatie van de eerfte, vyfde en fesde . Artïculen van het School-Reglement in de Steden en ten platten Lande, en ampliatie van haar Hoogh Mog. Refolutie van den 27. Mey 1658. p. 486 Refolutie nopende aanftellen van Voorlefer en Schoolmeefter op den Hoeck onder Axel en Neufen , den 3. Febr. 1708. p. 488 Refolutie voor Voorleefers, Kofters en Schoolmeefters onder de Generaliteyt, 20. Julii 1709. p. 489 Refolutie van de Gecommitteerde Raden, hoe een Schoolmeefter, door den Ambaghtsheer aangeftelt, aan den Kerckenraadt te .prefenteeren op een preuve van het Voorlefer- en Voorfangerfchap van de Kercke, den 7. O Sober 1Ó31. p. 492 Refolutie den Predikant van Lunen tot Buyckfloot gelaft JacobBruyningh voor Schoolmeefter, Kofter en Voorfanger te erkennen, 8. Jan. 1712. p. 453 H. Aghtfle Titel, bandelende -van de Beftryders der Kercke. I. In leer. a Socinianen. Placaat "waar by het inbrengen, drucken, koopen en verkopen van Sociniaanfche ende diergelijcke Ketterfche Boecken verboden werdt, 22. Maart ió^i.p. 497 Placaat van de Staten van Hollandt tegens de leere der Socinianen, mitsgaders  Volgens de Methodifche verdeèlingh van het wercfc. ders het inbrengen en drucken van hare Boecken, 19. Sept. 165-3. P- 498 Placaat tegens het drucken , verkopen en inbrengen van alle Sociniaanfche Boecken , 10. Februarii 165-6. p. f0l Placaat tegens de famenrottingen der Socinianen, mitsgaders het drucken en verkopen der Sociniaanfche Boecken 30. Dec. 165-9. p. 502 Placaat tegens het drucken , verkopen en uytftroyen van alle Sociniaanfche Schriften en Godtslafterlijckc Boecken, 20. Maart 1660. p. Placaat van den Hove van Hollandt tegens de Sociniaanfche Boecken , Leviathan en andere, 19. Julii 1674. P- J"o7 b. Papillen. Placaat tegens het verkrygen van Geeftelijcke Goederen , den 28. October ri,M4ó- , p. 5-08 Flacaat rakende de Bulle van den Paus, en dat geenOnderfaten hen verbinden fullen fub pomisCamerce, 22.Mey 1497. p. 510 Placaat van Keyfer Karei, dat alle Godtshuyfen, Gafthuyfen, Conventen ende andere Geeftelijcke Lichamen en Gemeenten , alle Leenen,, Goeden, Landen en renten niet geamortifeert , uyt hare handen doen, noch voortaan geIijcke Goederen te aanvaarden of ontfangen by Teftamente, Legate , Gifte" of Donatien ,.20. R-laart 15-24. p. 5:14 Placaat van Keyfer Karei , verbiedende aan deKloofters eenige erffelijcke Goederen te maacken , den 16. October J51T- p. 5-15- Placaten van den 20. Dec. 15-81. en 21. Nov. 1584. tegens het ftrooyen van feditieufe Boecken, Gefchriften of Refereynen , en ordre tegens het onordentelijk drucken; item tegens Pauffelijcke Conventiculen , ende het dragen van Geeftelijcke Habyten, als oock op het ftellen van de Schoolmeefters. p, Placaat beroerende het bevaart gaan en andere fuüerftitien. den ->-> Tnr.;; iv-s, het felve is fonder veranderingh by de J Staten van Hollandt wedergeenianeert / en uytgegeven, 10. Junii ij-88, en ge- renoveert ui de/aren 15-90. en r 5-9 r. p. no Placaat mhoudende nader ordre op het geordonneerde in de Placaten van den 20. December „81., en 21. November 1584. , den 9. Maart 1589. p. r^-den I2- Maart 1591., verbiedende d« geene die hem met eedY aan de Roomfche Religie verbonden hebben te advoceeren f alvoorens ï? den felven eedt hebben gerenuncieert &c. mitsgaders allen Stuinten te^ f trecken, ofte verblyven in de Univerfiteyten onder het gebiedt van den Koinngh van Hifpagnien, het felve is fonder verandermge gerenoveert, 12. Maart Placaat inhoudende nader verklarmge^rl verbodt van de famenkomften , Conventiculen of vergaderingen van die hen pretenderen te wefen van de Roomfche Religie en oock tegens het herf^™1 °n herdooPen, den 1. Julii* Placaat van de Staten Generaal, daJll ordre gefteldt werdt op het verkenen van de Pafporten voor die geene komende uyt Vyanden Landt ende derwaarts gaande. Item tegens de Tefuvten en oerfelver Schooien, mitsgaders, me geene die hen begeven ter Schoole m de Umverfïteyten ftaande onder de tyrann!ge_ heerfchappye der Spanjaarden , en in de felve hare promotie aireede genomen hebben of verder fullen necmen, 4. April I596. ,2„ Placaat van de Édele Mog. Heeren Staten van Zeelandt , daar by verboden werdt dat egeene Jefuyten , vreemde Papen , noch andere Geeftelijcke Perloonen m de Provincie van Zeelandt cn mogen komen, mitsgaders niemandt der felver Ingezetenen hen begeven ter fchoole by de Jefuyten, noch&oock in de Uiiiverfiteyten of Schooien onder den Konmgh van Spaignien, ofEertzHertogen behoorende , den 19. Febr 1609. J Placaat houdende ordre op het inkomel der Roomfche Geeftelijckheyt, en verbodt van den eedt tot voorftandt des Paus, 27. Maart 1612.. p <-„ Placaat van den 26-Febr,, 1622.,. 8.'Sept 162 C-,'  Regitter en Aanwyfinge der Placaten, Ordonn., Refol., &c. 1629,, 30. Augufti 164.L,, en 14^April K jegens Sa Pausgefinde Geefte- ! liickheyt , Conventiculen, Schooien, Collecten , Kloppen, Vooghden en Compoiïtien der Officieren. P- 54+ Placaat van den 12. Oöober 1624. en " 17. Julii if>V- geëmaneert tegens het gaan der Miffe en andere Pauffchjcke exercitiën. • PA/rJrt Placaat verbiedende het gaan terMiiU in de Huyfen van de Ambafladeurs - van Koningen, Princen en Repubhcquen, 10. October 1626. P- 555 Placaten van de Staten van Zeelandt tegens het inkomen ende verblyven der Jefuyten, den 28. en 30. April 1629-, .20 September 1636. en ió. üétober 1644. „ P- 55«- Placaat van den Raadt van State , waar . by de Ingezetenen van de Meyerye van 's Hertogenbofch gelaft werdt memandts bevcelen dan die van of van wegens haar Hoogh Mog. de Heeren Staten Generaal der Vereenighde Nederlanden foo in het Geeftelijcke als We. reldtlijcke te gehoorfamen , en fpecia'lijck dat de Roomfche Paftooren haar fullen onthouden van kerckelijcke dienden op pcene van confifcatie van hunne particuliere Goederen en arbitrale correftie, 3.Januarii 1630. p. 557 Placaat waar by geordonneert werdt het voorgaande Placaat ftricïelrjck na te komen ; de Officieren gelaft de Kercken alomme .in de Meyerye te fluyten, • en niet te gedogen dat in de felve eeniee Pauflelijcke dienft gedaan werde, ■3. Augufti 1630. P; 553 Placaat van den 13. Maart 163T., ïnnehoudende nader verbodt en ordre op het fhryten der Parochie, Kloofterkercken en Kapellen in de Meyerye p.560 Placaat waar by de Ingezetenen van den Lande van over Maze genotificeert werdt dat fy niet gehouden zijn te vieren andere Feeftdagen, als by die var de Gereformeerde Religie onder defeu Staat reforterende , onderhouden werden, 2. Junii 1633. P- 52 Placaten van den 12. O Sober 1633. en 5. Maart 16+9. waar by alle Ingezetenen van de Meyerye van 's Hertogen- bofch gelaft werdt de Predikanten, prxdicatien noch Tochoorderen van de Gereformeerde Religie niet te molefteeren. . P- 5^3/ Placaat by wege van retorfie , inhoudende nader verbod en ordre op het ftuyI ten der Parochie , Kloofterkercken en Capellen in de Meyerye, den 20. Junii 1634. P- 5Ó5 Interdiöie aan de Regenten van alle Kloofters binnen Maaftricht, 3. Sept. 1635. P- 567 Placaat waar by onder andere alle Gee- ftelijcken die onder Sauveguarde ofte contributie fitten , en onder het Gebiedt van den Koningh van Hifpagnien in -de Nederlanden woonen, hare Sauveguarden opgefeght, en alle exercitiën van Pauflelijcke Religie verboden werdt, ter tyden en wylcn toe den Vyandt de Predikanten van de Gereformeerde Religie gerelaxeert, en in de Meyerye van 's Hertogenbofch in bedieninge van den Godtsdienft , ongemolefteert fal laten, den 2.Februarii 1Ó36. p. 508 Striéier Placaat op het felfde fubject, 2. Dec. 1636. p. 573 Placaat van den Raadt van State, innehoudende verbodt als boven, 20. Maart 1642- P- 582 Placaat van den Hove, daar by gelaft wordt de voorgaande Placaten , foo van haar Hoogh Mog. de Heeren Staten Generaal, als van hare Edele Gr. Mog. de Heeren Staten van Hollandt tegens de Pausgefinde geë'maneert, punctuelijck te oblerveeren en executeeren, j 18. Dec. 1642. p. 563 \ Placaten tegens onordentelijck trouwen \ der Priefteren in Brabandt, 3. Februal rii 1643. en 29. April 1650. p. 58? Placaat op het felfde fubject, 8. April 1644. p. f87 Placaat tegens het bevaart gaan, 17-Jan. 1647. . p- ƒ89 Placaat waar by alle Geeftelijcke Perfoonen in Brabandt, Vlaanderen ende andere Plaatfen onder het Gebiedt van haar Hoogh Mog. gelaft werden te vertrecken,-mitsgaders haren dien ft verboden, 16. Junii 1648. p. f90 Pla-  Vol gens de Methodifche verdeelingh van het. Werck. Placaat tegens het gaan ter Mifle in de Huyfen van de Heeren Ambafladeurs van Koningen , Princen en Republicquen, 10. Februarii 165-1. p. 595 Nader Refolutie waar by de Ingezetenen van Hollandt verboden werdt de exercitie van de Pauflelijcke Religie in de Huyfen van de Ambafladeurs by te _ woonen, 15-. Aug. 165-3. p. 5-94 Placaat op het felfde fubject, 15. Augufti 1653. p, 5-95Waarfchouwinge tegens het aanftellen van Paapfche Schepenen in de Meyerye van 's Hertogenbofch , 20. Junii 1654. p. w Refolutie van de Staten van Hollandt en ' Weft-Vrieslandt , waar by is verftaan dat alle Paapsgefinde Hoofdt - Officieren , Bailliuwen , Schouten , Secretariflèn en Schoolmeefters , mitsgaders Paapfche Burgermeefters , Schepenen, ' Ambaghtsbewaarders, Kerckmeefters en Regenten van Godtshuyfen fullen werden afgefet, en andere van de Gereformeerde Religie in des felfs plaatfe gefurrogeert; als mede eenige eonfiderabele pointen tot weeringe van de ftoutigheden en exceflèn van de Pausgefinden , en tot voortbreydinge van de waare Chriftelijcke Gereformeerde Religie, 29. Julii 1654. P- ƒ98 Placaat tegens het tefteeren ten behoeve van Geeftelijcke of andere Pausgefinde geordende Perfoonen of gefeyde Geeftelijcke Armen-Geftichten of Godtshuyfen , 4. Mey t6?5. p. 610 Placaat over het felfde fubject, 14. Oer. _ l6^S- p. 616 Placaat tegens de moedtwille eeniger der Roomsgefinde, tegens de Predikanten van de Gereformeerde Religie, 3. Dec. *o$#J p. 621 Placaat verbiedende het Schutters Gilde in Brabandt eenige Paapfche en fuperftitieufe Vergaderingen te houden , &c. Oock geen Bourgondifche Kruyflèn, ' in haare Vaandels of andere Teeckens der voorfchreve-Güden tegebruyeken „ 18. Febr. iföp. p. 623 bxecutie van de' Placaten tegens de Paus¬ gezinde , authorifatie aan het Hof en de Magiftraten, 30. Julii 1660. p. 625- Pubhcatie tegens de Geeftelijckheyt binnen Maaftricht, omme met geene Kruyffen , Waskaarflèn , &c. te mogen komen by de krancke Perfoonen van deGereformeerde Religie, ten zy de Krancke fulcks felfs begeeren , den 11. Maart .trl66'-, p. 626 Waarfchouwinge dat alle Papen of Paapfche Priefters fullen moeten vertrecken uyt de Landen van Valckenburgh, Daalhem , en 's Hertogenrade over Maze onder het reflbrt van defen Staat. Maart 1663. p. g2j Waarfchouwinge op het tefteeren van Leengoederen der Pausgezinde, 23. Ja- j p- 628 Waarfchouwinge van de Staten Generaal der Vereenighde Nederlanden tegens het compofeeren der Officieren met de Pausgezïnden , den 8. Mey l666-. - p. 620 Nader Placaat van de Staten Generaal der Vereenighde Nederlanden 6tegens het onderkruypender Secretariflèn door Paapfche Notariflen in Brabandt, den a. Maart 1677. # 630 Refolutie tegens het ftellen van Paapfche Officieren by particuliere Heeren in de Meyerye van 's Hertogenbofch , den 19- Febr. 1683. p. 63? Refolutie tot executie van de Placaten tegens de Pausgezinde , als mede aangaande het trouwen der Papiften, 21 Augufti 1683. p. 634 Relolutie tegens de ftoutigheyt der Papi. ften tot St. Servaas, den 3. Novcmb t, -j?8* p- 635" Refolutie geen Perfoonen van de Paap; fche Godtsdienft eenige. bewindt te hebben onder de Societeyt van Suriname, S- Oétober ió8ó. p. 637 Refolutie geen Papiften te avancceren tot officien of. bedieningen in den Lande van over Maze, 25. Febr. 1695. p. 638 Refolutie Paapfche Officianten by het Collegie ■ ter Admiraliteyt van hare bedieningen af te fetten, cn andere, van de waare Gereformeerde Religie zyn* * * *  Regifter en Aanwyfinge der Placaten, Ordonn,, Reiol., &c. de , aan te {tellen in de Meyerye van 'sHertogenbofch, n.Mey 1695. p. 619 Kader Refolutie, Paapfche Bedienden van de Convoyen en Licenten af te fetten in de Meyerye van 's Hertogenbofch, 2. Julii 1695-. p. 640 Placaat tegens T. Cocq, aangeftclt in plaats vanP.Codde, 17. Aug. 1702. p. 641 Refolutie, klaghten van de Vrienden van P. Codde nopende het exerceren van het Vicariffchap by T.Cocq, 24. Febr. 1703. P- 642 Rapport rakende de Bulle van den Paus en fufpenfie van P. Codde en het aanftellen van T. Cocq als Aardtsbiffchop van Sebafte, 25. Mey 1703. p. 644 Publicatie prsemie van drie duyfent guldens op T. Cocq^ , den 8. Augufti 1703. 64,6 Refolutie tegens de geordende Priefters ende Monnicken in de Meyerye van 's Hertogenbofch,27.Nov. 1703.p. 648 Refolutie*y Priefters verboden in andere Diftritten dienft te doen , 10. Mey 7 704.. P- 649 Refolutie eenige Priefters het predicken te interdiceren , en eenige te doen vertreckenr 17. Julii 1704. p. 65-7 Relolutie alle Paapfche Priefters verboden te prediken , en gelaft haare Paftoryen te ruymen ,. den 17. October 1704. p. 652 Refolutie Roomfche Priefters gelaft de ruft der Roomfchgezindc te beforgen, en by ontftentenifie de Jefuyten uyt defe Provincie te fetten, den 25. Maart 1705*.. P- 653 Refolutie weeren van geordende Priefters in de Meyerye van 's Hertogenbofch, 17. Aug. i7©f. p. 6J3 Nader Refolutie dien aangaande, 26. Oftober 1705.. P< 6fï Refolutie afletten van Paapfche Regenten totBefoyen, 26. Dec. 1708. p. 6f.6 Placaat tot rufte der Roomsgefinde ,. en tegens. het obedieeren der Bulle-, 14. Dec. 1708. P- 658 Placaat tegens Adam Dame als Vicans, . 26*. April 1709,. p. 65-9 Efifoluïie nopende de infhlentien der Pa-' piftcn omtrent de Capelle tot Hey!o> 28. Julii 1714. p. 662 Refolutie om de Jefuyten uyt Hollandt te doen vertrecken , den 25-. Mey 1720. p. Refolutie om de nieuwe Roomfche Kerck te Sevenbergen te doen afbreecken, den 18. October 1720. p. 665- Refolutie op de Requefte van een Jefuit tot 's Hertogenbofch , 15. November 172©. p. 668 C, Remonftranten.. Placaat van de Staten Generaal, daar by alle Ingezetenen Verboden werdt te houden eenige aparte vergaderingen of conventiculen, onder deck fel van oeffenihge van de leere ih de vyf bekende ocntroverfeReligiönspoihcten vervatenhoudende mede verbod van eenigerhande - collecTien, beloften, verbihtenilfen, accorden of confpiratien tot ftyvinge en handthavinge van dien te. doen en op ' te rechten, 3. Julii 1619. p. 699 Ordre van de proceduyren te houden tegens de Contraventeurs van de Placaten van de Hoogh Mog. Heeren Staten Generaal', nopende dé aparte vergaderingen, den 2. Sept. 1619. p. 67?. Placaat van de Hoogh.Mog. Heeren Staten Generaal, daar by het Placaat van ■ den 3. Julii 1619. geconfirmeert en ordre geftelt werdt tegens de uytgewefep en afgefette Predicanten, mksgaders Pro ponenten en andere Perfoonen , lbo wel Mannen, als Vrouweu, die ongerultheyt in de Steden en Plaatfen onder dexel van Religie foecken aan te reghten, 1. Febr. 1620. p. 677 Nader ordre van den Hove van Hollandt ©p het felve fiibjeét , den. 7. Maart XT1620. : P- 683 ■Notificatie nopende het onderhouden van de Placaten van de Hoogh Mog. Heeren Staten Generaal tegens de Re-monftrantsgezinde ?7. Junii 1626. p. 685; Verbodt van den Hove van Hollandt op.  Volgens de Methodifche verdeeltogh m het Werefc. 1626 J ' 7' O5obe~ P- <38(S D. Conventiculen. Publicatie tegens Jacobus Coelman , en de dangereufe bveenkomften en conventiculen 25. Sept. ,Ó84. p. X Placaat van de Staten van Zeelandt regens de Conventiculen, 1 s. en 15, Maart Placaat tegens de conventiculen eiHetre der Hattei^ en en van Buytendyck, IL Ind|^dra&h > van de roepende fon- Extraét uyt de Ordonnantiën van de Poncie defer Landen, beroerende de Ta vernen , Cabaretten of Logyfen befydens weeghs , of op Sondagen te gaan teuïs ,%*k tegenS d£ WphLateurs, 7. Oftob. 15-31. rp 6o. Extraa uyt het Placaat waar by verbS den werdt remiffien te verleenen van doodtflagen in kermnTen gebeurt- als oock cninen van valsheden met'oplette gepleeght, met de koorde te firaftoi en voorgaande Ordonnantie te obfervecren, den 20. Jan. 1545. p. 6g, Placaat waar by verboden werden de Kamerfpcelen batementen, liedekens,comedien, refereynen, baladen, &c 26 Jan. 15-59. p k Ordonnantie van fijne Princelijcke Excellentie op het fiuck van de Policie bmnenZeelandt,8. Febr. 1583. p. "f 1 ƒ87 tCgC11S kethorykers , 9- Aug Placaat beroerende de groote mPenilhvuldigheyt van doodflagen die b den Lande van Hollandt , Zeelandt ende Febr 1589 W°rden SePcrPetree« , 20. Placaat dat Perfoonen uyt ander?'Sleden gebannen om quaat regiment of delicten , m den Hage geen Herberge deel te houden, 6. Julii „gfee" L°r: Placaat tegens dl w -y^' P Julii loif ' bateme*«Peclen , 13. Placaat tegens de duellen der MilSaS' 3;'Juin 1627. en r.Tulïf ,5,7 T,'' Verbodt tegens het fchWckéFvan Vy" «J^er op de begraaffenifien, 17.0S! Placaat tegens de goddeloofe Vlolckeïf ™ Lafieraars in het Leger , i^JuS Pla4aaSepTXyffCkryCfl Cn L0C^ ^Tl!nTUS hCt Verleenen van(j'cl?o? van Loteryen, en tegens het inleeeci fï &TT11 * buySe. ic j^an de, 24. Deer jöaf. D Wefi VrLldefatCn Va" HollatfdtÏÏ joenders m brabandt , den 4' Julii P||SVMe^ S no?^^^ en d°°dtflagen, P1S VrlU?' ,StatCn Van HoIlanYS ' 1^ ten n ,2andt teg,ens de doodtmaalen^ten platten Lande, den iS. Augu- Nader ampliatie van het Placaat ,4 po* ncie, 24. Januarii 1672. D vaSdlT tegens het'iigït- vaardigh vloecken en fwëeren, en her Et?el?^ ,G°dtS lW * hè' Jaeger, 24.jui11 1673. , Placaat van de Staten Generaal dePrVeV cemghde Nederlanden tegen de pro 3lacaat van de Staten Generaal derV?-eemghde Nederlanden tegens de ,n fiuanc van des Heeren Öagh *!!*.» der  Reeifter en Aanwyfinge der Placaten, Ordonn., Refol., &c. II TWEE- der het Diftria van de Generahteyt, i 24. Julii 1683. , p- 7*9 Placaat tegens doodtflagen,.veghteryen, het dragen van onbehoorlyck Geweer en andere ongeregeltheden, den4-Jurm 1682 p' 760 Placaat tegens de duellen en krackeelen, 21. Maart 1684. p- 767 Placaat tegens het profaneeren van des HeerenRuftdagh,2>.Mey 168f. p. 77* Refolutie van haar Hoogh Mog. tegens de Contraventeurs van het Placaat tegens het prophaneeren en fchenden van les Heeren Ruftdagh , den 4^ Augufti i63j\ p- 774 Refolutie tot obfervantie van het Placaat tegens de doodtmaalen, den if Junii 1689. , . p- 777 Nader Placaat tegens brandtftighten , doodtflagen, moorderyen, dieveryen, veghteryen , en het dragen van onbehoorliick Geweer ,als mede tegens Vagabonden, Knevelaars, Rovers, Straatschenders en andere deliften en ongerereltheden, foo over de Steden als ten platten Lande onder het reflort van defen Staat, 28. April 1691.- p. 779 Placaat van haar Hoogh Mog. tegens Vagabonden, Knevelaars, Rovers, btraat- fchenders- , &c. , den 20. October 1Ó93- , . P'78* Refolutie en Miffive tot onderhoudt van de Placaten tegens hetvloecken, fweeren en fchendinge van Gódts heyligen naam, 21. Mey 1694. P- 7»9 Placaat van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, tegens Landtloopers, Vagabonden en Bedelaars, 26. Januarii 1695. p- 791 Placaat van de Heeren Staten Generaal tegens Landtloopers , Vagabonden en Bedelaars , onder de naam van Heydenen, JEgyptenaren, &c. 31. Januarii 169*. P- 79/ Refolutie, de Hoofdt - Officieren in de Steden en ten platten Lande gelalt de Placaten, Keuren en Ordonnantiën tegens alle krytende fonden geemaneert, &c. ter executie te leggen, 30. Januarii 1699- p" 797 Placaat tegens het prophaneeren van den dagh des Heeren, 6. Jan. 1707- ?■ 799 Placaat tegens het prophaneeren van Godts heyligen naam, 10. Jan. 1709. P- 801 Plaeaat tegens het prophaneeren van den dagh des Heeren eh van de bedeltonden, 18. Maart i?"- p- 8ci  Volgens de Methodifche verdeelingh van het' wércfc.. II. TWEEDE BOECK, HANDELENDE VAN DÈ HUWELYCKSCHÊ SAK E N.< EEuwigh Edict. van Keyfer Karei , 4. October 15-40. p. 803 Extract uyt de politicque Ordonnanvan Hollandt, begrypende het gantfche Eght-Reglement, folemniteyt, aantcekenen , Proclamatien , verboden Gra- " den van Maaghfchap en 'fwagerfchap , Qverfpel, &c. 1. April 15-80. p. 804 Extract uyt de politique Ordonnantie in Zeelandt, nopende de wyfe van Huwelijcken aldaar , den 8. Februarii 1583. p. 813 Eght-Reglement over de Steden en ten platten Lande in de Heerlij ckheden en de Dorpen , (taande onder de Generaliteyt, 18. Maart 165-6 p. 817 Refolutie van de Heeren Staten van Hollondt en Weft-Vrieslandt, de Joodtfche Natie in het reguard van het huwelijcken van de Solemniteyten van de politique Ordonnantie te difpenfeeren, den 30, Sept. 1656. p. 842 Publicatie daar by het Hof van Hollandt en de Magiftraat van 'sGravenhage hebben geordonneert dat niemandt , van wat qualiteyt hy ij , fal werden geadmkteert om in de avondtprasdicatien te mogen trouwen, den 10.. Jan.. 1657.. 844 Edict van de Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt , waar by geftatueert werdt dat in huwelijcken geen appel of reformatie valt, foo wanneer het oordeel van den Rechter over. een komt met het gefufliheerde van de Ouders of van den langhftkvende, 27.. Januarii 1663, p. 845" Elucidatic van de Articulen in de politicque Ordonnantie, waar by de overleden Huysvrouwen Broeders of Suffers Doghters verboden werdt te trouwen, den 10. Mey 1664. p. 847 Placaat van ampliatie by de Edele Mog, Heeren van Zeelandt," gearrefteert op de politicque Ordonnantie wegens de fware en grouwelijcke fonden van ontughtigheyt, hoererye en overfpel, &c. ï8.. Maart 1666.. p. 848 Nader ampliatie van het Placaat vanpolicie, 24. Jan. 1673. p. 853 Placaat van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt,. houdende interpretatie van het derde articul van de politicque Ordonnantie van den jare vyftien hondert taghtigh, waar by verftaan wordt dat onder het woordt van Ouders alleen verftaan wordt Vader en Moeder, en niemandt anders, 31. Julii 1671. p. 864. Placaat van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt tegens het trouwen van Perfoonen , met den anderen in overfpel gekeft hebbende, den28. Julii 1674. P- 8*55: Placaat tegens infolentien van Bruydegoms en Bruydts , den 1, Augufti 1676. p. 866 Placaat van de Staten van Hollandt en * * * * 3. Welt-  Regi-fter en Aanwyfinge der Placaten, Ordönri., Refol., &c. Weft-Vrie£andt tegens het overfpel, ii. i>ept. 1677. p. 867 Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, houdende dat het Hof en de Regeerders van de Steden bevoeght zijn in feecker geval van de huwelijckfche proclamatien te «dilpenfecren., 26. Nov. 1678. p. 809 Refolutie permitteerende te mogen trouwen met de Stiefmoeder van fijne overledene Huysvrouwe , 31. Januarii „ 'Ó9«-. . P- 8"ö Refolutie niet te mogen trouwen met lijn overleden Huysvrouwen Moeye, 25. Januarii 1698. p. 871    Pag. r KERKELYK PLAKAATBOEK. I EERSTE BOEK, HANDELENDE VAN DE KERKE, en KERKELYKE ZAKE N. A. Eerste Titel, HANDELENDE VAN DE KERKELYKE DIENST, de religie. Unie en verbant tuffen die Staten ende Steden *vm Holland en Zeeland. 15-. April 15-75. Gr. pi. II.Deel. f.2135-. msum^H \-j Extract Art. xv. mESË terc^Sff ^RCJigiej fd Sne ^Uentie admitteSSH meerd^Fv.nflT^^r de °fffeninge van de Gereforafü^E Kffr811^11^11611^» doende furcheren ende op{Ü^H houden de exercitie van alle andere Religiën den Evan kten * r &ho contrarierende, fonder dat fijne Excenentlfolloe ktcn, dat men op yernandts geloofde e^éfeeS^S A ofte  s ï. Boek. A. Eers*e Titel ofte dat vemandt ter caufe van dien eenige moeyenis, injurie of letfel aengedaen fal worden, doende vorder de oeffemnge der voorfevde Religie aengaende Hellen alfulcke goede ordre, als naer gele o-entheyt der faken, ende conditiën van den Steden, ten meefle* fferuftieheyt ende commoditeyt van de Gemeente,-en tonder vermindering van Godts eer bevonden fal werden te dienen ende te behooren, oock met advys van den Staten ïs't noodt. Unie vanVtrecht, 29. Januarii 1579. Gr. PI. I. Deel. f. 12. Extract Art. X III. " . ENde foo veel het poina van de Religie aengaet, Men hun die van Hollandt ende Zeelandt dragen na haerlieder goedtduncken, ende de andere Provinciën van defer Unie fullen hun mogen reguleren na inhoudt van de Religions-vreede, by de Eertz-Hertoge Mathias, Gouverneur ende Capiteyn Generael van defe Landen, met die van fijnen Rade by advys van de Generale Staten aireede geconcipieert , ofte daer inne generalijck ofte particulierlijck alfulcke ordre Hellen , als fy tot ruit ende welvaert van de Provinciën, Steden ende particuliere Leden van dien, ende confervatie van een yegelijck Geeflelick ende Weerlick , fijn goedt ende gerechtigheyt dienli ck vinden fullen, fonder dat hen hier inne by eenige andere Provinciën eenigh hinder ofte belet gedaan fal mogen worden, mits dat een yeder particulier in fijn Religie vry fal mogen blyven, ende dat men niemandt ter caufe van de Religie fal mogen achterhalen ofonderfoecken, volgende die voorfz pacificatie tot Gent gemaeckt. Extract uyt het vierde Regifter der Refolutten vande Edele Mo* Heeren Staten van Hollandt, genomenden 14. Junit 1583. Rakende de Evangelifche Gereformeer de Religie, Gr. PI. II. Deel. f. 2157. REces ofte affcheyt der bycen- ^Yntelijcldsgearreileert, ende /V komfte endc Vergaderinge van £j de antwoordt ende de adde Gedeputeerde der Geünieerde vis van die vanHollandt, op *Pro- de  van de Religie. ^Provinciën , aen dees z-yde der Maxe, binnen der StadiVt recht op den xxj Aprilts, ende navolgende dagen, na afhandelinge van eenige particuliere faken, aengevangen ende gehouden, als namentlijck van de Furjiendomme van Gelre, ende Graeffchap Zutphen, den Graeffchappen ende Landen van Hollandt, Zeelandt, Utrecht, Vrieslandt , Overyjfel, ende de Vriejfe Ommelanden, vervattende de Poinflen ende Articulen aldaer gehande It ende befot en, mitsgaders den geenen, waer op by den Gedeputeerden der felver 'Provinciën aengenomen is , den een en twintighfen Mey fiilo novo cerfkomende, eyntelijcke Refolutie van heure Principalen, binnen de voorfchreve tijdt inne te brengen , foo wel op de uytfchryvinge, als fchriftelijckepropofttie, by de Heeren Landt-Raden {totter beleydinge der Landt faken by den Staten Getierael gecommitteert) gedaen. XI. Artïjckel. Ende alfoo het dertiende Artijckei, fpreeckende van de Religie in het maken endefuyten van de naerdere Unie fulcks is gtftelt, in refpetfe van die Provinciën , uytgefondert Hollandt ende Zeelandt , die de Roomfche Religie doen ter tijdt waren exercerende, ende daeromme die vryheyt, door het felfde Artijckei, geraden bevmulen te fiipuleren , om die te 5 depoinótên van den Recette, die laetfltot Utrecht is genomen ende gereiblveert, aldaer op de Vergaderinge van de Gedeputeerden der Geünieerde Provinciën inne gebracht te werden, als hier na volght, ende dat na voorgaende rapport. TXE Staten van Hollandt, hebben na voorgaende rapport elcks in den heuren genomen, op de poinéten van den Receffe tot Utrecht geraemt , by de Gedeputeerde van de Geünieerde Provinciën, geadviieert, verklaert, ende gerefolveert, als hier na volght, omme op de Vergaderinge van de voorfchreve Gedeputeerden der Geünieerde Provinciën, de felve Refolutien inne gebraght te worden, als hierna volght. Dat de Euangelifche Gereformeerde Religie van de exercitie openbaerlijck is toegelaten, ende aengenomen gebruyekt te werden , ende oock tegenwoordelïjck in het openbaer gepredickt endegeëxerceert wordt, fal worden gemainteneert en befchermt alomme binnen de Geünieerde Provinciën, fonder de openbare A 2 lee-  4 I. Boek A. Eerste Titel mogen veranderen, foo wanneer fy fulcks tot ruft ende welvaert har er Provintie geraden mochten bevinden. Is mede genomen rapper t, of het niet geraden is , dat u4rtïjckel Ju leks by gemeen confent te veranderen: ''Dat aengefen alle de tProvintien, door Godesgenade , de Euangelifche Gereformeerde Religie nu eendracht click hebben aengenomen fy, daer by Jullen blyven, fonder eenige veranderinge daer in te mogen doen , als met gemeen confent van alle de Bontgenoten, ende elck den anderen met lyf, goedt ende bloedt daer inne te rnaintineren ende befchermen , om dlfoo te voorkomen, dat in toekomende tyden door veranderinge van de Religie geen fcheuringe mecht worden gepraflifeert r ofte te wege gebraght in die voorfchreve Provin eten , of Leden vandien. Welverflaende,dat foo verre eenige Leden of Steden van die Roomfche ofte andere Religie wefende , hen begeerden in defe Unie te begeven, dat de felfde daer inne by gemeen confent aengenomen ende ontfangen fullen mo^en werden , ende hare vryheyt daer inne fullen mogen behouden. '^Aldusgedaen by de Gedeputeerde der Geünieerde Provinciën, aen de ooftzydé der Majè, tot Utrecht vergadert den twaelfden Mey vyftien hondert feven en tachtigh. leeringe ofte exercitie van eenige andere Religie in de jegenwoordige Geünieerde Provinciën toe te laten, ende voorts andere in den Verbonde toe te laten, achtervolgende, den inhoude van defen Artijckele. Sy verdacht aen die van Utrecht aen te houden, dat die Predikatiën tot Cudelfïaert, Meyert, ende elders, ceiferen mogen, die genoeghfaem gefchieden. na de Roomfche Religie. Pla-  Vah de Religie, Placaet y waer by verboden wordt eenige Officieren van de Gereformeerde Religie, door Gecommitteerden van de Staten iaenerael ge fieldt, teveranderen, dem^Otlober i6>o Gr PI I. Deel. f. 399. DE Staten Generael dei- Vereenighde Nederland.n , Allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut. Alfoo Wy by Onfe Refolutie van den twaelfden Aprilis killeden hebben goedtgevonden ende verftaen uyt fouveraine macht te ordonneren ende authoriferen Mr. Cornelis van Cuyck, Raedt ende *iicael van Brabandt, in gevolge van Onfe Refolutie van den drie en twintighflen December feftien hondcrt negen en veertien fich te vervoegen in de Meyerye van 'sHertogenboflche , immers ter plaetfe daer Predikanten zijn geintroduceert, ende aldacr te veranderen de vVet, dat geen Luyden van de Gereformeerde Religie, ofte de felve toegedaen , waren aengeftelt, fchoon buyten gewoonhjcken tijdt, ende telckens als het in het toekomende niet en eetchiedt, felfs onder de vier Schouten van de vier Quartieren Ende dat Wy nu 111 ervaringe komen, dat eenige hen derven onderwinden, de Perfoonen by den opgemelden Raedt ende Fifcael Cuyck aengeftelt, te licentieren , ofte af te fetten, oock andere in hunne plaetfe te iïellen, onaengefien de felve feer onïanghs zijn aen^ftelt' ende geen jaer in bedieninge zijn geweeit, waer door Onfe^oede meemnge ende intentie werdt illufoir gemaeckt. SOÖ IST, dat Wv de vier Schouten van de vier Quartieren der meergemelde Meyerye van rsHertogenboffche, als mede alle particuliere Heeren, hunne Drdfaerts, Schouten ende Stadthonders, daer eenige verandè- nnFVhret ^y- in h? §eheel ofte deel' by den meergemdden Raedt ende Fifcael is gedaen, expreffelijck verbieden eenige veranderinge van de aengeftelde Perfoonen voor den bchoorlijcken tijdt naer verloop van het jaar, te doen , ende foo- fulcks aireede is oefch?edt de felve Perfoonen, fonder eenigh vertreck te herftellen,& op poene van arbitrale correftie: LafTende ende bevelende den opoemeiden Raedt ende Fifcael Cuyck , dat hy tegens de Contraventeürs, als mede tegens de Perfoonen, die contrarie defen Onfen wille eenige Magiitraets Ampten aennemen, ende hen daer toe laten gebruycken, ftnftelijck fal hebben te procederen, als tegens Overtreders van Onfe goede intentie ende wille, fonder eenige diiiïmulatieende A 3 ver_.  6 l Boek A. Eerste Titel, verdragh Ende op dat niemandt hier van ignorantie en pretendere, foo begeren Wy, dat alomme in de Steden, Vryheden, Dorpen ende Plaetfen van de gemelde Meyerve publicatie ende affixie van defen fal werden gedaen. Gegeven in Onfe Vergadering, onder Onfen Cachette, Paraphure ende fignature van Onfen Griffier, m den Hage op den 25. Odober 165-0. Was geparapheert, T Eijfmghe, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Getekent, Cornelis Mufch. Zijnde op het fpatmm gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten, in rooden Wailche. Refolutie van de Staten Generael tot handthavingh van \de ware Chrijlelijch Gereformeerde Religie, ®c. 2 7 Januarii 165-1. in de groote verga der inge op de groot e Zaal genomen. Ur. PI. I.Deel. f. 193. N°. 5. DE Staten van de refpeaive Provinciën hebben verklaert, gelijck fy verklaren mits defen, dat fy elcks in den haren lullen valt houden, ende maintineren de ware ChriltelijcKe ^e.reformecrde Religie , gelijck als de felve alomme in de publicque Kercken defer Landen jegenwoordigh werdt gepredickt ende geleert , mitsgaders in den jare feftien hondert negentien by de bynode Nationael gehouden tot Dordrecht, is beveihgnt. Dat de felve Religie , foo by elcke Provincie in den haren , als van wegen de Generaliteyt in de Quartieren, onder der ^er Gebiedt refforterende , met de macht van het Landt fal gehandthaerl worden , fonder te gedogen dat oyt by yemandt daer inne eenige veranderinge werde gedaen. ; Dat de Seaen ende de Gefmtheden , die gefecludeert zijn van de publicque proteaie, ende alleen werden geconniveert, gedurende de felve Conniventie gehouden fullen worden m alle goede ordre ende mïte, met bepalinge tegens alle exceflèn, ende dat oock de felve op geen andere plaetfen meer, als daer die jegenwoordigh ziin, voortaen fullen werden gepermïtteert. Dat de Placaten jegens de Pausgefinden, voor defen geemaneert, fullen blyven in haer vigeur , ende oock ftriaelijck naer hare torme ende inhouden werden geëxecuteert. . Dat mede op het licentieus inkomen van de Geeitelijckheyt^een  van de Religie. 7 alfulcken temperament ende ordre fal worden beraemt, als fonder krenckinge van het Traftaet van vreede beft kan gefchieden. Dat de Ambafladeurs ende publicque Minifters van uytheemfche Prmcen ende Potentaten daer toe fullen worden gehouden dat fy met en gedogen dat binnen hare Huyfen eenige fermoenen of andere dienften fullen worden gedaen in de Nederlandtfche fpraecke maer beforgen dat die gedaen worden in de Tale van hare refpedive Heeren ende Meefters, ende dat oock tot de felve dienften aldaer geene andere fullen mogen worden geadmitteert, dan die behooren tot de Familie ende Suite van de gemelde Heeren Ambafladeurs. Dat de falutaire Refolutien ende Decreten ter Generaliteyt genomen, op de invoeringe van de publicque Reformatien in de Meyerye van den Bofch , ende andere Quartieren van gelijcke nature eenmael effeöive in alle hare Poinden ende Articulen fullen worden geëxecuteert, ende dien volgende geen Bailjuwen, Schouttetten, Secretanffèn, Vorfters, ende diergelijcke andere Officieren aldaer voortaen fullen mogen wefen, als die zijn van de Gereformeerde Religie, met dien verftande nochtans, dat de particuliere Heeren, recht hebbende aldaer Officieren te ftellen, gewaerfchouwt ende aengemaent fullen worden de vereyfchte veranderinge, ten aenfien van de Officieren Roomfchgelint zijnde, binnen fekeren geprefigeer den tijdt te doen, ofte by gebreecke van dien , dat het felve ter expiratie van den felven tijdt by haer Hoogh Mog. fal worden eedaen. '6 Placaet , waer bygelafi werdt alomme Officieren van de Gereformeerde Religie te ftellen , den 10. Februarii 165-1. Gr. PI. I. Deel. f. zöi. 3 DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden , allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut. Alfoo Wy hier bevoorens goedtgevonden hebben in de Steden, Vryheden, Dorpen ende Plaetfen van de Meyerye van 's Hertogenbofch, Marquifaet van Bergen op Zoom, Baronnye van Breda, ende andere Landen ende Quartieren van gelijcke nature, Predikanten  % ï. Boek A. Eerste Titel lea te doen introduceren, om de Predicatien ende Godtsdienft aldaer te doen oeffenen , ende Wy nu, tot meerder bevordennge ende voortplantinge van de ware Chnftelijcke Gereformeerde Religie gemeynt ende gerefolveert zijn ende blyven , eerftdaeghs aldaer de hooghnodige Politicque Reformatie m te voeren SOO IST dat Wy goedtgevonden hebben by defen wel expreffelijck te waerfchouwen alle politicque Officieren in de voornoemde Meyerye van 'sHertogenbofch, Marquifaet van Bergen op Zoom, Baronnye van Breda, ?nde andereLanden ende Quartieren van gelijcke nature zijnde, wekkers Ampten van oudts geftaen.hebbende ter Collatie van de Hertogen van Brabandt, naderhandt van de felve Hertogen by particulieren zijn beleent geweeft, ende m pantfchap ofte anterfints befeten worden, dat fe haer Recht ende Titulen tot de voorfchreve Ampten aen Ons fullen hebben te komen ; vertoonen, ofte laten vertoonen, tuffchen dit ende prima Aprilis naeftkomende nieuwen ftyl , om by aenftellinge van Officieren van de Gereformeerde Religie in der felver plaetfe op haer voorfchreve recht tot de felve Ampten foodanigh gelet te worden , als Wy m reden en billijckheyt bevinden fullen te behoren. Gekjck mede aileparticuliere Heeren in de meergenoemde Meyerye ende andere Landen ende Quartieren van gelijcken nature recht hebbende, om Officieren te ftellen, mits defen worden gewaarfchouwt en gelaft,, in hare refpeftive Heerlijckheden daar Officieren van de Roomlche Reliaie foude mogen zijn, tuffchen dit ende May naeftkomende aen te ftellen Officieren van de Gereformeerde Religie, op peyne dat fulcks anderfints door Ons felve fal worden gedaen, en geeftectueeit. Ende op dat niemandt van het geene voorfchreve is, ignorantie en hebbe te pretenderen, foo ordonneren ende begeren Wy, dat alomme in de Steden, Vryheden , Dorpen ende Plaetfen van de voorfchreve Meyerye van 's Hertogenbofch, Marquifaet van Bergen, Baronnye van Breda, ende andere Landen ende Quartieren van ge lijcke nature, publicatie ende affixie van defen fal werden gedaen, ter plaetfe daer fulcks gebruyckelijck is. Gedaen ter Vergadermge van de hooghgemelde Staten Generael in den Hage den tienden Februarii 1651. Was geparapheert, Cornelïs van Brmckborft, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Getekent, N. Kuyfcb. Zijnde op het Spatium gcdmckt het Cachet der felver Heeren Staten in rooden Waftche, - Re-  ya*n de Religie. $ Reglement , op de Politijcque Reformatie in de Meyerye van s Hertogenbofch, ende andere Quartieren van gelijcke natuyre? onder de Generaliteyt e eb oor ende, i. April 1660. Gr. PI. ILDeel. f. 2605-. DE Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, allen de* geenen die deefen Men fien ofte hooren leefen, Saluyt, doen te weten. Alfoo tot de Kerkelijcke reformatie noodtfaeckelijck van nooden is de politijcque macht , om te meer de Cbrïftelijcke Gereformeerde Religie voort te fetten, de Dienaers des Goddelijcken Woordts, Rectoren ende Schoolmeefters, elcks in hare Ampten ende Functien de handt te bieden, ende de contraventien ende Contraventeurs na den inhouden van defen te ftraffen : Soo ordonneren ende ftatueren Wy by defen, dat alle falutaire Refolutien ende Decreten by Ons hier bevoorens genomen op de irtvoeringe, bevorderinge ende voortfettinge van de politijcque reformatie in de Meyerie van 's Hertogenbofch, ende de andere Quartieren van gelijcke nature, in alle poinclen en articulen voor altijdts fullen plaets grypcn, ende effecüve werden geè'xecuteert, voor foo veel de felve defen niet en contrariëren. I I. Ende fullen dien volgens alle Droflaerden, Baüliuwen, Schouten, Stadthouders, of Subftituyten van Schouten, Ontfangers, Rentmeefters van't Landt, Licentmeeflers, Contrerolleurs, Griffiers, SecretarifTen, ende haere gefwoorene Subftituyten, Vorfters, ende Onder Vorfters in Onfe Steden, Heerlijckheden, Vryheden ende Dorpen, notoirlijck moeten zijn van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie , ende alle Luyden onbefproockcn van leven , ter goeder naem en faem ftaende. I I I. Gelijck oock alle Schepenen, Tien-, Acht- of Vyfmannen, Borgemeefters, ten platten Lande Penninghmeefters, Beedefctters, Gefwoorens, Gemeentsluyden, Kerck-, Arm-, Gaft-, Wees-, Pefthuysmeefters, Gerichts ende andere gefwoorene Boden , ende alle die eenigh politijcq Ampt, kleyn of groot, onder eede ofte profyt bedienen fullen, daar bequame ftoffè is, genomen ende gefteldt fullen "werden uyt Luyden van de Gereformeerde Religie zijnde. B Alle.  I.Boek. A. Eerste Titel I V. Alle particuliere Heeren recht hebbende tot het -aenftellen van eenige Officieren, Magiftraten ende andere, die in het publijcq employ onder eede fullen en moeten werden gebruyckt, fullen gehouden zjin haer oock na defen te reguleren, ten opfichte van de Officieren, Secretariffen enVorfters, oock van andere alffer bequame itoffe is, tot dien eyndefullen fy aen Ons prefenteren ofte laten prefenteren de Officieren, Secretariffen en Vorflers die fy hebben geHelt, omme by Ons voor aengenaem verklaert te worden, midts de felve voor al bevonden worden te zijn van de Chriftelijcke ware Gereformeerde Religie, en ftaende ter goeder naem ende faem. V. Alle de Generaliteyts, ende particuliere Heeren Officiers, Droffarden, Bailliuwen, Schouten, ende Onder-Schouten ofte Stedehouders, fullen haer punftuelick hebben te reguleren naer het volgende formulier van eedt, 'twelck yeder van hun terftont nae de publicatie defes, foo die nu aireede inbedieninge zijn, ende fulcks noch niet mochten hebben gedaen, als oock die voortaen fullen wordert geitelt, by het bekleeden ofte aenvaerden van hare refpeétive Ampten voorgehouden , ende van haerluyder oprechtelick, diftin&elick, ende in alle fijne leden, fonder eenige mentale refervatien ofte sequïvocatien fal moeten werden befwooren , ende die daer inne weygerigh zijn, fullen terftont van hunne bedieningen werden afgefet, ende tot foodanige Ampten niet worden toegelaten ofte gevordert. Formulier van eedt voor de Generaliteit 9 ende der particuliere Heeren, Officieren, Drofaerden, Bailliuwen, Schouten , ende Onder-Schouten , ofte Stedehouders in de Meyerye van 's Hertogenbofch, ende andere Quartieren vav> gelijcke natuyre, gehoor ende onder de Generaiiteyt. WY belooven ende fweeren , dat Wy de Heeren Staten Generael van de geünieerde Provintien, zijnde ende blyvende by de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie, gehouw ende getrouw fullen wefen; dat wy de felve Heeren Staten Generael onfe fouveraine Oveiïgheyt in haere beveelen fullen refpeéteren ende gehoorfamen naer "behooren ; dat wy allen ende eenen yegelijcken voor -foo veel in ons is , ende ons. foude mogen aengaen , behulpelijck fui-  VAN de ReLTGIE. tl fullen zijn; dat wy goede ende rechtvaardige juftitie fullen administreren, ende helpen adminiftreren, fonder eenigh faveur, diffimulatie ofte verdragh; dat wy alle faecken dewelcke behooren fecreet te blyven, by ons fullen behouden, ter tijdt ende wylen toe de felve nae rechten Men mogen geopent worden; dat wy' den Armen foo wel als den Rijcken fonder onderfcheyt ofte refpect, naer onfe befte wetenfchap in goeder confcientie recht fullen doen; dat wy aen geene partye raeckende hunne differenten van de welcke over den Schepen-ftoel in ons Diftrict proces is, of hier namaels fal komen, raedt ofte daedt fullen geven ; voorts dat wy allen Ingefetenen naer uytterfte vermogen t'allen tyde fullen protegeren ende befchermen jegens alle geweldt, overlaft ofte dadelijckheyt: Ende voornamentHjck, de Predikanten, Reftors, Voorlefers, Kofters, Schoolmeefters ende alle andere Perfoonen van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie zijnde, daer van profeftie doende, of de felve toegedaen wefende* tegens alle injurien ofte befpottingen, fulcks dat wy hun daer van na onfe uytterfte vermogen klachteloos fullen houden, ende doen houden. Soo waerlijck helps ons Godt almagh- V I. Alle Officieren, als mede hare gefwoorne Subftituyten ofte Stadthouders, om des te beter hun funftien te mogen doen , Men gehouden zijn elck in loco te woonen, op pene van vervallen te welen van hare officien. VII. Welcke Officieren in der tydt zijnde , ende onder de felve mede de Landtdroft over de Meyerye van 's Hertogenbofch, fullen m t byfonder acht nemen op alle verbodene Conventiculen ende fuperftitie van de Pausgefinde, innende fonder eenige compofttie de boeten en amenden over de fchuldige, op pene als hier naer werdt geftatueert. VIII. Ende alfoo wy geen compofitïen van yemandt willen gedoogen over de contraventien van defe Onfe Ordonnantiën direclelijck noch ïndirectelijck, maer begeeren dat de felve Ordonnantiën na hare forme ende inhouden fullen werden geè'xecuteert; Soo fal die geene die aen de Magiftraeten ofte Gerechten van de Plaetfen met behoorlijck bewys aenbrenght datter gecompofeert is, t'elckens genie- B 2, t€a  12, I. Boek A. eerste Titel» ten een vereeringe van drie hondert guldens tot lafte van de Officiers, dewelcke daer en boven ipjo fatto vervallen rullen zijn ende blyven van hare officien , ende inhabil verklaert om weder eenigh Ampt ofte Bedieninge te bckleeden. Y IX. Die haer debvoir niet en fullen doen volgens haren eedt, fullen daer over van de competente Rechteren voor Wederhoorige worden aengefien: Ende werden mits defen van nu af eens ende voor altydt den Advocaet Fifcael ende Procureur Generael by Ons wel cxprelfelijck gelaft ende geauthorifeert, tegens de felve als Meyneedige ende Trouweloofe te procederen , omme naer bevindmge', by haere competente Rechters by fufpenfie, caflatie ofte anderfints gedifponeert te werde, fulcks als die het oordeelen fullen te behooren. X. Ende foo wanneer de voorfchreve wandebvoiren van de Officieren foo exceffive mochte wefen, dat de Magiitraten door hare eygene kenniffe , of door bericht van de beëedighde geloofwaerdige Gctuygen aen Ons , of den Rechter die het behoort, onder prefentatie van eede, of oock (des noodt) by eede fulleu aendienen ende verklaren, dat openbaerlijck de Paepfche Conventiculen aldaer werden gepleeght, foo verflaen Wy dat foodanige Officieren, m gevalle de felve by haeren competenten Rechter daer op gehoort zijnde, ofte mits nalatigheyt, ofte mits gepleeghde ooghluyckmge bevonden werden culpabel te wefen, als ichuldigh aen meyneedigheyt, van haere officien geremoveert, ende de felve voor andere impetrabel geilek fullen werden. X I. Ende op dat Onfe Placaten, Statuyten, Decreten ende Ordonnantiën tegens de exceffen der Paepfche pretenfe Geeftelijckheyt ende de Pausgefinden gemaeckt, te vigoureufer efka mogen forteren ; foo authoriferen wy oock alle Magiftraeten m de Steeden ende Dorpen, ende ten verfoecke van de felve , tot haere afMentie alle Gouverneurs , Commandeurs ende andere militaire Officiers, tot de executie van de voorfchreve Placaten, Statuyten, Decreten ende Ordonnantiën, na hare forme ende inhouden, dewelcke alle ende een yeder van haer die de executie doen fal, de brcuclen der foodanige Contraventeurs fullen genieten , ende daer over mogen  Van de Religie, *3 mogen difponeren, fonder dies aengaende van de Officiers Onfes Landts eenighlints geinjurieert ofte gerefifteert, veel min belet te mogen werden, op pene van Onfe hooghfte indignatie. XII. Ende om oock de Officieren te meer te animeer cn tot haer debvoir; foo fullen die van den Gerechte op de calange der Officieren, foo de felve t'eenemael waerfchijnelijck is, de Contraventeurs ordonneren by provifie cautie te ftellen voor de betalinge van de boete die de voorfchreve Officieren foude mogen werden geadjudiceert, eer fe in judicio contradictoir verder fullen werden gehoort, ende de refpeétive Gerechten gehouden zijn te doen kort ende goedt recht, fonder eenige verminderinge van de penen by Ons geftatueert, ofte noch te ftatueren, oock fonder eenige de minfte difïïmulatie , achtervolgens defe Onfe goede meyninge ende intentie. XIII. In het aenftellen van Schepenen, Tienmannen, Aghtmannen ofte Vyfmannen, fullen altijdt geprefereert werden de Brabanders, ofte Genaturalifeerde, ende onder de Brabanders ende Genaturaliseerde, de gequalificeerfte ende de meeft geërfde, ende onder defe die van de Gereformeerde Religie voor allen anderen ; ende alwaer geen genoeghfame ftoffe en is, fullen mogen gekoofen ende geëmployeert werden de onpartydighfte ende gefchickfte Pausgefmden nevens de Luyden van de Gereformeerde Religie, onder welcke oock gekooren fullen mogen worden die geene die eerlijck zijn, ende van difcretie, al is't dat fy met hare handen of eerlijcke Ambachten de koft moeten winnen, midts dat fe daer buyrvaft jaer ende dagh gewoont hebben, ende blyven woonen, het zy dat fe Ingeboornen zijn, ofte niet. X I V» Daer^buyten vermoeden Pausgefmden tegens Onfe intentie ende ordres abufivelijck in eenige publijcke Ampten zijn, ofte fouden mogen werden aengeftelt, alfter genoeghfame ftoffe is, der Luyden van de Gereformeerde Religie, ende eerlijck in handel ende wandel, fullen de Pausgefmden door den Fifcael van Brabandt, of den geenen die het behoordt, terftondt geremoveert, ende andere van de Gereformeerde Religie in hare plaetfen gefurrogeert werden, felfs oock in de Steden, Dorpen ende Heeerlijckheden Particuliere toebe- B 3 hoo-  j4 I. Boek. A. Eerste Titel. hoorende: Ende Men de Officiers haer hebben te wachten van Ons hier inne te abufeeren, op pene van vyftigh guldens voor de eerfte reyfe, voor de tweede reyfe van hondert guldens, ende voorts arbitrale correctie. X V. De refpeftive Gerechten, Magiftraten, Thien-, Achte-, ofte Vyfc mannen, ofte Vroetfchappen, fullen haer oock by het aenvaerden hunner Ampten hebben te reguleeren na het gebruyckelijcke formulier van eedt, hier naer volgende geinfereert; fonder welcken eedt te doen niemandt tot de Magiitraet, Wet ofte Vroedtlcnap fal werden toegelaten, die daer tegens doet fal ipfo faclo daer uyt werden geremoveert, ende immermeer wederom daer toe, oite tot andere publijcque Ampten verkooren mogen werden. Formulier van eedt voor de Gerechten, Magiflra- ten, Tien-, Acht- ofVyfmannen, oock Vroetfchappen-, ende andere Regierders in de Meyerye van :'s Hertogenbofch, ende andere Quartieren van gelijcke natuyre, gehorende onder de Generaliteyt. WY belooven ende fweeren, dat wy de Heeren Staten Generael van de geünieerde Provinciën, zijnde ende blyvende by de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie, gehouw en getrouw fullen wefen; dat wy de felve Heeren Staten Generael onfe fouveraine Overio-heyt in hare bevelen fullen refpefteren ende gehoorfamen naer behooren; dat wy den Schout gefteït over onfe Stadt, Vryheyt, Heerlickheyt ofte Dorpe, ofte noch te ftellen, voor foo veel hem in rechtmatipheyt foude mogen aengaen, behulpelijck fullen zijn ; dat wyrefpeftivelijck goede en rechtvaerdige juititie fullen admimftreren, ende doen adminiitreren, fonder eenigh faveur, diffimulatie ofte verdragh; dat wy alle faecken dewelcke behooren fecreet te blyven , by ons fullen behouden, ter tydt ende wylen toe de felve na rechten uilen mogen geopent werden; dat wy de Arme foo wel als ae Rijcke, fonder onderfcheyt ofte refped, naer onfe befte wetenfchap m goeder confcientie, recht fullen doen; dat wy aen geene partye raeckende hunne differenten, van dewelcke voor onfe. Schepenstoel proces is, ofte hier namaels fal komen , raet of daet en fullen geven; dat wy in het byfonder ons punduelijck fullen reguleren, ende de Luyden  Van de Religie. j$ daer over wy geftelt zijn, regieren na den innehoudt van defen • Voorts dat wy de Predikanten, Reftors, Voorlefers, Kotters, Schoolmeetters, ende alle andere Perfoonen van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie zijnde, en daer van profeffie doende,, ofte de felve toegedaen wefende , ten allen tyden fullen helpen protegeren ende befchermen tegens alle geweldt, overlatt, dadelijckheyt, iniunen ofte befpottinge, fulcks dat wy hun daer van na onfe bette vermogen klachteloos fullen houden, ende doenfiouden, Soo waerlijck helpe ons Godt almachtigh. X V I. Ende om dat den eedt de voornaemite bandt is van de onderhoudinge der gerechtigheyt in de menfchelfjcke focieteyt, ende veele Menfchen de natuyre van dien niet en verttaen, noch het gewicht en gevolgh van dien behertigen, ende daeromme lichtvaerdelijck den eedt doende, haer veeltijdts fchuldigh maecken aen meyneedigheden„ ende ltraffen die daer op volgen; foo belatten wy mits defen ernttelijck alle Officiers ende Magiitraten, ende alle de geene voor welcke den eedt geitaaft moet worden, dat fe voor het afnemen van dien duydehjck, iterativelijck ende voorfichtelijck, allen den geenen die' eedt fullen doen, van de natuyre de eedts, ende ftrarTe tekens de Meyneedige, onderrichten, om den Misbruyckers van den alderheylightten naeme Godts, daer na alle onfchuldt ende ignorantie wech te nemen. XVII. Ende naedemael de Juffitie de principaefite zenuwe is van de PoHcie, ende dienvolgens de felve met nuchterheyt, heyligheyt ende bedaertheyt behoort bekleet te werden, niet met flemperyen ende flordigheyt tot vilipendie van de felve, oock tot groote onnutte kotten van Schouten, Schepenen ende Secretaritfen, ende dickmael tot merckelijck nadeel van Partyen; Soo llatueren ende ordonneren Wy midts defen , dat men geene Gerechten in eenige Herbergen fal houden, maer in eene andere bequame plaetfe, by de Magiffraten daer toe terllondt na de publicatie defes te approprieren, fonder dat voor, in, ofte naer het houden des gerichts, in die plaetfen, eenige llemperyen, maeltyden, ttercke drancken ende wateren ofte diergelijcke onordentelijckheden, fullen gepleeght mogen werden , maer fullen alleenlijck alle faecken van policie ende juffitie, aldaer in deftigheyt ende goede ordre geadminiitreert, ende een yege- lijcfc  I(5 I. Boek. A. Eerste Titel Hick naer behooren recht gedaen worden, ende dan wederom een veder en onderwyfingen der Predikanten, veele tot den warenGodtsdienft gebraght zijn, endede geeftelijcke middelen van Godtin lijn heyhgh Woordt mgeftelt, voor al dienen tot bekeeringe der blinde Menfchen waergenomen te worden, het welck niet bequamelijck en kan gefchieden, als de Predikanten van haere Plaetfen abfenteren, of ontydelijck van de eene plaetfe tot de" andere vertrecken, of m haere dienften yverende, niet behoorlijck werden gefalarieert, geencourageert ende gemaintincert; Soo hebben Wy oock geordonneert ende geftatueert, ordonneren ende ftatueren by defen, dat alle Dienaren Jefu Chrifti, nu airede in den Kerckendienft zijnde, ofte daer inne voortaen beveftight wordende, binnen den tydt van twee maenden, ten langhften binnen drie maenden na haere beveftinge in ioco, fullen moeten woonen, fonder eenigh vorder uytftel ofte exceptie, ten zy met Ons voorgaende fpeciale confent, ende die hier van m gebreecke blyven, fullen niet alleenlijck cenfuren tegens den non Rejidentem onderworpen zijn , maer oock moeten derven het C tracle-  jg I. Boer. A. Eerste Titel traftement, na proportie des tijdts dat fe defe Onfe ordre niet gehoorfameiv tot welcken eynde fyluyden op den ontfangh van hare tractementen fullen moeten doen blijcken de felve ordre te hebben naeaekomen, dienvolgens, ende tot meerder bevordermge van Onfe goede mevninge ende intentie , recommanderen Wy oock ernitehjck midts defen de refpeftive ClalTen ende Synoden, dat fe forghvuldeJijck acht nemen op de comportementen ofte miscomportementen der Predikanten , ende alle abuyfen ende ongeregeltheden corrigeren ende weeren naer behooren. XXIV. Indien datter noch eenige Predikanten fouden mogen wefen , die van geene Paftoryen, ofte andere bequame Wooningen voorlien en zijn, en door koop, huyr, timmeringe , ofte andere ongelegenheden geene en konnen bekomen, de felfde fullen terftondt na de publicatie defes, na de ordre van't Landt daer mede, ofte met een equivalent in gelde verfien ^rc^ny Die in den dienft eerft beveftight zijn , fullen ten minften twee jaren in loco blyven, eer fe elders op eenigh beroep fullen mogen werden geftelt, waer naer fich de Kercke ende Claflis lullen hebben te reguleren. XXVI Niemandt der Predikanten fal in de Steden ofte ten platten Lande van fijn Kercke mogen abfenteren, fonder notificatie aen de refpeftive Gedeputeerden des Claflis in der tijdt, ende niet langer als een maendt, ende niet anders als met vafte ordre ende veneeckerincre, dat fijne plaetfe-by fijn afwefen behoorlijck des voormiddaeghs ten'minften fal worden waergenomen, op gelijcke pcene ende bbjck als in't xxiij. Articul. XXVII. Die Combinatiën hebben, fullen de felfde oock geftadelrjck, ende op het bequaemfte moeten waernemen, op foodanige ordre als by de refpeftivc Claflen beraemt fal worden, waer naer fy haer, ionder tegenfpreecken , fullen hebben te reguleren : Ende fal daer op oock in de jaerlijckfche kerckelijcke vifitatien naeuw reguard moeten werden genomen. XXVIII. Predikanten die geene Combinatiën hebben, fullen op Sondagen twee-  van de Religie. ip tweemael predicken, ende des naermiddaghs ordentelijck na de Sondaeghfche afdeylingen, verklaren den gewoonlijcken Heydelberghfchen Catechifmus, ende na de predicatie altijdt de Toehoorderen, ofte immers de aenkomende Jeught, daer eenige ftoffe is, catechileren, op dat fe in de gronden der zaligheyt volkomentlijck mogen onderwefen worden. XXIX. In kleyne Steden, ende groote Dorpen, fal men oock eens in de weecke gehouden zijn te prediken, in de kleyne Steden altijdt, in de groote Dorpen ten minften 's winters. XXX. Ende fullen alle Officiers, Magiftraetsperfoonen, Secretariffen, Vorfters, ende alle die in 'sLandts , dienft zijn, ende van de Gereformeerde Religie, doorgaens de Gemeenten met hare Familien voorgaen, ende helpen ftichten, op poene dat die hier inne weygerio-h vallen, by Ons fufpect fullen gehouden worden, van niet van herten te zijn geaffectionneert tot de voorfchreve Gereformeerde Religie. XXXI. De vacerende Plaetfen , alwaer geene Weduwen ofte Kinderen der •afgeftorvene Predikanten overblyven, fullen ten platten Lande met den eerften foo veel doenlijck verfien werden, ende de Claffis daer en tuffchen de plaetfen bekleeden, het traclement daer toe ftaende, genieten, foo wel van de Combinatieplaetfen, als anderen: Ende om hare betalinge van de Rentmeefters in der tijdt te innen ende ontfangen, fal genoeghfaem zijn Extract uyt hare clafficale Boecken, wanneer, ende hoe lange fy den dienft hebben waargenomen, het welck by de Profes, ende Scriba, ofte de Gedeputeerdens des Claffis in der tijdt, fal moeten onderteeckent zijn , daer op haer by de voorfchreve Rentmeefters onbefchroomt fal betalinge moeten werden gedaen. XXXII. Daer Weduwen van Predikanten fullen komen over te blyven, ofte by voor-aflyvigheyt van de Vrouwen, eenigh Kindt, ofte Kinderen, fullen de felve genieten het vierendeel jaers in het welck hare Mans of Vaders refpective , in den Heere geruft zijn, ende noch daer en boven tot haerder meerder foulagement een vierendeel jaers van gratie, van foodanige tracïementea, als de afgeftorvene Predi- C z kan-  %Q I. Boek A. Eerste Titel. kanten refpeaivelijck hebben genooten, midts dat de Claflis refoeéhve de vacerende plaetfen, fonder interruptie, ende fonder koffen van het Landt bedienen, ende de Gemeynte klachteloos ftellen, ende naer expiratie van het voorfchreve vierendeel jaers, fullen de_ Weduwen ad vitara jaerlijcks genieten hondert guldens, a,le vierendeel iaers een vierde part, fonder dat die ooyt by yemandt om fchuldt fullen ,mogen bekommert, gearrefteert ofte heilagen wor- den' XXXIII. In het beroepen der Proponenten in de kerckendtenft, fal men letten, dat fe ten minften op de hooge Schooien onder defen Staet ofte elders, vyf jaren hebben geftudeert, ende fullen fy genoeghfame ende loffelijcke teftimonia van hare ftudien m de Philolophia, Linguis, ende 'Theologia, ende oock in't byfonder van een onbeftralTelijck leven vertoonen, fonder blijck van welck niemandt tot het examen préparatoir, ofte peremptoir, fal toegelaten worden. XXXIV Die tot den dienft van de Engelfche Kercken worden beroepen, ofte anderfints tot den dienft van de Engelfche , ofte Schotfche Regimenten, fullen haer moeten onderwerpen de ordre der Claflen, onder welcke fy beroepen ofte aengenomen worden. XXXV. De nodige koften in't beroep, examen, ende confirmatie der Proponenten, of Predikanten, te doen by de refpeaive Kercken-Raden, fullen moeten gedragen worden by de Magiftraten uyt het ordinaris inkomen van de Plaetfen, tot wekken behoef de beroepinge gefchiedt, ende by gebreck van genoeghfame ordinaris inkomen, op foodanigen voet van ommeflagh, als de laften aldaer werden gevonden , fonder daer toe te gebruycken eenige middelen van de Kerck of van den Armen. XXXVI. Alle Predikanten ten platten Lande van Brabandt , ende andere Diftriaen van de Generaliteyt, fullen voortaen jaerlijcks tot tradtement genieten fes hondert guldens; welverftaende dat onder de felve té- hondert guldens mede begrepen zijn feftigh guldens voor huyshuyr, ende veertigh guldens voor claflicale onkoften; Ende die combinatie-beroepen hebben, noch daerenboven hondert envyftigh etfdens: Ende werden mits defen precifelijck belaft de refpeaive ° Rent-  van de Religie. •21 Rentmeefters van de geeftelijcke Goederen onder het reflbrt van de Generaliteyt, den wekken aenbevolen is de betalinge van de traktementen van de Predikanten, Schoolmeefters ende Kofters, dat fyluyden aen de felve haer traktementen , voor alle andere traktementen , pennoenen, alimentatien, ende diergelijcke meer, daer mede de voorfchreve Rentmeefters fouden mogen wefen belaft, fullen hebben te betalen van drie tot drie maenden, fonder daer van eenighfints in gebreecke te blyven, ofte eenige kortinge te doen, op pcene van Onfe indignatie. XXXVII. De voornoemde Rentmeefters der geeftelijcke Goederen, ofte die de onderhoudinge der paftorale Wooningen toekomt, fullen oock van tijdt tot tijdt beforgen, dat de felve bequamelijck worden onderhouden. XXXVIII. De traktementen der Predikanten en fullen over geene fchulden mogen werden bekommert, gearrefteert ofte beflagen, als ten hooghften voor de helft. XXXIX. Ende op dat Onfe Predikanten tegerufter, neerftiger, blyder en vieriger haren dienft mogen bekleeden; Soo verbieden Wy by defen wel expreflelijck aen alle ende alderhande Perfoonen, Geeftelijcke ende Wereldtlijcke, van hoedanige conditie ende qualiteyt die mogen zijn* in Onfe Landen woonende, ofte de felve van elders frequenterende, ende allen anderen die het aengaen magh, de Predikanten, airede in den dienft ingeftelt, ofte noch in te ftellen, in het ftuck van hare bedieningen eenigh hinder ofte belet te doen, maer de felve daer inne, ende allenthalven te laten geruft ende ongemolefteert, ende gebieden in tegendeel, dat fe haer fullen hebben tè eeren ende refpekteeren, ende ekks na fijn beroep doen eeren ende refpecf eren naer behooren; Van gelijcken oock de Toehoorders der predikatiën, ende die Luyden die van de Gereformeerde Religie zijn, in de oeffeninge der felve, ende anderfints, niet te befpotten, befchimpen, ofte infolentelijck met woorden ofte wercken bejegenen, of befchadigen, op pcene van daer over als Perturbateurs van de gemeene rufte , pecunielijck, of by bannhTement, oock wel aen den lyve, na exigentie van faecken, andere ten exempel, geftraft te werden, C 3 Eyn-  22, T. Boek A. Eerste Titel X L. Eyntelijck, op dat alle het geene voorfchreve is, volkomentlijck worde in train gebraght, geobferveert ende gemainteneert, ende m toekomende afgefneden veelerhande koilelijcke ende moeyelijcke follicitatien ende klaghten, op dat een yeder die dit Ons Statuyt aengaen fal, op fijn hoede magh zijn, ende de Kercke Godts m getal van Gereformeerde Luyden, ende in Godtfaligheyt te meer toeneemen ende aenwalfen ; Soo hebben Wy gerefolveert , geordonneert ende geftatueert, refolveren, ordonneren ende itatueren mits defen, dat de Heeren Gecommitteerden uyt den Raedt van State, als fy ten dienite van den Lande op de jaerlijckfche verpachtinge gaen, haer fullen informeeren op de obfervantie van dit Ons Statuyt, de felve mits defen verfoeckende, authoriferende, ende volle lalt ende macht gevende , om alle klachten defen aengaende op te nemen, de contra ventien te examineren, tegens de Contraventeurs, fonder eenige regres of rapport aen Ons te doen, te procederen tot fufpenfie, deportement ofte anderfints , naer bevindinge ende exigentie van faecken, daer toe gebruyckende fulcke middelen, als fy tot voorllandt van Godts eere, main&enue van Onfe authoriteyt, inbindinge van de lloutigheden des Pausdoms, uytroeyinge van alle quade grouwelen, ende Landtverderffelijcke fonden, vaft, en voortitellinge van den waren Godtsdienfb, de Gemeynte Godts, ende alle getrouwe Dienaren Jefu Chriiti, fullen bevinden te behooren. Des fullen de refpeftive Magiltraten, ClafTes, Kercken, ende Predikanten, hare gravamina, met alle noodige Documenten, ten eynde als vooren altijdts maken gereet te hebben, tegens de aenkomfle van de gemelte Gecommitteerden van den welgemelden Raedt van State, om te fpoediger alles de plano afgedaen te konnen worden. X L I. Ende fal dit Statuyt gedruckt, ende alle Magiflraten , Synoden, ClalTen, en de Predikanten een Exemplaer daer van gegeven werden, 't welck op de ordinaris byeenkomlle altijdts fal blyven leggen, om elck in den haren fich daer naer te reguleren : Ende fal het felve als nu, ende voorts alle jaer , - met voorgaende klockflagh , ter plaetfe daer men gewoon is publicatie te doen, afgelefen werden. De  Van de Religie. 2.3 X L I I. De boeten doorgaens in defe Onfe Ordonnantie geftatueert, fullen alle in drie deelen worden gedeftribueert, het eerfte derden deel voor den Aenbrenger, indiender een is, het tweede voor den Offici-r ofte den geenen die de executie doen fal 3 dien oock het een deel fal accrefceeren, foo hy felfs de Contraventeurs achterhaelt, het lefte derdendeel voor den Armen van de plaetfe daer de executie valt. X L I I I. Behoudende haer Hoogh Mog. tallen tyden aen haer de interpretatie, vermeerdennge, ende verminderinge van dit Statuyt t'haerder difcretie ende goedtvinden, naer gelegentheyt van tyden ende faecken. 1 Aldus gedaen ende gearrefteert ter Vergaderinge van de hooghgemelte Staten Generael, in 'sGravenhage den eerden Apnlis 1660. Was geparapheert, I. Schulenborgh, vt. Onder ftondt Ter ordonnantie van de felve. Geteeckent, in abfentie van den'Grif fier, I Spronfen 'Zijnde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten, in rooden Waftche. Refolutie nopende de exercitie van de Gereformeerde Re ligt e tot Eupen, ii. Februarii 170 5-. Gr. PI. V.Ded. Boek. x. Titel. IS ter Vergaderinge gelefen de Requefte van de Voorftanders van de ware Gereformeerde Chriftelijcke Religie tot Eupen , houdende, dat ten huyfe van Johan Punglers, Koopman binnen Eupen, wanneer als de Gemeente by den anderen was vergadert, was gekomen den Schout van Eupen, dewelcke aen de Huysvrouw van den voornoemden Punglers (naer dat hy de Godtsdienft ten deelen fonder yets te fpreecken, hadde bygewoont) hadde overgelevert het Placaet, by den Grave van Sintzendorf gegeven tot Luyck den twmtighften December feventien hondert vier, nevens de voorfchreve Requefte copielijck gevoeght; verfoeckende, om redenen in de voorfchreve Requefte geëxprimeert., dat haer Hoogh Mog. ge-  H IBoer A.Eerste Titel van de Religie, geliefden de faecken van de Supplianten ter herten te nemen , en fen de felve te verleenen haar Hoogh Mog. protexie , mitsgaders foodanige voorfieninge te doen, dat de felve moghten werden gemaSert by haer Hoogh Mog. Refolutie van den elfden Junn g£i honLt vier, en vervolgens ordre te ftellen, en deCommlndamen van Maftright, Limburgh en Aken (des noodts) te gehften, om de Supplianten te befchermen tegens alle hindernüTe en openbaer geweldt; dat de Supplianten , foo m het pleegen van d£ Godtsdienft, als in hare Huyfen-fouden mogen werden aenged n Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden ende verftaen, dat Copie\an de voorfchreve Requefte gefonden fal werden aen haer 4>ogh MogemdeGecommhteerdei^ fplvf-n -lenffefchreven , dat hy aen den Heer Caftellan, m atuentie ^ed^K^Sint«ndSrf de direaie hebbende over het Hertoghdom Limborgh, fal reprefenteren, dat haer Hoogh Mog over de proSduren dewelcke tegens die van de Gereformeerde Religie in hPet gemelde Hertoghdom werden gehouden, feer gefurpreneert Sin "e meer, om dit den Grave van Sintzendorf, hier geweeft S nde als haer Hoogh Mog. gerefolveert hebben tot de poffeffie v n het gemelde HaitoghdonTover te geven, met onbewuftkan wefen wat op dat point doenmaels is gepafleert; dat hy deihalven fal verfoecken, dat die van de Gereformeerde Religie ter fake van de leffeninge van hare Godtsdienft ongemolefteert gelaten mogen werden, of dat haer Hoogh Mog. genoodtfaeckt fullen werden de feta te protegeren ; en in het reguard van het voorfchreve Hertoghdomandere mefures te nemen, want dat haer Hoogh Mog. tóeTfullen konnen aenfien, dat de gemelde G^f^^ woordigh felfs erger fouden werden gehandelt, als fy voor defen zijn gehandelt geweeft, B,Twee-  B. Tweede Titel, HANDELENDE VAN HET FUNDAMENT der RELIGIE, de heilige schrift. Oótroy op het drucken des Bybels , voor de Weduwe ende Erfgenamen van wylen Billebrandt Jacobjz van Wouw, met laft geen Bybels by andere gedruckt, in Kerckelijcke Vergaderingen te gebruycken, ii.December i6iz Gr. PI. I. Deel. f. 189. N°?x. 9fiS9flp-' Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, hebben ''SttSffi Seoftroyeert ende geconfenteert, gelijck fy oftroyeren en 'iilËiKK c°nfenteeren mits dcfcn , de Weduwe ende Erfgenagj^ggg men van wylen Hillebrandt Jacobftz van Wouw, haer ^^^m Hoogh Mogende ordinarislDruckers, dat fyluyden voor deD tydt van vyftien aghter een volgenden jaren, alleen fullen mogen drucken, doen drucken, uytgeven, doen uytgeven, verkopen, ende doen verkopen, den Bybel die na de ordre des laetften Synodi Nationalis, ende door laft van haer Hoogh Mog. is gedaen overfetten, te weten, met de Annotatien in het lange, als mede met de verkorte Annotatien ende Taralelta loca, ofte de overeenftemmende Schriftuyrplaetfen, ende dat in allerley Formaten ende Talen , fulcks haer fal bequaemft ende beft geraden duncken. Sullende de felve vyftien jaren beginnen te loopen naer het uytgeven van den eerften Druck, ende eerder niet. Verbieden daeromme haer Hoogh Mogende wel fcherpelijck alle Boeckdruckers, Boeckverkoopers, hunne Wercklieden, ende allen anderen Ingefetenen van defe vereenighde Nederlanden, van wat ftaet, qualiteyt ofte conditie die fouden mogen wefen, den voorfchreven Bybel, het Nieuwe Teftament, met, of fonder uytlegginge, eenige Ex- D traéten  m I. Boek. B. Tweede Titel-. tracton uyt de felve, alsPfalmen, Spreucken Salomonis, Ëuangelien, ofte yetwes watter oöck foude mogen weten, ih het geheel ofte tendeele, in groote of kleyne Formaten, felfs na te drucken, door Drackers-gaften, Kneghten" of andere Perfoonen, wie die oock fouden mogen zijn, ofte hoe gequalificeert, te doen nadrucken, mitsgaders elders buyten defe geünieerde Provinciën nagedruckt, binnen de" felve Provinciën te brengen, diftrihueren, ruylen, koopen, verkoopen , ofte doen verkoopen. Ende fullen oock in geene Synoden, Claflen, ofte andere Vergaderinge van Predikanten, ofte Kerckenraden, of op de Predickftoelen eenige andere, als defe nieuw overgefette, ende by de voorfchreve Weduwe ende Erfgenamen gedruckt, gedaen drucken, ofte op haren naem uytgegeven Bybels: Die noch tot meerder feeckerheyt ende evitatie van alle fuppofitie met een gewoonlijck teecken fullen worden geteeckent, gebruyckt mogen werden. Op poene dat foo yemandt, het zy Boeckdruckers, Boeckverkoopers, hunne Arbeyders, Druckers Kneghten, ofte eenige andere Ingefetenen van de Vereenighde Nederlanden, bevonden worden contrarie defes te doen, ofte gedaen te hebben, den- ofte de felve, het zy Meefter, Arbeyder , Druckers Knecht, ofte ander Infetenen daer toe eenigen dienft, hulpe of contributie, het zy oock onder hoedanigen pretext fy fulcks fouden mogen hebben gedaen: ende elcks van hem, mitsgaders alle Perfoonen, by welcke alfuicke nagedruckte, of van buyten ingebraghte Exemplaren gevonden fouden mogen werden, fal, ofte fullen verbeuren de fomme van twee duyfent ponden, te veertigh grooten het pondt, ende daer beneffens alle de nagedruckte, ofte van buyten ingebraghte Exemplaren, het zy van Oude- ofte Nieuwe Teftament, ofte eenigh Extrad uyt de felve. Te appliceren een derde part ten behoeve van den Officier, een derde part ten behoeve van den Armen, ende een derde part ten behoeve van de voorfchreve Weduwe ende Erfgenamen. Ende voor foo veel belanght de Druckers Kneghts, Arbeyders, of andere, aen dewelcke de voorfchreve peyne niet foude konnen werverhaelt, dat de felve daer over arbitralijck aen den lyve geftraft, ofte uytten Lande na exigentie van fake, fullen werden gebannen. Gegeven in den Hage, onder Onfen Cachette, Par-aphure, ende de Signature van Onfen Griffier op den elfden Decembris m*. Was ge-parapheert , Nico kes vander Bouchorji, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Geteyckent, Cornelis Mujch* Au-  VAN DE HEYLïGfc SCHRIFT; Ij Authorifatic cp B-went Zangenes 3 tot evifdtie van alk fraude, 10. Junii 1637. Gr. PI. I. Deel. f. 191. N°. 3. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden , Allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weten. Alfoo het Oftroy by Ons den elfden December in den jare feftien hondert twee en dertigh geconfenteert aen de Weduwe ende Erfgenamen van Hillebrant Jacobfz van Wouw, Onfe ordinaris Druckers tottet privative drucken, uytgeven, ende verkoopen van den nieuwen getranflateerden Bybel ende Nieuwe Teftamenten, die na ordre des laetften Synodi Nationalis, door Onfen laft is gedaen overfetten, expreftèlijck diéteert, dat de voorfchreve Bybels ende Teftamenten (onder anderen tot meerder feec-kerheyt ende evitatie van alle fuppofitie) met een gewoonlijck teecken fullen worden geteeckent, ende alfoö gebruyckt mogen worden. Ende dat dien volgens nodigh is, dat totte voorfchreve teeckeninge by Ons een vertrouwt Perfoon werde geftelt. SOO IST, dat Wy in het goede vertrouwen het welcke Wy hebben ende ftellen irt den Perfoon van Barent Langenes, den felven geauthorifeert ,hebben , ende authoriferen hem midts defen tot het voorfchreve teeckenen van den opgemelden nieuwen getranflateerden Bybel, •ende nieuwe Teftamente, om redenen voor verhaelt, met fijne Sig■nature ende Ons Wapen." Lallende ende bevelende allen ende een yegelijck die dit eenighfints fal mogen aengaen., den voorfchreven Barent Langenes voor Onfen Geauthorifeerden in defen te erkennen, ende dien volgens fijn Signature met Ons Wapen, in voegen als vóofen, op de meergenoemde nieuwe Bybels en Teftamenten geftelt zijnde, volkomen geloof te geven: want Wy fulcks tot evitatie van alle fuppofitie, ten reguarde van den felven Bybel ende Teftamente bevonden, hebben alfoo te behooren. Gegeven in den Hage op den tienden Junii 1637. Was geparapheert, A. Tloos van .Amftel, vf. Onder. ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Geteyc• kent, Qornelis Mufch. Pla-  48 I.Boek. B. Tweede Titel Placaet, concernerende de overfettinge der B. Schrift tmre , volgens- de ordre des laetfien Synodi Nationalis, 4. Julii 1Ó37. Gr. PI. I. Deel. f. 187. N°. 1. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden , allen den o-eenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weten: Dat Wy van den aenbeginne der reformatie af in defe Landen ter herten genomen , ende met alle vlyt ende forghvuldigheyt getraght hebben te beforgen alles wat tot goeden welflant ende voortplantinge van de opreghte, ware, Chriftehjcke Gereformeerde Religie, ende den fuyveren Godtsdienft heeft mogen faecken ende nodigh was: ende onder anderen mede dat Godts H. Woordt, na den reghten fin, ooghmerck ende verftant van den grondttext ende fprake, daer inne Godt de Heere almaghtigh genadelijck geheft heeft fijne Leere en Godtsdienft door ingeven des H Geeft te openbaren, moghte worde uytgeleyt, geleert, en gepredickt, op dat daer door de faligheyt der zielen, ende het eeuwigh welvaren meer ende meer gevordert foude worden. Doch aengemerckt zijnde dat noyt eenige overfettinge van de H. Schriftuyre nvt den originelen text in de Nederlandtfche fprake en was gedaen, hadden Wy al over lange verfoght ende gecommitteert eenige voorname geleerde Mannen, Theologanten ende Dienaren van de Gereformeerde Kercken, om een nieuwe Nederlandtfche overfettinge der H Schrifture uyt de oorfpronckelijcke talen te voorfchyn te brengen, bv dewelcke dit werck van tydt tot tydt loffelijcken begonnen wefende, is den voortganck daer van nochtans door haerluyder ontydigh affterven tot noch toe verhindert geworden. Waeromme, op dat dit foo nodigh en Goddelijck werck eyntelijck eens ten eftette gebraght, ende defe Onfe Chriftelijcken yver ende voornemen voldaen mochte worden, hebben Wy volgens het exempel der eerlter Kercke by de tyden der OudtYaderen, als oock op het exempel der naburige ende andere Gereformeerde Rijcken, Furftendommen en RepubUjcken, goedtgevonden gehadt, die van den Synode Nationaelin denjare feftien hondert aghtien ende feftien hondert negentien , tot Dordrecht vergadert, te verfoecken, authonfeeren ende lallen, de voorfeyde overfettinge by der handt te nemen, en daer toe, als oock tot de reviüe van dien, eenige geleerde ende ervarene  Van de Hevlïge Schrift: 2.9 «•ene Theologanten te deputeeren. Ende de overfettinge door den genadigen zegen van Godt almaghtigh by de voorfchreve voortreflelijcke Mannen in de Hebreeufche en Griekfche tale ervaren, ten eynde gebraght, ende door andere geleerde Theologanten naerder overfien zijnde, hebben het bedencken ende goedtvinden der felver doen hooren, ende daer uyt bevonden hebbende dat in defe overfettinge alles was bygebraght, dat de waerheyt, de eygenfchap van de woorden, en de fm der felve kan vereyffchen. SOO IST, dat Wy naer rype deliberatie, ende hier op gehadt hebbende het advys van den Rade van State defer Vereenighde Nederlanden, de meergemelde overfettinge hebben geapprobeert ende geauthorifeert, gelijck Wy de felve authoriferen ende approberen mits defen , ten eynde dat de felve in de Kercke ende publycke Schooien der Vereenighde Nederlanden, ende andere Rijcken en Landtfchappen onder Onfe gehoorfaamheyt refforterende, moge werden aengenomen ende gebruyckt, ende dat dienvolgens alle Kerckelijcke Vergaderingen, Kercken Dienaren, Profeftbren ende Docloren in deH.Theologie, Regenten van Collegien, ende voorts allen ende een yegelijcken, die dit eenighfints aengaen magh , in het exerceren van der felver dienften en bedieningen, haer daer na mogen reguleren, omme alfoo de eenigheyt, welftant ende dienft der gemelde Nederlandtfche Gereformeerde Kercken ende Schooien meer ende meer te vorderen : Daer toe Godt almaghtigh genadelijck gelieve fijnen zegen te verlenen. Gedaen ter Vergaderinge van de hooghgemelde Staten Generael, in den Hage den negen en twintighften Julii 1637. Was geparapheert, A. Ploos' van Amji!é7, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Geteyckent, Cornelis Mufch. Waerfchouwinge tegens fuppofitie, &c. 23. December 1639. Gr. pi. I. Deel. f. 191. N°, 4. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, Saluyt, doen te weten. Alfoo Wy by Ons Oftroy den elfden December feftien hondert twee en dertigh, aen de Weduwe ende Erfgenamen D 3 van  35 I Boek. B. Tweede ?f iïé-l, van Hilïebrandt Tacöbfz van Wouw zak., Onfe ordinaris ende gefWooren Druckers, hebben geconfenteert en geaccordeert, om voor den tvdt van vyftien naaftkomende jaren , pnvative alleene en met ie. cluiie van allen anderen te drucken, uytgeven , verkoopen en venten de nieuwe tranflatie van het Oude en Nieuwe Teftament , na de ordre des laetften Synodi Nationalis , ende door Onfen lalt gedaen overfetten, ende Wy nochtans by experientie boven vermoeden bevinden, dat niet tegenftaande het voorfchreve Oftroy, ver* fchevde baet- en twiltfoeckende Menfchen fich hebben laten geluftigcn de voorfchreve tranflatie na te drucken, venten, ende verkoopen, fonder confent ende voorweten van de voornoemde Weduwe ende Erfgenamen, niet alleene ltreckende tot haerluyder fchade ende nadeelt nemaer dat erger is, tot ruïne ende bederf van het geheele Werck en tranflatie, het welck met foo grooten forghvulSigheyt van de generale Regieringe, ende met kollen van de voorfchreve Ocïroyanten door den druck gemeyn gemaeckt is, fulcks dattet gefchapen ltaet dat men hier namaels van buyten af niet wei en foude konnen weten , veel min oordeden noch onderfcheyden, welck eygentlijck de Bybels ende Nieuwe Teftamente refpeaive zijn van de voorfchreve Onfe tranflatie, behalven aatter bedenckmge vallen dattet met het nadrucken van de felve Bybels ^ Nieuwe Teltamcnten niet allerdincks recht en toe gaet. SOO IS 1 , dat Wy, tot meerder verfekertheyt van dien, ende nader maintien van het voorfchreve Oftroy, ende weeringe van eonfufien ten reguarde van de voorfchreve nieuwe tranflatie, goedtgevonden ende nodigh geacht hebben, de goede Ingefetenen defer geünieerde Provinciën, geaflocieerde Landtfchappen, Steden ende Leden van dien, midtó defen bekent te maecken ende waerfchouwen, dat geene Bybels noch oock Nieuwe Teftamenten van de meergemelde Onfe tranflatie en werden gehouden, noch oock gehouden mogen werden voor goedt, origineel ende autentijcq, als die geene dewelcke by de meergenoemde Weduwe ende Erfgenamen zijn ende werden gedruckt, Soek getekent by Barent Langenes , daer toe by Ons uyt fonderlinge redenen ende forghvuldigheyt geftelt ende gecommitteert, by Acte van Commiffie in dato den tienden Junii feftien hondert le. ven en dertigh Gedaen ter Vergaderinge van de hooghgemelde Sta, ten Generael in den Hage den drie en twintighlten December 1639. Was geparapheert, S. v. Haerfolte, vt. Onder ftondt, Ter 01-  van de Hë^LIÓE Sgrift. 3ï donnantie van de felve. Geteeckent, Cornelis Mufch. Zijnde op het Spatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten in roodea -Waffche. Ofdrc op het drucken van het Oude en Nieuwe Te" Jtament. 19. Maert, 165-5-. Gr. PI. II. Deel f, 3019. yjaL-vii:.-;.; ■ .;: v/ fögont - TV StaÉen van Holkndt ende Weft-Vrieslandt, allen den geejLJ ne" die defen fullen fien ofte hooren lefen, Saluyt, doen te - ■ weeten: Dat of wel den Bybel, dat is het Oude en Nieuwe 1 eftament, op ordre van de Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, door ervarene ende geleerde Mannen, uyt de origmeele Talen overhen, ende in de Nederduytfche Tale overge■tet zijnde, met groote forgfrvuldigheyt.in het drucken nagefien en geviliteert is, en evenwel daer inne diverfTe druckfaulten zijn geinllueert, alle dewelcke met Ons goedtvinden ende ordre nader overlien, ende m een apart Regifter by een gebraght zijn, omme by allen ende een yegelijcken gebruyckt te mogen werden, in der voegen, dat het voorfeyde foo hooghloffelijcke werck daer door van alle druckfaulten gefuyvert, ende voor gantfch compleet en corred kan en moet werden gehouden: Ende dat Wy niet te minbedught zijn, dat fommige Perfoonen in haer particulier fouden mogen ondernemen eenige correctien over den voorfchreven Bybel te concipiëren ende uyt te geven. SOO IST, dat Wy daer tegens willende yoorfien, ende foo veele in Ons is, ordre te ftellen dat den Bybel binnen defe Landen fuyver ende corxed moge gedruckt werden, hebben geordonneert ende geftatueert, ordonneren ende fta'tueren mits delen. Eerftelijck , dat egeene Druckers of Boeckverkopêrs binnen Onfen Lande van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, door haer felven, of door andere die fy in haer particulier daer toe fouden mogen ge'bruycken, haer fullen hebben te vervorderen, ofte te onderwinden den Bybel, door publycque authoriteyt in de Nederduytfche Tale als voóren getranilateert, te corrigeren , ende als gecorrigeert uyt te geven, oock niet met hare eygene Ondertekeningen, Voorreden, ofte  ij l Tweede Boek. B.Tweede Titel ofte andere Teeekenen ^^%^^Z^tnZl ^^t^^^T " UytgeSCTen " ft TVn tweeden dat van nu voortaen niemandt onder Ons Gebiedt, Ianenatgeerfte editie der fter van de verbetermge der tatótadu: mide voor Tefvo0^ KS»^ S--eie» nen, die voortaen den Bybel m net geneciw c f kenfpe. lus Aertfz van Ravefteyn verleent, ende Onfe Attaché daer op ge. volght. Ende  vAH de HeYLLGE schrift. 33 Ende ten eynde defe Onfe goede meyninge haer effect forteren moge, ordonneren Wy-de Prefidenten ende Raden van Onfe Hoven van juffitie, mitsgaders allen anderen Jufticieren ende Officieren binnen Onfen Lande van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, defen te doen publiceren ende affigeren alomme daer het behoort, ende in gelijcke gelegentheden te gefchieden gebruyckelijck is: Ende laften allen ende een yegelijcken dieft het aengaen magh, hen daer na te reguleren. Gedaen in-den Hage, onder Onfen grooten Zegel, op den negentienden Maert des jaers Onfes Heeren en Salighmakers Jefu Chrifti 165$. Ter ordonnantie van de Staten. Herbt. van Beaumout. Extra6b uyt bet Regtfler der Refolutien van de Heeren Staten van Hollandt ende IVeft-Vrieslandt, waer by de Hooft-Officieren in de Steden ende ten platten Lande gela/f werdt de Tlacaten , Keuren ende Ordonnantiën jegens alk krytende fonden geëmaneert, &c. ter executie te leggen. Den 31. Januarii 1699. Gr. PI. IV. Deel, f- 345". DAt eyndelijck, boven ende behalven de ordres op het drucken van Bybels, Pfalmboecken en Liturgien , by de Magiftraten van de Steden gefteldt', niemandt tot het drucken van de felve fal werden geadmitteert, ten zy alvoorens tot de correftie en revifie van de felve twee Perfoonen uyt of wegens de Kerckenraedt van de Plaets, hen des verftaende, fullen wefen gecommitteert, op poene van te verbeuren alle de Exemplaren , ende een boete van duyfent gulden. E C. Der-  ^ I, Boek. C. Derde Titel. C. derde Titel, HANDELENDE VAN DE KERKELYKE PERSOONEN i PREDIK A N T E N. I. Hier te L ande. Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt en Wejt-Vrieslandt, houdende dat de Predikanten de, Gemeente moeten vermaenen tot refpetl en obediëntie aen haer wettige Overigheyt. 18. Junii 1654. Gr. PI. Hl. Deel f. 471. N°. 14. Q$AJJJjMS, na voorgaende deliberatie, ende in achtinge genomen, dat eenige quaedtvvillige jegenwoordigh, foo het fchynt, flfl KBi particulierlijck haer werck maecken, om onder de GcWêL wlÊi me)rntc alomme te traduceeren de fincere intentie en faluWMfmaA tair£ ae^en van naer Edele Groot Mog., oock de felve, was het doenlijck , verkeerde en fmiltre impreffien te geeven van de opreghtigheyt ende vromigheyt der Regenten defer Provincie, goedtgevonden ende verllaen, midts defen te lallen ende te ordonneeren de Heeren en -Meeilcrs Reynicr Paeuw , ende Fredederick van Dorp, Raden ordinaris in den Hoogen Rade, ende den Hove van Hollandt refpeclivelijck, by 'voorgaende haer Edele Groot Mog. Refolutie van date den twaelfden defer loopende maendt gedeputeert na de refpeftive Synoden , foo in defen , als den Noorder Quartiere te houden, om met ende nevens de Heeren die by Borgermeeileren ende Regeerders van de Steden en Plaetfen, alwaer de ■voorfchreve Synoden fullen werden gehouden, henluyden fullen werden geadjungeert, de Bedienaers des Goddelijcken Woordts op de felve  Van de' Predikanten. 35* felve Synoden ftaende' të verfchynen, met de redenen daer toe dienende, in name van haer Edele 'Groot Mog. te vermanen , ten eynde de felvé hunne refpeétive Gemeynten, foo in de publijcque predikatiën , als in de particuliere aenfpraecken willen infcharpen het refpect ende obediëntie die de Onderdanen aen hare wettige Overigheyt fchuldigh zijn, mitsgaders haer wel doen begrypen, dat henluvden plight is, van het geene by de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, als zijnde van Godt almaghtigh geftelt tot der felver hooge en fouveraine Overigheyt, werdt goedtgevonden, gerefolveert ende geftatüeert, niet anders te gevoelen, als dat fulcks gefchiedt ten beften van het gerneene Vaderlandt , ende tot voordeel van de goede Ingezetenen van dien ; Oock haer voor oogen ftellen den gruwel vah de fonden, door het lafteren van de Regeringe en Regenten begaen wordende, met'ordre omme de opgemelde Bedienaren des Goddelijcken Woordts wyders te verfoecken, ende in name van haer Edele Groot Mog. te- belaften, niet alleenlijck alle hunne actiën, predikatiën en gebeden daer heenen te dirigeren, ten eyndê de Refolutien, Edicten en Ordres van haer Edele Groot Mog. by yedereén mogen werden voor goedt aengenomen, geapprobeert ende punctuelijck achtervolght, maer oock van het geene voorfchreve is, ende van de bovenftaende haer Edele Groot Mog. ernftige intentie insgelijcks communicatie te geven aen de Claflen daer onder fyluyden refpeftiveiijck zijn reforterende, met gelijcke vermaninge als boven,1 'tën eynde alle de Bedienaren des Goddelijcken Woordts , op de voorfchreve Claflen comparerende, haer na de voorgeroerdc haer Edele Groot Mogende ferieufe1 begeerte mede in gelijcker wyfe mogen reguleeren, mitsgaders hen ten fine als boven evertuerenals na behooren, op dat' alfoo van haer Edele Groot Mog. iincere intentie ende opreghten yver, foo voor den welftant van den Staet, als mede voornamentlijck voor den welftant van de Kercke Chrifti, de behoorlijcke efTecfen en gewenfehte vrughten mogen werden genoten. Ende fal Extract van de bovenftaende haer Edele Groot Mog. Refolutie aen de voorgemelde Heeren Pauw ende van Dorp toegefonden worden, om haer naer den inhoude van dien praecifelijck te reguleren, tri vgf^^bd nh '4^''^''Na-  3£ I. Boek C. Derde Titel' Nader étucidatie, raechnde hetfehe fubjeót. I& tDeccmbcri65Jt, Gr. PI. III. Deel, f. 4/x. N°. 13. DE Heeren Raedtsheer Paeuw, ende den Borgermeefter Splinter, zijnde als Commiffariffen politicq gedeputeert geweeft op dc Zuydt-Hollandtfche Synode jonghft alhier in 'sGravenhage gehouden, hebben aen haer Edele Groot Mog. fuccinftelijck gerapporteert het geene op de felve Synode van conftderatie was gepaffcert en voorgevallen, uyt welck rapport, geconfereert jegens gelijck rapport van het gepafleerde op de jonghfte Noordt-Hollandtfche Synode, door monde van de Raedtsheer Dorp op eergifteren gedaen, met het geene daer benevens door de Raedt-Penfionaris alhier ter Vergaderinge is bekent gemaeckt , haer Edele Groot Mog. vernomen hebbende, dat der felver goeder intentie, begrepen m de Refolutie van date den aghtïenden Junii laetftleden, door de voornoemde Heeren Commiftariflen politijcq de voorfchreve Synoden voorgehouden , in de gemoederen van eenige Bedienaren des Goddelijcken Woordts, op de felve Synoden, ende voornamentlijck op dat in Noordt-Hollandt gecompareert geweeft zijnde, eenige alteratie heeft gecaufeert, en dat de felve alteratie daer door voornamentlijck foude wefen veroorfaeckt, dat de voorgeroerde haer Edele Groot Mog. Refolutie by eenige foodanigh wierde opgenomen, even als of haer Edele Groot Mog. daer by de Bedienaren des Goddelijcken Woordts yets verders fouden hebben willen injungeren, als in het generael, ende tn the ft de Gemeynte in te fcharpen het refpecf ende de obediëntie die de Onderdanen aen haer wettige Overigheyt fchuldigh zijn, mitsgaders het goedt gevoelen en betrouwen dat de felve Gemeente van T ende op de voorfchreve hare Overigheyt behoort te hebben, ende te ftellen; maer dat haer Edele Groot Mog. begeerte foude zijn geweeft,, de voorfchreve Bedienaren des Goddelijcken Woordts by de meergcroerde Refolutie te belaften, voorde Gemeeente te juftifi eeren eenige faecken, Refolutien , Edicten of Decreten van haer Edele Groot Mog. in het particulier, of ïnhyfothefi, en by alle de Leden van defe Vergaderinge geconfidereert wefende, hoe verre de voorfchreve interpretatie niet alleenlijck is afwijekende van de eygentlijcke meyninge van haer Edele Groot Mog., maar oock directelijck contrarierende der felver bekende wille, hier bevoorens te meermalen  van de Predikanten, 37 len geopcnbaert, ais noyt hebbende konnen goetvinden of o-édo<*en dat eenige materiën van Policie, veel min eenige Refolutien of Decreten van den Staet in het particulier Op den Predikftoel fouden werden aengeroert; Is, na voorgaande deliberatie, tot weghneminge van de voorgeroerde abufive impreftie, by alle de Leden eenpaerlijck verklaert, ten tyde van het nemen der voorfchreve Refolutie van fentiment geweeft te zijn, en alsnoch van diemeyninge te wefen, dat met betamelijck is by de Bedienaren des Goddelijcken Woordts op de Predikftoelen eenige materie van Staet, of eenige Refolutien, Ldiften of Decreten van haer Edele Groot Mog. in het particulier te werden aaugeroert , het zy om die te approberen en juftificeren, of anderfints: Ende fulcks de intentie van de voorfchreve Refolutie alleenlijck geweeft te zijn, ende oock alsnoch te wefen, dat de voorfchreve Bedienaren des Goddelijcken Woordts hare refpective Gemeynten m het generael, ende fonder reflectie te maeckcn op eenige faecken van Staet, of ordres van Policie in het particulier, fullen hebben in te fcherpen, haer fchuldige refpeft en obediëntie aen haer wettige Overigheyt. Ende wat belanght den verderen inhoude van de voorfchreve Refolutien van den aghtienden Junii laetftleden, dat de intentie van haer Ldele Groot Mog. is, dat de voorgeroerde Bedienaren des Goddelijcken Woordts de Gemeynte wel fullen doen begrypen, dat haren chuldigen plight is, van het geene by de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, als zijnde van Godt almaghtigh geftelt tot der felver hooge en fouveraine Overigheyt, werdt goetgevonden, gerefolveert en geftatueert, niet anders te gevoelen, als dat fulcks gefchiedt ten beften van het gemeene Vaderlandt, ende tot voordeel Jan de goede Ingezetenen van dien, ende dat een yeder van haer Ldele Groot Mog. Onderdanen gehouden is het felve punctuelijck te obedieren en te gehoorfamen: Sullende van dc bovenftaende haer Ldele Groot Mog. Refolutie kenniffe gegeven worden aen de Gedeputeerden van de refpecïivc Synoden , met laft ende ordre, om daer van by rapport op de aenftaende Synoden , en verders daer fulcks van goede operatie fal konnen zijn, communicatie te geven, ten eynde de vooren geëxpliceerde haer Edele Groot Mog. ernftige intentie en ferieufe begeerte punauelijck moge werden naergekomen en achtervolght.. E 3 Eme-  ag I. Boek. C. Derde Tit*l "Emeriti haer plaetfe waer te nemen tot de bevejti- gingb van een ander. Julii i6,8. Gr. PI. HL Deel, fol 473. N°. is- -I-^E Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt in aghtinge^nef ï mende de menighvuldige verfoecken, haer Edele Groot Mog. voorkomende, Syt den mem ende van wegen foodanige Bedienaren des Goddelijcken Woordts die gaerne Emeriti veillae waren, ende de merckelijcke befwaarmffen daer dooi in sLandts Financien eecaufeert werdende ; hebben naer voorgaende rype deSlTofS^S^de advis van de Heeren (^committeer de Raden geordonneerf ende geftatueert, gelijck geordonneert ende ceftatueS werdt mïdts defen, dat van nu voortaan op foodanige ^dK^e Rrfolutien fullen worden genoomen, dan naer vooigaafde behoorliicke informatien , noopende de plegentheyt ende de middelen van de Verfoeckers, ende dat de felve Verfoecker mgeS4t wordende de conceflien daer mede Men worden gehmit7eert, gelijck de felve van nu af aen daer mede gehmitteert werden midts defen, dat de Bedienaren voorfchreve Emeriti verklaert w?S êïhS.gehouden fullen zijn ^^^^ Kerckendienften waar te nemen, ter tydt en wylen toe, dat andere Bedienaars in haerluyder plaetfen beroepen en beveftight lullen ziin- immers dat foo wanneer in de een of de ander gelegentheyt de ClEbor hoogdringende redenen den dienft middelerwylen fouden mogen doen waernemen, de felve ter faecke van dien niets en fal hebben te pretenderen, of te profiteren, tot lafte: varid^nLande^ Daar na de Heeren Gecommitteerde Raden in beyde de Quartieren midts defen wel expreffelijck gelaft werden, haer voortaen precifelijck te reguleren, ende dienvolgende egeene Ordon^nuen te pafferen over verloop of openftaende ftipendium, het welck tei iaec£e voorfchreve foude mogen werden gepretendeert; 8^W& alle het felve in de extenlien van de conceflien van nu voortaen uyt druckelijck geëxpreffeert fal worden. Ordre  VAN DE PRBDIKANTEN. 39 Ordre op het bidden voor de Overigheyt , in de Kercken van de Provincie van Holland 'ende TVeft-Vrieslandt. 13. en 21. Maert 1663. Gr. PI. III. Deel, f. 474 N°. 17. . BY refumptie gedelibereert zijnde op het rapport ende advis van Commilianïten in de Notulen van den negenden December des . voorleden jaers fchriftelijck geinfereert, raeckende de ordre en rorme. te obferveren omtrent het bidden voor de hooge en fub-lterne Overigheden in de publijcke Kercken defer Provincie. Is, na voorgaende deliberatie goetgevonden en verflaen, dat om redenen in het voorfchreve advis vervat, de Bedienaren des Goddelijcken Woordts m de publijcke Kercken binnen defe Provincie , voortaen generalijck ende alomme fullen hébben te bidden, in de eerlfe:plaetfe voor haer Edele Groot Mog. of de Riddcrfchap, Edelen ende Steden van Hollandt ende Welf-Vrieslandt, wefende den ontwyffèlbaren Souverain, ende (naeft God) de eenige hcogc Overigheyt' defer Provincie, en daer naer voor de Staten van de andere Vereenighde Provinciën hare Bondtgenoten, mitsgaders voor der felver gefamenthjcke Gedeputeerden ter Vergaderinge van de Staten Generael, ende 'in den Raedt van State; En dat mitsdien de gemelde Bedienaren des Goddelijcken Woordts van wegen haer 'Edele Groot Mog. fal werden geordonneert, haer dienaengende van nu voortaen te reguleren naer het volgende Concept. . Y bidden U voor die. geene die 't U belieft heeft over ons * te Hellen, te weten, de Staten van Hollandt en Weftyricslandt, zijnde onfe wettige hooge Overigheyt \ Wy bidden U oock voor dc Staten van de andere Vereenighde Provinciën haare Bondtgenóotcn; voor der felver gefamentlijcke Gedeputeerden ter Vergaderinge van de Heeren Staaten Generael, ende in den Raedt van State, voor de Gecommitteerde Raden, voor den Hove van Jnftitie, ende de Kamer van Rekefotigy mitsgaders voor de Achtbare Regeerders en MagilTract Stadt. defer Tlaetfe• verleent hen alle U genade en gaven, een yegelyck 111 lijn beroep en ftaet daer inne hy van U geftelt is, op dat fy Nota. Dit bovenftaende Curcyf gedruckt e alleen té bidden in's Graven* hage.  40 f. Boek. C.Derde Titel. : fy het Volck dat gy hen toevertrouwt hebt, wyfelijck regeeren, kloeckelijckbefchermen, Uwen dienft getrouwelijck hanthaven, -ende de Juftitie aen haer Onderdanen reght bedienen; wilt voort Sten met Uwen Heyligen Geeft m hare t'famenkomfte, op dat fe in alle faecken niet anders dan het geene goedt en behoorlijckis, befluyten, ende daer naer't felve oock aeluckelijck uytvoeren mogen, ten eynde defe Landen van hare-Vyanden bewaert, de Quaetdoenders geftraft, ende de Vromen voorgeftaen zijnde, Uwen naem daer door geeert, ende het Rij cke des Koninghs der Koningen Jefu Chrifti gevordert magh werden, ende dat wy onder de regennge van de voorfchreve onfe hooge Overigheyt een geruft en ftil leven leyden moaen in alle Godtfaligheyt en eerbaerheyt ; vorders bidden wy ü voor alle Koningen, Princen en Potentaten, &c. Daer van de gereqüireerde aenfchryvinge alomme gedaen fal worden even ende op de felve wyfe als ten aenfien van het uytfchryven van'de Bededagen gebruyckehjck is; Ende wat belanghthet tweede Lidt van het voorfchreve advis, omme de Bedienaren des Goddelijcken Woordts haer prsecifelijck en naer de letter te doen houden aen het Formulier van het Gebedt voor de Predicatie, ende, voor foo veel de materie van de gedane Predikatie foude konnen 1yden, oock aen het Formulier van het Gebedt na de Predicatie, voor de Kercken defer Landen geconcipieert ende beraemt, is het felve voor alsnoch gehouden in bedencken, IS o-eordonecrt, ter executie geleyt te werden de Refolutie op de Formulieren nopende het bidden voor de hooge en fubalterne Overio-hcyt, den dertienden defer loopende maendt genomen; ende is dienvolgende gedepefcheert en afgefbnden de Miffive hier naer geinfereert. Eerfame goede Vrundt. WY hebben Ons genoodtfaeckt gevonden, Onfe deliberatie te Iaten gaen over de ordre en lorme, doorgaens in de publijcke Kercken hier te Lande in het bidden voor de hooge en fubalterne Overigheyt gebruyekt werdende, en daer inne geremarqueert eenio-e merckelijcke en effentiele incongruiteyten, als namentlijck, dat de Bedienaren des Goddelijcken Woordts de felve doorgaens foo- da-  Van öe Predikanten. 4* danigh regeleren ende uytfpreecken, als of de Heeren Staten Generael waren de wettige hooge Overigheyt van defe Provincie, ende over de Ingezetenen van de felve, met defe of diergelijck expreffie, Wy bidden V voor die geene die't V belieft heeft over ons te feilen, als daer zijn de Hoogh Mogende Heeren Staten Generael,' ét c. Ende nademael fulcks in eenvoudige, onkundige ende onervarene Luyden foude konnen verwecken of foveren een impreftie, als of de Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, zijnde de Staten van den felven Lande , ende daer uyt Onfe Vergaderinge by repraefentatie werdt gecompofeert, niet en waren den ontwyffèlbaren fouverain, ende (naeft Godt) de eenige hooge Overigheyt van defe Onfe Provincie; dat mede volgens het voorfchreve gebruyck binnen de felve Provincie op Onfen eygen grondt, ende onder Ons fouverain gefagh aen de hoooghgemelte Heeren Staten Generael, voor Ons rangh ende plaetfe gegeven werde; Soo hebben Wy om foodanigen incongruiteyt en formaliteyt te redreftèren, ende de abuyfen ende inconvenienten die daer uyt ontftaen foude mogen, te prasvenieren, goedtgevonden te doen opfteUen het Formulier hier na geinfereert, om in alle Kercken binnen den voorfeyden Onfen Lande by de Bedienaren des Goddelijcken Woords voortaen aghtervolght te werden, wel expreftelijck begerende ende bevelende dat U L. defe Onfe goede meyninge dehvoorfchreven Dienaren onder het reffört van de Jurisdictie U L. aenbevolen, in Onfen name fult bekent maken, ten eynde fyluyden haer na het felve Formulier punftuelijck fullen hebben te reguleeren fonder nalatigheyt, infraftie of verandering ge; Ende Ons daer toe verlatende, bevelen U L. de befcherminge Godes. Gefchreeven in den Hage den een en twintighften Maert 1663. Ter ordonnantie van de Staten. Volght het Formulier van het Gebedt. \T7Y bidden U voor de geene die't U belieft heeft over ons te ftellen, te weten, de Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt , zijnde onfe wettige hooge Overigheyt; wy bidden U oock voor de Staten van de andere vereenighde Provinciën, hare Bondtgenoten, voor der felver gefamentlijcke Gedeputeerden ter Vergaderinge van de Heeren Staten Generael, ende in den Raedt van F State,  I. BöËfc C.Derde tltti. State, voor de Gecommitteerde Raden, voor de Boven van Jujlitie, ende de Kamer van Rtkeningh, mitsgaders voor de Aghtbare Regeerders en Magiftraet defer Tlaetfe; verleent hen allen U genade en gaven, een yegelijck in fijn beroep en ftaet daer inne hy van U gefteldt is, op dat fy het Volck dat gy hen toevertrouwt hebt, wyfelijck regeeren, kloeckelijck befchermen , Uwen dienft getrouwelijck handthaven, ende de Juftitie aen hare Onderdanen recht bedienen ; wilt voort fitten met Uwen Heyligen Geeft in hare t'famenkomfte, op datfe in alle faecken niet anders dan het geene goedt en behoorlijck is, befluyten, ende daer naer het felve oock geluckelijck uytvoeren mogen, ten eynde defe Landen van hare Vyanden bewaert, de Quaetdoenders geftraft, ende de vroomen voorge* ftaen zijnde, Uwen naem daer door geëert, ende het Rijcke des Koninghs der Koningen Jefu Chrifti gevordert magh werden, ende dat wy onder de regeeringe van de voorfchreve onfe hooge Overigheyt een geruft en ftil leven leyden mogen in alle Godtfaligheyt ende eerbaerheyt; vorders bidden Wy U voor alle Koningen, Prineen, ende Potentaten, &c. Nota. Dit bovenftaende Curcyfgedruckt e alleen te bidden in 'sGravenhage. *Dit Formulier te feynden aen die van de Franfche Kercke. NOus te prions pour ceux qu'il t'a plu conftituer fur nous , favoir pour les Etats d'Hollande & Weft-Frife nos Souverains; nous te prions aufti pour les Etats des autres Provinces Unies leurs AfTociez; pour les Deputez defdites Provinces Unies, tant en 1'Affemblée des Etats Generaux, qu'au Confeil d'Etat , pour les T)epute& Gonfeitter s de cette Trovince, pour les Cours de Juftice &ïa ChambredesOmptes; comme aufti pourle Venerable Magiftrat de ce Lieu: donne leur a tous ta grace & tes dons, a un chacun pour fa vocation , a laquelle tu 1'as appellé , afin qu'ils gouvernent le Peuple que tu leur as confié fagement, qu'ils le protegent courageufement, qu'ils maintiennent ton fervice fidellement, & qu'ils adminiftrent Ia Juftice a leurs fubjets equitablement : veuille prefider par ton St. Efprita leurs Aflemblées, afin qu'en toutes les affaires ils ne concluent que ce qui eft bon & jufte , & qu'enfuite ils les puiffent aufti executer Jieureufement , aftn que ce Pais étant delivré de la crainte de  VAN ÜË PRËÖIXANÏÉN. 43 dé fes Ënnemis, les Mechans étans punis, & les bons prötegez, ton nom en puiffe être honoré, & le Regne de ton Fils Jefus Chrift, Roy des Roys, & Seigneur de tous Seigneurs avancé, & que fous iedit Gouvernement Souverain nous puiflions mener une vie paifible & tranquille en toute pieté & honnêteté; Nous te prions auffi. jpour tous Roys, Princes & Seigneurs, &c. Nota. Dit bovenftaende Curcyf gedruckte alleen veor 's Graven^ hage, Cette Vilie. Dit Formulier te feynden aan die van de Engelfche Kercke. Vy E pray unto Thee in behalfe of thofe Whom it hath pleafed * v the tot place in authority over us, to witt for the States of Holland and Weft-Frieflandt our Lauwfull Souverains; We pray alfo for the States of the oter United Provinces their Confcederates, for their joint Deputies in the AiTembly of the States Generall and in the Counfell of State, for the Committee' of States, for the Courts °f Juftice, and the Chamber of Accounts; as alfo for the Venerable Kuiers an Magilrrates of this Place-, Vouchafe untothemthy gifts, according tho the calling and condition wherein thou haft placed them, that they may govern the People committed by the unto their charge prudently, proteft thcm couragiofly, maintain they worship faitfully, and adminifter jürjce among their fubjecf uprightly. Be pleafed to be prefident by thy holy Spirit in their affemblies, that in all their affaires they may conclude nothing but what is good and warrantable , and may afterwardts happily profecute the fame, that fo thefe Provinces may be preferved from their Enemies, Evilldoers may be punished, and the honeft being proteéted, thy name may there by be honoured, and the Kingdome of Jefus Chrift the King of Kings may be advanced andt that we under the Gouvernement of our forenamed Lawfull Souverains may lead a quiet and peaceable life in all Godlinefte and honefty. Further we pray unto thee in behalfe of all Kings, Princes, Potentats, &c. Nota. Dit bovenftaende Curcyf gedruckte alleen voor 's Graven* hage. City, F x Nae-  44 I. Boek. C. Derde Titel. Naerder verklaringen het Formulier van de Gebe* den in eenige perioden te velgen na de letter. 27. April 1663. Gr. PI. in. Deel. f. 476. ZYnde ter Vergaderinge bekent gemaeckt, dat by eenige Bedienaren des Goddelijcken Woordts binnen defe Provincie met behoorlijck wierde gevolght ende nagekomen de aenfchryvmee van haer Édele Groot Mog. den een en twintighften der voorlede maendt gedaen, nopende het bidden in de publijcque Kercken voor de hooge en fubalterne Overigheyt, ende het Formulier dienthalven den dertienden daer bevoorens gearrefteert, maer dat daer omtrent by fommigendoor inadvertentie of anderfints noch al merckeliicke incongruiteyten begaen wierden; Is, na voorgaende deliberatie s-oetgevonden ende verftaen , dat het voorfchreve Formulier door ordre van haer Edele Groot Mog. gedruckt, ende een goet setal van Exemplaren van dien aen de Officieren ende Magiftraten alomme binnen defe Provincie afgefonden fullen werden , met laft ende ordre als in de naervolgende Miflive. Aen de Officieren ende Magiftraten in de Steden , ende aen de Booft-Officieren , ende andere Officieren in particuliere Beerlijckheden. DE abuvfen al van ouden tyden ingeflopén m de ordre en forme van het bidden in de publijcque Kercken hier te Lande voor de hooge en fubalterne Overheden, ende fulcks oock t'zedert bv de je Dat wy onder de Regeringe van de Tóöfnoèmde onfe hooge Overigheyt een geruft en ftü leven ley« den mogen; . Of wel, Dat wy onder de regeringe van de Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt voornoemt, ende van de Achtbare Magiftraet defer Stede, een geruft ende ftil leven leyden mogen. NOTA. Het bovenftaende gedruckte Curcyf alleenlijck aen de Steden. NOTA. Aen de Officieren van particuliere Heerlijckheden of Am* bachts Heerlijckheden hier in te voegen het geene hier na volght, Welverftaende, dat in de Heerlijckheyt van oock voortaen by continuatie fal werden gebeden voor den, &c. als Heere of Ambachtsheer aldaer, fulcks als tot noch toe in gebruyck is geweeft, ende dat in ordre naer de drie eerfte perioden hier boven uytgedruckt, &c. Ende fullen U E. tot nader voldoeninge van Onfe goede meyninge, ende om alle misverftant des te feeckerder te verhoeden, oock dubbeldt van de jegenwoordige Miflive aen de voorfchreve Bedienaren des Goddelijcken Woordts hebben te behandigen, ten welcken eynde daer van oock eenige gedruckte Exemplaren hiel inne geflooten zijn; Waer toe Ons verlatende, &c. Ende werden de Heeren Gecommitteerde Raden in de refpeclive Quartieren mitdts defen mede gelaft, het oogh daer op te houden, ende erfeftive te beforgen, dat de boven geëxprefleerde haer Edele Groot Mog. intentie en begeerte punftuelijck werde geëxecuteert en naergekomen ; ten welcken eynde aen de felve de bovenftaende haer Edele Groot Mog. Refolutie by Extract. Authentijck ter handen geftelt en toegefonden fal werden. Refolutie van de Staten van Hollandt ende WeftVrieslandt , niet te gedogen dat op de Synoden eenige propoftien jegens het Formulier van het Gebedt werdt gedaen. 14. Maert 1664. Gr. PI. UT. Deel f. 477. N°. 19. IS, na voorgaende deliberatie, verftaen ende gerefolveert, dat de Heeren ConmnlTariifen politijcq, foo op de Zuydt-HoUandtfche, als  van de Predikanten. |p als mede op de Noordt-Hollandtfche Synode, tot hare narichtinge ter handen geftelt fal worden de Refolutien by haer Edele Grol? Mog den feventienden July des voorleden jaers genomen tegens het admitteren van den Vriefchen Correfpondent, in't alsdoen lengende Noordt-Hollandtfche Synode, foncfer voorgaende ve?fce"kennge van aldaer egeene propofitien te fullen doen tegens het Formulier bidden voor de hooge en fubalterne Overheden in de Kercken defer Provincie den dertienden Maert des-voorleden jacrs by haer Edele Groot Mog. gearrefteert, met laft ende ordre, dat fyluyden behoorlijck ende met alle difcretie fullen onderftaen , of oock yemandt of oock eenige van de Broederen Correfpondenten op de voorfchreve Synoden verfchynende, van haer Committenten gekaft, of oock anderfints voorhebbens fouden mogen zijn aldaer eenige propofitien tegens het voorfchreve haer Edele Groot Mo* gereiolveerde , of oock tegens eenige andere Refolutien en Dekten van den Staet te doen , en alle het geene daer op fyluyden fulcks met reden fouden mogen vermoeden pofitive en cathegorique verklarmge af te vorderen, van het felve te fullen naerlaten, ende bv Weygermge van dien , haer tot de voorfchreve Synoden voor die reyfe met te admitteren; ende dat fyluyden voorts oock generalijck Men beiorgen dat by niemandt, wie hy oock foude mo|en wefen m de yoonchreve Synoden eenige voortellingen werden gedaen veel mm dat aldaer eenige deliberatien werden gehouden die tegens het meergeroerde haer Edele Groot Mog. gerefolveerde, of eenige andere Reiolutien van Staet fouden mogen komen te chocqueren. Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, de Predikanten geen uytheemfche torrejfondentie te houden , ende geen politijcque faecken op tle pradickftoel te brengen , op poene van capatie 7 November i66s. Gr. PI. ÏÏI. Deel, f. 473. N°t 16. IS nochmaels in gevolge van haer Edele Groot Mog. Refolutie in dato den fes en twintighften February feftien hondert negen en veertigh, ende andere daer op gevolght, verftaen ende gefefol- veert,  4g I. Boek. C. Derde Titel veert, dat de Bediemers des Goddelijcken Woordts haer Men hebben te onthouden van alle correfpondentie buyten sLandts, m laecken materie van Staet raeckende, ende oock over Kerkelijcke faecken buyten 'sLandts geen correfpondentie te dryven, dan metkenniflc ende volgens de ordre van de Regeringe ; van gelijcken dat de felve haer fullen hebben te onthouden van faecken de Policie of Reo-eringe betreffende in hare Predicatien of Gebeden op den Predickftoel te brengen: En fal de bovenftaende haer Edele Groot Mo* Refolutie Burgermeefteren en Regeerders van de refpechve Steden toegefonden werden, met laft om de felve, voor ioo veel des noodts zy, de Kercken-Dienaren in den haren bekent te maecken, gelijck de felve oock de refpeaive Claflen fal werden toegeftuyrtrmet ordre om den inhoude van dien te brengen tot kenmife van den geenen die het behoordt, op dat hch memandt daer jegens by inadvertentie of ignorantie en kome te vergrypen. Refolutie van de Staten van Hollandt ende WeftVrieslandt , de Tradikanten het Formulier van het Gebedt pmffuelijck na te volgen. 17. Oef ober 1666. Gr. PI. III. Deel, fol. 477- N°. 20. /~\P het gemoveerde van eenige Leden, hebben de Heeren Geil deputeerden uyt de refpeaive Steden, Leden van haer Edele Groot Mog. Vergaderinge , des verfocht wefende , yeder op haer rangh verklaert, dat der felver Predikanten in de publijcque Gebeden, die fy voor den welftant van de Regeringe uytftorten, haer reguleren na den inhoude van het bekende Formulier, by Refolutie van haer Edele Groot Mog. in dato den dertienden Maert des jaers feftien hondert drie en feftigh gearrefteert, ende dat fy de felve Predikanten daer toe oock van tijdt tot tijdt fullen houden: Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden ende verftaen, dat de Heeren Burgermeefteren ende Regeerders van de refpedive Steden, feftie hebbende in haer Ed. Gr. Mog. Vergaderinge , fullen werden verfocht en gelaft , gelijck de felve verlocht en gelaft werden by defen, alsnoch by continuatie te verforgen dat het gemelde Formulier alomme in den haren punauelijck by de Jrre-  van de Predikanten, ^ Predikanten naergekomen moge werden, ofte by ontftenteniflè van dien, haer Edele Groot Mog. over te fenden de namen van die geene, dewelcke daer omtrent nalatigh of onwilligh fouden mogen weien ; dat wyders oock aen Burgermeefteren en Regeerders van deSteden, ter Vergaderinge niet comparerende, mitsgaders aen de Officieren van het platte Landt in ernftige termen fal werden gefchreven, dat de felve haer exaftelijck fullen informeren en doen informeren, of alle de Predikanten onder hare refpective jurisdictiën haer reguleren na den inhoude van het felve Formulier; ende bevindende dat eenige dienthalven aen haer debvoir komen te manqueren, de felve aenflondts ende vervolgens oock van tijdt tot tijdt insgelijcks aen haer Edele Groot Mog. fullen hebben bekent te maecken, om het tractement dat foodanige wederhoorige Predikanten van haer Edele Groot Mog. komen te profiteeren, inne gehouden te werden tot nader ordre; gelijck haer Edele Groot Mog. in eum eventum als nu voor alsdan goetvinden en verftaen, dat de voorichreve tractementen aen de foodanige Predikanten oock effeclive onthouden, ende de felve daer van gepriveert fullen worden tot dat by haer Edele Groot Mog. wederom anders in der felver faveur fal wefen gedifponeert. Placaet van de Staten van Hollandt ende Wefl^ Vy'ieslandt, geen Proponenten tot Predikanten te beroepen, ten zy ten vollen vyf en twintigh jaren oudt zijnde 2.6. November 1667. Gr. PI. Hl. Deel, f.477. N°. 21. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, Saluyt, doen te weten. Dat Wy gefien ende rypelijck overwogen hebbende de motiven ende confideratien van de Zuydt-Hollandtfche Synode, onder Onfe authonteyt fucceftïvelijck vergadert, aengaende de bedienmge van het hooghwaerdige Predick-Ampt, in den name Onies Heeren ende Salighmaeckers Jefu Chrifti, in de Kercken ftaende onder Ons gebiedt ende difpofitie , ten eynde het felve bekleet mochte werden van Perfoonen, onder des Heeren zegen gekomen wefende tot competenten ouderdom, kennifle des Heyligen Euan-  I; Boek C. Derde Titel o-elv beauaemheyt en gerequireerde ervarentheyt in alle facultey^'tor^^Scp van hef voorfchreve Predick-Ampt, ende het toeto^H^eert. SOO IST, dat Wy aen de voorgefoerde motiven ende confideratien van de opgemelde Synode ten beften van Godes Kercke dcfererende , goedtgevonden , geordonnfert ende geftatueert hebben, vinden goedt, merenmits defen, dat van nu voorts aen niemandt wie hy zy, en fonder Exceptie van eenige Perfoonen , binnen den voornoemden Onfen l!ïde tot het vocïfeyde Predick-Ampt beroepen en gevordeit of geadmitteert fal mogen werden, ten zy hy bereyckt fal hebben ten minften den vollen ouderdom van vyf en twmtigh jaren ende fukks in fijn fes én twintighfte jaer fal wefen getrecien. Sde ?en eynde aUe ende een yegelijck van Onfe Onderdanen en IngeLtenen weten moge, waer naer hy hem hebbeste reguleren oEerS Wy, dat fan defen Onfen Decrete Copie gefondenfal wordefS Onfen Hove vanjuftitie, mitsgaders aen den MagiftrateS ende Regeerders in de Steden van den voorfeyden Onfen Lande ab mede aen den Gedeputeerden van de Synoden van Zuydt•mNoOTdt-HoSdt, ende van de refpeftive Claflen, mitsgaders aen a^n ^ in Onfen Lande, met fpeciale ordre ende bevel dat fy haer naer den innehouden van defen fullen hebben te gedra-en Vnder contrarie van dien te doen, of gedogen gedaen e werden ii eeniger manieren; want Wy het felve voor -de ftichthZ aSficatie ende het welwefen van Godes Kercke, alfoo beS£ %^ behoren Gedaen in den Hage , onder Onfen grooten 7efele op den fes en twintighften November in het jaer Onfes Hee- tie van de Staten. Ende was getekent, Htrbt. van Beaumont. ■ \ — Refolutie van de Staten van Hollandt en WeftVrieslandt , houdende nader verklaring op het felve fubjeêi. 23. Maert 1668. Gr. PI. III. Deel, f. 478. N°. xt: IS ter Vergaderinge gelefen feeckere Remonftrantie by ofte van wegens de Gedeputeerden van de Noordt-Hoilandtfche Synode aen haer Edele Loot Mog. geprefenteert , houdende, dat de  van de Predikanten. ' ' s1 felve by voorgaende Refolutie in date'den fes en; twintigbit en !fet vember des voorleden jaers hebbende gelieven goedt te vinden dat voortaen niemandt binnen defe Provincie tot het Predik-Ampt' beroepen, gevordert of geadmitteert fal mogen werden, ten zy & bereyckt fal hebben ten minften den vollen ouderdom van vyf en. twintigh jaren, ende fulcks in fijn fes en twintighfte jaer fal wefen getreden, henluyden albereyts een exempel was voorgekomen van een Perfoon die beneden de vyf en twintigh jaren tot het PredickAmpt beroepen was geworden, wekkers peremptoir examen fyluyden oock hadden geinhibëert, op het vaft vertrouwen, dat haer üdele Groot Mog. goede intentie niet wierde voldaen, fchoon ^nomen men met fijne beveftiginge quame te wachten tot dat fijne vvf en twintigh jaeren ten vollen foude hebben geadimpleert, gelijck fulcks de Claft1S was oordelende; maer dat hy die jaren voor fi ne beroepinge en peremptoir ex-amen bereyckt moefthebben; verfoec kende derhalven dat haer Edele Groot Mog. wat nader ende diiuncter fouden geheven te verklaren, of der felver goede meyninge zy dat memandt beveftight, peremptoir gecxamineert, noch' felfs met beroepen fal mogen werden, ten zv fy alvoorens den voorlcnreven ouderdom van vyf en twintigh jaren ten vollen bereyckt hebben, en m fijn fes en twintighfte jaer fal wefen getreden; ende m cas yemandt voor de voorfchreve jaeren tot het Predick-Ampt albereyts mochte zijn, of noch werden beroepen, of foodaniae beroepinge met geannulleert, de vacante plaetfe open gelaten, en voorts met het peremptoir examen ende beroepinge gefupercedeert foude moeten werden, tot dat den Candidatus den vollen ouderdom van vyl en twintigh jaren, als vooren , bereyckt fal hebben: Waer op gedehbereert zijnde, hebben haer Edele Groot Mog. tot clucidatie van de voorfchreve der felver Refolutie van den fes en twintiahlten November voornoemt verftaen ende verklaert, gelijck verflSen ende verklaert werdt mits defen, dat alle beroepingen tot het Predick-Ampt van Perfoonen noch geen vyf en twintigh jaeren ten vollen oudt wetende , zijn ftrydigh tegens de voorfchreve Refolutie , dienvolgende oock nul en van onwaerde ; ende dat mitsdien ter plactie daer fulcks by inadvertentie ofte opfettelijck foude mogen welen gefchiedt, tot een nieuwe beroepinge geprocedeert fal moeten werden. Ende ten eynde haer Edele Groot Mog. goede -meynmge m de voorfchreve Refolutie vervat door dilayen van de G z be-  ï. Boek. C.Derde Titel* beroepingen of andere artificien niet moge werden geëludeert; is voorts verftaen ende gerefolveert, dat voortaen niemandt binnen defe Provincie tot het Predick-Ampt als vooren beroepen, gevordert, of geadmïtteert fal mogen werden, die niet ten tyde als de plaets tot bekledinge van dewelcke het beroep gefchiedt, vacant is komen te worden, den voorfchreven ouderdom van vyf en twintigh jaeren ten vollen fal hebben geadimpleert gehadt, ende fulcks ten tyde voorfchreve al in het fes en twintighfte jaer fijns ouderdoms getreden geweeft fal zijn; daer van by aenfchryvinge aen de refpective Claflen van Zuydt- en Noordt-Hollandt, als mede aen Burgermeefteren en Regeerders van de Steden, en aen de Officieren &ten platten Lande kennifle gegeven fal worden, om te ftrecken tot hare narichtinge, ende voorts met laft ende ordre om den teneur ende de difpofitie van dien precife te achtervolgen en doen achtervolgen, als naer behooren. Placaet van de Staten van Hollandt ende WeftVrieslandt , geen Predikanten in de Steden fejjie in de Staetfe Vergaderinge hebbende , den Hage daer inne begrepen , te beroepen, ten zy volle dertigh jaeren oudt zynde, en in andere Steden feven en twintigh jaren oudt zijnde. Den s- December i6t>8. Gr. PI, III. Deel, f. 479, N°. 23. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, Allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, Saluyt, doen te weeten, dat Wy naer ingenomen rapport van het verhandelde in de Synoden van Zuydt- en Noordt-Hollandt, jonghft onder Onfe toelatinge en authoriteyt gehouden, fpecialijck reflectie maeckende , ende alsnoch inhaererende de redenen ende motiven, dewelcke Ons in den voorleden jaere feftien hondert feven en feftigh hadden bewogen, omme te reguleren den ouderdom die de Perfoonen , dewelcke tot het Predick-Ampt fouden werden toegelaten en gepromoveert, bereyckt fouden moeten hebben; Alsnoch en daerenboven goedtgevonden, geordonneert ende geftatueert hebben , vinden goedt, ordonneeren ende ftatueren mits defen,. dat van nu voor-  van db Predikanten. g$ voortaen niemandt , nochte in de refpeftive Steeden van Onfen Lande , die integrerende Leden zijn van de Souverainiteyt, ende fulcks rangh ende feffie hebben in cnfe Staetfche Vergaderingen nochte oock alhier in den Hage, tot het Predick-Ampt beroepen ofte geadmitteert fal mogen werden, als die bereykt fal hebben ten miniton den vollen ouderdom van dertigh jaeren, en fulcks in fijn een en dertighfle jaer fal wefen getreden. Ende dat niemandt tot de oeffenmge van het ordinaris Predick-Ampt, in de andere befloten Steden van den felven Onfen Lande , geene rangh ofte feffie hebbende in voorgemelde Onfe Staetfche Vergaderinge, fal mogen geyordert werden, als die den vollen ouderdom van feven en twintigh jaeren bekomen , ende fulcks van het aght en twintighfte jaer fijns ouderdoms een aenvangh gemaeckt fal hebben. Ende ten eynde de voorfchreve Onfe goede mcyninge, intentie en falutair ooihmerck, door dilayen van beroepingen, of andere onbetamelijcke artificien, met werde geèludeert; Soo ordonneren ende fïatueren Wy midts defen v/yders, dat niemandt in de voorfeyde refpeaive Steden , nochte oock alhier in den Hage , tot het Predick-Ampt beroepen, gevordert of geadmitteert fal mogen werden, die niet, ten tyde als de plaetfe, tot bekledinge van dewelcke het beroep geichiedt, vacant is geworden, den voorfchreven ouderdom van dertigh of feven en twintigh jaeren refpeaivelijck, albereydts ten vollen lal hebben geadimpleert gehadt, en fulcks ten tyde voorfchreve al in het een en dertighfle ende aght en twintighfte jaer refpeaive lijns ouderdoms fal getreden zijn geweeff. Ende ten eynde alle en een yegelijck van Onfe Onderdanen en Ingezetenen weten moge waer naer hy hem hebbe te reguleren, ordonneren Wy , dat van defen Onfen Decrete Copie fal werden gefonden aen Onfe Hoven van Juffitie, ende de Kamere van Reeckeningen over Onfe Domainen, mitsgaders aen de Magiftraten ende Regeerders in de Steden van den voorfchreven Onfen Lande, die van den Hage als vooren daer mne begrepen, als mede aen de Gedeputeerden van de voorfeyde Synoden van Zuydt- en Noordt-Hollandt, ende van de refpeaive Claflen, mitsgaders aen allen Hooft-Officieren in Onfen Lande, met fpeciale ordre ende bevel, dat fyluyden haer haer den inhouden van defen fullen hebben te reguleren, fonder contrarie van dien te doen, of te gedogen gedaen te werdén, direaelijck of mdneaelijck in eeniger manieren, want-Wy het-felve voor de ftigh* G 3 tim-  54 IBoek. C. Derde Titel tinge , edificatie ende het welwefen van Godes Kercke alfoo bevinden te behooren. Gedaen in den Hage onder Onfen grooten Zegel, op den vyfden December des jaers onfes Heeren en Salighmaeckers 1668. Onder itondt, Ter ordonnantie van de Staten. Was geteeckent, Herbt. van Beaumout. Predikanten van Ambajfadeurs, in het Reglement van 1 8. Augufti 1673. Gr, PI. III. Deel, f. 307Articul IV. DAt boven de voorfchreve fomme de Ambafladeurs noch tot lafte van den Lande fullen vermogen te brengen, namentlijck in Landen of Plaetfen harer refidentie, daer de Gereformeerde Religie in de Duytfche Tale publijcquelijck niet en werdt geexerceert, tractement voor een Predikant tot feftigh guldens ter maendL Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, rakende de vacante Tredick-Ampten ten platten Lande. 16. November 1675. Gx. PI. IILDeel.f. 481. N°. 25-. ; DE Raedt-Penfionaris heeft in den naem ende van wegen de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raden ter Vergaderinge voorgedragen, dat de Kercken ten platten Lande fomwylen een geruymen tydt bleven ontbloot van Predikanten, tot groot fehandaei ende ergernis niet alleen, maer oock tot groot nadeel van de Ingezetenen aldaer woonende ; dat fulcks oock te minder in aghtinge wierde genomen, dewyle de gagie of het Stipendium van den overleden Predikant quam tot voordeel van de Clafie, die den Godtsdienft aldaer was waernemende, foo langh de voorfchreve plaetfe van geen ander Predikant was voorften: Ende dat midtsdien de gemelde Heeren Gecommitteerde Raden haer Edele Groot Mog. in bedencken hadden moeten geven, of het niet voor den  van de Predikanten.. ^ den dienft van Godes Kercke foude wefen, dat voortaen in alle vacerende Predick-Ampten ten platten Lande, daer van de tracrementen lopende tot lafte van haer Ed. Gr. Mog. Kerckelijcke Comptoiren die door het overlyden van een gehuwelijckt Predikant vacant fullen welen, een ander Perfoon binnen het jaer, naer het expireren van het vierendeel jaer, daer inne de voorgaende Predikant is overleden, tot Predikant fal moeten beveftight wefen, fulcks dat na bet expireren van het vaorfchreve jaer {daer inne het half jaer van gratie voor de Predikants Weduwe begrepen) geen Ordonnantie van openftaende traktementen aen de gemelde Claffe, by de Heeren Gecommitteerde Raden foude mogen werden verleent; dat oock in andere vacante Kercken, die door indifpofttie, of door het ver treek, of ver plaetfen van hun Predikant, of oock door overlyden van een on gehuwelijckt Predikant vacant werden , ende daer dien vozende geen Predikants Weduwe en is, ende derhalven geen tydt van oratie werdt gepretendeert, yemandt tot Predikant beveftight fal moeten wefen binnen het half jaer, na het uytgaen van het vierendeeljaers, daer inde felve plaetfen vacant gevallen zijn; alles, tenware by haer Edele Groot Mog., om byfondere gewighte redenen ten verfoecke van de Claffe, daer onder de vacante Kercke behoort den voorfchreven tydt van een geheel jaer, of half jaer refpecfivelijck, fpecialijck wierde geprolongeert: Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden en verftaen, dat voortaen in alle vacerende Prediek-Ampten ten platten Lande, daer van de-traclementen loopen tot lafte van haer Edele Groot Mog. Kerckelijcke Comptoiren die door het overlyden van een gehuwelijckt Predikant vacant fullen wefen, een ander Perfoon binnen het jaer, naer het expireren van het vierendeel)'aers, daer inne de voorgaende Predikant is overleden, tot Predikant fal moeten beveftight wefen ; fulcks dat naer net expireeren van het voorfchreve jaer, (daer inne begrepen het hall jaer van gratie voor des Predikants Weduwe) geen Ordonnantiën van openftaende traktementen aen de Claffe, by de gemelde Heeren Gecommitteerde Raden fullen mogen werden verleent ende dat oock in andere vacante Kercken, die door indifpofttie' het vertreck , of verplaetfen van hunne Predikant, ofte door het overlyden van een ongehuwelijckt Predikant vacant werden, ende daer dienvolgende geen Predikants Weduwe en is, en geen tydt van gratie werdt gepretendeert, yemandt tot Predikant beveftight fal  f. Boek. C.Derde Titel. fal moeten wefen binnen het half jaer, na het uytgaenvanhet wier rendeeliaers, daer inne de felve plaetfen vacant gevallen zijn. Allef ten ware by haer Edele Groot Moe., om byfondere gewightige redenen, ten verfoecke van de Claffe, daer onder de vacante kScL behoort, de voorfchreve tydt van een geheel jaer , of half to^dpeffiveüjik, fpeciaHjck wierdt geprolongeert: Ende ful en de ^mll&lHeeren Gecommitteerde Raden tot executie van het jant Crfchreve is, de nodige ordres ftellen , oock daer van by Miffive aen de refpeaive Claflen kennifle geven. Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt en Wefl Vries landt, den ouderdom der Predikanten te rekenen niet na den dagh van het overlyden of dtmijfie van den voorigen Predikant , maer na den dagh van de fent ent ie, uytfpraeck of aceord, foo wanneer queftie valt over het jus Patronatus. rt.Juliii676. Gr. PI. III.Deel, f.481. "N°. z6. ÏS ter Vergaderinge gelefen de Requefte van de Claflis van Dordrecht, houdende ,& dat voor haere Vergaderinge was gebracht eene beroepinge van de Kercke van Ottelandt en Neder-Blocklandt, op den Perfoon van Abrahamus Veckhoven , welcke, om dat hv fiin volkomen ouderdom van vyf en twintigh jaeren met en hadde: vervult, doen die Kercke door het overlyden van den vooTfgen Predikant in den jare feftien hondert een en feventigh overleden, ledigh geworden™, het voorfchreve Claflis niet haSde_konnen of *n toeftemmen, als tegens de Refolutie van haer Edele Groot Mog. ftrydigh zijnde , in welcke de volle vyf en twintigh keren in de te beroepene Predikanten belaft werden by de refeective Claflèn te moeten onderhouden worden ; maer dewyle de voorfchreve Kercke over de vyf jaeren in proces was mgewickelt geweeft met de Princefle van Orange , Vrouwe Albertma Agne , Douariere van Naffau, over het recht van Patronaetfchap, of ColSe^ de meergenoemde Kercke, voor den Hoogen Rade m Holandt, ende dat den felven Hogen Rade op den een en twintighften December feftien hondert vyf en feventigh over de voornoem-  van de Predikanten. ^7 de faecke fententie hadde gewefen , ende dat daer op volgens de gewefen fententie het beroep van die voorfchreve Kercke op den voornoemden Veckhoven was gemaeckt, ende dat hy alsdoen den vereylchten ouderdom heeft gehadt; dat derhalven de voorfchreve Uaile verfocht, dat haer Edele Groot Mog. over die voorfchreve vyf jaren dat de voorfchreve proceduyren hadden geduyrt, geliefden te difpenferen, en dat die voorfchreve Kercke gehouden ma^h werden, eerfl ledigh geworden te zijn , met de voornoemde fententie van den opgemekten Hoogen Rade. Waer op gedélibereert zijnde, is goedtgevonden ende verflaen, midts defen te verklaren dat foo wanneer over het beroepen van een Predikant eenige queitie foude mogen vallen tuffchen die geene die pretendeeren foude mogen Patroon van de Kercke te zijn, ende fulcks tot het beroepen van een Predikant bevoeght te wefen , of daer inne te moeten concurreren, ende die van den Kerckenraedt of Gemeynte van de voorfchreve Kerck dat recht van Patronaetfchap, het beroep by den pretenfen Patroon gedaen, of de concurrentie in het felve difputerende, de voorfchreve Kercke in foodanigen geval niet eerder iedign ofte vacant gehouden fal werden, dan na dat by fententie, uytipraecK of accord fal wefen gedefinieert, wie tot de voorfchreve beroepinge, het zy ten principalen , het zy by provilie gereghtight is, of m wat wyfe die fal moeten gefchieden, en fulcks met den dagh af dat den vorigen Predikant foude zijn overleden, ofte van lijn Kerckendienft ontflagen, in voegen dat den ouderdom tot het beroepen der Predikanten by haer Edele Groot Mog. Refolutie geprefcnbeert, fal moeten werden eerceckent, niet na den da*h van het overlyden of demiffie van den voorigen Predikant, maer na den dagh van de voorfchreve fententie, uytfpraeck of accord, ten ware over de beroepene Perfoon, ende niet over de faeck felft, quefhe ioude mogen ontflaen , alfoo in foodanigen gevalle de beroepene Perfoon ten tyde van het fterven of dimiffie van den voorigen Predikant, fijn vollen ouderdom foude moeten hebben gehadt, ende het defect van dien, onder pretext van eenige proceduvren t lijnen reguarde gevallen, niet foude konnen werden gefupplccrt, ende dat vervolgens in het jegenwoordige voorval geen diipenfatic van noden is, en het voorfchreve beroep fijn voortgangh gewinw11' e£d? ,effea forteeren fal; Ende fal van defe haer Edele Groot Mog. Refolutie Copie gefonden werden aen de Gedeputeerden der H re-  5g L Bobk. C. Derde Tiïel. refoeftive Synoden, en alle de refpeaive Claflen defer Provincie, om Te Ken tot hare narichtinge f ende omme haer voorts daer na te reguleren. , Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, %een difpenfatie van ouderdom meer te verTenen. ^ Februarii i679. Gr. PI. ffl. Deel f. 48x. N°. ^ DE Heer Peniionaris Burgersdyck heeft ter Ver^deriige ^ rapporteert de conftderatien ende het advis van de• «eeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende in ge vo1ce ende tot voldoeninge Li der felver Refolutie commiifonael ^^^^^^^^^^^ tip bv de Heeren Gepeputeerden der Stadt Alckmaei ten ïuvcu w ge gedaen, houdende! LAndref Predikant geweeft, ende overleden zijnde, by die van denKerc keniaede der voorfchreve Stadt, volgens de ordre m de^Kercke gebmvckeïiick, geprocedeert was tot een ander beroep m de plaets \l7Èn^heïl-, dat de voornoemde^reke^t ^ roen hadde o-edaen op den Perfoon van Henncus van Olphen, ƒ raem kant tofw^erveen dat oock het voorfchreve beroep by en van wegen de H«te  van de Predikanten. van andere Perfoonen was gefchiedt, oock ten defe difpenfatie te verleenen; te meer, om dat haer Edele Groot Mog. by Refolutie van date den derden April feftien hondert feven en feventigh hadden verklaert aen de Franfche Kercken defer Provincie het niet te fullen weygeren. Waer op gedelibereert zijnde, hebben haer Edele Groot Moog. het voorfchreve verfoeck afgellagen, en voorts goetgevondenen verftaen, dat van nu voortaen egeene foodanige difpenfatien by haer Edele Groot Mog. fullen werden verleent. Ende werdt den Raedt-Penfionaris ,by defen wel expreffelijck belaft ende bevolen, egeene propofitien.,edicten dien evnde foude mogen werden gedaen,. in omvrage te brengen; oock geene Requeften of Rejmonftrantien , die hy tal weten ten voorfchreven eynde te tendeeren, aen te nemen, of ter Vergaderinge te lefen, maer die te feponeren, of wederom uyt te geven. , , Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt en fVefl-Vrieslandt, de Kercken en Clafen hun pracife te gedragen na de Refolutie van denfefienden November feftien hondert vyf en feventigh. x?. Maert 1679. Gr. PI. III. Deel f. 482. N°. x8. IS ter Vergaderinge gelefen de Requefte van de Gedeputeerden van de Synoden van Zuydt- en Noordt-Hollandt, houdende, dat fommige Clafïèn en Kercken voorgekomen was de Refolutie van van haer Edele Groot Mog. van date den feftienden November fessen, hondert vyf en feventigh, daer by geordonneert werdt,. dat een Kercke vacant geworden zijnde ten platten Lande, de Heeren der felver Gecommitteerde Raden geen Ordonnantie fouden verleenen tot ontfangh van het traclement by de refpeaive Claffen, dan alleen tot een half jaer, naer het expireren van den tydt van gratie, daer de geftorvene Predikant een Weduwe naerlaet, of naer het expireren van het vierendeeljaers, wanneer geen Weduwe was overgebleven ; ende in gevalle de Claffen het traaement langer fouden genieten,, fy fulcks by formeel Requeff fouden moeten verfoecken: Ende alfoo de Claffen en Kercken voornoemt haer met de voorfchreve Refolutie merckelijck vonden befwaert, niet alleen om dat H i de  6o !. Boek. C. Derde Titel de vergiypingevanmiffchien fommige ^^^ Q\^ totMe m allen; X oock om dat leer veele gevallen dagelijcks konden wèrdèn cebooren, en reedts gebooren waren, m welcke de vacature buyteli fchuldt', ende met onwille van de Claffen, langer als voorfchreve wierde gecontinueert, als wanneer de Beroepene viel m langhduyrige kranckheyt, ofte oock ftierf, .als hy in examme torio wierde bevonden , niet genoegh te zijn gequalificeert, als het effee! van de beroepinge door invallende diipuyten over de approbatie wierde vertraeght, als by interim van Mcke en diergehjcke gevallen, den gedefpicieerden elders wierde beroepen, by welcke cafu de Kercken niet als met haer grootfte ondienft haer elven fou den vinden verfteecken van den dienft des Claflis, of oock de Claffj vin dat traaement dat fe voor den te doenen dienft. plagbi te genieten, en by fommige van de felve voor een gedeelte ad pos fZ was geaffecWt: EÏide ofwel waer was, dat by de opgemede Refolutie van haer Edele Groot Mog. den wegh open ilondt, om continuatie by Requefte te verfoecken, datfulcks echter tepaelt was aen der felver Vergaderinge, dewelcke maer by tyden en wylen wierde geconvoceert, ende tot welcke afgelegen Claflen geen toegangh konden maecken , als met veel ongemack ende met tl te grooten befwaernis van het geringe dat fe over de vacature eenieten: Dat de voorfchreve Gedeputeerden derhalven mden naeme van de Kercken en Claffen harer refpeclive Synoden venochten, dat haer Edele Groot Mog. goede gekefte zijn mochte , de Kercken en Claffen van den voorfchreven laft te ontheflen, of immers de gemelde Refolutie foo te bepalen, dat de voorfchreve fwarieheden foodanigh moghten werden verfaght, dat de vaceerende Kercken fonder kommer moghten werden bedient. Waer op gedelibereert zijnde,.hebben haer Edele Groot Mog. verftaen ende verklaert, verftaen ende verklaren by delen, dat m het voorfchreve verioeck niet en kan werden getreden, ende dat mitsdien de voorfchreve Kercken en Claffen van de voorfeyde Synoden hun precifelijck fullen moeten gedragen en reguleeren naer de voorichreve Refolutie, den voorfchreven feftienden November feftien hondert vyf en feventigh genomen, raeckende het voorfchreve traaement by de voorfchreve Claffen te genieten, geduyrende de vacature van eenige der voorfchreve Kercken. Re-  van de Predikanten, 6i Refolutie, Predikanten binnen het jaer van haer beveftigingh, door nieuw beroep ver tree ken de, de koften van voorgaende beroep te betalen. 23» November 1680 Gr PI III. Deel, f. 483. N°. 29. ' ' ' OP het geene de Raedt-Penfionaris uyt den naem en van wegen haer Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raden de Vergaderinge in bedencken gegeven heeft, is, naer voorgaende deliberatie goedtgevonden ende verftaen, dat alle foodanige Predikanten , die binnen het jaer na hare beveftigingh door een nieuw beroep van Kerck foude mogen komen te veranderen, aen die Kerck of Plaetfe die fy binnen den voorfchreven tydt van een jaer fouden mogen komen te verlaten, voor haer vertreck en affcheyt-prcedicatie fullen moeten reftitueren en vergoeden alle de koften die in het formeren en voltrecken van haer voorgaende beroep by de felve Kerck of Plaetfe fouden mogen gedaen zijn. Accordeert met de voorfz Refolutie. Refolutie van de Staten van Hollandt endeWefl- Vries landt, niemandt tot betTradikampt binnen defe TrO' vincie te admitteren , als die geadimf leert heeft den vollen ouderdom van feven en twintigh jaren in de [temmende Steden, mitsgaders in ''sGravenhage; in de andere Steden vyf en twintigh, en voorts binnen de "Provincie twee en twintigh jaeren 21. December 1680. Gr. PI. III. Deel, fol. 483. N°. 30. BY refumptie gedelibereert zijnde op het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commifforiael van den feven en twintighften der voorlede maendt November geéxamineert het gunt de Heeren Mr. Hendrick Druyf, Raedt m den Hoogen Rade, achtervolgende ende tot voldoeninge van voorgaende Refolutie van defe Vergaderinge in date den twintighIten Martii defes loopenden jaers feftien hondert taghtigh, als Commifiaris Politijck bygewoont hebbende de Zuydt-Hollandtfche Sy- H 3 node3  6a I. Boek. C. Derde Titel node od authorifatie van haer Edele Groot Mog. in den voorfchreven iaere bm en de Stadt Rotterdam gehouden, ende Mr. CornerTeSLTvan Halewyn, Raedt in den Hove mede «tornarende ende tot voldoeninge van voorgaende Refolutie van dele Vergende enuc luu p twintignften Maert des voorfchreven ^^^h^er^aAtigT, STcSmmflaris Politijcq bygewoont Kendkde^t-ÏÏollldribhe Synode in den felven jaere feftien hondert taXiTbinnen de Stadt Alckmaer gehouden , ter \W SSe nVddcfreerapporteert, namentlijck, dat fy Heeren Druyf deimge hadden' voldoeninge van haer Edele rMoï^Sitfe vSd£ feto April vaneen voorfchreven f2^tükn^onderf aen de voorfchreve Synoden refpefti- W'Mt^kê^ lieven, of niet ien oude dom twintighfte jaer ; binnen andere Ste- Kit tr.«« ss&^r 1 S S n het drie en twintighfte jaer fins ouderdoms getredenfo^ zS alks en V al/de plaetfe tot bekleedinge van de we cke het hl oeo gefchiedt, vacant geworden was, ende dat de weicke nu uciuc, b onffer0ert hadden gelaten alteratie te IS^^^etofS^de Claflen daer van niets hadden, maer _S^f^^it foude werdender jaeren "ten opficht der Proponenten, breeder onder de Notn^v^ i^n «ffhr'pnden defer loopende maendt vermeldt.; is goetguvonaen Se Ierto daf^ft^dt fal werden, foo als vaftgeftelt werdt ^«^J$S tot het Predick-Ampt fal mogen wedden  van de Predikanten. 63 geadmitteert binnen de Steden, item in Staet hebbende, mitsgaders binnen sGravenhage, die niet bereyckt heeft den vollen ouderdom van feven en twmtigh jaeren, en fulcks getreden is in fijn acht en twintighfte jaer; binnen andere Steden, geen ftem in Saaet hebbende, den vollen ouderdom van vyf en twintigh jaeren, en fulcks van het fes en twmtighfte jaer fijns ouderdoms aenvangh gemaeckt heeft • en dat voorts generahjck niemandt tot het voorfz Prcedickampt binnen defe Provincie fal mogen werden beroepen, die niet heeft bereyckt den vollen ouderdom van twee en twintigh jaeren, ende fulcks in het drie en twintighfte jaer fijns ouderdoms getreden is, alles ten tyde als de plaetfe, tot bekleedinge van dewelcke het beroep gefchiedt vacant geworden is 5 ende werdt in foo verre gedifpenieert ende «fgetreden van voorige haer-Edele Groot Mog. Refolutie, den voorlchreven ouderdom op dertigh, feven en twintigh, en vyf en twintigh jare refpecfiye gereguleert hebbende. Ende fal defe haer Edele Oroot Mog. Refolutie gefonden werden aen de Magiftraten van de relpeftive Steden, mitsgaders aen de refpeótive Claflen tot hare inlormatie, ende om haer daer naer te reguleren. Onder ftondt, Accordeert met de voorfz Refolutien. Ende was geteyckent, Simon van Beaumont, Refolutie, nopende de approbatie van beroepene Predikanten , in de Tlaetfen onder het gebiedt van de Raden en Meefters der Domainen van haer Edele Groot Mo? 16. Maert 1683. Gr. PI. IV. Deel, f. 346. g' DEn Heer Penfionaris ten Hove heeft ter Vereaderinoe eeranporteert de conftderatien ende het advis van de HeSreShaer p, G.root M°g- Gecommitteerden, hebbende, in gevolge rLdl V?ldoenuK van deJ ^yer Refolutie commiflbriael van den tienden der voorlede maendt Februarii, geëxamineert de Miflive van de Raden en Meefters van de Reeckeningen vnn haer Edele Groo Mog. Domamen , gefchreven alhier in den Hage den neeeSden daer te vooren, houdende, dat fy in ervaringe gekomen Zt groote  64 1. Boek C. Derde Titel groote en fware klachten , dat In het beroepen van Predikanten, in de Dorpen onder haer directie ftaende, by verfcheyden Officieren, in het approberen van de felve Predikanten , niet behoorlijck geprocedeert, maar door vuyle kuyperyen, quade middelen, corruptien ende fimonien, onbehoorlijck ende qualijck gehandclt wierden , dat de felve, tot voorkominge van alle onordentelijckheyt, ende tot meefte ftightinge der Gemeente,.. hadden gerefolveert en vaftoefteldt, alomme de refpetfive Officieren aen te fchryven, dat fy haerluyden fouden hebben te onthouden, van by vacature van eenige Predikants-plaetfen, onder hare jurisdictie ftaende, de approbatie te doen, maer de Kercken-Raden voor te houden , van haer te moeten addreiTeren aen de gemelde Raeden en Meefters van de Reeckeningen over haer Edele Groot Mog. Domainen, omme al* daer de approbatie op hare gedane beroepinge te verfoecken; doch dat haer nu jegenwoordigh was voorgekomen, dat de oude en nieuwe Kerckenraedt tot Bodegraven , mitsgaders de Ambaghtsbewaerders aldaer, haer direaelijck daer tegens oppofeerden, tot foo verre , dat fyluyden gefamentlijck daer over van den Hoogen Rade hadden gelight een Mandament van complainae, en oock aen haer, en den Schout van Bodegraven voorfchreve gedaen exploderen, op voorgeven dat den voornoemden Schout het nu onlanghs aldaer gedane beroep foude moeten approberen , in een ende het felve Corps of Collegie met de Ambaghtsbewaerders, ende dat fy maer een item fouden hebben nevens yeder van de voofchreve Ambaghtsbewaerders , het welck by hem geweygert wefende , by den voornoemden Kerckenraedt was opgenomen voor een Acte turbatoir; welck Mandament den eerften van de voorfchreve maendt dienende, ende geopent zijnde, hadden de felve dagh genomen om contraire faiten poflefioir, of deftruflif te poferen, omme te qntgaen het decerneren van een default, en voor het profyt van dien reftablilfement, dat dan al ter executie geleght, ende volkomen voldaen foude zijn geweeft , ten zy de felve hadden geobtmeert uytftel tot den elfden defer loopende maendt; dat fy daerom van haer fchuldige plicht hadden geacht aen haer Edele Groot Mog. hier af openinge en kennifte te geven, niet kpnnende begrypen waerom fy niet felfs in den naem van haer Edele Groot Mog. fouden mogen doen die approbatien, die de felve tot noch toe door hare refpeaive Officieren, hadden doen doen ; en dat fy derhalven verfochten, dat  VAN DE PrEDIRAHTSn. dat haér Edele Groot Mog. hier inne foodanigen ordre ende voorfieninge geliefden te doen, dat alle de voorfchreve ongemacken geweert , de rechten en praeëminentien van haer Edele Groot Mog. niet by Particulieren geincorporeert, maer volkomentlijck mogen blyven geconferveert, ende der felver Domainen bevrydt van foó koftelijcke proceffen te dragen: Waer op gedelibereert, en in achtinge genomen zijnde, dat de gemelde Kaden en Meefters van de Reeckeningen, haer in de voorfchreve faecke, voor den gemelden Hoogen Raede niet alleen ftmpelijck ingelaten, maer dagh hadden genomen, om contrarie feyten poflèflbir en deftruclif te pofeeren, ende mitsdien den Rechter daer inne mede niet alleen hadden erkent, maer aengenomen haer pofleffie of recht, door contrarie feyten porfelfoir of deftrucfif te adftrueren en goedt te maecken , en dat yemandt hebbende den Rechter erkent, ende aengenomen lijn vermeten voor den Rechter goedt te maken, ende alfoo met lijn Partye in judicio gecontraheert, daer van niet wederom kan affcheyden, is goedtgevonden ende verftaen, dat de voorfchreve particuliere faecke derhalven fal werden gelaten aen de decifte van den Rechter , daer aen die in manieren vooren verhaelt, is gebraght, oock met authorifatie op de gemelde Raeden en Meefters van de Reeckeningen, om die (is het doenlijck) met de klagende Partye foodanigh te mogen mfchicken ende accommoderen , als bequaemlijckft fal konnen gefchieden, om de felve faecke buyten rechtelijcke proeeduyren te accommoderen ; en dat dien onvermindert, en fonder dat uyt defe Refolutie eenige illatie fal mogen werden gemaeckt, door de Heeren van Haerlem, ende andere haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, op het voorfchreve fubjecl gebefoigneert hebbende , met de gemelde Raeden en Meefters van de Reeckeningen over de voorfchreve Domainen, fal worden overleyt en overwogen, wat voet ende ordre generalijck foude behooren te werden geobferveert, ontrent de approbatie van de beroepinge der Predikanten, die fouden mogen werden beroepen in Plaetfen alwaer haer Edele Groot Mog. de Ambaghts-Heerlijckheyt hebben, exerceren ende gebruycken. ■■ Accordeert met de voorfz Refolutien. ï Re-  l Boek. C. Derde TiïEt. Reglement voor de Predikanten t in * sLandts dienft zijnde. %6. Julii 1683. Gr. PI. IV. Deel, f. 347- IS gehoort het rapport van de Heeren van Heeckeren, ende andere haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de faecken van de Finantie, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commifforiael van den twee en twintighften defer, geviftteert en geëxamineert de Miftive van des Generaliteyts Reeckenkamer, gefchreven alhier in den Hage den twintighften daer te vooren, houdende, in gevolge en tot voldoeninge van haer Hoogh Mog. Refolutie van den twintighften Junii laetftleden , der felver advis op een Reglement, waer na de Predikanten in 'sLandts dienft te Water of te Lande geëmployeert werdende, haer in het toekomende fouden moeten reguleeren . Waer op gedelibereert 'zijnde, hebben haer Hoogh Mog. haer het voorfchreve Reglement wel hr ten gevallen , ende dienvolgende goetgevonden ende verftaen, dat een Predikant tot dienft van een extraordinaris Ambaffade of Deputatie werdende aengefoght, ofte ftch felfs offererende , hem fa! vergenoegen met een traftement van feftigh guldens 'smaendts, mits dat buyten eenige koften of laften van den Lande procurere de vereyfehte beveftinge in het Predick-Ampt ende bedieninge der H. Sacramenten, voorts ftch verbindende , om geduyrende den geheelen tydt van de voorfchreve extraordinaris Ambaffades of Deputatien, fijne functie behoorlijck waer te nemen, en in cas hem eenigh ander beroep mochte gedefereert, ofte daer toe verfoght werden, het felve niet vermogen aen te nemen , als met goetvinden van de voorfchreve Heeren extraordinaris Ambafladeurs of Gedeputeerden, ende onder belofte of overgifte, dat de onkoften tot de reyfe, en verdere van een Predikant moetende fuccederen in fijn plaetfe, by hem alleen gedragen, of wel gekort werden op fijn te goedt hebbende traktementen , mitsgaders fijne funftie foo lange fal blyven waernemen, tot dat de voorfchreve Predikant fal gekomen wefen, als wanneer ende niet eerder affcheyt fal mogen nemen, ende ver^ trecken op fijn eygen koften. Aengaende de Predikanten voor ordinaris Refidenten en Minifters buyten 'sLandts, mitsgaders op de Schepen, gevoert werdende by Lieutenant Admiraels, ende andere Opperhoofden van 'sLandts Vlooten, dat die, alvoorens buyten eeni-  Van de Predikanten m eêmge koften of Men van den Lande, hebbende verkregen de admifnetot alle Kerckelijcke bedieningen, haer fullen contenteren met een tradement van vyftigh guldens ter maendt, en ten minfte voor drie jaren vaft haer verbinden, of wel de reyfe minder tydt duvrende, voor die geheele reyfe, en onderwylen geene andere beroepingen aennemen, als onder alle de conditiën hier vooren geëxpref Jeert, in reguarde van de extraordinaris AmbafTades en Deputatien ' Ende fal Extraft van defe haer Hoogh Mog. Refolutie gefonden werden aen den Raedt van State , ende de gemelde Generalkevts Reeckenkamer, om te ftrecken tot der felver narichtinge, en haer daer na te reguleren. Refolutie, verhooginge van trattement voorde Pre- dikanten tot Schiedam, Schoonhoven, Brielle, M'uyden en Weefp. 23. Januarii 168Ó. Gr. PI. IV. Deel, f. 348. BY refumptie gedelibereert zijnde op het advis van Johan van Bleyswyck, Ontfanger van de Kerckelijcke Goederen, geformeert op de Requefte van de Predikanten in de kleyne Steden, verfoeckende vermeerderinge, ofte verhooginge van haere traflementen, breeder onder de Notulen van den neegentienden Juin deefes jaers feftien hondert vier en taghtigh gementioneert • Hebben de Heeren van de Ridderfchap ende Edelen, mitsgaders de Gedeputeerden van de refpective Steden, in den naeme ende van wegen Burgermeefteren ende Vroedtfchappen van de felve Steden, geconfenteert ende bewillight, gelijck haer Edele Groot Mogende confenteren ende bewilligen mits defen, dat het traftement van yeder van de drie Predikanten binnen de Stadt Schiedam fal werden verhooght ende geaugmenteert met twee hondert en tien ^ldens jaerlijcks % dat van yeder van de drie Predikanten binnen de Stadt Schoonhoven insgelijcks met twee hondert en tien guldens; en dat van yeder van de drie Duytfche Predikanten binnen de Stadt Brielle met hondert guldens jaerlijcks; dat van yder van de twee Predikanten binnen de Stede Weefp met twee hondert guldens, en dat van yeder van de twee Predikanten binnen Muyden met twee hondert en veertigh guldens jaerlijcks; alle te betalen uyt de inkomften van I * het  6g 1. Boek. C. Dèkde TitEL het Comptoir van de Kerckelijcke Goederen, ftaende onder de-adminiftratie van den voornoemden Ontfanger Bleyswyck, m te gaen met den eerllen Januarii defes jaers feftien hondert fes en taghtigh: Ende werden de Heeren haer Edele Groot Mog Gecommitteerde Raden mits defen verfoght, gelaft ende geauthorifeert, omme daer toe de nodige ordres te ftellen. Refolutie aengaende de approbatie en reprobatie van Tradikanten. 17. September 1687. Groot Pk IV. Deel, f. 349- DE Raedt-Penfionaris heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninoe van der felver Refolutie commiflbriael van den elfden defer loopende maendt, geëxamineert de Requefte van Francois Doubleth, DroiTaert van Gornichem en het Landt van Arckel, houdende, dat aen haer Edele Groot Mog., als Heeren van het Landt van Arckel, competerende het reght van approbatie en reprobatie over het beroep van Predikanten, die tot de Kerckendienft binnen het Diftrict van het voorfchreve Landt wierden beroepen, ende dat het recht by den DroiTaert van het voorfchreve Landt, in den naeme ende van wegen haer Edele Groot Mog. wierde geëxerceert: Dat onlanghs by den Kercken-Raedt tot Hornaer zijnde gedaen feecker beroep van een Predikant, de Acte van beroep aen den Suppliant, als DroiTaert was geprefenteert; ende hy met hebbende konnen goetvinden de voorfchreve Afte van beroep te approbeeren, de voorfchreve Kercken-Raedt ftch geaddrefteert hadde aen denHoogen Raede in Hollandt, ende van den gemelden Raede verfoght ende oeobtineert Mandament van maintenue: Ende alloo den Suppliant &geen ander ooghmerek hadde, als volgens fijn eedt, op den aenvangh van lijn commiflie gedaen , te maintmeren het recht en de preëminentie van haer Edele Groot Mog., waer van het voorfchreve recht van approbatie en reprobatie feeckerlijck een confiderabel gedeelte maeckte j dat hy Suppliant derhalven niet hadde konnen afweefen, daer van aen haer Edele Groot Mogende ken- nilie  VAtf DË PrËMKANTEN. 69 nifle te geven , om met alle onderdanigheyt af te waghten de ordres, daer na haer Edele Groot Mog. fullen goetvinden dat den Suppliant fich fal hebben te gedragen , als geen intentie hebbende daer inne yets te doen of te procederen , anders als de felve fouden gelieven te ordonneren : Mitsgaders de klaghten by de Heeren Gedeputeerden der Stadt Gornichem, in den naeme ende van wegen de Heeren haere Principalen , mede gedaen over de voorfchreve proceduyren van den gemelden Eloogen Raede, met verfoeck, dat den voorfchreven Droffaert foude mogen werden gemaintineert by het recht dat de voorige DrofFaerden in den naem van haer Edele Groot Mog. altoos hadden geëxerceert: Waer op gedelibereert zijnde, hebben haer Edele Groot Mog. verftaen en verklaert, verftaen en verklaren by defen, dat die geene aen dewelcke competeert het recht van approbatie van de beroepen op eenige Predikanten gedaen, hebben de maght en faculteyt, om die gedane beroepen te mogen approberen, ofte oock wel excuferen en improberen, fulcks fy in goeden gemoede fullen oordeelen te behooren, ende dat fy niet gehouden zijn van de voorfchreve approbatie, ofte oock het weygeren van dien , ofte om dat fy de voorfchreve beroepinge hebben geëxcufeert of geimprobeert, eenige reden te geven aen eenige Kercken-Raeden, Claifen of andere Kerckelijcke Vergaderingen ofte Collegicn, ofte over de voorfchreve gedane approbatie, of excuferen, of improberen van het voorfchreve gedaene verfoeck , haer voor eenige van de Hoven van juftitie of Rechtbancken in te laten, veel min in eenigh proces te treden: Ende is vervolgens goetgevonden ende verftaen, dat den gemelden Hoogen Raedt het voorfchreve Mandement van maintenue fal houden buyten executie, ende verforgen dat daer op geen verder vervolgh gedaen, ende geen andere proceduyren geëntameert mogen werden : Ende dat Extract van defe haer Edele Groot Mog. Refolutie gefonden fal werden aen de Praeftdenten ende Raeden van beyde de Hoven, om haer daer na te reguleren, ende doen reguguleeren dien het behoort. Onder ftondt, Accordeert met de voorfz Refolutien. I 3. Re-  79 I. BóÈK. C.DSRDS TlTfcL. Refolutie, nopende cle beroepinge vdn een Predikant tot OoRerwyck. 10. Februarii 1688. Gr. PI. IV.Deel, f. 349- DE Raedt-Penfionaris heeft ter Vergaderinge gerapporteert de conftderatien en het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commiflbriael van den vyf en twintighften der voorleden maendt September, geexamineert de Requefte van Willem van Liere, Heer vanbeyde deCatwycken, Oofterwijck, t'Sant, &c. mitsgaders Philips le Roy, woonende alhier in den Hage, als fpeciale laft en procuratie hebbende van den Kercken-Raedt tot Oofterwijck voorfchreve , houdende, dat door het atfterven van Dominus Ysbrandus van Os, het Predick-Ampt binnen de voorfchreve Heerlij ckheyt van Oofterwyck zijnde komen te vaceren, ende te meermalen voor de Gemeente aldaer, met goedt genoegen wefende gehoort Johannes van Aecken , jegenwoordigh Proponent tot Dordrecht, daer op dan voorts by den eerften Suppliant, als Heer, ende met de gifte van de Kercke verlydt, beroepen was de voornoemde Johannes van Aecken , tot Predikant aldaer: Dat oock vervolgens die van den voorfchreven Kerckenraedt, ten overftaen van Gedeputeerden van de Claftis in het Quartier van Arckel, met confent, believen en goedtvinden van den eerften Suppliant , den felven Johannes van Aecken eenftemmelijck beroepen hadden; dat het felve gedane beroep alfoo gefien zijnde, by den Droffaert van Gornichem, en den Lande van Arckel, gemelden Droffaert het felve oock hadde verklaert voor aengenaem en geapprobeert; dat het felve alfoo mede zijnde geprefenteert aen de Claftis van Gornichem, als naer ftyle , of wel by de voornoemde Claflis daer tegens geen de minfte difliculteyt hadde behooren te werden gemaeckt, te min, dewyle het voorfchreve beroep was gedaen niet alleen met een volkomen eenigheyt, ten reguarde van den Heer, en die van den Kerckenraedt, maer dat oock die van den Kerckenraedt onderlinge daer in waren geweeft t'eenemael eenparigh, echter die van de voorfchreve Claflis haer niet hadden ontfien het voorfchreve beroep by pluraliteyt van ftemmen te verwerpen , ende gelacereert weder uyt te geven, op geen andere redenen en fundament ,  van db Predikanten. Z ment, als alleenlijck dat in het voorfchreve beroep, volo-ens ha-r voorgeven, den Heer niet fonde hebben behooren te werden sc kent, daer nochtans de Brieven van Inveftiture cn Verley devoo? fchreveHeerlijckheyt, ter contrarie des felfs recht ende ritulklaerhjck mede braghten , ende oock by den Kerckenraedt in aeehen deele wierde gedifputeert: Ende gemerckt de Gemeente van Oo fterwyck door de voonchreve ongefundeerde ^ertgc 7^éc ClaiTis met behoorde te blyven gepriveert van het effect vin het voorfchreve beroep ende langer van eenLeeraer gedeftitueert dat de Supplianten derhalven verfochten , dat haer Edele Groot Maf die van de voorfchreve ClafTis fouden gelieven te LonZei^S voorfchreve beroep alsnoch aen te nemen, en effect takten forteren: Waer op gedehbereert zijnde, is goedtgevonden en verftaen, dat het voorfchreve ClafTis van wegen haer Édele Groot Mo" fa werden geordonneert en aengefchreven, dat het felve Claftis ^toekomende haer in faecken van diergelijcke nature met meerder voorfichtigheyt, moderatie ende befcheydentheyt fal hebben te dra^n het voorfchreve beroep, foo als het aen haer geprefenteert is "alsnoch aen te nemen, effect te laten forteren, ende in de RemfW van de voorfchreve Claffis te doen regiftreren, ende Copie aVcn ticq van dien aen den Heer van Oofterwijck, ende aen de voornoemden Droffaeit van Gornichem en den Lande van ArclJl ter nandt te doen ftellen, ende dat daer van kennifle fal werden begeven aen den voornoemden Droffaert, tot fijne narichtinge. ü Accordeert met de voorfz Refolutien. Refolutie, de Predikanten te velde toeqevoeqht vyf tigk guldens mor reyskojien naer het Leger, heen en wederom, xi. Januarii 1690. Gr. PI. IV. Deel, f. 1191. ÏS na deliberatie goedtgevonden ende verftaen, dat aen yeder der Predikanten te velde dienende , fal werden toegeleyt, gelijck haer toegeleyt werdt mits defen, de fomme van vyftigh guldens voor reyskoften naer het Leger en wederom; ende werden de refpective Collonels of andere Hooft-Officieren , by welckers Troupes de voornoemde Predikanten den Godtsdienft fullen waernernen, midts  ?1 I. BOEX. C.DtRD» TlttL. midts defen geordonneett, omme ^feg^^^SS ten te voorfien met een Wagen ofte Karre voor naer renoon cn Bagagie. Was geparapheert, $f. Gojlinga, vt. Onder ftondt, Accordeert met het Regifter. Geteeckent, G. van Slinge landt. Refolutie aengaende de beroepinge vati een Predikant tot Dordrecht, vi. Junii i69i. >Gr. Pi. IV. Deel, f. 350. V-VÉ Heeren Gedeputeerden der Stadt Dordrecht, hebben, uyt D den naem ende van wegens de Heeren ^J^fe^ ~* Vergaderinge voorgedragen, dat by de voorfchreve Stadt de Kerckeliicke Ordonnantie van den aere vyftien hondert een en tnetntkhaengenomen zijnde, de felve aldaer tot noch toe is gepraéhSteweXrSaT de gemelde Kerckelijcke Ordonnantie fpreeckende van de verkiefinge der Predikanten, medebrenght, dat loo "e™ de Steden lenigen Dienaer des Woordts Godts fal ontbreecto Meri de Burgermeefteren en Regeerders der felver StedcTco^tte^ vier Perfoonen, die fy daer toe het bequaemfte fuüen v^ftaen; ende fullen de Burgermeefteren ende Regeerders WchS^n, de Dienaers des Woordts Godts, en de Onderhuren der Kercke in de felve Stede bevelen , mede uyt den haren ?£- Perfoonen te committeren, die gefamentlijck, na voorgaende gebedtn ende onderfoeck dies aengaende by henheden te doen Socederen fullen tot verkiefinge van alfulcken Perfoon of Perfonen & hunSetduncken fal tot den voorfeyden dienft van noden, nut enbequfem te zijn, en de felve hare verkiefmge alsdan voordraSn hlrCollegie van de voornoemde Burgermeefteren en RegeertSs,ende nXn de gedane verkiefinge de felve aengenaem is, fa den verkofen Perfoon in der manieren naervolgende geexammeert werden, ende foo verre hy bevonden werdt bequaem, ende^an  van de Predikanten, 73 Godt genoeghfaem begaeft te zijn, fal hy de Gemeynte in de Kercke voorgehouden werden, ende indien binnen veertien dagen daer na niemandt hem en openbaert die eenige redenen weet voor te brengen, waerom men hem niet behoort te ontfangen, fal hy tot den voornoemden dienft, met oplegginge der handen, ofte anders, na de wyfe van een yegelijcke Kerck, aengenomen, en in bediemnge van den voornoemden dienft gefteldt werden, maer foo verre de voorfchreve Burgermeefteren en Regeerders verklaren de voorfchreve verkiefinge henluyden niet en behagen, fullen de voorfchreve Gedeputeerden, ende in de maniere als vooren, tot nieuwe verkiefinge van eenige andere procederen. Dat door het affterven van Dominicus Oldenburgh een Predikants-Ampt vacant zijnde geworden, den Oudt-Raede der' voorfchreve Stadt, in gevolge van de voorfchreve Kerckelijcke Ordonnantie , het Collegium Mixtum hadden doen formeren, om het gemelde vacerende Praedikants-Ampt te doen vervullen; maar alhoewel ten dien eynde verfcheyde Vergaderingen waren aengeleyt, de felve altoos vruchteloos waren afgelopen, doordien de ftemmen in het Collegic foodanigh gepartageert waren gebleven, dat noch by de eene noch bv de andere geen pluraliteyt uytgemaeckt konde werden, zijnde by die geene die wegens den Oudt-Raede in het voorfchreve Collegie gecommitteert waren, voorgeflagen eenen Dominus Zappms, en by de Kerckelijcke eenen Dominus vander Meer, londer dat de eene of de andere van de voorfchreve CommiiTariffen hebben konnen werden bewoogen, om van hun fentiment af te gaen , met tegertftaende dat verfcheyde feftien daer mede zijn geconfumeert. ö Dat eyndelijck by de CommiffarifTen uyt de Regeeringe is voorgeflagen de alternative van defe twee expediënten, te weten, dat men van wederzydtfch noch eenige Perfoonen foude afiumeeren, om eea tentamen te doen, of men door die wegh tot een pluraliteyt foude konnen geraken. Ofanders dat men het different door het Lot foude decideren. Dat het eerfte van defe twee expediënten abfolutelijck door de Kerckelijcke was gerejeeïeert. Ende het tweede niet anders aengenomen , als onder conditie, dat de lootinge van foodanigen effefte fouden moeten zijn, dat de Regeeringe de eledie op defe wyfe gedaen, niet fouden vermogen K te  n, I. Boek. C. Derde Titel. te improberen ; dat dewyle de faecke by de Regeeringe niet konde nagegeven werden, zijnde het felve feer furprenant, dat een Kerckenraedt foo ongerymde faecken, en foo contrarie aen het refpect, dat de felve aen haere Magiltraet fchuldigh is, derfde fuftineren, ende echter dit haer fentiment met de uytterfle hardtneckigheyt bleven dry ven ; de gemelde Heeren Gedeputeerden verfoghten, dat haer Edele Groot rvlog. geliefden de voorfchreve Kerkenraedt, en der felver Gecommitteerden in het Collegium Mixtum te gelalten, binnen den tydt van aght dagen de voorfchreve lootinge te accepteren, ofte dat anderfints den Perfoon, by-de vier Gecommitteerden van den Oudt-Raede geprojeaeert, fal werden gehouden voor verkooren, behoudens-het recht van approbatie en improbatie , den voornoemden Oudt-Raede competerende , blyvende het verdere van de voorfchreve Kerckelijcke Ordonnantie in lijn geheel ende volkomen vigeur , met bevel aen den gemelden Kerckenrade, van fich daer exaaelijck na te reguleren. Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden ende verltaen, dat den voorfchreven Kerckenraedt, ende de Gedeputeerden van den felven , in het voorfchreve Collegium Mixtum , fullen werden belaft ende bevolen, foo als de felve belaft ende bevolen werden mits defen, de voorfchreve lootinge aen te nemen, ende daer toe binnen den tydt van aght dagen , na dato defen tot hare kenmfle fal wefen gekomen, te procederen, of dat by gebreecke van dien, de Perfoon by de vier Gecommitteerden van den Ouat-Raede der Stadt Dordrecht voorgedragen, fal werden gehouden voor verkooren by het voorfchreve Collegium Mixtum, behoudens die van den voorfchreven Oudt-Raede het recht van approbatie cn improbatie, de felve competerende, ende blyvende het verdere van de Kerckelijcke Ordonnantiën in lijn geheel en vigeur : Lallende' en bevelende die van den Kerckenraedc voornoemt, haer daer naer exaaelijck te regulerend v->oh aom to *f°oh 95 -;' ' "°a _ . i—. Placaet tegens de Simonie. 2J. Maert 1698. Gr. Pk IV. Deel f. 344- DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, Saluyt, doen te wee-  yam de Predikanten. 75 weten : Dat Ons onderfcheydene klaghten te vooren gekomen zijn over de groote onordentelijckheden, en felfs over Simonie, omtrent de beroepinge van de Predikanten in de Gereformeerde Kercken van .Hollandt en WefVVrieslandt gepleeght werdende; dat Wy, omme jegens foo enorme en verre uytliende delicten, by alle behoorlijcke wegen en middelen te voorfien, en alle bedenckelijcke' precautien tot voorkominge van diergelijcke fchandalen te adhiberen, eerft en voor al vaftgeftelt ende gearrefteert hebben, foo als Wy valtftellen en arrefteren midts defen, dat alle Proponenten, preparatoirlijck lullende werden geëxamineert, aenftondts na het afleggen van het felve examen , aen de Gedeputeerden van de Claftis, door dewelcke de felve fullen werden geëxamineert, onder folemnelen eede fullen moeten verklaren ende beloven, dat fy, omme te bekomen de beroepinge tot eenige predickdienft, in wat plaetfe het foude mogen wefen, niet belooft ofte gegeven hebben, nochte doen belooven, noch doen geven ; dat fy oock nimmermeer daer voor yets geven ofte beloven fullen, nochte doen geven ofte beloven eenige gaven of giften aen eenige Perfoonen, geen uytgefondert, direftelijck of indirectelijck, in eeniger manieren; dat haer oock in geenen deele bekent is, dat yemandt van harentwegen , of om harentwille ; ofte wel uyt ftch felven, daerom yets belooft ofte gegeven heeft, beloven ofte geven fal, ende in gevalle t'eenigcn tyde tot haere kennifle foude mogen komen , dat yemandt, wie het foude mogen wefenvan haerentwegen, ofte om haerentwille, ofte wel uyt ftch felven ,- daer vooren yets foude mogen hebben belooft ofte gegeven, , doen beloven ofte doen geven , dat fy het felve t'allen tyden fullen openbaren aen de Claflis, alwaer het voorfchreve préparatoir examen fal weefen gefchiedt, ofte aen het ClafTis , onder dewelcke fy den Predickdienft alsdan fouden mogen exerceeren. • nvnic; v':^. ' Dat wyders foodanigen Proponent of Proponenten tot den Predickdienft beroepen zijnde , ten tyde van het peremptoir examen, wederom aen de Gedeputeerden van het Claflis, alwaer het felve examen fal werden gedaen , onder folemneelen eede fullen moeten verklaren ende beloven, dat fy , om de felve beroepinge te bekomen, niet belooft ofte gegeven hebben, nochte döen beloven ofte doen geven; dat fy oock niet beloven of geven fullen, nochte doen beloven of doen geven eenige gaven ofte giften aen eenige Perfoor K 2 nen,  f4 I. Boek. C. Derde Titel nen, geene uytgefondert, direftelijck ofte indireételijck, in eeniget manieren ; dat haer oock in geenen deele bekent is, dat yemandt van harentwegen, ofte om harentwille , ofte wel uyt fich felven, daerom yets belooft of gegeven heeft, beloven of geven fal; en in gevalle t'eeniger tydt tot haere kenniiTe foude mogen komen, dat yemant, wie het foude mogen wefen, van harentwegen, of om harentwille, ofwel uyt fich felven daer vooren yets foude mogen hebben belooft of gegeven, dat fy het felve t'allen tyden lullen openbaeren aen de Claffis, onder dewelcke fy den Praedickdienft fullen exerceren. •' Dat wyders niemandt, het zv Proponenten , Predikanten of andere, wie het foude mogen wefen, fal vermogen eenige giften, gaven , ofte gefchencken te beloven ofte te geven, te doen beloven ofte te doen geven aen eenige Heeren, Vrouwen, Officieren ofte Magiftraeten, of andere publique kerckelijcke of particuliere Perfonen, nochte oock aen der felver Vrouwen ofte Kinderen , geene uytgefondert, ten eynde yemandt daer door foude mogen werden gevordert of geavanceert tot den Predickdienft, in een ofte andere Plaetfe in Hollandt ende Weft-Vrieslandt, ende dat oock niemandt , het zy Heeren, Vrouwen, Officieren , Magiftraten, of andere publique kerckelijcke of particuliere Perfoonen , geene uytgefondert, foodanige beloften, nochte oock foodanige giften of gaven, ter faecke als vooren, fullen mogen aennemen ofte ontfangen, op poene, dat die geene, die contrarie van dien fullen komen te doen, fullen werden gepriveert en verklaert vervallen te zijii van haeren Predickdienft ende Ampten refpeaive, foo fv eenige hebben, ende inhabil om den Predickdienft, ofte eenige Ampten , voor het toekomende in de Provincie van Hollandt en Weft-Vrieslandt te konnen exerceren of bedienen, ende daerenboven in een boete van vier maelfoo veel als de beloofde, gegeven, aengenomen ofte ontfangen giften ofte gaven fouden mogen importeren , te appliceren de eene helft ten behoeve van den Aenbrenger, ende de wederhelft ten behoeve van den Officier die de calange doen fal; ende dat die geene die geen Ampten fouden mogen bedienen, boven de voorfchreve boete, naer geïegentheyt van faecken, arbitralijck fullen werden gecorrigeert, boven en behalven de ftraffe van meyneedigheyt, tot lafte van die Proponenten of Predikanten, die bevonden fullen werden een valfehen eedt gedaen te hebben. Ende op dat een yeder van  van de Predikanten, ff van Onfe goede meeninge, defen aengaende, na behoren foude wefen geinformeert, foo begeren Wy fat defen alomme gepublïceert ende geaffigeert fal werden daer het behoort, ende te gefchieden gebruyckehjck is Gedaen in den Hage onder het kleyn Zegel van den voorfz Lande, den feven en twintighften Maert 1698. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Was geteeckent, Simon van Beaumont. Refolutie, tot elucidatie van het voor en ft aen de Tlacaet. 31. Januarii 1699. Gr. PI. IV. Deel, f. 345-, B^^1iSPTie^edeIifecert zijnde °P het advis ^n de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in ge. volge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie comnftffonael van den tienden defer loopende maendt Januarii geSamL ^iSS^JlTr^ ^ geeommSt ™ omtrent de beroepinge van den Pra>. Jdtritt ^vallen, haer Edele Groot fe refle^oock gemat dC r°epende fonden hoe Ianger hoe meer in fwangh gin- T, ?nT e^df^ck' H veele difordres omtrent het drucken van de Bybels, Pfalmboecken en Liturgien wierden gepleeaht Is goedtgevonden ende verftaen, dat den eedt vaii fuyveringe, in het voorfchreve Placaet van Simonie gemeldt, oock lal werden af geleght by alle Predikanten, dewelcke"in defe Provincie ^de eene Plaets oP de andere werden beroepen , ende nooyt te vooren den K 3 voor-  78 1. Boek. C. Derde Titel voorfchreven eedt fouden mogen hebben gedaen; gelijck mede by de Predikanten, die uyt andere Provinciën of Plaetfen binnen defe Provincie beroepen werden, alles op de poene in den voorfchreven Placate begrepen. Dat de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raden fullen beforgen, dat de penningen, aen den Heere van Wafpick over de approbatie van den Proponent Schroder betaelt, wederom fullen werden gereftitueert, ende dat den gemelden Heere fal wer den verfteecken van het recht van approbatie van de verkofene Predikanten, en het felve geè'xerceert by de gemelde Heeren haer Ed. Gr. Mog. Gecommitteerde Raeden, tot dat de voorfchreve penningen effective fullen wefen gereftitueert, ende dat de gereftitueerde penningen door de gemelde Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raeden ten behoeven van den Armen fullen werden geappliceert. Dat wyders de Hoofdt-Officieren , foo in de Steden en platten Lande , fullen werden gelafl de Placaten , Keuren ende Ordonantien, jegens alle krytende fonden geemaneert, als het misbruycken van Godts Heyligen Naem, door lightvaerdigh vloecken en fweeren, het fchenden van den dagh des Heeren, door het fetten van drinckgelagen, fpeclen, kaetfen, balflaen, vechten, fmyten, en andere lightvacrdige aétien ; item, overfpel, hoererye , concubinaetfchap, ende diergelijcke gruwelen meer, ftriclelijck ter executie te leggen, encle voor foo veel verder nodigh foude wefen, te beforgen, voor foo veel in haer is, dat daer jegens met nieuwe Keuren ende Ordonnantiën moge werden voorfien. Dat eyndelijck, boven ende behalven de ordres op het drucken van Bybels, Pfalmboecken en Liturgïen, by de Magiftraten van de Steden geftelt, niemandt tot het drucken van de felve fal werden geadmitteert, ten zy alvoorens tot de correclie en revifie van de felve twee Perfoonen uyt of wegens den Kerkenraedt van de Plaets, hen des verftaende, fullen wefen gecommitteert, op pcene van te verbeuren alle de Exemplaren , ende een boete van duyfent guldens. Dat eyndelijck door Burgermeefteren en Regeerders van de Steden, mitsgaders de Hoofdt-Officieren ten platten Lande, de refpecti■ve Predikanten fullen werden gerecommandeert ende aengefeght, dat fy hare predicatien op de befte en becmaemfte wys daer hee- nen  van de Predikanten. 79 nen Men hebben te dirigeren, dat de grootheyt en affchuweliicheyt van de voorfchreve fonden aen de Gemeente voor oogen ge- ™' de felve in alIe befcheydenheyt daer van gedehorteert en argefchnckt mogen werden. i D% C°Pilv5ï defe Refolutie fal werden gefonden aen de Heeren Comnnflanflen pohticq, om den innehouden van dien te communiceren aen de Leden van de aenftaende Zuydt- en NoordrHollandtfche Synoden, tot haere narichtinge, ende met laft en ordre aen de aenwefende Predikanten, omme, voor foo veel die haer aengaet, haer daer na te reguleerem Onder ftondt, Accordeert met het voorfz Regïfter. Was geteeckent, Simon van Éeaumout* Refolutie nopende de beroepinge van J. Verheyck tof Rynzaterwoude. 6. Junii 1704. Gr. PI. V. Deel, 2. Boeck, 3. litel. "pVEn Heer Penfionaris Ackerfloot heeft ter Vergaderinge gerap\_j porteert de conlideratien ende het advis van de Heeren haer mm& Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolde en tot voldoeninge van der felver Appoincrement commiftbriael van den derden Mey laetftleden , geëxamineert de Requefte, by den Ouderlingh ende Diaconen der Kercke tot Rynfaterwoude aen haer aZ, ? • ?°1t/1Mo?- geprefenteert, houdende, hoe fy Supplianten op den twintighften Januarii laetftleden, naer behoorelijcke handtopemnge van den Heere Grave van Berlo, Heere van Ryniaterwoude, &c. te hebben verfoght en verkegen , in den vollen Kerckenraedt by meerderheyt van ftemmen tot haeren Predikant hadden voorgefteldt Jacobus Verheyck, Proponent in de Heylige Theologie tot Leyden, endé die aen de Ledematen, Manspersonen, ter ondertekenmge aen hare Huyfen geprefenteert, waer van (benevens haer) leven Ledematen hadden ondertekent. Ende alhoewel fy Supplianten daer in precifelijck hadden achtervolght het accord tufichen de Vrouwe van Mathenefie ende Ryn- fater-  ga I, Boek. C. Derde Titel faterwoude ter eenre, en de Gedeputeerden des Claflis van Woerden ende Over-Rynlandt ter andere zijde getroffen, ende by de Refolutie van haer Edele Groot Mog. geratirlceert ende geconfirmeert, in dato den veertienden November feftien hondert veertigh, mitsgaders de praflijcke , daer door in de Kercke van Rynfaterwoude geintroduceert, ende in alle vacaturen , (uytgefondert de laetfte alleen) gebruyckt. Gelijck oock de eenparige aengenaemheyt ende genegentheyt van de Gemeente tot den voornoemden Verheyck. Soo was tegens hare verwachtinge by den Ouderlingh Hendrick Blom tegens die handel inge, niet tegens die Perfoon, geprotefteert, ende dat proteft benevens hem Blom door dertien Ledematen ondertekent , pretenderende dat alle Ledematen, Mansperfoonen, in de Kerck moeften vergaderen, ende op een Predikant ftemmen, om dat in de laatfte vacature foo was gefchiedt, daer nochtans de woorden van het accord klaer onderfcheyden de verkieftngen van de Ouderlingen , waer toe de Ledematen in de Kercke moeften vergadeten en ftemmen, ende de voorftellinge van een Predikant * die by de Kerckenraedt moeft gefchieden, by de Ledematen alleen de ondertekeninge. Ende dewyle den voornoemden Blom ende die van fijn gevoelen fich ten principalen beriepen op twee Refolutien van haer Edele Groot Mog., waer tegens in die faecke foude zijn gepecceert, en de Supplianten bedught waren, dat door het dilayeren van den protefterenden Ouderlingh Blom, die op de laetfte Claflis door de ordinaris Gedeputeerden felve zijnde geciteert, fchoon Aenlegger, fich echter hadt geabfenteert, ende daer door die Claflis ten opfichte van dat gefchil, vrughteloos doen voorby gaen, zijnde die Vergaderinge niet gewoon by contumacie te wyfen. Dat de goede en eenvoudige Gemeente , haer opficht aenbevolen, foude geëxponeert zijn aen alle de gevaren, die een langhduyrige vacature medebraghten, en verftroyen als Schapen fonder Harder. Dat fy Supplianten derhalven te rade waren geworden, haer in alle onderdanigheyt te keren tot haer Edele Groot Mog., verfoeckende, dat het haer Edele Groot Mog. goede gekefte moghte zijn, hare fake te examineren, der felver Refolutien , ende het accord van den eerften November feftien hondert veertigh voornoemt, nader  van de Pr'ëdïkanten. gx der te interpreteren, en daer by hare Supplianten handelingen daer omtrent, die fy m goeder confcientie vertrouwden aen het accord volkomen conform te zijn, te approberen. Waer op gedelibereert zijnde, hebben haer Edele Groot Mog verftaen ende verklaert, verftaen ende verklaren by defen, dat den voornoemden Tacobus Verheyck wel ende wettigh is verkoren, en dat aen het felve beroep niet anders komt te manqueeren, als de voorfchreve gedane verkiefinge aen den Heere van Rhynfaterwoude te prefenteren, om daer op des felfs approbatie te erlangen Refolutie tot het aenjhllen van JEgidius Binne* veft tot Tradikant te Ouwerkerck op den/Tffel. 10 Maert 1705". Gr. PI. V. Deel, 2. Boeck, 3. Titel.' DE Heer Penfionaris Ackerfloot heeft ter Vergadering oenpporteert de conftderatien ende het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in oevoke ende tot voldoeninge van den Appointf emente commiftbriael van dato den iesden Januarii laetftleden , geëxamineert de Requefte van den Kerckenraedt tot Ouwerkerck op den Yflel, houdende, hoe dat in September van den jaere feventien hondert haere Kercke door een wettelijcke beroepinge zijnde berooft geworden van haer ordmansLeeraer, de Supplianten federt die tyd alle mogelijcke devoiren hadden aengewent, om een ander bequaem en Godtfaligh Leeraer te bekomen, tot dien eynde haer aenitondts hadden begeven aen den Heer van de Leek, als Ambaghts-Heer van Ouwerkerck voornoemt , met ernftigh verfoeck , dat den felven aen de Supplianten foude gelieven te verlenen handt-openinge, omme te mogen treden tot het maecken van een nominatie van een drie dubbelt getal van Godtfalige en bequame Perfonen; dat fy Supplianten daer toe niet hebbende konnen geraken , wat follicitatien en fupplicatien fy Supplianten van tijdt tot tijdt hadden gebruyckt en in het werck gefieldt , foo waren fy, tot confervatie en bewaringe van haer oudt recht ende deughdelijcke poffeffie, by haer ende haer Predeceffeurs in het beroepen van een ordinaris Predikant in de Kercke van Ouwerkerck boven memorie van Menfchen gebruyckt, eynde- L Hjck  82 I. Boek. C. Derde Titel lijck genoodtfaeckt geworden, den welgemelden Heef van Ouwerkerck in cas van maintenue te doen citeeren voor den Hove van Hollandt, ende naer het vereyfle voldingen, ende mondelinge deduclie van de faecke, op den aghtlten November van den jaere feventien hondert een te obtineeren fententie , waer by den voornoemden Hove aen de Supplianten hadden geadjudiceert by proviiie de recredentie; waer op den voornoemden Heere van Ouwerkerck aen de Supplianten wel hadde gegeven de voorfchreve verfóghte handt-openinge ; maer als wanneer by de Supplianten daerop den elfden November van den felven jare' feventien hondert een, een behoorelijck nominatie van een drie dubbelt getal hadden geobtineert gehadt, ende dat die in de maendt van December daer aen volgende door Gedeputeerden van de ClafTis van Gouda ende Schoonhoven, waer onder de Kercke van Ouwerkerck is reforterende, aen den gemelden Heer van Ouwerkerck was overgelevert geworden, met ernftigh verfoeck ende recommandatie, dat die nominatie by hem mochte werden geapprobeert, foo hadde nochtans den felven Heere, na veele ende langhduyrige aengewende follicitatien, niet konnen goedtvinden op de voorfchreve nominatie te difponeeren, als na verloop van omtrent veertien maenden, ende namentlijck op den tienden Januarii feventien hondert drie, de felve eyndelijck Improberende ; dat daer op de Supplianten den eerften Februarii daer aen hadden gemaeckt een tweede nominatie, ende aen den voorfchreven Heere mede zijnde geprefenteert, hadde hy gerefolveert die op den fesden Februarii voorfchreve mede te improberen, gelijck dan de Supplianten op den tweeden Maert van den felven jare feventien hondert drie hadden gemaeckt een derde nominatie, en die al wederom aen den voornoemden Heere zijnde ter handt gefteldt, hadde hy goetgevonden de felve op den fevenden Mey feventien hondert drie weder te improberen, ende waer op dat dan by de Supplianten op den dertighlten Julii van den felven jare feventien hondert drie zijnde geformeert een vierde nominatie , ende daer op gebraght hebbende de Perfoonen van D. Johan Zas, Predikant op het Eylandt Blanckenburgh; iEgidius Binneveft, Predikant tot Jaersvelt, ende Pieter Saunfl'irTer, Proponent, ende aen den gemelden Heere van Ouwerkerck weder overgelevert , hadde den felven Heere niet konnen goedtvinden, tot noch toe, ende alfoo na verloop van over de feventien maenden, op  VAN DE PREDIKANTEN. g3 pp die nominatie te difponeeren, veel min die te approberen w» mftantien ende devoiren dat de Supplianten in die tydt a wedef om daer toe m het werck hadden gelteldt ende gebruyckt ende gemerckt dat de vacature der voorfchreve Kerel/ nTweder het bende geduyrt over de vier jaren en vier maenden, even endelt^ hjck de felve Kercke by de voorgaende vacature in denV'c tien hondert een en tnegentigh voorgevallen, hadde geduyï? v er ach e? een volgende jaren, al eer die alsdoen een mLdl^fJr^ de konnen bekomen, foo vermeynen de Supplianten ZÏÏk redenen te hebben om te mogen bedughten, dat op die wtffS mamere van handelmge, die den voornoemden Heere van Ouwe? kerck op de voorfchreve refpeaive geprefenteerde nomLtiwas" houdende, de voorfchreve vacature alfoo oneyndigh foude onn?n gemaeckt werden, tot groot nadeel van foo een Notabele blo^ de Gemeente, die de Supplianten waren reprefenterende he wekk alfoo teenemael ftreedt met de falutaire ordres ende p eul Zmt tien van haerEele Groot Mog., ende fulcks egeen rJeteéj£L gens voorhen, als de authoriteyt van de felve haer Edele Groot Mog. foo keerden de Supplianten haer onderdangnlijckaen haer Edele Groot Mog feer lemoedigh biddende endS veifbeckende dat der felver goedertiere geliefte moghtezijn, dat de voorffS overgeleverde nominatie van een drie dubbeldt getal, en 4ei op gebraght waren als vooren de voornoemde Johan Zas, ^Egidius Bm nevelt ende Pieter Saunfliffer , in plaetfe en in den nam? van den voornoemden Heere van Ouwerkerck, by haer Edele Groot Mo? moghte gehouden werden voor geapprobeert, ende daerpby dè Supplianten gedaen zijnde de electie, in gevalle den voornoemden Heere, na dat de felve eleftie aen hem fal zijn overgelevért fou de mogen declmeeren die al mede te approbeeren ofte Imp/obee ten; dat m dien gevalle nu voor alsdan? ende dan voorTnn bv haer Edele Groot Mog. de voorfchreve eledie mede mochte»l houden werden voor geapprobeert, alles nochtans fonder prejuditie van het recht van approbatie ende improbatie van den Heere van Ouwerkerck voor het toekomende. .^n^°P rgede?bereert,zijnde' hebben haer Edele Groot Mooaengeftelt foo als aengeltelt werdt mits defen tot Predikant van' Ouwerkerck^Egidius Binnevelï, Predikant tot Jaersveldt, alles behoudens ende ongeprejudicieert het recht ende de gerèghtigheyt  g, f. Boek. C.Derdb Tiïbl van den Heere van Ouwerkerck, als den Kerckenraedt van dien; in de aenftellinge ende het beroep van een Predikant competeerende. Refolutie tot het aenflellen van Andries Volders tot Tradikant te Babilenienbroek ende Kille. 19. Maert 1705. Gr. PI. V. Deel, 2. Boek, 3- Titel. IS geleien de Requefte van de meefte Leden van de Kerckenraedt van Babilonienbroeck en Kille, gelegen onder Heusden en Altena refpeétive, ter Vergaderinge geprefenteert, houdende, dat door het overlyden van Salomon Volteren in Februarii feventien hondert vier, zijnde vacant gevallen de Predikants plaetfe aldaer, de Supplianten, na behoorelijcke communicatie ende confent van Arent Adriaen van Dorp, als Droftard van de Stadt en Lande van Heusden, volgens de Kerckenordeninge op den aghtienden Augufti feventien hondert vier , waren getreden tot een beroep , als wanneer met eenparigheyt van ftemmen was verkooren Andries Volders ; dat van wegen de voornoemde Kerckenraedt dat beroep zijnde geprefenteert aen den voornoemden Droftard , hy Droftard op den fes en twintighften Augufti feventien hondert vier die beroepinge hadde geimprobeert, met recommandatie, dat met den eerften tot een nieuwe foude werden getreden; dat die van den Kerckenraedt fulcks weder na behooren hebbende gedaen op den vierden September feventien hondert vier, alsdoen wederom met eenparigheyt van ftemmen was beroepen Henricus Vinck; dat die beroepingh weder aen den voornoemden Droftard zynde geprefenteert , hy Droftard die beroepingh weder hadde geimprobeert op den elfden September feventien hondert vier, met byvoegtnge. van de voorige recommandatie; dat vervolgens by een derde behoorelijcke beroepinge, gedaen den aghtften December feventien hondert vier, weder met eenparige ftemmen was verkoren Godfridus Utrecht, doch op den negen en twintighften dito weder geimprobeert; dat den voornoemden Kerckenraedt weder daer op hebbende moeten treden tot een vierde beroep, alsdoen, namentlijck op den negenden Januarii feventien hondert vyf, door vier ftemmen was verkoren  Van db Predikanten. $5- fen Petrus Kuenen, om dat twee, die mede geconvoceert waren geweygert hadden te ftemmen, doch dat daer op weder was gevolght een improbatie op den elfden Februarii feventien hondert vyf dat de Supplianten uyt die conduite van den Droftard Dorp niet anders bemerckte, of des felfs defieyn was anders niet, als om de Suppkanten moede te maecken, ende ondcrtuftchen de plaets te laten onvoorften van een goedt Predikant, hebbende hy Droftard oock betuyght aen de Gedeputeerden uyt den Kerckenraedt, dat, als o-y voor eerft noch geen Predikant komt te bekomen, en dat, als het de nabuyrige Predikanten verveelde aldaer te komen predicken hy Droftard dan wel felfs foude komen predicken. En geconfidereert (onder reverentie) foodanige onordentelijckheden behoorden te werden geweert; dat oock op de voorfz vier beroepene Perfonen mets te feggen viel, en dat fulcks aen den Droftard met valabele bewyfen ten oplïchte van den laetft beroepene was getoont loo keerden de Supplianten in die hare verlegentheyt fich tot haer Ldele Groot Mog., onderdanighlijck verfoeckende, dat haer Edele Groot Mog. felfs een van de voorfchreve vier beroepen Perfonen namentlijck Andries Volders , Henricus Vinck, Godfndus Utrecht' ende Petrus Kuenen, geliefden te approberen, en fulcks te ordonneren , welcke van de voorfchreve vier beroepen fijn voortgang foude moeten hebben. 5 0 Waer op gedelibereert zijnde, hebben haer Edele Groot Mog aengeftelt, foo als aengeftelt werdt midts defen tot Predikant in de voorichreve Kerck van Babilonienbroeck en Kille, Andries Vol ders, laftende een yeder die het aengaen magh, fich daer na te reguleren. Renovatie Placaet tegens de Simonie. 29. September 1708. Gr. PI. VDeel, 2. Boek, 3. Titel. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, Allen den geenen die defen fullen ften ofte hooren lefen, Saluyt, doen te weten; Dat Wy meer en meer willende voorfien tegens de froote onordentelijckheden omtrent de beroepinge van de Prediantcn in de Gereformeerde Kercken van Hollandt en Welt-Vries- L 3 Luidt,  ö 6 I. Boek. C. DerdE Titel landt, waer tegens geen genoeghfame precautien konnen werden genomen, door Onfe Heeren Gecommitteerdens hebben laten revideren Ons Placaet tegens de Simonie , in dato den feven en twintighften Maert feftien hondert aght en tnegentigh , vervolgens op haer rapport het felve hebben geamplieert en gearrefteert, foo als Wy het felve amplieren en arrefteren by defen, in manieren hier naer volgende. Dat alle Proponenten , preparatoirlijck rullende wefen geëxamineert , aenftondts na het afleggen van net felve examen, aen de Gedeputeerden van het Claflis, door dewelcke de felve fullen wefen geëxamineert, onder folemnelen eede fullen moeten verklaren en beloven, dat fy, omme te bekomen een beroepinge , collatie, prefentatie of approbatie tot eenige predickdienft, in wat plaetfe het foude mogen wefen, niet belooft of gegeven hebben, nochte doen beloven, noch doen geven; dat fy oock nimmermeer daer voor yets geven ofte beloven fullen, nochte doen geven ofte beloven eenige gaven of giften aen eenige Perfoonen, geen uytgefondert, direclelijck of indirecTelijck, iri eeniger manieren; dat haer oock in geenen deele bekent is, dat yemandt van harentwegen , of om harentwille , ofte we uyt fich felven, daerom yets belooft ofte gegeven heeft, beloven ofte geven fal, ende in gevalle t'eenigen tyde tot haere kennifle foude mogen komen, dat yemandt, wie het oock foude mogen wefen, van haerentwegen, ofte om haerentwille, ofte wel uyt fich felven , daer vooren yets foude mogen hebben belooft ofte gegeven , doen beloven ofte doen geven, dat fy het felve t'allen tyden fullen openbaren aen het Claflis, alwaer het voorfchreve préparatoir examen fal weefen gefchiedt, ofte aen het Claflis , onder dewelcke fy den Predickdienft alsdan fouden mogen exerceeren. Dat wyders foodanigen Proponent of Proponenten tot den Predickdienft beroepen zijnde , ten tyde van het peremptoir examen, wederom aen de Gedeputeerden van het Claflis, alwaer het felve examen fal weefen gedaen, onder folemneelen eede fullen moeten verklaren ende beloven, dat fy , om de beroepinge, collatie, prefentatie of approbatie te bekomen , niet belooft ofte gegeven hebben , nochte doen belooven ofte doen geeven; dat fy daer voor oock niet belooven ofte geeven fullen, nochte doen belooven ofte doen geeven eenige gaven ofte giften aen eenige Perfoonen, gee* ne  van de Predikanten, ne uytgefondert j direaeKjck ofte indirecïelijck, in eenirer mameren; dat haer oock in geenen deele bekent is, dat yemand van harentwegen, ofte om harentwille , ofte wel uyt daerom yets belooft of gegeven heeft, beloven of geven fal en in gevalle teeniger tydt tot haere kennilfe foude mogen komen dat yeman wie het foude mogen wefen, van harentwegen, of om harentwille of wel uyt fich felven daer vooren yets foude moren hebben belooft of gegeven, dat fy het felve t'allen tyden luUen openbaeren aen het Claflis, onder dewelcke fy den Predickdienft fullen exerceren. iUUCU Dat den eedt van fuyveringe, hier boven gemeldt, oock fal weiden afgeleght by alle Predikanten, dewelcke in defe KSe^" de eene Plaets op de andere werden beroepen , en nooyt te vooren den Wchreven eedt fouden mogen hebben gedaen ; geS mede by die Predikanten, die uyt andere Provinciën of pfae fen binnen defe Provincie beroepen werden Dat wyders niemandt, het zy Proponenten , Predikanten of andere, wie het foudê mogen wefen, lal vermogen eenige giften 2 ven 0f gefchencken te beloven of te geven, te doen ifë doen geven aen eenige Heeren, Vrouwen, Bailliuwen, Officieren Magiftraeten, of andere publique kerckelijcke of particuliere Peifo' nen, nochte oock aen der felver Vrouwen ofte Kinderen ! geene uytgefondert, ten eynde hy ofte yemandt anders daer door foude mogen werden gevordert of geavanceert tot den Predickdienft in de een ofte andere Plaetfe in Hollandt ende Weft-Vrieslandt ende ™ M .^^t, het zy Heeren, Vrouwen, BailHuwen, Officieren Magiftraten, ofte andere publique kerckelijcke of particuliere Perfoonen geene uytgefondert- foodanige beloften, nochte oock foodanige giften of gaven, ter faecke als vooren, fullen moren aennemen ofte ontfangen, op pcene dat die Proponenten, Predikanten Bai huwen. Officieren, Magiftraten, of andere Perfoonen, eenige Ampten of Bedieningen bekledende, ende contrarie defès komende te doen, fullen werden gepriveert en verklaert vervallen te zijn van haeren Predickdienft, Ampten en Bedieningen refpeftivc, ende mhabil om den Predickdienft, ofte eenige Ampten of BediewgnV°T jCt t(^ekomende in de Provincie van fiollandt ende Weft-Vrieslandt te konnen exerceren of bekleden, en dat de Heeren ende Vrouwen, BailHuwen of andere Officieren, die de collatie,  |fc I. Boek. C. Derde Tïf el tic, prefentatie ofte approbatie foude mogen hebben, 'en contrarie defes fullen komen te doen, fullen werden gepriveert en verklaert vervallen te zijn van haer recht van collatie , prefentatie of approbatie , en dat geduyrende haer leven het felve recht geëxerceert fal werden by haer Edele Groot Mog., alles ten reguarde van de felve Proponenten, Predikanten, Heeren, Vrouwen, Bailliuwen, Officieren, Magiftraten, en andere publieke kerckelijcke of particuliere Perfonen ; daerenboven op een boete van viermael foo veel als de beloofde, gegeven, aengenomen of ontfangen giften of gaven fouden mogen importeren , te appliceren de eene helft ten behoeve van den Aenbrenger, ende de wederhelft ten behoeve van den Officier die de calange doen fal ; ende dat die geene die geen Ampten of Bedieningen fouden mogen bekleden, boven de voorfchreve boete, na gelegentheyt van faecken, arbitralijck fullen werden gecorrigeert, boven en behalven de ftraffe van meyneedigheyt, tot lafte van die Proponenten of Predikanten, die bevonden fullen werden een valfchen eedt gedaen te hebben. En op dat een yeder van Onfe goede meeninge, defen aengaende, na behooren foude weefen geinformeert, foo begeren Wy dat defen alomme gepubliceert en geaffigeert fal werden daer het behoort , ende te. gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen in den Hage onder het kleyn Zegel van den voorfchreven Lande, den negen en twintighften September 1708. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Was geteeckent, Simon van BeaumonU Refolutie, afgejlagen het verfoeck van de Regenten van Heenv/iet, om eenTredikant, fchoon geen vyf en twintigh jaren oudt, te mogen beroepen. 3. Mey 1710. Gr. PI. V. Deel, 2. Boek, 3. Titel. DEn Heer Penfionaris Ackerfloot heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien ende het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der felver Appoinétement commiftbriael van den  VAM Dl PUEDISANÏEN. i?!7//11^^^11^1 kleden, geëxamineert de Requefte aen haer Edele Groot Mog. geprefenteert by Schout en ScW nen mitsgaders de Kerckenraedt van Heenvliet, honende £ Ds. Theodorus van Houten, jegenwoordigh Predikant in de nieuwe Tonge, op den tweeden September feventien hondert neren tot Predikant binnen de Stede fteenvlict naer de ^SLlyfe zynde beroepen de Supplianten bedught waren, o/weI nu'of in der tydt eenige dimculteyten mochteS werden gemaeckt indien den beroepen Predikant noch niet bereyekte den ouderdU v'n vyf en twmtigh jaren, om in fulcken gevalle in de kleyne Gefloten Steden met geadmitteert te mogen werden, alhoewel bevoo rens fulcks dickmalen in de kleyne6onbemuyrde ofteoSne^te" den als Heenvliet en Goederede, was gepractifeert. In Klaetff ^ ?tCde ?een?et ,in den Jare feftien dondert drfc^en tLgen^ t gh als oock noch onlanghs tot twee reyfen in de Stede Goede 1^^^ uyt overmygin- ge dat haer Edele Groot Mog. Refolutie ten opfichte van de voorfehreve jaren, alleen expliceerde op de kleyne beflooten Stedek en daf f°° WdrteR refPeae van de q«otifatie der gemcenS SeedSfr^ tCÜ re^e ™ de voorgemelde beroepinge Steedtjes Goederede, Geervliet, 'sGravefande, Vlaerdinren Groo- ^ckr'1Schageile,1de andere' noch meer & Heenv fet gequ°Iihceert,/elve tot beflooten Steden waren gefecludeert, om wekke g^K,^» de Supplianfen genoodtfaeckt waren kende ï wF^dele £root Mog., reverentelijck verfoec- SanSi . t ? G/°0t M?g- gdiefden te vcrftaen> dat de enP£o " ic • ° Wd dsJ de gemelde andere kleyne opene Steden , «ert ilyTg*ende^VaUen bv hen SuPP^nten mede was ge-' pen allchoon de felve den ouderdom van vyf en twintigh jaren niet en mochte hebben bereyckt. Waer op gedelibereer ende in aghtmge genomen zijnde, dat haer Edele Grfot Intentie altydts geweeft is, ende alsnoch is, dat de Refolutie fby de felve fZTflrTrï dC gereneerde &™ van ouderdom van Predikanten ftnflelijck moet werden geobferveert ende narekomen is goedtgevonden ende verftaen,. da? de voorfchre^ I^^Wh* Mn?ïm afgGflagen' Cn «"^^gdïïS naer na de voorfchreve Refolutie te reguleren. M Re.  £0 ï. B(0ek. C. Derde Titel. Refolutie, Kerckenraedt van Nieuwerkerck gequalificeert de beroepinge vanDs. C. vander Wegh over te brengen aen de Clajjis van Gouda en Schoonhoven om approbatie. 5. Junii 1710. Gr. PI. V.Deel, x. Boek, 3. Titel. DE Heer Penfionaris Ackerfloot heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Appointementen commnToriael van den negentienden December en vyf en twintighften Maert iaetftleden, geëxamineert de Requefte foo van die van de Kerckenraedt van de Gereformeerde Kercke tot Nieuwerkercke op den Yflel, als van die van den Gerechte aldaer, rakende het beroep, gevallen op Ds. Cornelis vander Wegh, verfoeckende die van den Kerckenraedt, dat fy gequalificeert mochten werden, de gedane beroepinge , en by de Ambaghtsheeren geapprobeert, aen de Claflis van Gouda en Schoonhoven te mogen overbrengen, ende de felve Claflis te authoriferen, en, des noodts, te ordonneren, om het felve beroep aen te neemen , en na gewoonte der Kercken , de beveftigingh fijn voortgangh te laten hebben. Waer op gedelibereert zijnde, is goetgevonden en verftaen, dat die van den Kerckenraedt van Nieuwerkercke fullen werden gequalificeert, foo als de felve gequalificeert werden by defen, de gedane beroepinge, op den voornoemden Ds. Cornelis vander Wech gevallen, en by de Ambaghtsheeren geapprobeert, aen de voorfchreve Claflis van Gouda ende Schoonhoven te mogen overbrengen , en dat de gemelde Claflis fal werden geauthorifeert ende geordonneert, om het felve beroep aen te nemen, en naer gewoonte der Kercken de beveftigingh fijn voortgangh te laten hebben, met dien verftande nochtans, dat door deefe difpofitie in het toekomende aen de Ambaghtsheeren van Nieuwerkercke, noch aen den Kerckenraedt, of aen die van den Gerechte aldaer , eenige prejudicie fal werden gegeven, maer dat de felve dienaengaende refpectivelick fullen blyven in haer geheel, met laft aen een yder dien het aengaen magh, haer daer na te reguleren». Re-  van de Predikanten. ?1 Reglement voor het Oaffis van Voorn en Vutten, wegens onkeften van de approbatie der Tredikanten a* September 1710. Gr. PI. vfDeel, 2. Boek, 3,Tkd DE Heer van Duivenvoïrde heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haer f dele Groot Mog Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der felver Refolutie commifToriael van dato de een en wintighften Februarii laetflleden geëxamineert, hoedanig een Reglement behoorde te werden geformeert op de betal n! van de onkoften aen de Claflis van Voorn en Putte? voor de ap probatie van Predikanten, die voor het toekomende foo in de ordmaris als extraordinaris Claflis-Vergaderingen fullen werden °eboordtgedeputeerden van het voorfchreve Claflis daer op gehoordt, en door haer aen de Heeren haer Edele Groot Mo* Gecommitteerden geëxhibeert wefende een Refolutie. van he voo£ fchreve Claflis van dato den aght en twintighflen April laetffleden houdende , dat het voorfchreve Claflis haer wegens e . gentigh guldens ter faecke van de voorfchreve onkoflen voor de approbatie aen de Claflis verfchuldight, foude vergenoe-enmet het trecken van een fomme van dertigh guldens, van d^Gerechten of Kercken onder haer reflbrt, die een approbatie vL beroep fouden komen te verfoecken, ende dat onder het welgevallen van haer Edele Groot Mog., tot onderfleuningh aen hafr CkmcaTe Beurfe het overige, namentlijck , een fomme van fefligh gulden van de beroepen Perfoonen foude werden gevordert. Waer op ge-' delibereert en m aghtinge genomen zijnde ,&dat met de voorfch?eve Claflicale Refolutie het befwaer, waer over de voorfchreve Gerechten ende Kercken hadden geklaeght, was wegh tornen i* goetgevonden ende verflaen, da? de lcAcbr^ §&^^C ^JT^f *r'? ^intighften April ketffleden fal weiden ge ppiobeert foo als de felve geapprobeert werdt mits defen, dat vervolgens door de Gerechten of Kercken onder het reflbrt aen het voorfchreve Claffis voor de approbatie van een Predikant, op een oid naris Claflis ingebraght, fal werden betaeldt een fomme van dertigh guldens, ende de relferende fefligh guldens door den be roepen Predikant; dat de voorfchreve cfafïif g^^iy rijf" M 2 Jop'  92, f. BóER C. DïRDï TlïïL op hare ordinaire Claflicale Vergaderingen de beroepen van Predikanten te examineeren ; doch dat, als wanneer een extraordinair Claflis fal werden verfocht, de onkoften fullen blyven gereguleert op die voet als jegenwoordigh werden betaeldt, namentlijck, dertigh guldens by de Gerechten of Kercken, ende het refterende by die geene , die een extraordinaris Claflis fal hebben verfoght; dat in de voorfchreve Refolutie van het Claflis van den aght en twintighften April laetftleeden geen veranderingh fal kunnen ofte mogen werden gemaeckt, als met goedtvinden van haer Edele Groot Mog. Refolutie , Claflis -van Zuydt-Hollandt gelaft of de beroepinge van den Predikant tot Hendrik-ldo-Jimbagt te verlenen de clafficale approbatie, ongeprejudicieert ieders recht. ix. November 1711. Gr. PI. V. Deel, x. Boek, 3. Titel. DE Heer Penftonaris Ackerfloot heeft ter Vergaderinge gerapporteert, de confideratien ende het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, ingevolge en tot voldoeninge van der felver Appointement van date den feftienden September laetftleden, geëxamineert de Requefte van de Gedeputeerden des Claflis van Zuydt-Hollandt, houdende, dat Mr. Jacob Pompe, Heere van Hendrick-Ido-Ambacht, in het laetfte van de voorlede maendt Auguftus hadde kunnen goedtvinden tegens de gewoone ende vaftgeftelde Kercken-Ordre fonder confulenten, en fonder aenroepinge van Godts H. Naem, eerft een nominatie van twaelf, daer na van fes, en vervolgens van drie Perfoonen , ende eyndelijck het beroep felve te doen maecken in fijne tegenwoordigheyt, en onder fijn praefidium, niet in de Kerck, maer aen het Huys van den Schout, de Leden des Kerckenraedts, ende van het Gerechte ketende ftemmen , de gemelde Ambachtsheer op den eerften defer gemelde informele gedaene, ende door fijn geapprobeerde beroepinge, door twee Leeden des Kerckenraedts, aen de Claflis van Zuydt-Hollandt haer hadde doen prefenteeren, om van haer geapprobeert te werden , dewelcke deefe onordentelijcke, ende tegen de vaftgeftelde gerecipieerde Kercken- ordre  van de Predikanten. ^ ordre aenloopende beroepinge niet konnende of moogehde reedtkeuren, uyt het midden van haer twee Leden, aen den voornoemden Ambachts-heer hadden gecommitteert, om aen de felve defe onordentelijckheyt te vertoonen, ende redres daer in te verfoecken, met aenbodt dat de Confulenten lfaende Claffis fich na Hendnck-ldo Ambacht fouden begeven, ende defe beroepinge op eene gewoone Kerckelijcke wyfe fouden helpen herdoen, omvervol reus fonder tydtverfuym by de ClafTis, voor der felver fcheydinre Vapprobeert te werden ; edoch, in plaets van fulcks te doen! hadde de voornoemde Ambaghts-heer gefuflineert, dat daer toe ongehouden was; dat het-beroep politicq , en niet kerckelijck was, ende dat van dien voet van beroepinge niet wilde noch foude afwijcken, daerom de ClafTis van Zuydt-Hollandt genoodtfaeckt was geworden gemelde beroepinge te reproberen, tot dat de felve op eene Kerckelijcke wyfe foude wefen geredrefleert, en in verwachtmge, dat den voornoemden Ambachts-heer fich middelerwyl nader bedenckende, den reedelijcken eyfch van de Claffis, om de Kercke op het fpoedighfTe te helpen , de Gedeputeerden geauthoSÏkV r ?1 Seme de.. beroep uyt haer naem te approbeeren, foo It Jï r i *erck?l)- d n feïS^ > geweende eet'vo ? utn rieciiKant de Jager, ende de andere voor den Predikant RPn S'g^bT'Sge^ Verkidkge ™" - *» ^e^I Refolutie £;/ beroepen van D. clu Puy tot Leymuyden. 16.November 17-14.. Gr.PI.v.Deel, z. Boek, B\aefF^ÏÏeVgedf ae/eeitr?ijnde °P het advis van de Heeren haer hdele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevol-  0 I.Boxk. C. Dêrde TifftL volge ende tot voldoeninge van der felver Appointement commifforiael van den twaelfden September laetftleden, geëxamineert de Requefte van de Kerckenraedt van Leymuyden en Vrielekoop : Als mede de Requeft van Ferdinand Grave van Berlo, Heere van Warmont, Ambaghtsheer van Leymuyden , daer tegen gereprefenteert , raeckende de beroepinge van een Predikant tot Leymuyden voornoemt, ende de overgifte van de refpeftive Partyen dien aengaende gedaen, in de Notulen van den feventienden October voorfchreve breeder gementioneert; Is goedtgevondeh ende verftaen, dat uyt de drie Proponenten , du Puy, van Rhyn ende van Loven, tot den Kerckendienft aldaer in confideratie komende, fal werden beroepen tot Predikant van Leymuyden, den voornoemden Karei Jan du Puy, ende dat tot dien eynde Copie van deefe Refolutie fal werden gefonden aen den Kerckenraedt ende Ambaghtsheer van Leymuyden voornoemt, om haer daer naer te reguleren. Refolutie, de beroepinge van D. Blancken als Predikant tot Oofihuyfen geapprobeert , ongeprejudicieert de Refolutie van den een en twintigh Ren december festien hondert taghtigh. Z4. Februarii 1719, Gr, PI. V. Deel, x. Boek, 3. Titel. DE Heer Penfionaris Marcus heeft ter Vergaderinge gerappofteert, de confideratien ende het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende , in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Appointement commiftbriael van den aghtienden Februarii laetftleden, geëxamineert de Requefte van de Kerckenraedt van de Gereformeerde Kerck tot Oofthuyfen, verfoeckende, om redenen in het breede in de felve Requefte geëxprefleert, difpenfatie van haer Edele Groot Mog. Refolutie van den een twintighften December feftien hondert taghtigh , omtrent de beroepinge van Wolpherdus Bernardus Blancken, tot Predikant aldaer, dewelcke ten tyde van de vacature noch niet ten vollen twee en twintigh jaeren hadde bereyckt, ende daerom alsdoen noch vier maenden manqueerde, doch op de gedaene beroepinge, al in fijn drie en twintighfte jaer was getreden. Waar  van de Predikanten, 97 Waer op gedelibereert, ende in achtinge genomen 5;;n^ * den Heer van Oofthnyfen en de gantfchf iSe^eS /at en heele Gemeente aldaer eenpaeriffhi verfochtSS. If ,en ,de &e' den gemelden WolPherdnsPBerl^^^ kant en Leeraer te mogen hebben en onrV «J«? n Fredl~ van des felfs goet com£ortetóente'n kev^ ef^T^ ^jndc goedtgevonden ende verftaen?dat blwenX'^ k gr°°te ft"die' is folutie van den een en twintiehfte ' T a? bovengemelde Re- tigh in fijn geheel, de beroepinge wnX «S^wff f. ta?" Bermrdus Blancken fijn voortraneh fal hehhl 1 n JWo,Pherdus die het aengaan mgh3, haer df erta tê regukerin * ^ yeder' Refolutie over de approbatie van Adrianus Ham izcXmdt- 4-^m^k^ ïïêim rifeert van Jaeobus Cou hak hSS 1 * geauth°- pelmonde , Vrouwe AéESïïfa S^taufS, Ru" de Gemeente, die op het overlvder Sïbereyekt hadde den vollen ouderdom t eer&e ^catare' niet wae/ aen «W^S^^^^t' Winti«h W doeh die ten tyde dat SdSr «S^fT pen en geapprobeert eeweeft h«- ' r ■was beroe- voorgaenoe &feifö®|^ fei-f n¥\° 'TC «««de vacature van de Ixtiï&EF^të^* % twee  98 I. Boek. C. Dêrde Titel twee en twintigh jaeren en ruym acht maenden al hadde bereyckt , fijn voortgangh foude moogen hebben, of in cas eenige bedenckelijckheyt omtrent haer Édele Groot Mog. Refolutie van den een en twintighften December feftien hondert tachtigh in defe faecke foude mogen vallen, dat alsdan aen haer daer van foude mogen werden verleent haer Edele Groot Mog. gunftige difpeniatie. Waer op gedelibereert, ende in achtinge genoomen zijnde, dat den gemelden Adrianus Ham met eenparïgheyt en algemeen ge-, noegen, foo van de Vrouwe als van de Gerechten, mitsgaders van de Kerckenraedt ende de gantfche Gemeente van Dirxlandt voornoemt , tot Predikant aldaer is beroepen ende geapprobeert ; dat oock de Predikantsplaets, tot groot nadeel van de felve Gemeente en Armen nu zeedert den feeventienden November feeventien hondert achtien is vacant geweeft,. ende dat fy om alle die reedenen Ons verfocht ende gebeeden hebben den gemelden Adrianus Ham tot haeren Predikant en Leeraer te moogen hebben ; oock geinformeert zijnde van des felfs goedt gedragh, ftightelijck keven én volle bequaemheyt, om de Gereformeerde Chriftelijcke Gemeente aldaer in Godts Woordt te ondërwyfen ende te ftichten, is goedtgevonden ende verftaen, dat , blyvende Onfe bovengemelde Refolutie van den een en twintighften December feftien hondert tachtigh in fijn geheel, de beroepinge van den gemelden Adrianus Ham tot Predikant te Dirxlandt voornoemt fijn voortgangh fal hebben: Lallende een yeder die het aengaen magh, haer daer na te reguleeren. II. Vlugteeingen, of Buvten 'sLands. Publicatie van de Staten van Hollandt en WeftVrieslandt , houdende vrydom van twaelfjaeren van alle extraordinaris haften en Schattingen voor die van de Gereformeerde Religie uyt andere Gevueften ftch hier te Lande tranjporterende. September 1681. Gr.. PI. III. Deel, f. 1414. N°. 19. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen lien ofte hooren lefen, Saluyt, doen te wee-  van de Predikanten. P9 weeten ; Dat Wy om goede redenen , Ons daer toe moverende, goedtgevonden en vaftgeftelt hebben , goedtvinden en vaftftellen by defen , dat aen alle Familien van de Gereformeerde Religie, die uyt andere Geweften fouden moeten vertrecken , ende haer herwaerts willen begeven, om te ontgaen de ongemacken die haer ter faecke van haer voorfchreve Religie werden gedaen, ende die vervolgens haer met haer geheele vafle Wooninge binnen defe Provincie fullen willen nederflellen , ende haer als foodanige aen de Magiftraten van de refpeclive Steeden ende Plaetfen daer fy fullen willen refideren, komen aen te geven ende laten infchryven, ende voorts publijcke profeftie van de gemelde Gereformeerde Religie doen, voor den tydt van twaelf jaren vry ende exempt fullen zijn énde gelaten werden van alle extraordinaris Laften ofte Schattingen , die wy genoodtdruckt fouden mogen worden op te ftellen, van wat natuyre die voorfchreve extraordinaris Schattingen oock fouden mogen zijn. Ende op dat een yeder van Onfe bovengemelde Refolutie en goedtvinden na behooren geinformeert, ende ten genoegen verfeekert foude mogen zijn; foo begeeren Wy dat defen alomme gepubliceert en geafEgeert fal werden daer het behoort, ende te- gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen in den Hage onder het kleyn Zegel van den Lande, den vyf en twintighften September 1681, Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Was geteeckent, Simm van Beaumont. Refolutie , Penfloenen en TraBementen voor de Franfche gerefugïeerde Tredikanten, z6. Januarii 1686, Gr. PI. IV. Deel, f 348. BY refumptie gedelibereert zijnde op de begrootinge van de Penfioenen of TracTementën die de Predikanten van de Gereformeerde Religie , uyt Vranckrijck in defe Provincie gevlught, foude behooren te werden toegelcyt uyt de fomme van vyf en twintigh duvfent guldens jaerlijcks, by haer Edele Groot Mog. Re- N a folu-  i0o I. B öêk. C. Derde Titbl. folutie van den drie en twintighften defer loopende maendt daer toe vaftgefteldt, ende voorts op de verdeelinge van de felve Predikanten , onder de Heeren van de Ridderfchap en Steden van den Zuyder Quartiere, in gevolge van de voorfchreve Refolutie van den voorfchreven drie en twintighften defer loopende maendt, door de gemelde Heeren van de Ridderfchap, en de Leden van den Zuyder Quartiere gedaen, breeder gemeldt onder de Notulen van den vier en twintighften daer aen volgende, is goedtgevonden en verftaen, dat aen yeder Predikant die is getrouwt, ofte getrouwt geweeft zijnde, met Kinderen is gechargeert, fal werden toegevoeght een Tractement of Penfioen van vier hondert guldens 'sjaers ; en aen yeder Predikant die niet getrouwt, of getrouwt geweeft zijnde, met geen Kinderen is belaft, een TracTement of Penfioen van. twee hondert vyftigh guldens des jaers, ter volle concurrentie van de voorfchreve vyf en twintigh duyfent guldens des jaers: Dat voorts het getal van de voorfchreve Predikanten, onder de gemelde Heeren van de Ridderfchap, en de gemelde Heeren van den Zuyder Quartiere fal werden gereguleert, dat de felve Heeren van de Ridderfchap verklaert hebbende , t'haerder difpofitie niet meer te begeeren dan de beltellinge van een Predikant, de voorfchreve befteliinge van dien eenen Predikant t'haerder difpofitie fal werden gelaten. Dat voorts by provifie aen de difpofitie van de Heeren Burgermeefteren en Regeerders van Dordrecht en Haerlem fal werden gelaten de beltellinge yeder van feven Predikanten ; Delf die van fes Predikanten , Leyden en Rotterdam yeder die van acht Predikanten, Amfterdam die van feftien Predikanten, Gouda die van vyf Predikanten, Gornichem die van drie Predikanten, Schiedam , Schoonhoven en den Brielle yeder die van twee Predikanten, en de Societeyt van 'sGravenhage die van drie Predikanten. Refolutie, alle Perfoonen om de Religie uyt Vranck* rïjck gevlught, ende haere v aft e woonplaetfe in defe cPro•vintie ter neder gefteldt hebbende, vry van den tweehendertftenfenningh. 17. September. 1688, Gr. PI. IV. Deel, £930. ijlcërr1! bh oib nsJnorrro-Bj V> t DEn Heer Penfionaris Heynfius heeft ter Vergaderinge gerappoiteert de confideratien ende het advis van de Heeren haer Edele  Van de Predikanten. ioï Edele Groot Mog. Geeommitteerden, hebbende , in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commifforiael van den feven en twintighften Augufli laetftleden, geëxamineert het geene ten felven dage door de Heeren Gedeputeerden der Stadt Leyden ter Vergaderinge was voorgedragen, namentlijck, dat by Refolutie van haer Edele Groot Mog. van dato den vyf en twintighften September feftien hondert een en tachtigh aen alle Familien, die uyt Vranckrijck ende andere Geweften fouden moeten vertrecken, ende haer herwaerts begeven om te ontgaen de ongemaeken die haer ter fake van de Religie wierden aengedaen, ende die vervolgens haer met haer gantfche Wooninge binnen defe Provincie foude willen ter neder ftellen, vergunt was, dat fy voor den tydt van twaelf jaren vry en exempt fouden zijn van alle laften of fchattingen, die haer Edele Groot Mog. genootdruckt fouden mogen wefen op te ftellen , van wat natuyre de voorfchreve extraordinaris laften ofte fchattingen oock fouden mogen wefen ; doch dat het nu quam voor te vallen, dat verfcheyde Perfoonen uyt Vranckrijck om de Religie gevlucht, eride haer alhier te Lande nedergeftelt hebbende, vafte Goederen, het zy Landen of Huyfen hadden aangekocht, waer af fy fuftineerden niet gehouden te zijn te betalen de halve Verpondinge; dat fy derhalven verfochtcn haer Edele Groot Mog. intentie dien aengaende te mogen verftaen: Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden ende verftaen mits defen te verklaren, dat alle Perfoonen die uyt Vranckrijck gevlught zijn, om te ontgaen de ongemaeken, die haer ter faecke van haer Religie aldaer wierden aengedaen , ende alhier met haer geheele vafte Wooninge binnen defe Provincie hebben ter neder geftelt, ende publique profeflie van de Gereformeerde Religie zijn doende, vry ende exempt fullen zijn ende blyven van den tweehondertften penningh, of halve verpondinge, geconfenteert voor den jare feftien hondert feven en tachtigh, van alle de vafte Goederen, het zy Landen of Huyfen , die de felve hier te Lande fouden moogen hebben aengekocht. Onder ftondt, Accordeert met de voorfz Refolutien. Was geteeckent, Simon van Beaumêyt. N 3 Re-  102, I. Boek. C. Derde TrïEL . Refolutie , aenfiellen van een Predikant in de beymelijcke Gemeente tot Eupen. n. Julii 1704. Gr. PI. V. Deel, z. Boek, 3. Titel. IS gehoort het rapport van de Heeren Ham , ende andere haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de faecken van de Financie, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commiftbriael van den acht en twintighften Maert laetftleden, met en nevens eenige Heeren Gecommitteerden uyt den Raedt van Staten, geëxamineert de Requefte van de Voorftanders van de Gereformeerde Gemeente tot Eupen in het Land van Limburgh , verfoeekende een Predikant in de Hooghduytfche Taaie met een fortabel traélement. Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden ende verftaen, dat Guichart, Predikant by het Switfers Regiment van den Grave van Albemarle , tot Predikant by de heymslijcke Gemeente te Eupen fal werden aengeftelt op een traftement van drie hondert en vyftïgh guldens jaerlijcks, te betalen uyt het geene den Staet jaerlijcks treckt uyt het Landt van Limburgh, daer toe den Raedt van State verfoght werdt - t'fijnen behoeve de noodige Acfe te doen depecheren, en dat de voorfchreve Gemeente daerenboven aen den gemelden Guichart fal geven jaerlijcks twee hondert vyftigh guldens, ende voor hem beforgen vrye huyShuyr te Limburgh , ende oock een bequame Plaetfe tot Eupen tot het oeffenen van de Gereformeerde Godtsdienft. Ti-, 'i.;»fbA pm nm 3A.v:r.i \x pm .Oib t raabsmagno ri3^ ———1 ■ s = ; 1 Refolutie tot maintien der Proteflanten in Duyts- landt, Vranckrijck en elders. 18. Maert 17ïz. Gr. PI. V. Deel, z. Boek, z. Titel. IS ter Vergaderinge geleefen de Requefte op de naem ende van wegen de Gedeputeerden van beyde de Synoden van Zuydt- en Noordt-Hollandt, aen haer Edele Groot Mog. geprefenteert, houdende in fubftantie een ootmoedige en ernftige reprefentatie van hare groote bekommeringe over den tegenwoordigen toeftant, foo van het Proteftantfche Wefen in het gemeen, als oock welbyfonder over den elendigen ftaet van hare ftandtvaftige ende noodtlydende Ge-  van de Predikanten, 103 Geloofsgenoten in Vranckryck, alwaer de felve in Kloofters en Kerckers opgeflooten, en^op de Galeyen gebannen zijnde, by continuatie feer ftrengh ende onbarmhertigh wierden mishandelt, met betuyginge van hare groote blydtfchap en danckbaerheyt aen Godt, en aen haer Edele Groot Mog., voor dat aen de Heeren Plenipotentiarilfen van den Staet, op de vreedehandelingh tot Utrecht, reedts in mandat is was gegeven, om met de Minifters van de verdere Proteilantfche Mogentheden, de vryheyt en veyligheyt van de Proteftantfche Religie, en de vervolghde Broederen te helpen bevorderen , verders uyt naem ende laft van alle de Kercken defer Provincie ootmoedigh biddende en fmeeckende, dat het haer Edele Groot Mog. behage ter eeren Godts, en om de liefde van Chriftus, de Koningh van fijn Kercke, met een kloeckmoedigh en onwanckelbaer hert, en met een onvermoeyden yver voort te varen ende te volherden, om in dit gewicht van tyden en faecken, naer haer Edele Groot Mog. wysheyt, voorfichtigh beleyt, ende veel vermogen, de faecke van Godt, de welftandt en verloftingh van fijn verdruckte Kerck, en foo veele mishandelde Geloofsgenoten, met alle toegenegentheyt ende ernft ten eynde toe ftandtvaftigh te begunftigen. • Waer op gedelibereert zijnde , is goetgevonden en verftaen, dat de Heeren haer Edele Groot Mog. Gedeputeerden ter Generaliteyt fullen werden geauthorifeert, gelijck. de felve geauthorifeert werden by defen, om ter Generaliteyt, nevens de verdere Bondtgenoten ," by continuatie, alle mogelijcke middelen, ende meeft kraghtige debvoiren aen te wenden, om de vryheyt ende veyligheyt van de Proteftantfche Religie , en de verloflinge van de verdruckte Geloofsgenoten in Duytslandt, Vranckryck ende elders te bevorderen. Refolutie tot maintien. der Gereformeerde Kercken in Groot- en Kleyn Tolen , en Littauwen. f. Mey 1714,. Gr. PI. V. Deel, x. Boek, x. Titek IS gehoort het rapport van de Heeren van Eftèn, ende andere haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de faecken van de Finan- tie,  ïC4 ï. Boek. C.Derde Titel tie, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge Van der felver Refolutie commilforiael van den feven en twintighften der voorlede maendt, geëxamineert de Memorie van de Gedeputeerden van de Gereformeerde Kercken in groot- en kleyn Polen, ende in Littauwen, verfoeckende, eerftelijck, dat haer Hoogh Mog., by het houden van een Congres van vreedehandelinge tot het eyndigen van den oorlogh in het Noorden, gelieven te helpen effectueren, dat de Kercken der Gereformeerden herfteldt, en haer rechten en privilegiën geconferveert mogen werden, ende ten anderen, dat aen haer een fubfidie toegeftaen, ofte een collecte geaccordeert moge werde. Waer op gedelibereert zijnde , is goedtgevonden en verftaen, dat haer Hoogh Mog., nevens andere Proteftantfche Mogentheden, het intereft van de voorfchreve Gereformeerde Kercken, ende de herftellinge ende confervatie van hare voorrechten ende privilegiën by alle bequame gelegentheden na vermogen fullen trachten te bevorderen. Dat voor foo veel aengaet de verfochte collecte, de tegenwoordige conftitutië niet toelaet, dat haer Hoogh Mog. die kunnen accordeeren, ende dat aen gemelde Gedeputeerden fal werden toegeleght, foo als haer toegeleght werdt mits defen, drie hondert guldens eens, die den Ontfanger vanHardenbroeck gelaft werdt te betalen uyt de penningen, provenierende van de Oclroyen om te difponeren van Goederen in Vlaenderen gelegen. Refolutie tot maintien der Gereformeerden in de Talts, iz. Januarii ijzo. Gr. PI. V. Deel, z; Boeck, z. Titel. IS gehoort het rapport van de Heeren van Weideren, ende andere haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de buytenlandtfche faecken, hebbende , in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commiftbriael van den tweeden deefer loopende maendt, ende andere van voorige datis, geëxamineert de Miflive van den Reftdent Spina , houdende advertentie van het geene aldaer gepaflèert was in de faken van de Religie, ende hoe dat, niet tegenftaende alle de inftantien van de Minifters van de Proteftant- fcbe  VAN bS PïUÈIKANTBN, ÏO? fche Mogentheden, by fijne Churfurflelijcke Doorluchtigheyt van de Palts gedaen, tot redres van de grieven, die federt eenigen tydt tegens de Proteftantfche Ingezetenen van de Palts waren ondernomen, niet alleen geen redres was gevolght, maer felfs die grieven dagelijcks vermeerderden ; verfoeckende gemelden Refident haer Hoogh Mog. nader ordres, of hy nevens de Minifters van de Koningen van Groot-Brittannien en van Pruyffen, en Van denLandtGrave van Heflèn-Caftel fal concurreren, om met meerder nadruck te fpreecken. Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden en verftaen, dat aen gemelden Refident Spina fal werden gerefcribeert, dat hy fulcks en daer het van vrught fal kunnen wefen, nader fal reprefenteren, d# haer Hoogh Mog. niet als met veel leetwefen hebben kunnen vernemen, de weynige egards die fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt van de Palts tot noch toe heeft gelieven te hebben voor de Yrundelijcke en ernftige reprefentatien, die, foo van harentwegen, als van wegen hooghftgedaghte andere Proteftantfche Mogentheden zijn gedaen, ten eynde de befwaerniften welcke aen des felfs Onderdanen van de Proteftantfche Religie, tegens hare verkregen rechten en vryheden, en tegens de 'Weftphaalfche Vreedenstraclaten zijn aengedaen, wechgenomcn, ende fy in voorigen ftaet herfteldt mogen werden, en dat in tegendeel die befwaerïiiffen dagelijcks grooter werden; dat haer Hoogh Mog. hem Refident derhalven hebben gelaft, aen fijne Churfurflelijcke Doorlughtigheyt nochmaels te reprefenteren, dat defe harde proceduyren niet anders als fware gevolgen fullen kunnen na ftch fleepen, ende daerom nochmaels, foo vrundelijck als ferieufelijck te verfoecken, dat fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt eenmael ordre gelieve te ftellen tot afdoeninge van de voorfchreve befwaerniften, ende de Proteftantfche Ingezetenen in fijn Gebiedt te herftellen, in den felven ftaet waer in defelve zijn geweeft , ende haer laten jouifieren van de vryheden en gereghtigheden, haer volgens de Weftphaelfche Vredenstractaten en conftitutien van het Rijck competerende, met byvoeginge, dat, in gevalle , tegens alle hoop ende verwaghtinge, de voorfchreve befwaerniften niet foude werden afgedaen, ende met de verdruckingen van de Proteftanten in de Palts foude werden voortgevaren, haer Hoogh Mog. niet fullen kunnen afwefen, met andere Proteftantfche Mogentheden te beraedtflagen, en foodanige mefures te nemen, als nodigh gevonden fullen werden, O om  ïo6 I. Boek. C.Dëröe Titel. om af te wenden het ongelijck dat aen de Proteftanten, tegens alle reght en billickheyt werdt aengedaen. Dat voorts aen de Heeren Staten van de refpeftive Provinciën by Miflive fal werden gereprefenteert, dat alle goede officien, welcke haer Hoogh Mog. nevens de Koningen van Groot-Brittannien ende van Pruyflën, ende den Heere Landt-Grave van Heffen-Calfel, by den Heere Churfurft van de Palts hebben aengewendt, om te bekomen redres van de befwaernilfen aen die van de Gereformeerde Religie in de Palts zeedert eenigen tydt aengedaen, ende om alle verdere befwaerniffen te doen ophouden, t'eenemael vrughteloos zijn geweeft, ende de verdruckingen van dagh tot dagh meerder en meerder toenemen, foo dat het fchynt op een volkomen vervolginge van de Belyders van de Proteftantfche Religie aengefien te zijn; dat de vrundelijcke interceffie niet helpende, hooghftgedaghte Koningen van Groot-Brittannien en van Pruylfen , ende'hooghgemelden Heere Landt-Grave van Helfen-Caffel, van gedaghten zijn, dat het nodigh fal zijn middelen van meerder nadruck te gebruycken, foo by wegen van reprefaille tegens de Roomfch-Catholicque onder haer Gebiedt woonende , als anderfints , en daer in verfoecken de concurrentie van den Staet ; dat, aengefien fonder middelen van nadruck, geen hoope overigh fchynt , om yetwes tot foulaes van de Gereformeerden in de Palts te obtineren , hooghgemelde Heeren btaten fullen werden verfoght, hare gedaghten te laten gaen, of met generalij ck in den Staet eenige demonftratie van ongenoegen over de voorfz proceduyren behoort te werden getoont, fpecialijck met de Placaten tegens de Jefuiten en geordende Priefters alomme te executeren, ende die uyt het Landt te doen vertrecken, en om voorts met hooghftgedaghte Koningen en Landt-Grave te concerteren , ende de gemeene mefures te nemen, om, foo veel doeniijck, alle verdere onheylen van de Proteftanten in de Palts, ende elders afte wenden, ende dat hooghgemelde Heeren hare Gedeputeerden alhier willen inftrueren en authoriferen , om daer over tot een gemeen befluyt te komen. Yi/Rf heeren Gedeputeerden van de Provincie van Hollandt ende Weit-Vrieslandt hebben op het voorfchreve fubjea ingebraght ende laten leefen de Refolutie van de Heeren Staten hare Principalen, volgende hier na geinfereert. F Ex-  VAN Ï>E PR.ÉDÏKANTÈM. ï®7 Extracl: uyt dc Refolutien van de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, in haer Edele Groot Mog. Vergaderinge genomen op Woensdagh den 10. Januarii iyxo. DE Raedt-Penflonaris heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gedeputeerden tot de buytenlandtfche faken , hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commiflbriael van den vyfden defer loopende maendt Januarii, geëxamineert een concept Refolutie van haer Hoogh Mog., op het rapport van der felver Heeren Gedeputeerden tot de buytenlandtfche faken geformeert, raeckende de Miflive van den Refident Spina, houdende advertentie van het geene aldaer gepafteert was in de faecken van de Religie, en hoe dat, niet tegenftaende alle de inftantien van de Minifters van de Proteftantfche Mogentheden by fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt van de Palts gedaen, tot redres van de grieven, die federt eenigen tydt tegens de Proteftantfche Ingezetenen van de Palts waren ondernomen, niet alleen geen redres was gevolght, maer felfs de grieven dagelijcks vermeerderden ; verfoeckende gemelden Refident haer Hoogh Mog. nader ordres, of hy, nevens de Minifters van de Koningen van Groot-Brittannien ende van Pruyften, en van den Landt-Grave van HeflenCaftel fal concurreren, om met meerder nadruck te fpreecken. Waer op gedelibereert zijnde, hebben haer Edele Groot Mog. haer met de voorfchreve concepte Refolutie van haer Hoogh Mog. geconformeert; ende is vervolgens goetgevonden ende verftaen, dat wegens haer Hoogh Mog. aen gemelden Refident Spina fal werden gerefcribeert, dat hy fulcks en daer het van vrught fal kunnen weien , nader fal reprefenteren , dat haer Hoogh Mog. niet als met veel leetwefen hebben kunnen vemeemen de weynige egards die fijn Churfurftelijcke Doorlughtigheyt van de Palts tot noch toe heeft gelieven te hebben voor de vrundelijcke en ernftige reprefentatien, die, foo van harentwegen, als van wegen hooghgedaghte andere Proteftantfche Mogentheden zijn gedaen, ten eynde de befwaerniffen welcke aen des felfs Onderdanen van de Proteftantfche Reli- 0 z gie,  i08 T. Boek. c. DëRCe TitEt. gie, tegen hare verkregen rechten en vryheden, en tegens de Weitphaelfchc Vreeden straft aten zijn aengedaen, wechgenomen, ende fy in voofigcn ftaet herfteldt mogen werden, en dat in tegendeel die befwaerniften dagelijcks grooter werden ; dat haer Hoogh Mog. hem Refident derhalven hebben gelaft, aen fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt nochmaels te reprefenteren, dat defe harde proceduyren niet anders als fware gevolgen fullen kunnen na fich fleepen, en daerom nochmaels foo vrundelijck als ferieufelijck verfoecken , dat fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt eenmael ordre gelieve te ftellen tot afdoeninge van de voorfchreve befwaerniften, ende de Proteftantfche Ingezetenen in fijn Gebiedt te herftellen in Hen felven ftaet waer in de felve zijn geweeft, en haer laten jouifferen van de vryheden en gereghtigheden, haer volgens de WeftHphaelfche Vreedenstraftaten en conftitutien van het Rijck competerende, met byvoeginge, dat, in gevalle tegen alle hoop en verwaghtinge, de voorfchreve befwaerniften niet fouden werden afgedaen, ende met de verdruckingen van de Proteftanten in de Palts foude werden voortgevaren, haer Hoogh Mog. niet fullen kunnen afwefen , met andere Proteftantfche Mogentheden te beraetflagen, en foodanige mefures te neemen, als nodigh gevonden fullen werden , om af te wenden het ongelijck dat de Proteftanten tegens alle reght en billijckheyt werdt aengedaen. Dat voorts aen de Heeren Staten van de refpeaive Provinciën by Miftive moge werde gereprefenteert, dat alle goede officien welcke haer Hoogh Mog. nevens de Koningen van Groot-Brittannien en van Pmyflen, ende den Heere Landt-Grave van Heften-Gaffel by den Heere Churfurft van de Palts hebben aengewent , om te bekomen redres van de befwaerniften aen die van de Gereformeerde Religie in de Palts, federt eenigen tydt aengedaen, en om alle verdere befwaerniften te doen ophouden, t'eenemael vrughteloos zijn geweeft, ende de verdruckingen van dagh tot dagh meerder en meerder toenemen, foo dat het fchynt op een volkomen vervolginge van de Belyders van de Proteftantfche Religie aengefien te zijn; dat de vrundelijcke interceftic niet helpende, hooghgedaghte Koningen van Groot-Brittannien ende vanPruyffen, en den hooghgemelden Heere Landt-Grave van Heften-Cafiel van gedaghten zijn, dat het nodigh fal zijn middelen van meerder nadruck te gebruyeken, foo by wegen van reprefaille tegens de Rooms-Catholiquen onder  van de Predikanten. 109 onder haer Gebiedt woonende, als anderfints, en daer in verfoecken de concurrentie van den Staet; dat, aengefien foryder middelen van nadruck, geen hoope overigh fchynt, om yetwes tot foulaes van de Gereformeerde in de Palts te obtinercn, hooghgemelde Heeren Staten fullen werden verfoght hare gedaghten te laten gaen, of nier generalijck in den Staet eenige denionftratie van ongenoegen over de voorfchreve proceduyren behoort te werden getoont, fpecialijck met de Placaten tegens de Jefuyten en geordende Priefters alomme te executeren, en die uyt het Landt te doen vertrecken, ende om voorts met hooghftgedaghte Koningen en Landt-Grave te concerteren , ende gemeene mefures te nemen , om , foo veel docnlijck. alle verdere onheylen van de Proteftanten in de Palts, ende elders af te wenden, en dat hooghgemelde Heeren Staten de Heeren hare Gedeputeerden alhier willen inftrueren en authoriferen, om daer over tot een gemeen befluyt te komen, als zijnde de meeninge en intentie van haer Edele Groot Mog., dat in defe faecke met allen yver ende vigeur , na de groote importantie en gewight van dien fal werden geprocedcert. Onder ftondt, Accordeert met de voorfz Refolutien. Refolutie op het felve fubjeiï. 18. Alaert 1720. Gr. PI. V. Deel, x. Boek, z. Titel IS gehoort het rapport van de Heeren van Weideren, ende andere haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de buytenlandtfche faecken, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commiflbriael van den aghtften decfer loopende maendt, geëxamineert de Miftive van fijne Churfm-ftelijcke Doorlughtigheyt van de Palts, gefchreven tot Heydelbergh den negen en twintighften der voorlede maendt Februarii, dienende tot antwoordt op de interceflie die haer Hoogh Mog. hebben laten doen in faveur van fijne Gereformeerde Onderdanen in de Palts, ende aen haer Hoogh Mog. kennifte gevende , dat fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt gerefolvcert hadde dc Kerck van den Heyligen O 3 'Geeft  ïio I. Boek. C. Derde Titel Geeft genaemt, wederom te geven, ende fich wegens de Heydelberghfchen Catechifmus, aen de verordeninge van fijne Keyferlijcke Majefteyt te onderwerpen ; dat oock de voorfieninge gedaen hadde, dat de Religions befwaerniften van fijne Onderdanen door een commiftie van Raden, aen beyderzijdtfch Religiën toegedaen, van een gelijck getal geëxamineert en afgedaen fouden werden, volgens de bekende declaratie van het jaer feventien hondert vyf, gefondeert op de Weftphaelfche Traéfaten, ter tydt en wylen toe, dat van wegen fijne Keyferlijcke Majefteyt en het Rijck anders voorfien en goedtgevonden fal zijn geworden; verfoeckende, dat haer Hoogh Mog. gelieven af te doen de reprefailles ter dier oorfake in hare Landen in het werck gefteldt, Ende daer nevens geëxamineert hebbende de Brieven van den Refident Spina, dit felve fubject concernerende. Oock daer over in conferentie geweeft zijnde met de alhier aenwcfende Heeren Minifters van fijne Majefteyt de Koningh van GrootBrittannien , fijne Majefteyt den Koningh van Pruyften, en fijne Furftelijcke Doorlughtigheyt den Heere Landt-Grave van Heften- Caffel, Waer op gedelibereert zijnde, is goetgevonden ende verftaen, dat aen hooghgemelde ftjne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt fal werden gerefcribeert, dat haer Hoogh Mog. byfonder aengenaem is geweeft, uyt de voorfchreve Miflive te vernemen de attentie die fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt heeft gelieven te maken op hare interceftie in faveur van hare Geloofsgenoten, Onderdanen van fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt, en dat ftch niet ongevalligh heeft laten zijn de inftantien die fy door haren Refident de Spina tot Grootenhage , en anderfints by fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt hebben gedaen , ten eynde de veelvuldige befwaarniftèn van des felfs Proteftantfche Onderdanen, na den voet van de WeftphaK fche Tractaten mogen werden afgedaen, en de voorfchreve Onderdanen gelaten by de vry- en gereghtigheden, aen haer in kraghte van de voorfchreve Tracfaten competerende, en daer van fy veele jaren hebben gejouiifeert, en in pofteflie zijn geweeft. Dat de gemeenfehap van een ende de felve geloofsbelydenifle die fy hebben mét de Gereformeerde in de Palts, haer tot defe interceftie heeft verplight, en dat haer ooghmerek daer in geen ander is geweeft, als de confervatie van de gemeene rufte, en het voorkomen van foo fware gevolgen, als uyt die befwaerniften fouden kun-  van de Predikanten. iiï kunnen ontftaen, indien door de hooge wysheyt, moderatie en aequiteyt van fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt niet voorgekomen foude werden, aengefien alle Proteftanten de' grieven die aen hare Geloofsgenoten in de Palts ende elders werden geinfligeert, niet anders kunnen confidereren, als een voorbeeldt van het geene haer alle te waghten ftaet, byaldien defe proceduyren in haer bcginfel niet werden opgeheven; dat haer Hoogh Mog. fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt bedancken , dat daer van wel een begin heeft willen maken , met de reftitutie van de Kercke na den Heyligen Geeft genaemt, maer dat gewenfcht hadden, en dat het byfonder tot ruft en eenigheyt foude hebben geftreckt, indien oock omtrent andere befwaerniften van de Proteftanten een meer toereyekende en voldoende refolutie by fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt was genomen, en fpecialijck in 'de fake van den Heydelberghïchen Catechismus , indien de felve aen de Gereformeerde, aen dewelcke die op een geweldige wyfe afgenomen is, was gereftitueert geworden, en aen haer het gebruyck van dien gelaten, als van een Boeck waer van fy fich meer als hondert jaren langh altydt fonder eenigh tegenfeggen hebben bedient, behelfende de gronden van hare Cfeloofsbelydenifte , daer van fy aen niemandt , als aen Godt alleen, vermeynen rekenfehap fchuldigh te zijn, waerommc fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt wel fal kunnen confidereren, dat de Proteftanten omtrent de Articulen van haer Gelove , voornamentlijck in de pointen waer over tulfchen haer ende de Roomfche Kerck verfchil is, haer aen geen decifie van yemandt, veel min van die geene die van een contrarie gevoelen met haer zijn , immermeer fullen kunnen onderwerpen, en dat gevolgelijck het renvoy van defe fake aen de decifie van fijne Keyferlijcke Majefteyt, voor wien fy alle bedenckelijcke hooghaghtingh hebben, aen haer geen voldoeninge kan geven, en dat in allen gevallen de reden en biilijekheyt vereyfcht, dat de faken werden herfteldt in dien ftaet, als die geweeft zijn voor de proceduyren, welcke ter fake van de voorfchreve Catechismus zijn gehouden. Dat haer Hoogh Mog. wel aenfien als een blyck van fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyts genegentheyt , om fijne Proteftantfche Onderdanen in hare billijcke faken genoegen te geven, dat een commiftie heeft gelieven aen te ftellen, om der felver verdere befwaerniften te examineren, maer dat niet kunnen nalaten } nevens andere  11% I. Boek. C. DeRde Tttth re Proteftantfche Mogentheden, te infteren, dat het redres van die béfwaerniften, daer van veele foo notoir en palpabel zijn, dat geen examen nodigh hebben, niet uytgefteldt, maer eerft en vooraf afgedaen mo°en werden , ende dat van alles naer den voet van de \Veftphaelfche Vreedenstra&aten, als na het ware rightfhoer alles moge werden gcreguleert. Dat haer Hoogh Mog. vrundehjek verfoecken, dat lijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt daer toe dc nodige voorfieninge gelieft te doen, ende daer by oock forge te dragen , dat de befwaermffen van fijne Proteftantfche Onderdanen niet vermeerdert mogen werden, gelijck haer Hoogh Mog. tot haer leetwefen vernemen, noch veelmalen te gefchieden, door verfcheyde harde proceduyren, die uyt een verkeerden yver tegen de Proteftanten, foo als fy vertrouwen , tegens de intentie van fijne Churfurftelijcke Doorlughtio-heyt, werden gepleeght.j &Dat voor loo veel fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt verfoeckt, dat 'haer Hoogh Mog. fouden doen cefleren de reprefalien in hare Landen, ter fake van defe proceduyren tegens de Proteftanten in de Palts, haer Hoogh Mog. van lijne Churfurftelijcke Doorlught'gh'eyts hooge wyslieyt en rechtvaerdigheyt tot noch toe de hoope en verwaghtinge hebben gehadt, dat de reghtmatige befwaerniften van fijne Proteftantfche Onderdanen foude doen cefteren en wechnemen , en dat uyt conftderatie tot noch toe geen reprefalien hebben in het werck geftelt, alhoewel niet kunnen ontveynfen dat de hardigheden, die tegens de Proteftanten veelfints zijn gepleeght, ende die door de bloote reftitutie van de H. Geeft Kercke , niet voor geredreiTeert gehouden kunnen werden, haer foo feer hebben ter harten gegaen, dat niet hebben kunnen afwefen hare deliberatien, nevens andere Proteftantfche Mogentheden, te laten gaen over de-middelen, daer door fy fullen kunnen toonen, dat aen het befwaer van hare Geloofsgenoten niet ongevoeügh zijn, gelijck m die hare dcliberatien fullen moeten continueren, byaldien , onverhoopentlijck , met de proceduyren tegens de voorfchreve Proteftanten in de Palts en elders voortgegaen , ende aen der felver reghtmatige grieven niet met der daedt geremedieert foude werden, daer omtrent haer Hoogh Mog. nochmaels verfoecken, dat fijne Churfurftelijcke Doorlughtigheyt, voor foo veel van hem dependeert, de nodige voorfieninge gelieft te doen, tot voorkominge van alle meer° a der  van de Predikanten. ïi3 der verwyderinge ende moeyelijckheden, die anderfints te vreefen zijn. Dat defe te fchryven Mftive met een Copie van dien, gefonden fal werden aen den Refident Spina , om den Originelen daer het behoort over te geven, ende nevens de Heeren Minifters van de andere Proteftantfche Mogentheden, te blyven infteren op een meer voldoende Refolutie , ende op de herftellinge van de faken van de Religie na den voet van den Weftphaelfchen Vreedenstraftaten D. Vierde Titel, HANDELENDE VAN DE K E R C K E L Y C K E VERGADERINGEN. I. S vn o den. . Antwoordt , by de Heeren Staten van Hollandt ende JVeU-Vriesland gegeven, op fèkere Remonflrantie van het Zuydt-Hollandtfche Synode in den jare vyftien hondert een en tnegentigh, rakende eenige kerckelijcke faken. September i55)i. Gr. PI. IIL Deel, f. N°. 3. ^^JË2lLfoo de Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, by S(5lttS|8f den Gedeputeerden des particulieren Synodi van ZuydtJËA|^ii Hollandt vertoont is , dat fy binnen defen jare overgejgjff^Jll geven hadden fekere poinótén van tweederley geftalte , eenige van dien dienende tot welftant der politien, waer van den Gecommitteerden van den Staten, haerluyder advis by gefchrifte.(na dat fy met de Remonftranten de faeck hadden gecommuniceert) de Staten hadden overgelevert, en daer op goede hoope gegeven was, dat by Placate' daer in verlien foude werden; verfoeckende daerom dat het felve tot goede effefte mach werden gebraght, overmits den noodt en gewightigheyt van de fake. Ende P op  Ii4 I. Boek D. Vierde Titel op de andere poinéten aengaende de regeeringe , welftandt en bevorderinge der Kercken binnen defe Landen , dat daer op mede Refolutie foude mogen werden genomen. En foo verre het felve voor defen tydt niet konde gefchieden, voor het eerfte foude mogen werden gerefolveert. I. Dat niemandt het Predick-Ampt fal mogen bedienen,. dan wettelijck geëxamineert en toegelaten zijnde. Dat de Predikanten in leer ofte leven ongeregelt zijnde, onder kerckelijcke cenfuren onbehindert in ordre gehouden fullen mogen worden , mits dat dié geene die "hem befwaert vindt , hem mach gedragen aen den Synodi particulier. Dat het particulier Synodus jegenwoordelïjck, en alle jaers fal mogen befchreven worden: Ende voorts bequame CommiffarifTen by de Staten verordonneert, die op Synodale Vergaderingen fullen jegenwoordigh wefen. I V. Ende alfoo. nootwendigh de Academie tot Leyden behoeft met bequame Profeflbren, byfonder in de Theologifche faculteyt, voorfien, en het Collegie tot Theologifche Studenten dient opgereght te werden; dat dies aengaende mede ordre gefteldt magh worden, gemerekt airede in Dorpen en Steden gefchickte Predikanten gebreck zijn, &c. Hebben de Staten voornoemt, tot dienft en vorderinge der Kercken Chrifti gerefolveert, verklaert ende geordonneert, verklaren cn ordonneren by defen: u -\ . I. Dat niemandt binnen de voorfeyde Landen het PredickAmpt fal mogen bedienen, dan die wettelijck geëxamineert en toegelaten zijn fal, als vooren. I I. Dat mede de ongeregelde Predikanten in leer of leven onder Kerckelijcke cenfuren, als boven, onverhindert in ordre voortaen fullen mogen gehouden werden. III. En dat jegenwoordigh alhier binnen den Hage een par- ticu-  van de Synoden. uj ticulier Synodus fal mogen gehouden werden ten overftaen van den Heere van Benthuyfen, Prsfidenu, ende Leonard Caienbroodt, Raedt van den Hove van Hollandt, op gelijcke laft ende commiflïe , als den Commiftariften in den voorleden jare was gegeven. I V. Ende dat voorts alle jaren een particuliere Synodus fal mogen befchreven ende gehouden werden, ten overftaen en gelijcke laft, om acht te nemen dat geen politijcke faecken aldaer gehandelt worden, noch eenige kerckelijcke faecken de bynodo generael zijn concernerende, ende dit alles bv provifie, tot dat anders daer in fal wefen geordonneert. Hebben voorts de Staten belooft, ende beloven by defen op de vordere poïnften, foo wel de politie aengaende, als het Collegie van de Studenten tot Leyden, met alfulcken debvoir te doen voorfien, als tot Gods eere, welftandt der Kercken, ende dienft van den Landen bevonden fal worden te behooren. Ende voorts de faecken van de Kercken altijdts te doen houden in goede recommandatie. Gedaen in den Hage onder het Zegel van den Staten voornoemt, hier op gedruckt den vyfden September 15-91. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Ende was ondertekent, C. de Rechtere Bezegelt der E, E. Heeren Staten Zegel, op't fbatium gedruckt m rooden Waflche. Poftaóta, van de nationale Synode te Dordrecht. Gr. PI. Hl. Deel, f. 416. N°. 3. De 15-5-. Seffie. Tien 13. Mey, des Maendaghs voor de Middagh. IS yoorgeftelt, dat dit het goedtvinden was van de Heeren Politijcke Commiftariften, dat de (Canones) Articulen van de Kercken-ordeninge, beraemt in de laetft gehoudene Nationale Syno°£rl van defe synoaus fouden overfien ende geëxamineert wer- P * Dc  n6 I. Boek. D. Vierde Titel De Gedeputeerden van de Zuydt-Hollandtfche Kercken hebben begeert en aengehouden, dat de noch relterende Gravamina, aengaende de Leere eerlt mochten ■ afgedaen werden , eer men quam tot verhandelinge van die dingen, die tot de regeringe der Kercke behoren. DePraefes heeft haar belooft, dat men daer na die Gravamina foude voornemen, als de verhandelinge van de Kerckenordeninge foude ten eynde zijn , op welcke conditie en belofte fy haer te vreeden hebben gehouden. Zyn opgelefen de (Canones) Articulen van de Kercken-ordeninge, geitelt in de laetfte: Nationale Synodus, gehouden in 'sGravenhage Anno 1586. Is goetgevonden de Latynfche , Franfche en Nederduytfche Exemplaren van de Nederlandtfche. Belydeniffe met malkanderen te vergelijcken, dewyle in alle de editien eenige verfcheydentheyt in fommige woorden wierdt gevonden , om uyt de editien van defe drie Talen een Exemplaer.te formeeren, ende het felve voor het toekomende te authentiferen, ende in defe vergelijckinge infonderheyt te letten, op het Exemplaar , in de Nederlandtfche Franfche Kercken tot noch toe voor authentijck gehouden. Tot dit werck zijn gedefigneert Antonius Thifms, Hermannus Faukelius, Daniël Colonius, Feftus Hommius, en Godefridus Udemannus. L)e 15 0. Seffie. Des felven daeghs na de mïddagh. DE {Canones) Articulen van de Kerckenordeninge zijn in fubftantie van alle de Gedeputeerden, Predikanten en Ouderlingen, van yeder Provincie geapprobeert. Eenige verklaerden, dat fy in hare Provinciën byfondere Kerckenordeningen hadden, door authoriteyt van de Staten van hare Provinciën bekrachtight, in iubftantie met defe overeen komende. Is goedtgevonden, de Heeren Staten Generaal te verfoecken, dat haer Hoogh Mog. gelieven met hare authoriteyt en approbatie defe (Canones) Articulen te verftercken, op dat fe doorgaens in de Nederlandtfche Kercken kracht fouden mogen hebben van openbare Wetten, en des te naauwer tot vreede en ftichtinge der Kercken onderhouden. Is gehandelt van het jus patronatus, gelijck men dat noemt, of niet het felve eenighünts, of t'eenemaal, of uyt de Nederlandtfche Serc-  van de Synoden. Ï17 Kercken foude konnen geweert , of ten minften foo bepaelt werden , dat de Kercke daar door. geen fchade en guame te lyden. De Heeren Commiftariften hebben te kennen gegeven, dat het geenfmts foude konnen wefen, dit recht geheel wech te nemen; want dat de Heeren Staten nimmermeer fouden gedogen, dat die geene die in wettelijcke pofteftie van dit recht zijn, henluyden dat felve door eenige Kerckelijcke conftitutie foude werden benomen; en derhalven dat de Synodus liever foude willen middelen bedencken, om de misbruycken, foo daer eenige zijn, te verbeteren, als om het felve geheel te vernietigen. De 15*7. Seflie. 'Den 14. Mey, des Tiinghsdagh voor de Middagh. TS beraetflaeght over de bilHcke bepalingen, waer door het gebruyck * van het jus patronatus alfoo mocht worden omtuynt, dat het felve de Patroonen vry gelaten zijnde , het gebruyck van dien de Kercken minder moghten praejudicieeren, en de misbruycken, foo veel mogelijck, in het toekomende verhoedt: Tot welcken eynde geordineert is, aen de Hoogh Mog. Heeren Staten Generael over te leveren defe volgende Articulen, en te verfoecken, dat fy de felve aen de refpeétive Provinciën gelieven te recommanderen. Dat het jus Patronatus niemandt werde toegeftaen, dan die voor haer Hoogh Mog. klaer kan doen blycken, dat hy daer van is in deughdelijcke pofteftie, op dat de Kercke niet te vergeefs met on-> nodige laften werde befwaert. I I. Dat den Patroonen geen ander recht gegeven werde, dan om een bequaem Perfoon te prefenteren, alfoo fy felfs onder het Pausdom geen ander recht gehadt hebben. I I I. Dat de Patroonen de Dienaren der Kercke van fulck een onderhoudt voorfien, als behoorlijck is, en van gelijcke Dienaren der Kercken genoten werdt, fonder oyt toe te laten, dat fy met yemandt over het traaement foo fouden handelen, als of fy hem huyrden, of foo een prefenteren, die minder traaement voor den dienft foude eyftchen. P 3 Dat  UZ ï. Boek. D. Vierde Tïtil I V. Dal dc prefentatie gefchicde binnen twee, of ten hooghften drie maenden , na dat den dienft fal begonnen hebben te vaceeren, en foo niet, dat fy voor die reyfe, wegens defe nalatigheyt, van het recht van prefentatie fullen verfteecken zijn. V. Dat de Patroonen fulcken Perfoon prefenteren, die buyten alle fufpicie is van ongefondtheyt in de leere ; die oock van een goedt leven is, en met fulcke gaven voorfien, dat hy dc Gemeente aengenaem zy, en de felve genoegen^kan geven. Dat de Kercke het volle recht behouden, om den geprefenteerden Perfoon te weygeren, foo lijne gaven of manieren de Kercke niet wel en gevallen, op dat haer geen Predikant tegen haren danck werden opgedrongen. I Dat de Perfoon zijnde geprefenteert, en van de Kercke aengenomen , na dat de Claffis daer van fal wefen verfeeckcrt, voorts na de (Canones) Articulen der Kercken-ordeninge in de Claffe fal werden geëxamineert, de Kercke voorgeftelt, en in den dienft beveftight. VIII. Dat de verfchillen, foo miflchien eenige tuffchen de Patroonen cn de Kercken, over defe prefentatie mochten ontftaen , bygeleyt of geflecht werden van de Claflis, ofte van de particuliere Synoden, I X. Dat den Patroon geen macht en hebbe, om den Predikant van hem geprefenteert, en wettelijck in den dienft beveftight; door fijn eygen authoriteyt alleen, fonder het oordeel der Claflis of Synodi van fijnen dienft af te fetten. De iep. Seffie. 7)es felven daeghs na de middagbs. OYn voorgeftelt eenige Gravantina, i. Aengaende de Vifïtatores der ^ Kercken, en haer Ampt. a. De Gedeputeerden der Provinciale Synoden. 3. De Correfpondentie tuffchen de particuliere Syonden van yeder  van de Synoden. ilc yeder Provincie. 4. De bevorderinge van de ongeletterde tot de bedieninge des woords. 5. De ftemmen der Predikanten in de Claflen, namentlijck , of meer Predikanten uyt eene Kercke tot het Claflis komende, yeder in het felve eene ftemme behoordt te hebben 6. Eyndelijck, aengaende het mftellen van een bequaem Formulier van onderteykeninge der Belydenifle, ende des Catechifmi, voortaen te doen van alle die in Kerckelijcke bedieningen zijn , het welcke alles in deliberatie is genomen. De 159. Seflie. Den 15-. Mey des Woensdaghs voor de middagh. T\E Collegien hebben elck hare advifen over de voorgeftelde Gra~ vamma ingebracht; ende is daer over met de meefte ftemmen gerelolveert, ais volght: I. Kek Claflis fal eenige Predikanten uyt de haren deputeeren, ten minften twee, van de oudtfte, ervarenfte , en voorfichtighfte, die jaerlijcks alle de Kercken, foo wel in de Steden als ten platten Lande, vifiteren, en neerftelijck letten, of de Predikanten , Ouderlingen en Schoolmeefters haer Ampt getrouwelijck waernemen, by de fuyyerheyt der Leere blyven, de ordre by de Kercke aengenomen, in allen deelen onderhouden, en de ftichtinge der Kercke,, mitsgaders oock de Jeught, na haer vermogen, behoorlijck met woorden ende wereken bevorderen: dat fe die geene, die miflehien in het eene of andere gedeelte hares Ampts te traegh worden bevonden , in tydts en broederlijck vermanen , ende met raedt en daedt helpen, ten eynde alles tot vreede, ftichtinge, en ten beften der Kercken en Scholen gericht wierde. En fal yeder Claflis vry itaen de Vifitatores m defe bedieninge te continueren, foo langh het de Clafles fullen goedtvinden. Ten ware miflehien de Vifitatores lelve, om gewichtige reedenen, waer van het Clafles oordelen lal, begeerden ontflagen te werden. Art. 44 I I. Yeder Synodus fal oock eenigh deputeren, om alles wat dc Synodus befloten heeft, uyt te voeren, foo by de hooge Overigheyt, als by de refpeaive Claflen , onder [die Synodus reforteerende : Als oock, om alle te famen, of in minder getal, alle dc examina,, van  I. Boek. D. Vierde Titel van de nieuw aenkomende Predikanten by te woonen : En voorts in alle voorvallende fwarigheden de Claflen de behulpfame handt te bieden, op dat de goede eenigheyt, ordre , en fuyverheyt der Leere, behouden ende verfeeckert werden. Ende fullen defe Gedeputeerden van alle hare handelingen naeuwe notitie houden, en den Synodo, foo wanneer het haer werdt afgeëyfcht, daer van rekenfchap geven. Oock fullen fy uyt dien dienft niet fcheyden, voor en aleer de Synodus felf haer fal ontflaen. Art. 49. Het fal yeder Synodus vry ftaen correfpondentie , foo men dat noemt, te verfoecken en te houden met de nabuyrige Synodus of Synoden, op fulck een wyfe als fy het achten fullen tot de meefte ftichtinge te dienen. Art. 48. I V. Men fal geen Schoolmeefters, Handtwercksluyden, of andere die in de Talen, vrye kunften, en in de Theologie niet geftudeert en hebben, tot den dienft des Woordts vorderen , ten zy men verfekert zy van hare byfondere gaven, godtfaligheyt, nederigheyt, zedigheyt, uytmuntendt verftant , voorftchtigheyt en welfpreeckentheyt. Soo wanneer dan foodanige Perfoonen begeren tot den dienft gevordert te werden, fullen fe eerft van de Clafle (indien het de Synodus belieft) geëxamineert werden, en indien fy in het examineren beftaen, fullen fe haer felven een geruymen tijdt in het heymelijck in het predicken oeffenen, en dan fal men voort met haer handelen, foo als men fal oordeelen ftichtelijck te wefen. Art. 8. V. Daer in eene Kercke meer Predikanten zijn dan een, fullen die alle te famen in de Claffe mogen verfchynen, en hare keur-ftemmen hebben, ten ware miflehien in faecken die hare Perfoonen of Kercken in het byfonder aengaen. Art. 41 V I. Is vaftgeftelt te concipiëren een accuraet formulier van onderteyekeninge, waer na de Kercken-Dienaers de belydenifle, de Catechifmus, ende de verklaringe des Synodi Nationalis over de vyf Remonftrantfche Articulen, fullen onderteyekenen, om haere recht« fmnigheyt klaerlijck te betuygen , cn fommiger verkeerde uytvluchten omtrent de onderteyekeninge voor te komen. Zyn  van d e Synoden. Zyn voorgefteldt eenige andere Gravam'ma der Synoden , ten eynde elck Collegie daer over in de naefte Seflie fijn advis foude inbrengen; als i. Van de eenparigheyt te houden ontrent de Feeftdagen, kerckelijcke Gefangen, ende de bedieninge des Doops aen de Kinderen, ende de bejaerde Perfoonen. %. Van den Doop der Mis-Priefteren, die in defe Landen omfwerven; der Wederdooperen, en der Geëxcommuniceerden. 3. Van de openbare beveftiginge des Huuweïijcks der geener die noch niet gedoopt en zijn 4. Van de correfpondentie te houden met de Uytheemfche, en infonderheyt met de Franfche Kercken. 5-. Van een generale Huuwelijcks-ordonnantie over alle de vereenighde Provinciën. 6. Van een naauwer difcipline over de Gemeente, en voornamentlijck over de geene die in kerckelijcke bedieninge zijn. De 160. Seflie. *Des felven daeghs na de middagh. TS yoorgelefen een Formulier uyt de Advyfen van alle de Collegien , noopende de ordre in het beroepen der Kercken-Dienaren, waer over gedelibereert zijnde , heeft het felve noch niet allen even wel bevallen. En zijn derhalven de Collegien vermaent, in bedencken te willen neemen, of men niet dat Formulier foude konnen laten, met byvoeginge van defe claufule : Dat het elcke Provincie fal vry llaen, behoudende al het geen tot de fubftantie van de beroepinge behoort, in fommige omftandigheden te blyven by die ordre, die in hare Provincie aengenomen ende gebruyckelijck is. De 161. Seflie. *Den 16. Mey, des *Donderdaghs voor de middagh. TS yoorgelefen een ander Formulier van beroepinge der Kercken* Dienaren, by de Praefes geconcipieert, het welcke in fommige dingen verandert zijnde, aldus is geapprobeert. De wettelijcke beroepinge der geener die voor defen in dienft niet zijn geweeft, foo wel in de Steden, als ten platten Lande, beftaet eerftelijck in de verkiefinge, dewelcke na voorgaende bidden en vaften gefchieden fal, door den Kerckenraedt, ende de Q Dia-  Ia2, I. Boek D. Vierde Titel Diaconen, en dat niet fonder goede correfpondentie met de Chriftelijcke Overheytder felver plaetfe, en voorweten van de Claffe, daer het felve tot noch toe gebruyckelijck is geweeft. Ten tweeden, in het examen, foo van leere als leven, het welcke ftaen fal aen de Gaffe , in het bywefen van de Gedeputeerden des Synodi, of eenige der felver. Ten derden, in de approbatie der Overheyt, en daer na oock van de Ledematen der Kercke, wanneer de naem des beroepen Predikants den tydt van veertien dagen afgekondight zijnde, geen verhinderinge daer tegen werdt voortgebracht. Ten laetften, in de openbare beveftinge voor de Gemeente, dewelcke gefchieden fal met behoorlijcke ftipulatien, afvraginge, vermaningen, gebeden , en oplegginge der handen, van den Predikant die defe beveftinge doet, of van een anderen, foo daar meer Predikanten tegenwoordigh zijn , volgens het Formulier daer over ingeftelt en gebruyckelijck. Doch aen de Predikanten, die tot den dienft der Kercken onder 't kruys fullen gefonden werden, en dan eerft aen den dienft komen , fal de oplegginge der handen in de clafticale Vergaderinge mogen gefchieden. Art. 4. Wat de Predikanten aengaet, die te vooren in actuele bedieninge des Woordt zijnde , tot een andere Gemeente beroepen werden , der felver beroepinge fal desgelijcks gefchieden , foo wel sin de Steden, als ten platten Lande, by de Kerckenraedt en de Diakonen , met advis en approbatie des Claftis, en met correfpondentie te vooren gemeldt. Ende fullen de beroepene Predikanten aen de Kerckenraedt vertoonen goede kerckelijcke Atteftatien van leer en leven. Na dat fe dan op defe wyfe fullen beroepen zijn, fal men fe de Overigheyt der felver Plaetfe voorftellen, als oock de Gemeente felfs den tydt van veertien dagen als boven; ende daer na fullen fe met voorgaende fbpulatie en gebeden, als geieyt is, beveftight worden, onvermindert in het geene gefeyt is, een yegelijcks deughdelijck recht van prefentatie , of eenigerhande recht, voor foo veel het felve ftichtelijck kan werden gebruyckt, fonder nadeel van Godts Kercke ende de (Canones). Articulen der Kercken-ordeninge. Waer op de hooge Overigheyt ende de Synoden der refpeélive Provinciën verfoght werden, wel te willen letten, ende ten beften der Kercken, hier in noodige ordre te ftellen. Art. 5-. Is oock goedtgevonden, dat men de examina van de Bedienaren  van de Synoden. ^ ren des Goddelijcken Woordts in de Claflen niet en fal doen dan in het bywefen van eenige van de Gedeputeerden des Synodi En dat tot dien eynde de dagh van het examen haer van de Claffe tydigh fal worden bekent gemaeckt. Is voorgelefen den Articul van minnelijcke correfpondentie ^ houden tulchen de Chriftelijcke Magiftraten ende dl Kerc^B^ naren , het welck goedtgevonden is de reft van de (Canones) Arvdght Kercken-ordenmge by te voegen , in maniere als Gelijck het Ampt. der Chriftelijcke Overigheyt vereyfcht den H KercKendienft op alle manieren te bevorderen, ende den felven met haer exempel den Onderdanen te recommanderen , ende de Predikanten, Ouderlingen en Diakonen, in alle voorvallende fwangheden de behulpfame handt te bieden, en de welgeftelde Kerr ken-ordenmge te handthaven. Alfoo zijn alle Predikanten, Ouderlingen en Diakenen' gehouden de gantfche Gemeente vlytiahlück en oprechtehjck m te fcherpen, de gehoorfaemheyt, liefde el eer biedigheyt, die yeder van haer de Overigheden fchuldigh is; ende moeten alle kerckelijcke Perfoonen, met haer goedt exempel in defen de Gemeente voorgaen, en door behoorlijck refpect en correfpondentie, de gunfte der Overigheyt tot de Kercke trachten te verwecken, ende te behouden, ten eynde een yeder fijn Ampt «e trouwehjck waernemende , van wederzyden alle quaedt nabedenc" kenen wantrouwen tegengegaen, en de goede eendraght ten beften" der Kercke werde behouden. 5 » De i6z. Seflie. ¥)es felven daeghs na de middagh. T)E Collegien hebben elck hare advifen ingebraght over de ïaetft voorgeftelde Gravamina, en is over elck in het byfonder aldus gereiolveert. i. De Kercken fullen onderhouden, behalven den dagh des Heeren , oock den Chriftdagh, Paeftchen en Pinxteren, met den volgenden dagh Ende dewyle in de meefte Steden en Provinciën van rsederlandt daerenboven noch onderhouden werden den dagh der fielnydeniffe , ende der hemelvaert Chrifti, fullen de Predikanten overal daer dit noch niet in gebruyck is, by de Overheyt arbey- Q * den,  I. Boek. D. Vierde Titel den, dat in defen deele met de andere Kercken een eenparigen voet magh werden gehouden. Art. 67. In de Kercken fullen alleen gefongen werden de hondert vyftigh Pfalmen Davids, de tien Geboden, het Gebedt des Heeren, de Articulen des Geloofs; de Loffangen Mariae, Zachariae, Simeonis, het Gefangh O Godt die onfe Vader bilt, &c. werdt in de vryheyt der Kercken gelaten, dat fe het felve gebruycken of niet, foo als fy het goedtvinden. De reit van de Gefangen fal men uyt de Kercken weeren, ende fooder miflehien eenige aireede in de Kercken zijn ingevoert, fullen die op de gevoeghlijckfle wyfe nagelaten worden. De Bedienaars des Goddelijcken Woordts fullen in het doopen, foo der jonge Kinderen , als der bejaerde Perfoonen, gebruycken de Formulieren van de inftellinge ende het gebruyck des Doops, welcke tot dien eynde diftinftelijck befchreven zijn. Art. 5:8.. Bejaerde Perfoonen worden door den Doop de Chriftelijcke Kercke ingelijft, en tot Lidtmaten der Kercke aengenomen ; ende zijn derhalven gehouden, ftch oock tot het gebruyck van het H. Avondtmael des Heeren te begeven , het welcke als fe gedoopt werden, oock beloven moeten. Art. 59. 1. Men fal den Doop der Papen, die in defe Landen omfwerven, ende der Minniften, niet fonder merckelijcke reden herhalen, maer naerftelijck onderftaen, of fe de forme en de fubftantiele dingen des doops onderhouden, het welck bevonden zijnde , foo fal men den Doop geenfmts herhalen. Sal oock het felve gehouden werden van den Doop , die van een geexcommuniceert Predikant bedient werdt, foo hy een ordinaire beroepinge van eenige Vergaderinge heeft. Op alle het welcke de Kercken neerftelijck fullen onderfoecken en aght geven. 3. De Huuwelijcken der geene, die door den Doop de Chriftelijcke Gemeente noch niet en zijn ingelijft, fal men met den publij eken en folemnelen zegen in de Kercke niet mogen beveiligen, voor en al eer fe den Doop ontfangen hebben. 4. Op wat wyfe men met uytheemfche , ende infonderheyt met de Franfche Kercken correfpondentie kan ende moet houden, fal met de Heeren Staten Generael gecommuniceert werden. 5". Oock fal men van de felve haer Hoogh Mog. verfoecken, dat door hare authoriteyt met den eerften werde gemaeckt ende ge-  van de Synoden. ï2.^ gcpubliceert een Huwelijcks-Ordonnantie, in welcke over de voormamite fware voorvallen yet feeckers werde geflatueert, ende eengrighlijck door het geheele Vereenighde Nederlandt onderhou- 6. Alle Kercken fullen ernftelijck worden vermaent, de (Canones) Articulen der Kerckenordeninge van de difciplinc, foo des Volcks als mfonderheyt der geene die in kerckelijcke bedieninge zijn, neeritelijck en ftrictelijck te onderhouden. Waar op de Vifitatores der Kercken voor-al fullen letten, dat de Kercken in defen deele nier nalatigh zijn. Zijn daerenboven noch eenige andere Gravamina voorgeftelt i. Aengaende de bedieninge des Doops buyten de kerckeliicke Vergadenngh , als aen de doodt-krancke Kinderen, andere krancken en die ter doodt verwefen zijn. z. Van feekere proef-jaren te ftellen, voor die geene die van het Pausdom tot ons overkokomen, al eer fe tot den Kerckendienft toegelaten werden 3 Van de goede ordre der Schooien, foo hooge Univerfiteyten , als'mindere of triviale. 4. Van de beveftinge der Huwelijcken met Geëxcommuniceerde , ende met de geene die van de Gereformeerde Kerck yreemt zijn 5. Van het weeren van de profanatien des Saboats 6: Van de bedieninge der heymelijcke Kercken onder 't kruys 7. Van de voortplantinge des Evangeliums in Ooft-Indiën , en andere Plaetfen, die onfe Natie pleeght te befoecken Is goedtgevonden te ontwerpen een accuraet Formulier van ondertekenmgh van de Belydenifte des Catechifmi, ende de verklannge des Synodi Nationalis, waer mede alle Kercken-Dienaren haer overeenftemmmge in de rechtftnnige Leere, klaerlijck betuygen, en de uytvlughten van fommige, waer mede fy de Kercken plegen te bedriegen, verhoedt werden: Item, een Formulier van vrageriT, den bejaerden 111 haren Doop voor te houden. Ende is dat werck opgeleyt die van Gelderlandt, Zuydt-HoUandt^ Zeelandt ende Groeningen. De 163.. Seflie. Den 18. Mey, des. Vry dagh s voor dé Middagh* 'TYn voortgebraght de advifen en oordeelen der refpetfive Collegien, op de voonge Gravamina , en is daer over aldus gerefolveert. & Q 3 1. Men  t2ö I. Boek. D. Vierde Titel i. Men fal den Doop aan krancke Kinderen, of Siecken buyten de Vergaderingh der Kercke niet bedienen, dan in feer grooten noodt, ende dat met voorweten , ende in het bywefen des Kerckenraedts; oock niet aen verwefene Misdadigen, dan met advis der Gedeputeerden des Claffis. %'. Nieuwelingen, Prielters en Monnieken , ende alle die eenige Secle verlaten hebben , fullen tot den Kerckendienfl niet toegelaten werden, dan met groote forghvuldigheyt en voorfichtigheyt, na dat fe een geruymen tyd eerit wel beproeft zijn. Art. 9. 3. In die Provinciën daer de Univerfiteyten of hooge Schooien zijn, fullen de Heeren Staten van de felve Provinciën verfoght werden, dat fe in de beflellinge van de felve Schooien gelieven te letten óp defe navolgende Articulen. Dat over de opficht ende de regeeringe van de Academiën gefieldt werden geleerde Mannen , Leden der Gereformeerde Kercke, waer van men verfeeckert is, dat fe de Leere, van het begin der Reformatie by ons aengenomen, zijn toegedaen. Dat de Curatoren der Academiën niet altydt blyven, maer alle drie of vier jaren veranderen, foo dat jaerlijcks in de plaetfe van eenige die afgaen, andere fuccederen. I I I. Dat behalven de politijcke Perfoonen, oock een Predikant of twee defe forge en opfight werde aenbevolen, om naeuwer toefight te hebben op de Theologifche Faculteyt. I V. Dat tot de profeffie der Theologie niemandt beroepen werde, dan met toeflemminge des Synodi , ende des felfs Gedeputeerden , welcke het vry'flaen fal, uyt yeder Claffis eenige Predikanten by • een te roepen, om over defe beroepinge met malkanderen te beraetflaen , foo mogelijck de felve tot het naeflkomende Synodus niet en konden uytgeflelt worden. Ende ware te wenfehen dat defen voet oock gehouden wierde in de beroepinge van den Regent en Onder-Regent van het Theologifche Collegië. V. ■ vr>m s V Dat in de beroepinge der ProfefToren niet alleen der Theologie, maer oock der andere Faculteyten, en wel meefl der Hebreeuw- fche  van de Synoden. iXy fche en Grieckfche Talen, als oock der Philofophie, goede forge werde gedragen, dat geene andere beroepen en werden, dan die uytmunten in geleertheyt ende verftant , ende die vermaert zijn: Aen welcker godtfaligheyt en vromigheyt des levens niet getwyffelt werdt. En die haer vafthouden aen de van oudts Gereformeerde Leere, en noyt reghtveerdige reden tot fufpicie van onfuyverheyt in de Leere gegeven hebben. V I. Dat alle Profeflbren van yeder Faculteyt en konfl, tot betuyginge van hare overeenflemminge in de reghtlinnige Leere , in den aenvangh van hare bedieninge de Formulieren van eenigheyt, de belydenis en Catechifmus defer Kercken onderteeckenen. V I I. Dat het den Profeflbren der Philofophie en Talen niet toegelaten werde in hare leflen of difputatien, Theologifche materiën of gefchillen te verhandelen , voor dat fe de faeck met de Theologifche faculteyt gecommuniceert, ende verlof daer toe verkregen hebben. VIII. Dat de Profeflbren der Theologie verboden werde nieuwe gevoelens voor te ftellen, ftrydigh tegens die in de Kercke aengenomen; ende niet toegelaten problematicè eenige fcrupulen tegen de aengenomen Leere lightvaerdelijck te moveren. I X. Of niet geraden zy dat de Profeftbren der Theologie, en de Regenten der Theologifche Collegien in de Synodus verfchynen, en aldaer reeckenfchap geven van hare Leere, en het oordeel des Synodi zijn onderworpen. Dat de Alumni der Kercken, foo die in de Collegien , als die elders woonen, dickmael geëxamineert worden, en dat in het bywefen der Gedeputeerden des Synodi. Ende wat aengaet de Triviale Schooien , fullen de Heeren Staten Generael verfocht werden , dat met advis van eenige geleerde Mannen, die haer op de manieren van onderwyfmge der Jeught allerbeft verftaen, een generale Schoolordre werde beraemt en vaftgeftelt, waer door de gebreecken die doorgaens in de Schooien gevon-  n8 I. Boek. D. Vierde Titel gevonden werden, gebetert, -en (foo veel mogelijck) eenparigheyt gehouden werde in de onderwyfinge van de Jeught , voor al in de regelen van de Grammatica , Dialectica en Rethorica. 4. Dat het onbetamelijck is, Hnwelijcken aengegaen met Geëxcommuniceerde, en die van de Gereformeerde Kercke gantfch vreemt zijn, met den folemneelen zegen in de Gereformeerde Kercken opentlijck te beveiligen. 5*. Dat men de Hoogh Mog. Heeren Staten Generael fal verfoecken, dat de veelvuldige en dagelijcks over-al in defe Provincie toenemende profanatien des Sabbats, door nieuwe en fcherpe Placaten mogen werden geweert en voorgekomen. By occafie van de ordre op het weeren van de profanatie des Sabbaths, is overwogen de queflie van de noodtfakelijckheyt der onderhoudinge van den dagh des Heeren, die men in de Kercken van Zeelandt begonde te ventiieeren, en zijn de Heeren Profeflbren verfoght, in het byfonder met de Broederen van Zeelandt over de quefHen een vriendelijcke conferentie aen te Hellen, ende met eenen te defpicieren, of niet eenige feeckere generale regulen met gemeene toeflemminge fouden konnen begrepen en gelleldt werden : Binnen wekkers limiten beyde de Partyen in het verhandelen van defe queflie, fich foo lange fouden houden, tot dat in het naalle Nationale Synode, over defe queflie nader onderfoeck foude werden gedaen. Is goedtgevonden de faecke van de heymelijcke Kercken, in de deelen van Nederlandt onder den Spanjaert onder't kruys luchtende, aen haer Hoogh Mog. de Staten Generael ernfHgh te recommandeeren , of het gebeurde dat 'er noch t'eenigen tyde van verlenginge vah den Treves, of conditie van vreede wierde gehandelt. De 164. Seflie. Des felven daegbs na de middagh. T^\E regelen aengaende de onderhoudinge van den Sabbath, of *-* dagh des Heeren , by de Heeren Profeflbren, met toeflem- minge  van db Synoden. 1x9 minge van de Broederen van Zeelandt ontworpen » zijn Yoorgelefen en geapprobeert, en zijn defe navolgende. I. In het vierde Gebodt der Goddelijcke Wet is yets ceremoniaels en yet moraels. I ï. Ceremoniael is geweeft de ruft van den fevenden dagh na dé fcheppinge, ende de ftrenge onderhoudinge van den felven dagh, het Joodtfche Volck byfondcr opgeleyt. Morael, dat een feeckeren en gefetten dagh , den Godtsdienft zy toegeëygent, en daer toe foo veel rufte, als tot den Godtsdienft en heylige overdenckinge des felfs van noode is. I V. Den Sabbath der Joden afgefchaft zijnde, moet den dagh des Heeren van de Chriftenen folemneelijck geheylïght werden. . V. Defen dagh is federt de tyden der Apoftelen in de eerfte Catholijcke Kercke altydt onderhouden. V I. De felve dagh moet alfoo den Godtsdienft toegeëygent worden, dat men op den felven rufte van alle flaefachtige wereken, uytgenoomen die de liefde en tegenwoordige noodtfakelijckheyt vereyffchen, mitsgaders van alle foodanige recreatien die den Godtsdienft verhinderen. Is beflooten, dat alle Bedienaren des Goddelijcken Woordts, tot betuyginge van hare overeenftemminge in de reghtfmnige Leere , moeten onderteeckenen de Belydenis en Catechifmus deefer Kercken, mitsgaders de (Canones) Articulen of verklaringen deefes Synodi; en om in defe onderteeckeninge fommiger verkeerde uytvlughten voor te komen, fal voor de felve onderteeckeningh gefteldt wordea dit Formulier, het welck vóorgelefen ende geapprobeert is. ondergefchreven Bedienaren des Goddelijcken Woordts, reforteerende onder de Claffen Van N. N., verKlaren opregh- R tclijck  I3o l. Boek. D. Vierde Titel telijck en in goeder confcientie voor den Heere, met defe onfe onderteeckeninge, dat wy van herten gevoelen en geloven, dat alle de Articulen, en itucken der Leere, in de Belydenis enCatechifmus der Gereformeerde Nederlandtfche Kercken begreepen , mitsgaders de verklaringe over eenige poinéten der voorfeyde Leere in de Nationale Synodus Anno 1619. tot Dordreght gedaen, in alles met Godts Woordt overeen-komen: Beloven derhalven, dat Wy de voorfeyde Leere neerflelijck fullen leeren , en getrouwelijck voorltaen, fonder yets tegen de felve Leere, het zy opentlijck of heymelijck, directelijck of indifeftelijck te leeren of te fchryven. Gelijck oock, dat wy niet alleen alle dwalingen tegen defe Leere ftrydende, ende met namen oock die in de voorleyde Synodus zijn veroordeelt, verwerpen , maer dat wy oock genegen zijn de felve te wederleggen, tegen te fpreecken, en allen arbeyt aen te wenden, om de felve uyt de Kercke te weeren. Ende indien het foude mogen gebeuren, dat wy na defen eenigh bedencken of ander gevoelen tegen defe Leere kregen, beloven wy dat wy het felve nogh opentlijck nogh heymelijck fullen voorltellen, leeren of verdedigen met predicken of fchryven: Dat wy het felve, alvooren den Kerckenraedt, Claffis en Synodus fullen openbaren, om daar geëxamineert te werden ; bereyt zijnde t'aller tydt ons het oordeel des Kerckenraedts, Claffis of Synodi gewillighlijck te onderwerpen; op poene dat wy hier tegen doende , met der daedt (ipfo fatfo) van onfe dienfte gefufpendeert fullen zijn. En indien de Kerckenraedt, Claffis of Synodus t'eeniger tydt om gewichtige redenen van nadencken, om te behouden de eenigheyt en fuyverheyt der Leere , goedtvondt van ons te eyffchen naerder verklaringe van ons gevoelen over eenigen Articul defer Belydenis, der Catechifmi, of verklaringe des Synodi Nationalis; foo beloven wy oock midts defen, dat wy t'aller tydt daer toe fullen willigh ende bereydt zijn, op pcene als boven ; Behoudens nochtans het reght van appel, in gevalle wy mifTchien door fententie des Kerckenraedts, des Claffis of Synodi meenden befwaert te zijn; geduyrende welcken tydt van appel wy ons met de uytfpraeck ende het oordeel des Provincialen Synodi fullen te vreeden houden. Is oock befloten dat alle Rectoren en Schoolmeelters de Belydenis , de Catechifmus, ende de Verklaringen defes Synodi, tot betuy-  Van d e Synoden. 131 betuyginge van hare overeenftemminge in de Gereformeerde Leere, onder dit Formulier fullen onderteekenen. \T7Y ondergefchreven Rectoren ende Schoolmeelfers van N. N. *v verklaren opreghtelijck in goeder confcientie voor den Heere, met defe onderteeckeningh, dat wy van herten gevoelen ende geloven , dat alle Articulen en Stucken der Leere in defe Belydenis en Catechifmus der Gereformeerde Nederlandtfche Kercken begrepen, mitsgaders de verklaringe over eenige Articulen der voorfeyde Leere, in de Nationale Synodus tot Dordrecht Anno 1619. gedaen , in alles met Godts Woordt overeen-komen: Beloven derhalven, dat wy de voorfeyde Leere getrouwelijck fullen voorftaen, ende de Jeught na eyfch van ons beroep, en haer begrip, naerftelijck infcherpen, op poene dat wy hier tegen doende, van onfen Schooldienll fullen afgefet werden. De Kercken fullen indaghtigh zijn, als de Predikanten by de onderteeckeninge van het bovenftaende Formulier beloven t'aller tydt bereyt te fullen zijn , om haer gevoelen van de Leerftucken des Geloofs, op het verfoeck der Broederen, breder te verklaren, dat fulcks niet foo te verftaen zy, als of fe daer toe altydt, op een yegeHjcks believen gehouden fullen zijn (op dat rechtfinnige Leeraers niet te vergeefs verdacht werden gemaeckt) maer dan eerft als fe rechtveerdige redenen van nadencken gegeven fullen hebben, waar van het oordeel fal ftaen aen de kerckelijcke Vergaderinge. De 165. Seflie. *Den 18. Mey, des Saturdaghs voor de middagh. ÏS voorgelefen ende geëxamineert de Nederduytfche overfettinge van de verklaringe des Synodi, over den eerften Articul. De 166. Seflie. *Des felven daeghs na de middagh. IS men voortgegaen in het voorlefen en examineren van de Nederduytfche overfettinge der (Canones) Articulen des Synodi, over den eerften Articul. R 1 De  I. Boek.. D. Vierde Titel De 167. Seflie. Den zo. Mey, des Maendaghs na de Middagh. IS voorgelefen en geëxamineert de Nederduytfche overfettinge van de (Canones) Articulen, over den tweeden Articul. De 168. Seflie. Den xi. Mey, des Dinghsdaghs na de middagh. IS voorgelefen en geëxamineert de Nederduytfche overfettinge van de (Canones ) Articulen des Synodi, over den derden, vierden ende vyfden Articulen. Alfoo de Provincie van Utrecht niet voorfien was van bequame Predikanten , is de Synodus verfocht om eenige uyt het midden van haer te deputeeren, die in het naeftkomende Provinciale Synodus de Kercken van Utrecht, met raedt en daedt mogen afliftercn. Op welck verfoeck tot defe fake gedeputeert zijn Eilhardus Menhius, Sebaftianus Dammannus, Johannes Dibbetiüs, Jacobus Triglandius, Godefriddus Udemannus, en Johannes Bogermannus, De 169. Seflie.. Den xx. Mey, des Woensdaghs voor de middagh. ALfoo Everhardus Vofeulius en Johannes Schotlerus, Predikanten tot Campen, voor defe Synodus befchuldight, ende ettelijcke malen geciteert zijnde, njet verfcheenen en waren (om welcke hardtneckigheyt fy voor defen al van het predïckampt zijn gefufpendeert geweefl) is goedtgevonden hare fake te onderfoecken uyt de Schriften aen defe Synodus overgelevert. En tot dien eyni de gelefen zijnde, de Stucken van befchuïdigingen, en der felver voornaemfte bewyfen ; is geoordeelt dat fe geheel en al fullen gedeporteert werden, ende dat men dit oordeel de Achtbare Magiftraet, mitsgaders de Kercke en Claffe van Campen fal bekent maken, ende de Magiftraet .verfoecken,. dat fe gelieven te beforgen* dat in. hare plaetfe met den eerften. andere bequame en reghtfinnïge Predikanten wettelijck mogen werden gefubftitueert, ende in pikets  van de Synoden. 13j plaets van de voorlefmgen die in de Kercken gefchieden, wederom, publijcque Predikanten aengeftelt. De 170. Seflie. Des /elven daeghs na de middagh. IS voorgelefen en geèxamineeït de Nederduytfche overfettinge van 1 de Voor-reden, en het beftuyt van de (Canones) Articulen des Synodi. Ende dewyl in defe overfettinge noch eenige dingen fchenen te ontbreecken , zijn Jacobus Rolandus, en Antonius Walrus verfocht, om alle de gemelde Nederduytfche overfettingen van die (Canones) Articulen wat naeuwer te overftem de 171. Seflie. Den zc£ Mey, des Donder dagh s voor de middagh. TT\E verbeterde Franfche en Nederduytfche editien van de Belydenis der Nederlandtfche Kercken zijn voorgelefen: De Nederduytfche van D. Godefridus Udemannus, en de Franfche door D. Daniël Colonius, ende is doorgaens reden van de verbeteringb aengewefen. De 172. Seflie. Des felven daeghs na de middagh. TS men voortgegaen in het voorlefen van de gemelde verbeterih* ge, ende het felve ten eynde gebraght zijnde, zijn fe alle ende een yegelïjck verfoght, indien fe meenden dat in defe verbeteringh yets aenmerckelijcks overgeflagen was, dat fe het felve wilden aenwyfen. D. Prasfes heeft te kennen gegeven, dat de Theologanten vaA Geneven hem in handen hadden gelaten eenige Notulen oponfe Belydenis, waer op gelet is. Dat oock by hem gelaten warer| twee (Monitoria) Vermaenfchriften, het eene van de Theologanten uyt de Paltz; het andere van de Theologanten van Heffen die oock voorgelefen zijn. By welcke occafie gevraeght is, of niet geraden was, in den twee en twintighften Articul onfer Belydenis y in plaets van deefe woorden, en foo veel fijn allerheylighfte- R 3 werc~  134 I. Boek. D, Vierde Titel wercken die hy voor ons gedaen heeft, te ftellen , het generale woordt , gehoorfaemheyt Chrifti; maer alfoo deefe veranderinge wierdt tegengefproocken, en den tydt verlopen was, is dit uytgeftelt tot 'sanderendaeghs, en zijn de Broederen verfoght, collegiater te willen antwoorden. De 173. Seflie. "Den 2,4. Mey, des Vry dagh s voor de middagh. IS met eenparige ftemmen van alle de Collegien gedecreteert by de Sententie, in de Nederlandtfche en Franfche Belydenis uytgedruckt, geheelijck te blyven; en dat geenfints geraden is eenige veranderinge in de woorden van de gemelde Belydenis te doen, waer toe van veelen gewightige redenen zijn bygebraght. Is nochtans op fommiger verfoeck, goedtgevonden, in den felven Articul by de woorden voor ons, tot nader verklaringe by te voegen defe woorden, ende in onfe plaetje. Na dat daer na de andere oock haer aenmerckingen hadden ingebraght, ende de felve alle waren geëxamineert, ende noch eenige dingen met gemeene toeftemminge verandert, zijn de Exemplaren alfoo verbetert, beyde in de Nederduytfche en Franfche Talen geapprobeert; en is verklaert alleen defe Exemplaren in het volgende voor authentijcq te houden, ende de felve met den aldereerften curieus doen drucken en uytgeven. De 174. Seflie. Des felven daeghs na de middagh. y Yn voorgelefen ende geapprobeert de handelingen van eenige voorgaende Seftien, tot defe tegenwoordige toe. De Gedeputeerden van verfcheyde Synoden hebben te kennen gegeven, dat'er noch eenige Gravamina van hare Kercken refteerden , waer over fy wei wenfchten dat in defe Synodus befluyt mochte werden gemaeckt \ maer alfoo den tydt niet toeliet van die alle nu te handelen, is verftaen dat men de felve tot het naefte Nationale Synodus fal overhouden. En op dat de Kercken ver- feec-  van de Synoden. feeckert mochten zijn , dat de Gedeputeerden haer debvoir hadden gedaen, het felve in de Afte aentekenen. Alfoo de Predikanten van Hoorn, die van de Sententie des Noordt-Hollandtfche Synodi , tot defe Synodus hadden geappelleert, ende oock de Gedeputeerden des Noordt-Hollandtfchen Synodi gefeyt wierde aengekomen te zijn, is overwogen of hare faeck in de Synodus felfs, of door eenige Gedeputeerden onderfoght foude werden. Ende is goedtgevonden eenige uyt defe Synodus te deputeeren, om beyde de partyen in het byfonder te hooren, van de faecke kennilTe te nemen, en aen de Synodus rapport te doen. En is defen laft opgeleyt D. Doctor Johannes Polyander, D. Doftor Guiljelmi Stephani, D. Balthafar Lydius, D. Godefridus Üdemannus, en D. Cornelius Hillemus. De 175-. Seflie. Den 2,5. Mey3 des Saturdaghs voor de middagh. IS voorgelefen de verklaringe van Johannes Arnoldi Rodingenius, * Predikant tot Hoorn, waar in hy betuyghde, om redenen aen D. Prsefes te kennen gegeven, fijn appel te laten varen. D. Prsefes heeft ingebraght, dat Johannes Valeftus, Predikant tot Hoorn, tydt hadde verfocht om by hem felven te overwegen of lijn appel wilde vervolgen. Ifaacus Welfingius, Predikant tot Hoorn, is verfcheenen voor de Synodus, om fijn appel te vervolgen, ende heeft verfoght, dat met den aldereerften van fijn faeck kennifte moght worden genomen. Zijn oock verfcheenen den eerwaerdigen D. Petrus Plancius, Predikant tot Amfterdam, en D. Hermannus Gerardi, Predikant tot Enchuyfen, Gedeputeerden des Noordt-Hollandtfchen Synodi, te kennen gevende , dat fe aengekomen ende alhier verfcheenen waren, om van wegen de Noordt-Hollandtfche Synodus alhier reeckenfchap te geven van de Sententie des felven Synodi tegen de Predikanten van Hoorn uytgefproocken, en verfoghten dat die faeck met den eerften mochte verhandelt werden. De Broederen daer toe gedeputeert, zijn vermaent, het onderfoeck van defe faecke terftondt in de Vertreck-Kamer by de handt te nemen, ende is haer met gemeen advis bygevoeght D. Hermannus Faukelius, Afteflbr. Is  T36 I. Boek. D. Vierde Titel Is voorgelefen ende geapprobeert het Formulier, na dewelcke de Profeflbren der H. Theologie , de Regenten en Onder-Regenten der Theologifche Collegien, de Belydenis, de Catechifmus, ende verklaeringe des Synodi moeten onderteeckenen, aldus luydende: WY ondergefchreve Profeflbren der H. Theologie in de Academie tot N., of wy Regent en Onder-Regent van het Theologifche Collegie van N. verklaren opreghtelijck en in goede confcientie voor Godt, met defe onfe ondertekeninge , dat wy van herten gevoelen ende geloven , dat alle de Articulen en Stucken der Leere , in defe Belydenis en Catechifmus der Gereformeerde Nederlandtfche Kercken begrepen, mitsgaders de Verklaringe over eenige Articulen der felver Leere in de Nationale Synodus in den jare 1619. tot Dordrecht gedaen, in alles met Godts wordt overkomen. Beloven derhalven, dat wy de voorfeyde Leere neerftelijck lullen leeren, en getrouwelijck voorllaen, fonder yet tegen de felve Leere, opentlijck of heymelijck, direaelijck of indireclelijck te fullen leeren of fchryven : Gelijck oock dat wy niet alleen alle de dwalingen daer tegen flrydende, ende met namen oock die in de voorfeyde Synodus zijn veroordeelt, verwerpen, maer dat wy oock genegen zijn de felve te wederleggen, tegen te fpreecken, ende allen arbeydt aen te wenden, om de felve uyt de Kercke . te weeren. Doch foo het naderhandt mogelijck mochte gebeuren, dat wy tegen defe Leere, of verfcheydene confideratien of gevoelen mochten hebben, beloven wy , dat wy het felve noch opentlijck noch heymelijck fullen vooritellen, leeren of verdedigen, het zy met predikatiën, het zy met fchryven ; maer dat wy het felve alvooren, en met ordre de Provinciale Synodus, daer onder wy behooren, of der felver Gedeputeerden, ten vollen openbaren, opdat fulck gevoelen in de voorfeyde Synodus volkomentlijck geëxamineert werden ; bereydt zijnde ons felven het oordeel des Synodi voornoemt, ten aller tyde gewillighlijck te onderwerpen, op poene dat wy hier tegen doende , van de Synodus gefententieert fullen werden. Ende indien de Synodus t'eeniger tydt om gewightige redenen van nadencken, om de eenigheyt en fuyverheyt der Leere te behouden , fouden mogen goëdtvinden ons te vorderen tot nacrder verklaringe van ons gevoelen over eenigen Articul der voorfeyde  VAN DE SVNODEN. f^y feyde Belydenis., der Gatechifmi , ofte Verklaringe des Synodi; foo beloven wy oock midts defen, dat wy daer. toe t'aller tydt willigh ende bereydt fullen zijn, op poene als boven ; Behoudens nochtans het ■ reght. van appel, in gevalle wy door de fententie des Synodi meenden befwaert te zijn ; geduyrende .welcken tydt van appel wy. ons. met het befluyt en de uytfpraeck des Provincialen Synodi fullen' te vreeden houden. Ts goedtgevonden dat de Krancke-befoeckers op gelijcke wyfe de BelydenüTe , de Catechifmus en Verklaringe .des:- Synodi fullen ondcrtecckenen, als hier vooren; van de Rectoren en Schoolmeefters is geordoiineert j Of oöck, cn op wat wyfe de Ouderlingen der Kercken-ondérteeckenen fullen, werdt gelaten ter diipohtie van yeder Claffis. en Synodus. Is voorgelefen ende geapprobeert het Formulier van de bedieninge des Dóops aen dè Bejaerde, aldus luydendc : ÜNde alhoewel de Kinderen der Chriftenen (onaengefien fy dit niet en verftaen) uyt kraghtc des Verbondts moeten gedoopt werden, is nöghtans niet geoorloft de Bejaerde te doopen, ten zy die te vooren hare fonden gevoelende , belydenis doen van hare boete ende geloove ■ in Chriftum; want om defe oorfaeck heeft niet alleen Johannes de Dooper, predickende na het gebodt Godts den Doop der boete , tot vergevinge der fonden, die hare fonden beleden, gedoopt, Mare. i. 4,5-., en Luc. 3. 3. Maer onfe Heere Jefus Chriftus heeft oock fijne Difcipulen bevolen alle Volckeren te leeren , ende de felve te doopen in den name des Vaders, ende des Soons, ende des Heyligen Gceftes, Matth. 28. 19L, cn Mare. 16. 15-. Defe belofte daer by voegende, dat die geloven fal, ende gedoopt fal zijn, faligh fal zijn. Gelijck oock de Apoftelen (als blijekt uyt Handelingen der felver Aftor. i'j 38., ende 8. 31., ende" 10. 47, 48-> ende 16. 14, 15-, 31, 32, 33.) volgens defen regel, geene andere Bejaerde gedoopt hebben, als die belydenis van haer Geloof ende boete gedaen hebben. Dienvolgens ts huydendaeghs niet geoorloft eenige andere Bejaerde te doopen, als die de verborgentheden des Heyligen Doops uyt de predicatie des H. Evangeliums geleert hebben ende verftaen, ende te gelijck haers Geloofs door mondelijcke belydenifte reeckenfehap konnen geven. S Is  33£ I.Boek. D. Vierde Titel jfenjpraeck tot den Bejaerden die gedoopt fal werden. AEno-efien gy N. N. dan oock begeert met het Heylige Doopfei ge°doopt te worden, ten eynde het u zy een zegel der mlyvinge in de Kercke Godts, ende dat blycke dat gy niet alleen de Chrifteliicke Religie aenneemt, in dewelcke gy pnyativelijck van ons zyt onderwefen, daer van gy mede voor ons belydenifle gedaen hebt; maer oock uw leven na de felve, door Godts genade, wilt aenflellen, fuk gy voor Godt en fijne Gemeynte ongeveynsdelijck antwoorden. ' I. Of gy gelooft in den eenen waeraghtigen Godt, onderfcheyden in drie Perfoonen, Vader, Soon ende Heyligen Geeft, die Hemel ende Aerde, ende alles wat daer in is, uyt met gefchapen heeft, ende noch onderhoudt ende regeert, foo dat met gefchiede m Hemel ende op Aerde, fonder fijnen Goddelijcken wille? r Antw. ja. . r. uhA I I. r^'--y^h iv-aotf- '. ' Of gy gelooft dat gy in fonden ontfangen en gebooren zij't, en volgens een kindt des toorns, van natuyre ten goede gantfch onbequaem, geneyght tot allen quade, ende dat gy met gedaghten, woorden en wercken, de Geboden des Heeren meemghmael hebt overgetreden, en of defe fonden u van herten leet zijn? ° Antw. Ja. III. Of gy oelooft dat Chriftus, die waerachtigh ende eeuwigh Godt is , ende& waerachtigh Menfch , die fijne menfchelijcke Natuyre uyt den Vleefche en. Bloede der Maget Marie heeft aengenomen, u tot een Salighmaker van Godt gefchoncken zy, en dat gy door dit geloof ontfangt vergevinge der fonden in fijnen Bloede, en dat gy een Lit Jefu Chrifti, ende fijne Kercke, door de kracnt des tl. Geeftes zijt geworden? J D Antw. Ja. I V. Of gy alle de Articulen der Chriftelijcke Religie, gelijck die hier in de Chriftelijcke Kercke , uyt , den Woorde Godts geleert worden, toeftemt, en van voornemen zijt in de felve Leere ten eynde uwes levens ftandtvaftelijck te volharden ; ende beneöens die ver-  Van de Synoden. Ï39 verfaeckt alle ketteryen en dwalingen, met deefe Leere ftrydende;, ende belooft, dat gy in de gemeynfchap van onfe Chriftelijcke Kercke, niet alleen in het gehoor des Woordts, maer oock in het gebruyck des Avondtmaels fult volduyren? Antw. Ja. V. Of gy u van herten voorgefet hebt, altydt Chriftelijck te wandelen , de wereldt en lijne quade begeerlijckheden te verfaecken, als dat den Lidtmaten ChrifH ende fijner Gemeynte betaemt, ende u alle Chriftelijcke vermaningen wildt onderwerpen? Antw. Ja. De goede en groote Godt veiieene goedertierentlijck tot dit u voornemen lijn genade en zegen, door JESUM CHRISTUM Amen. Of, en op wat wyfe den Doop, in gevalle van noodtfaeckelijckheyt, foo men dat noemt, in net heymelijck fal mogen bedient werden, werdt gelaten in de voorfichtigheyt en vryheyt der Kerckenraden en Claffen. De 176. Seflie. T)en 27. Mey, des Maenddghs voor de middagh. ■p\Ie tot de faecke van Ifaacus Welfmgius gedeputeert waren, hebben daer van aen de Synodus rapport gedaen, ende te gelijck haer advis geopent, hoe fe oordeelen , dat daer in behoorde gehandelt te werden. Is oock voorgeleefeh de uytfpraecke van de Gedeputeerden des Noordt - Hollandtfchen Synodi, waer in de voornaemlte poinéten der befchuldigingen begrepen waren ;^ ende te gelijck de antwoorden van Ifaacus Welfmgius daer op. Eyndelijck gehoort zijnde D. Petrus Plancius, en D. Hermannus Gerardi, Gedeputeerden des Noordt-Hollandtfchen Synodi,'ende de geheele faeck naeuwkeurigh overwogen , is geoordeelt dat de Sententie der. Gedeputeerden des Noordt-Hollandtfchen Synodi tegens Wellingium ,' op rechtveerdige redenen was gefondeert. Dat men nochtans de Synodus van Noordt-Hollandt foude vermanen, als fy S z de  143 I Boék. D. Vierde Titel de rechtfinnigheyt van de gefeyde Welfingius voUvOinenderfal hebben onderfoght, foo door lijne belydenifle als onderteeckeninge van de Confeflie, Catechifmus, ende verklaringe defes Synodi , dan te arbeyden dat hy met de Magiftraet en Kerck van Hoorn moo-e werde verfoent, ende in den Kerckendienft herftelt, op fulck een plaets daer het alderprofytelijckftgeoordeelt, ende hy met de meefte ftichtinge en vrucht fal konnen verkeeren, ende forge drage, dat hy ondertuflchen van > Traaement behoorlijck werde vooriien.1 D. Afleflbr Hermannus Faukelius heeft aengedient, dat Johannes Valeflus. hem hadde bekent gemaeckt, dat hy gerefolveert was fijn appel te laten varen , maer verfocht dat fijn faeck aen de Synodus van Noordt-Hollandt mochte werden gerecommandeert. Ende zijn die van Noordt-Hollandt vermaeht , met die geene die bereyt zijn de Formulieren van eenigheyt, ende de verklaringen defes Synodi te onderteeckenen, op het alderfachtfte te handelen, voor foo veel de vvaerheyt en ftichtinge lyden kan. ; De 177. Seflie. ; T)es felven daeghs na de mlddaghs. TP\E Sententie des Synodi in de faecke Welfingii uytgefproocken, <*--/ is den Gedeputeerden des Noordt - Hollandtfchen Synodi, en ©ock Welfmgio voorgelefen, dewelcke daer van Copien verfochten, eu zijn haer de felve toegeftaen. De Gedeputeerdens hebben de Synodus voor defe uytfpraecke bedankt. Welfingius verklaerde een andere Sententie van de Synodus verwaght te hebben: Maer dewyl het de Synodus alfoo hadde gelieft, hem felven in dit oordeel te willen geruft houden, ende' alles oprechtelijck nakomen, wat hy ten belten van de Kercke met een goede confcientie foude konnen. Is aengedient, dat de twee kleyne Catechifmi, die de Kercken behalven de groote Catechifmus gebruycken , in de onderwyfmge van de jonge Jeught, nu gereedt ende gefchreven waren , van die geene, die van defe Synodus daer toe waren gedeputeert. De kleyne is voorgelefen en geapprobeert, met die conditie, dat noch eenige dingen uyt de groote Catechifmus daer by gedaen fouden werden.  van de Synoden. ï^j den. De andere die noch wat grooter was, oordeelde de Preefes dat men niet foude voorlefen , om dat fe fcheen te langh te zijn: Ende is verftaen, dat de Kercken of defe fouden konnen gebruycken , of de andere die van de Kercke van Middelburgh gefchreven ende uytgegeven is. . Zijn van de Synodus gedeputeert D. Johannes Bogermannus, Profes defes Synodi, Et. Hermannus Faukelius AiTefTor , cn D. Feftus Hommius Scriba, dewelcke uyt de Heeren Profeflbren bygevoe ovincien, infonderheyt in de Baronnye van Breda, ende het Marqj ifaet van Bergen op den Zoom, op dat de ieïve oock eynde £sr. op de Synode Natmnael. z. Julii 1619. Gr. PI.I. Deel,, f. 167. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die deefen fullen hen ofte leefen, Saluyt, doen te weten. Alfoo Wy tot wechneminge van de droevige, ende fchadelijcke gefchillen, ende misverflanden t'federt eenige jaren herwaerts tot grooten ondienft van het Landt, ende onrufte van de Kercke gereten over de vyf bekende Hoofdtftucken der Chriftelijcke Leere, en het aenkleven van dien, volgende de ordre in Godes Kercke , en felfs in de Nederlanden voor defen gebruyckelijck, goedtgevonden hebben binnen de Stadt DORDRECHT te convoceren een Nationaal Synode van alle de Kercken defer Landen: Ende omme de voorfchreve Synode tot der Landen meeften dienft te doen celebreren , tot de felve met groote moeyte ende onkoften verfocht ende verkregen veele voortreffelijcke, hoogh geleerde ende vermaerde uythcemfche Theologanten van de Gereformeerde Kercken: als uyt de onderteyckeninge der Decreten achter yder hoofdtftuck van het voorfchreve Synode is te fien : Hebbende daerenhoven tot goede directie onfe Gedeputeerden uyt de refpeclive Provinciën gecommitteert, om de gemelde Vergaderinge van den beginne totten eynde toe te afliftéren, op dat alles aldaer in Godes vreefe, ende met goede ordre alleen na den regel van Godes hey1'ige Woordt, volgende Onfe goede meninge, mochten werden verhandelt. Ende de voorfchreve Synode nu door Godts genadigen fegen met foo grooten eenftemmigheyt van allen ende een ygelijckeiv foo wel Uytlandtfche als Inlandtfche, van de voorfchreve vyf Leerpoinclen, ende de Leeraers van dien heeft geoordeelt, ende met Onfen voorweeten ende confent op den feiten Meye laetftleden gepromulgeert de Decreten ende Sententie hier vooren ftaende. S O O JST, dat Wy om de vruchten van dit groot ende heyligh werck> üiergclijcken noyt voor defen van den aenyangh der Reformatie is geilen, de Kercken defer Landen te doen genieten, ende niet meer tcr herten nemende als de eere van Godts heyligen naem, de behoudcniiie ende voortplantinge van de ware Gereformeerde Chriftelijcke Religie (wefende het fundament, van den welftandt > en deden  Van de Synoden. 271 den bandt van de eenigheyt der Vereenighde Nederlanden) mitsgaders de eenigheyt, rufte ende vreede der Kercken , als mede de behoudenifte van de eenigheyt der Kercken defer Landen met alle de uytlandtfche Gereformeerde Kercken , van dewelcke Wy ons niet en hebben konnen nochte mogen affonderén : Het voorfchreve oordeel en Sententie des Synode gefien, rypelijck verftaen, geëxamineert, ende overwogen hebbende, de felve in alles volkomentlijck hebben geapprobeert, geconfirmcert ende geratificeert, approberen , confirmeren ende ratificeren de felve niks defen , willende ende ftatuerende dat geene andere Leere aengaende de voorfchreve Leerpuncten in de Kercken defer Landen fal werden geleert, ofte gedreven, als dewelcke het voornoemde oordeel conform is. Ordonnerende ende bevelende dienvolgcnde alle kerckelijcke Vergaderingen, Kercken-Dienaren, Profeflbren en Doctoren in de heylige Theologie , Regenten van Collegien, ende voorts allen ende een yegelijcken dien dit eenighfints concerneren ofte aengaen magh, haer in het exerceren van hare dienften ende bedieningen getröüwelijck ende oprechtclijck in alles hier na te reguleren ende°gcdragen. Ende ten eynde onfe goede intentie in defen volkomentlijck alomme magh werden nagekomen, ontbieden ende bevelen Wy die Staten, Stadthouderen, Gecommitteerde Raden, ende Gedeputeerde Staten van de Provinciën refpective, van Gelderland t en Graeffchap Zutphen, Hollandt ende Weft-Vrieslandt, Zeelandt, Utrecht, Vrieslandt, Over-Yffel, Stadt Groeningen ende Ommelanden, ende allen Officieren, Rechteren ende jufticieren, het oordeel des Synodi voornoemt, met het achtervolgh van dien te maintineren, ende doen maintineren, fonder dien aengaende eenige veranderingen te doen, ofte gedogen by yemanden gedaen. te werden in eeniger manieren; want Wy fulcks tot vorderinge van Godes eere, welftandt van den Staet defer Landen, mitsgaders ruft ende vreede der Kercke verftaen te behooren. Gegeven onder Onfen Cachette, Paraphure, en de Signature van Onfen Griffier in 'sGravenhage den tweeden Julii Anno 1619. Was geparapheert , A. Tloos, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael, Geteekent, C Aerjfen. En was op het Spatium opgedruckt het voorfchreve Cachet in rooden Waflche. X z Vol-  i7i I.Böek. D. Vierde Titel Volgen eenige Extracten uyt de handelingen des bovengemelden Synodi. De 144. Seffie. Den 29. April 1619, des Maendaghs naer noen. 13 gecontinueert, &c. De E. E. Heeren Gecommitteerden hebben voorgefleldt, dat fy aen den Hoogh Mog. Heeren Staten Generael, door eenige, uyt haer Collegie na den Hage gefonden , rapport hebben gedaen van het geene wat tot noch toe in de Synode gepalfeert was : dat namentlijck , eyndelijck met eenllemmigheyt, het oordeel des Synodi van de vyf Articulen der Rcmonftranten geformeert ende onderteyckent was geweeft; dat fulcks den felven Hoogh Mog. Heeren mfonderheyt aengenaem was , ende dat dien arbeydt foo der uytheemfche Theologen, als der Inlandtfche, haer ten hooghften behaeghde ; ende dat fy vermaenden, dat het geene noch refteerde te doen, foo haeft als doenlijck, ten eynde gebrocht mocht worden. Dat dit oock voor al den wille der Hoogh Mog. Heeren Staten was, dat de Confeflie des Geloofs der Gereformeerde Nederlandtfche Kercken , naer gewoonte der Nationale Synoden, in de tegenwoordigheyt der uytheemfche Theologen oveiiefen en onderfocht foude werden. En dat yeder Lidt des Synodi, foo wel Uytheemfche als Inlandtfche , vryelijck foude verklaren, foo fy yet in defe Confeffie mochten aengemerekt hebben, het welcke de Leerpunten ende fubftantie der Leere betrefte, ende het welcke met de waerheyt van Godes geopenbaerde Woordt, ofte met de Confeflie van ande-e Gereformeerde Kercken niet al te wel cn foude fchynen" te accorderen. Doch wat de methode ofte manieren van fpreecken, en de regieringe of ordre der Kercke aenginck, dat dat felvige naderhandt van de Inlandtfche alleen nader onderfocht foude worden. Is derhalven vermaent ter felver tydt, dat volgens dien den 31. en 32. Artijckel, niet en behoefde geëxamineert te worden: dewyle in beyde gehandelt wierdt van de kerckelijcke ordre, die fommige Uytheemfche van de onfe verfcheyden hebben. Naer gedane provifie van Exemplaren der Nederlandtfche Confeffie , zijn ordcntelijck voorgelefen alle de Artijckclen defer Con- fef-  VAK Dt 6YN0DJN. 173 feffie. Ende is yeder een verfocht, dat naer behoorlijcke ende neerftige ende ernftige examinatie der felvige, voorts vrymoedelfjck en oprechtelijck fouden willen verklaren, of fy in de Leerflucken in de Confeffie begrepen, yet hadden waergenomen, het welck met Godes Woordt niet en foude accordeeren, ende derhalvea oordeelen noodtfakelijck verandert te moeten werden. De 145'. Seffie. Den 30, Aprilis, des Dïnghsdaghs voor noen. T"YE EE. Theologen vah Groot-Brittannien, hebben verklaert, dat fy de Nederlandtfche Confefiie naerftelijck hadden geëxamineert , ende niets daer in gevonden aengaende de Leerflucken des Geloofs, of ten quam over een met Godes Woordt, niet tegenffaende de bedenckingen der Remonilrantcn: dewelcke fy betuyghden met de felfde moeyten onderfocht te hebben, en dat de felve meellendeels foodanige waren, die op alle Confeflien der Gereformeerde Kercken konden aengeteeckent worden. De 146. Seffie. Des fehigen daeghs naer noen. rfYn afgevraeght de oordeelen van de andere , foo Uytheemfche als Inlandtfche Theologen, van de Leere in de Nederlandtfche Confeffie begrepen: ende is by allen ende een yeder verklaert met eenilemmige advyfen, dat jy oordeelen dat in defe Confeffie geen Leerftuck begrepen en was, het welck met de waerheyt in de heylige Schriftuyre uytgedruckt, was ilrydende : maer ter contrarien, dat alles met de felvige waerheyt ende met de Confeffien van andere Gereformeerde Kercken wel accordeerde. Daerenboven zijn de Inlandtfche vermaent van de Uytheemfche Theologen, in defe rechtfinnige, godtfalige ende eenvoudige Conifeffie des Geloofs ftandtvaftelijck te willen volherden, de felve den Nakomelingen onvervalicht te willen naerlaten , ende tot de komlle toe onfes Heeren Jefu Chrilli onverval'cht te willen bewaren. Hebben oock de Inlandtlche cendraghtelijck verklaert, dat haer voor- X 3 nemen  i_74 I. Boek. D. Vierde Titel riemen was in de profeilie defer rechtfinnige Leere uandtvaftelijck te willen volherden, ende de felve in defe Nederlandtfche Provinciën fuyverlijck te leeren , neerftelijck voor te ftaen, ende voorts, onvervalfcht door de genade Godts te bewaren. Den welcken fy oock voor dat ïninnelijcke accoort, foo wel der Uytheemfche als Inlandtfche gedanckt hebben, en de EE. Heeren Gecommitteerde, uyt name der Kercke gebeden , dat fy by de Hoogh Mog. Heeren Staten fouden willen intercederen, dat den felvigen Hoogh Mogende Heeren believe defe rechtfinnige Leere in de Nederlandtfche Kercken voortaen door hare authoriteyt ongefchent te handthaven ende te beveftigen. De Gedeputeerde der Walfche Kercken hebben aengedient, dalde felvige Nederlandtfche Confeffie in de Nationale Synode der Kercken van Vranckrijck, in de Stadt van Vitry, anno 15-83. gehouden , folemnelijcken geapprobeert hadde geweeft. Het welcke fy uyt de Aften des felvigen Synodi beveftighden, die hier volgen. Affa des Synodi van Vitry. W/Y Predikanten ende Ouderlingen in de Stadt Vitry verfamelt, vv om een Nationale Synode te houden, ende tot dien eynde van alle Kercken van Vranckrijck gedeputeert, ten verfoecke der Broederen die van de Nederlandtfche Kercken tot ons gefonden waren, hebben defe Confeffie des Geloofs der voorfchreve Kercken, om de onderlinge eenigheyt in d&Leere te betüygen, onderteyekent: Gelijck door een Artijckel, aengaende defe faecke 'geftelt, nader verklaert is. Gedaen te Vitry den vyf en twintighften Mey anno vyftien hondert drie en taghtigh. T. Merlinus Trafes. M. VirelkiSj &c. Tien Artijckel luyt aldus. YXfAt aengaet de Confeffie des Geloofs , ende de kerckelijcke vy diicipime, die de Broeders der Nederlandtfche Kercken ons -hebben overgelevert: defe Synodus danckt Godt ten hooghften over het groot accoort ende eenigheyt, die tuffchen de Nederlandtfche, ende de Kercken defes "Rijcks , in beyde gefien wordt. Ende en heeft geen fwarigheyt gemaeckt, de felve te onderteeckenen: ende heeft begeert, dat de voornoemde Broeders-Gedeputeerde oock des-  van de Synoden, i7j desgelijcks, de Confeffie ende kerckelijcke difcipline der Kercken; van Vranckrijck fouden willen onderteyckenen, het welcke van de voornoemde Broeders gedaen is. Tetrus Merlinus, Mattheus Virellus verkorene 'Prajides, Dewyle de opgewelde Qonfejfie, gelijck fe in de Synode ir overgelefen ende geapprobeert , te famen met de Catechifmo meeft achter alle Bybelkens in oc~ïar&o j ende elders menighmael gedruckt , ende in yeders handen is, hebben onnodigh geacht de felve alhier te laten; volgen. De 147. Seffie. Den r. Mey, Woensdaghs voor noen.. "FSE'EE. Gecommitteerde hebben verklaert , dat dit oock dë wille was der Hoogh Mog. Heeren Staten Generael, dat deCatechifmus van den Paltz , nu over lange tydt in de Nederlandtfche Kercken aengenomen, ende dus lange in de felve geleert, op de felve wyfe onderfocht ende overfien foude worden : ende dat een yeder verklaren foude , of fy meenden dat in defe Catechifmoyet geleert wierdt, het welck met Godes Woordt niet en foude fchynen overeen te komen. Tot defen eynde zijn alle de Vragen ende Antwoorden des felvigen overlefen, ende is een yeder gebeden fijn gevoelen van de Leere daer ih begrepen, oprechtelijck tewillen verklaren. De 148. Seffie.. Des felvigen daeghs naer noetL. IS met eendraghtige ende overeen Hemmende ad'vyfen, foo der uytheemfche ais der inlandtfche Theologen verklaert, dat de Leere" ih de Catechifmo van de Paltz begrepen, in alles met Godts Woordt. was accorderende, ende dat in de felve niet en was begrepen, het. welcke foude fchynen als daer mede niet overeen komende „ temoeten verandert ofte verbetert wordenende dat defe Catechistmus een feer wel gefielde kort begrip- was, der reghtfinnige Chriifelijcke Leere 1 feer wyffelijck geaccommodeerd niét aUeenlijck naliet:  lj6 I. Boek. D. Vierde Titel, het begrip der tweeder jonckheyt, maer oock tot bequame onderwyfinge der geener die tot hare jaren waren gekomen. Ende dat de felve derhalven met groote ftichtinge in de Nederlandtfche Kercken mochte geleert, ende in allen manieren behoorde gehouden te worden. Aenfchryviage van de Hoogh Mog. Heeren Staten Generael aen de Koningen, Tr ineen. Graven, Steden en Magiftraten, tge. 27. Maert 1620. Groot PI. I. Deel, f. 131. DAt het fondament defer onfer vermaerde Republijcke is de EENIGHEYT, en der eenigheyt de ware GODTSDIENST, heeft yeder een wel geweeten, foo lange als Wy met eenen ende den felfden Vyandt hebben te doen gehadt : Maer foo haeft de vreefe wechgenomen was, dat de gemeene faecke geen fchade van buyten foude lyden; foo heeft den Vyandt des menfchelijcken Geflachtes, die altydt op fijn hymen leyt, alle het Gefchut van de Mueren en Veilen tegen de Kercke gekeert: Welcke liftige praétycken, hoe fy min vernomen worden (want daer en is niet dat den Menfche van nature beter behaeght als onheyligheyt) hoe fy meer quaedts en verderfs veroorfaecken. Dewyle, alfoo de Kercke, foo langh als wy hier leven, naeuwlijcks van de Republijcke gefcheyden kan worden, die geene die met de oneenigheden der felve, ofte den fpot dryven, hoedanige feer veele t'allen tyden geweeft zijn, ofte geen achtinge daer op en nemen, gelijck fy wel behoorden, na dat de fieckten van heymelijcke haet ende vyandtfehap, de levendige deelen des geheelen Staets bevangen heeft, foo mercken fy wel dat het haer mede geldt. Want even feer gevoelen alle den onderganck, oock die geene , die te vooren het perijckel niet en vreesden. Hier van hebben defe Vereenighde Provinciën de gantfche wereldt een merckeüjcke preuve tot noch toe gegeven, dewelcke , daer fy in tyde van oorloge door Godes hulpe onbeWeeght ende vafte altydt hebben geftaen , uyt de tegenheden ccuragie, uyt de periculen mannelijckheyt ende dapperheyt fcheppende: den ftilleftandt van Wapenen met inlandtfche onecnigheyt \ en foo  van de Synoden. 177 foo fich Godt niet en hadde erbarmt, met hare eygene ondergarck ende verderf, fcheenen bekoght te hebben. In defe grouwelijcke hagelflagh ende ftraffe , die de verachtinge ofte verfuyminge des Godtsdienftes op Aerden altydt is volgende, was dit het ellendighfte ; dat die geene die de oneenigheyt ingevoert hadden, het remedie van eenigheyt airede wechgenomen hadden, overmidts het verlangen ende fuchten aller Vroomen, die nu over foo veele jaren , na een publijcke byeenkomfte verlanght tiadden (op dat in de felve de oorfpronck defes jammers ernftelijck overwogen mochte worden) nu geen plaetfe meer en hadde: Overmidts die geene die van gantfcher herten de vreede fochten, fagen dat fe publijckelijck deur wapenen haer geweygert wierdt, daer mede fy niet van den Vyandt, maer van den haren tegen de waerheyt die fy altydt beleden hadden, in haer Vaderlandt belegert wierden. Wy ons verlatende op de kraght des geenen die hem felven hier eenmael eenen ftoel geplant, die over lange door oneyndige weldaden bewefen heeft, dat hy alfoo niet allen Volckeren gedaen heeft , foo haeft wy de hellende Republijcke (wekkers forge Godt ons hadde bevolen) in het feeckere dochten geftelt te nebben , hebben geacht onfe fchuldige plight te zijn de faecke des levendigen Godts, van wiens Majefteyt alle auctoriteyt is vloeyende, die op Aerden te vinden is, met groote vrymoedigheyt ende ontallijcke onkoften by der handt te neemen. Hebben in de Hoofdtftadt van Hollandt DORDRECHT, een SYNODUM befchreven; Tot de felve hebben wy, benevens onfe Profefforen ende Dienaers ende Ouderlingen , Mannen van fonderlinge geleertheyt, uyt de nabuyrige Koninghrijcken , Jurisdictiën ende Republijcken, door aenraden, infonderheyt des Machtighften Jacobi I. door Godes genade Koningh van Groot-Brittannien, ende met advys des Princes van Orangien, feer beroemde Theologen ontboden. Die niet, het welcke in andere dingen fomwylen pleegh te gefchieden, onbedachtelijck ofte als in het voorbygaen, maer voorheenen fich by eede aen den Godt, Heere des Hemels ende der Aerden verplicht hebbende, dat fy niet anders dan na fijn voorlichtende Woordt ende na hare confcientie, in defe foo eerwaerdige byeenkomfte, hare gevoelen ende oordeel, van fulcke hooge verborgentheden fouden uytfpreecken : met een wonderbaerlijcke ende fchier ongelooffelijcke accoort (gelijck de E. M. Mannen onfe Gecommitteerde , die wy belaft heb- Y ben  TyB' I. Boek. D. Vierde Titel. ben over de gantfche handelinge te prefideren ,- ons hebben gerapporteert i ende wy felve oock hebben bevonden , het verfchil dat foo veele jaren hadde geduert, hebben beililt. Over welck verfchil fommige' (die te vooren gecondemneerde dingen wederom ophadden) niet over de palen ende limiten van ackers, waterleydingen ende dackdruppingen , welcke dingen lecge onder onfe gedaghten plegen te zijn, maer over de eynden ofte palen des MenfcheHjcKen willens ende der Goddelijcke genade, onder den name van Praedeflinatie, die fy by den Volcke verhaet maeckten, Gode ende haren Medebroederen begonnen hadden moeyte te maecken: Maer de faecke Godes heeft de overhandt behouden , door alle voyfen, na welcken defe controverfie uytgefprooten is. Soo dat in toekomende tyden yeder een te verwerpen is, die met fijnen Schepper fwiffet. Defe overeenfiemminge fullen de over lange uytgegevene Canones, in welcke alle de Leden des Synodi tot een toe (als by een yeders onderteyekeninge blijekt) over een gekomen zijn, voor alle de wereldt betuygen , zijnde defe even foo veele handtfehriften der Kercken. Voorts uyt gelijcke forghvuldigheyt, op dat in dit onfe gebiedt niet foude ontbreecken, van dat tof rufte der Kercke dienen mochte , foo hebben wy oock de Formulieren onfer eenigheyt, namentlijck , de Confeffie ende den Catechifmum, tot noch toe hier gebruyckelijck naer den regel van Godes Woordt, neerftelijck by de felve doen overfien, die welcke de gantfche faecke naerftelijck ende in de vreefe des Heeren, met vreughde-geheden tot Godt, in de felve eerweerdige Vergaderinge overwogen hebbende , hebben met een fchier onuytfpreeckelijcke blydtfchap van veele, die de goedtheyt des Godts Ifracls, in een foo keffeMjcke ende minnelijcke overeenftemminge , in haer herten fmaeckten, geoordeelt: Dat defe Leere, gelijck fe in beyde verklaert wierdt, den Woorde Godts gelijckmatigh was, ende derhalven den Nakomelingen fonder eenige veranderinge moefte naergelaten worden. Welck oordeel wy oock begeeren dat kraghtigh ende bondigh zy. Wyders op dat elck een weete, hoe veele wy U, O KONINGEN1 PilNCEN! ' GRAVEN! STEDEN! M A S'I S T RAT E N! die  Van de Synoden, ty^ die in defe foo godtfalige ende hooge faecke, ons prompteliick en goedertierentlijck bygeftaen hebt, ende hoe veel wy oock de se leertheyt, godtfaligheyt, getrouwigheyt, opreghtigheyt der voortreffehjckfte Theologen die Gy gefonden hebt, zijn toedragende: maar voornemelijck, op dat niemandt van onfe eenftemmigheyt inde Religie en twyffele : foo hebben wy de Aften, gelijck fe aldaer geleien ende geapprobeert zijn , ende daer naer door onfe laft ende bevel pertmentlijck by een geftelt, onder onfe authoriteyt, na het exempel van de machtighfte Potentaten , in het light uytgegeven Lnde bidden alle andere, voornemelijck die geene, die aen oir' door een felfde Verbondt vereenight zijn, dat fy menighmael aen defe onfe overeenftemmmge willen gedencken , ende dat felve "eeIoove, het welcke is de feeckere ialigheyt der zielen, omheiftnMaer mlonderheyt, dat fy na onfe exempel, het Rijcke Godts in dit leven ftedes willen voortplanten, de grootheyt van welcke Riic ke in het toekomende leven blijeken fal. In 's Gravenhage, Anno i6zo. den 27. Martii. ö ' u Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt ende IVeJi-Vrleslandt, de kerckelijcke Gravamina tydeltick aen den polttycken Commiffaris ter Synoden te hehandilen den 2. April ic558. Gr. PI. JU. Deel, f. 473. N°. 14. OPriekv00rfl?^ V°0r defen gedaen' omme de refpeaive Claflen by aenfchryvmge te ordonneeren, de Gravamina die by reP-ens de %ILT ™ ^^chrevm , als poinden van deliberatie tegens de Synoden van Zuydt- ofte Noordt-Hollandt tydelijck te doen komen m handen van Commiftariften Politycq , dfe nyt den te woonln1 Zl ^ de voorfchrevi Synoden ftlen by te woonen met het geene daer aen dependeert: Ënde daer op 11a- ffvl hCt Ter/n VCCltigWtc Articul van de Ma Synodi Zuydt-Hollandt■, gehouden tot Gornichem in den jare i64z , rakende het voorfchreve fubjeft, is de finale Refolutie dienthtlven te nemen uytgefteldt tot nader deliberatie ; En middeterwv1? Sedtgevonden , de CommiffanlTen Politycq ,' gaende 'óp^^Öe bynoden m't een en't ander Quartier, miS defen te lallen ende te Y * or-  jg0 ï. BöBK. D. Vierde Titel ordonneren aen de Gedeputeerden van de refpective Claflen, aldaer comparerende, bekent te maken de intentie van haer Edele Groot Moov~ dreght, van Delf, en van den Kriel : Is, na voorgaende delibera^ . tie verftaen , gerefolveert • ende. geordonneertgelijck verftaen, gerefolveert ende geordonneert werdt mits defen, dat oock de voornoemde drie Claflen van nu voortaen binnen de voornoemde Steden van Dordrecht, van Delf en van den Briel refpectivelijck gehouden fullen werden , daer van de gerequireerde aenfehryvinge aen de felve drie Claflen fal werden gedaen, met ordre omme haer daer na precifelijck te reguleren,. Ver-  ï. Boek. D. Vierde T itel "Verdelinge van de Claffen der Kercken, föö als de felve door hare Gedeputeerden formeren en reprefenteren de Synoden van Zuydt- en Noordt-Hollandt, met de namen van de Steden en Dorpen onder yeder Claffis ref&rterende • de tydt en dagen wanneer de Claffen vergadederen , en de Tourbeurten van de Synoden. Gr. Pi IV. Deel, f. 35"5*- DE CLASSEN VAN ZUYDT-HOLLANDT. DEL CLASSE van DORDRECHT, eT\Eefe Clajfis beftaet in vyf onderfcheyden Ringen , welcke zijn JLJ I, Dordrecht. II. Over water. III. Stryenfche Weert i IV. Alblaffer Weert. En V. Swyndrechtfche Wvert. De Steden en Dorpen zijn gefteldt niet na rangh, maer na de Letteren van't ABC. I. De Stadt Dordrecht, waer in zijnde Quytfche en En¬ gelfche Kercken. II. O verwater, hier onder zijn defe Steden Dorpen Geertruydenbergh. Befoyen. Niervaert of Clundert. Capel. Sevenbergen. Drummeien J' Wülemftadt. Duflèn. ƒ Ty-  \AH DE ClaSSEN. igj Fynaert. Sprang. 'sGravemoer. Swaluwe. De Made. Wafpick. Raemsdonck. UI. Strienfche Weerd, de Dorpen zyn Anthony Polder. Hitzert. Beyerlandt. Maesdam. > Oudt. Mynsheerenlandt. Nieuw. Numansdorp. Cillershoeck. Puttershoeck. Claeswael. Strien. 's Gravendeel. Weftmaes. Heynenoordt. IV. Alblajfer Weerdt heeft defe Dorpen. Alblas. Molenaersgraef. Alblaiferdam. Nieuw Leckerlandt. Bleskensgraef. Ottolandt. Brandwyck. Papendreght. Giefendam. Sliedrecht. Gieien Nieuwkerck. Streefkerck. Gielen Oudekerck. Wyngaerden. Goudreaen. V. Swyndrechtfcbe Weerdt, defe Dorpen zijn Barendrecht. De Linde. Dubbeldam. ( Ridderkerck. Heerjansdam. Rysoort. Hendrick-Iden-Ambacht. Swyndrecht. Vergaderingb des Claffis Volgens Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt enWefiVriesland, in dato den achttien Mey feftien hondert vier en fefligh, om de Claftis te houden in de ftemmende Steden, foo vergadert defe Claflis altydt binnen Dordrecht ordinaris vier mael in het jaer op Dingsdagh en Woensdagh, als De eerfte op beloocken Pafcha, of acht dagen na Pafcha. Z Dc  yfeg ï. Botftf. D. ViEiiDi Titel De tweede voor het,, houden van het Synode veertien da-r gen. ' " De derde de eerfte Dinghsdagh in September, De vierde de eerfte Dinghsdag in November , De li Classis. ' , van .ihi ''.' D E L F en DELF-L A N D T. Steden. De Lier. Delf, en daer in zijn Maeslandt. De Nederduytfche, Maeslandt-Sluys.. De Gajlhuys, Naeldtwyck. De Engelfche Kercken. Noodtdorp. Vlaerdingen. Overfchië. Berckel. Schipfuy. Delfshaven. Soetermeer. De Ketel. Wilsvéen. Leydtfendam. [' Téf^nih des d^t r i y ; Defe Claflis vergadert ordinaris vier mael in.het-:jaeririnnen Delf, De eerfte Maendagh De eerfte Maendagh in Januarii, De tweede —-—- ih April, De derde — • voor het Synode, acht dagen. De vierde —: ■ in Öcfobër. De III. Cla.ssis. ^ -ftoW if) ibftfcNo'H niiV tóteJ^ noi39'M oh x*fiv obMidh>>f c'' ./'Jo * 'rfaiftoi fiD ttft-'rrabóód noiiiol v^HW^xioiüdoa nob''o&b nj tbir;lyjnV LEYDEN cn NEDER-RH YNL ANDT. Defe: Claffis is onderfchey den in drie Ringen , als ten I. de Stadt Leydm, ten II. VHoogh, en ten III. 't Laegh, De  van de ClaSSE.S, iSj De Stad Saftum. I. Leyden, en daer in zijn Valckenburgh, De Nederduytfche, Voorfchooten. De Hoogh duytfche, • Voorhout.' En Engelfche ' Kercken. III. 'tLaegh rf na den Rhyn, De Dorpen.- Benthuyfen. II. 't Hoogh of .na Duyn. Boskoop. Catwyck op Rhyn. Coudekcrck. op Zee. Haferswouw. Hillegom. Hooghmadé, Liffe. ft! . De -Kaegh. Nooi^yok JBinnén. ' Leydèr/brp. >■■'■.'» • Buyten. Soeterwouw. Noordtwyckerhout. Warmont. Oeftgeeft. Woubrugge. Rhynsburgh. % Vergaderingh des Claffis. Defe Claflis wordt gehouden binnen Leyden vyf mael in het jaer, op den eerften Dinghsdagh De eerfte Dinghsdagh in Februarii, De tweede »■ in Mey, De derde —>, voor de Synode veertien dagen. De vierde • — in Augufti. De vyfde in November. De IV. Classis >-nt \ ...... ■>■;■{ van v>. a ^ GOUDA en SC HO ONHOVEN. De Stéden Ammers-Tol of kleyn Ammers. Gouda. Bergh Ambaght, Haeftrecht. Berkouw. Nieupoort. . Cfimpèn. Oudewater. Gouderack. . Schoonhoven. Jaersveldt. De Dorpen Leckerkerck. Ammers. Moordrecht. * Z z Nieu-  i88 I. Boek. D, Vierde Titel Nieuwerkerck. Polsbroeck. Ouwerkerck. Stolwyck. 'tL ANDT van V Y A N E N. De Stadt Heykoop. Vianen. Lexmonde. De Dorpen Meerkerck. Ameyda. Vergaderingh des Claffis. Defe Claflis vergadert ordinaris vier mael in het jaer binnen Gouda en Schoonhoven, te weeten, twee mael tot Gouda, en eens tot Schoonhoven, en foo vervolgens by beurten, als op De eerfte Dinghsdagh na beloken Pafcha, De tweede voor de Synode veertien dagen. De derde — na de Synode twee a drie weecken, De vierde . in October ïs Ihi fetoWnabvoJ n^mid, nabnorjos Itóow alMD obtl De V. Classis van ROTTERDAM anders genaemt SCHIELANDT. Defe Clnffls is onderfcheyden in twee Ringen , als ten I. Schielandt en ten ff. Overmaes. De Steden Capelle. Rotterdam, en daer in zijn Cralingen. De Nederduytfche, Moer-Capel. De Engelfche Sevenhuyfen. En Schotfche Kercken. II. In de Ringh van Over' Schiedam. maze. De Dorpen Charlois. I. In de Ringh van Hooghvliet. Schieland. Yifelmonde. Den Bergh. Pernis. Berghfchenhoeck. Portugaek - Bleyswyck. Rhoon. Ver*  ; van de CLASSEN. ï8j Vergaderingh des Claffis. Defe Claffis houdt jaerlijcks vier ordinaire Vergaderingen op Dinghsdagh; de eerfte binnen Schiedam, en de drie volgende binnen Rotterdam, als op De eerfte Dinghsdagh na beloocken Pafcha, De tweede voor de Synode veertien dagen, De derde •■ - na de Synode veertien dagen, De vierde ——— de eerfte in October. De VI. Classis; van GORNICHEM. Defe Claffis is onderfcheyden in drie Ringen, als I. de Ringh van Arckel, ten II. de Ringh van Heusden , ten III. de Ringh van Al* tena. I. De Ringh van i^frckel, waer in zijn De Steden Hoornaer. Gornichem. Kedichem. Afperen. Leerbroeck. Heukelum.' Nieulandt. De Dorpen. Noordeloos. Arckel. Oofterwyck. Blocklandt. Schelluynen. Hardinxveldt. Spyck. II. De Ringh van Heusden, daer in zijn De Stadt Engelen. Heusden. Genderen. De Dorpen. Hedickhuyfen. Aelburgh. Heusbeen. Baerdtwyck. Herpt. Babylonienbroeck. Meeuwen. Crevecceur. Oudtheusden. Doveren. Veen. Drongelpn.' Vlymen. Eeten. Wyck. Z 3 HI.2V  tjQ L Boer. D. Vierde Titel III. De Ringh van Altena, hier in zijn De Stadt Andel. Woudrichem. Giefen. HetKafïeel, FortofHuys. Ryswyck. Louvefteyn. Sleeswyck. De Dorpen Uytwyck. Almkerck. Werckendam. Yergaderingh des Claffis. Defe Claffis vergadert ordinaris driemael in het jaer binnen Gornichem , des Maensdaghs naermiddagh , en Dinghsdaghs voormiddagh, De eerfte beloocken Pafcha, De tweede voor de Synode veertien dagem De derde in September de derde Maendagh, « <.WA -:■>, .111 uvi (ü>v*$& tóSl & ii k%% S&vtë De VII. Classis van den B R I E L, anders genaemt VOORN en PUTTEN, Defe Claffis ir onderfcheyden in drie DifiriSfen of Ringen , alsl. de Ringh van Voorn, ten II. de Ringh van Tutten, fen m. de Ringh van Over-Flackée. I. De Ringh van Voorn, waer in zijn De Stadt Nieuwenhoorn. Briel. Ooft-Voorn. De Dorp-en. Rackange. j Qc Hellevoet. Roofenburgh. Hellevoetfluys. Swartewael. Nieuwlandt. II. De Ringh van Tutten, daer in zijn Abbenbroeck. Hekelingen. Geervliet. Koorndyck. Heenvliet. Oudenhoorn. Heer Simonshaven. Piershil. Si-  . van d,e Cl assen, Mg| Simonshaven. Zuydtlandt. Spykenis. IIT. De Ringh van Over-Flackée, hier in zijn Adolfsplaet. Middelharnas. Den Bommel, Outdorp. Bommenée. Stadt. .T ( Dif ckslandt.. \ Tonge Nieuwe. Goerée. . ——— Oude, Herckinge. . Vergadermgh des Claffis. Defe Claflis vergadert ordinaris drie mael des jaers binnen dei Briel, als De eerfte Dinghsdagh na beloocken Pafcha,- De tweede voor de Synode veertien dagen, De derde in Qctober de eerfte Dinghsdagh.. De VIII. Classis ysG R A.- V E N. H A G E.. De Steden e Loosduynen, 's Gravenha,ge, hier in zijn, -Monfter. De .Nederduytfche. Ryswyck.. De Hooghdujtfihe,, • Schevelingen. En Engeïjche Kercken, Voorburgru. 's Gravefande. W aflènaer.. De Dokpen Wateringen. Ter Heyden. De Vergaderïngh des Claffis.. Defe Claflis vergadert ordinaris vyf mael in het jaer binnen* 'sGra-i -venhage, op ,den eerften Maendagh, De eerfte in Februarii 5, De tweede in Mey, De derde voor de Synode veertien dagen r . De-  tg% I. Boek. D. Vierde Titel De vierde in Augufti, De vyfde in November. De IX. Classis van W O E R D ENjen OVER-RHYNLANDT. De Stadt Noorden. Woerden. Oude Weteringh. De Dorpen Outshoorn. Alphen. , Reewyck. Arlanderveen. Rhynfaterwouw. Ter Aer. Sevenhoven. Bodegraven. Sluypwyck. Calflagen. Swammerdam. Leymuyden. Waerder. Nieukoop. Waddinxveen. Nieuveen. De Vergadering}] des Claffis. Defe Claffis vergadert ordinaris drie mael in het jaer , by beurten omgaende over de Kercken, van de eene Plaets na den ander, als De eerfte Dinghsdagh beloocken Pafcha, De tweede voor de Synode acht dagen, De derde ■ September in het laetfte. De X. Classis van B U Y R E N.' De Steden De Dorpen Buyren. Onder BuyreH Cuylenburgh. Afch. Yftëlfteyn. Beufechëm. Leerdam. Buurmalflem, Eri-  van' de clas's en, iq, Erichem. Het Dorp toelmont. Onder Tiïelftyn Tricht. Benfchop. De Dorpen De Dorpen Onder Cuylenburgh. Onder Leerdam. Everdingen. Acquoy. Syderveldt. Schoonderwoert. Be Vergadering des Claffis. Defe Claffis vergadert ordinaris drie mael. in het jaer op Dinghsdagh by beurten over de Kercken, als De eerfte beloocken Pafcha, De tweede voor de Synode veertien dagen, De derde in September de eerfle Dinghsdagh. De XI. Classis. . B R E D A. Dè Stadt Den Hage. Breda, hier in zijn Ter Heyden. De Nederduytfche, De Leur. ' En Engelfche Kercken. Nifpen. ,De Baronye Oofterhout. Alphen. Princelandt. Baerle.. Rysbergen. Chaam, RoofendaeL Dongen. Sprundek Güs. Sundert, Ginneken. Vergadert ngh des Claffis. Defe Claffis heeft jaerlijck vier ordinaris Vergaderingen binnen Breda, als De eerfte óp Wóensdagh de vierde Paesdagh De tweede Dinghsdagh voor de Synode veertien dagen, Aa De  m I. Boek. D. Vierde Titel. De derde na het begin van de Synode vyf weecken. De vierde in November de eerfte Dinghsdagh. DE CL ASSEN VAN NOORDT-HOLLANDT. DE C L A S S I S van A L C K M A E R. De Tlaetfen zijn ge fieldt volgens het ABC. De Stad Kalverdyck, of Heerenkarfpel en Alckmaer. Dirckshorn. De Dorpen. Koedyck. Berge De Streeck van Langedyck. Berfmgerhorn. Oudt Karfpel. Calansoogh. ' Noordtfcherwouw. Colhorn. Suytfcherwouw en Driehuyien enSuydtfcher- Broeck. * ■ mer. St. Maerten. Egmont binnen. Niedorp Nieuwe. i . — op den Hoef. Oude. — op Zee. Oudtdorp en Oterlick. Eenigenburgh. St. Pancras. Graft. Petten. Ooft-Graefdyck. Ryp. — Weft-Graefdyck. Schagen. Groét en Camp. Schermer (Groot.) Harmghuyien. Schermer (Bedyckte.) Heylo. Schermerhorn. Huysduynen en Helder. Schorel.  van de Cl assen. Ïé)^ Texel het Eylandt, en Wieringen, Hypolitushoef en daer op en Wefterlandt. - ■ «■ den Burgh. ~— Oofterlandt en Strue. —• • den Hoorn. Wieringer-Weert. - ■ de Koogh. Winckel. Ooftereynde. De Zype. ■ 't Schilde. ——— Noordt, of de Schager 1 de Wael. , , Burgh en de Sluys. Valckoogh. • Suydt- of de Maertens- Warmenhuyfen. en Burger Brugh. Miefen. Vergadering des Claffis. . Defe Claflis vergadert ordinaris fes mael in het jaer, als De eerfle Woensdagh in Januarii, De tweede beloocken Pafcha,' De derde beloocken Pincxter, De vierde acht dagen voör de Synode. De vyfde in September de tweede Dinghsdagh, De fesde in October de laetfte Dinghsdagh. De Classis van - ■ •• .. . H A E RLE M. De Stadt Heemflede. Haerlem. Limmen,. Dorpen. Santvoort. Het Hooge. Spaerwouwde en Sparendam. Aelsmeer. Velfen. Aekerfloot. Uytgeeft. Bennebroeck. Wyck op Zee. Beverwyck. Dorpen Bloemendael. Het Lege? Caftricum en Heems- Affendelft. kerck. Crommenie. Aa z Crom-  l96 I. Boek. D< Vierpe Titel Crommeniedyck. Saenredam, Ooft- en Weftfar- lifp. dam. Knollendam en Marcken. Ooft alleen. Kooah. "Weft alleen, Ooftzaen. Weftzaen. Saendyck. Wormer Wormer- Veer. ■ . .■/.:•■• n Verg&dcr'mgh des Claffis. Defe Claffis vergadert ordinaris fes mael in het jaer, ais De eerfte de eerfte Dinghsdagh in Maert, De tweede beloocken Pafcha, De derde beloocken Pincxter, De vierde voor de Synode acht dagert, De vyfde in September de derde Dinghsdagh, De fesde in November, De Classis i van AMSTER DAM, De Stadt Hilverfuim Amfterdam,*»eputati Synodi. Twee TfD. Secunden Deputaten. Noch de DD. Correfpondenten. Ende de T)T>. Secunden. Omme te gaen na de Synoden in de refpective Provinciën, als In Gelderlandt " eetl' Noordt-Hollandt — — twee- Utrecht ' cen' Vrieslandt — een' Over-Yffel — — ; een- Groningen ■ —— ' '. een; , , Die na Noordt-Hollandt continueren twee jaren na malkanderen ; doch deandere zijn maer voor een jaer. ^  *oo I. Boek. D. Viere»e Titel. Op de Synoden van Noordt-Hollandt werdt alle jaren aengefteldt Een T>. T)eputatus Synodi. Noch de TfD. Correspondenten. Omme te gaen na de Synoden in de refpective Provinciën, als In Gelderlandt — — ■ .een. Zuydt-Hollandt • i • twee. Utrecht— ■ —■ een. Vrieslandt — ■ een. Over-Yflèl • — een. Groningen —— een. Die na Zuydt-Hollandt continueeren oock twee jaren na malkanderen. *$ourbeurten op de peynen daer inne begreepen. Gegeeven binnen onfer Stadt van Dordrecht den feventienden Aprilïs 15-77. Van onfen Rijcken , te weten, van Spangien, 'Cicilien, &c. het twee en twintighfte , en van Napels het vier en twintighfte. Onder ftondt gefchreven , By den Coningh : Ter relatie van fijne Majefteyts Stadthouder over Hollandt, Zeelandt en Vrieslandt. En was ondergeteyckent, B.Ernft. Placaet , nopende hei aenhrengen van de Prden- den Canonicael, Officien, Beneficiën, Scholafteryen, Fica^ ryen ende Kofteryen , ftaende ter Collatie van de GraefFehjekheyt. Den2.9Junii.15-.91. Gr.Pl.LDeeL,f.i472, N°.l DE Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende Weft. Vrieslandt, reprefenterende den Staten van den felven .Lan1 1 ; e*, den ?frenen <|ie defe Jegenwoordige fullen fien of hooren lefen, Saluyt. Alfoo onder andere Gerechtigheden, de Graeffehjekheyt van Hollandt en Weft-Vrieslandt, van allen ouden tyden gecompeteert en toegekomen hebbende, mede is't recht van Patronaetfehap ende> Collatie van verfcheyden prebenden Canonicael, Officien, Beneficiën, Scholafteryen, Vicaryen en Kofteryen in verfcheyden Kercken en "Godtshuyfen binnen den voorfchreven Lande Dat mede aan de voorfchreve Graeffelijckheyt gekomen ende gedevolveert zijn de Goederen en Rechten van verfcheyden GeeflelicW X!°vmeï5 ! Collegïen, mitsgaders van den geenen die hen' by de Vyanden des gemeenen Vaderlandts begeven hebben , ende partye van de felve zijn houdende, en over fulcks oock het recht van Patronaetfchap, het welcke de felve Geeftelijcke Lichamen, Collegien ende anderen hen bv den Vyandt begeven hebbende, ende de partye van de felve houden, gecompeteert heeft: Ende dat t'federt den jegenwoordigen oorloge verfcheyden Perfoonen'hen vervordert hebben de Collatien van de felve Prebenden, Beneficiën-, Officien, Scholafteryen en Kofteryen tot hen te trecken, de felve confererende den .geenen die hen goedt gedocht heeft, ende de felve D^ ftü-  n8 I. Boek. E. Vyfde Titel. ftilfwygende occuperende: Ende dat arger is , hen niet err ontfien de Goederen totte felve Prebenden, Beneficiën, Offic:en , Vicaryen, Scholafteryen en Kofteryen behorende, onder fich te Haan, te incorporeren, en voor hen eygen te blyven beiitten , cn oock alle vrye Goederen te alieneren, waer door de Gerechtigheden van de voorfchreve Landen grootelijcks fouden worden vermindert, ten ware by. ons daar inne werde voorfien. SOO TST, dat wy by advis van den Prefident ende Raden van den Hove Provinciaal van de voorfchreve Landen, geordonneert hebben ende ordonneren by defen, dat een yegelijck wie hy zy, die uyt voorgaende deughdelijcke titule eenige Canonicx Prouven, Vicaryen, Officien, Beneficiën, Scholafteryen, Kofteryen, of eenige andere Goederen totte felve fpecïerende, befit, 'tzy uyt fijns felfs name, ofte uytten namen van anderen , daer van de Collatie ende het recht van Patronaetfchap, de voorfchreve Graeffelijckheyt competeert , ofte eenige Geeftelijcke Lichamen ofte Collegien, ofte eenige Perfoonen houdende de parthye van de gemeene Vyanden defer Landen, dat de felve hare <*• tulen, ofte Copye autentijcq van dien , met pertinente fpecificatie ofte verklaringe van de Landen, Renten ende andere-. Goederen, tot de felve Prebenden, Officien, Beneficiën, Vicaryen, Scholafteryen ende Kofteryen behoorende, met oock pertinente aanwyfinge van de gelegentheyt, belenden , jacrlijckfche inkomen ende, Bruyckers der Landen, Debiteurs ende Hypoteecque der Renten, Pachten of Chynfen , fonder yet te verfwygen, binnen vier maenden eerftkomende na de publicatie van defen, brengen ofte feyndcn fekerlijck in handen van Meefter Nicolaas van Zeyft, Advocaat voor den Hove van Hollandt, den welcken wy daer toe gecomrnitteert hebben, om alle het felve by hem geregïftreert te worden, op poene dat foo wie hier van in gebreecke fal.blyven, of eenige Prebenden , Beneficiën, Vicaryen , Officien, Scholafteryen of Kofteryen daer naer bevonden fal worden te befitten , uyt faecke van voorgaende deughdelijcke titule , dat de felve , den voorlchreven tijdt overilreecken zijnde, metter daedt ende fonder dat van noode fal wefen eenige andere Sententie ofte verklaringe te verwachten, vervallen M wefen van fijn recht, ende ral alsdan met de felve, ende 4e Goederen daer toe fpeclerende, by ons gedaen woeden, foo wy bevinden fullen tot der Landen dienft te behooren, En fullen de üccupatcurs der voorfchreve Rechten ende Goederen, daerenbo- ven  VAN DE KERCKELYCKE GOEDEREN, 219 ven arbitralijck worden gecorrigeert, als de geene die ter quader trouwen des Graeffelijckheyts Rechten hebben willen vermin deren. Ende aengaende de geene dewelcke eenige van de felve Prebenden, Officien, Beneficiën, Vicaryen, Scholafteryen ende Kofteryen, ofte eenige Goederen totte felve behoorende, befitten ende occuperen, fonder eenige Collatie ofte ardere deughdelijcke ende rechtveerdige tkule, dat de felve alfoodanige Prebenden, Beneficiën, Officien, Vicaryen, Scholafteryen ende Kofteryen, ende de Goederen tot de felve behoorende , met pertinente verklaringe als vooren, binnen een gèlijcken tydt fullen aenbrengen aen den voorfchreve Meefter Nieolaes van Zeyft, en daer van afïlant doen, op de verbeurte van de waerde der felver'Gor deren-, boven de reflitutie der felver, ende van de vruchten van dien, daer inne wy verftaen dat de felve onwillige Occupateurs, in alle rigeur gecondemneert fullen worden by onfe Gecommitteerd e ..Rad en , dewelcke wy ordonneren in de proceffen ende gefchillen, die ter oorfaecke voorfchreve geintenteert fullen Worden fommierlijck te procedeeren , alfoo wy het felve tot der Landen dienft .hebben bevonden te behooren. Gegeven in den Hage onder het Zegel van den Staten hier op gedruckt in forme van Placate, den laeftleden Junii, in't jaer ons Heeren vyftien hondert een en tnegentigh. Onder ftont, Ter ordonnantie van de Staten. Geteeckent, C. de Rechtere. Ordonnantie, waer by verboden wordt dat men alle Vicaryen en Beneficiën, gefondeert op eenige Altaren binnen :'s Hertogenbofch fal aenbrengen. Den 11. Junii 1630. Gr. PI. I. Deel, f. 1474- N°. 1. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die deefen fullen fien ofte leefen, Saluyt, doen te weeten. Alfoo tot Onfe kenniffe gekoomen is, dat veele Goederen zijnde Meré Ecclefiaftkq, en gehoorende onder de Klocfteren binnen 'sHertogenbofch, als anderfints, worden verduyftert, onder pretext dat de -felve fouden zijn juris laicalis, foo hebben Wy, óm daer inne te verften, ende de voorfchreve verduyfteringe (foo veel mogelijck) te voorkomen, goedtgevonden mits defen te Dd z ad-  120 I. Boek. E. Vyfde Titel adverteren aen allen ende eenen yegelijck, van wat conditie , ftaet ofte qualiteyt fy fouden mogen zijn , die- eenige Vicaryen of Beneficiën belitten, gefundeert op eenige Altaren binnen 's Hertogenbofch, dat fy de originele fundatiën ofte Copie autenticq van dien, met aenwyfmge van de Goederen daer toe hoorende, aen Ons, of aen den Rentmeefter van de Geeftelijcke Goederen binnen 's Herto»enbofch, fullen hebben bekent te maecken binnen den tydt van fes maenden naeftkomende, op poene van. het verlies van dién., den voorfchreven tyd't overftreecken zijnde, waer na een ygelijck fich fal hebben te reguleren. Gedaen in Onfe Vergaderinge in 's Gravenhage op den elfden Junii 1630. Was geparapheert, A.THoos van Thienhoven , vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Geteeckent, Cornelis Mufch. Ordonnantie op het aenbrengen van Renten, Chyn- fen , T acht en, en anders, gefondeert tot Mijfen en Geeftelijcke Beneficiën in de Meyerye van 'sHertogenbofch. Den 6. Augufti- 1636. Gr, Pk L Deel, £ 1474. N°. 2. ALfoo den Raedt van State der Vereenighde Nederlanden verftaet, dat door het achterhouden van de Staetten der Goederen van verfcheyden Geeftelijcke Beneficiën, ende Fundatiën, die. met de reductie der Stadt van 's Hertogenbofch•„ aen het Landt gekomen zyn,. het Landt gefruftreert blyft van veele Renten, Chynfen, Pachten ende-anders. SOO IST, Dat den Raedt mits defen doet waerfchouwen allen den geenen diè foodanige Renten, Chynfen, Pachten ende anders, gefundeert tot Miflen ende Geeftelijcke Beneficiën,, het zy de felve door Geeftelijcke , of door eenige Conffaterniteyten, ofte andere Wereldtlijcke Perfoonen zijn geadminiftreert geweeft , tot hunne Goederen ofte Gronden van Erven zijn geldende , die felVe binnen dén tydt van fès weecken na publicatie van defe bekent te ihaecken aen Pieter Schuyl, Rentmeefter van de Geeftelijcke Goederen van 's Hertogenbofch ende der- felver- Meyerye,. op poene,, van dien tydt overftreecken zijnde, te verbeuren het goedt daer uyt fy die zijn geldende. Gedaen in & "sGravenhage den feften Augufti feftien hondert fes en dertigh. Was  VAN DE KeRCKELYCKE GOEDEREN. ZZt Was geparapheert, S. Scotte, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantievan den Raedt van State. Geteekent» M. Huygens.. Ordonnantie , waer by een yegelijck die eenige Tienden, 'Pachten, Renten, Chynfen, ofte andere Laften aen i_Abdyen , Cloofteren , Conventen , ofte eenige andere Geeftelijcke Perfooneth in de Meyerye van den Bofch, geldende of fchuldigh zijn, de felve te betalen in handen van de geene die de Staten daer toe committeren. Den 24. Augufti 1648. Gr. Pi. I. Deel,,f. 1476. NV3.. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden doen verkondigen ende laten eenenyegelijcken weten mits defen, Dat-ge.lijck de felve hebben doen verpachten de Geefteljcke Thienden binnen de Meyerye van 'sHertogenboftche • Alfoo oock van meyninge zijn tegens den tydt te doen verpachten alle de Geeftelijcke Houven ende andere Landeryen, Molens, Moeren,. Beem-r den, Heyen,.Vyvers, &c. ende willen over fulcks allen en eenen yegelijcken wel hebben gewaerfchouwt, gelijck de felve hen waeiichouwen mits defen, dat niemandt, die aen eenige Abdyen, Kloo^ fleren, Conventen, ofte eenige andere Geeftelijcke Perfoonen-, wie fy oock mochten wefen -, fchuldigh of geldende zijn eenige Tienden ,,Pachten, Renten, Chynfen ,.ofte eenige. andere Laften., het zy. in Geldt,.Greyn, Wafch, Olie, of eenige andere Speciën be-taelt moeten worden , niet fullen hebben te betalen dan aen den geenen die hier naer by fpeciale Aft e of Commiflie van haer Hoogh Mogende daer toe fullen worden geauthorifeert,,op peyne dat hun fulcks anderfints voor geene betalinge fal verftfecken, ende dat an? dermael. aen haer Hoogh Mog. gehouden fullen zijn te betalen, waer onder mede verftaen worden de verpachte Thienden, nu left in de Stadt ende Meyerye van 's Hertogenbofch ih Julio voorleden-; verpacht: Zynde niet te min de meninge ende. intentie van hare Hoogh Mog. alle de pachtpenningen van verpachte Tienden endealle andere Goederen, daer van de Corpora buyten de Meyerye zijn gelegen, en volgende het Traftaet, aen defen Staet niet z}n>fpeftèrende-ende aenkomende, des behoorhjck gebleecken zynde * aen de Dd 3 re-  %zz I. Boek. E. Vyede Titel refpective Eygenaers te 'laten volgen. Gedaen fti den Hage op den vier en twintighite» Augufti feftien hondert acht en veertigh. Was geparapheert, F. van Eyffinga, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. In aofentie van den den Griffier, was getekent, /. Spr onfen Zijnde, op het bpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten, m rooden Waflcrie. Ordonnantie op het [elfde 0jM ï 3- Januarii 1Ó49. Gr. PI. I. Deel. f. 1476. N°. 4. MEn lact by defen weten aen allen den geenen die eenige Goederen hebben leggende in de Meyerye van 's Hertogenbo.cn, daer uyt mü gaende , ofte moeten gaen, eenige Laften tot onderhoudt van Paftooren, Kercken of andere pieufe laecken, met den gevolge ende aenkleven, dat de felve de voorfchreve uytgaende Laften" fullen hebben bekent te maecken binnen den tijdt van fes weccken na de affixie vandefèn, aen de Rentmeefters der Geeftelijcke Goederen, van wegen den Staet der Geünieerde Provmtien , relidcrende in de refpeaive Quartieren van de voornoemde Meyerye, of by verfuym ofte nalatigheyt van dien , fal den Beiitter van foodanige Goederen , metter daedt verbeuren een geheel jaer innekomen van de felve Goederen, ten behoeve van de_ gemeene faecke. Aldus gedaen ende irearrefteert in de Vergaderinge van de Hoogh Mog. flecrcn Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, in 's Gravenhage den dertienden Januarii feftien hondert neoen en veertigh. Was geparapheert, B. I. Mulert, vt.. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Geteyckent, Cornelis Mufih. Zijnde op het Spatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten in rooden Waffchc. Placaet op het aenbrengen der Beurfin w de voorfchreve Meyerye, tot onderhoudt van Studenten gefondeert, 4. Augufti "165-1. Gr. PI. I. Deel, f. 1476. N°. 5c DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die deién fullen fien ofte hooren lefen, ftlut, doen D te  VAN DE KERCKELVCKE GoEDEREN. 2;Z3 te weten:. Alfoo Ons is peb'eecken, dat voor defen by eenige Geeftel'jcke en Wereldtlijcke Perfoonen , Ingezetenen der Stadt ende Meyeryè van 'sHertcgenbo'ch, veele Beuren, tot behulp van noodtdruftige Studenten zijn gefundeert, van dewelcke de Collatie ofte gifte voor het merendeel is gedefereert aen den Biftchop van 'sHertogenbo ch , Prelaten , Paftoren, ende andere Geeftelijcke Perfoonen , oock fommige gemaeckt zijn aen eenige Familien, als mede eenige Beneficiën, zijnde Juris- Patrnnatus Laicaüs,. fonder nochtans dat men de Fundatiën, Natuyren ende Inkomften der felver Beurfen ende Beneficiën, ten vollen heeft konnen uytvinden , zijnde het meerendecl der ielver by eenige Perfoonen ftilfwygende cn buyten Ons confent en kenniffe genootcn , waer door Onfe goede Ingezetenen van alfulcke behulpmiddelen, ende Wy van Ons goedt recht worden gefruftreert: Ende Wy van meeninge zijn de voorfchreve Beurfen ende Beneficiën, ten dienfte van Godes Heylige Kercke aen noodtdruftige Studenten te confereren, ofte doen confereren. SOO IST, dat Wy by defen wel expreftelijck waerfchouwen allen den geenen die aen de voorfchreve Beurfen ende Beneficiën, uyt hare Goederen yet geldende zijn, dat fy de Goederen, Renten, Chynfen, Pachten en Inkomften tot de voorfchreve Beurfen ende Beneficiën gehoorende, fullen hebben bekent te maeeken aen den Ontfanger F lor ent Schuyl, op de verbeurte van het Goedt, uyt het welcke alfulcke Beurfen en Beneficiën worden getrockem Insgelijcks, dat de Collatores of Gifters boven het voorfchreve inkomen, de Fundatiën aen hem fullen bekent maccken ende overleveren , op de poene van het verlies van het recht van Collatie. Soo mede de Rentmeefters, Huyrders ende Pachters van de voorfchreve Goederen ende Inkomen, het Inkomen , en hare Principalen fullen aenwyfen als vooren, mitsgaders die geenen die tot noch toe alfulcke Beurfen ofte Beneficiën hebben genooten, foo van het voorfchreve inkomen, als hare Collatores ofte Gifters, beyde op de pecne van hondert vyftigh guldens, ende dit alles binnen den tydt van fes weecken na de gedane publicatie van defen. Aldus gedaen ende gearrefteert ter Vergaderinge van de hooghgemelde Staten Generael in den Hage de 4. Augufti 165-1. Was geparapheert, W. van Raesfdt, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Gcteekent, N. Ruyfch. Zynde op het Spatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten in rooden WafTche.. Or>  j;;2,4 I. Boek. E. Vyfde Titel Ordonnantie jegens het verduyfleren der Ornamen* ten en kerckelijcke Goederen in de Meyerye van \r Hertogenbofch. Den 12. December i6$u Gr. PL t DeeU f. 1478. N°. 6. DE Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden , allen den geenen die deefen Men Hen ofte hooren leefen, Saluyt, doen te weeten, Alfoo Wy in het feeckerlijck bericht worden , dat met de Ornamenten ende kerckelijcke Goederen in Onfe Meyerye van 's Hertogenbofch, niet allerdinghs fulcks en werdt gehandelt ende geprocedeert, als den dienft van den Lande wel is vereyflchende, maer dat eenige baetfoeckende en andere Menfchen, die des niet en competeert, onderftaen de felve achter te houden ende te verminderen. SOO 1ST, dat Wy nodigh hebben geacht mits defen wel expreftelijck te waerfchouwen ende vermanen alle ïn- en Opgefetenen van de voorfchreve Onfe Meyerye van \ Hertogenbofch, van geene Ornamenten en kerckelijcke Goederen achter te houden, te verwaerlofen, ofte te verminderen, maer die alle te voorfchyn te brengen daer het behoort , op poene foo fulcks hier naer ten eenigen tyden bevonden fal zijn , dat de fchuldige ende handtdadige gehouden fullen worden voor infame Perfoonen, ende daereriboven als Kerckroovers erkent ende geftraft, Ende op dat niemandt van het geene voorfchreve is, ignorantie en hebbe te pretenderen, foo ordonneren en begeren Wy, dat alomme in de Steden, Vryheden, Dorpen en Plaetfen van de meergenoemde Onfe Meyerye van 's Hertogenbofch, publicatie ende affixie van defen fal worden gedaen , ter plaetfe daer fulcks gebrayckelijck is. Aldus gedaen ter Vergaderinge van de hooghgemelde Heeren Staten Geïierael m den Hage den 12. December 165:1. Was geparapheert, Jo. Andrée, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Geteekent , N. Rnyfch. Zynde op het Spatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten, in rooden Waflche. Placaten tot aedrenginge der Geeftelijcke Goederen in de Landen van Valckenburgb, 22. Fe-  VAN DE KEP.CK.ELYCKE GOEDEREN. 2,15» %%, Februarii 1646., 19. October 165-1. In het Marquifaet van Bergen. Den 5-. Maert 165-0. Gr. PI. f. Deel, f. 1478 1484. Ordre en Reglement, voor alle Rentmetflers van Geeftelijcke Goederen , den Staet der Vereenighde Nederlanden aengekomen ende toebehoorende, om in toeko??;ende haer naer te reguleren, in het innen van de penningen haver adminiftratie. Den 3. Maert 165-6. Gr. PI. II. Deel f. 113 7. N°. 1. SUllen wel letten dat in de Verpacht-Cedullen ende andere accorden ofte befcheyden, altydt perfect geftipuleert werde een tydt wanneer den Pachter, ofte dien het aengaet, de betalinge gehouden is te doen, Welcken dagh gehouden zijnde , of oock van betalingen van renten, chynfen of desgelijcks , fullen by Billet of Publicatie, den Debiteuren het felve bekent maecken, ende alfoo vermanen de betalinge te komen doen binnen den tydt van veertien dagen. Ende foo de Debiteuren van notoire bekende fchulden , die van importantie zijn , dien tydt niet waer en nemen, fullen de felve alsdan door een gefwooren Deurwaerder of Exploicteur van defen Rade, op fchriftelijcke laft onder hare lignature hem te geven, doen fommeren, om binnen den tydt van aght dagen te komen betalen het geene fy fchuldigh zijn. Welcken tydt overftreecken zijnde, ende geene betalinge gedaen werdende, fullen door den Exploifteur alsdan op naerder laft, renovatie laten doen, om alsnoch te betalen binnen aght dagen. Ende by aldien alsdan noch geene betalinge en werdt gedaen, fal op haren naerderen fchriftelijcken laft , den voorfchreven Executeur met een Aftiftent ftch in executie prefenteren , ende in het Goedt van den Geëxecuteerden mogen blyven, den tydt van drie dagen. Ende in gevalle middelertydt noch geene betalinge en werdt gedaen, fal den voorschreven Executeur alsdan, naer behoorlijcke inventarisatie, publicquelijck mogen verkoopen foo veel meubïle E e Goe-  %%6 l Boek. E. Vyfde Titel. Goederen van den Geëxecuteerden, als tot voldoeninge van dë fchuldt ende koften van noode wefen fal, behoudelijck dat de Geëxecuteerde de felve Goederen fal mogen loften binnen den tydt van drie dagen, voor foodanige fomme , als waer voor die verkoght zijn. In gevalle daer geene meubile Goederen genoegh en zijn, tot de voldoeninge van de voorfchreve fchult, ende koften, fal den voorfchreven Executeur mogen faiferen ende in arreft nemen de immeubile ofte onroerende Goederen van den Geëxecuteerde. Ende naer drie Kerckgeboden of Proclamatien, van veertien dagen tot veertien dage , mitsgaders behoorlijcke verkundingen by affixie van Billetten ende inftnuatie aen den Geëxecuteerde t'elckens te doen, fal de felve Goederen publicquelijck ten overftaen van den Officier, ofte die van den Gerechte mogen verkoopen. Ende by aldien met de penningen van des Geëxecuteerdens Goederen geprocedeert , de voorfchreve fchuldt met de koften niet voldaen en kan werden, fal alsdan den Geëxecuteerde mogen werden geapprehendeert, ende in heghtenifle geftelt ende gehouden , tot dat hy de felve fchuldt met de koften voldaen fal hebben. Doch in regard van pretenfien van poenen, mulcfen, ende diergelijcke, fullen de voorfchreve Rentmeefters den geenen tot wiens lafte fy ter faecke voorfchreve yets fullen willen pretenderen, alvooren moeten doen daghvaerden voor hunnen competenten Rechter, ende aldaer t'haren lafte condemnatie obtineren, ende van de felve condemnatie , by aldien daer van binnen behoorlijcken tydt aen den Raedt van State niet en werdt geappelleert, ter executie doen, als vooren. Dragende den Rcntmeefter oock forge dat de Deurwaerders of Exploicleurs, met geene onnutte koften, of hooger als na ordre behoort, de luyden en befwaren. Waer na een yeder des aengaende hem fal hebben te reguleren. Alles by provifie ende tot naerder ordre. Aldus gedaen ende gearrefteert in den Rade van State, in 'sGravenhage den 3. Meerte 1656. I. Haikens, vt. Ter ordonnantie van den Raedt van State. J. Eyckbergh. Pla-  VAN DE KERCKELYCKE GOEDEREN, 2Z7 Placaet , op het aenbrengen der Vicaryen ende Canonijijen in Hollandt. Den 12. December 165-8. Gr PI. II. Deel f. 25-29. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, doen te weten, alfoo Wyhoe langhs hoe meer in ervaringe komen, dat niet. tegenftaende in den jare vyftien hondert aght en feventigh, ende fulcks genoeghfaem met het ftabiliftèment van de tegenwoordige Regeringe, by Ons goedtgevonden, geordonneert ende geftatueert is, dat de inkomften van alle Beneficiën, Vicaryen en Canonifijen, juris patronatus laicalis , voor twee derdedeelen van dien fouden blyven ter difpofitie van de Patroonen, ofte Collateurs, achtervolgende de fundatiën van de felve, ende dat het vordere, ofte overige derdepart van de voorfchreve inkomften foude komen tot behoef ende onderhout van de Predikanten deiware Gereformeerde Religie , ende dat dien volgende de Brieven van confirmatie, dewelcke over de Collatie van alle foodanige beneficiën in plaetfe van Paufelijcke ofte Papale inftitutie hebben moeten werden verfoght , ende by Onfe Gecommitteerde Raden in Onfen name verleent zijn , wel expreftelijck houden, ende mede brengen , dat binnen den tydt van fes weecken, te reeckenen na het verleenen van foodanige Brieven van confirmatie, aen den Ontfanger van de Inkomften ende Goederen, gedeftineert tot onderhout van de Kerckendienaren voorfchreve, fal moeten werden overgelevert oprechte ende pertinente ftaet van de Landen, Renten, ende andere Goederen ende Inkomften tot de Vicaryen daer van collatie gedaen, ende confirmatie verfocht foude zijn, behoorende, ten effect e, dat aen den felven Ontfanger foude volgen een derdedeel van het innekomen van dien ; ende dat tot dien eynde de voorfeyde Brieven van confirmatie, neffens den voorfchreven ftaet by den gemelden Ontfanger foude werden geregiftreert, alles op pcene van te verliefen het effect van de voorfchreve confirmatie: Des dat niet tegenftaende veele Perfoonen , Patroonen , ofte Poffeffeurs van foodanige beneficiën , Onfe goede meyninge eluderende , ofte contrarierende, de voorfeyde confirmatie te verfoecken, naer gekten, ende niet min de inkomften van dien onder haer hebben, ofte oock de confirmatie geobtineert hebbende, evenwel de voorfchreve ftaet aen den Ontfanger in der tydt, niet heb- Ee 2 ben  iag ï. Boek. E. Vyfde Titel ben overo-elevert, veel min het derdepart van dien aen den felven hebben uytgekeert; waer door gebeurt is, dat de Kercke Chrifti, door des Heeren zegen in veele Quartieren ende Plaetfen aenwaffende, ende by gevolge het getal der Kerckendienaren vermeerdert wefende, het inkomen van den voorfchreven Ontfanger, niet foo veel als wel te vooren gefchiedt is, heeft konnen ffrecken, het welcke door verloop van tyden , hoe hanger hoe erger gevreeft werdt te fullen werden. SOO IST, dat Wy daer inne willende voorfien, als noch goedtgevonden , geordonneert ende geftatueert hebben, vinden goedt, ordonneren ende ftatueren mits defen, dat alle en een yegelijck, vanjwat foorte, ftaet ofte conditie hy zy, fonder onderfcheyt, dewelcke eenige Beneficiën, Vicaryen ofte Canonifyen , hoedanigh de felve fouden mogen zijn , ofte genaemt werden, op voorgaende collatie van eenigh Patroon, ofte als uyt lijnen eygen hoofde, onder pretext van fucceftïe ofte anderfints, m eeniger manieren foude mogen poftideren, gelegen ofte gefundeert binnen Onfen Lande van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, fonder daer toe. van Ons, ofte Onfe Gecommitteerde Raden, confirmatie t.e hebben verfocht ende geobtineert, de felve confirmatie als noch lal hebben te verfoecken. Dat wyders, alle , ende een yegelijck, het zy Patroon-, Vicaris ofte Pofteflèur van eenige der voorfchreve Beneficiën, Vicaryen ofte Canonifyen, fonder ofte met. voorgaende confirmaties ende fonder onderfcheyt ofte hy den ftaet^van het innekomen van dien ten Comptoire van de Geeftelijcke Goederen voor defen aengebraght, ende bekent gemaeckt heeft, ofte niet, als noch den oprechten ende pertinenten ftaet van het innekomen der felver Beneficiën , Vicaryen ofte Canonifyen, fal hebben bekent te maecken , ten eynde, omme het derdepart van dien by den voorfchreven Comptoire te- werden genooten , ende bekeert tot betalinge als vooren , ende dat alles binnen den tydt van drie maenden naer' de publicatie van defen, ten ware die foodanige Beneficie, Vicarye ofte Canonifye poiiiderende, uytlandigh moghte wefen, den welcken tot den felven eynde vergunt werdt den tydt van fes maenden naer de publicatie van defen , als vooren. Ende dat alles op poene van dat contrarie doende , ofte gefchiedende, foo wel ten aenfien van het verfoeck van confirmatie, als het overbrengen^ van den ftaet van de inkomften , ten behoeve van het meergeroerde Comptoir verbeurt, ende. fonder eenige conniventie met'er  VAN DE KeRCKELYCKE goederen. ZZ$ met?èr daet geappliceert fal worden het geheele inkomen van de felve ongeconfirmeerde, verfwegen, ende niet aengebraghte Beneficiën , Vicaryen ofte Canonifyen, fulcks dat de Patroonen, Vicariïïën, ofte andere Poffcffeurs, foodanige Goederen befittende, daer van fullen zijn ende blyven gefruftreert. Ende ten eynde defe Onfe goede meyninge ende begeerte, te beter haer effect forteren moge, foo belooven Wy aen allen den geenen, die naer de expiratie van den voorfchreven tydt van drie ende fes maenden rev fpeclive als vooren , Ons, ofte Onfe Gecommitteerde Raden , fullen weten aen te wyfen, eenige Landen , Renten, ofte andere Goederen, tot eenige der voorfeyde beneficiën fpecferende , ende die voor date niet aengebraght fullen wefen, te fullen doen ende laten genieten twee geheele jaren inkomen, van de felve verfweoen Landen,, Renten ofte andere Goederen.. Ende op dat niemandt hier van ignorantie en pretendere, ende een yeder weten moge waer naer fiy fich hebbe te reguleren; foo ordonneren Wy, dat defen fal werden gepubliceert ende geaffigeert, alomme- binnen den voorfchreven Onfen Lande , daer fulcks behoort, ende te gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen in den Hage onder het Zegel van den voorfchreven Lande , den iz. December 165-8. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Was geteeckent-, Herb*. van Beaumont,. Extraól" Placaet, van de Staten van Hollandt op het betalen van den tweehondertften Tenningh , Sêc Den 10.: Januarii 1673. Gr. PI. III. Deeff. 1049.. DAt voorts alle die geene die eenige Traclementen, jaerlijcks . doende of gevende een fomme van vier hondert guldens en daer boven , op nominatie, collatie,, of by beneficie van Ons, of eenige andere, of oock van; Steden, Corpora of Societeyten zijn treckende of genietende, ten behoeve van de gemey-ne faecke fullen moeten betalen een vierdepart, van de voorfchreve Trafte-menten; te weten, yeder vierendeel jaers een gerecht- vierdepart van het voorfchreve vierdepart, fonder dat hier van yemandt. exempt fal wefen, dan die geene,. die in eenige Militaire, Kerckelijcke E e 3.. ofte.;  1. Boek. E. Vyfde Titel. ofte Scholaftique bedieningen zijn, doch dat alle. de Profefforen, irytgenomen alleen die van de Theologifche faculteyt, het voorfchreve vierdepart fullen moeten goedtdoen, behoudelijck dat alle •die geene die aen de Regeringe van den Lande , of van eenige Steden participeren, gehouden fullen wefen het vierdepart van de voorfchreve Tractementen mede te betalen, fchoongenomen de felve geen vier hondert guldens jaerlijcks quamen uyt te brengen. ' Publicatie , Goederen gedeftineert tot het onderhoudt vmn Predikanten, &c. fuüen in foo verre vry zijn en blyven van den reëelen tweehondertften Penningh. Den 4. December 1687. Gr. PI. IV Deel, f. 9x3. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen ften ofte hooren lefen, Saluyt, doen te weten: Dat Wy tot narightinge en informatie van die geene, die het foude mogen aengaen, hebben goedtgevonden te verklaren, foo als Wy verklaren by defen, dat de Goederen, toebehoorende of fpeclerende aen eenige Ambachts-Heeren of andere Perfoonen , gedeftineert tot het onderhoudt van Predikanten, Voorleefers,, ende diergelijcke , of tot de reparatie van Kercken, fullen zijn en blyven vry ende exempt van den reëelen tweehondertften Penningh, by Ons op den een en twintighften Junii laetftleden geconfenteert en ingewlllight, te weten, voor foo veel, ende voor foo verre de voorfchreve Goederen , of het inkomen van dien effectivelijck en met der daet tot het voorfchreve onderhoudt en reparatie gebruyckt ende geëmployeert worden , ende verder of anders niet; in voegen, dat van de felve Goederen den voorfchreven tweehondertften Penningh fal moeten werden betaeldt, voor foo veel, ende voor foo verre die, of het inkomen van dien , het voorfchreve onderhoudt foude mogen komen te excederen: Begeerende dat defen ten opgemelden eynde alomme gepubliceert en geaffigeert fal werden daer het behoort, ende te gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen in den Hage onder het kleyne Zegel van den Lande den 4. December 1687. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Ende was 'getekent, Simon van Beaumont. Re-  TAN DE KERCKÈLYCKE GffSD ER EN. 2,31 Refolutie 3 aengaende de Quitantien der Predi* kanten, &c.' Dên 23. October 1716. Gr. PI. V. Deel 2. Boeck, 3. Titel. IS ter Vergaderinge gelefen de Requefte van Johan Slicher, als Ontfanger Generael van haer Edele Groot Mög. Kerckelijcke Goederen en Inkomften , aen* haer Edele Groot Mog. geprefenteert , te kennen gevende, dat by ampliatie van het Placaet van het kleyn Zegel op den aght en twintighften Augufti laetftleden gearrefteert, alle de. Beampten van het gemeene Landt, Collegien,. Steden ende Corporatien, die hare Traftementen ontfangen op fimpele Quitantien, by jaren , of vierendeel jaren gehouden fouden zijn , de felve te fchryven op een Zegel, breder aldaer geëxprefteert. Dat dewyle hy Suppliant, nevens andere Rentmeefters ofte Ontfangers die betalingen deeden aen de Predikanten, der felver Weduwen , Voorlefers, Schooimeefters, en diergelijcke , in bedughtinge waren of de Quitantien van foodanige tractementen daer onder mede waren gecomprehendeert, ofte niet. Waer op gedelibereert zijnde, is goetgevonden en verftaen, dat de Predikanten, der felver Weduwen , Voorlefers , Schooimeefters,. Kranckbefoeckers en Kofters binnen defe Provincie y die hare traktementen ontfangen op fimpele Quitantien onder de belaftinge van het LXXI. Articul van de nieuwe Ordonnantie op het kleyn Zegel den aght en twintighften Augufti laetftleden gearrefteert, niet: zijn begrepen , maer daer van zijn en blyven geëximeert.. Onder ftondt, Accordeert met de voorfchreve Refolutien. II. Ten behoeve der Armen.. Extra cl:, uyt het Placaet van den 7. OBoher 1531., difponerende tegens de bedelaryew, en ordre ft ellende op het onderhoudt van de Armen. Gr. Pk I. Deel f. 469. N°. ï. KAerle, by der gratie Godts Roomfch Keyfer, altydt vermeer» der des Rijcks, Koningh van Germanien, van Gaftilien, vam Leon*  I. Boek. E. Vyfde Titel Leon van Grenade, van Arragon, van Navarre, van Napels, van Sicilien , van Maillorque, van Sardeyne , van den Eylanden van Indien , ende vafte Landen der Zee Occeane, Eerts-Hertoge van Ooftenryck, Hertoge van Bourgoingien, vanLothier, van Brabant, van Limborgh, van Luxenburgb , ende van Gelre, Grave van Vlaenderen, van Arthoys, Bourgoinge, Paltz-Grave ende van Henegouwe, van Hollandt, van Zeelandt, van Ferrette, van Hagenau, van Namen ende van Zuthen , Prince van Zwave, MarckGrave des Heylighs Rijcks, Heere van Vrieslandt , van Salme, van Mechelen, van der Stadt, Steden ende Lande van Utrecht, Overyffel ende Groeningen, ende Dominateur m Alie ende Atrijcque, Allen den geenen, die defe tegenwoordige ften fullen, faluyt. Alfoo om te voorftene, &c. I X. Ende want de Armen in Onfen Landen van herwaerts over tesenwoordelijck ende meenighvuldelijck overkomen in veele grooteren getale , dan fy van oudts tyde gewoonhjck zijn : ende by experitntie bevonden wordt, dat mits gedoogende eenen yegelijcken te mendiceren ende aelmoeffen te bidden, veele faulten ende mefufen daer uyt gebeuren, om dies wille dat fy henheden ftellen tot ledigheyt (dewelcke beginfel is van alle quaden) ende dat fy ende haer Kinderen geen Ambacht en doen nochte andere Neeringe, daer mede fy haer Broodt fouden mogen winnen, en voorts henlieden geven tot fnooden ende quaden leven , ende de Dochters tot armoede ende meferie, ende tot alle fnoodigheyt. Ende hoe wel dat fy jongh, fterek ende welvarende van Lyve zijn, ly nochtans by groote importuniteyt extorqueren het geen des den armen oude Siecken, Impotenten ende groot gebreck hebbende, gegeven fouden werden. Ende want Wy voor Onfen vertrecke ?an defen Onfen Landen begeeren daer op te remediëren ende regule te ftellen, tot profyte van der gemeender welyaert , ende boven al dat de arme Siecke ende andere met maghtigh wefende haer Broodt te winnen, gevoedt ende onderhouden mogen welen, ende na Godts geboden , uyt rechter liefde ende chantate, hebben Wy geordonneert ende geftatueert het geene des hier naer VOlght. • ' x> _ , y. .] — Eerft, dat niemandt het zy Mans of Vrouwen, henlieden ƒ n  van de Armen Goederen. 5,33 vorderen van nu voortaen te bidden, ofte aelmoeffen te begeeren, by dage ofte by naghte, heymelijck nochte openbaer, op de Straten, in de Kercken, noch in ofte voor die Huyfen van den goeden Lieden, in wat manieren dat het zy, op de poene indien yemandt die contrarie dede voor de eerfte reyfe gevangen te worden, ende geftelt tot Water ende Broodt, tot difcretie van Onfen Officieren Rechteren ende Wethouders, ofte andere Perfoonen die laft hebben fullen van defer Onfer Ordonnantie, in der Plecken daer het felve gebeuren foude; voor de tweede reyfe, van geftraft ende gecorrigeert te worden ter difcretie als vooren, uytgenomen ende hier af gereferveert den Religieufen Mendicanten, de gevangen en Lazaruften ende Melaetfchen, dewelcke om Aelmoeflen fullen mogen bidden foo fy gewoonlijck zijn , hebbende- de voorfeyde Lazaruften hare Hoen, Hantfchoenen , Mantels ende andere tekenen foo dat behoort , op conditie foo wanneer fy haer Water fullen willen maken, dat fy uyt den Volcke gaen fullen, op de poene in gevangeniffe geftelt te worden te Water ende Broodt, ter difcretie als vooren. X I. Item, dat geen vreemde ofte uytlandige Perfoonen om Aelmoeffen en fullen mogen bidden , op gelijcke poene ende correctie Behoudelijck dat eerbaer Lieden (niet gewoonlijck te bidden, pafferende haren wegh in Pelgrimage ofte andere verdienftige vvercken) fullen mogen logieren in Gafthuyfen ende Godtshuyfen eenen naght alleenlijck, op de poene als vooren. Ende om by den Meefters ofte Meeftreften van den voorfeyden Gafthuyfen ontfangen te worden , fullen gehouden wefen te verkrygen en henluyden te prefenteren lijckteken van den Officieren ofte Gecommitteerde tot der charitate van der Plecken in den welcken fy fullen willen logieren. X I I. Item , dat egeen Arme Lieden en fullen mogen gaen van de een Stadt ofte Dorp in de ander , om aldaer te woonen ende reftderen, op die poene als vooren. Ten ware dat fy by fortuyne van oorloge, van inundatie , van den brande ofte andere inconvenientien, tot armoede gekomen waren, ende dat fy daer af behoorlijcken doen blycken, in welcken gevalle ende anders niet, men henlieden fal mogen logieren ende Huyfen verhuyren. Ende als van Ff den  a34 ï. Boek. E. Vyfde Titel den Armen tegenwoordelijck wefendë in Onfen voorfeyden Landen , ende in den felven een jaer langh gerefideert hebbende , fy fullen aldaer mogen blyven in fulcken ftate als fy zijn , ende part ende deel hebben in de Aelmoeffen , die aldaer geordonneert fullen wefen, fonder te mogen gaen mendiceren nochte Broodt bidden, openbaerlijcken noch fecretelijcken als vooren. XIII. Item, dat een yegelijck fijn Kinderen groot ofte kleyne, wachten fal te gaen rabauwen, mendiceren ofte om AelmoefTen te bidden, op de pcene als vooren, ende die voorfchreve Kinderen met roeden gecorrigeert te wefen , ende anders tot difcretie van denvoorfeyden Officieren ende Wethouders van der Plecken daer het felve gebeuren foude. X I V. Item , om de Overtreders van Onfe Ordonnantiën ende Verboden, fulcke als boven te apprehenderen , fullen by de Officierenende Wethouders in allen Steden ende Dorpen geordonneert ende gedeputeert worden een ofte twee Dienaren,, ofte meer indièn het. noodt zy,. na grootheyt van der Plecken. X V. Ende om te fubvenieren den Armen, Siêcken, ende andere,, niét maghtigh welënde haer Broodt te winnen , noch anders hebbende om op te leven , die bevonden fullen worden woonende in elcke Stadt ofte Dorp in Onfen Landen :, ordonneren Wy dat van allen Charitaten, Tafelen van Huysarmen , Gafthuyfen, Broerfchappen ende andere hebbende obyten ende diftributien van provenuen ende Aelmoeffen , gemaeckt fal worden een gemeene Borffe , om den Armen daer af diflributie te doen, by advis van den Meefters en Gouverneurs van den voorfchreven Tafelen van den Armen van den Gafthuyfen ende Broederfchappen, mitsgaders van den geenen die. de Officieren ende Wethouders in elcke Stadt, Parochie ofte Dorp fullen willen deputeren ende committeren tot vorderihge van der, Charitate, in der manieren hier na verklaert. Behoudelijcken dat., de Aelmoeffen gefondeert voor geeftelijcke Perfoonen , als Mendicanten ende anderen , gediftribueert. fullen worden , na die ordinantie wan den fondateuren. XVI. Item>. men fal van nu voortaen in elcke Prochié-Kercke van den  van de Armen Goederen. 235 den Steden ende Dorpen van Onfen Landen, Blocken ftellen, om daer inne te leggen de fecreete Aelmoeffen, die de goede Lieden daer fullen willen doen, de voorfeyde Blocken met drie fleutelen geflooten zijnde, van den welcken die Prochiaen den eenen hebben fal, die Wethouders eenen anderen , ende den derden fullen hebben die Gecommitteerde tot eter diftributie van der voorfchreven Charitaten : om uyt den voorfeyden Blocken te nemen die Penningen die daer inne bevonden fullen wefen , foo wanneer dat henlieden goedtduncken fal. Ende voort fullen by den Officieren ende Wethouders van der Plecken, in elcke Prochie-Kercke gedeputeert worden een Man van eeren ofte twee, om eens ofte twcemael ter weeeken, ofte foo dickwils als het van noode wefen fal, voor den Armen in den voorfeyden Kercken omme te gaen. Ende boven dien fullen de voorfeyde Gecommitteerde in elcke Prochie, eens ter weecken ofte meer, gaen voor de Huyfen van den goeden Lieden, ende henlieden om de Aelmoeffen bidden tot fuftentatie van den voorfchreven Armen. Ende fullen de voorfchreve Gecommitteerde ende Gedeputeerde, foo wel die geene die ontfangen, als de geene die Aelmoeffen van den Armen diftribueren fullen, gehouden wefen in het eynde van elcker maend rekeninge te doen van haren ontfangh ende uytgeven voor de Officieren ende Wethouders ofte haren Gedeputeerden, in openbaren plaetfen, in der tegenwoordigheyt van allen den geenen die aldaer fullen willen komen. XVII. Item, om dit werck van Charitaten te regeeren ende beleydcn, foo fullen by den Officieren ende Wethouders van den Steden ende Dorpen gekooren ende genomen worden feeckere Perfonagien aldaer reflderende , van den bequaemften ende beft gequalificeerden: dewelcken Wy verfoecken ende ordonneren, dat fy om Godts wille ende uyt waeraghtige Charitate den laft daer af aen »nemen ende aenveerden, ende henlieden reguleren na de Ordonnantie, die henlieden, gegeven fal worden. Ende fullen de voor* feyde Perfonagien alfoo gekooren, mogen nemen ende committeren eenen Ontfanger, om onder henlieden particuliere reeckeninge te houden van den voorfeyden Aelmoeffen, ende van des daer aen kleeft. Ende fullen de voorfeyde Gecommitteerde neerftigh onderfoeck doen ofte doen doen, van den getale, ftate, qualiteyt Ff x ende  z3s h Boek. E. Vyfde Tïtèl ende conditie van den Armen elck in fijn Quartief, van wat Ambacht ende van wat ouderdom fy zijn, van haren lafte van Kinderen, oock wat gewin fy doen, ofte fouden mogen doen. XVIII. Item, de voorfeyde Gecommitteerde in elcke Prochie fullen Regiftefs houden, ende in den felven klaerlijcken fchryven het ftuck van haerlieder onderfoeck : Te weten het getal van den Armen in elck Huysgefm, ende de portie van gelde henlieden noodtlijck boven hare winninge , confideratie nemende op hare faculteyt, noodtdruft ende laft. XIX Item, de Officieren ende Wethouders by advis van notabelen ende eerlijcken Perfonagien van der Plecke, fullen adviferen ineen Borfe te vergaderen ende amaffcren , alle de Aelmoeffen van wat foorte die zijn, om die Penningen te diftribueren alle weecke elck in fijn Prochie , na den getale van den Armen, ter difcretie van den voorfeyden Gecommitteerden, het zy in Gelde, Broodt, Hout, Klederen ofte anderfints: confideratie nemende altydt op die qualiteyt endé conditie van den voorfeyden Armen. Ende en fullen den Dronckaerts, Ledïghgangers, Speelders, Tuyfichers nogh andere van gelijcke conditiën geen Geldt mogen geven, dan alleen Broodt, Hout, Kleederen ende andere noodtdruften , om haer Huysgefm te onderhouden. Ende fullen de quade geboeften vroom van lyve ende anderfins wel te paffe wefende, bedwongen worden te wercken , ende haer winningen t'Huys te brengen, op de poene van den aelmoeffen van der Borfen gepriveert te wefen , ende daer toe arbitralijcken gecorrigeert te zyne. X X. Item, dat die fiecke ende krancke Menfchen , ende andere die uyt haer Logyften niet gaen en konnen ,- oock Vrouwen in het Kinderbedde liggende, fullen gevifiteert ende van der Aelmoeftèn geaffifteert ende vooriien worden van Lynwaet, Slaeplakenen ende Dexfelvan Spyfe , van berninge ende ander noodtdruft, Ende insgelijcks fullen de jonge Weefen ende gevonden Kinderen van der voorfchreve Aelmoeffen ge voedt ende onderhouden worden.. x x r. Item „ dat van den Kinderen van den Armen, die welcke voor defe  van de Armen Goederen. 2,37 defe Polieien ende Ordonnantiën Ledighgangers waren, levende op rabauwerye , die eenige fullen ter Schooien geftelt worden, ende een ander om een Ambaght ofte ander Negociatie te leeren, ofte de goede Lieden te dienen , ende de geene die Ambacht leeren fullen, fullen op Sondagen ende Heyligedagen leeren haren Pater Nofter, haer Geloove, ende de Geboden van der Heyliger Kercken, by den Schoolmeefter die daer toe geordonneert fal worden, ende die welcke henlieden des Sondaeghs leyden fal ofte doen leyden tot der Miflen , ter preecken ende tot der Vefperen. Ende op dat de voorfeyde Kinderen meer bequaem ende geneyght mogen zijn omme te dienen ende leeren, fullen die Gecommitteerde van der voorfeyder Charitate forge dragen henlieden te voorfien van Klederen ende van des fy behoeven fullen, oock om den felven te doen reynigen ende cuyffchen van der vuyligheyt, ende genefen van der onganlicheyt ende fchorftheyt, die fy fouden mogen hebben, foo verre als die Aelmoeffen fullen mogen beftrecken. Ende fullen de voorfchreve Officieren, Wethouders ende' Gecommitteerde tot der voorfchreve Charitate doende de voorfeyde Aelmoeffen, henlieden voegen ende reguleren, foo fy in hare confcientie voor het befte bevinden fullen te behooren. XXII. Item , dat alle Armen levende van der voorfeyder Aelmoeffen van der Charitaten, fullen gehouden wefen te dragen een merck ofte ïijckteecken op hare Tabbaerden ter ordonnantiën van den voorfchreven Gecommitteerde. XXI IX Item, dat alle Parochiaenen ende Predicanten in hare Sermoenen, hoorende Biechte, wefcnde tot het maecken van Teftamenten en die Ordonnantiën van uyterfte Willen, tot welvaert, onderhoudeniffe ende vorderinge van defer Ordonnantiën ende wercke van Charitaten, fullen haer uyterfte befte doen om den Volcke te exhorteren , induceren ende ondèrwyfen, van haren goeden daer té' deelen ende geven. Ende indien die Arme op die Aelmoeffen levende, henlieden tot den voorfeyden Parochianen ofte Predikanten ofte andere beklaeghden, dat defe tegenwoordige Ordonnantie henlieden niet en fouden wefen onderhouden: de voorfeyde Parochianen ende Predikanten ofte andere en fullen het felve niet lighteliicken gelooven, maer den voorfeyden Armen met goede' ende J E f 1 foetr  i3§ I- Boek. E. Vyfde Titel foete woorden vertrooften, ende den felven fenden tot den Gecommitteerden van der Charitate , om daer inne te voorfien als het behooren fal Ende foo wie vernemen fal dat die Aelmoeflën van der Charitate , gediftribueert ware aen Lieden daer de felve niet befteet wefen en foude, ofte dat yemandt uyt fchamelheyt ofte uyt fimpelheyt niet en durfde fijn gebreck ontdecken, fy fullen daer af de Gecommitteerde adverteren; op dat fy informatie by henlieden daer op genomen zynde, daer toe voorfien, XXIV. Item, Wy verbieden, dat niemandt wie hy zy hem en vordere ofte prefumere den voorfeyden Rabauwen of Rabaufterïggen te logieren ofte te herbergen, dan alleenlijcken eenen naght, op de verbeurte van drie Carolus guldenen , die t'appliceren een derdendeel tot profijte van den Aenbrenger, ende het furplus tot behoef van den Aelmoeflën van der Charitate. XXV Item , Wy verbieden allen den geenen , die by henlieden ofte haren Kinderen van der diftributie van den Aelmoeflën ende Charitate genieten ende gebruycken fullen , voortaen te gaen ende converferen in Tavernen, Cabaretten noch ander gelijcke Plecken: oock het fpel van den Kegelen, Bollen, Teerlingen, ende ander gelijcke verbooden Spelen, op poene arbftrael. Confenterende en gedoogende, dat fy fomtydts voor recreatie eenen Pot Biers met haren HuysvrouWen fullen mogen drincken, fonder hem nochtans droncken te drincken. * ^ XXVI. Ende op dat dit tegenwoordigh werck van Charitaten tot eeuwigen dagen onderhouden magh wefen, ter eeren Godts ende tot onderhoudenifte van den Armen, hebben Wy geconfenteert ende geordonneert, confenteren ende ordonneren allen Onfen Officieren ende Wethouders, ende den Gecommitteerden tot het voorfeyde werck van Charitaten in Onfen voorfeyden Landen ënde elck van henlieden refpeclivelijcken ter plaetfen van hare bewindt ende adminiftratie; dat fy foo dickwils ende menighwerven des van noode wefen fal, defe tegenwoordige Ordonnantie fullen mogen meerderen ende beteren met nieuwe Statuten, die fy fien ende bekennen fullen te mogen dienen ende profyteren tot welvaert, vorderinge, onder-  van de Armen Goederen, 23^ onderhoudeniffe ende meerderinge, van den voorfchreven Charitate. Gegeven ih Onfer Stadt van Bruffele, den fevenden Oclober, in het jaer'15-31. Ondergefchreven : By den Keyfer. Ende getekent, Baudewyns. Placaet, dat de Heydens binnen vier dagen uyfr den Lande ver tree ken moeten. Den 21. julii 15-83. Gr PI. I. Deel, f W N°.x. Ordre op het fchouwen en bedelen der Leprqfen*. Den 13. Ocfober 15-86. ib. f. 475-. N°. 3. Placaet rakende de Vagabonden en andere Land* loopers. Den 4. Mey 15-88. ib. f. 477. N°. 4. Placaet van de Heeren Staten van Hollandt s &?c. tegens Vagabonden , Bedelacrs , "Dieven , Landtloopers, en andere Quaeddoenders. Den 16. December 1595. &.. f. 481. N°. 5-. Placaet tegens Bedelaers 3 Vagabonden en Bedela- ryen. Den 19. Maert 1614., gerenoveert 4, Maert. 1630,. en 12. Mey 1649. ib f. 485. N°. 6.. Placaet van de Heeren Staten van Hollandt 9 tegens de Dieven , Dteveryen en Penhouders van- dien. Den 19. Maert 1614. ib. f. 491. N°. 7.. Placaet van de Staten Generael tegens de Bedef laer$7i  I.Boik. E. Vvjds Titel laers, Vagabonden en Landtloopers , &c. Den i f, Junii 1649. ib, f. 509. Placaet , waer na alle Ambaghts-Jongers 3 ende haerluyder Meefters ben ftdlen regtileeren in Hollandt, &c. Den x. September 15-97, Gr. PI. I. Deel. f. 5-13. N*. r. DE Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt , representerende de Staten van den felven Lande, Allen den geenen die defe jegenwoordige fullen ften of hooren lefen, faluyt. Alfoo tot beter effect, van Onfe Placaten op het ftuck van de Bedelaers ende Vagabonden gemaeckt, eenige Steden van den voorfchreven Lande feeckere politicque ordre geftelt hebben, ende te verhoopen is, dat de Magiftraten van den anderen Steden mede daer na traghten ende arbeyden fullen, dat alomme eenpaerlijck onderhouden werde , dat de Ambaght-Jongers, hoe verlaten ofte arm fy fouden mogen wefen, voortaen in Hollandt ende Weft-Vrieslandt in de Steden noch ten platten Lande, niet en fullen mogen, noch van noode hebben te bedelen, maer dat by Perfoonen daer toe by de Magiftraten geauthorifeert ende noch t'authoriferen , gehandelt fal worden mette Meefters by dewelcke fulcke Jongers haer Ambaght jegenwoordigh leeren, ofte in toekomende tyden leeren fullen, dat fyluyden refpecf ivelfjck de voorfchreve Ambaghts-Jongers voorfien ende onderhouden fullen van koft, klederen ende flapen, ende hen trouwelijck haer Ambaght leeren , mits dat fyluyden hare Meefters feeckere tydt fullen moeten by blyven, ende hen dragen na behooren. Ende het gebeuren moghte, dat fulcke Jongers hare Meefter ontloopen, ende hen in de andere Steden ofte Dorpen begeven fouden als fy fullen meynen den koft waerdigh te wefen , ofte eenigh gewin te mogen döen , fonder hare Meefters te voldienen den tydt die fyluyden ten overftaen van de Opftenders der Armen, ofte andere Gecommitteerde van de Magiftraten der Steden belooft fullen hebben : Waer jegens noodtlijck dient voorfien. SOO IST, dat Wy om foo goeden Werck (foo veele mogelijck) te vorderen, geboden ende geordonneert hebben, gebieden ende ordonneren by defen  van de Armen Goederen. i^t fen allen den geenen die in Hollandt ende Weft-Vrieslandt hen begeeren te behelpen met een ofte meer fchamele Jongers tot hun Ambaght, dat fyluyden metten felven (het zy dat fy aireede by hen leeren, ofte namaels by komen moghten,) ten overftaen van den Magiftraten haerder refidentic , ofte der felver Gecommitteerden, als Opfienders der Armen metten eerften fullen maecken behoorlijck Cöntracf, ende het felve (als vroome Meefters betaemt) voor foo veel hen aengaet, nakomen ende volvoeren , op poene dat indien fulcke Jonge ofte Jongers hen by anderen ontrocken wierden, ofte dat de felve weghliepen , de Meefters totten felven Jongers geen recht en fullen mogen pretenderen. Insgelijcks ordonneren Wy alle Ambaghts-Jongers alioo aengenomen zijnde, hare Meefters by te blyven , dienen ende voldoen, als vroome LeerJongers betaemt, den tydt die fyluyden ten overftaen als vooren verbonden fullen wefen, op poene van ftrengelijck geoeefiëlt ende uytten Lande van Hollandt ende Weft-Vrieslandt gebannen te worden. Ende fullen geene fchamele Jongers in den voorfchreven Lande gewoont hebbende, by yemanden aengenomen ofte ooo-ehouden mogen worden, ten zy dat by fchriftelijcke Atteftatie'van de Magiftraten ofte hare Gecommitteerde, als Opfienders der Armen van de Plaetfe daer fy gewoont hebben, blycken fal, dat fy haren Meefter voldaen hebben , ofte dat fy noyt Meefter aldaer gehadt hebben. Ende indien yemandt eenen Jongen in den voorfchreven Lande hem tot Ambaght begeven hebbende, fonder Atteftatie als boven quame aen te nemen, ofte op te houden , fal t'elcken verbeuren twintigh ponden van veertigh grooten Vlaems het pondt, tot vervallinge van de reyskoften van den geenen, die den Jongen vervolght fal hebben, ende evenwel gehouden zijn do voorfchreve Jongen fijnen Meefter te leveren ende laten volden, om den felven te voldoen: van de verbeurte van de voorfchreve twintigh ponden, fal den Meefter vry wefen, indien den Am* baghts-Jongen voor de Magiftraet fijnder refidentie, ofte der felver Gecommitteerde , als Opfienders den Armen voor het aennemen pertinentelijck gebraght zijnde, verklaert heeft van buyten defe Landen ingekomen te zijn, ofte noyt in de felve Landen Meefter gehadt te hebben, ende fal niet te min gehouden wefen den Jongen te ïaeten volgen, om fijnen eerften Meefter te voldoen Ende ten eynde het inhouden van defen alomme magh worden Gë ge-  zjfX I.Boêk. E. Vvpde Titel geobferveert, ende niemandt daer van ignorantie en pretendere; lallen ende ordonneren Wy dat defen alomme fal werden gepubliceert ende verkondight, daer men gewoonlijck is publicatie te doen. Ontbieden voorts alle Officieren, Jufticieren ende Dienaren, dat fyluyden tegens den Overtreeders van dien procederen als vooren, fonder eenige gunfte, faveur, ofte diffimulatie ter contrarie. Gegeven in 's Gravenhage, onder Onfen Zegel hier opgedruckt in Placate, den tweeden Septembris, anno 15-97. Onder ftondt, Ter ordonnantie van den Staten. Getekent, C de Rechtere. Refolutie van de Staten van Hollandt, de Re» genten van de JVeeshtiyfen % Diaconen , Aelmoejfeniers, Den 7. Maert 1680. Gr. PI. III. Deel f. i4zi. N°. 28. BY refumptie gedelibereert zijnde op dë Miflive van den Pra2ftdent ende Raden van den Hove , gefchreven alhier in den Hage den twee en twintighften Januarii laetftleden ; houdende, dat het gemelde Hof geëxamineert hadde de Requefte by of van wegen dë Diaconen van de Gereformeerde Nederlandtfche Kercke der Stadt Amfterdam, aen haer Edele Groot Mog. geprefenteert, verfoeckende om Octroy en confent te hebben, waer by fy Supplianten ten profyte van de Gereformeerde Armen de Erffeniflën,. die haer by Teftament, Codicil, ofte andere difpofitien werden gemaeckt, ofte oock by verfterf aen haer komen te devolveren, mogen adieren en aenvaerden, fonder aen eenige Schulden, Laften ofte Borghtoghten verder gehouden ofte verplight te welen , als de fuyvere Effect en ende Goederen des Boedels medebrengen, ende konnen uytreycken, breeder onder de Notulen van den negenden Februarii" daer aenvolgende gementioneert: Hebben de Heeren van de Ridderfchap ende Edelen, mitsgaders de Gedeputeerden van dë refpective Steden,, in den name ende van wegen Burgermeefteren ende Vroedtfchappen van de felve Steden geconfenteert ende bewillight, gelijck haer Edele Groot Mog. conlenteren ende bewilligen mits defen , dat de Regenten van de reff ecfive Weeshuyfen,, de Diaconen van de Gereformeerde Kercken, ende  van di Armen Goederen. *43 ende de Aelmoefleniers van de gemeene Armen ende Huysfitten, foo wel binnen de Steden als ten platten Lande, ten profy te van de voorfchreve Weeshuyfen ende Armen, de Erffeniifen d'e haer by Teflament, Codicil, ofte andere Difpofitien werden gemaeckt, of die oock by verfterf aen haer komen te devolveren, lullen mogen adieren ende aenvaerden, fonder aen eenige Schulden, Laften, ofte Borghtoghten verder gehouden of verplight te wefen , als de fuyvere Effecf en ende Goederen des Boedels medebrengen ende konnen uytreycken, mits dat de voorfchreve Regenten, Diaconen en Aelmoeftèniers refpecfive, ten overftaen van Schepenen, fullen moeten maecken een Staet ende Inventaris van de Effecf en, die op de voorfchreve Weeshuyfen of Armen door de voorfchreve fucceftie komen te devolveren, ende dat daer van by aenfchryvinge kenniffe fal werden gegeven aen de Praefidenten en Raden van den Hoogen Raede en Hove, om haer daer na te reguleren: Ende dat wyders door de Heeren van de Ridderfchap, ende andere haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden tot de faecken van de Juftitie, met ende nevens eenige Heeren Gecommitteerden uyt den gemelden Hove, nader fal werden overleyt ende overwogen, mitsgaders de Vergaderinge van advife gedient, of de voorfchreve conceflie niet foude konnen en behooren te werden geëxtendeert oock tot eenige andere ende hoedanige Godtshuyfen. Waerfchouwinge van de Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, houdende dat Perfoonen of Familien , die uyt eenige "Plaetfen foo in de Steden als ten platten Lande z,tjn vertrocken, naer het verloop van een jaer, niet meer te behooren tot die Plaetfe van waer de felve vertrocken zijn. Den 8. Augufti i68z. Gr. PI. III. Deel f. r4zo. M°. 27. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, Saluyt, doen te weten; dat Wy, naer voorgaende rype deliberatie , een Reglement vaftgefteldt ende gearrefteert hebben, foo als Wy vaftitelien ende arrefteren by defen, dat alle foodanige Perfoonen die uyt G g 2 eem~  M4 l. Boek. E. Vyfde Titel eenige Plaetfen, foo in de Steden als ten platten Lande, fouden mogen zijn vertrocken, naer verloop van een jaer, fullen werden verftaen niet meer te behooren tot de Plaetfe van waer de felve vertrocken zijn, tot Tukken effecte, dat die Plaetfe van waer de felve vertrocken zijn, niet fal konnen geobligeert worden-, om aen foodanige Perfoonen of der felver Familiën te praefteren die officien van barmhertigheyt, die de felve aen dë Ingezetenen van hare Plaetfen gewoon zijn te laten genieten ; ende fulcks dat foodanige Perfoonen, naer dat de felve een jaer uyt eene Plaetfe vertrocken zijn, fieck of fuchtigh werdende , of komende te overlyden, ende Kinderen naer to laten fonder middelen, waer uyt de felve Kinderen onderhouden cn gealimenteert fouden konnen werden, de voorfchreve Perfoonen felfs, of hare voorfchreve Kinderen niet en. fullen mogen werden gefonden naer die Plaetfe toe , alwaer de felve van daen vertrocken zijn, om aldaer in de Gafthuyfen gelogeert of gealimenteert te worden, het zy» dat de voorfchreve Kinderen in de voorfchreve Plaetfen van waerfe vertrocken zijn, gebooren moghten zijn of niet: Dat oock eenige Perfoonen het. zy van Vrunden- van foodanige overlede Perfoonen- of andere, foodanige Kinderen-naer haer genomen , en een jaer gealimenteert ende onderhouden hebbende, de voorfchreve Kinderen naer het verloop van het felve jaer. niet weder fullen mogen abandonneren,, om tot lafte van de publicque Godts en Armhuyfen gebraght te worden; maer na het verloop van het- voorfchreve jaer gehouden blyven het onderhouden en alimenteren van de voorfchreve Kinderen t'haren lafte te beforgen : Ordonnerende hier mede allèn ende een yegelijck dien het aengaen magh, haer daer na te reguleren.. Ende op dat een yeder wyders van de bovenftaende Onfe intentie foude zijn geinformeert; foo begeeren Wy dat defen alomme gepubliceert ende geaffigeert fal werden daer het behoort, ende te gefchieden gebruyckelijck. is. Gedaen in den Hage onder het kleyne Zegel van den Lande, den aghtften, Augufti feftien hondert. Wee en tachtigh. Onder ftondt j Ter ordonnantie van de Staten. Was geteeckent -, Simon van- Betumont^ Regie-  van 'de Ar'men Goeder e:n. Reglement en Ordonnantie., op de aenftellm- ge van de Kerck- en Armmeefers, mitsgaders van alder* bande Godtshuyfen , als mede op der felver adminifratie en bedieninge in de Meyerye van 's Hertogenbofch. Den. 16. Maert 1700. Gr. BI. IV. Deel, f.'3.5-1. DE Staten Generael dér Vereenighde Nederlanden , allen den geenen dié defen fullen fien ofte hooren lefen , falut; doen te weten : Alfoo Wy in ervaringe zijn gekomen , dat over het verkiefen-en aenftêllen van Kerck-, Arm- enGafthuysmeefters-, als oock Rentmeefters van Vrouwe- ende andere Godtshuyfen, mitsgaders over het waernemen van hare adminiftratie en bedieninge, verfcheydene abuyfen werdén gepleeght in eenige Plaetfen der Meyerye van 's Hertogenbofch , niet tegenftaende Ons Reglement op de Politicque Reformatie, in date den eerften April feftien hondert fefligh, willende daer inne voorfien , hebbende met voorgaende advis van Onfen Raede en Leenhove Van Brabandt, geordonneert en geftatueert, gelijck Wy ordonneren en ftatueren by defen: . tOi ■ ■ : I. ■ • In den eerften, willen en begeeren Wy, dat de Kerck-, Armen Gafthuysmeefters, als oock andere diergelijcke Rentmeefters van Godtshuyfen , fullen in alle Plaetfen twee zijn, of drie , na gebruyck ofte gewoonte, bequame Luyden, en van beproefde ge-^ trouwigheyt, reedelijck wel gegoedt , en foo veel mogelijck is, foo veel als . jaerlijcks de inkomften van Kerck- en Armegoederen bedragen. ri: Dat ondér- dèfe fullën die van de Gereformeerde Religiè voor andere geprefereert werden, ende in die Plaetfe daer geen ge* noeghfame ftoffe is,, betraght werden dat ten minften een Gereformeerde werdt aengeftelt. III. De verkiefinge fal door de-Officiers, Regenten, Schepenen-, ofte. door de Heeren der Heerlijckheden die daer toe recht hebben; alle twee of drie jaren gefchieden , en fullen door de Officiers van de Plaets behoorlijck werden beëdight. G g 3. Defe.  %4f6 I. Boek. E. Vyfde Titel I V. Defe verkiefinge fal moeten gefchieden op een feeekeren dagh, daer toe vaft te ftellen, en altydt te onderhouden in fuicken jaer als de verkiefinge moet gefchieden, op dat die niet magh verfchoven en langer werden uytgeftelt. De geene die verkooren zijn, fullen defe hare bedieningh moeten aenvaerden , en daer toe den gewoonen eedt in handen van den Officier afleggen; en foo fy daer toe onwilligh zijn, fullen fy van den Officier van de. Plaets daer toe genoodtfaeckt werden, onder de poene van de refpeclive Magiftraten daer toe te ftellen. Voor het afleggen van den eedt, fal haer haren plight naeuwkeurigh en duydelijck werden voorgehouden, waer op fy den eedt in handen van den Officier fullen moeten afleggen, fonder dat den Officier deswegen yets fal mog«i vorderen of profiteren. Daer eenige Landeryen zijn of Huyfen , of diergelijcke Goederen , de Kerck ofte den Armen toebehoorende, fullen die voor een of meer jaren verpacht werden, na dat meeft ten profijte van de Kerck ofte den Armen fal bevonden werden te behooren. VIII. Oock fal wegens de verpachte Goederen geen hooger en meerder Wijnkoop gevordert werden al eenen halven ftuyver op de gulden. I X. De Verpachtinge fal niet mogen gefchieden , ten zy die alvoorens tydigh gepubliceert is , ende dan wel ten overftaen van den Officieren en Schepenen ^ of eenige uyt de felve daer toe gecommitteert, als oock de voorige Kerck- ende Armmeefters, ende die alsdan oock in der tydt in bedieninge zijn. X. Aen niemandt die eenige achterftallen fchuldigh is (het welck eerft aen de voorige Kerck- en Armmeefters fal werden gevraeght) fullen eenige Kerck- ofte Armegoederen mogen verpacht werden, ten zy met bewilhginge van de regerende Kerck- en Armmeefters, als wanneer die, gelijck oock andere Pachters, fullen moeten borge ftellen fuffifant. Be-  van de Armen Goederen. 247 X I. Behalven een Lijft van den ontfangh wegens de verpachte Goederen, fal aen de Kerck- ende Armmeefters, foo dra als fy den eedt hebben gedaen, van den Secretaris oock werden behandight een Lyft van de Renten en Chynfen, ofte andere Inkomften , de Kercke ofte den Armen toebehoorende. X I I. Indien'er eenige Renten werden afgeloft, ofte by flot van reeckeninge een merckelijcke fomme overfchiedt, fullen die penningen, foo dra als doenlijck is, met kenniffe en toeftemminge als bovenl weder werden uytgefet, werdende gepermitteert dat de gereduceerde Roggepachten, die tegen vyf ftuyvers, of feven en een halve ftuyver het vat betaelt werden , als alle andere kleyne renten aen de Kercken of Armen komende, fullen mogen werden geloft ten minften tegen den penningh vyf en twintigh, doch weder uytgefet als boven. XIII. Oock fullen geen penningen werden uytgefet als op de Dorpen, Steden, of geheele Corpora ; ende fullen de Regenten van de Dorpen foodanige fommen van de Particulieren opgenomen, ende op geen fuffifant hypotheecq beleydt, moeten afleggen, als de Arm- en Kerckmeefters hebben uyt te fetten, fonder dat wegens dit remplacement eenigh fpeciael Oftroy fal van nooden zijn. X I V. Alle Pachtpenningen, Renten en Chynfen , als oock andere Inkomften, fullen aenftondts na den verfchyndagh werden ingemaent, en foo de felve ten langhften een half jaer na de verfchyningh met mgemaendt zijn, fal men tegen de gebreeckige Betaelders, of hare Borgen, moeten recht vorderen , ofte anderfints fullen de achterftallen blyven tot lafte van de Kerck- ende Armmeefters, of diergelijcke Rentmeefters, ten zy dat gebleecken was, dat fy genoeghfame Acte van devoir gedaen hadden.. X V. De Kerckmiddelen fullen alleen tot onderhoudt van de Kercke ofte Fabricq befteedt werden,- met kenniffe van den Officier ,- ofte foo in Heerlijckheden, met kenniffe van de Heeren ende Officieren, foo de felve daer toe recht hebben.^ De  3 I. Boek. E. Vyfde Titel XVI. De Kerckmiddelen Men geenftnts tot de reparatie van den Toorn werden befteedt , byionder als die ftaet op de gevel van de Kerck, dewyle de Dorpen tot reparatie des Toorns gehouden zijn XVII. Oock fullen die niet tot koopen of repareren van de Kloeken en Horologien werden befteedt, maer de felve, ende het geene daer toe bihoordt, ftaende en blyven de Kloeken tot lafte van de groote Tienden, ende de Horologien ten lafte van de Dorpen, -daer fulcks gewoonlijck is. X V 1 1 1. Veel min fullen die gebruyckt werden tot betalinge van de corporele of «enige andere dienften van den Schoolmeefter, als welcke alle uyt de Inkomften van het Dorp fullen moeten betaelt werden. XIX. Der Armenpenningen fullen voortaen aen geen Vreemdelingen ofPaffanten mogen werden uytgereyekt, ten zy met voorgaende kenniffe van den Officier, en dg Regenten. Verders fullen de felve Inkomften aen de Ingezetenen werden meedeelt, wel fonder onderfcheyt, maer nochtans oock met byfondere confideratie ontrent die van de Gereformeerde Religie, volgens het XXI. en XXII. Articul van het Politicq Reglement. Ten dien eynde fal een Lyft werden gemaeckt van den ordinaris uvt°aef, dewelcke naer den noodt van de arme Perfoonen oi Huysg?ftnnen fal moeten gereguleert werden ; waer toe den Officier nevens de Armmeefters op den eerften Maendagh m April en November in het Raedthuys fullen byeenkomen, om te overleggen of in de Lyfte van den ordinairen uytgaef geen veranderinge moet werden gemaeckt, ten zy den ftaet van de arme Perfoonen ofte Huvs-efmnen meerder foodanige byeenkomften ofte vergaderingen veréyfehte, ende fal het den Predikant vry ftaen alsdan daer mede . prefent te mogen zijn. _ XXII. De Armmeefters en diergelijcke Rentmeefters, fullen met extra-  van de Armen Goederen, %^ ordinaire moeten uytgeven buyten de gemaeckte Lyfte, als met kehniffe van den Officier en de Regenten, waer toe dan oock een Lyfte van het extraordinaire fal werden gemaeckt , ende op de voorfchreve Maendagen geregiftreert het geen in het voorige half jaer met confent uytgegeven is, buyten het welcke in de reeckeninge niet fal mogen pafferen of goedtgedaen werden. XXIII. Indien wegens de Kerck- of Armegoederen eenige Schulden, Renten , Chynfen, ofte andere Dorps laften te betalen zijn , fullen de Kerck- en Armmeefters de Renten en Chynfen, en Dorps laften ten fpoedighften moeten voldoen , om foo de fchade van executie voor te komen; maer tot de betalinge van andere fchuïden, fullen den Officier en de Schepenen Ordonnantie pafteren ten lafte van Kerck- en Armmeefters, die de felve oock ten eerften fullen moeten voldoen , en fullen de gemelde Ordonnantie op de voorfchreve Lyften werden geregiftreert. XXIV. Oock fullen de Kerck- en Armmeefters niet meer mogen uytoeven, als haren ontfangh bedraeght, op poene dat het meer uytgevene haer niet fal werden goedtgedaen, ten ware uyt prffianante redenen den Officier en de Regenten fulcks anders quamen te verftaen. XXV. De Armmeefters fullen geen arme Kinderen, Onvermogende, of °^de Luyden mogen hefteden, als met byfondere toeftemminge van den Officier en de Regenten. XXVI. Indien de Ouders van foodanige Kinderen zijn geweeft van de ware Gereformeerde Religie, fullen fy oock in de felve werden opgebraght en onder wefen ; indien fy zijn van Paepfche Ouders, fal oock de forge van hare opvoedinge ende onderwyfinge ftaen aen den Officier ende Schepenen. XXVII. De Reeckeningen fullen alle jaren , of twee of drie jaren moeten gefchieden, na dat de Kerck- of Armmeefters, volgens gewoonte van de refpecfive Plaetfen ; voor een of meer jaren werden aengefteldt, ten minften binnen een jaer na dat den tydt van H h hare  a-0 ï. Boek. E. Vyfde Titel hare Bedieninge geëxpireert is, ih conformité van het' XX. Articul; van het Reglement op de PoHtique^ Reformatie. De felve fullen gefchieden ten overftaen van den Officier en twee Schepenen, ofte meer daer toe te committeren, ende in het bvfonder oock ten overftaen van den Predikant , ten opftchte van de Reeckeningen , de Kercke ende Armen raeckende, moetende de felve Reeckeningen gedaen werden op eenigh Vertreck van het Raedthuys, ofte in de Conftftorie , en geenfins m Herbergen, of eenige particuliere Huyfen. X X 1 A. De Reeckeningen fullen- gefchieden fonder eenige koftën , ende fullen daer op geen de minfte verteeringen mogen gemaeckt werden, indien die geene,.. dewelcke daer over ftaen , daer ter plaetfe renderen ; maer wanneer de Reeckeningen gefchieden buyten de Woonplaets van den Officier en Secretaris, of van den Predikant,, in opftchte van de Kercke- en Armereeckeningen, fullen die alleen maer een fobere maeltijdt mogen hebben, ende daer maer twee Schepenen tegenwoordigh zijn, en yeder Perfoon maer tien ftuyvers mogen verteeren, ende indien meer. verteert werde , lal een yegelijck uyt fijn eygen beurs moeten betalen. X X X. Tot het doen der Reeckeningen, fal in yeder Dorp een feeckeren dagh werden gefteldt, fonder dat foodanigh een geftelden dagh lal mogen verftelt of verandert werden.. XXXI. De te doene reeckcningh fal aght dagen te vooren ter Secretarye moeten werden open geleght, om door de Auditeurs der Reeckeningen nagerien, te kunnen werden. XXXII. By de Reeckeningen fullen niet alleen dë Lyften der Verpachtingen van de Renten en Chynfen , als oock het geene daer toe behoordt, byvoeght werden, maer oock de Lijften van dc ordinaire en extraordinaire uytgeef, waer van hier boven. ' '■' "■ XXXII I. Den Predikant, ftaende over dc Kerck- ende Armereeckeningen, als Articul XXVIII. voorfchreve geftatueert is, fal geen daghIcldt mogen vorderen wegens het. overftaen van de. felve Reecke~* °' mn-  van de Armen Goederen. ningen , gelijck oock mede niet Men vermogen te doen de Regenten over defe Kerck- en Arme- , mitsgaders over alle pieufe Fundatie-Reeckeningen ftaende ; oock fal den Officier niet meer mogen vorderen als een rijcksdaelder daeghs , en oock foo veel voor fijne reyskoften foo hy elders woonachtigh is. XXXIV. De Secretariffen fullen voor het fchryven der Conditiën van dc verpachtinge der Maendt-Cedullen, Ordonnantiën, de bovengemelde Lyften, als oock de Reeckeningen , en alles verders daer toe fpecferende, niets meer mogen vorderen als haer ordinaris Leo-cs op het alderminfte genomen; immers fal den Officier forge draden' dat hier in geen exces begaen werdt. ° * 1 X X X V. De Kerck- ofte Armmeefters fullen niet meer voor vacatiën of daghgelden ende verteeringen mogen inbrengen , als fy hebben moeten wanneer fy buyten bet Dorp zijn 'om te manen , of fchulden te betalen, dan tien ftuyvers daeghs. XXXVI. By aldien door flordige betalinge der fchulden , dc Kerck- ofte Armmeefters geëxecuteert wierden, fullen geene foodanige executie penningen haer in de Reeckeninge mogen goedtgedaen 'werden, XXXVII. Oock fullen de Kerck- cn Armmeefters, mitsgaders dc Rentmeefters en Adminiftrateurs van eenige Godtshuyfen en pieufe Fundatiën, haer falaris voor ontfangh en uytgeef op het aldejcïvielfte moeten ftellen, met goedtvinden van den Officier en Regenten. XXXVIII. De gedane Reeckeningen , met de Quitantien en Papieren daer toe gehoorende, fullen niet blyven beruften order den Secretaris, maer geleydt en opgeflooten werden by de Regifters en andere' Papieren, de Kercke en Armen concernerende, daer toe bequame kiften, kaften ofte kommen op de meefte plaetfen zijn, ende daer geene zijn, gemaeckt fullen werden op dc bequaemfte plaetfen, met drie verfcheyde ilooten, daer van de fteutels Men zijn een onder den Officier, de andere onder de Schepenen , en de derde onder den Secretaris, Hh 2 In_  %s% I. Boek. E. Vvfde Thêl van de Armsh Goederen. X X X I X Indien by flot van reeckeninge blyckt dat den Rendant meer heeft ontfangen als uytgegeven, fal de Reeckeningh binnen drie ^jT^n geljlSt werden, en die penningen aendenaenwefenden Kerck- en Armmeefters overgelevert werden. X L Ende op dat dit blijcke, fal het'flot van foodanige Reeckeninge zijn deP eerfle poft van den ontfangh van de volgende reeckeninge. x L T Dat m foodanige Plaetfen ofte Doppen, daer geen Coterie of Kerckenraedt en is, en in de Kercke of anderimts vooi den Arnien Aelmoeffen werden gecoUefteert, den Predikant ende Schoolmeefter, die de maniantie daer af falen hebben, P^k jaer^cks daei af ieckeningh fullen doen aen den Officier ende Regenten diei Pkètfe-^Tan de rantcoen-penningen , of de duyt van yeder guldSTder^ene Middelen , volgens het VII.ArticrJ nerale Ordonnantie, door de Armmeefters of ttac^ Men uy gedeeldt werden, gelijck den Officier en Schepenen fulcks beft lullen oordeelen. Alle welcke Poinften en Articulen %^orfe^S11S|?' en ordonneren by defen dat voortaen ^om^ den aghtervolght en onderhouden , ende dat Onie viei Ouaitier Schouten der Meyerye voornoemdt , mitsgaders de Officieren m ^SS^-yerlijckteden, defen Onfen Reglemente en Ortonantie alomme in haer Diftrift fullen doen publiceren en bekent maecken, en doen obferveren. Gedaen ter Vergaderinge van de hooghgemelde Heeren Staten 'Generael, in 'sGravenhage den feftienden Maert 170c^W*8£ parapheert, W. de Nafau , vt. Onder ftondt , Ter Oldonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten. Was geteeckent F Fagel. 7viidcfop het fpatium gedruckt het Cachet van hooghftgemelde te Hoogh Mog!' op eenen rooden Ouwel , overdeckt met een Papieren Ruyte.. F. Sesde.  F. Sesde Titel, HANDELENDE VAN DE RUST en VREDE der KERKE. Refolutie, ordre tot meerder confervatie van de ruft van de Kercken , foo ontrent het drucken , ende approberen van Boecken en Gefchriften van faecken van Religie handelende , als ontrent het Leeren ende Tredicken. Den 9. April 1675. Gr. PI. III. Deel, f. 479. N°. 24. ^^WÖNtfangen een Miffive van de Heeren Hudde ende FanIlIJpjB nius' Raeden refpective van den Hoogen Raede ende A^^iX Hove, als Commiftariften Politicq by haer Edele Groot ÖSSWOT MoS- gecommitteert refpeftive, tot het bywoonen van de Zuydt- ende Noordt-Hollandtfche Synoden, in delen oopenden jare te houden, gefchreven alhier in den Hage den agnttten defer loopende maendt, ende behelfende in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie van den vierden defer loopende maendt, hare confideratien ende advis op feeckere tien Fomcten , opgeftelt tot bevorderinge ende confervatie van de ruft en eenigheyt in de Kercken, ende breeder vermeldt in de Aften van het Synodus van Noordt-Hollandt, in den voorleden jare feftien hondert vier en feventigh binnen de Stadt Alckmaer gehouden: Waer op gedelibereert zijnde, hebben haer Edele Groot Mog. de voorfchreve tien Poinften, foo ende in dier voegen als die ak hier breeder zijn geextendeert, geaggreëert ende geconfirmeert,, gelijck de felve tien Poinflen geaggreëert ende geconfirmeert werden mits defen. ï. Dat niemandt van de Gereformeerde Religie r hem fal ondenitaen eenigh Boeck ofte Gefchrifte van hem , of van een ander gemaeckt of overgefet, handelende van de Religie,, te laten druc- H Ir 3, ken;,,  I. Boek. F. Sesde Titel. ken, of anderfints uyt te geven , dan het fcive voor heenen doorfien ende goedtgekeurt zijnde van de Dienaren des Woorts fijner Claffis, of particulieren Synodi, ofte Profefforen der Theologie van defe Provincie, doch met voorweten fijner Claffis, en dat tot dien eynde "in deken Claffe fal werden geftelt een genoeghfaem getal van Vifitatores, na dat yeder Claffis fal goedtvinden, die oock by haer felven het geheele Schrift doorlefen ende examineren, ende daer na met den anderen confereren fullen, omme foo veel mogelijck, een eenparigh advis in te brengen. Ten tweeden , dat van alle Gefchriften, waer van approbatie werdt verfoght, kenniffe fal werden gegeven aen de yoorfenreve Claffis ; ende foo wanneer de Vifitatores by de Claffis geftelt, na de ledure ende examinatie van het voorfchreve Gelchriite, eenio-e grieven tegens het felve fouden mogen hebben , dat de felve Vifitatores alsdan daer over eerft fullen confereren met^ den Autheur; ende foo fy Vifitatores in de voorfchreve hare grieven niet werden voldaen, ofte den Autheur niet af ftaet van fijn verfoeck van approbatie , dat fy Vifitatores alsdan rapport fullen doen aen de voorfchreve Claffis , ende in gevalle de andere Leden-des felven Claflis, alsdan lefture van het voorfchreve Gefchnfte verfoecken, dat de inwilliginge van het voorfchreve verfoeck, mitsgaders over de bepalinge van den tydt, binnen dewelcke het felve Gefchrifte wederom overgelevert foude moeten worden , lal ftaen aen het oordeel van het voornoemde Claflis, dat aen yemandt leef ure vergunt werdende, die geene die eenige grieven tegens het voorfchreve Gefchrifte fouden mogen hebben, mede gehouden lullen zijn daer over eerft met den Autheur te handelen , ende foo fy in de voorfchreve hare grieven niet werden voldaen , of den Autheur niet af en ftaet van fijn verfoeck van approbatie , dat fy alsdan mede aen den voornoemden Clafti rapport fullen doen, III. Ten derden , dat de approbatie van foodanige Gefchriften ofte Boecken, fal moeten gefchieden in eene ordinaris Clafticale Vergaderinge, ende volgens den ouden voet geconcludeert werden met meerderheyt van ftemmen. IV. Ten vierden , dat de Claftis en Vifitatores, in het vftitercn ende  van de Rust en Vreede der Kercke è$? ende approberen der Schriften, wel'fullen letten, dat in de felve Schriften méts werde gevonden , . dat in faecken of expreffien dircflchick of mdireftehjck aenloopt tegens de doorgaens aengenomen Leere , foo als die m Godes Woordt, en Formulieren van. eenigheyt, dat is Cathechifmus, Confeffie ende Canones Synodi Dor draceng is uytgedruckt. ~ V. Ten vyfden,.dat men de nieuwe Overfettinge des Heyligen Bvbels met fal tauxeren, noch tot verkleyninge citeren, behoudens dat men daer af oyt of oyt modeftelijck in het een of het ander fal mogen differeren. L V I. Ten fesden, dat den inhoudt van dien niet aen-en löope tegens. het behoorlijck refpeft , dat men de Refolutien van de Heeren faheiisVal1 H°llandt ende Weft-Vneslandt, ende des Synodi fchuï- _ V FT. ,^en fevenden, dat de Leden haer by approbatie van een Boeck of Gefchrifte vindende befwaert, daer van lullen mogen appellerenaen het Synodus, ende dat het felve Boeck of Gefchrifte foo Tan ge fal werden ingehouden, blyvende niet te min in fijn volle Whü ende vigeur het een en vyftighfte Articul van het Synodus in den jare feftien hondert fes en veertigh tot Amfterdam gehouden har delende van de ongefondeerde Appellen "ouaen, nan- - VIII. Ten aghtften , dat in gevalle yemandt by een Twiftfchrift vanbuyten foude mogen werden geattacqueert, de felve niet fal ver mogen te procederen tot verantwoordinge van fich felven, voor : ende aeer% fijn befwaernis dienaengaende aen het Claffis onder ■ dewelcke hy gehoort, fal hebben bekSnt gemaeckt, ten eynde al vooren moge werden overwoogen , of de felve door geen andermiddel kan werden gefalveert, blyvende den wegh van Appel open voor den geenen die fich by de Refolutie vaS het voffive Claffis befwaert foude mogen vinden. IX Ten negenden, dat de Correfpondenten van de andere Synoden ^XS*' * Regkment to den harai 00<* ^ Ten. i  i$6 I. Boek. F. Sesde Titel X. Ten tienden ende laetften, dat de Claffen verplight zijn , ende moeten blyven by de Leere die conform Godes Heyligh Woordt tot noch toe in de publicque Kercken defer Landen is "geleert, en in de Formulieren van eenigheyt, dat is , de Catechifmus , Confeffie en Canones Synodi Tïordracena is uytgedruckt, fonder in het Predicken, Catechiferen of Schryven yets te fpreecken of te leeren , het welck in faecken of expreflien daer tegen foude mogen aenloopen , directelijek of indirectelijck, of de felve Leere of Formulieren te tauxeren , het zy in faecken of met expreftien, mede direclelijck ofte indirectelijck daer tegens aen loopende, als boven. Ende is goedtgevonden en verftaen , dat den gemelden Heer Raedtsheer Fannius, als Commiffaris Politicq des Noordt-Hollandtfchen Synode, fal werden verfoght en gelaft, gelijck de felve verfoght en gelaft werdt by defen , de faecke daer heenen te beleyden, dat de Correfpondenten by het gemelde Noordt-Hollandtfche Synodus, gecommitteert tot het bywoonen van het aenftaende Zuydt-Hollandtfche Synodus, het gerefolveerde van het felve NoordHollandtfche Synodus, op de voorfchreve tien Poinflen mogen inbrengen in het voorfchreve Zuydt-Hollandtfche Synodus, ende, foo veel doenlijck, fmaeckelijck maecken, fonder echter te infteren op het laetfte Lidt van het voorfchreve tiende Poinct , raeckende de Profeflbren van de Univerfitëyt tot Leyden, of de Regenten van de Collegien aldaer. Dat wyders den gemelden Heer Raedtsheer Hudde, als Commiffaris Politicq lullende gaen op het voorfchreve Zuydt-Hollandtfche Synode, fal werden verfoght en gelaft , gelijck de felve verfoght en gelaft werdt by defen , de faecke daer heenen te dirigeren , dat het voorfchreve gerefolveerde des voorfchreve NoordtHollandtfche Synodi, op de voorfchreve tien Poinften , het voorfchreve laetfte Lidt van het voorfchreve tiende Poinct, raeckende de voornoemde Profefforen en Regenten, alleen uytgefondert, by het felve Synodus mede geampleéieert ende tot beiiuyt gebraght magh werden. Ordre  van de. Rust en Vreejde der Kercke 257 Ordre ende Reglement, tot confervatie van de Ruft en Vreede w de Kercken defer Trovincte Den 18. December 1694. Gr. PI. IV. Deel f. 341. DE Raedtpenfionaris heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende , in gevolge en tot vol» doeninge van der felver Refolutie commifforiael van den fes en twintighften November laetftleden, overleght ende overwooo-cn of niet eenige ordre foude konnen werden beraemt en vaiftgeftelt' waer door de rufte ende vreede in de Kercken defer Provincie' foude konnen werden geconferveert: Waer op gedelibereert zijnde, hebben haer Edele Groot Mog. gearrefteert en vaftVeftclt, foo als gearrefteert ende vaftgeftelt werden mits delen de&navol■gende Ordres. TT\E Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, niet meer ter herten nemende, als dat de rufte ende vreede in de Kercken defer Provincie geconferveert , ende Godes Heylige Woordt in de felve in alle fuyverheyt geleert moge werden; ende in aghtinge genomen hebbende de recommandatie van fijne Majefteyt van Groot Brïttannien , als Stadthouder van de felve Provincie, aen haer Edele Groot Mog.gedaen, hebben dien conform geordonneert ende geftatueert, foo als de felve ordonneren ende ftatueeren mits defen. I Eerftelijck, dat alle Leeraers, het zy Profeftbres of Leétores Thcologiae , ofte Predikanten der Gereformeerde Kercken in Hollandt ende Weft-Vrieslandt, in hunne Schriften , Predikatiën , Catechifatien, publicque ende private Leffen ende Difputen, fullen blyven by de gewoonlijcke Formulieren der Gereformeerde Kercken , die in de Catechifmus , Confefticn en Canones Synodi Nationalis Dordracena begrepen zijn, ende fich forghvuldigh waghten yets te leeren of te fchryven dat daer tegens ftrydt, ende dat mits dien onder henluyden geen efientieel verfchil overblyvende, H de  I. Boek. F. Sesds Titel. de felve met malkanderen fullen omgaen in Broëderlijcke liefde, Vreede en eenigheyt, ende figh omfightelijck waghten voor alles wat daer tegens aenloopt; ende wel byfonderlijck dat fy malkandéren op geenderley wyfe verdaght fullen maecken by de Heeren van dë Regeeringe , de Ledematen der Gemeente, ofte anderen, het zy in het openbaer of in het byfonder, direótelijck of ihdirecf elijck. I h Ten anderen, dat fyluyden foodanige poincfen, die in de voorfchreve Formulieren van eenigheyt , ende Canones Synodi Nationalis Dordracena ongedefinieert gelaten zijn,, ende waer in dat fy onder eikanderen fouden mogen difcreperen, op haer eygen oordeel niet fullen voorgeven van lilleken gewight en importantie te zijn , dat fonder de felve de Heylige Schrift niet wel, noch ter Saligheyt genoeghfaem foude verftaen,. geleert,. gepredïckt, nochte het Rijcke. Chrifti bevordert konnen werden, maer dat fy ontrent foodanige poincfen gehouden fullen blyven te procederen, ingevolge van de refpective Kercklijcke ordres. Ten derden, dat fyluyden van ongewoone ende buyten Schriftuurhicke fpreeckwyfen, ende niét fondamentele Hellingen, oock applicatie der Prophetién,. foo dat die mifnoe-gen ende opfchuddingen fouden konnen veroorfaecken in hare Schriften , Predicatien, Catechifatien , publicque endeprivate Lenen ende Difputen,. fich fullen matigen, ende foo veel doenlijck forghvuldigh waghten; ende indien het moch-. te gebeuren dat yemandt overhoedts yets diërgelijcks quam te uytten of te gebruycken, foo fal hy t'elckens foodanigeverklaringe daer by doen , waer uyt blijeken kan dat hy van de gewoonelijcke Leere der Gereformeerde Kercke niét afwyekt. I V Ten viërden, fullen vooral de Profeifores ofte Lectores. Theologigj fich onthouden yets in hunne Schriften , publicque ende private Lelfen ende Difputen, voor te brengen %, M% welcke. de Studenten foude. konnen aenleydinge geven omme  van de Rust én Vreede der Kercke omme de Myfterien van het Chriftelijcke Gelobve, naer de regels ende methode der Philofophie te behandelen, foodanigh dat alles foude moeten werden verworpen waer van de reden juyft foo duydelïjck en klaer niet voorquam W ™ enckele natuurlijcke faecken , dewyl daer door eerlange het Ware Chriftelijcke Geloove fchipbreuck foude konnen lyden, ende de Kercke in de uytterfte verwerriiwe :geraecken 6 V. Ten vijfden, dat men in het beroepen der Predikanten alleen foodanige Perfoonen m confideratie fal nemen, die ificbtelijck in Leer en Leven, ende van een moderaet ende vreedtfaem humeur zijn, bequaem om de voorfchreve poincten, tot vreede en ffightïnge derGemeynte, in allen doelen op te volgen. Ten fesden, fullen oóck defe Articulen alle de aen te ftellen Profeftbres ende Leflores Theologise voorgehouden werden door de Theologifche Faculteyt van Onfe Acade mie, en door de Curateuren van de Gymnafien, ofte andere Schooien refpectivelijck, om ftch daer na volkomenthjck te reguleren; gelijck mede de felve Articulen tot dien eynde lullen werden Voorgehouden aen de Predikanten m de bteden door de Confiftorien, ende aen die ten platten Lande door hare refpective Claffen, op haer eerfte leihe in de felve> V I ï. Ende op dat defe Articulen te beter mogen werden achtervolght, ioot werden de refpeaive Magiftraten, ende affen anderen, die m het beroepen of approberen van de Prckifcanten te feggen hebben, ernftelijck gerecommandeert en gelaft daer aen „de handt te houden, ende alle de felve Articulen, foo veel als m haer rtiaght fal zijn, exatfelijck te ooferveeren , ende doen obferveeren. Gedaen in den Hage den aghtïenden December feftien hondert vier en tnegentigh. Onder ftondt, Accordeert met de voorfchreve Reiolutien. Ende was getekent, Simon van Beanmont. H 2, G, SeVende  2,6o I. Boek. G. Sevenpe Titel G. Sevende Titel, HANDELENDE VAN DE BEHULPSELEN der KERKE. I. Universiteyt te Leyden. Oótroy ende Inftitutie van de Vniverfiteyt der Stadt Leyden. Den 6. Januarii 1574- Gr. PI. III. Deel f. 5-38. N°. ii W*iE^^Hilips by der gratie Godes Koningh van Caftilien, van: \R Leon, van Arragon , van Navarre , van Napels, van ^1 KwlS Sicilien , van Majorcque, van Sardeyne , van den EySÉJKhK landen van Indien , ende vafte Landen der Zee Occeane, Eerts-Hertoge van Ooftenryck, Hertoge van Bourgondiem, vanLothier, van Brabandt, van Limborgh , van Luxenboro-h, van Gelre , ende van Milanen,. Grave van Habsburgh,. vanVlaenderen,. van Artois, Bourgoindien, Paltz-Grave van Henegouwen , van Hollandt „ van Zeelandt, van Namen ende van Zutphen, Prince van Swave,. Marck-Grave des Heyligen Rijcks,. Heere van Vrieslandt, van Salins, van Mechelen, van der Stadt „ Steden ende Lande van Utrecht, Ovcryffel ende Groeningen, ende Dominateur in Afie ende Africqpe.. Alfoo- Wy bevinden,, dat mits, de Tegenwoordige ende langhduyrige Kryghsberoerte binnen Onfen Landen ende Graeffchappe van Hollandt ende Zeelandt, alle goede i'nftitutie, leeringe ende ftightinge des Jeughds, ende de oeffemngeder felver , in fcienticn ende vrye konften, geheel ende m al vergeten, ende na eenige jaren aghter rugge geftelt is; ende dat deIngezetenen der felver Landen vrefende eensdeels de fware onkoften, ende eensdeels de pcriculen daer inne fyluyden ende hareKinderen- fouden, mogen geraecken> indien fyluyden de felve hare klieren tot eenige itudie. ende ter. fchoolen fouden moeten feyn- dcn=  van de Universiteyt te Leyden. den in eenige Univerfiteyten van andere Onfe Landen ende Provinciën , fonderlinge mits dë verfcheydentheyt ofte onderfcheyt van der Religie, ende de oeffeninge van dien; dewelcke aengaende voorfchreve van Hollandt ende Zeelandt met den anderen Provinciën met al verdragende ofte overeenkomende zijn ; behalven dat Ons alle onvreede, twift ende vyandtfehappe by den Hertoge van Alve , met fijnen Aenhangeren , Vyanden der Landen van Hollandt ende Zeelandt,. tufT/chen den Ingezetenen van den voorfchreven Onfen Landen ende Provinciën ten wederzyden geconci teert ende gemaeckt, niet foo haefl beilight ofte weghgenomen ende fal konnen werden ten genoegen van eenen yoeliicken in der voegen dat by lange ophoudt ende gebreck van goedt onderwys, keringe, dücipline ende oeffeninge der Jongeren in de. voorfchreve Unie Landen van Hollandt ende Zeelandt alle zedigheyt fcientie ende geleer they t vergaen ende niete. komen foude, tot vermmde rmge van de cere Godts, ende groote quetfe van den gemeenem Staet,. Politie ende Regeringe der felver Landen: Daer toe-als in alle goede Republicquen bequame Perfoonen van fcientien van noode zijn gebruyckt te worden, of fouden de-felve van Hollandt ende Zeelandt veroorfaeckt worden hen te verveugen, ofte karei Jongeren ende Kinderen te verfeynden in andere UytheemfcheSchooien ende Univerfiteyten buyten Onfen Lande ende Gebedt van eender Religie met hem weiënde, het welck Wy omme feeckere mfichten liever willen verhoeden ; defen aengemerekt, ende dat Wy verftaen de confervatie van den Staet ende politie der .Landen van Hollandt ende Zeelandt , t'Onfer hoogheyt en heer hjckheyt feer dienftelijck te zijn; hebben daeromme, ende om'andere redenen Ons bewegende, ende fonderlinge oock dat Wy gantichehjck geneyght. zijn Onfe Stadt van Leyden , met den Burgeren ende Inwoonderen van dien , ten aeniien- van den grooten. Jalten ende noodt van voorfchreven Krijgh, by henluyden in aldergetrouwigheyt gcfuitinceit, ende gedragen, by alle Wegen ende middelen te gratificeren ende te vorderen. By rype deliberatie- endeadyis van Onfen lieven Neve , Ridder van Onfer Ordre,,. Wilhem f rmce van Orange, Grave van Naffau,. &c. Stadthouder ende Ca piteyn-Generael voor-Ons, over Hollandt, Zeelandt, Wefl-Vries andt en Utrecht, met die van den Raede Provinciael van Hollandt %_ ende van dë gemeene Staten van Hollandt ende- Zeelandt  afo, , I. Boek. G. Sevende Titel "binnen de -voorfchreve Stede van Leyden geordonneert ende opgeright eene vrye openbare Schoole ende Univerfitëyt, gelijck Wy de felve aldaer ordonneren ende oprechten by defen, omme in den felven Schoole ende Univerfitëyt vryelijck ende openbaerlijck -de fcientie der Godtheyt, in den Rechten ende Medicynen , mitsgaders der Philofophien, en allen anderen vrye Konften; oock die Talen, Latijn, Greeck en Hebraycque, gekundight, gelefen en geleert te worden, by Doftoren en Leeraers daer toe gequalificeert, «n aen te nemen ; 'dewelcke oock authoriteyt en maght fullen hebben in de voorfchreve fcientien, openbare oeffeninge en difputatien te houden: Ende na behoorlijcke examinatie en onderfoeck, Titulen van Docloren en Meefters in de voorfchreve Scientien ende Konften te verleenen , onder behoorlijcke letteren ende brieven daer toe dienende; die Wy willen van fulcken effeft ende kraght te zijn, ende gehouden te worden , als die in andere gemeyne Schooien ende Univerfiteyten verleent ofte gegeven moghten zijn: Authoriferende als fulcks den voorigen Onfen lieven Neve ende Stadthouder, van Onfen t'wegen tot vorderinge der voorfchreve Univerfitëyt, ende van alle goede Politie, Regeringe ende Ordeninge van dien, mitsgaders tot den onderhoudt van den Doctoren ende Leeraers voorfchreve , te maecken alfulcke Ordonnantiën en Statuten als daer toe noodigh ende dienlijck fullen mogen zijn, by advis van den Staten der voorfchreve Landen van Hollandt ende Zeelandt, alle welcke Ordonnantiën ende Statuten met het gunt daer aen dependerende is , Wy willen onderhouden ende aghtervolght worden, als of die van Ons uytgegaen waren, gelijck Wy de felve oock voor nu alsdan, ende dan alsnu houden by Ons beveftight , ende beveiligen by defen , fonder dat Wy nochtans willen eenige andere gelijcke* Schoole tot eeniger tydt in Hollandt ofte Zeelandt gefondeert of opgerecht te worden ; het welck Wy voor Ons ende Onfen Succeffeurs expreftelijcken verboden hebben, ende'verbieden by delen: Hebben voorts gegunt ende geoorloft, o-unnen ende oorloven by defen, den Burgermeefters ende Regeerders der voorfchreve Stede van Leyden, den felven oock gevende volkomen maght en authoriteyt , voor foo veel des noodt zy, tot de plaetfe van de voorfchreve Schoole , t'allen tyden te mogen iienvaerden , gebruycken ende eygenen, alfulcke gemeyne ofte private plaetfe ende huyfinge als henluyden goedtduncken fal, de felfde  VAN de UnIVBRSITEYT te LeYDEN &$ de tot de voorfchreve Schoole accommoderende ende timmerende oock veranderende ende het getimmert démoHèrendT^rVor'' pendefulcks fykyden bevinden"fullen tot de bequaemhevt Tuet alleenhjck der felver Schoole, maer oock tot comlnoS'ende S rSi^n eemgG ?r D°aoren ofte Smdentm WoSJkS ofte Collegien, mitsgaders tot cferaet der felver, ende reSeat cn der Studenten eenighfints dienlijck te wefen < behoudèli c£n Z fyluyden gehouden worden de particuliere EygemerTofte Befittc?, van de private Huyfen aUeenli^ken te vernLgento fcha SS van Schepenen, na de Keure en Ordonnantie der"felve? Stel nie? jegenftaende eenige appellatie ofte tegen feggen van yemmdtOm bieden daer omme Onfen Neve en Stadïhouder /Saders d£" van den Raede ende Steden van Hollandt ende ZeeSf bevee Wetho0^ '"f °z[eï Jufticieren ende Officieren,. R^d^^. Wethouders der Steden van den felven Lande, mïis^dlTvandt voorfchreve Univerfitëyt toekomende, ende allen^TacS dS? dit £^dS^o!?' en dcks v-Ten&fijn leguaid, dele Onfe Ordonnantie , fnftitutie ende Odrov na hare forme ende inhouden volkomen ,. ende doen volkoW ende de voorgenoemde van Leyden daer van volkomelijck te Sten 'enLen ende gebruycken, fonder henluyden daer inne te doen ofteTh ten gefchieden eenige verhinderinge ofte belet, maer tecontra ie alle vordennge ende onderftandt des verfoght of van noodzSo 7eS^°nfe,mreynïge fulcks is- Gegeven Stot DeTf onder Onfen' r^^fe»^^ ^ in den are Ons Meeren cuna Hollandia>, van Onfen Rijcke, te weten- l e iH^t^ &?" 10" ^de van Napels SOp de PI 5 der endt &Tlel $f K^gh' T ™ de/stadS-- aer encie Capiteyn Generael. Ende onderteyckent, At Genieten Ordonnantie ende Statuten voor de Uhher*- Ded t^f^^' Den >'J™* *S7S- Gr. Pk DJ. WIlhem' hJ der gratiën Godes Prince van Orange Gravevan NafTau,van Catzenellebogen, van Vianden?van D?e£ vam  2^4 1 Boek. G. Sevende Titel van Buyren , van Leerdam; &c. Heere ende Baron van Breda, van Dietz, van Grimbergen, van Arlay, van Noferoy, &c Burgharave van Antwerpen en van Befaneon, Stadthouder , ende Lapiteyn Generael over Hollandt , Zeelandt, Welï-Vneslandt ende Utrecht : Allen ende eenen yegelijck die defen jegenwoordige. eenighfints aengaen, fien ofte hooren lefen fullen, faluyt, Alfoo onlanghs van den Koningh van Spangien, Onfen genadigen Heere, oeordonneert is, als dat binnen der Stede van Leyden eene openbare Schoole, Univerfitëyt ofte Accademie geërigeert ende gemftitueert foude werden, alwaer de Jeught, foo van Hollandt, Zeelandt, als van de omleggende Landen, in alle vrye konften ende fcientien geleert, geoeffent ende opgevoet foude mogen vyorden; naer breeder vermelden der Brieven van ïnftitutie ende Oétioye den Magiftraet der felver Stede tot dien eynde verleent ende dat dienvolgende de ïnftitutie ofte Inauguratie der felver Univerhteyt op den aghtften Februarii laetleden gedaen ende gecelebreert is, ende dat volgende de voorfchreve Brieven van Odroye ofte Ïnftitutie Ons Incumbeert, alfulcke Ordonnantiën ende Statuten te maecken als Wy tot vorderinge ende regeringe der felver Univerfitëyt bevinden fouden te dienen ende noodigh te zijn , na den welcken den Reftor, Profeflbren, Studenten ende andere Lidtmaten der felver Univerfitëyt hen fouden hebben te reguleren : SOO IST dat Wy geften ende gevihteert hebbende leeckere Ordonnantiën ende Statuten , by den Profefforen foo die op de erectie ofte inauguratie van de-felve Univerfitëyt geweeft zyn, als anderen die daer na gekomen zijn , famentiijck uyt den Magiftraet der felver Stede geconcipieert, tot vorderinge der lelver Univerfitëyt dienende ; ende op alles gehadt het advis van de Gedeputeerden van den Staten van Hollandt ende Zeelandt, geordonneert ende geftatueert (hebben, ordonneren ende ftatueren de Poincfen ende Articulen hier na volgende. Dat het Lighaem der voorfchreve Univerfitëyt ftaen en gereprefenteert fal worden by den Reftor, Doftoren ende Profefioren in den felven daer toe geftipendieert ende dienende , mitsgaders de Dodores ende Magifters die in der felver Univerfitëyt gegradueert fullen zijn, ende aldaer hare refidentie fullen houden, dewelcke feilen zi n van den Raedt ofte Senaet der felver Univerhteyt ende  VAN DE UnïVEïUITIVT TE LeyDEN. fulcks gelijckelijcken het Lichaem der felver reprefenteren efide tallen tyden gehouden zijn te vergaderen, als fy van wegen den Rector geroepen ende geinlinueert fullen worden x. Re e^ie °fe creatie van den eerften Red°r ende Affefleurs hebben Wy gehouden aen Ons, ordonnerende fulcks voor ditloo P * Jegenwoordigen jaer tot Rector Mr. Petrum Thiarum, ende tot Afleflêurs Mr Johan Fengeret, Doctor in der Godthey™ Cornelis de Groote, Rechtsgeleerde, Gerard de Bont Medicijn, Bafilium Zyletepeum Latijnlchen Profeffor. J Dat op den eerften Februarii by de meefte ftemmen van den Raedt ofte Senaet der voorfchreve Univerfitëyt, drie vanDuvtfche Spraecken fullen worden gedenomineert, uyt den welcken Wv en ijl Onfe abfentie, die van den Raede van Hollandt by advis van den Burgermeefteren der Stede van Leyden, een gecreéert fal wor den tot Rector, die lijne dienften ende officie innegaen ende be ginnen fal den aghtften Februarii daer aen volgende : Welverftaen de, dat in de voorfchreve Denominatie mede wefen fal die ieaen woordelijck in den felven ftaet fal zijn, fulcks dat de felve oock fal mogen worden ^continueert indien het goet bevonden werdtende fal den voorfchreven Rector in fijn abfentie of fieckte eenen Vicarmer mogen kiefen, by confent van fijne Afleflêurs Dat den Rector fal hebben vier Aflefiêurs, te weten uyt elcken Faculteyt eenen, als eenen Theologum , eenen Jurifperitim , een Medicum , en een Philofophum ofte Libéralium Artium Profeflb rem, van den welcken alle jaren voorfchreve den aghtften Februa" rn twee vernieuwt, ende by de meefte ftemmen van de Doctoren ende Profeflbren der felver Univerfitëyt , ende anderen , die het Lichaem van dien reprefenteren, als vooren gekooren fullen wor den, dewelcke gefementlijck met den Reftor op alle voorvallende" faecken fullen difponeren, ende over gewightige ende fware faec ken roepen de Curateuren van de Univerfitëyt. Dat den Rector de faecken in deliberatie van de AfTeflèuren fal leggen , de opinien colligeren, ende naer het meerendéel refoï veren. Dat by het overlyden ofte onbequaemheyt van den Rector Af lefteuren ofte Afleflêurs een ofte meer, andere fullen Werden ce denomineert ende gecreëert als boven ; ende fal aengaende de Sn hequaeifiheyt, toefight genomen' worden by de voornoemde Cura teuts. Kk Dat'cr  266 I. Boek.~ G. Sevende Titel Dat'er voor het eerfte wefen fullen twee Profeftbors in Theologia, twee in Juriiprudentia, een in Medicina, een in Logica, een iri Phyfica , een in Mathematica , een Profelfor Latino Linguae, een GrÊecse, een Hebraicae, dewelcke naer dat het getal der Studenten in elcke Faculteyt wermeerderen fal, oock vermeerdert fullen mogen werden met'er tydt. Wat Aucteur, Boeck ofte Materie elck Profeflbr lefen of tractereri fal, fal by den jegenwoordigen Reétor, Afleflêurs ende Curareurs gerefolveert werden , waer na een yegelijck van henluyden liem fal hebben te reguleren. Dat elck van de Profefforen voorfien fal worden van behoorlijck falaris, fulcks de Curateurs of Toeiienders van de Univerfitëyt, gefamentlijck met de Burgermeefteren der voorfchreve Stede, met henluyden fullen konnen accorderen , uyt de goeden daer toe by den Staten gedeftineert ende geaccordeert, ofte als noch te accorderen, al volgende den ftaet ende authorifatie, den felven Burgermeefteren ende Curateurs daer af gegeven. Dat de Profeflbren elcke drie maenden een vierdepart van haren falaris, ontfangen fullen uyt handen van eenen feeckeren Rentmeefter, infonderheyt daer toe geftelt ofte te ftellen, Dat de Reclor fal hebben eenen Pedel , ende de Profeflbren dn het gemeen eenen, die tot redelijckheyt geftipendieert- fullen worden als. vooren. Dat by den Reclor, Affefleurs ende Curateurs een Secretaris van der Univerfitëyt fal worden gekoren, d;e Regifter houden fal van alle- refolutien van den Reclor, Affelfeurs , ende oock van Namen ende Toenamen van de Studenten, die geimrnatriculeert fullen werden-, annoterende den dagh van haerluyder komiie.-, ende Stede of Vlecke van daer fy zijn. Dat de. felve.Secretaris oock 't Rentmeefterfchap -fal bedienen, en fulcks alle des Univerfiteyts penningen , mkomnen ende gerechtigheden ontfangen, ende de felve expendieren ter Ordonnantie van den. Rector ende Afleflêursende aHe jaers reeckeninge doen den Reclor ende Raedt voorfchreve. Dat alle Studenten komende tot de Univerfitëyt,. gehouden fulteïb zijn terftondt hen te vinden by den Rector, ende hem te laten immatrieuleeren, ende daer vooren te betalen tot behoeve van, <& Univerfitëyt vyftien ftuyvers,. fulcks oock gehouden zijn te doen alk;  VAS' de ÜNIVERSrtEYT TE LeYÖEN. 167 alle die hen jegenwoordelijck ende van nu voorts aen voor Lidtmaten van de Univerfitëyt ivillen houden. Dat oock alle jaren als een nieuwe Reefor gekoren fal zijn, alle Studenten ende Lidtin aten van de Univerfitëyt hare Namen binnen veertien dagen fullen laten aenteyekenen, daer voor betalende een Imyver ten behoeve van den Reclor ende Secretaris. Den Reclor fal fweeren aen handen van den voorfchreven Cürateur, ten by wefen van Burgermeefteren der Stede van Leyden, -defe ende alle andere Statuten ende Ordonnantiën van de Univerfitëyt, na hare forme ende inhouden te onderhouden ende doen onderhouden , fonder daer jegens te doen of te laten gefchieden in eeiiiger wijs, ende dat hy na alle zijn vermogen fal beletten alle het gunt hy bevinden fal tot verachteringe der faecken van de Univerfitëyt te wefen, maer contrarie met alle vlyt, neerftigheyt en forge vervordere het gunt tot voordeel, eere, ende gemeenewelvaert van de felve Univerfitëyt , mitsgaders van de Lidtmaten ende Studenten van dien, met onderhoudt en vermeerderinge van den. dienft, ende glorie Godes, en van alle goede difcipline dienlijck fal mogen zijn, fonder in defen te gebruycken eenige affectie, gunfte ende ongunfte, nochte inlicht te hebben op eygen bate ofte proffite, ende voorts al te doen dat een goet Rector des Univerfiteyts fchuldigh is en behoort te doen. De Affeffeurs fullen fweeren dat fy den Reétor van de Univerfitëyt in officie wefende, fullen hebben in eere ende aenfien, ende voor foo veele henluyden aengaen magh de Ordonnantiën ende Statuten der felver Univerfitëyt, wel ende ter goeder trouwen onderhouden ende naerkomen, ende helpen voorftaen, den voornoemden Reclor aftifterende in allen voorvallende faecken, des by hem vermaendt of geroepen zijnde, met goeden raedt en advis, fulcks fyluyden in oprechter confeientie na Godts Woordt, mitsgaders alle Rechten ende Equiteyten, tot vorderinge foo wel van de faecken der Univerfitëyt, als tuffchen eenige partyen, oock tot oorbaer van. de Lidtmaten ende Studenten der felver Univerfitëyt bevinden fullen te behooren.. De Studenten fullen fweeren den Reclor met den Raedt ende Senaet der Univerfitëyt, met. aller reverentie ende:eerbiedinge te erkennen, den felven in hot effectueren ende volbrengen der Statuten van de felve Univerfitëyt, mitsgaders in alle hare wettehjcke Kki Ge-  2,68 I. Boek. G. Sevende Titel Geboden te gehoorfamen, ende foo fyluyden bevinden fullen, of tot hare kenniffe komen fal, yet den felven het Lichaem ende de gerechtigheyt van de Univerfitëyt prejudiciabel of jegens zijnde , dat fyluyden het felve den Curateurs van de felve Univerfitëyt, ofte den Reefor in der tydt, fullen te kennen geven , fonder de Univerfitëyt ofte den Officiers van dien in eenige hare Rechten te defrauderen, of yet te onthouden ; noch oock eenige Leeringe aen te hangen of te volgen, dan die in de felve Univerfitëyt geprofeffeert ende geleert fal worden, foo lange fy in de felve Univerfitëyt hen onthouden fullen. Dat in defe Univerfitëyt niet en fullen werden gecreë'ert dan Magiftri in Artibus ende Doctores, in de andere Faculteyten, ende dat de Creatie by den Reclor ter prefentie van de Profeffoors en Raedt gefchieden fal, naer voorgaende legitime examinatie, ende prefentatie gedaen by den Profeffoors van de Faculteyt daer inne hy gecreëert fal worden : .Wefverftaende , dat in de voorfchreve examinatie ende creatie by den voornoemden Rector ende Profeffoors oock reguard genomen fal worden op de deughden , het leven ende bequame ouderdom van de Perfoonen, omme niet toegelaten te werden den geenen die van eenigh quaet en onmanierlijck leven, ofte feer jonck van jaren mogen zijn. Dat een die'Doétor in Theologia, Jurifprudentia, aut Medicina gecreëert fal worden, tot behoef van den Reclor, Afleflêurs, ende andere van het Lichaem van de Univerfitëyt, fal betalen de fomme van twintigh guldens, ende tot behoef van de Univerfitëyt vijftien guldens; ende die Magifter in Artibus fal gecreëert worden, fal betalen tot behoef als boven, de fomme van twaelf guldens, ende tot behoef van de Univerfitëyt de fomme van aght guldens: Ende fal al het felve onder den Reclor ende andere boven verhaelt, by der examinatie ende creatie prefent geweeft zijnde, onder henluyden gelijckelijck gedeelt . worden ; behouden dat den Reclor dubbelde portie fal genieten, en daer voor hy den gecreeerden Doétor of Magifterbrief ende Zegel van fijn creatie leveren fal, voor de expeditie van dewelcke boven het gunt voorfchreve is , betaelt fal worden by den gecreëerden Doétor twee guldens, by de Magiftri Artium vier en twintigh ftuyvers , de drie deelen van de felve expeditie tot behoef van de Secretaris, ende vierdepart moor de. Pedel ende Pedellen.. Dc  VAN DE ÜNIVBRSITEYT TE LeYDEN 269 De jegfenwoordige Redor , met de andere van de Univerfitëyt lullen concipiëren de forme van examinatie die men obferveren faf voor het creëeren van een Dodor ofte Magifter, de ceremoniën die men m het creëeren gebruycken fal, de forme van het Zegel van de Univerfitëyt, het welck den Rector in fijn bewaernffle fal hebben, met wat Habiten ende Ornamenten, foo den Reftor en Raden, als de geene die gecreëert fal worden, ten felven tydegekleet ende verciert Men moeten ziin, omme vorder daer inne geftatueert ende by ons daer op confirmatie verleent te worden naer behooren. Dat elck van de jegenwoordige Profefforen aengenomen zijnde, met alfulcke Ornamenten fullen voor het eerfte als nu gegratificeert worden. & & Dat by den Staten van Hollandt twee ofte drie gequalificeerde ende bequame Perfoonen fullen geordonneert werden tot Patronen, Curateurs ofte Toefienders van de Univerfitëyt, die gehouden fullen zijn te beforgen ende benaerftigen alle het gunt henluyden gefamenthjck met den Reclor ende fynen Afleflêurs noodhm ende oirbaerlijck duncken fal, omme de Univerfitëyt te vorderen ende te doen floreren dewelcke daer omme allen tyden vry ingang hebben fullen in de Vergaderinge van den Reclor ende Afleffeurs, of die van de Univerfitëyt voornoemdt, ende mede opinieren mogen m alle voorkomende faecken, der wekker officien altydt dueren faf; ende fal by het overlyden van yemanden , een ander in plaets by den Staten geftelt werden, ende fullen de voornoemde Curateurs omme hare laft ende dienft te volkomen, hare convocatie ende t gefamenkomfte mogen houden ende maecken, daer ende alfoo hem dat goetduncken fal. Dat den Reftor ende alle Profeffoors, mitsgaders de Officiers van de voorfchreve Univerfitëyt , ende voorts alle de Docloren en Magiftri aldaer gecreëert, hem in de felve Univerfitëyt en in de ftudie onthoudende, ende continuelijcken fonder eenigerhande nëeringe ofte hantennge te doen, fullen voor hare Huys ende Huvsgeluide vry ende ontledight zijn van eenige Soldaten , ofte gevolge van den Hove, of van eenige Perfonagie te logeeren ofte ontfangen : Item, van alle dagelijckfche gefetten dagh ende na°ht Wachten, oock van de Contributien tot alle gemeene der Stede Wercken, ofte Fortificatiën; welcke exemptien oock geniéten: ful- K. k 3: feni  ay* I. Boek. G. Sevende Titel len alle vreemde Studenten voor hare Perfoonen, ten ware om den noodt of redenen by den Rector , met die van de Univerfitëyt voornoemdt anders bewillight ende geordonneert worde. Dat alle Studenten j Officieren, Pedellen, Secretariffen en diergelijcke van de Univerfitëyt, foo wel in civile als criminele faecken , het zy of fy ageren ofte geconvenieert mogen worden, te rechte fullen ftaen voor den Reclor ende fijne Aftefleurs, met den Burgermeefter ende twee Schepenmeefteren der felver Stede , het zy of de felve met Studenten of met Burgeren te doen moghten hebben, behoudelijck dat Partyen aleer zy in het recht fullen komen , voor den Reclor ende Affeffeurs ontboden fullen worden, die henluyden accorderen fullen foo verre het doenlijck is; en fullen de voornoemde Reclor, Profeffoors, Doftores en Magiftri in der eerfter inftantie geconvenieert werden voor den Hove van Hollandt, ende fyluyden agerende, gehouden zijn hare Partye te roepen voor fijne competente Rechter. Des en fal van de Sententie by den voorfchreven Reclor, Affeffeurs , Burgermeefteren ende Schepenmeefteren gegeven, geen Appellatien toegelaten werden, ende dat al by provifie , ende tot anders fal mogen wefen geordonneert. Ende en fal den Officier van de Stadt niemandt, Student ofte Lidtmaet van de Univerfitëyt zijnde, in apprehenfie mogen nemen, dan naer voorgaende refolutie van den Reclor ende Burgermeefteren , alleen uytgefeyt den geenen die hy in fware en enorme deliclen op het feyt bevinden fal. Dat den Reclor , fijne Afleifeurs ende Curateurs voornoemt, met advife van de andere Lidtmaten der voorfchreve Univerfitëyt, ift noodt, fullen vermogen te maecken alle alfulcke vorder Ordonnantie ende Statuten als tot vorderinge ende voortganck dei* felver Univerfitëyt eenighfints dienen fullen , mitsgaders aen den Staten verfoecken fullen; behoudelijck oock , dat fy geen Statuten eenighfints ftreckende tot aghterdeel van de Burgeren ofte Inwoonderen der voorfchreve Stede , ofte de felve eenighfints aengaende maecken en fullen, dan by advis ende voorgaende communicatie met den Burgermeefteren en Regeerders der voorfchreve Stede van Leyden; des en fullen oock die van de Magiftraet ge;n Statu'tëri of Ordonnantiën maecken tot aghterdeel, of eenighfints ae ..aende die  van de UnIVERSITEYT te LeYDEN. XjT. die van de Univerfitëyt, dan by gelijcke advis ende communicatie van den Reclor, Aftefteurs, ende Curateurs voorfchreve. Den tydt van te lefen ende doceren: Item., van de Faerien endeVacantien, die by den Profefforen fullen worden geobferveert ende onderhouden, fullen by 'den Reclor, Afleflêurs ende Curateurs geraemt ende geftelt werden , met advis van de voornoemde Burgermeefteren.. Alle Studenten foo wel vreemde als binnelandtfche, fullen in her komen ende wederkeeren tot der felver Univerfitëyt, vry zyn van alle Tollen, aengaende hare Boecken,. Kleederen, en andere IVfeubilen, ende voorts gebruycken alle Privilegiën ende vryheden, na befchreven Rechten hen competerende, voor foo veel die by defe jegenwoordige Statuten ende Ordonnantiën fpecialijcken niet en zijn gederogueert: Alle welcke voorfchreve Ordonnantiën en Statuten Wy willen binnen de voorfchreve Univerfitëyt by den Reclor, Aftefleurs, Profeffoors, Curateurs, Studenten, ende andere Lidtmaten der felver Univerfitëyt, voor het eerfle ende voor defen tydt aghtervolght ende onderhouden te werden : Ordonnerende een yegelijck van henluyden in fijn reguard , mitsgaders den Magiftraet der Stadt van Leyden,. ende alle.andere die de voorfchreve Statuten eenighfints mogen aengaen-, hem hier na te reguleren,, behouden aen Ons de vermeerderinge, verminderinge ofte veranderinge, ende interpretatie der felver. T'oirkonde defe met Onfe handt ende Zegel beveftight den Junii anno 15-75-. Onder ftondt, getekent. Gnillthelm de Kaffan, Op dePlijcke ftondt gefchreven, By myn Heere de. Prince. Ende was onderteeekent, F. de Beaudmont.. Andere Ordonnantie ende Statuten van de voorfchreve V'niverfteyt, Den 7. September ifox. Gr. PUIL Deel,, f. 5-42. N°. 3. DE Ridderfchap ,. Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt, reprefenterende de Staten van den felven Lande, Doen. te weeten r Dat alfoo boven de voorgaende Ordonnantie  %f% I. Boek. G. Sevenöe Titel. tie en Statuten van de Univerfitëyt binnen der Stadt Leyden, nodigh bevonden is, nader vordere ordre te ftellen, ten eynde op de promotien in de Faculteyten aldaer, alfulcke goede kenniffe en onderfoeck gedaan ende genomen , ende op de bequaemheyt van de Perfoonen gelet mach worden, als tot der Landen dienft, en eere van de voorfchreve Univerfitëyt behoort. Ende nadien Wy gefien hebben de Poincfen en Articulen daer op geconcipieert, hier naar van woorde tot woorde geinfcreert. OM voor te komen dat van nu voorts niemandt lightvaerdelijck in de Univerfitëyt alhier en kome te geraecken tot den ftaet ende waerdigheyt van Licentie of Doctoraet , daer uyt anderfints niet en kan worden verwacht dan verfmadenifle, kleynjgheyt en verachtinge der Promotien ; maer dat daer toe niemandt en geraecke dan die naer voorgaende behoorlijck onderfoeck, tot fulcks waerdigh ende bequaem werde gehouden en geoordeelt; ende om met eenen te beforgen, dat de weygeringe der geene die noch niet behoorlijck ende ten vollen bequaem werden gevonden, gcfchiede fonder der felver oneere of fchande: Is by de Curateurs van de Univerfitëyt, en Burgermeefteren der Stadt Leyden, met goedtduncken ende op het verfoeck van des Univerfiteyts Senaet, ende onder het behagen van de Ridderfchap , Edelen ende Steden, reprefenteerende de Staten 'sLandts van Hollandt en Weft-Vrieslandt , als de Souverainité in handen hebben, goedtgevonden ende beftoten. Dat van nu voortaen elck een die begeert gepromoveert of gegevordert te worden tot het Licentiaet of Docloorfchap , het zy in der Theologien, in de Rechten, of in der Medecynen, voor en al-eer hy tot het openbaer onderfoeck om tot de geroerde waerdigheyt te komen, mach worden toegelaten, gehouden is aen te fpreecken een van de ordinarifle Profeflbren der Faculteyt, daer toe hy begeert, gevordert te zijn, en van hem te begeeren tot een heymelijck onderfoeck toegelaten' te werden. Het welck gedaen zijnde, fal de felve Profeflbr alvöoren hem ondervragen ende verneemen niet alleen hoe lange fulck eenen in der felver Faculteyt {afhebben geftudeert, maer oock, en fonderlinge op fijnen handel- en ' Wandel. En daer van ten genoegen onderrecht zijnde, fal hêrn iriet goet- dunc-  van de Universiteit te Leyden duncken en believen van alle fijn ordinarüTe Mede-Profeflbren in der felver Hcnlteyt een feeckeren tydt voorftellen, om S M ve heymelijck , als hier volght, te worden onderfocht. Voor foo veel de Theologie belanght , in locü communibus Sacr*Scr»tur*, ende voorts, Summarie de tota fubflantia Veteri% novi Teftamente en byfonder m locis contr over fis Aengaende de Rechten in inftitutionibus Juris', en voorfmarifcher wyfe in de geheele Rechten. r fom- Ende voor foo veel de Medicynen aengaet, in inftitutionibus Medicmx, voorts Summarie f er totam Medicinam , ende bvfondet 2# Methodo medendi. j uuuu Sal vorder de Verfoecker alvooren in handen van den voor fchreven Profelfor leveren het geene de Heeren Profefforen vin dë felve faculteyt voor haer extraordinarii^ moeyten in defen tot een vereermge is toegevoeght, te weten voor deken Profeflör die dae? over ftaen fal, fes guldens van veertigh grooten het ftuck, die on der de felve in allen gevalle fullen worden verdeelt By foo verre de Verfoecker den genoemden ordinarifTen Pro Moren daer inne ten genoegen heeft geantwoordt, foo M men hem op des anderen daeghs des morgens ten aght uyren voor fchreven, het zy twee Locos fcriptur* ex VtroqueTeftTJlt0 ^ twee fware Loyen, of oock twee Afhorifmos Hi/pocratis CÏ welck te verftaen is uyt de faculteyt, Saer iri elck hegcm g'evoï dert te zijn; ende fal gehouden wefen, die naer noen ten vff uT ren te verklaren en uyt te leggen; het welck doende, fullen hem de jegenwoordige Profefforen daer in onderfoecken en bepSeveT tTn^o™PpenJn Verklamige en«nS-en of twee tëZlll Indien hy in de felve tweede onderfoeckinge de felve ProfelTn ren mede ten genoegen antwoordt, fal men hem een -tuvïenk aen de Aghtbare Heereri Retoren mededeylen, oinTot^S* bare onderfoeckinge of difputatie toegelaten te mogen werden^ Waer na den Verfoecker in voegen tot noch toe gfbmvckt fijne The/es dtfputandas met goedtduncken der Profefforen in elcke Faculteyt voorftellen magh, uytgeven, ende de felve fulis oPen baerhjck verantwoorden verdedigen , en ftaende houden, daF dë Senaet des üniverfiteyts fpeuren en oordeelen magh, dat hv folct met eeren heeft: beftaen,- en dat hy fonder des uSiverfiteytl fchan! LI de  274 L Boek. G. Sevende Titel, de tot een Licentiaet of Doftor, het zy der Collegien, der Rechten, of der Medicynen, aengenomen ende erkent magh worden; betalende alsdan de gewoonlijcke rechten, die voor langh met kennilTe van faecken tot veertigh guldens toe zijn begroot. Maer by aldien de Verfoecker de Heeren Profefforen van fijn Faculteyt, of in de eerfle, of in de tweede heymelijcke onderfoeckinge, niet ten genoegen konde antwoorden, lullen de voornoemde Profefforen den felven ohder den Eedt, daer mede by^ der Univerfitëyt verplight ftaen, fijn verfoeck beleefdelijck ontleggen, met vermaninge, van hem fonderlingh in het geene hy gefeylt moght hebben, beter te oeffenen; het welck doende, fy iorge tullen dragen voor de eere van den felven Student; ten welcken eynde elck van hen gehouden is fulcks by hem te bewaren, ende niemandt te ontdecken ; ende beyde de -beproevingen fullenl gefchieden ten Huyfe van den ordinariffen Profeffor , eerft verfoght zijnde , of daer het felve met gemeen goedtduncken heymehjckft fal konnen gefchieden; ende fal oock de verfoghte Profeffor , om de felve heymelijcke onderfoeckinge te bevorderen, fijn Medebroederen felfs by monde of gefchrifte aenfpreecken ende vermanen, fonder daer toe eenige Pedellen of Boden te gebruycken; alles op dat foodanige ontfeggen , indien het foude mogen gebeuren , den ontfeyden niet en gedye tot fchemp, fchande, of oneer, en fulcks in hem geen bevlytinghs afkeer en veroorfaecke. Ende dat de jegenwoordige regule ftricfehjck m alles fal worden onderhouden, fonder dat het in het vermogen van de Profefforen , ofte eenige van hen , noch oock van den Senaet der Univerfitëyt fal ftaen, yemandt daer inne te verfchoonen ofte aen te fien. T . Hebben Wy tot goeden voortganck van de faecken van de Univerfitëyt voornoemdt, ende op dat de promotien met goede vruchten,, als vooren, mogen genomen worden, geordonneert ende geftatueert, ordonneren en ifatueren by defen, dat de voorfchreve Poincfen en Articulen by een yegelijck, die het aengaen magh, na hare forme en inhouden fullen worden onderhouden en achtervolght r Ordonnerende den Curateurs , Reftor en Profefforen van de voorfchreve Univerfitëyt, en allen anderen , hen daer na te reguleren.. Gedaen in den Hage onder Onfen grooten Zegele hier aengehangen ,; den 7. September ih het jaer Ons Heeren  VAN de UnIVERSITEVT TE LeYDEN» zjy Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten, Geteeckent. C. de Rechtere. Ordre by de Heeren Staten van Hollandt geftelt, van te geraecken tot promotie van den ftaet en waerdigheyt van Licentiaet ende "Dottoraet. Den 7. September 1592. Gr. PI. IV. Deel f. 44z. DE Ridderfchap , Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt, reprefenterende de Staten van den felven Lande, Doen te weten : Dat alfoo boven de voorgaende Ordonnantiën en Statuten van de Univerfitëyt binnen der Stadt Leyden, nodigh bevonden is, nader vordere ordre te ftellen, ten eynde op de promotien in de Faculteyten aldaer, alfulcke goede kenniffe en onderfoeck gedaan ende genomen, ende op de bequaemheyt van de Perfoonen gelet mach werden, als tot der Landen dienfte, en eere van de voorfchreve Univerfitëyt behoort. Ende nadien Wy gefien hebben de Poincfen en Articulen daer op geconcipieert, hier naar van woorde tot woorde geinfereert. voor te komen dat nu voorts niemandt lightvaerdelijck in de Univerfitëyt alhier en kome te geraecken tot den ftaet ende waerdigheyt van Licentie of Docforaet , daer uyt anderfints niet en kan werden verwacht dan verfmadeniffe , kleynigheyt en verachtinge der Promotien ; maer dat daer toe niemandt en geraecke dan die naer voorgaende behoorlijck onderfoeck, tot fulcks waerdigh ende bequaem werde gevonden en geoordeelt; ende om., met eenen te beforgen, dat de weygeringen der geene die noch niet behoorlijck ende ten vollen bequaem werden gevonden, ge-. fchiede fonder der felver oneere of fchande , is by de Curateurs ende Burgermeefteren der Stadt Leyden, met goedtduncken, en op het verfoeck van des Univerfiteyts Senaet, ende onder het behagen van de Ridderfchap, Edelen ende Steden, reprefenteerende de Staten 'sLandts van Hollandt en Weft-Vrieslandt, als de Souverainité van dien, in handen hebbende, goedtgevonden ende beflooten. L 1 z Dat  L Boek. G. Sevends Titel. Dat van nu voortaen elck een die begeert gepromoveert of ge«■evordert te werden tot het Licentiaet of Docf oorfchap , het zy ui der Theologien, in de Rechten, of in der Medicynen, voor en aleer hy tot het openbaer onderfoeck om tot de geroerde waerdigheyt te komen, mach worden toegelaten, gehouden is aen te fpreecken een van de ordinaris Profefforen der Faculteyt, daer toe hy begeert gevordert te zijn, en van hem te begeeren tot een heymelijck0 onderfoeck toegelaten te werden. Het welck gedaen zijnde, fal de verfoghte Profeffor alvooren hem ondervragen, ende verneemen niet alleen hoe lange fulck eenen in der felver'Faculteyt fal hebben geftudeert, maer oock, en fonderlinge op fijn handel en wandel. En daer van ten genoegen onderrecht zijnde, fal hem met goetduncken ende believen van alle fijne ordinaris Medeprofefforen in der 'felver Faculteyt een feeckeren tijdt voorftellen, om van de felve, heymelijck, als hier volght, te werden onderfoght. Voor foo veele de Theologie belanght, in loc is communibus Saera Scriptura , en voorts fumniariae de tota fubfantia veteris & mvi Tefamenti, en byfonder tn tocis cont rover fis. Aengaende de Rechten in Inflitutionibus Juris , en voorts fommarifcher wyfe in de geheele Rechten. En voor foo veel de Medicijnen aengaet, in Inftitutiombus Medicina , voorts fummarie per totam Medicinam, en byfonder in methodo medendi. Sal vorder de Verfoecker alvooren in handen van den voorfchreven Profeffor leveren , het geene de Fleeren Profeflbren van de felve faculteyt voor haer extraordinariflen moeyten in defen tot een vereeringe is toegevoeght, te weten, voor elcken Profeffor die daer over ftaen fal, fes guldens, van veertigh grooten het ftuck, die onder de felve in allen gevalle fullen werden verdeelt. By foo verre den Verfoecker de genoemde ordinarifche Profefforen daer in ten genoegen heeft geantwoordt, foo fal men hem op des anderen daeghs des morgens ten aght uyren voorfchiyven, het zy twee locos Scriptura ex utroque Tefamento, of twee fware Loyen,. of twee Aphorifmos Hypocratis, het welck te verftaen is uyt de faculteyt daer 'in elck begeert gevordert te zijn ; ende faL gehouden wefen die na hoen ten vyf uyren te verklaren en uyt te leggen ;. het welck doende « fullen hem de jegenwoordige J- Pro-  VAxN DE UnIVERSITEYT TE LEYDEN. %jj Profeflbren daer in onderfoecken ende beproeven, ende elck op fijn verklaringe en uytlegginge een of twee argumenten voorwerpen. Indien hy in de felve tweede onderfoeckinge der Profefforen ten genoegen antwoordt, fal men hem een getuygeniffe van den Aghtbaren Heeren Re&oren mededeelen , om tot de openbare onderfoeckinge of difputatie toegelaten te mogen werden. Waer na den Verfoecker, in voegen tot noch tot gebruyckt fijne The fes difputandas, met goedtduncken der Profefforen, elcke Faculteyt voorftellen magh , uytgeven , en de felve fulcks' openbaerhjcken verantwoorden, verdedigen en ftaende houden, dat den Senaet des Univerfiteyts fpeuren en oordeelen magh, dat hy fulcks met eeren heeft beftaen , ende dat hy fonder des Univerfiteyts fchande, tot een Licentiaet of Doclor , het zy der Theolooién, der Rechten of der Medicynen, aengenomen en erkent magh werden betalende alsdan de gewoonlijcke Rechten, die voorlangh met kenniffe van faecken tot veertigh guldens toe zijn begroot. Maer by aldien de Verfoecker den Heeren Profefforen Van fijne Faculteyt, of in de eerfte, of in de tweede heymelijcke onderfoeckinge, niet ten genoegen konde antwoorden, fullen de voornoemde Profefforen den felven onder den eedt, daer mede fy der Univerfitëyt fullen verplight ftaen , fijn verfoeck beleefdelijck ontfeggen, met vermaninge van hem fonderlinge in het geene hy gefeylt moght hebben, beter te oeffenen : het welck doende, fy forge dragen fullen voor de eere van den Student; ten welcke eynde elck van hen gehouden is fulcks by hem te bewaren, ende niemandt te ontdecken : Ende beyde de beproevingen fullen gefchieden ten Huyfe van den ordinariffen Profeftbr, eerft verfoght zijnde, of daer het felve met gemeen goedtduncken heymelijck. fal konnen gefchieden, ende fal oock de verfoghte Profeftbr, om de felve heymelijcke onderfoeckinge te bevorderen, fijn Medebroederen felfs by monde of gefchrifte aenfpreecken en vermanen, fonder daer toe eenige Pedellen of Booden te gebruycken; alles, opdat foodanigen ontfeggen (indien het foude mogen gebeuren) den ontfeyden niet gedye tot fchimp, fchande of oneer, en fulcks im hem geen bevlytinghs afkeer veroorfaecke.. En dat de jegenwoordige regel ftriclelijcken in alles fal werdem onderhouden, fonder dat het in het vermogen van, de Profefforen^ El a ©fi'  17g f. Boer. G. Sevende Titel of eenige van hen, noch oock van den Senaet der Univerfitëyt fal ftaen yemant daer in te verfchoonen of aen te fien. Hebben Wy tot goeden voortgangh van de faecken van de Univerfitëyt voorgenoemt, en op dat de Promotien met goede vruchten als vooren mogen genomen werden, geordonneert en geftatueert, ordonneren en ftatueren by defen, dat de voorfchreve poinéten en articulen by een yegelijck dien het aengaen magh, na hare forme ende inhouden fullen werden onderhouden ende aghtervolght; ordonnerende den Curateurs, Reclor en Profefforen van de voorfchreve Univerfitëyt, en allen anderen hun daer na te reguleren. Gedaen in den Hage onder Onfen grooten Zegel hier aen gehangen, den fevenden September in het jaer Onfes Heeren vyftien hondert twee ën tnegentigh. Aldus ftondt ondergefchreven, Ter ordonnantie van de Staten. Onderteeckent, C. de Rechtere. En was bezegelt met een groot roodt Waffchen Zegel, aen dubbelde Franchijne uythangende Staerten. Placaet tegens verfcheyde infolentien der Studenten tot Leyden. Den 19. November 1600. Gr. PI. I. Deel, £ 5-19. N°. 1* DE Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt , reprefenterende de Staten van den felven Lande, doen te weten: Alfo Wy onderrecht zijn, dat onlanghs geleden, eenige oproerige Lidtmaten der Univerfitëyt tot Leyden, hen bevordert hebben de gemeene Studenten aldaar, by geaffigeerde Biljetten te famen te roepen in der Scholen, ende aldaar Vergaderingen te houden, ftreckende tot beroerte ende onrufte der felver Univerfitëyt, daar uyt gevolght is, dat diverffe quaedt-willige onder henluyden de Bancken ende Zetelen in de felvige Schooien, moetwilligh over hoope hebben geworpen, ende belet dat de -ordinaris leffen aldaa haren gewoonlijcken voortgangh niet en mogen hebben. Dat mede aldaar des nacht veele ontuchtige faecken werden aengerecht by diverffe lichtvaardige Perfoonen, die hen vervorderen by doncker by der Straten te gaen, met getrocken Swaer*  van öe Universiteyt te Leyden Zy^ Swaerden in de handt, of met geladen Roers ende andere ongewoonhjck Geweeren, vechtende tegens de Straten, breeckende der goeden Luyden Glafen, ende andere onbehoorlijckheden met kryten ende roepen aenrechtende, die van Studenten die hen ad ftudia hnmanitatis begeven hebben, niet en behooren verwacht te werden, ende nochtans veel, als de Autheurs niet te vinden en zijn by de Gemeente tot lafte van de Studenten werden geleyt. SOÖ IST, dat Wy, omme hier inne te remediëren, geordonneert ende geftatueert hebben, ordonneren ende ftatueeren by defen, dat van nu voortaen niemandt van de voorfchreve Studenten hem vervorderen fal eenige convocatie ofte tTamenroepinge der gemeene Studenten te doen, ofte eenige conventiculen te houden, fonder confent van den Reclor, op poene van als oproerige daar over geftraft te werden, naer gelegentheyt van der faecke. Belaftende den felven Reclor ende Rechters van der Univerfitëyt wel expreftelijck hen naerftelijcken te informeeren tegens de Autheurs van de voorfchreve beroerte in der Schooien aangerecht, ende tegens de felve te procedeeren ende doen procedeeren fonder eenige diflimulatie, fulcks als de faecke vereyftchen fak Ende ten eynde de dertelheden, die by nachte gefchieden, te meer mogen ophouden, foo werdt een yegelijck verboden met Roers, getrocken Swaerden, ofte andere ongewoonelijcke Wapenen des nachts by der Straten te gaen ofte aldaer eenige rumoer van ftraetveghferye, glaesbreeckerye, of diergelijcke aen te rechten, op pcene dat de geene die op het feyt bevonden fullen werden contrarie te doen, daar door metter daedü vervallen fullen van alle fulcke Privilegiën , als henluyden als Litmaten der Univerfitëyt mogen competeeren, ende by den ordinaris Rechter mogen geftraft werden ten exemple van anderen. Ordonnerende defen aldaer in der Univerfitëyt gepubliceert te werden ende eenen yegelijcken die het aengaen mach, hem daer na. te reguleeren, foo Wy verftaen het felve tot rufte ende vorderinge van de gemeene Jludia nodigh te wefen. Gedaen in den Hage onder ' Onfen Zegel hier op gedruckt den negen en twintighften Novem* bns duyfent fes hondert. Lager ftondt, Ter ordonnantie van de Sta* ten. Ende is geteeckent, C. de Rechtere. Met fijn gewoonlijcke Paraffe , wefende ter zyden befegelt met het Zegel der Heeren Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, het welck in rooden, Waffene daer op. gedruckt,. en met. Papier bedeckt is. Acle:  z§0 ï. Boek. G. Sevende Titel Afte van uytfpraacke en ordre tuffchen de Univer* Jiteyt en de Stadt Leyden. Den 29. Januarii 1608. Gr. PI. IV. Deel, f. 443. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, verftaen heb^ bende de queflie, gerefen tuffchen den Rector en Senaet van de Univerfitëyt tot Leyden, ter eenre j en Burgermeefteren en Regeerders der felver Stede ter andere zyde ; op het verftandt van het XXIV. Articul der Statuten yan de Umyerfiteyt, mentionerende foo van de civile als criminele Jurifdiftie der voorfchreve Univerfitëyt , fuftinerende de voornoemde Reetor en benaet dat de Burgeren en Inwoonderen van de Stadt, foo wanneer die hun aen Studenten of andere Lidtmaten van de Univerfttevt moghten hebben verloopen , oock fouden na inhouden van het voorfchreve Articul moeten te recht ftaen voor den Rector, Affefforen, Burgermeefteren en twee Schepenemeefters, als Rechters van de Univerfitëyt, ende de voorfchreve Burgermeefteren en Regeerders ter contrarie, dat geene haerder Burgeren ofte Inwoonders voor eenigen anderen Rechters magh werden m criminele faecken geroepen, dan voor Schepenen der voorfchreve Steden, in conformité van de Privilegiën der felver, hebben gefien het voorfchreve Statuyt, en het geene daer tegens by de Burgermee, fleren ende Regeerders van Leyden gefeyt is, verklaert dat Burceren en Inwoonders der Stadt Leyden, met tegenftaende die met ?enigh Litmaet van de Univerfitëyt moghten te doen hebben, ofte hem aen yemandt van de Univerfitëyt moghten hebben mitepen, in faecken daer van wegen de Graeflijckheyt, en by de Officiers der felver, jegens yemandt criminelijcken geprocedeert werdt, lullen te recht ftaen voor Schepenen der felver Stede, en met voorden Rechters der Univerfitëyt; ende noopende 't verdragh by den voorfchreven Redor en Senaet, fer eenre; en dc Magiftraet yan Leyden ter andere zyde gemaeckt; op de nachtwacht in t toekomende by provifie te gebruycken, daer op approbatie van de btaten voortocht was, en hier nu geinfereert is: ALfoo die van den Gerechte der Stadt Leyden, om wegff te - nemen alle pretexten van klaghten, die by dien van de Univerfitëyt fouden mogen werden voorgewent, over de comporte-  VAN DE UnïVERSITEYT TE LEYDEN. agl inenten van de jegenwoordige naghtwaght, in dienft van de Stadt zijnde , aen de Heeren Rector en Senaet van de Univerfitëyt gedaen hadden de volgende praefentatien: Die yan den Gerechte der Stadt Leyden gelet hebbende op het verfoeck by de Heeren Curateuren van de Univerfitëyt, met voo nge communicatie van den Reftor en Senaet der voorfchreve Univerfitëyt gedaen, fullen om allen gevoeghs wille, ende om die van de Univerfitëyt niet te doen hebben eenigh misgenoegen van haer luyder aétien, hem laten bewegen om die aengenomen naghtwaght jegenwoordigh in dienft van de Stadt zijnde, te doen cafferen en daerenboven te vreeden te zijn , dat in plaetfe van dien , op 'den naem van de Heeren Staten fal werden van nieuws gebruyckt1 gelijck, of meerder getal van feeckere bequame Perfoonen d''e' door laft van de Ed. Heeren Staten ten dien eynde aengenomen fullen werden, by een Commandeur, op der felver naenf te ftellen, die de naghtwaght fullen waernemen, op foodanioen Inftruéne, als daer toe by henluyden, by gemeenen advife van de Stadt ende Univerfitëyt fal werden gegeven ; dat oock de voorfchreve naghtwaght fal ftaen m faecken, den Lidtmate van de Univerfitëyt aengaende, ter judicature van den Rector en Aftefleurs, ende Burgermeefteren, en twee Schepenenmeefters, die men aen de Hee ren Staten verfoecken fal daer toe fpecialijck te willen deliverenende dit alles op een proeve, ende tot wederfeggen, en onvermindert de gerechtigheyt van de Stadt, om foodanige vordere waght van Schutterye , Burgerye , Soldaten of andere, te mogen gebruycken, foo nu als dan, en dan als nu, als fy voor de ruft en dienft van de Stadt oorbaer en noodigh aghten fullen ; welverIfaende, dat de voorfchreve aen te nemene Soldaten, oock fullen ftaen onder eedt van de Stadt, om fich tallen tyden in dienft van de Stadt te laten gebruycken, daer vooren die van den voorfchreven Gerechte te vreeden fullen wefen de helft van de Soldye te betalen, mits de andere helft by de Heeren Staten fal gefurneert werden. ° Ende dat den Reclor en Senaet van de Univerfitëyt die voorfchreve praefentatie en aenbiedinge gefie.1 hebbende , de felve hadden aengenomen, mits dat alles verftaen foude werden, ende ge- M m fchie.  ^ t Boek. G. Sevende Titel fchieden fonder prayuditie van den Statuten en Privilegen der Univerfitëyt, ende dat de voorfchreve aen te nemene naghtwaght oock foude ftaen onder eedt van de Univerfitëyt, ende mede ten dienfte van de felve gebruyckt werden, foo wel by dage als by naghte, daer inne de voorfchreve van den Gerechte hebben verwilhght; SOO IST : Dat van het geene voorfchreve is , de jegenwoordige Afte goedtgevonden is gemaeckt te werden, om een yegelijck te ftrecken na behooren; ende voorts verdragen , dat het felve den E Heeren Staten fal werden voorgedragen , en hare Ed. Mog. verfocht het geene voorfchreve is, te willen approbeeren , en ten dien eynde te doen depefchcren op Dammas van de Codde , gewefene Capiteyn over de Waerdtgelders, binnen Leyden gehght, Commiflie, om over de voorfchreve aen te nemene Soldaten, die by provifie op vier en vyftigh Hoofden geraemt zijn, als Commandeur te werden gebruyckt, ende het voorfchreve getal, met advis van den Redor , ende vier Aftefleurs, mitsgaders van Burgermeefteren , en twee Schepenenmeefteren te mogen aennemen, beneffens twee Lieutenanten , de helft van de onkoften daer toe noodigh, te willen fupporteren, ende den voorfchreven Rector, Aftefleurs , Burgermeefteren ende Schepenenmeefters te dehgeren, om als Rechters over de deliden en mefufen, die by de voorfchreve Soldaten fouden mogen werden begaen , de judicature te mooen exerceren, ende oock authoriferen , om foo den Commandeur, fijne Lieutenanten, en aengenomene Soldaten, op den naem van de Heeren Staten den eedt te mogen afnemen, ende dienvolgens te mogen concipiëren foodanige Inftruaie op de voorfchreve naghtwaght, en anders, de voorfchreve Soldaten aengaende, als de voorfchreve Redor, Aftefleurs, Burgermeefteren en Schepenenmeefters, voor de ruft en dienft van de Stadt en Univerfitëyt noodigh aghten fullen. Aldus gedaen, en ten dien oirkonde by de refpective Gedeputeerden van de Stadt Leyden en Univerfitëyt , door laft van de Reftor en Senaet van de Univerfitëyt, ter eenre ; ende van deii Gerechte der Stadt Leyden, ter andere zyde, geteeckent, den negen en twintighften januarii 160%. En was onderteekent, Jacobus Armhiïus, Corn. de Groot, G. Tuningb, E.VorJï'me, Jan Tfnontfz, Fr. Diiyck, en Nic. van Zeyfi. ^  VAN DE UnIVERSITEYT te leyden. 283 Hebben de Staten van Hollandt ende Welt-Vrieslandt geapprobeert, ende approberen mits defen, authoriferende den voorfchreven Reclor , Aftefleurs, Burgermeefteren ende Schepenenmeefters, om uyt, en op haren naem te mogen aennemen het getal van vier en vyftigh Soldaten , door Dammas vande Codde , die ten dien eynde, defe tegenwoordige voor Commiflie fal ftrecken, ende daer beneffens tot fijne behulp twee Lieutenanten , om gebruyckt te werden tot naghtwaght, .ende ten fine als in de voorige Acle , en vordere ïnftruclie , by den voorfchreven Reclor, Aflèifeurs , Burgermeefteren en Schepenenmeefteren, dies aengaende te maecken de felve den eedt af te nemen, en onder de voorfchreve aen te' nemene Soldaten, in cas van mefufen, de judicature te mogen exerceren, die felve daer toe expres deügerende ; en fullen de Heeren Staten, de voorfchreve Waght in het werck geftelt zijnde, op de verfoghte fubfidie van de koften en foldyen daer toe gerequireert, letten na behooren. Gedaen in den Hage den 29. lanuarii i6d8. Nader Placaet tegens verfcheyde infolentien der Studenten tot Leyden. Den 10. December 1627. Gr. PI. I. Deel, f. 519. N°. 2. DE Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt , reprefenterende de Staten van den felven Lande , doen te weten : Alfoo Ons door verfcheyden klachten ende gerughten bekent gemaeckt is , de groote infolentie ende moetwille van fommige Lidtmaten van de Univerfitëyt tot Leyden, dewelcke , niet tegenftaende Wy hier voortydts feeckere Ordonnantie, omme de occafie van dien voor te komen ende te verhinderen, gemaeckt ende geftatueert hebben gehadt, gelijck daer naer verfcheyden Interdiclien by den Senaet der voorfchreve Univerfitëyt daer tegens mede geaffigeert zijn geweeft, echter meer ende meer dagelijcks aenwaft ende toeneemt. Ende dat Wy in gewifle ervaringe gekomen zijn, dat de Lidtmaten van Onfe Univerfitëyt langhs 's Heeren Straten graflèrende, de publicque Waghten, die tot allen tyden inviolabel zijn geweeft, irriteren ende aggrefleren, ende naMm 2 nament-  2g4 I. Boek. G. SeVende Titel mentliick dat noch geheel onlanghs geleden, eenige der voorfchreve Lidtmaten fich hebben vervordert voor het Corps de Guardes van de Binnenwaght tot Leyden, dien van de felve Waght feer impetueufelijck met Steenen te werpen: Dat mede dickmael bevonden werdt, ende noch voor weynige dagen gebleecken is, dat niet alleen uyt particulieren haet, maer oock uyt louteren moetwille ende dertelheyt, der goeder Luyden endelngefetenen Glafen ingefmeten ende gefiooten werden, tot grooten fchnck ende ichade van de Onderdanen , ende vilipendie van de publicque authoriteyt, het welck in een goede ende welgeftelde Republicque niet en behoort geleden ende verdragen te worden, maer fwaerhjck dient geftraft te ziin. SOO IST, dat Wy tot welftandt van Onfe Univerfitëyt, ende behoudeniftè der Lidtmaten van dien , mitsgaders tot verfeeckertheyt ende geruftheyt van de voorfchreven Onderdanen ende Ingefetënen der Stadt Leyden, om alle occafte van infolentie, moetwille, onbehoorlijckheden ende inconvementen voor te komen ende te verhinderen, met rypen raden ende deliberatie, geftatueert, belaft ende bevoelen hebben, gelijck Wy by defen ftatueren, belaften ende beveelen, dat yeder Lidtmaet der voorfchreve Univerfitëyt, fich voortaen drage als een goedt Onderfaet ende Lidtmaet behoort ende betaemt. Verbiedende ende mterdicerende allerley irriteringen ende aggreflien van de Wachten, op poene dat de geenen die bevonden fullen werden de publicque Waghten «reagtfrefleert te hebben; daer door met'er daet vervallen fullen van alle fulcke Privilegiën als henluyden, als Lidtmaten der Univerfitëyt, mogen competeren , ende by den ordinaris Rechter mogen geftraft werden. Gelijck Wy dan mede wel expreftelijck by defen verbieden allerley Glafefmyteryen, ende foo wie ter contrarie hem moghte verftouten de Glafen van eenigh Burger * Poorter of ander Ingefeten der Stadt Leyden in te ftaen ofte in te werpen, of in te ftooten , den felven willen ende begeeren Wy, dat fal werden verklaert daer door mede vervallen te zijn van de voorfchreve Privilegiën, ende daer beneffens gecondemneert voor feeckeren tydt te Water ende te Broodt, mitsgaders voorts gebannen ende wyders noch gecorrigeert, naer exigentie van der faecke, de gebroocken Glafen t'haren koften promptelijck te doen repareren ende maecken. In welcke poenen ende ftraffen mede fullen vervallen, die geene, dewelcke by ende ontrent het voorfchreve Gla- fe-  van de UnIVERSITEYT TE LeYDEN. 18? fefmyten geweeft , ende daer van , mitsgaders van de fchuldigen of handtdadigen kenniffe gehadt hebbende , het felve den voorlchreven Rechteren van der Univerfitëyt niet en fullen hebben aengegeven ende bekent gemaeckt. Ende dit al onvermindert de voorfchreve Onfe voorgaende Ordonnantie ofte Placate van den negen en twintighften Novembris van den jare duyfent fes hondert , dewelcke Wy by defen houden als gerenoveert, voor foo veel de felve by de tegenwoordige niet en werdt verandert. Ende op dat net inhouden van defen magh werden aghtervolght ende geèxecuteert, ontbieden ende beveelen Wy den Reftor Magnificus , ende andere Rechters van de Univerfitëyt de poenen in° defen 'begre pen, m het fententieren naer te komen, ende te doen naerkoinen ende aghtervolgen. Belaftende oock wel fcherpelijck den Officier der Stadt Leyden, als Promotor van de Univerfitëyt aldaer , hem naerftehjck op de voorfchreve infolentien ende moetwillen van aggreflien van de Waghten ende Glafefmyteryen, mitsgaders op de Autheuren van dien te informeren, ende tegens de felve te pro cederen fonder eenige diflimulatie , fulcks als de faecke vereylchen fal. Lnde op dat niemandt hier van eenige onwetentheyt voor en wende, foo ordonneren Wy voorts den voornoemden Regor ende Rechters van de Univerfitëyt, defe Onfe Brieven van Placate ende Verbot , door den Secretaris van des Univerfitevts Senaet, behoorlijck te doen uytroepen ende publiceren: Wyders het dobbel van defen aen Onfe Univerfitëyt te doen affigeren en aenplacken, en jaerlijcks op de folemneel inauguratie van den voornoemden Redor te doen renoveren, in fulcker voegen als de voorichreye Senaet oordeelen fal beft ende gevougelijckft te fullen gefchieden. Gegeven in den Hage, onder Onfen grooten Zegde hier aen gehangen op den tienden December 1627 J de JVaffenaer, vt. Ter ordonnantie van den Staten C van der• miff. Wetten ende Statuten van de Univerfitëyt tot Leyden. Den 1. October 16,31, Gr. PI. I. Deel, f. 281 N°. 2. DE Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt, reprefenterende de Staten van den felven Lande. Mm 3 Allen  x86 I. Boek. G. Sevende Titel Allen ende een yegelijcken die defe jegenwoordige letteren eenighfints aengaen, ofte die fe lefen , faluyt. Alfoo wel eertydts door authoriteyt van Philips den II. van dien name Koningh van Spangien ; is geordonneert geweeft dat binnen de Stede Leyden eene openbare Schoole, Univerhteyt ofte Academie opgerecht foude werden, in welcke de Jeucht foo van Hollandt ende Zeelandt, als van de andere omleggende Provinciën, mitsgaders Rijcken en Republicquen, geleert ende geoeffent foude mogen werden, naer breeder vermelden der Brieven van Oclroye de Magiftraet der Stadt Leyden tot dien eynde verleent,. ende dat die voorfchreve oprechtinge der Univerhteyt tot Leyden op den aghtften Februarii van den 'jare vyftien hondert vyf en feventigh gehouden, ende gedaen is geweeft, ende dat door authoriteyt der voorfchreve Brieven van Oclroy den Heere Wilhelm van Orangien , nu loflijcker memorie, is opgeleyt geweeft, te maecken feeckere Statuten ende Geboden , dewelcke tot de rechte regeeringe ende vorderinge van defe Univerfitëyt noodigh ende meeft profijtelijck foude mogen fchynen. Ende dat by fijne Excellentie op den tweeden Junii van den voorfchreven jare oock foodanige Statuten ende Geboden als voorfchreve is, zijn gemaeckt geweeft, maer dat Ons onlanghs by den Curateuren der voorfchreve Univerfitëyt ende Burgermeefteren der voorfchreve Stadt Leyden is vertoont geworden, dat federt door het verloop van den tydt de faecken oock fulcks zijn verandert o-eworden, dat de gemelde Statuten ende Geboden noodwendelijck wel dienen wat verandert ende gedrefleert te worden, na de jegenwoordige geftelteniffe van de voorfchreve Univerfitëyt, ende dat over fulcks by henluyden met communicatie van den Reclor, Affefteurs ende Senaet der felver Univerfitëyt, uyt kraghte van de authorifatie daer toe by de voorfchreve eerfte Statuten, ende Onfe nadere Refolutie van den negentienden December feftien hondert negentien verleent, waren gemaeckt feeckere nieuwe Wetten ende Statuten, na den welcken den Reclor, Curateurs, Profeffoors, Studenten ende vordere Lidtmaten van [de Univerfitëyt, hen voortaen fouden hebben te reguleeren, verfoeckende daer van Onfe approbatie. SOO IST, dat Wy gefien hebben en overwogen hebbende de felve Wetten ende Statuten, op alles gehadt het advis van 'den geenen die hier toe by Ons zijn; gedeputeert ; «ah ac7 ns: . " ^jfVicpi < ■ • -~ge-  Van de Universiteyt te Leyden 287 geweeft, hebben geapprobeert ende voor goedt gekeurt by defen de Poincfen ende Articulen hier naer volgende. L Dat de Staten, het Lichaem des Univerfiteyts reprefenterende, fal beftaen uyt twaelf ordinaris Profeflbren , te weten • uyt yeder Faculteyt drie , als drie Theologen , drie Rechtsgeleerden, drie Medecynen, drie Philofophen, onder dewelcke oock de Profeflbren van de Taelen ende goede Konften werden begrepen: Ten ware het voorfchreve getal om eenige gewightige oorfaecken by den Curateuren van de Univerfitëyt ende Burgermeefteren der Stadt Leyden, naer gelegentheyt moghte werden Vermindert ofte vermeerdert, doch niet excederende het getal van vyftien. I l Dat op den eerften dagh Februarii van elcken jare by de meefte ftemmen van den Senaet der Univerfitëyt fullen werden genomineert drie uyt den felven Senaet die in de duytfche fpraecke ervaren zijn : uyt den welcken den Heere Prince van Orangien, als Stadthouder van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, ende in abfentie van lijn Excellentie het Hof van Hollandt, by advis van Burgermeefteren der Stadt Leyden, een Rector fal verkiefen, dewelcke op den aghtften van de felve maendt Februarii in de bedieninge van fijn Ampt treden fal, welcke bedieninge niet langer en fal duyren, als voor den tydt van een jaer maer fal t'eynde den voorfchreven jare wederom tot nieuwe nominatie ende eleclie van andere Perfoonen werden geprocedeert in manieren ende op de dagen als vooren , fulcks dat in de voorfchreve nieuwe nominatie oock niet en fal mogen werden geftelt , die geene die het voorleden jaer Reflor is geweeft , maer fal de felve afgaende Redor vier jaren daer na moeten ftil ftaen , fonder op die gebraght te mogen werden, gelijck oock voor het eerfte der voorfchreve vier jaren niet en fullen mogen werden genomineert eenige van de Profeflbren, zijnde van de felfde Faculteyt van den voorfchreven ouden of afgaenden Reftor, maer fal de nominatie uyt de drie andere refterende Faculteyten, te weten uyt elcke Faculteyt een,, t'elcken jarë moeten gedaen werden: Opdat alfoo het voorfchreve Recfóraetfchap voor foo veel mogelijck fal wefen, magh gaen konnen van de eene Faculteyt tot op de andere, egeene uytgefondert,.. en  igg L Boek, G. Sevende Titel en fal het den voorfchreven Reclor vry ftaen ter oorfaecke van fijn abfentie ofte fteckte , den geenen die jonghft voor hem het Recloraetfchap bedient heeft, tot eenen Vicarium ofte Stedehouder, by advis van Afleflêurs in fijn plaetfe te ftellen. Dat den Reéfor fullen by gevoeght werden vier Afleflêurs, uyt elcke Faculteyt een, als een Theologus , de ander een Rechtsgeleerde , de derde een Medecijn, de vierde een Philofophus ofte Profeffor der goede Konfte, of van de Taelen , van dewelcke alle jaren op den aghtften Februarii twee van hare bedieningen fullen afgaen , in plaetfe van dewelcke alsdan twee andere na de ordere ende rangh, die de felve ten aenften van hare refpective Faculteyten houden fullen fuccederen , dewelcke gefamentlijck met den Rector raedt plegende, op alle voorvallende faecken fullen difponeren , ende over fware ende hooghwightige faecken fullen fyluyden gehouden zijn te roepen de Curateurs van de Univerhteyt. j ^ Dat den Reclor alle faecken die om te verhandelen fullen voorvallen , in de deliberatie van de Afleflêurs leggen , daer op elck fijne opinie vragen, ende met de meefte ftemmen concludeeren n. y Dat by het overlyden ofte onbequaemheyt van den Reclor, Affefteur ofte Afleflêurs, een of meer andere, in maniere als vooren, fullen.worden genomineert ende gefurrogeert, ende fal, aengaende de voorfchreve onbequaemheyt, by de Curateuren van de Univerfitëyt kenniffe genomen ende geoordeelt werden, alvoorens daer op gehoort hebbende het advis van de voorfchreve Senaet. Ampliatie op het vyfde Articul. Extracl: uyt de Refolutie van de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt , In haer Edele Groot Mog. Vergaderinge genomen op Saturdagh den 29. Januarii 1641. *T\At op hét geproponeerde van den RaedtPenfionaris van J-S liegen den Senaet ende Trofejforen der Univerfitëyt tot Ley-  VAN DB UntYERSITE YT TE LeYDEN. xty. Lejden, roerende feeckere duyfierheyt ofte uyt gelat en geval fo de Statuten der felver Vniverfiteyt, % ÏSmbJ% -£m ftaen ende gerefolveert :JDat den Reclor Magmficus ferZn de geduyrende fijne Recloraetfchap , uyt de hfn/Zf™* van den overleden is geweeft, een andere Reclor, naer voor gaende nommane ende elcclze fal werden gefurrogeert, Zd'e Jat den felven afgaende van fijn ampt, den aglJen Fehrla m daer na volgende , hy mitsgaders de Faculteyt, nvt de' welcke hy fer gefurrogeert , een jaer daer na niet nomi„Zl en fullen wefen tot het voorfchreve Recloraetfchap fHde dat Jaer mede de voorfchreve Statuten fullen ierden geit U v i Wat Auteur, Boeck ofte materie elck Profeffor leeren of lee fen fal moet by den Reclor, Curateurs ende Burgermefflcrs mta gaders Meffeurs geitatueert werden, waer na de 1?Sob h£i" fullen hebben te reguleerem: ende fal elcke Faculteyt haSn beho0? kicken cours met doceren moeten abfolveren , binnen den tvdf ^' drie ofte uyterhjcke vier jaren. yüt ^n V I T. Dat alle de voorfchreve Profefforen fullen gehouden viin ï« ümvernteyt, niet alleenlijck op de publijcke P?omotien ende Lu gurale difputatien, maer oock in het doen van hare leffen L ver"* fchynen met hare Tabbaerden. len 'te ver~ n _ VIII. ^£ TCur.ateurs yan de Univerfitëyt ende Burgermeefleren der Stadt Leyden, fullen elcken van de Profefforen naer S £ i a met hunluyden fullen konnen acaadermr^^^e^ gie uyt de Goeden en Inkomlle daer toe by Ons gedefflLS ende gefchickt, ofte als noch te deflinereh, al ÖeTS ^even ^ ^ ^ ^^S^A TA 1 X' Dat de Profefforen t'eynde van elcke drie maenden een vierde part yan hare jaerhjckfche belooningen ontfangen fullen Ivt hfnl vaneen Rentmeefter daer toe fpeSialijcken Nn Da*  a^0 I. Boek. G. Sevende Titel. . v X. ? ^Wv.i . ' . Dat by den Rector, Curateurs ende Affeffeürs , • fullen gekooren werden twee Secretariffen , van de welcke den eenen Regifter houden fal van alle refolutien van den Senaet, ende den anderen van alle het geen by den. Reclor ende Rechters der Univerfitëyt, mitsgaders by den Reclor ende Affeffeürs in rechtsfaecken als Vreedemaeckers fal gedaen ofte verhandelt worden : maer den Reétor fal aenteeckenen de namen' , toenamen, ouderdom, woonplaetfen, foorte van ftudien ende het Vaderlandt, van alle die lich onder defe Univerfitëyt fullen willen begeven, met den dagh van hunluyder aenkomfte. X I. Dat den Reclor oock fal bewaren het groot Zegel van de Univerhteyt, ende ontfangen het geldt van alle des Univerfiteyts gerechtigheden, baten ende profijten, foo over de voorfchreve aenteyckeninge, als anders, ende het felve, ende wederom uyt geven na fijn eygen ende der. Afleflêurs goetvinden, waer van hy alle jaren gehouden fal wefen aên de Senaet te doen behoorlijcke rekeninge, bewys ende reliqua. XII. Dat'er twee Bodellen fullen zijn , van dewelcke den eenen gehouden fal wefen den Reclor, ende den anderen alle Profeflbren in het gemeyn ten dienfte te ftaen, ende dat fy beyde fullen traghtcn met vlyt hare Inftruclie aireede gemaeckt ofte noch te maecken, wel te aghtervolgen, der wekker eleclie ftaen fal aen de Curateurs in fulcker voegen, dat by de Senaet drie Perfoonen fullen genomineert werden, uyt dewelcke fyluyden een fullen verkiefen: gelijckerwys oock haerlieden toekomen fal het recht van de Bodellen als fy fulcks verdienen, met communicatie van de voorfchreve Senaet, te deporteren; ende fullen de Bodellen den eedt aen handen van den Reclor, Curateurs ende Burgermeefters doen, van alles getrouwelijcken te doen het geen fy haerlieden Amptswegen fullen belaften. 5 XIII. Dat alle de geene, die om te ftuderen tot defe Univerfitëyt komen, gehouden fullen zijn binnen den tijdt van aght dagen te rekenen bare komfte binnen de Stadt Leyden, fich te vertoonen i3 en Reaor, ende van de felve te laten immatriculeeren of mfchry- ven,  van DE UnIVERSITEYT TE LEYDEN. 29I ven, ende daer vooren te betalen tot behoef van de Univerfitëyt vyftien ffuyvers, fonder meer, of dat fyluyden anderfints, ende by gebreke van dien, voor geen Studenten en fullen werden aehouden, het welck oock onderworpen fullen zijn alle die geene, dewelcke tegenwoordelijcken, ende van nu voortaen voor Lidtmaten yan de Univerfitëyt willen zijn gehouden. Dat oock alle jaren, als den nieuwen Reclor gekooren ende geinaugureert fal zijn , alle Studenten ende Lidtmaten van de Univerfitëyt hare namen binnen veertien dagen na de voorfchreve inauguratie fullen laten recenferen of wederom aenteyckenen, daer voor "betalende fes ftuyvers fonder meer, ten behoeven van den-Reclor ende Secretaris voornoemd! Welverflaende dat niemandt als Student en fal mogen werden ihgefchreven, die noch geen twaelf jaren oudt en is, dan met <*oetvinden van de Curateurs voornoemdt. X I V. Den Reclor fal fweeren ende belooven aen handen van de voornoemde Curateurs, ten bywefen van Burgermeefters der Stede van Leyden, defe Statuten ende Ordonnantiën van de Univerfitëyt, na hare forme ende inhouden te fullen onderhouden, ende by andere doen onderhouden , fonder daer tegens te doen ófte te laten gefchieden m eeniger maniere, ende dat naer alle zijn vermogen Yal beletten, alle het gunt hy bevinden fal tot verminderinge der waerdigheyt, ende profyt van de Univerfitëyt te ftrecken : Maer ter contrarie, dat hy met vlyt, naerftigheyt endeforge fal bevorderen, het gunt tot vermeerderinge Van het voordeel ende eere der voorfchreve Univerfitëyt, mitsgaders tot behoudenifle van de gemeene welvaert, ende profyt van alle de Lidtmaten ende Studenten van dien, ende voornamentlijck oock tot vermeerderinge van den waeraghtigen dienft Godts , ende beveftinge van alle goede difcioline is dienende, fonder in defen te fullen gebruycken eenige particuliere afteêtSr, eygen bate ofte profyte, ende voorts al te fullen doen, dat een goedt Rector des Univerfiteyts fchuldigh is, ende behoort te doen. XV. Die Affeffeürs fullen fweeren ende beloven dat fy den Reclor fullen hebben in eere ende aeniien , ende voor foo veel henluyden aengaen magh, de Wetten ende Statuten van de Univerfitëyt ter ' goeder trouwe te onderhouden ende voorftaen , den voorfchreven Na 2 Re-  fan E Boek. G. Sevends Titel. Rector in. alle voorvallende faecken, des by hem geroepen zijnder. afhfteren met goeden raedt ende advis, fulcks fyluyden in oprechte confcientie na Godts Woordt , mitsgaders allen rechten ende fequiteyt,. ende tot vorderinge,, foo wel in faecken der Univerfitëyt, als de gefchillen tulTchen Studenten of Lidtmaten van dien , ende hare part-yen te beflighten ende eyndigen, mitsgaders oock tot oorbaer. van de voorfchreve. Lidtmaten ende Studenten bevinden fullen te behooren. X V f. De Burgermeefters ende Schepenen der Stadt Leyden, fullen jaerlijcks aen handen van de Curateuren verklaren by den eedt die fy den Graeffchap van. Hollandt hebben gedaen-, dat fy voor foo veel hen aengaen magh,. de Ordonnantiën ende Statuten der Univerhteyt wel ter goeder trouwe onderhouden, nakomen ende helpen voorftaen fullen, den Reefor des by hem vermaendt ofte geroepen zijnde, fullen affifteren ih alle judiciele faecken, fulcks fyluyden in oprechter confcientie,,naer Godts Woordt, mitsgaders "allen rechten ende aequiteyten bevinden.fullen te behooren.. XVII.. Den Officier van de Univerhteyt fal medé jaerlijcks aen handen van de voorfchreve Curateuren fweeren ende belooven by den eed die hy de. Graeflijckheyt van Hollandt gedaen heeft,. dat hy fich in faecken van de Academie fal reguleren ende gedragen naer de Ordonnantiën ende Statuten van de Univerhteyt,. ende dat hy. de felve na fijn vermogen onderhouden fal.. XVII L Alle Profefforen., foo-ordinarie als extraordinarie, fullen voortaen op hare aenneminge aen handen van de Curateuren der Univerfitëyt ende Burgermeefteren der Stadt Leyden, onder eeden belooven „ dat fyluyden de Wetten ende Statuten van de voorfchreve Univerfitëyt,. voor foo . veel hen aengaen magh, ter goeder trouwen onderhouden ende voorftaen fullen, endé fullèn alle de tegenwoordige Profefforen op het invoeren defer Statuten gelijcken eedt doen aen handen, als boven.. X I X. De Studenten gekomen zijnde tot hare feftien jaren, fullen fweesien met. onbedeekte Hoofden, opgeheven handen en uytgeftreckte Vingers „ als na. rechte gebruyckelijck is, dat. fy. den Reef or, Cu- ra-  vak DE- UnIVERSITBYT TE LeYDEN. 2.93 rateurs ende Senaet der Univerfitëyt, alle onderdanigheyt ende eere bewyfen, mitsgaders alle geboden ende Wettelijcke beveelen ende verboden van de felve Univerfitëyt gehoorfamen fullen , ende foo iyluyden yets bevinden ofte vernemen, ftreckende tot fchade of anderfints, llrydigh tegen het profyt van de Univerfitëyt, dat fy luyden het felve de Curateurs van de felve Univerfitëyt ofte" den Reéter fullen te kennen geven, dat fe ooek de Univerfitëyt ofte Officiers van dien, in hare Rechten niet en- fullen defrauderen ofte daer van yet onthouden. Dat de Studenten van de Theologie ffuderende op andere Beurfe van de Provinciën, Steden ende Col' legien, maer geen andere , boven de voorgaende gemeenen eedt" noch daer beneffens fullen fweeren, dat foo lango als- fy hen in defe Univerfitëyt fullen onthouden , fyluyden ih het ftuck van de Religie oock geene andere leeringe en fullen aenhangcn ofte vol gen ,. dan die in de felve Univerfitëyt geleert en gehouden wordt Maer belangende de geene die beneden hare feftien jaren -zijn de felve fal den Reclor onder handtaftinge gelijcke beloften af nemen ende indien fy in defe Univerfitëyt blyven tot hare feftien jaren! fal den Rector ten tyden van de Recenfiehaer den- eedt folerr! nelijck af nemen. X X. De Studenten en fullen haer niet vervorderen, i eenio-en Collegien onder henluyden die van eene Stadt, Provincie ofte Natie zijn, op te;rechten, ofte die voor defen opgereght zijn te onderhouden, ofte Lidtmaten daer van. te zijn, om uyt kraght van eenige aengenomen wetten, malkanderen tot folemhele byeenkomften te verbinden, onder wat pretext het oock foude mogen zijn - fulïü ™te niemandt maeltyden ,. fympofia, geldt ofte yet anders, direftelijck ofte mdireételijck af eyftchen ofte doen geven,, noch ter oorfaeck van mkomfte , welkom , adieu ofte vertreek, nochte yan Promotien, Oratien,. Propofitien , Difputatien, ofte andere folemnele Aclien ende Exercitiën „ die in de Academie gepleeght worden,, hoedamgh. die oock fouden mogen zijn, veel-min, de geene die fulcks weygeren, in eenige publijcque plaetfen uyt. te-kloppen, ofte m eemger manieren te turberen, oock felfs niemandt daer oyer te dreygen, ende dit alles op foodanige ftraffen,. ais by On& Placaet van den feven en twintighften September feftien hondert negen en twintigh daer toe geftelt is. N- n $, Act  ï. Boek. G. Sevende Titel XXI. Dat in defe Univerfitëyt mede fullen worden gemaeckt Docfoors, Licentiati, Baccalaurei ende Magiftri, in de refpective Faculteyten, ende dat op foodanige manieren als hier naer breeder wordt verklaert. XXII. Dat van nu voortaen elck een die begeert gepromoveert ofte gevordert te worden tot het Doctoorfchap , Licentiaetfchap, Magifterfchap ofte Baccalaureaetfchap refpective, het zy in der Theologie, in de Rechten, in der Medicynen , ofte in de Philofophie ende goede Konften, voor ende aleer hy tot het openbaer onderfoeck , om tot de geroerde waerdigheyt te komen, magh worden toegelaten , gehouden is aen te fpreecken een van de ordinarife Profefforen der Faculteyt, daer toe hy begeert gevordert te zijn, ende van hem te begeeren tot een heymelijck onderfoeck toegelaten te worden. XXIII. Het welck gedaen zijnde , fal de felve verfoghte Profeffor alvooren hem ondervragen ende vernemen, niet alleen hoe lange fulck eenen in der felver Faculteyt fal hebben geftudeert, maer oock ende fonderlinge op fijnen handel ende wandel. XXIV. Ende daer van ten genoegen onderreght zijnde, fal hem met goetduncken ende believen van fijne ordinaris Mede-Profefforen, in de felve Faculteyt eenen feeckerên tydt voorftellen, om van de felve heymelijck als hier naer volght te worden onderfoght. XXV. Voor foo veel de Theologie belanght, in loc is commuuibus Saera Scriptura, ende voorts Summarie de tota fubjiantia veteris fé> novi Teflamenti ende byfonder in loc is controverfa. X X V I. " Aengaende de Rechten in jnftitutionibus Jut is, ende voorts fommatifcher wyfe in de geheele Rechten. XXVII. Voor foo veel de Medicynen aengaet, in inftitutïonibus Medicina, voorts Summarie per totam Medkinam, en byfonder in methodo rnedendi. Ende  VAN DE ÜNIVERSITEYT TE LEYDEN. 295- XXVIII. Ende aengaende'de Philofophie ende goede Konften, m tot et Thilojophia. XXIX. Sal vorder de Verfoecker alvooren in handen van den voorfchreven Profeffor leveren, het geene den Heeren Profeflbren van de felve Faculteyt voor hare extraordinarife moeyte in defen tot een vereeringe is toegevoeght, te weten voor elcke Profeffor die daer over ftaen fal, tien guldens van veertigh grooten het ftuck,. die onder de felve in alle gevalle fullen worden verdeelt. XXX. By foo verre de Verfoecker de genoemde ordinantie Profeflbren daer inne ten genoegen heeft geantwoordt, foo fal men tegen des anderen daeghs ter felver uyren voorfchryven, het zy twee Locos Scriptura ex utroque Tejiamento, ofte twee fwareloyen, ofte twee Aphorifmos Hippocratis, ofte twee Texten uyt Ariftoteles. Het welck te verftaen is uyt de Faculteyt daer inne elck begeert gevordert te zijn, ende fal gehouden wefen die naer noen te vyf' uyren te verklaren ende uyt te leggen, het welck doende, fullen hem de jegenwoordige Profeflbren daer inne onderfoecken ende beproeven, ende elck op fijne verklaringe ende uytlegginge, een ofte twee Argumenten voorwerpen. XXXI. Indien hy in de felve tweede onderfoeckinge den felven Profeflbren mede ten genoegen antwoordt, fal men hem een getuygeniflê aen den Aghtbare Heere Reef orem mede deylen , om tot openbare onderfoeckinge ofte Difputatie toegelaten te mogen worden. XXXII. Waer naer den Verfoecker , in voegen tot noch toe gebruyckt zijnde Thefes d'ifputandas , met goetduncken der Profeflbren in elcke Faculteyt magh voorftellen , uytgeven ende de felve fulcksopenbaerlijck , ofte in de Senaet verdedigen ende ftaende houden,, te weten in Gradu *Doêforatus f§ Magifter ii, fonder Praefes, in Gradu Baccalaureatus, onder een Praefes, ende in Gradu Licentia fonder ofte onder een Praefes, ten keure van den Verfoecker, ten eynde de Senaet des Univerfiteyts fpeuren ende oordeelen magh,. dat hy fulcks met eeren heeft beftaen, ende dat hy fonder des Üni-  aoU 1 Boek. G. Sevende Titel Univerfiteyts fchande , tot een Docfor , Licentiaet, Magifter ofte Baccaulaureus refpeaive, het zy der Theologien, .der Rechten, der Medicynen ofte der Philofophien ende Konften, aengenomen ende erkent mogen worden , betalende alsdan over de gerechtigheyf, pro Doctor atu & pro Lïcentïa feftigh , pro Magifierio ÏS pro Bacculaureatu dertigh guldens van veertigh grooten het ftuck, fonder meer, te verdeden naer het gewoonlijck gebruyck. X X X I I T. De Promotien fullen in het openbaer gefchieden, in het aenfien van de geheele Univerfitëyt ,• ofte in beflotene Kamer van de Senaet. Die in het openbaer wil gepromoveert worden, fal des daeghs voor de Promotie, met beyde de Bodellen , des Univerfiteyts Scepters voor hem dragende , gaen noodigen de Profefforen in' hare Huyfen; ende den Heeren Officier, Burgermeefteren ende Gerechte der Stede Leyden, op het Raedthuys, ten eynde fy met hare Tabbaerden in de Univerfitëyt verfchynen, om fijne Promotien te vereeren, ende op den beftemden dagh van de Promotie, fal den 'Candidatus gekleet met eenen fwarten .zyden Damaftea Tabbert met Fluweele Opflagen, gaen ten Huyfe van .den Promotor, om met hem na de Academie te gaen, alwaer mede alle de Profefforen met hare Tabbaerden verfchynen, ende m de Senaets Kamer vergaderen fullen, uyt dewelcke fy gefamenthjeken foo haeit de Heeren Magiftraten fullen gekomen zijn, den Rector ende Promotor met den Candidatus voorgaende , ende de.andere Profefloren in hare ordre volgende, in de Academie fullen gaen, alwaer de Candidatus ftaende op de onderfte Stoel een Oratie doen fal, van fulcke materie als het hem fal goetduncken , doch alfoo dat hy gehouden fal zijn , de felvige aen de Promotor te vooren te toonen; defe Oratie geéyndight zijnde, fal hy op de opperfte Stoel klimmen , ende aen de zyde van den Promotor geftelt worden» dewelcke mede een Oratie doen fal, dn dewelcke hy den Candidatus naer verdienften geprefen ende tot fijnen phght ver maendt hebbende, hem Doiïorem, 'Licentïatum , Magtftrum, Baccalauretim folemnt formula promoveren fal, ende daer na hem het Boeck fijner Faculteyt eerft open, ende dan geflooten voor houden, een gouden Rin^h aen fijn voorite Vinger fteecken, een Fluweele Bonnet op het Hooft fetten, ende eyndelijck de rechter Handt geven, ende fal klare beduydinge van defe Ceremoniën daer by voegen. Dit ge-  van de UniVBRSITEYT Tl leyden 2,97 gedaen zijnde fal den gepromoveerden , naer een korte daflckfe»ginge tot Godt, den Reclor, Magiftraet, Profeflbren , Docloren, Predikanten , ende voorts alle de Toehoorders bedancken. Ende fal alsdan tuffchen den Reclor, Promotor, alle de Profefforen volgende, t'huys geleyt worden. XXXIV. Den Secretaris van de Senaet, fal aen den Gepromoveerden eenen Brief verleenen in Parkement gefchreven , ende by hem op de plycke geteeckent, ende by den Reclor ende Decanus van yeder Faculteyt refpective onderteeckent, inhoudende den Titel van des gepromoveerdens Inaugurale Difputatien, als mede in wat manieren hy gepromoveert is, aen welcken Brief met zyde Snoere hano-en fal het Univerfiteyts groote Zegel, in roode Waffche uytgedruckt, waer voor den Secretaris vier guldens van veertigh grooten het ftuck genieten fal, fonder meer. XXXV. Maer by aldien de Verfoecker den Heeren Profefforen van fijne Faculteyt, ofte in de eerfte ofte in de tweede heymelijcke onderfoeckinge niet ten genoegen konde antwoorden , fullen de voornoemde Profefforen den felven onder den eedt van fecreet te houden fijn verfoeck beleefdelijck ontfeggen, met vermaninge van hem fonderlinge in het geene hy gefeylt moght hebben, beter te oeffenen, het welck doende fy forge dragen fullen voor de eere van de felve. Student. Ten welcken eynde elck van hen gehouden is fulcks by hem te bewaren ende niemandt te ontdecken, ende beyde de beproevingen fullen gefchieden ten huyfe van de ordinariffe Profeffor eerft verfoght zijnde, ofte daer het felve met gemeen goetduncken heymelijck fal konnen gefchieden, ende fal oock de verfoghte Profeffor om heymelijcke onderfoeckinge te vervorderen, fijne Medebroeder felfs by monde ofte gefchrifte, ofte door den Verfoecker aenfpreecken ende vermanen, fonder daer toe eenige .Bodellen ofte Boden te gebruycken, alles op dat foodanige ontfegginge (indien het foude mogen gebeuren) den ontfeyde niet en gedye tot fchimp, fchande ofte oneere, en fulcks in hem geen bevlytinghs afkeer en veroorfaecke. XXXVI. Ende dat de jegenwoordige regule ftricleïijck in alles fal worden onderhouden, fonder dat'er in het vermogen van de Profefforen, O o ofte  z98 I. Boek. G. Sevendï Titel ofto eenige van hen noch oock van de Senaet der Univerfitëyt fal ftaen, yemandt daer inne te verfchoonen ofte aen te fien. XXXVII. Dat de Curateurs van de Univerfitëyt, dewelcke by Ons aireede zijn , ofte noch fullen worden geftelt. Mitsgaders Burgermeefters der Stadt Leyden, fullen gehouden zijn tebeforgen, alle het gunt henlieden in het byfonder, ofte gefamentlijck met den Rector ende Aftefleurs, tot cieraet, vermeerderinge ende heerlijckmakinge der voorfchreve Univerfitëyt, mitsgaders van het Duytfche ende Franfche Collegien Theologiae noodigh ende oorbaerlijck duncken fal. Welcke Curateurs en Burgermeefters voornoemdt, daeromme tot allen tyden fullen hebben vryen inganck in de Vergaderinge van den Senaet der voorfchreve Univerfitëyt, ende aldaer mede in alle voorkomende faecken mogen ftemmen ende helpen refolveren: der wekker officie maer voor een fccckercn tydt dueren ende fulcks vcranderlijck wefen fal, volgens dc Refolutie by Ons daer op genomen, ende by het overlyden van yemanden uyt den voornoemden Curateuren, fal een ander in des overlydehs plaetfe by Ons geftelt worden , ende fal de voornoemde Curateurs ende Burgermeefters , tot bequamer bedieninge haers Ampts vry ftaen, hare byfondere onderlinge t'famenkomfte te houden, ende in de felve over de faecke van de Univerhteyt ende van de Collegien voorfchreve te beraetflagen, fulcks als hen dat goetduncken lal. XXXVIII. Dat den Rector, Profeffoors ende de Officieren van de Univerhteyt , mitsgaders de Doctoren ende Magiftri, die hare titulen in de felve Univerfitëyt hebben verkregen ende aldaer noch continueren , tot goede Studiën hare neerftigheyt doen, niet doende eenige Kooprnanfchap , Ambaght, Handtwerck ofte Poortersneeringe, fullen voor hare Huyfen ende Huysgefinnen, vry ende ontleedight zijn van eenige Soldaten ofte Hovelingen te logeren, daerenboven van alle ordinarie dagh ende naghtwaghten, oock van alle Contributien tot alle gemeene der Stede Wercken ofte Fortificatiën, welcke vrydommen oock fullen genieten alle Studenten elck voor haer felven, ten ware by avontuere ornme eenige dringende nood ende gewightige oorfaecken, by advis ende goedtvindinge van den Reclor ende Senaet der Univerfitëyt anders moght worden geftatueert. Dat  van' de ÜNIVERSlTEYr te Lë*DEN, 199 X X X ï X. Dat de Studenten, Secretaris , Bodellen ende alle de geene die tot de Univerfitëyt behooren, foo wel in civile als crimineele faecken , het zy dat fe Aenleggers ofte Verweerders zijn , niet dan voor den Rector ende Afleflêurs, met den Burgermeefteren ende twee Schepenen der Stadt Leyden fullen te reght ftaen, het zy dat de felve met Studenten of met Borgeren gefchil moghten hebben , behoudelijck dat Borgers ofte Inwoonders der Stadt Leyden, niet tegenftaende die met eenigh Lidtmaet van de Univerfitëyt moghten te doen hebben, ofte hem aen yemant van de Univerfitëyt moghten hebben mifgrepen, in faecken daer van wegen de Graeffèlijckheyt ende by de Officieren der felver jegens yemandt crimineeIijck geprocedeert wordt, fullen te rechte ftaen voor Schepenen der felver Stede , ende niet voor de Rechters der Univerfitëyt, ende foo wanneer eenige gebuurtwift om erficheydinge ende fervituten , of diergelijcke faecken moght ontftaen , het zy tuffchen Burgers, Poorters of Inwoonders der voorfchreve Stede ter eenre, mitsgaders Profefforen, Studenten ende andere Lidtmaten van de Univerfitëyt voorfchreve ter andere zijden , het zy oock alleenlijck ■tuffchen Lidtmaten der felver Univerfitëyt ten vvederzyden , dat foodanige gebuurqueftie niet by den Rector of Rechters der Univerfitëyt, maer by Schout ende Schepenen der voorfchreve Stede geëxamineert ende gedecideert fal worden. Dat wyders beyde partyen al eer fy voor de voornoemde Rechters van de Univerfitëyt in het Recht mogen komen, ontboden fullen worden voor den Rector ende Afleflêurs, die henluyden foo verre het doenlijck is, fullen accorderen. Maer den Rector ende Profeffoors fullen in de eerften inftantie, geconvenieert worden voor den Hove van Hollandt, ende foo fyluyden Aenleggers zijn , fullen hare Tegenpartye roepen voor hare Competenten ofte dagelijckfchen Rechter. Wyders en fal van de Sententie by den Reclor , Affeffeuren, Burgermeefteren ende Schepenen gewefen, geene Provocatie toegelaten worden, en dit al by provifie , en tot dat anders fal wefen geordonneert. Ende en fal den Schout van der Stadt niemandt van de Studenten of Lidtmaten der Univerfitëyt in apprehenfie mogen nemen, dan na voorgaende ordre van den Reclor ende Burgermeefteren , uytgenomen alleenlijck den geenen, die hy in eenigh fwaer ende enorm Dilict op ter heete daet bevinden fal. O o 2 Dat  joo ï. Boek. G. Sevëndi Titel X L. Dat den Rector, Curateurs, Burgermeefters ende Affeffeürs voornoemdt met advife van de anderen Lidtmaten van de Senaet der Univerfitëyt, is het noodt, fullen vermogen te maecken alfulcke Statuten ende Ordonnantiën , als tot vorderinge ende vermeerderinge der felver Univerfitëyt eenighfins dienen fullen , mits dat fy de approbatie van dien aen Ons verfoecken fullen, behoudelijck oock dat fy niet en ftatueren het geene de Stadt Leyden, ofte de Burgeren ende Inwoonderen van dien eenighftns aengaet, ten zy de faecke alvooren -zy gecommuniceert met de Magiftraet der voorfchreve Stede , ende by de felve goedtgevonden. Des foo en fullen oock die van de Magiftraet voornoemdt, geen Statuten of Geboden, de Univerfitëyt ende Lidtmaten van dien eenighfins aengaende verkondigen , dan by gelijcke communicatie ende goedtvinden van den Rector, Aflèffeurs, Senaet, ende foo het noodt zy van de Curateurs. X L I. De Ferien ofte Vacantien van de Univerfitëyt, gedurende dewelcke de Profefforen mogen tree ken ende vaceren in haren particuliere affaires, ende anderfints daer het hen gelieven fal, fonder wedden te verliefen , fullen gehouden worden als van Kersavondt af, tot den fevenden dagh Januarii daer aen volgende toe, beyde incluys: op den eerften Februarii om de nominatie van de nieuwe Rector: van den aghtften tot den een en twintighften der felver maendt, om de recenfie aght dagen voor ende na Paeffchen: van 'sHeeren Hemelvaertsdagh af, tot den fevenden dagh na Pinxteren toe: van den eerften der Hontsdagen, tot dën eerften Septembris daer aen volgende: twee dagen op de Valckenburger Marckt: van den derden tot den tienden Oclobris, beyde incluys : om dé gedaghteniffe van het ontfet der Stadt Leyden ; ende wat aengaet de Woensdagen ende Saturdagen van elcke Weecke door het geheele jaer, op welcke twee dagen de ordinarie Profeffoors niet gewoon zijn eenige publicque Leffen te doen : de felve twee dagen fullen worden beftedet tot de publicque Promotien , Difputatien ende diergelijcke folemnele Actiën , gecelebreert wordende, mitsgaders (voor foo veel eenighfins doenlijck is) tot de particuliere Collegien van Difputatien, Examinatien ende Inftitutien , die ie Profefforen tilden Huyfe zijn houdende, ende foo noch eenige-  van DE UniVESIIE-YT TE LeYDEX.. 301 ge van die particuliere Oeffeningen op andere dagen foude moeten vallen, de felve fullen de voorfchreve Profeiforen gehouden wefen alfoo te dirigeren ende aen te ff ellen, dat fe niet en gefchieden op de felve uyren, als de refpective openbare Leifen in de felve Faculteyt, Konften ende Talen worden gedaen. X L I I. Alle Studenten foo wel' Uytheemfche als Inlandtfche , fullen in het komen ende wederkeeren tot defe Univerfitëyt, vry zijn van alle Tollen, aengaende hare Klederen, Boecken ende vorderen Huysraet, ende daerenboven genieten alle Privilegiën ende Vrijheden , hen na befchreven Rechten toekomende , voor foo veel die by defen Wetten, Statuten , ende niet fpecialijck en zijn gederogueert. Alle welck voorfchreve Statuten ende Ordonnantiën, Wy willen dat binnen defe Univerfitëyt by den Reef or, Curateurs, Burgermeefters, Affeffeürs, Profeffoors, Studenten ende andere Lidtmaten der felver Univerfitëyt, voorts aen aghtervolght ende onderhouden fullen worden. Bevelen daerom alle ende een yegelijcken van henluyden, mitsgaders den Magiftraet der Stadt Leyden, en allen anderen die delen Statuten eenighfins mogen aengaen, de felve na hare forme ende inhouden te onderhouden ende aghtervolgen, ende Wy behouden aen Ons de maght van vermeerderinge T moderatie , veranderinge ende interpretatie der felver. Gedaen in. 'sGravenhave , onder Omen grooten Zegele hier aengehangen in den jare Ons Heeren, eenigen Heylandts ende Salighmaeckers Jeui Chrifti 1631., op den eerften dagh van October. Ende is geparagrapheert, I. de IVaffenaet , vt. Ter ordonnantie van de Staten voomoemdt. Ende is getekent, C. vander Wolf. Placaet tegens de Duellen , ende uytdagingen em te veghten , van de Studenten in de Dniver/ileyt tot Leyden.. Den 10. Mey 1641.Gr.Pl. I. Deel, f. 391/N0. DE Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt j reprefenterende de Staten van den felven LanO 0 3 «Lc,  30> I. Boeic. G. Sevendf. Tjtv.u de doen te weten : Alfoo Ons niet a.; door verfcheyden ■oerWiten, maer oock door feeckere klaghtcn is bekent gemaeckt, hoe 3e Studenten ende Ledematen van Onfe Univerfitëyt tot Leyden, de Wapenen hoe langer hoe meer misbruyckende, ende daer mede groote exceffen plegende zijn, als namentlijck, dat de felve fich vervorderen den een den anderen uyt te dagen of roepen, ofte uyt té doen dagen of roepen, omme te veghten, oock foodanigh vechten t'affifteren, ofte te feconderen , onder pretext van alfoo te repareren hare eere , die door eenige offènfie, of injurie hen aengedaen, foude vermindert zijn : daer op dan fware quetfuren, ja doodtflagen komen te volgen. Waer door veele goede Luyden werden veroorfaeckt hare Kinderen, die fe aireede in de voorfchreve Univerfitëyt hebben, wederom van daer t'ontbieden, ende elders ter Studiën te fchicken : ende andere die voorgenomen hadden hare Kinderen naer de Univerfitëyt van Leyden te fenden, werden daer van affchrickigh gemaeckt. Al tot grooten ondienft ende verwoeftinge van de felve Univerfitëyt. SOO IST, dat Wy tot welftandt van Onfe Univerfitëyt, ende behoudeniffe der Ledematen van dien, mitsgaders omme voortaen, foo veel als doenelijck is, het voorfchreve doodtilaen , quetfen en andere droevige ende fware ongelucken of inconvenienten meer, die dagelijcks "uyt de voorfchreve Duellen, of ongeoorlofde veghteryen ontftaen, voor te komen , ende te verhoeden : Naer rype deliberatie van Radem noodigh hebben bevonden te belaften ende beveelen, gelijck Wy wel uytdruckelijck belaften ende beveelen by defen, dat alle de Studenten ende Ledematen der gemelder Onfer Univerfitëyt, van wat qualiteyt of conditie die mogen zijn, voortaen met malkanderen in eenigheyt , vreede ende ftilligheyt fullen hebben te leven , ende omme te gaen, fonder dat den een den anderen fal vermogen t'offènceren , injurieren ofte verongelijcken, op poene van daer over ten exempele van andere geftraft te werden. Maer in gevalle eghter eenigh gefchil ofte offènfie tuffchen den voorfchreven Studenten ende Ledematen moghte komen t'ontftaen, ende dat de geoffenceerde partye foude meynen , dat hem daer over eenige reparatie van fijne eere foude behooren gedaen te werden , dat de felve fich tot dien eynde voor eerft fal hebben t'addrefferen aen den Rector yan de Univerfitëyt ende fijne Aftefleurs, die den partyen fullen accorderen, foo het. doenelijck is:  van DE UnIVÊRSITEYT TE LeYDEN. 303 is: Ende in gevalle niet, openen den wegh van juffitie voor den gemelden Reclor en andere Rechteren van de Univerfitëyt. Verbiedende over fulcks allen den felven Studenten ende Ledematen, ende elckcn van dien , wel fchcrpelijck by defen , fich felven in effecle te rechten by wegen van de voorfchreve Duellen ofte onbehoorlijcke vechteryen, in eeniger manieren. Ende in oevalle eenigh Student ende Lidtmaet van Onfe Univerfitëyt in tegendeel dit Verbodt overtredende, fich quame te verftoutcn voor fich felven eenen anderen in Duel te beroepen , of uyt te dagen om tegen hem te veghten, den felven Uytdager verklaren Wy by defen dat daer door met'er daet fal vervallen van alle fulcke Privilegiën ende Vryheden, die hem als Lidtmaet der Univerfitëyt mogen competeren, ende dat hy by den ordinaris Rechter gecondemneert fal werden te Water ende teBroodc, ende gebannen voor fulcken tydt als den felven Rechter naer exigentie der faecken fal bevinden te behooren. Welcke poenen ende flraffen oock foodanigh Lidtmaet onderworpen fal zijn, die yemandt ter begeerte van eenen anderen tot veghten beroepen, het cartel, of eenige offenfive boodtfehap daer toe ftreckende, gedragen fal hebben. Gebiedende ende bevelende voorts mede wel fcherpelijck by defen, allen ende yegelijcken Studenten ende Ledematen voorfchreve, ende fonderlfngh mede den Bodellen van de Univerhteyt, mitsgaders allen anderen, dat fyluyden, foo haeft als zy eenige de aldermmfte kenniffe van de voorfchreve provocatien of uytdagin noc^ voor de Sterfhuylfn Ce heght fullen mogen werden ende dat by oveitredinge van dft Verbodt den voorfchreven Promotor ende (Meier foodaniL wf penen als verbeurt, door fime Subftituten of Dienaren fa?lebben af te halen, ende wegh te dragen : ende dat de felve (WtredS daerenboyen noch fullen verbeuren elck eene boete vTS guldens, te verdeden als vooren. nuugn Ende aengaende de Perpetranten der voorfchreve Nederlagen Wy verklaren Onfe meyninge geenfins te wefen, de PXn ende ftraffen, die by de gemeene Rechten tegens foódaniger?gequaM ceerden Doodtüageren zijn geftatueert , % defen JTvS^n P P ofte  3oó I. Boek.. G. Sevende Titel ofte veranderen, in eeniger manieren , maer alle de felve poenen ende ftraffen in haer geheel ende volkomen kraghten te laten. Ende op dat het inhouden van defen magh werden aghtervolght ende geëxecuteert, foo gebieden ende beveelen Wy den Rector Magnificus, ende den anderen Rechteren Onfer gemelde Univerfitëyt, de poenen ende correftien in defen begrepen, by hare Sententien poincfuelijck ende exacfelijck naer te komen, ende te doen naer komen. t. . Belaften oock wel fcherpelijck den Officier van de Stadt Leyden , ende Promotor der Univerfitëyt aldaer , figh neerftelijck op de voorfchreve provocatien ende veghteryen in Duel, mitsgaders op de vordere overtredingen met den aenkleven, ende op de Auteuren van dien t'informeren: oock jegens den felven te procederen fonder eenige diffimulatie, gunft of excufc, in hoedaniger manieren het foude mogen wefen, fulcks als de faecke vereyffchen fal. Ende ten eynde niemandt hier van eenige onwetentheyt voor en wende, foo ordonneren Wy voorts den gemelden Reclor ende Rechteren van de Univerfitëyt, defe Onfe Brieve van Placate ende Verbodt door den Secretaris van des Univerfiteyts Vierfchare behoorlijck te doen publiceren , ende uytroepen wyders het doubel van defen aen de Academie , ende elders , daer fulcks gewoon is te gefchieden, te doen affigeren ende aenplacken , mitsgaders jaerlijcks op de folemnele Inauguratie van den gemelden Reétor te doen'renoveren, in fulcker voegen als de Senaet van de Univerfitëyt oordeelen fal beft ende gevoeghlijckfl te fullen gefchieden. Gegeven in 's Gravenhage onder Onfen grooten Zegele hier aen gehangen op den tienden Mey 1641. Was geparapheert, I. T>. IVaffenaer, vt. Lager ftondt , Ter ordonnantie van de Staten. En was geteeckent, Herbt. van Beaumont, Ordre van de Staten van Hollandt ende WeftVrieslandt , jegens de vermenginge van de Theologie met de Thilofophie, ende het misbruyck van de vryheyt in het philojbpheren, tot nadeel van de Schriftuur e. Den 3 o. September 165-6. Gr. Pk III. Deel, f.. 443.. "Nö. 5. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt rypelijck ende 1 aandachtelijck overwogen hebbende feecker Gravamen , by de  VAN de ÜNIVERSITEYT TE LeVDEN. 307 de Claffe van 's Gravenhage op den aght en twintighften April defes loopenden jaers geformeert, ende jegens de jonghft gehondenc ordinaris Synode van 'Zuydt-Hollandt uytgefchreven, daer by in bedencken werdt gefteldt, of dc gemelde Chriftelycke Synodus niet geraden, en oock nodigh foude vinden op bequame middelen te deneken, dewelcke dienftigh fouden zijn, om dat onwaarfchijnlijck ende onfchriftmatigh dryven ende fchryven, dat by het voorfchreve Gravamen genoteert werdt, foo vmnigh aen te gaen, met den eerften te ftuyten, ten eynde de eygenfchap en kracht van de Heylige Schriftuyre niet verder en werde gekrenckt, dc Leeraers ende Profefforen van een ende de felve , of verfcheyden Academiën en hooge Schooien in verdeeltheden getrocken, de jonge Studenten in fulcke meyninge gevoedet , ende Godes' Kercke t'hans of morgen met de felve niet verfuyrt , de vroome meerder bedroeft, ende hare wederpartyen de mondt tot vreughde , ende tot lafteren geopent werde : Oock daer benevens gelet op de nadere Refolutie des gemelden Claftis, in date den derden Julii laetftleden , tot verklaringe of illucidatie van het voorgeroerde Gravamen genomen; daer by de meergemelde Claffe betuyght, noyt gedachten tot praejudicie van de liberteyt in het philofophcren, of het oogh op de een of de ander in het particulier gehadt te hebben, maer alleen noodigh geacht te divulgeren dat de principien die van veelen met heevigheyt worden gedreven, niet en werden geappliceert op de Theologie, tot praejudicie van de felve, of krenckinge van de kracht der Heylige Schriftuyre; ende daer op gehoort eerft de confideratien van de Heeren Curateuren van de Univerfitëyt tot Leyden, ende Burgermeefteren der felver Stede, die daer ophadden ingenomen het bericht van den Rector, ende andere Ledematen, conftituerende den Senaet van de gemelde Univerfitëyt , ende vervolgens mede het advis der Profefforen van de Theologifche faculteyt in de felve Univerfitëyt, alles in gevolge ende tot voldoeninge van haer Edele Groot Mog. fucceffive Refolutien in dates den veertienden, twintighften, ende vyf en twintighften Julii voorfchreve ; oock reguard genomen op den Brief van danckfegginge ende aernnaninge by die van de voorfchreve Zuydt-Hollandtfche Synodus op den aght en twintighften der felver maendt over het voorgeroerde fubject aen haer Edele Groot Mog. gefchreven, hebben na rype deliberatie ende communicatien daer op gehouden no- Pp * digh  308 I. Boek. G. Sevende Titel. digh geacht, door behoorlijcke wegen en middelen te voorfien, dat door de liberteyt van philofopheren, of het misbruyck van dien de ware Theologie , ende de Heylige Schriftuyre niet gekrenckt en werde , ende ten dien fine verklaert, geordonneert, ende geftaf lieert, gelyck haer Edele Groot Mog. , by eenparige advifen van alle de Leden verklaren, ordonneren ende ftatueren by defen, dat nademael alle Faculteyten ende Scientien, ende fulcks mede de Theologie ende Philofophie hebben haer eygene gefette palen ende limiten, binnen dewelcke defelve refpecfivelijck om alle confufie te vermeyden, moeten werden gecontinueert, fonder de een in de andere in te fchrydcn; derhalven de welgemelde Heeren Curateuren en Burgermeefteren der voorfchreve Steede fal werden gelaft ende geordonneert, gelijck henluyden gelaft ende geordonneert werdt by defen, forghvuldelijck te letten , ende te praecaveren aen de eene zyde dat de materiën ende quseftien die de Theologie eygen zijn, en alleen door openbaringe uyt Godes Heylige Woord bekent werden, als t'cenemael onderfcheyden van die quaeftien die uyt de natuure door de reden konnen ende moeten onderfocht ende geweten werden , de Theologen alleen werden gelaten, fonder dat anderen , ende namentlijck mede niet de Philofophen in leflen en difputatien haer de felve eenighfints aen komen te matigen, ende aen de andere zyde, dat de materiën ende quaeftien die de philofophie eygen zijn , ende prihcipalijck door het gebruyck van de natuurlijcke reden, ende de rechte conduifte of applicatie van de felve bekent ende gerefolveert konnen werden, insgelijcks mede den Philofophen alleen gelaten , ende door de Theologen, of anderen inbare leffen of difputatien niet verhandelt werden : Edoch dewyle -omtrent de Theologifche materiën veele termen en expreftien Gebruyckelijck zijn, die uyt andere fcientien ende wetenfehappen ontleent werden, ende in veele dingen geene klevne openinge ofte licht geven konnen , dat de Philofophen die de onderwyftnge van de kracht, ende het recht verftandt van foodanige termen ende expreftien incumbeert, daer door geen occafie mogen nemen, omme de Theologifche materiën felfs te verhandelen, maer fich te vreeden houden foodanige termen , regulen, Canones en diftincfien te verklaren, mitsgaders het gebruyck daer van door exempelen foo m jure en Medicina, als oock in de Heylige Schriftuyre, ende der deftighfte. ende meeft van allen aengenomene Theologen Schriften, doch  van DE UniVERSITEYT te leyden, 309 doch met voorfichtige matigheyt aen te wyfen: Soo nochtans dat den Theologen vry ftae, de Theologifche materiën fonder de termen , ende Philofophifche cxpreflien, alderbeft ende eenvoudiohft uyt de Heylige Schriftuyre na vereyfch ende de natuure der fake uyt te drucken: Ende wat belanght die materiën, die , hoewel fy mede behooren tot het Geloove , nochtans oock uyt de natuurlijcke reden kunnen onderfocht ende geweten werden, dat daar inne wel onderfcheyden werde het geene Godes Woordt daar van leert (ten welcken aeniien fy 'zijn het object of voorwerp van het Geloove) van het geene de menfchelijcke reden daar van kan navorfchen, op dat die dingen door de Philofophen niet op die wyfe noch foo breedt en werden verhandelt, als wel van de Theologen gefchiedt , met bewijfcn uyt de Heylige Schriftuyre , uytleominge van Texten, wederlegginge van oude ende hedendaeghfche ketteryen, verftaen haer Edele Groot Mog. dat alhoewel die dingen die Godt in fijn Woordt van fich felven, ende eenige fijner wercken geopenbaert heeft, oock uyt de natuyre de eene wel meer als de andere konnen bekent worden, de felve nochtans veel eerder lichter, feeckerder en veyliger uyt Godes Woordt felfs konnen verftaen ende begrepen worden, als door en uyt de natuyrlijcke reden, ende by-aldien eenige queftien mochten voorvallen, tegens dewelcke de Heylige Schriftuyre als tegenftrydigh foude konnen ingevoert werden , dat als dan de Philofophi fich niet en fullen on derwinden de Heylige Schriftuyre uyt te leggen na hare principien maer boven al voor den opperften regel houden, dat het geene de Menfchen van Godt door de Heylige Schriftuyre is geopenbaert als het alderfeeckerfte, voor vaft, ende indubitabel gehouden moet werden: Ende of wel het natuurlijcke licht of de menfchelijcke reden, hoe klaer, ofte evident de felve oock foude mogen wefen mochte fchynen, yets anders te dicferen, dat men niet te min meerder geloof aen de Goddelijcke authoriteyt alleen als aen het menfchelijck oordeel heeft te attrïbueren; en dat dien volgens de Philofophi haer van foodanige faken, die tegen de Heylige Schriftuyre*ftryden, fullen afhouden, om die te verdedigen , of voort te fetten: Dat men oock om vreede ende geruftheyts wille, de Phïlofophemata, die uyt de Philofophie van D. Cartefms getrocken,. nu/ ter tijdt by eemgen offenfte geven, fal nalaten voort te fetten - En ten eynde het effeft , of de executie van de voorfchreve generakt  3io I. Bóek. G. Sevende Titel pofitiven des te beter en feeckerder moge werden bekomen , dat derhalven mede de meergemelde Heeren Curateuren ende Burgermeefteren der voorfchreve Stede fal werden belaft ende bevooïen, gelijck henluyden belaft en bevoolen werdt by defen , foo veel in haer is, te beforgen , dat de Philofophi de voorgeroerde vryheyt niet en komen te misbruycken tot quetfmge van de liefde ende vrundtfchap die tuftchen de Profeftbren onderlingh als Leden van een ende het felve Lichaem behoordt te wefen, maer dat fyluyden voortaen in goedt ende onderlingh verftandt met eikanderen moogen leven, geen dingh doende door twiftinge of ydele eere, den anderen niet tergende of beroepende, daer fyluyden van eene opinie zijn, na den felven regel wandelende , ende daer fy anders in gevoelen , malkanderen verdragende, bereydt zijnde oock daer in de een van de andere te leeren, ende alfoo in het onderfoecken van alles het goede alleen te behouden • dat fy dienvolgende in hare Leflen en Difputatien haer forghvuldighlijck onthouden van alle invecfiven en alle directe of indirecte benamingen van de een ofte de ander partye, te vreede zijnde, dat fy, het geen fy oordeelen de waerheyt te wefen , eenvoudelijck voorftellen , omme in dier voegen alle factie ende fchijn van Secfe te voorkomen , ende op dat alfoo blijcke, dat fy in alle hare actiën niet anders voor en hebben als de onderfoeckinge van de waerheyt, ende de ontdeckinge of uytvindinge van de eygenfchappen en ware oorfaken der dingen , voornamentlijck, dat fy in hare difputen ende corrolarien ftch abftineren van alle odieufe fugillatien , convitien ende exaggeratien van des eens of des anders gevoelen, geene bitterheyt in defen gebruyckende, of door hatelijcke confequentien de een de ander bcfwarende, of oock yets met opfet Hellende. 't welck fy voorhandts weten den anderen aenftootelijck te fullen wefen, doende fy Heeren Curateuren en Burgermeefteren voorfchreve, tot meerder feeckerheyt van het voorfchreve ftaet, de Profeffores, foo Theologiae als Philofophise aen henluyden met handttaftinge op haren eedt beloven , dat fyluyden refpe&ivehjck haer na alle het geene voorfchreve ftaat, praecifelijck fullen reguleren, ende in gevalle yemandt des niet tegenftaende namaels bevonden mochte worden de voorfchreve gedane belofte te hebben gecontravenieert, den felven cafterende, ten minften fufpenderende van fijnen ftaat of profeffie, alles in dien verftande, dat by aldien hier namaals yemandt over het geene voor-  van DE UniVERSITEYT TE LeYDEN. 3II voorfchreve is eenige klachten mochten hebben tegen? een anderen in te brengen , dat hy de felve den Reef or in der tijdt fal gehouden zijn te openen, ten eynde de felve of alleen, of met AiTeffeuren, of met den Senaet , of foo de noodt fulcks vereylfchen fal, met de opgemelde Heeren Curateuren en Burgermeefteren, fulcks in deliberatie leggen, ende ten beften van de Univerhteyt afdoen moge : Dan op dat door het geene voorfchreve is, of door de voorgeroerde vryheyt in het philofopheren niemandt fich moge komen, te imagineren , daer mede van de Decreten ende Refolutien deimeergemelde Heeren Curateuren ende Burgermeefteren, of van de publicque ende gerecipieerde maniere van doceren gedifpenfeert of geë'ximeert te wefen, foo verklaren haer Edele Groot Mog. oock mits defen, door yets van het gunt voorfchreve ftaet, en in fpecie door het geene aengaende de vrijheyt van het philofopheren in defen is begrepen, geene de alderminfte gedachten te hebben, om te laxeren ofte te enerveren de voorfchreve Decreten of Refolutien, by de meergemelde Heeren Curateuren ende Burgermeefteren fucceffivelijck, ende van tijdt tot tijdt dien aengaende gemaeckt, veek min om hier mede authorifatie te verleenen, dat de Boecken ofte Schriften van D. Carthefii voornoemt , by de Profefforen in hare Lelfen fouden werden voorgelefen, gedoceert of geexpliceert , latende alle het felve op den ouden voet en ordre dien aengaende by de voorfchreve Refolutien en Decreten der Heeren Curateuren en Burgermeefteren voornoemt gepraefcribeert : Voorts werden de Heeren Praefident ende Raden van den Hove mits defen mede verfoght en gelaft, eenige ordre te beramen, ende een Placaet te concipiëren tegens het gepaffionneert, ende vinnigh fchryven in den beginne defes geroert, met infertie van behoorlijcke praecautien en poenen, ende het felve Concept haer Edele Groot Mog.te laten toekomen, om fulcks gefien zijnde,, als dan nader dienaengaende gedelibereert, ende naer exigentie van faecken daer op gerefolveert te worden, Actum in. den Hage den 30. September 1656, le-  3ii L Boek. G. Sevends Titel. Reglement op de Revifien voortaen te int ent eren van de Sententiën by den Rector ende Rechteren van de Univerfitëyt tot Leyden gewefen, ofte als noch te wyfèn, by de Edele Groot Mog. Heeren Staten van Hollandt en IVeft-Vrieslandt gearrefteert. Den .6. Oólober 1656. Gr. PI. n. Deelf. 1117. W, 1. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, doen te weten, dat Wy tot beter ordre ende Reglement, op het ftuck van de Revifien, voortaen te intenteren , van Sententien by den Rector, ende Rechters van Onfe Univerfitëyt tot Leyden, albereyts gewefen , ofte noch te wyfen , naer rype deliberatie van 'Raden, hebben geordonneert ende geftatueert, gelijck Wy ordonneren ende ftatueren, het naervolgende. I. DAt foo wanneer voorts aen verfoght fal worden Reviiie , van eenige Sententie by arrefte gewefen , by den Rector, ende Rechters van de Univerfitëyt tot Leyden, die de felve Perfoonen, die als Rechters over foodanige Sententien geftaen bebben, mede fullen wefen Rechters in de faecke van Revifie, ofte propofitie van erreur, fchoon genomen den tydt van haerluyder bedieningen, fouden mogen wefen geëxpireert, ende een ander Rector, ende Rechteren, in der felver plaetfe gefuccedeert. I I. Dat in gevalle voor het termineren van de faecke van Revifie, de voorfchreve Rechteren, die te vooren over de voorfchreve Sententien geftaen hadden, het zy by overlyden, ofte andere onbequamheyt, foodanigh waren gekomen te verminderen , dat daer geen feven in getale meerder overigh en ware , in fulcken cas, het voorfchreve defectueufe getal, tot feven toe, ende hooger niet, gefuppleert fal worden, uyt het Collegie van den Rector, ende Rechteren van de Univerfitëyt voornoemdt, als dan in bedieninge zijnde, die beneffens de voorfchreve voorgaende Rechters, mede als Rechteren, in de voorfchreve faecken van Revifie fullen werden gebruyckt. III. Sonder dat nochtans eenige fuppletie van Rechtere^ , tot de voor-  VAN DE ÜNIVERSÏTEVT TE LeYDEN. 313 voorgaende fal gedaen werden, by aldien de felve Rechteren, ten tyde van de Revifien noch bevonden worden , feven of meerder m getale te zijn, bequaem om over de voorfchreve Revifien'temogen ftaen, fchoon genomen eenige fouden mogen denderen aen het volkomen getal, het welck over het Arreft, ofte Sentendè m quaeftie geftaen heeft. «jcuiphus _ I V. Dat die geene , die erreur fullen willen proponeren tegens de voorfchreve Sententien, by Arreft gegeven , by den voorffhreven Rector, ende Rechters van de Univerfitëyt tot Leyden, gehouden fullen zijn binnen een jaer van der pronunciatie , van den Arreft" af, den dagh van de pronunciatie, daer inne oock begrepen hare Requeften over te geven aen den felven Rector, eitde Rechters yan de Univerhteyt, inhoudende hare redenen, ende middelen hv dewelcke fy willen het voorfchreve erreur bewyfen,^fde betW gen ende daer beneffens onder den Secretaris van den voorschreven Recfor ende Rechteren, by provifie, tot de boete van Re d fie , te configncren, ende in te leggen, de fomme van hondert guldens, te appliceren ten behoeve van de Univerfitëyt voornoemt omme by den Rentmeefter van de felve Univerfitëyt verantwoordt te werden, als naer behooren, indien de Sententie, ofte het Ar reft in quseftie, geconfirmeert werdt, ende aen den Impetrant van Revifie te reftitueren, indien het felve werdt vernietight ofte 17 corrigeert, het zy in het geheel, ofte ten deele; ofte^ock ndS de faecke , hangende de inftantie van Revifie , tuft dien partven het zy door mterceflie van Commiftariften, ofte anderfints , onder den anderen werdt geaccordeert. V. -Dat op de voorfchreve Requefte verleent fal worden, daghvaer dmge van partyen, daer inne de voorfchreve redenen, endf midi delen verhack fullen werden, welcke daghvaerdinge, den Ce trant gehouden fal zijn, ter executie te doen ftellen, da by den Reclor ende Rechteren van de Univerfitëyt tot Leyden, gewefen ofte als noch' te wy~ fen\h **Edele Groot Mog. Heeren Staten van Ho Handt en IVeft-Vrieslandt , gearrefteert op den fesden- Otloberr 1656,. "f\E Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, doen te we^ ten, dat^ Wy tot beter ordre ende Reglement-, op het fhrefe van de Revilien,. voortaen te intenteren, van. Sententien, by dén: Rector ende Rechters van Onfe Univerfitëyt tot Leyden, albereyts. geweien ofte noch te wyfen 9 naer rype deliberatie van Raden,. Qq 3 heb-  31§ L Boek. G. Sevendb Titel. hebben geordonneert ende geftatueert, gelijck Wy ordonneren en ftatueren het naervolgende. , L Dat foo wanneer voorts aen verfoght fal worden Revifie, van eenige Sententien, by arrelfe gewefen by den Recfor ende Rechters van de Univerfitëyt tot Leyden, die felve Perfoonen die als Rechters over foodanige Sententien geftaen hebben, mede fullen wefen Rechters in de faecke van Revifie, ofte Propofitie van erreur, fchoon genomen den tydt van haerluyder bedieningen, fouden mogen welen geëxpireert, ende een ander Rector ende Rechteren, in der felver plaetfe gefuccedeert. I I. Dat in gevalle voor het termineren van de faecke van Revifie, de voorfchreve Rechteren, die te vooren over de voorfchreve Sententiën geftaen hadden, het zy by overlyden, ofte andere onbequaemheyt , foodanigh waren gekomen te verminderen , (dat daer geen feven in getale meerder overigh en ware , in fulcken cas, het voorfchreve defectueufe getal, tot feven toe, ende hooger niet, gefuppleert fal worden, uyt het Collegie van den Rector, ende Rechteren van de Univerfitëyt voornoemdt, als dan in bedieninge zijnde, die beneffens de voorfchreve voorgaende Rechters, mede als Rechteren, in de voorfchreve faecken van Revifie fullen werden gebruyckt. III. Sonder dat nochtans eenige fuppletie van Rechteren, tot:de voorgaende fal gedaen worden , by aldien de felve Rechteren ten tyde "van de Revifien noch bevonden worden feven ofte meerder in getal te zijn, bequaem omme over de voorfchreve Revifien te mogen ftaen, fchoon genomen eenige fouden mogen deficieren aen het volkomen getal , het welck over het arreft, ofte Sententie in quaeftie geftaen heeft. 1 IV. Dat die geene die erreur fullen willen proponeren tegens de - voorfchreve Sententien by arreft gegeven , by de voorfchreve Recfor ende Rechters van de Univerhteyt tot Leyden gehouden fullen zijn, binnen een jaer van der pronunciatie van den arrefte af, den dagh van de pronunciatie daer inne oock begrepen, hare Requeften over te geven aen den felven Rector, ende Rechters van de  van DE UnIVERSITEYT TE LEYDEN. 315, de Univerfitëyt, innehoudende hare redenen ende middelen by dewelcke fy willen het voorfchreve erreur bewyfen ende betoonen ende daer beneffens onder den Secretaris van den voorfchreven Recfor ende Rechteren by provifie tot de boete van de Revifie te configneren, ende in te leggen de fomme van hondert guldens, te appliceren ten behoeve van de Univerfitëyt voornoemdt, omme by den Rentmeefter van de felve Univerfitëyt verantwoordt te worden als naer behooren, indien de Sententie ofte het arreft in quasftie geconfirmeert werdt; en aen den Tmpetrant van Revifie te reftitueren, indien het felve werdt vernietight ofte gecorrigeert, het zy in het geheel ofte ten deele, ofte oock indien de faecke hangende de inftantie van Revifie tuffchen partyen, het zy door interceftie van CommifTariffen of anderfints, onder den anderen werdt geaccordeert. V. Dat op de voorfchreve Requefte verleent fal worden daghvaerdinge van partyen, daer inne de voorfchreve redenen ende middelen verhaelt fullen worden, welcke daghvaerdinge de Impetrant gehouden fal zijn ter executie te doen ftellen, dagh beteeckenen ende voor foo veel in hem is, den dagh effeclïve te doen dienen binnen den voorfchreven tydt van een jaer , naer de pronunciatie van den voorfchreven arreite, den dagh van pronunciatie daer inne te reeckenen als vooren. V I. Dat ten voorfchreven dage dienende , den voorfchreven Impetrant geene andere redenen , nochte middelen fal mogen feggen nochte voorftellen dan de geene, die in fijn Mandement van daghvaerdinge begrepen fullen zijn, waer op den Gedaeghde ten voorfchreven dage fal antwoorden , nemende over wederzyden pertinente conclulie in materie van propofitie van erreur , daer af Acte gemaeckt fal worden, dewelcke met de voorfchreve daghvaerdinge gevoeght fal worden ten Procefte, ende dat partyei? daer by fullen mogen voegen een korte Memorie van hare bedinghde redenen, binnen een maendt, op dat henluyden fulcks goedtdunckt,. fonder in de felve materie t'onderhouden ander dilay ofte forme' van procederen. V I I. Dat fulcks gedaen zijnde, den Impetrant gehouden fal zijn binnen drie maenden te reeckenen, van den dage der voorfchreve A&e-  ^ l Boek. G. Sevende Titel. Acte af, den felven dagh daer inne oock gecompraehendeert , aen Ons te verfoecken, hem Adjuncten verleent te worden, om het voorfchreve Proces te herfien, ende wederomme te vifiteren, de» welcke hem verleent fullen worden, tot een minder in getale (doch alle Rechtsgeleerden) als fal welen het getal der geener, die als Rechters in der faecke van Revifie fullen befoigneren, ende geemployeert worden, ten lafte dat den Impetrant gehouden fal zijn •onder den voorfchreven Secretaris te namptiferen foo yeel-penningen als het den Reaor ende Rechteren die over de faken van Revifie vaceren fullen, noodelijck duncken fal, om de vacatiën van henluyden, ende van de voorfchreve Adjuncten te betalen. VIII. Dat de voorfchreve Adjunften by den voorfchreven Rector en Rechteren ontboden zijnde, gehouden fullen zijn aldaer te compareren, ende op henluyder komfte te fweeren, dat fy m den proceffe geen advis noch confultatie gegeven hebben, direclehjcknoch indireaelijck ; ende dat fy hare opinien fmceerlijck en oprechtelijck fullen geven, alfoo fy in hare confcientie ende goede jufhtie fullen bevinden te behooren, fonder gunfte, faveur , haet of dilhmulatie, ende dat fy fecreet fullen houden , het geene dat fy van den proceffe geduyrende de vifitatie van dien, hooren ende verftaen fullen ; dat fyluyden oock uyt de Sententie m cas van Revifie te wyfen , noch fehade noch bate te vervvaghten en hebben, j x Dat den Impetrant gehouden fal zijn eenpaerlijck te vervolgen de uvttino-e vïn den Voorfchreven proceffe , ende het felve doen termtnereh binnen den tydt van fes maenden te reeckenen van deTdaah van de voorfchreve Acte difpohtrf af, den felven dagh daer n oock begrepen, of dat hy anderfints daer toe met meer ontfangen fal worden, ten ware dat om eenigh belet of occupaden van den Refter ende Rechteren voornoemdt, de uyttmgevan dien veraghtert ware. ^ Dat van een arreft gegeven in materie poffeffoir, geen propofitie van erreur toegelaten fal worden, maer Men Partyen haer ..recht mogen vervolgen in het petitoir, indien het hun goedtdunckt. Dat  van de üniversitevt te LeVDEN «rf : < XI. Dat insgelijcks tegens Appoinctementen interlocutoir l bv Óen voorfchreven Regor, ende Rechteren van de Univerfitëyt gegeven (reparable ter diffinitive) niemandt ontfangen fal worden om ér' reur te proponeren. XI I. Dat de Sententien by den Rector, ende Rechters van de Uni yerhteyt gewefen', ende daer van toegelaten werdt Revifie te ver foecken, (Revifie daer van verfoght zijnde) niet tegenftaende de felve Revifie, ende ionder praejuditie van dien , by provifie fullen hebben hare executie , fonder cautie, ende fonder eenigh onder fcheyt, ofte reflectie te maecken, op de conditie, ofte ongeleaent heyt der Perfoonen , ofte der felver Woonplaetfen , binHen &oftc buyten sLandts, die de voorfchreve Sententien hebben o-eobtineerr ten ware de executie van de felve Sententien, naderhandt met en foude wefen reparabel. XIII. Ende ten eynde dat, als eenige van de partyen , fal willen er reur proponeren, men vinden ende gekrygen magh de Stucken van den Proceffe, fonder partyen te bedwingen, andermael die over te brengen, ende oock om te fchouwen ende verhoeden het be' en onder anderen die van den fesden Juin feftien hondert vier en feventigh, als by de welcke verklaert was, dat die van de voorfchreve Univerfitëyt vry en exempt fou den zijn van den Impoft op het Sout, als van andere gemeene Middelen, mitsgaders tegen de oude gewoonten en obfervantien, welcke m de felve , als mede in andere Univerfiteyten tot noch toe ftant gegrepen hadden, wekkers Ledematen dienvolgende nooyt met foodanige perfonele quotifatien waren belaft geworden, maer oock te gens het mtereft en welvaren van den Staet in het aemeen ende van de voorgemelde Univerfitëyt in het byfonder, dewyle uyt het opheffen van foodanige tauxatie, tot lafte van des Univerfiteyts Ledematen , te vreefen flonde een verloop van veele Studenten uyt deefe Provincie, en van de voorfchreve Univerfitëyt, na foodanige i laetfen, alwaer fy van diergelijcke en andere fchattingen exempt en vry waren, mitsgaders tót een afkeer van de voorfchreve Uiii. verhteyt m die geene dewelcke haer anderfints herwaerts fouden willen begeven, nadien, gelijck de geruchten van Vryheden en Privilegiën niet van de minfte motiven waren om Studenten aen te locken,  VAN DE UnïVERSIÏEYT te LeYDEN. 343 toeken, als oock belafligen om de felve af te fchricken ; dat daer en boven door het opheffen van foodanige fchattingen, van die van de voorfchreve Univerfitëyt feeckerlijck te vervvaghten ffonde, dat de Studenten, welcke de felve Univerfitëyt frequenteren, met t'elckens te verhuyfen, (gelijck haer fulcks vry ftondt te doen} en die geene welcke nieuwelijcks aenquamen, door het niet aengeven van haren naem aen den Recfor van de Univerhteyt, fouden trachten ende miifchien oock konnen de voorfchreve perfoneele fchattingen ontgaen, alfoo van die geene, welcke niet gevonden en wierden ter plaetfe van haer voorgaende woonflede, of niet aengeteeckent honden in de publique Univerfiteyts Rolle, geen fchattinge konde geheven werden, waer door het kennelijck getal der Ledematen van de voorfchreve Univerhteyt vermindert, en der felver goede naem ende eftime op andere Plaetfen gekrenckt ftondt te werden,. alfoo by veele de luyfter van de Univerhteyt geacht werdt na het getal der Ledematen, wekker naem op de publicque Rolle der felviger bekent ftonden ; behalven dat het opheffen der voorfchreve fchattingen een quaedt geruchte by anderen, welcke uyt het: afneemen van defe Academie haren aenwas verhoopten , verwecken fouden, als vermeynen fouden daer door reden te hebben , om in twyffel te trecken de grootachtinge, goeden yver, en genereufe goedtaerdigheyt, welcke haer Edele Groot Mog. altydt aen de voorfchreve Univerhteyt en des felfs Ledematen geoeffent hadden, en alfoo minder en quader opinie van den goeden ftaet der voorfchreve Univerhteyt krygen fouden: Dat oock veele Ledematen van de voorfchreve Univerhteyt, zijnde onvermogen, en naeuwlycks machtigh om te konnen fubfifleeren , ende niet te min genereus om voor niet gerecenfeert te werden, en onvermogende om weynigh ftuyvers daer voor te betalen, dickmaels vertuymden haer namen in des. voorfchreve Univerhteyt Rolle te laten aenteeckenen of te recenferen, en alfoo nuffen moeften de Privilegiën, welcke fy anderfints fouden konnen genieten: Dat daar by quam, dat het getal der Ledematen van de voorfchreve Univerhteyt onfeecker was , en noyt in die felvige ftandt bleef, door het dagelijcks vertrecken en toevloeyen,. der Studenten, en dat derhalven die voorfchreve tauxatien feer onfeecker waren, en dickwils vernieuwt fouden moeten werden, en dat dan noch dat voorfchreve Middel, ten reguarde van de Ledematen der voorfchreve Univerfitëyt van feer weynigh belangh foude.  344 ï. Boek. G. Sevende Titel de wefen , als fullende ten hooghften geen twee duyfent guldens aen den Staet konnen rendeeren, daer het executeren van dienbefwaerlijck , ende niet dan met groote koffen van den Staet, ende gevaer des Executeurs foude konnen gefchieden % ende dat derhalven 4en voorfchreven Rector en Senaet verfochten , dat de Ledematen, welcke de voorfchreve Univerfitëyt frequenteerden van den ophef van foodanige nieuwe belaftinge fouden mogen werden geëxfmeert: Waer op gedelibereert zynde, is goedtgevonden ende verftaen, dat de Profeflbren ende Studenten van de voorfchreve Univerfitëyt fullen zijn en blyven exempt van de voorfchreve quotifatie "in de voorfchreve Middelen van Zout- , Zeep- , ende Redemptiegeldt, ende dat die geene by dewelcke de voorfchreve Profefforen of Studenten inwoonen, ter faecke van de voorfchreve inwooninge niet fullen konnen werden geconfidereert als heele of halve Capitaliften, indien fy anderfints noch heele noch halve Capitaliften fouden mogen zijn , ende dat in het felve Middel mede niet mogen gequotifeert werden Profeflbren of Studenten, haer eygen koft doende, des dat die geene by dewelcke eenige Profefloren of Studenten in de koft woonen, gehouden fullen zijn onder die van haer Huysgefm, ende fulcks om het getal van dien te begrootcn, mede op te geven de Profefforen of Studenten die by haer in de koft fouden mogen woonen ; en dat de andere Ledematen van de voorfchreve Univerfitëyt, die geen Profefforen of geen effect if tracf ement van dc voorfchreve Üniverfiteyt voor haren dienft genieten, of die waerlijck cn met der daedt geen Studenten zyn, maer haer gradum fouden mogen hebben bekomen, fchoon fy de voorfchreve Univerfitëyt fouden mogen blyven frequenteeren, in de voorfchreve Middelen gequotifeert ende aengeflagen fullen moeten werden. Refolutie, de Univerfitëyt tot Leyden te exi* meren van den Impoft en Quotifatie op de Cojfy en Thee. Den ai. Maert 1693. Gr. Pk ÏV. Deel, f. 446. DE Heer Burgermeefter van Halewyn heeft ter Vergaderinge 1 gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haer  VAN DE UnIVERSITEYT TE LeYDEN, haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden , hebbende , in ee yolge ende tot voldoeninge van der felver Appoinótement cominfC fonael van den een en dertighften November laetftleden, eeëxamineert de Requefte van den Recfor en Senaet van haer Edele Groot Mog. Univerhteyt binnen Leyden, houdende, dat fy, confidereren de dat de Ordonnantie van haer Edele Groot Mog. volo-ens dewelc ke gemnet ftonde te werden den Impoft op de confumptie van de Golry, 1 hee, &c. doorgaens in generale termen was gecou cheert, nemaer oock, dat het XVI. Articul der felver generaliick verboodt, 'Dat niemandt , in den -voorfchreven Impoft niet zeauo tifeert zijnde, fal vermogen in fijn Familie alleen , of met anderen te drincken, of gedoogen dat gedroncken werden eenige van de voor fihreve ende dat de andere Ledematen van de Univerfitëyt , die geen penf oenen, of geen effeclif traclement van de voorfchreve Univerfitëyt voor haren dienft genieten , of die waer lij ck en mefer daedt geen Studenten zijn, maer haer Gradum fouden mogen hebben bekomen, fchoon fy de voorfchreve Univerfitëyt fouden mogen blyven frequenteeren, in de voorfchreve Middelen gequotifeert ende aengeftagen fullen moeten werden. Ende hadden haer Edele Groot Mog. rechtvaerdige motiven gehadt, om die foo favorabele Refolutie voor de Univerfitëyt te nemen , dewyle notoir was , dat het invorderen van dusdanige Perfoonele Impofitien van de Ledematen des Univerfiteyts , onvermydelijck moeit ftrecken tot nadeel van de felve, en by gevolge mede van de Stadt Leyden, alfoo buyten twyffel veele, om dusdanige Impofitien te ontgaen, op de voornoemde Academiën niet fouden komen, of reedts daer zijnde, van daer vertrecken na andere, oock nabuyrige Academiën, daer fe van diergelijcke fehattinge vry ende exempt zijn. Behalven dat'het opheffen van die Impofitien een quaedt gerucht by anderen, welcke uyt het afnemen van de Academie, haer aen- wafeh  van de üniversiïeyt tb LeYDEN. 347 wafch verhoopen, verwecken foude, als dewelcke meynen fouden door die veranderinge van conditiën van haer Edele Groot Mog. omtrent haer Univerfitëyt, reden te hebben te twyffelen, of niet haer Edele Groot Mog. eenighfints verflapt mochten zijn in den goeden yver en. genereufe goedtdadigheyt en achtingh , die haer Edele Groot Mog.. aen de voornoemde Univerfitëyt, ende des felfs Ledematen altydt hadden betoont, waer door fy vervolgens ficchter opinien van de felve Univerfitëyt fouden krygen. By welcke inconvenienten , die in het generael uyt dusdanige Impofitien quamen te vloeyen , in dat cas noch eenige particuliere quamen ; fullende de executie van de felve Ordonnantie , ten refpecte van de Inboorlingen, involveren, dat de felve, buyten intentie van haer Edele Groot Mog. ten grootften deele tweemael fouden konnen werden gefchat, eens ter plaetfe van haer ordinaris Woonltede, ende dan weder in de Univerfitëyt , ende dat de felve executie, ten refpecte van de Uytheemfche, ten aenfien van hare onfeeckere tydt van verblyf, haer dickwils verhuyfen, als andere redenen, feer difficiel, ja genoeghfaem inpracticabel foude zijn, en daerenboven feer geringh voordeel aen den Staet foude toebrengen; waer by quam, dat feer te duchten was, indien de Ledematen van de Univerfitëyt met dien Impoft wierden verfwaert, dat veele van dien , om de felve te ontgaen , in flede van t'Huys Thée ofte Coffy te gebruycken, haer fouden begeven tot de publycke Coffyhuyfen, het welcke ten refpecte van tydt-fpillen, quaedt gefelfchap, als andere foorten van verleydingen, tot een onwaerdeerlycke fchade voor de jonge Jeught foude komen te ftrecken. Ende dat dien ïrnpofl, die haer Edele Groot Mog. hadden gelieven te begrooten, alleen ten refpecte van de Middelen, kon met minder reden geheven werden van de Leden van de Univerfitëyt, als die van het Zout, dewelcke grootfte reflexie op de Perfoonen maeckte, van dewelcke nochtans haer Edele Groot Mog. gunftelijck hadden geoordeelt, dat de Ledematen Yan de Univerfitëyt behoorden bevrydt te zijn ; zijnde oock dien Impofl te minder applicabel op de voorfchreve Ledematen van de Univerfitëyt, alfoo de felve door haer Edele Groot Mog. ten grootflen deele opgcfleldt zijnde, om eenighfints te compoferen de fchade van den Impoft der Bieren, door diergelijcke Drancken veroorfaeckt, de felve daer door fcheen te konnen vallen op Perfoonen , op Privile- V v 2 gien  34$ I. Boek. G. Sevende Titel gien van haer Edele Groot Mog. gunftelijck van den Imooft der Bieren geëximeert. Om alle welcke redenen den Reftor en Senaet genootfaeckt waren geworden haer tot haer Edele Groot Mog te keeren, verfoeckende dat haer Edele Groot Mog., volgens haer goetheyt en genegentheyt tot het welvaren van de Univerhteyt haren goeden yver voor de Studiën, en gewoone generofiteyt op het gunt -voorfchreve is, favorabele reflexie geliefden te nemen, en gunffelijck te declareren dat haer Edele Groot Mog. intentie niet was, de Profelforen en hare Weduwen, .en verdere Ledematen van de Univerhteyt, met defe Impofitie op de Coffy, Thee, &c. niet te befwaren, ten minften daer omtrent foodanigh te difponeren als haer Edele Groot Mog. in hare Refolutie van den een en twintighften April feftien hondert een en dertigh, boven gemeldt, omtrent de quotifatie van Zout-, Zeep- en Redemptiegeldt , hadden gelieven te ordonneeren. Waer op gedelibereert zijnde , is goedtgevonden ende verftaen, dat de Profeflbren en andere Ledematen van de voorfchreve Univerfitëyt fullen wefen vry ende exempt van den Impoft en Quotifatie van de Coffy , Thée ende andere diergelijcke Drancken , op de felve wyfe, en onder de felve reftriétie , als die by haer Edele Groot Mog. Refolutie van den een en twintighften April feftien hondert eenen tachtigh, van den Impoft van Zout-, Zeep-, Heere en Redemptiegeldt zijn geëximeert geworden. Refolutie, de nominatie van den Reclor van de Univerfitëyt tot Leyden te mogen werden gemaeckt ef den eerften Januarii, in plaetfe van den eerften Februarii. Den 18. December 1694. Gr. PI. IV. Deel'f. 448. DE Heeren Gedeputeerden der Stadt Leyden hebben uyt fpeciale laft van de Heeren hare Principalen ter Vergaderinge voorgedragen, dat in gevolge van de Wetten en Statuten, by haer Edele Groot Mog. op den eerften October feftien hondert een en dertigh gearrefteert, de nominatie tot de verkiefinge van een Reclor t'dekens op den eerften Februarii moetende gefchieden, en vervolgens den afgaenden Reclor, na het doen van een publycque Oratie,,  VAN DE ÜNIVERSITEYT TE LEYDEN. 3^. Oratie, op een folemnele wyfe fijne functieafgeleght hebbende, ten felven dage den nieuw-geëligeerden Reftor wederomme wierde ffeinffalleert. 5 Dat wyders eenige jaren herwaerts , vermits de abfentie van fijne Koninghlijcke Majefteyt van Groot-Brittannien, de electie van een Reftor by hooghftgedachte fijne Majefteyt, als Stadthouder van defe Provincie, niet foodanigh hadde konnen werden gedaen, dat die voor of op den achtften Februarii alhier te Lande konde wefen, waer door dan de voorfchreven geprsefigeerden tydt en dagh komende te flucf ueeren, de voorfchreve folemnele Aft ie, die door een groote confluentie van aenfienelijcke Toehoorders uyt andere Steden en Plaetfen voortijdts wierde vereert, als nu door abfentie van foodanige gequalificeerde Toehoorders , genoeghfaem van fijn voorgaende luyfter, als nu voor het meerendeel wierde gedeftitueert; dat even fulcks de Heeren Curateuren van haer Edele Groot Moo-' Univerfitëyt, ende Burgermeefteren der gemelde Stadt Leyden* onder het gunftigh welnemen van haer Edele Mog. van gedachten fouden zijn , omme den gemelden dagh van den eerften Februarii, tot het doen van de nominatie van den Recfor, in manieren als vooren vaftgefteldt, te anticiperen, ende fulcks de gemelde Nominatie, in plaetfe van dien , voortaen op den eerften Januarii te laten gefchieden, op dat alfoo de folemniteyten omtrent het deponeren ende aenvaerden van het Reftoraet werdende gebruyckt, t'elckens, naer ouder gewoonte, op den bekenden achtften Februarii mochte voorvallen; dat midtsdien de gemelde Heeren Gedeputeerden aen haer Edele Groot Mog. verfochten , dat de felve de gemelde Heeren Curateuren en Burgermeefteren beliefden te authorifeeren, omme te mogen beforgen en effeftu eeren,. dat voortaen de Nominatie van een Recfor in de voorfchreve Univerfitëyt , in plaetfe van den eerften Februarii, moge gefchieden op den eerften Januarii. Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden ende verftaen,. dat de Curateuren van de Univerfitëyt tot Leyden, mitsgaders Burgermeefteren der felver Stadt, fuifen werden geauthorifeert, fooals de felve geauthorifeert werden by delen, te beforgen ende effectueren, dat de voorfchreve Nominatie van Rector in de Univerfitëyt, in plaetfe van den eerften Februarii, moge werden geformeert op den eerften Januarii. Vv 3 E Coi,  3$o I. Boek. G> Sevende Titel II. Collegium Theologicum te Leyden. Ade uan de Heeren Staten Dan Hollandt noopende de fondatie en ftightinge van bet Collegium Theo-, logia binnen de Stadt Leyden. Den 3. Mey 15-91. Gr. PI. IV. Deel, f. 438. DE Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende WeflVrieslandt, reprefenterende de Staten van den felven Lande, doen te weten: Alfoo Wy ter eeren Godes, tot opbouwinge der Kercke Chrifti, en op dat met goede kenniffe en eenigheyt binnen defe Landen, de Chriftelijcke Gereformeerde Religie vrughtbaerlijcken magh werden geleert en geoeffent, tot ftightinge en onderwys der Gemeente, en afbreuck van alle dwalingen en ketteryen binnen den felven Lande, noodigh bevonden hebben eenige jonge bequame Studenten te doen optrecken, fonderlinge tn Jtudits Iheologia, om daer na ter bequamer tydt ende plaetfe gebruyckt te mogen werden in den dienft van der Kercke ; hebben Wy bewillight, geconfenteert ende geordonneert, bewilligen, confenteren ende ordonneren by defen, dat binnen der Stadt Leyden (overmidts de goede gelegentheyt van de Univerfitëyt aldaer) een Collegium Theologia opgereght en geftelt fal werdenj, voor het eerft van een en dertigh Studenten, die na voorgaende examinatie, op de Ordonnantie en Inflrucfie, daer toe gemaeckt, ofte maken, aldaer fullen werden ontfangen en onderhouden-, uyt de jaerlïjckfche inkomften van aght duyfent ponden van veertigh grooten Vlaems het pondt, daer mede Wy het felfde Collegie voor het eerfte jaerlijcks hebben voorfien en gedoteert. Ende ten eynde het voorfchreve Collegie met authoriteyt gemaintineert magh werden tot Godes eere, ende ten meeften dienfle van den Lande , ordonneren en beveelen Wy eenen yegelijcken dien het felve eenighfins aengaen magh, dat fyluyden Regent, Subregent, Oeconomum, den Studenten, en anderen , wefende in dienfle van den felven Collegie, doen en laten genieten alle het gunt hen by Onfe Ordonnantie fal wefen vergunt en geaccordeert , en den felven daer in te doen en te laten gefchieden alle voorftandt hulpe ende affiftentie, want  van het Collegium Theologicum te Leyden 35-1 want Wy het felve tot dienfle der voorfchreve Landen alfoo bevonden hebben te behooren. Gedaen in den Hage onder Onfen grooten Zegele hier aen gehangen, den derden Mey in het jaer Onfes Heeren ifpi. Aldus ifondt gefchreven op de plique, Ter ordonnantie van de Staten. Geteeckent, C. de Rechtere. Ende was bezegelt met een roodt Waflchen Zegel, aen dubbelden Francynen Staerte uythangende. Ordonnantie van de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt , op de directie van het Collegium Theologia tot Leyden. Den 7. September r*m; Gr. PI. IV. Deel, f. 438. * ^ Het Eerste Deel, >'\ Belangende de Opfienders. t EErlf fal tot het beleyt van het voorfchreve Collegie by de Heeren Staten voornoemdt, werden geftelt en gecommitteert uyt twee of meer bequame Perfoonen , by de Curateurs van de voorfchreve Univerfitëyt voor te ftaen , of alfulcke andere als de Heeren Staten goedt fullen vinden eenen Regent, die daer toe bequaem fal werden gevonden. II. Wiens ampt en officie wefen en ftrecken fal tot direftie van de Studia der Burfalen; en fulcks voornamentlijck om te ordonneren en bevelen wiens Leflen elck een fal hebben te hooren : Vorder om de voorfchreve Burfalen te oeftènen , foo in het confereren, refumeren en repeteren van de gehoorde Leflen, als oock in het difputeren, proponeren, declameren, en andere Scholaftique oeffenihgen en exercitiën. I I L Ten welcken. eynde de voorfchreve Regent hem dickmalen in der Leflen fal laten vinden, oock alle Sondagen inde Predicatien, die de Burfalen fullen hooren, om opficht te nemen, ende oock daer op te letten of'er eenige Burfalen zijn aghter gebleven. Sa!  352, I. Boek. G. Sevende Titel. IV. Sal tweemael ter weecke de Leflen in de Theologie, oock de Predicatien by den Burfalen gehoort, onder den felven repeteren, ende alle Sondagen den Burfalen uytleggen den Catachifmum. ^ Sal in alle groote Vacantien van de Univerhteyt, de Confeffie of Belydeniffc van de Nederlandtfche Gereformeerde Chriftelijcke Kercke , den Burfalen lefen en uytleggen , daer by oock yets anders voegende, ter difcretie ofte befcheydenheyt van de Profeiloren der Theologie. _ ^ Sal ten allen tyden, als de Burfalen hare maeltyden fullen houden, hem daer jegenwoordigh laten vinden, over en weder over wandelende, foo wel om op de zeden en manieren te letten, als oock om toe te hen op het regiment van den Difpenfter, ende of hv ter Taeffelen wel ende behoorlijck doet aenfchaffen. y VII. En fal van de faecken van het Collegie, belangende de inftellmge, vorderinge en voortgangh, met den gevolge van dien, pertinent Regifter houden, of doen houden. VIII. Daer vooren den felven Regent foodanige jaerlijckfche wedden fullen werden toegevoeght, als met den felven ten opficht van fijn cjualiteyt en dienft fal konnen werden geaccordeert. I X. , Den voornoemden Regent fal werden bygevoeght eenen Subregent ofte Medehulper , wel ervaren in de Nederlandtfche, Latynfche, Grieckfche ende Hebreeufche Talen , als oock m de Philofophie. Jv. Dewelcke tweemael ter weecke, ter befcheydenheyt van den Regent, onder den Burfalen de Leflen repeteren fal, die fy m der Talen, oock in de Philofophie fullen hebben behoort. X I. En dit al tot foodanige wedden, onderhoudt en belooninge, als den felven, ten opficht van fijn qualiteyt en dienft, fal werden toegevoeght Ende  van het Collegium Theologicum te Leyden. 3^3 X I I. Ende fullen beyde, foo wel den Regent als Subregent, in het aennemen van hare officien, aen handen van des Univerhteyts Curateurs, folemnelijcken zweeren, hen in den laft: ende het Ampt hen opgeleyt en vertrouwt, getrouwelijck te dragen, en de jeught op te trecken in de Religie, die nu der tydt in den Lande openbaerlijck werdt geleert, en die in de Belydenifle der Nederlandtfche Chriftelijcke Gereformeerde Kercke voorgenoemt vervattet is, en verklaert ftaet. XIII. Sal oock tot beleyt van het voorfchreve Collegie beneffens den Regent ende Subregent, by de Heeren Staten als boven werden gecommitteert ende geftelt eenen Oeconomus of Difpenfier. x r v. Wiens Ampt wefen fal, en hem uytftrecken tot der Huyshoudinge, en fulcks om de Tafelen te voorfien, alle de Burfalen van behoorlijcke montkoften, als fpys, dranck, havenifle en gemack te verforgen, en hun met het verder onderhout van den Huyfe te bemoeyen. X V. De voornoemde Oeconomns of Difpenfier in het voorfeyde Collegie, fal houden twee Tafelen , en fulcks de Burfalen aldaer traéïeren, aen de eerfte Tafel om hondert twintigh guldens, ende aen de tweede Tafel om hondert guldens jaerlijcks : En fal fulcks in het goedtduncken van elcken Burfael ftaen te verkiefen een van de twee Tafelen ; ende dit al ten eynde, indien de felve noch dobr hem felfs, noch door goede Vrienden egeen middel met allen heeft, de overige penningen, ten opficht en ter ordonnantie van den Regent mogen werden verftreckt, tot fijne vordere noodtwendigheden , foo yan Boecken als anders, waer van de voorfchreve Burfalen t'zijnder aenkomfte in het Collegie gehouden is verklaringe te doen. XVI. De voorfchreve Difpenfier werdt gehouden daeghlijcks aen de eerfte Tafel te doen fchaffen drie verfcheyden Gerechten, als Pottagie , gefouten of geroockt Vleefch en Hutfpot, uytgefeydt des Sondaghs, dat hy in plaets van Hutfpot gebraden Vleeïch fal aenrechten: Ende aen de tweede Tafel twee Gerechten, als Pottagie, W w en  3?4 I- Boek. G. Sevende Titel cn gefouten of geroockt Vleefch, en boven dien, Sondaghs, Dinghsdaghs of Donderdaghs aen de felve tweede Tafel oock rechten Hutfpot, alles te verftaen van des middaghs; maer des avondts fal hy aen beyde de Tafelen rechten tot Voorfpys Hutfpot, en Boter of Kaes: Sal niet te min twee dagen ter weecke, foo wel des middaghs als des avonds Vifch mogen- aenrechten, en dagelijcks voor den Burfalen ontbyten gefchaft werden; in het vorder fal beyde de Tafelen voorfien' met goedt Tarwen Broodt, ende voor den dranck leveren Bier van twee guldens het vat. XVII De betalinge der Burfalen montkoftën, fal den Oeconomo ofte Difpenfier t'elcken vierendeel jaers werdén goedtgedaen, op de atteftatie en getuygeniflé van den voornoemden Regent, mitsgaders het gunt hem in het vorder voor fijne generale moeyten fal werden toegevoeght; alles ter ordonnantie van dé Curateurs en Burgermeefteren , fulcks ende in der voegen alle andere Penningen van de Univerhteyt werden uytgekeert en verftreckt. XVIII. En om op de vorderniffe van de Burfalen te letten, fal ten minften alle weecken eens een van de Profefforen Theologie of Artium, by gebeurte zijn werck maecken, ende hem laten vinden in het Collegie» om opfight te nemen op de -manieren en het leven der "Burfalen, ende met eenen toe te fien dat den Difpenfier hem, noopende het Tracf ement , wel ende behoorlijcken quyte!, ten eynde daer in eenigh gebreck vallende , by de Curateurs tydelijck magh werden voorfien. XIX. Sullen vorder de Profefforen der Theologie , of Artium, hen in het Collegie jegenwoordigh laten vinden als de repetitiën der Leffen , na een yegelijcks profeflie fullen gefchieden. X X. Van gelijcken fullen de Profeffores Philofophie , Rhetorices en Mathematices, mitsgaders Grieckfche Hebreeufche Spraecken , gehouden zijn eens des- maendts in het Collegie te komen, ende de voorfchreve Burfalen te oeffenen in het repeteren van het gunt fy dien voorleden maendt van den. felven fullen hebben gehoortgeleert en onthouden, Ende  van het Collegium Theologium te Leyden. 35-5- Ende fullen de voorfchreve Profeflbren, doende het gunt voorfchreve is, mogen hebbende portie ende maeltydt aen des Difpenfiers Tafel. Het Tweede Deel. Belangende de giften van de Beurfen , en der Burfalen beproevinge en onderfoeckinge voor der felver inkomji in het Collegie. L TN het voorfchreve Collegie fullen wefen een en dertigh Beurfen, * elck begroot op hondert twintigh guldens jaerlijcks, ftaende tot gifte van de Heeren Staten. I I. De welcke de felve ter nominatie, en op het voorftellen van de Heeren Edelen tot fes Burfalen , van de Steden van Dordrecht, Haerlem, Delf, Leyden , Amfterdam, Gouda, Rotterdam, elcks twee : En van de Steden Gornichem, Schiedam, Schoonhoven, den Brielle, Alckmaer, Hoorn, Enckhuyfen, Edam, Monnickendam, Medenblick en Purmèreynde, elck eenen geven fullen, aen jonge Gefellen, ten minften veertien jaren oudt, en in de Latynfche Spraecke foo verre gekomen zijnde, dat fy bequaem zijn tot der Univerfitëyt te gaen, ende fulcks de gemeene Lellen met vruchten te hooren. I I I. Om waer van verfeeckert te zijn, fullen alle de geene, die met een van de voorfchreve gemeene Landts Beurfen verfoecken fullen voorfien te werden, hem alvooren ftellen ter examinatie , proeve en onderfoeck van den geenen die daer toe by den Senaet van de Univerhteyt, uyt het Collegie van de Profeflbren zijn of fullen werden gecommitteert. I V. Ende daer toe overfulcks bequaem gevonden zijnde, fal hem daer van verleent werden Acte onder het Zegel van de Univerfitëyt, dewelcke elck eenen, doende tot dien eynde vervolgh , gehouden werdt te vertoonen, beneffèns fijne Requefte , en de Staten over te leveren. W w z Daer  35"6 !• Boek. G. Sevende Titel V. Daer op by de Heeren Staten behoorlijcke Acte van aenneminge fullen verleent werden, dewelcke by de felve Burfalen vertoont fullen werden aen den voornoemden Regent van het Collegie, om by den felven overgenomen en geregiftreert te werden in feecker Regiffer, dat de felve Regent daer van doen maecken, ende in het particulier houden fal, noopende de fundatie en voortgangh yan het voornoemde Collegie, en fullen de Burfalen met hun elcks in het Collegie brengen eenen Duytfchen Bybel met een Pfalmboeck, mitsgaders een Bedde, en foo veel Wollen ende Linnen, als dagelijcks nooddruft fal vereyflchen. V ti Het welck gedaen zijnde, fal elck Burfael hem door den Reclor van de Univerhteyt doen immatriculeren , en aen handen van den felven, beneffens den gewoonüjcken eedt, die alle andere Lidtmaten van de Univerhteyt gehouden zijn te praefteren, oock beloven, dat hy te Man geworden, en tot bequamen ouderdom gekomen zijnde, hem voor alles, het zy in Kerckelijcke faecken , of de Schooien, en de Regeeringe van dien, fal laten gebruycken , ten dienfle van den Lande van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, ende hem fulcks tot geenen tyde aen yemandts dienft te laten verbinden, dan met foodanigen conditie en befpreck, daer van Acte gemaeckt, den voornoemden Regent vertoont, en by den felven als vooren geregiftreert fal werden. V I I. Alle het welck gedaen, en by den Burfael verklaert zijnde, of hy lijn onderhoudt aen de eerfte of tweede Tafel begeert, fal den felven Burfael de vruchten van fijn voornoemde Beurfe beginnen te Ioopen, en eer niet. VIII. De voorfchreve gifte fal wefen en geduyren voor den tydt van les jaren, en langer niet. I X. In fulcken verftande, dat die by de Heeren Staten, t'haerder difcretie, fal mogen werden verlenght, indien den Burfael, op de getuygenifle van den voorfchreven Regent, mits fieckte of andere gelijcke ongevallen (wettehjcke verhinderinge mede brengende) fijn voorgenomen Studia niet hadde konnen voleyndiS€n~ Maer  van het Collegium Theologicum te Leyden 357 X. Maer by foo verre de voorfchreve Burfael oock binnen de voorfchreve fes jaren tot eenige Kercke ofte Schooldienffe verfoght, en by den Regent, mitsgaders by den Senaet van de Univerfitëyt daer toe bequaem gevonden werdt, dat hy hem daer toe gehouden werdt te laten gebruycken, mits dat hem in foodanigen gevalle volgen fal het profyt van de refteerende jaren. Het Derde Deel, ibmam alis aamlzA nb J»tf nnb sbi» . i™[ hsansr* Kasm Belangende het beleydt der Burfalen in het Collegie , hunne bywooninge , erdre , en regel van den Huyfe. i DE voorfchreve Burfalen fullen ffaen ter onderdanigheyt van den voorfchreven Regent, ende tot dien eynde aen lijnen handenr terffondt na dat hy in het Collegie werdt ontfangen , folemnelijck belooven gehoorfaem te zijn, en hem in het vorder te dragen naWetten ende Ordonnantiën hier na volgende, dié tot welftandt van het voorfchreve Collegie gemaeckt zijn, en na gelegentheyt des tydts verandert fullen mogen werden.. I I. Welcke Wetten en Ordonnantiën elck van dë Burfalen fullen werden voorgelefen, ten tyde fy aldaer fullen werden aengenomen ende ontfangen , ende jaerlijcks op den derden Octobris by den Regent voor alle de Burfalen fullen werden gelefen ende vernieuwt. I I I. Elck van de Burfalen is gehouden rs morgens met den klockgeflagh van fes uyren te verfchynen ter gemeene plaetfe van de Vergaderinge, die daer toe fal werden geordonneert, alwaer de namen alvooren van alle de Burfalen by den Regent fullen werden opgeroepen , vervolgens het gemeen Gebedt gedaen, en daer na van een van de Burfalen, en dat by gebeurte omgaende, een of meer capittelen uyt den Nederduydtlohen Bybel gelefen fullen werden. W w 5. Ter-  35* i Boek. G. Sevende Titel I V. Terftondt na de maeltydt, foo wel des middaghs als des avond, fa tdekens na voorgaende oproepinge van alle de i^de^" falen, oock eenige capittelen uyt den Duytfchen Bybel gelefen wS den „ alle het welck t'elckens by den Regent met l lafe afdeX" gen, ende korte uytleggingen tot den Catechifmum of Locos communes uytgeleyt en verklaert fal werden, ende fullen deTfingeV ■Duytfchen Bybel fulcks werden verdeelt, dat derfS fchen Bybel eens des jaers werde uytgelefen, het nieuwe Teiïament viermael des jaers , ende den tezt der Pfalmen alle maendt V Des Woensdaghs, Saturdaghs of Sondaghs, fullen ter difcretie des Regents binnen het Collegie de exercitiën des Lichaems gebeuren , beginnende des Winters een uyre voor het middaghmad en des avondts een uyre voor het avondtmael, dewelcke kort fen, en een half uyre voor de maeltydt op houden fullen V I. Sullen voorts de Burfalen alle dagen naer de maeltydt, en gedane danckfeggingen, met den anderen wandelende, een half uyre langh hun Studia communiceren. y V I I. Niemandt en fal hem, het zy daeghs of des naghts, fonder des Regents oorlof ende believen, uyt het Collegie begaven , noch boven den tydt hem by den felven voorgeftelt, uyTblyven mogen. VI I I. Van gehjcken fal hem niemandt begeven in eens anders Kamer ten zy de Regent fulcks om fceck^beweg^redSS toeS-' ten hadde, m welcken gevalle fulck eenen den tydt aldaer mei en fal mogen overbrengen met klappen, fpeelen, of andere onnutte komenTs aUeenllJck handden het geene daerom hy aldaer ge- _ _ IX. De Burfalen zijn oock gehouden altydt onder den anderen LadSi fal C °P foodani£en P0016 aIs den ^gent goedtvin- Yege-  van het Collegium Theologïcüm te Leyden. 3*5-9 X. Yegelijck fal hem des avondts na de klockflagh van negen uyren te rufte begeven, fonder dat yemandt vuyr of light in fijn Kamer fal mogen hebben of gebruycken , maer fal elck een die des morgens vroegh hem begeert ter Studie te begeven, gehouden zijn te komen ter gemeene verordende plaetfe, en aldaer tefluderen; ten welcken eynde aldaer op een pulpitum aerf raeckskens geflooten fullen leggen Biblia in het Latyn, Calepinus, Lexicon. Graecum,, en Lexicon Hsebraicum. x r. Die eerft uyt de particuliere Schooien in het Collegium komen, fullen al te famen eenderley Leifen hooren , foo wel in de Talen als Philofophie ; maer die uyt eenige Univerfiteyten komen , den felven fal by den Regent ende Profefforen der Theologie aengefeydt en belaft werden foodanige Leffen te hooren, daer toe hunbegrijp en verftandtvolgende het oordeef der felver fal konnen ftrecken. X I f. Sullen verder de Burfalen gehouden wefen , de Leffen die fy hooren , afgedaen ende geëyndight zijnde, fonder divageren wederom na het Collegie te gaen en hen te begeven,, het zy op hun Kamer,. of ter voorfchreve gemeene plaetfe. x r 11. T'elcken Saturdagh fullen exerchïa Stylt op dë materie by dën? Regent voorgeftelt , van den Burfalen overgelevert en vertoont,, ende by den Regent of Onder-Regent gecorrigeert. en verbetert werden. X I V. Alle veertien dagen faf of gedifputeert, of in de Duytfche Tale.' geproponeert werden , om de Burfalen in der felver Tale te oeffenen, het welck doende, fullen die foecken te verryeken , en vanalle uytheemfche, baftaerde ende gefchuyde woorden, te fuyveren. XV. T'elcken vierendeel jaers, fal by de gefchickfle der Burfalen, ter befcheydentheyt van den Regent, in der Theologie gedeclameert werden, Wh:  j5o t Boek. G. Sevende Titel, XVI. De Burfalen fullen de eerfte .derdehalf jaren meeft in'Studio Tbilofophia belleden, ende middelertydt foodanige vlytigheyt en neerftigheyt aenwenden, dat hy ad gradum Magijierii in artibus magh promoveren, op poene van fijn beurfe gepriveert te werden: wettige verontfchuldinge uytgefondert. ö XVII. Maer fal ftaen in het oordeel van den Regent en de Senaet van de Univerfitëyt, om de promotie voor een tydt op te houden, en uyt te ftellen, al waer het faecke dat de Burfael daer toe ten vóorgeftelden tyde bequaem moghte werden gevonden, ende fal den vorderen tydt voornamentlijck employeren in Studio Theolo- & XVIII. De geene die door traegheyt, luyheyt ofte quaet regiment bevonden werdt niet genoeghfaem te vorderen, of tot der ftudie is of werdt onbequaem, fal voor het eerfte, ten beveele van den Regent ende Subregent geftraft werden met den karcker, of anderfints t'haerder difcretie: Ende foo daer uyt egeene beteringe en volght, fal by den Heeren Reftor van de Univerfitëyt, ende een of twee van de Profeftbren, op het rapport van den voorfchreven Regent gefufpendeert, of op het felfde rapport by de Heeren Staten van de voorfchreve Beurfe geheel gepriveert werden. X I X. In gevalle eenigh Burfael binnen de fes jaren zijnder ftuderinge fich met Trouwbelofte aen eenige Vrouwe quam te verlooven of verbinden, fal boven de privatie van fijn Beurfe , oock arbitralijck geftraft, of anderfints gemulcteert werden , indien lijne conditie door foodanige belofte moghte zijn verbetert. XX. Dat over de fteckten der Burfalen geftelt en gebruyckt fal werden een Medicyn, ter ordonnantie van den welcken den Siecken niet alleen na het vereyftchen van der faecken verftreckt fullen werden de Medicijnen tot hun gefontheyt noodigh, tot lafte van het Collegie , maer oock fijn Spijs en Dranck , tot lafte van den Difpenfier, foo verre de felfde de dagelijckfche portie en aenrechtinge niet te boven gaet, in welcken gevalle het vorder oock komen fal tot lafte van het Collegie. Dat  van het Collegium Théologicum te Leyden. 361 XXI. Dat buyten kofte en lafte van den Difpenfier yemandt van wegen het Collegie fal werden geftelt en beloont, om der Burfalen Lijnwaet te reynigen en te waflen. XXII. Behalven welcke Burfalen van het gemeene Landt, alle particuliere Perfoonen , die eenige jonge Gefellen fouden willen opvoeden in der Theologie, de felfde oock in het voorfchreve Collegie fullen mogen beftellen ter gehoorfaemheyt van den voorfchreven Regent, foo verre daer overige of ledige plaetfe fal zijn: Mits by den ielven doende verfeeckertheyt van de voorfchreve hondert twintigh guldens, daer toe bequaem zijnde, en inbrengende als vooren. XXIII. Ende fal het voorfchreve Collegie vry zijn van alle excynfen, impoften en andere gemeene Landts laften, foo wel van de Heeren Staten, als van de Stadt Leyden; maer fullen de voornoemde Burfalen , in refpect van de voorfchreve geheele vrydom, weder moeten derven de vordere vryheden van Wynen en Bieren, die andere Lidtmaten van de Univerfitëyt zijn genietende. XXIV. Welcke voornoemde Ordonnantie de Staten voornoemdt verftaen en beveelen, dat in alle fijne poincfen en articulen als vooren fal werden nagekomen, geobedieert en aghtervolght, en fullen niet te min de Staten de felve ten allen tyden mogen veranderen en vermeerderen , fulcks na de gelegentheyt des tijdts en noodt van der faecke bevonden fal werden te behooren. Gedaen in den Hage onder het groot Zegel van de Staten voornoemdt hier aen gehangen, den 7. Septembris in het jaer Onfes Heeren i^x. Aldus ftondt ondergefchreven, Ter ordonnantie van de Staten. Onderteeckent, C. de Rechtere. En was bezegelt met een groot roodt Waflchen Zegel , aen dubbelde Francynen Staerten. Xx By-  36z I. Boek. G. Sevende Titel. 'Byvoeghsel en Aenhangh, Der Regulen en Wetten, daer na hun de Burfalen , en andere die het aengaet, niet minder als na het voorgaende , by manier van voorraedt, 00«vé gehouden zijn te gedragen. DEn Regent fal ten minften driemael ter weecke alle de Kameren der Burfalen gaen befoecken. Soo wie der Burfalen yet breecken fal aen Venfteren, Glafen of gelijcke Getimmerten van het Collegie , die is gehouden het felve t'ftjnen koften te doen boeten. Elck der Burfalen moet des Sondaghs de voor en namiddaghfche Predicatien hooren , en den Regent daer van t'ftjnen believen en vermanen reeckenfchap geven. Niemandt vermagh fijne Kleederen fulcks te laten maecken of dragen, daer uyt binnen of buyten den huyfe eenige ergernifien ontftaen. Binnen het Collegie fal niemandt vreemts mogen vernaghten, fonder des Regents voorgaende oorlof en believen. Des Morgens voor den ontbyten is elck gehouden fijn bedde te maecken, kamer te keeren ofte vagen , ende de vuyligheyt wegh te dragen ter plaetfe die daer toe geëygent is. Ordonnantie , gemaeckt by de Ridderfchap) Edele ende Steden van Hollandt ende Weft-Vrieslandt , repre tenterende de Staten van den felven Lande, op het ftuyr ende beleyt van het Collegium Theologie , by de fel' ve Heeren Staten gefondeert ende opgericht in de Univerfitëyt binnen der Stadt Leyden. Den i.Oftober 1631» Gr. Pk I. Deel, f. 293- Het Eerste Deel, Belangende de Opfienders*. I. EErft fal tot beleydt van het Collegie , by den Heeren Staaten voornoemt worden gefteldt ende gecommitteert, uyt twee of meer  van het Collegium Theologicüm te Leyden. 363 meer bequame Perfoonen , by de Curateurs van de Univerfitëyt, ende Burgermeefters der voorfchreve Stadt voor te fiaen , ofte alfulcke andere, als de Heeren Staten goedtvinden fullen, eenen Regent, fpreeckende de Nederduytfche Tale, die daer toe, foo ten oplicht van eenen goeden ende Godtfaligen wandel, het profiteeren der Gereformeerde Religie als anderfints, genoeghfaem bequaem fal werden gevonden , zijnde van goeden aenfien , ontfagh, beleyt ende voorfichtigheyt, wel ervaren foo in de Latynfche, Grieckfche ende Hebreeulche fpraken, als oock in de Philofophie en Theologie, ftaende in eenigheyt in de Leere met de Gereformeerde Kercken hier te Lande, tot wekker verfeeckertheyt hy mede gehouden fal zijn, in het aenvangen van fijn Ampt, de Formulieren van eenigheyt in de Leere , namentlijck de Confefiie en Catechilmum der Nederlandtfche Kercken , mitsgaders de nadere verklaringe of Canones in de laetfte Synodo Nationael tot Dordrecht gefteldt , als fchriftmatigh te onderteeckenen. I I. Wiens Ampt ende Officie wefen en ftrecken fal tot directie van de Studia, het leven, confervatie en manieren der Burfalen. Ende fulcks voornamentlijck dat fy hem felfs recht kerende kennen, tot kenniffe van Godt almaghtigh mogen geraken, ende in fijn heylige vreefe worden opgetrocken, ende dat fy, achtervolgende Godes H. Woordt, dagelijcks ernftelijck werden vermaent ende onderreght, hare Magiftraet ende Overigheyt alle gehoorlaemheyt ende eerbiedinge toe te dragen, en in het vorder de Burfalen naerftelijck te doen frequenteeren de leffen, foo in de Univerfitëyt als in het Collegie, te ordonneeren ende bevelen, wiens leffen elck een fal hebben te hooren, getamentlijck om de voorfchreve Burfalen te oeftenen, foo veel eenighfints doenlijck is, foo in het confereren, refumeren en repeteren van de gehoorde leffen, als oock in het difputeren, proponeren ende declameren, en andere Scholafticque oeffeningen en exercitiën. I I I. Ten welcken eynde den Regent hem dickmalen in der leffen fal laten vinden, oock alle Sondagen in de Predicatien die de Burfalen fullen hooren , omme opficht te nemen ende oock daer op te letten, of'er eenige Burfalen fouden moogen zijn aghter gebleeven. X x 2 Sal  3^4 I. Boek. G. Sevends Titel I V. Sal alle weecken de leffen der Theologie , oock de prsedicatien by den Burfalen gehoort, onder den felven, foo veel doenlijek is, doen repeteren , ende ten minften alle Sondagen en Woensdagen^ den Burfalen uytleggen den Catechifmum ; fal oock de leffen, repetitien, propofitien, difputatien ende andere exercitiën, onderden Burfalen van half jaer tot half jaer alfoo verdcylen, dat fy door de felve ten bequaemften en fpoedighften mogen werden gevordert. Welcke verdeylinge , met advis ende kenniftë van de Profefforen Tbeologise geconcipieert, door den Regent den Burfalen aengedient ende eens geftelt zijnde, voor dat felve half jaer onveranderlijck fal onderhouden worden. V. Sal oock verforgen , dat die geene die in het Collegie komen, eerft in Lat'mis, Gr a cis, & Hebraicis, mitsgader's in Logicis, en Mathematicis, geoeffent worden; daer naer inThyfcis, en volgende in Ethicis en Metaphyficis, fonder nochtans daer en tuffchen te verfuymen den Catechifmum ende andere oeffeningen van Godtfaligheyt, maer door de Philofophie ende de Hebreeufche Tale geraeckt, en ad Theologiam gepromoveert zijnde, dat hy alsdan voor het eerfte in Locis Communibus fullen werden geëxereeert, daer na in Letlionibus, Auditione en Meditatione Veteris & Novi Tejlamentï, mitsgaders in het difputeeren en proponeeren, tot welcken eynde fy de publicque Theologifche en Hebreeufche leffen in de Univerfitëyt fullen moeten frequenteeren, ende uyt de felve leffen weder gekeert zynde, daer over van den Regent en Sub-Regent refpective geëxamineert worden, fonder dat de voorfchreve Burfalen ftch met de private leliën of exercitiën fullen mogen genoegen, welcke private leffen en exercitiën oock alfoo fullen worden verdeelt , dat fe niet en concurreeren op de felve uyren , als de publicque Theologifche of Hebreeufche leffen worden gedaen, en fullen oock in het voorfchreve Collegie geene publicque leffen mogen gedaen worden excepta LecJione Catechifmi, & Analyfi Capitis Bièlici praleBi. Wyders fal den voornoemden Regent oock verforgen , dat niemandt fijn voorgaende Studiën veranderen of verlaten lal, om tot hooger te geraecken, dan met voorgaende kenniffe van den Regent en publijcke examinatien ; welcke tot dien eynde ordinarie ten minften eens 'sjaers in de vacantie van October, ende extra-  van het Collegium Theoiogïcum te Leyden. 365- extraordinarie voor de vacantie van Paeffchen , folemnelijck in het Collegie by den Regent en Sub-Regent elck in den lijnen, gefchieden fal, en dat in de tegenwoordigheyt van den Profeffor of Profefforen van foodapige Tale, Kontte ofte Faculteyt, als de geene die gepromoveert fullen worden, refpectivelijck fullen hebben gehoort. * V I. Sal t'allen tyden, als de Burfalen hare maekyden fullen houden, of foo hy daer niet en kan by wefen, den Sub-Regent hem daer jegenwoordigh laten vinden, over ende weder over wandelende , lbo wel om op de zeden en manieren van de Burfalen te letten, als oock omme toe te fien op het regiment van den Schaftmeefter, ende of hy ter Tafelen wel en behoorlijck doet aenfehaffen, waer over, indien tuffchen den Regent en Schaftmeefter verfchil foude mogen vallen , fal den Regent een of meer Profefforen in de H. Theologie daer toe roepen tot fijner ontlaftinge. VII. Ende fal van de faecken van het Collegie, belangende de inftellinge, vorderinge en voortgangh, metten gevolge van dien, pertinent Regifter houden; ofte by den Sub-Regent doen houden. VIII. Den Regent fal worden bygevoeght eenen Sub-Regent of Methulper, wel ervaren zijnde in de Nederlandtfche, Latynfche, Grieckfche en Hebreeufche Talen , oock in der Philofophie, vroom van leven, en eerlijck van zeden, volgende de Gereformeerde Religie, daer van hy oock openbare profeftie fal doen, ftaende in eenigheyt der Leere met de Gereformeerde Kercken hier te Lande, tot wekker verfeeckertheyt hy als Sub-Regent mede gehouden fal zijn in het aenvangen van fijn Ampt, de Formulieren van eenigheyt in de leere, namentlijck de Confeffie en Catechifmum der Nederlandtfche Gereformeerde Kercken, mitsgaders de nadere verklaringen of Canones in de laetfte Synodo Nationael tot Dordreght gefteldt, als fchriftmatigh , te onderteeckenen. I X. Dewelcke de jonge Burfalen in Hebraicis, Gracis ende Latinis; mitsgaders in Logicis, Mathematicis , 'Phyjicis , Ethicis ende Methaphyficis oeffenen ende exerceren fal met doen repeteren, declameren, difputeeren ende anders, foo dickmaels ende ter ftikker X x 3 uyre  366 I. Boek. G. Sevende Titel uyre ende plaetfe, als hem by ben Regent ten gevoeghlijckften fal worden geaifigneert ; fal oock gehouden zijn in des Univerfiteyts lellen dickwils te verfchynen , ende den Regent getrouwelijck te aftifteren in het ftuyr ende beleydt van het Collegie, waar toe hy oock in afwefen van den Regent, fijn plaetfe vervullen ende Perfoon reprefenteren fal, in het welck hy mits defen wordt gefteldt ende geauthorifeert, gelijck hy mede den Regent op fijn aanmanen , in de directie ende in het ftuyr van het Collegie gewillighlijck aftifteren , ende foo hy yet verneemt daer van de Regent dient kennifte te hebben, tijdelijck hem bekent maken, mitsgaders voorts met hem in alles goede eenigheyt ende correfpondentie onderhouden fal. X. Ende fullen beyde , foo wel den Regent als Subregent, in het aennemen van hare Ampten, aen handen van de Curateurs der Univerfitëyt folemnelijcken fweeren , hun in den laft ende het Ampt, hun opgeleyt ende vertrouwt, getrouwelijck te dragen, de Regulen ende Wetten van den Collegie te onderhouden, endeby elck eenen te doen onderhouden, ende de jeught onder de gehoorfaemheyt van hare wettige Overigheyt op te trecken, in der Religie die nu ter tijdt in den Lande openbaerlijck wordt geleert, en om in de voorgeroerde belijdeniffe, Catechifmo ende nader verklaringen der Nederlandtfche Chriftelijcke Gereformeerde Kercken vervattet is en verklaert ftaet. X I. Sal oock tot dienft van het voorfchreve Collegie, beneffens den Regent ende Subregent , by de Heeren Curateurs voorfchreve , worden gecommitteert ende geftelt eenen Oeconcmur, Difpenfier en Schaftmeefter, wefende een Man van goeden, vroomen ende Godfaligen leven, ftaende tot eerlijcke ende loftelijcke name ende fame, een Lidtmaet van de Gereformeerde Kercke. XII. Wiens Ampt wefen ende hem uytftrecken fal, tot'er huyshoudinge ende fulcks om de Tafel te voorfien, alle de Burfalen van behoorlijcke montkoften, fpijs, dranck,- haveniffe ende gemack, vuur ende licht op haerluyder gemeene vergaderingen te verforgen , en hem met het vorder onderhoudt van den Huyfe te bemoeyen. Het welck te verftaen is, dat hy gehouden fal zijn, t'fijnen koften te ver-  van het Collegium Theologicum te Leyden 367 verforgen ende beftellen de Kaerffen, die over de maeltijden ende in de gemeene Lantaernen van nooden fullen zijn, maer voor foo veel aengaet het licht het welck men gebruycken fal tot Leffen, Repetitien, Gebeden, mitsgaders andere extraordinaris t'famenkomften, ende van gelijcken de Kaerffen ende Olie, die hy den Burfalen ter befcheydenheyt ende ten bevelen van den Regent fal uytdeelen, dat hy daer van reeckeninge houden ende voeren , en ter Ordonnantie van de Curateurs en Burgermeefters voldaen en betaelt worden fal, van gelijcken dat hy t'fijnen koften de Stove in de gemeene eetplaetfe fulcks drie malen 's daeghs fal ftoocken , dat de felve gemeene plaetfe genoeghfame warmte fal hebben. Te weten, ten eerften 's morgens op der Burfalen eerfte t'famenkomfte, ten tweeden 's middaghs, ten derden 's avondts, op beyde de maeltyden, ende foo dickwils als de Stove op andere tyden, ten bevele van den Regent fal worden geftoockt, dat hy daar van rekeninge houden, ende als vooren extraordinarie betaeldt worden fal, dat hy wel letten ende naerftigh opficht neemen fal, dat den gemeene Dienaer des Collegii , mitfgaders de Walfcherfche , elck in den fijnen , haer Officie ende opgeleyde plicht doen fullen, vorder dat de gemeene plaetfen worden gereynight, ende de Daken, Venfteren, Glafen, Kofynen, Deuren, Mueren ende andere faken het Gebouw van het Collegie ende de havenifte van dien aengaende, wel ende naer behooren onderhouden ; ten welcken eynde hy alle veertien dagen eens met den Regent ommegaen ende vlytigh op alles letten fal, Curateurs en Burgermeefters tydelycken te kennen gevende waer toe of aen reparatien van nooden fullen zijn, XIII. Den Schaftmeefter fal tot fijnen koften onderhouden foo veel Dienftboden, als tot behoorlijcke dienft van de Oeconomie. nodigh fullen wefen. X I V. Ende fal tot koften van het Collegie onderhouden worden een gemeen Dienaer ofte Famuks, oock Student zijnde , wiens Ampt fal wefen de Tafel der Burfalen te dienen , de gemeene plaetfen van het Collegie van alle vuyligheyt te reynïgen, de Kloek ter geordonneerder uyre te kleppen, voor het Lynwaet der Burfalen als het gewaftchen wordt, te forgen, ende voorts, foodanige dienften ge  368 I. Boek. G. Sevende Titel te doen, als den Regent of Sub-Regent tot dienft van het Collegie noodigh vindende, hem in der billickheyt fullen bevelen. XV. Sal den Burfalen behoorlijck traóteeren voor foodanigen fomme ïaerlijcks, als de Heeren Staten , naer de gelegentheyt der tyden lullen goetvinden hem toe te voegen. XVI. Ende fal de betalinge van de Mondtkoften der Burfalen den Schaftmeefter t'elcken vierendeel jaers worden gedaen, op de Atteftatie en getuygeniffe van den Regent, alles ter Ordonnantie van den Curateurs en Burgermeefters, fulcks ende in dier voegen als alle andere penningen van de Univerfitëyt werden uytgekeert ende verftreckt. XVII. Den Schaftmeefter wordt gehouden dagelijcks ten behoorlijcken uyren eensdeels hier naer uytgedruckt, en voorts ten bevelen ende verklaren van den Regent aen te rechten. Ten eerften, alle morgen ten onbyten voor elcke vier Burfalen een vierendeel pondts Boters ende goedt Tarwenbroodt daer toe, ende op Sondagen des middaeghs tot voorfpys voor elck een fneede Tarwenbroodt-foppe, op de Vleefchketel geweeckt , tot het tweede Gericht gefprenght of gefouten warm Runderen Vleefch, en voor het derde Gericht Schapen Hutfpot met Limoenen, of Kalfs Hufpot met groen Kruyt geftooft, des avondts tot Voorfpys Salaet van des Somers, en van Bietwortelen des Winters, voor het tweede Gericht gebraden Schapen- of Kalveren Vleefch, voor het derde Gericht Boter en Broodt, een vierendeel pondt Booter voor vier Perfoonen. Op Maendage des middaghs tot Voorfpys Wittebroot-fop in Melck of Schapennat geweeckt ende geftoofde Knollen, voor het tweede Gericht gefprenght of gefouten Vleefch, voor het derde Gericht gehackt met Korenten geftooft naer behooren, des Avondts tot Voorfpys in de Winter Ryftenbry van Soetemelck, ende in de Somer Soetemelck met Wittebroodt gekoockt, voor het tweede Gericht het overblyffel van het Gebraden, en voor het derde Gericht Boteren Broodt als vooren. Op Dinghsdagh des middaeghs tot Voorfpys kort Warmoes, groen of van Kool, voor het tweede Gericht gefprenght of gefouten Vleefch, voor het derde Gericht Schapen Hutfpot met witte Wortelen, Pruymen of Turckfche Boontgens, des avondts tot  van het Collegium Theologicüm te Leyden. 365 tot Voorfpys Knollen geftooft en wel overgooten met Boter, voor het tweede Gericht het overblyffel van Schapen-Vleefch gerooft zijnde, ende met Boter en Azyn overgooten, fomtydts oock geftooft zijnde met Appel-pent daer om geleyt, oock wel gehackt daer van gemaeckt naer gelegentheyt, en in gevalle van het voorfchreve Schapen-Vleefch niet en is overgebleven, in plaetfe van dien Runderen of Schapen Hutfpot met Turckfche Boontjens of Wortelen. Ori Woensdagen des middaeghs tot Voorfpys groene ofte graeuwe Lrreweten met Boter en Azyn daer over, fomtydts oock de felve groene Erreweten in ftucken gewreven, met Boter en wat Gember en Salie daer in gekoockt, voor het tweede Gericht verfche Zeevis of Riviervis, naer gelegentheyt van windt en we'er, of anders in plaetfe van dien gefouten Vifch of Stockvis, en voor het derde Gericht Boter en Broodt, daer toe Komynde Koeyenkaes om tot Boter en Broodt te eeten : des avondts tot Voorfpys Karnemelck met Wittebroodt of Bifchuyt wel gefooden, en een goedt ftuck Boters daer onder, tot het tweede Gericht Vifch , naer gelegentheyt als vooren , en tot het derde Gericht Boter en Broodt mede als vooren. Op Donderdagen des middaeghs tot Voorfpys Turckfche Boontjes groen of gepeldt, oock wel Roomfche Boonen en Peulen des Somers, tot het tweede Gericht gefprenght of gefouten Vleefch, tot het derde Gericht Hufpot met roode of witte Wortelen, of in de voortydt met groen Kruyt of Ajuyn geftooft. Des avondts tot Voorfpys Salaet of Soetemelck met wittebroodt of Bifchuyt gefooden, oock wel in de Winter Bierenbroodt gefooden , tot het tweede Gericht Runderen of Schapen Hufpot met gehoofde Pruymen, ende voor het derde Gericht Boter als vooren. Op Vry dagen des middaeghs tot Voorfpys graeu Erreweten, Knollen of Kool, langh Warmoes zijnde geftooft, voor het tweede Gericht Vifch, naer gelegentheyt als vooren , en voor het derde Gericht Boter ende Broot met Kaes daer op , mede als vooren : des Avondts tot Voorfpys Soetemelck met Bifchuyt of Wittebroodt gefoden, voor de tweede Spys Vis, naer gelegentheyt als vooren, en voor de derde Spys Boter en Broodt mede als vooren. Op Saturdagh des middaeghs tot Voorfpys groene Erreweten met Koeck doorflagen en Boter overgegoten , voor het tweede Gericht Zeevis of Riviervis, naer gelegentheyt, en voor het derde Gericht Boter en Broodt met Koeyen Kaes: des avondts tot Voorfpys Karne- Y y melck  370 I. Boek. G. Sevende Titel melck met Wittebroodt of Bifchuyt t'famen wel gefoden, voor het tweede Gericht het overblyffel van het Vleefch met gefloofde Pruymen, ofte fomtydts wel foete Appelen geftooft daer omme geleyt. Welverftaende dat in tydt van noodt als men defe voorfchreve Spyfen niet hebben en kan , hy alsdan in plaetfe van het geene men niet hebben en kan, met. kenniffe van den Regent, yet anders fal mogen fchaffen in des felfs plaetfe het welck even goedt is. Ten laetften, fal den Burfalen tot haren Dranck verforgen Bier van drie gulden het Vat, en dit al redelijcker wyfe, ten genoegen van des Lichaems nodelijck voedtfel en onderhoudt, ende fal hy voor den Burfalen in de gemeene Eetplaetfe gehouden zijn te doen brengen terftondt naer het middaghmael twee Fleffen , elck houdende een vaane van het voorfchreve Bier, en tuffchen drie en vier uyren mede naer noene vier der voorfchreve Fleffchen, en naer den avondtmaeltydt mede twee Fleffchen als vooren. XVIII. De Schaftmeefter fal op het aenneemen van fijn Ampt aen de Curateurs voornoemt eedt doen, de regulen en wetten van den Collegie te onderhouden, ende voor foo veel hem aengaet, by elck een te doen onderhouden, alle fchandalen en ergerniffen het Collegie aentreffende , tot kenniffe te brengen ende te openbaren aen den geenen die fulcks Amptshalven toekomt te weeten, weeren ende ftraffen, fonder die yemandt vreemdts te ontdecken of verklaren, ende voorts 'den oorbaer ende het welvaren van het Collegie, naer alle fijn vermogen te verforgen. Ende en fal niemandt in fijn dienft mogen aennemen, ten zy aen handen van den Regent, onder handttaftinge gelijcke beloften doende. XIX. De Huysvrouwe, Dienftboden, ende fulcks het Gefrnde van den Opfiender, Methulper en Schaftmeefter, elck in den lijnen, indien fy eenige hebben, moeten zijn van goeden, vroomen ende godtfaligen leven, handel en wandel, ftaende ter goeder name en fame, onbeticht en onberucht van alle onbehoorekjcke faecken, de Gereformeerde Religie niet alleen toegedaen, maer oock openbare profeffie en belydenifle daer van doende. X X. Ende om op de vordernilfe van de Burfalen te letten, fullen de Profeflbren Theologie by gebeurte dickwils, ten minften eens ter weecke»  van het Collegium Theologium te Leyden. 371 weecke, hun werck maecken ende fich laten vinden in het Collegie, omme aldaer te aftifteren ende hooren Analyfin Theologieatn, die by den Regent wordt gelefen, ende oock mede opficht te nemen op de manieren, en het leven van de Burfalen, en met eenen toe te fien dat den Schaftmeefter hem nopende het traétement wel en behoorlijck quyte. XXI. Sal oock alle Profefforen Theologie , Thilofophia ende Linguarnm vry ftaen in het Collegie te komen , en aldaer te verfchynen foo dickmaels als den Regent eenige Lefliones Catecheticas , ende hy met den Sub-Regent eenige repetitien ofte andere exercitiën doen onder den Burfalen, in eens yeders profeffie of faculteyt, fonderlinge als Solemnes cDifputationes, ofte Examina Public a, in het Collegie fullen gefchieden. XXII. Van gelycken fullen de Profefforen Theologie en Philofophias, mitsgaders oock van de Grieckfche en Hebreeufche fpraecke , gehouden zijn alle drie maenden eens in het Collegie te komen , en de voorfchreve Burfalen, ten overftaen van den Regent en SubRegent, te oeffenen in het repeteren van het gunt fy de voorleden drie maenden van de felve fullen hebben gehoordt, geleert en onthouden, het welck den felven Profefforen gefamentlijck en elck van hen van gelijcken, midts defen werdt gelaft ende bevolen te doen, en fullen de voorfchreve Profefforen alsdan oock eenige vragen den voorfchreven Burfalen mogen voorftellen naer gelegentheyt , fonder dien aengaende aen eenen praecyfen tydt gehouden te zijn. XXIII. Ende fullen de Curateuren ten minften twee reyfen 'sjaers, tot foodanigen tyden als het hen gelegen wefen ende goedtduncken fal, onvoorfiens in den Collegie komen, omme hen behoorlijcken ende naerftelijcken te ondervragen, hoe hem yegelijck in fijn Ampt vertrouwde ende opgeleyde laft is dragende , foo wel ten opficht van den Regent, Sub -Regent, Schaftmeefter en Huysgcfmde, als oock van de Burfalen, of fy vorderen en toenemen, om eenige gebreecken en mishandelingen bevindende, daar inne tydelyck te mogen voorfien, daer mede lülcks fy ten mcelten oorbaer van het Colegie ende vorderinge van dien bevinden fullen te behooren. Het Y y z welck  37^ !• Boek. G. Sevende Titel welck doende, fy de Burfalen in haer jegenwoordigheyt, door eenige t'haren believen fullen doen onderfoecken en beproeven , of fy behoorlijck toegenomen en gevordert fullen zijn. En die fy fulcks bevinden fullen , hem beft bevlytight ende gequeten, of niet behoori kjck gevordert te hebben, eenige vereeringe toevoegen, of vermanen en beftraffen, alles om den anderen te dienen tot een fpoor ende ontfich. Het Tweede Deel. - - •.Wij.it' "A • ii'v' i V **»*•'••* "tr"""'i-"i il*' fi -fr. •>fi«fJtT*-fV ' Belangende de giften van de Beurfen der Burfalen , befroevinge en onderfoeckinge voor der felver inkomfl in het Collegie. I. |"^E Beurfen door de genoemde E. E. Mog. Heeren Staten al-**f reede opgefteldt of noch op te ftellen, fullen als vooren wefen jaerlycks van hondert twintigh guldens voor de Mondtkoften, van elf guldens voor het bewallen van het Lywaet, van twintigh guldens voor ordinaris fubfidie boven de vrye bewooninge, en ter nominatie van den geenen die fulcks vergunt is of fal worden, ftaen ter gifte van de felve E. E. Mog. Heeren Staten of haer Gecommitteerde Raden. I ï. Ende fullen tot de voorfchreve Beurfen voor al worden genomineert, die binnen de palen van Hollandt en Weft-Vrieslandt gebooren fullen zijn, van bequame ouderdomme, het welck hem verftaet niet onder de feventien jaren, niet merckelijck mismaeckt van gelicht, fpraeck of Leden, hebbende goede getuygeniffe van haren voorgaenden Reclor of Schoolmeefter, dat fy goedt van aert, begryp ende verftant, in hare ftudien foo verre gekomen wefende, dat fy bequaem zijn tot der Univerhteyt te gaen, en fulcks de gemeene leliën met vruchten te hooren. III. Omme waer van verfeeckert te zijn, fullen alle de geene die genomineert zijn , om met een van de voorfchreve Landts-Beurfen voorfien te werden, hen als vooren ftellen ter examinatie, proeve ende onderfoeck, van den geenen die daer toe by den Senaet van de  van het Collegium Theologicum te Leyden. 373 de voorfchreve Univerfitëyt uyt het Collegie van den Profefforen door den Achtbaren Heer Rector in der tydt fullen worden gefteldt. Welcke proeve ende onderfoeckinge gefchieden fullen in Latinis, Graas, Rhetoricis, Logicis en Catecheticis , ten overftaen van den Regent en Sub-Regent. Ende fullen de Gecommitteerde daer inne handelen ende voortvaren op haerluyder eeden, daer mede fy aen de Univerfitëyt verplicht ftaen, fonder yemandt daer inne te verfchoonen, of gonft of afgonft toe te dragen , het welck indien den Regent of Sub-Regent in het examineren en beproeven bemerckten, fullen het felve den Curateurs aendienen ende te kennen geven, om daer inne by henluyden ten oorbaer van den Collegie te worden verforght, dat de geene die het felve onnut zijn daer toe niet en worden gevordert, en fullen de Gecommitteerde, mitsgaders den Regent ende Sub-Regent ter faack van het onderfoeck tot lafte van het Collegie genieten elck twintigh ftuyvers. I V. Ende daer toe overfulcks bequaem gevonden zijnde, fal hem by den Rector afgevraeght worden , of hy oock ad ftudium Theologïcum, of Schdafticum zy geneyght, en van meyninge is daer in te volharden. Ende by foo verre den Student niet rondelijck en foude verklaren tot de voorfchreve ftudien geneyght te zijn , wordt verftaen dat men de felve niet en fal admitteren. Welcke verklaringe gefchiedt zijnde, fal hem daer van verleent worden Acte onder het Zegel van de Univerfitëyt, dewelcke elck eenen, doende tot dien eynde vervolgh, gehouden wordt te vertonen beneffens fijne Requefte, ende den Staten over te leveren. Daer op by den Heeren Staten behoorlijcke Acte van aenneeminge verleent, dewelcke by de Burfalen vertoont fullen worden aen den Regent van het Collegie, omme by den felven overgenomen en geregiftreert te worden in het Regifter. VI. Het welcke gedaen zijnde, fal elck Burfael hem door den Achtbaren Heere Rector van de Univerfitëyt doen immatriculeren, en aen handen van den felven Rector, mitsgaders van den Regent en Sub-Regent, ten overftaen der Curateurs of eenige van hen , en van de Profeflbren van de faculteyt der Theologie, beneffens den Y y 3 ge-  374 Boek. G. Sevende Titel, gewoonlijcken eedt, die alle andere Lidtmaten van de Univerfitëyt gehouden zijn te doen, oock belooven , dat foo lange als hy in defen Collegie fal blyven, in het ftuck van de Religie egeene andere leeringe fal aennemen ofte volgen, dan die in de voorfchreve Univerhteyt geleert en gehouden wordt, daer beneffens fijne wettige, hooge en fubalterne Overigheyt, mitsgaders den Regent en SubRegent, met aller eerbiedinge gehoorfamen en onderdanigh te zijn, hem te dragen naer de regulen en wetten van het Collegie, foo die nu ter tydt gemaeckt zyn ofte fullen worden, alle blamatien, fchandalen en ergerniffen , het Collegie aentreffende , tot kenniffe te brengen, ende te openbaren aen den geenen die fulcks Amptshalven toekomt te weten en ftraffen, fonder die yemandt vreemts te ontdecken of verklaren, uyt het Collegie niet te fcheyden, dan met behoorlijck affcheyt, het welck hem verftaet fonder voorweten van den geenen die hem heeft genomineert, ende bewilligen van den Heeren Staten, fijne Studiën niet te veranderen of verlaten, te Man geworden en tot bequamen ouderdom gekomen zijnde , hem, het zy in kerckelijcke faecken, of de Scholen ende de Regieringe van dien aengaende, te laten gebruycken ten dienfle van den Lande van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, ende hem fulcks tot geenen tyden aen yemandts dienft te verbinden, dan met foodanige conditie ende voorfpreck, daer van Acte gemaeckt by de Burfalen, Recfor, Curateurs, Profefforen, Regent en Sub-Regent onderteekent, by den Regent overgenomen , doen regiftreren, en aen de Curateurs overgelevert worden fal, omme tot het Landts verfekertheyt bewaert te worden, alle welcke voorfchreve beloften oock de Burfalen, die aireede in het Collegie zijn, gehouden fullen wefen aen handen en in voegen als vooren te doen. V I I. Al het welck gedaen zijnde , fal den Burfael borge ftellen, dat in gevalle hy mochte van finnen worden de StudiaTheologica, ofte Scholaftica niet te volgen, of fich foo komen te gedragen , dat hy de Kercken of Schooien defer Landen geen dienft en foude konnen doen, de Borge alsdan de koften, die aen den Burfael tot fijn onderhoudt in het voorfchreve Collegie fullen zijn gedaen, fal reititueeren, waer van een publycque Acte in behoorlijcke forme gemaeckt , aen de Heeren Curateurs overgelevert, ende by der felver Secretaris geregiftreert lal worden, omme tot 's Landts verfe- kert-  van het Collegium Theologicum te Leyden 375- kertheyt'bewaert te worden, ende fal alsdan den Burfael, op het aendienen van den Regent aen den Schaftmeefter, de vruchten van fijnen Beurfe genieten, en fal hem alle vierendeel-jaers een vierdepart van het voorfchreve ordinaris fubfidie , tot noodtwendigheden van Boecken , Klederen , Papier, Pennen , Inckt en anderfints bv 4en Regent of Sub-Regent verftreckt worden. VIII. De gifte fal wefen en geduyren voor een tydt van fes jaren, binnen dewelcke fy tot den Kerckendienft niet en fullen beroepelijck zijn, en fullen daer na de profyten van hare Beurfen , buyten het Collegie noch mogen genieten twee jaren, (ten ware dat fe onder dies tot den dienft beroepen worden) om haer elck in hare Claftè voorts te oeftenen, of oock om te peregrineren, en andere Landen, Univerfiteyten en Kercken te befoecken. I X. In fulcken verftande nochtans, dat den voorfchreven tydt by den Heeren Staten , t'haerder difcretie fal mogen worden verleno-ht, indien de Burfael op de getuygenifle van den Regent, midts fieckte ofte andere gelijcke ongevallen , (wettehjcke verhinderinge mede brengende,) zijn voorgenomen Studia niet en hadde konnen voleyndigen, ende ten ware by interceflie van den Cutateurs, op de recommandatie van den Recfor, Profeftbres Theologiae en Regent, eenige prolongatie by de Meccenates wierde vergunt. Het Derde Deel, Belangende het belejdt der Burfalen in het Collegie , hun üywooninge, erdre , en regel van den Huyfe. I. ALle de Burfalen fal ttiarer aenkomfte, eer ende al vooren fy xx den voorgaenden 'eedt ende beloften fullen doen, door den Regent voorgehouden en opgelefen worden de regulen en wetten van het Collegie, beroerende het ampt. en officie der Burfalen, oock een Doublet of Copie van dien worden overgelevert, om het felve t'allen tyden te mogen doorfien ende lefen, ende hen geheelijck daer na gedragen, dewelcke tot dien eynde t'allen if- den  376 I. Boek. G. Sevende Titel den in hun Kamers op haer Tafelen gereet aen der handt leggen fal moeten. Ende fullen de regulen en wetten jaerlijcks opter Feefte van den derden Ocfobris by den Regent voor alle den Burfalen gelefen en vernieuwt worden.^ Vorder 'zijn de Burfalen gehouden t'haerder inkomfte in den Collegie te brengen een Duytfchen Bybel met een Pfalmboeck, mitsgaders een Bedde, en foo veel Wolle en Linnen daer toe , als de dagelijckfche noodtdruft fal vereyiïchen, met een nodigh getal Servetten, om aen de Tafel te gebruycken. III. Sullen oock de Burfalen t'harer inkomfte alvooren den Regent in gefchrifte overleveren een Rolle, Lyfte of verklaringe van alle de Boecken die fy met hun brengen, ende geen nieuwe Boecken mogen koopen, ter fchencke ontfangen, noch by mangelinge, leeninge ofte anderfints bekomen, dan met weten en believen van den Regent, en fullen foodanige Boecken, die de Burfalen op nieuws fullen bekomen, t'elckens by hem op haer Rolle, Lyfte of verklaringe werden gefteldt, ende daer mede verhooght. Ten welcken eynde den Regent de Rolle, Lyfte of verklaringe forghvuldelijcken bewaren , oprygen, ofte by den anderen boecksgewyfe opbinden fal. I V. Elck van den Burfalen is gehouden alle dagen des morgens tuffchen den eerften Aprilis en eerften Oclobris ten vyf uyren,-ende daer buyten ten fes uyren, op het tweede kleppen van de fchelle, by den gemeenen Dienaar te doen, ten vollen gekleet, ende behoorelijcken gewaften en gekemt te verfchynen ter gemeene plaetfe van de vergaderinge, die daer toe is, of fal worden geordonneert, alwaar de namen alvooren van alle de Burfalen by den Regent fullen worden opgeroepen , vervolgens by een van de Burfalen , ten bevele van den Regent daer toe te ftellen, het gemeen gebedt gedaen, en daer na een of meer Capittelen uyt denNederduytfchen Bybel gelefen worden^ Niemandt en fal ten inbyten, ter maeltydt ofte tot andere Vergaderinge mogen komen, ten zy met het kleppen van de fchelle daer toe genodight ende t Tarnen geroepen door den gemeenen Dienaer ,  van het Collegium Theqlogicum te Leyden. 377 naer, fonder dat hem yemandt anders fal mogen vervorderen tot het roeren en kleppen van de fchelle. En fal het middaghmaal van de voorfz Burfalen beginnen preeys ten elf uyren. V l Ter maeltydt fal elck voor het eerfte en op het aenkomen voorplaetfe hebben ende nemen, naer den tydt dat fy in het Collegië komen, maer fullen de geene die by den Regent bevonden Men worden meefl toegenomen en gevordert te hebben, de voorplaetfcn werden vergunt cn toegevoeght. V I I. Tegen het eynde van de maeltyden, foo wel 'smiddao-hs als Vavondts, fullen de oudtfte Burfalen by beurten een Capittel uyt het Oude of Nieuwe Tefïament vervolgende ftightelijck lefen, ende fal den Regent het felve Capittel telckens met klare afdeelinge , verklaringe der duyfiere plaetfen , en aanwyfinge. van de voorna'emfle Leerflucken, tot den Catechifmum of Locos Communes o-ehoorende kortelijck uytleggen en verklaren. VIII. Yegelijck van den Burfalen is gehouden des avondts ten a^ht uyren voor het aflaten van de fchelle, ter gewoonlijcker plaetfëte komen tot de gemeene avondtgebeden , daer den Regent een korte vermanmge fal doen van de vreefe Godts, van het godtvi-uchtigh leven, en van het bidden om de genade Godts, tot het o-ehoor van welcke vermaninge de voorfchreve Burfalen fich oock met goeder aendaght cn ootmoedigheyt fullen hebben te 'begeven ten welcken eynde de namen aller Burfalen oock fullen worden opgeroepen. r I X. Niemandt en M 's avondts Vuyr of Licht in fijn Kamer mo<*en hebben of gebruycken , dan ter difcretie en met believen van den Regent. Ende cn fal in allen gevallen oock niemandt Licht in fijn Kamer mogen hebben des avondts na negen uyren, maer fal fich terflondt naer de klockflagh naer negen uyren te rufte begeven, doch fal elck een die 's morgens hem begeert ter ftudie te0begeven , foo vroegh het gebruyck van het Licht mogen hebben , als hem goedtdunckt, midts dat niemandt op fijn Bedde fal mogen ftuderen, ende dat alle Kandelaren daer het Licht op gefteldt wordt, fullen wefen Metael of Yfer, ftaende tot foodanigen plaetfe daer Z z fy  57g I. Boek. G. Sevendb Titel fy voor ongeluck van brandt mogen zijn verfeeckert, en de geene die den Regent het gebruyck van het Licht in hare Kamers niet cn fal begeren toe te ftaen, zijn gehouden te komen ter gemeene verordende Plaetfe, en aldaer te fludeeren. En foo yemandt eenige oroote Boecken van noode fal hebben in het ftudeeren, fal de felve in de opgerechte Bibliotheque des Collegiums, met believen des Regents mogen gebruycken, X. Den Regent en Sub-Regent fullen by gebeurte ten minften twee maels ter weecke, alle de Kameren der Burfalen befoecken, en op alles naerlfelijck toefien hoe fy hen gedragen, fonderlinge van Boecken , Gefchriften ende Papieren die fy hebben en lefen, of fy alle haer Boecken noch hebben, of fy hare Kameren in tehoorelijcke reynigheyt onderhouden, hun Bedden oock maecken, op het onderhoudt van hare Klederen behoorlijck opficht dragen, en andere gelijcke faecken tot het ampt van eenen neerftigcn ende wackeren Regent en Sub-Regent behoorigh. X I. Niemandt en fal hem , het zy daeghs of 's naghts , fonder des Regents oorlof en believen, uyt het Collegie begeven , noch boven den tydt hem by den felven voorgefleldt, uytblyven mogen. XII. Van gelijck en fal hem niemandt begeven in eens anders Kamer, noch oock eenige Buytenperfoonen in hun Kamers mogen laten komen ende ontfangen, ten zy den Regent fulcks om feeckere bewegende redenen toegelaten hadde. In welcken gevalle fulck eenen den tydt aldaer niet fal mogen doorbrengen met klappen, fpelen, of andere onnutte daet, maer alleenlijck verhandelen het geene daeromme hy aldaer gekomen is. XIII. Sullen vordcrs de Burfalen gehouden wefen de lefTen die fy hooren, afgedaen en geëyndïght zijnde, fonder divageren wederom na het Collegie te gaen, en hem te begeven het zy op hun Kamer of ter gemeene plaetfe. 6 XIV. Alle weecke fal drie mael exercitia fyli, op de materie by den Regent voorgeftelt, van de Burfalen overgelevert en vertoont, en  van het Collegium Theologicum te Leyden. 379 by den Regent of Onder-Regent gecorrigeert en verbetert worden. X V. Van gelijcken fal alle veertien dagen in Thilofophicis gedifputeert of gedeclameert worden, maer door de Philofophie gekomen , en tot het Studium Theologia geraeckt zijnde, fullen fy in plaetfe'van de oeffeninge in den ffyl en manieren van fchryven , van veertien dagen te veertien dagen (by gebeurten veranderende) met difputatien in der Theologie , ende daer naer eenen tydt langh in dc Theologie geoeffent, en door examinatie van den Regent bequaem bevonden zijnde in het proponeren , het zy in Nederduytfche of Latynfche Talen geoeffent worden , mits dat fyluyden in de Nederduytfche Tale proponerende, fullen foecken de felve te verrijcken, en van alle uytheemfche, baftaerde en gefchuymde woorden te fuyveren. XVI. T'elcken vierendeel jaers fal by de gefchickfte der Burfalen, ter befcheydenheyt van den Regent , in der Theologie gedeclameert worden. XVII. De Burfalen fullen de eerfle derdehalf jaren meeff m Jludio Linguarum en Artium belleden, en middelertydt foodanige vlyt ende naerfligheyt aenwenden , dat fy bequaem en waerdigh mogen bevonden worden, om naer gelegentheyt adgradnm Magifterït in artibus, indien het verfocht wordt, gepromoveert te worden, op poene anders bevonden zijnde, van fijne Beurfe gepriveert te worden, wettige verontfchuldiginge uytgefondert. XVIII. Maer het fal ftaen in het oordeel van den Regent en den Senaet van de Univerfitëyt, om de promotie voor een tydt op te houden ende uyt te ftellen, alwaer het faecke dat den Burfal daer toe ten voorgeftelden tyde bequaem mochte worden gevonden , ende fal den vorderen tydt voornamentlijck employeeren in ftudio Theologia, XIX. Niemandt en fal eenige repetitien der leffen vermogen te verfuymen, ten zy met bewilligen ende toelaten van den Regent of Onder-Regent, elck in den fijnen. Z z x Elck  33o I. Boek. G. Sevende Titel X X. Elck der Burfalen moet des Sondaghs dc voor- en namiddaghfche praedicatien van begin tot den eynde , met goeder aendaght en een jegenwoordigen Geeff, naerftelijcken hooren, in foodanige Kercken, als hem door den Regent fal worden belaft. Het welck doende, fy haer fttplaetfen fullen nemen tot fulcken plaetfe als hem bevolen fal wefen, en zijn gehouden den Regent t'ftjnen believen en vermanen rekenfchap te geven van't gunt fy gehoort, verftaen en geleert hebben. XXI. De Burfalen zijn oock gehouden altydts onder den anderen Latyn fpreecken, op foodanige poene, als den Regent goedtvinden fal. XXII. In gevalle eenigh Burfael binnen de fes jaren fijner ftuderinge hem felfs met trouwbelofte aen eenige Vrouwe quame te verloven ofte verbinden, fal boven de privatie van lijn Beurfe gemulct eert ende arbitralijcken geftraft worden , naer cxigentie van der faecke. XXIII. Soo wie der Burfalen yet breecken fal aen venfteren, glafen of gelijcke getimmerten van het Collegie , die is gehouden het felve t'lijnen kofte te doen boeten, en fal boven dien by den Regent na der faecken gelegentheyt geftraft worden. XXIV. Binnen het Collegie en fal niemandt vreemts mogen flapen ofte vernachten , fonder des Regents voorgaende oorlof ofte believen. X X V. Niemandt vermagh fijne Klederen fulcks te laten maecken ofte dragen , daer uyt binnen of buyten den Huyfe eenige argernifte mocht worden genomen, het welck fal ftaen ter difcretie van den Regent. XXVI. 's Morgens voor den iribyten is elck gehouden fijn Bedde te maecken, Kamer te keeren of vagen, en de vuyligheyt wech te dragen ter plaetfe die daer toegeëygent is. Geen  van het Collegium Theologicum te Leyden. jSr XXVII. Geen van de Burfalen en fal vermogen in Herbergen te ga au, om Wyn, Bier en Taback te drincken, noch eenige Spys of Dranck, het zy Wyn, Bier of Taback van buyten in den Collegie te brengen , halen of laten komen, op fwaare ffrafiën hem van den Re* gent, naer gelegentheyt der faacken op te leggen, noch oock apart in fijn Kamereken mogen eeten of drincken, ten waer door fieckte of ftraffe, en dat met voorweeten van den Regent, en op het aenreghten van den Schaftmeefter. XXVIII. Dat over de fteckten der Burfalen geftelt en gebruyckt fal worden een Medicyn, ter ordonnantie van den welcken den Siecken niet alleen naer het vereyffchen vander faecken, met kenniffe ende voorweeten van den Regent, verftreckt fullen worden de Medicynen tot hun gefondtwerdinge nodigh , tot lafte van het Collegie, maer oock hun Spys en Dranck tot lafte van den Schaftmeefter , foo verre het de dagelijckfche portie en aenrechtinge niet merekelijck te boven gaet, in welcken gevalle het vorder oock komen fal tot lafte van het Collegie , gelijck oock fal het geene den Schaftmeefter ten bevele van den Regent fal hebben verftreckt, ter fake van Dove-kolen, Kranckftoelen , Urinalen , Doecken ende gelijcke noodtwendige Behoeften, die de fiecke Burfalen van nooden fullen hebben gehadt, Sal oock tot lafte van het Collegie yemandt by den Regent beftelt worden, die den liecken hare behoorlijcke kandtreyekinge fal doen. XXIX. Des Woensdaghs en Saturdaghs fullen ter difcretie des Regents, binnen het Collegie dë exercitiën des Lichaems gebeuren, beginnende 's Winters een uyre voor het middaghmael, en Somers een uyre voor het avondtmael, dewelcke kort wefen, en een half uyr voor de maeltydt ophouden fal. XXX. Het fal in het vermogen zijn van den Regent, omme den Burfalen in de Vacantie van Paeflchen ende van de Hontsdagen, ten verfoecke ende op het befchryven van haer Ouders , Vooghden ofte Vrunden, t'huys te laten reyfen , mits dat fe ten gefetten tyde wederom in het Collegie moeten zijn, ten eynde fy daer door in den loop van hare Studiën niet en worden veraghtert*. Zz 3 Ges  382, I. Boek.. G. Sevende Titel XXXI. Gelijck oock in het vermogen fal ftaen van den Regent, omme op Woensdagen ende Saturdagen, wefende de ordinaris Vacantien van de Univerfitëyt, den Burfalen te mogen oorloven buyten der Stede te gaen, om te fpelen ende hun te verluftigen, mits hun belaftende dat'er niet onbehoorlijcks en worde bedreven, het welck onftiffhtinge of argerniffe foude mogen veroorfaecken. ö XXXII. Ende fullen oock geene Burfalen in den Collegie, het zy in haer Kamerkens , ofte daer buyten mogen hebben eenige Geweeren, Muficale Inftrumenten ofte onbehoorlijcke Speeltuygh, het zy Rapieren, Swaerden, Ponjaerden, Stocken, Bogen, Chyters, Luyten, Fluyten, Harpen, Verkeerborden, Kaertfpelen , Teerlingen , ofte yet diergelijcks, hoe men het felve oock foude mogen noemen, gelijck oock niemandt eenige Honden, Gevogelte ofte Gedierte fal mogen houden ofte voeden, maer fullen hen dies niet tegenftaende, mogen oeffenen in der Mufijcke, in fulcken verftande, dat fy geen Mufijckboecken en fullen mogen hebben, dan met kenniffe ende toelatinge van den Regent, op dat fulcks alle ontucht ende lightvaardigheyt, voor foo veel mogelijck is, mach werden gemyt cn verhoedt. XXXIII. De geene die door traegheyt of luyigheyt bevonden wordt niet genoeghfaem te vorderen, of die eenighfints misbruyckt, de Wetten overtreet, ende daer jegens misdoet, of die anderfints in eenige grove feylen valt, ende mishandelinge bedryft, fal naer het uytcyffchen en. der gelegentheyt van dien vermaent en beftraft worden, het zy in het heymelijck, het zy in het gemeen, met afhoudinge van maeltyden , gebodt van in haer Kamer of in het Collegie te moeten blyven, en foo uyt de ftraffe van den Regent geen beteringe en volght, foo fal by den Rector van de Univerfitëyt, ende een of twee van de Profefforen, by den Recfor en Regent te verfoecken, dewelcke in fulcken gevalle hen daer toe fullen laten gebruycken, op het rapport en medeftemminge van den Regent gefufpendeert, of op het felve rapport by den Heeren Staten van de Beurfe geheel gepriveert , en voorts arbitralijcken geftraft worden, blyvende evenwel aen het gemeene Landt verplicht. En dit alles onvermindert en behoudens de crimineele ftrafte, die (dat Godt  van het Collegium Theologicüm te Leyden. 383 Godt verhoede) eenige van de Burfalen fouden mogen komen incurreren in fware en enorme delicten , achtervolgende de Refolutie der Heeren Staten. XXXIV. Behalven welcke Burfalen van het gemeene Landt alle Steden of particuliere Perfoonen, die eenige jonge Gefellen fouden willen opvoeden in Studïis Theologicïs, de felve oock in het Collegie fullen mogen beftellen ter gehoorfaamheyt van den Regent, foo verre daer overige of Ieedige plaetfe fal zijn, midts aen den Schaftmeefter voor de mondtkoffen , als andere behoorlijcke verfeeckertheyt doende, ende hun in alles gedragende naer de wetten en regulen, foo lange fy in den Collegie fullen woonen. XXXV. Dat buyten kofte en lafte van den Schaftmeefter yemandt van wegén het Collegie fal worden gefteldt en beloont, om alle der Burfalen Lynwaet te reynigen en waffchen. XXXVI. En fal het Collegie vry zijn van alle excyfen , importen, en andere gemeene Landts laften, foo wel van de Heeren Staten, als van de Stadt Leyden, maer fullen de Burfalen in refpect van de geheele vrydomme, weder moeten derven de vryheden van Wynen ende Bieren, dïe andere Lidtmaten van de Univerfiteyten zijn genietende. Ende en fullen den Regent, Sub-Regenten Schaftmeefter niet vermogen eenigh ander of vreemt Student, niet Wefendë van haer eygene particuliere Familien, of van de voorfchreve Burfalen, in de koft te houden of by haar te laten logeren. Welcke voornoemde Ordonnantie de Staten verftaen ende bevelen, dat in alle fijne poincfen en articulen als vooren , fal worden nagekomen, geobediëert en achtervolght, en fullen niet te min de felve t'allen tyden mogen veranderen en vermeerderen, fulcks na de gelegentheyt des tydts ende noodt van der fake , bevonden fal worden te behooren. Gedaen ïn 's Gravenhage onder Onfen grooten Zegel hier aen gehangen in den jare na de geboorte Ons liefs Heeren eenigen Heylandts ende Salighmaeckers Jefu Chrifti 1631. op den eerften dagh van de maendt Oftober. Énde is geparapheert,, I. de fVaffenaer, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Statten voornoemt, Ende is geteekent, C vander fVolffl Refo>  334 I. Boek. G. Sevende Titel Refolutie tot confervatie van het Franfche Collecte binnen Leyden. Den 27. Augufti 1688. Gr. PI. IV. Deel, f. 446. DEn Heere van Halewyn heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien ende het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commiftbriael van den negentienden defer loopende maendt, geëxamineert het gunt ten felven dage door de Heeren Gedeputeerden der Stadt Leyden voorgedragen was, te weten, dat haer Edele Groot Mog. by der felver Refolutien van den aghtften en negenden October van den jare feftien hondert acht en dertigh hebbende verftaen, dat de Curateuren van de Univerhteyt tot Leyden voorfchreve, het Collegium Gallo Belgicum; doenmaels aldaer geftabilieert wefende, fouden lien te conferveren, de voornoemde Curateuren, mitsgaders Burgermeefteren der voorfchreve Stadt, in gevolge van de voorfchreve haer Edele Groot Mog. beveelen , tot nu toe het voorfchreve Collegium, foo veel doenlijck in haer vermogen was geweeft, hadden fehandthaeft; maer dat eerft het Walfche Synodus; daer naer de Executeurs van den Teftamente van Rombouts, en eyndelijck de Executeurs van den Teftamente van Halet, hare refpective Alumnen uyt het voorfchreve Collegium getrocken hebbende, alsnu geen 'Studenten in het voorfchreve Collegium gevonden wierden, en alfoo nu onlanghs Jacobus Gailliard , in fijn leven Regens van het voorfchreve Collegie, defer werelt was overleden, dat de gemelde Heeren Curateuren en Burgermeefteren der voorfchreve Stadt, alvoorens toe te treden tot de Electie van een nieuwe Regens, wel hadden willen vernemen, of haer Edele Groot Mog. intentie foude wefen het voorfchreve Collegium, volgens de voorfchreve Refolutie, alsnoch te conferveren , dan of mits de voorfchreve voorgevallen veranderinge het voorfchreve Collegium foude moeten werden geabandonneert. Waer op gedelibereert zynde , is goetgevonden en verftaen, dat het voorfchreve Collegie fal blijven cn werden geconferveert. m. Boec-  van de Boecken. UI. Boecken, A. Hoe uyt te Geven en te Laten Daucken. Refolutie , ordre tot meerder confervatie van de ruft van de Kercken , foo ontrent het drucken , ende approberen van Boecken en Gefchriften van faecken van Religie handelende , als ontrent het Leeren en Prediken Den 9. April 1675-. Gr. PI. III. Deel, f. 479. N°. x4. ONtfangen een Mifflve van de Heeren Hudde ende Fannius, Raeden refpective van den Hoogen Raede ende Hove, als Commiffariffen politicq by haer Edele Groot Mog. o-ec'ommitteert refpective, tot het bywoonen van de Zuydt- en NoordtHollandtfche Synoden , in defen loopenden jare te houden , gefchreven alhier in den Hage den aghtften defer loopende maandt, ende behelfende in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie van den vierden defer loopende maendt, hare confideratien ende advis op feeckere tien Pointen, opgeflelt tot bevorderinge ende confervatie van de ruft ende eenigheydt in de Kercken en breeder vermeldt in de Aclen van het Synodus van NoordtHollandt, in den voorleden jare feftien hondert vier en feventio-h binnen de Stadt Alckmaer gehouden. Waer op gedelibereert zynde, hebben haer Edele Groot Mog. de voorfchreve tien Pointen, foo ende in diervoegen als die alhier breeder zyn geè'xtendeert] geaggreërt ende geconfirmeert, gelijck de felve tien Pointen geagl greërt ende geconfirmeert werden mits defen. Dat niemandt van de Gereformeerde Religie, hem fal onderftaen eenigh Boeck ofte Gefchrifte van hem, of van een ander gemaeckt of overgefet, handelende van de Religie, te laten drucken, of anderfints uyt te-geven, dan het felve voorheenen doorfien en goedtgekeurt zynde van de Dienaren des Woordts fijner Claflis, of particulieren Synodi, ofte Profefforen der Theologie van defe Provincie, doch met voorweten fijner Claflis, en dat tot dien eynde in elcke ClalTe fal werden geflelt een genoeghfaem getal van Vifitatores , na dat yeder Claffis fal goetvinden, die oock by haer felven het geheele Schrift doorlefen ende examineren, ende daer na met den anderen confereren fullen, omme foo veel mogelijck, een eenparigh advis in te brengen. A a a Ten  $%$ I. Boek. G. Sevende Titbl I I. Ten tweeden, dat van alle Gefchriften, waer van approbatie werdt verfocht, kenniffe fal werden gegeven aen de \ oprfchreve Claffis; ende foo wanneer de Vifitatores by de Claile geftelt, naer de lecfure ende examinatie van het voorfchreve Gefchrifte , eenige grieven tegen het felve fouden mogen hebben, dat de felve Vifitatores alsdan daer over eerft fullen confereren met den Autheur ; en foo fy Vifitatores in de voorfchreve hare grieven niet werden voldaen, ofte den Autheur niet af ftaet van fijn verfoeck van approbatie , dat fy Vifitatores alsdan rapport fullen doen aan de voorfchreve Claffis, ende frf gevalle de andere Leden des felven Claffis, alsdan lecfure van het voorfchreve Gefchrifte verfoecken, dat de inwilliginge van het voorfchreve verfoeck, mitsgaders over de hepalinge van den tydt, binnen dewelcke het felve Gefchrifte Wederom overgelevert foude moeten worden, fal ftaen aen het oordeel van het voornoemde Claffis, dat aen yemandt lecfure vergunt werdende, die geene die eenige grieven tegens het voorfchreve Gefchrifte fouden mogen hebben , mede gehouden fullen zyn daer over eerft met den Autheur te handelen, ende foo fy in de voorfchreve hare grieven niet werden voldaen , of den Autheur niet af en ftaet van fijn verfoeck van approbatie, dat fy alsdan mede aen de voornoemde Clafïi rapport fullen doen. I I L Ten derden, dat de approbatie van foodanige Gefchriften ofte Boecken fal moeten gefchieden in eene ordinaris Clafficale Vergaderinge, ende volgens den ouden voet geconcludeert werden 'met meerderheydt van ftemmen. I V. Ten vierden, dat de Claffis ende Vifitatores, in het vifiteren en approberen der Schriften, wel fullen letten, dat in de felve Schriften niets werde gevonden , dat in faecken of expreffien direftelijck of indirectelijck aenloopt tegens de doorgaens aengenomen Leere, foo als die in Godes Woordt, en de Formulieren van eenigheydt , dat is Catechifmus, Confeffie ende Canones Synodi T)ordraeena is uytgedruckt. V. Ten vyfden, dat men de nieuwe Overfettinge des heyligen Bybels, niet fal tauxeren , noch tot verkleyninge citeren „ behoudens Dat  van de Boecken. 387 dat men daer af oyt of oyt modeftelijck in het een of het ander fal mogen differeren. V I. Ten fesden, dat den inhoudt van dien niet aen en loope tegens het behoorlijck refpect, dat men de Refolutien van de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, ende des Synodi fchuldigh is. ) V I I. Ten fevenden, dat de Leden haer by approbatie van een Boeck of Gefchrifte vindende befwaert, daer van fullen mogen appelleren aen het Synodus, ende dat het felve Boeck of Gefchrifte foo lange fal werden ingehouden, blyvende niettemin in fijn volle kraght ende vigeur het een en vyftighfte Articul van het Synodus in den jare feftien hondert fes en veertigh tot Amfterdam gehouden, handelende van de ongefondeerde Appellen. VIII. Ten aghtften, dat in gevalle yemandt by een Twiftfchrift van buyten foude mogen werden geattacqueert, de felve niet fal vermogen te procederen tot verantwoordinge van fich felven, voor en aleer hy fijn befwaernis dienaengaende aen het Claftis onder dewelcke hy gehoort, fal hebben bekent gemaeckt, ten eynde alvooren moge werden overwogen, of de felve door geen ander middel kan werden gefalveert, blyvende den wegh van Appel open voor den geenen die fich by de Refolutie van het voorfchreve Claffis befwaert foude mogen vinden. I X. Ten negenden, dat de Correfpondenten van de andere Synoden fullen werden verfocht, dit Reglement in den haren oock fmaeckelijck te maken. X. Ten tienden ende laetften, dat de Claften verplicht zyn, ende moeten blyven by de Leere die conform Godes hevligh Woordt tot noch toe in de publicque Kercke defer Uanden "is geleert, en in de Formulieren van eenigheydt, dat is de Catechifmus, Confefiie en Canones • Synodi Dordracena is uytgedruckt , fonder in het predicken, catechiferen of fchryven, yets te fpreecken of te leeren, het welck in faecken of expreflien daer tegen foude mogen aenloopen, directelijek of indiredelijck, of de felve Leere of Éor- A a a 2 mu-  3gg L Boek. G. Sevende Titel. muiieren te tauxeren, het zy in faecken of met expreflien, mede directelijck ofte indirectelijck daer tegens aenloopende,, als boven. Ende is goetgevonden en verft aen, dat den gemelden Heere Raedtsheer Fannius, als Commiflaris politicq des Noordt-Hollandtfche Synode, fal werden verfocht en gelaft, gelijck de felve verfocht en gelaft werdt mits defen , de faecke daer heenen te beleyden, dat de Correfpondenten by het gemelde Noordt-Hollandtfche Synodus, gecommitteert tot het by woonen van het aenftaende Zuydt - Hollandtfche Synodus, het gerefolveerde van het felve Noordt-Hollandtfche Synodus, op de voorfchreve tien pointen mogen inbrengen in het voorfchreve Zuydt-Hollandtfche Synodus, en foo veel doenlijck fmaeckelijck maken , fonder echter te inftfteren op het laetfte Lidt van het voorfchreve tiende point, raeckende de Profefforen van de Univerfitëyt tot Leyden, of de Regenten van de Collegien aldaer. Dat wyders den gemelden Heere Raedtsheer Huddë , als Commïlfaris politicq, fullende gaen op het voorfchreve Zuydt-Hollandtfche Synode, fal werden verfocht en gelaft , gelijck de felve verfocht en gelaft werdt by defen, de faecke daer heenen te dirigeren , dat het voorfchreve gerefolveerde des voorfchreve NoordtHollandtfche Synodi, op de voorfchreve tien pointen , het voorfz laetfte Lidt van het voorfchreve tiende point, raeckende de voornoemde Profefforen en Regenten, alleen uytgefondert , by het felve Synodus mede geamplecfeert ende tot befluyt gebraght magh Werden. Refolutie van de Staten van Hollandt ende IVeft-Vrieslandt > de Oclrqyen tot het drucken van Boecken 'daer mede te claufuleren , dat de Verjoeckers vanhet Oólroy een Exemplaer van het Boeck daer op Oflroy verfoght werdt, fullen brengen ïn de Bïbliotheeck van de Vmverfiteyt tot Leyden. Den y. December 1679, Gr. Pk. III. Deel,, f. 5fz. N°. 21.. IS naer voorgaende deliberatie, goedtgevonden ende verftaen, dat van nu voortaen alle Oclroyen, dewelcke by haer Edele Groot Mog.  van de Boecken, Mog. fullen werden verleent tot het drucken of herdrucken van eenige Boecken , foodanigh fullen moeten werden geclaufüleert, dat de Verfoeekers van het voorfchreve Ocfroy gehouden fullen zijn een Exemplaer van het Boeck, op dewelcke fy het voorfchreve Oétroy zijn verfoeckende, gebonden ende wel geconditioneert te brengen in de Bibliotheecq van haer Edele Groot Mog. Univerfitëyt tot Leyden, ende daer van behoorlijck te doen blycken; op poene van met der daet van het effecf van het voorfchreve Ocfroy vervallen ende verffeecken te zijn. Refolutie, noopende het verleenen van Oótroyenr op Boecken. Den $>. januarii 16B6. Gr. PI. IV. Deel» f. 361. TEr occafie van de Requefte aen haer Edele Groot Mog. geprefenteert by Jan ten Hoorn, Boeckdrucker binnen de Stadt Amfterdam , verfoght hebbende Ocfroy ,, omme te mogen* drucken verfcheyde Tractaten in de Medecine, gemaeckt door Steven Blanckaert, en Hendentrijck Overkamp,. DD. in de felve Medecine binnen de Stadt Amfterdam :. Is goedtgevonden- en verftaen, dat de Autheuren van foodanige Boecken, of die geene die de felve fouden willen drucken, Ocfroy verfoeckende tot het drucken van dien, gehouden fullen zijn de namen van de voorfchreve te drucken Boecken ofte Tractaten met haer Naem; of Titul te exprefleren: Dat voorts op een en meer Tractaten, door een ende de felve Autheur gemaeckt, en geëxpreftëert in de Requefte daer toe te prefenteeren,, fal werden verleent een Oftroy, lbo wanneer de felve Ti-aflaten , ten tijde van het verfoecken van het voorfchreve Oétroy,. by den voorfchreven Antheur fouden mogen zijn opgemaeckt, en gebraght in ftate om gedruckt te konnen werden , maer niet op Tractaten die den felven Autheur alsdan noch niet tot haer perfectie of in ftaet om gedruckt te konnen werden,. foude mogen hebben gebraght; maer foo wanneer yemandt foude verfoecken Ocfroy op eenige Boecken of Tractaten ,. door. diverfche Autheuren gemaeckt, dat alsdan foo veel Requeften geprefenteert , ende foo veel Brieven van Ocfroy gedepefcheert ful- A a.a s_ Htm  39© I. Boek. G. Sevende Titel len moeten werden , als'er zijn Autheuren die de voorfchreve Traétaten', waer op Ocfroy werdt verfoght, hebben gemaeckt. Placaet , nopende het Grave. van Naffau, &c. Als ©ns gedefereert zijnde de hooge Overigheyt van HoUandt, den eerften Deur.,  3 Vrieslandt;, reprefenterende de Staten van den felven Landen , allen den geenen die deefen fullen hen , falut. Alfoo niet tegenftaende voorgaenden Placate van den twintighften Decembris in den jare vyftien hondert een en tachtigh , alomme in den Bbb z Lan-  396 l Boek. G. Sevende Titel Lande van Hollandt en Weft-Vrieslandt verkondigt ende iW bhceert veele verfcheyden fchandaleufe ende -ÏSUe fic^' kens ende Liedekens, Refereynen, Nieuw-maeren§ende^ dieSicke dagelijcks m drucke ende gefchrifte werden uytgegevenR de veele ongeregeltheden in den voorfchreven '^TteLlS: drucken, m het exerceeren van de PsmfreliVii r„ • et ende andere de Chriftelijcke Rel^eUonÏaSnde^hefï* hruycken van de gepretendeerde Geeftelijcke Habyten,endhS fte len van de Schoolmeefteren dagelijcks werden gepleeght Snlck dat de onwetende en onverfochte Menfchen, en d?gemene Man daer door hchtehjck tot misverftant, fcheuringe en fefidglrach* vernoent. buy lol , dat wy met advife van den Pnefïderit ende Luyden van den Rade provinciael der voorfchreve Landen van nieuws verboden ende geinterdiceert hebben, verbieden énGinter , diceren by defen eenen yegelijck, van wat ftate , natie? oualkevt ende conditie de felve foude mogen wefen, eenige "i-ger ïicke ol roerige of fchandaleufe BoeckskeSs , Mieu-maren gL edekenf Refe" reynen of andere, hoedanigh de felve fouden mo^wefen fn geenderhande Talen of Spraecke voortaen K^d?vSSe£ Landen te drucken, noch in drucke of gefchrifte te veXonen nf £S£? r?hdef Van de feke Boecklens, SSeS en voor de eerfte revfe ^^T™ h°nte W gulden ten erTarbot ftlfe VT de twJdeJeY^ op dubbelde boeten, en arbitiale ibaffe. Ende ten eynde het fel'fdë te beter ma oh worden aghtervolght en onderhouden, interdiceren en veibSen \Vv allen Boeekdruckers binnen den Lande van HoHandt ende We^ Vrieslandt, voortaen yet te drucken ,• ofte in drucke nvt te tlSn gr, ten zy al het felve eerft by ^oféni ^m^dltl den , of den geenen die wy in de refpeófive Steden daer oe Seciahjck fullen authoriferen, zy vertoont, toegelaten en geadrnktee^ fonder dat oock na de felve admiffie daer fet toe SS j .mogen worden : Tot welcken eynde alle BoeckdTucke«ö4ho?dett T f r k^her origineel te houden van alle Bo?cken en Aften die fy Men drucken , ende het felve aen ons of onfe Ge gimmitteerde Raden o-er te feynden, al eer eenige Z dien fut Jen mogen worden uytgegeven of verkogfat, om daer by temoS»' m®m wat .namaek daer aem of af fal wffen gedaen Grloïnerefd? mede  van de Boecken. 397 mede ten felven eynde, dat alle Druckers onder haerluyder gedruckte Exemplaren gehouden fullen zijn te ftellen haerluyder Naem, de Plaetfe haerluyder refidentie , en het jaer wanneer fulcks is gedruckt, mitsgaders den Autheur of Tranflateur van dien, op poene voor de eerfte reyfe van hondert ponden van veertigh grooten het pondt, en verbeurte der Exemplaren, en voor de tweede reyfe twee hondert gelijcke ponden, en verbeurte der Exemplaren, en voor de derde reyfe van drie hondert gelijcke ponden,. en banniffement uyt de voorfchreve Landen voor den tydt van tien jaren. Ende fullen de Druckers der voorfchreven Landen gehouden zijn voor den tienden Aprilis eerftkomende wederom te compareeren voor ons of onfe voorfchreven Gecommitteerde Raden, en in handen van den felfden vernieuwen den eedt, van dat fyluyden hen in alles hier naer fullen reguleeren, op poene van tVlcke maendt daer naer te verbeuren de fomme van hondert ponden van veertigh grooten het pondt y foo lange fy'daer van fullen blyven. in. gebreecke. Verbieden ende interdfceeren mede foo wel binnen den Steden als ten platten Lande in de voorfchreve Landen, alle Ingezetenen der voorfchreve Landen, en andere de felve frequenterende, in- eenigs Kercken of particuliere Huyfen en Plaetfen, op den Velde, m Schepen of Schuyten , eenige toeloop of t'famenkomfte van Mans ofte Vrouwen te maecken of te doen houden, omme eenige Miften of andere exercitiën van de Paulfelijcke fuperftitien te doen of te hooren , onder wat deckfel het felfde foude mogen wefen, foo wel in het heymelijck als In het openbaer , op poene van verbeurte van twee hondert guldens, tot lafte van den geenen in wiens Huyfen * Velden, Schepen of Schuyten fulcks fal- worden gedaen, en dat die geene die de felve MhTen ©f Pauftëlijeke fuperftitien fal hebben gedaen , uyt de voorfchreven Landen van Hollandt ende Weft-Vrieslandt fal moeten vertrecken y fonder daer inne weder te mogen komen , op poene van ten eeuwigen dagen uys de voorfchreve Landen openbaerlijck gebannen te worden ,- op' lyfflraffe: Ende dat hy boven dien van fijne alimentatie (foo verre hy eenige heeft.) faf worden gepriveert,. fonder oock dat de felfde in eenige Steden of Plaetfen van Hollandt of Weft-Vrieslandt faf worden- toegelaten^ geherberghty gehuyft of gehooft, op verbeurte van hondert guldens, tot lafte van den geenen die contrarie faf doen in het Herbergen ,t Huyfen of Hoven voor de eerfte reyfe „, voor de tweëdë reyfe van* B b.b i • mveg?  39& I. Boek. G. Sevende Titel twee hondert guldens, en voor de derde reyfe van drie hondert guldens, en banniuèment als vooren : Ende de geene die hen op het hooren van de Miifen en Paulfelijcke fuperftitien fullen prefent gevonden hebben, fullen verbeuren hare alimentatie, indien fyluyeenige trecken, en noch vyf en . twintigh guldens t'elcken reyfe als fyluyden fulcks hebben gedaen, het zy of fy op het feyt bevonden worden, of dat namaels het felve tot kenniffe komt: ende gelijcke pecuniele poenen van vyf en twintigh guldens fullen verbeuren alle anderen die daer prefent zijn geweeft, ende boven dien daer op bevonden zijnde, haer opperfte Kleet. Verbieden ende interdiceeren voorts een yegelijck voortaen hem in andere dan in waerlijcke Habyten op der Straten ofte gemeyne Plaetfen te vinden, op de. verbeurte van alle andere Habyten tot profyte van de Dienaers van de Officieren, ofte anderen die ter ordonnantie van de Magiftraten van de refpective Plaetfen henluyden daer over fullen bekeuren. Interdiceeren ende verbieden mede alle Mans- ende Vrouwenperfoonen , binnen en buyten den Steden van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, hen te onderwinden eenige Schoole te houden , of Kinderen te leeren , ten zy de felve by den Magiftraten van den Steden haerluyder refidentie eerft behoorlijck onderfoght ende geadmitteert zijn, en Acte daer af hebben verkregen. Ende foo veel de platte Landen aengaet, verftaen dat fy van gelijcken fullen worden onderfoght ende geadmitteert by de Hoofdt-Officieren van de Dorpen en Plaetfen ftaende in hooge, middele, en lage Jurisdictie onder de hooge Overigheyt van de Landen van Hollandt, en in de Heerlijckheden en Ambachts-Heerlijckheden , toekomende eenige particuliere Heeren of Ambaghts-Heeren van den felven of hare Officieren, op poene van te verbeuren voor de eerfte mael hondert ponden, voor de tweede mael twee hondert ponden, en voor de derde mael drie hondert ponden, ende uyt de voorfchreve Landen gebannen te worden voor den tydt van tien jaren. Verbieden voorts den Magiftraten van den Steden, HoofdtOfficieren, Heeren en Ambachts-Heeren, toe te laten of gedoogen, dat yemandt van den geenen die fyluyden admitteren fullen, omme Schooi te houden, eenige Boecken fullen mogen doen leeren, de Chriftelijcke Religie contraricerende, op arbitrale correctie. Ende verftaen dat alle de poenen hier vooren geroert, voor een derdendéel fullen bekomen te behoeve van den Officier die de executie  van de Boecken. cutic doen fal, voor een derdendéel ten behoeve van den Aenbrenger, en voor een derdendéel ten behoeve van de gemeene fake. Ende bevelen wel expreftelijck den Pragfident en Raden Provinciael van de voorfchreven Landen, den Advocaet Fifcael, en Procureur Generael, en allen anderen Officieren en Jufticieren der voorfchreven Landen, defe onfe Ordonnantie te aghtervolgen ende doen achtervolgen, ftraffende ende doende ftraffen den Contraventeurs van dien na hare forme en inhouden. Ende ten eynde hier van niemandt ignorantie en pretendere, laften ende ordonneren Wy, dat defen alomme in den voorfchreven Landen, daer men gewoon is publicatie te doen, fal worden gepubliceert en uytgeroepen naer behooren. Gegeven in den Hage onder het Zegel van de Staten voornoemt hier op gedruckt den 9.Martii 1589. Onder ftondt gefchreven, Ter ordonnantie van den Staten. Ondertekent, C. de Rechtere. Placaet, tegens het innebrengen, drucken, verkoopen ofte ftroyen van allerley argerlïjcke ende feditieufe Boecken, Gefchriften, Pafquillen , &c. ende 'm fpecïe jegens feecker Gefchrift , geintituleert den Nederiandtfchen Byekorf niet verfcheyden Gefchriften daer inne vermeldt, Den 27. Augufti 160%, Gr. Pk L Deel, f. 437. N°. 1. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen jegenwoordigen fullen lien ofte hooren lefen, falut; doen te weten. Alfoo alle de wereldt kennelijek is dat die Vereenighde Nederlanden onder de jegenwoordige Regeringe (wefende die oudtfte en wettelijckfte der felver Landen) in de naefte twintigh jaren, van Godt den Heere almachtigh in voorfpoedt en reputatie fonderlinge zijn gelegent, oock mette vriendtfchap, alliantie, en aftiftentie van de grootfte Koningen van Euroropa vereert. Ende dat onder de felve Regeringe door Godts genade, ende goede beleydihge, tot handthoudinge van de ware Chriftelijcke Religie , eenfamentlijck die vry- en. gerechtigheden dervoor fchreve Landen , meer middelen ih de voorfchreve twintigh jaren zijn opgebraght, ende noch opgebracht worden 4 als oyt te. yqg-  400 I. Boek. G. Sevends Titel vooren geduyrende den oorloge, ofte daer vooren heeft kunnen te wege gebraght worden, oock niet 'tegenftaende'de groote en extraordinaris inftantien by de machtige en gerenomeerde Princen der voorfchreve Landen van tydt tot tydt daer toe gedaen.. Ende hoewel daer omme een yegelijck hem te meer op de voorfiehtigheyt en beleydinge van hare wettehjcke Overigheden, behoorde te betrouwen, fonder daer jegens eenige onbehoorlijcke en ingoede Regeringe verbooden wegen te gebruycken, Soo is't nochtans, dat in de left verleden en loopende jaren eenige curieufe, ongerufte en tvviftgierige Menfchen (tot nieuwigheden'en veranderinge van Regeringe trachtende) onderftaen hebben verfcheyden Gefchriften te dichten, fabriceren, doen drucken, en onder de Gemeente te ftroyen, daer by niet alleen op ende. van de Wettehjcke Regeeringe der voorfchreve Landen in het generael en particulier, ende die actiën van den felven, onbehoorlijck' wordt gefproocken, gedifcoureert ende geoordeelt, oock gearbeyt omme de goede Ingezetenen ende Inwoonder.en (die haer op de experientie, getrouwigheyt, flantvaftigheyt ende voorfichtigheyt; yan hare wettehjcke Overigheden betrouwende, in goede geraftïgheyt leven) tot ongeruftigheyt ende miftrouwen te verwecken, maer daer benefiêns van groote Koningen en Potentaten , en namentlikk van den geenen, met wiens vrundtfehap, alliantie ende aftiftentie defe Landen vereert zijn, ende van hare Rijcken ende actiën, anders als die eere, danckbaerheyt ende refpect, het welck defe Landen den felven" voor hare faveuren ende aftiftentien fchuldigh zijn, te fchryven ende oordeelen, als is feecker gedight geintituleert den Neder landtfeben Bye~ korf, met alle gefchriften daer inne verhaelt, (by publicque authoriteyt , volgens de fpecificatie hier na gedaen , niet toe geftaen) ende in fpecie het gefchrifte geintituleert Naerder Bedenc kingen; item, het Buyrpraetgen, het Libel hebbende buyten afmalinge" van eenige Perfonagien, ende beginnende Een Oudt Schipper, ende namaels herdruckt , fonder Perfonagien, geintituleert Getrouwen Raedt, het Libel beginnende T>ees Wonder, iêc. Item, De Echoos, ende alle andere van gelijcken ftoffe. Ende alfoo fulcks in Landen van goede Regeeringe niet en behoort getollereert, maer als naer Rechten, ende voorgaende Placaten, betten ende gebruycken van de Vereenighde Landen, belet ende geftraft te worden. Soo hebben wy naer voorgaende rype beraetflaginge ende deliberatie  van de Boecken. ratie verklaert, ende verklaren by defen alle de voorfchreve Gefchriften , diffamatoiren , ondienftelijck voor de vereenighde Landen, ende den goeden Ingezetenen der felver. Ordonneeren ende belaften overfulcks , dat die alomme foo in de Steden als Dorpen ende andere Plaetfen binnen aght dagen na de publicatie van defen, verbrandt, vernielt, of gebraght fullen worden in handen van de Hoofdt-Officieren aldaer, op pcene dat den geenen die daer na bevonden fullen werden eenige behouden te hebben, verbeuren fal op elck ftuck !vyftigh guldens. Laften ende bevelen voorts allen Officieren terftondt na de publicatie van defen , hen te vinden in alle Winckelen en Plaetfen, daer fulcke gedruckte Stucken verkoght worden, de felve datefijck na haer te nemen, ende t'famentlijcken mette overgebraghte te verbranden. Ordonneeren mede een yegelijck geene meer der felve te drucken, koopen of verkoopen , op de verbeurte van hondert guldens t'elcken reyfe te verbeuren , boven die Libellen, en arbitrale correctie. Ende foo eenige fulcke of diergelijcke Libellen na de expiratie van vier en twintigh uyren na de publicatie van defen ommegedragen worden, om te verkoopen, laften ende bevelen Wy, dat die Ommedragers bv geelfelinge daer over fullen worden geftraft. Laften , ordonneren ende bevelen voorts, dat van nu voortaen niemandt eenige Libellen, Liedekens , Refereynen ofte andere Gefchriften fal maecken" nochte drucken, omdragen, koopen ofte verkoopen, daer by van den Staet, Regeringe of beleydinge van 'sLandts faecken direclelijck of indirecfelijck, ofte van de Koningen, defer Landen Geallieerden of Vrienden , ende hare actiën, vermaent wordt, fonder te hebben permiftie van hare Wettehjcke Overigheyt, en ftellende buyten op den Autheur en Drucker met vollen name, plaetfe van het drucken, mitsgaders die Acte van permiftie in den ommeftao-h van het eerfte bladt, op pcene van drie hondert guldens t'elcken reyfe te verbeuren , en vordere ftraffen als na gemeene Rechten en voorgaende Placaten, foo. tot laft van de Autheurs als Druckers, en jegens de Ommedragers, Koopers en Verkoopers gelijcke poenen, als hier vooren jegens den felven zijn geftatueert. Én wordt by defen geftelt, tot vereeringe voor de Aenbrengers van de Autheurs of Druckers hier jegens voortaen doende, een fomme van hondert ponden van veertigh grooten het pondt. Ordonneerencle ten eynde voorfchreve allen Officieren en Jufticieren , dien C c c fulcks  402 I. Boek. G. Sëvende Titel. fulcks toeflaet, behoorlijck onderfoeck jegens den Contraventeurs van defen Onfen Placate te doen. Ende op dat niemandt hier van hebbe te pretendeeren eenige ignorantie , verfoecken ende ontbieden Wy Onfen lieven ende welbeminden, den Staten, Stadthoudederen, Gecommitteerde Raden , en Gedeputeerde Staten van de refpective Provinciën van Gelderlandt en Graeffchap Zutphen, Hollandt ende Weft-Vrieslandt, Zeelandt, Utrecht , Vrieslandt, Ovei% yffel, Stadt Groeningen ende Ommelanden, ende allen anderen Juitïcïeren, Officieren en Dienaren des verfocht zijnde, dat fy defe Onfe Ordonnantie albmme doen verkondigen; nytroepen en publiceren , daer men gewoonlijck is uytroepinge en publicatie te doen % procederende ende doende procederen tegen den Overtreders van dien totte poenen ende ftraffen hier vooren verhaelt, fonder eenige connïventïe, diflimulatie of verdragh, want Wy het felve ten dienfle van den Lande bevonden hebben alfoo te behooren. Gegeven in den Hage ter Vergaderinge van de welgemelde Heeren staten Generael den 27. Augufti 1608. Geparapheert,. Sloct, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve Heeren Staten. Geteekent, Ê. Aerjfen.. Stucken gementioneert in den Bye^ korf, die by den Heeren Staten niet verbooden worden.. TM den eerften , den Brief van hare Hoogheden , ende dé ■* antivoorde van de Heeren Staten. Item , den Brief van verbande of den ftilftant. Item , de Aggreatie van den Ko" ningh van Sfanjen van den aght lenden September feftien hondert feven. De Antwoorde van de Heeren Staten daer op vanden tweede Novembris. Den Sendtbrief van de Heeren Staten aen den Koningh van Sfanjen. Het Blacaet van de heeren Staten , daer by den Koningh van Spanjen Vyandt van de Nederlanden verklaert werdt. Het Difcours by forme van Remonftrantie-, vervattende de noodt lijckhe den van de OoftIndifche navigatie,. Den Brief van de Keyferlijcke Majefteyt vm. den negentienden October feftien hondert feven. FIa>  van de Boecken. 4° 3 Placaten van den 7. Julii 1615. , 22. December , 16. Januarii 1621 , 3. October 1639. ende 29. November 1646. Op het felve fubjett : Behalven dat in fpecïe niet en fpreecken van de voorfchreve verbodene Stucken in den Nederlandtfehen Byekorf, ende dat het Placaet van den jare 1618. fpectfice verbiedt het nadrucken van de Acten des Synode van Dordrecht tot dat, &c. als onder Num. 5. ende 11. te fen is. Gr. PI. I. Deel, f. 439- N°. 2. DE Staten Generaal der Vcreenigde Nederlanden, allen den geenen die defen jegenwoordigen fullen fien ofte hooren lefen , fal uyt, doen te weten : Alfoo niet tegenftaende Onfen voorgaenden Placate , 1 ende fpecialijck die van den fevenden Julii in het jaer feftien hondert vyftien , fèftienden Januarii feftien hondert een en twintigh , alomme in de voorfchreve Provincie gepubliceert ende verkondight, eenige curieufe , ongerufte en twiitgierige Menfchen, tot nieuwigheden ende veranderingen trachtende, % hen wederom op nieuws onder(laen 3 qualijck te fpreeken, verfcheyden fchandaleufe en argerlijcke Boeckskens ende Liedekens, Refereynen, Nieuwejaren, 4 t'Samenfpree'kingen , en diergelijcke te dichten, in drucke en gefchrifte uyt te geven en onder de Gemeente te ftreoyen, daar by niet alleenlijck onbehoorlijcken van de wettehjcke Regiermge der Landen in het generael en particulier werdt gedifcoureert ende geoordeelt, $ tot groote ondienft van defe.Landen, €nde dat IVy oock van goederhandt "en geloofwaardige Perfoonen onderrecht zijn , dat foo by fecrete , als openbaren druck uytgegeven werden eenige Boeckskens , Libellen en Gefchriften , in de Latynfche, Franfche, Engelfche, Schotfche en allerley Talen , foo wel in Ecclefaftique als politique faken, rakende die Perfoonen en regieringe van Koningen en Princen , Vrunden en Geallieerden van defen Lande, 6 ende der felver principale Minifters, foo Geeft elijck als Wereldtlijck, ende die felve in hare Koninghrycken en Landen tranfporteren , tot pertnrbatie van der felver payfbele regieringe : Het welcke alles in Landen van goede regieringe niet behoordt getolereert, maer daer tegens fonderlinge by defe tyden dient voorfien ende naer Rechten en voorgaende Placaten, Wetten en gebruycken van de Vereenighde Nederlanden belet en geftraft te werden. C c c 2 SOO  4°4 I. Boek. G. Sevenöe Titel. m?oo^df boden ende geinterdiceeri■ £hh™ , ^etflagmge van nieuws verdefen eenen fegeS 611 «fleren mits ditie de m!WÊ^^Mr^% qUalfyt ende con" eemge argerlicke en feditieufe Boeckskens of \ LZÏ 7- f/™' Nieuwearen /fchandaleufe Refcrevnen n /'? Llb5llen'. Liedekens, deren hoedanigh die mf^^T^^^ len of fpraken voorf ien T^ +a + "CLC11 >■ in gecndeihande Ta- Nederlander"te fnfe T de T1"1"2 Vercenighde te laten uyt^T^Sj^^ ft? ' - ^ of'g» «XS^Lfe^ omniedragen naniénmick oock niet eenhe lAhanZt^r^ andere Koningen en ^^^^^^^ L?eU™> eernerende, of der felver Tolitir^ Jl• />a GeaUteer^en conkende 13 , > J.ende der Teht T f^fiafttque regieringe raecGeefieljck iïwt*K&% ^W^^^k ) > ten, Boeckskens, Liedekens ei«S c2l f fdve n Sch& *6 drie hondert ponder^ veertS? 1^2 ^ ' Cn, Van noch Provinciën, ofte den Veenon Z ?le ?at§? van de refpeftive fpecialijcken SSaS^ " ^ ***** Steden daer toe gelaten fal zijn fomSda n "ft "5*» geviflteert cn toe" afgedaen fal LCu^tn f HYS ^«mge daer yet toe of holden zi n ^Exen^ero alIe ^ckdruckers ge- ende Aften, d'e fi?ffie5^^ 'S h,°udc" van al]e Boec^n mitteerde Radén ,of Gedeput?^ ^ het fdv5 aen de G^omvinden over te fenden nf P d StatCn van de ^eftive Prokocht fullen Sto ^ror^f^ ^ Uyt^ev™> of ver^gcn weiden, omme te weten wat namaels daer toe ofte  van de Boecken. are ofte af fal wefen gedaen.. Ende fullen oock alle Druckers onder haerluyder gedruckte Exemplaren gehouden zijn te hellen hem uvder Namen, ende plaetfe haerluyder refidentie, ende het jaer wanneer fulcks is gedruckt; oock den Autheur of Tranllateur van dien mitsgadersde Acfe van permiffie in den omflagh van het eerfle bladt, mede op pcene voor de eerfte reyfe van hondert ponden tot veertigh grooten het pondt, en verbeurte van de Exemplaren en voor de tweede reyfe van twee hondert gelijcke ponden, ende verbeurte van de Exemplaren, en voor de derde reyfe van tóe hondert gelijcke ponden, en banniftement uyt 20 defe Vereend hl Nederlanden ende den refforte van dien , voor den tydt van tien ia ren. En ten eynde dit alles te beter achtervolght werde ordon" neren Wy, dat alk Druckers in de voorfchreve ProvinctV, gohou-" den fullen wefen binnen den tijdt van acht dagen na de puKïc defer, m handen van de Magiftraet refpeaive daer fy renderen te te vernieuwen den eedt, van dat fyluyden hun in alles hier naer fullen reguleeren , op poene van t'elcker maendt daer mT te ver rde >fomm? Vf h°ndeit P°nden tot dertigh grooten het pondt foo lange fy daer van fullen blyven in gebre^cïJn, welcke voorfchreve poenen en boeten voor een derdendéel fullen komen ten profyte van den Officier die de executie doen fal, een aTder derdendéel ten behoeve van den Aenbrenger, en het refteerende derdendéel ten profyte van dc gemeene faecke. (^donnerea endebevelen daeromme alle Officieren en jufticiers dien fulcTtoeftaet behoorlijck onderfoeck tegens de Contraventeurs te doen , de felve te ftraffen ende doen ftraffen, fonder eenige conniventie mcr forme en inhouden van defen Onfen Placate. Ende op dat niemandtdaer van eenige onwetentheyt of ignorantie en pretendere ontb,eden ende verfoecken die Heeren Stalen, .Stadthoudefen Ge' ^f^^f ?Ged/PuteerdeStaten W*Ï?S£:r£. vmcien van Gelderlandt ende het Graaffehm 7,,^^^tr V j ende Weft-Vrieslandt Zeelandt, «^ttj^EStf Stadt Groeningen en Ommelanden, en allen anderen JufhWn enOfficieren defer Vereemgde Nederlanden, dat fy defe 0?fe Ordonnantie ende Tlacate van ftonden aen alomme doen verkondl gen uytroepen , publiceren en affigeren daer men gemolnhjck k dusdanige- uytroepmge publicatie ?nde affixie te dofnTpmcede!' rende en doende procederen, tegens de Contraventeurs en O^ertre- Cc c 3 ders  406 I Boek. G. Sevende Titel ders van defen tot de voorfchreve poenen, fonder gratie, ooghluyckinge, faveur, diflimulatie ofte verdragh, want Wy fulcks ten dienfle van den Lande hebben bevonden alfoo te behooren. Gegeven in den Hage onder Onfen iiCachettc, Paraphure en Signature van Onfen Griffier, den 29. Novembris 1646. Was geparapheert, 22. Johan van Reede , vt. Onder ftondt , Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Geteeckent, 23 Cornelis Mu/ch. Zijnde op het fpatium gedruckt het 24 Cachet der felver Heeren Staten in rooden Waftche. ï Het Tlacaet van den 7 Julii 1615./egt: Alfoo niet jegenftaende Onfen voorgaenden Placate van den feven en twintighften Augufti 1608: "Die van den twee en twintighften 'T)e~ cember 1618. , en feftienden Januarii Jèffien hondert een en twintigh /eggen : Alfoo niet jegenftaande Onfen voorgaenden Placate, geëmaneert den fevenden Julii feftien hondert vyftien, alomme, &c. 2 In plaets van de/e woorden anno 1621. ingevoeght , feg^en die van de jaren itfi^r. en 1618. hen hebben onderftaen ende noch dagelijcks onderftaen, &c. 3 T>e/e woorden qualijck te fpreecken , zijn in den Tlacate de Anno 1618. eerft ingevoeght, ende in alle de volgende gebleven. 4 Het woordt t'Samenfpreekingen is in den Tlacate de Anno 1639. eer/I bygevoeght. 5 In plaets van de/e woorden Anno 1621. by innovatie ingevoeght, /eggen de Tlacaten de Anno ió'iy. en 1618. Maer oock gearbeyt ende onderftaen tuffchen Provinciën , Steden en Ingezetenen der felver twift ende oneenigheyt te maecken, fulcks dat de onweetene, {het Tlacaet van 1618. Hechte) en onervaren Menfchen , en den gemeynen Man daer door lightelijck tot misverftant, (1618. oproer) ende fcheuringe gebraght, ende van heure behoorelijcke en fchuldige plight, die fy heure wettehjcke Overigheyt fchuldigh zijn, afgeruckt mogen werden. Het Tlacaet van den jare 1618. voeght hier voorts by : Ende dat Wy oock van goederhandt en geloofwaerdige Perfoonen gewaerfchout zijn, als dat eenige fulcke Perfoonen in den fin fouden hebben eenige Schriften, al-  van de Boecken» 4.07 aireede in het Synode Nationael binnen Dordreght vergadert, overgegeven, ofte die noch in toekomende tyden in het felve fouden mogen overgelevert werden, in het geheele ofte by ftucken, in openbaren druck uyt te geven, en den gemeynen Man, tot vilipendie van de Acfen Synodael, of ophitfinge van het gemeene Volck , te communiceeren,. fonder te willen afwachten de afhandelingen, het eynde en affcheyt van het voorfchreve Synode, gelijck dat vereyfcht ende behoort, het welck alles in Landen, &c.) Het Tlacaet van den jare 161 s-feght: En![alfpo fulcks in Landen, &c. 6 In den Tlacate van den jare 1639. waren her ingevoeght de¬ fe woorden : voornamentlijck den Koningh van Groot-Brittannien, ende des felfs principale Minifters, écc, 7 Defe woorden zijn. eerft in den Tlacate van den jare 1630. bygekomen^ 8 Dit is Anno 1612. ingevoeght. 9 Het woordt t'Samenfpreekingen is als num. 4. gefeyt werdt, Anno 1639. ingevoeght. o. Het woordt dichten is Anno'iözi. bygetomen: gelijck, oock 'fgünf num. 11. in het Curcyf vervolgeus gedruckt is. ^Be halven num. 12. het woordeken fchandaleufe, het welck in den Tlacate de1 Anno 1639. «erft by gekomen is. Doch werdt ïn den felven Tlacate num 13. achter de woorden: Ecclehaffique "Regieringe raeckende , verders ge feght : ende fpecialijck niet jegensden Koningh van Groot-Brittannien , ende des felfs principale Minifters, foo Geeftelijcke als Wereldtlijcke. Achter de' woorden ofte omniedragen, effen voor num. 11. in plaetfe van de woorden: of oock niet in andere Koninghrijcken, &c„ voeght het Tlacaet de Anno 1&18. hier in ■. Ende namentoock niet eenige Schriften, Acfen ende Actiën die aireede in het voorfchreve, Synode Nationael overgegéven ,< gehouden ende gecelebreeft zijn, of die noch in toekomende tyden in het felve fouden mogen overgegeven , gehouden en gecelebreert, worden, voor dat het felve anders met publicque ordre en authoriteyt by Ons fal zijn ende wefen gepermitteert, geoctroyeert ende toegelaten, omme te mogen bekomen ende genieten voor het generael in perfectie, de vruchten, van defe foo' ïangh gëwenfehte byeenkomfte:. Ende dat.  40$ I, Boek, G. Sevënde Titel die Heeren Gedeputeerden op de Synode , in de opfichte over de felve, oock mogen komen tot hare meeninge , voor de eere Godts, dienft van de Kercken , rufte ende vreede van de Gemeente, roem ende eere van de Synode, mitsgaders van de Gecommitteerden op de felve , op de verbeurte van de felve Schriften, Boeckskens. %AUe het gunt onder num. 15, 16, 17, 18. en 19. in het Curcyf gedruckt werdt, is Anno i6zx. by ge komen. Dan in plaets van de poenen num 16, 17. en 18. vermeldt , fiatueeren de TlaXAten de Anno 1615. en 1618. in de/er voegen: ende van noch hondert (1618 twee hondert) ponden tot veertigh grooten voor de eerfte reyfe, en voor de tweede reyfe op dobbelde boeten, en arbitrale correctie, en daerenboven noch geftraft te worden aen den lyve, naer gelegentheyt en vereyfch der faken, (de woorden onder num 18. zijn in den jare 1618 bygekomen) En ten eynde het felve te beter, &c. Num. 19. en 20. het opgemelde Tlacaet de Anno 1615-. feght alhier Vereenighde Provinciën. De woorden onder num. zo. ende den reilorte van dien, zijn Anno 1639. bygekomen. Num. 21. Alhier als oock num. 24. /eggen alle de voorgaende Tlacaten Contre-zegel. Num- 22. Het Tlacaet de Anno 1615. was geparapheert, Juflus van Ry/enburgh, vt. Het Tlacaet van den jare \618. Gysbert van Boet/elaer , yt. iózi. Adriaen van Manmaker, vt. Num. 2 3. Alle drie geteyckent, C. Aerffen. Dat van den jare 1639. Nicolaes vander Bouckhorft, Ende in abfentie van den Griffier, geteyckent, N. Verbolt. Placaet, hy forme van ampliatie waer inne de Boeckverkoopers gelaft werdt alle ergerlijcke Schriften of Boecken , die haer behandight of toegefonden werden , aen den Officier te brengen. Den 4 Mey 1624. Gr. Pk I.Deel, f. 445-. N°. 3. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen jegenwoordigen fullen fien of hooren lefen, lalut, doen te weten. Alfoo niet tegenftaende Onfe voorgaende  van de Boecken. 4o9 gaende Placaten, en namentlijck die van den fevenden Tülii feftien hondert vyftien, twee en twintighften Decembris feftien hondert aghtien, en feftienden Januarii feftien hondert een en twintigh te gens het maecken inbrengen, drucken , verkopen of ftrooyen'van allerhande argerhjeke en feditieufe Boeckskens, Liedekens &c oeemaneert, en alomme in de Provinciën gepubliceert en verkondigt eenige cuneufeongerufte en twiftgierige Menfchen, tot nieuwiheden verandennge ende oneenigheden trachtende, henevenwel onderftaen verfcheydene fchandaleufe ende ergerlijcke Boeckskens ende Liedekens Refereynen, Nieuw-maren ende diergdiickeTe dighten, m druck ende gefchrifte uyt te geven, ende onder de Gemeente te ftrooyen, oock aen eenige Boeckverkoopers, onder een fnnT £0UVerte5 °m by dG ^ Verk°ght te werden,'overfenden, fonder byvoeginge van waer die komen, of by wien die oefenden werden, om alfoo hare quade pracfyequen een tydt langh te bedeeken en fecreet te houden, het welcke alles in Landen0van goede regeeringe met en behoort getóllereert , maer daer tegen, fonderlinge by defe tyden dient voorfien, ende naer rechten en voorgaende Placaten, Wetten en gebruycken van de Vereenighde Nederlanden belet en geftraft te werden. SOO IST, dat Wy in£crerende de voorfchreve voorgaende Placaten, daer tegens oedna neer*, mitsgaders de Rechten, Wetten en Statuyten, daer by foodanige Boeckskens en fameufe Libellen werden verboden en gehiterdiceert, naer voorgaende rype deliberatie en beraetflagino-f geordonneert ■ en geftatueert hebben, ordonneren en ftatueren by devag ampliatie van de voorfchreve Placaten, dat alle Boeckdruckers, Boeckverkopers, en voorts een yegelijck van wat quahteyt hy zy aen dewelcke eenige Boecken, fameufe Libellen Refereynen ende andere verbodene Schriften gefonden werden her zy om te verkoopen vereeren, diftribueren f leenen of lefen gehouden fullen wefen de felve aenftondts te brengen en over te le veren aen den Officier of Magiftraet ter plaetfe van hunne refidentie , of daer fy die fullen ontfangen, fonder de felve by haer te mogen houden, lefen, verkoopen, vereeren, communiceeren , leenen of diftribueren, op poene dat fy voor de Autheurs van dien gehouden en als de felve geftraft fullen werden. Ende op dat n!t mandt daer van eenige onwetentheyt of ignorantie en pietendere ontbieden Wy ende verfoecken die Heeren Staten, StadtftoXen' D d d Ge,  4io I. Boek. G. Sevende Titel Gecommitteerde Raden en Gedeputeerde Staten van de Provinciën refteffivc van Gelderlandt ende het Graaffchap Zutphen, Hollandt ende Weft-Vrieslandt, Zeelandt, Utrecht, Vrieslandt, Overvflel Stadt Groeningen en Ommelanden, en allen anderen Jufticieren en Officieren defer Vereemgde Nederlanden , dat fy defe Onfe Or donnantie ende Tlacate van ftonden aen alomme doen verkondf gen, uytroepen, publiceren en affigeren daer men gewoonlijck is dusdanige uytroepmge , publicatie ende affixie te doen ; procédé rende en doende procederen tegens de Contraventeurs en Overtreders van defen, naer inhoudt van de voorfchreve voorgaende Pla caten, fonder eenige ooghluyckinge, conniventie, diftimulatie ofte verdragh ; want Wy fulcks ten dienfle van den Lande bevonden hebben te behooren. Gegeven in 's Gravenhage onder Onfen Ca chette, Paraphure en Signature van Onfen Griffier, op den 4 Mav in het jaar 16x4. Was geparapheert, S. V. Haerfolte, vt? Onder ftondt , Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Geteekent, L van Gocb. Placaet , op het felve fubjeiï als de voorgaende. Verbiedende mede eenige Aclen van Staet, ende dt gemeene Regeringe betreffende, te drucken, verkoopen, &c Den 4- Januarii 1651. Gr. Pk I. Deel., f. 445. N°. 4. D\fnT£lTd dCr Vere^hde Nederlanden, allen den faln^ Hn^ , ^ JegenW0?#gen fulIen fien ofte ho°ren lefen, gaende dealen .nefWeetrn-i niet teSe^ende Onfe voor! KSo ^ ^P.ecialf ^n die yan den fevenden Julii in het mintf^t^A^r^^ c Sftie^den >nuarii feftien hondert een en twintigh dei den Octobns feftien hondert negen en dertigh en neoen drfe^^N^^ h°ndert fÊS en veSVtofS BfeSéï-t^31 gepubliceert ende verkondight, eeni- ni^wi4^%n J ^gCniite ?ndG twi%ierfge Menfchen, tot 3?^ veranderinge traghtende, hen wederom op nieuws Serlhe ^ïvTt °k ÊC fPreeTcken' verfcheyde fchandaleufe ende argerlyck, Boeckskens ende Liedekens,, Refereynen , Nieuw-maren, t'Sa-  van de Boecken. 411 t'Samenfpreeckinge, Aften ende Brieven, vol van calumnien, inveftrven, laftermgen en diergelijcke, te dighten, in drucke en fchrifte uyt te geven, de pretenfe Titulen van dien, foo nu ende dan naer haer verkeerde fantaften te veranderen , ende onder ï £^Vrt°T?'- d?r- ?y ni6t, allfe* Santfch onbehoorliick! fchandaleufehjck , feditieufehjck, ende diffamatoirlijek van de ler tehjcke Regieringe der Landen in het generael ende particulier" de Leden van dien, ende oock van Heeren en Perfoonen in der* felver dienft vvefende, werdt gedifcoureert en blindelingen o-e0or deelt, tot grooten ondienft van defen Staet, nemaer oock ^nrfrh onbehoorlijck, fchandaleufehjck en feditieufehjck de hooghevt re fpeft, faem, reputatie en goeden naem van Koningen , Republiiequen, Pnncen en Potentaten van de nabuyrige Landen en Min? fters van de felve geperftrmgeert, overgehaelt en gelaftert, waer door foo de hooghgemelde Koningen, Republicquen, Princen en Potentaten , ende de Minifters van de felve worden geoffènfeert ende van den Staet afkeerigh gemaeckt, en met ongenegentheyt' tegen den felven ontfteecken. & &^UilcvL Dat felfs oock de vermetelheyt en perverfiteyt van eenige MenIchen daer toe de overhandt foo ver genomen heeft, dat fy haer verder met en ontlien met den druck gemeen te maecken Propofitien Verbalen, Rapporten, Refolutien ende andere Aften, Saecken van Staet, ende de gemeene Regieringe betreffende, tot merckelijcken ondienft van den Lande , voegende noch dickwils tufthhen bevde tot uytwerckinge van hare quade intentien, haer eygen inveftiven en verfierfels die nooyt by den Staet gedaght, veel min gerefolveert zijn geweeft, en uytlatende het geene daer noodtfaeckelijck by hadde behooren te blyven, nergens anders toe ftreckende als omme de goede Ingezetenen abufive en quade impreftien te Veven , hare Overigheden ende de Leden van de Regieringe door misduydmgen by de felve verdaght te maecken, endl in kïevnao-h tmge te brengen. r b Waer uyt dan niet als onheylen van alle kanten ftaen te verwaghten, het welcke alles niet en behoort getollereert, maer daer tegens fonderlinge by defe tyden dient voorfien, en naer Rechten en voorgaende Placaten, Wetten cn gebruycken van de voorfchreve Vereenighde Nederlanden belet ende geftraft te worden. SOO Ibl, dat Wy by refumptie van Onfe voorgaende Placaten, na ry- D d d z pe  4i& I. Boek. G. Seyende Titel pe deliberatie, de Autheurs, Druckers en andere Uytgevers, Verkoopers en Diflributeurs van de voorfchreve feditieufe, calumnieufe, fchandaleufe en diffamatoire Gefchriften , hoe die oock genaemt mogen wefen, of hier na genaemt mogen werden, mitsgaders van de voorfchreve Propofitien, Verbalen, Rapporten, Refolutien ende andere Aften, faecken van Staet ende des Landts Regieringe betreffende, hebben verklaert, gelijck Wy wel expreifelijck verklaren by defen ftrafbaer aen den lyve, tot allen plaetfen en tyden, waer fy fullen konnen werden bekomen, achterhaeldt en geattrappeert. Ende hebben Wy voorts naer rype deliberatie ende beraetflaginge' a an nieuws verboden ende geinterdiceert , verbieden en interdicercn by defen eenen yegelijcken, van wat ftaet, natie, qualiteyt en conditie de felve fouden mogen wefen, niet alleen qualijck te fpreeken of te fchryven van de wettehjcke Regieringe defer Landen, de Leden van dien, ende van de Heeren en Perfoonen in der felver dienft wefende , ende van Magiftraten van Steden en Plaetfen nemaer oock van Koningen, Republicquen, Princen en Potentaten van de nabuyrige Landen , en Minifters van de felve, noch oock eenige ergerlijcke en feditieufe Boeckskens of Libellen, Liedekens, Nieuw-maren , fchandaleufe Refereynen, Samenfpreekingen, calumnien, inveftiven, lafteringen, Libellen, Gedighten, Aften, Brieven ende Traftaten , in geenderhande Talen of Spraecken voortaen te dighten, binnen defe voorfchreve Vereenighde Nederlanden te brengen; oock geenige van de voorfchreve Propofitien, Verbalen, Rapporten, Refolutien en Aften , faecken van Staet ende de gemeene Regieringe betreffende, te drucken, nochte in drucke of gefchrifte te laten uytgaen, te verkoopen of ftroyen, ofte ommedragen, op dc verbeurte van alle de felve, hoe die oock genaemt fouden mogen wefen, en van noch tien hondert ponden te veertigh grooten en arbitrale correctie voor de eerfte reyfe, en voor de tweede reyfe op dobbele boete, en daerenboven noch geftraft te werden aan den lyve naar gelegentheyt en vereyfeh der faecken, foo wel van den Autheur, Schryver, Drucker als Uytgever en Diftributeur en Verkooper van dien. En ten eynde het felve te beter magh worden achtervolght en onderhouden, ordonneren en gebieden Wy, dat alle Boekdruckers, waer ende in wat Plaetfen, het zy buyten of binnen de Steden defer geünieerde Provincie de felve gefeten of woonachtigh mochten zijn, ofte oock namaels mochten komen te woonen dat  van de Boecken. fy hare Perfoonen, ende de Plaetfe haerder refidentie en onthoudmge, m dewelcke fy hare Perlfen hebben aengeftelt, binnen den tydt van drie dagen na de publicatie defes, ende fucceftiveliick van hare verhuyiinge aen hunne refpeaive Magiftraten en Overi^hevt fullen aengeven ende laten aenteyekenen, op pcene van interdiaie en verbodt hares handtwereks binnen defe geünieerde Provinciën verbeurte van haren Perften ende alle Druckgereedtfchap daer toe' fpeaeerende , ende daerenboven een pcene drie hondert guldens Belaften ende bevelen Wy alle Magiftraten en Overigheden, yeder in den lijnen tot alle het geene voorfchreve is goede ordre te ftellen, behoorlijcke voorfieninge te doen, en fcherpelijcken te letten dat alles m voegen als vooren punauelijcken naergekomen moge werden, fonder te gedogen dat yetwes in diffefpea van de Regeringe , wederwaerdigheyt van de Gereformeerde Religie , ofte tot fmaet, onrufte ofte ontftelteniffe van de gemoederen der goede Ingezetenen , en wat meer defe ende Onfe voorige Placaten mochtc contrariëren, gedight, gefchreven ende in druck gebraght werde en alles wat van diergelijcke foorte voor defen al gereets in druck uytgegeven ende voor handen mochte zijn, of namaels voor den dagh moghte komen; dat de felve fonder onderfcheyt en diflimulatie met geveylt, verkoght, omgebraght ofte verbreydet, maer alomme opgehaelt ende ingetrocken worden ; dat fyluyden tot dien eynde mede voor haer fullen ontbieden alle Boeckbinders en Boeckverkoopers, en de felve onder handtaftinge als boven verplighten van geen foodanige verboden gedruckte Boecken, Refolutien, Aaen, Gelchriften of Libellen te aenvaerden, direaelijck of indireaeliick , door die van haren Huysgefinne, Winckeldienaers, or andere daer toe geapofteerde Perfoonen, maer dat fy de felve aenftondts, die haer ofte die van haren dienfle ter handt gekomen fullen zijn , fonder aen yemandt daer van eenige communicatie of opening te doen, fullen leveren m handen van hare gemelde Overigheyt,°ofte die geene die anderfints by de felve daer toe fal wefen' geftelt en geordonneert, op pcene dat die geene ter contrarie bevonden fullen werden gedaen , ende noch eenige der voorfchreve verboden Exemplaren onder haer te hebben , de felve henluyden niet alleen afgenomen, maer felfs gehouden fullen werden voor de Autheurs, Druckers en Uytftroyers van dien, ende daer over metter daedt m apprehenfie gefteldt, omme tot volkomene aghterhalinge van die D d d 3 gee-  4i4 I. Boek. G. Sevende Titel. geene daer meer aen fchuldigh mogen zijn , fcherpelijck ondervraeght te werden, ende foo lange ingepalmt te werden, tot dat de felve uytgevonden fullen zijn, als wanneer tegens de Inventeurs, Dighters of Autheurs, Onderhouders, Veylders ende Ommedraoers van alle de hier vooren verbodene Drucken ende Exemplaren,&tot executie defer en voorgaende Placaten geprocedeert fal werden met alle vigeur van juffitie, fonder eenige conniventie, ende dat alles boven verbodt van haer Winckelneeringe, foo fyluyden eenige mochten doen, alle welcke voorfchreve pcenen en boeten voor een derdepart fullen komen ten profyte van den Officier die de executie doen fal , ende een derdepart ten behoeve van den Aenbrenger, ende het refteerende derdepart ten profyte van den Armen der Plaetfe daer de faecke fal voorvallen , ofte de calangie fal werden gedaen. Wyders wordt eenen yegelijcken by deefen genotificeert ende verwittight, dat foo wie lal weten aen te brengen ende te ontdecken de Schryvers, Setters, ofte Kneghts van de Druckers van de voorfchreve ergerlijcke, feditieufe, fchandaleufe, calumnieufe ende diffamatoire Gefchriften, ofte anderen die daer met eenighfints fullen zijn bemoeyt geweeftter faecke van gedaen ontdeckinge, fal genieten fulcks als naer gelegentheyt yan faecken bevonden fal werden te behooren, ende dat boven fijn aenpart in de voorfchreve pcenen en boeten. Ende in gevalk de voorfchreve Ontdeckers of Aenbrengers foude mogen wefen van de Complicen, werdt hun fulcks boven het genot van de voorfchreve vereeringe ende aenpart refpective, nu voor alsdan , en alsdan voor alsnu vergeven ende gepardonneert, ende fal haren name niet gemeldt, maer fecreet gehouden' worden by den Officier der Plaetfen daer fy hun fullen bekent maecken. Ende fullen de voorfchreve premien en vergeldingen aen de voorfchreve Officiers in het voorfchreve cas byOns datelijck en promptelijck worden betaelt, om aen de voorfchreve Ontdeckers verhandtreyckt te worden. Ordonneeren ende bevelen daeromme alle Officieren en Jufticieren dien fulcks toettaet , behoorlijck en fcherp onderfoeck tegens de refpective Contraventeurs van defen te doen, de felve te ftraffen en doen ftraffen fonder diftimulatie of conniventie, naer hare forme en inhouden van defen, ende van Onfe voorgaende Placaten , geconfidereert Wy fulcks voor den dienft, ruft ende eenigheyt van den Staet defer Landen, ende van de famentlijcke Leden,  van de Boecken. 415 den, als oock van de goede Ingezetenen van dien bevonden heb ben alfoo behooren. Ende op dat niemandt daer van eenige on~ wetenheyt ofte ignorantie en pretendeeren , ontbieden ende verfoecken Wy die Heeren Staten , Stadthouderen , Gecommitteerde Raden , en Gedeputeerde Staten van de Provinciën refpeftfve ™« Gelderlandt en het Graeffchap Zutphen, Hollandt ende Weft-Vrief landt, Zeelandt, Utrecht , Vrieslandt, OveryfTel, Stadt Groeningen ende Ommelanden, ende allen anderen Jufficieren en Officieren fer Vereenighde Nederlanden, dat fy defen Onfe Ordonnantie en Placate van ftonden aen alomme doen verkondigen, uytroepen n, bliceren ende affigeren daer men gewoonlijck is dusdanige uylroT pmge, publicatie ende affixie te doen; procederende ende doende procederen tegens de Contraventeurs ende Overtreders van defen ende van Onfe voorgaende Placaten, totte voorfchreve ftraffen en pcenen, fonder gratie, ooghluyekinge, faveur , diflimulatie of ver dragh. VLi" Aldus gedaen, gearrefteert, gerenoveert en geamplieert in 'sGra venhage onder Onfen Contre-zegel, Paraphure ende bignature van Onfen Griffier op den 4. Januarii 165-1. Was geparaph?ert iJnl Veth vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie vaS de toolklZl de Heeren Staten Generael. Geteeckent, N. Ruyfch. Zijnde on het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten in roo den Waflche. T)En goedtwilligen Lefer gelieve indaghtigh te zijn dat alhier fludieufelrjck ende om pregnante redenen voorby gegaen zijn de naervolgende T loc at en yan haer Hoogh Mogende jegens particuliere Boeckskens en Tasquillen geëmaneert. Hebben niet te min «oedteevonden het fummier van dien alhier by memorie te laten volgen. 1. Alfoo wegen Keyferlijcke Majefteyt getoont en geklaeght was over feecker lafterlijck Smaetboeck , geintituleert Thylareth Amynta Codomanm Apologia pro Georgio Topelio Baronne deLobkovits, tec. ad reges principes Céeterofque Chrijliani nomms mortales Dicaopolï, apud Theophilum Agatorum, AnnoT>omim 1606. Daer inne dat fijne Keyferlijcke Majefteyt aen iijne keyferlijcke en Koninghlijcke reputatie, eere en hoogneyt, fonder eenigh fondament op het hevighfte aengetaft en  4*6 I. Boek. G. Sevënde Titel en gelaedeert foude zijn, is by Tlacate van den vyfttenden Junii 1606. het ftroyen, verkoopen, koopen, lefen, copieeren, drucken, omdragen of behouden van dien op de ordinaris poenen verboden. 2. Insgelijcks is by Tlacate van haer Hoogh Mog. in date den 8 December 1617. ingetrocken, ende op pcene van arbitrale' correctie verboden feecker Boecksken, genaemt Weeghfchael, omme te overwegen de Oratie van den Ed. Heere Dudley Carleton, Ambaffadeur van fijne Koningblijcke Majefteyt van Groot-Bnntansien, met belofte van een vereeringe van duyfent guldens die den Autheur, en fes hondert guldens die den Drucker foude weten aen te wyfen. 3. Op den 24. November 1622. is by haer Hoogh Mog. feecker Tlacaet geëmaneert , waer by Grotii Boeck , geintituleert Ver antw oor dinge van de wettelijcke Regieringe van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, voor fameus, feditieus en fchandaleus verklaert werdt, met verbodt van het felve in de geünieerde Provinciën te brengen, nadrucken, verkoopen, lefen, &c. maer het felve den Officier aen te geven ende te verbranden, &c. 4. Den 18. Augufti 1624. is insgelijcks by Tlacate van haar Hoogh Mog. voor fameus en ondienftigh verklaert feecker Libel, geintituleert Waeraghtigh verhael van de tydinge gekomen uyt' Ooft-Indièn met het Jagh't genaemt de Hafè, in Junio 1624. in Texel ingekomen , aengaende de confpiratie ontdeckt in de de Eylanden van Amboyna , &c. met verbodt van het felve in den Lande te brengen, na te drucken, lefen of yemandt ter handen te ftellen : innehoudende praemie van vier hondert guldens voor den geenen die den Autheur of Drucker fal komen aen te brengen. -f. Op den 21. September 1627. is mede voor fameus en ondienftigh verklaert feecker Boecksken, geintituleert Eviduïs minutum in bellum Bohemicum authore Daniele de Viduis, met verbodt Van het felve na te drucken, verkoopen, of onder de Luyden te ftrooyen, alles op poenen by voorgaende Placaten jegens fameufe Libellen geëmaneert. 6. By Tlacate van den 2. September 1638. hebben haer Hoogh Mog. .voor nul en van geender waerde , met verbodt van ver-  van de Boecken. verkoopen ende diftribueren, verklaert feecker Gefchrift van D. Philippus Ludovicus, Predikant tot Maaftricht , geinti tuleert Kort vertoogh van de uytkomften, en laetfte dtfcourf fen en woorden, gepafeert en gevallen tuffchen de Predikanten van de Gereformeerde Kercke tot Maeftricht, en de Confpjrateurs van het grouwelijck verraedt tegens de felve Stadt &c, Alfoo jegens ordre van het Landt, ende buyten haer Hoogh Mog. kennifle, en jegens danck van den voorfchreven Predikant, foo hy verklaert, gedruckt was. Placaet 'van de Hoogh Mog. Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, tegens het feditieus fpreecken, het inbrengen, drucken, verkoopen ofte ftroyen van alderhande argerlijcke ende fèditienfè Boecxkens, Liedekens, (Sc. Ende waer na alle 'Druckers hen voottaen fullen hebben te reguleren. Den 19. Junii 1618 Gr PJ I. Deel, f. 45-1. N°. 1. ' ' DE Ridderfchap, Edelen en Steden van Hollandt ende Weft Vrieslandt , reprefenterende de Staten van den felven Landen, allen den geenen die defen jegenwoordïgen fullen hen ofte hooren lefen, falut, doen te weeten. Alfoo niet tegenftaende verfcheyde Placaten voor defen gepubliceert en verkondigt, eenige cuneufe, ongerufte en twiftgierige Menfchen, tot nieuwio-heden en veranderingen traghtende, hen hebben onderftaen , ende noch dagelijcks onderftaen, verfcheyden fchandaleufe en argerlijcke Boeckskens en Liedekens, Refereynen, Nieuw-maeren en diergelijcke tc dichten, m drucke en gefchrifte uyt te geven en onder de Gemeente te ftroyen : oock feditieufe, faftieufe, ende calumnieufe propooften te gebruycken, daer by niet alleen onbehoorlijck van de wettehjcke Regeringe der Landen in het generael en particulier wordt o-edifcoureert. en geoordeelt, maer oock gearbeyt en onderftaen tuffchen Provinciën, Steden ende Ingezetenen der felver twift ende oneemgheyt te maecken, fulcks dat de onwetende ende onervaren Menfchen, en den gemeene Man daer door lichtelijck tot misverftant en fcheurmge gebraght , ende yan hare behoorlijcke en fchuldige E e e plicht,  4i8 I. Boek. G. Sevende Titel. plight, die fy hare wettehjcke Overigheyt fchuldigh zijn, afgeruckt fouden mogen worden. Ende alfoo fulcks in Landen van goede regeringe niet en behoort getollereert, maer daer tegens fonderlinge in deefe tyden dient voorfien, ende naer reghten en voorgaende Placaten, Wetten en gebruycken van de Landen van Hollandt en Well-Vrieslandt belet en geftraft te werden. SOO IST, dat wy naer voorgaende rype deliberatie en beraetflaginge van nieuws verboden en geinterdiceert hebben, verbieden en interdiceren by defen eenen yegelijcken, van wat ftate, natie, qualiteyt ende conditie de felve ioude mogen wefen, eenige argerlijcke en feditieufe Boeckskens, Liedekens, Nieu-maren, fchandaleufe Refereynen of andere, hoedamgh de felve fouden mogen wefen, in geenderhande Talen of Spraecke voortaen binnen de voorfchreve Landen te brengen , te drucken , noch in drucke of gefchrifte laten uytgaen, te verkoopen of ftroyen, ofte ommedragen, ofte eenige feditieufe of calummeuic propooften te houden, op de verbeurte van de felve Boeckskens , Liedekens ende andere Gefchriften , ende van noch hondert ponden tot veertigh grooten voor de eerfte reyfe, ende voor de tweede reyfe op dubbelde boeten en arbitrale correctie, ende daerenboven noch geftraft te worden aen den lyve naer gelegentheyt en vereyfch der faecken. Ende ten eynde het felve te beter magn worden aghtervolght ende onderhouden, verbieden Wy allen ^oeckdruckers binnen den voorfchreven Lande, voortaen yet te drucken, ofte in drucke uyt te laten gaen, ten zy het felve eerft by onfe Gecommitteerde Raden, of den geenen die in de refpecfive -teden daer toe fpecialijcken fullen geauthorifeert zijn, vertoont, gevmteert en toegelaten fal zijn, fonder dat na de felve toelatinge daet yet toe of afgedaen fal mogen worden. En fullen alle Boeckdruckers gehouden zijn den Exemplaer origineel te houden van alle Boecken en Aden die fy fullen drucken, ende het felve aen de Gecommitteerde Raden over te feynden, al eer eenige van dien uytgegeven of verkoght fullen mogen werden, omme te weten wat namaels daer toe of af fal wefen gedaen. Ende fullen alle Druckers onder haerluyder gedruckte Exemplaren gehouden zijn te ftellen haerluyder Naem, ende Plaetfe haerluyder refidentie , ende het jaer wanneer fulcks is gedruckt; oock den Autheur of Tranflateur van enen, mitsgaders de Acte van permiftie in den omflagh van het cerlie oiadt, mede op pcene voor de eerfte reyfe van hondert ponden  van de Boecken. den tot veertigh grooten het pondt, en verbeurte van de Exemplaren , en voor de tweede reyfe van twee hondert gelijcke oonden en verbeurte der Exemplaren, en voor de derde reyfe van drie hoiv dert gelijcke ponden, en bannilTement uyt de voorfz. Landen voor den tydt van tien jaren. Ende ten eynde dit alles te beter achtervolght worde , ordonneren wy dat alle Druckers in de voorfz Landen gehouden fullen wefen binnen den tydt van aght dagen na de publicatie defer, in handen van den Magiftraet refpective daer fy refideren, te vernieuwen den eedt, van dat fyluyden hen in alles'hier na fullen regüleeren, op pcene van t'elcke maendt daer naer te verbeuren de fomme van hondert ponden van veertigh grooten het pondt foo lange fy daer van fullen blyven in gebreecke : welcke voorfchreve pcenen ende boeten voor een derdendéel fullen komen ten profyte van den Officier die de executie doen fal, een ander derdendéel ten behoeve van den Aenbrenger , ende het refterende derdendéel ten profyte van de gemeene faecke. Ordonneren ende bevelen daeromme allen Officieren ende Jufticiers dien fulcks toeftaet, behoorlijck onderfoeck tegens de Contraventeurs te"doen" de felve te ftraffen ende doen ftraffen , fonder eenige conniventie' naer forme en inhouden van defen Onfen Placate. Ende op dat niemandt daer van eenige onwetenheyt of ignorantie en pretendere, ontbieden ende bevelen den Praefident cn Raden van den Moogen Rade, de eerfte ende andere Raden van den provincialen Rade, ende allen anderen Jufticieren en Officieren defer Landen, dat fy defe onfe Ordonnantie van itonden aen alomme doen verkondigen, uytroepen, publiceren ende affigerén daer men gewoond i'jck is dusdanige uytroepinge, publicatie ende affixie te doen; procederende en doende procederen tegens de Contraventeurs e'nde Overtreders van defen tot de voorfchreve pcenen, fonder gratie, oodiluyckinge, faveur, diflimulatie ofte verdragh, want wy fulcks ten dienfle van den Landen hebben bevonden te behooren. Gegeven in den Hage onder onfen Zegel, en Signature van onfen Secretaris, op den 19 Junii in het jaer 1618. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt Geteekent , A. 'Vujek. Zijnde daer op gedruckt het ZesreT der felver Heeren Staten in rooden Walfche. ° NB. Dienen alhier voor geinfereert gehouden te werden de Tlacateit Eee z &  4.iar I. Bósk. G. Sevendb Titel de annïs ij8i. , 1584. en 1589. , ftaende in het Gr: PI. I. Deel van f. 211. tot 215-. incluys, mitsgaders het Tlacaet van den jare 158 7., mede Gr. PI. I. Deel, f. 435-., voor foo veele difpoueren jegens feditieufe Boecken , en ordre op het drucken ftellen.. Placaet van den Hove van Hollandt , voaev by gelaft' werdt het Tlacaet, van haer Hoogh Mog. in date den 3. Ofiober 1639. Gy. PI. I. Deel, f. 439. gedruckt, ftunftuelijck fobferveeren. Den 18. October 1646. Gr. PI. I. DeeïU. 4.5-3.NV 2. FREDERICK HENRICK by der gratie Godts Prince van Orangie, Grave van Naflau, Meurs, Buyren, Leerdam, &c. Marquis vander Veer en Vliïfingen, Heere en Baron van Breda, der Stadt Grave, ende-van den Lande van Kuyck, Dietz, Grimbergen, Herftal, Warneftongh, Cranendonck,. Arlayy Noferoy,Sint Vyth , Daesburgh , Polanen , Willemftadt,. Nyervaert, Yflelfteyn, Sinte Maertensdyck, Geertruydenbergh „ Chafleau Regnard , de Hooge en Lage Swaluwe, ende van Naeldtwyck , Erf-Burghgraef van Antwerpen en van Befancon ,. Erf-Maerfchalck van Hollandt, &c. Gouverneur , Capiteyn Generael" en Admiraef, mitsgaders de Praefident en Raden over Hollandt, Zeelandt en Vrieslandt-, allen den geenen, die defen fullen fien of hooren lefen, falut. Alfoo dagelijcks by experientie bevonden-werdt,, dat het Placaet by de Hoogh Mog. Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, den derden Oef ober anno feftien hondert negen en dertigh gedaen emaneren,, tegens het maecken, inbrengen, drucken, verkoopen of ffrooyen van.alderhande ergerlijcke en feditieufe Boeckskens en Liedekens, in geenen deelen behoorlijeken geobferveert en werdt, maer dat niet tegenftaende het felfde Placaet het licentiëus drucken ende divulgeeren-van veele fchandaleufe ende voor den Staet van den Lande en Religie fchadelijcke Gefchriften van tyd'e tot tyde meer ende meer is aengroeyende, ende gefchapen is eyntelijcken tot. verder sxtremiteyten en fwarigheden te fullen uytberften, ten zy daerinne gelijck werde voorfien. SOO IST, dat. Wy om fulcke incon- ve-  van de Boecken: ^ venienten voor te komen, eenen yegelijcken, van wat qualiteyt of conditie hy zy, ende fpeciahjcken alle Druckers en Boeckverkoopers van wegen de hooge Overigheyt willen vermaent en gewaerfchouwt hebben , van fich in het toekomende naer den innehouden van het voorfchreve Placaet puuctuelijcken en precifelijcken te reguleren, gemerekt Wy gemeent zijn het felfde in allen deelen ffricfelijck te maintineeren, ende tegens de Overtreders van dien in conformité van het felfde te procederen. Ende ten eynde niemandt hier van ignorantie en pretenderen laften Wy den eerften Deurwaerder die defe behandight fal werden , hier van' naer voorgaende klockgeflagh te doen openbare publicatie en affixie daer endb foo het behooren fah Bevelende van wegens als boven eenen yegelijcken hem hier naer te reguleeren. Gedaen in den Hao-e den i8. Oef ober 1646. Ende ten oirkonden het Zegel van Juftitie hier op gedtuckt in. Placate. In. kennifte van my, C. Rollandt.. Placaet , tegens allerley argerlijcke Libellen , Gefchriften ende'Pafquillen , waer hy de Hoovheyt van Koningen^ Refublicquen, Princen en Potentaten van Na. buynge Landen, mitsgaders der felver reffett eenighfints werdt geledeert ende geperfringeert, ende in fpecie ieeens feecker Boeck, geintituleert Defenfio Regia pro Carolb £™'Nfc' Den 1?' Januarii i6*o„ Gr. PI. t DeeFp< DK Ridderfchap , Edelen ende Steden van Hollandt en' WeftVrieslandt, reprefenterende de Staten van den felven Lattofte hooren Sn ?iS^n? die defen'}egemvoordigeiï fullen fien r u ï rGn> faIutT doen te weten': Alfoo niet tegenftaende verfcheyde onfe voorgaende Placaten alomme in den voSrfcbJS* ïltnTï /^"^ gepubheeert en verkondight, dewelcke by dï H?n^S^'Fh°Adcn V°°r vernieu^v in den felven Lande W fem,fn Ckt' fÜT^u' °™gedraSen' of anderfints uytgegeven en w^TJ^a^lt^ni ei'giriijcke Libdfen' P4i5el,Nie«. wewaren , erdichte t Samenipreeckmgen , Invetfiven , Lafteriheen ende andere aenftootelijcke fcaaatél^ ^fchrif^ doS" E e e %  422 1. Boek. G. Sevende Titel ke gantfch onbehoorlijk, fchandaleufehjck, ende oock feditieufehjck de hoogheydt, refpeét, faem, reputatie en goeden naem van Koningen, Republiicquen, Princen en Potentaten van de nabuyrige Landen, en Minifters van de felve werden geperftringeert, overgehaelt en gelaftert, waer door foo de hooghgedaghte Konino-en, Republicquen, Princen en Potentaten, en Minifters van de felve werden geoffenfeert, van den Staet afkeerigh gemaeckt, en met ongenegentheydt tegen den felven ontfteeken , waer uyt dan niet als onheylen van alle kanten en ftaen te verwachten. Alle het welcke uyt verfcheyde refpeften pernitieus, fchandelijck en fchadelijck by ons werdende ingefien, hebben geoordeelt fulcks niet getollereert ofte geleden, maer fonderlinge in defe conftitutie van tydt en faecken met ernft tegengegaen te moeten werden. SOOIST, dat wy na rype deliberatie verboden ende geinterdiceert hebben, verbieden en interdiceren wel expreffelijcken by defen, eenen yegelijcken van wat ftaet, natie, qualiteyt of conditie de felve foude mogen wefen, eenige foodanige Pafquillen, Libellen, Gedichten, Tractaten, of andere diergelijcke. Gefchriften, in wat Tale de felve fouden mogen geftelt wefen, voortaen binnen defe Landen te brengen,,drucken, in druck ofte Gefchrifte te laten uytgaen, te verkoopen, ftrooyen, om te dragen, ofte anderfints gemeen temaken, ofte in het licht te brengen, op de verbeurte van alle de felve Libellen, Gedichten, Tracfaten ofte andere diergelijcke Gefchriften, en daerenboven op de boeten van vyf hondert guldens te verbeuren by de Autheurs, Schryvers, Druckers, Uytgevers, Verkoopers, Strooyers en Omdragers van de voorfchreve ergerlijcke Libellen, Tracfaten en Gefchriften, mitsgaders arbitralijcken te werden geftraft voor de eerfte reyfe, en voor de tweede" ofte andere reyfen op dubbele boeten, ende daerenboven aen den lijve geftraft te worden na vereyfch van faecken , de voorfchreve boeten te diftribueeren een derdendéel ten profyte van den Officier die de executie doen fal, een derdendéel ten behoeve van den Aenbrenger, ende het refterende derdendéel ten behoeve van den Armen van de plaetfe daer de-faecke fal voorvallen, of de calangc fal werden gedaen. Wyders werdt eeii yeder kennelfjck gemaeckt, dat foo wie fal weten te ontdecken de Autheurs, Schryvers, Druckers, Setters, ofte Knechts van de Druckers van de voorfchreve ergerlijcke Ge- fchrif-  van de Boecken. fchriften, of die figh daer met eenighfints fullen hebben bemoevt ter faecke van de gedaen ontdeckinge voor recompenfe fullen iel nieten fulcks als naer gelegentheydt van faecken fal bevonden werden te behooren. Vorder hebben wy verboden , en verbieden wel uytdruckelnck by defen, het drucken, in druck ofte gefchrifte uyt te laten ^aen te verkoopen, vermangelen, ftrooyen , om te dragen, ofte ander' irats gemeen te maken feecker Boeck of Tractaet, geintituleert Defenfio Regia pro Carolo Trimo, &c. in wat Formaet of Tale het foude mogen wefen, op de verbeurte van de Exemplaren van het voorfchreve Boeck, mitsgaders de boete van vyf hondert guldens boven arbitrale correctie, t'elcken te verbeuren by den geenen die tegens het geene voorfchreven is fal bevonden werden te hebben gedaan, de voorfchreve boeten te diftribueren , in voegen als hier vooren is gefeydt. Ende op dat niemandt daar van eenige onwetenheydt of ignorantie en pretendere, ontbieden en beveelen Wv den Stadthouder, Praffident en Raeden in den Hoogen en Provincialen Raeden refpectivelijck, mitsgaders allen anderen Tuftideren en Orhcieren van den voorfchreven Lande , dat fy defe Onfe Or donnantie en Placaet van ftonden aen alomme doen publiceren en afhgeren daer men gewoonlijck is dusdanige publicatie en affixie te doen , procederende en doende procederen tegens de Contra venteurs en Overtreders van defen, tot de voorfchreve ftraffen en poenen, fonder gratie, ooghluvckinge, faveur of diflimulatie of verdragh, want Wy fulcks ten dienfle van den Lande bevonden hebben te behooren. Aldus gedaen ende gearrefteert in 's Gravenhage onder Onfen grooten Zegde daer aen doen hangen, op den feventienden Tanuarii m het jaer Ons Heeren 1650. Onder ftondt , Ter ordonnantie van de Staten. Ende was geteeckent , Herbt. van heaumont. DE Staten des Landts ende Graeflijckheyt van Zeelandt, alfoo tot Onfer kenniiiè gekomen is dat hier in defe Provincie, gelijck oock elders, ingebraght werden verfcheyde ergerlijcke ende Godtslafterlijeke Boecken en Gefchriften , foo in het Latyn by Socinum en andere Sociniaenfche Geeften gefchreven als oock in Onfe Nederlandtfche Tale overgefet, ftreckende tot verderf en verleydinge van de eenvoudige en onvafte Menfchen die noch teere en ongeaeflfènde finnen hebbende , de fubtyle en' epgepronckte redenen der Menfchelijcke wijsheyt niet konnen te bes of wederleggen. SOO fST, dat Wy, als Voofforgers. en  van de Boecken. 4x7 en Voefterheeren der Ingezetenen defer Provincie , Ampts en gcwiifes halven verplight zijnde , niet alleen te waken en forge te dragen voor de tydelijcke welftandt der felver , maer oock voornamelijck dat de 'zielen van het verderf behouden, en Godts eere betraght moght werden, goetgevonden hebben daer tegen te voorfien, en dienvolgende te verbieden, gelijck Wy wel expreftelijck by defen Onfen Placate verbieden , dat niemandt van wat ftaet, qualiteyt en conditie de felve foude mogen wefen, geene foodanige Boecken of Schriften, of andere, behelfende Ketterfche ende ergerlijcke opinien, ftrydende tegen Godts Woordt, of de eere van de Salighmaker des Werelts, hier in defe Provincie fal vermogen te brengen, te drucken ofte laten uytgaen, oock niet koopen ofte verkoopen, op de verbeurte van de felve Boecken en Gefchriften, en boven dien op de boete van hondert guldens voor de eerfte reyfe, en voor de tweede reyfe van twee hondert guldens ende arbitrale correctie, naer gelegentheyt ende vereyfeh der faecken. Ende ten eynde het felve beter aghtervolght en onderhouden werde, verbieden Wy mede, dat geene der voorfchreve Boecken en Schriften en fullen uytgegeven , verkoght of gekoght werden, al waren die felfs daer nevens gerefuteert of wederleght , ten zy de felve alvoorens , by de Claflen defer Provincie getoont en geapprobeert, daer naer by Ons fpecialijck toegelaten werden: alles op gelijcke boeten en ftraffen, als hier vooren vermeldt is : de felve te appliceren een derde voor den Aenbrenger , een derde voor den Officier de calange doende, ende een derde voor den Armen. Ende op dat niemandt hier van eenige onwetentheyt ofte ignorantie en pretendere, hebben Wy geordonneert ende bevolen, gelijck Wry ordonneren ende bevelen by defen Onfen Placate ende Ordonnantie , dat van ftonden aen alomme hier van publicatie ende affixie werde gedaen, ende tegen de Contraventeurs ende Overtreders van defen, fonder gratie , ooghluyekinge , faveur, diflimulatie ofte verdragh werde geprocedeert : Want Wy het felve alfoo bevonden hebben te behooren. Aldus gedaen ter Vergaderinge van de welgemelde Heeren Staten, in het Hof van 'Zeelandt tot Middelburgh den 22. Maert 1651. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten voornoemdt. Was getekent, De Brnne. NB. Dient hier voor geinfereert gehouden te werden het 36. Arti- F f f 2 ad  4i8 ïi Boek. G. Sevende Titel. m 237. ' ' L Z36' m het Placaet, verbiedende eenige Aiïen ofte Acüta*™>o*f' Vf gevolge van de Nationale Synode van dringen, hebben eoedtcevondpn ïï ^ Keic^ehjcke ordre m te alle verdere mif^totoTJ&« ^ent voorfien, om Aftitaten aldaer gevallen, met het wnt ë^m¥ Aékn ofte buyten Onfe exprelfe ord?en Sri 18 dePenderende, SOOIST, dat Wy we ^i^S /ftf Verk°ght' yeder , wie hy zy, taSKfl^01 beMen een voorfchreve sjnocfi o^^^^dJ01 de Scriben des Aft en ofte Aftitaten od 1 m t defer vergunt, eenige ïen, in het geheeo4 deel b}nn/n TJ^r Vmde S?node gev^ te drucken fdoen drucken ^^^^f^ elders naergedruckt in de felve f/k i? ' te drucken, ofte verkocht tf worden? op de i^lï^ln^ ^f00^; °ftc ende daerenboven een poene IZ 21 r ? ^ ExemP^en, tWenP?e?SeSee?X * Keft den  van de Boecken. 429 den Officier die de calangie doen fal, het tweede derdendéel tot behoef van den Armen, ende het refterende derdedeel tot behoef van de Scriben der voorfchreve Synodi, ende dat daerenboven arbitralijck gecorrigeert en geftraft fullen worden die geenige die tegens defen Onfen beveleende goede meeninge foodanige Exemplaren in defe Vereenighde Nederlanden verkoopen ende brengen fullen. Aldus gedaen ende gearrefteert ter Vergaderinge van de hooghgemelde Heeren Staten Generael, in 's Gravenhage op den feftienden Mey Anno 1619. Was geparapheert, I. van Dorth , vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve Heeren Staten. Geteeckent, C. JerJJen. NB. Dient hier voor geinfereert gehouden te werden het gunt nyt het Tlacaet van den 22. December 1618. , ïn de Annotatien onder No. 5. en n. Gr. PI. I. Deel, f. 443. gedruckt ftaet. Mitsgaders de Tlacaten op het drucken des Bybels in date den 11. December 1632. , 10. Junii 1637. en 23. December 1639. Gr. PI. I. Deel, f. 189., 190., 191. en 192. Als oock het Tlacaet van den 18, OcJober 1646. mede Gr.. Pk L Deel, f. 45-3. Placaet 3 pjaer by het nadrucken van feecker Gefchrift, geintituleert, Waerachtigh en noodigh Beright, &c. door ot dre van de Edele Groot Mog. Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt gedaen in ftellen , op groote poenen verboden werdt. Den 28. Augufti' 165-1. Gr. PI. I. Deel, f. 461 DE Raden over Hollandt , Zeelandt ende Vrieslandt. Doen te weten, alfoo wy in ervaringé zijn gekomen, dat feecker Gefchrift geintituleert Waerachtigh ende noodigh Beright, fêc. door ordre van hare Edele Groot. Mog. de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt gedaen in ftellen, nagedruckt is, ende verkocht werdt , het welcke directe is ftrydendo tegens voorgaende Placaten, ende- particulierlijck jegens de goede F f f 3 ü>-  43 ^ I. Boek. G. Se ven de Titel intentie van de felve hare Edele Groot Mog. SOO IST, dat wy verboden hebben , ende wel expreftelijck verbieden by defen aen alle Druckers, Boeckverkoopers, ende allen anderen van wat qualiteyt ofte conditie de felve fouden mogen zijn, het felve na te drucken, verkoopen ofte in eenigerley wyfe te divulgeren , ofte aen yemandt anders bekent te maecken , maer foo eenige Exemplaren daer van in hare handen moghten komen, de felve terftont aen den Hove , ofte aen de refpeaive Magiftraten daer onder fy woonen, over te leveren , op pcene van contrarie bevonden werdende gedaen te hebben , volgens de voorfchreve Placaten, ende oock arbitralijcken gecorrigeert te werden. Ende op dat die geene , dewelcke het voorfeyde noodigh Beright foude mogen doen drucken, ofte oock gedruckt hebben, foude mogen werden ontdeckt, Soo ift, dat aen alle die geene, die de voorfchreve Perfoonen, ofte een van dien foude konnen aenwyfen , fulcks dat fy in handen van de Juffitie komen, tot eene vereeringe by defen werdt belooft de fomme van duyfent Carolus guldens , ende dat daerenboven "fijn naem fecreet gehouden fal werden. Lallende ende ordonnerende voorts, dat den inhouden van defen openbacrlijck gepubliceert fal werden van de Peuye van het Stadthuys van 's Gravenhage , ende alomme daer het van noode wefen fal , geaffigeert. Gedaen in den Rade op den 28. Augufti 165-1. Onder ftondt, In kenniffe van my. Was getekent, Adr. Tots. Verbodt tegens het inbrengen , drucken , verkoopen , &c. van het Boeck der Traadamiteu. Den 16. November 1655. Gr. Pk II. Deel, f. 2423. DE Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, allen den geenen die defen jegenwoordigen fullen fien ofte hooren lefen, faluyt, doen te weten: Alfoo tot Onfe kenniffe is gekomen, dat uytgegeven, ende door den druck gemeen gemaeckt werdt feecker Boeck in verfcheyde Formaten , oock in diverfche Talen getranftateert, geintituleert Tra-adamitte Jive exercitatio, 0.c. inhoudende verfcheydene grouvvelijcke en lafterlijcke opinien, di.reoelijck ftrydende tegens Godts heylige Woordt, ende de ware Gere-  van de Boecken. 431 Gereformeerde Chriftelijcke Religie , ftreckende tot groote ergerniffè van der felver Ledematen, ende voortfettinge van valfche en ergerlijcke Leeringen, tot fchade en nadeel van de Ingezetenen der voorfchreve Vereenighde Nederlanden , en dat derhalven daar aan voor de eere Godts, ende den dienff van het publicq ten hooghften gelegen is, dat het felve niet verder gedïvulgeert , maer gefupprimeert werde. SOO IST, dat Wy daer tegens willende voorfien, het felve Boeck verklaert hebben, ende verklaren by defen te wefen fchandaleus, Godtloos, ende te tendeeren omme de Ingezetenen van defen Staet, ende allen anderen van de Chriffelijcke Religie af te leyden. Verbiedende daeromme allen Boeckdruckers, Boeckverkopers, en alle andere Perfoonen , van wat qualiteyt ofte conditie de felve foude mogen zijn, het voorfchreve Boeck alhier te Lande te drucken, herdrucken, verkoopen, of inne te brengen, of oock in andere Talen over te fetten, diffribueren of uyt te geven, maer ter contrarie lallen en bevelen Wy alle de felve Boeckdruckers en Boeckverkopers, dat fy aenftondts, naer dat defen tot hare kenniffe gekomen fal zijn, alle foodanige Exemplaren , als fy van het voorfz, Boeck onder haer fouden mogen hebben , over te leveren en behandigen aen de Officieren of Magiftraten van de Steden en Plaetfen daer fy woonaghtigh zijn, op poene van contrarie bevonden werdende gedaen te hebben , of daer van in gebreecke gebleven te zijn, daer over naer exigentie van faecken gecorrigeert ende gemulcteert te werden. Lattende ende bevelende voorts alle Officieren en Julticieren daer op naeuw ende exact onderfoeck te doen, en jegens de Overtreders en Gebreeckige te procederen,, fulcks als naer gelegentheyt van faecken bevonden fal werden te behooren. Ende op dat niemandt hier van ignorantie- en pretendere, ontbieden ende verfoecken Wy die Heeren Staten, Gecommitteerde Raden en Gedeputeerde Staten van de Provinciën refpective van Gelderlandt en het Graaffchap Zutphen, Hollandt ende WeftVrieslandt,. Zeelandt, Utrecht, Vrieslandt, Overyflèl, Stadt Groeningen en Ommelanden, en allen anderen Julticieren en Officieren der voorfz Vercenigde Nederlanden , geaffocieerde Landtfchappen, Steden en Leden van dien, dat fy defen Onfen Placate van ftonden aen alomme doen verkondigen, uyt-roepen, publiceren en affigeren daer men gewoonlijck is dusdanige uytroepinge , publicatie ende aftixie. te doen $ procederende ende doende procederen tegens de Con-  43^ ï- Boek. G. Sevende Titel Contraventeurs ende Overtreders van defen, fonder gratie, ooghluyckinge, faveur, diifimulatie ofte verdragh; want Wy fulcks bevonden hebben alfoo te behooren. Gegeven in den Hage onder Onfen Cachette, Paraphure ende Signature van Onfen Grifher, op den z6. November 105-5-. Was geparapheert, I. Schulenborcb] vt. Onder ftondt , Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren *Staten Generael. Was geteekent, N. Ruyfch. Zijnde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten Generael in rooden Waflche. Placaet van den Hove van Hollandt y op het felve fubject. Den zó. November 1655. Gr. Pk II. Deel f. 2425. DEn Prefident ende Raden over Hollandt, Zeelandt en Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut. Alfoo eenigen tydt geleden alhier uytgekomen ende gedruckt is m verfcheyde Formaten, feecker Boeck geintituleert Tra-adamïta ftve exercitatio, &c. daer inne gevonden werden verkheyde valfche, fchadelijcke ende ergerlijcke Leeringen, ^ende tegens Godts Woordt, ende de fondamenten van de Chriftelijcke Religie, ende dat derhalven daer aen voor den dienft van het publicq gelegen is, dat het felve niet verder gedïvulgeert , maer gefupprimeert werde. SOO IST, dat het Hof daer tegen willende voorfien, het felve Boeck verklaert heeft, ende verklaert by defen, te wefen fchandaleus, Godtloos , ende tendeerende om de Ingezetenen van defen Staet, ende allen anderen van de Chriftelijcke Religie af te leyden. Ende verbiedt daeromme allen Boeckdruckers, Boeckverkoopers, ende allen anderen Perfoonen, van wat qualiteyt of conditie de felve fouden mogen zijn, het voorfchreve Boeck alhier te Lande te drucken, herdrucken, verkoopen, ofte inne te brengen, of oock in andere Talen over te fetten, diftribueren. of uyt te geven, maer ter contrarie laft ende beveelt alle de felve Boeckdruckers en Boeckverkoopers, dat fy aenftondts, naer dat defen tot hare kenniffe gekomen lal zijn, alle foodanige Exemplaren als fy van het voorfchreve Boeck on-  van de Boecken. 433 onder haer fouden mogen hebben , over te leveren en behandigen aen de Officieren of Magiftraten van de Plaetfen daer fy woonaditigh zijn, op pcene van contrarie bevonden werdende gedaen&te hebben, ofte daer van in gebreecke gebleven te zijn, daer over na exigentie van faecken gecorrigeert ende gemulcfeert te werden Lattende ende bevelende voorts allen Officieren ende Jufticieren defer Landen, daer op naeuw ende exact onderfoeck te doen, ende jegens de Overtreders en Gebreeckige te procederen, fulcks'als na gelegentheyt van faecken bevonden fal werden te behooren. Ende op dat hier van niemandt eenige ignorantie en pretendefe,' ordonneren wy, dat defe op de Audiëntie van de Rolle, als mede van de Peuye van het Stadthuys van 's Gravenhage openbaerlijck voor den Volcke verkondight, ende alomme daer "men gewoon is, geaffigeert fal werden, ende voorts mede overseionden aen de Officieren ende Magiftraten van de refpective Steden , omme aldaer mede te werden geaffigeerlf. Gedaen in den Hage den z6. November 165-5. Onder ftondt, In kenniffe van my. Was getekent K_Adr, Tofs. 5 7 Placaet van den Hove van Hollandt tevens het drucken en divulgeren van argerlijcke Boe ex ken s, TafquiUen, Gedight en, mitsgaders Tropojltien. &c Den ' 18. Mey 1657. Gr. Pk II. Deel, f. z*69. DEn Prasfident en Raden over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut. Alfoo niet tegenftaende verfcheyde Placaten voor defen gepubliceert ende verkondight, eenige curieufe, nieuwsoierige, ongerufte en woelende Perfoonen, noch dagelijcks derven ondernemen argerlijcke Boeckskens, Pafquillen ende Gedighten, mitsgaders Propofitien, Refolutien, Miftiven, ende andere Gefchriften behelfende faecken van Staet, te drucken, ende onder de Gemeente ftrooyen, ende dat de geene by dewelcke foodanige Exemplaren werden gevonden om de boeten en ftraffen daer toe ftaende1 te ontgaen, voorgeven, dat de felve haer in geflooten Pacquetten toegefonden fouden zijn, fonder te kunnen weten van wie, of van Gëê wat  434 I. Boek. G. Sevende Titel. wat Plaetfe, onder welck prastext foodanigen licentieufen ongebondentheyt meer en meer is toenemende, ftreckende het felve tot vilipcndie van de voornoemde Placaten, ende tot ontruflinge van de Gemeente. SOO IST, dat het Hof daer tegens willende voorfien, gelaft ende bevolen heeft, laft ende beveelt midts defen alle Druckers, Boeckverkopers, ende alle anderen alhier, aen dewelcke diergelijcke Pacquetten van onbekende Perfoonen en Plaetfen, met argerlijcke Boeckskens, Pafquillen ende Gedichten, mitsgaders Propofitien , Refolutien , Miftiven, ende andere Gefchriften, behelfende faecken van Staet, toegefonden fouden mogen werden, de felve aenftondts ende fonder eenigh uytftel aen den voorfchreven Hove over te leveren, fonder eenige Exemplaren daer uyt te verkoopen, ofte achter te houden, op pcene dat die geene die bevonden fullen werden daer van in gebreecke te blyven, ende eenige foodanige Gefchriften aghter gehouden te hebben, het zy die by haer verkoght fouden mogen zijn of niet, voor Autheurs en Druckers daer van fullen werden gehouden , ende met alle de felve boeten ende ftraffen, de Autheurs ende Druckers daer van by de voornoemde Placaten opgeleyt, fonder eenige conniventie , andere ten exempel, fullen werden geftraft.- Ende op dat niemandt hier van eenige ignorantie en pretendere, foo werdt gelaft dat daer van publicatie ende affixie fal werden gedaen, daer men gewoon is alhier publicatie ende affixie te doen. Gedaen in den Rade den 18. Mey *<%• Onder ftondt % In kenniffe van my. Was geteeekent Mr Pots.. Placaet van den Hove van Hollandt 3 jegens het drucken ende verkoopen van feditieufe Boecken , Gefdrriftenen Pafquillen, Den z9. September 1660. Gr. PI. II. Deel, f. 2623. £ DE Praefident en Raden over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt , alten den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut. Alfoo niet tegenftaende verfcheyde Placaten voor defen gepubhceert ende verkondight, eenige oproerige, nieuwsgierige ende ongerufte Perfoonen noch dagelijcks derven ondernemen fa-  van de Boecken. 43 gemaeckt en gearrefteert by de Heeren Staten van Hollandt ende JVeft-Vrieslandt , over de Latynfche Schooien binnen den felven Lande. Den 1, Odober 1625. Gr. Pk LDeel, f. 275-. N°. 1. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, nu lange tydt. vernomen hebbende de groote disordre die tot noch toe gehouden is in de Latynfche Schooien van hare voorfchreve Provincie, daer inne elcken Rector formeerde de Claffen, en leerde fulcke Boecken, als hem goedt dochte, of immers m che Schoole p-ebruvckeliick was : Ende als de jonge Jeught of Dilcipulen daer naer tot een ander Schoole werden gebraght, daer andere Claffen, Leflen of Boecken geleert worden, dan weder van nieuws K k k 3 dlG  462, I. Boek. G. Sevsnde Titel die moeften leeren, tot groote verachteringe van de Studiën, ende dat erger was, komende in de Univerfitëyt, ende daer ommegaende, ftuderende ende difputerende met anderen, die andere fondamenten hadden geleert, een feer groote difcommoditeyt daer inne betoonden. Omme waer inne te voorfien, wy door de Heeren Curateurs van de Univerfitëyt tot Leyden, daer op hadden doen hooren den Rector ende Senaet van de voorfchreve Univerfitëyt, mitsgaders de Gedeputeerdens van beyde de Synoden, ende diverfche Reef oren uyt de meefte Steden van defe Provincie, daer toe fpecialijck befchreven, ende der felver confideratien , foo mondelinge als {chriftelijcke, in het lange gehoort, de voorfchreve Senaet, door hare Gedeputeerdens, uyt alle dien gemaeckt en geconcipieert hadde feeckere ordre op het formeren van de Claflen, ende doen van de Leflen in alle de Latynfche Schooien defer Landen, het welck de voorfchreve Heeren Curateurs met haer advis Ons hadden overgelevert, luydende als hier naer volght. T>iftinctio Clajjium eif Ordo LeSlionum Atque exercitationum, Quas deinceps in Scholis infiituentur, iifdem Claflium nominibus per Provincias refervatis. cpletas prora ac puppis Jiudiorum ejfe debet. Eoque omnes huc co* natus, labores ac vigilias, dirigere oportet , fummdque ope nilendum, ut ea imprïmis animi puerorum imbuantur. ldeo diebus T)ominicis opera fedulo danda eft, ut difcipulï coneïones facras, turn ante , turn popi meridiem , fraquentent, pojieaque recitent , qua meminerint. Trofeftis etiam diebus initïum in omnibus Scholis d facfis precibus fiat, ac cum precibus itidem iidem dimittamtur. Caput praterea è veterï & novo Tejiamento mane , cum conveniuwt, legatur. ïn fuperïorïbus etiam ClaJJibus vejperi aliquid de Tfalmis canatur IDavidUcis: quo pils canticis , eorumque modulationi d pueris affuefcant. Adhac diebus feriatis Catechejis , aliique librï ad pietatem pertinent es , eo praleganttir ordine, quo de Jingulis inferius claffibus gxplicabitur. Ty-  VAN DE SCHOOLEN. CLASSIS VI. *TT Trunculorum eji, qui ex rudimentis (figuram vulgo appellant) pa* radigmata declinationum t§ conjugatïonem edfcent : deinde ex iifdem rudimentis haurïent nomina & verba, quorum frequentior ufks efi; turn perfonarum, numerorum, temporum & modorum Jignificationem , aliquot denïque Jèleëïiora dièfa, quibus eorundem illorum verborum nexus oftendatur Ö) inculeetur. Inde progreffus ad partes orationis fiat, G> breviter ac fimplïcïter , exemplis magis quam definitionïbus accuratis, eas internojcere doceantur: Et mmïnum quidemv qua Jubfantiva quaque adjecliva fint: qua propria, qua appeüativa: ver borum autem qua activa, qua pajfiva, qua fubjiantiva: prapofitiones quem cajum pqftulent: reliquarum partium alicnuot exempla fuffecerint. His infructi jam idmei vïdentur, ut ad Lythocomi Etymologia pracepta generalia de generibus, genitivis, prateritis acfupinis accedant-' ér Corderii faciliora colloquia , vel Erafmi famiHares formula s fic adjungant, ut cujufque leölionis voeabula ad partes orationis fuas referantur ,- declinentur atque conjugentur , qua partium erunt mutabïlium. Traterea quotidie hord' und litt er as for mare necler.eque difcant',. elegant iaque eam ad rem exemplarïa proponantur. Diebus vero Mercurii & Sabbat i, qua ed hebdomade didicerint 3 repetantur. Adhac pracatïonum formula , Symholum 'Apoftolicum [ Decalogus , Baptifmi item inftitutio , ac Coena Dominica. Adhac difciplina Ecclefiajlica, Belgicè, ut captui puerorum confulatur » me?noria mandentur. CLASSIS V. Diebus, Lunse, Marcis, Jovis, Veneris.. Hora 27 Tymologiam Lithocomi, cujus principio tjruncnli fuperiorir VIL claffis imbiberunt, ferio jam abf&lvant. IX. _ Ciceronis epiftola partim ex illis ad fami-Hares, partim ex" illis ad Atttcum , fleéla ad captnm pueritia pralegantnr. Nullaque in m pratereatur fenteutia , quin &' Belgice reddatur Ö? ad normam Jyntaxeos exigatur: vocabula etiam- ficut prius infieëlantur Ö? exponantur: formula obfervatione dign'wres annotentur: ut eas difcipuli in fermone quotidiano &J ftylb exercitiü ufurpare affüefcant,. X. StyB  I. Boek. G. Sevende Titel X. Stylï exercithm efto extemporale è Ciceronis letlione ante I. ^^Ltiteras feite pïngere difcant. Nee dubtuum modo , fed etiam orthographia & interpuntfionü ratio habeatur, turn in Belqjcis , turn Latïnis. Etiam Gr ace per intervaUa fubfeciva legere S> alphabetum pïngere incipïant, propofto eam ad rem exemplari typorum regiorum. II Catonis exponantur dïfticha. In quibus eadem ratio meatur, ac de Ciceronis epiftolis antea diccbamus. Item difcatur Nomenclator Hadrïani Junii contraclus. IV Doceantur magis necefaria fjntaxeos Lithocomi regula. Item Erafmi libellus de civilitate morum uno alteroque loco emendatus. In quo regularum etiam ufus oftendetur. Diebus Mercurii & Sabbathi. VII Repetantur illa qua ed hebdomade expofita. IX.' Catechefis Latino Belgica memorïa mandetur, inque ea pro difcipulorum captu examen inftituatur. X. Stylï exereïtium efo. Quod diebus fenatts triduo ante CS hic\ & in fequentibus clajfibus prafcribatur. I, Dïfputando certetur de loco. CLASSIS IV. Diebus Lunse, Martis, Jovis & Veneris. Hnm om aldaer gedaen te worden™. Aldus gedaen in het Hof van Zeelandt tot Middelburgh, in Onfe gewoonehjcke Vergaderinge, onder Onfen gewoonlijcken Zegd ter faecken ende die handt van Onfen Penfionaris den 8. FebrS i èfmy,°cf^dt' °rd0— ™ de ^ StTtem School-Reglemeilt m de Steden en ten platten Lande in de Heerlijckheden en Dorpen ftaende onder de Generaliteit. Den 3. Mey 165-5-. Gr. 'PI. II Deel f. 2409. * DE Staten Generael der vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weten: Ahoo het ftuck van de Schooien en Schoolmeefteren eene laecke is van allulcken gewichte , dat in alle welgehelde Steden ende Plaetfen, ende vervolgens in de Geweften van Brabandt, onder de gehoorfaemheydt van defen Staet ftaende, daer op fonderlinge ordre ende opficht dient geftelt te worden, ten eynde de Kmderen (wefende het zaedt daer uyt alle gefchicktheydt in de Kercke enae Rcpublicque te verwachten is ) in de Chriftelijcke Geieformeerde Religie, vreefe des Heeren, ende alle fedigheydt en M m m z ge_  4?(5 I. Boek. G. Sëvende Titel gelioorfaemheydt, mitsgaders in geleertheydt, goede konften, elck na lijn gelegentheydt ende bequaemheydt, mogen opgevoedt ende opo-etogen werden, tot Godes eere, welftandt der Kercken, ende hef gemeene befte, ende tot trooft ende welbehagen van eenen yegelijck in het generael-, ende particulier die de vruchten daer van te verwachten hebben, ende genieten rullen by de Nakomelingen. SOO IST, dat haer Hoogh Mog. dit ernftelijck in bedencken genomen, ende dien aengaende by forme van een Reglement gekeurt, ^ordonneert ende geftatueert hebben, keuren, ordonneren ende hameren by defen, de Poinften ende Articulen hier na volgende, omme in alle de Steden, Vryheden, Heerlyckheden, Dorpen ende Vlecken , onder het reflbrt van de Generahteyt gehoorende , punauëlijck achtervolght , nagekomen en gepraéfneert te. worden.. L CAPITTEL. Van de qualiteyten ende bequaemheyt der Schoolmeefters. I. IN den eerften, dat niemandt wie hy zy, Man- of Vrouw , hem en fal vervorderen eenige Schoole te houden, om de Kinderen, Duytfch, Francois of eenige andere Spraecken, Cyfferen, Reeckenen of Schryven te "leeren, tenzy de felve (na behoorlijck onderloeck of examinatie) eerft by den Raedt van State, ofte andere, recht daer toe hebbende , daer van Acte verkregen hebbende , op pcene te verbeuren voor de eerfte maendt hondert guldens , voor de tweede maendt twee hondert guldens, ende voor de derde maendt drie hondert guldens, ende arbitrale correftie, waer op de Hooft-Ofheiërs, ende de Officieren ten platten Lande fullen hebben te let- 11 Die geene welcke by Commiftie als vooren tot Schoolmeefters, Kofters? Voorfangers, Voorlefers, worden aengeftelt , fullen alvoorens fv ih die bedieninge treden, moeten werden geëxamineert, noopende hare bequaemheydt door de Claffe , of Gedeputeerde van de Claffe, waer onder de Plaetfen, daer fy aengeftelt fullen werden, refpeaive zyn reflbrterende , ende genoeghfame qualificatie gebleecken zynde by den Claffe, ofte der felver Gedeputeerde  VAN DE SCHOOLEN. 47? werde geinftalleert: Edoch niet bequaem zynde, fal by den wekemelden Raedt van State, ofte andere daer toe recht hebbende,, een ander bequamer Perfoon werden gefurrogeert I I I. Welcke bequaemheydt onder anderen daer inne beffaet, dat fe , niet alleen alle gedruckte Boecken en gefchreven Brieven prompte lijck lefen, een goede handt fchryven , de Pfalmen Davids bequamelijck konnen fingen, ter - noodtdruft reekenen, maar oock vroome Godtfalige Lieden zyn, in de fondamenten van de Chriftelijcke Gereformeerde Religie wel ervaren, om de felve de Difcipulen te konnen doceren, ende daer inne onderwyzen r zynde met hare Huysvrouwen Ledematen van de Gereformeerde Kercken, hebbende een welgefchickte Familie, ende een goede methode om de Jeught ten fpoedighften met een getrouwe neerftigheydt te kunnen leeren. I V. De albereedts aengeffelde Schoolmeefters, ende alle die in het toekomende aengeftelt worden, fullen gehouden wefen te teekenen de Confefiie' ende Cathechifmus, volgens de pracf ijcque doorgaens in de Provinciën refpective federt den jare feftien hondert negentien gebruyckelijck: Ende indien yemandt fulcks (meermaels daer over vermaendt zynde) mochte weygeren te doen,,fullen de felve worden geremoveert, ende andere in hare plaetfen by Commiftie als vooren gefurrogeert. V. Ende op dat de Schoolmeefters hare aenbevolen bedieningen te beter ende _ onverhindert mogen waernemen , foo fullen fy, noch hare Familie, geenfmts mogen tappen, gelagen fetten, gemeene Middelen pachten binnen of buyten hare Plaetïen, noch. buyten hare Plaetfe mogen collecteren , noch eenige politicque Officien bedienen, incompatibel met het Schoolampt, of neeringe ende handtteeringe doen, waer door de jonge jeught in het leeren ende goede manieren eenighfints verhindert, ofte de Kercke. ontfticht mochten werden. V I. Hare dienften moeten niet door andere, maer door haer felfs waergenomen werden,, ende daer omme fullen haer niet mogen behelpen met Ondermeefteren , ten ware by fiecktc, ofte eenige am- M m m 3 dere-  I. Boek. G. Sevende Titel dere noodïge affairen, ofte oock in groote plaetfen, daer eenen alleen niet wel alle de Kinderen en fouden konnen waernemen; Doch het felve en fal niet gefchieden fonder kenniffe en toeftemminge van de Magiftraten ende Kerckenraeden , ofte Predikanten refpective daer fulcks van noode fal zyn; Ende mits dat de felfde Ondermeefters oock genoeghfaem daer toe zyn gequalificeert, ende haer na dit Reglement reguleren, foo veel _ het haer aengaet, ten opfichte van de Kinderen te leeren , ende in de Religie te Cato■chiferen, met den aenkleven van dien. II CAPITTEL. Van het Schoolhouden. I. DE Schooien fullen 's morgens met het Morgengebedt, ende 's avondts met het Avondtgebedt geeyndight worden, en duuren van des morgens ten achten tot elf uuren, ende des achtermiddaghs van een tot vier uuren, foo wel des Somers als des Winters , alwaer het oock dat 'er weynigh Kinderen quamen ; Sullen oock de Schoolmeefteren letten , of alle hare Scholieren in de Schoole tegenwoordigh zyn, ende foo niet, vernemen naer de oorfaecke van haer afwefen, ende dan voorts naer bevindinge handelen. I I. Sy fullen oock aen hare Schoolkinderen twee halve dagen in de weeke, te weten, Woensdagh en Saturdagh na de middagh, ende twee weeken in het geheele jaer tot Speeldagen ende Vacantien mogen geven, ende niet meer, immers nimmermeer op Paepfche Feêfijdagën. I I I. De Schoolmeefters fullen oock de Kinderen van jonghs af, elck na fijn begryp en jaren , met den eerften neffens het lefen, doen leeren het Vader Onfe , de twaelf Articulen des Geloofs, de tien Geboden, het Morgen- en Avondtgebedt, mitsgaders het Gebedt voor en na den eeten. I V. Ondertuffchen fullen fy oock de Kinderen, als fy ter redelijekheydt kunnen lefen, dagelijcks met alle neerftigheydt fundamente- lijck  VAN DE SCHOOLEN. „»,~ 4/9 fijck leeren fchryven alle veertien dagen, ofte alle maenden, naer de veelheydt der Schoolkinderen, een ftichtelijck Voordicht geven, ende alle maenden door een prys tot neerftigheydt op wec- End'e niemandt en fal mogen eenige Kaerte ofte Monfter uythangen, dan met fijn eygen handt gemaeckt ende gefchreven en van die dingen die hem zyn toegelaten om te leeren , ende daer toe hy bequaem bevonden is, ende dat om niemandt te bedrie gen, ende alle abuyfen te verhoeden, op de ftraffe van twaelf sul dens. 6 v r. Oock fullen fy gehouden zyn de bequaemfte van de Scholieren zynde van de Gereformeerde Religie te doen leeren de Vragen in de Catechifmus, die t'elckens op den Sondagh in de Kercke verhandelt fullen werden, om aldaer publijckelijck van haer opoefeydt te werden; Maer de kleyne Kinderen fullen fy eerft leeren&eeni°h compendium ofte kort begryp-van de Catechifmus, ende haer daer in oeffenen;. V I f. Sy fullen oock op de Woensdagen ende Saterdagen de voorfchreve bequaemfte Kinderen in het fingen van Pfalmen, en over de Catechetifche Vragen ende Antwoorden, foo oeffenen ende prepareren, dat fe mede in de Kercke gefchicktelijck mogen fingern ende m de particuliere kerckelijcke Catechifatie. met meerder veerdigheydt antwoorden, oock fullen fy haer in de Schoole laten lefen een Evangelift of Epiftel. VIII. Geen Schoolmeefters fullen eenige lichtveerdige, fuperfticieufe en de Gereformeerde Religie nadeelige of contrarierende Boecken mogen leeren, waer door de Jonckheydt foude mogen werden ^corrumpeert, dan alleenlijck goede ende profijtelijcke Boecken* met waerheydt ende eerbaerheydt overeenkomende , ( alles op arbitrale eorreftie) gelijck in de Geünieerde Provinciën gebruyckelijck is, waer van de Claffe reipecfive eene Lyfte fullen maecken, en aen de' Schoolmeefters behandigen, welcke oock door hare Gedeputeerde in de vifitatien, nefïëns de Predikanten, in loco, daer op geftadelijcfc fullen letten, of by de Schoolmeefters dit nagekomen werdt, 'En ie-  43o I. Boek. G. Bevende Titel de Schoolmeefters die contrarie fullen bevonden worden te doen, feilen daer over eerft ernftelijck worden vermaendt, ende daer na blyvende ongehoorfaem , gefufpendeert van haren dienft en gagie, naer gelegentheydt van faecken, ende daer van gedaen hebben notificatie aen den Raedt van State, of die het recht van collatie hebben, vorder by deportement ofte anderfints gedifponeert te worden, aKmen bevinden fal te behooren, waer op Wy willen dat ft-ricfelijck by de Magiftraten, Claflis, Predikanten ende Kerckenraeden refpecfivelijck fal worden gelet. I X. De Schoolmeefters fullen oock forge dragen,c dat de Schoolkinderen zynde van de Gereformeerde Religie, neerfligh tot den publicouen Godtsdienft komen, ende aldaer in goede ordre ende attentie de Predicatien aenhooren , om daer van ondervraeght zynde, elck na fijne jaren ende capaciteyt reekenfchap te konnen geven. Ende fullen de Predikanten, Ouders, Vooghden en Vrienden, onder wekkers opficht de Schoolkinderen ftaen , yverigh en geftadelijck aenmanen, om hare Kinderen defe ordre te onderwer- pen' X. De difcipline of ftraffe moet niet te faght noch te wreet wefen, maer met een ooghmerck van verbeteringe ende difcretie, na den aerdt, teerheydt ende humeuren der Kinderen gemodereert, ende dat alleenelijck volgens de ordinaire Schooldifcipfine, met Roede en Placke , correfponderende met de Huysdifcipline van de Ouders, welcke van dé Predikanten by gelegentheydt daer toe vermaendt fullen werden: Ende fullen de Ouders hare Kinderen aen de Meefters foo overgeven , om van de felve onderwefen, en wegens hare fauten geftraft te werden, fonder daer over ontftentenifle te maecken. X I. De Schoolmeefters fullen niet toelaten, dat de Paepfche Kinderen in de Schoole fouden brengen eenige Paepfche Boecken, Roofekranflen , Beeldekens, Crucifixen , 'Schilderytjes, of yets diergelijcken, of dat fe de Gereformeerde Kinderen fouden quellen, lafteren, verdoemen, ofte eenige Paperyen inplanten. Én de Kinderen die hier inne tegen de vermaninge van de Meefters fouden willen voortgaen, fuilcn uyt de Schoole gefet worden. Sy  VAN DE SCHOÖLEN, -db ' or;X :M. • ■ /iWf/fl^fiPfe^lo • Sy Men oock forge dragen, dat de Schoolkinderen haer nieten komen te verloopen, of in de Schooien, of als fy naer huys gaen in het misbruyck van des Heeren heyligen naem, in vloecken' fweeren, lalferen, ontuchtigh fpreecken, fteelen," liegen, dobbelen! kaertfpelen, dat fe malkanderen niet ilaen, bynamcn geven, haer' ofte hare Ouders ofte Vrienden fauten onderlingh niet verwyten,' ofte eenige andere ongeregeltheydt, oneerbaerheydt,ontuchtigheydt ende dertelheydt, met te loopen fpeelen, tieren, gebaeren, vechten ofte roepen, ende foo voorts tegen de fedigheydt en Godtzalighcydt flrydende, en plegen. XIII. Maer ter contrarien fullen voor al bevlytigen om de Kinderen in de vreefe des Heeren, ende goede manieren allenthalven binnen ende buyten de Schooien te onderhouden , ende dat fe haer Ouders , Magiftraten , Predikanten, Meefters , ende alle eerlijcke Luyden, byfonder die in officie ende ftaet zyn, behoorlijck eer ende refpect bewyzen, waer inne de Schoolmeefters haer met een goedt exempel fullen voor gaen. X I V. Daer combinatiën zyn , fullen voor al de Schoolmeefters ende Koffers gehouden zyn hare Predikanten in die Plaetfen te verfelfchappen, ende oock het hare tot ftichtinge der Gemeente by te brengen. X V. De Schoolmeefteren, Knechtkens ende Meyskens leerende, gacnde ende komende ter Schooien , fullen daer toe moeten hebben foodanige bequame Plaetfen, dat fe van malkanderen tot eerbare tuchtigheydt gefcheyden mogen blyven ende geleert worden. En die Jongers in de Koft houden, en fullen geen Dochters daer by in hare Huyfen mogen houden boven de negen ofte tien jaren oudt, ende de andere by de Dochters geene Jongers boven de N n n twaelf  482 I. Boek. G. Sevsnde Titel twaelf of dertien jaren oudt, op pcene van fes guldens voor elck Kindt, by den Schoolmeefter te betaelen, boven, arbitrale correctie. III. CAPITTEL. TracJementen ende emolumenten. I. üNde om de voorfchreve Schoolmeefters in dit eerlijck en noodigh werck te verwackeren, foo fullen de Rentmeefters van de Geeftelijcke Goederen, ofte daer fe haer betalinge krygen, gehouden wefen aen haer de geaftigneerde traktementen van drie maenden tot drie maenden precifelijck te betalen. Sy fullen oock ,van yeder Scholier de Schoole frequenterende, ter maendt tot Schoolgeldt genieten, het geene volgens de practijcque ende gewoonte in de refpective Plaetfen nu gegeven wordt, het welcke oock op fijnen tydt fonder tegenfpreecken fal moeten werden betaeldt. En indien eenige Kinderen van haer Ouders ter Schoole befteedt zynde , maer vier of vyf dagen t'fchool gegaen hebbende , of t'huys bleven, ofte elders Schoole gingen, fal daer voor nochtans moeten betaeldt worden de volle maendt. 1 r. Sullen j daerenboven tot lafte van de Dorpen daerfe aengeftelt zyn, genieten vrye bequame Wooningen, ende de baten endeprofyten, foo van het leeren van arme Kinderen , als van het luyden ende begraeven der Doodcn, (namentlijck die Schoolmeefters en Kotters te gelijck zijn) daer toe van oudts ftaende , ende vorders niet, ten ware op het felve by ons hier bevoorens anders was gedïfponeert. Ende fullen de Rentmeefters van de Quartieren en de refpecïive Magiftraten, de goede handt hebben te bieden, dat dit alles nagekomen werde. I I L Verders, fullen de Dorpen gehouden zyn (totnoodige onderwy- finge  VAN DE SCHOOLEN. ^ finge van de Jeught) goede, gelegene, bequame Schoolhuyfen, en wat voorts daer toe gerequireert wordt, te beftellen ende te onderhouden. Indien de Regeerders van de Dorpen in defen mochten blyven in gebreecke, foo fal den Raadt van State daer inne behoorlijck hebben te voorfien. IV. CAPITTEL. Wie geen School mogen houden. I. A LIe gewefene Paepfche Schoolmeefters, fullen haer onthouden van de jonge Jeught te leeren ende onderwyzen, ofte eenighiints het Schoolmeefterampt te exerceren, in wat manieren het foude mogen zyn, op pcene van contrarie doende voor de eerfte revfe te verbeuren de fomme van vyftigh guldens, voor de tweereaie ■ g^ens, voor de derde reyfe op arbitrale cor- I I. Wy verbieden oock expreffelijck de Paepfche Schoolmeefteren, noch onder het gebiedt van de Generaliteyt woonende, met de Kinderen uyt foodanige Plaetfen na buyten te gaen, naer Dorpen, bchoolen, Schuuren , of anderfints buyten Onfe gehoorfaemheydt leggende, om daer de voorfchreve Kinderen te onderwyzen, komende dan met de7 felve t'elckens wederom te rugge. Ende fullen de felve, welcke fulcks voortaen doen, terftondt uyt hare Plaatfen werden geremoveert, ende arbitralijck geftraft, en meermaels doende, uyt Onfe Landen gebannen. III. Insgelijcks fullen geene Schoole mogen houden eenige Papen, Munmcken, Mennoniten, Nonnen, Bagynen, Kloppen, Seaariffen, noch yemandt anders, het zy Man ofte Vrouwe, niet zynde van de ware Gereformeerde Religie, gequalificeert, bequaem en wette- N n n z lijck  ^g^ L Boek. G. Sevende Titel iijck toegelaten, gelijck vooren, op poene in het voorgaende Articul geftatueert. Wy en willen oock niet, dat eenige by ofte Winckelfchoolen, om te leeren lefen ofte fchryven, fullen werden gehouden by de Pausgefmden, ofte andere Sedaritfen, Mans- ofte Vrouwsperfoonen,&in het privé ofte publijcq by de Huyfen, ofte in de Schoolplaetfen, op Sondagen ofte Paepfche Hcyligedagen, by avonden of ontyden, het zy in Nonne ofte Bagynen Kloofteren, ofte particuliere Huyfen, onder fchyn van te leeren Nayen, Breyen, Spinnen, op Inftrumenten fpeelen, ofte anderfints, op poene vooren geftatueert, De Rectors van de Latynfche Schooien die ten platten Lande onder de Generaliteyt gehooren , ende aireede van Ons gereformeert ende ïngeftelt zijn, ofte noch elders meer fouden mogen ingeltelt werden, fullen 'haer reguleren ende onderwerpen de Latijnfche Schoolordre der Steden waer onder fy gehooren, en dat voor foo veel de felfde de gelegentheydt van hare Schoole bequamelijck kan toegepaft worden , fonder daar van te blijven in gebreecke, ende fullen fy oock ftaen onder het opficht van hare Magiftraten, de Claffis en de Predikanten in loco refpective, op poene als hier voorens van de andere Schoolmeefters gefproocken is. V. CAPITTEL. Kojler-Ampt. AEngaende het Kofterampt, het zy dat het by de Schoolmeefters . of Kotters famentlijck ofte apart bediendt werdt, moet infgeïijeken wel ende na behooren waer genomen werden. L Soo fullen fy dan de Kercke ende Kerckhof, Boecken, Stoelen, Banc-  VAN DE ScHOOLEN. ^ Bancken, ende alle het gereedtfchap de Kercke toebehoorende wel bewaren.ende gade Haan, de Kercke ten allen drie maenden of foo dickwils het fal noodigh wefen, uytkeeren, Bancken, Wanden Predickttoel, wel reynigen, op het open- en toedoen der Kercke ter rechter tydt paffen, ende alle infolentien ende difordre, die in ofte omtrent de Kercke moghten, gefchieden, wecren ende' beletten. i r. Oock fullen fy op het Uyrwerck wel paften, het felve behoorlijck ftellen , fmeeren, ende ter rechter tydt ftaen laten, de onachtfame ende ongehoorfame fullen hier over van de Regeerders der Plaetfen worden aengefproocken , welcke de foodanige oock fullen mogen onthouden de baten ende profyten daer toe ftaen* de. I I L Op de Predickdagen fullen fy haer fonder confent niet abfenteren, in tijdts tot den Godtsdienft alles beforgen wat haer te doen ftaet. - De Kloeken ter behoorlijcker ende gewoonelijcker tijdt (vermijdende alle fuperftitieufe abuyfen, gelijck mede op andere dagen) luyden; het geene tot de bedieninge der heylige Sacramenmenten noodigh is, in tijdts beforgen , ende voort van hare Predikanten van tydt tot tydt verwachten ende vernemen, of yet anders aengaende den dienft ende Kercke by haer te doen foude ftaen; mfgefijeken fullen fy geduurende de Confiftoriale, Clafticale, ende andere Kerckelijcke Vergaderingen, neerftigh op paften, ende getrouwelijck verrichten het geene haer van de felve belaftet wordt.. I V. Eyndelijck fullen de Schoolmeefters ende Kotters, hare Magiftraten, Predikanten, Kerckenraeden , en de Claftis refpective', onder welcken opficht fy ftaen, in allen voorvallen, foo in defen niet punctuelijck moghte wefen geëxpreffeert, gehoorfamen, alles oppoene van fuipenfie, ofte deportement tegens de ongehoorfame . na gelegentheydt van faecke als vooren. Nnn 3 fe  ^85 I. Boek. G. Sevende Titel.' De breucken ende boeten in defen vermeldt, fullen voor een derdendéel ten profyte van den Officier, een derdendéel voor den Aenbrenger , ende een derdendéel voor de Diaconye Armen in loco bekeert en betaeldt werden. iïimb . ibimif >j .:' \ójm afciw tam*q ïhm • ;:• Behoudende haer Hoogh Mog. t'allen tyden aen haer de interpretatie , vermeerderinge ende verminderinge van dit Reglement t'haerder difcretie ende goetvinden, naer gelegentheydt van tyden ende faecken. Aldus gedaen en gearrefteert ter Vergaderinge van de hooghgemelde Staten, Generael, in 's Gravenhage op den derden Mey 165-5-. Was geparapheert, IV. Ripperda , Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Geteeckent, N. Rmfch. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten in rooden Waftche. Renovatie van de eerfte , vyfde. en fesde Articulen van het Schóól-Reglement, in de Steden ende ten platten Lande, in de Heer lijckheden ende "Dorpen ftaende onder de Generaliteit, mitsgaders de felve geamplieert met haer Hoogh Mog. Refolutie van den 27. Mey 1658., in het reguard van'de Taepfche Schoolmeefters genomen. Gr. PI. V. Deel, 2. Boeck, 4. Titul. .... S7- I. ' ■ 1 IN den eerften, dat niemandt wie hy zy, Man of Vrouw, hem en fal vervorderen eenige Schoole te houden , om de Kinderen - Duytfch, Francois, of eenige andere Spraecken, Cyferen, Reekenen of Schryven te leeren, ten zy de feive (na behoorlijck onderfoeck of examinatie) eerft by den Raedt van State , ofte andere, recht daer toe hebbende, dier van Acte verkregen hebben, op pcene te verbeuren voor de.eerfte maendt hondert guldens, voor de tweede maendt twee hondert guldens, en voor de derde drie hou-  VAN DE BOECKÈN. 4g7 hondert guldens, ende arbitrale correctie • waer op de HoofdtOfficiers , ende de Officieren ten platten Lande fullen hebben te letten. t-noimnwo ai iri3mal;qa>i-toojr^.ït^ mtsu u .■■^•utrj^mr^i -t-Jj Ende op dat de Schoolmeefters haere aenbevoolen Bedieningen te beter ende onverhindert mogen waernemen, foo en fullen fy5 noch hare Familien geenfmts mogen tappen, gelagen fetten, gemeene middelen pachten binnen ofte buyten hare Plaetfen , noch buyten hare Plaetfen mogen collecteren , noch eenige politicque officien bedienen, incompatibel met het Schöolampt, of neeringe ende handteringe te doen, waer door de jonge Jeught in het leeren ent goede manieren eenighfints verhindert, of de Kercke ontftight mochte werden. V l Hare dienften moeten niet door andere, maer door haer felfs waergenomen werden, ende daeromme fullen haer niet moo-en behelpen met Ondermeefteren, ten ware by fieckte, ofte eenige andere nodige affairen, ofte oock in groote Plaetfen, daer eenen alleen niet wel alle de Kinderen en fouden konnen waernemen; doch het felve fal niet gefchieden fonder kenniffe en toeftemminge van de Magiftraten en Kerckenraden of Predikanten refpective , daer fulcks van noode fal zijn, ende midts dat de felfde Ondermeefte1?ni?°ck 8moeëhkem daer toe zijn gequalificeert, ende haer naer dit Reglement reguleren , foo veel het haer aengaet, ten opftchte van de Kinderen te leeren, ende in de Religie te catechiferen, met den aenkleven van dien. Luna den XJ. JVLey l6^8. yYnde gehoort het.rapport van de Heeren Schoock, ende andere haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de faecken van de Meyerye van 's Hertogenbofch, achtervolgens der felver Refolutie van den twee en twintighften defes, gevifiteert ende geëxamineert hebbende de Requefte van Cornelis Proeningh,. gefeyt Deventer ,, Schout  ^gg I. Boek. G. Sevende Titel. Schout des Quartiers van Peelandt. Is naer deliberatie goedtgevonden ende verftaen, dat den voornoemden Schout by het onvermogen van de Paepfche Schoolmeefters, die in het voorfchreve Quartier bevonden fullen worden het School-Reglement te overtreden, en de Kinders geleert hebben, de geftatueerde boeten ende nodige onkoften fal vermogen te eyflchen van de Ouders, wekkers Kinderen by de voorfchreve Paepfche Schoolmeefters ter Schoole werden gevonden. Aldus gedaen, gearrefteert, gerenoveert en geamplieert ter Vergaderinge van de Staten Generaal in den Hage den 14. Maert 1680. Was geparapheert, J. de Brauw v. Ketel, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Was geteeckent, H. Fagel. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet van haer Hoogh Mog. op een rodelen Ouwel, overdeckt met een papieren Ruyte. Refolutie nopende aen/lellen van Voorlefer, en Schoolmeefter op den Hoeck onder Axel ende Neufen. Den 3. Februarii 1708. Gr. Pk V. Deel %. Boek, 4. Titel. BY refumptie gedelibereert -zynde op de Requefte van Burgermeefter en Schepenen der Stede ende Ambachte van Axel en Neufen, aen haer Hoogh Mog. kenniffe gevende van den Brief van de Heeren Gecommitteerde Raeden van Zeelandt gefchreven, in gevolge van een Refolutie van de Heeren Staten van hooghgemelde Provincie, waer by fy gelaft werden Gecommitteerden na Middelburgh te fenden, om gehoort te werden over eeniT ge klaghten van de Claftis van Walcheren, wegens het aenftellen van een Schoolmeefter ende Voorfanger Op den Hoeck, gehoorende onder het Ambaght van Axel ende Neufen , is goedtgevonden ende verftaen, dat de Heeren Staten van Zeelandt fullen werden ver-  VAN DE SCHOOLEN. verfocht, de voorfchreve Refolutie weder in te trecken en buvten effeét te laten ; alfoo Axel ende Neufen met hare Ambachten *e hooren onder de Souverainiteyt ende Jurisdiftie van haer Hoo^h Mog., ende niet van de Heeren Staten van Zeelandt en de Claffis van Walcheren, ofte Kerckenraedt van den Hoeck ; vermevnende eenige redenen te hebben van befwaer tegen de Magiftraet fidi daer over aen haer Hoogh Mog. ende niet aen de Heeren Staten van Zeelandt moeten addrefteren, dat voorts aan de Magiftraet van Axel ende Neufen fal werden aengefchreven ende gelafl dat fv aen de voorgemelde beveelen van de Heeren Gecommitteerde Raeden van Zeelandt met fullen hebben te pareren , ofte vetwes doen dat tegen de Hoogheydt ofte Jurisdidie van haer Hooeh Mog foude mogen aenloopen, ende dat fy den Kerckenraedt van den Hoeck uyt den naem van haer Hoogh Mog. wel fcherpeliick fullen laften, haer te wachten yetwes verders te doen, of haer er gens te addreflèeren tegens de onderdanigheydt die fy aen haer Hoogh Mog. fchuldigh zyn , op pcene van haer Hoo°h Mo* hooghfte mdignatie , ende dat tegens de Contraventeurs °oeproce" deert fal werden volgens de Wetten met de uytterfte rigeur Refolutie voor Voorlefers 3 Kofiers en Schoolmeefters onder de Generaliteit. Den zo. Mi i7oo Gr PI. V. Deel, z. Boeck, 4. Titel. J 7 9' IS gehoort rapport van den Heere van Waflènaer en Secretaris van bhngelandt, hebbende, in gevolge van haer Edele Mog. Refolutie van den aghtienden Augufti des voorleden jaers, overJeght wat ordre behoort geftelt te worden op het ftuck der Schoolmeefters, Koffers, en Voorlefers ten platten Lande in het Diftrift van de Generahteyt, tot beter onderwys van de Jeught, en dienft der bereken. Waer op gedelibereert zynde , is goetgevonden en verltaen, te arrefteeren, gelijck gearrefteert wordt bydefe, de Ordre en Reglement, geinfereert aen het eynde defes: fullende de O o o felve  490 I. Boek. G. Sevende Titel felve gedruckt, en aen alle de Claffen, mitsgaders aen de Predikanten en Schoolmeefters ten platten Lande, in het Diftrict van de Generaliteyt gefonden worden. Reglement en Ordre, welcke voortaen fal gevolght worden in het aenft ellen van Voorlefers , Rafters , en 'Schoolmeefters ten platten Lande in het Di/lric~ï van de Generaliteyt. I. "VTTemandt fal mogen aengeftelt worden tot Voorlefer, Kofter, of Schoolmeefter, fonder bereyckt te hebben den vollen ouderdom van vyf en twintigh jaren, en getreden te zyn in het fes en twintighfte, en daer van te doen blijcken voor de aenftellingh by Extract uyt het Doopregifter. i i Gelijck mede niemandt fal mogen daer toe aengeftelt worden, fonder te doen openbare belijdenis van de ware Gereformeerde Religie, en ten minfte een jaer voor fijn aenftellingh geweeft te zyn Litmaet van de Kerck, doende daer van blycken met behoorlijcke Atteilatie. I I I. Infgelijcks fal niemandt mogen daer toe aengeftelt worden, fonder vooraf te produceren een Atteftatie van de Predikant, of Predicanten, en van de Kerckenraadt van de Plaets, alwaer hy woondt en Litmaat is, inhoudende dat hy niet alleen genoeghfaam kan lefen, fingen, fchryven en cyfferen,. om de voorfchreve Ampten te bedienen met nut en ftightingh: maer infonderheydt mede, dat hy van een goedt en Chriftelijck leven , en foo ver in de gronden van de Religie geoeffent is, dat hy de Jeught daer in kan onderwyzen. De  VAN DE SCHOOLEN. 4pt I V. De Voorlefers, Koffers en Schoolmeefters, geene van haer uvt gefondert, fullen moeten haer Ampt waernemen in Perfoon en in de waernemingh van dien volgen het Schoolreglement, op'pcene van caflatie. En op dat dit Articul te feeckerder geobferveert en alle overtredingh van dien te beter geweert magh worden , wordt met alleen gelalt. aen de refpective Claffen naeuwkeurigh daer on te letten, en haer Edele Mog. te informeren, foo wanneer fe be vinden, dat een Voorleler , Koffer, of Schoolmeefter, firn Ampt met behoorlijck m Perfoon waerneemt, in conformiteyt van het bchoolreglement: maer wordt boven dien wel expreffelijck gelaft aen de refpeftive Rentmeefters en Ontfangers, op welcker Comp torren de Tracfementen der Voorlefers, Koffers en Schoolmeefters betaaldt worden, de felve in te houden, ten zy dat fe ten minften eens 'sjaers overleveren een Atteftatie van het Claflis, dienende tot bewys dat fy dit Articul nakomen : welcke Atteftatien de gemelde Ontfangers ende Rentmeefters fullen voegen by haer Reekeningen op poene dat de betaelde Tracfementen daer in geroyeert fullen worden : waer op de Generaliteyts Reekenkamer verfocht wordt naeuw regard te nemen. V. Edogh, dewyl onder de Voorlefers, Koffers, en Schoolmeefters hier bevoorens aengeftelt, eenige fouden mogen wefen , welcke niet allehnts hebben de vereyfchte bequaamheydt , om haer Ampten conform dit Reglement waer te nemen, fal aen de felve en aen geen anderen, by particuliere Aften van defen Raedt toegeltaen worden haer leven langh geduyrende , en fonder dat dit fal mogen getrocken werden in confequentie, haer Ampten te laten bedienen te haren koften door Subftituten gequalificeert in alle opfichten conform dit Reglement, mits exhiberende aen haer Edele Mootot het obtmeren der voorfz Aften, Atteftatien van de refpeftive Clallen, onder welcke de Plaetfen , of Dorpen, alwaer fy Voorlefers en Koffers zyn gehoorende , dat de felve by examinatie bevonden hebben dat fy by gebreck van de vereyfchte bequaamheydt, en uyt geen andere redenen of inlichten, behooren geé'xcufeert te' ' O o o z WOr-  452, I. Boek. G. Sevende Titel worden van haer Ampten in Perfoon te bedienen, en dat de Subftituten, by haer aengeftelt, in alle opfichten gequalificeert zyn conform dit Reglement. Accordeert met het Regifter. NB. Hóe in Hollandt de Schoolmeeprs te examineren, en geene■ dan Gereformeerde toe te laten % fiet B. Verbode Boecken in de 'Placaten van dén xo. December 15/81 en 9 Maert ij'89. Refolutie van Gecommitteerde Kaden , hoe een Schoolmeefter, door den Ambaghtsheer aengeftelt , aen den Kerckenraedt te prefenteren op een preuve van het Voorlefer- en Voorjangerfchap van de Kercke. Den 7. Oef ober 1631. Gr. PI. V. Deel, x. Boek, 4. Titel, ALfoo voor de Heeren Gecommitteerde Raden van de Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt quaeftie ontftaen was tuffchen Schout ende de Gerechte van GyHen Ouderkerck , ter eenre, ende den Claffe van Dordrecht, van wegen den Kerckenraadt der voorfchreve Plaetfe, ter andere zyde , noopende het ftellen van den Schoolmeefter aldaar, tot Voorlëefer en Voorfmger in de Kercke, haer Edele Mog. Partyen ten wederzyden gehoort hebbende, eerft en alvooren vaftftellende het recht van den Heere, noopende het ftellen van den Schoolmeefter, voor foo veel" hy het' felvige fouden mogen hebben , fonder dat haer Edele Mog. verftaen dat het felvige in het minfte fal werden gedifputeert, hebben voorts verftaen, dat Schout ende Gerechte voornoemt, den jegenwoordigen Schoolmeefter Guilliam Albert fullen prefenteeren aen den Kerkenraad't van Gyflen Oiiderkerck voorfchreve , om geadmitteert te wérden by provifie, op een preuve tot het voorfchreve Voorlëefer- en Voorfangerfchap- van de Kercke , ende hebben de voorfchreve Gedeputeerden van de Claffen oock belooft de goede ' handt daer aen te houden^ dat daar in geen fwarigheyt fal wefen, bly-  VAN DE SCHOOLEN. 49? blyvende voorts aen de Kerckenraedt , hem beproeft hebbende den felven te continueeren of te dimitteeren , foo fy fullen goedtvinden, na gelegentheyt en capaciteyt van fijnen Perfoon, ende fal dit gebruyck nopende het Hellen van een Voorlëefer en Voorfmger voortaen werden gecontinueert, en hier mede de voorfchreve quaeftie af, doodt ende te niet zijn. In den Hage den 7. Oef ober 1631. Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden voornoemt, C. vander Wolf- Siet fP. Borts Wercken pag. 777. Refolutie, den Predikant van Lunen te Buykfloot gelaft Jacob Bruynïngh voor Schoolmeefter , Kofier endè Voorfanger te erkennen. Den 8.. Januarii 1712.Gr. Pl. V. Deel, x. Boeck, 3. Titel. DE Heer Penfionaris Aker floot heeft ter Vergaderingh gerapporteert de confideratien ende het advis van de Heeren haer Edele Groot Mogende Gecommitteerden, hebbende , in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Appoinclement commifforiael van den elfden December laetftleden,-. geëxamineert de Requefte van Burgermeefteren en Vroedtfchappen der Dorpe Buyckftoot, in Waterlandt, houdende, dat op veele en verfcheyde tyden met haren Predikant Do. Henricus Lambertus van Lunen in onruft hadden geweeft , die echter na. veel" uytgeftanë leedt ende fmaet, foodanigh wapen bygeleght ende geaftbpieert, dat de Supplianten verhoopten nu eenmael in geruftheyt en vreede te leven, daer toe alles bybrengende , wat van eerlijcke Regenten konde werden gedefidereert, echter de Supplianten tot haer hertelijck lëetwefen ende uytterfte droefheyt bevinden , dat haer voorfchreve Predikant Do. van Lunen-, wederom nieuwe onluften ende onruften foeckt te- fmeeden , ja felfs fulcke faecken werckftelfigh maeckt, die nooyt voor defen ih het Dorp Buyckfloot zijn gefchiedt, nemende daer toe gelegentheyt by occafie van het verkiefen van een SchoolmeefterKofter en Voorfanger , by de Regee- O 0 o 3 rüv  45>4 I. Boek. G. Sevende Titel ringe van Buyckfloot gedaen op den een en dertighften Maert des voorleden jaers, gevallen op den Perfoon van Jacob Bruyningh, welcke verkiefinge gedaen zijnde naer ouder gewoonte by Burgermeefteren en Vroedtfchappen van den voorfchreven Dorpe, en fonder den Kerkenraedt mede ftemminge te verleenen, fchoon dat fy Supplianten echter, hares oordeels , hadden gedaen alles wat fy konden, om, was het mogelijck, vreede te behouden, gevende Do. van Lunen kenniffe , dat het Schoolmeefters, Kofter ende Voorfangers Ampt vacant was, verfoeckende aen de felve , dat ny geliefde de follicitanten een vers of twee van de eene of de andere Pfalmen Davids te laten alleenigh fingen; dat het wel waer was, dat Do. van Lunen aen de Supplianten vraeghde wie dat de beroepinge moeft doen , ende of den Kerckenraedt mede geen ftem hadt ? daer op de Supplianten antwoorden van neen ; replicerende Do. van Lunen daer wederom op, dat hy oock niets vondt wegens de ftemminge des Kerckenraedts ; dat de Supplianten echter, om alle misnoegen des Kerckenraedts, ende wel fpeciael van Do. van Lunen wech te nemen, foo haeft de nominatie van drie Perfoonen was gemaeckt, aenftondts kenniffe hadden gegeven van de felve drie Perfoonen, ende verfocht of hy en de Kerckenraedt geliefde na haer bequaemheyt, handel ende wandel te verneemen, ten eynde of yeder van de felve Perfoonen foodanigh waren , dat tot de voorfchreve Ampten konde werden verkooren, en dat de gefeyde drie Perfoonen op den een en dertighften Maert fouden lefen, fingen ; oock vervolgens een daer uyt werden verkooren: daer op Do. van Lunen wederom vraeghde, of den Kerckenraedt niet mede moefte ftemmen, maer op het antwoordt der Supplianten, dat fulcks nooyt was gefchiedt, genoegen quam te neemen, feggende oock , de nominatie was geheel go'edt, wy fullen geen moeyelijckheydt maecken , wy zijn langh genoegh in twift geweeft, ende wenfchen het befte. Den een en dertighften Maert gekomen wefende, hadden de voorfchreve Perfoonen in de Kerck openbaer, ten aenhooren van menighte van Menfchen, yeder apart gelefen ende gefongen, ende oock dien dagh beroepinge als vooren gedaen, fonder dat Do. van Lunen, of yemandt uyt den Kerckenraedt was verfcheenen, ofte eenige pretenfie tot tóeftemmingh gemoveert: Doch aght dagen naer dien tydt hadt Do. van Lunen met  VAN DE SCHOOLEN. ' ^ met een fijner Ouderlingen, genaemt Frans Janiz, tegens de voorfchreve verkiefinge van Jacob Bruyningh, als Schoolmeefter , Kofter en Voorfanger geprotefteert , die noemende -onwettigh met appel aen de Claflis van Edam, alwaer de Supplianten op den dertienden April des jaers feventien hondert elf waren verfcheenen ende hare Befcheyden overgelevert, mitsgaders getoont het fondament waer op alles was gefchiedt, daer op de Supplianten by de voornoemde Claflis waren in het gelijck gefteldt, haer doen ende verkiefinge geapprobeert, mitsgaders geluck gewenfcht met haer nieuw gekooren Schoolmeefter, Kofter ende Voorfanger, maer na het de Supplianten nu voorquam, was daer af doen ter tydt geen fchriftelijcke Notulen gehouden. Zedert welcken tydt alles foo wel was heenen geloopen tot den elfden November feventien hondert elf, als wanneer in de Kerck een Bruydegom en Rruyt door Do. van Lunen wierden getrouwt, doch de befcheyden, na ouder gewoonte van de voornoemde Do' yan Lunen afgevraeght wefende, weygerde die aen de Kofter en Voorfanger over te leveren , onder voorwendtfel, dat fijn Ampt onwettigh quam te- bekleeden, daer op den dertienden dito was gevolght, dat Do. van Lunen aen de Supplianten kenniffe gaf, dat hy de Kofter in allen deelen , als onwettigh foude tegeneen' en oock met fijn Kerckenraedt de Supplianten foude daghvaerden voor haer Edele Mog. de Heeren Gecommitteerde Raden van het Noorder Quartier, het welck eghter niet was gefchiedt, daer by lulcks noch niet was gebleven , maer op den twee cn twintighften November feventien hondert elf, komende een Bruydegom ende Bruyt van Amfterdam, met wettelijck betoogh om in haer Kerck te trouwen, Do. van Lunen opentlijck van de Predickftoel, met een bits en ftuyrs gelaet feyde, ick wil defe Lieden niet trouwen, of fy fullen eerft by my komen, en niet by U , denoterende dc Kofter, want ghy zijt niet wettigh beroepen ; doch echter op het voorfchreve verfoeck van een der prsefente Ouderlingen, Frans Janfz, voor die tydt die Lieden hadt getrouwt, met proteftatie, om fulcks in toekomende nooyt meerder te fullen doenwillende alfoo geen betoogen van Bruydegoms en Bruyts van buyten inkomende , aen de Kofter overleveren , oock niemandt trouwen, of' felfs de Trouw-cedullen uytgeven, ende onderteeckenen, tegens alle?  496 I- Boek. G. S-evende Titel van de Schoolen. alle recht en reden, {tellende het felve alle niet alleen op de naem van Do. van Lunen ; maer oock van de geheele Kerckenraedt, daer de voorfchreve Kerckenraedt in tegendeel haer buyten de moeyten, en geruit was houdende, blikkende by de antwoordt, die de Leden van de Kerckenraedt hadden gegeven , op de inhnuatie die de Supplianten aen de felve door >Notaris en Getuygen hadden laten doen op den veertienden November feventien hondert elf. Ende dewyle de Supplianten bedught waren, dat die faecken door Do. van Lunen noch al verder fouden gaen, ende alfoo fich felfs Meefter maecken van het geene niemandt anders als de Kofter van alle oude tyden af hadt gecompeteert, foo waren de Supplianten te rade geworden haer te keeren aen haer Edele Groot Mog., en ootmoedigh te bidden, dat haer Edele Groot Mog. gunftelijck geliefden de Supplianten in haer aloudt recht te maintineren, de voorfchreve verldefmge op den Perfoon van Jacob Bruyningh, als Schoolmeetter, Kofter en Voorfanger gevallen, te approberen , de voornoemde Do. van Lunen te ordonneren en gelaften, hem daer vooren te houden en erkennen, ende in fijn Ampt geen het minfte hinder of belet te doen, de betoogen van Bruydegoms en Bruyts, van buyten komende, aen de felve als Kofter over te leveren, en oock de gefeyde Bruydegoms en Bruyts in den Echten Staet tc beveftigen, gelijck des behoordt, en de Trouw-cedullen door den voornoemden Kofter te laten fchryven , en oock ondertekenen, fonder dat de felve Do. van Lunen hem daer mede fal hebben te bemoeyen. Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden ende verftaen, dat de voornoemde Predicant Henricus Lambertus van Lunen fal werden gelaft ende geordonneert, foo als de felve gelaft ende geordonneert werdt by defen, de voornoemde Jacob Bruyningh , by de Regeeringh van Buyckfloot tot Schoolmeefter, Kofter en Voorfanger aengeftelt , daer voor te houden en erkennen , ende den voornoemden Jacob Bruyningh , in voegen en op die wyfe, als de voorige Schoolmeefteren, Kotters en Voorfangers die refpective bedieningen hadden waergenomen , de felve in ruft ende vreede te laten bedienen, fonder de voornoemde Bruyningh daer inne eenigh hinder of belet te doen.  497 H. Aghtste Titel, HANDELENDE VAN DE BESTRYDERS vder KERCKE. I, In Leer A. Socinianen. Placaet, waer by het inbrengen, drucken, koopen en verkoopen van Sociniaenfche, en diergelijcke Ketterfdoe Boecken verboden werdt. Den 22. Maert. 1651 Gr PI. I. Deel, f. 45> Gr. PI. IV. Deel, f. 1040. ' JfegME Staten 'sLandts enGraeffelijckheyt van Zeelandt, aL IHIilj 00 KttOnfer kenniffe gekomen is, dat hier in defe Wml®Sk c ;'0v!?cie ' gelijck oock elders ingebraght werden ver$m&a Êh??% ^gerhjcke en Godtslafterlijcke Boecken ende -^^ Gefchriften, foo in het Latyn by Socinum en andere Sociniaenfche Geeffen gefchreven, als oock in Onfe Nederlandtfche Tale overgefet, flreckende tot verderf ende verleydingevande eenvoudige en onvafte Menfchen, die noch teere en onfeoeffènde finnen hebbende , de fubtile en opgepronckte redene/def menfchelijcke wysheyt niet konnen tegenftaen ofte wederleggen • SOO IST: Dat Wy, als Voorforgers en Voefterheeren dei^Sgezetenen defer Provincie , Ampts- en Gewiffeshalven verplight zibde nS alleen te vvaecken en forge te dragen voor de tydelijcke welffand a f 1lvf:r'7aer ^namentlijck dat de zielen van het verderf behouden, ende Godts eere betraght moght werden, goetee vonden hebben daer tegen te voorfien , ende dienvolgende te verbieden , gelijck Wy wel expreffelijck by defen Onfen Placate verbieden, dat niemandt, van wat ftaet, qualiteyt eh conditie de felve fouden mogen wefen, geene foodanige Boecken of Schriften of andere behelfende Ketterfche en ergerlijcke opinien, flrydende'tegens Godts Woordt, of de eere van de Salighmaecker des Werelds PPP hier  498 I. Boek. H. Aghtste Titel hier in defe Provincie fa! vermogen te brengen, te drucken of Iaten uytgaen, oock niet koopen of verkoopen, op de verbeurte van de felve Boecken en Gefchriften, en boven dien op de boete van hondert guldens voor de eerfte reyfe, en voor de tweede reyfe ' van twee hondert guldens en arbitrale correctie , na gelegentheyt cn vereyfch der faecken ; ende ten eynde het felve beter aghtervolght en onderhouden werde, verbieden Wy mede , dat geene der voorfchreve Boecken en Schriften en fullen uytgegeven , verkoght of gekoght werden , al waren die felfs daer nevens gerefuteert of wederïeght, ten zy de felve alvoorens. by de Claflen defer Provincie getoont en geapprobeert, daer na by Ons fpecialijck toegelaten werden ; alles op gelijcke boeten en ftraffen ,. als hier vooren vermeldt is, de felve te appliceren een derde voor den Aenbrenger, een derde voor den Officier de calange doende, en een derde voor den Armen. Ende op dat niemandt hier van eenige onwetentheyt of ignorantie en pretendere, hebben Wy geordonneert en bevolen , Wy ordonneren ende bevelen by defen Onfen Placate en Ordonnantie, dat van ftonden aen alomme hier.-van publicatie en affixie werde gedaen , en tegen de Contraventeurs en Overtreders van defen , fonder gratie, ooghluyckinge, faveur , diflimulatie of verdragh werde geprocedeert , want Wy het felve alfoo bevonden hebben te behooren. Aldus gedaen ter Vergaderinge van de welgemelde Heeren Staten, in het Hof-van Zeelandt tot Middelburgh den 22. Maert 165-1. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten voornoemdt. Getekent, T)e Brune. Pïacaet van de Staten van Hollandt , tegens de leere der Socinianen, mitsgaders het inbrengen en drucken van hare Boecken. Den 19. September 1653. Gr. PI. II.. Deel, f. 2405. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt , allen den geenen die defen jegenwoordigen fullen fien ofte hooren lefen, falut. Alfoo t'Onfer kenniffe gekomen is, dat de Sociniaenfche Secte dagelijcks hier te Lande meer ende meer is toenemende Ende. dat. de Fauteurs ende Aenhangers der felver tot verbrey- din-  van de Socinianen. ^9 dinge van hare dwalinge, albereyts hebben begonnen op verfcheyde plaetfen te houden haer t'famenrottingen, ende by een komften, daer door fy niet alleen haer pernitieufe en Zielverdervende Leerpoincfen onder alle foorten van Menfchen fpargeren ende voortfetten; maer hebben oock onderwonden hier te Lande in te brengen , ende door den druck gemeen te maecken veele van hare Sociniaenfche Schriften ende Boecken , alle vol van lafferingen tegens Godt, ende fijne eygenfchappen, oock tegens de Godtheyt, ende voldoeninge Chrifti, ende de heylige Drievuldigheyt: Mitsgaders tegens de fundamentele Gronden ende Hooftpoincten van de ware Chriffelijcke Religie, niet tegenftaende veele der felver voor defen by ordre van de Regieringe, naer voorgaende viiitatie ende examinatie door de Theologifche Faculteyten defer Landen opgefoght, in bewaringe gehouden, ende verbrandt zijn. Werdende daer door niet alleen den name Godts feer grouwelijcken onteert ende gelaftert, maer de gemoederen van veele Onfer Ingezetenen ontruft, ende de Kercken gefchapen, gebraght te werden tot fcheuringe ende verwerringe. SOO IST, dat Wy, aghtervolgende Onfen plight, ende naer het loffelijck exempel van veele Chriften Potentaten ende Overheden, niet meerder ter herten nemende, als de eere van Godts Heyligen naem , ende welftandt van Chrifti Kercke, tot voorkominge van alle fcheuringe ende vorder verwerringe, foo in de Kercke als in de Policie : Hier op gehadt hebbende het advis van de Eerfte ende andere Raden van den Hove van Hollandt, interdiceren eenen yegelijcken , van wat ftaet ofte conditie hy zy, eenige van de voorfchreve Sociniaenfche dwalinge hier te Lande in te voeren, ofte gemeen te maecken , ofte daer toe by een komften ofte t'famen rottingen te houden , op pcene dat die geene die het felve foude mogen gedaen hebben , als een Lafteraer van Godes Heyligen naem , ende Perturbateur van de gemeene rufte , voor de eerftemael uyt den Lande gebannen , ende voor de tweede reyfe arbitralijcken naer exigentie van faecken fal werden geftraft ende gecorrigeert. Verbiedende voorts wel expreffelijck alle Boeckdruckers ende Boeckverkoopers, eenige Sociniaenfche Boecken, als Godts lafterlijck ende pernicieus, in wat tale het oock foude mogen zijn, hier te Lande te doen drucken, ofte elders gedruckt herwaerts over te brengen, ofte te verkoopen , op poene dat de geene die eenige Exemplaren van de Ppp 2 felve  I. Boek. H. AghtSste Titel. felve gedruckt, ofte verkoght fal hebben, den Drucker voor de eerftemale verbeuren fal boven de oplegginge van fijne Neeringe, een boete van drie duyfent, ende den Verkooper een boete van duyfent guldens, te appliceren de eene helft ten behoeve van den Officier, ende de ander helft ten behoeve van den Armen , ende voor de tweede reyfe uyt den Lande gebannen fullen worden. Ordonnerende mede , dat alle Druckers ende Boeckverkoopers binnen drie dagen naer de publicatie van defen alle gedruckte of gefchreve Exemplaren van foodanige Boecken fullen hebben over te brengen in handen van de Magiftraet van der plaetfe haerder refidentie, omme aldaer gefupprimeert ende bewaert te worden. Ende op dat de felve te beter fouden mogen werden aghterhaelt, fullen alle Boeckdruckers ende Boeckverkoopers , die verdacht fouden mogen zijn van eenige der felver Exemplaren aghter te houden , gehouden zijn ter maniffe van de Magiftraet harer refidentie , haer met eede te expurgeren, geene van de felve onder haer, ofte verburgen te hebben , op pcene by weygeringe van het doen van den voorfchreven eedt, te verbeuren voor de eerftemael een boete van hondert guldens, ende voor de tweede reyfe met opfegginge ende verbot van Neeringe, naer gelegentheyt ende exigentie van faecken gecorrigeert te werden. Ontbieden daeromme den Praefidenten ende Raden van den Hoogen Rade , ende van den Hove van Hollandt, den Procureur Generael , mitsgaders allen anderen Officieren ende Jufticieren binnen Onfen Lande van Hollandt ende Weft-Vrieslandt refpeétivelijck, dat fy defen alomme doen publiceeren ende afügeren daer het felve behoort, ende te gefchieden gebruyckelijck is, op dat niemandt daer van ignorantie cn praetendere, ende alle ende een yegelijck weten mogen, waer naer hen te reguleren, oock den inhoudt van dien in allen deelen punctuelijck naer te komen ende obferveren , oock doen nakomen en obferveren, want Wy fulcks ten dienfte ende voor den welftant van den Lande alfoo bevinden tebehooren. Gegeven in den Hage, onder Onfen grooten Zegel hier op gedruckt den 19. September in den jare önfes Heeren ende Salighmaeckers 1653. Onder itondt, Ter ordonnantie van de Staten. Geteeckent, Herbt. van Beaumont., Pk-  van de Socinianen. Placaet , tegens het drucken, verkoopen en ïn- brengen van alle Sociniaenfche Boecken. Den 10 Februa rii 1656. Gr. PI. II. Deel, f. z^zy. DE Staten Generael der vereenighde Nederlanden , allen den geenen die defe jegenwoordige fullen hen ofte hooren lefen falut, doen te weten : Alfoo tot Onfe kenniffe is gekomen" dat uytgegeven ende door den druck gemeen gemaeckt werden de Sociniaenfche Boecken , inhoudende verfcheydene orouweliicke ende lafferlijcke opinien, direadijck ftrydende tegens&Godts hev hge Woordt, ende de ware Gereformeerde Chriftelijcke Religie ftreckende tot groote ergerniffè van der felver Ledematen ende* voortfettmge van valfche ende ergerlijcke Leeringen, tot fchade ende nadeel van de Ingezetenen der voorfchreve Vereenighde Ne derlanden, ende dat derhalven daer aen voor de eere Godts ende ende den dienft van het publicq ten hooghften gelegen is dat de felve niet verder gedivulgeert, maer gefupprimeert werden' SOO IS 1 , dat W y daer tegens willende voorhen, goedtgevonden, ende noodigh geaght hebben, te verbieden, gelijck Wy wel expreffe lyck verbieden by defen, allen Boeckdruckers, Boeckverkoopers ende alle andere Perfoonen, van wat qualiteyt ofte conditie defef ye fouden mogen zijn, de voorfchreve Godtloofe ende fchandaleufe bocimaenfche Boecken , geene van dien uytgefondert alhier te Lande te drucken, herdrucken, verkoopen, ofte inne te brengen diftribueren ofte uyt te geven, te hebben , ofte te lefen, maer ter contrarie laften ende bevelen alle de felve Boeckdruckers Boeck verkoopers, ende allen anderen , dat fy aenftonts , naer dat defen tot haer kenniffe gekomen fal zijn, alle foodanige Exemplaren als fy van de voorfchreve Boecken onder haer fouden mogen hebben overleveren ende behandigen aen de Officieren ofte Magiftraten van Steden ende Plaetfen daer fy woonaghtigh zijn , op poene van contrarie bevonden werdende gedaen te hebben, ofte daer van ih gebreecke gebleven te zijn , daer over naer exigentie van faecken gecorrigeert ende gemulfteert te werden. Laftende ende bevelende voorts alle Officieren ende Jufticieren daer op naeuw en exaft onderfoeck te doen, en jegens de Overtreders en gebreeckige to procederen, fulcks als naer gelegentheyt van faecken bevonden fal werden te behooren. Ende op dat niemandt hier van ignorantie p P P 3 ca  £02 I. Boek. H. Aghtste Titel en pretendere , ontbieden ende verfoecken Wy de Heeren Staten, Gecommitteerde Raden ende Gedeputeerde Staten van de Provinciën refpeftive van Gelderlandt en het Graeffchap Zutphen , Hollandt ende Welf - Vrieslandt, Zeelandt, Utrecht, Vrieslandt, Overylfel, Stadt Groeningen ende Ommelanden, ende allen anderen Jufticieren ende Officieren der voorfz Vereenigde Nederlanden , geaflocieerde Landtfchappen , Steden ende Leden van dien, dat fy defen Onfen Placate van Honden aen alomme doen verkondigen, uytroepen, publiceren ende affigeren daer men gewoonlijck is dusdanige uytroepinge , publicatie ende affixie te doen ; procederen, de ende doende procederen tegens de Contraventeurs ende Overtreders van defen , fonder gratie , ooghluyckinge, faveur, diftimulatie ofte verdragh ; want Wy fulcks bevonden hebben alfoo te behooren. Gegeven in den Hage onder Onfen Cachette, Paraphure ende de Signature van Onfen Griffier, op den 10. Februarii 1656. Was geparapheert, E. v. Bootfma , vt. Onder ftondt , Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Was geteekent, N. Ruyfch. Zijnde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten in rooden Waflche. Placaet , tegens de t famen-rottinge der Socinianen, mitsgaders het drucken ende verkoopen van Sociniaenfche Boecken. Den 30. December 1659. Gr. Pk II. Deel f. 25-97. DE Staten Generael der Vereenigde Nederlanden, allen den geenen die defen jegenwoordigen fullen ften ofte hooren lefen, falut. Alfoo t'Onfer kenniffe gekomen is, dat de Sociniaenfche Sefte dagelijcks hier te Lande meer ende meer is toenemende ; en dat de Fauteurs en Aenhangers der felver;, tot verbreydinge van hare dwalinge, albereyts hebben begonnen op verfcheyde Plaetfen te houden haer t'famenrottingen, ende by een komften, daer door fy niet alleen haer pernitieufe ende Zielverder•vende Leerpoinften, onder alle foorten van Menfchen fpargeren, ende voortfetten ; maer oock onderwonden hebben hier te Lande In te brengen , ende door den druck gemeen te maecken , veele van hare Sociniaenfche Schriften ende Boecken, alle vol van lafte- rin-  van de Socinianen. 5-03 ringen tegens Godt ende fijne Eygenfchappen, oock tegens de Godtheyt , ende voldoeninge Chrifti, ende de heylige Drievuldigheyt, mitsgaders tegens de fundamentele Gronden ende Hooftpoincfen van de ware Chriffelijcke Gereformeerde Religie , niet tegenftaende Onfen voorgaende Placate van den tienden Februarii feftien hondert fes en vyftigh. Ende dat veele der felver voor defen by ordre van de Regieringe naer voorgaende vilitatie ende examinatie door de Theologifche Faculteyten defer Landen opgefoght, in bewaringe gehouden , ende verbrandt zijn, werdende daer door niet alleen den name Godts feer grouwelijcken onteert ende gelaftert, maer de gemoederen van veele Onfer Ingezetenen ontruft, ende de Kercken gefchapen , gebraght te werden tot fcheuringe ende verwerringe. SOO IST, dat Wy aghtervolgende Onfen plight, by refumptie van den voorfchreven Onfen Placate , ende naer het loffelijck exempel van veele Chriflen Potentaten, ende Overheden, niet meerder ter herten nemende als de eere van Godts heyligen naem , ende de welftant van Chrifti Kercke, tot voorkomingc van alle fcheuringe, ende vorder verwerringe , foo in de Kercke , als in de Policie. Interdiceren eenen yegelijcken, van wat ftaet ofte conditie hy zy, eenige van de voorfchreve Sociniaenfche dwalinge in de Landen , Steden ende Plaetfen immediatelijck gehoorende onder de Generaliteyt, in te voeren, ofte gemeen te-maecken, ofte daer toe by een komflen ofte t'famenrottingen te houden , op pcene , dat die geene die het felve foude mogen gedaen hebben, als een Lafteraer van Godes heyligen naem, ende Perturbateur van de gemeene rufte , voor de eerftemael uyt den Lande gebannen, ende voor de tweede.reyfe arbitralijcken naer exigentie van faecken fal werden geftraft' ende gecorrigeert. Verbiedende voorts wel expreffelijck alle Boeckdruckers ende Boeckverkoopers , eenige Sociniaenfche Boecken , als Godtslafterlijck ende pernitieus, in wat- Tale het oock foude mogen zijn, in de voorfchreve Landen, Steden ende Plaetfen te doen drucken, ofte elders gedruckt aldaer overbrengen, ofte te verkoopen, op poene dat de geene die eenige Exemplaren van de felve gedruckt, ofte verkoght fal hebben , den Drucker voor de eerftemale verbeuren fal boven de opfegginge van fijne Neeringe, een boete van drie duyfent, ende den Verkooper een boete van duyfent guldens,, te appliceren de eene helft ten behoeve van den Officier,  504 L Boek. H. Aghtste Titel. ficier, ende de ander helft ten behoeve van den Armen; en voor de tweede reyfe uyt den Lande gebannen fullen worden. Ordonnerende mede dat alle Druckers ende Boeckverkoopers binnen drie dagen naer de publicatie van defen, alle gedruckte ofte gefchreven Exemplaren van foodanige Boecken fullen hebben over te brengen in handen van de Magiftraet van der Plaetfe haerder refidentie, omme aldaer gefupprimeert ende bewaert te werden. Ende op dat de felve te beter fouden mogen werden aghtervolght, fullen alle Boeckdruckers, ende Boeckverkoopers, die verdacht fouden mogen zijn van eenige der felver Exemplaren aghter te houden , gehouden zijn ter manifle van de Magiftraet harer refidentie, haer met eede te expurgeren, geene van de felve onder haer, ofte verborgen te hebben, op pcene by weygeringe van het doen van den voorfchreven eedt, te verbeuren voor de eerftemael een boete van hondert guldens, ende voor de tweede reyfe met opfegginge ende verbodt van Neeringe, naer gelegentheyt ende exigentie van faecken gecorrigeert te werden. Ontbieden daer omme de Eerfte Praeflderende en andere Raden foo van den Rade van Brabandt alhier in den Hage, als van den Rade Vlaenderen refiderende tot Middelburgh in 'Zeelandt, mitsgaders allen anderen Officieren, Magiftraten ende Jufticieren in dc voorfchreve Landen , Steden ende Plaetfen, immediatelijck reforterende onder de Generaliteyt refpectivelijck, dat fy defen alomme doen publiceren ende afftgeren daer het felve behoort , ende te gefchieden gebruyckelijck is , op dat niemandt daer van ignorantie en pretendere , ende alle ende een yegelijck weten mogen, waer naer hen te reguleren, oock den inhoudt van dien in allen deelen puncfuelijck naer te komen ende t'obfeiweeren, oock doen naerkomen ende obferveren , want Wy fulcks ten dienfle , ende voor den welftandt van den Staet defer Landen alfoo bevinden te behooren. Gegeven in den Hage onder Onfen Cachette, Paraphure ende de Signature van Onfen Griffier op den 30. December 165-9. Was geparapheert, /[. H. Graefvan Flodorp, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Getekent, N. Ruyfch. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten, in rooden Waftche. sT\En Lefèr gelieve hier op na te fien het Tlacaet van den 10. Fe~ bruarii 1656. ftaende hier boven, f. 501. gedruckt. Pla-  van ds Socinianen, Placaet , tegens het drucken , verkoopen ende nytftroyen va t alle Sociniaenfche Schriften en Godtslafier ' lij cke Boecken. Den 2.0. Maert 1660. Gr. Pi. IV. Dec1, f. 1043. DE Staten 'sLandts en Graeffëlijckheyts van Zeelandt, allen den geenen die defen jegenwoordigen fullen fien ofte hooren t lefen •> falut: Alfoo tot Onfer kenniiTe gekomen is , dat de Sociniaenfche Secte dagelijcks hier te Lande meer en meer is toenemende, en dat de Fauteurs en Aenhangers der felver, tot verbreydinge van hare dwalinge, albereydts hebben begonnen op verIcheyde plaetfen te houden haer t'famenrottingen en by een komften, daer door fy niet alleen haer pernitieufe en zielverdervende Leerpoincfen onder alle foorten van Menfchen fpargeren en voortfetten, maer hebben oock onderwonden hier te Lande in te brengen, en door den druck gemeen te maecken veele van hare Socimaeniche Schriften en Boecken, alle vol van lafteringen tegens Godt en fijne eygenfehappen , oock tegens de Godtheyt en voldoeninge Chrifti, en de heylige Drievuldigheyt , mitsgaders tegen de fundamentele Gronden en Hooftpoincïen van dc ware Chriftelijcke Religie, niet tegenftaende veele der felver , voor defen by ordre van de Regeeringe , na voorgaende vifitatie en examinatie door de Fheologilche Faculteyten defer Landen opgefoght, in bewaringe gehouden, en verbrandt zijn : Werdende daer door niet alleen den name Godts feer grouwelijcken onteert ende gelaftert, maer de gemoederen van veele Onfer Ingezetenen ontruft, cn de Kercken gekhapen gebraght te werden tot fcheuringe en verwernnge; bOO IST: Dat Wy aghtervolgende Onfen plight, ende na het loffekjck exempel van veele Chriften Potentaten ende Overigheden, met meerder ter herten nemende als de eere van Godts heyligen naem, ende de welftandt van Chrifti Kercke, tot yoorkominge van alle fcheuringe ende vorder verwerringe , foo in de Kercke als in de Politie , interdiceren eenen yegelijcken, van wat ftaet of conditie hy zy, eenige van de voorichreve Sociniaenfche dwalingen hier te Lande in te voeren, ofte gemeen te maecken , of daer toe by een komften of t'famenrottmg ende van Broederen ende Sufteren van Sinte Francifcus Ordre, dat veel te veel is, na grootheyt van Onfen voorfchreve Landen, ende noch dagelijcks meer van den felven begrepen worden. In welcke Kloofteren, Huyfen ende Vergaderingen, die Perfoonen van den felven foo wel Vrouwen als Mannen, meelf alle Neeringen ende Ambachten doen, dat onbehoorlijck is : Ende hoewel fy aldus geoorde ende begeven Luyden zijn of wefen fouden, fy hebben hen tot defen tydt toe willen bewinden Erven te nemen van haren Ouderen, ende dat erffelijck te houden , fonder weder uyt te erven, ende indien dat, dat alfoo lange ftaen foude fonder voorfienigheyt daer op te hebben, fy waren gefchapen mits dat'er foo veel zijn binnen korten jaren gemaeckt, alle de Landen, Renten ende Erven in Onfen voorfchreve Landen te gekrygen, daer by dat Wy ende Onfe Nakomelingen Onfe dienften verliefen moghten, ende oock Onfe arme Gemeynte ende Onderfaten Neeringhloos worden fouden , foo wel binnen Steden als daer buyten. Ende omme hier in te voorfien van behoorlijcke remedie , foo waren by Onfen geheymen Rade , Ridderfchap ende Steden Onfer voorfchreve Lande van Hollandt, van 'Zeelandt , ende van Vrieslandt, geordonneert feeckere Commiftariften , dewelcke alle den Staet van de voorfchreve Geoorde ende Geeftelijcke Perfoonen overlien fouden, ende daer naer te ordonneren op dat getal ende grootheyt van de Huyfen ende Vergaderingen van dien, ende oock te overfien hare ryckheyt ende renten , ende daer na te voegen hoe rijck fy fouden wefen om haren ftaet eerlijck ende redelijck te houden , ende oock goede redèlijcke Ordonnantiën met hun te maecken, ende te overdragen hoe ende in wat fchyn fy voortaen erven fouden innemen ende uytgeven T ende oock by Teftamente, op dat in toekomende tyden tuffchen hen ende Onfen waerlijcken Onderfaten niet meerder gefchils noch ongevals gebeuren en foude. Die welcke Commilfarilfen hadden begonnen voor hun te doen komen ende ontbieden, die Overfte van fommige van den voorfchreven Kloofteren en Vergaderingen,, hen op doende die manieren van de voorfchreve Ordonnantiën : Maer alfoo het fcheen foo en hebben fy hen in geender manieren willen ontdecken den ftaet van hunne Kloofteren noch Goederen , meynende altoos te blyven in haren opfette om Erven te nemen, ende alfoo alle die Landen, Renten ende Erven van Onfen voorfehre- Qq verbiedende aen de Klooft er s eenige er fe lij cke Goederen maecken. Den 16 October 1531. Gr. PI. II. Deel, f. x973 Placaten? van den 20. December 1581. en ai. November 1584. ftrooyen van feditieufe Boecken, Gefchriften ofte Refereynen , ör^/r^ /«rakt to onordentelijck Drucken. Item , Tauffelïjcke Conventiculen, ende het dragen van Geeftelijcke Habiten, als oock oj> het ftellen van de Schoolmeefters. Gr. PI. L Deel, f. zn, N°. 1. 1 M' by der gratie Godts Prince van Oran- Vr §ien' Grave van Naffau, &c. Als ons gedefereert zijnde de hooge Overigheyt van Hollandt, den eerften Deurwaerder van de Kamere van den Rade hier op verfoght , faluyt. Alfoo dagelijcks wordt bevonden dat veele ende verfcheyde fchandaleufe ergerlijcke Boeckskens, Liedekens, Refereynen, Nieuwmaren ende diergelijcke , in drucke ende gefchrifte worden uytgegeven, fulcks dat de onwetende ende onverfoghte Menfchen, en de gemeene Man door de oproerige en ongerutte Geeften , lichtelijcken tot misverftant, fcheuringe ende feditie , z in defen tyden gebracht fouden mogen werden. SOO IST, dat Wy met rypen berade ende advyfe van de Ridderfchap , Edelen ende Steden van Hollandt, verboden ende geinterdiceert hebben , verbieden en interdiceeren by defen eenen yegelijcken, van wat ftate, natie, qualiteyt ende conditie de felve foude mogen wefen, eenige alfulcke argerlijcke , oproerige en fchandaleufe Boeckskens , Nieuwmaren, Liedekens, Refereynen ofte anderfints , hoedanigh de felfde fouden mogen wefen, in geenderhande Taele ofte Spraecke voortaen binnen den voorfchreven Lande te drucken, nochte in drucke ofte gefchrifte te laten uytgaen, verkoopen nochte femineeren, op de verbeurte van de felve Boeckskens, Liedekens ofte anders, en daerenboven van hondert Carolus guldens voor de eerfte reyfe, ende de tweede reyfe op dubbelde boete, ende daerenboven arbi- R r r a tra-  I. Boek. H. Achtste Titel tralijcken geftraft te worden. Ende ten eynde al het felfde te beter magh worden aghtervolght en onderhouden, ordonneeren ende bevelen Wy allen Boeckdruckers binnen den Lande van Hollandt, voortaen niet te drucken, nochte in drucke uyt te laten gaen, ten zy alle het felfde eerft 3 den Staet ofte haren Gedeputeerden fal zijn vertoont, en by henluyden toegelaten en geadmitteert. Sonder dat oock na de felve admiflie, daer aen yet in drucke toe of afgedaen fal mogen werden. Ordonneerende mede, dat tot dien eynde alle Druckers onder haerluyder gedruckte Exemplaren, gehouden fullen zijn te ftellen haerluyder naem, de plaetfe haerluyder refidentie, en het jaer wanneer fulcks is gedruckt , mitsgaders den Autheur en Tranflateur van dien, en fullen de Druckers mede gehouden zijn binnen drie weecken na de publicatie van defen 4 te compareren voor den Staten voornoemt, of hare Gecommitteerde, ende in handen van den felven te doen den behoorlijcken eedt, van dat fyluyden hen daer na in alles fullen reguleeren op gelijck pcenen als boven, tegens den geenen die contrarie van defen bevonden fullen worden gedaen te hebben. Te bekeeren en te appliceeren de voorfchreve pcenen een derdendéel ten behoef van den Officier die de executie daer van doen fal, een derdendéel tot behoef van den Aenbrenger, en een derdendéel tot profyte van de gemeene fake : met verbodt en interdictie , dat fulcke Contraventeur niet meer fal mogen drucken. En alfoo oock niet tegenftaende verfcheyden voorgaende verboden en interdictien , foo wel binnen de Steden als ten platten Lande in eenige Kercken of andere particuliere Huyfen, eenige toeloop of t'famenkomfte van Mans en Vrouwen wordt bevonden, omme te gebruycken eenige Pauffelijcke exercitiën, als MifTen, Prediken, Doopen en anderfints, waer door lightelijck eenige onruft en oproer foude mogen ryfen , ende eenige heymelijcke verftant met den Vyandt gehouden , ende liftige aenflagen fouden mogen te wege gebraght worden, en alwaert de felve exercitiën niet met groote t'famenkomflen en gefchieden, nochtans ftrecken foude niet alleen tot fchandale ende ergerniffè van de Gemeente, maer oock tot nadeel van de gemeene faecke. SOO ÏST, dat Wy, omme alle fwarigheden die daer uyt insgelijcks fouden mogen ryfen , te voorkomen , 5 alle fulcke Vergaderingen en t'famenkomften wederomme wel ernftelijck verboden hebben, cn verbieden by defen, het zy heymelijck of openbaer, op de pcene  van de Papisten. ne van hondert guldens t'elcken reyfe te verbeuren, byden oeenen in wiens Huyfen bevonden fal worden fulcks gedaen te wefen. 6 Ende in gevalle het felfde in Kercken ofte Conventen fal zijn gepleeght, op de verbeurte van de alimentatie van de Conventoralen die fulcks fullen hebben toegelaten , of aldaer jegenwoordigh fullen zijn geweeft , ende oock van den geenen door den welcken alfulcke exercitiën ende ceremoniën fullen zijn mishandelt ende gedaen. 7 Ende in gevalle de felve egeene alimentatie is genietende, op pcene dat alfulcke oproerige uyt dier Plaetfe geleyt fal worden, ende daer niet wederom fal mogen komen, op arbitrale correctie, fonder nochtans yemandt in fijn confcientie of gemoedt te willen befwaren of rechercheren. Ende alfoo mede groote argerniften gepleeght worden, niet fonder vreefe van oproer binnen eenige Plaetfen, doordien dat eenige met hare kleedinge als Monnicken, Nonnen en Bagynen, openbaerlijcken gaen op der Straten; verbieden en interdiceeren Wy mede 8by defen, dat niemandt'voortaan hem in andere dan waerlijcke Habyten, by dage op der Straten of gemeene Plaetfen fal laten vinden, op verbeurte van alfulcke Kleedinge voor des Heeren Dienaers, of den Soldaten in guarnifoen zijnde, ter plaetfe daer fulcks gebeurt. Item, alfoo tot verfcheyden Plaetfen, niet tegenftaende voorgaende Refolutien en Ordonnantiën , dagelijcks groote faulten in der Schooien bevonden werden, doordien de Schoolmeefters op haren handel, leeringe en leven niet behoorlijck en zijn ondervraeght, geëxamineert nochte onderfoght, hebben Wy infgelijcks verboden ende geinterdiceert, verbieden ende interdiceeren by defen, alle Mans- en Vrouwenperfoonen binnen ende buyten den Steden , 9 hen te onderwinden eenige Schoole te houden ofte Kinderen te leeren, ten fy de felve by de Magiftraten van de Steden , ofte ter naefter Stede haerluyder refidentie, eerft behoorlijck fullen zijn onderfocht ende geadmitteert, ende Acte daer af "lullen hebben verkregen , daer op fyluyden alsdan vorder fullen worden alomme toegelaten ; ende dat mede op de poene van. hondert guldens , te bekeeren als boven., Belaftende 10 alle Officieren op privatie van haerluyder officie j. en voorts ordpnneerende alle Magiftraten, het gunt voorfchreve isy, in alles ernftelijck te doen achtervolgen en onderhouden, ende alle overtreedinge van dien foo veel mogelijck is, te doen beletten envoorkomen. Ende ten eynde niemandt hier af ignorantie en prae- Rrr 3 'ten^-  j-j-g I. Boek. H. Achtste Titel tendeere, laften en ordonneeren Wy U het inhouden van defen te publiceeren, alomme binnen den Lande van Hollandt, daer men gewoon is publicatie te doen, en eenen yegelijcken te belaften hen na den inhouden van dien te reguleeren , op de pcenen daer inne begreepen. Gegeven in den Hage onder het Zegel van Juffitie hier op gedruckt in forme van Placate, den n twintighften December 1581. Onder ftondt gefchreven, by fijne Princelijcke Excellentie. Ter relatie van den Praefident ende Raden over Hollandt en Weft-Vrieslandt. Onderteekent, B. ErnJÏ. Ende bezegelt met een opgedruckt Zegel van rooden Waffche. 1 Het Tlacaet de anno 15-84. begint: De Staten van Hollandt, den eerften Deurwaerder van de Camere van den Rade in Hollandt hier op verfocht, faluyt. Alfoo bevonden werdt, dat, niet tegenftaende den voorgaenden Placate van den 20. December 1581. alomme in Hollandt verkondight en gepubliceert, veele ende verfcheyden, &c. 2 In plaets van defe woorden feght het voorfchreve Tlacaet: het welcke fonderlinge in defe tyden dient verhoedt. SOO IST, dat Wy met advis van den Rade Provinciael in Hollandt, van nieuws verbieden, &c. 3 Het felve Tlacaet feght : ten zy alle het felve eerft by Ons, ofte Onfe Gecommitteerde fal zijn vertoont, toegelaaten, &c. 4. Idem, wederomme te compareren voor Ons ofte Onfe Gecommitteerden, ende in handen van den felven te vernieuwen den eedt van dat fyluyden, &c. ƒ Het of gemelde Tlacaet feght i wel ernftelijck alsnoch verboden hebben , en verbieden by defen alfulcke Vergaderingen en t'famenkomften, en oock de voorfchreve exercitiën, het zy in het heymelijck, &c. 6 Het felve Tlacaet voeght hier in defe woorden : ende die de exercitie fal hebben gedaen, gehouden fal zijn uyt den Lande van Hollandt te vertrecken , fonder dat de felve in eenige Plaetfen van Hollandt fal mogen blyven ende ontfangen werden. Ende in gevalle alfulcke exercitiën in Kercken, &c. .7 In plaets van defe woorden feght het opgemelde Tlacaet: doende  van de Papisten, ^ de de felve daerenboven vertrecken, fulcks als vooren, al« les op pcene van daer inne niet weder te komen, op arbitrale, &c. 8 Het felve voeght hier in het woordeken: alsnoch by defen. 9 Item: van Hollandt voornoemt. 10 En alhier het woordeken: daeromme. n Ende eyndight: den zi. November 15-84. Ende was onderteyckent, P. Hanneman. Placaet , beroerende het Bevaert-gaen , en andere fuperftitien den z3. Junii 15-87. Het felve is fonder veranderinge by de Staten van Hollandt weder geëmaneert ende uytgegeven den 10. Junii 1588. ende gcrenoveert in de jaren 1590. en 15-91. Gr. Pk I. Deel, f. zio, N°. 4. MAURITS gebooren Prince van Orangien , Grave van Naffau, Catzenellebogen , Vyanden , Diets, &c. Marquis vander Veere ende Vlülingen, Heere van St. Vyt, Doesburghr der Stadt Grave, ende van den Lande van Kuyck, &c. Gouverneur, Capiteyn Generael ende Admirael, mitsgaders den Prsefident ende Raden over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, den eerften Deurwaerder ofte gefwooren Exploicf eur hier op verfoght, falut.. Alfoo t'Onfer kenniffe gekomen is dat verfcheyde Perfoonen, niet jegenftaende de voorgaende Interdictie , hen vervorderen op fommige tyden van den jare ter Bedevaert te gaen, op verfcheyden Plaetfen onder de Graeffchappe van Hollandt gelegen, als tot Wilsveen, 'sGravefande, Bergen ende andere Plaetfen, ende dat in Linnen Kleederen ende anders , brengende ofte offerende aldaer jonge Hoederen, Waffenkaerffen, Beelden, Armen, Beenen ende andere Leden van Menfchen in Waffche gemaeckt, met veele andere fuperftitien ende abuyfen daer toe gebruyckt, maeckende tot dien eynde oock eenige byeenkomften ofte vergaderingen, het welck notoirlijck is Afgoderye , ende direclelijck ftrydende jegens des Heeren Woordt, daer uyt vorder inconvenientien fouden mogen volgen, ende de felve mits dien niet en behooren getolereerd maer  I. Boek. H. Achtste Titel mier eeftraft te worden ten exempel van anderen. SOO IST, A*Wv omme naerder daer inne te voorfien, U commiteren ende hevd-n mits defen, te trecken ter Plaetfe daer het yan noode wefen fal ende alomme naer voorgaende klockgeflagh , yan wegen der hooge Overigheyt van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, feer fcherpelijcken imerdiceert ende verbiedt allen ende yegelijcken Perfoonen van wat qualiteyt ofte conditie die wefen mogen, eenige Bedevaerden ofte andere alfulcke fuperftitien, ende het geene dat'er aenkleven magh te gebruycken ofte te uferen, nochte eenwe byeenkomften of vergaderingen tot dien eynde te maecken, od poene, van voor elcken Perfoon contrarie doende, te verbeuren eln boete van vier en twintigh Carolus guldens tot veertigh orooten het ftuck , ende boven dien arbitralijcken gecorrigeert te worden naer exigentie van der faecke, foodickwils als het gebeuZ fal het zy of de felve Perfoonen ofte Overtreders op het felvTfeyt bevonden worden , ofte dat het felve namaels jegens henWen wordt geprobeert. Lallende ende ordonnerende daeromme ahen Officieren dien het aengaen magh, 't inhouden van defe Onfe iegenwoordige Ordonnantie ftricktelijck te onderhouden ende doen onderhouder^, ende jegens den Overtreders van dien te procederïïrlS^utif vJlen voorfchreve breucken ende poenen fonder eenige diffimulatie ofte verdragh. Ende van des te doene, Seven Wy u gefwooren Exploifteur volkomen maght, authoriteyt ende fonderlingh bevel, Ons relaterende wat gy hier inne gedaen mk hebben. Gegeven in den Hage, onder het Zegel van Juffitie in forme van Placate hier op gedruckt, den z3. Junn Anno Placaet inhoudende nader ordre op het geordonneerde in de Placaten van den zo. December i*8i. en zi. November 1584. Den 9. Maert 1589. Gr. PI. 1. Deel., f. Z13. N°. z. DE Ridderfchap , Edele en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt, reprefenterende de Staten van den felven Landen, allen den geenen die defen fullen hen, falut. Alfoo 7 0 niet  van de Papisten. $h met tegenftaende voorgaende Placate van den twintighften Decembris in den jare vyftien hondert een en tachtigh , alomme in den Lande van Hollandt en Weft-Vrieslandt verkondight ende gepubliceert veele verfcheyden fchandaleufe ende argerlijcke Boeckskens ende Liedekens, Refereynen, Nieuw-maeren ende diergelijcke dagelijcks in drucke ende gefchrifte werden uytgegeven ; dat mede veele ongeregeltheden in den voorfchreven Lande , foo in het drucken , in het exerceeren van de Pauflelijcke Ceremoniën, ende andere de Chriftelijcke Religie contrarierende , in het gebruycken van de gepretendeerde Geeftelijcke Habyten, ende het ftellen van de Schoolmeefteren dagelijcks werden gepleeght. Sulcks dat de onwetende en onverfoghte Menfchen, en de gemeene Man daer door hchtehjck tot misverftant, fcheuringe en feditie gebracht fouden mogen worden, het welck fonderlinge in defe tyden dient verhoedt. SOO IST, dat wy met advife van den Pr£efident ende Luyden van den Rade Provinciacl der voorfchreve Landen van nieuws verboden ende geinterdiceert hebben , verbieden en interdiceren by defen eenen yegelijck, van wat ftate , natie , qualiteyt ende conditie de felve foude mogen wefen, eenige argerlijcke, oproerige of fchandaleufe Boeckskens, Nieu-maren, Liedekens, Refereynen of andere , hoedanigh de felve fouden mogen wefen , in geenderhande Talen of Spraecke voortaen binnen de voorfchreve Landen te drucken, noch in drucke of gefchrifte te verkoopen of ftroyen, op de verbeurte van de felve Boeckskens, Liedekens en andere Gefchriften, en daerenboven van hondert Carolus guldens voor de eerfte reyfe , en voor de tweede reyfe op dubbelde boeten en arbitrale ftraffe. Ende ten eynde het felfde te beter magh worden aghtervolght en onderhouden, interdiceren en verbieden Wy allen Boeckdruckers binnen den Lande van Hollandt ende WeftVrieslandt, voortaen yets te drucken, ofte in drucke uyt te laten gaen, ten zy al het felve eerft by ons of onfe Gecommitteerde Raden, of den geenen die wy in de refpedive Steden daer toe fpecialijck fullen authoriferen, zy vertoont, toegelaten en geadmitteert, fonder dat oock na de felve admiflie daer yets toe of afgedaen fal mogen worden : Tot welcken eynde alle Boeckdruckers gehouden fullen zijn een Exemplaer origineel te houden van alle Boecken en Acten die fy fullen drucken, ende het felve aen ons of onfe Gecommitteerde Raden over te feynden, al eer eenige van dien ful- Sff len  $zz I. Boek. H. Aghtste Titel len mogen worden uytgegeven of verkoght, om daer by te mogen weten wat namaels daer aen of af fal wefen gedaen. Ordonnerende mede ten felven eynde , dat alle Druckers onder haerluyder gedruckte Exemplaren gehouden fullen zijn te ftellen haerluyder Naem, de Plaetfe haerluyder refidentie, en het jaer wanneer fulcks is gedruckt , mitsgaders den Aufteur of Tranflateur van dien, op pcene voor de eerfte reyfe van hondert ponden van veertigh grooten het pondt, en verbeurte der Exemplaren, en voor de tweede reyfe twee hondert gelijcke ponden, en verbeurte der Exemplaren, en voor de derde reyfe van drie hondert gelijcke ponden, en banniffement uyt de voorfchreve Landen voor den tydt van tien jaren. Ende fullen de Druckers der voorfchreven Landen gehouden zijn voor den tienden Aprilis eerftkomende wederom te compareren voor ons of onfe voorfchreven Gecommitteerde Raden, en in handen van den felfden vernieuwen den eedt, van dat fyluyden hen in alles hier naer fullen reguleeren, op pcene van t'elcke maendt daer naer te verbeuren de fomme van hondert ponden van veertigh grooten het pondt, foo lange fy daer van fullen blyven in gebreecke. Verbieden ende interdiceeren mede foo wel binnen den Steden als ten platten Lande in de voorfchreve Landen, alle Ingezetenen der voorfchreve Landen, en andere de felve frequenterende, in eenige Kercken of particuliere Huyfen en Plaetfen, op den Velde, in Schepen of Schuyten, eenige toeloop of t'famenkomtte van Mans ofte Vrouwen te maecken of te doen houden, omme eenige Miffen of andere exercitiën van de Pauflelijcke fuperftitien te doen of te hooren , onder wat deckfel het felfde foude mogen wefen, foo wel in het heymelijck als in het openbaer , op poene van verbeurte van twee hondert guldens, tot lafte van den geenen in wiens Huyfen, Velden, Schepen of Schuyten fulcks fal worden gedaen, en dat die geene die de felve Miffen of Pauffelijcke fuperftitien fal hebben gedaen, uyt de voorfchreven Landen van Hollandt ende Weft-Vrieslandt fal moeten vertrecken, fonder daer inne weder te mogen komen, op pcene van ten eeuwigen dagen uyt de voorfchreve Landen openbaerlijck gebannen te worden, op lyfftraffe : Ende dat hy boven dien van fijne alimentatie (foo verre hy eenige heeft) fal worden gepriveert, fonder oock dat de felfde in eenige Steden of Plaetfen van Hollandt of Weft-Vrieslandt fal worden toegelaten , geherberght, gehuyft of gehooft, op verbeurte van hondert guldens tot  van de Papisten. tot Me van den geenen die contrarie fal doen in het Herbergen, Huyfen of Hoven voor de eerfle reyfe, voor de tweede reyfe°van twee hondert guldens, en voor de derde reyfe van drie hondert guldens, en bannifTement als vooren: Ende de geene die hen op het hooren van de voorfz MhTen en Pauflelijcke fuperftitien fullen prefent gevonden hebben, fullen verbeuren hare alimentatie , indien fyluyeenige trecken, en noch vyf en twintigh guldens t'elcken reyfe als fyluyden fulcks hebben gedaen, het zy of fy op het feyt'bevonden worden, of dat namaels het felve tot kenniffe komt: ende gelijcke pecuniele poenen Van vyf en twintigh guldens fullen verbeuren alle anderen die daer prefent zijn geweeft, ende boven' dien daer op bevonden zijnde, haer opperfte Kleet. Verbieden ende interdiceeren voorts een< yegelijck voortaen hem in andere dan in waerlijcke Habyten op der Straten ofte gemeyne Plaetfen te vinden, op de verbeurte van alle andere Habyten tot profyte van de Dienaers van de Officieren, ofte anderen die ter ordonnantie van de Magiftraten van de refpective Plaetfen henluyden daer over fullen bekeuren. Interdiceren ende verbieden mede alle Mans- ende Vrouwenperfoonen , binnen en buyten den Steden van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, hen te onderwinden eenige Schoole te houden , of Kinderen te leeren , ten zy de felve by den Magiftraten van den Steden haerluyder refidentie eerft behoorlijck onderfoght ende geadmitteert zijn, en Aft e daer af hebben verkregen. Ende foo veel de platte Landen aengaet, verftaen dat fy van gelijcken fullen worden onderfoght ende geadmitteert by de Hoofdt-Officieren van de_Dorpen en Plaetfen ftaende in hooge, middele , en lage Jurisdictie onder de hooge Overigheyt van de Landen van Hollandt, en in de Heerhjckheden en Ambachts-Heerlijckheden , toekomende eenige particuliere Heeren of Ambaghts-Heeren van den felven of hare Officieren, op poene van te verbeuren voor de eerfte maend hondert ponden, voor de tweede maend twee hondert ponden, en voor de derde maend drie hondert ponden , en uyt de voorfchreve Landen gebannen te worden voor den tydt van tien jaren. Verbieden voorts den Magiftraten van den Steden, HooftOfficieren, Heeren en' Ambachts ^Heeren , toe te laten of gedoogen, dat yemandt van den geenen die fyluyden admitteren fullen, omme School te houden, eenige Boecken fulien mogen doen leeren, de Chriftelijcke Religie contrarierende , op arbitrale correctie: Sffz Ende  ^ I. Boek. H. Aghtstb Titel. Ende verftaen dat alle de poenen hier vooren geroert, voor een derdendéel fullen bekomen ten behoeve van den Officier die de executie doen fal, voor een derdendéel ten behoeve van den Aenbrenger, en voor een derdendéel ten behoeve van de gemeene fake. Ende bevelen wel expreffelijck den Praefident en Raden Provinciael van de voorfchreve Landen , den Advocaet Fifcael, en Procureur Generael, en allen anderen Officieren en Jufticieren der voorfchreve Landen, defe onfe Ordonnantie te aghtervolgen ende doen aghtervolgen, ftraffende ende doende ftraffen den Contraventeurs van dien na hare forme en inhouden. Ende ten eynde hier van niemandt ignorantie en pretendere, laften ende ordonneren Wy, dat defen alomme in den voorfchreven Landen, daer men gewoon is publicatie te doen , fal worden gepubliceert en uytgeroepen naer behooren. Gegeven in den Hage onder het Zegel van de Staten voornoemdt hier op gedruckt den 9. Martii 1589. Onder ftondt gefchreven, Ter ordonnantie van den Staten. Ondertekent, C de Rechtere. Placaet van den 12. Maert 1591. verbie- biedende den geenen die hun met eede aen de Roomfche Religie verbonden hebben te advoceren , alvooren fy den felven eedt hebben gerenuncieert, &c. Mitsgaders allen Studenten te vertrecken, ofte te ver blyven in de Univerfiteyten onder het gebiedt van den Koningh van Hifpagnïen, Het felve is fonder verandering gerenoveert. Den 12, Maert 1595-. Gr. Pk I, Deel, f. 223. N°. 8, TYE Ridderfchap , Edelen en Steden van Hollandt ende WeftjLJ' Vrieslandt, reprefenteerende de Staten van den felven Lande. Allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen , faluyt. Alfoo tot onfen kenniffe gekomen is, dat dagelijcks in den Hoogen en Provincialen Rade der voorfchreve Landen als Advocaten werden ontfangen de geene die in Univerfiteyten zijn gepromoveert in dewelcke fyluyden hen tot befcherminge van de 'Roomfche dwalingen en fuperftitien by eede hebben verplight: Ende dat uyt de voorfchreve Landen dagelijcks verfcheyde jonge Ge-  van de Papisten, ^zj., Gefellen als Studenten hen begeven naer Loeven, Douay, Do/en ende andere Univerfiteyten aen defe zijde het Geberghte,'ftaende' onder het gebiedt des Koninghs van Spangien, alwaeAle felve niet alleen tegens de ware Chriftelijcke Religie, maer oock tegens den Staet en Regeringe defer Landen worden geinftrueert, het welcke is een faecke van feer quaden exempel en confequentie. Omme waer tegens te voorfien: SOO IST , dat Wy by deliberatie ende advis van den Praefident ende andere Raden van den voorfchreven Hoogen ende Provincialen Raden , geinterdiceert ende verboden hebben, interdiceren ende verbieden expreflelijcken by defen , van nu voortaen in den voorfchreven Hoogen en Provincialen Raden als Advocaten te ontfangen, ofte tot bedieninge van eenige ftaten of Officien in de voorfchreve Landen te admitteeren de oeene' die na den tijdt van fes maenden na de publicatie van defen&, oepromoveert fullen zijn in de Uuniverfiteyten, in dewelcke fyluyden hen tot befcherminge van de Roomfche dwalingen en fuperftitien bv eede fullen hebben verbonden. Ordonneerende voorts die van den Hoogen en Provincialen Raden, voor henluyden te ontbieden den geenen die onder praeftatie van den voorfchreven eedt hare promotien ontfangen hebbende , als Advocaten aireede zijn geadmitteert , of op fulcke promotie aireede verkregen , ofte in de voorfchreve fes maenden noch te verkrygen, verfoecken fullen aeadmitteert te werden, ende den felven van den voorfchreven &eedt doen renuncieeren , ende daer op hen van den voorfchreven eedt te ontftaen; daer toe Wy die van den voorfchreven Hoogen ende Provincialen Raden fpecialijck hebben geauthorifeert, ende authorifeeren by defen, midts dat fy de felve Perfoonen den eedt van getrouwigheyt als anderen, fullen doen praefteeren. Hebben voorts verboden ende geinterdiceert, verbieden ende interdiceeren by defen , dat van nu voortaen niemandt , van wat conditie ofte qualiteythyzy, onder praetext van te wefen Student of anderfints, uyt de voorfchreve Landen en fal mogen vertrecken in de Univerfiteyten van Loeven, Douay, Dolen ende andere aen defe zijde het Geberghte, wefende onder het gebiedt van den.Koningh van Spangien: Bevelende den geenen die aireede hen uyt defe Landen in de voorfz Univerfiteyten hebben getranfporteert , binnen den tydt van fes maenden na de publicatie van defen de felve Univerfiteyten te verlaten ende daer uyt te vertrecken; alles op een poene -Sff3 van  ^6 I. Boek. H. Aghtste Titel van drie hondert guldens t'elcken jare te verbeuren, foo lange fyluyden aldaer fullen blyven, te appliceren de twee deelen ten profyte van den Collegie van de Univerfitëyt tot Leyden geërigeert, ende het refteèrende derdendéel tot profyte van den Officier ende van den Aenbrenger,' die het vervolgh doen fal elcks half en half. Ende fal de executie van dien gedirigeert worden aen de Goederen van de Contraventeurs in defe Landen wefende, of aen de Ouders van de voorfchreve Contraventeurs die geen Goederen en hebben , indien fulcks by haar confent gefchiedt : Behoudens de voorfchreve Contraventeurs hare actie ende regres jegens hare Vooghden, indien fy by de felve in de voorfchreve Univerfiteyten gefonden zijn ende gehouden worden tegens defe onfe Ordonnantie. Ende ten eynde niemandt hier van ignorantie en praetendere, liften ende ordonneeren wy, dat defen alomme binnen den voorfchreven Lande fal worden verkondight en gepubliceert. Ordonnerende voorts de voorfchreve van den Hoogen en Provincialen Raden , mitsgaders allen Jufticieren ende Officieren in den voorfchreven Lande van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, defen te achtervolgen , ende by een yegelijck te doen achtervolgen , ende de Contraventeurs van dien te ftraffen, fonder eenige diflimulatie, alfoo wy verftaen den dienft van den Lande fulcks te vereyflchen. Gegeven in den Hage onder onfen Zegel hier op gedruckt in forme van Placate defen 12. Maert 15*91. Onder ftondt gefchreven, Ter ordonnantie van de Staten voornoemt. Onderteeckent, C. de Rechtere. Placaet , inhoudende nader verklaringe ende verbodt van de f Samenkomften, Conventiculen ofte Vergaderingen , van die hen fratenderen te wefen van de Roomfche Religie: Ende oock tegens het hertrouwen ende her doof en. Den 1. Julii 1594. Gr. Pk I. Deel f. 217. Nu 3. DE Ridderfchap , Edelen ende Steden van Hollandt en WeftVrieslandt, reprefenterende de Staten van den felven Lande, allen den geenen die defe jegenwoordige fullen fien ofte hoo-  van de Papisten. hooren lefen falut. Alfoo niettegenftaende Onfe Ordonnantiën en Placaten, foo van den jare vyftien hondert een en tachtigh als van den jare negen en tachtigh laatftleden , verfcheyden t'famenkomften, conventiculen, ende vergaderingen van Mans- en Vrouwsperfoonen in de voorfchreve Landen , in de Steden, Vlecken, Dorpen , en te Lande gehouden worden , van den geenen die- pretenderen te wefen van de Roomfche Religie , onder het praetext van eenige exercitie, leeringe ofte lefmge te doen. Ende Wy feeckerlijck geinformeert zijn, dat de gemeene Vyanden van de welvaert, rulle ende eenigheydt van den voorfchreven Lande, en de goede Ingezetenen van dien, door alfulcke t'famenkomften, conventiculen ende Vergaderingen, haer quaedt voornemen (tot mine en ondergangh van defe Landen ftreckende ) by alle middelen poogen te vorderen. SOO IST, dat Wy na voorgaende rype deliberatie, ende by advife van de Praefidenten en Raeden van den voorfchreven Landen , geordonneert ende geftatueert hebben, ordonneeren ende ftatueren by defen , dat tot afweeringe van de voorfchreve t/amenkomften, conventiculen ende vergaderingen, alomme in den Landen van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, by allen Officieren, Jufticieren, Magiftraten ende Ingezetenen, onderhouden ende achtervolght fal worden het voorfchreve Placaet, daer jegens by Onsuytgegeven den negenden Martii in den jare vyftien hondert "negen en tachtigh. ' Verklarende voorts ende amplieerende het felve Placaet, hebben Verftaen ende ordonneeren by defen , dat in de pcenen, boeten, breucken ende correciien daer inne verhaelt, vervallen alle de geene die onder het pretext van te wefen van de •Roomfche Religie, eenige t'famenkomften, conventiculen ofte vergaderingen in eenige Kercken, particuliere Huyfen, op den Velde, 'in Schepen, Schuyten, ofte andere plaetfen maken, ofte daer inne verfchynen, het zy of daer een Priefter, Paep ofte Monnick, of eenigh Mans- of Vrouwsperfoon by is, om eenige Pauffelijcke exercitiën, vermaningen ofte leeringe te doen of niet: Ende dat overfulcks foo wel die geene die bevonden fullen worden de exercitie, vermaninge ofte leefmge in de felve t'famenkomften gedaen te hebben , vervallen fullen in de pcenen, ftraffen ende correctie, by den voorfchreven Placate geftatueert, jegens den geenen die Miffen, ofte Pauffelijcke fuperftitien doen, als de geene in wiens Huyfen, Velden, Schepen, Schuyten, ofte andere Plaetfen, het felve wordt ge-  I. Boek. H. Achtste Titel gedaen, ende oock den geenen die daer by, aen, ofte over fullen wefen. Ordonneren voorts dat de geene die onder het praetext van te weien van de Roomfche Religie, hen by eenigh Prieller , Paep of Monnick laten hertrouwen of herdoopen, verbeuren fullen hondert ponden van veertigh grooten het pondt, ende boven dien arbitralijck worden geftraft, ende alle de geene die daer by, aen of omtrent geweeft fullen zyn, vyftigh gelijcke ponden, ende den Priefter, Paep of Monnick het felve gedaen hebbende, in gelijcke poenen , breucken ende corre&ien, als by het voorfchreve Placaet jegens de Misdoenders zijn gedecreteert. Item, dat de geene die bevonden fullen worden, het zy Mansof Vfouwsperfonen hen onderftaen te hebben, dc weet, of infinuatie te doen tot de voorfchreve t'famenkomft ofte conventiculen, verbeuren fal viermael foo veel, als de geene die in de felve conventiculen verfchynen, naer inhoudt van den voorfchreven Placate. Alle welcke poenen, boeten ende breucken , fullen gaen ende geappliceert werden, als by den voorfchreven Placate van den negenden Martii anno vyftien hondert negen en tachtigh is verklsiCTt Ordonneren daeromme, ende beveelen by defen, den Stadthouder , Praaftdenten ende Raeden van den voorfchreven Landen, den Advocaet Fifcael, Procureur Generael, ende allen anderen Officieren ende Jufticieren der felver Landen, defe Onfe Ordonnantie te achtervolgen, ende doen achtervolgen, ende fonder conniventie of diflimulatie, te ftraffen, ende doen ftraffen de Contraventeurs van dien. Ende ten eynde hier van niemandt ignorantie en praetendere, laften ende ordonneeren Wy wel expreffelijck, dat defen alomme in den voorfchreven Landen van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, daer men gewoonelijck is publicatie te doen, ende alle andere Plaetfen, (des noodt zynde) uytgeroepen , gepubliceert ende kennelijck gemaeckt fal worden naer behooren. Gedaen in den Hage onder het Zegel van de Staten voorfchreve hier op gedruckt in forme van Placate den eerften Julii in den jare 1594. Onder ftondt gefchreven, Ter ordonnantie van de Staten. Ondergeteyckent, C. de Rechtere. Pla-  van de Papisten, Placaet, van myn Heeren de Staten Generael van de Vtreenighde Nederlanden , daer by ordre geftelt wordt op het verleenen van de T afpoorten , voor de geene komende uyt Vyanden Landt , ende derwaerts gaen de. Item, tegen dd Jefuiten ende der felver Schooien : Mitsgaders de geene die hen begeven ter Schooien in de Univerfiteyten , ftaende onder de tyrannige Heerfchappye der Spaignaerden , ende in de felve hare promotie aireede genomen hebben , ofte vorder fullen nemen. Den 4. Aoril 1596. Gr. PI. I.Deel, f. 193., N°. i. DE Staten Generael der vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weten: Alfoo Wy feeckerlijck onderricht zijn, dat 'tegens dc gemeene difpofitie van befchreven Rechten , ende verfcheyden voorgaende Placaten, onder het praetext dat by licentie toeoelaten wordt, eenige handelinge ende Koopmans Trafficque op de Landen ende Steden by de Spanjaerts ende hare Adhaerenten in de Nederlanden gcoccupeert, ofte het Spaenfche Gebiedt onderworpen zynde: ende eenige Pafporten verleent worden, omme uyt de vereenighde Nederlanden in de voorfchreve Landen en Steden te reyfen, ende uyt de felve Landen ende Steden in de vereenighde Landen te komen, veele fchadelijcke correfpondentien met de Vyanden gedreven werden, tegens den welftandt defer Landen, en de goede Ingezetenen der felver : Dat oock veel Perfoonen wefende van de Secte, hen vermeetelijck noemende Jefuiten, ^dewelcke by alle onbehoorlijcke middelen arbeyden, omme den Staet der geheele Chriftenheydt te turberen, ende geinflrueert worden, tot ongehoorde ende execrable moorderyen , befonder tegens Potentaten ende Perfonagien van hoogen ftaet, onder praetext van Pafpoort, ende anderfints in defe Landen komen ; dat boven dien veele Ingezetenen defer Landen, hen begeven ter Schooien in de Univerfiteyten van Loeven, Douay, Dooien ende andere, ftaende onder de Tyrannique heerfchappye der Spaignaerts ; mitsgaders in de Schooien der Jefuiten, alwaer de felve niet alleen tegens de ware Chriftelijcke Religie, maer oock tegens den ftaet ende wettehjcke Regeeringe defer Landen vergift, ende alfoo tot der Landen dien- Ttt fte  5*30 I. Boek.. H. Achtste Titel. fte onnut gemaeckt worden : dat van gelijcken bevonden wordt, dat tot officien in de voorfchreve Landen, ende andere openbare Staten geadmitteert werden, Perfoonen hen by eede verplicht, en verbonden hebbende in het nemen van hare promotie , of ander- . lints tot voorflandt van de Roomfche dwalingen ende fuperftitien, waer door den Staet der vereenighde Nederlanden, Provinciën, Leden en Steden der felver, niet alleen jegenwoordigh geturbeert ende gekrenckt wordt, maer oock gefchapen is, dat voor den toekomende tydt de verhoopte en gewenfchte welftandt, eenigheydt ende goede Regeeringe der felver vereenighde Landen, Provinciën, Leden ende Steden van dien, daer door groot intereft ende fchade lijden foude, indien daer jegens niét behoorlijcken en werde voorfien. SOO IST, dat Wy na voorgaende deliberatie hier op gehouden, met den Raede van State der voornoemde Landen, ende voorts met de Staten van de particuliere Provinciën, of hare Gecommitteerden, die daer op gehadt hebben de advifen van de Raeden van Juftitie in de felve: geordonneert ende geftatueert hebben , ordonneren ende ftatueren by defen , de navolgende Pointen. In den eerften, dat na de twee maenden eerftkomende niemandt, Mans- of Vrouwsperfoon uyt de Steden of ten platten Lande van de vereenighde Provinciën, van wat conditie ofte qualiteyt hy zy, na de Landen, Steden of Plaetfen by de Spaigaaers of hare Adhaerenten in de Nederlanden geoccupeert, of die in de Nederlanden het Spaenfchc , ende der felver Adhaerenten gebiedt onderworpen zyn ofte erkennen , directelijck ofte indirectelijcken fal mogen reyfen, fonder van Ons, of den voornoemden Raede van State der vereenighde Provinciën op Onfen name of van den hooghgebooren Vorft ende Heere MAURITS, gebooren Prince van Orangien, Grave van Naffau, Catzenellenbogen, &c. Marquis van der Veere ende van Vliffmgen , Gouverneur ende Capiteyn Generael van Gelderlandt , Hollandt, Zeelandt, Weft-Vrieslandt, Zutphen, Utrecht ende Overyffel, Admirael Generael, &c. of yan den Welgebooren Heere Graaf Wilhelm Loduwich van Naffau, Gouverneur van Vrieslandt, cn Stadt en Landen van Groeningen, op hunnen naem van nieuws behoorlijcke Brieven van Pafpoorten en Sauvegarde geïmpefreert. te hebben , geparapheertde geene die van Ons, of den voornoemden Raede van State geimpetreert fullen wor-  VAft de Papisten.^ 5-3 x worden by een van de voorfchreve Collegien, ende geteyckent by een Griffier of Secretaris der felver, en de geene die verkregen fullen worden van de voorfchreve Heeren Gouverneurs refpective, getekent by de felve , ende gecontrafigneert by een van haerlieder Secretariffen : die Wy verftaen dat niet anders verleent en fullen worden, dan met goede kenniffe van faecken, ende na voorgaende advis van de Magiftraten, of Overigheydt van de Plaetfe°daer den Verfoecker der felver is woonende, daer van in de felve Pafpoort mentie gemaeckt fal worden: op pcene dat de geene die an ■ ders bevonden werdt gedaen te hebben, verbeuren fal drie hondert ponden van veertigh grooten het pondt, ende boven dien geftraft worden naer gelegentheydt der faecken, omme welcke ftraffe. naer behooren te doen, ende alle handelinge met de Vyanden wel en fommierlijcken te onderfoecken, Wy houden ende verklaren voor inditie fuffifant ter torture het reyfen na. de vyandtlijcke Landen, Steden ende Plaetfen fonder Pafpoort als vooren verfocht ende verkregen te hebben. Verbiedende infgelijcks allen en eenen yegelijcken na de expiratie van de voorfchreve twee maenden, uyt of door Vyanden Landen, in de vereenighde Landen te komen, fonder gelijcke Pafpoort van nieuws geimpetreert te hebben, het welck inhouden fal den naem, ende gewoonlijcken toenaem, mitsgaders de profeflie, conditie , ampt ende officie, in gevalle den Verfoecker eenige ampt of officie heeft, ende oock in het korte, om wat faecken hy alhier te Lande begeert te komen, waer hy de felve meent te verrichten, ende hoe lange hy in de Landen fal mogen blyven: ende infgelijcks dat hy hem met het felve Pafpoorte t'fijnder aenkomfte ter naefter Stadt fal vinden , in de Secretarye aldaer, omme hem aen te geven, ende fijne komfte op de Pafpoort te laten teeckenen, op pcene van gehouden te werden voor goeden pryfe, ende boven dien exemplairlijck aen den lijve geftraft te worden, indien yemandt fonder fulcken Pafpoort inden Lande komt, of het felve Pafpoort in eenige pointen van tydt, plaetfe, of anderfints excedeert. Stameren fende ordonneren mede by defen, dat niemandt van wat ftate, conditie of qualiteyt hy zy, na den tydt van fes maenden eerftkomende in eenige Steden of Plaetfen het gebiedt van den gemeenen Vyandt onderworpen, hem en fal mogen houden noch converferen binnen ofte buyten de felve Steden of Plaetfen, fonder nieuwe Pafpoorte ofte Sauvcgarde T 11 2 ver-  ^32, ï. Boek. H. Aghtste Titel verfocht ende geimpetreert te hebben als vooren, op pcene dat de felve gehouden ende getracfeert fullen werden als Vyanden van defe Landen. Hebben voorts verboden ende geinterdiceert, verbieden en interdiceren by defen, allen Ingezetenen der vereenighde Landen, met communicatie, woorden , wercken, of gefchriften, eenige correfpondentie te houden, te geven, fenden of ontfangen, aen of van de gemeene Vyanden, of den geene die fijne heerfchappye of gebiedt onderworpen zyn, van eenige faecken den Staet der voorfchreve vereenighde Provinciën , Leden ofte Steden der felver aengaende, op pcene van aen lijf ende goedt geftraft te worden. Ende op dat de Aenhangers van de voorfchreve fchadelijcke ende moordadige fede der Jefuiten, buyten alle toegangh in de voorfchreve vereenighde Landen, gehouden mogen worden: hebben Wy geordonneert, ende ordonneren by defen , dat niemandt van de felve fecte, ofte by den felven althans ter Schoole leggende, het zy Ingezetenen defer Landen, of anderen uyt Vyanden, nochte uyt eenige andere Landen iri defe Landen fullen mogen komen, te water of te lande, op pcene van als Vyandt, ende aen den lijve exempïairlijcken geftraft te werden: niet tegenftaende eenige Pafporten by den felven verworven. Ordoneren voorts uyt de voorfchreve Nederlanden binnen twee maenden eerftkomende te vertrecken, ende daer uyt te blyven, geduyrende den jegenwoordigen oorloge, allen den geenen wefende van de voorfchreve Secte, die hem binnen den voorfchreven tydt van twee maenden niet en lullen aengeven aen de Magiftraten van de Steden ende Plaetfen haerder refidentie , ende aen den felven doen den eedt van getrouwigheydt voor de voorfchreve Landen eenfamentlijck van de Stadt of Plaetfe haerder refidentie , tot contentement van de Regeerders der felver , ende daer beneffens eedt van abjuratie des Koninghs van Spangien, op pcene als vooren. Verbieden infgelijcks allen ende een yegelijck van de Ingezetenen defer Landen, na de publicatie van defen hen te begeven in eenige Schooien der Jefuiten binnen of buyten de- Nederlanden-, op pcene van ten eeuwigen dage te wefen inhabil , om eenige Ampten ende Officien binnen defe Landen te bedienen, ende alle maendt te verbeuren hondert guldens,, foo. lange fy onder de Jefuiten ter Schooien fullen leggen, dSfei aen hare Goederen die fy alhier- te Lande hebben, fullen wor■iic-i geëxecuteert,. of aen de Goederen van hare Ouders of Voogh- den,  van de Papisten. den, in gevalle fy alsnoch geen Goederen en hebben, of daer van by de Vooghden geen aenwyzinge gedaen en wordt: ten ware de Kinderen jegens kennelijcke wille van hare Ouders ofte Vooghden in de voorfchreve Schooien bleven, in welcken gevalle die Ouders ofte Vooghden geen penningen tot onderhoudt van de felve Kinderen en fullen mogen fenden of adminiffreren , direcïelijck of indirecfelijck , op pcene ende amende als vooren , uyt haer eygen Goedt te betalen. Confenteren niettemin dat de Kinderen die uyt de vereenighde Nederlanden jegenwoordelijck in eenige Jefuiten Schooien zyn, ende binnen drie maenden eerftkomende daer uyt vertrecken, van de voorfchreve pcenen fullen vry wefen. Interdiceren mede alle de Ingezetenen der vereenighde Landen , hen ter Schoole te begeven in de Univerfitëyt van Loeven, Douay, Dooien, ofte andere onder het gebiedt van den Koningh van Spangien ftaende , op pcene van alle jaer te verbeuren duyfent ponden van veertigh grooten het pondt Beveelende den geenen die althans in de voorfchreve Univerfiteyten zyn, binnen fes maenden na de publicatie van defen daer uyt te vertrecken , op gelijcke poene, welcke pcene Wy verftaen dat verhaelt ende geëxecuteert fal worden aen de Goederen van de Contraventeurs in de vereenighde Landen gelegen, ofte aen de Goederen van de Ouders of Vooghden der felver, alles als hier vooren in reguard van de oeene die onder de Jefuiten ter Schooien leggen, geordonneert is.& Ordonneren voorts dat tot egeene Staten, Officien, ofte publicque dienften in de voorfchreve Landen, Leden of Steden van dien toeoe^ laten en fullen werden, de geene die na den tydt van fes maenden naer de publicatie van defen , hare promotie genomen fullen hebben, onder eedt van voor te ftaen de Roomfche dwalingen en fuperftitie: Ende dat die geene die op fulcke promotien aireede verkregen ende in de voorfchreve fes maenden noch te verkrygen^ in dienfte geadmitteert zyn, of geadmitteert fullen worden, van den voorfz eedt fullen verfoecken ontflagen te zyn, ende den eedt van getrouwigheydt aen den Lande , ende abjuratie des. Koninghs van Spangien te doen. Omme welcke ontflaginge te doen, en den eedt af te nemen , Wy geauthorifeert hebben , ende authorifeeren by defen, de ordinaris Rechters voor den welcken fulcks- valt:: op pcene dat fy de voorfchreve Staten niet en fullen mogen exerce*. ren: ende foo de felve by Commiffie gegeven zyn, dat die met'er Ttt 5 daedk  r, ,. I. Boek. H. Achtste Titel daedt rullen wefen impetrabel. Ordonneren voorts allen den geenen die onder den voorfchreven eedt gepromoveert zyn , ofte namaels gepromoveert fullen werden, ende haerluyder refidentie in de vereenighde Nederlanden genomen hebben , ofte namaels fullen begeeren te nemen, binnen eene maendt na de publicatie van defen, of na dat fy hare refidentie in de voorfchreve Landen hier namaels fullen nemen, te compareren voor de Magiftraet van haerluyder refidentie, ende van den felven te verfoecken van den voorfchreven eedt ontflagen te worden, ende voorts eedt van abjuratie ende getrouwigheydt te praefteren als vooren, op poene dat by gebreecke van dien fy gehouden fullen zyn hen uyt den Lande te vertrecken, ende het felve niet doende , dat fy t'eynde van de eerfte maendt daer naer fullen verbeuren vyftigh guldens , het eynde van de tweede maendt hondert guldens, ende niet vertrocken wefende binnen de derde maendt, dat fy uyt de vereenighde Landen fullen werden gebannen. Alle welcke pecuniéle poenen ende confifcatien van Goederen bekeert fullen worden een derdendéel tot behoef van de gemeene faecke, een derdendéel tot profyt van den Officier die de executie doen fal, ende het derde derdendéel tot profyt van den Aenbrenger. Ende ten eynde niemandt hier van onwetenheydt en pretendere, ontbieden Wy, ende beveelen Onfen lieven ende welbeminden de Staten, Stadthouderen, ende Gedeputeerde Raeden van de Provinciën refpeftive van Gelderlandt, en Graeffchap Zutphen?, Hollandt, Zeelandt, Utrecht, Vrieslandt, Overyffel, Stadt en Lande van Groeningen. en allen anderen Jufticieren, Officieren ende Dienaren des verfocht zynde, dat fy defe Onfe Ordonnantie alomme doen verkondigen, uytroepen ende publiceeren, daer men gewoonlijck is uytroepinge ende publicatie te doen. Lattende mede de Stadthouders, Cancelier, Prsefident en Raeden Provinciael, den Advocaet Fifcael, en oock den Procureur Generael, ende alle andere Officieren, Rechteren ende Jufticieren van de voorfchreve Landen, mitsgaders den Admirael, Vice-Admiralen, allen Overften , Collonellen, Ritmeefteren, Capiteynen , Officieren en Bevelhebberen, defe Onfe Ordonnantie ende beveelen te achtervolgen, ende doen achtervolgen, procederende, ende doende procederen tegens de Overtreders van dien, fonder gratie, faveur, diffimulatie ofte verdragh, alfoo Wy het felve tot der Landen welftandt noodigh bevonden hebben. Gege-  van de Papisten. ^ geven in 'sGravenhage in Onfe Vergaderinge, den vierden April 15-95. Was geparapheert, Nyevelt, vt. Onder ffondt, Ter ordonnantie van de voornoemde Heeren Staten Generael, Geteeckent , C. Aerffen. Placaet van de Edele Mog. Heeren Staten van Zeelandt, daer by verboden wordt dat egeene Jefuiten, vreemde Tapen, noch andere Geeftelijcke Terfoonen, in de Trovincie van Zeelandt. en mogen komen : Mitsgaders niemanden der felver Ingezetenen hen begeven ter Schooien by de Jefuiten , noch oock in de Univerfiteyten ofte Schooien onder den Koningh van Spaignien of Eert Eiber togen behoorende. Den 19. Februarii 1609. Gr. PI. I Deef, f. 227. N°. 1. Die Staten des Landts en Graeffelijckheyts van Zeelandt: Alfoo Wy onderricht zijn, dat niet. tegenftaende het Placaet by de Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, in April des jaers vyftien hondert fes en tnegentigh uytgegeven, onder andere tegen de Jefuiten ende der felver Schooien, mitsgaders de geene die hen begeven in de Univerfiteyten van Loeven, Douay en Dolen, de licentie dagelijcks fulcks toeneemt, fonderlin. ge by occafie van de tegenwoordige handelinge, dat veele Jefuiten 'en vreemde Papen hun verftouten van buyten in de Provincie van Zeelandt te komen , en aldaer Conventiculen te houden, alwaer . fy niet alleene tegen de ware Chriftelijcke Religie en predicken, mille doen, doopen, &c. maer oock poogen de goede Luyden wys te maecken ende te perfuadeeren, dat de tegenwoordige Overigheyt niet en zy hare wettige Overheyt, ende dat fy daerom de contributien die tot befcherminge van den Lande en goede Ingezetenen van dien werden geordonneert ende geheven, niet en fouden fchuldigh noch gehouden wefen op te brengen, ende alfulcks voor foo veele in hun vermogen is , trachten de Gemeente oproerigh te maecken en te verleyden, alles tot merckelijcke fchade en ondienft van den welftandt van het Landt ; dat mede noch evenwel veele en verfcheyden Ingezetenen van den Lande van Zeelandt hun begeven in de voornoemde Schooien of Univerfiteyten  S}6 ï. Boek. H. Achtste Titel ten van Loeven, Douay, ende Dolen, als mede in de Schooien der Tefuiten, alwaer fy niet alleenlijck tegens de ware Chriftelijcke Religie en werden geinftrueert, maer oock tegen den Staet en wettehjcke Regieringe der Landen vergift, ende alfoo tot der Landen dienft onnut. ja veel eer tot Vyanden van haer Vaderlandt werden gemaeckt, tot grooten intereft en fchade van het Landt, foo daer mne by Ons niet en werde behoorlijck voorfien. SOO IST, dat Wy omme fulcks te doen, geordonneert ende geftatueert hebben, ordonneeren en ffatueercn by defen, dat egeene Jefuiten , Papen, ofte andere Geeftelijcke Perfoonen en fullen mogen komen uyt Vyanden of andere Landen binnen de Provincie van Zeelandt, onder wat pretext het oock foude mogen wefen , op pcene van als Vyanden aen den lyve exemplaerlijck geftraft te worden. Ende op dat de felve daer inne komende , ofte de geene die daer tegenwoordigh zijn, dies te beter ontdeckt en achterhaelt werden, foo hebben Wy geordonneert, ende ordonneeren by defen, dat den geenen die de voorfz Jefuiten, Papen, ofte andere Geeftelijcke Perfoonen als vooren van buyten de Provincie van Zeelandt in de felve komende , of daer inne zijnde , fal ontdecken en aenwyfen , daer vooren fal genieten f/voor elck der felver) de fomme van twee hondert guldens, te betalen by de refpeftive Rentmeefters van de confifcatien yeder in fijn Quartier. Verbieden voorts, dat niemandt van de Ingezetenen van den Lande van Zeelandt hem en fal mogen begeven in eenige Schooien der Jefuiten, binnen of buyten de vereenighde Nederlanden, ende fpecialijck niet in de Univerfiteyten van Loeven, Douay en Dolen, wefende onder het gebiedt van de Eertz-Hertogen of Koningh van Spanjen, op poene van ten eeuwigen dage te wefen inhabil om eenige Ampten en Officien binnen den Lande van Zeelandt te bedienen ; ende boven dien alle jaren te verbeuren de fomme van duyfent guldens, te verhalen aen hunne Goederen binnen defen Lande gelegen, en aen de Goederen van hare Ouderen en Vooghden , foo fy alsnoch egeene en hebben. Bevelende alle den Ingezetenen van Zeelandt , die tegenwoordelijck in de voorfchreve Schooien of Univerfiteyten zijn, hun binnen drie maenden na de publicatie van defen, van daer te vertrecken, op gelijcke pcene van duyfent guldens, te verhalen als vooren. Ende dit alles onvermindert ende fonder praejudicie van de voorgaende Placaten, foo tegen gelijcke Conventiculen als van Poli-  van de Papisten. i*-*, Policie ende andere voor defen geëmaneert. Alle welcke pecunie le pcenen bekeert fullen werden, een derdendéel tot behoeve van de gemeene faecke, een derdendéel tot profyte van den Officier die de executie doen fal, ende het derde derdendéel tot profyte van den Aenbrenger, behalven van twee hondert guldens hier voo ren alleenlijck geordonneert voor den geenen die yemandt foo voorfchreve is, fal ontdecken , die de felve alleen fal genieten. Ende ten eynde het inhouden van defen alomme magh werden geobferveert, ende niemandt daer van ignorantie en pretendeere, lallenen bevelen Wy dat defe alomme fal werden gepubliceert ende verkondight , daer men gewoonlijck is publicatie te doen. Lallende mede allen Officieren, Jufticieren ende allen anderen die dit eenighfints aengaen magh, defe Onfe Ordonnantie en Bevel te achtervolgen en doen achtervolgen , procederende tegens de Overtreders van dien, fonder gratie , faveur , diftimulatie ofte verdragh alfoo Wy het felve tot 'sLandts dienft nodigh bevonden hebben 'Maer want veeltydts gebeurt dat door flappigheyt of conniventie van verfcheyden Officieren die de executie in defen te doen toeftaet de disordren hier in dagelijcks toeneemen, foo hebben Wy boven'defen , om daer mede tegen te voorfien, Onfe Gecommitteerde Raden geordonneert, foo Wy die ordonneeren midts defen, dat fy fcherp reguard neemen dat de Officieren alomme hun debvoir hier in neerftelijck doen, en hun tegen de nalatige informeeren, omby Ons ten refpecte van den geenen die daer inne fchuldigh fullen bevonden werden, fulcks geordonneert te worden , gelijck Wy voor den dienft van den Lande fullen bevinden te behooren. Aldus gedaen en gearrefteert ter Vergaderinge van de Heeren Staten van Zeelandt, in het Hof aldaer tot Middelburgh den 19 Februarii 1609. Ter ordonnantie van de Heeren Staten voornoemt. B de Jonge. Placaet 3 inhoudende ordre op het inkomen der Roomfche Geeftelijckheyt, ende verbodt van den eedt tot voorjiant des Taus, &c. Den 27. Maert 1612. Gr. Pk I. Deel, f. 199. N°. 2. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defe fullen fien ofte hooren lefen, faluyt. Al- V v v foo  i. Boek. H. Aghtste Titel foo Wy feekerlijck worden onderright, dat dagelijcks veele Priefters, Monnicken, ende andere gefeyde Geeftelijcken ofte Rehgieufe Perfoonen, doende profeflie van de Pauffelijcke Religie: En infonderheyt van de feer fchadelijcke Secte der Jefuiten, haer be? o-Cven ende verblyven in de vereenighde Nederlanden, alwaer fy hare vreemde leeringen onder den goeden Ingezeten ftrooyen ende dry ven, oock inplanten verfcheyden ende in Godts woordt verbodene fuperftitien: Ende fonderlinge arbeyden, omme ftaende te houden die geufurpeerde tyrannicque maght van de Paufen van Romen , die felve fteïlende niet alleen in het Kerckelijcke boven alle univerfele Conciliën, maer oock in het tydelijcke boven alle Koningen, Potentaten, Princen ende Republicquen, felfs oock foo verre om over den Perfoonen van de Koningen ende Princen, hare Rijcken, Landen ende Staten te difponeeren, en den Onderzaten van hare fchuldige gehoorfaemheyt te diverteeren , ftreckende fulcke proceduyren"notoirlijck tot oproer en perturbatie van de gemeene rufte:: Waer by voorts occafie gegeven wordt tot veele grouwelijcke en moordadige aenflagen, daer van die Rijcken van Vranckrijck en Groot-Brittannien, mitsgaders de Republicque van Venetien, verfche en onwederfprekelijcke getuygeniffe geven, aengefien mede by Ons ende by de Staten van eenige Provinciën der Vereenighde Nederlanden, hier voortydts oorbaer bevonden is, te maken °en doen publiceeren verfcheyden Placaten en Ordonnantiën, foo omme te beletten dat die Onderzaten van defe Landen met fle voorfchreve doolinge, ftrydende foo wel jegens de ware Chriftelijcke Religie , als oock jegens de wettehjcke Regieringe defer Landen, niet en fouden werden vergiftet: ende dat de geene die aireede vergiftet waren , of by eede hen verplicht hadden, omme die Pauffelijcke dwalingen , ende daer onder die voorfchreve pernicieufe leeringe voor "te ftaen, tot geene ftaten ofte "officien en fouden worden geadmitteert, als omme (conform die gemeene wetten en rechten) te-verhoeden, alfulcke Conventiculen ende Byeenkomften , waer uyt merckëlijck quaedt of ondienfte voor de gemeene faecke fouden komen te ontftaen , mitsgaders allerley collecten ende heymelijcke fchattinge, ftreckende tot ontblootmge yan defe. Landen :. Ende dat in alle het geene voorfchreve is, nodigh ifoj generaliick over die voorfchreve vereenighde Landen te voorgm: oock op. dat des te beter goede eendraght ei\de ordre tuffchen  van de Papisten. gf£ fchen de Onderzaten van defe Landen, met de Onderzaten van Onfe Nagebuyren magh worden onderhouden , ende die onderlinge eonverfatien, volgende de gemaeckte verdragen , met behoudemïfe van de vryheyt en fekerheyt defer Landen, ende dat onder goede wetten, waer na een yegelijck hem magh weten te reguleeren, gecontinueert, gelijck in andere Rijcken ende Landen mede gedaen is. SOO IST, dat Wy na voorgaende refumptie van verfcheyden Placaten ende Ordonnantiën , foo in defe Landen hier voortijdts,. als oock in andere naburige Rijcken en Landen gemaeckt, by advis en deliberatie van fijne Excellentie ende den Raedt van State, geordonneert ende geftatueert hebben, ordonneeren en ftatuceren by defen, dat alle Priefters, Monnicken, Jefuiten,-en andere gefeyde Geeftelijcke of Religieufe' Perfoonen wan de Roomfche Religie , van wat ordre die zijn, die binnen de twee maenden na de publicatie van defen in de vereenighde Landen fullen willen komen, gehouden fullen wefen ter eerfter Stede van harer aenkomfte, en voorts t'elcker Plaetfe daer fy fullen willen vernaghten, aen den Hoofdt-Oilicier van de Plaetfe, foo den. felven aldaer woont , ofte anderfints aen fulcken anderen Officier , als hem aldaer is onthoudende, aen te geven hare namen, qualiteyt en logement: gelijck oock na de voorfchreve twee maenden gehouden fullen wefen te doen, de Perfoonen van de voorfchreve qualiteyt, die aireede in de voorfchreve Landen gekomen zijn, ende in de felve geene vafte bekende woonplaetfe en hebben, alle het welcke by de voorfchreve refpeftive Officiers pertinentelijck fal werden aengeteykent; ende fullen die leege Officieren haren Hoofdt-Officieren, en felve den Magiftraten van de Steden daer van dadelijck adverteeren, ten eynde by de eene foo wel als de andere goede toelicht magh genomen werden, dat by alfulcke vreemde Perfoonen niet en werde geattenteert, tot ondienfte van de Landen. Ende in gevalle yemandt van de voorfchreve Perfoonen fijnen naem fulcks als hier vooren gefeyt is, niet en fal hebben bekent gemaeckt, de felve fal verbeuren vyftigh guldens, en boven dien belaft werden uyt de vereenighde Nederlanden te vertrecken, fonder daer inne weder te komen, op poene van openbare banniftèment. Belaften daer beneffens allen ende eenen yegelijck, alwaer eenige Jefuiten, Priefteren, Monicken, ende andere gefeyde Geeftelijcke of Religieufe Perfoonen fullen komen te logeeren, te onderfoecken of de felve V v v 2 hare  54© I- Boek. H. Aghtste Titel hare namen hebben aengegeven als vooren, ende indien fulcks niet en is gedaen, dat fyluyden den naem en qualiteyt van de felve Perfoonen voor den derden nacht van haer verblyven, aen de Officiers fullen bekent maecken, óp de verbeurte van hondert guldens , fonder dat hem yemandt fal mogen excuferen, van dat hy die Perfoon of Perfoonen tot fijnen huyfe logerende, niet en fal hebben gekent, uytgefondert alleenlijck openbare Herbergiers, van welcker wetenfchap niet en fal konnen bewefen worden. Verbieden voorts allen ende een yegelijck van de Ingezetenen defer Landen, na de publicatie van defen, hen te begeven in eenige Collegien of Schooien der Jefuiten , op pcene van ten eeuwigen dagen te wefen inhabil omme eenige ampten of officien binnen defen Landen te bedienen „ ofte eenige Prebenden , Canonifyen , of andere beneficiën te genieten, ende boven dien uyt hare Goederen alle maendts die fyluyden in de voorfchreve Schooien of Collegien fullen verblyven, te verbeuren hondert guldens; ende gelijcke poenen foo van inhabiliteyt als pecuniele, fullen onderworpen wefen de geene die voor de publicatie van defen in de voorfchreve Schooien of Collegien haer begeven hebben , en binnen twee maenden na de publicatie van defen hen daer uyt niet datelijck en begeven. Ende indien fulcke Perfoonen geene Goederen en hebben, fullen hare Ouders,, of Vooghden daer vooren convenibel ende executabel wefen, ten ware fulcke Perfoonen jegens kennelijcken wille van hare Ouders of Vooghden in de voorfchreve Scholen of Collegien haer begaven, of verbleven, in welcken gevalle den Ouders of Vooghden verboden wordt aen de felve penningen te fenden ofte fubminiftreeren, directelijck of indireételijck , op poene en amende als vooren, uyt haer eygen goedt te verbeuren. Wy verklaren voorts by defen nul en van geender waer den die alienatien ofte verbinteniffen van Goederen, by de Perfoonen jegens defe Ordonnantie in de voorfchreve Collegien of Schooien blyvende of haer begevende, voortaen te doen, ende insgelijcks hare donatien, teftamentaire, codicillaire en andere difpofitien , geduyrende haer verblyf in de- felve Schooien of Collegien te doen ofte maecken.. Verbieden voorts dat tot egeene ftaten, officien of publicque dienften in voorfchreve: Landen-, Leden en Steden van dien, toegelaten fullen werden eenige Perfoonen , zijnde Ingeboorenen ofte Ingezetenen tan defe Landen 3 die na. twee maenden na de publicatie van defen  van de Papisten. fen hare promotien fullen nemen onder eede van voor te ftaen de Roomfche dwalingen en fuperftitien : ende dat die geene die federt de pacificatie in den jare vyftien hondert fes en feventigh binnen Gent gemaeckt, fulcken eedt gedaen hebbende in dienfle fijn geadmitteert, binnen twee maenden na de publicatie van defen, van den voorfchreven eedt fullen verfoecken ontflagen te werden) ende den eedt van getrouwigheyt ter plaetfe van hare wöonplaetfc naer het gebruyck aldaer doen, ten ware fy voor defen den felven eedt hadden geprefteert, of opentlijck afgegaen waren de voorfchreve Roomfche fuperftitien: omme welcke ontflaginge te doen ende nieuwen eedt te ontfangen, Wy geauthorifeert hebben, ende' authoriferen by defen, de ordinaris Magiftraet van de Plaetfe daer fulcks valt, ende fal het officie of ftaet van den geenen die het geen voorfchreve is, niet en doet, met der daedt wefen impetrabel, fonder dat hy het felve vorder fal mogen bedienen. Ordonneeren voorts allen den geenen die onder den voorfchreven eedt gepromoveert zijn, of namaels gepromoveert fullen worden, ende haerluyder refidentie in de vereenighde Nederlanden genomen hebben, of namaels fullen begeeren te neemen, binnen een maendt na de publicatie van defen, ofte na dat fy hare refidentie in de voorfchreve Landen hier naemaels fullen nemen, te compareren voor den Magiftraet van haerlieder refidentie , ende aldaer te prefteeren den eedt van getrouwigheyt aen defe Landen, op pcene dat by gebreke van dien, fy gehouden fullen zijn hen uyt den Lande te vertrecken,. ende het felve niet doende, dat fy ten eynde van de eerfte maendt daer aen fullen. verbeuren vyftigh. guldens, ten eynde van dë tweede maendt hondert guldens, ende niet vertrocken wefende binnen de derde maendt,. dat fy uyt de vereenighde Landen fullen werden datelijck gebannen. Verbieden ende interdiceren mede foo wel binnen den Steden als ten platten Lande, allen Ingezetenen der voorfchreve Landen, ende andere de felve frequenterende, in eenige Kercken of particuliere Huyfen en Plaetfen» op den Velde, in Schepen of Schuyten,. eenige toeloop of t'famenkomft van Mans . of Vrouwen te maecken of te houden-, om eenige miffen ofte andere exercitiën van de Pauffelijcke fuperftitien „ vermaninge, leeringe ofte leefinge te doen , ofte anderfints eenige conventiculen of Vergaderingen van de Roomfche Religie te houden,, of te helpen houden , alwaer het foo , dat daer noch Paep „ Vvv 3- aock  I. Boek. H. Aghtste Titel. noch Monnick, nochte eenige andere Perfoon by en ware, die de voorfchreve exercitie, leeringe of vermaninge fouden doen, onder wat deckfel het felfde foude mogen wefen, foo wel in het heymelijck als in het openbaer, op verbeurte van twee hondert guldens, tot laffe van den geenen in wiens Huyfen , Velden , Schepen of Schuyten fulcks fal werden gedaen, ende dat de geene die de felve miffen ofte Pauffelijcke fuperftitien, vermaninge, leeringe ofte voorlefinge fal hebben gedaen, indien de felve is gekomen van buyten, uyt de vereenighde Nederlanden, eeuwighlijck fal werden gebannen op lyfftrafte, ende daerenboven gecondemneert in arbitrale amende. Ende indien het is een Perfoon refiderende in defe Landen, fal moeten vertrecken, fonder daer inne weder te mogen komen , op* pcene van mede ten eeuwigen dage uyt de voorfchreve Landen openbaerlijck gebannen te werden, op lyfftraffe, ende dat hy boven dien van fijne beneficie, of alimentatie (foo verre hy eenige heeft) fal worden gepriveert, fonder oock dat de felve in eenige Steden of Plaetfen van defe Landen fal werden toegelaten, geherberght, gehuyft of gehooft, op verbeurte van hondert guldens, tot lafte van de geene die contrarie fal doen in het herbergen, huyfen of Hoven voor de eerlte reyfe , voor de tweede reyfe van twee hondert guldens, ende voor de derde reyfe drie hondert guldens, en banniffement als vooren. Ende die geene die hen op het hooren van de voorfchreve miffen, Pauffelijcke fuperftitien, vermaninge, leeringe ofte leefmge fullen prefent gevonden hebben, ende daer by, aen of over fullen zijn geweeft, fullen verbeuren hare beneficie en alimentatie, indien fyluyden eenige trecken, en noch vyf en twintigh guldens t'elcken reyfe als fyluyden fulcks hebben gedaen, het zy of fy op het feyt bevonden worden, of dat namaels het felve tot kenniffe komt, ende gelijcke pecuniele pcenen van vyf en twintigh guldens, fullen verbeuren alle andere die daer prefent zijn geweeft, en boven dien daer op bevonden zijnde, haer opperfte Kleedt. Wel verftaende, dat in gevalle yemandt bevonden werdt eenige leeringe geftroyt ofte voorgefteldt te hebben, ftrydende tegens de Regeringe van defe Landen , ende tot diverfie van de gehoorfaemheyt van de Onderzaten van dien, dat de felve als een Seditieux en Muytmaker aen den lyve fal werden geftraft , felfs oock ter doodt, in gevalle de gewightigheyt van de faecke fulcks fal vereyfchen. Ordonneeren voorts, dat de geene die  van de Papisten. die onder pretext van te weefen van de Roomfche Religie, hem by eenigh Prieffer, Paep of Monnick , laten hertrouwen ofte her doopen, verbeuren fullen hondert guldens , en boven dien arbitra hjck worden geftraft, en alle de geene die daer by, aen ofte on trent geweeft fullen zijn, vyftigh guldens, ende denPriefter, Paep of Monnick, het felve gedaen hebbende, fullen vervallen in geliicke pcenen, breucken ende correftien als vooren. Item , dat de geene die bevonden fullen werden, het zy Mans of Vrouwsperfoonen hen onderftaen te hebben de weet of infmuatie te doen, tot de voorfchreve t'famenkomften of conventiculen , verbeuren fal viermael foo veel als de geene die in de felve Conventiculen verfchvnen. Verbiedende voorts wel expreftelijck alle Perfoonen in defe Landen woonende, of de felve frequenterende, te doen eenige col leef e of vergaderinge van geldt, om gebraght te werden Euyten dele Landen , het waer dan voor eenige Kercken, Godtshuyfen, Geeftelijcke Collegien of Conventen, ofte voor wie het felve fou de mogen zijn, of tot alfulcke collecten te contribueeren , fonder fpeciael confent van de hooge Overigheyt van de Provincie op poene dat de geenen die alfulcke Collecten fullen doen, of het gecollecteerde geldt fullen uytvoeren, geftraft fullen werden aen den lyve, met confifcatie van alle hare Goederen. Ende dat die geene die daer toe fullen hebben gecontribueert , fullen worden geftraft arbitrahjck, ende daerenboven betalen vier maal foo veel als fy in de voorfchreve collecte fullen hebben gecontribueert Alle welcke boeten en breucken fullen gaen en geappliccert worden, voor een derdendéel ten behoeve van den Officier die de executie doen fal voor een derdendéel ten behoeve van den Aenbrenger, ende voor een derdendéel ten behoeve van de gemeene faecke; blyvende niet te min de particuliere Ordonnantiën op de voorfchreve poincfen m de Provinciën gemaackt in haer geheel ende ongeprejudicieert Ende op dat niemandt hier van en pretendere eenige ignorantie" verfoecken ende ontbieden Wy de Staten, StadthouderenT Gecommitteerde Raden en Gedeputeerde Staten van de Provinciën vin Gelderlandt en Graaffchap Zutphen, Hollandt ende Weft-Vries landt, Zeelandt, Utrecht, Vrieslandt, Overyftel, Stadt Groenineen ende Ommelanden; laften voorts ende bevelen de Raden van Brabandt ende van Vteenderen, den DroiTaert van Drent, ende van Wedde cn Weftwoldingerkndt, ende alle andere jufticieren ende- OÖL-  f44 I. Boek. H. Aghtste Titel Officieren, die dit aengaen mach, dat fy defe Onfe Ordonnantie van fionden aen alomme doen verkondigen , uytroepen ende publiceeren, daer men gewoonlijck is verkondinge ende publicatie te doen, met bevel aen den Cancelier , Praehdenten ende Raden, Advocaten Fifcaels, en Procureurs Generael, ende alle andere Officieren en Rechteren , als mede Vafallen hebbende Jurisdictie , defe Onfe Ordonnantie en Bevelen te achtervolgen, ende doen achtervolgen, procederende jegens den Overtreders van dien , fonder gratie, faveur, diflimulatie, ofte verdragh, met expres bevel aen alle Officieren van ter faecke van defen Placate geroert, geen overkomfte nochte compofitien te maecken, maer praecifëlijcken te executeren den inhoudt van den felven Placate , van 'sLandts derdepart aen het Landt getrouwelijck te reeckenen, voor foo veel fy des volgens hare Commilhe fchuldigh zijn : ende de Aenbrengers haer derdepart te laten volgen, fonder eenige moeyte of kortinge, alles op pcene van privatie van hare officien, en daerenboven arbitrale correctie, alfoo Wy dit alles tot dienft van den Lande fulcks bevinden te behooren. Aldus gedaen ende gearrefteert ter Vergaderinge van de hooghgemelde Heeren Staten Generael in 's Gravenhage den 27. Martii 1612. Was geparapheert, /. van Oldenbarnevelt, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve Heeren Staten Generael. Geteeckent, C. Aerjfen, Placaten van den 26. Februarii 1622., .8. September 1629., 30. Augufti 1641. ende 14. April 1649. Jegens der Tausgejinde Geefielijckheyt , Conventiculen, .Schooien, Collecten, Kloppen , Vooghden, ende compofitien der Officieren , &c Gr. PI. L Deel, f. 203. N°. 3. DE Staten Generael der Vereenigde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weeten. Alfoo niet tegenftaende 1 Onfe voorgaende Placaten , evenwel de fchadelijcke en moortdadige Secte van Jefuiten en andere Priefters, Monnicken, en gefeyde Geeftelijcke of Religieufe Perfoonen, van de Roomfche Religie zijnde, haer onderftaen binnen defe Landen te komen in de Steden ende ten platten Lande, omme  van de Papisten. omme de goede Ingezetenen met hare valfche leeringe tot Afgoderye en afkeer van hare wettige Overigheyt te brengen, ende tot moorderye van Princen en Potentaten, ende allerhande verraderyc tegens de felve te inftrueeren; 2 Infonderheyt mede omme daer door bet gepretendeerde öppergefagh van den Taus van Roomen ende Jij* nen aenhangh in bet Kerckelijcke te bevorderen, ende de Gemeenten in te planten; maeckende hier te Lande allerhande verboden Conventiculen , tot nadeel van den Staet van den Lande, mitsgaders trachtende de Kinderen af te trecken van de gehoorfaemheyt van hare Ouders, ende de Vrouwen van hare fchuldige plicht tot hare Mans, gelijck fulcks uyt verfcheyden Act en is gebleecken, daer tegens by Ons ende de Heeren Staten van de particuliere Provinciën refpective, volgende het loffelijcke exempel van verfcheyde Koningen ende Republicquen, diverfche Placaten hier bevoorens zijn gemaeckt geweeft, die Wy geenfmts mits defen derogeeren (uytgefondert in de poincfen, daer inne by defen anders werd geftatueert) maer omme de voorfchreve boofe en fchadelijcke Menfchen te beter te weeren, genoodtfaeckt worden daerenboven tegens de felve noch nader te voorfien. SOO IST: Dat Wy inhsereerende Ons Placaet van den 3 dertighften Augufti feftien hondert een en veertigh, verboden en geinterdiceert hebben, verbieden en interdiceeren by defen, dat geene Jefuiten, of in eenige graden of deelen van hare Ordre wefende, nochte Priefters, Papen, Monnicken, ofte andere geordende Perfoonen van de voorfchreve Roomfche Gefinde, in de vereenighde Nederlanden en geaftbcieerde Plaetfen en fullen mogen komen, of verblyven, het zy of de felve Ingeboornen zijn of niet. Ende hebben geordonneert, ende ordonneeren by defen, dat alle Jefuiten, ofte die in eenige graden ofte deel van hare Ordre zijn, tegenwoordigh in den Lande wefende, ofte die na dato defes van buyten daer inne fullen komen, gehouden worden voor goeden prinfe en rantfonabel, als Vyanden van den Lande, ende als fulcke by elck aengetaft ende aengehouden fullen mogen worden, ende gelevert aen den Officier yan de Plaetfe, omme met fijn kenniffe, voorweeten en goedtvinden van de Magiftraet voor de eerfte reyfe gerantfonneert te worden foo hoogh men fal konnen , ende in allen gevalle niet lager als op hondert ponden grooten Vlaemfch voor elck perfoon, waer van den geenen , die den felven in voegen als vooren fullen hebben aengehouden, ofte oock anderfints aen de Of- W w w ficiers  I. Boek, H. Aghtste Titel fieiers ontdeckt, fulcks dat die in handen fullen zijn gekomen, genieten fullen de drie vierde parten, ende den Officier een vierde part, 4 ende daer na weder gekregen wefende , geftraft fullen werden als Terturbateurs van. % gemeene rufte, na exigentie van faecken. Verbieden insgelijcks alle Ingezetenen van den Lande, fulcke Perfoonen te huyfen, hooven ofte logeeren, op een boete van hondert ponden Vlaems, voor de eerfte reyfe te verbeuren, Voor-de tweede reyfe van twee hondert ponden Vlaems , en voor de derde reys aen den lyve geftraft en gebannen te worden. 5 Verbiedende mede alle Ingezetenen defer Landen , met dc voorfchreve Perfoonen te correfpondeeren door Brieven of anderfints. Lattende eenen yegelijcken, die van foodanige eenige Brieven komt te ontfangen, de felve datelijcken aen de Hoofdt-Officieren of Magiftraten van de Steden ofte platten Lande over te leveren, op een boete van vyftigh der voorfchreve ponden Vlaems t'elcken reyfe te ■verbeuren, foo dick- en menighmael als fy bevonden fullen werden ter contrarie gedaen te hebben. Ende wat belanght de Priefters, Papen, Momeken, ofte andere geordende Perfoonen van de voorfchreve Roomfche Religie, geene Jefuiten wefende, die 6 voor den jare feftien hondert twee en twintigh binnen defe Landen woonacfitigh, ende by publicque tolerantie gedooght zijn geweeft, fullen de felve gehouden zijn haer binnen aght dagen na de publicatie van defen, aen de Magiftraten van haer refidentie aen te geven met hare namen en woonplaetfen, ten eynde daer van notitie gehouden, ende op haer comportement gelet magh worden, op poene van tegens de felve geprocedeert te worden , in conformiteyt van het geene hier voor tegens de Jefuiten wordt geftatueert: Ende ordonneeren voorts de felve Perfoonen, haer te dragen ende reguleeren volgende de Ordonnantiën en Placaten van den Lande, op poene van'contrarie doende, daer over geftraft te worden in conformite van de felve. 7 Verbieden en interdiceeren mede, foo wel binnen de Steden, als ten Platten Lande, allen Ingezetenen der voorfchreve Landen, ende andere, de 'felve frequenterende, in eenige Kercken ofte particuliere Huyfen en Plaetfen, op den Velde, in Schepen of Schuyten , eenige toeloop of t'famcnkomft van Mannen of Vrouwen te maecken, of te houden, of andere- exercitiën van de Pauflelijcke fuperftitien te doen of hooren, hoe die oock genaemt fouden mogen wefen, egeen uytgefondert, die alhier verftaen worden  van df Papisten. 5*47 den fpecialijck uytgedruckt, % of verbeurte van twee hondert guldens' tot lafte van den geenen in wiens Huyjen, Velden, Schepen of Schuyten fulcks fal worden gedaen -, ende dat die geene die de felve Miffen of Tauffelijcke fuperftitien , vermaninge, "leeringe^, of voor lefnge fal hebben gedaen , indien de felve is gekomen van buyten uyt de vereenighde Nederlanden , ecuwighli/ck fal worden 'gebannen op lyft ftraffe , ende daerenboven gecondemneert ïn arbitrale amende; ende indien het is een Terfbon , refideerende in defe Landen , fal moeten vertrecken, fonder daer inne weder te mogen komen , op poene van mede ten eeuwigen dage uyt de voorfchreve Landen openbaerlijck gebannen te worden , op lyfftraffe , ende dat hy boven dien van fijne beneficie of alimentatie {foo verre hy eenige heeft) fal worden gepriveert , fonder oock dat de felve in eenige Steden ofTlaetfen van defe Landen fal werden toegelaten, geherberght, gehuyft ofte gehoopt, op verbeurte van hondert guldens , tot lafte van de geene die contrarie fal doen in het herbergen, huyfen of hoven, voor dé eerfte reyfe , voor de tweede reyfe vaw twee hondert guldens, en voor de der* de reyfè drie hondert guldens, cn banniffrment als vooren: Ende die geene die hen op het hooren van de voorfchreve Miffen, Tauffelijcke fuperftitien, vermaninge, leeringe of leefinge fullen prafint gevonden hebben , ende daer by , aen , ofte over fullen zijn geweeft, fullen verbeuren hare beneficiën ende alimentatie (indien fyluyden eenige trecken) ende noch vyf en twintigh guldens fe leken reyfe als fyluyden fulcks hebben gedaen, het zy of fy op het feyt bevonden werden, of dat namaels het felve tot kenniffe komt , ende gelijcke pecunieele pcene van vyf en twintigh guldens, fullen verbeuren alle andere die daer prafent zijn geweeft, en boven dien daer bevonden zijnde, haer opperde Kleedt ; welverftaende , dat in gevalle yemandt bevonden wordt eenige leeringe geftrooyt ofte voorgeftelt te hebben, ftrydende jegens de Regeringh van defe Landen , ende tot diverfie van de gehoorfaamheyt van de Onderzaten van 'dien, dat de felve als een Seditieux en Muytrnaecker aen den lyve fal worden geftraft, felfs oock ter doodt, in gevalle de gewightigheyt van de faecke fulcks fal vereyffehen. Verbieden oock mede alle Ingezetenen deler Landen, of felfs, of hare Kinderen, of andere Perfoonen, daer over fy eenigh gefagh hebben, ter fludie of ter fchool -te fendenj of te leggen yin eenige Univerfiteyten, Collegien óf Schooien der fefuiten. Lallende ende bevelende allen den ielve , dat fy, of de Kinderen, die fy al- W w w 2 daer  ƒ48 I- Boek. H. Aghtsts Titel. daer geleyt, of doen leggen hebben, binnen een maendt na de publicatie van defen , daer uyt -fullen trecken , of doen trecken , op pcene van hondert guldens ter maendt voor elck Kindt of Perfoon, daer ter ffuclie of ter fchoole gaende of leggende , te verbeuren, foo lange de felve contrarie defe Onfe bevelen bevonden fullen worden daer geweeft te zijn , de felve pcenen te betalen op da, Ouders, Vooghden, Rentmeefters, of Onderwinders van der felver Goederen'. 10 Ende alfoo dagelijcks meer en meer werdt bevonden dat de Vergaderinge of t'famenvoeginge van feeckere foorte van ongehoude Vrouwperfoonen(die men Klopfufteren of Kloppen noemt) de gemeene ruft defer Landen feer fchadelijck zijn , ende dat by de felve veele Pauffelijcke fuperftitien ende leeringen by de Placaten van Ons , en van de Staten der Provinciën, mitsgaders oock by Keuren van fommige Steden in de felve verboden zijnde, worden gepleeght ende geoeffent, ende dat daer door de jonge Jeught, ende oock wel bejaerde Luyden van den wegh der waerheyt, op verkeerde en tegens Godts Woordt ftrydende wegen werden verleyt ;: Soo hebben Wy oock hoognodigh bevonden , alle foodanige vergaderingen en bywooninge van de Kloppen binnen defe vereenighde Nederlanden , op "arbitrale' correctie , te verbieden, gelijck Wy wel uytdruckelijck gebieden by defen, dat de voorfchreve Vrouwsperfoonen of Kloppen elck op haer Geboorteplaets by haer Ouders of Vrunden, indien fy daer by commoditeyt of gelegentheyt hebben, indien niet , by vreemde Luyden te gaen en blyven woonen binnen vier weecken na de publicatie defes, of daer geen commoditeyt hebbende, dat fe niet meer als twee in een Huys of Woonplaets, na de voorfchreve vier weecken en fullen mogen woonen,' op pcene van voor de eerfte daer aen volgende maenct te verbeuren vyftigh guldens, voor de tweede maendt hondert guldens, cn voor de derde maendt gelijcke hondert guldens, ende daerenboven daer over arbitralijck te werden gecorrigeert. Vebiedende mede den voornoemden Klopfufteren of Kloppen, yemandt in de Pauffelijcke of Roomfche Religie te catechifeeren of onderwyfen, of yemandt (niet zynde van Roomfche Gefmtheyt) in het ftuck van fijne Religie te inquieteren ofte te ontruften , op pcene van daer over arbitralijcken gecorrigeert , ende oock gemulcteert te worden na gelegentheyt der faecken.. Vorder,, alfoo by dagelijckfche expericntie werdt bevonden, dat de Weeskinderen, gehooren van Ouders 3  van de Papisten. S19 ders, zijnde geweeft van de Gereformeerde Religie, komen te vallen in handen van Papifte Vooghden of Curateurs, ende alfoo door opvoedinge van de felve, ,tot het Pausdom werden gebraght, ende. by dat middel aen Godts Kercke en defen Staet onnut worden gemaeckt: Soo hebben Wy dienthalven geordonneert en geftatueert, ordonneeren en ftatueeren expreftelijck by defen, dat alle Kinderen , beneden hare mondige jaren wefende, het zy de felve Mansof Vrouwperfoonen foude mogen wefen, wekkers Ouders, of eea van de felve, is geweeft van de Gereformeerde Religie, fullen voortaen ftaen tot opvoedinge en beforginge van de Magiftraten of Weesmeefteren der Steden of Plaetfen , daer de voorfchreve Ouders hebben gewoont ten tyde van hare aflyvigheyt, die welcke dienthalven fullen doen foodanige voorfieninge, als de felve na gelegentheyt van faecken fullen bevinden te behooren , en fullen de Papiftifche Vooghden foodanige Kinderen niet aen hebben te trecken , of fich met de opvoedinge van dien te bemoeyen, maer der. felver gelegentheyt kennelijck te maecken aen de Magiftraten of Weesmeefters, daer de voorfchreve Ouders of langhft levende van de felve is overleden, om dienthalven ordre te ftellen , op poene van te verbeuren een boete van twee hondert guldens voor elck Weeskindt, dat fylieden een maendt na der Ouderen doodt (fonder fulcks kennelijck gemaeckt te hebben als vooren) by henluyden fullen hebben behouden, en foo fucceftivelijck van maendt tot maendt, de voorfchrevee boete te converteeren een derde voorden Officier, een derde voor den Acnbrenger,. en een derde voorden Armen der voorfchreve Plaetfe. Verbiedende mede wel expreffelijck alle Perfoonen in defe Landen woonende, of de felvefrasquenteerende, te doen, of laten doen, directclijck,. of indirecfelijck, eenige collecte, of vergaderingen van gelde, voor, of ten behoeve van eenige Kercken, Gafthuyfen, Geeftelijcke, ofte andere Collegie» of Conventen, hoe de felve oock genaemt fouden mogen wefen, ofte oock aen eenige gefeyde Geeftelijcke Perfoonen,, n in eenige andere Roomfche Paepfche Landen gelegen of woonende.. Gelijck Wy mede wel expreffelijck verbieden foodanigegecollecteerde penningen uyt de Landen te vervoeren,. of by Affignatie over te maken, ofte in eeniger. manieren,, het zy directe..• Iijck of indireftelijck , aen de voorfchreve Perfoonen,. Collegien-,. Conventen, ofte andere Plaetfen te beforgen, of te. helpen dat hun Www 3 dë  5-5*0 ï. Boek. H. Aghtste Titel de felve gecollecteerde penningen , ofte eenigh ander Goudt ofte Silver, gemunt of ongemunt, of eenige andere Goederen of Waren toégefonden of overgemaeckt werden, op pcene dat die geene die fulcke Collecten doen ende aenftellen , 12 als mede de geene die foodanige gecollecteerde penningen , Goudt of Silver, gemunt of ongemunt, ofte andere Goederen ofte Waren , de voorfchreve Jefuiten ofte andere gefeyde Geeftelijcke Perfoonen, Collegien, Conventen, of Bedienaers van Kercken ende Godtshuyfen toevoeren, arbitralijck aen den lijve 13 na exigentie van faecken fullen worden geftraft, en dat alle de geene die voortaen bevonden fullen worden daer toe eenige penningen gecontribueert te hebben, fullen verbeuren hondert ponden Vlaamfeh elcks, foo dick ende meenighmael fy bevonden fullen worden het felve gedaen te hebben. Alle welcke vordere boeten ende poenen 14 Wy verklaert hebben, en verklaren mits defen , dat geappliceert fullen worden voor de eene helft ten behoeve van den Aenbrenger, en voor de wederhelft ten behoeve van den Officier die de executie doen fal. Verklaren mede dat alle 15- contraventien tegen defe Onfe Ordonnantie gefchiedt, en die namaels ontdeckt fullen konnen worden, niet tegenftaende eenigen laps van tydt , gellraff fullen worden in allen fchyne, of die op de verfche daedt waren gefchiedt en achterhaeldt , en de geene die niet machtigh fullen wefen de voorfchreve boeten of muiéten te betalen , daer over aen den lijve fullen werden geftraft. Ordonnerende alle Hoven van Juffitie, Rechteren ende Jufticieren van defen Lande, hier inne te doen goedt kort recht de plano, en fonder figuer van proces, fonder eenige verminderinge van de pcenen of andere diflimulatie , op dat defe Onfe Ordonnantie te beter magh werden achtervolght. Verders verbieden Wy by defen wel fcherpelijck den voorfchreven Officier, en hare Stedehouderen ofte Subftituyten , en eenen yegelijcken van hen, eenige compofitien ofte overkomften met de Over^treders van defe ende andere Onfe Placaten tegens de Pausgefinde geëmaneert, aen te gaen of te maken , directelijck ofte indh eéielijck , maer belatten de felve Officieren, de geheele boeten, naer inhoudt der voorfchreve Placaten in te vorderen ende te executeren , van gelijcken de Aenbrengeren haer part fonder moeyten of te korten, te laten volgen , alles op pcene van daer over van haer Ampt met'er daedt te vervallen , gecafleert te worden, ende het felve  van de Papisten, r-t -55r felve niet langer te mogen bedienen, mitsgaders daerenboven arbi tralijck gecorrigeert te worden. Ordonnerende dienvolgende' f™ yemandt met behoorlijck bewys aen de Magiftraten of Gerechten yan de Plaetfen aenbrenght, en fulcks doet blycken van de voor fchreve compofitie of overkomfte der Officieren, dat foodanioh Aenbrenger daer over tot een premie of vcreerinse fal genieten telckens een fomme van drie hondert guldens, tot lafte*van de compoferende Officieren. Ende in gevalle nu en dan bevonden moghte worden, dat eenige Onvermogende , ter faecken vooren verhaeldt, m de boeten by defen Placate vermeldt, mochten be vonden werden vervallen te zyn, dat in dien gevalle de° executie van de felve boete, of moderatie van dien, fal ftaen aen de dif cretie ende arbitrage van den Gerechte der Plaetfe, daer de voor' fchreve faecke is voorgevallen. Ende op dat alles te beter mae Anno ï6z9 en 1641. Alfoo niet jegenftaende Onfe voorgaende Placate (1641. feyt Placaten) ffedert het expireren van den Treves geëmaneert, evenwel, &c. 2, In Plaets van defe woorden in het Curcyf gedruckt ,feggen de Tlacaten dAnnis 1622. 1619. en 1641. Omme daer mede over defe Landen te vorderen de (1641. feyt gepraeteiideerde en over lange geprojecteerde) Tyranme en Heerfchappie van den Koningh van Hifpanien, ende fijne Adhaerenten in het Wereldtlijcke, ende van den Paus van Romen ende fijeenAenhangh in het Kerckelijcke, maeckende hier te Lande, &c. r 3 T>e Tlacaten 16x9. en 1641. feggen. SOO IST, dat Wy inhsererende Ons Placaet van den 26. Februarii i6zz. verboden hebben, &c. . 4 In Plaets van defe woorden feggen de Tlacaten de Anms 1622. 1629. en 1641. Ende voor de tweede reyfe, dat de felve openbaerlijck gegeeffelt ende gebannen fullen worden, ende gemulcteert naer gelegentheyt van faecken , ten profyte als vooren, ende voor de derde reyfe weder gekregen wefende, fwaerder aen den Lyve geftraft fullen worden, alsPer- tur-  van de Papisten. 573 turbateurs van de gemeene rufte , met confifcatie van alle hare Goederen, na exigentie van faecken. Verbiedende mede wel expreffelijck alle Collegien die toegelaten is Pafporten te mogen geven, aen de fulcke eenige Pafporten te verleenen , buyten Onfe voorgaende kenniffe. Verbieden insgelijcks alle Ingezetenen, &c. 5" %yllle drie de voorgaende Tlacaten voegen daer by : Ende gebannen te worden met confifcatie van Goederen. Verbieden mede, &c, 6 In plaets van defe woorden feggen de drie bovengemelde : Die van oudts binnen defe Landen woonaghtigh zijn geweeft, &c. 7 'Dit verbodt is in het Tlacaet van jare i6zz. niet , maer is in den jare 1629. en 1641. bygevoeght. 8 Defe poenen ende volgende woorden in het Curcyf, zijn by aug- ment at ie in den Tlacate de Anno 1649. eerft ingevoeght. 9 Alle drie de voorgaende Tlacaten hebben alhier de woorden: In eenige Steden, Plaetfen, Univerfiteyten, of Schooien onder het gebiedt van den Koningh van Hifpanien in Vyanden Landen, ofte in anderen Jefuiten Collegien. Het Tlacaet de Anno 1641. voeght daer by.- in neutrale Landen. 10 De Tlacaten de Anuis ï6zz. en 1629. difponeren niet tegen de Kloppen: nochte oock niet tegen de Tapiftifche Vooghden, maer alle het felve is Anno 1641. by gekomen. 11 Ksllle drie de voorgaende Tlacaten hebben defe woorden: Ofte oock aen eenige gefeyde Geeftelijcke Perfoonen onder het gebiedt van den Koningh van Hifpanien, of fijn Adhserenten , ofte oock eenige andere Roomfche Paepfche Landen gelegen ofte woonende. iz De drie voorgaende feggen: Op pcene dat de geene die fulcke colleclen doen ende aenftellen, metter doodt en confifcatie van alle hare Goederen geftraft fullen worden. 13 De drie voorgaende feggen: Arbitralijck aen den lyve, met confifcatie van Goederen, naer exigentie van faecken, &c. 14 Gelijck oock: Alle welcke vordere boeten, pcenen ende con- fifcatien Wy verklaert hebben, &c. 15 Augmentatie in den jare 1641. by gekomen , beyde de voorgaen¬ de dïfponeeren alleen tegen de Officieren in defer voegen: VerX X X kla-  ^4 I. Boek. H. Aghtste Titel. klaren mede dat alle Officiers die in de executie van defe Onfe Ordonnantie, by negligentie of verfuym, nalaten fullen datelijck te procedeeren fulcks als het behoort, vervallen fullen van hunne ff aten en officien, ende dat de felve metter daedt voor andere fullen wefen impetrabel. ï6 Den 26. Februarii 1622. Was geparapheert, E.vander Marck^vt. 8. September 1629. A. Ruytenburgh, vt. 30. Augufti 164-1. F. van Aerjfen, vt. Placaet van den 12. Odober 1624. en 17. Julii 1645". geëmaneert tegens het gaen ter Mijje , en andere Taufèlijcke exercitiën , &c. Gr. PI. II. Deel., f. 2383. i "pRederick Hendrick, by der gratie Godes Prince van Orange, Grave van Naffau , Catzenellebogen , Vianden , Dieft , Langen,, Meurs, Buyren, Leerdam, &c. Marquis vander Veere ende Vlifftngen, Heere en Baron van Breda, der Stadt Grave ende van den Lande van Kuyck , Dietz, Grimbergen, Herftal,, Warnefton, Cranendoncq, Arlay-, Nöferoy, Sint Vith, Daesburgh, Polanen, Willemftadt , Niervaat , Yifelfteyn, Sint Maertensdyck, Geertruydenbergh, Chafteau Regnardt , de 'Hooge en Lage Swaluwe, ende van Naeltwijck , &c. Erf-Burghgrave van Antwerpen ende van Befancon, Erf-Maerfchalck van Hollandt, Gouverneur, Capiteyn-Generael en Admirael: mitsgaders den Prasfident en Raden over Hollandt Zeelandt-ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien of hooren lefen , faiuyt Alfoo by dagelijckfche expérientie bevonden Werdt, dat dc 'Placaten by de Overigheyt der Landen geëmaneert, jegens fret geen ter -mine en verdere exercitiën Van de Pauflelijcke'Religie dagelijcks worden gecontravenieê'rt. SOO IST-, dat wy in den naeme en van wegen (devoorfchreve hooge Overigheyt allen Ingezetenen der voorfchreve •Landen, alsnoch laften ende ordonneeren , 'hen naer den inhouden van de felve Placaten (die by defen gehouden werden voor gerenoveert) puiléiuelijcken te rcguleeren , op de -pcene daer inne begrepen. Ende werdt oock eënen yegelijcken 'ten overvloei by defen  van FaPISTKN. fen verwittight, geene Huyfeïi! alhier ia den Hage te zijn, die in reguard van de voorfchreve Ingezetenen daer toe eenige vryheyt hebben. Ordonnerende mitsdien alle Officieren die het felve eenighfints aengaet, daer op te letten, ende jegens de Contraventeurs te procedeeren in conformité en volgende de voorfchreve Placaten. x Authoriferen- midts defen den eerften Deurwaerder van de Kamere van den felven Rade alomme daer men gewoon lij eken is publicatie te doen , defen te publiceeren. Gedaen in den Hage den 17. Julii 1645-. In kenniffe van my. Ende was geteeckent, C. Roblandt. 1 Het Tlacaet van den ix. OSober 16x4. begint: M AU RITS by der gratie Godts, &c. z Ampliatie van den jare 1645'. Placaet > verbiedende het gaen ter JÜdiJfe in de Huyfen van de Ambaffadeurs van Koningen % Tr'mcen en Republicquen ,%M,c. "Den 10. Oef ober 16x6. Gr. Pk 1. Deel f. xx 1. N". 6. DE Ridderfchap , Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt, verftaen hebbende de ongeregeltheyt die by veele ïnwoonderen van den Hage van diverfche qualiteyt, mitsgaders oock de Gefetene ten platten Lande rondtsomme den Hage gepleeght werdt in het ter mifle gaen in de Huyfen van de Heeren Ambafladeurs van Koningen , Princen en Republicquen , ende tot andere verboden Pauffelijcke exercitiën van de Religie , contrarie den Placate daer op< gemaeckt ende gedaen emaneeren, praetexerende de felve ongeregeltheyt te fondeeren, daer op dat het voorfchreve Placaet fpreeckt van verboden Conventiculen, ende dat fy haer inbeelden dat de Vergaderingen ten Huyfe van de welgemelde Ambafladeurs niet verboden, maer toegelaten fouden wefen, cn daeromme niet begreepen in het verbodt, of de pcenen by het voorfchreve Placaet geftatueert.. Ende willende daerinne voorfien naer behooren voor foo veel de ïnwoonderen en Ingezetenen van defe Provincie aengaet, hebben goedtgevonden te verklaren, ge- X x x x lijck  $$6 t Boek. H. Aghtste Titel Kjck fy verklaren midts defen, dat het verftant, wille ende intentie van de Heeren Staten altoos geweeft is , dat de exercitiën van de Paulfelijcke Religie, die de welgemelde Heeren Ambalfadeurs toegelaten werdt, niet anders noch verder en zijn toegelaten , dan alleen voor haer Ed., haer Huysgefm en Domefticquen, mitsgaders die van haer Natie, niet wefende Onderdanen, Inwoonders of Ingezetenen van defe Provincie, maer dat in het reguard van de felve Onderdanen , Inwoonders ende Ingezetenen, de voorfchreve exercitiën van de Paulfelijcke Religie niet en is toegelaten, maer verboden. Ende dat alle de geene van de voorfchreve Onderdanen , Ingezetenen ofte ïnwoonderen die bevonden konnen werden daer in de voorfchreve exercitiën van de Pauffelijcke Religie te gaen, of geweeft te zijn, de plano ende fonder figure van proces gecondemneert fullen werden in de boeten by het voorfchreve Placaet geftatueert , fonder conniventie ofte dilfimulatie, en dat daer toe defen gefonden fal werden aen de Hoven van Juffitie, endede Magiftraet van den Hage, omme defen conform, te termineeren alle proceften ende calangien ter faecke als vooren voor haer aireede hangende, ofte noch te inftrueeren, met den eerften fullen werden, in voegen als vooren, getermineert; want Wy tot confervatie van de Religie, alhier publicquelijck aengenomen, ende tot mainctienement van het verbodt in den voorfchreven Placate geftatueert, fulcks bevonden hebben te behooren. Ende op dat niemandt vorder ignorantie hier af en pretendeere,. laften mede de voorfchreve Hoven en Magiftraten van den Hage, defe op de Audientien van de Rolle ende van den Stadthuyfe van den Hage te doen publiceeren na behooren. Gedaen in den Hage den 10. October 1626. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Ende was. ondergeteyekent, C. vonder IVolffi Placaten , van de Staten van Zeelandt , tegens het inkomen en verblyven der Je/uiten. Den 28. en 30. April 1629., 20. September 1636. en 16. October 1.642. Gr»Pl.L Deel, f. 229. en 231. N°. 2. en 3. Pla-  van de Papisten. 5-5-7 Placaet, van den Raedt van State, waer by de Ingezetenen van de Meyerye van '''sHertogenbofch gelaft werdt niemandts bevelen , dan die van ofte wegen hare Hoogh Mog. de Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, fio in het Geeftelijcke als tVtreltli/cke te gehoorfameu : Ende fpecialijck dat de Roomfche Pafforen haer fullen onthouden van Kerckelijcke dienffen, op poene van confifcatie van hunne particuliere Goederen, en arbitrale correctie , &c. Den 3. Januarii 1630. Gr. Pk I. Deel, f. 239. N°. 1. DEn Raedt van State der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen , faluyt, doen te weeten. Alfoo wy in ervaringe komen , dat van wegens den Koningh van Spanjen alsnoch eenige Mandamenten ende bevelen gcfonden werden in de Meyerye van 's Hertogenbofch , felfs oock tegens de Placaten die wy aldaer, foo aen de Geeftelijcke Perfoonen, als anderfints hebben doen infinueeren, en dat het felve ftreckende is tegens de hoogheyt van de geünieerde Landen,, onder wekkers gehoorfaemheyt de felve Meyerye , foo wel als de: Stadt van 's Hertogenbofch althans is gereduceert. S O O IS T, dat wy allen ende een yeder Ingezetene van de voorfeyde Meyerye,, foo Geeftelijcke als Wereldtlijcke, ende een yeder die defe fal aengaen, van Wat qualiteyt hy foude mogen welen, wel fcherpelijcken belaften by defen, dat hem voortaen niemandt fal onderftaen te halen, ontfangen of gehoorfamen eenige Mandamenten, Bevelen, Pro'vifien ofte Ordonnantiën van de Eertz-Hertoginne, Raden, Leemhove, ofte yemandts anders van harentwegen, in faecken van State, Religie, Policie, Criminele, Civile, ofte andere hoedanigh die genoemt mogen werden, maer dat een yeder hem dien aengaende fal addrefleren aen Ons , of de geene die by de Hoogh MogendeHeeren Staten Generael geauthorifeert zijn , ende aghtervolgen deBevelen ende Ordonnantiën, die airede gedaen ende gegeven zijn :. Ende namentlijck aen de Paftooren van de refpeftive Dorpen,, om hun voortaen te onthouden van hunne Kerckelijcke dienften, op; poene van confifcatie van hunne particuliere Goederen, en arbitra„ le correctie. Laften ende bevelen mede den Schoutetten van de Meyerye, Secretariffen van de Dorpen, ende alle andere Officie- X x x 3.. ren,,  ï. Boek. H. Aghtste Titel ren, var* wat qualiteyt ende hoe die genaemt fouden mogen wefen, dat fy niet naer en laten te komen binnen de Stadt 's Hertogenbofch, tegens den veertienden des toekomende maendts Februarii, omme aldaer in handen van onfe Gecommitteerden te doen den eedt van getrouwigheyt, by poene daer van gepriveert, ende noch daerenboven arbitralijcken geftraft te worden. Ordonneerende tot dien eynde aen den Fifcael of Procureur Generael, te procedeeren tot vervolgh ende ftraffe van de Contraventeurs, fonder eenige diflimulatie of faveur. En op dat niemandt hier van ignorantie en hebbe te pretendeeren, foo fal publicatie van defen gedaen worden alomme door de voorfchreve Meyerye daer het behoort; alfoo alle het felve ten dienfle van den Lande bevonden is te behooren. Gedaen in den Raedt van State in 's Gravenhage den 2. Januarii 1630. I. Raeffelt, vt. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet van de Generaliteyt in rooden Waffche. Ter ordonnantie van den Raedt van State. M. Huygens. Placaet , waer by geordonneert wordt het voorgaende Tlacaet ftricktelijck na te komen: de Officieren gelaft de Kercken in de Meyerye alomme te fluyten , ende niet te gedoogen dat in de felve eenigen Taufelijcken dienft gedaen werde , &c. Den 3- Augufti 1630. Gr. PI. L Deel, f. 241. N°. 2. "F~\E Staten Generael der vereenighde Nederlanden, allen den II geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weten: Alfoo Wy by het Placaet van den derden Januarii defes tegenwoordigen jaers feftien hondert en dertigh , allen en een yeder Ingezetenen van de Meyerye van 's Hertogenbofch, foo Geeftelijcke als Wereldtlijcke , van wat qualiteyt die" fouden mogen wefen , geene uytgefondert, wel fcherpelijck hebben doen laften, dat hem niemandt foude onderftaen te halen, ontfangen, ofte gehoorfamen eenige Mandamenten, Bevelen, Provifien of Ordonnantiën van de Eertz-Hertoginne, Raden, Leenhoven, of yemandt anders, van wegen den Koningh van Hifpanien , de Regieringe bekleedende, in faecken van State, Religie, Policie, Criminele, Civile  van de Papisten, vile ofte andere, hoedanigh die genoemt fouden mogen worden maer dat een yeder dien aengaende hem foude addrefleeren aen Ons, of den geenen die daer toe by Ons geauthorifeert foude mogen wefen , ende dat Wy met de executie van het felve Placaet tegens de Contraventeurs van dien, tot noch toe hebben doen inhouden ende fupercederen , om dat Wy op het verfoeck van de goede Onderdanen van de Meyerye van 's Hertogenbofch , .goedtgevonden hebben gehadt een conferentie te accordeeren ende te doen houden , tot voorkominge van de fwarigheden dewelcke dievan de voorfchreve Meyerye vreesden haer te fullen overkomen byaldien den Koningh van Hifpanien in fijne aengevangen turbatie foude willen continueeren, niet anders geprsefupponeert ofte vertrouwt hebbende, als dat oock die van de andere zyde haer ftille gehouden , en geduyrende de voorfeyde conferentie geen praejudicie ten principalen fouden hebben gedaen , maer vermits het den Heeren Raden van hooghftgedaghte "Koningh belieft heeft, notfh onlanghs, te weten op den vierden der voorleden maendt Tuin wefende weynigh dagen voor de op het nieuws aengeftelde conferentie te arrefteeren ende in druck te laten uytgaen vier diverfche ende diftincfe Placaten , by dewelcke verboden werdt aen Ons te doen betalinge van de redemptie der generale middelen, ende van dc novale Tienden , mitsgaders Ons in faecken raeckende de Tuftitie, te recognofceren , na vorderen inhoudt van de felve Placaten, ufurperende alfoo noch het reght van hooge Overigheyt over de voorfchreve Meyerye. SOO IST, dat Wy om foodaniae ongeiondeerde ende m geene Quartieren geadmitteerde turbatien na behooren te weeren, goedtgevonden hebben allen ende een yeder •ingezetenen van de felve Meyerye , ende dien het voorts fouden mogen aengaen, te waerfchouwen , ende oock wel ernftelijck belaften ende bevelen , tegens den inhoudt van het voorfchreve Placaet van den derden Januarii laetftleden niet te doen , of gedogen gedaen te werden ter contrarie, maer hun ftriclelijck daer na te reguleeren , op poene in den felven Placate begrepen ; lallende en bevelende Onfen Hooghfchout van de Stadt en Meyerye van'sHertogenbofch, ende allen anderen Officieren van de "Meyerye, oo de 'Contraventeurs van dien na behooren te letten , ende fpecialfrken de Kercken alomme in de Meyerye te fluyten , ende niet fe oe~ dogen dat in eenige van de felve eenigen Xerckelijcken dienft ge- dae.EE  .jóo I. Boek. H. Aghtste Titel daen ofte geëxerceert werde. Verklarende by defen van goeden prvfe alle ende een yeder die ten felven eynde daer inne fouden willen gaen ofte komen. Ende op dat hier van niemandt eenige ignorantie en hebbe te praetendeeren, laften Wy mede Onfen voorfchreven Hoogfchout, van defen Onfen Placate alomme in de voorfchreve Meyerye, ende daer het voorts behooren fal, publicatie te laten doen, alfoo Wy het felve ten dienffe van den Lande bevonden hebben te behooren. Aldus gedaen ende gearrefteert m Onfe Vergaderinge in 'sGravenhage, onder Onfen Cachet, Paraphure en fi woorden , in het Curfif gedruckt, zyn in den voorgaenden Tlacate van den 12. OElobcr 1633. niet geweeft , maer alhier by augmentatie in gevoeght. 1 Het Tlacaet van den jare 1633. feght ï in eenige Plaetfen en Dorpen der Meyerye, &c. 2 Het opgemelde Tlacaet feght: de Papen, foo wel van de voor¬ fchreve Plaetfen , als andere Ingezetenen van de Paepfche Religie, &c. 3 Het voorfchreve Tlacaet feght : aen allen Papen en andere In¬ gezetenen der voorfchreve Meyerye , zynde van de Paepfche Religie, en allen anderen, &c. 4 Het voorgaende Tlacaet feydt: metter daedt. 5 Het felve feght: in de voorfchreve Dorpen publicatie, &c. 6 Het voorfchreve Tlacaet feght : het felve door de particuliere Schoutetten te doen doen. 7 Het opgemelde Tlacaet eyndigbt: den 12. October 1633. Was geparapheert , I. Tauw , vt. Uyt bevel van myn Heeren de Staten Generael der Vereenighde Nederlanden. Ter relatie van den Raedt van State der felver Landen, M. Huygens. Pk-  van de Papisten. Placaet by wegen van Retorfie, inhoudende nader 'verbodt en ordre op het fluyten der Parochie, KloofterKercken en Capellen in Meyerye, &c. Den zo ïunii 1634. Gr. PI. I. Deel, f. z43. N°. 4. ' J DE Staten Generael der Vereenigde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weeten. Alfoo den Vyandt, na de victorie van 'sHertogenbofch, fich heeft laten geluften voor te brengen fijne ongefundeerde praetenfien over de Meyereye onder de voornoemde Stadt immediatelijck gehoorende , ende fich daer van in pofteftie te ftellen met onbehoorlijcke ufurpatien, foo wel in het Geeftelijck als in het Wereltlijck , ftrydende alle het felve direcfelijck tegens het geene dat geduerende defe Nederlandtfche oorlogen deurgaens is geobferveert en gebruyckt geweeft, ten regarde van de platte Landen, die na bepalinge der Provinciën en gedeelten van dien, met jurisdictie en relfort na het beft van de Hooftfteden en vafte Plaetfen zyn gereguleert geweeft, onder foodanigh bedingen van contributie, ak men met den Vyandt jegens fauvegarde heeft kunnen maken, die hy foude hebben vermogen te eyflchen , maer in plaetfe van dien heeft hy gevordert fijne praetenfe beden over de voornoemde Meyerye, ende mitsdien met datelijckheyt gepooght Ons goet verkregen recht van fouverainiteyt over de felve Meyerye te vernadeelen, dies Wy genoodtfaeckt zyn geworden om het felve te maintineren tegen des Vyandts onredelijckheyt , het middel van retorfie by der handt te nemen: Doch gelijck hy eerft met onreden begoft heeft, is hy oock met opiniatriteyt voortgevaren, klampende retorfien op retorfien, ende is eyndelijck uytgeborften tot fulcken exces, dat hy jegenwoordigh doet halen alles wat Geeftelijck en Wereltlijck is, fonder de Luyden eenigen tydt te geven, of reden van het geene hy doet , uyt alle welcke proceduyren klaerlijck af te nemen is, dat de Spaenfche Regieringe haer weynigh laet gelegen zyn aen de confervatie van de Ingezetenen ten platten Lande onder contributie , maer dat fe liever fouden fien, dat de felve in den grondt fouden worden geruineert, aleer fe van hare onrechtmatige ufurpatien fouden defifteren, SOO hebben Wy, na voorgaende deliberatie, om den Vyandt tot reden te brengen, goetgevonden exprefleüjck te interdiccren , gelijck Wy interdiceren mits defen, aen alle Yyy 3 Room-  $66 l. Boek. H. Achtste Titel Roomfche Geeftelijcke Perfonen Onfe Ingezetenen in de Meyerye van 's Hertogenbofch , ende alle andere, die van buyten daer binnen fouden mogen komen , dat fy haer fullen hebben te onthouden van alle exercitie van de Roomfche Religie, ende dat foo wel in particuliere Huyfen als in Kercken, of in andere publicque plaatfen , op poene van arbitrale correctie , jegens de Transgreffeurs na gelegentheyt te executeren, en dat ter tydt en wyle toe, dat den Vyandt fal hebben gereftitueert de Praedicanten uyt de Meyerye gehaelt, om aldaer te continueren den Godtsdienft, zynde Onfe intentie niet de exercitie van de voorfchreve Roomfche Religie inde voorfchreve Onfe Meyerye verder verboden te houden, als ter tydt en wylen toe, dat de voorfchreve reftitutie fal zyn gefchiedt: Zynde oock Onfe meeninge, dat de Paepfche Geeftelijckheyt van Plaetfen onder Ons reforterende , komende in andere Quartieren van den Vyandt, om de Roomfche Religie te exerceren, in het ftuck van retorfie aldaer aengefien en gehouden fullen worden als Roomfche Geeftelijckheyt van de plaetfe daer fy de voorfchreve exercitie fouden komen te doen. Ende nadien uyt de Copie van feekeren Brief, den fesden defes gefchreven by den Marquis dAytoma, aan de Ontfangers van de Contributien van den Koningh van Spangien, over de refpeftive Quartieren van Zuydt-Hollandt, Althena , Bommelerweert, Heusden, Maes, Wael en Nimmegen, gecolligeert foude kunnen werden , dat hy gemeynt foude zyn binnen korte dagen de generale Sauveguarde in de voorfchreve Quartieren te verbreken, hebben Wy niet willen onderlaten mits defen te verklaren, dat Wy op foodanigh exempel in andere Quartieren van het. reffort van den Vyandt van gelijcken fullen doen, ende willen Ons in foodanigen gevalle gedechargeert houden van alle de onheylen, die daer uyt fouden mogen ontftaen en volgen , geconfidereert den Vyandt eerft tot datelijckheyt heeft geprocedeert , ende met ufurpatien gepooght Ons in Onfe fouverainiteyt van de meer gemelde Meyerye indraght te doen. Ende op dat niemandt hier van ignorantie en hebbe te praetendereh, ende Onfe meeninge en intentie des te beter magh aghtervolght worden , fullen de exemplaren van dit Placaet alomme daer het behoort afgelefen en aengeflagen , of na befte gelegentheyt bekent gemaeckt worden. Gedaen in den Hage , onder Onfen Cachette , Paraphure en Signature van Onfen Griffier, op den zo. Junii 1634. Was geparapheert, S. van Beaumont  van de Papisten. 567 monty vt. Onder ftondt , Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Getekent, Cornelis Mufch. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten in rooden Waftche. Interdictie aen de Regenten van alle Klooflers binnen Maeftricht. Den 3. September 163 y. Gr. Pk II. Deel, f. Z361. DE Staten Generael der vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defe fullen fien ofte hooren lefen. falut, doen te weten : Alfoo Wy in ervaringe zyn gekomen , dat in de Klooflers binnen Onfe Stadt Maeftricht, in plaetfe van de afgeftorvene ofte verfondene Religieufen, of oock anderfints, fonder dat'er plaetfen vacant zyn , andere werden ingenomen, die uyt Vyanden Landen zyn komende; Soo hebben Wy omme daer inne tydelijck te voorfien, ende te weeren de inconvenienten die daer uyt fouden mogen ontftaen, goetgevonden mits defen expreffelijck te verbieden ende interdiceren de Regenten van alle de Klooflers binnen de opgemelde Onfe Stadt Maeftricht, dat fy geen vreemde Religieufen ofte Monnicken in plaetfe van de verftorvene, verfondene, of anderfints en fullen mogen in hare Kloofteren ontfangen, ten zy alvooren aan den Heere Gouverneur en Onfen Hooghfchout binnen de voorfz Stadt foodanige Perfoonen werden aengegeven , om den eedt van getrouv/igheydt aen defen Staet te doen, fonder nochtans onder foodanige te mogen admitteren yemandt die binnen twee jaren in eenige beflooten Steden van den Vyandt, of der felver Landen buyten Contributie zynde, geweeft is, tot welcken eynde foodanige Religieufen of Monnicken hen daer van gehouden fullen zyn by eede te expurgeren. Ende foo contrarie dit Ons verbodt ende interdictie bevonden werdt eenige Religieufen in de Kloofteren ontfangen. te zyn, fonder de felve in voegen als vooren verhaelt, aengegeven te hebben, fullen de Regenten van foodanigh Convent ofte Kloofter door den Raedt van State der vereenighde Nederlanden gemulcteert worden, fulcks naer gelegentheydt van faecken bevonden fal worden te behooren. Tot welcken eynde door den geme!-  5-6S I. Boek. H. Aghtstï Titel. melden Heere Gouverneur ende Magiftraet der voorfchreve Stadt, aen den welgemelden Raedt van State hier van kenniffe fal worden gedaen. En fullen de Perfoon ofte Perfoonen alfoo in eenige Klooflers gekomen zynde, van goeden prinfe ende ranconnabcl zyn als Vyanden van defen Staet. Ordonnerende dienvolgens den gemelden Heere Gouverneur , laftende ende beveelende wyders Onfen voornoemden Hooghfchout, dat fy refpeftive defe Onfe Interdictie aen de opgemelde Klooflers fullen hebben bekent te maken, op dat fy geen ignorantie en hebben te pretenderen: Ende wyders forge te dragen, dat het felve na fijne forme ende inhouden flriftelijcken werde geobferveert, want Onfe meeninge fulcks is. Gedaen ter Vergaderinge van de hooghgemelde Heeren Staten Generael, in den Hage 3. September 1635-. Placaet , waer by onder anderen alle Geejlelijcke die onder Sauveguarde ofte Contributie fitten , ende onder het Gebiedt van den Koningh van Hifpanien in de Nederlanden woonen, hare Sauveguarden opgefeght, ende alle exercitiën van Paufelijcke Religie verboden werdm, ter tyden en wylen toe den Vyandt de Predikanten van de Gereformeerde Religie gerelaxeert ende in de Meyerye van ''s Hertogenbofch in de bedieninge van den Godtsdtenfl ongemolefteert fal laten , ($c. Den 2. Februarii 1636. Gr. Pk I. Deel, f. 245. N°. 5. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden , allen den geenen die defe fullen fien ofte hooren lefen, faluyt. Doen te weten, alfoo van oude tyden, foo voor als na de Treves, ftaende defen oorloge, in notoire en onwederfprekelijcke obfervantie is geweeft ten wederzyden tuffchen defen Staet en de Spaenfche Regieringe in de overheerde Provinciën, dat over al het platte Landt, reflbrterende onder de Steden, gelaten en gebleven is onder het gebiedt en jurisdiftie van die zyde, aen dewelcke de Steden zyn komen te vallen, gelijck Wy oock dienvolgende, na het verlies van de Stadt van Antwerpen, alle het fouverain gefagh, foo in Ecclefiaftijcke als Wereltlijcke faken , over het Quartier onder de  van de Papisten. ^ de felve Stadt reflbrterende , voorts hebben gequiteert , Ons contenterende alleen met de Contributien daer uyt te trecken - ende aen des Vyandts zyde is fulcks oock niet anders verftaen maer wel klaerlijck by publijcque Placaten, ende namentlijck by het geen~ op den tienden Julii i6zS. in de fake van de Baronnye van Breda is geëmaneert , in het lange gededuceert , ende de gerechtigheyt van dien gedefendeert geworden: Ende dat nu evenwel den Vyandt contrarie van dien, pooght, door het invoeren van nieuwe maximen, de fouverainiteyt over het platte Landt van het Quartier van s Hertogenbofch aen hem te trecken, fuftinerende dat de platte Landen generalijck toebehooren den Koningh van Hifpaignien, mitsdien ulurperende de fouverainiteyt in het voorfchreve Quartier van s Hertogenbofch , foo in het Geeftelijcke als in het Wereltliicke poogende aen hem te houden het abfoluyt gefagh over de Kercken en Geeftelijckheyt aldaer, met willende gedoogen de Predicanten, die van deler zyde ten platten Lande werden geftelt , doende de lelve gevanckehjck halen en houden, nemende pretext, dat fy ten platten Lande fouden zijn komen woonen, fonder daer toe te hebben ipeciale Sauvegarde, die fy nochtans om geenerley oorfake aen eenige Predicanten hebben willen geven , ende daerom in de generale bauvegarde altoos gecomprehendeert zyn geweeft, gelijck Wy oock van deler zyde daer in comprehenderen de Paftooren en Capellanen, die onder het gebiedt van den Vyandt komen woonen. Doende voorts aen hem trecken alle het geene wat van de fouverainiteyt van dc Meyerye foude mogen dependeren: daer nochtans notoir en kenneujck is, dat den Koningh van Hifpaignien van alle Rechten , Jurisdictiën en Preeminentien defer Landen is vervallen, ende verder recht met en kan pretenderen, dan het geene hy met de Wapenen kan conquefteren èn mainteneren. SOO IST, dat Wy om foodanige onrechtmatige ufurpatien te weeren, ende 's Landts' hoogheyt en gerechtigheyt over het voorfchreve Quartier van's Hertogenbofch aen defer zyde na behooren te mainteneren, ende niet te gedoogen, dat door middel van Onfe tollerantie van de Geeftelijckheyt in het felve Quartier, den Vyandt met exclufie van Onfe Iredicanten lijne pretenlien aldaer kome te ftabilieren: By deliberatie van den Raadt van State der voorfchreve Vereenighde Landen , goetgevonden hebben gelijcke proceduren te gebruycken tegens de Onderfaten van den Koningh van Hifpaignien in de over- Z z z heerde  570 I. Boek. H. Aghtste Titel lieerde Provinciën , die de felve tegens Onfe Praedicanten in het Quartier van de Meyerye van 's Hertogenbofch is ufurperende : Ende hebben dienvolgende opgefeyt, ende feggen op by defen, alle Sauvegarden , het zy generale of particuliere , aen alle Geeftelijcke Perfoonen , het zy Prelaten , Canonicken, Monicken, Pattooren , Capellanen, Paters van Kloofteren of andere, hoe die genaamt mogen wefen , geene van dien uytgefondert , in de Quartieren van Loeven, Antwerpen, Mechelen , Breda , Limborgh , met de Landen van Overmaze , Luxenborgh , Vlaenderen en Namen , onder het gebiedt van den Vyandt fittende , omme binnen den tydt van tien dagen na publicatie van defen te vertrecken , ende hun van het platte Landt te retireren , op poene dat die geene, die na den voorfchreven tydt aldaer fullen gevonden werden, by een yeder als van goeden pryfe geranfonneert fullen mogen werden , ter taxatie van de gemelden Raedt van State, tot'er tydt toe dat den Vyandt alle attentaten en nieuwigheden in het voorfchreve Quartier van 's Hertogenbofch by hem gepleeght fal hebben afgedaen, ende Onfe Praedicanten vry en ongemoeyt laten woonen, om den Godtsdienft te doen. Ordonneren voorts, dewyl den Vyandt hem niet en ontfiet in het exerceren van de ware Gereformeerde Religie verhinderinge te doen , dat foo wel in het voorfchreve Quartier van 's Hertogenbofch, als andere, ftaende onder de gehoorfaemheyt van defen Staet, namentlijck het Marquhaet van Bergen op Zoom, het Landt van Cuyck, het Overquartier van Gelderlandt , de Dorpen van Zuydt-Hollandt, en alle andere Plaetfen van deefe Regieringe, daer Wy tot noch toe het exercitie van de Pauffelijcke Religie om redenen hebben getollereert, alle Kercken, Kloofteren en Capellen fullen werden gefloten, door de Officiers van de Plaetfen, die Wy, om fulcks te doen , wel expreffelijck laften by defen. Verftaende en bevelende daerenboven, dat niemandt van de Roomfche Geeftelijckheyt , hoe die genaemt of van wat qualiteyt de felve fouden mogen wefen , hem fal bevorderen eenige exercitie van de voorfeyde Pauffelijcke Religie, in het publijcq of in het heymelijck, in Kercken, Huyfen of daer buyten, in eenigerhande maniere te doen, maer fal hem een yeder van hunlieden houden als private Perfoonen , ende fich gedragen in alle ftiliigheyt, foo als goede Onderdanen betaemt, ende tot dien eynde den eedt van getrouwigheyt doen aen defen Staet , in handen van de refpective Officieren der' Steden  van de Papisten. den of Plaetfen onder dewelcke fy reifbrteren , die daer toe fnc yan te houden, Ons of den gemelden Raedt van State van de Gedane devoiren van tydt tot tydt te adverteren , ende tegens de Overtreders en Gebrekige in defen te procederen , volgen! "oor gaende Refolutien en Placaten. Voorders dewyl oock den vLn^ ui het Quartier van 's Hertogenbofch blyft lighlen de DomerC Beden en andere fouverame Gerechtigheden, defen StaeVcoIp / rende, tot groote befwaerniffe en *A™^g*te^Sv£ dien, oock Officieren af en aen te hellen, ende de OnL uvt hur Bedieninge, met weygeringe van Sauvegarde te houden • Soo heb ben Wy mede gerefolveert gelijcke proceduren by reLffe in het werck te-ftellen foo lange daer van in de voorfchreve Meverve niet en werdt gedefifteert. Ordonneren overfulcks dat Onfe Rem meefters in de Landen van Overmaze in haren ontfangh en admt mftratie van de Domeynen alnoch fullen hebben te Continueren Laften mede allen Ingezetenen van de Quartieren , foo v el van Loeven Antwerpen en Mechelen, als Vlaanderen, ende andere on der des Vyandts diftrid reftbrterende , die eenige Renten CWn fen, Pachten of yets anders aen de Domeynen fchuldigh zyn Ve e" talen dat fy de felve aen Onfe Rentmeefteren in de reme^ Quartieren daer toe geftelt mede fullen hebben te\renge7 Ge hjck Uy mede ordonneren, dat de Ingezetenen van de (Wieren van Loeven, Antwerpen en andere van Brabandt, aen OnTen R^r tóffe ,?en?"ae van de Beden in Bral^"dt binnen 's &e t^Tr bofch fullen betalen en leveren, wat fy in de ordinaris en extranr" Jnans Beden, met de aügmentatien van dien, fchuldigh zyn teT talen, alles op poene van parate executie. Hebben voorts "oetvonden op te .feggen en feggen op by defen, aen alle Droften^en Schouttetten, ende hare Stadthouders of Subftituyten in de Omr tiereg van Loeven , Antwerpen, Mechelen, Limborgh, Lut^ burgn, Vlaenderen en Namen, hunlieder Sauvegarden,&onme mede binnen den tydt van tien dagen na de publicatie van defecte ver trecken , op pcene als vooren ten aenuen van de Geeftelhckhevr der felver Landen geftatueert is, foo lange als den Vyandt de Of ficiers van deefer zyde m het meer gemelde Quartier van"sHerto genbofch geftelt, of noch te ftellen, fal blyven turbcfen, end " gens de geene, die in het felve Quartier van 's Hertogenbofch bv Zz'LZ den  I. Boek. H. Aghtste Titel. den Vyandt geftelt zyn , of eenige functie doen , fonder daer toe van defer zyde Commiffie te hebben , laften Wy Onfe Officieren wel ernftelijck by defen, dat fy daer tegens fullen hebben te procederen, volgens de Refolutien en Placaten voor defen daer op genomen en geëmaneert , dewelcke verftaen werden by defen gerenoveert te zyn. Ende dewyl Wy werden bericht, dat een Hooft bancke over de Meyerye van 's Hertogenbofch foude wefen opgericht , door wekkers praetenfe Officieren verfcheydene Ingezetenen van de voorfeyde Meyerye alrcede werden geciteert binnen Breda te komen , hebben Wy mede een Hooftbanck aengeftelt over de Quartieren van Loeven, Antwerpen en andere van Brabandt, binnen Bergen op Zoom , met gelijck gefagh en authoriteyt. Ende mede gecommitteert de Raden in Vlaenderen , ende die van het Vrye binnen Sluys , omme gelijcke extenfie van hunne Jurisdictie te doen over de Quartieren onder den Vyandt refforterende. Ordonneren overfulcks alle en een yeder Ingezeten van de felve Quartieren, foo in criminele als civile faken, hun daer na te reguleren. Ende op dat niemandt hier van ignorantie en hebbe te pretenderen , ende Onfe meeninge en intentie om te conferveren de hoogheyt en gerechtigheyt over het voorfeyde Quartier van 's Hertogenbofch des te beter magh aghtervolght worden, fullen dc Exemplaren van dit Placaet alomme in de voorfchreve Quartieren daer het behoort afgelefen , aengeflagen of anderfints na befte gelegentheyt bekent gemaeckt werden. Ordonneren en bevelen mede allen Officieren, foo Militaire als Politicque, elcks in hun reguard , dat fy den inhouden van defen aghtervolgen, ende in het executeren van dien eikanderen de behulpige handt bieden, alfoo Wy het felve ten dienfte van den Lande bevonden hebben alfoo te behooren. Gedaen in 'sGravenhage den tweeden Februarii 1636. Was geparapheert, jf. Bruyningh, vt. Onder ftondt, By myn Heeren de Staten Generael der Vereenighde Nederlanden. Ter relatie van den Raedt van State der felver Landen. M. Huygcns. Stricter  van de Papisten. 573 Stri&er Placaet, op het fefoc fubjett. Den 2. December 1636. Gr. PI. I. Deel, f. 2.49. Na. 6. DE Staten Generael der vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen hen ofte hooren lefen , falut , na dat de Stadt van 's Hertogenbofch met het Quartier daer onder verdeelt, uyt het Spaenfche gebiedt wederom onder de o-ehoorfaemheyt van defen Staet was gebraght, foo deeden Wy for^nvuldelijck betrachten , dat alle de fachtfte ende bequaemfte wegen werden ingegaen , om de gemoederen van de Inwoonders te trecken, ende daer met af te weeren alle occafien van alteratien , die gewoonlijck op fulcke veranderingen voorvallen, hebbende ten dien fine geconniveert over de refidentie van de Roomfche Geeftelijckheyt aldaer, tollererende de felve ten platten Lande in het plegen van hunnen Godtsdienft, ende in het heffen en genieten van hunne 'Beneficiën , gelijck Wy mede deeden aenbieden aen de Wereltlijcke Officieren de continuatie van hunne Bedieningen , op Onfe Commiffie en eedt. Belaftende voorts aen alle Onfe Vaffallen aldaer om binnen eenen geftelden tydt hunne Leenen met de leedige handt voor den Raadt van Brabandt alhier te komen verheffen, Ons te vreeden houdende met het ftellen en invoeren van een kleyn getal van Predicanten in eenige van de Plaetfen en Dorpen onder de Meyerye, het welck Wy overal vermoghten te doen met recht, ende na de ufantie van den oorlogh, by dewelcke onwederfprekelijcken de platte Landen gebleven zyn als een dependentie van de Steden en Corpora onder dewelcke die refforteren of verdeelt zyn. Maer alfoo Onfe goede meyninge in defen door de nieuwe Spaenfche Regieringe by alle middelen wierdt gecontramineert cn tegengegaen , poogende alfoo te onderkruypen en fich te affumeren de authoriteyt van het hooghfte gefagh over de Geeftelijckheyt, weygerende de Predikanten by Ons geftelt in hunne refidentie onder de generale noch particuliere Sauvegarde te admitteren , ende verbiedende insgelijcks aen alle feculiere Officieren Ons te kennen, of Commiffie van Ons te lighten , noch de Leenen elders als voor hun te verheffen , het felve fonderende op een nieuwe en gantfeh ongerijmde maxime , die fe noyt bevoorens foo langh defen droevigen oorlogh geftaen heeft bedacht en hadden , als of de platte Landen onder den Koningh van Spaignen alleen waren toebehoo- Z< 2 z 3 ren-  574 I. Boek. H. Aghtste Titel rende , daer fe nochtans niet en kunnen ignoreren , dat dien uyt oorfake van fijne grouwelijcke tyrannie , gepleeght over de Confcientien, Goedt en Bloedt, ende met het verbreken van de loffeiijcke Privilegiën defer Landen, verklaert is geweeft en noch blijft vervallen te zijn van alle Rechten en Praseminentien , die hem te voorens over de felve conditionaliter competeerden, niet hebbende federt andere noch verdere heerfchappye kunnen pretenderen, als die hy met de Wapenen op Onfe vryheyt weet te conquefteren en mainteneren. Waer over dan om Onfe gerechtigheyden door misbruyck van Onfe conniventie en tollerantie van de Geeftelijcke met alfulcke ongefundeerde ufurpatien en nieuwigheden niet te laten verkorten, foo wierden Wy genoodtfaeckt op het exempel van den Vyandt eenighfints van Ons eerfte voornemen wat te veranderen en af te wijeken, ende de Geeftelijckheyt daar toe te houden, dat fe Ons alleen behoorlijcken fouden erkennen, ende alle fulcke nieuwigheden , daer uyt fchadelijcke alteratien voor hun moghten ontftaen , helpen afweeren, genietende in alle ftilligheyt hunnen Godtsdienft, ende beforgende by de Regieringe van de andere zyde, dat fy Onfe Predicanten oock vryelijck hun beroep aldaer moghten betrachten , gelijck Wy mede verfcheydemalen de politicque Officieren deeden fommeren de continuatie van hunne Officien van Ons te komen verfoecken, op pcene , tegens de Gebrekige van andere in hunne plaetfen te fullen ftellen , maer dit alles noch niet hebbende kunnen helpen, ende blyvende de Spaenfche Regieringe perfifteren by hun eerfte Placaten , by dewelcke fy waren interdicerende aen de Geeftelijckheyt en de feculiere Officieren op fware ftraffen, Ons niet te kennen noch te obedieren, weygerende voorts Onfe Predicanten onder eenige Sauvegarde aldaer te admitteren , noch anderfints te tollereren, foo deeden Wy daer op in de Meyerye de Kercken fluyten ende den Dienft fchorffen , oock andere Schouten in plaetfe van de ongehoorfame beroepen , beëdigen en inftellen , ende by wegen van retorfie eenige Officieren in het Quartier van Antwerpen aenmanen , dat fe binnen eenen korten tijdt Sauvegarde voor de nieuwe Schouten , by Ons in de Meyerye herftelt in plaetfe van de verlatene, fouden uytbrengen, of dat fe felver, dien tijdt overftreken zijnde, buyten Sauvegarde en voor prijs verklaert wierden: Hier op oock niet zijnde gevolght dan alleen nieuwe en veel fcherpere Interdictien en Placaten als te vooren-  van de Papisten. ren, met prompte en vigoureufe executie der felver, waer uvt dan eyntlijcken foo verre ten wederzijden is geproced^r^ordm dat mdifferentelijcken de geheele (Wjcfh-eyt^teLd^ de fe' cuhere Officiers van juffitie , als Droffarts , Amptmanf Bailliuws Schouten en d ergelijcken van het platte Lndt^rver worden, waer mne van defer zijde foo civilijcken en met■ foS *roo te moderatie is gehandelt , dat de Geeftelijckheyt korts daef aen haer niet en heeft ontfien , om van alle kW wedïomf in har? voorgaende refidentie en funffie te keeren , tot groote ^il pendie yan Onfe hoogheyt en Placaten, overal het platte Landt aflooPen. de, ende daer opentlijck fonder diftinéfie van Jurisdictiën üEnft doende blijvende middelertijdt Onfe Predicanten onder de We cutie ende yan het platte Landt genoeghfaem gebannen het welck de nieuwe Spaenfche Regieringe wel hadt behooren te bevv?aen om het different njpelijcken te overleggen , ende de gScchtiS den van defen Staet over de Meyerye" wijders ongetmbeei t te hil/.m'-ei" ^vende> h»rc natuerhjcke wreedtheyt en onveifadehjcke giengheyt, ende met meer betrachtende dan om alÏÏe Lan den van'herwaertsoyer, daer inne fy niet eenen voef e7beftten fonder aenfien van Geeftelijcke of #ereltlijcke, Edele of Onedele' m den grondt te verderven, ende door fulcken middel hun te ver! njeken, met de voeten flootende alle de Wetten realen enrfcf hteyten in defen oorlogh voor hunne Regie n"e e! wederziiden punftuelijcken onderhouden, foo heeft noch dmael van Spangien felfs (by de felve ingenomen eni £e$? feS der refpect van fijne qualiteyt, die, weibnde een Geeftelhck Prfns meerder forge en liefde voor de Geeftelijckheyt hadf Soren te dragen dan om met diergelijcke onredeliicke>rocednrenhun n alle defe onheylen te werpen) met fijne dieven van den t^hZhftcn Oaober uyt Atrecht aen alle dë Gouverneurs en KrXofficieren van fijn Gouvernement wel fcherpelück belaft ahe Onfe ThL dicanten mitsgaders Officieren van juftitiV, (^tfeng^ ^acS ^iSfeaeUrSbExeCUfUrS Van generale Middelen, oock alle puckgraven , Heemraden ende Officieren daer van dependerelde fonder conniventie, diffimulatie of faveur op te haLSchede fcl^ JeldlTen f °fficieren' die onder cautie oSgcnZl" S SdiCS' Trder0n; tG d0en citeren en inroePe»> op poene van indignatie, ende van daer over na getracht te worden als van crimen  s?6 I. Boek. H. Achtste Titel crimen begaen tegens fijne ordre , ende haerluyder devoir in het geene hy ten hooghften ter herten neemt, ende van hunne in defen gedane devoiren van tydt tot tydt fucceffivelijck te adverteren, &c Bemerckende dan dat Onfe commiferatie ende goedertierenthey't over de Ingezetenen van het platte Landt niet en Itreckt dan om de Vyanden in haren aert en boos voornemen meer en meer te ftyven, ende Onfe reputatie en gerechtigheden te verkrencken , het welck Ons niet langer ftaet te lyden, maer daer tegens met vi- . geur by der handt te nemen de middelen, die Godt en de Nature m een foo rechtmatige fake Ons heeft verleent. SOO IST, dat Wy by deliberatie van den Raedt van State der voorfchreve Vereenio-hde Landen verklaert hebben, ende verklaren mits defen, dat alle Geeftelijckheyt van de Roomfche Religie, die ten platten Lande onder het Spaenfche gebiedt van de Quartieren van Loeven , Brulfel, Antwerpen, Mechelen, Breda, Limburgh, Luxemburgh, Vlaenderen en Namen woonende , ende alle andere Geeftehjcken, die uyt de Vyandts Steden en Plaetfen fouden mogen komen ten platten Lande voornoemt, ende aldaer bevonden en aghterhaelt kunnen worden , van wat qualiteyt of fexe die fouden mogen zyn, Mans of Vrouwperfoonen, Praelaten, Papen, Canonicken , Monicken, Bagynen, Nonnen en diergelijcke , fullen van goeden prinfe en ranfonnabel zyn, in der voegen als hier na breeder fal worden verhaelt, met die meeninge nochtans, dat aen de Geeftelijcke Vrouwperfoonen alleen, in de voorfchreve Quartieren woonende, gegeven wordt den tydt van tien dagen na de publicatie deles, om te vertrecken. Dat van gelijcken oock alle politicque Officiers, als Droffarden Bailliuws, Amptlieden, Schouten en hare Subffituyten, mitsgaders'alle Ontfangers, Pachters, Collecteurs en Executeurs van de Domeynen en Middelen van den Koningh van Spangien, fijne Dijcko-raven, Heemraden, Gefwoorens, Bofchbewaerders en andere daer van dependerende , die in de voornoemde Landen van Loeven , Bruffel, Antwerpen, Mechelen, Limburgh, Luxemburgh, Vlaenderen en Namen woonende , aldaer bevonden en aghterhaelt kunnen worden , fullen zyn van goeden prinfe. Eximeren daeromme uyt de generale Sauvegarde van alle contribuerende Dorpen alle de voorfchreve Geeitelijcke Perfonen, ende mede alle de voornoemde politicque Officieren ten platten Lande woonende. Ende revoceren oock alle particuliere Aften van fauvegarden en andere exemptien, die  van de Papisten. die voor defen vergunt mogen zyn aen yemandt van de voornoemde Geeftelijcke , ende mede van de voornoemde politicque Officieren, woonende ten platten Lande voornoemt. Ende van Je lijcken verklarende van nu af aen voor nul en van geender wef" den alle dergelijcke particuliere Sauvegarden en andere exemptien die hier namaels noch by inadvertentie aen fulcke Geeftelijcke Per! foonen of politicque Officieren fouden mogen worden verleent Re velen daerornme allen Onfen Gouverneurs, Commandeurs, Ritmeefters , Capiteynen en Leyders van Partyen alle fulcke Geefteliicke Perfoonen en politicque Officieren , als fy op het platte Landt™ den Vyandt fullen kunnen vmde,n en aghterhalen, met alle neerftk? heyt aen te halen en m apprehenfie te nemen, Ende op dat een yegelijck, foo wel van de Aghterhaelders als van de A«rhterhaeld7 magh weten waer na hem te reguleren , foo verklaren Wy dat' veder Perfoon, foo wel van de voornoemde Geeftelijckheyt als van de politicque Officieren geapprehendeert zynde, datelijck fel opgebragtit worden m fulcken Guarnifoen of Plaetfe, als die geene die de apprehenfie gedaen heeft, beft en bequaemft vinden H l! waer de Geapprehendeerde ter judicature geftelt en geranfonneert fal mogen worden , ter fomme van Vyf hondert guldens en daei-enboyen tot duyfent guldens toe : Maar by aldien den Gevangen van foodanige qualiteyt moghte wefen , dat de Aghterhaelders het rantfoen hooger fouden willen nemen als tot duyfent guldens foo fal de fake gebraght moeten worden aan den Raedt vin State' om over het furplus geoordeelt en getaxeert te worden na behooren Alle welcke rantfoenen Wy verftaen , dat verdeelt fullen worden in fulcker voegen, dat de twee derde parten daer van fullen zyn tS profijte van de geene die de aenhalinge fal hebben gedaen ende het andere derdepart na de gewoonlijcke diftributie van alle Buv ten. Ende en is de meeninge geenfints niet, dat yemandt van de voornoemde Geeftelijcke ende Politicque Officiers, eens aghterhaak en gerantconneert geweeft zijnde, daer mede namaels fouden vrv zijn, om voorts ten platten Lande voornoemt te mogen komen en verkeeren, maer dat een yegelijck der felver fal van goeden prinl ende als vooren rantconnabel zijn, foo dickwils en menighmael als fy daer op fullen worden bevonden en achterhaelt. Ende by foo verre de achterhaelde en geapprehendeerde Geeftelijcke Perfoonen moghten wefen van de biddende Ordre , ofte van foo fobre quah- A a a a teytj  fj% I. Boek. H. Aghtste Titel teyt, dat fy de voorfchreve rantcoenen niet en fouden kunnen betalen: ^oo verftaen Wy wel expreffelijck, dat de Dorpen of Plaetfen daer de felve geapprehendeerde geweeft fullen zijn, voor het rantcoen der felver ter fomme als vooren fullen moeten inftaen en executabel zijn. Voorders en verftaen Wy niet dat de ftraffe ende mulcte der contraventie. van defen Onfen Placate alleenlijck fal vallen op de Perfoonen, maer oock op de Plaetfen felve daer de contraventie fal zyn gefchiedt. Verklaren daerornme , by aldien eenige Dorpen ofte Plaetfen fullen bevonden worden toegelaten te hebben-eeni aen dienft of oeffeninge van de Roomfche Religie binnen de limiten van haer Diftrict, dat de felve Dorpen en Plaetfen daer voor fullen rantconnabel en executabel zijn, ter fomme van duyfent guldens, foo dickwils en menighmael als fy daer op fullen bevonden worden. Gelijck Wy oock niet en verftaen dat de ftraffe en mulcte der contraventie van defe fal vallen alleenlijck-'op de Geeftelijcke Perfoonen die de verbodene Miffe ofte andere oeffeninge van de Paepfche Religie fullen hebben gedaen, ende de plaetfe daer de felve fal zijn gefchiedt ; maer dat oock yeder een van de Perfoonen die de felve fullen hebben gehoort ofte geaftifteert, daer voor fal rantconnabel zijn ter fomme van hondert guldens. Dat oock de Befitter van de plaetfe daer de contraventie fal zijn gedaen, daer voor fal rantconnabel zijn, ter fomme van twee hondert guldens, alles foo dickwils en menighmael de contraventie fal worden bevonden ende aghterhaelt. Voor alle welcke rantcoenen Wy oock verftaen endé verklaren midts defen wel expreffelijck, dat de Dorpen of Plaetfen felve fullen inftaen ende executabel zijn , jaer en dagh na dat de contraventie fal zijn gefchiedt. Ende dit alles by maniere van retorfie, die flapt grypen ende duyren fal, foo langh als den Vyandt by fijne onredelijcke fuftenue ende praetentien op het Quartier en Meyerye van 's Hertogenbofch fal blyven perfifteeren, en tot dat by Öns'anders in hier fal zijn geordonneert. I?Nde vermits Onfe Ingezetenen, foo Geeftelijcke als Wereldtlijcu in Onfe voorfchreve Meyerye van 's Hertogenbofch, Marquifaet van Bergen op den Zoom, Landen van Steenbergen en Kuyck, mitsgaders in het Over quartier van Gelderlandt, de Zuydt-Hollandtfche "Plaetfen , de Langefiraet, Sevenbergen en andere Quartieren onder Onfe gehooriaemheyt ftaende , de menighvuldige goedertie- rene  VAN DE PA PISTEN. 573 rene moderatie die Wy in hun reguarde hebben gebruyckt, als hebbende de Geeftelijcke Perfoonen alleen geinterdiceert hare exercitie van de Pauffelijcke Religie te doen , hun latende behouden hare beneficiën, ende vergunnende dat fy in ftilligheyt als goede Ingezetenen fouden mogen blyven woonen, ende de andere Ingezetenen alleen opgeleght hebbende haer in eenige Miffen of andere kerckelijcke dienften niet te laten vinden , fonder dat Wy nochtans yemandt in fijn Coufcientie hebben willen befwaren, welcke moderatie onfe voorfchreve Onderlaten, foo Geftelijcke als Wereldtlijcke, in foodanige aghtinge niet en hebben genomen, als goede gehoorfame Onderdanen betaemt ende gebeurt hadden te doen, hebbende hun als wrevelwillige daar tegen geoppofeert , en niet alleen de verboden Miffen en andere Pauffelijcke dienften in Kercken en Huyfen noch geëxerceert ende gefrequenteert, maer oock tegens Onfe Placaten ende Bevelen remedie door hare klachten by Onfen Vyandt gefoght , ende den felven daar door te ftouter ge- maeckt in fijne onbehoorlijcke ufurpatien over de hoogheyt en gereghtigheyt van de voorfchreve Meyerye , ende andere Quartieren onder Onfe gehooriaemheyt ftaende. Soo werden Wy genootdringht tot rufte van Onfe goede Onderdanen en Ingezetenen van de felve Landen, ende om foodanige moedtwillen voortaen voor te komen , by defen te verklaren, dat alle de voorfchreve Geeftelijckheyt , als ongehoorfame Onderzaten , die Onfe veelvuldige conniventien ende faghte regeringe verfmaet hebben , fullen hebben te vertrecken uyt de voorfchreve Meyerye , ende alle andere platte Landen van Onfe gehoorfaemheyt: Namentlijck, alle Mansperfoonen, als Abten, Praelaten, Paters, Papen, Canonicken, Monicken, ende alle andere diergelijcke, van wat qualiteyt ofte conditie die zijn , ende dat binnen den tydt van veertien dagen naer de publicatie of notificatie van defen , fonder weder daer inne te mogen komen , op poene van tegen hun geprocedeert te werden in conformiteyt van het geene hier vooren tegen de Geeftelijcke onder, des Vyandts Quartieren is geftatueert. Gelijck mede gedaen fal worden in cas fy binnen den tydt van de voorfchreve veertien dagen niet en quamen te vertrecken. Bevelende ende laften oock wel expreffelijck allen Onfen Officieren in de bovengenoemde Onfe Landen ende Quartieren, dat fy terftondt alle de Kercken in de felve Landen over al doen ontruymen, voorts fluyten ende ge- A a a a 2 floo-  ygo I. Boek. H. Aghtste Titel. flooten houden, daer toe fy van de Gouverneurs en Commandeurs de ftercke handt fullen kunnen verfoecken. Daerenboven wel neerftelijck en fcherp opficht nemende ende lettende , dat noch by de voorfchreve uytgefeyde Geeftelijcke , of andere die van elders aldaer fouden mogen komen of influypen, geenen Pauffelijcken dienft noch in Huyfen of andere Plaetfen opentlijck of heymelijck en werde gedaen ofte gepleeght, noch oock by eenige van de Ingezetenen aldaer toegelaten of gefreequenteert, dat Wy aen de felve hier mede wel fcharpelijck verbieden , alles op dë pcenen en verbeurten , foo tegen die geene die fulcks doen ende gedogen , als dié de felve dienften frsequenteeren, als hier vooren tegen die geene onder den Vyandt reforteerende, is geftatueert. Ende op dat midlertydt Onfe Hoogheyt in de voorgemelde Meyerye van den Bofch niet verder geilludeert en werde, begeeren ende ordonneeren Wy aen die van Onfen Rade van Brabandt, dat fe door hunnen Procureur Generael fonder diftimulatie noch uytftel datelijck doen faifeeren ende confifqueeren alle de Leenen die in aghtervolgh van Onfe voorige Placaten voor hunlieden niet en zijn verheven. Gelijck Wy mede bevelen aen de Officieren van de Lloofdtbancken tot Bergen ende in Vlaenderen opgereght, dat fy uyt kraghte van defe retorfie van gelijcken fullen procedeeren tegens alle de Vafallen, gefeten onder het Diftrict van hun refpective jurisdictie. Verftaende voorts dat Ons Placaet van den tweeden Februarii laetftleden in alle fijne vordere poincfen , defen niet contrarieerende, by een yeder die het aengaet, fal worden onderhouden ende achtervolght. Ende ten eynde Onfe ernftige meeninge in alle het geene voorfchreve is , naer den inhoudt van defen Onfen , ende andere Onfe voorgaende Placaten, in allen deelen wel ende volkomentlijck werde geëftëcfueert, laften ende bevelen Wy by defen wel ernftelijck alle politicque Officieren, Hooghfchouten , Droflarden , Hoofdtofficieren , Fifcalen , Bailliuws, Schouten , ende andere diergelijcke onder Onfe gehoorfaemheyt ftaende , mitsgaders allen Gouverneurs en Commandeurs van Onfe Frontieren, Kryghsofficieren en gemeene Soldaten, dat fy alle mogelijck devoir ende neerftigheyt fullen hebben te doen, om de contra ventien en transgreflien in defen te ontdecken en aghterhalen, en de executien te doen fonder eenigh gebreck of verfuym, op pcene van te vervallen in Onfe indignatie, ende dat fy van hare Officien vervallen fullen zijn. Ordonneeren oock  van de Papisten. jgr oock ende beveelen wel expreflelijck allen Onfen Gouverneurs, of Commandeurs der Frontieren, ende allen anderen Onfen Krijghsofficieren voornoemt, dat fy , des verfocht zijnde , den voorfchreven politicque Officieren in het natrachten , ontdecken ende achterhalen der voorfchreve contraventien fullen hebben de ftercke handt ende alle nodige affiftentie te bieden, fonder eenigh wederfeggen of weygeringe, op pcene -als vooren. Ende op dat de geordonneerde natrachtinge en aghterhalinge der contraventien met des te beter naerffigheyt ende yver by eenen yegelijcken werde geeffectueert, foo verftaen Wy ende verklaren by defen, dat de executie van dien fal mogen gedaen worden indifferentelijck ende indiftinctelijck, foo by politicque als militaire Officieren en Perfoonen by praeventie , ende fonder eenigerhande limitatie der Diftrict en of Quartieren tuffchen de Gouverneurs en Commandeurs, maer fal den eenen Gouverneur of Commandeur de contraventien in het Quartier van eens anders Gouvernement of Commandement, vryelijck mogen natrachten ende executeeren, fonder onderfcheyt en fonder nadencken. Sullen oock de Commandeurs ofLeyders van Partyen de aghterhalingen en executien van de contraventien alomme ende allenthalven mogen ende gehouden zijn te doen, het zy of fy om andere faecken uytgegaen of gefonden zijn of niet. Aen dewelcke Wy by defen gebieden wel fcherpelijck , dat fy eenige Gevangens gekregen hebbende, hun fullen hebben te onthouden van met de felve eenige compofitie onderwegen te maecken, of te laten maecken , dirécfelijck of indirecfelijck , maer fullen fy de felve Gevangenen hebben op te brengen ter plaetfe van fulcken Guarnifoen, als het hun beft duncken fal , om aldaer met order ter Judicature geftelt, ende als voorfchreve is, gerantcoeneert te worden, op poene van caflatie ende arbitrale correctie voor de Officieren en Soldaten die ter contrarie van defen fullen bevonden worden gedaen te hebben. Ende alfoo Wy begeeren van tydt tot tydt goede kenniffe te hebben , hoe ende wat tot nakominge van alle "het geene vooren verhaelt is, fal uytgericht worden : Soo ordonneeren Wy oock wel expreffelijck allen politicquen Officieren, als allen Gouverneurs ende Commandeurs voornoemt, dat fy van drie weecken tot drie weecken den Raedt van Staten fullen hebben te adviferen van hare gedane devoiren , om 's Landts reght en authoriteyt volgens defen Placate te maintineeren. Ordonneeren voorts, dat om A a a a 3 geene  I. Boek. H. Aghtste Titel geene ignorantie by yemandt dien het aengaen mach ; te werden gepretendeert, de Exemplaren van defen Placate alomme in de voorfchreve Quartieren daer het behoort, afgelefen, aengeflagen, of anderfints na befte gelegentheyt bekent gemaeckt fullen worden. Bevelende mede alle Officieren, foo militaire als politicque , elcks in hun reguard f dat fy den inhouden van defen achtervolgen , en in het executeeren van dien malkanderen de behulpige handt bieden, alfoo Wy fulcks ten dienfle van den Lande bevonden hebben alfoo te behooren. Gedaen in 's Gravenhage den 2. December 1636. Was geparapheert, A. Bruyningh, vt. Onder ftondt, By myn Heeren de Staten. Generael der Vereenighde Nederlanden. Ter relatie van den Raedt van State der felver Landen, M. Huygens. Placaet , van den Raedt van State , inhoudende verbodt als boven. Den 20. Maert 1642. Gr. PI. I. Deel, f. 25-5. N°. 7.- DEn Raedt van State der Vereenighde Nederlanden verbiedt hier mede wel uytdruckelijck aen allen Perfoonen, zijnde van de Geeftelijckheyt der Paepfche Religie, die uyt kraghte van de retorfien uyt het Quartier en Meyerye van 's Hertogenbofch hebben moeten wijeken, eenigerhande exercitie van de felve Paepfche Religie te doen, noch in het openbaer, noch in het heymemelijck , noch in het groot, noch in het kleyn, binnen het gemelde Quartier en Meyerye van 's Hertogenbofch , nochte oock daer ■buyten in andere Plaetfen , reforteerende onder den Staet defer Vereenighde Nederlanden, op de pcenen begreepen in de Placaten van retorfie, voor foo veel de voornoemde Meyerye concerneert, ende anders, op pcene van arbitrale correftie. Welverftaende, dat de exercitie van de voornoemde Pauffelijcke Religie gelaten wordt aen andere Pauffelijcke Geeftelijckheyt, fulcks ende in dier voegen de felve by publicque ordre van defen Staet hier te vooren is toegelaten geweeft, ende alsnogh getollereert wordt in eenige Plaetfen reforteerende onder defen Staet , ende aen den Vyandt contributie betalende. Ende ten eynde niemandt hier van ignorantie en pretendeere, foo  van de Papisten. foo fal defe alomme in ende omtrent de Meyerye van s Hertogenbofch gepubliceert ende geafhgeert worden, het welck den Officieren dien het aengaet, hier mede belaft ende bevolen wordr. Gedaen in 'sGravenhage den zo. Maert 1642. Was geparapheert j Henr. van Effen , vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van den Raedt van State, M. Huygens. Placaet van den Hove , daer by gelafl wordt de voorgaende Tlacaten, foo van haer Hoogh Mog. de Heeren Staten Generael, als van haer Edele Groot Mog. de Heeren Staten van Hollandt , tegens de Tausgeftnde geëmaneert, punctuelijck t'obferveren en executeren. Den 18. December 1642. Gr. PI. I. Deel,, f. 225. N°. 9. FRederick Hendrick , by der gratie Godes Prince van Orange, Graave van Naffau , Catzenellebogen , Vyanden , Diets , LÏngen, Meurs, Buyren, Leerdam, Marquis vander Veere en Vliflingen, Heere ende Baron van Breda, der Stadt Grave en van den Lande van Kuyck, Dieft, Grimbergen, Herftal, Warnefton , Cranendoncq , Arlay , Noferoy, Sint Vith , Daesburgh , Polanen, Willemftadt, Niervaert , Yfieliteyn, Sint Maertensdyck, Gecrtruydenbergh, Chafteau Regnardt, de Hooge en Lage Swaluwe , ende van Naeldtwijck , Erf-Burghgraave van Antwerpen, ende van Befancon, Erf-Maerfchalck van Hollandt, Gouverneur, . Capiteyn-Generael en Admirael: mitsgaders den Praefident en Raden over Hollandt 'Zeelandt ende Vrieslandt, allen den geenen die defen jegenwoordigen fullen hooren ofte eenighfints aengaen magh, faluyt, doen te weeten. Alfoo met der daedt ende dagelijckfche experientie bevonden werdt, dat, niet tegenftaende de Placaten tot diverfche. honden, ende laetftelijck den dertighften Augufti van den voorleden jare feftien hondert een en veertigh , tegens de Pausgefmden gedaen renoveeren, en in eenige poincfen amplieeren , met exprelfe laft aen alle Officieren en Jufticieren, de felve jegens de Contraventeurs , fonder conniventie of compofitie ftrictelijck ende punctuelijck te executeeren. Echter de conventiculen van de voorfchreve Pausgefinde, tot noch toe'niet alleene niet en. werden geweert,  584 I- Boek. H. Achtste Titel weert, maer van tyde tot tyde fulcks vermeerderen , ende fonder verhinderinge werden gepleeght, in allen fchyn of de voorfchreve Placaten niet geëmaneert, ja gederogeert waren, ftreckende alle het felve niet alleen tot verftoutinge ende ftyvinge der voorfchreve Pausgefinde, maer oock tot kleynaghtinge van de voorfchreve Placaten ende Regeringe defer Landen, ende fpecialijck tot impreflïe aen de Onderdanen, als of alle het felve tot ondienft van den Staet defer Landen by de hooge Overigheyt ftudieiüeüjck werde geconniveert, ende de negligentie der Officieren met goeden oogen aengefien. SOO IST, dat Wy , omme alle de voorfchreve infolentien ende vordere onheylen tydelijck voor te komen, ende dienvolgende den ftaet en welftant defer Landen , foo veel mogelijck, te conferveeren, goedtgevonden hebben, gelijck Wy doen mits defen alle Jufticieren en Officieren, mitsgaders hunne Stedehouderen ofte Subltituyten, wel ferieufelijck aen te manen, ende niet te min van wegen de hooge Overigheyt de felve wel fcherpelijck te belatten ende te bevelen, dat fyluyden niet naer en laten de gemelde Placaten, ende fpecialijck dat van den dertighften Augufti voorfchreve, ftrictelijck ende punctuelijck te obferveeren, en doen obferveeren, fonder tegens de Overtreders van dien eenige conniventie of compofitie, directelijck of indirecfelijck te doen of gedogen, op de poenen ende breucken in de felve Placaten geftatueert. En op dat de goede Ingezetenen voor fchade tydelijck werden behoet, ende niemandt hier van ignorantie en praetendere , laften Wy mede den eerften Deurwaerder hier toe verfocht, mitsgaders allen anderen Officieren in den voorfchreven Lande, defe Onfe Advertentie naer voorgaende Klockflagh alomme te doen publiceeren ende affigeeren , ter plaetfe daer men gewoon is diergelijcke publicatie ende affixie te doen. Bevelende van wegen als boven eenen yegelijcken hem hier na te reguleeren. Gedaen in den Hage den achtienden Decembris 1642. Ende ten oirkonde het Zegel van Juffitie hier op gedruckt in Placate. In kenniffe van my, C. Rollandt. *T)£ executie en vernieuwinge van de opgemelde Tlacaten, is by verfcheyde Refolutien ende aenjchryvens, foo wegens haer Edele Groot Mog. de Heeren Staten , als by den Hove van Hollandt den Officieren ftrictelijck ende op priva- tie  van üe Papisten. tic van hare officien gelafl. Sijn oock folemneelijck in couformte der felver Refolutie , in date den een ei twiutZen December feftien hondert feven en dertigh haer op dm dertuften dito amgefchreven, beëdight , geen compofltie te de Tausgefnde direcJelijck ofte indireêlelijck te maecken %t alfoo naderhandt het voorgaende Tlacaet by den Hove val Hollandt daer op isgeëmaneert, hebben onnodigh endebuytel ons ooghmerck geacht eenige verdere Refolutifn , MMfm vens of Renovatien te laten drucken. mjcory- riacaten y jegens het onordentlijck trouwen der rrie teren w Brabandt. Den ? Febrmrii „ April m&. Gr. PI. I. D^Tf isÏ ^i. 4 ^ DE Staten Generael der vereenighde Nederland *u0„ a geenen die defe fullen fien oftf l^l^S^f^ Wy in ervarmge komen, dat de Roomfche Prieftersd°e noch getolereert werden in de Plaetfen of Landen Brabandt onder defen Staat gehoorende, hun onderftaen ende voornemen in ^L^A^ ^t"^ hun »en h^r komen pXSein fonder dat fy kenmfle hebben, ofte dat hun alvoorens is Sec' ken van de vryigheyt der Perfoonen, noch toeftemminge van Oii" ders of Vooghden, veel min van behoorlijcke proclamaï fn tïï ohe " fe van hunne woonplaetfe voorgegaen te 7Ïin SS\ a p exempel is dat fulck/noch onlanflfsln het X^VanÖ op den Zoom onordentelijck is gepleeght, het welcke niet allfer en is tegen het goedt gebruyck altijdt I defe Land^obferrorT maer oock tot groot Ichandael van den huwelijcken Sta * af fn de eene zyde den Ouderen of Vooghden beroovende Tan het refpect en goede toeverficht, het welck de felve over har\ Kinde ren ofte Pupillen voornamentlijck in materie van huwelikke is" competerende, ende aen de andere zyde den wech opeSe ende aenleydinge gevende tot illigitfme byvvooningen, bloedSnden en diergelijcke deteftabele vermengingen, waer te^Vn ^ 5/1 vinden dat noodighlijck moet wefden voorfi ? SöS^ISt" dat Wy hier op gehoort hebbende het advis van den Raedt van State Bbbb dc_  ^85 I. Boek. H. Aghtste Titel defer Vereenighde Nederlanden, als oock van den Raedt van Brabandt, goedtgevonden hebben, omme alle diergelijcke fchandaleufe byeenkomften ende onbehoorlijcke verfamelingen in houwelijcke voor te komen, wel expreffelijck by defen te verbieden, dat van nu voortaen geene Inwoonders van de Stadt en Meyerye van 's Hertogenbofch, mitsgaders van Breda, Bergen op den Zoom, Grave,,Steenbergen, Willemfladt, ende de refpective Landen daer onder gehoorende, het zy jonge of oude Luyden, meerder of minderjarige , onvrye of onder beneficie van Pafport of Sauvegarde , het platte Landt fraequenteerende , hun fullen hebben te vervorderen voor eenige Roomfche Priefteren, of die geene die maght hebben trouwe te folemnifecren, alfulcken folemnifatie te laten doen, fonder alvoorens by wettehjcke Atteffatie, of van de Kerckendienaers van de plaetfe hunner refidentie te doen blijeken , dat na voorgaende behoorlijcke aenteeckeninge van hare opreghte namen en toenamen , drie Sondaeghfche proclamatien t'haerer woonplaetfe, of in de Kercken of van den Raedthuyfen naer ordinaris gewoonte fullen voorgegaen zijn , ende dat geene verhinderinge en is, op pcene van andere folemnifatie indirecfelijck verkrygende, dat de felve fal gehouden worden voor onwettelijck , nul ende van onwaerden, ende dat tegen de Prieffer , of den geenen die fich fal onderftaen hebben fulcken praetenfen trouwe te doen, fonder het voorfchreve wettigh blijck, daer over by den Officier, des competerende , fal worden geprocedeert tot arbitrale correctie, fonder conniventie. Ende op dat niemandt hier van ignorantie en praetendere, foo ordonneeren Wy dat defe Onfe Ordonnantie in de voorfchreve Steden en Landen fal worden gepubliceert ende geaffigeert. Laftende oock allen Officieren , Jufticieren, ende allen anderen dien het aengaen mach, defe onverbreekelijck te onderhouden en doen onderhouden, procederende tegens den Overtreders , fonder eenige conniventie ofte verdragh, alfoo Wy fulcks ten meeften dienfte bevonden hebben te behooren. i Gedaen ter Vergaderinge van de hooghgemelde Heeren Staten Generaal in 's Gravenhage den 3. Februarii 1643. Was geparapheert, W. Rif per da, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Geteekent, Cornelis Mufch. Zynde op het Spatium gedruckt het Cachet der felver' Heeren Staten in rooden Waftche. 1 In  van de PaPISTEM. i In den Tlacate d'Anno 165-0. ftaen defe woorden Gedaen en gerenoveert ter Vergaderinge van de hooghgemelde Heeren Staten Generael in sGravenhage den 29. April i6 tydts willende vooifien SOO IST dat Wy na voorgaende rype deliberatie op nieuws hebben geordonneert en geftatueert, gelijck Wy ordonneren en ftatueeren expreftelijck mits defen, dat alle Abten, Prelaten, Paters, Papen, Canomcken, Monicken, en alle andere.diergelijke prsetenfe Geeftelijcke Perfoonen, van wat qualiteyt of conditie die fouden mogen zijn, geene uytgefondert, haer alsnoch uyt de voorfz Meverye, als mede de Heerhjckheden, Steden, Cafteelen , Vlecken, Dorpen, Gehuchten en platte Landen, dependeerende van de Stadt van sHertogenbofch en meergenoemde Meyerye, Stadt en MarqUUaS aanuBcrgun Wgoom, Stadt en Baronnye van Breda, Stadt van Maftncht, het reffort van dien, als oock het Graaffchap van de Vroonhoff, de Stadt Grave en Lande van Cuyck, Huift ende Bailhuage van Huift en Hulfter-Ambacht, als oock Axel-Ambaght gelegen bezuyden en benoorden Geule, mitsgaders de Forten diehaar Hoogh Mog jegenwoordigh inhebben in het Landt van Waes, en alle andere Steden en Plaetfen dewelcke haer Hoogh Mogende houden m Brabandt, Vlaenderen ende elders, uytgefondert die , volgens capitulatie, het verblyf aldaer fpecialijck toegeftaen is, fullen hebben te vertrecken binnen den tydt van acht dagen na de publicatie of notificatie van defen; interdicerende midts defen wel expreffelijck aen de felve, endé alle andere Roomfche Geeftelijcke Perfoonen m de voorfchreve Meyerye, Landen, Steden en Plaetfen  £92 I. Boek. H. Aghtste Titel ien immermeer te komen , op pcene dat de felve, fonder eenige conniventie, gemulcteert fullen werden ten minften ter fomme van fes hondert guldens ende daer boven tot duyfent guldens toe, boven arbitrale correctie. Laftende ende bevelende Onfen HooghSchout van de Stadt en Meyerye van 's Hertogenbofch , ende de particuliere Schouten van de vier refpective Quartieren van dien, mitsgaders allen de andere refpective Officieren cn Jufticieren van de voorfeyde Landen, Steden en Plaetfen, op de Contraventeurs van dien wel fcherpelijek te letten , de felve alomme aen te houden, ende daer tegens fonder eenige conniventie ofte verdragh te procedeeren en doen procedeeren, en fpecialijck alle Kloofters en Parochie-Kercken, als oock Capellen, foo groot als kleyn, in de meergenoemde Meyerye, Landen en Plaetfen, boven genoemt, alomme voor de gefeyde Roomfche Geeftelijckheyt en Paepsgefmde geflooten te houden, ende van alle Beelden ende andere Paepfche 'Ornamenten fuyveren, ende niet te gedogen dat in eenige van de felve eenige Pauffelijcke dienft gedaen ofte gcexerceert werde; verklarende dienvolgens by defen , dat metter daedt fullen vervallen ïn een boete van duyfent guldens, boven arbitrale correctie , alle ende een yeder die tot het openen der voorfchreve Kercken, ten fine als vooren , raedt ofte daedt fouden mogen komen te geven, of ter faecke van eenige Paepfchen dienft in de voorfchreve Kercken of Capellen fouden pogen te gaen of komen, te applicceren de eene helft der voorfchreve mulcten en boeten ten behoeve van den Aenbrenger, ende de andere helft voor den Officier, ofte den geenen die de bovengefchreven Perfoonen fullen komen aen te houden ende te beklagen, ende dit alles onvermindert Onfen Placate, in dato den dertighften Augufti feftien hondert een en veertigh, ende anderen tegens de Paepfche Geeftelijckheyt, der felver conventiculen, ende andere exceffen der Paepsgefmde , by Ons voor defen gemaeckt ende- doen emaneeren, dewelcke Wy verftaen en gemeynt zijn alomme te houden in hare volle kraght ende vigeur. Ende op dat niemandt van het geene voorfchreve is, ignorantie en hebbe te pretendeeren, foo bevelen Wy mede Onfen meergemelden Hooghfchout ende de particuliere Schouten van de refpective vier Quartieren van de meergefeyde Meyerye , mitsgaders alle de Andere refpective Officieren ende Jufticieren van de meergefeyde Landen, Steden en Plaetfen, alomme daer het behooren fal, van de-  van de Papisten. 593 defen Onfen Placate publicatie en affixie te laten Armti «ws het felve ten dienhe "van den Lande beZlTnebtn tfbeh^ ren. Gedaen in den Hage op den 16. Junii l6+%. Wa? pheert, /. van Gent, vt. Onder ftondt / Ter ordonnantie vm dë hooghgemelde Heeren Staten Generael. Geteekent, Cornell Muit Placaet van den 14. April 1640., /& ^ op den z6. Februarii ï6L En ZZe fyiruL van den Hove van Hollandt N°. 46. mjmtttie Placaet 5 ^m te A?r Jfcftfó /* de Huyfen van de Heeren Ambafadeurs vJ Kommen DE Staten van Hollandt ende WpAV™,!,^, j ƒ00 by de Hooge «J?M^^>feter*^f der Vereenighde Nederhnrlpn nccre". staten Generael vergadert in 's Gravenbag: vS'enTrT^611 StaetsSew^ nen°de Huyfen ofte Kemln en van Lf is' dat tón~ que Minifters van uy£SK1*£ ' ^ pdeUrS ende Public' Staet refiderende, geene &rmooi« fiV^ ' Potentaten aen defen in dc Nederlandtfche Tale maer alleïïl "T^ w?den Sedaen ren ende Meefters, ende it oocl de f,, ^ rdPeftive Hee" dere Dienften binnen de%Zr&^%^ S™2.enen ende andaer toe geene andere fullen mogen SAP^1' werdende> den, als de geene die behooren S / r? ,■ geadmitteert wergemelde Hei-en AmbaS " SOO fsT dafw^ïf T T ve voor den dienft van den I nl w 'u aIIe het feI~ deren ende Ingezetenen'vm Onfen f a-hteJld^ ^ fowoonVrieslandt, val "r e ™?^%7\£o1^ en Weft' wel hebben willen ^rfchouwe^ $g ^, c c c ielve  594 I. Boek. H. Achtste Titel felve waerfchouwen ende interdiceren mits defen, dat fyluyden haer in de voorfchreve Sermoenen ofte andere exercitiën van de Paufelijcke Religie, binnen de Huyfen ofte Logementen van de voorfeyde Ambaffadeurs ende andere Minifters van uytheemfche Princen ende Potentaten alhier refiderende , voortaen niet fullen hebben te laten vinden, op pcene van te incurrreren de boeten ende breucken by voorgaende Placaten op gelijcke gelegentheden geftatueert , want Wy fulcks voor den dienft ende rufte van den Staet alfoo bevinden te behooren. Laften daerom mits defen wel expreftelijck den Procureur-Generael van den Hove, ende den Officier van 's Gravenhage , dat fyluyden goedt reguard hebben en exaéte recherche doen lullen, op alle den geenen, van Onfe ïnwoonderen ende Ingezetenen, dewelcke contrarie van defen fullen bevonden werden te hebben gedaen, ende dat fyluyden tegens alle de felve, fonder conniventie ofte diflimulatie fullen hebben te procederen , tot voldoeninge van de voorfchreve pcenen ende breucken. Ende ordonneren die van Onfe Hoven van Juffitie, ende den Magiftraet van 'sGravenhage, daer over de plano ende fonder figure van proces recht te doen, in aghtervolge Onfe voorgaende Statuten ende Bevelen, ende namentlijck van den tienden October des jaers feftien hondert fes en twintigh. Ende op dat niemandt daer van ignorantie ende praetendeere, laften Wy mede de voornoemde Hoven ende Magiftraet, defen, op de Audientieplaetfen, ende van den Raedthuyfe refpeftivelijck, te doen publiceeren, en voorts afrigeren na behooren. Gedaen in den Hage den 10. Februarii 16 51. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Ende was ondergeteyckent, Herbt. van Beaumont. Nader Refolutie , waer hy de Ingezetenen van Hollandt verboden werdt de exercitie van de Taufelijcke Religie in de Huyfen van de Ambaffadeurs by te woonen. Den 15-. Augufti 165-3. Gr. PI. III. Deels f. 400. N° 18. ZYnde ter Vergaderinge bekent gemaeckt, dat alhier binnen 's Gravenhage ïn de Huyfmgen van verfcheyde Uytheemfche Minifters feer groote verfamelingen ende byeenkomften, felfs van  van de Papisten. ^ van Onderdanen van haer Edele Groot Mog., wierden gemaeckt ende gehouden, om den Roomfch-Catholijcken Godtsdienft aldaer te oeftenen ; Is, na voorgaende deliberatie, goedtgevonden ende verftaen ; dat alle de Uytheemfche Minifters van Roomfcho-efinde Koningen, Princen ende Potentaten alhier in loco refiderende°, door de Raedtpeniionaris de Witt, in name van haer Edele Groot'Mog fullen werden verfoght ende vermaendt, yeder in den fynen foodanigen ordre te willen ftellen, ende die voorfieninge doen, dat binnen hare refpective Huyfen egeene Sermoenen, of andere'Geeftelijcke dienften mogen worden gedaen in andere Talen als in haer eygen, of die van haer refpeftive Heeren en Meefters- oock niet te willen gedoogen dat tot de felve dienften yemandt anders werde geadmitteert, dan die geene, dewelcke effèftiveliick tot de Familie ofte Suite van de gemelde Minifters zijn behoorende. Dat mede de publicatie op den naem van haer Edele Groot Mog. jegens de Ingezetenen defer Landen, foodanige Huyfen ten fine als boven frequenterende, den tienden Februarii feftien hondert een en vyftigh gedaen, fal worden gerenoveert, ende vervolgens den Advocaet-Fifcael ende Procureur-Generael, mitsgaders den Officier van 's Gravenhage voornoemdt, wel fcherpelijck gelaft, gelijck de felve gelaft werden by defen, het frequenteren van allulcke Huyfen aen de Ingezetenen defer Plaetfe, en Onderdanen van haer Edele Groot Mog. ten fine als voorfchreve effeftivelijck, te beletten, en te verhinderen, door foodanige wegen ende middelen , als fyluyden daer toe de bequaemfte aghten fullen ; ende tegens de Contraventeurs van de voorgeroerde haer Edele Groot Mog. goede ende ferieufe intentie te procederen met vigeur fonder eenige nalatigheyt , diflimulatie , conniventie ofte verdragh. Placaet op het fehe fubject. Den 15. Augufti 165-3. Gr. Pk II. Deel, f. 2404. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt doen te weeten. Alfoo Wy in ervaringe komen , dat in de Huyfingen van C c c c 2 ver-  ?95 I. Boek. H. Achtste Titel verfcheyden uytheemfche Minifters feer groote verfamelingen ende byeenkomften , felfs van Onfe Onderdanen enfe Ingezetenen werden gemaeckt ende gehoudenomme den Roomfch-Catholijcken Godtsdienft aldaer te oeffenen , contrarie Onfe ernftige bevelen op den tienden Februarii des jaers feftien hondert een en vyftio-h gedaen emaneeren, publiceeren ende affigeeren, in achtervolge van het gerefolveerde van de Hooge en Mogende Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, doenmaels Staetsgewyfe vergadert, dief erende dat binnen de Huyfen ofte Logementen van Ambafladeurs en publicque Minifters van uytheemfche Princen en Potentaten aen delen Staet refiderende , geene Sermoenen fouden mogen werden gedaen in de Nederlandtfche Tale, maer alleene van hare refpeftive Heeren en Meefters; Ende dat oock de felve Sermoenen ende andere dienften binnen de voorfchreve Huyfen aeoeffent werdende, daer toe geene andere fouden mogen gaen of geadmitteert werden, als de geene die behooren tot de Familie en Suite van opgemelde Heeren Ambalfadeurs. SOO IöT, dat Wy alle het felve voor den dienft van den Lande alsnoch gantfeh nodigh achtende , renoveerende de voorfchreve Onfe bevelen , alle ïnwoonderen ende Ingezetenen van Onfe» Lande van Hollandt en Weft-Vrieslandt, van wat foorte of qualiteyt de felve mogen wefen , wel hebben willen waerfchouwen ende interdiceren , gelijck Wy de felve waerfchouwen ende interdiceeren mits defen, dat fyluyden haer in de voorfchreve Sermoenen ofte andere exercitiën van de Pauflelijcke Religie , binnen de Huyfen ofte Logementen van de voorfeyde Ambafladeurs ende andere Minifters van uytheemfche Princen en Potentaten, alhier refiderende, voorts aen niet fullen hebben te laten vinden , op pcene van te incurreeren de boeten ende breucken by voorgaende Placaten op- gelijcke gelegentheden geftatueert, want Wy fulcks voor den dienft ende rufte van den Staet alfoo bevinden te behooren. Lattende daerom mits defen alsnoch wel expreffelijck den- Procureur Generael van den Hove, ende den Officier van 'sGravenhage , dat fyluyden goedt reguard hebben ende exacte recherche doen fullen, op alle den geenen van Onfe ïnwoonderen en Ingezetenen, dewelcke contrarie van defen fullen bevonden werden te hebben gedaen, ende dat fyItwden tegens alle de felve, fonder conniventie ofte diftimultatie , Mk& hebben te procedeeren,. tot voldoeninge van de voorfchreve poe-  van de Papisten. ^ pcenen ende breucken. Ende ordonneeren die van Onfe Hoven van Juftitie, ende den Magiftraet van 's Gravenhage , daer over de plano ende fonder figure van proces recht te doen, m achtervolge van Onfe voorgaende Statuten ende bevelen, ende namentlijck van den tienden Oftober des jaers feftien hondert fes en twintigh. En op dat niemandt daer van ignorantie en praetendeere , laften' Wy mede de voornoemde Hoven en Magiftraet, defen op de Audientieplaetfen ende van den Raedthuyfe refpeftivelijck te doen publiceeren, ende voorts affigeeren naer behooren. Gedaen in den Hage den 15-. Augufti 165-3. Ter ordonnantie van de Staten, Herbt. van Beaumont. Waerfchouwinge , tegens het aenftellen van 'Paepfche Schepenen ïn de Meyerye -van ys Hertogenbofch. Den zo, Junii 1654. Gr. PI. IE Deel, f. z4o8. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden. Alfoo Onfe ernftige meeninge ende intentie is, dat alle de refpeftive Officieren in onfe Meyerye van 's Hertogenbofch , fonder conniventie ofte dilay ter executie fullen hebben te leggen, alle foodanige Refolutien, als by Ons fucceftivelijck op hare Ampten ende Funftien zijn genomen, ende fpecialijck dat de Paepfche Schepenen , foo wanneer boven vermoeden , eenige van dien , in plaetfe van Gereformeerde Perfoonen, als tegens Onfe ordre ende intentie fouden. mogen wefen aengeftelt , te removeeren, ende wederom Gereformeerde Perfoonen in hare plaetfen te furrogeeren. Soo hebben Wy goedtgevonden de voorfchreve refpeftive Officieren in de gemelde Meyerye van rs Hertogenbofch daer van midts defen te waerfchouwen, om haer daer naer te reguleeren, ende Onfe voorfchreve ernftige meeninge ende intentie te voldoen, op dat Wy anderfints niet genoodtfaeckt ende werden daer inne te voorfien. Gedaen in den Hage den zo. Junii 165-4. Was geparapheert," /. v. Mey den, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hoogh' gemelde Heeren Staten Generael'. Geteekent , N. Ruyfch. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten in rooden Waflche.. C c c e 3 Re-  598 I. Bobie. H. Aghtste Titel Refolutie van de Staten Van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, waer by is verftaen dat alle de Paepsgeftnde Hooftofftcicren , Bailliuwen, Schouten, Secretarif fen en Schoolmeefters, mitsgaders Paepfche Burgermee* fters , Schepenen , Ambaghtsbewaerders , Kerckmeefters ende Regenten van Godtshuyfen , fullen werden afgefct, en andere van de Gereformeerde Religie in des felfs plaetfen gefurrogeert; als mede eenige confiderable poinct en, tot weeringe van de ftoutigheden en excejfen van de Pausgeftnden, ende tot voor tbr eydtnge van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie. Den 29. Julii 1654. Gr. PI. IEL Deel, f. 400- N°, 21. OP het geene by de Gedeputeerden van de Zuydt-Hollandtfche Synode den drie en twintighften defer loopende maendt aen haer Edele Groot Mog. is geremonffreert, raeckende de exorbitante ftoutigheden, ende fuperftitien van de Pausgefmden binnen defe Provincie, met de vordere exceffen daer aen dependerende, mitsgaders de krytende fonden des Landts, ende voornamentlijck de fchendinge van Godts heylige naem; oock daer op ter Vergaderinge voorgelefen wefende het veertiende poinct van de jegenwoordige befchryvinge met de concepte Placaten, de voorgeroerde materie raeckende daer nevens gevoeght: Ende daer benevens mede gehoort het rapport van de Heeren de Raedt, ende van Bennebroeck , Raden ordinaris in den Hove van Hollandt, in gevolge ende tot voldoeninge van haer Edele Groot Mog. Refolutie van den twintighften der voorleden maendt alhier ter Vergaderinge gedaen; is, naer voorgaende deliberatie , goedtgevonden ende verftaen, dat alle Paepsgefmde Hooftofficieren , Bailliuwen, Schouten, Secretariffen ende Schoolmeefters, in alle Plaetfen, Dorpen ende Gehuchten binnen den Lande van Hollandt ende WeftVrieslandt , daer de felve fouden mogen werden bevonden, aenftondts de faito afgeftelt, ende andere van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie in der felver plaetfen gefurrogeert fullen worden: Dat mede ïti alle Plaetfen , Dorpen, en Gehuchten binnen den voorfchreven Lande , alwaer eenige Paepfche Burgermeefteren, Schepenen, Ambaghtsbewaerders, Kerckmeefters, Armmeefters of Regenten van eenige Godtshuyfen fouden mogen wefen aen-  van de Papisten. f99 aengeftelt, by foo verre binnen het Diftrict van de felve Plaetfen oock bevonden worden Perfoonen van de Gereformeerde Religie, die volgende de Privilegiën ende Oftroyen gequalificeert zijn, om tot de voorfchreve Charges, Ampten en Bedieningen te konnen worden gepromoveert, de voorfchreve Paepfche Burgermeefteren, Schepenen, Ambaghtsbewaerders, Kerckmeefters, Armmeefters, of Regenten van Godtshuyfen, mede aenftondts ende de fatto fullen werden afgefteldt, ende anderen uyt de voorfchreve Gequalificeerden in hunne plaetfen gefurrogeert: Ende op dat het geene voorfchreve is, met behoorlijcke ordre , ende fonder eenigh tydtverlies moge werden geëxecuteert, ende in het werck geftelt; dat derhalven door fpeciale Gedeputeerden , in name van haer Edele Groot Mog. alomme binnen den voorfchreven Lande pertinente informatie fal worden genomen, op de qualiteyten van de Officieren, Secretariffen, Schoolmeefteren, Burgermeefteren, Schepenen, Ambaghtsbewaerders, Kerckmeefters, Armmeefters, ende Regenten van Godtshuyfen als boven , ende daer de voorfchreve Gedeputeerden fullen bevinden eenige van de voorfchreve charges of bedieningen by Perfoonen van de Roomfche Gefintheyt in voegen als boven te wefen bekleedt, by foo verre de collatie van foodanige charges of bedieningen ftaen ter difpofitie van de Heeren van de Reeckeningen voorfchreve , dat fyluyden in fulcken cas die van de voorfchreve Kamer in name van haer Edele Groot Mog. by aenfehryvinge fullen ordonneren , de voorgeroerde Perfoonen' van de Roomfche Gefintheyt , aenftondts ende fonder eenigh uytftel,. de facJo van de voorfchreve charges of bedieningen te removeren l ende anderen van de ware Gereformeerde Religie in hare plaetfen aen te ftellen, fonder daer van eenighfints in gebreecke te blyven: E,doch in cas de collatien van de voorfchreve charges ofte bedieningen by eenige voorgaende overgifte ter difpofitie van eenige particuliere Heeren moghten wefen geftelt, dat als dan de voorgeroerde ordre by laft ende bevel, door de meergemelde Heeren Gedeputeerden , in name van haer Edele Groot Mog. aen de felve particuliere Heeren te doen, als boven ter executie geftelt fal worden : Ende dat de meergemelde Heeren Gedeputeerden van alles fullen houden pertinent Verbael, omme naer voitrocken Commiffie alhier ter Vergaderinge te werden overgelevert, ende met eenen pertinent beright gedaen, of oock die van de Reecke- rün-  óoo L Boek. H. Aghts'ts Titel. nïngen voorfchreve, mitsgaders de voorgeroerde particuliere Heeren , de ordres ende beveelen in name van haer Edele Groot Mog. henluyden in voegen als boven aen te fchryven, ende te geven , punctuelijck fullen hebben naergekomen ofte niet; omme by foo verre in de voorgeroerde executie hier of daer eenigh gebreck moghte werden bevonden, by haer Edele Groot Mog. op nader effècïive Middelen van redres gedelibereert, ende gedilponeert te werden als naer behooren : Ende zijn tot effeclueringe van het geene voorfchreve is, ende tot uytwerckinge van de voorgeroerde haer Edele Gróót Mog. ferieufe intentie verfoght , gecommitteert , ende fpecialijck geauthorifeert , gelijck daer toe verfoght , gecommitteert , ende fpecialijck geauthorifeert worden by delen, een uyt den Hove , en een uyt de Kamer van Reeckeningen voorfchreve , by het felve Hof ende Kamere refpecfivelijck daer toe te eligeren; ten welcken eynde voor de felve fal werden opgemaeckt Commiflien in forma , met laft ende bevel aen alle Jufticieren, Officieren ende andere haer Edele Groot Mog. Onderdanen, om de gemelde Heeren Gedeputeerden in de uytvoeringe van de felve hare Commiffie alle behulpfaemheyt ende afliftentie te bewyfen: Ende wat belanght de voorgeroerde concepte Placaten in het veertiende poinct van de jegenwoordige befchryvinge geroert , mitsgaders oock dat tegens het lafteren van Godts heylige name, hier bevoorens op het Papier gebraght ; is verftaen en gerefolveert, dat het Concept difponerende tegens de ftmulatie, ende andere teftatien van Priefters en Geordende, foo Mans- als Vrouwsperfoonen, mitsgaders van Paepfche Ouders in het reguard van hare Kinderen, profeftie doende van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie, oock over het nemen, ende ftellen in Curatele van Kloppen, Bagynen, ende Pausgefinde Weduwen, geen Kinderen hebbende, geftelt fal worden in handen van de Heeren van Leyden, van Amftelredam, en van Alckmaer, als Commiftariften van defe Vergaderinge, omme het felve naerder te pondereren, examineren en haer Edele Groot Mog. daer op te dienen van hare confideratien en advis: Ende dat voorts de Concepten, difponerende foo tegens verfcheyden fuperftitien by die van de Paufelijcke Religie hier te Lande veeltydts gepleeght wordende ontrent de doode Lichamen, of der felver begraeffeniffen ende anderfints ; als mede tegens de fchendinge van Godes heylige name, nochmaels gefon- den  van de Papisten. 6q i den rullen werden aen den Prafident ende Raden van den Hove omme de felve naer hunne confideratien, ende remarques door monde van den gemelden Heere de Raedt alhier ter Vergaderinge bereydts geopent, ofte die de felve noch naerder daer op fouden mogen hebben gedreifeert, ende vervolgens haer Edele Groot Mog. wederom toegefonden te worden. Oock wyders rypelijck geëxamineert en gepondereert zijnde de confideratien by die van den voorfchreve Hove , foo door de opgemelde Heeren de Raedt, ende van Bennebroeck by monde gededuceert ; als oock naderhandt in gefchrifte overgelevert, in voegen ende manieren als de felve hier na volgende van woorde te woorde ftaen geinfereert. Geen Tapen of Triefter aen te tekenen, als TVereldtli/cke en Ingeboorne. Sullen hare Huyfen •niet mogen affonderen met Heyningen , ende oock weeren alle fe- Confideratien van den Hove van Hollandt, cm in bedencken te geven aen de Edele Groot Mog. Heeren Staten van den felven Lande , tot wteringe ende befhy* dinge van de tegenwoordige ftoutigheden ende excejfen van de Tapen, endeTausgefnde, mitsgaders tot vorder afbreuck van het Tausdom alhier te Lande , aenwafch ende voortbreydinge van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religte. I. ■pErffelijck dat alhier te Lande geen andere Priefters fullen werden aengetekent om te refideren , dan alleen de ongeordende ofte Wereldtlijcke Priefters, en hier te Lande gebooren zijnde. I I. Dat de felve niet en fullen vermogen het zy in de Steden , of ten platten Lande, hare wooningen van uyt ende toegangen anders te maecken ende te ftellen Dddd 'aIs'  fox I. Boek. H. Aghtste Titel creete uyt- ende toe~ gangen. T)e Triefier die in een afgefondert Huys be vonden word te woonen , fal werden gebannen , de Eygenaer boven de demolitie, verbeuren hondert guldens. Tie *Priefter buyten fijn diftritt'feccerende, fsl gebannen worden. Het Kerekgad van als andere gemeene Ingezeetenen , niet Paepsgefint zijnde, ende dienvolgens fullen afbreecken , ende doen demolieren alle Hecken , Heyningen, Muyren of Schutfels, daer mede iy henluyden foude mogen affonderen , het zy van de gemeene Buyren, of oock Van de Officieren, die haer in tyden ende wylen fouden willen aghterhalen ter faecke van contraventie, ende tot dien eynde mede hebben te floppen alle heymelijcke ende fecreete uyt- en toegangen. I I I. Dat de felve, of de Eygenaers van de Huyfen, binnen feeckere korten tydt, ter difcretie van U Edele Groot Mog. naer de publicatie van defen , daer van in gebreecke blyvende , ende den felven Paep of Priefler met der woon in foodanige Huyfen bevonden werdende, uyt den Lande fal worden gebannen , ende de Eygenaers gemulcfeert in een fomme van hondert Caroli guldens , ende boven dien de voorfchreve Heckens, Schutfels of Muyren met'er daet gedemolieert , ende de voorfchreve toegangen geflopt, ende toegeflooten fullen worden. I v. In cas yemandt van de aengegeven of geannoteerde Priefters moghte komen te pecceren tegens de Placaten buyten de Plaetfen fijner refidentie , ende de jurisdictie van dien, fal boven de boeten ende breucken, in de felve Placaten geè'xprimeert, uyt den Lande werden gebannen. V. Gelijck mede by ordre van den Hove ge-  van de Papisten. 603 Homade fal herftelt werden als van oudts, de Staeckfels omtrent het 'Paf en en Boerenhuys gedemolieert, en de Quaeckel wederom toegedamt worden. *De Cafelle van den Priefler geamo veert en geflooten , oock foo het Huys uyt het inkomen van de Kerck gebouwt is , tot dienft van de Kerck geafproprieert werden. Alle publicque Kercken , foo in de Steden, als ten platten Lande, fullen moeten geflooten worden. gedemolieert; ende geamoveert fullen werden de Heckens ende Heyningen daer mede het ordinaris Ganghpad is afgefondert van Wooninge of het Huys van den Priefler tot Homade, als mede feeckere houte Heyninge met een Deur ende Slot, nu onlanghs noch in defen jare geftelt voor ende omtrent feeckere Boere Wooninge, ende de Brugge die daer over is geleyt, weder afgebroocken , en gelijck van oudts geweeft is , toegedamt fal worden , ten eynde de Ingezetenen van de Rype Weteringe daer door niet verder werde belet te frequenteren de Kercke van Homade, noch de Predikant van Horna, en zy afgefondert van fijn Gemeente 'in de Rype Weteringe. V l Dat de Capelle of het Oratorium van den Priefler aldaer fal worden geamoveert, of foodanigh herftelt, dat men daer inne geen Conventiculen ofte byeenkomtle van de Pausgefinde kan maecken ; of in cas contrarie moghte werden bevonden , of oock dat het felve uyt de Kerckelijcke Goederen foude mogen zijn gebouwt, het felve wederom fal worden geapproprieert en geappliceert ten dienfle van de Kerck. V I I. Dat alomme foo in de Steden als ten platten Lande, binnen feeckeren tydt by U Edele Groot Mog. daer toe te prefigeren (op poene van demolitie) fullen moeten geflooten worden, ende oock foodanigh gehouden, of tot andere dientien geapproprieert de plaetfen by forme van Capelle ofte Kercken die by de Pausgefinde D d d d 2 ge-  604 1. Boek. H. Achtste Titel. Zijn de Kercken gebouwt uyt co de él en , fullen geconfifqueert , en aen de Graeffelijckheyt gpappliceert worden. Tiet onderfcheyt van een Kerck ofte particulier Oratorium, fal gelaten worden tot kenniffe en arbitrage van den Hove , ten overftaen van de Magiftraet ■van de Plaets. Dat het Placaet tegens de Bevaerden en fuperftitien omtrent de Dooden fal dienen gepubliceert. T>e Paepfche Officieren ende Regenten, fullen fonder uytftel verlaten worden , en andere in hare plaets gecommitteert. gebouwt, ende geapproprieert zijn, alleenlijck tot den dienft en om Conventiculen te houden. VIII. Ende in cas bevonden moght worden dat de felve Gebouwen foude mogen we-^ fen gemaeckt uyt alge'meene collecten, dat de felve fullen werden gehouden voor verbeurt ten profyte van de Graeffelijckheyt,, ende niet te min by den Procureur Generael fal werden geprocedeert tegens den geenen die foodanige Gebouwen uyt algemeene collecten, voor defen foude mogen hebben geftight. I X. Ende om te eviteren de gefchillen die daer foude mogen vallen, over het onderfcheyt van de felve publicque Plaetfen, ende particuliere Oratoria, fal het felve foo in de beflootene Steden, als ten platten Lande, gelaten worden tot kenniffe en arbitrage van den Hove , ten overftaen van de Magiftraet van de Plaets. X. Dat alomme fullen werden geweert allerley Bevaerden, ende publicque fuperftitien ontrent de doode Lichamen, en daer toe fonder verder uytftel fal dienen gepubliceert het Placaet dat diesaengaende albereyts is geconcipieert. X I. Alle de Pausgefinde Hooftofficieren, Schouten, Burgermeefteren, Leenmannen, Schepenen , Vroedtfchappen, Secretariffen, Weesmeefters, Kerckmeefters , Armmeefters of van andere publicque bedieningen, het zy van Policie of Juftitie, in beflootene  van de Papisten. 60y By weygeringe ofte naerlatïgheyt van de Heeren , ten platten Lande , of by gebreck van Perfoonen in dat diftribf , fal de furrogatie gedaen werden by den Hove. De verlatene eenige adminiflratie gehadt hebbende, fal daer van reeckeninge doen , ten overftaen van een Commiffaris van den Hove , ende Magiftraet van de Plaets. De Kerck en Armmeefters van Homade fuütn verlaten worden , ende hare reeckeninge doen voor een Commijjaris van den Hove, ne Steden, ofte ten platten Lande, fullen fonder uytftel moeten gedeftitueert, ende verlaten worden , ende andere , profeftie doende van de Gereformeerde Religie, of de felve toegedaen, in hare plaetfe gecommitteert. X I I. In cas ten platten Lande yemandt van de Heeren van de Plaetfen, daer toe recht hebbende , foude mogen weygeringh of nalatigh zijn, of dat in des felfs diftrict geene Perfoonen van de Gereformeerde Religie te bekomen , of te vinden waren, fullen daer toe andere uyt de naeftgeleo-ene Plaetfen by den Hove mogen gecommitteert worden. XIII. Ende of yemandt van de verlatene, ende gedeftitueerde Officieren, als Armmeefters, Kerckmeefters, of van andere eenigh inkomen , het zy van de Armen of van de Kerck , of anderfints was adminiftrerende , fal daer van fonder eenigh uytftel gehouden zijn aen de Regenten van de Plaetfen, ten overftaen van een Commiflaris van den Hove, te doen reeckeninge, bewys ende reliqua. X I V. Gelijck mede fpecialijck fonder uytftel fullen verlaten , ende andere in voegen als boven in hare plaetfen gefurrogeert , ende tot het doen van reeckeninge, bewys ende reliqua, mede ten overftaen van een Commiflaris van den Hove geconftringeert werden, de Paepfche Arm- en Kerckmeefters van Homade , fonderlinge alfoo men bevindt , dat fyluyden uyt de voorfchreve Goederen, tot noch toe alleen hebben, onD d d d 3 der-  £0$ I. Boek. H. Aömtste Titel De Bewoonders van de Huyfen daer men Conventiculen houdt, fullen wefen executabel voor de boete. Het Tlacaet om de Kloppen te feilen in Curatele, ende de exheredat ien van Taepfche Ouders te beletten , diendt gepubliceert. De Tradikanten ful- derhouden die van hare Gefintheyt zijn, ende die van de Gereformeerde Religie niet en hebben willen fubfidieren, dan onder belofte van dat fy fullen ter Miffe gaen ; oock foo vertrouwt werdt, uyt de voorfchreve Goederen geftight hebbende de Wooninge met de Capelle van den Priefler aldaer. X V. Ende op dat de Officieren de exorbitantien ende fuperftitien van de Pausgefinde te beter foude mogen aghterhalen, fullen de Bewoonders van de Huyfen alwaer eenige verbode Conventiculen zijn gehouden , wefen executabel voor de boeten der onvermogende of onbekende Perfoonen, die aldaer bevonden werden, ende dat boven de boete van twee hondert guldens, by henluyden volgens de Placaten verbeurt; ende in cas van infuffifantheyt, foodanige Bewoonder daer over arbitralijcken fal worden gecorrigeert : Sullen oock de Officieren in fulcken gevalle mogen aenflaen ende weghnemen het Misgewaet, en andere Ornamenten tot den dienft fpefterende. XVI. Dat mede tot weeringe van alle onbehoorlijcke Fundatiën, en beneficeringe van de gefeyde Geeftelijckheyt, dient gepubliceert het geconcipieerde Placaet tegens het ftellen in curatele van de Kloppen, als mede jegens de onbehoorlijcke exhseredatie van de Ouders in het reguard van hare Kinderen van de Gereformeerde Religie komende profeflie te doen. XVII. Dat mede tot meerder af breuck van het Paus-  van os Papisten, #07 kn Sondaghs na de middaghs pradicatie de Ingezetenen catechiferen. Sullen tot behulp ten platten Lande hebben de Troponenteni De klaghten over de Tausgejinde fullen Pausdom , en voortplantinge van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Religie, niet alleen dienftigh, maer gantfch noodigh is,, dat de Predikanten niet alleen in beflotene Steden, maer fonderlinge ten platten Lande, des Sondaghs na de middaghs pradicatie , hare Ingezetenen tot het gehoor komende, catechiferen, ende onderrechten in de fondamenteele gronden van de Religie. XVIII. Willen oock U Edele Groot Mog. hare hooge wysheyt geven in confideratie , nademael men bevint dat niet alleen door rigeur van Placaten , maer wel ende dickmaels veel eenvoudige , oock Paepsgefmde Perfoonen in grooten getale, door particuliere onderrichtinge ende vifitatien van Predikanten , tot het gehoor van Godts. Woordt, ende Leden van de Kerck zijn gebraght, de Predikanten alomme , ende fonderlinge ten platten Lande, tot aftiftentie foude konnen worden bygevoeght de Proponenten uyt des Landts Collegien, geduyrende de twee jaren harer beproevinge, omme de eenvoudige Luyden, oock felfs de Pausgefinde , die gehoor foude willen geven van de ware Religie te onderrechten, ende te catechiferen/ende dat de geene die met neerftigheyt ende getrouwigheyt den voorfchreven tydt van twee jaren waergenomen foude mogen hebben, tot den dienft ende minifterium voor andere foude wefen recommandabel. X I X. Gelijck wy mede U Edele Groot Mog. in bedencken geven, of niet dienftigh en foude  6o8 I. Boek. H. Achtste Titel hy de Trafikanten ten foude wefen foodanige ordre te ftellen, eerften moeten gebraght op dat de befoignes van U Edele Groot werden voor de Mag'i- Mog. niet te veel geoccupeert, ende de ftraet van de Plaets jaerlijckfche Synoden verkort, ende van of voor den Hove. veele affairen gefubleveert foude mogen worden , dat in het toekomende de Predikanten gehouden fullen zijn de klaghten die fy fullen willen doen, over de ftoutigheden ende fuperftitien van de Pausgefmden , ten eerften hebben te brengen aen de Magiftraet van de Plaets harer refidentie, ofte oock aen den Hove, op dat daer inne ten eerften, ende op de verfche daet, ende overfulcks met meerder exempel magh voorfien werden. Ende dit alles onvermindert ende fonder praejuditie van alle voorige Placaten ende Refolutien van U Edele Groot Mog., mitsgaders fonder praejuditie van de Ordre ende Reglement dat aireede in de Steden tegens de Pausgefmden foude mogen geftelt zijn , ofte namaels geftelt worden. Actum in den Raedt den drie en twintighften Julii feftien hondert vier en vyftigh. Is, na voorgaende deliberatie, ende gelet dat de bovenftaende confideratien ten deele reflectie hebben op faecken daer jegens by voorgaende Placaten albereydts is gedifponeert, ten deele op faecken daer jegens als noch by nieuwe , of ampliatie van voorgaende Placaten foude dienen te werden verfien, ende ten deele oock op faecken die by fimple Refolutien van haer Edele Groot Mog., ende aenfchryvingen daer het behoort, ter neder geftelt , ende ter executie geleyt fouden werden, goedtgevonden ende verftaen, dat boven ende behalven de difpofitie op eenige der voorfchreve confideratien in defen albereydts gedaen , voor foo veel wyders de faecken van de voorfchreve eerfte natuyre belanght, aen den Prae- fident  van de Papisten. ^ fident ende Raden van den voorfchreve Hove by aenfchryvino-e fal worden geordonneert, alle excefïèn , contraventien en nieuwigheden dienaengaende gepleeght, fonder eenigh uytftel te corrige ren, repareren , ende doen redrefferen door foodanige wegen en middelen als de felve ex officio, ende naer de meynin Wy hebben naeuwlijcks konnen geloven dat defe dingen konden werden aengeraden, veel min dat daer toe fouden konnen bewogen werden , onfe feer vermogende Heeren, anderfints fagntfinnigh voorfichtigh ooghluyckende; maer de gierighevt, die Chriftum heeft doen verboren gaen, heeft oock den Stedehouder van Chriflus en des felfs |eringhften Onderftedehouder verraden ; onder veele goede wordt hghtehjck eenen quaden gevonden , en onder veele mildadigen eenen gierigen: Onder de Raden, waer uyt denvoornaemften Raedt beflaet, fit voor den Wel-Edelen en Moo Heer van Duvenvoirden, wiens gevoelen de andere genoeghfaem opvolgen, endeby na het hare daer na fchicken; oefen hebb^n. df Tegenpartyders des Heeren met giften en gaven verblindt ; hier zy van wat het wil, dit is heel feker, geleoht eü £r aenrienliick' hebben te kofle S?P ISTu -d? VVT ^nfi^rerende, dat feeckerlijck van den voorfchreven Brief veele Copyen en Affchriften gemaeckt , ende allerwegen gedilfemmeert zijn ; dat daer door merekelijck werdt gelaedeert de eer, goede naem en faem, niet alleen van den voornoemden Heere van Duvenvoirde, maer oock gekrenckt de hoogheyt en de digniteyt van het Collegie van haer Edele Mog i dat by ons tot het appraehenderen van den voornoemden de Cock omme hem over het gunt voorfchreven is; en fpecialijck over de voorfchreve periode , te hooren, en te ondervragen , de noodig* ordre  6$ ï- Boek. H. Aghtste Titel ordre geftelt zijnde, den felven ontvlught is; dat echter de juffitie en het gemeene Landt daer aen ten hooghften is gelegen , dat foodanigen eerberovent , diffamerendt en enormen delict andere ten exempel werde geftraft, goetgevonden en gerefolveert hebben, foo als wy doen by defen , aen die geene die fal konnen te wege brengen en effectueren dat den voornoemden Theodorus de Cock in handen van de Juftitie kome te geraken, tot een praemie te fullen geven en doen betalen de fomme van drie duyfent Caroli guldens, ende dat noch daerenboven de naem van den Aenbrenger fal werden gefecreteert. Gedaen in den Hage onder het kleyne Zegel van den Lande defen 8. Augufti 1703. Onder ftondt , Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raden. En was getekent, Simon van Beaumont. Refolutie , tegens de geordende Priefters ende Monnicken tot Lommei in de Meyerye van \rHertogenbofch. Den 27. November 1703. Gr. PI. V. Deel, 2. Boeck, v. Titel. IS ter Vergaderinge gelefen de Requefte van de Regenten, mitsgaders de voornaemfte Geè'rfdens en Ingezetenen der Vryheyt van Lommei, Quartiere van Kempelandt, Meyerye van 's Hertogenbofch, houdende, dat onaengefien haer Hoogh Mog. Refolutie van den derden November feftien hondert negen en tnegentigh, omtrent het weeren der Monnicken uyt de Meyerye van den Bofch genomen, mede op het verfoeck der Supplianten op den vierden September laetftleden vernieuwt, ende aen den Quartierfchout van Kempelandt gefonden, om de felve, in fpecie tegens de Monnicken in het Kloofter van Poftel, die fich tot Lommei voornoemt hadden ingedrongen, ter executie te ftellen, gelijck oock de voornoemde Quartierfchout al gedaen hadde, het echter de voornoemde Monnicken niet hadde gelieft yets aen haer Hoogh Mog. gemelde Refolutie en Ordres te defereeren, maer ter contrarie onophoudelijk continueerden den Roomfchen Godtsdienft, ende al het geene daer van dependeerde, genoeghfaem publiquelijck te exerceeren, tot verdriet der Supplianten, en oneenigheyt der goede Inge-  van de Papisten. ^ gezetenen, blijckende by de Relaafen van den Vorfter aldaar, nevens de voorfchreve Requefte gevoeght; verfoeckende derhalven, dat haer Hoogh Mog. geliefden de voornoemde Quartierfchout van Kempelandt nochmaels foodanigh en foo kraghtigh te authorifeeren en te gelaften, ten eynde de vryheyt van Lommei van de voorfchreve Monnicken effecf ivelijck moghten werden ontlaft ende bevrydt. Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden ende verftaen , dat Copie van de voorfchreve Requefte gefonden fal werden aen den Quartierfchout van Kempelandt, en den felven daer nevens alsnoch gelaft ende geordonneert, de geordende Priefters of Monnicken van Lommei voorfchreve te weeren, in gevolge van den Placate van den Lande. Refolutie , Priefters verboden in andere diftricten dienft te doen. Den 10. Mey 1704.. Gr. PI. V. Deel, x. Boeck, 1. Titul. IS na voorgaende deliberatie , tot confervatie en behoudenis van de rufte onder de Ingezetenen van de Roomfch-Catholijcke Religie, mitsgaders tot voorkominge van alle desordres en quade gevolgen die daer uyt ftaen te refulteeren, foo daer omtrent niet tydigh wierde voorfien, goedtgevonden ende verftaen, dat geen Roomfch-Priefters fullen vermogen te gaen praediken, ofte eenige dienft, van wat natuyr die foude mogen wefen , te doen, buyten haer Diftriet of Parochie, in het Diftrict of Parochie van een ander Priefler, ten zy by fieckte of nodige abfentie van de felve, of dat de plaetfe mochte vaceeren, in welcken gevalle het felve echter niet fal vermogen te gefchieden , als in de refpective Steden met keniffe van Burgermeefteren en Regeerders van de felve , en ten platten Lande van de refpective Bailliuwen van de Diftricten, daer die praedikinge of dienfle foude werden gedaen. Dat de Hoofdt-Officieren van de Steden ende de Bailliuwen ten platten Lande fullen werden aengefchreven, daer van aenftondts kennis te geven aen de Priefters in haer Diftricten, ende de felve uyt den name ende van wegen haer Edele Groot Mog. te interdiceeren eenige praedikinge ofte dienft , anders als voorfchre- Kkkk ven,  tf^o I. Boek. H. Aghtste Titel ven, buyten haer Diftricten of Parochiën te doen, op poene dat ter contrarie doende, fonder eenige conniventie, andereten exemple , naer exigentie van faecken fullen werden geftraft, met laft ende ordre aen de voorfchreve Bailliuwen , om defe haer Edele Groot Mog. begeerte exaftelijck te werck te ftellen, ende jegens de Overtreders van dien te procedeeren, en doen procedeeren, als na behooren. Dat Burgermeefteren ende Regeerders van de refpective Steden mede fullen werden aengefchreven om de handt te houden, ten eynde defe haer Edele Groot Mog. goede meyninge aldaer exaftelijck moge werden geë'xecuteert. Ende dat den Procureur Generael fal werden gelaft, foo als de felve gelaft werdt mits defen, het oogh te houden over het platte Landt, of defe haer Edele Groot Mog. Refolutie aldaer na behooren werdt aghtervolght en nagekomen. Dat wyders de Bailliuwen van Rhynlandt ende Delflandt fullen werden gelaft ende geordonneert, foo als de felve gelaft ende geordonneert werden by defen, uyt den naem ende van wegen haer Edele Groot Mo van Beeft, Priefter tot Voor- burgh , ende Adriaen van Wyck, Priefter in de Ketel, refpeftive aen te feggen, dat fy haer buyten hare refpeftive Diftriften fullen hebben te begeven binnen den tydt van tweemael vier en twintigh uyren, ende buyten den Lande van Hollandt ende WeltVrieslandt, binnen den tydt van aght dagen, na de refpective gedane aenfegginge ofte inhnuatie, op poene , van dat naer die tydt daer in bevonden werdende, als Perturbateurs van de gemeene rufte fullen werden geftraft. Dat eyndelijck de Heeren haer Edele Groot Mog- Gecommitteerden op het fubjeft van het onderhouden van haer Edele Groot Mog. Placaet van den feventienden Augufti feventien hondert' en twee, raeckende de Roomfch-Catholijcke Priefters, gebefoigneert hebbende, ofte in abfentie van haer Edele Groot Mog. Vergaderinge de Heeren der felver Gecommitteerde Raden, fullen werden geauthorifeert , foo als de felve geauthorifeert werden mits defen, om op feeckeren dagh voor haer alhier in den Hage te befcheyden alle foodanige Priefters , als fy fullen werden onderricht, dat haer tegen den voorfchreven Placate alhier te Lande moghten onderhouden, of uyt krachte van eenige Miffive of Afte van  van de Papisten. ^yi van fendinge, daer jegens ftrydende, dienft doen, met ordre van hare Miffive ofte Acte van fendinge mede over te brengen , om de felve Priefters gehoort, ende de voorfchreve Miffive ofte Acte van fendinge gefien wefende, foodanigh verder te werden gedifponeert, als na vereyfeh van faecken bevonden, fal werden te behooren. Onder ftondt Accordeert met de voorfz Refolutien. :Was geteekent, Simon van Beaumont. Refolutie , eenige Priefters het prddiken te interdiceeren en e enigen te doen vertrecken. Den 17 Tulii 1704.. Gr. Pk V. Deel, 2. Boeck, 1. Titel. IS na voorgaende deliberatie, tot onderhoudinge van haer Edele Groot Mog. Placaet van den feventienden Augufti feventien hondert twee, goetgevonden ende verftaen, dat den Hooft-Officier der Stadt Hoorn , mitsgaders de refpective Bailliuwen van Rhynlandt, Naeldtwyck, Goylandt, Blois, Waflenaer, Belois ende Voshol fullen werden gelaft ende geordonneert , foo als de felve gelaft ende geordonneert werden mits defen, om uyt den naem en van wegens haer Edele Groot Mog. te interdiceeren en verbieden de navolgende Priefters, om in de hier na genoemde Diftricten te prasdiken, ofte eenigerhande andere dienft te doen: te weeten, aen Jan van Aelft en Anthonius Brughman tot Hoorn, Cornelis Huysman tot Rhynfaterwoude , Johannes van Bylevelt in de Poeldyck, Johannes Kleyman tot Hilverfum , Henricus Loenius in de Beverwyck, ende Gafpar Ignatius Anthonius tot Haeftrecht. Ende wyders mede de Priefters Johannes van Veen en Johannes Veneroy, haer onthoudende tot Waflenaer ende Langeraer, te interdiceeren ende verbieden, nergens in de Provincie van Hollandt ende Welt-Vrieslandt eenigerhande dienft te doen, alles op pcene van, contrarie doende, arbitralijck te fullen werden gecorrigeert. Ende eyndelijck mede Johannes Pulsman, fich onthoudende tot Blancum, ende Aloyfus Meyer tot Swammerdam, uyt name als vooren aen te feggen, dat fy haer buyten de voorfchreve Diftricten fullen hebben- te begeven binnen den tydt van tweemael vier en K k k k 2 twin-  fy% I. Boek. H. Aghtsie Titel twintigh uyren, ende buyten de Landen van Hollandt ende WeftVrieslandt binnen den tydt van aght dagen naer de gedane aenfegginge, op pcene, dat die na den voorfchreven tydt daer in fal of fullen werden bevonden, als Perturbateurs van de gemeene rufte fullen werden geftraft. Ende fal den Procureur Generael van den voorfchreven Lande t gelaft werden, foo als de felve gelaft werdt mits defen, een waeckendt oogh te houden, of defe haer Edele Groot Mog. Refolutie ten platten Lande naer behooren werdt aghtervolght ende nagekoomen. Refolutie , alle Paepfche Priefters njerbooden te prediken ende gelafl hare Tafloryen te ruymen. Den 17. October 1704. Gr. PI. V. Deel, 2. Boeck, ï. Titel. IS na voorgaende deliberatie goedtgevonden ende verftaen , dat de Refolutie van haer Edele Groot Mog., den feventienden Julii laetftleden genomen op het fubjeft van de interdictie ende het verbodt aen eenige Priefters, om te mogen praediken of eenigerhande dienft te doen, fal werden geëlucidcert, of wel geamplieert, gelijck de felve geëlucideert of geamplieert werdt mits defen, dat alle de Priefters, die geinterdiceert ende verboden zijn te prediken , ofte eenigerhande dienft te doen, oock fullen moeten ontruymen hare refpeftive Paftoryen, foo eenige befttten. Refolutie , Roomfche Priefters gelaft , de ruft der Roomfchgefmde te beforgen en by onflentenife de Jefuiten uyt defe Provincie te fetten. Den xy. Maert 1705;. Gr. Pk V. Deel, 2. Boeck, *. Titul. ÏS na voorgaende deliberatie, ende in achtinge genomen wefende, dat de rufte onder de Roomfchgefmde Ingezetenen tot noch toe niet was herftelt, goedtgevonden ende verftaen, dat tot herftelBnge van de voorfchreve ruft, voor de Heeren haer Edele Groot & Mog.  van de Papisten. Mog. Gecommitteerden fullen werden ontboden de hier naer genoemde Priefters, als N. Claesman, refiderende tot Leyden; N. de Bruyn ende Francois van Hier, tot Amfterdam; en Carolus vander Burgh , in den Hage ; ende dat uyt name ende van wegen haer Edele Groot Mog. haer fal werden aengefeght, dat voor den vyftienden Junii aenftaende tot Romen fal moeten werden bevordert ende uytgewerckt, dat Petrus Codde, Aerdtsbiflchop van Sebafte, in het Vicariaet werde herftelt , of anderfints, dat foodanige middelen , die haer Edele Groot Mog. aengenaem ende fatisfactoir mogen wefen, fouden mogen werden beraemt, waer door de ruft en eenigheyt onder de Roomfchgefinde Ingezetenen volkomen wierdt herftelt, en by ontftentenifte van dien, dat haer Edele Groot Mog. fullen gebruycken foodanige middelen van nadruck, als de felve tot bereyckingh van haer ooghmerck. fullen oordeelen nodigh te wefen, en dat ten dien eynde na den voorfchreven vyftienden Junii een begin fal werden gemaeckt met de uytfettingh der Jefuiten; ende werden de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden midts defen verfocht ende geauthorifeert, omme de voorfchreve Refolutie fijn effect te doen forteeren, op den voet en en wyfe, als de felve na gelegentheyt des tydts en exigentie van faecken fullen bevinden te behooren. Refolutie , iveeren van geordende Priefters. in de Meyerye van \?Hertogenbofch. Den 17. Augufti 1705: Gr. Pk V.Deel, 2, Boeck, 1. Titel. ONtfangen een Miflive van Hendrick van Berckel, Subfiftuyt van den Hooghfchout van 's Hertogenbofch, gefchreven tot 'sHertogenbofch den negentienden defer, houdende advertentie van het geene by hem gedaen was, ïn gevolge ende tot voldoeninge van haar Hoogh Mog. Refolutie van den derden daer te vooren.* ten opftchte van het appraehendeeren van eenige Roomfche Priefters, ende is daer nevens gelefen de Requefte van Francifcus Rycke Vorftel, zijnde een gebooren Onderdaen van haer Hoogh Mog. ende een Burgers Zoon van Breda, ende getollereert wereldtlijck Roomfch Priefter binnen den Dorpe van Loon op Zant, Meyerye K k k k 3 van  6$* I. Boek. H. Aghtste Titel. van 'sHertogenbofch, houdende , dat hy Suppliant op den feftienden defer maendt Augufti in detentie was gekomen door ofte van Wegen het Hooge Officie van 's Hertogenbofch, fonder dat. hy Suppliant wifte om wat reden, maer dat hy Suppliant alsnu wasonderright dat fijne detentie foude voortkomen ende gedirigeert. werden ter faecke van fekere Sophia Aelbrechts, die over omtrent de vyf jaren geleden, haer Ouders, woonende tot Helmont, foude hebben verlaten , en haer geretireert hebbende naer Spaenfch Brabandt , aldaer den Roomfchen Godtsdienft hebbende aengenomen,• verfoeckende , om redenen in de voorfchreve Requefte geëxpri-' meert , dat haer Hoogh Mog. geliefden te dcclareeren , dat den Suppliant, als een gebooren Onderdaan van den Staet, en als geen uytlandigh noch oock geordent Priefter zijnde, van de executie van de voornoemde Ordre ofte Refolutie van haer Hoogh Mog. moghte werden geëximeert en verfchoont, en dat aan het Hooge Officie tot 'sHertogenbofch moghte werden geordonneert, den Suppliant uyt fijne jegenwoordige detentie te relaxeren , en foo noch eenigh bedencken daer omtrent mochte vallen , dat fulcks immers mochte gefchieden by provifie, en onder belofte van het ten allen tyden op de eerfte ordre en vermaningh van haer Hoogh Mog. wederom te fullen fifteeren, zijnde den Suppliant praefenteerende daer voor te fullen ftellen fuffifante cautie. Waer op gedelibereert zijnde , is goedtgevonden ende verftaen, dat den Hooghfchout van 's Hertogenbofch , en in des felfs abfentie fijn Subfiftuyt, fal werden aengefchreven, den Suppliant uyt lijne detentie te ontftaen, ende dat hy in fijn plaetfe fal hebben te apprehendeeren twee geordende Priefters, ende voornamentlijck Jefuiten, ende de felve in detentie houden, tot dat aen haer Hoogh Mog. Refolutie fal wefen voldaen, ende dat hy alle devoiren fal hebben aen te wenden, om de felve te bekomen, ende dat hy die devoiren niet voor eene reyfe alleen fal hebben aan te wenden, maer foo lange tot dat hy de felve bekomen fal hebben, ende dat haar Hoogh Mog. vernemende dat hier naer , ende foo lange hier aen niet en fal wefen voldaen, eenige Jefuiten of geordende Priefters binnen den Bofch, ofte. in de Meyerye komen, het aen manquement van fijne devoiren fullen wyten, indien die niet werden geapprehendeert; dat hy oock, foo lange de gemelde Sophia Aelbreghts niet weder in den Bofch is gebraght ofte gekomen, hy twee  van de Papisten. 657 twee van de Kercken der Roomfche Catholijcke, die by ooghluyckinge binnen den Bofch werden gehouden, fal doen fluyten, fonder van des te doen in gebreecke te blyven, op poene van haer Hoogh Mog. indignatie. Nader Refolutie, dienaengaende. Den 26* October 1705-. Gr. Pk V. Deel, 2. Boeck, 1. Titel. IS gehoort het rapport van de Heeren Tulleken, en andere haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de faecken van de Meyerye van 's Hertogenbofch, hebbende , in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commiflbriaal van den fevenden defer , gehoort Hendrick van Berckel, Subftituyt van den Hooghfchout van 's Hertogenbofch , over de proceduyren by hen gehouden in de faaken van de Dochter van Theodorus Aelberts , ende Maria Vogelfangh , tot executie van haer Hoogh Mog. Refolutie, omtrent het faifeeren van eenige Roomfche Priefters, en het fluyten van Kercken genomen, tot dat de voorfchreve Dochter fal wefen gebraght onder de gehoorfaemheyt van hare Ouders. Waer op gedelibereert zijnde, is goetgevonden ende verftaen, dat de gemelde Subftituyt van Berckel fal werden gepermitteert , foo als hem gepermitteert werdt midts defen, om by provifie wegens fijne 011paffelijckheyt te mogen vertrecken, tot nader ordre van haer Hoogh. Mog.; dat Engelbertus Rutten, Canoniek van de Abdye van Tongerlo, uyt fijne detentie tot 's Hertogenbofch fal werden ontflagen, daer toe den gemelden Subftituyt van Berkel gelaft werdt de nodige ordre te ftellen. Dat de Kercke van den wereldtlijcken Priefter , Johan van Keffel, dewelcke nevens andere geflooten is, weder ontflooten fal werden , als mede de Kercken dewelcke dependeeren van de Abdye van Tongerlo, en door der felver Canoniek bedient worden. Dat verders niet alleen den Vicarus Govaerts fal werden geinterdiceert ende verboden het pleegen van eenige Vicariale functiers in de Stadt en Meyerye van 's Hertogenbofch ende elders onder het gebiedt van den Staet, ende acn allen ende een yegelijck van de Ingezetenen van den Staet, hem in de voornoemde functie van Vicaris»  I. Boek. H. Aghtste Titel Vicaris te erkennen, maer dat oock fijne Landdeeckens, byhem aengeftelt, als namentlijck binnen den Bofch Johan van Bilfen, en buyten de Stadt van 's Hertogenbofch Lamberts Bogerts tot Erplandt, Deecken tot Helmont, Egidius Ver voort, Landt-Deecken en Paftoor tot Hees en Leempt, N. Ryckevorftel, Landt-Deecken. tot Boxtel, zijnde des gemelden Govaerts Provocariffen , ende voorts alle anderen van wegen gemelden Vicaris Govaerts, eenige functien van fijnentwegen te doen, op poene van arbitrale correctie. Dat insgelijcks aen alle Jefuiten en geordende Priefters fal werden geinterdiceert en verboden , foo in de Stadt als iri de Meyerye van 'sHertogenbofch, ergens eenige dienft te doen, het zy in Kercken, het zy in private Huyfen, foo lange als aan haar Hoogh Mog. niet gebleecken fal zijn dat Sophia Aelbert wederom is gebraght onder de gehoorfaemheyt van hare Ouders, en tot dat daer op by haer Hoogh Mog. fal wefen gedifponeert, op pcene dat de Jefuiten of geordende Priefters, die bevonden fullen werden defe contrarie te hebben gedaen, t'elekens fullen verbeuren een boete van drie hondert guldens, ten voordeele een derdepart voor den Aenbrenger, een derdepart voor den Officier die de calange fal doen, ende een derdepart aen het Comptoir der Geeftelijcke Goederen. Ende fal Extrad van defe haer Hoogh Mog. Refolutie gefonden werden aen den Hooghfchout en Schepenen van 's Hertogenbofch, ende de felve aengefchreven tot de executie van diende nodige ordre te ftellen, ende dit alles onvermindert de Placaten tegens de Jefuiten en geordende Geeftelijckheyt geëmaneert. Refolutie , affetten van Paepfche Regenten tot Befiyen. Den 26. December 1708. Gr. Pk V. Deel, 2. Boeck, 1. Titel. DE Heer Penfionaris Marcus heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der felver Appointement commiflbriael van den twee en twintighften Februarii laetftleden, geëxamineert de Requefte van de Regenten, Ouderlingen, Diaconen en eenige Ingezetenen  van de Papisten, nen der Heerlyckheyt Befoyen, gelegen in de Langeftraet, houdende, dat alhoewel by Refolutie van haer Edele Groot Mog., in dato den negen en twintighften Julii feftien hondert vier en vyftigh, wel expreftelijck en om verfcheyde redenen ampel geè'xpreffeert, met nadruck geinterdiceert en verboden, dat geen Paepfche Bailliuwen, Schouten, Secretariffen , Burgermeefteren , Schepenen, Armmeefters of diergelijcke Regenten mochten werden aengeftelt, maer in tegendeel de foodanige in alle Plaetfen, alwaer genoeghfame ftoffe van de ware Gereformeerde Religie was te vinden, aenftondts de fafh af te fetten, en andere in der felver plaetfe aen te ftellen, foo hadt echter de Vrouwe Marquife Douariere van Honsbroeck in name van des felfs Zoon, den Baron van Wittenhorft, als Heer van de gemelde Heerlijckheyt, konnen goetvinden, omme nu eenigen tydt achter den anderen (alhoewel door de Supplianten cn den Praedicant aldaer aen haer t'elckens was geklaeght) niet alleen Burgermeefteren en Schepenen, maer nu in defen jare feventien hondert aght wederom boven de felve eenen Armmeefter van de Roomfche Religie aen te ftellen, niet tegenftaende in de gemelde Heerlijckheyt onder Godes zegen overvloedige ftoffe ware, die tot de voorfchreve bedieninge konde werden geë'mployeert, als uyt de Afte, daer annex, confteerde. En dewyl fulcks notoir ftrydigh was tegens de uytgedruckte Wet van den Souverain defer Landen, en het felve nu eenige jaren fucceflivelijck door gemelde Vrouwe genoeghfaem tot elufie ende vilipendie van gemelde Refolutie, met inkruypingh eerft van een, daer na van twee Schepenen, en nu wederom met byvoeginge van een Armmeefter, was gepractifeert geworden, gevolghlijck dat met groote redenen was te duchten, dat die Regeringh in tydt en wylen of half of meeft uyt Papiften foude komen te beftaen, in confideratie gemelde Vrouwe de klachten van de Supplianten en Praedicant in defen in de windt ftaet, en niet en reverendeert, omme welcke redenen foo vonden haer de Supplianten, gelijck als door noodt gedwongen en geperft zijnde, fich met alle refpect te keeren tot haer Edele Groot Mog., verfoeckende dat haer Edele Groot Mog. gekefte zy, aen de meergemelde Vrouwe Marquife de Honsbroeck te ordonneeren, de Paepfche Burgermeefter en twee Schepenen , als mede den Armmeefter . aenftondts de faclo af te fetten, en andere bequame Perfoonen in de felve bedieningen van de ware Chriffelijcke Gerefor- L 111 meer-  0^3 I. Boek. H. Aghtste Titel meerde Religie wederom aen te ftellen. Waer op gedelibereert en in achtinge genomen zijnde, dat aldaer in plaetfe van de Paepfche Armmeefter reedts een Gereformeerde Armmeefter is aengefteldt geworden , en dat in de Heerlijckheyt van Befoyen genoeghfame ftoffe en Perfoonen van de Gereformeerde Religie werden gevonden, die tot de bedieningen van Burgermeefteren, Schepenen ende andere Ampten konnen werden geëmployeert, is goedtgevonden en verftaen, dat de aengeftelde Paepfche Burgermeefter en twee Paepfche Schepenen aldaer fullen wefen afgefet, en andere Perfoonen van de Gereformeerde Religie in des felfs plaetfen wederom aengeftelt. Placaet 5 tot rufte der Roomfchgefinden, en tegens het obedieren der Bulle. Den 14. December 1708. Gr. Pk V. Deel, 2. Boek, 1. TiteL DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen , falut, doen te weeten. Alfoo tot Onfe kenniffe gekomen is, dat verfcheyde Brieven, Bullen, Billietten of andere Gefchriften, ftreckende tot ontruftinge van de Roomfchgefmde Ingezetenen binnen defe Provincie, wier den beftelt, gedruckt, verkocht, gedivulgeert, ofte anderfints bekent gemaeckt. SOO IST, dat Wy daer tegens willende voorfien, goedtgevonden hebben alle de Roomsgefinde Ingezetenen defer Landen, van wat ftate, conditie, ofte qualiteyt de felve fouden mogen wefen, te verbieden, foo als Wy haer wel expreffelijck verbieden by defen, eenigerhande Brieven, Bullen, Billietten ofte andere Gefchriften, ftreckende tot ontruftinge van de Roomsgezinde Ingezetenen defer Landen, ende byfonderlijck oock behelfende evocatien ende daghvaerdingen buyten 'sLandts, te obedieeren, refpect eeren ofte achtervolgen, ofte doen obedieeren , refpecteeren ofte achtervolgen, noch eenige hulpe of afliftentie tot executie van dien te verleenen , alles op poene van daer over arbitralijck te fullen werden geftraft; wyders werdt yeder by defen oock verboden en geinterdiceert, het beftellen, drucken, aenplacken, verkoopen, divulgeeren , ofte anderfints bekent te maecken, mits-  van de Papisten. mitsgaders het doen beftellen, drucken, aenplackeu, verkoopen divulgeeren of anderfints bekent te maecken, van eenio-erhandc Brieven, Bullen, Billietten, ofte andere Gefchriften, tendeerende tot ftooringe van de ruft onder de Roomsgefinde Ingezetenen , nochte oock niet foodanige, dewelcke quamen te behelfen evocatien ende daghvaerdingen buyten 's Landts, in wat Taele of Spraecke de felve fouden mogen wefen , op de boete van hondert guldens voor de eerfte reyfe, ende de tweede reyfe op dubbelde boeten, ende daerenboven arbitrale correctie, te bekeeren en appliceeren de'voorfchreve pcenen een derdepart voor den Officier die de calange doen fal, een derdepart voor den Armen, ende het refteerende derdepart voor den Aenbrenger. Ende op dat niemandt hier van ignorantie fal komen te praetendeeren, foo begeeren Wy, dat defen alomme gepubliceert ende geaffigeert fal werden daer het behoort , ende te gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen in den Hage onder het kleyn Zegel van den voorfchreven Lande den 14. December 1708. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Ende was geteekent, Simon van Beaumont. Placaet , tegens Adam Dame , als Vicaris. Den 25. April 1709. Gr. PI. V. Deel, 2. Boek, 1. Titel. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weeten: Dat Wy op den feventienden Augufti feventien hondert en twee, ter occafie dat Theodorus de Cock, door den Paus over de Roomfche Kercken in de vereenighde Nederlanden, met den titul van Vicaris Apoftolijck, was gefteldt, hadden goedtgevonden te doen emaneereri een Placaet, onder anderen oock ftatueerende, dat niemandt voor Vicaris foude mogen werden erkent als die geene, die na de ordre in defe Landen gebruyckelijck, behoorlijcker wyfe geëligeert, ende by de Heeren Onfe Gecommitteerde Raden geadmitteert foude wefen, en dat die geene, die fich daer voor ter contrarie foude mogen uytgeven, ofte die qualiteyt aenmatigen, ofte de felve daer voor erkennen of refpecteeren , arbitralijck foude werden gecorrigeert; dat t'federt was voorgekomen L 111 2 dat  66o I. Boek. H. Achtste Titel. dat Adam Dame, Kanonick tot Keulen, in plaets van Gerardus Potcamp, door den Paus tot Vicaris was aengeftelt, die oock getracht hadde de gerequireerde Admiflïe te bekomen, maer dat hy de felve niet hadde konnen obtineeren ; dat of wel vermits Onfe voorfchreve difpofitie, noch den voornoemden Adam Dame, noch yemandt anders, fonder de vereyfchte admiflie, fich voor Vicaris mochte uytgeven, ofte die qualiteyt aenmatigen, of daer voor foude mogen werden erkent en gerefpecteert, foo zijn Wy nu al eenigen tydt gewaer geworden, dat den voornoemden Adam Dame fich voor Vicaris tracht uyt te geven ; oock dat den Nuntius van den Paus tot Keulen alomme binnen defe Provincie , foo met het verleenen van Miftien, het fenden van Bullen, het fchryven van Brieven, als andere Acfens te plegen, de functie van het Vïcarisfehap effective quam waer te neemen, niet tegenftaende Wy tegens foodanige infractien van Onfen voorfchreven Placate foo meenighmael hadden voorfien, met het removeeren van foodanige afgefondene Priefters, als mede dat Wy by Onfe refpective Placaten al het felve foo ernftigh verboden ende geinterdiceert hadden, ende geconfidereert dat daer door de rufte onder de Roomfchgefmde Ingezetenen binnen defe Landen noch meerder werdt getroubleert. SOO IST, dat Wy tegens alle het felve op nieuws willende voorfien , ende byfonderlijck inhaererende Onfen voorfchreven Placate van den voorfchreven feventienden Augufti feventien hondert en twee, gedeclareert en goedtgevonden hebben, gelijck Wy alsnoch en op nieuws declareeren en goedtvinden by defen, dat niemandt voor Vicaris fal mogen werden erkent, als die geene die behoorlijcker wyfe geëligeertende by de Heeren Onfe Gecommitteerde Raden geadmitteert fal wefen, ende die fich daer vooren ter contrarie foude mogen uytgeven, of die qualiteyt aenmatigen, ofte defelve Perfoon daer voor erkennen ende refpedeeren, mede arbitralijck fullen werden gecorrigeert. Dat vervolgens de voorfchreve Dame, wiens verfoeck tot de gerequireerde admiflie is afgeftagen, fal werden geinterdiceert , foo als de felve geinterdiceert werdt mits defen , het voorfchreve Vicariffchap in eeniger manieren te exerceeren, en dat niemandt denfel ve in die qualiteyt fal hebben te erkennen, of te obedieeren, op pcene als vooren, ende dat alle het geen hy op die naem foude mogen verricht of geordonneert hebben, voor nul ende van geender  van de Papisten. 6ir der waerde fal werden gehouden, gelijck oock voor nul ende van geender waerde fal werden gehouden al het gunt den Nuntius tot Keulen, als voorfchreven is , ende contrarie Onfe voorgemelde intentie , binnen defe Landen heeft verright ende geordonneert, ofte noch foude mogen komen te verrichten ende te ordonneeren, gelijck als al het felve voor nul en van geender waerde gehouden werdt by defen, met laft ende ordre, dat niemandt, wie het oock foude mogen wefen, eenige fendinge , bevelen, ordres, ofte diergelijcke, van den gemelden Nuntius, ofte den voornoemden Adam Dame, ofte van yemant wie het oock foude mogen wefen, ende die alvoorens by de Heeren Onfe Gecommitteerde Raden niet geadmitteert mochte wefen, het zy directelijck of indirecfelijck, fal heb naer gelegentheyt V. Verbiedende daerom oock, om alle oorfaecke van dronckenfehap ende andere ongeregeltheyt te weeren , foo feer als doenlijck zy, dat men voortaen geen Tavernen, Cabaretten, of Logeringen ten Platten Lande op onbehoorlijcke , ongewoonlijcke en periculeufe Pfaeifen bezydens weechs, buyten de openbare Straten ende rechte Heerbanen en fa mogen houden, daer toe elck Officier in fijnen bedryve goede opficht fal fchuldigh zijn te nemen J VI. Ende om voorts te voorfien op diverfche ongeregeltheden die dagehjeks foo langhs foo meer gepleeght worden, door de onbehoorlijcke mamere van den aenvangh en verfamelinge in den heyligen Huwehjcken Staet, waer door en onder het dSckfel va welcke veele ongetrouwt m hoerdom blyven fitten , anderen trouwen tegens den danck van haerder Ouderen en Vooghden , ende oock andere onbehoorlijcke trouwe aengaen, ftrydende tegens het uvïïe druckte woordt Godts; Soo ift, dat Wy, omme bil inne te v^?iien, dien aengaende geordonneert ende geftatueert hebben, ordonneeren en ftatueeren by defen, by advife als boven , dat wie hm voortaen na de publicatie van defen, ten Houwelijck of in Echten ftaet fullen willen begeven , fullen gehouden zijn te compareeren voor die van den Kerckenraedt van den Steden en Plaetfen haerder refidentie, ende aldaer verfoecken dat hun gegunt fullen worden drie bonnendaeghfche geboden, te doen in der Kercken Sp dr e Sonnendagcn den anderen volgende, welcke geboden gegunt ende gedaen fullen worden, ten eynde eenen yegelijck die eenige letfelen of hmderniflen, het zy van bloede, fwagcrïchap, of voorgaende belofte, waer door het Houwelijck geenen voorgangh en foude behooren te hebben, wil voorwenden , het felve inach doen, en lullen daerom die van den Kerckenraedt niemanden mogen laten trouwen, _ fonder alvooren verfeeckert te zijn, dat de vSorfeyde Proclamatien gedaen fullen zijn, foo ter plaetfe van der trouwmge, als van de refidentien van beyde de Contrahenten. Ende Rrrr f00  jo6 I. Boek. H. Achtste Titel foo eenige bevonden werden fonder de voorfeyde proclamatien en geboden te hebben laten doen ter plaetfe haerder refidentie, het zy in het fecreet of anderfints, binnen of buyten de Provincie, van Zeelandt getrouwt te zijn, dat de felve fullen verbeuren haer Poorterfchap (foo fy Poorters zijn) ende boven dien de boete van festigh ponden parafis voor den Heere , en tien gelijcke ponden der Stede of Plecke daer fulcks gebeuren fal. V I I. Behoudelijcken nochtans, dat de felve geboden niet gegunt noch gedaen en fullen mogen worden, als de geene die het felve verfoecken, beneden hunne jaren zijn, te weeteh, jonge Gefellen beneden haer vyf en twintigh jaren, en jonge Dochteren beneden hare twintigh jaren , ten zy dat de felve vertoonen het confent van haer Ouders, of den langhftlevende der felver met den Vooghden (indien fy eenige hebben) ende indien fy geen Ouders en hebben, van hare Vooghden ende naefte van den bloede hun beftaande. vut; Maer indien eenigh Jonckman of jonge Dochter boven de voorfeyde vyf en twintigh of twintigh jaren refpective oudt wefende, cn Ouders, Vooghden en naafte Vrienden hebbende, verfochten de voorfeyde Sondaeghfche geboden fonder te doen blijcken van hare voornoemde Ouders, Vooghden of naefte Vrienden confent, foo fullen de voorfeyde van den Kerckenraedt voor het proclameeren van de voorfz geboden, gehouden zijn de Ouders, Vooghden of Vrienden voorfeyt, van denRequirant of Requirante voor hun te ontbieden, en in gevalle de Ouders, Voogden of Vrienden voorfeyt, binnen veertien dagen na de infinuatie aen haerlieder Perfoonen gedaen, weygeren of in gebreeke blyven te komen, fal de felve weygeringe gehouden worden voor confent, en fullen de voorfz van den Kerckenraedt voorts mogen procedeeren tot het doen van de voorfchreve proclamatien en geboden. Maer indien de voorfeyde Ouders, Vooghden of Vrienden compareeren, ende eenige redenen allegeeren waerom fylieden in het voorfeyde verfochte Houwelijck niet en willen confenteeren, ende daer toe by den voorfeyden van den Kerckenraedt niet geinduceert en konnen worden , foo cn fullen de voorfz van den Kerckenraedt de voorfz jonge Lieden niet mogen laten trouwen noch te famen voegen, voor dat by de Collegie van der Magiftraet van der Plaetfe met kenniffe van faecken het felve henlieden werde geordonneert. De  van de Roepende Sondes*. /O/ I X. De voorfeyde geboden gedaen zijnde, in gevalle daer tegens geen wettelijck wederfeggen is gevallen, fullen de geproclameerde Per foonen getrouwt mogen worden. X. Verbiedende voorts wel expreffelijcken, dat den Bruydegom en de Bruyt, die buyten de plaetfe haerder Jurisdictie getrouwt ziin of eenige andere wie dat ly zijn, niet en fullen vermogen te famen te woonen, ende hun by malkanderen in huyshoudinge te voeden en converfeeren, voor anderftondt dat fy bewefen fullen hebben dat fy behoorlijck als vooren getrouwt zijn aen den Officier en Mam' ftraet van de Plaetfe , op poene van beyde geftraft te worden als Hoereerders, ter difcretie van den Rechter X I. Ende alfoo volgende de Goddelijcke, natuyrlijcke en befchreven Rechten in den Heyligen Echten (taet, als in een ordeninge Go des, tot eerlijck onderhoudt ende verbreydinge des Menfchenjcken geflachts mgefteldt, tuflchen den geenen die malkanderen in Bloede of in Swagerfchap binnen feeckeren grade zijn bettaende, verboden is m houwehjcke te contracteeren, ende dat wel eenige verfchev denheyt ende duyfterheyt in die bereekeninge der fefver graden byfondere van Maeghfchap van de zyde komende , wordt bevon' den: Soo ist, dat Wy die verboden graden hier na hebben doen uytdrucken , ten eynde een yegelijck des te beter daer van mach worden onderrecht, ende egeen ignorantie en praetendeere. XII. Ordonneerende ende verbiedende over fulcks, dat voortaen eo-eene Perfoonen , van wat qualiteyt, conditie of gefmthevt fv ziin binnen die nacrvolgende uytgedruckte graden malkanderen in bloede of affmiteyt bettaende , te famen en fullen mogen gevoeght worden, noch eenighfints malkanderen trouwen, op poene dat het felf de niet alleen van onvvaerde gehouden, maer oock dat fylieden in lyf en goedt geftraft fullen worden, fulcks naer befchreven Rechten tegens den Inceftueufen en Bloedtfchandigen is geftatueert. X I I L ... In den eerften, en mogen niet trouwen eenige Afcendenten met hare Defcendenten, te weeten, Ouders en Kinders, opwaerts ende nederwaerts gaende in infinitum. R r r r z rns.  7o% I. Boek; H. Aghtste Titel XIV. Insgelijcks geen Broeders met hare Sufters, het zy van vollen of halven bedde. X V. Ten derden en mogen niet trouwen dc Oomen met hare Nichten , dat is, met haer Broeders of Sufters Kinderen, ofte Kindtskinderen ende Defcendenten ; nochte infgelijcks die Moeyen met hare Neven, dat is, met hare Broeders of Suffers Soonen, nochte met Kindtskinderen ofte Defcendenten, beyde in infinitum. Alfoo Oomen en Moeyen ten refpecfen van haer voorfeyde Nichten en Neven, ff aen in de plaetfe van Vader en Moeder. X V I. Ende foo veel als het aengaet de graden van affiniteyt van Swagerfchap, alfoo de bandt des huwelijcks alfulcken gemeynfchap medebrenght, dat Man en Wyf maer eenen zyn; foo is't insgelijcks verboden en geinterdiceert , dat de Man met egeene Bloedtverwanten ofte Magen van fijne overleden Huysvrouwe, noch de Vrouwe met egeene Bloedtverwanten ofte Magen van haren overleden Man, den felven Man en Vrouwe binnen den voorfchreven uytgedruckte graden belfaende, malkanderen niet en fullen mogen trouwen, op gelijcke pcene van onwaerde, en ffraffe in lijf ende goedt als vooren. XVII. Namentlijck, dat egeen Man trouwen en magh met lijn Schoondochter , dat is, met de naergelaten Weduwe fijns Soons, noch met de Weduwe van fijns Soons ofte Dochters Soone, ende foo voorts nederwaarts af met egeene Weduwe, eenige fijner Defcendenten; gelijck oock egeene Vrouwen trouwen en magh met hajen Schoonfoone, dat is, met een Man van hare overleden Dochter, nogh met den Man van haers Soons ofte Dochters Dochter, en alfoo volgende, met egeenen Man geweeft hebbende van eenige fcarer Defcendenten. XVIII. Infgelijcks egeenen Man magh trouwen met fijn Stiefdoghter, dat is, met de; Voordoghter ftjnder Huysvrouwen, nogh met eenige van de felve fijnder Voordochteren Defcendenten, gelijck oock egeene Vrouwe trouwen en magh met haer Stieffoone, dat is, met  van de Roepende Sonden. 7op met een Voorfoone van haren overledenen Man, nogh met eenige Defcendenten van den felven haren Stieffoone. X I X. Item, egeenen Man en magh trouwen de naergelaten Weduwe van fijnen overleden Broeder , nogh geen Vrouwe den Man van hare overleden Sulfer. X X. Hier en boven en mogen niet trouwen de Man met de Weduwe lijnder Neve, dat is, met de Weduwe van eenige fijne Broeders of Suffers Defcendenten; gelijck oock geene Vrouwe trouwen en magh met den nagelaten Man van haer Nichte, dat is, met de Weduwenaer van hare Broeders ofte Sufters Dochter, nogh met den Man van eenige hare Broeders of Sufters Kindtskinderen ofte Defcendenten. XXI. Ende alfoo in het aengaen ende contraheren van den heyligen Eghten ftaet, byfonder dient goedt reguard genomen, dat het felfde gefchiede in alder eerbaerheydt; ende dat alle confufien der voorfeyder Graden (daer door groote fvvarigheden in de fucceffien ende anderfints rijfen) verhoedt worden; Soo is't, dat Wy ordonneren , dat indien eenige Perfoonen verfochten hare geboden, omme t'famen gevoeght te worden , dewelcke nochtans dien van Kerckenraedt ende Claflis fouden beduncken dat ten refpecte van de voorfchreve eerbaerheydt, ende om de confufie van Graden te fchouwen, niet en behooren daer toe ontfangen te worden ; dat alsdan die van den voorfchreven Kerckenraedt hare redenen van fwarigheyt aengeven ofte overfeynden aen de Gecommitteerde Raden van den Staten voornoemt, den welcken Wy ordonneeren ter eerfter Vergaderinge van den Staten daer op met volkomen verftandc van de geftelteniife der faecke befchryvinge te doen, om daer op gerefolveert te worden fulcks bevonden fal worden te behooren , willende dat middelertydt de voorfchreve verfochte Proclamatien gehouden worden in lürcheantie. XXII. Verklarende alfoo by defen van nul en van onwaarden , en niet te mogen beftaen de houwelijcken die in den verboden graden fullen worden gecontraheert ende gecelebreert, ende dat de geene die in den voorfchreven graden van bloede of affiniteyt malkanderen R r r r 3 be-  7io I. Boek. H. Aghtste Titel beftaende, hier namaels (niet tegenftaende de voorfchreve verboden) fouden vermeeten in houwelijcke te treden , daer van fonder verdrach of diffimulatie geftraft fullen worden , met de pcenen in de Goddelijcke en civile Rechten tegens den Inceftueufen en Bloedtfchenders, als vooren geftatueert, fonder dat oock het Placaet by den Keyfer Carolus de vyfde, gemaeckt in den jare vyftien hondert en veertigh, nopende het contracleeren van Huwelijcken van Perfoonen beneden hare jaren zijnde , en de pcenen daer inne begrepen, hier mede verantwoort worden. XXIII. Ten leften, alfoo men bevindt dagelijcks, dat eenige met eikanderen ondertrouw gedaen hebbende, daer na malkanderen niet en willen trouwen, maer of laten fitten, of oock een ander trouwen, fonder by behoorlijcke rechtvorderinge van de voorgaende gelofte ontflagen te zijn, in fulcken gevalle fal elck van partyen Contrahenten hem vindende gelaedeert, mogen beklagen voor den Juge, competente fijnder partye, en den Officier felve ex officio fal fchuldigh zijn daer over te klagen. En die bevonden fal worden lichtveerdelijck in defe faecke gehandelt te hebben, het zy ten vervolge van Partye Geintereffeerde, of van den Officier, boven de pcenen in de gefchreven Rechten begrepen , fal noch gemulcf eert en geftraft worden tot arbitrage van den Rechters , naer gelegentheyt van faecken en qualiteyt van den Perfoonen. XXIV. Ende alfoo Wy oock bevinden dagelijcks meer en meer voor te gaen, ende in kleynachtinge van den Menfchen gekomen te zijn de fware en grouwelijcke fonden van hoererye en overfpel, daer door ontwyffelijck den toorne Godes verweckt wordt over de Landen en Luyden daer de felve zijn regnerende; ende welcken fonde van overfpel oock de Heydenfche Koningen metter doodt geftraft hebben : Soo bevelen Wy allen Officiers ende Magiftraten, foo van den Steden als ten platten Lande van Zeelandt, dat fy binnen een maendt na de publicatie van defen (elcks in fijn bedryve) weeren enftooren, doen weeren en ftooren alle Bordeelen, Hoerhuyfen en diergelijcke openbare oneerlijcke Plaetfen , daer men bevinden fal ravot gehouden , ende alfulcke ©neerlijckheyt gepleeght te worden. Pro-  van be Roepende Sonden, ?1ï XXV Procederende tegens den geenen die naer de publicatie van defen, ae felve oneerlijcke Plaetfen fullen open houden, of hen eenioh ftnts geneeren met coppelrye, en hoererye te befchicken, tot fcha votteermge, geeffehnge en banniflement uyt den Lande van Zee" landt voorlchreve. cc XXVI. En voorts tegens de Hoeren cn Hoerjagers voor de eerfle rev fe met vangen van haren Perfoonen, en die te leggen te wateren broodt feeckeren tydt ter difcretie van den Rechter XXVII. En foo verre die eenmael alfoo geftraft zijnde , bevonden worden des meer te plegen fullen alsdan gemulcteert en geftraft worden, het zy met banniflement, geeffehnge of anderfintf, na difcretie van den Rechter. uc XXVIII. Verbiedende eenen yegelijcken fijn Huyfen te verhuyren aen den geenen die fy weeten fullen Bordeel daer inne te ho den op de verbeurte van een jaer huyshuyr by den Verhuyrder terftondt te betalen voor de eerfte reyfe, en voor de tweede op gelijcke poene ende arbitrale correftie, dewelcke mede verftaen wordt op den geenen die m fijn eygen Huys Bordeel is houdende XXIX ^y°?rtV ^ngaende,,den PaPen of andere die Concubinen houden fonder die te willen trouwen, het zy dat fy daer bv Kinderen hebben of geen , gebieden Wy dat fy de f Jve fchultó ftSlen z,jn terftondt binnen een maendt na de publicatie van defen te trouwen of te verlaten, op poene van geftraft te worden als van openbare hoererye. Ende voor den PapeS alimentatie geiftetende van daerenboven noch van de voorfchreve alimentatie te vervallen \ ende het geene fy ter caufen van dien genoten fullen hebben te moeten reftitueeren uyt hunne Goeden; bevelende alfulcke cSncubmen hun boelfchaPPen te verlaten, ende van hun te fcheyden?naoien de voorfchreve maendt overftreecken zijnde, fy haer te hu welijcke niet en fullen begeven, op poene van gelijcke ftraffe van openbare hoererye als vooren. J XXX Voorts foo verre een echte Man bevonden wordt in overfpel, het  f%% I. Boek. H. Aghtste Titel het zy met een ongehouwde of gehouwde Vrouwsperföon, of een ongehouwde Man met een gehouwde Vrouwe, fal de felve Man als eerloos en meyneedigh met der daedt verbeuren fijn officie en ffaet, indien hy eenigh heeft, en voorts verklaert worden incapabel om eenigh officie of ftaet meer te mogen bedienen. Ende indien het felve overfpel gedaen en bedreven is van een echte Man met een gehouwde Vrouwe, dat daerenboven fylieden beyde gebannen fullen worden uyt den Lande van Zeelandt den tydt van vyftigh jaren. XXXI. Maer indien het overfpel is gecommitteert van een echte Man met een ongehouwde Vrouwe, fal de voorfchreve Man boven de note van eerloos en meyneedigh, privatie van officie en inhabiliteyt als vooren, voor de eerfte reyfe gecondemneert worden den tydt van veertien dagen in gevangeniffe te water en te broodt, en boven dien in een pecuniele boete van hondert guldens, ofte anders hooger naer het vermogen en de gelegentheyt van den Perfoon, ter difcretie van den Rechteren, ende daer naer meer delinqueerende, met bannifiëment van vyftigh jaren, met confifcatie van de helfte van fijne Goederen, en fal de ongehouwde Vrouwe fulcks gedelinqueert hebbende, voor de eerfte reyfe te water en te broode geleyt worden den tydt van veertien dagen, ende indien fy andermael bevonden wordt fulcks te committeeren, fal voor den tydt van vyftigh jaren gebannen worden uyt den Lande van Zeelandt, en verbeuren de eene helft van haer Goederen, als boven. XXXII. _ Ende indien eenigh ongehouwt Man met eenige echte Vrouwe overfpel bedryft ofte boeleert, fal den voorfchreven Man boven de note van eerloos, privatie van officie , inhabiliteyt en banniflement als vooren den tydt van veertien dagen te water en te broode geleyt worden, ende voorts gecondemneert in een pecuniele boete van hondert guldens, ofte anderfints hooger naer fijn vermogen en gelegentheyt, ter difcretie van den Rechteren. Ende foo verre hy ander mael fulcks committeert , fal vyftigh jaren uyt den voorfeyden Lande gebannen worden, met confifcatie van de helft van fijne Goeden, ende de gehouwde Vrouwe met den ongehouwden Man overfpel committeerende, fal als boven gebannen worden den tydt van vyftigh jaren. Ende  van de Roepende Sonden.' »*3 x x x r 11. Ende dat al onvermindert alfulcken recht als de geoffenfeerde partye , het zy Man of Vrouwe tegens den Overfpeelder competeert, loo tot fcheydinge van het houwelijck, als anderfints na rechte, ioo oock by delen verftaen worden in vigeur te blyven alle de ftraffen en de poenen in de Keyferlijcke en befchreven Rechten geitatueert, tegens alle crimen van ontfchaecken, ontvoeren en bloedtfchenden, en diergelijcke enorme hoereryen XXXIV. De Koppelaers en Koppelerfièn die een fimpele hoererye fullen hebben geprocureert, fullen worden gefchavotteert ende gegeeflelt ende voorts eeuwighlijck gebannen, op de verbeurte van den lyve. XXXV Ende waer het faecke dat het Vader', Moeder, Broeder, Suffer, Oom, Moeye, Momboer of Curateure ware , die alfoo fijn Dochter, Sufter , Nichte of Weefe hadde gelevert, of dat die koppelde ftreckte tot overfpel, fulcke fullen met de doodt geftraft wor- XXXVI. Item, alfoo dagelijcks wordt bevonden , dat veele en verfcheyde ongoddelijke, fchandaleufe, en ergerlijcke Boecksken, Liedekens, Refereynen, Nieuwmaren, ende diergelijcke in drucke en fchrifte werden uytgegeven, fulcks dat de onwetende en onverfochte Menchen , ende de gemeene Man door oproerige en ongerufte geeften hghtehjck tot misverftant , fcheuringe en feditie in defen tyde gebrocht fouden mogen worden, Soo ist, dat Wy met rypen berade ende advyfe van den voorfchreven Staten 'sLandts en Graeffehjckheyts voorfchreven, verboden en geinterdiceert hebben, verbieden en interdiceeren by defen eenen yegelijcken, van wat ftate, natie, qualiteyt en conditie de felve foude mogen wefen, eenige alfulcke ergerlijcke , oproerige en fchandaleufe Boeckskens, Nieuwmaren , Liedekens, Refereynen , ofte anders, hoedanigh de felve fouden mogen wefen, in geenderhande Tale of Spraecke voortaen binnen den voorieyde Lande te drucken, of ïn gefchrifte te laten uytgaen, verkoopen, noch elders gedruckt, hier inne te brengen, op de verbeurte van de felve Boeckskens, Liedekens of anders, ende daerenboven van hondert Carolus guldens voor de eerfte rey- Sfff " fe,  714 I- Boek. H. Achtste Titel fe, ende de tweede reyfe op dobbele boeten , en daerenboven arbitralijck geftraft te worden. Ende ten eynde al het felfde te be■ ter mach worden aghtervolght en onderhouden, ordonneeren ende bevelen Wy allen Boeckdruckers binnen den Lande van Zeelandt voortaen niet te drucken, nochte in drucke uyt te laten gaen, ten zy al_ het felfde eerft den Staten of hare Gecommitteerde Raden fal zijn vertoont, èn by hunlieden toegelaten en geadmitteert, fonder dat oock na de felve admiftie daer aen yet in drucke toe of afgedaen fal mogen werden. Ordonneeren mede,. dat tot dien eynde alle Druckers , onder haerlieder gedruckte Exemplaren gehouden fullen ~ zijn te ftellen haerlieder naem , de plaetfe haerlieder refidentie, ende het jaer wanneer fulcks is gedruckt, mitsgaders den Autheur en Tranflateur van dien. Ende fullen de Druckers mede gehouden zijn binnen drie weecken na de publicatie van defen, te compareeren voor den Staten voornoemt, ofte haere Gecommitteerde Raden, ende in handen van den felfden te doen den behoorlijcken eedt, van dat fylieden hen daer naer in alles fullen reguleeren, op gelijcke poene als boven, tegens den geenen die contrarie van defen bevonden fal worden gedaen te hebben, te bekeeren ende te appliceeren de voorfchreve poenen > een derdendéel tot behoef van den Officier die de executie daer van doen fal, een derdendéel tot behoef van den Aenbrenger , ende een derdendéel tot profyte van de gemeene faecke1, met verbodt ende interdictie, dat alfulcken Contraventeur niet meer en fal mogen drucken XXXVII. Item, alfoo men bevindt dat door openbare Rethorijcke en diergelijcke fpeelen en batementen in defen tydt, veele worden ,oeèfgert en gefchandalifeert, als fchynende die te komen uyt weelde, en dat oock dickwils daer by ongoddelijcke en oock onnutte propooften en redenen der Gemeynte worden voorgedragen,, ftreckende tot ontftichtinge, lightvaerdigheyt en ongeregeltheyt. Soo Ist, dat Wy met advyfe als vooren, de felve publijcke fpeelen en batementen by defen wel expreftelijck verbieden en interdiceeren alomme binnen defe Provincie, tot dat anders daer inne geordonneert zy. XXXVIII. - -Ende dit alles onvermindert der Steden Privilegiën ende gereghtïgheden, die Wy verftaen te blyven in haer geheel, fulcks fy van midts tot defer tydt toe die geëxerceert hebben, Ende  VAN DE ROEPENBE SóNDEN, ^ XXXIX. Ende want Onfe ernftige meyninge is, dat alle de voorfchreve poinflen onverbreeckelijck en ftriftelijck worden onderhouden en dat een yegelijck daer van notitie en kenniffe magh hebben • Soo hebben Wy geordonneert en ordonneeren by defen, den Gecom mitteerde Raden voornoemt, dat fy de felve met den eerften over al in den Lande van Zeelandt, daer men coftumelijck is publicatie te doen, laten verkondigen en publiceeren, en boven dien voor eenen yegelijcken in drucke laten uytgaen; ordonneerende voorts allen en eenen yegelijcken dien het felve eenighfints aengaen maeh in fijn reguard hen hier na te reguleeren, op de poenen en cor redien daer inne begreepen; ende infonderheyt allen Officieren dien het felve fal mogen aengaen , dat fy de felve fonder eenige conniventie of diflimulatie ter executie ftellen of doen ftellen, ende den Overtreeders van dien doen corrigeeren fulcks als behooren fal • want den Godtsdienft cn welvaren van den Lande fulcks is ver* eyfchende. Aldus gedaen In het Hof van Zeelandt tot Middelburgh, onder den Zegel ter faecken van den voorfeyden Staten hier op gedruckt in Placate den 8 Februarii des jaers 15-83, By fijne Excellentie Ter relatie van de Gecommitteerde Raden van den Staten voornoemt. Ende t'hunder ordonnantie. By my, Cb. Roels. Placaet , tegens de Rethorykers. Den Q Augufti 1^7. Gr. PI. I. Deel, f. 4  jï(, I. Boek. H. Aghtste Titel. gen, welcken toorne ende gramfchap fonder alle twyffel niet en fal ceffeeren, fonder Ons met leetwefen te verootmoedigen onder dc barmhertige handt ende genade des Heeren, nochtans komen Wy in ervaringe, dat in plaetfe van dien, alhier binnen den Hage veel ende verfcheyden Acten, oock openbaerlijcken worden gepleeght, ftreckende meer tot ydelheyt, dan omme Godts toorne wech te neemen, het welck niet en behoort getolereert te worden. SOO IST „ dat Wy, omme daer inne te remedieeren, goedt en raedtfaem gevonden nebben u te bevelen en committeeren, gelijck Wy u bevelen en committeeren mits defen, u terftondt te vinden op het Raedthuys alhier in den Hage , ende aldaer na voorgaende kloekgeflagh, by u roepende den Officier van de Plecke, ifl noot,t van wegen de hooge Overigheyt en Graeffelijckheyt van Hollandt, Zeelandt en Vrieslandt, wel fcherpelijcken te verbieden en interdiceeren allen ende yegelijcken Perfoonen, wie fy wefen mogen, te gebruycken eenige publijcque fpeelen van Rethorica, het zy van Sinnen, Esbatementen of andere, hoe men die foude mogen noemen, op pcene dat de Overtreders of Contraventeurs van defen, by Ons. arbitralijcken fullen worden gecorrigeert, fonder reguard te nemen op eenige excufe, daer mede de Contraventeurs hen in defen ter contrarien fouden mogen behelpen. Van het welck te doen met dieffer aenkleeft, Wy u gheven macht, authoriteyt en, fonderlinoh bevel. Bevelende ende belaftende den Procureur Generael, den Bailliu en Magiftraet van den Hage, mitsgaders allen anderen dien dit aengaen mach, jegens den Overtreders van defen te procedeeren en doen procederen, fonder diffimulatie of verdragh. Gegeven ïn den Hage onder het Zegel van Juititie hier op gedruckt in forme van Placate den 9. Augufti 15- 8 7. Placaet 5 beroerende de groote meeritghvuldi^heyt van doodtfiagendie in den Lande van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt dagelijcks iverden geperpetreert Den zo. Februarii 1589. Gr. Pk I. Deel, f. 387» 1i/TA,VRrrS' gebooren Prince van Orange, Grave van Naffau, ifi Catzenellebogen, Vyanden, Dietz, &c. Marquis vander Veer en  van de Roepende Sonden. ?1? en Vliflingen, Heer van Sint Vyth , Daesbourgh , der Stadt Grave en van den Landen van Kuyck, &c. Gouverneur , Capitevn Generael en Admirael, mitsgaders die Praefident ende Raden over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, den eerften gefwooren Exploicteur hier op verfoght, faluyt. Alfoo tot Onfer kenniffe eekómen is, de groote meenighte van doodtftagen die in den Landen van Hollandt, Zelandt ende Weft-Vrieslandt dagelijcks werden ee perpetreert, ende omme daer inne te voorfien om meerder incon vementen te fchouwen, foo hebben Wy geordonneert ende ordon neeren midts defen, foo wie voortaen in eenige Herberge ofte Ta verne haer felven begeven, om met den anderen te drincken en gelagen te houden, die felfde werden gehouden hare Meflèn Poienaerts, ende andere quetfelijck geweer t'huys te laten , ofte den Waerts of Waerdmnens in bewaringe te geven, aleer fy in het eefelfchap komen, ende niet wederomme te eyflchen voor haer ver treek uyter Herberge, op de poene van drié ponden van veertigh grooten. - "r r. i D\}^eit of Waerdinne werden oock gehouden haer Gaften haer Meflen en ander quetfelijck Geweer af te eyffchen, ende in goede bewaringe te neemen als vooren, op gelijcke poene van drie II. Ende foo yemandt van de Laghgenooten weygerigh en in gebreecke ware fijne Meflèn af te leggen, ende over tl geven foo en fa de Waert en Waerdlnne den felven Laghgenooten noch Bier, nochte Wyn mogen tappen, op de verbeurte van fes pondt. I I I. Des fal den Waert of Waerdinne gehouden wefen in haerHuvs goede voorraet en provifle te hebben van Meflen fondw^" ,£ te den eenen den anderen niet mede fteecken en magh, om den felfde den Laghgenooten tot haer gerief te handtreyckèn. GewLrWtrP^eew alldei?n 'm gr?m?en moede ecrft of geweer treckt, het 'zy of yemandt daer door werde gequetft of met, fal verbeuren twintigh pondt. gequent ot Sfff3 Ende  yi§ I. Boek. EAghhte Titel. V. Ende foo yemandt den anderen quetften buyten notelijcke defenfte en verweeringe fijns Lyfs, fal verbeuren dertigh pondt, en noch daerenboven arbitralijcken gecorrigeert werden na de gelegentheyt van de faecke. V I. En indien (dat Godt verhoeden wil) eenigh nederlaegh in eenige Herberge gefchieden , ofte yemandt doodtlijck werde ge wondt, fal den Waert of Waerdinne gehouden wefen op ftaende voet den Officier van de Plaetfe daer van te verwittigen , op pcene van fes ponden, en den Officier, foo het doenlijck is, terftondt den handtdadigen te verfeeckeren ende te rechte te ftellen, fonder eenige conniventie ofte diffimulatie , op poene van privatie van lijn officie , ende noch daerenboven arbitralijcken gecorrigeert te werden. V I L Ende foo den Delinquant quame te ontloopen, en niet te bekomen en ware, fal den Officier van de Plaetfe daer de nederflagh is gefchiedt, gehouden wefen de Officiers van de naeft omleggende Steden ende Dorpen terftondt te adverteeren, ten eynde den Delinquant magh werden gekregen, en geftraft naer behooren, V I I L Item, niemandt en fal (fijns wetens) eenige Doodtflager in fijn Huys mogen ontfangen, verfteecken of verbergen , op pcene van hondert guldens, ten ware de felve Perfoonen den Doodtflager foo na in bloede beftonde, dat ter oorfake van dien de pcenen tegens henluyden gemodereert foude werden, I X. Item fullen van nu voortaen alle informatien in ftuck van doodtllagen terftondt ende fonder eenigh vertreck, naer dat den nederflagh fal wefen gedaen, genomen werden by den Officier en twee van de oudtfte van de Wet, dewelcke in het aenneemen van haer officien gehouden werden den eedt te doen, dat fy die felve informatien fullen houden fecreet ende niemandt reveleren, en fullen die Schout en ende die van de Wetten voorfchreve , in het hooren en examineeren van de Getuygeh op alles wel letten, ende het felve getrouwelijck doen ftellen by gefchrifte, ende de informatie alfoo genomen, onderteyckenen, op poene datter op nieuws informatie  van de Roepende Sonden. matie genomen fal werden by een Commiflaris van den Hove tat kofle van den Officier, ende daerenboven de fdveiSSSfS en gehouden werden voor nul ende van onwaerden / ende dat on Sullen mede de Officiers gehouden wefen, neffens de infnrm^ È "°oI°SIe^nden ^ fcW- * Wen gfc^ x r Ende foo yemandt door armoede de yoorfchreve boeren ™ mactagh waren te betalen, fal daer vooren geflraft wor& % XII Alle welcke poenen * boeten en 'breucken by de Officiers re fpecffivevan de Plaetfen fullen werden geinnet Jge&ecuSfoï" der eenige compofitie en conniventie,. op poene vfnlrlv^ olZ fpenfie van haerluyder officie , of andere «harTcoSnf ?; gelegentheyt van der faecke.. correctie na de- Gedaen ih den Hage den m Februarif anno 1589. Placaet , dat Perfoonen y uyt andere Steden gebannen , om quaet regiment ofte delicten, in den Have geen Herberge ofte Taverne mogen houden , noch yemandt tigeren. Item, van geen Bordeelen te houden.. Den 6 Juin iy9y. Gr. Pk II. Deel, f. xzxi. MA.U W^' % j0? Deurw*erder van de Kamere van den voorfchreven Rade hier op verfocht, faluyt. Alfoo Wv ee*™ aferteert B)n,dat diverfche Perfoonen , Mannen en Vrouwen, uyt andere Steden en Plaetfen gebannen ofte geiteldr zijnde uyt faecke van dieverye hoererye, ende andere delllen, hen oml houdende alhier m den Hage, houdende openbaerlijcken oneerlnck regiment of bordeel, gelijck mede gedaen werdtby%Syè^  720 I.Boek. H. Aghtste Titel andere Perfoonen , het welck is een faecke van grooten fchandale, ende feer quaden exemple , ftrydende tegens Godts eere ende fijn Heyligh Woordt, het welck mitsdien-, namentlijck in defe Plaetfe niet en behoort getolereert te werden. SOO IST, dat Wy omme daerinne te remedieeren, ende te eviteeren de groote inconvenientie die dagelijcks meer ende meerder foude mogen ryfen of vallen, u geauthorifeert ende gecommitteert hebben , authoriferende ende committerende midts defen, naer voorgaende klockflagh van het Raedthuys in den Hage, van onfentwegen feer fcherpelijck te interdiceeren ende verbieden allen ende eenen yegelijcken Perfoonen uyt eenige Steden of Plaetfen gebannen, of geftelt zijnde uyt faecke van dieverye, hoerderye, of ander oneerlijck regiment, binnen den Hage of Haegh-Ambacht te houden eenige Taverne, Drooghgaflery, of yemandt t'haren Huyfe of Woonplaetfe te logeeren,op pcene van ten eeuwigen dage gebannen te worden uytten Lande van Hollandt, Zeelandt, Vrieslandt ende Utrecht, Interdiceert en verbiedt mede allen ende eenen yegelijcken Perfoonen , van wat qualiteyt ofte conditie die wefen mogen, binnen den Hage ofte Haegh-Ambacht te mogen houden eenigh Bourdeel ofte openbaer Taverne, op poene van 'in het openbaer gegeeffelt te werden , en oock niet te logeeren , huyfen ofte logeeren eenige lightvaerdige Vrouwsperfoonen, haer begevende tot exercitie van light regiment, of hoerderye, op pcene van arbitrale correctie. Ordonneerende en bevelende midtsdien den Procureur Generael van den Hove van' Hollandt, ende ,den Bailliu van den Hage, die defe faecke refpectivelijcken aengaen fal , jegens den Overtreders van defen te procedeeren en doen procedeeren tot executie van de voorfchreve pcenen, fonder eenige diflimulatie, conniventie ofte verdragh. Gegeven in 's Gravenhage onder het Zegel van Juffitie hier op gedruckt in Placate den 6. Julii 15-9?. Onder ftondt, By mynen Heeren den Gouverneur, Praefident en Raden over Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt. Ende onderteekent, /. de Rechtere. Hebbende onder op het Spatium een opgedruekt Zegel in rooden Waffche, Pla-  van de Roepende Sonden. ~, yZï Placaet, tegens de Batement-Spelen. Den ai Julii 1619. Gr. PI. ï. Deel, f. 46y, N°. z. ^ " HEt Hof van Hollandt lettende dat de Batementfpeelen en an deren die by oe Rethonjckers gefpeelt werden , meei??ne ftreckende zijn tot verkortingc ende fchimp tegens Godts Woordt, de Religie, en de Regeringe van de Landen aft ende beveelt midts defen wel exprciielijck den Bailliuw van MonSf Loosduynen en Watermge, niet toe te laten dat in eenige Dorpen van fijn Jurisdictie werde gefpeelt by eenige Retborijckerfof anderen, wat Spcecn het oock fouden mogen zijn , maer alL de felve Rethonjckers 111 -den name ende van wegen de hooge OverVhevr wel fcherpdijck te interdiceeren ende verbieden eenigf^nde fef ten te fpeelen, met tegenftaende eenigh confent daer toe verSee gen En foo yemandt contrarie defe interdictie pooghde te doen dat hy het felve fal wederftaen en verhinderen, e^nde anders dS inne voorfien als tegens Overtreders van de hooge Overighevts beV*M> ffgf daFr!nne verfuymigh te wefen. Gedaen iS den Ra de den laetften Juin anno 1619. 11 xa Placaten Jegens de mellen der Militaire f 4583,N° r l6%?' m ■' ]m ï637' Gr' Ph 11 Deel> AL^i?geIf!? bevonden wordt, dat veele, foo Officieren als gemeene Soldaten, m dienfte van defe Landen , ende onder deren dL^rt^T ^ fijn 1 Ho0^ ftaende' fich omme te v4 ten ,wf Uyt poepen, °Jte lwt te <*oen roepen onde ■ PrJSt Sn h JVC tG a,Meeren of fecondeeren, en fulcks onaer piaetext van hare eere te repareeren, over eenige eeprsetendeerde offènfie aen de felve gefchiedt. S geprapten- L SOO IST, dat hooghgemelde fijne 1 Hoogheyt , omme foo veel ais üoenüjck is, tegen de ongelucken ende inconvenienten te voorHen, di^ dagelijcks uyt de ongeregeltheden van foodanige duellen T111 ko-  jïx ï. Boek. H. Aghtste Titel komen te fpruyten, nodigh bevonden heeft te laften ende te bevelen , foo hy wel expreffelijck laft ende beveelt mits defen, dat alle, foo wel Volontaires als andere Officieren ende gemeene Soldaten, van wat qualiteyt ofte conditie die mogen zijn , in dienfle van defe Landen onder fijne gehoorfaemheyt ftaende, voortaen met malkanderen in eenigheyt, vreede en ftilligheyt fullen hebben te leven, fonder den eenen den anderen te offenfeeren, injurieeren ofte verongelijcken, op pcene van daer over, anderen ten exempel, geftraft te worden., I T. In gevalle het gebeurt dat eenigh gefchil ofte offènfie Rome te ontftaen, van dewelcke de geoffenfeerde partye duncken fal, dat het onmogelijck zy eenige reparatie gedaen te konnen worden, die hem in fijne eere moge voldoen , anders als by wege van Wapenen, foo fat fich de voorfchreve Geoffenfeerde mogen beklagen aen fijn i Hoogheyt, ende van de felve verlof eyltchen om te vechten, by aldien hy een Volontair of Officier is, maer foo hy een gemeen Soldaet is, fat fich hebben te addreffeeren aen fijnen Collonef, of andere Officieren die over hem commandeeren, die alsdan met het advis van de andere Capiteynen en Officieren van de felve Natie ofRegiment, die aldaer ter plaetfe fullen bevonden worden, het voorfz gefchil fullen decideer en, ofte partyen aceordeeren , foo het doenlijck is. Ende in gevalle het different foodanigh is, dat het niet anders als met de wapenen kan getermineert worden, fullen fy daer van fijn i Hoogheyt hebben te ad verteeren, om by de felve daer in gedifponeert te worden, foo voor de eere van partyen. ten wederzyden bevonden fal, worden te behooren. I I I. De partye die den anderen fal geoffenfeert hebben , fat gehouden wefen voor fijn i Hoogheydt te verfchynen, ofte voor foodanige Perfoonen, als het de felve gelieven fal te committeren, om de redenen van de quaeftie te verftaen , ende daer van in gebreecke blyvende, fal geciteert worden te compareren binnen drie dagen, ende alsdan nogh niet comparerende , fal gecaffeert worden, ende uyt den Lande gebannen als ongehoorfaam. I V. Die oorlof om te veghten fal begeert hebben, ende bevonden worden niet ontfanckelijck, als figh te lichtelijck, ende fonder fuf- fifan-  van de Roepende Sonden. fifante oorfaecke geoffenfeert hebbende, fal met fchaemte te ru^e gefonden worden. 5t> V. t Die eenen anderen fal geoffenfeert hebben, ofte hem eenige in june gedaen, die bevonden werde aen de eere te raecken foo hv een Officier is , fal gefufpendeert worden van fijne dienftèn voor den tydt van twee jaren, ende gehouden blyven alle foodanige re paratien aan den geoffenfeerden te doen, als in reden bevonden fal worden te behooren. Ende foo hy een gemeen Soldaet is fal boven de voorfchreve reparatie drie maenden te water en te broode gefet worden. V I. Die yemandt voor eenen anderen tot veghten beroepen , het Cartel, ofte eenige offenfive bootfchap daar toe ftreckende gedra gen, ofte in eeniger manieren kenniffe daer van fal gehadt hebben , fonder fulcks aen te geven, of te ontdecken daer het behoort, fal gecalieert ende gedeporteert werden van alle lijn Charges, en uyt den Lande gebannen. V I ï. Die fich voor geoffenfeert fal houden, en voor fich felven de uvtyordennge fal doen, fonder verlof om te vechten gevraeght te hebben, als vooren belaft is, fal gecaffeert en uyt den Lande gebannen worden. Ende wanneer die geene die beroepen is geworden, het felve aenbrenght, foo hy van foodanigen qualiteyt is, dat hy na de Charge van den anderen moge ftaen, de felve fal hem gegeven worden, maer foo den uytgeroepenen fijn befte gedaen heeft, omme fich ter plaetfe van het geveght te laten vinden, al is het foo dat hy tot daer toe met gekomen is, fal hy met de felve ftraffe geftraft worden, als de geene die hem uytgevordert fal hebben, en foo verre fy aen het veghten geraeckt zijn , fullen beyde hare Charges verheten, en daerenboven exemplaerlijck geftraft worden VIII. Alle de geene die de voorfchrve partyen fullen hebben geaffilteert, foo _fy hare Ge weeren getrocken hebben, fullen geftraft wor•den als Principalen , ende in gevalle fy maer Toefienders en hebben geweeft, zijnde nochtans tot fulcken eynde ter felver plaetfe gegaen, fullen gecaffeert, ende van hare plaetfen gedeporteert worden, ende foo fy by gevalle daer gekomen zijn, ende kenniffe van Ttttx de  TM I. Boek. H. Achtste Titel de quaeftie gekregen hebben, fonder haer beft te doen orn Partyen te beletten, foo fy Officieren zijn, fullen gefufpendeert worden van hare Charges voor den tydt van twee jaren ; foo gemeene Soldaten, exemplaerlijck geftraft. I X. Wat aengaet de Volontaires, foo lange fy in defe Landen fullen zijn, fullen gehouden zijn fich na de voorgaende Articulen te reguleeren , op de felve poenen daer inne begrepen,. even foo wel als die geene de in aclueelen dienft zijn. . Alle welcke poincfen fijn r Hoogheyt wil en belaftdat punctuelijck ende exacfelijck onderhouden en naergekomen worden , fonder eenige contraventie, excufe of hoope van pardon, in hoedanige manieren het foude mogen wefen. Aldus gedaen in 's Gravenhage den i. Julii 1637. Was geteekent, F.Henry de Naffau. Onder ftondt, Ter ordonnantie van fijn 1 Hoogheyt, C. Huygens. Met het opgedruckt Cachet van fijn 1 Hoogheyt in rooden Waffche. 1 Het voorgaende Tlacaet feght in plaetfe van Hoogheyt Mn, Excellentie,. NB. T)en Lef er gelieve hier voor geinfer eert te houden het Tlacaet' in den jare 1610. op dit fubjett geëmaneert, ende in het Gr. Pk I. Deel, f. 389. gedruckt. Verbodt tegens het fchcncken van Wijn en Bier op de Begraefeniffen. Den 17. Oef ober 163V Gr. PI. II. Deel, f. Z361. ' A Lfoo by dagelijckfche experientie bevonden werdt, dat eeni£\ ge Perfoonen die met yemanden ter begraefTeniffe gebeden werden, foo feer tot den dronck genegen zijn , dat fyluyden in de Wyn of Bier, het welck in de Sterfhuyfen gefchoncken werdt,. foo grooten exces doen, datfy t'eenemael*befchoncken werden. Ende want het felve onbehoorlijck is, infonderheyt in defe gelegentheyt yan tvde. SOO IST, dat het Hof van Hollandt geinterdiceert en verboden heeft, gelijk geinterdiceert en verboden werdt midts defen eenen yegelijcken, wie hy zy, eenigen Wyn of Bier  van de Roepende Sonden, op de begraeffeniflè te fchencken, op de boeten van vyf en twintigh guldens t'elcken te verbeuren. Gedaen in den Hage , ende gepubliceert ter Audiëntie van de Rolle van den felven Hove den 17. Oftobris 1635". Placaet tegens goddelofe Vloeckers en Lafteraers in het Leger. Den 19. Julii 164%. Gr. PI. II. Deel, f. 462, /\ Lfoo by dagelijckfche experientie in defen Leger bevonden X\ werden veele en menighvuldige Godtloofe Vloeckers en Lafteraers. SOO IST, dat omme diergelijcke gruwelen ende Godtslafteringen te verhoeden, by fijne Hoogheyt midts defen wel expreffelijcken, aen alle Perfoonen van den Leger, van wat Natie> Staet ofte conditie de felve oock mogen zijn-, geinterdiceert ende verboden "werdt, dat van nu voorts aen hem niemandt en vervordere den Naeme des Heeren te blafphemeeren ofte lafteren op poene dat de Contraventeurs, indien fy Officieren zijn, • voorde eerfte reyfe een maendt folds verbeuren fullen, te appliceeren een derdendéel ten profyte van den Aenbrenger, ende' de twee refteerende derdendeelen voor den Armen. Ende voor de tweede reyfe fullen de felve Officieren van hare refpecf ive Charges gedeporteert werden, voor foo lange als fijne Hoogheyt goedtvinden faf Ende Ih gevalle fy Soldaten ofte andere Perfoonen zijn, die geene Charges en hebben , fullen voor de eerftemael onder den Haeuwen Hemel, voor hare Regimenten, ten toone van al de wereld t aen een Pale geflooten, ende twee dagen langh te water en te broode aldaer gefteldt, ende de tweedemael met een gloeyende Priem door de Tonge geboort, ende uyt het gebiedt van defen Staet gebannen werden. Lattende hier mede allen Collonellen, en allen anderen Officieren refpeftive, tegens de Contraventeurs van defen ftricfelijck, en fonder conniventie te procedeeren, ende de Soldaten voor de eerfte reyfe te doen executeeren, gelijck voorfchreve is, ende voor de tweede reyfe by fijne Hoogheyt aen te klagen, ten eynde de verdere müléteh ende ftraffen tegens de Officieren l Soldaten, ende andere Perfoonen, met kenniffe en voorweeten van T tt t 3 fiine:  7L Boek. H. Achtste Titel fijne Hoogheyt mogen werden geëxecuteert. Act um in den Leger tot Botbergen den 19. Julii 1642. Fr.Henry de Naffau. Ter ordonnantie van fijn Hoogheyt. C. Huygens. PlacaeP tegens Ryjfeleryen en Loteryen. Den 2,4. September 165-2. Gr. PI. I. Deel, f. 466". N°. 3. DE Ridderfchap , Edelen en Steden van Hollandt ende WeftVrieslandt , reprefenteerende de Staten van den felven Lan,de, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, faluyt. Alfoo Wy hoe langhs hoe meer in ervaringe komen, dat eenige baetfoeckende Perfoonen, haer vuyl gewin doende met het oeffenen van Treek-, Lot- of Ryffel-Kfamen , het gantfche Landt van Plaetfe tot Plaetfe naer gelegentheyt van Kermiflèn, Paerde- of vrye Jaermarckten doortreckende, waer door de eenvoudige , ende voor al onvermogende Ingezetenen., onder hoope van voordeel uyt het Lot te ontfangen, werden aengelockt, omme hare geringe middelen en gelegentheyt, dewelcke fouden konnen ende behooren te ftrecken tot hare, mitsgaders harer Vrouwen ende Kinderen levens xiootdruft ende onderhoudt te hazardeeren ende te verquitfen, dewelcke daer mede in armoede ende gebreck vervallende, tot lafte komen van andere goede Gemeynte, ofte tot den bedelfack vervallen. Alle het welcke in eene Republycque van goede ordre en policie niet gedooght, maar veel eer geweert behoordt te worden. SOO IST., dat Wy daer tegens willende voorfien, allen en eenen yegelijcken van Onfe Onderlaten en Ingezetenen, van wat ftaet, foorte of conditie hy zy, geinterdiceert en verboden hebben , gelijck wy de felve interdiceeren en verbieden wel expreftelijck mits .defen, eenige Treek-, Lot- of Ryffelkramen op te fetten, te oeffenen ofte te houden , op de verbeurte van alle de Pryfen en ingrediënten van de felve, mitsgaders alles dat daer tegens fal wefen geteyekent of ingeleyt, ende noch een boete van vyf hondert ponden van veertigh grooten ten ponden. Verbieden mede allen Onfen Onderzaten en Ingezetenen als vooren, in foodanige Treek-, Lot-of Ryffelkramen haer te begeven, te trecken, te looten ofte te jyffelen in eenige manieren , op de verbeurte van haerluyder op- ' per-  van de Roepende Sonden. ?1? perfte Kleedt, ende een boete van vyftigh ponden als vooren, te apphceeren de voorfchreve Pryfen, ingeleyde of geteyckende penningen enae boeten refpeflive, de eene helft ten behoeve van den Armen der Plaetfe daer foodanige loteryen ofte ryffeleryen fullen worden gepleeght , en de wederhelft ten profyte van den Officier die de ftooringe van dien ende calange doen lal. Ende ten eynde defe Onfe goede meynmge ende ernltige begeerte effect forteere ende alle ende een yegelijck van Onfe Onderzaten en Ingezetenen' weten mogen waer na fy haer fullen hebben te reguleeren: Soo ordonneeren Wy, dat defen alomme binnen den voorfchreven Onfen Lande fal werden gepubliceert ende geaffigeert daer fulcks behoort ende te gefchieden gebruyckelijck is. Laften mede den Praefident en Raden m den Hoogen Rade, ende de Raden in de Hove, mitsgaders Onfen Advocaet fifcael, en Procureur Generael,™ all len anderen. Officieren , Jufficieren en Onderzaten van den felven Lande, hennaer den inhouden van defen te reguleeren, op de poenen en flraffen daer by geftatueert: Procedeercnde jegens den Overtreders ende Contraventeurs van dien met alle rigeur ende fonder eenige gunfte, faveur, conniventie of diflimulatie Talfoo Wy fuIckS voor den dienft van den Lande bevonden hebben te behooren Gedaen in den Hage onder Onfen grooten Zegele in forme van gacaet hier aen gehangen op den a4. September des-jaers Onfes Heeren en Sahghmaeckers i6yz. Ter ordonnantie van de Snoten Herbt. van Beaumont. ^ ken ordre van vergoedinge ende vereeringe ten opiien van andere minder fchade door andere moedtwilligheden, boosheyt en overlaft veroorfaeckt, gelijck hier vooren verhaelt is; Wy willen dat mede geobferveert fal werden. Sal oock geene praüfcriptie of eenigh verloop van tyden, ten reguarde van de voorfchreve brandtftichtingen s voor de Delinquanten plaets hebben, maer altydt gehouden worden als of fy op het feyt waren geattrappeert, en fullen overfulcks (foo die tot eeniger tydt bekomen werden) met'er doodt geftraft worden , fonder dat de Magiftraten of Schepenen hier inne fullen vermogen eenige veranderinge te doen, op poene dat men tegens hen fal procedeeren als Fauteurs van de felve Quaetdoenders. Interdiccerende wel expreftelijck allen den Officieren onder Onfen rcftbite van Brabandt gehoorende , in eenigerhande manieren te compofeeren van de voorfchreve en andere diergelijcke feyten, op poene van geftraft te worden als Fauteurs en Complicen van fulcke Delinquanten. Ende op dat defe Onfe goede intentie , ordre en bevel punctuelijck werde geobferveert en nagekomen, en alle conniventien en onachtfaemheden der Officieren te beter mogen werden ontdeckt; Soo ordonneeren en bevelen Wy mede wel ftricte- lijck  van be Roepende Sonden. 737 lijck alle Officieren, en hare Stedehouders van de Steden, Vryheden , Heerlijckheden en Dorpen daer defe brandtffichtinge, overlafl en moedtwillige fchade komt te gefchieden, dat fy aenftondts, immers binnen veertien dagen naer het begaen delict, het felve fullen hebben bekent te maecken aen den opgemelden Rade van Brabandt. Overfeyndende tot dien Copie authenticque van de informatie, mitsgaders den Inventaris van de Goederen van den Delinquant, foo hy eenige heeft, by henluyden genomen, of gedaen nemen, omme daer mede gedaen te worden fulcks als behooren fal, op poene van vyftigh guldens t'elcken reyfe , in cas van nalatigheyt, ten profyte van de hooge Overigheyt te verbeuren. Ordonneerende den Advocaet Fifcael, en Procureur Generael van den meergemelden Rade van Brabandt, tot invorderinge van de voorfchreve pcene van vyftigh guldens, tegens de voornoemde gebreeckige Officieren, fonder diffimulatie, by parate executie te procedeeren, die oock in geene oppofitie tegens de voorfchreve executie fullen mogen ontfangen worden, ten zy de felve de voorfchreve pcene, met de koften daerornme gedaen , alvoorens hebbe genamptifeert. Ende op dat niemandt van het geene voorfchreve ftaet, eenige ignorantie en hebbe te prsetendere, lbo ordonneeren en begeren Wy, dat alomme in de Steden, Vryheden, Heerhjckheden, Dorpen en Plaetfen in den Quartiere van Brabandt, reflbrt van defen Staet, publicatie en affixie van defen fal worden gedaen , ter plaetfe daer fulcks gebruyckelijck is, alfoo Wy het felve ten dienfte van den Lande bevonden hebben te behooren. Aldus gedaen en gearrefteert ter Vergaderinge van de hooghgemelde Staten Generael in 's Gravenhage op den 4. Junii 1657. Was geparapheert, J. v.Gent, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de felve. Geteeckent, N. Ruyfih. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten, in rooden Waffche. Placaet , jegens het dragen van onbehoorüjck Geweer , &c. in den Lande van Brabandt , ende Overmaze , onder defen Staet gebcorende, &c. Den 6. September 1661. Gr. PI. II. Deel, f. z669. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen W w w w te  738 I. Boek. H. Achtste Titel. te weeten. Alfoo Wy in ervaringe komen , dat in de Landen van Brabandt ende over Maze, onder defen Staet gehoorende, en voornamentlijck in de Meyerye van 'sHertogenbofch, de doodtflagen feer frequent zijn, en dagelijcks toeneemen, fpruytende uyt gebreecke van prompte en ftraffe punitie van de Delinquanten , onaengefien diverfche Placaten daer tegens geëmaneert. Dat oock eenige moetwillige en boofe Menfchen onderftaen bedecktelijck by hen te dragen Sackpiftoolen, ende fommige een ongemeen fatfoen van Meflen, in de fnee langh feventien duymen, of daer omtrent, daer mede fy, alfoo ge wapent, de Luyden invadeeren en quetfen , niet alleen op de Weegen, maer oock in de Herbergen, ende andere Plaetfen in gefelfchappen hen begeven, foeckende krackeel, en plegende alle moedtwilligheyt, daer uyt dan ontftaet geveght, enveeltydts doodtftagen op volgen. SOO IST, dat Wy , hier op gehoordt hebbende het advis van den Rade van Brabandt, willende daer tegens voorfien, hebben geordonneert, geftatueert ende verboden, gelijck Wy ordonneeren, ftatueeren en verbieden wel expreffelijck by defen, dat niemandt voortaen fich fal vervorderen met eenige Sackpiftoolen (uytgenomen Onfe Officieren in het fungeeren van hunne officien, tot hunder verfeeckeringe) ofte met foodanige lange Meflen, ofte ander onbehoorlijck Geweer, fich bedecktelijck, of openbaerlijck, te wapenen ofte over fich te dragen, op poene, dat by foo verre yemandt met'er daedt daer op bevonden werdt, of met loofwaerdige Getuygen bewefen kan worden fulcks gedaen te hebben, voor de eerfte reyfe fal verbeuren vyftigh guldens, voor de tweede reyfe hondert, en voor de derde reyfe twee hondert guldens, boven banniflement voor eenige jaren , ter difcretie van den Rechter. Ende by foo verre yemandt' met een Sackpiftool op, of na een ander fchiet, ofte een foodanigh Mes als voorfchreve is, ofte ander onbehoorlijck Geweer op, of tegens yemandt treckt, het zy hy den felven daer mede quetft of niet, dat foodanige, boven de voorfchreve fomme van twee hondert guldens, noch aen den lyve geftraft fal werden na exigentie van faecke. Ordonneeren en ftatueeren mede, dat in gevalle eenige Delinquant de voorfchreve fomme van twee hondert guldens niet en konde opbrengen en betalen, den Réchter de voorfchreve Lyfllraffè fal hebben te verfwaren. Voorts ordonneeren en ftatueeren Wy mede, dat foo wanaeer yemant op, of tegens een ander treckt een gemeen. Mes, het  van de Roepende Sonden. 73p zy hy daer mede yemandt grieft of niet, fal verbeuren vyf en twintigh guldens, gelijck oock verbeuren fal die yemandt dreyght met een fwaerder handt, het fy Stock, Kan ofte anderfints te ftaen ichoon hy den felven daer mede niet en raeckte of quetffe Or' donneeren wyders, dat foo wanneer in eenige Herberge twift «f kyvagie komt te ontftaen, het ware tuffchen de Gelaeghgenoten onderlinge, of tegens andere Perfoonen, niet zijnde van den ^lage, fullen de Weerden en Weerdinnen , mitsgaders de andere *1 daer prajfent wefende, terftondt alle devoir doen, omme de felvegefchillcn ende twiften neder te leggen en beletten, houdende den eenen van de Iwifters by henluyden, ende den.anderen uyt ten Huyfe ofte Kamere doende vertrecken, ende daer toe voorts e-e bruyekende alle andere bequame middelen , als fy beft vinden ftil len te behooren, in fokker voegen, dat'er geene doodtftagen en gefchieden, op poene foo verre aldaer eenigen doodtflagh gebeurt ofte doodtfteecke binnen den felven Huyfe gegeven wierdefalwaer het foo dat den Gequetften terftondt , ofte ten felven Huvfo nW en overlede, dat de felve Weerden of Weerdinnen dit voorfchre ve devoir niet gedaen hebbende, niet en fullen binnen den tvdt van drie jaren daer na vermogen Herberge te houden , Wvn of Rie • te tappen, noch in het felve Huys, noch oock in eenige anderen op de verbeurte van vyftigh guldens, en andere arbitrale correctie In de Kermiffe, Brayloften, Danhngen, ofte andere publicque Ve£ gaderingen, die op de Dorpen en ten platten Lande dickrnaelgeichieden, foo wanneer daer eenige quaeftie over komen fa], willen Vvy, dat een yegelijck hem employeere, omme ten beften te fpreecken doende vertrecken of fequeftreren den geenen die eérft ecniof, gefchil beginnen fal, fonder den geenen die in twiften zijn, to vechten, op te royen, op pcene van arbitralijck geftraft te worden na exigentie en gelegentheyt van de faecke. Ende om alle qSieT ongerief en doodtftagen in de felve Vergaderingen te beter te be letten , verbieden Wy eenen yegelijck aldaer "te komen met dë voorfchreve of andere onbehoorlijcke offènfive Wapenen, op pcene var, de verbeurte van de felve Wapenen, en de Doeten van twh£ tigh Carolus guldens. Ende hoewel in het faift van doodtflaeen SSÏÏ CTtal£n lyflb'aflf Cn VaIt' dan teêens dc» geenen d e fen doodtfteeek gegeven ende geinfligeert heeft, ordonneeren, ftatueeren ende willen Wy nochtans, dat geftraft fullen worden met ban- W w w w a niire.  y^o I- Boek. H. Aghtste Titel nilTement, ende anderen arbitraire ftraffen, aile die geenen die den aflyvigen gequetft ofte gewont fullen hebben, hoewel dat het bleecke dat fy hem de doodtwonde niet gegeven en hadden. Ordonneerende aen alle Officieren, foo wel Onfe, als van Onfe Vafallen, in de Steden ende ten platten Lande, terftondt na de gefchiedeniffe van eenen doodtüagh, met affiftentie van twee van de Wet, en eenen Griffier, Secretaris of Clercq, het doode Lichaem te vifiteeren en fchouvven, en daer af pertinente Afte te maecken, mitsgaders te houden particuliere informatie op de perpetratie van dien, met alle circumftantien, hoorende op den eedt alle de geene prasfent geweeft zijnde, ofte daer af anderfints wetende te fpreecken, het zy dat fy zijn van haerlieder Jurisdictie of niet, de felve daer toe bedwingende by arrefte, geldtboete en anderfints, foo fy bevinden fullen te behooren, alles op poene van te verbeuren vyftigh Carolus guldens, en arbitrale correctie. Eenen doodtflagh gedaen zijnde, fullen de Officieren terftondt alle neerftigheyt doen , om den Delinquant te vangen, omme Juffitie daer over te doen gefchieden. Ende indien fy den felven niet en konnen bekomen , fullen in aller diligentie adverteeren den Officier van de Plaetfe, daer fy weeten fullen dat den Delinquant vertrocken is, en niet te min doen bellaen, ende in handen van de Juftitie ftellen, op goeden ende oprechten Inventaris, alle de Goederen, foo Meubile als Immeubile, liggende ende bevonden onder henlieden Jurisdictie, de felve fequeftreeren en doen regeeren door een bequaem Perfoon, by de Wet daer toe te ftellen, ende den felven Inventaris bewaren met de bovengefchreven informatien, ende indien fy weeten eenige Goederen den Delinquant toebehoorende, buyten henlieder Jurisdictie, fullen daer af den Officier van aldaer adverteeren, omme by hem gelijck devoir van faififfement ende Inventaris, fequeitratie en regeeringe gedaen ende gemaeckt, ende den felven Inventaris by hem binnen veertien dagen aen den Officier van de Plaetfe daer het faict gebeurt is, overgefbnden te werden, op pcene, dat in gevalle van eenige ooghluyckinge ende onaghtiaemheyt in de voorfeyde apprehenfie of advertentie, fy van hunlieder officie gepriveert fullen werden, boven de amende van hondert guldens, ofte andere arbitrale correctie. Ende fullen de voorfchreve apprehenfien gedaen mogen werden voor de doodt, terftondt na dat de wonde geinfligeert fal wefen, tegens de Gevangenen fullen Onfe Officieren, ende die van Onfe Va-  van de Roepende Sonden. 741 Vafallen gehouden wefen in alle diligentie ende fonder eenigh vertreek te procedeeren , ende daer inne goedt devoir te doen , op pcene van arbitralijck geftraft te worden, gelijck fy oock gehouden fullen wefen te doen , als den Perfoon onder henheden Jurisdictie niet en fal konnen geapprehendeert werden, by Edicten of Daeghfels, waer toe Wy willen dat de Wetten en Magiftraten hen alle hulpe en byftandt doen, decernerende de voornoemde Daeghfels, decreterende de defaulten, ende jugeerende het geene in goede juftitie fy bevinden fullen te behooren. Welverftaende, dat, hoewel by contumacie van den Delinquant hunne Goederen verklaert waren geconfifqueert, en fal tot verkoopinge van hunne onroerlijcke Goederen niet geprocedeert werden tot den eynde van het jaer na de executie van de Brieven van perfoneele daginge daer op verleent. Ende foo wanneer de Officiers en Wethouders in het geene voorfchreve, ende 'elck poinct fonderlingh fullen conniveeren, onachtfaem ofte negligent welen, fullen t'elcken reyfe verbeurende boete van feftigh guldens, en arbitralijck gecorrigeert te worden. Ende fal den Advocaet Fifcael en Procureur Generael van den Rade van Brabandt, der felver henlieder faulten ende onachtfaemheyt fuppleeren tot haerlieder koften , ende procedeeren tegens de Delinquanten by apprehenfie, daginge ende defaulten, gelijck om andere delicten dependerende van hunder officie: Omme welcke conniventien ende onachtfaemheyt te beter te ontdecken, ordonneeren Wy wel expreftelijck aen allen Onfe, ende oock Onfer Vafallen Officieren, dat wefende onder henluyder Diftrict eenigen doodtflagh gefchiedt, fy het felfde terftondt, immers binnenveertien dagen daer naer fullen laten weeten aen den opgemelden Rade van Brabandt, haerlieder overfeyndende ten felven fine Copie authentieq van de informatie, en Acte van fchouwinge als vooren, mitsgaders yan den Inventaris van de Goederen van den Perpetrants by henlieden genomen, ofte gedaen neemen als vooren, omme daer mede gedaen te werden fulcks als behooren fal, op pcene, dat den voorfchreven tydt van veertien dagen overftreken zijnde , de nalatige Officieren voor de eerfte reyfe fullen verbeuren vyftigh guldens , ende foo verre fy gelijcken tydt laten overftrycken, voor de tweede reyfe hondert guldens, ende de derde reyfe latende mede veertien dagen pafteeren, fullen verbeuren twee hondert guldens ,, ende tot dien de faclo van hunne Officien vervallen zijn: Alle W w w w 3 welc-  742/ I. Boek. H. AghtsTe Titel welcke voorfchreve pcenen fullen promptelijck moeten genampti* feert ende betaelt worden, alvoorens yemandt daer tegens in oppofitie ontfangen fal mogen werden , en fal den Aenbrenger daer van hebben een derde part, ende den Officier om des te diligenter te zijn , twee derde parten. Welverftaende , dat van de pcenen hier vooren jegens de nalatige Officieren en Magiftraten geftatueert , een derde part aen den Aenbrenger, en de twee refteerende derdeparten tot profyt van de Hooge Overigheyt fullen werden geconverteert. Ordonneerende den Advocaat Fifcael en Procureur Generael van den meergemelden Rade van Brabandt, tot invorderinge van de voorfchreve pcene, tegens de gebreeckige Officiers en Magiftraten fonder diffimulatie by parate executie te procedeeren, die oock in geene oppofitie tegens de voorfchreve executie fullen mogen ontfangen worden, ten zy de felve de voorfchreve pcene, met de koften daerornme gedaen, alvoorens hebben genamptifeert, Ende op dat niemandt van het geene voorfchreve ftaet, eenige ignorantie en hebbe te praetendeeren, foo ordonneeren Wy dat publicatie van defen gedaen fal werden in de publicque audiëntie van de Rolle van den meergemelden Rade van Brabandt, ende voorts alomme in de Steden, Vryheden, Heerhjckheden , Dorpen en Plaetfen in den Quartiere van Brabandt en Lande van over Maze, reflbrt van defen Staet, met affixie ter plaetfe daer fulcks gebruyckelijck is , want Wy het felfde ten dienfte van den Lande alfoo bevonden hebben te behooren. Gegeven in den Hage onder Onfen Cachette, Paraphure en Signature van Onfen Griffier op den 6. September ióói. Was geparapheert , IV. v. Haren, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Geteeckent , N Rnyfch. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet der felver Heeren Staten , in rooden Waftche. Ampliatie van het Placaet van de Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, tegens de vechteryen en doodt/lagen. Den 25-. November 1665. Gr. Pk III. Deel, f. 599. N°. 8. DE Stateh Generael der Vereenighde Nederlanden , alle den geenen die defen fullen fien of hooren lefen, falut. Alfoo Wy  van de Roepende Sonden. 743 Wy ïn ervaringe komen, dat , niet tegenftaende Ons PUn*van den fesden September feftien hondert een en feiblh t* de Doodtftagers, dagelijckfche vechteryen , dragen v^nb£§£S lyck Geweer, ende diergelijcke geëmaneert, de felve qu?de ^X ftrafbare ongeregeltheden niet alleen niet op en houden IZt dat de Quaetdoenders nn ondernemen elckandereS te verplichten of het verfwygen der namen van die geene, die haer gTdrevX 2 eenige wonden of quetfuren geinfligeert foudefmogen} heb bendat oock fy elckanderen om te vechten befcheyde/op feeckere Plaetfen omme alfoo te beter te konnen verbergen, en PbreevoT ge de ftraffe, daer toe ftaende, ontgaen: SOO IST , datgWv hier op gehoort hebbende het advis van den Raedt van Brabant willende daer tegens nader voorfien, hebben geordonneen Tefc tueert ende verboden gelijck Wy ordonneren, ftatueren en wel expreffelijck verbieden by defen, dat foo wanneet ycmmdt Zei een gemeen Mes , Stock , Kan of fwaerder handt, eemeTandeTen quetft of infhgeert, een gemeene keurvvonde , fal verbeuren vvf tigh guldens, en loo het een fwaerder wonde of quetfureTs vvf en feventigh guldens : Verbiedende alle Chirurgijn? ofGeneesmee fleren, geen verbandt van foodanige quetfure of wonden ?e d?en' het en zy alvoorens by den gequetften of gewonden Perfoon S is verklaert, wanneer, door wien, hoedanigh, or>Z Phlts en rn wiens prsfentie hy de voorfchreve wonde of quetfure heeft'/ekre gen, of hem geinfligeert is ; alle het welcke de voorfchfeveg ChT rurgijns of Geneesmeefteren , of oock hunne Knecht* rfl ^hl~ fullen zijn, onder eede aenftondts, endfSer eeS vertreck ten langhften foo haeft'fy het eerfte ve !ml fullen hebben , aen den Officier , onder wiens TurisdiSp f aT gewonden of gequetften Perfoon voor de eerfte rcyjfe ïhllen ver KneZ: 5* 27 dat fy Chirurgijns of Geneesmeefteren , of hunne Knechts daer woonen, of van andere Plaetfen gekomen zïin nm te cureren 0f verbinden, fullen openbaren m8^?^^ op poene dat m cas van nalatigheft , de voorfchreve (MrurZl o, Geneesmeefteren die oock voor hunne Knechts die het verbam fouden mogen hebben gedaen, ende het geene voorfchrlve is aen den Officier niet en hebben bekent gemaeckt fulen™Llt9 mftaen, ende betalen, paratelijck fullen vïbemen de fomme van vyftigh guldens, te executeren en te verdeden als by o" " fchreve  744 I. Boek. H. Aghtste Titel fchreve Placaet van den fesden September feftien hondert een en fefligh ten reguarde van de pcenen en namptifatie der felver, aldaer vermeldt, is geordonneert ; welck Placaet Wy verftaen, dat in alle fyne vordere poinften wel ftrictelijck fal werden onderhouden, ende punétueelijck naergekomen. Lallende den Advocaet Fifcael en ProcureurG eneraeh van Brabandt, mitsgaders alle andere Officieren, defe Onfe Ampliatie wel te onderhouden en doen onderhouden. Ende op dat niemandt van het geene voorfchreve ftaet, eenige ignorantie hebbe te praetenderen, foo ordonneren Wy, dat de publicatie van defen gedaen fal worden in de publicque audiëntie van de Rolle van den opgemelden Rade van Brabant, en voorts alomme in de Steden, Vryheden, Heerhjckheden, Dorpen en Plaetfen in den Qurtiere van Brabandt, ende Lande van Overmaze, reffort van defen Staet, met affixie ter plaetfe daer fulcks gebruyckelijck is, want Wy het felve ten dienfte van den Lande alfoo bevonden hebben te behooren. Gegeven in den Hage , onder Onfen Cachette , Paraphure en Signature van Onfen Griffier, op den 25". November 1665-. Was geparapheert, IV. v. Haren, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Geteeckent, N. Ruyfch. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet van haer Hoogh Mog. op een rooden Ouwel, overdeckt met een papieren Ruyte. Placaet van de Staten van Hollandt ende TVeJi-Vr ie s landt, tegen de Doodtmalen ten platten Lande. Den 15. Augufti 1671. Gr. PI. III. Deel, f. 5-16. N°. 19. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien of hooren lefen , falut. Doen te weten: Alfoo Wy hoe langhs hoe meer in ervaringe komen, dat dagelijcks by het overlyden van Onfe Huysluyden of Opgezetenen ten platten Lande worden aengeftelt en gegeven Doodtmalen, welcke door de meenichte van Menfchen op de felve Doodtmalen verfchynende, ende door den toeloop van Bedelaers ende Vagabonden , contrarie Onfe voorgaende Placaten haer derwaerts be-  van de Roepende Sonden begevende, niet alleen veroorfaecken groote onordentelijckheden nemaer oock exceffive en ondragelijcke onkoften voor de Weduwen en Weefen of andere Erfgenamen van de Overledenen 7 daer jegens Wy noodigh achtende, dat ten beften van Onfe eoede Tn gezetenen behoorlijck werde voorften: SOO IST dat Wv fll len ende eenen yegelijck van Onfe voorfchreve Huysluyden ofOn gezetenen ten platten Lande hebben geinterdiceert ende verboden" interdiceren en verbieden by defen , dat van nu voortaen by overlyden van yemandt van hare Vrunden of Magen , over wekkers Begraeffemftè, Appendentien en Dependentie? van dien hen luyden de diredhe toekomt, aenbevolen is, of anderfints by dë fe]Spnaenfrt!ght ' eenige Pubjic(ïue Doodtmalen aen te ftellen, of doen aenftellen, en vervolgens yemandt ter occafie van het voorfchreve overlyden en begraeffeniifebuyten de Erfgenamen van den Overleden te tracleren of doen traéleren, op poene vanTon dert guldens t'ekkens te verbeuren by die geene dewelcke tot het aen ftellen van de voorfz Doodtmalen ande?s als in manieren voori? eenige ordre gegeven, directie gehadt, of in eeniger manieréfi ge! contribueert fal hebben uyt fijn eygen te betalen, buyten Liffe en fchade van den Boedel, ende van die geene dewelcke in her aenftellen van de felve niet en fullen hebben gepartkTpeert ende van tien guldens te verbeuren by een yeder dFe contmrk defe Or donnamie op de voorfchreve Doodtmalen fal worden gevonden te bexeeren een derdepart voor den Officier van de Plaetfe die de ealange faf doen, een derdepart voor den Aenbrenger, cn het ifte rende derdepart vbor den Armen aldaer: Verbieden voorts wel Icherpehjck alle Bedelaers en Vagabonden, haer omtrent Ie Voorfchreve Sterf huyfen te begeven, en op te houden; op poene 5 de felve aldaer werdende geat frappeert, publicquel jek fonder eer i ge conniventie fullen worden gefeeilel't f^«fiSKtó^cSS den SchouL, oudtften Gefwooren; ofte oudtfen Schepen daer 'een Gefwoorens zijn, of Secretaris, gefamentlijck en yeder in het'by fonder, om by nalatigheyt of conniventie van Onfe Officiers de ealange over. defen Omen Placate in alle fijne poincfen te moKn doen ende in fulcken geval het derdepart van de boete dmOffi aer hier boven geapplkeert, te profiteren. Ende ten eynde nk' mandt hier van ignorantie prstendere, nemaer alle ende een veder weten moge waer naer hy hem hebbe te reguleren glafen ^nde Xxxx be.  746 I. Boer. H. Aghtste Titel bevelen Wy dat defen alomme gepubliceert en geaffigeert fal werden, daer lulcks behoort , ende in gelijcke faecken te gefchieden gebruyckelijck is , want Wy fulcks voor den dienft van Onfen Lande, ende het befte van Onfe goede Ingezetenen bevinden te behooren. Gedaen in den Hage onder Onfen grooten Zegele, den 15-. Augufti 1671. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten, Was getekent, Herbt. van Beaumont. Nader Ampliatie van het Placaet van Policie. Den 24. Januarii 1673. Gr. PI. III. Deel, f. 5-94. N°. 19. DE Staten van den Lande en Graafièlijckheyt van Zeelandt. Allen den geenen die deefen fullen fien ofte hooren lefen, faluyt. Alfoo Wy bevinden dat alle Onfe forge die Wy van tydt tot tydt aenwenden, om de hooghgaende en krytende fonden uyt het midden van den Volcke te weeren, fulcken gewenfchten fucces niet en heeft, als Wy wel van herten wenfchten, en tot afvveeringe van Godts toorn en grïmmigheyt noodtfakelijck is, infonderheyt in een tydt dat daer van fulcke harde en droevige flagen over het lieve Vaderlandt gcfien, en foo fmertelïjck gevoelt werden. SOO TST, dat Wy na rype deliberatie van Rade noodigh gevonden hebben, daer tegens foo veel in Ons is, wyders te voorfien, by forme van nader ampliatie van Onfe politicque Ordonnantie , ende vervolgens geordonneert en geftatueert, foo als Wy ordonneeren en ftatueeren by defen. Eerftelijck , dat alle voorgaende Placaten door Ons tegens den ' Paepfchen Godtsdienft geëmaneert: Als het celebreeren van de Mifte en diergelijcke andere Afgodifche dienften en ceremoniën, ftricfelijeken fullen werden geëxecuteert, foo wel binnen de Steden als ten platten Lande, fonder dat de Officieren van des te; doen fullen mogen blyven in gebreecke ; veel min het felve uyt eenigerhande confideratien door de vingeren fien , verre van daer dat fy daer over fouden compofeeren ofte eenigh profyt trecken, «p poene van het felve doende, daer over met fufpenfie of caflatie * van  van de Roepende Sonden. van haer Ampt, of wel op andere wyfe, naer gelegentheyt en oceurrentie van faecken geftraft te fullen worden. Ende alhoewel de Burgermeefters en Wethouders in de Steden bevoeght zijn, by abfentie, flappigheyt of conniventie van de Officiers, de voorfchreve Placaten lelfs te executeeren : Soo hebben Wy noch daerenboven haer daer toe by defen wel willen authorifeeren, ende vervolgens aenmanen, daer van in foodanige gevallen in geen gebreecke te willen blyven, of fich eenighfints te excufeeren, al of dit alleen foude ftaen ter executie en beforginge van de Officieren : Gelijck Wy oock m gelijcke gevallen van abfentie, flappigheyt of conniventie van de Hooft-Officieren, of hare Subftituyten ten platten Lande de Schouten en Scheepenen van de Dorpen, by defen mede authorifeeren, om de byeenkomften van de Papiften tot het pleegen van haren verkeerden Godtsdienft, te ftooren, en vervolgens de Placaten, daer tegens geëmaneert, te executeeren, fonder dienaengaende eenige ooghluyckmge te mogen gebruycken, op pcene van daer over naer gelegentheyt van faecken felfs te fullen werden gecorrigeert. 0 I I. Ende op dat dit te beter foude mogen werden nagevolght ende geëxecuteert, foo fullen de Hoofdt-Officieren, yeder in fijn Diftrict, neerftigh onderfoeck doen, of niet tegens Onfe voorgaende Placaten en Refolutien, hier en daer eenige Schouten, Schepenen of Secretariflen van de Paepfche Religie en gefintheyt ten platten Lande zijn mgekroopen, om daer van vervolgens kennifle te geven aen de Ambaghtsheeren, die foodanige Paepfche Officieren en Wethouders m hare Ambachten hebben gefteldt, die vervolgens by defen expreftelijck werden gelaft, ten langhften binnen een maendt foodanige Officieren en Wethouderen te licentieeren, ende andere (doende profeffie van de ware Chriftelijcke Gereformeerde Reli gie) in hare plaetfen te ftellen : Gelijck Wy oock willen dat gefchieden fal, foo wanneer eenigh Dijckgraeffchap fal komen te vaceeren, ende indien de voorgemelde Ambachts-Heeren van des te doen, mochten blyven in gebreecke, foo authorifeeren en gelaften Wy de Heeren Onfe Gecommitteerde Raden, om foodanige Paepfche Officieren en Wethouderen de fatto te removeeren, en ander~ gequalificeert als vooren, in hare plaetfen , na genomen kennifle van faecken, te furrogeeren. X x x x z En  74§ ï. Boek. H. Aghtste Titel I I I. Gelijck als Wy begeeren dat alle Afgoderye, Superftitie en verkeerde Godtsdienften uyt den Lande fullen werden geweert , foo willen Wy met foo veel meerder yver, dat den rechten en fuyveren Godtsdienft, die, Ons Godt de Heere in fijn H. Woordt heeft geopenbaart, ende in defe Landen foo genadelijck gegeven, na behooren fal worden gecelebreert, aen de eene zyde met het doen van ftichtelijcke praedicatien ende gebeden , conform het Heylige Woordt des Heeren, ende den rechten fin die den Heyligen Geeft in de Goddelijcke Tcxten uytdruckt, en aen de andere zyde met het neerftigh toehooren ende frasqucnteeren van de felve, byfonderlijck op den Ruftdagh, die Godt de Heer daer toe van andere dagen heeft uytgefondert. Wy verbieden derhalven wel expreffelijck , dat op den dagh des Heeren geen Winckels fullen mogen werden geopent om te koopen en verkoopen, geen Kramen voorgefet, geen Gewaffen ofte andere Eetwaren langhs de Straten geleurt , op pcene dat de Winckels die contrarie dit Gebodt fullen werden geopent, voor den tydt van fes weecken fullen worden geflooten gehouden, ende voorts op de verbeurte van de Waren die publijcquelijck fullen werden voorgefet, ofte langhs de Straten te koop gedragen.. IV. Geen Herbergiers in de Steden, of die aldaer publijcquelijck Wyn of Bier tappen, of wel Brandewyn met de kleyne maete in Winckeltjens ofte Kelders verkoopen , fullen het felve geduyrende den geheelen dagh des Heeren niet vermogen te doen, veel min aldaer eenige gelagen te fetten, of anderfints aen yemandt eenigen Wyn, Brandewyn of Bier uyt te venten (de reyfende Luyden alleen uytgefondert). op pcene dat foodanige Herbergen, Huyfen, Kelders of Winckels,- voor fes weecken fullen moeten werden geflooten, fonder daer in geduyrende dien tijdt eenige Neeringe te mogen doen. Ende fullen daerenboven alle die geene die bevonden fullen worden contrarie dit verbodt, in de voornoemde Herbergen, Huyfen, Winckels of Kelders te drincken, of gelagen te maecken, t'elckens verbeuren fullen de fomme van vyf guldens. Wy verbieden wyders, dat niemandt, foo wel ten platten Lande als in de Steden, geduyrende den geheelen dagh des Heeren fal mogen kloffen, kaetfen of balflaen, op de Schuyf- of Truck-Tafel fpeelen,, noch oock de  van de Roepende Sonden. 7^p de Gans trecken , na de Gaye te fchieten , ofte op andere dao-en yemandt tegen fijnen wille of danck daer toe te conftiweeren,Öals mede op den felven Heyligen dagh niet onbehoorlijck &lanen fchade als voorfchreven is, quame te volgen, dat m loodani*en geval de voorfchreve fchade aen den Bruydegom 01 bruyt, iSr felver Ouders, Vooghden of Vrunden, by de refpeftive Ge- meen»  van de Roepende Sonden. 7<5^ meentens ten vollen lal werden gerefundeert. Ende op dat de Daders van foodanige enorme feyten foo veel te beter fouden mogen werden ontdeckt, foo fal die geene, dewelcke fal konnen bewyfen, wie foodanigen feyt heeft begaen , tot een praemie genieten een fomme van twee hondert Caroli guldens, al waer het oock fchoon dat hy felfs mede een van de Complicen hadde geweeft , ende fal daerenboven lijn naem werden verfwegen ; dat voorts de Waerdt of Waerdinne , ofte andere Leverancier, die foodanige Bieren fal hebben getapt of gelevert, en de betalinge van dien den Bruydegom of Bruyt, of der felver Ouders, Vooghden of Vrunden fal hebben afgeëyfcht, directelijck of indirecfelijck , fal verbeuren een fomme van twee hondert Caroli guldens, boven het refundeeren en vergoeden van de fchade, die op het weygeren van de voorfchreve betalinge foude mogen komen te volgen , ende fullen de Rechters gehouden zijn aen de verklaringen van den Bruydegom en Bruydt ten vollen geloof te geven, voor foo veel de begrootinge van'de Bieren foude mogen aengaen, om het dubbeldt van dien te repeteerenvan een yeder van die geene, dewelcke voorfchreve Bieren mede helpen drincken; en noopende het verdere op de felve verklaringe Ëequitabel reguard te ncemen; ende fullen de pcenen ende boeten hier vooren gefpecificeert, geëxecuteert en verdeelt werden, als by Ons voorfchreve Placaet van den fesden September feftien hondert een en feltigh ten reguarde van de poenen en namptifatien der felver, aldaer vermeldt, is geordonneert ; welck Placaet Wy verftaen dat in alle lijne verdere poincfen wel ftrictelijck fal werden onderhouden, en punctuelijck nagekomen ; lattende den Advocaet Fifcael, en Procureur Generael van den Raede van Brabant, mitsgaders alle andere Officieren , defe Onfe nadere Ampliatie wel te onderhouden en doen onderhouden. Ende op dat niemandt van het geene voorfchreve ftaet, eenige ignorantie en hebbe te prsetendeeren , foo ordonneeren Wy dat de publicatie van defen gedaen • fal werden in de publicque audiëntie van de Rolle van den opgemelden Rade van Brabandt, en voorts alomme in de Steden, Vryheden, Heerhjckheden, Dorpen en Plaetfen in den Quartiere van Brabandt en Lande van over Maze, reffort van defen Staet, met affixie ter plaetfe daer fulcks gebruyckelijck is, want Wy het felve ten dienfte van den Lande alfoo bevonden hebben te behooren. Gegeven in den Hage onder Onfen Cachette, Paraphure en Signa- £ z z z 3 ture.  I. Boek. H. Aghtste Titel ture van Onfen Griffier op den vierden Junii 1683. Was geparapheert, W. de Naffau, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van hoo^hftgemelde Heeren Staten Generael. Ende was geteeckent, H. Fa«eL Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet van haer Hoogli Mog. op een rooden Ouwel, overdeckt met een Papieren Ruyte. Placaet tegens de Duellen en Krackeelen Den 31. Maert 1684. Gr. Pk IV. Deel f. i6z. WILHEM HENRICK, by der gratie Godes Prince van Orange en van Naffau, Graave van Catzenellebogen, Vyanden, Diets, Lingen, Meurs, Buyren, Leerdam, &c. Marquis vander Veere en van Vliffingen, Heere ende Baron van Breda, der Stadt Grave en Lande van Kuyck, Dieft, Grimbergen, Herftal, Cranendoncq, Warnefton, Arlay , Noferoy, Sint Vith, Daesburgh , Polanen , Willemftadt , Niervaert , Ylfelfteyn ,^ Sint Maertensdyck, Steenbergen, Geertruydenbergh, Turnhout, Sevenbergen , de Hooge en Lage Swaluwe, Naeldtwijck, Soeft; Baren, ter Eem, Immenes Binnen ende Buyten, &c. Erf-Burghgraave van Antwerpen en Befancon, Erf-Maerfchalck van Hollandt, Erf-Gouverneur en Stadthouder van Gelderlandt, Graeffchap Zutphen, Hollandt , Zeelandt, Weft-Vrieslandt, Utrecht , Overyfiel en Drenthe , Erf-Capiteyn en Admirael Generael der Vereenighde Nederlanden, &c. ALlen den geenen die defen jegenwoordigen fullen fien ofte hooren lefen, falut, doen te weten: Dat Wy tot Ons groot leetwefen dagelijcks verneme , dat onder de Officieren en Soldaten, ten dienfte van de Hoogh Mog. Heeren Staten Generael der vereenighde Nederlanden militerende, niet tegenftaende de Ordonnantiën op difcipline militair gemaeckt, en de fpeciale Placaten van den Lande, tegens de Duellen geëmaneert, de felve nochtans dagelijcks in fwangh gaen, waer door niet alleen veele Doodtftagen en Moorderyen ontftaen, maer oock de Juftitie gevilipendeert, en Godts  van de Roepende Sonde Ni y$7 Godts toorn over den Lande ontfteecken werdt , waeromm- wil lende m foo grooten quaedt ernftelijck voorfien , ende het" felve (foo veel in Ons is) t'eenemael voorkomen ; foo hebben Wv fonder hier door eenighfints te revoceren , veel min annulleren dë voorfchreve Ordonnantiën nochte Placaten tegens de Duellen ae emaneert, maer latende alle de felve in haer volkomen krachten vigeur, geordonneert en geftatueert, gelijck Wy ordonneren ende ftatueren by defen. I. Eerftelijck, dat voortaen alle hooge ende lage Officieren mït<: gaders Ruyteren ende Soldaten , ende generalijck alle den Volcke van oorlooge, als oock alle de geene die figh in de Legers van den Staet Men bevinden, ofte in de Guarnifoenen eenige militaire Funöien bedienen, fullen leven in onderlinge liefde , vreede en eemgheydt, mitsgaders aen yeder na fijn qualiteyt, digniteyt ende rangh geven het refpect en gehoorfaemheydt, dewelcke fyluyden aen de felve fchuldigh zyn; ende foo eenigh Subalterne het refpect tegens hooger Officier eenighfints quame te verliefen, begeeren Wv dat tegens de felve, fonder eenige conniventie geprocedeert fal werden na exigentie van faecken. 6 F1ULeaeert lal I li Ende of het buyten Ons vermoeden gebeurde, dat, niet tegenftaende defe Onfe Ordonnantie , eenigh Officier, Ruyter ofte Sol daet, en generalijck yemandt figh in de Legers van den Staet onthoudende, een ander quame te injurieren, het zy met woorden of met wercken; foo is Onfen expreffen wille ende begeerte, dat den Geledeerden, figh aenftondts fonder eenigh uytftel fal addrefferen aen de Juftitie militair , aldaer de voorfchreve injurien te kennen geven, en recht daer over verfoecken; declarerende wel expreftelijck, dat Wy het felve fullen houden voor een effecf van de gehoorfaemheydt, die fy Ons fchuldigh zyn, ende dat het felve conform is, met alleen met het devoir van een goedt ChrinVn, maer oock met de oprechte maximen van de ware eer ende kïoeckmoedigheydt; ordonnerende dienvolgens aen de Juftitie militair, den Geledeerden naer gelegentheydt van de injurien, foodanige fatisfactie en avantageufe reparatie te doen erlangen, als bevonden fal werden te behooren, en dat daerenboven den Injuriant ofte Offën- fant,  768 I. Boek. H. Achtste Titel fant, naer exigentie van faecken fal werden geftraft , het zy met Gevangenifle , Banniflement, Geldtboete ofte corporele ftraffe; in diervoegen, dat foo yemandt een ander met fcheldtwoorden quame te injurieren, hem noemende Fielt, Schelm , ofte yet anders, ofte yemandt heeten liegen, dat de felve voor eenige maenden in de Gevangenifle gefet fal werden, ende daer na aen den Gelasdeerden publicque reparatie ende fatisfactie fal doen op fijn knien, ende foo hy een Officier is, fijn Gagie verheien den tydt van fijn gevangenifle. Ten tweeden, dat de geene die een ander met de handt of een vuyft ftaet, een jaer fal in de Gevangenifle fitten, en daer na aen den Geledeerden honorable fatisficfie geven op fijne knien, ende figh in ftaet en poftuure ftellen om gelijck traktement te ontfangen, of dat hy voor inhabil fal werden verklaert, en vervallen van fijn Charge, foo hy eenige heeft, ofte oock wel gebannen werden voor altoos, of voor een tydt, naer exigentie van faecken. Ten derden, dat die geene die een ander met een Stock ftaet, twee jaren in de Gevangenifle fal fitten, ende van den Scherprechter mede met een Stockllagh publicquelijck gedreyght werden , midtsgaders inhabil verklaert , ende voor eeuwigh gebannen. Ten vierden, dat de geene die een ander gedreyght fal hebben met een fourHet, ofte met flagen, in fijn prefentie, ofte in fijn afwefen, en daer van ten vollen fal overtuygt zyn, foodanige fatisfactie fal doen, als of hy gefouffletteert of geflagen hadde. Ende om dat een prompte Juftitie veel desordres beletten kan, foo werden de Rechters gelaft , te weten', den Praefident en Fifcael van den Hoogen Kryghsrade , mitsgaders de refpective Gouverneurs en Commandeurs in de Frontierfteden , de faecken fommierlijck te termineren binnen den tydt van drie of vier weecken, ende uytterlijck binnen fes, op pcene van drie maenden Gagie te verliefen van hare Bedieninge , ten profyte van den Armen; ende werden de Verforgers der Armen by defen geauthorifeert, de felve boeten in te vorderen, ende de Solliciteurs gelaft de felve te betalen. Ende in cas de Gelaedeerde differeerde, of nalatigh ware, de voorfchreve injurien, indien hy de felve ter herten heeft genomen, te kennen te geven; foo begeeren Wy, dat hy felfs met foodanigen  van de Roepende Sokden. 7^ gen pcene fal werden geftraft, als die geene hadde gemeriteert die hem geinjurieert hadde. I I I. Verklaren Wy verders, dat geene offènfie, hoedanigh die foude mogen wefen, de eere van die geene die geoffenfeert is, in geenen deèle krencken en fal, maer crimineel maecken de geene die de offènfie gedaen heeft, en foo yemandt daer over aen den Beleedighden eenige reproche gave, het zy in fijn by wefen, ofte in fijn abfentie, foo fal hy daer over ftrafbaer zyn , gelijck of hy de felve injurien felfs hadde aengedaen, en dat volgens den teneur van de bovenftaende Articulen. I V. Ende om defe Onfe intentie noch tot beter effect te brengen, foo hebben Wy alle de gemelde Officieren , Ruyteren en Soldaten , ende generalijck alle de geene die figh in de Legers van den Staet fullen onthouden, wel fpecialijck willen beveelen, dat, of het gebeurde dat fyluyden by eenige injurie , het zy verbale of reële, praefent moghten zyn, en die hebben aengehoort, of dat de felve tot haer kennifle moghten komen, het zy weynigh tydts, of lange naer dat de felve zyn voorgevallen ; fyluyden de felve gehouden fullen zyn aenftondts daer na aen de militaire Juftitie bekent te maken , op pcene dat den Officier of Soldaet, die daer van in gebreecke blijft, als Fauteur van de voorfchreve injurien, fal werden geftraft met foodanigen pcene als die geene dewelcke de voorfchreve injurien heeft geperpetreert, verdient hadde ; ende op dat de Geoffenfeerde ende Verongelijckte te geruftiger magh wefen, dat aen hem behoorlijcke reparatie en fatisfaclie fal werden gegeven, en by gevolge voor hem niet overblyvende de minfte reden ofte' praetext, om felfs die te foecken, of figh te vengeren ; foo hebben Wy ten overvloedt ivel willen verklaren ende belooven, dat Wy nimmermeer Ons door eenige voorfpraeck ofte confideratie fullen laten bewegen, om aen yemandt, wie het oock zy, toe te ftaen of te vergunnen remiffie of moderatie van de reparatie ende fatisfactie, tot dewelcke hy in krachte van defe Ordonnantie moghte zyn gehouden en werden gecondemneert. V. Ende of wel, niet tegenftaende de goede forge die Wy door het geen voorfchreven is dragen voor de eere en reputatie van de A a a a a Offi-  770 I. Boek. H. Achtste Tïtel Officieren, Ruyteren en Soldaten, ende generalijck voor alle de geene die figh in de Legers van den Staet bevinden, yemandt van de felve contrarieerde Onfe voorfchreve ordres, figh gelaedeert vindende, fijn Partye quame te provoceren om met hem te veghten, foo verklaren Wy oy defen, den felven Provocant vervallen te zyn van oyt eenige fatisfacfie van fijn geledene injurien te genieten, en dat den voorfchreven Provocant daerenboven fal werden verklaert inhabil, en vervallen van alle fijn Charges, Ampten ofte Digniteyten, foo eenige heeft, mitsgaders in fijne Goederen gemulcteert na rate van fijne Middelen , confifquerende een tiendepart, of een fesdepart van fijne Goederen, en uytterlijck een derdepart, na exigentie van faecken.^ Welcke ftraffe mede onderworpen fal zyn die geene dewelcke eenige Boodtfchap , Biljet ofte Cartel van wegen den Provocant aanneemt; doch by aldien die geene, die in Duel geroepen werdt, fijn klaghten daer over doet aen den Rechter, foo fal hem gepardonneert werden de injurie die hy den Appellant hadde aengedaen, maer foo de Rechters het van yemandt anders vernemen, foo fal de geene die uytgeëyfcht werdt, foo wel als den Appellant geftraft werden. V I h Van gelijcken die geene dewelcke eenige Bootfchap, Billiet ofte Cartel, aen den Geprovoceerden voor een ander fal hebben gebraght, als mede foodanige, dewelcke belooft ofte toegefeydt fullen hebben onder de naem van Secondes ofte Getuygen, het Duel of Geveght by te woonen of te aftifteren , ende oock alle die geweten hebben dat een Duel voor handen was, en het felve niet aenftondts, en foo ras het felve tot haer kenniffe gekomen fal zyn, en fullen te kennen gegeven hebben, met de felve pcene geftraft werden; en foo yemandt een Billiet of Cartel door een Lacquay ofte Knecht fal hebben gefonden, foo fal foodanigen Carteldrager ofte Boodtfchapbrenger door den Scherprechter gegeeflelt werden, welverftaende foo hy geweten heeft dat het een Cartel was. VIII. Ende of het gebeurde dat eghter de Partyen ter gedeftineerde p'aetie ten voorfchreven fine quamen , ende haer Geweer tegens ir.alkanderen trocken f foo willen en begeeren Wy, dat foodanige Per-  van de Roepende Sönden. /■Jf '1' Perfoonen, alwaer het dat geene van die beyde gequetft, ofdoodtgefchooten of gefteecken wierden, fonder eenige genade met de doodt fullen werden geftraft, ende alle hare Goederen geconfif! queert; met welcke ftraffe mede geftraft fullen werden de Seconfteert ygen' dewelcke het voorfchreve Duel hebben geaflï- I X. < Ende by aldien een van de voorfchreve Partyen, Secondes ofte Getuygen, of alle beyde (dat Godt verhoede;.in V^f^L fteecken of gefchooten moghten werden, ofte van de Ouetfuren daer bekomen, naderhandt moghten komen te overlijden, foo ordonneren Wy, dat des felfs doode Lichaem of Lichamen, voor feeckeren tydt, ter arbitrage van den Rechter, publicquelijck ter plaetfe daer men gewoon is criminele Juftitie te doen , aen een Galge fal of fullen werden opgehangen, ende fijne of hare Goederen geconhfqueert; ende dat die geene, dewelcke de voorfchreve doodtftagen fullen hebben geperpetreert, het zy dat fyluyden Provocanten ofte Geproyoceerden zyn, fonder eenige genade met de doodt fullen werden geftraft, ende hare Goederen geconfifqueert. ö X. Ende alfoo dickwils gebeurdt, om te ontgaen de ftraffen, dewelcke tegens de Duellen zyn geftatueert, veel Perfoonen occafie foecken om den anderen te rencontreren , ende daer door te bedecken hare gepraemediteerde deffeynen, om tegens den anderente veghten, foo begeeren Wy, dat by aldien de geene, dewelcke pretenderen gemjurieert te zyn, of eenige offènfie geleden teheboen, ende het felve aen de Juftitie müitair niet en fullen hebben aengegeven, naderhandt quamen te veghten, het zy een tegen een of met een gelijck getal van Secondes of Getuygen, en met gelijcke Wapenen van wederzyden, foodanigen geveght fal werden gehouden voor een Duel ende de Overtreders van dien geftraft met ftlueert n hier vooren te&ens de Duelliften zyn ge- X I. Ende nademael eenige militaire Perfoonen , dickmaels quseftien of krackelen krygende in de vereenighde Provinciën , ofte in de Legers van den Staet, met den anderen fouden kunnen overeen- A a a a a 2 j^0.  772 I. Boek. H. Aghtste Titel komen, om buyten de voorfchreve Provinciën ofte Legers te veghten, meynende daer door hare wel verdiende ftraffe te eviteren, foo ordonneren Wy wel expreftelijck, dat foodanige Pe^onen' met de felve ftraffen fullen werden geftraft, als of het felve in de vereenighde Nederlandtfche Provinciën of Legers van den Staet was voorgevallen. Ende op dat hier van niemandt eenige ignorantie en praetendere, foo willen Wy dat defe alomme in de Guarnifoenen van de vereenighde Nederlanden , mitsgaders in de Legers van den Staet fal werden gepubliceert en geaffigeert, ende aen yeder Collonel eenige Exemplaren toegefonden. Gedaen in 's Gravenhage den 31. Maert 1684. Was geteeckent, G. H Trince d'Orange. Onder ftondt, Ter ordonnantie van fijne Hoogheydt, Gecontrafigneert, €. Huygens. Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet van hooghgemelde fijn Hoogheydt, op een rooden Ouwel, overdeckt met een papieren Ruyte. Placaet , tegens het prophaneren van des Heeren Rujidagh. Den 25. Mey i68y. Gr. PI. IV. Deel, l 3 38. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen, die defen fullen fien ofte hooren leefen, falut, doen te weeten. Alfoo Ons dagelijcks meer ende meer klaghten •voorkomen over de prophanatie van des Heeren Ruftdagh, door het houden van Verkopingen, Gelagen fetten, Quanfelbieren, &c. onaengefien ende niet tegenftaende Onfe goede en duydehjcke meynin>re, vervat in Onfen Placate in dato den vier en twintighften Tuliï feftien hondert twee en tachtigh daer tegens geëmaneert. SOO IST, dat Wy daer in willende voorfien, goetgevonden hebben het voorfchreve Placaet niet alleen te renoveeren, maer het felve oock te amplieeren; ende hebben dienvolgende nochmaels wel expreffelijck Geinterdiceert en verboden hebben, gelijck Wy interdiceeren en verbieden mits defen, dat van nu voortaen geen Perfoonen, het ivioneh of oudt, wie het felve foude mogen zijn, des Sondaghs * & 'smor-  van be Roepende Sonden. 773 's morgens of 's avondts voor of na de praedicatie , eenige Waren fullen mogen verkoopen of doen verkoopen, veel min eenige oeffeningen van ongeoorlofden arbeyt , neeringe ende handtwercken te plegen en bedryven, en voornamentlijck in de Herbergen en Tapperyen gelagen fetten, Bier, Brandewyn, of Tabacq te verkoopen, en diergelijcke , op verbeurte van alle de voorgeftelde Waren, die metter daedt by de Officiers en Dienaars van de Juftitie fullen mogen weghgehaelt, ende van goeden pryfe gemaeckt werden, ende voorts de fchuldige gemulcteert in de fomme van drie guldens. Ende hebben daer nevens mede verklaert, gelijck Wy verklaren midts defen, dat Wy onder de Perfoonen, het zy jongh of oudt, wie het felve foude mogen, die by het voorfchreve als dit Ons Placaet verboden werdt des Sondaghs eenige gelagen te fetten; Bier, Brandewyn of Tabacq te verkoopen, mede verftaen werden begreepen te zijn alle foodanige Perfoonen , jongh of oudt , die des Sondaghs in de Herbergen komen drincken , teeren of fmeeren, onder wat naem of praetext het oock foude mogen wefen, en dat alle de felve Perfoonen mede gehouden zijn in de boete by den voorfz en defen Placate vermeldt. En op dat niemandt hier van ignorantie en hebbe te praetendeeren, ende dat defe Onfe meyninge en intentie by een yegelijck exactelijck nagekomen en achtervolght werde, willen ende begeeren Wy, dat defe alomme in het diftrict van de Generaliteyt, reffort van defen Staet, gepubliceert en geaffigeert werde ter plaetfe daer men gewoon is publicatie en affixie te doen. Ordonneerende en bevelende voorts alle Onfe Officieren, Jufticieren en Dienaren, dat fyluyden jegens de Contraventeurs, en Overtreders van dien procederen fonder eenige gunft, faveur of diffimulatie, want Wy het felve ten dienfle van den Lande bevonden hebben te behooren. Gedaen in den Hage onder het Cachet van den Staet, de Paraphure van den Heer praefiderende in Onfe Vergaderinge, ende de Signature van Onfen Griffier op den 25.. Mey 1685-. Was geparapheert, D. B. v. Scheltinga, vt. Onder ftondt * Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generaeh Geteeckent, H. Fagel. Zijnde op het fpatium gedruckt het Cachet van haer Hoogh Mog. op een rooden Ouwel,, overdeckt met een Papieren Ruyte» A a a a a 3 , Re-  774 I. Boek. H. Aghtste Titel Refolutie van haer Hoogh Mog. > tegens de Contraventeurs van het Tlacaet tegens het prophaneren enfchenden van des Heeren Ruft dagh. Den 4. Augufti 1685. Gr. PI. IV. Deel, f. 338. IS gehoort het rapport van de Heeren van Els, en andere haer Hoogh Mog. Gedeputeerden tot de faecken van de Meyerye van 'sHertogenbofch, hebbende in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commiftbriael van den eerften defer, met ende nevens eenige Heeren Gecommitteerden uyt den Raedt van State, gevifiteert ende geëxamineert de Requefte van Gerardt van Crommon, Quartierfchout van Peelandt, houdende, dat op de refpective Dorpen des voorfchreven Quartiers, den feventienden Junii laatftleden , door de Vorfters alomme was gepubliceert haer Hoogh Mog. Placaet van den vyf en twintighften Mey laetftleden, tegens de prophanatie van des Heeren Ruftdagh; dat de publicatie fpecialijck mede ten voorfchreven dage binnen de Dorpen van Son en Brugel, onder des Suppliants Schoutampt gehoorende, was gedaen, ende of wel dienvolgende de Ingezetenen haer daer na precifelijck hadden behooren te reguleeren, dat den Suppliant nochtans tegens alle vermoeden in ervaringe was gekomen, dat aldaer acht dagen na de publicatie, wefende Sondagh , vier diftinfte gildens, tot groote vilipendie en contraventie van haer Hoogh Mog. bevelen, in de Herbergen van eenen Pieter Ryflel, en Wyn Jan Wynen tot Son, mitsgaders Jan Franfz Vogels, en Albert Schutters tot Breugel, opentlijck hadden geteert, gefmeert, en gelagen gehouden van eeten en drincken ; dat den Suppliant derhalven de Gildebroeders, en andere Perfoonen, mitsgaders de Herbergiers ten felven dage ipfo failo door fijnen Stadthouder hadde gedaen calangeeren, ende den achtften Julii, mede laetftleden, ter gewoonlijcke Plaetfe van publicatie laten aenfeggen , dat fy de boeten , by den gemelden Placate geftatueert, fouden komen voldoen, ende op dat de Contraventeurs des te beter mochten werden ontdeckt en geTnulcteert, ende haar Hoogh Mog. beveelen geobferveert, dat hy "daerom oock de Herbergiers voorfchreve iterativelijck hadde doen fommeeren tot het overbrengen van de Lyfte van die Perfoonen, welcke doenmaels in hare refpeftive Herbergen geteerdt hadden, alfoo fy gewoon waren daer van op haer Boeck pertinente aenteec- ke-  f van de Roepende Sonden. 77^ keninge re houden Edoch dat foo wel de Waerden , als die beteert hadden, van het een ende het ander in gebreecke blyvende den Suppliant fich geaddrelfeert hadde aen Schipenen aldae- ende' tot lafte van de felve Waerden, een poenale QtSomSnRa voorfchreven van haer verfocht; doch dat die het felve geweygert hadden, op een voorwerp dat haer daer op eerft by AdvocTten moeften laten mformeeren , daer nochtans dc rechte oorfaecken van die weygennge maer alleen was, dat fy die faecke fochten te d" layeeren, en het Officie te fruftreeren van fijne amende, fulcks dat den Suppliant haer onwilhgheyt fiende, was genoodtfaèckt gfworden den achtienden Juin daer aen volgende, drie Perfoonen , zimde Bedienden van het officie , ten huyfe van Jan Franfz VoS tot Breugel, foo tot voldoeninge van fijn amende, als exhibidevan gemelde geheele Lyfte in executie te laten pr^teerenTwSeï de alle het felve by relaes van Albert van Riet, Vorfler van Son en Breugel, nevens de voorfchreve Requefte gevoeght MNi.dat omme den Suppliant al verder te fruftreereS, voorgevallen waV dat twee van fijne voorfchreve Bediendens des nachts omtrent ten een uyren buyten de deur gaende, om haer gevoegh te doen, geen quaedt vermoeden hebbende van eenige quaedtwiïige IngezéteS van den Dorpe van Breugel voorfchreve armata W iaref overvallen, lonende op hun een Roer, waer door dat een van die Bedienden, met namen Jan Dirckfz van Tiel, Vorfler van Erp fe kregen hadde vier wonden in fijn Onderbuyck, twee inde Armen die-penetreerde, en noch eenige andere, foo in den Arm aif in de handt, als gecaufeert door extraordinaris grooten Hagel, bliickende mede by verklaringe van den Chirurgyn,% N. zX gS c^ t vens de voorfchreve Requefte gevoeght; en na dat fy E ker, in voegen voorfchreven gequetft zijnde, hadde in huysgedrt |en en op een Bedde geleght, ende gerefolveert haddeTom van Eynthoven een Chirurgyn te gaen halen, dat wederom gebeurt was «dat fy met haer beyden voor de deur komende, aenftondts Tan eenige quaedtwilhge waren omcingelt geworden, die insgeSs oo haer het Roer geloft, doch ter goede? gelucke niet andS als in de Klederen geraeckt hadde, confteerende mede het felvfby am nexe Verklaringe^ N. 3.; verfoeckende den voorfchievln Ouar tierfchout om geallegueerde redenen,, dat haer HoXr^de voorgemelde Herbergiers van Son ende van Breugel, endS'an- dere  j76 L Boek. H. Agwtste Titel. dere daer het felve meer mochte komen voor te vallen , op feeckere pcene by de nalatige dagelijcks te verbeuren, geliefden te gelallen ende te ordonneeren, omme aen den Suppliant ilico te doen behandigen de Lylte van alle de Perfoonen, die ten haren huyfe geteerdt ende maeltyden gehouden fouden hebben, ende dat mede tot beter maintenue en prompter executie aen den Suppliant moge werden verleent een generael Executoriael op het gemelde Placaet, tot lafte van die albereyts daer tegens gepecceert hadden, ende namaels fouden komen tepecceeren, en ten reguarde van Jan Dirckfz van Tiel, den gequetften, dat.de Regenten het Corpus ende de gemeene Ingezetenen van Breugel gehouden fouden wefen aen hem te betalen ende te voldoen het meefterloon en andere gedane onkoften, en voor fijn pyn en fmerte, verlet en verfuym, een fomme van een hondert guldens, alfoo hy een behoeftigh Man was, met Vrouw en Kinderen belaft. Waer op gedelibereert zijnde, is goedtgevonden en verftaen , dat den voornoemden Pieter Ryftel, en Wyn Jan Wynen, Herbergiers tot Son, en Jan Franfz Vogels, ende Aelbert Schutters, Herbergiers tot Breugel, fal werden gelaft ende geordonneert, foo als de felve gelaft ende geordonneert werden midts defen , in handen van den voornoemden Quartierfchout Crommon, te leveren een pertinente Lyfte van alle de Perfoonen dewelcke op de voorfchreve Sondagh in hare refpective Herbergen hebben geteert, en fulcks binnen den tydt van vier en twintigh uyren naer infinuatie defes, op pcene van hondert guldens te verbeuren yeder, ende foo menigen dagh als fy na de voorfchreve vier en twintigh uyren in gebreecke fullen blyven van de voorfchreve Lyfte over te geven, boven de ordinaris boeten die fy albereydts , volgens de Placaten van den Lande hebben verbeurt. Voorts is mede goedtgevonden ende verftaen , den voornoemden Quartierfchout Crommon mits defen te ordonneeren, dat hy de voorfchreve vier Gildens daer toe fal houden,- dat fy aen hem fullen hebben aen te wyfen, en over te leveren den Perfoon of Perfoonen die den voornoemden Vorfler van Erp hebben gequetft, en dat hy de felve Gilden, boven de boeten byhaer, volgens de Placaten verbeurt, promptelijck fal doen executeeren voor een fomme van twee hondert guldens, ten profyte van den gequetften Vorfler, voor fijn pyn en fmerte, meefterloon als anders. Dat hy voorts de Schepenen van de voorfchreve Dorpen, uyt den naem van haer Hoogh  van de Roepende Sonden, 77~ Hoogh Mog. wel fcherpelijck fal Men, haer in het toekomende met foodanige uytvluchten niet te behelpen, maer den Officier in lijn functie promptelijck te affilteeren , tot maintien van de Placa ten van den Lande, of dat by haer Hoogh Mog. daer in anders yoorhen fal werden; en dat hy Quartierfchout voortsten fpoedighl ftenfal refenbeeren, wat by hem hier in fal wefen gedaen en dit alles vooroehoudens den Hooghfchout lijn actie, voor foo 'veel heicrimineel aengaet. Refolutie, tot obfervantie van het Placaet tegens de "Doodmalen. Den zy. Junii 1689. Gr PI IV Deel, f. 388. DEn Heer Secretaris Steyn heeft ter Vergaderinge gerapporteert de conlideratien ende het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in aevolee en tot voldoeninge van der felver Appomftement commiftbriael van van den eerften der voorlede maendt Maert, geëxamineert de Requefte van Adnaen Egmont van der Nieuburgh, Bailliuw van den Nieuburgh, houdende , dat haer Edele Groot Mog. , tot voorko mmge van groote onordentelijckheden, en onverdraegelijcke koften die ten platten Lande wierden veroorfaeckt, door het geven van Doodtmalen, by der felver Placate van den vyftienden Augufti festien hondert een en feventigh, hadden believen te interdiceeren en verbieden alle de Huysluyden en Opgezetenen ten platten Lande die by het overlyden van yemandt van hare Vrunden of Mao-en' over wekkers Begraeffenifte Appendentien en Dependentiën™ dien, henluyden directie toekomt, aenbevolen was, eenige publicque Doodtmalen aen te ftellen , of doen aenftellen , en vervol-ens yemandt ter occafie van het voorfchreve overlyden en begraeffemfle buyten de Erfgenamen van den Overledenen, te tracWn of doen traaeren, op pcene en boete als in den voorfchreve Placate, te ver beuren by die geene die tot het aenftellen van de voorfchreve Doodtmalen ordre heeft gegeven, directie heeft gehadt, of in eeniger ma nieren gecontribueert foude hebben ; doch alfoo eenige quaedtaer- B b b b b . dige  778 L Boek. H. Achtste Titel dige Menfchen het voorfchreve Placaet illufoir trachten te maecken , met de Buyren en andere van Buyten , die Erfgenamen van ' den Overleden waren, te tracfeeren daeghs na de begraeffenifle; en dan fuflineerden dat fe niet calangabel waren over het geven van foodanige Maeltyden; of oock wanneer omtrent de voorfz Maeltyden geen Bedelaers of Landtlopers gevonden wierden, onder voorgeven dat foodanige geen publique Maeltyden genaemt konden werden; dat hy derhalven, tot maintenue van het voorfchreve Placaet, en om geen ealange ten onrecht ende te vergeefs te doen , fich addref-, leerde aen haer Edele Groot Mog. , verfoeckende interpretatie op het voorfchreve Placaet, omme te weeten of haer Edele Groot Mog; goede meyninge en begeerte was, dat die Maeltyden voor Doodtmalen fouden moeten werden geconfidereert, ende by het voorfchreve Placaet alleen verboden waren, dewelcke op den dagh van de begraeffeniife wierden aengefteldt, en waer op de Buyren van den Overleden , en die buyten de Erfgenamen ter Begraeftenifte waren geweeft , verfocht ende getraéteert wierden; ende of het noodtfaeckelijck was, alvoorens yemandt over het geven van foodanige Doodtmalen magh werden gecalangeert, dat omtrent de voorfchreve Maeltyden Bedelaers en Landtloopers moeten werden bevonden. Waer op gedelibereert zijnde , hebben haer Edele Groot Mog. geperfifteert, gelijck de felve perfifteeren by defen, by het voorfchreve Placaet van date den vyftienden Augufti feftien hondert een en feventigh tegens de voorfchreve doodtmalen gearrefteert en vaftgeftelt. NB. Tlacaet van de Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt tegens de doodtmalen ten platten Lande in dato den 15. Augufti 1671. Siet Gr. PI. III Deel, 3. Boeck, 4, Titul f. 5"2»6* Nader  van de Roepende Sonden. 77? Nader Placaet tegens Brandfttghtingen, Bood- flagen, Moor deryen, "Dieveryen , Vecht er yen, en het dragen van onbehoorlijck Geweer; als mede tevens Vagabonden Knevelaers , Roovers , Straetfchenders , en andere dehclen en ongeregeltheden , foo over de Steden als ten platten Lande , onder het reffort van defen Staet , ftfc Den z8. April i69i. Gr. PI. IV. Deel, f. 5-04, DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, alle den geenen die defen fullen fien of hooren lefen, falut, doen te weeten. Alfoo tot Onfer kennifle gekomen is, dat niet tegenftaende Onfe voorige Placaten van den vierden Junii feftien hondert feven en vyftigh , den fesden September feftien hondert een en feftrgh, en de Ampliatie yan dien van den vyf en twintighften November feftien hondert vyf en fefligh , het Placaet van den elfden Junn feftien hondert fes en fefligh , en van den vierden Tunii ieftien hondert drie en tachtigh , tegens brandtftichtingen, doodt flagen, Moorderyen, Dieveryen, Vechteryen, het dragen van onbehoorlijck Geweer, tegens Vagebonden, Knevelaers, Rovers, Straetfchenders en andere delicten en ongeregeltheden, foo over deSteden als ten platten Lande, onder het reflbrt van den Staet  782 I. Boek. H. Achtste Titel ficieren binnen drie mael vier en twintigh uyren# naer het begane feyt over te leveren , op poene van vyf en twintigh guldens, blyvende des niet te min de Vorfters en Schutters generalijck gehouden aenftondts na dat eenigh delict begaen fal zijn, om in conformité van het Placaet van den vierden Junii feftien hondert drie en tachtigh, de Officieren daer van kennis te geven, om by de felve foodanige verdere informatien genomen te werden, als fy bevinden fullen te behooren ; lullende het betalen van de koften over het beleggen der informatien, het overleveren en kennis geven van dien, gereguleert werden even als hier vooren , ten reguarde van de te doene appraehenfie, en overleveren der Delinquanten is geftatueert, en blyvende ondertuffchen alle de crimineele Officiers, ten opftchte van de moorden en doodtllagen , gehouden om de autentique Copien van alle de informatien, na luyt van Onfen Placate van dato den fesden September feftien hondert een en fefligh terftondt, immers binnen den tydt van veertien dagen na het beleggen ofte ontfangen der felver , aen den voorfchreven Onfen Rade van Brabandt over te fenden , op pcene in den voorfchreven Placate vermeldt. Voorts ordonneeren en begeeren Wy wel expreftelijck , dat de Getuygen, die tot het geven van getuygenis der waerheyt, of tot het recolleeren der felve uyt hare refidentieplaetfen fullen ontboden werden, van hare vacatiën ende koften die fy in het geven van de voorfchreve getuygeniffe der waerheyt hebben gefupporteert, by provilie aenftondts fullen werden voldaen door de refpective crimineele Officieren, naer voorgaende tauxatie, ende gelijck hier vooren is gemeldt; ende foo yemandt de waerheyt ter quader trouwe fal verfwygen, of valfchelijck ende tegen fijn beter weeten getuygen , begeeren Wy dat tegens de felve erimineelijck fal moeten werden geprocedeert, tot foodanige condigne ftraffe, als den Rechter naer bevindt van faecken fal oordeelen te behooren. Lallende ende bevelende noch wyders aen alle Schepenen ende Rechters in crimineele faecken, dat fy, nopende de proceften, waer waer by Edict en contumacie werdt geprocedeert , fullen gehouden zijn te doen goedt en kort recht; ende indien fy bevinden dat de Delinquanten zijn notoire Moordenaers of Brandtftichters, dat fy het felve by haer te geven Vonnis fullen hebben uyt te drucken,  van de Roepende Sonden. 7g3 ken , en den gecontumaceerden Delinquant, des noodts voffefvrv te verklaren, en dat den geenen die foodan gen f^^ê^ imquant het zy levendigh of doodt, in handen^an SSeiS komen te brengen, daer voor uyt handen van OnfenV^fe de Domeynen (die Wy het felve oock by defen ordormeerra? S betaelt werden een proemie van hondert guldens °ld0nneeic^ fal Verbiedende ende interdicerende mede wel expreffelijck aen On fe Ingezetenen ten platten Lande, eenige BrandtSre i\J« ; naers Doodtflage/s, ofte Bbd^TJ^^^^^ meld , met haer weeten te herbergen, de felve te eeten of te dr nc ken te geven behulpelijck of gunftigh te zijn, ofte met Je Êlve bTvS^rr M tC h0llde?' °P P0en£ med^ honl t gulfeS by yedei die fulcks mocht komen te doen, te verbeuren mSer f, enter contrarie op gelijcke poenen, gehoudenSjnTo^dSDe" Imquant aenftondts aen den Officier van de Plaet aen t^eng^n' ren en n 'l ^ 0°t v^°^erftondt fal moeten apprSSeren en overleveren als vooren. n71 «"cimtx ri,EndeAarIfo°JWy met ondervonden hebben dat veele der voor fchreve Moordenaers, Doodtllagers BrindrftirWrc S I' andere diergelijcke enorme ^^1^^^^ begeven op den öpaenfchen Bodem, het Landt van Luvc^oan dere vreemde Heeren Landen, palende aen Onf^ReXte ende" aldaer haer felven ophouden. SOO IST, dat Wy mede beloven een pr£Emie van h d M ^ ^ R^L en ReSmee fter voornoemt, te betalen, aen den Officier die op {ZdTn^yrfenT t n^ZW°TrA^ den ontvluchten MoordeerDoodtflaS" Brandtftichter, Rover, ofte andere diergelijcke enle^Sr' m handen van den crimineelen Officier ,o&Jri™^^i?S deha is begaen, fal hebben overgelevert; geïjck Wy oockt 5? fen authonleeren alle de voorfchreve Officfere^, foo^crinuneee £ civile ter requifitie van de vreemde Officieren alle MnWnteS die uyt de voorfchreve vreemde Landen onder het Diftrift^ van de fen Staet komen te vluchten, en haer aldaer ophouden^ henderen om alsdan de felve Delinquanten door de crimineele^!ciers aen de vreemde requirerende Öfficiers te werden oTrgelevert ■ en nadien men oock veeltyts bevindt, dat de nedergeflageTzü fe' weeft de oorfaeck van de queftie, de eerfte Provoceerders en A* greffeurs, foo laften ende beveelen Wy wel uytdtuckehck al?e crt mi-  7g4 L Boek. H. Aghtste Titel' mineele Officieren, dat fy hun dien aengaende fullen hebben te informeeren, ende bevindende dat den Nedergeftagen is geweeft den Uytdager tot het vechten, of den eerften Aenrander of Invadeur, dat fy alsdan tegens het doode Lichaem van foodanigen Nedergeflagen voor de crimineele Rechters fullen hebben te procedeeren tot foodanigen exemplairen ofte andere ftraffe, als fy na merite van de faecke fullen oordeelen te behooren, waer op oock de felve crimineele Rechters gehouden fullen zijn kort en onvertogen recht tC Wyders is Ons begeeren, dat alle boetens en pcenen, in defen gemeldt, promptelijck genamptifeert, betaelt en gedeelt fullen moeten werden, als in Onfe voorige gementioneerde Placaten is geftatueert. Ende in cas yemandt fijn boetens niet foude konnen betalen met den gelde, foo willen en begeeren Wy, dat de gebreeckige, in plaets van dien, geftraft fullen werden met een geeffehnge, of andere correaie naer gelegentheyt van faecken. Ende op dat defe Onfe goede intentien , ordre ende beveelen pnnauelijck werde geobferveert en nagekomen, laften ende ordonneeren Wy Onfe Advocaten Fifcalen , en Procureurs Generaels, mitsgaders alle Onfe en Onfer Vafallen, Officieren , Jufticieren en Onderzaten, hun exaaelijek na het geene voorfchreve is, -te reguleeren, en te doen reguleeren, fonder eenige conniventie, verdragh of diffimulatie. . Ende op dat niemandt hier van ignorantie en praetendere , loo ordonneren Wy , dat de publicatie defes gedaen fal worden in de publicque Audiëntie van de Rolle van den Rade van Brabant, en voorts alomme in de Steden, Vryheden, Heerhjckheden, Dorpen en Plaetfen van Onfen Refforte, met affixie ter plaetfe daer fulcks gebruyckelijck is, want Wy fulcks ten dienfle van den Lande bevonden hebben te behooren. Aldus gedaen ende gearrefteert in 's Gravenhage onder het Cachet van den Staet, de Paraphure van van den Heere Praefiderende in Onfe Vergaderinge , en de Signature van Onfen Griffier, op den 28. April 1691. Was geparapheert , J. -vander "Does, vt. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de hooghgemelde Heeren Staten Generael. Geteeckent, F. FageL Zynde op het fpatium gedruckt het Cachet van haer Hoogh Mog. op een rooden Ouwel, overdeckt met een papieren Ruyte. Pla-  van de Roepende Sonden. ?%s Placaet van haer Hoogh Mog. , tegens Vakbonden, Knevelaers, Rovers, Straetfchendets, ®c. Den zo. October 1693. Gr. PI. IV. Deel, f. 507. DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen, falut Alfoo tot Onfer kennifle gekomen is, dat ten platten Lande ouc£ het reffort van defen Staet, dagelijcks vverden gepleeght veeleiïv infolentien dieveryen afperffmgen van geldt en LvfnsmXw en ondraeghgehjeke inlogeringen van Vagabonden en oSdoen^sldie,de g°ede Ingezetenen van het hare berooven, ende haer Goedt afdwingen, onder bedreyginge van hare Huyfen tefX branden, en ahes in kooien te leggenten dat de voorfchrfve Moed? •willyers ende Quaedtdoenders dickmaels te famen rotten, en haer laten fien met partyen van twintigh , dertigh, veertigh en vvft£b minder en meerder in getal, yeder voorfien met Geweer, wekt Moedtwilhgers en Quaedtdoenders niet anders aengefien en oehor den konnen werden als voor Vagabonden, Knevelaers, Revers Straetfchenders, fchoon de felve in Onfen, ofte oock.in vreemÈ Princen dienft, als Soldaten fouden mogen wefen; ende S tot bevrydinge en fecunteyt van Onfe Onderdanen en Ingezetenen fit f SOOeïsT 7"CW n dC 7meFed^ daer ■S" k V k dat Wy g°edtgevonden hebben te ordonneeren, gebieden en ftatueeren, gelijck Wy ordonneeren, gebiededen ftatueeren by defen , dat alle ende een yegelijck, foo we1 Onfe Of toeren, als die van Onfe Onderdanen, en%ocl/anderrParóculieiï Perfoonen , mdifferentehjck fullen hebben te vervolgen; acntaffen en vangen, alomme onder Onfen Reffort, onder wat Tur sdS e he oock foude mogen wefen, en fonder dat het eene Landt Hor? hjemeyt ofte Plaetfe het ander daer inne belet llSogen eïe " of bevijden alle foodanige Quaedtdoenders ende MoedSS' hebbende vafte Woonftede of niet, die Onfe Onderdoen" ent voornamenthjek die van de ware Gereformeerde Religie als mede de reyiende Lieden hebben getravailleert , gekné^elt^^efoS^ keert, gerantcoeneert, of eeni gen overlaft gedaen in hare Huyfen" of,daer buyten, ofte oock fulcks hebben getracht te doen vS f rende dat Wy foodanige Quaedtdoenders* en MoAm^t fien en houden voor Vagabonden, Knevelaers, Rovers en StAer C c c c c fchen  Y%6 ï. Boek. H. Aghtste Titel fchenders, fchoon de felve in Onfen , of oock vreemden Princen dienft als Soldaten fouden mogen wefen , en fulcks met der daedt ftrafbaer, fonder eenige ftmulatie ofte verdragh; behoudelijck, dat foo wanneer eenige foodanige Delinquanten bekomen of gevangen werdende , men de felve aen den Officier van de Plaets , of aen de naefte Hoofdtftadt daer die aen aengetaft, bekomen of gevangen fullen wefen, fal overleveren, omme daer van exemplare ftraffe gedaen te werden, foo het behooren fat; welcke Officieren (de voorfeyde overleveringe gedaen zijnde) fullen gehouden wefen de felve Gevangenen wef en ftrictelijck te doen bewaren , ten eynde dat die uyt de Gevangeniffe niet en breecken of ontkomen, ende dat daer af ftraffe gedaen magh werden als vooren, op pcene van privatie van hare Officien , ende te moeten betalen de koften die men doen fal, om de gefeyde uytgeloopene Gevangenen wederom te vangen , mitsgaders alle fchade die na de voorfchreve verfuymenifte foude mogen gefchieden, en daerenboven arbitralijck geftraft te werden na gelegentheyt van de faecke. En omme de voorfz apprehenfie van de voorfeyde Delinquanten te beter te konnen doen, fal men de kloeke van den Dorpe, alwaer, of onder welckers diftrict de violentie of geweld t komt te gefchieden, trecken, of anderfints de Gemeente of Landtluyden vergaderen, die oock gehouden fullen zijn ten voorfz klockeflagh, ofte door andere teeckenen , dadelijck hen gereedt te maecken, wapenen , en ter voorfeyde affiftentie te loopen, op pcene , indien fy fulcks niet en doen, gehouden te werden voor Fauteurs van de voorfchreve Delinquanten, ende te vergoeden , ende promptelijck te betalen de fchade en laefie, die de ingezetenen of reyiende Luyden fat wefen overkomen ende aengedaen, het welck den Officier van de Plaetfe ftrictelijck fal hebben in te vorderen ende te effectueeren; met dien verftande nochtans, dat de befchadighde of gelsedeerde Perfoon of Perfoonen , daer niet en fal of fullen hebben te wachten , maer fal de fchade ende kefte promptelijck by provifie, ende tot dat den Officier die weder fal hebben gehmet, by de gefamentlijcke Ingezetenen van de Plaetfe of Dorpe, daer de fchade geleden, ende de kefie gefchiedt is, werden vergoedet, ende werden de Wethouderen van de felve Plaetfen of Dorpen by defen geauthorifeert , omme fulcks by om,h over de Ingezetenen op het gevoeghlijckfte te vinden. Sul, oock dë naeft gezetene Gebuyren van de omleggende Dor- pen*  van de Roepende Sonden. pen , henlieder Kloeke alsdan moeten trecken, omme terftondt *ereedt te wefen en te doen het geene dat henluyden, foo by cfen Officier als de Wethouderen belaft en bevolen fal werden VerklT ren wyders, dat by foo verre de voorfehreve Delinquanten een lê refiftentie doen of met geweldt wilden ontkomen uyt d^handen van de geene die de felve willen vangen, dat een yegelijck de voor" fchreve Delinquanten en indien fy refifteeren, fal mogen van Jn eiï overleveren, het zy levendigh of doodt, fonder daerornme een^h fints tegens Ons, der Juftitie, of des Doodens Vrte^ £^ of misbruycken Verbieden ende interdiceeren mede wel expreftl hjck eenen yegelijck, ten voorfchreven platten Lande of eloSs le ze en, de voorfchreve Delinquanten, Quaedtdoenders en Moed? wilhgers te herbergen , ofte te eeten erfde te drincken te leven behulpigh of gunftigh te wefen, in wat maniere het zy maS die' geene die yan de felve fullen weeten, of kenniffe hebben fullen gehouden zijn den Officier van de Plaetfe, en by f^e^e^ van fijne Regeerders of Wethouderen, terftondtdaer van te ad verteeren, op pcene van nalatigheyt geftraft te fullen werden als dë voorfchreve Delinquanten fonder dat fy hen deshalven fullen Logen ontfchuldigen onder het deckfel dat fy vreesden afgebrande werden, of anderfints in eenige fchade quam te vallen, Syt dfenfy de voorfchreve Delinquanten , Quaedtdoenders en MoedtwSs hadden ontdeckt aengebraght, of dat fy die hadden hd^ffSÏ volgen , vangen, doodtfehieten of ftaen /foo fullen Wy, daer ïf geinformeert wefende, daer op reguard nemen, ende hen de iledene fchade doen vergelden ; ende die geene die daer af cufoabel zijn ftraffen. naer gelegenthevt van de faecke. Ende omme noch hchtehjeker de voorfchreve Delinquanten te achterhalen en te bekomen , ordonneeren Wy dat die geene die hen in het vervolden van eenige der voorfchreve Delinquanten gefteldt, en een of mee? van dien aengetaft en gevangen fullen hebben, fulcks dat de felve in gevangenifle gefteldt worden , of in cas van gedane reliftent e doodt fullen hebben gefchooten of geflagen fullen hebben ^ van eÊ ken der voorfeyde Gevangenen, of Doodtgefchotene ofGefiaeenvyftigh guldens, daer van den Officier, indien het exploift if£l daen t fijner direéke en gevolge, fal hebben de eene helft, en'de andere helft fal gehjckelijck gedeelt werden onder die geene die hem fullen hebben geaffifteert; ende of daer geenen Officierpre Gcccc^ fent  788 I. Boek. H. Aghtste Titel fent ware geweeft, fal den eerften Aen vanger vooruyt hebben een derdendéel, en de reft onderlinge gedeylt werden als vooren. En op dat de voorfchreve Officiers en Afliftenten mogen verfeeckert' zijn, dat hen de voorfchreve vyftigh guldens fullen volgen, fullen de voorfchreve Officiers, Dorpen, ofte andere, hun in dien gevalle als vooren mogen addreffeeren aen Wethouderen van de naefte Hoofdtftadt, daer het geene voorfchreve ftaet , fal komen te gebeuren, die welcke bevindende, dat de Gevangene of Doodtgefchoote of Geflagene foodanige Delinquant is als voorfchreve ftaet, fal men hun de voorfchreve vyftigh guldens door den Rentmeefter van den felven Quartiere van Onfentwegen terftondt doen uytreycken en betalen, fonder dat men daerornme andere moeyten of vervolgh fal behoeven te doen, welcke vyftigh guldens den voorfz Rentmeefter de faclo en paratelijck van des Delinquants of Doodtgefchootene of Geflagene Goederen (foo verre hy eenige onder Onfen Reflorte is hebbende) weder invorderen fal , met de koften daerornme te doen ; of in cas geene Goederen bevonden werden, de felve in fijne reeckeninge tot Onfen lafte mogen brengen ; boven dien, omme de voorfz Quaedtdoenders, Moedtwilligers en Delinquanten te beter te ontdecken , willen en begeeren Wy , dat alle die geene, felfs handtcladigh ofte Complicen waren geweeft, indien fy de voorfchreve Quaedtdoenders, Delinquanten , ofte eenige van hun aenbrengen , ofte den Officier of andere weten te toonen, fulcks dat fy daer door gevangen werden, gratie en pardon fullen hebben van hunne misdaden, en daerenboven twintigh guldens, alwaer het fchoon dat fy waren van het getal en gefelfchap van de felve Delinquanten. Sullen oock de voorfchreve Officiers eh Wethouderen, in het geene des voorfeyt is, fommierlijck, ende fonder figure van proces, procedeeren, op dat de executie daer van des te fpocdiger gedaen magh werden. Ordonneerende voorts wel ftrictelijck , dat de voorfchreve Moedtwilligers en Delinquanten die gevangen fullen mogen werden, omme de andere des te meer vreefe en exemple te geven, by de voorfchreve Officieren en Wethouderen levendigh geëxecuteert fullen werden met den vuyre , ofte op een Rat, of anderfints, naer gelegentheyt van de misdaedt, fonder dat de voorfchreve Officieren of Wethouderen daer inne fullen mogen diifimuleeren, ofte eenige veranderinge of verminderinge doen, op poene dat men tegens de felve procedeeren fal als Fauteurs van de  van de Roepende Sonden. de felve Quaedtdoenders en Delinquanten. Interdiceerende ende' verbiedende vorders allen Onfen Officieren generalijck ende particuherlijck, en insgelijcks die van Onfe Onderdanen , met de voorfchreve Quaedtdoenders en Delinquanten eenighfints te compofeeren ; willende dat die geene die bevonden fal werden ter contrarie gedaen te hebben, gepunieert fal werden by de felve doodt of fupplice, als den voorfchreven Delinquant foude geftraft geweeft hebben, fin op dat defe Onfe goede intentie, ordre en bevel punctuelijck werde geobferveert ende nagekomen, laften ende bevelen Wv Onfe Advocaten Fifcael en Procureurs Generael, mitsgaders allen Onfe en Onfer Onderdanen, Officiers, Jufticieren en Onderzaten, hun exacfehjek na het geene voorfchreve is, te reguleeren en doen reguleeren, fonder eenige conniventie, verdragh ofte diffimulatie Dat oock alommem de Steden, Vryheden, Geeftelijckheden, Dorpen en Plaetfen van Onfen refforte , publicatie en affixie van defen fal worden gedaen ter plaetfe daer men fulcks gebruyckelijck is te doen', alfoo Wy het felfde ten dienfle van den Lande bevonden hebben te behooren. Aldus gedaen en gearrefteert ter Vergaderino-e van de hooghgemelde Heeren Staten Generael in den Hage den 20. petober 1693. Was geparapheert, W. van Haren, vt. Onder ftondt, Ier ordonnantie van de felve. Geteeckent, F FaZel Zynde op fpatium gedruckt het Cachet van meer hooghgemelde haer Hoogh Mog. op een rooden Ouwel, overdeckt met een Papieren Refolutie en Miffive 5 tot onderhoudt van de Tlacaten tegen het vloecken , zweer en, en fchendinge van Godts heyligen Naem. Den 21. Mey 1694. Gr. PI IV. Deel,f. 340. EErfame, Vroome, Lieve, Getrouwe. Door den Heere Penfionaris Raven in Onfen Vergaderinge gerapporteert zijnde de confideratien en het advis van de Heeren Onfe Gecommitteerden, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van Ons Appoinetement commiflbriael van den negenden December feftien hondert tnegentigh, geëxamineert de Requefte by of van wegens de C c c c c 3 Ggt.  1. Boek. H. Aghtste Titel Gedeputeerdens van de Zuydt- en Noordt-Hollandtfche Synoden aen Ons overgegeven, houdende, dat de Chriftelijcke Synoden van Zuydt- en Noordt-Holllandt, door Godes goedtheyt , ende onder Onfe authoriteyt vergadert, de eerfte binnen Schoonhoven, en de andere binnen Enckhuyfen, in aenmerckinge nemende den droevigen toeftandt van het lieve Vaderlandt, door defen fwaren Landten Luyden verdervenden oorlogh, en wel wetende dat fulcks was veroorfaeckt door de menighvuldige , en in het Vaderlandt fteedts aenwaffende fonden, gelijck Wy oock in de uytfchryvinge der Danck- en Bededagen het felve onderfcheyde malen erkent ende betuyght hadden dat de oordeelen Godts ons niet alleen riepen tot een algemeyne uytwendige vernederinge, maer oock tot een ware bekeeringe van fonden, en dadelijcke verbeteringh des levens, hadden geoordeelt hare plichten te wefen, gelijck altydt, foo oock inlonderheyt nu, foo veel in haer was te bevorderen ende voort te fetten een ernftige reformatie van de verdorvene zeden onder de Ingezetenen van het Landt, en tot dien eynde alle de Kerckelijcke middelen, daer toe dienende, met allen ernft en voorfichtigheyt te appliceeren, dan gemerckt het verderf foo groot was, en foo gemeyn onder alle foorten van Menfchen , dat de kracht van haer bedieninge ftch foo verre niet uyt en ftreckte, dat het gewenfchte ooghmerck daer door ten vollen foade konnen werden bereyckt, ten zy daer tegens wierde voorfien door een hooger macht, welcke alle ftaten van Menfchen onderworpen waren, ende waer door dienvolgens fulcke hooghgaende en roepende fonden , als'er (Godt betert; in het Vaderlandt doorgaens in fwangh gaen, efficacieufer gcweert, of immers ingebonden fouden konnen werden: Soo hadden de bovengemelde Synoden van Zuydt- en Noordt-Hollandt de voorfchreve haer ordinaris Gedeputeerden gelaft, benevens andere faecken, die alsnoch aen Onfe Tafel beruftende waren, het navolgende gedienftelijck te remonftreeren. Voor eerft, dat het fchendigh en fchrickelijck misbruyck van Godts Heyligen en aenbiddefijcken Naem , met vloecken , llghtvaerdigh fweeren ende laft eren, niet alleen continueert, maer oock onder alle foorten en ftaten van Menfchen foo toeneemt en aenwaft, felfs tot Jongens en Kinderen toe, dat men in Gefelfchappen, op de Straten, in Schuyten, op Wagens, de Namen van Godt, de Heylige Sacramenten , en wat dies meer was, doorgaens fchendelijck quam te ontheyligen, waer door  van de Roepende Sonden 791 door de Vroomen niet alleen wierden bedroeft, maer fonder iw fel Godts toorn oock op het hooghfte ontftee C i f ?? niet wil ongeftraft laten'die geene^e^n Ï^^N^TSf bruycken, gelijck oock daerom eertiidts de I afterSc r; m met de doodt wilde geftraft hebben . !w j-^iteraers fijns Naems dienft op des Heer^^e^rDS,', K^XdeS ^ en meer wierdt gefchonden door Re&thórikeïsLlen Corn^-m?r yertooningen, Koordedanferyen, en diesel ickevdrfh^ • S" ders door het openbaer bedryven van ^cnte^S ^ fUtSga" fetten en uytroepen van allerlev Frnvten ^ gCn' ?et voor" lijcke Waren kJghs de SiiS^ei™^^^,?^ ^ fiaen, en diergelijcke exercitiën, dat fel geduyrende ^fSfeJS" ge van den openbaren Godtsdienft, en nok alder^eft SZtT' fetten van drinckgelagen, freqnenteeren van DrfnXuvfen 2? uyt dan volgen dronckenfchappen, tuyflchen fneelen kwl' vechteryen, doorgaens vermenght met^^v oerkpnPS ' en onordentelijckheden meer;foLda^er Godt rechtvaerdige reden gaven , om^ gelijck hv nn „ " gr°°ten len van naby hacfde gedreyght, fijnen K ndelaer ZthltZldT van ons wech te nemen , ende fijn KoninX; ^ 7 midden brengen tot een ander Volck , da beter trucLTf °f t€ Dat de voorfchreve Gedeputeerden uvt■ dm 1^ °Ud!i dragen' fehreve Zuydt- en Noordt^ dat Wy, volgens Onfen gewoonen yver en GodrvrnrhriJ! Jr nieuwe P^en, hetfe^^SJS^SS^ Pt*-  7^2 I. Boek. H. Aghtste Titel. Placaten, als 'er tegen de voorfchreve hooghgaende ende roepende fonde, ofte eenige van dien, fouden mogen werden geëmaneert-, in hoope, dat dit gevoeght by het naerttigh gebruyck van kerckelijcke middelen, onder Godes genadigen zegen, foude ftrecken tot bevorderinge van een algemeene verbeeteringe en bekeeringe van de Ingezetenen van het Vaderlandt, ende dat alsdan den grooten Godt, na fijn oneyndige goedertierentheyt, fich daer op fal laten bewegen , om de droevige en welverdiende oordeelen genadelijck van het felve Vaderlandt , en fijne diergekochte Kercke af te wenden, en defen fwaren Landt- en Luyden verdervenden oorlogh te verwilfelen in een gefegenden en gewenfehte vreede, tot grootmakinge van fijnen Heyligen Naem , ende bevorderinge van het Koninghrijeke Jefu Chrifti; hebben Wy, na voorgaende deliberatie, goedtgevonden U L. by defen aen te fchryven, ende te beveelen, dat U L. de falutaire Placaten , Ordonnantiën en Refolutien, by Ons tegens .de verfoeyelijcke fonden en gruwelen , boven breder gemeldt, fucceffivelij.ck gearrefteert en geëmaneert, en wel fpecialijck de pcenaliteyten daer inne geftatueert , exactelijck, en fonder eenige de mintte diffimulatie of conniventie, ten affchrick van andere, fult doen executeeren. Dat wyders U L. de refpective Praedicanten recommandeeren en .aenfeggen fult, dat fy pro re nata hare Prsdicatien op de gevoeghlijckfte wyfe daer heenen fullen dirigeeren, dat de groote en affchuwelijckheyt van de voorfchreve fonden aen de Gemeente voor oogen gefteldt, ende de felve in alle befcheydentheyt daer van gedehorteert ende afgefchrickt mogen werden. Waer toe Ons verlatende , bevelen Wy U L. de befcherminge Godes. Gefchreven in den Hage den 21. Mey 1694. Onder ltondt, Ter ordonnantie yan de Staten. Was geteeckent, Simon van Beaumont. Placaet van de Heeren Staten Hollandt ende Weft-Vrieslandt , tegens Landt kopers , Vagabonden ende Bedelaers. Den 26. Januarii i69y. Gr. PI. IV. Deel , f. 509. DE Staten van Hollandt ende Welt-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen hen of hooren lefen , falut, doen te wc-  van de Roepende Sonden. 793 weeten: Dat Wy in ervaringe gekomen zyn, dat onaengefien Onfe voorgaende Placaten, mitsgaders de fware poenen ende ftmffen daer by geftatueert, veele Landtloopers, Vagabondenen Bedelaers, onder den naem van Heydenen, ^gyptenaren ofte anderfints, haer verftouten van andere Qualtieref herwferts a?n ?e komen m defe Provincie voornamentlijck ten platten Lande en aldaer in feer grooten getale by den anderen vergaderen, ende van de eene Plaetfe na de andere , troupsgewyze pafteren, en onderwegen, ofte daer fy blyven leggen, veel moedwilligheden, dieveryen ende publicq geweldt bedryven , ende dat fy dicknv els met Schiet- of Zijdgeweer gewapent zynde, de Huvsluyden allerhande overlaft aendoen haer dreygen te fullen Brandtfticken, en de felve op die wyze Geldt, neten, Drincken ende andere faecken afdwingen waer jegens ten hooghften noodigh wefende, dat ten fpoedighften werde voorfien. SOO IST, dat Wy goetgevonden hebben te ordonneren en ftatueren, foo als Wy ordoWïen ende ftatueren by defen, dat foodanige Landtloopers, Vagabonden ende Bedelaers, Mans ofte Vrouwen, die van andere Quartieren hier te Lande zyn ingekomen het zy onder de naem van Heydenen ^gyptenaren, ofte onder eenige andere naem of voorgeven,'aen ftondts fullen vertrecken uyt defe Provincie ; interdicten voorn alle foodanige Landtloopers, Vagabonden ende Bedelaers, het zy onder den naem van Heydenen, yEgyptenarcn of anderfims, hier te Lande te komen, of aldaer gekomen zijnde, to verblij en veel min troupsgewyfe met den anderen te marcheren, of eenigh 'overlaft, dieverye of moetwilhgheydt te plegen, op pcene, dat die aeene, die voor de eerftemael fullen werden geappLhendeert, openbaerhjck fullen werden gegeeflelt, voor d? tweedemael ge^effek g5rantdtmeïkt' ? ï°°r de derdemael met de dool geftraft gelijck oock met de doodt fullen werden geftraft die gee- Z'J*7 Chun deferftemael geapprehendeert zijnde, eeniae overlaft ofte geweldt fouden mogen hebben bedreven !°L /efe '°?fe goede meyninge te beter moge werden achtervolght ende nagekomen, laften ende beveelen Wy mits defen alle Onfe Hooft-Ofhcieren , mitsgaders Onfe Landt-Soto foodanige Landtloopers, Vagabonden ende Bedelaers , op te vatten, ende die haer als vooren by den anderen voegen, te ftooren fepareren, ende foo .veel doenlijck te appramenderen, ende vo "; D d d d d foo  794 I. Boek. H. Achtste Titel foo veel cic voorfchreve Landt - Drollen aengaet, die aenftondts over te leveren aen den Officier van het Diftrict, waer onder die fal hebben geappraehendeert ; ende in gevalle de voorfchreve Officieren ende Landt-Droften , vermits de meenighvuldigheydt ofte refiftentie, eenige meerder affiftentie van nooden moghten hebben, dat fy in fulcken gevalle de Kloek van de naefte Plaetfe fullen vermogen te doen luyden , om een competent getal van Menfchen by den anderen te doen komen , ende met affiftentie van de felve , de voorfchreve ftoormge, feparatie ende appraehenfie te doen; en foo wanneer de voorfchreve Vagabonden , Landtloopers ende Bedelaers, eenige refiftentie of geweldt quamen te doen, authoriferen Wy de voorfchreve Officieren, Landt-Droften, ende alle die haer fullen aftifteren; foodanige refiftentie en geweldt met de Wapenen , die fy fouden mogen hebben , ende fulcks met ge welt te mogen afkeeren; en voor foo veel fy fulcks doende, yemandt van de felve quamen te quetfen, ofte felfs te dooden, fullen fy daer voor in geenen deelen aenfpreeckelijck ofte calangabel zijn, ende fullen de voorfchreve Officieren, de voorfchreve Landtloopers, Vagabonden en Bedelaers, aenftondts te rechte ftellen , ende de Rechters gehouden wefen de felve na rigeur van defen Placate te ftraffen, ende doen ftraffen, fonder eenige de minfte conniventie of diffimulatie. Lallen voorts de voorfchreve Onfe Landtdroften, hare Manfchap, waer op fy gefteldt zijn, tot afweeringe van de voorfchreve Vagabonden, Landtloopers ende Bedelaers, altydt compleet ende in gereedtheyt te houden,, en tot het opvatten van de felve, de nodige reyfen en vifites ten platten Lande te doen ; en fullen oock Onfe Gecommitteerde Raden daer over altydts een waeckendt ooge laten gaen, en de voorfchreve Landtdroften , volgens hare Inftrucf ie r in haer devoir houden. Ende op dat de Officieren defen tegenwoordigen Placate met te meerder yver en vigilantie mogen executeeren, en doen executeeren, vinden Wy goedt dat de Raden en Meefters van de Reekenihgen van haer Edele Groot Mog. Domeynen de nodige koften die fy met wettige Documenten fullen bewyfen, in het apprehaendeeren van de voorfchreve Landtloopers, Vagabonden en Bedelaers te hebben moeten fupporteeren,. benevens de overleveringe van de Vonni'ffen of Sententiën jegens de Geappraehendeerden in reeckeninge laten valideeren. Ende:  van de Roepende Sonden. ^ Ende ten eynde niemandt hier van ignorantie prstendeere begeeren Wy dat defen Onfen Placate alomme gepubliceert endè Geaffigeert fal werden daer het behoort, ende in geESel^ heden te gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen fn Ten ff g? om der het kleyn Zegel van den Lande den Januarii 160"COnder ftondt , Ter ordonnantie van de Staten. En was geteeckent Simon van Beaumont. 6 cuuu' Placaet van de Heeren Staten GeneraeL terens Landtloopers, Vagabonden ende Bedelaers, onder de naem ^.Januarii t a /e Weete,n/ Pat ^ in ervarinSe tornen zi n dar veele Landtloopers, Vagabonden en Bedelaer?, onder den naem van Htt denen, jÉgyptenaren of anderfints, haer verfhouten van andere (Wr tieren herwaerts aen te komen in eenige van de Geünieerde Pro vmcien , ende van de eene op de andere plaets treckende oock lichte nek fouden komen in het Diftrict van de Genera itevt dï de felve voornamentlijck ten platten Lande in feer greo en gWak by den anderen vergaderen , en van de eene na de "andere pSe troupsgewyfe palTeeren, en onderwegen, of daer fy blyven legten veel moedtwilhgheden, dieveryen en publicq geweldt bedoven dat fy dickmaels met Schiet- of Zydtgeweer gewapen? z mde de Huysluyden allerhande overlatf aendoen, haer dreveen te fnllen brandtftichten en de felve op die wyfe Geldt, Eeten^ DrnÊken en andere faecken afdwingen, waer jegens ten hooghlten nooVh wefende dat ten fpoedighften werde voorfien : SOO IST°T Wy goetgevonden hebben te ordonneeren en ftatueeren ? foo al Wy ordonneeren en ftatueeren bv defen dat fnnr!™;™ t j i pers, Vagebonden ^nc^Y^èv^^^^ re Quartieren onder het Reflbrt van de Generaliteyt Sin gekomen" het zy onder den naem van Heydenen , vEoyptemren X na ' eenige andere naem ofte voorgeven, aenStï S vernet Ddddda uyt  796 L Boek. H. Ageitste Titel uyt het Reflort van de Generaliteyt; interdiceerende voorts alle foodanige Landtloopers, Vagabonden en Bedelaers, het zy onder de naem van Heydenen, yEgyptenaren of anderfints, in het Diftrict van de Generaliteyt te komen, of aldaer gekomen zijnde, te verblyven , veel min troupsgewyfe met den anderen te marcheeren, of eenige overlaft, dieverye of moedtwilligheyt te plegen, op pcene dat die geene die voor de eerftemael fullen werden geapprehendeert, openbaerlijck fullen werden gegeeflëlt, voor de tweedemael gegeeffelt en gebrandtmerekt, en voor de derdemael met de doodt geftraft, gelijck oock met de doodt fullen werden geftraft die geene dewelcke, fchoon de eerftemael geapprehendeert zijnde, eenige overlaft of geweldt fouden mogen hebben bedreven. Ende op dat defe Onfe goede meyninge te beter moge werden achtervolght en nagekomen, laften ende bevelen Wy mits defen alle Onfe Hoofdt-Officieren, foodanige Landtloopers, Vagabonden en Bedelaers op te vatten, en die haer als vooren by den anderen voegen, te ftooren, fepareeren, en foo veel doenlijck te apprehendeeren; ende in gevalle de voorfchreve Officieren, vermidts de menighvuldigheyt of refiftentie, eenige meerder affiftentie van nooden mochten hebben, dat fy in fulcken gevalle de Kloek van de naefte Plaetfe fullen vermogen te doen luyden, om een competent getal van Menfchen by den anderen te doen komen, ende met affiftentie van de felve, de voorfchreve ftooringe, feparatie en apprehenfie te doen ; ende foo wanneer de voorfchreve Vagabonden, Landtloopers en Bedelaers eenige refiftentie of geweldt quamen te doen, authorifeeren Wy de voorfchreve Officieren, ende alle die haer fullen affifteeren, foodanige refiftentie en geweldt met de Wapenen r die fy fouden mogen hebben , ende fulcks met geweldt te mogen af keeren; en voor foo veel fy fulcks doende , yemandt van de felve quamen te quetfen, of felfs te dooden, fullen fy daer vóór in geenen deelen aenfpreeckelijck of calangabel zijn ; en fullen de voorfchreve Officieren, de voorfchreve Landtloopers, Vagabonden en Bedelaers aenftondts te rechte ftellen , en de Rechters gehouden wefen de felve na rigeur van defen Placate te ftraffen , ende doen ftraffen , fonder eenige de minfte conniventie ofte diffimulatie. . Ende op dat de Officieren defen tegenwoordigen Placate met tte meerder yver en vigilantie mogen executeeren en doen executeeren  van de Roepende Sonden. y^y ren, vinden Wy goedt dat de nodige koften die fy met wettige Documenten fullen bewyfen, in het apprehendeeren van de voorfchreve Landtloopers, Vagabonden en Bedelaers te hebben moeten fupporteren, benevens de overleveringen van de VonnifTen of Sententiën jegens de Geappraehendeerden in reeckeninge te laten vahdeeren. Ende ten eynde niemandt hier van ignorantie pretendeere begeeren Wy dat defen Onfen Placate alomme in het Reflbrt van de Generaliteyt gepubliceert en geaffigeert fal werden daer het behoort, ende m gelijcke gelegentheden te gefchieden gebruyckelijck is. Aldus gedaen en gearrefteert ter Vergaderinge van de hooghgemelde Heeren Staten Generael , in den Hage den 31 Januarii 1695. Was geparapheert, B. J. v. TVelvelde, vt. Onder ftondt Ter ordonnantie van de felve. Geteekent, F. Fagel. Zijnde op het fpatium gedruckt het Cachet van meergemelde haer Hoogh Mogende op een rooden Ouwel, overdeckt met een Papieren Ruyte. r Refolutie , de Hooft-Ojfeieren in de Steden en ten platten Lande gelaft de Tlacaten , Keuren en Ordonnantiën jegens alle krijtende fonden geëmaneert, &c. ter executie te lezgen. Den 31. Januarii 1600. Gr PI IV. Deel, f. 345. BY refumptie gedelibereert zijnde op het advis van de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van der felver Refolutie commifforiael van den tienden defer loopende maendt, geëxamineert het geene ten felven dage ter Vergaderinge gecommuniceert was , namentlijck , dat de Gedeputeerden van de Synoden van Zuydt- en Noort-Hollandt hem Raedtpenfionaris hadden bekent gemaeckt, dat het Placaet van haer Edele Groot Mo. op het fubject van de Simonie , laetft geëmaneert, wel eenige elucidatië ende ampliatie foude requireeren. Dat de faecke tot Wafpick, omtrent de beroepinge van den PraeD d d d d 3 dicanc  79g I. Boek. H. Aghtste Titel dicant Schroder voorgevallen, haer Edele Groot Mog. reflexie oock wel meriteerde. Dat de roepende fonden hoe langer hoe meer in fwangh gingen. Ende eyndelijck, dat veele disordres omtrent het drucken van de Bybels, Pfalmboecken en Liturgyen wier den gepleeght. Is goedtgevonden ende verftaen , dat den eedt van fuyveringe, in het voorfchreve Placaet van Simonie gemeldt, oock fal werden afgeleght by alle Predicanten, dewelcke in defe Provincie van de eene Plaets op de andere werdt beroepen , ende noyt te vooren den voorfchreven eedt fouden mogen hebben gedaen ; gelijck mede by die Predicanten, die uyt andere Provinciën of Plaetfen binnen defe Provincie beroepen werden, alles op de pcene in den voorfchreven Placate begreepen. Dat de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raden fullen beforgen, dat de penningen , aen den Heere van Wafpick over de approbatie van den Proponent Schroder betaelt, wederom, fullen werden gereftitueert, en dat den gemelden Heere fal werden verfteecken van het recht van approbatie van de verkoofen Predicanten, en het felve geë'xerceert by de gemelde Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raden, tot dat de voorfchreve penningen effecfive fullen wefen gereftitueert, ende dat de gereftitueerde penningen door de gemelde Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raden ten behoeve van den Armen fullen werden geappliceert. Dat wyders de Hoofdt-Officieren, foo in de Steden en ten platten Lande fullen werden gelaft de Placaten, Keuren en Ordonnantiën , jegens alle krytende fonden geëmaneert, als het misbruycken van Godts Heyligen Naem , door lichtveerdigh vloecken en fweeren, het fchenden van den dagh des Heeren, door het fetten van drinckgelagen, fpeelen, kaetfen, balflaen, vechten, fmyten, en an-< dere lichtvaerdige aóiien ; item , overfpel, hoererye , concubinaetfchap, ende diergelijcke gruwelen meer, ftrictelijck ter executie te leggen, en voor foo veel verder nodigh foude wefen te beforgen, voor foo veel in haer is, dat daer jegens met nieuwe Keuren en Ordonnantiën mogen werden voorfien. Dat eyndelijck , boven en behalven de ordres op het drucken van Bybels, Pfalmboecken en Liturgien , by de Magiftraten van de  van de Roepende Sondfv 799 de Steden geftelt, niemandt tot het drucken van de felve M « den geadmitteert, ten 2y alvoorens tot de corSfcen rei! de felve twee Perfoonen uyt of wegens dKerrïL a! 1q van Plaets, hen des verftaende /fullen wf en de' vandtesverbeuren alle de Exemplaren, J £S^%g* ipeftive Praedicanten fullen werden gerecommJndeert en^ r£~ feght dat fy hare predicatien op de^beftendf^u^L™8? daer heenen fullen hebben te difigeerendanfJ^*emüe fchuwehjekheyt van de vooricS^^a^ £ G^ï^ *f' oogen gefteldt, ende de felve in alle befSe?Snh^?Pr V°°r dehorteert ende afgefchrickt mogen weiÏÏen7 7 ^ V™ ge~ Dat Copie van defe Refolutie fal werden aefonden 9p« ^ w ren Commhfariften politicq, om den innehouden van dln te coT T d! Leden van de genftaende Zuydt en NooX Hollandtfche Synoden, tot hare narichtinge , en met laft en nJt aen de aenwefende Predicanten, ommeer foo vee dl ht aengaet, haer daer na te reguleeren. Onder ftondt A r a " met het voorfchreve Regifter Was ffeteeel enf ? • Accordeert rnont. geteeckent, Stmon van Beau- BoectTTitd Janmnl '» Gr. PI. V.Deef.l ninge , vervat in Onfen Placate in IJl a dnydellJcke meyd,t Wy to "> willende vooSlien, goeltgevg~hebte„ ta vooi-  Soo I. Boek. H. Achtste Titel voorfchreve Placaet niet alleen te renoveeren, maer oock te amplieeren , ende hebben dien volgende nochmaels wel expreffelijck geinterdiceert ende verboden , gelijck Wy interdiceeren ende verbieden mits defen, dat van nu voortaen geen Perfoonen , het zy jongh of oudt, wie het felve foude mogen zijn, des Sondaghs 's morgens of 'savondts, voor of naer de prsedicatie, eenige Waren lullen mogen verkopen, of doen verkoopen, veel min eenige oeffeningen van ongeoorlofden arbeyt, neringen en handtwercken te plegen ende te bedryven, en voornamentlijck in de Herbergen en Tapperyen gelagen te fetten, Bier, Brandewyn of Tabacq te verkoopen, en diergelijcke, op verbeurte van alle de voorgeftelde Waren, die met der daedt by de Officiers en Dienaers van de Juffitie fullen mogen weghgehaelt ende van goeden pryfe gemaeckt worden, ende voorts de fchuldige gemulcteert in de fomme van drie guldens. Ende hebben daer nevens mede verklaert, gelijck Wy verklaren midts defen, dat Wy onder de Perfoonen, het zy jongh of oudt, wie het felve foude mogen wefen , die, foo by het voorfchreve als dit Ons Placaet verboden werdt des Sondaghs eenige gelaoen te fetten, Bier, Brandewyn of Taback te verkoopen, mede verftaen werden begreepen te zijn alle foodanige Perfoonen, jongh of oudt, die des Sondaghs in de Herbergen komen drincken, teeren of fmeeren, onder wat naem of pretext het oock foude mogen wefen ; ende dat alle de felve Perfoonen mede gehouden zijn in de boete by den voorfchreven ende defen Placate gemeldt En op dat niemandt hier van ignorantie en hebbe te praetendeeren , ende dat defe Onfe meyninge en intentie by een yegelijcken exactelijck nagekomen en achtervolght werden, willen ende begeren Wy, dat de felve alomme in het Diftrict van de Generatiteyt, Reflbrt van defen Staet gepubliceert ende geaffigeert werde ter plaetfe daer men gewoon is pubücatie ende affixie te doen. Ordonneerende en beveelende voorts alle Onfe Officieren, Jufticieren , en Dien men, dat fyluyden tegens de Contraventeurs ende Overtreders van dien procedeeren, fonder eenige gunft, faveur ot diffimulatie, want Wy het felve ten dienfle van den Lande bevonden hebben te behooren. Gedaen in den Hage onder het Cachet van den Staet , de Paraphure van den Heer praffiderende in Onle Vergaderinge, ende de Signature van Onfen Griffier op denó.januarii 1707! Was geparapheert, J. v. Weideren, vt. Onder ftondt,  van' 'd e Roepende Son den. 8oi Ter ordonnantie vin de hooghgemelde Heeren Staten Generael Geteeckent, H %/. Zijnde op het fpatium gedruckt het Cachet van haer Hoogh Mog. op een rooden Ouwel, overdeckt met een papieren Ruyte. Placaet 5 tegens het profaneer en van Godts heyligen Naem. Den 10. Januarii 1709. Gr.Pl. V. Deel, z. Boeck, 3. Titul. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen hen ofte hooren lefen , falut , doen te weeten. Dat Ons veele klaghten zijn voorgekomen over her hghtvaerdigh vloecken, fweeren, prophaneeren van Godts naem en der heylige Sacramenten, op Straten ende Wegen, in Huyfen en Gefelfchappen, onder veele Menfchen, grooten en klevnen, ouden InnftT^ Wvfr ^°°r G°dt °P het ho°ghflc werdt vertoornt. bUO fbl , dat Uy daer inne willende voorfien, goedtgevonden, den, geordonneert ende geftatueert hebben, gelijck Wy Goedtvinden , ordonneeren en ftatueeren midts defen , dat alle die geene het zy groot of kleyn, oudt of jongh, die bevonden werdt op Straten of Wegen, m Huyfen of Gefelfchappen, hghtvaerdigh te vloecken of fweeren, of Godts naem, ofte der heyliger Sacramenten te prophaneeren, voor de eerfte reyfe verbeuren fal een boete van fes guldens, voor de tweede reyfe twaelf guldens , ende voor de derde reyfe boven het felve arbitralijck fal werden gecorrigeert te appbceeren een derdepart voor den Aenbrenger, het tweede derdepart voor den Officier die de ealange fal komen te doen , ende het refteerende derdepart voor den Armen. Laftende alle Officieren, Magiftraten en Jufticieren , haer na den inhoude defes te reguleeren. Ende op dat niemandt van defe Onfe goede meeninge eenige ignorantie fa^ konnen praetendeeren, foo begeeren Wy , dat defe al omme gepubliceert ende geaffigeert fal werden daer het behoort ende te gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen in den Hage onder het kleyne Zegel van den voorfchreven Lande den 10 Januarii 1709. Onder ftondt, ter ordonnantie van de Staten. Was reiee kent, dimon van Beaumont. 6 Eeeee PIa,  802 I. Boek. H. Aghtste Titel van de Roepende Sonden Placaet , tegens het profane er en van den dagh des Heeren en van de Bedejionden. Den 18. Maert 1711. Gr. PI. V. Deel, 2. Boeck, 3-Titel. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren lefen , falut, doen te weeten. Alfoo Wy in ervaringe komen , dat in verfcheyde Quartieren defer Provincie op den dagh des Heeren, ende oock op de Bedettonden, veele ydelheden ende dertelheden werden gepleeght, door het fpeelen van de foo genaemde Rethorijckers, het omryden door de Straten en langhs de Wegen, met Trommelen, Vaendelen, Sotskappen ende diergelijcke , waer door veele uyt den Godtsdienft werden gehouden , en de ware Chriftelijcke Gemeente op het hooghfte werdt ontfticht ende geë'rgert. SOO IST, dat Wy daer inne willende voorfien, geinterdiceert en verboden hebben, gelijck Wy interdiceeren ende verbieden by defen, het fpeelen van de foo genaemde Rethoryckers, het omryden door de Straten ende langhs de Wegen,, met Trommelen, Vaendelen, Sotskappen en diergelijcke,. op Sondagen, Bededagen en Bedettonden, op verbeurte van de Trommelen, Vaendelen, Wagen en Paerden, en alle andere Inftrurrienten en Klederen, tot het fpeelen van de foogenaemde Rethorijckers gehoorende , ende daerenboven een boete van vyf en twintigh guldens voor de eerfte reyfe , ende voor de tweede reyfe boven het felve op arbitrale correctie , alles te appliceeren de eene helft voor den Officier die de ealange fal komen te doen, ende de wederhelft voor den Armen. Ende op dat niemandt van defe Onfe goede en falutaire meeninge eenige ignorantie fal konnen prsetendeeren , foo begeeren Wy dat defen alomme fal werden gepubliceert en geaffigeert daer het behoort, en te gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen in den Hage onder het kleyne Zegel van den voorfchreven Lande den 18. Maert 1711. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. En was geteeckent, Simon van Beaumont. NB. cDe Tlacaten tegens Hoererye en Overfpel zijn te vinden in het tweede Boeck, handelende van de Huwelijckfche faecken,. TL. Twee-  Soj II. Tweede Boek, HANDELENDE VAN DE HUWELYCKS SAECKEN. Ecuwigh Ediót , van Keyfer Karei Den 4- Oftober 15-40. Gr. PI. I. Deel, f. 319. • v Art. XVII. ^^^jtóNde want dagelijcks veel inconvenienten gebeuren in l& 1111111 \r ,lcn voorfchreven Lande, overmits de heymcm W&Êm rJiC .Houwelïjcken die gecontracf eert worden tuffi^Sl lcheiJ ,Jonge Luyden, fonder advys, raedt en confente WM^ÊÊ: Van Vnenden en Magen van beyde zyden Wy aen l-T.jpin^u*^ mcrckende dat na difpofitie van gefchreven rechte fulcke Houwelijcken niet en correfpondeeren tot eer' baerheyt en goede gehoorfaemheyt, en gemeynlijck komen tot fwaren eynde, willen , ordonneeren en ftatueeren, dat indien yemandt hem vervordert te folhciteeren of verleyden eenige jonge Dochter niet excederende den ouderdom van twintigh jaren, met gelofte ofte anderfints, met haer Houwelijck contracteeren, of by feite contra, öeeren Houwelijck fonder confent van Vader of Moeder van de voorfchreve Dochter, of van de meetle Vrienden en Magen, in gevalle fy Vader noch Moeder en hadde, ofte van de WethoudSs van de Plaetfe, dat fulcke Man te geenen tyde en fal mogen ne? men of heffen eenige douwarie of ander gewin (het zy uyt krachte van contraeïe voor het Houwelijck, van coftume van den Lande, by Teftamente, Gifte, Overdracht, ceffie ofte anderfints in wat manieren dat het zy) op de Goeden die de voorfchreve Doch: ter fal mogen achter laten, alwaer het dat hy na het Houwelijck volbracht zijnde verkrege confent van Vader ende Moeder van de voorfchreve Vrienden ende Magen , of van der Juffitie, waer ol Wy m dit ftuck geen reguard en willen genomen hebben hW- Eeeeez Hj*ks  g©4 ïï- Tweede Boek lijcks indien eenige Dochter of Vrouwe haer vervordère te contrafteeren Huwelijck met eenen Sone niet excedeerende den ouderdom van vyf en twintigh jaren, fonder confent van Vader of Moeder, of van de naefte Vrienden en Magen, of van die van der Juftitie van den Plecke, fulcke Vrouwe en fal nimmermeer mogen nemen ofte lichten eenige douwarie of ander gewin op de Goeden die fulcken Man fal mogen achter laten , het zy uyt krachte van het Huwelijck, van coftume van den Lande, by teftament, gifte, overdracht, ceffien, in wat maniere dat zy, alwaer het foo, dat fy na het Huwelijck geconfommeert, verkregen confent van Vader of Moeder, van de voorfchreve Vrienden ende Magen, of van der Juftitie , waer toe Wy niet en willen eenigh reguard genomen te worden. Voorts verbieden Wy allen Onfen Onderzaten, niet tegenwoordigh te wefen, confenteeren of accordeeren fulcke Huwelijcken,., gedaen fonder confent van der Juftitie, ofte te ontfangen, onderhouden of logeeren fulcke gehuwde in hare Huyfen, op de pcene van hondert goude Carolus guldens, ofte anders groote poene arbitrale. Verbieden oock alle Notariffen te ontfangen eenige Contract voor het Huwelijck, of andere gelofte, om te komen tot fulcke Huwelijcken, op de pcene van privatie van haren ftaten, en boven defen arbitralijcken gecorrigeert te werden. Bevelende allen Onfen Officieren, Fifcalen, te neemen goede toeficht, te doen bewaren ende onderhouden defe Ordonnantie, ende calangeeren en doen punieeren de Overtreeders der felver, fonder faveur of diffimulatie, Extract uyt de Politijcque Ordonnantie van Hollandt, begrypende het gantfche Eghtreglement, Solemniteyt, Aenteeckenen, "Proclamatien, Verboden graden van Maeghfchap en Swagerfchap, Overfpel, &c. Den i. April iy8o. Gr. Pi. HL Deel, f. yox. N°. i. I. EErft, aengaende den Huwelijcken ftaet, omme te voorfien op , de ongèregeltheden die dagelijcks foo langer foo meer gepleeght worden in de verfamelinge van verfcheyde Perfoonen^,-  VAN DE HuWELYCKS S AECKEN. gOJ- nen, ende- daer op alfulcke ordre en regule te ftellen, waer mede een yegelijck m lijn gemoet of gefintheyt magh worden voldaen ende dat de Goederen en ErffenifTen fonder fwarigheden of nro cellen mogen volgen den geenen die daer toe geraeekt en o-efor, deert zijn. ö^iuh ivr ,rT nu/°2taen alI,e Perfoonen malkanderen in graden van Maeghfchap of affimteyt hier na verklaert en verboden, niet beltaende, van wat ftaet, conditie, gemoet of gefintheyt die zijn, die ten tyde van de publicatie van defen, als geëchte Luyden te famen lullen huyshouden, woonen en converfeeren, gelijck alle an deren die in der Kercken of voor eenige publijcque Perfoonen in t iamenwooninge, huyshoudmge en converfatie, als geëchte Perfoonen zijn getreeden, by eenen yegelijcken gehouden f geacht en gereputeert fullen worden, gelijck fy gehouden, geacht ende gereputeert worden by defen, voor geëchte Perfoonen, in allen fchyn of iy voor de Magiftraten, of voor de Kerck en-Dienaren ofte andere Perloonen, haer trouw openbaerlijck hadden gegeven ende bekent gemaeckt ten ware de felve of eenige van henluyden niet voor de Magiftraten of voor de Kercken-Dienaren haer trouwe belooft en bekent gemaeckt hebbende, daer by hen bevonden befwaert dewelcke binnen den tydt van drie maenden na de publicatie van delen, gehouden fullen zijn te compareercn voor de Magiftraet van hare woonplaetfe, ende de felve hare fwarigheyt te kennen aeven om daer op gelet en gedaen te worden naer behooren. Welverftaende, dat de geene die voor de Magiftraten of Kercken-Dienaren hare trouwe niet bekent gemaeckt hebben als vooren , ende nochtans m de voorfchreve t'famenwooninge, huyshoudinge en converfatie als geëchte Luyden begeeren te blyven/vry enToegelaten fal zijn, gelijck by defen henluyden vry en toegelaten wordt! voor ^ expumev^n de voorfz drie maenden te maecken alfulcke hirwehjcklche voorwaerden, als henluyden goedtduncken fal. Ende worden mitsdien oock voor geëchte en getrouwde Perfoonen gehouden, al e de geene die geduyrende de vervolginge uyt faecken van de Religie , m de Landen van herwaerts over , malckandfcrengetrouwt, en als geëchte Perfoonen, het zv uyt of binnen de voorIchreve Landen tfatsen gewoont hebben, hoewel fy hare trouwe in der Kercke, overmits de diverfiteyt van de Religie niet en heb- Eee.ee h&m  g06 11. Tweede Boek ben bekent gemaeckt, ende niet tegenftaende eenige van de felve Perfoonen zijn overleden, alles in allen fchyn of zy ten tyde als fy aen malkanderen getrouwt, ende in huyshoudinge getreden zijn, in der Kercke hare trouwe bekent ^gemaeckt hadden. Ende de geene die hen na de publicatie van defen te huwelijck ofte in echten ftaet fullen willen begeven , fullen gehouden zijn te compareeren voor de Magiftraet of Kercken-Dienaren van de Steden en Plaetfen haerder refidentie, ende aldaer verfoecken dat haer vergunt fullen worden drie Sonnendaeghfche of Marcktdaegfche geboden, te doen in de Kerken, van het Raedthuys of andere Plaetfen daer het recht gehouden wordt, op drie Sondagen of Marektdagen den anderen volgende. Welcke geboden gegunt ende gedaen fullen worden, ten eynde een yegelijck die eenige letfelen of hinderniften-, het zy van bloede, fwagcrfchap, of voorgaende beloften, waer door het huwelijck egeenen voortganghen fouden behooren te hebben, wil voorwenden, het felve mach doen: Behoudelijck nochtans, dat de felve geboden niet gegunt noch gedaen en fullen worden, als de geene die het felve verfoecken beneden hare jaren zijn, te weeten, jonge Gefellen beneden haer vyf en twintigh, ende de jonge Dochteren beneden haer-twintigh jaren, ten zy de felve de Magiftraten of Kercken-Dienaren vertoonen het confent van hare Ouders, of den langhftlevende der felver (indien fy eenige hebben:) Maer indien eenigh Jonghman of Jongedochter , boven de voorfchreve vyf en twintigh en twintigh jaren refpeftive oudt wefende , ende Ouders hebbende, verfocht de voorfchreve Sonnendaeghfche geboden , fonder te doen blycken van haer voornoemde Ouders confent , foo fullen de voorfchreve Magiftraten ofte Dienaren, voor het proclameeren van de voorfchreve geboden gehouden zijn de Ouders van den Requirant ofte Requirante, voor hun te ontbieden, ende in gevalle de Ouders binnen veertien dagen naer de infinuatie aen haerluyder Perfoon gedaen , weygeren ofte in gebreecke blyven te komen, fal de felve weygeringe gehouden worden voor confent, en fullen de voorfchreve Magiftraet en Dienaren voorts mogen procedeeren tot het doen van de voorfchreve proclamatien en geboden ; maer indien de voorfchreve Ouders compareeren, en eenige redenen allegeren, waerom fyluyden in het voorfchreve Huwelijck niet en willen con-  VAN DE HüWELYCKS SaECKEN. gQT- fenteeren, ende daer toe by de voorfchreve Magiftraet nfK^ Dienaren met geinduceert en konnen worden, foo en Men ^ fchreve Magiftraet of Dienaren, de voorfch/éve ioni T?Jl Y°°r' mogen trouwen, noch te famen voegen, vooi• dTL 2 r i!et ?e van de Magiftraet met kennifle ?an faSSn he fel-\ den worde geordonneert. De voorfchreve aehoHpn n a hen¥~ in gevalle daer tegens geen ^^e^iï^^f len de Perfoonen by de Magiftraten of Kercker^n-f ' fuI" worden, volgende de Ordonnantiën die indeKercfeT worden, ende die den Magiftraten daer toe bv den Z frblUyckt Staten overgefonden fullen worden. Alle de tien dl°fchre™n publicatie van defen, anders in huyshouLïe^ % ° 113 de by malkanderen Men voegen ^^fc^fe^f lullen voor de eerfte maendt dat fy te famen h v,L^^ ?ydellj nen, verbeuren elcks een mulcte vL y Sh S n °f W°°' grooten het pondt, in de tweede mlffdS" ™ Ve?^h muicte van hondert ponden ; in de derdemZnA? * U?nh eeir van twee hondert ponden, te appliceeren dei^oftog1^ Jan Armen van de Plaetfe,. en denXnbrenLr JX?^^f' d™ ende foo verre fy langer by den «de^I^f^v^'' tydt van tien jaren uyt den Lande van Holkndt 'ende K v " landt gebannen, en boven dien in hare Goederen 2™ meü~Vnes" den na de qualiteyt van de Perfoonen g mulÖeert W0Ci I V. Ende alfoo volgende de Goddelijcke, natuvrliicke en h^u Rechten, in den H. Echten ftaet, als in eene-ordentnG]m tot eerlijck onderhoudt ende verbreyding* del Menthlv^ G°£S' flachts ingeftelt, tuffchen den geenen dl m2JnA? che^en Ge~ fwagerfchlp binnen fecckerm^ S'n "b^^ ^ Houwelijcke te contracfeeren , ende dat wd eenil' , % ?de? 15 heyt en duyfterheyt in de bereeckeningedeif^Ja^?^' der van maeghfchap van de zyde komende /widtKS S ist, dat de Staten de verboden graden h er n, hSi J So° drucken, ten eynde eenen yeaelijSen des te a * d°en u^ worden onderright, ende elefnf ^notttie ^Sd?^ donneerende ende verbiedende o^f^a^,^^^ van wat qualiteyt, conditie of gefintheyt fv ?Vm K,w« a loonc"> gende uytgedruckte graden, malkanderen 11^7^^ ftaende,-  8o,8 If Tweede Boek ftaende, te famen en lullen mogen gevoeght worden, nochte eenighfints malkanderen trouwen, op j lat de felve niet alleen van on waerden gehouden, maer oock fyluyden in lyf en goedt geftraft fullen worden, fulcks naer befchreven Rechten tegens den inceftueufen en bloedtfchendingen is geftatueert. 'V. In den eerften en mogen niet trouwen eenige Afcendenten met hare Defcendenten , te weeten, Ouders met hare Kinderen , opwaerts ende .nederwaerts gaende^in infinitum. Insgelijcks niet Broeders met hare Sufters, het zy van vólle ofte halve Bedde. ^ ^ Ten derden, en mogen niet trouwen de Oomen met hare Nichten , dat is, met hare Broeders of Sufters Kinderen, of KindtsKinderen en Defcendenten, nochte insgelijcks de Moeyen met hare Neven, dat is, met haren Broeders of Sufters Zoon, noch KindtsKinderen of Defcendenten-, beyde in infinitum, alfoo Oomen ende Moeyen, ten refpecte van hare voorfchreve Nichten en Neven ftaen in plaetfe van Vader en Moeder. F VIII. Ende foo veele als aengaet de graden van affiniteyt en fwagerfchap, alfoo den bandt des Houwelijcks alfulcke Gemeenfchap medebre'nght, dat Man en Wyf maer eene en zijn; foo is het insgelijcks verboden en geinterdiceert, dat de Man met egeene Bloedt? verwanten of Magen van fijne overledene Huysvrouwe, noch de Vrouwe met geen Bloedtverwanten of Magen van haren overleden Man , den felven Man en Vrouwe binnen de voorfchreve uytgedruckte graden beüaende, malkanderen niet en fullen mogen trouwen op gelijcke pcene van onwaerde en ftraffe in lyf en goedt als vooren, namentlijck , dat geenen Man trouwen en magh met fijn Schoondochter, dat is, met de nagelaten Weduwe fijns Soons, noch met .de Weduwe van fijns Soons of Dochters Soone, en foo voorts nederwaerts, of met geene Weduwe eeniger fijner Defcendenten; gelijck oock geene Vrouwe trouwen en mach met haren SchoonSoon, dat is, met de Man van hare overleden Dochter, noch met de Man van haers Soons of Dochters Dochter, ende alfoo vervol-  VAN DE HüWELVCKS SaECKEN. g0? fc^entenmet M*n' gewceft hebbendc v™ eenige harer De- _ IX. i Insgelijcks egeen Man mach trouwen met fijn Stiefdochter «W is met de Voordochter fijnder Huysvrouwe, noch met eenige van de felver fijne Voordochteren Defcendenten ; gelijck oock eeene Vrouwe trouwen mach met hare Stief-Soone, dat is, met de VoorSoone van haren overleden Man, noch met eenige Defcendenten van de felve hare Stief Soonen. ö ^«.cuucniea X. Item, egeen Man mach trouwen de nagelaten Weduwe van iïi ^^^^ n0Ch Cgeéne Vr°UWe' den Man Hier en boven cn mogen niet trouwen den Man met d- Weduwe zijnder Neve, dat is, met de Weduwe van fijns Broeders of Sufters Soone, noch met de Weduwe van eenige fijner Broeders of Sufters Defcendenten; gelijck oock egeene Vrouwe trouwen macn met de naergelatene Man van hare Nichte , dat is, met dc Weduwenaer van hare Broeders of Sufters Dochter, noch met de fceMenSm611186 Broeders °f Sufters Kindts-Kinderen en De- XII. F?? ^°Vrh? aengafn ende contraheren van den Heyligen Echten ftaet byfonder goedt reguardt dient genomen, dat het felfde gefchiedt in alder eerbaerheyt, ende dat alle confufien der voorlchreve graden (daer door groote fwarigheden in de fucceflien en anderfints ryfen) verhoet worden. Soo «r, dat de voorfchreve Staten ordonneeren , dat indien eenige Perfoonen verfochten hare geboden, omme tfamen gevoeght te worden, dewelcke nochtans de Gedeputeerden van de Magiftraten of Kerckendienaren fouden beduncken dat ten refpefte van de voorfchreve eerbaerheyt, ende omme confufie van graden te fchouwen, niet en behooren t'famen gevoeght te worden, dat alsdan de voorfchreve Gedeputeerden en Kercken-Dienaren het felfde de Overigheyt, daer toe te ftellen, fuï lenaengeven, ende met de voorfchreve verfochte proclamatien fupercedeeren, omme middelertydt met kennifle van faecken het felfde met der Overigheyt toegelaten of geweygert te worden, Ff fff foo  giö II. Tweede Boek foo als na de Goddelijcke en civile Rechten bevonden fal worden te behooren. XIII. Verklarende alfoo by defen nul en van onwaerden ,. en niet te mogen beftaen de Houwelijcken die niet in der manieren voorfchreve en fullen worden gecontrahecrt en gecelebreert, en dat de geene die in de voorfchreve graden van bloede of affiniteyt malkanderen beftaende , hier namaels, niet tegenftaende die voorfchreve verboden, fouden vermeeten ih Houwelijcke te treeden , daer van fonder verdragh of diflimulatie geftraft fullen worden met de pcenen in dë Goddelijcke ende befchreven Rechten, jegens den inceftueufen en Bloedtfchenders als vooren geftatueert,. fonder dat oock het Placaet by de Keyferlijcke Majefteyt gemaeckt ih den jare vyftien hondert veertigh nopende het contracteeren van Houwelijcken van Perfoonen beneden hare jaren zijndeen de poenen, daer inne begrepen,, hier mede verandert worden.. XI V. Ende alfoo dë voorfchreve Staten mede onderrecht zijn, dat dë ©verfpelen onbelet ende ongeftraft blyven binnen de voorfchreve Landen, doordien de Officieren en Magiftraten daer tegens niet en doen haerluyder devoir als naer behooren , hen exeufeerende, dat wel eertydts de Officieren en Proviforen refpective , by prseventie de kenniffe van de felve mefufen en misdaden hen. plegen te ondërwinden, fonder de felve groot te achten , ofte anders dan met lichte ende kleyne geldtboeten te ftraffen, daer nochtans alfulcke fchandelijcke fonden den toorne Godts verwecken ende ontfteecken over den Lande en Volcken, daer onder dië regneeren ende ongeftraft gelaten worden, daer van het uytgedruckte Godes woordt, ende alle Hiftorien menighvuldige exempelen mede brengen. Dat oock de ergerniffen, confufien en quade exempelen der Overfpeelders, den Heydenen Keyfers ende Koningen beweeght hebben de Overfpeelders met de doedt te doen ftraffen. Soo ist, dat de Staten voornoemt, begeerende de voorfchreve Overfpeelen te beletten,, mede geordonneert. en geftatueert hebben, ordonneeren en: ftatueeren by defen. XV.,'. ïn den eerften , foo verre een Echte Man bevonden fal worden van nu. voortaen overfpel te. bedryvenï,het. zy met eene ongehou- de  VAN DE HüWELYCRS SAECKEN. 8ji •ie of gehemde Vrouwsperfoone, of een öngehoude Man mét eene gehoude Vrouwe ," dat de felve Man als eerloos ende meyneedigh met der daedt verbeuren fal fijn officie en ftaet, indien hy eenige heeft van de voorfchreve Staten, of binnen eenige Steden der voorfchreve Landen, en voorts verklaert fal worden incapabel, omme éenige ftaet of officie binnen de voorfchreve Landen en Steden te mogen bedienen. Ende in gevalle het felfde overfpel gedaen ende bedreven is van een echte Man met een gehoulickte Vrouwe, dat daerenboven fyluyden beyde gebannen fullen worden uyt de voorfchreve Landen, den tydt van vyftigh jaren. XVI. Maer indien het overfpel is gecommitteert van een echte Man met een öngehoude Vrouwe, fal de voorfchreve Man boven de voornoemde privatie van het officie , gecondemneert worden in een boete van hondert Caroli guldens voor de eerfte reyfe , ende daer naer meer daer inne delinquerende, met banniftement van vyftigh jaren, ende een boete van twee hondert guldens, ende fal de öngehoude Vrouwe, fulcks gedelinqueert hebbende, voor de eerfte reyfe te water ende te broode geleyt worden den tydt van veertien dagen, ende indien fy andermael bevonden wordt fulcks te committeerenfal voor den tydt van vyftigh jaren gebannen worden uyt den voorfchreven Landen. XVII. Indien eenigh ongehouwt Man met eenige echte Vrouwe overfpel bedryft, fal de voorfchreve Man den tydt van veertien dagen te water ende te broode geleyt, ende gecondemneert worden in een boete van hondert Carolus guldens; ende foo verre hy andermael fulcks committeert, fal eeuwighlïjck uyt de voorfchreve Landen gebannen worden, en de Vrouwe met een ongehouwde Man overfpel committeerende, fal als boven gebannen worden den tydt van vyftigh jaren. X V I I l Ende dat al onvermindert alfulcken recht als de geoffenfeerde Partye, het zy Man of Vrouwe, jegens den Overfpeelder competeert, foo tot fcheydinge van den Houwelijcke, als anderfints naer rechten , foo oock by defen verftaen worden in vigeur te blyven -alle de ftraffen en pcenen in de Keyferlijcke en befchreven Rech- Fffffz ten  gï2, ÏT. Tweedb Boek teit geftatueert, tegens alle crimen van ontfchaecken ', ontvoeren* en bloedtfchenden , en diergelijcke gequalificeerde hoereryen.. / ExtracT: uyt de Politique Ordonnantie in Zeelandt,. nopende de wyfe van Huw elfje ken aldaer. Den 8. Februarii 1583. Gr, Pk III. Deel, £ yo8. N?. 9. V K ENde om voorts te voorfien op diverfche ongeregeltheden dié dagelijcks foo langhs foo meer; gepleeght wordeny door de onbehoorlijcke maniere van den aenvangh ende verfamelmge in den heyligen Houwelijcken flaet, waer door, ende onder het deckfel van welcke. veele ongetrouwt in hoerdom blyven fitten, andere trouwen tegens, den danck haerder Ouderen en Vooghden, ende oock andere onbehoorlijcke trouwe aengaen , flrydende tegens het uytgedruekte woordt Godes. Soo ist, dat Wy omme hier inne te voorfien ,. dienaengaende geordonneert ende geffatueert hebben, ordonneeren ende ftatueeren by defen, by advifë als boven ,. dat wie hun voortaen na. de publicatie van defenten Houwelijcke of in Echten ftaet fullen willen begeven, fullen gehouden zijn te compareeren voor die van den Kerckenraedt van de Steden en Plaetfen haerder refidentie, ende aldaer verfoecken dat hun gegunt fullen worden drie. Sonnendaeghfche geboden, te doen: in der Kercken op- drie Sonnendagen den anderen volgende. Welcke- geboden gegunt ende gedaen fullen werden, ten eynde eenen yegelijck die eenige. letfelen of hinderniflen,. het zy van bloede, fwagerfchap of voorgaende belofte,, waer door het Houwelijck egeenen voortgangh en foude behooren te hebbenwil voorwenden, het felve mach doen.. Ende fullen, daerom die van den Kerckenraedt niernanden mogen laten trouwen, fonder alvooren verfeeckert te zijn, dat de voorfeyde proclamatien gedaen fullèn zijn, foo ter plaetfe van der trouwinge, als van de refidentien van beyde de Contrahenten. Ende foo- eenige bevonden werden fonder de voorfeyde Ftoclamatiën ende geboden te hebben laten doen ter plaetfe haer by den voorfeyden van den Kerckenraedt meTSinduceert en konnen werden, foo en: fullen de voorfchreve van dm Kerckenraedt de voorfchreve. jonge-Luyden niet mogen laten troS wen, noch, te famen voegen, voor dat by de Collegil van der Magiftraet van der Plaetfe metkenniffe van faecken het felve hennn^ den werde geordonneert. uwuuy-  g j 4 II. T W E E O E B O E K IX. De voorfeyde geboden gedaen zijnde, In gevalle daer tegens geen -wettelijck wederleggen* is gevallen , fullen de geproclameerde Perfoonen getrouwt mogen worden. X. Verbiedende voorts wel expreffelijck , dat den Bruydegom ende de Bruyt, die buyten de plaetfe haerder Jurisdictie getrouwt zijn, of eenige andere wie dat fy zijn, niet en fullen vermogen te famen te woonen, ende hun hy malkanderen in huyshoudinge te voegen en converfeeren , voor anderflondt dat fy bewefen fullen hebben, dat fy behoorlijck als vooren getrouwt zijn , aen den Officier en Magiftraet van der Plaetfe, op pcene van beyde geftraft te worden als Hoereerders, ter difcretie van den Rechters. X I. Ende alfoo volgende de Goddelijcke, natuyrfijcke en befchreven Reghten , in den H. Egbten ftaet , als in eene ordeninge Godts, tot eerlijck onderhoudt ende verbreydinge des Menfchefijcken Geflachts ingeftelt, tuffchen den geenen die malkanderen in Bloede of Swagerfchap binnen feekeren grade zijn beftaende, verboden is Houwelifcke te contraaeeren, ende dat wel eemge verfcheydenheyt en duyfterheyt in debereekeriinge der felver graden, byfonder van Maeghfchap van de zyde komende, wordt bevonden: Soo ist, dat Wy ' de verboden graden hier na hebben doen uytdrucken , ten eynde eenen yegelijcken des te beter daer van magh worden onderright «n egeene ignorantie en praatendeere. X' I I. Ordonneerende en verbiedende over fulcks, dat voortaen egeene Perfoonen, van wat qualiteyt, conditie of gefintheyt fy zijn , binnen de navolgende uytgedruckte graden, malkanderen in bloede of 4iffiniteyt beftaende, t'famen en fullen mogen gevoeght worden, nochte eenighfints malkanderen trouwen, op poene dat de felve met alleen van onwaerden gehouden, maer oock fyluyden in lyf en goedt geftraft fullen werden, fulcks na befchreven Rechten tegens den Inceftueufen en Bloedtfchendigen is geftatueert. X IEL In den eerften en mogen niet trouwen eenige Afcendenten met hare Defcendenten ; te weeten, Ouders ende Kinderen, opwaerts ende nederwaerts gaende m infinitum.  VAN DE HUWELYCKS S AECKEN. gïf XIV. ^^ks geen Broeders met: hare Sufters y het zy van volle of m x V. Ten derden, en mogen niet. trouwen de Oomen met hare Nichten, dat is, met hare Broeders of Sufters Kinderen, of Kindts-kindérenen Defcendenten; nochte insgelijcks Moeyen met hare Neven, dat is, met haren Broeders of Sufters.Soonen, noghte Kinderen of Defcendenten, beyde in infinitum , alfoo Oomen In Mbeven , ten refpecïe van hare voorfchreve NIghten. en Neven, ftaen in de plaetfe van Vader en Moeder. XVI. Ende foo veele als aengaet dë graden van affiniteyt eir Swagerfchap , alfoo den bandt des Houwelijcks alfulcke gemeenfchap medebrenght, dat Man* en Wyf maer eene en zijn , foo is insgelijcks verboden en geinterdiceert, dat de Man met egeene Bloedverwanten of Magen, van fijn overledene Hnysvrouwe, noch dë Vrouwemet geen Bloedtverwanten of Magen van haren overleden Man, den felven Man en Vrouwe binnen dë voorfchreve uytgedfuckte: graden beftaende, malkanderen niet en fullen trouwen, op gelijcke poene van onwaerde , ende. ftraffe in lyf ende goedt als vooren.. x v r r. Namentlijck, dat geenen Man trouwen en magh met fijn SchoonDoghter, dat is, met dë nagelaten Weduwe fijn Soons, nogh met de Weduwe van fijn Soons of Dochters Soone,.. ende foo voorts, nederwaerts, of met geene Weduwe eeniger fijner Defcendenten ? gelijck oock geene Vrouwe trouwen en magh met haren Schoonfoonr dat is,.met de Man van hare. overleden Dochter noch met dë Man van hares Soons of Dochters Dochtere, en alfoo vervolgende, mer egeene Man, geweeft. hebbende van hare Defcendenten T ,~, XV I I I. fnsgelijcksegeen Man magh trouwen met fijn Stief-Döghrer, dat 'I der.Vootr/d°ghier fijnder Huysvrouwe, "noch met eenige Van. de felve fijne Voor-Döchteren Defcendenten ; gelijck oock geene• Vrouwe trouwen magh met hare StiefcSoone, dat is, met dë Voor-' Soone van haren overleden Man, noch met eenige; Defcendënten; van de felve hare Stief-Soonen. Sena^,  gi6 ; II. Tweed e Boek XIX. Item, egeen Man magh trouwen de nagelaten Weduwe van fijnen overleden Broeder , noch egeene Vrouwe de Man van hare overleden Suller. X X. Hier en boven en mogen niet trouwen de Man met de Weduwe ftjnder Neve, dat is, met de Weduwe van fijns Broeders of Sufters Soone, noch met de Weduwe van eenige fijner Broeders of Sufters Defcendenten, gelijck oock egeene Vrouwe trouwen magh met de nagelatene Man van hare Nichte, dat is, met de Weduwenaer van hare Broeders of Sufters Doghter, nogh met de Man van eenige harer Broeders of Sufters Kindts-Kinderen en Defcendenten. X X I. En alfoo in het aengaen en contraheren van den Heyligen Eghten ftaet byfonder goet reguard dient genomen, dat het felfde gefchiedt in alder eerbaerheyt, en dat .alle confufien der voorfchreve graden (daer door groote fwarigheden in de fucceffien ende anderfints ryfen) verhoedt werden; Soo isr, dat Wy ordonneeren, dat indien eenige Perfoonen verfoghten hare geboden, omme t'famen gevoeght te worden, dewelke nochtans dien van den Kerckenraedt en Claffis fouden beduncken, dat ten refpecte van de voorfchreve eerbaerheyt, ende om confufie van graden te fchouwen, niet en behooren daer toe ontfangen te worden , dat alsdan die van den voorfchreven Kerckenraedt hare redenen en fwarigheyt aengeven ofte overfeynden aen de Gecommitteerde Raden van de Staten voornoemt, den welcken Wy ordonneeren ter eerfter Vergaderinge yan den Staten daer op met volkomen verftande van de gefteltenifle der faecke befchryvinge te doen, om daer op gerefolveert te worden, fulcks bevonden fal worden te behooren, willende dat middelertydt de voorfchreve verfochte proclamatien gehouden worden in furcheantie. X XII. Verklarende alfoo by defen nul en van onwaerde , ende niet te mogen beftaen de Houwelijcken die in de verboden graden fullen worden gecontraheert ende gecelebreert, ende dat de geene die in de voorfchreve graden van Bloede -ofte affiniteyt malkanderen beftaende, hier namaels, niet tegenftaende de voorfchreve verboden, fóü-  VAN DË HlIWELYCKS SaECKEN. 8ï7 fouden vermeeten in Houwelijcke te treden, daer van fonder verdragh of diffimulatie geftraft fullen worden , met de pcenen in de Goddelijcke en civile Rechten , tegens den Inceftueufen en Bloedtfchenders als vooren geftatueert, fonder dat oock het Placaet by de Keyfer Karei de V. gemaeckt in den jare vyftien hondert veertigh nopende .het contrafteeren van Houwelijcken van Perfoonen beneden hare jaren zijnde, ende de pcenen daer inne begrepen, hier mede verantwoordt werden. XXII I. Ten laatften , alfoo men 'bevindt dagelijcks dat eenige met malkanderen ondertrouw gedaan hebbende , daar na malkanderen niet en willen trouwen, maar of laten fitten, of oock een ander trouwen, fonder by behoorlijcke rechtsvorderinge van de voorgaende belofte ontflagen te zijn, in fulcken gevalle fal elck van partyen contrahenten hem vindende gelaedeert, mogen beklagen voor de Juge competente ftjnder Parthye , en den Officier felve ex officio fal fchuldigh zijn daer over te klagen. Ende die bevonden fal worden lichtvaerdelijck in defe faecke gehandelt te hebben, het zy ten vervolge van Partye geintereffeerde, of van den Officier, boven de pcenen in de gefchreven Rechten begrepen, fal noch gemulcfeert en geftraft worden tot arbitrage van de Rechters, naer gelegentheyt van faecken, en qualiteyt van de Perfoonen. Eght-Reglement , over de Steden 5 ende ten platten Lande, in de Heer lij ckhe den, ende "Dorpen, ftaende onder de Generaliteyt. Den 18 Maert i6<6 Gr PI II. Deel, f. 2429. I. ALle Perfoonen, van wat ftaet, conditie, gemoet of gefintheyt fy zijn, die hen na de publicatie van defen, ten Houwelijck willen begeven , fullen gehouden wefen in Perfoon ende ten overftaen van Ouders, Vooghden, Bloedtver wanten, of andere eerlijcke Getuygen, te compareeren voor de Magiftraten , Commiftariften van de Houwelijckfche faecken, of Kerckenraden, foo wel G g g g g in  8i3 II. Tweede Boek in de Steden, als ten platten Lande, ende aldaer verfoecken, dat hen drie Houwelijckfche proclamatien gegunt fullen werden. I l De infchryvinge van de geboden fal gedaen werden by de Magiftraten, Commilfariffen van de Houwelijckfche faeken, ofte Kerckenraden , foo wel in de Steden, als ten platten Lande , daer de Verfoeckers beyde woonen of rehdeeren, ende laetft een jaer en fes weecken hebben gewoont of gerefideert, of ter plaetfe van yeders voorfz Wooninge of Refidentie, byaldien fyluyden onder verfcheyde Jurisdictiën woonen of refideren. Van wegen het Gerechte fullen altydt over de infchryvinge van de geboden moeten ftaen ten minften twee van de Schepenen, met den Secretaris, ofte in lijn afwefen , lijn gefwooren Subftituyt of Clercq. In de Steden fal de infchryvinge van de geene die in de Kercke willen trouwen, voor de Kerckenraedt moeten gefchieden, of ten minften voor den Prasdicant en twee Ouderlingen, en ten platten Lande voor den Praedicant, een Ouderlingh en een Diacon; waer geen Kerckenraedt is, alleen voor den Praedicant; waer geen Prasdicant en is, voor den nabuyrigen Praedicant, die alsdan m loco komen fal, of den Praedicant of Proponent die de vacerende plaetfe waerneemt, en dat dan ten overftaen van den Kerckenraedt, of eenige van dien. Ende indien daer geen Kerckenraedt en is, ten overftaen van twee van de gefchickfte en gequalificeerfte Ingezetenen , zijnde van de gereformeerde Religie. I V. Geen van de Roomfche Geeftelijckheyt, of van eenige Serie, foo fe mogen genaemt zijn, fullen haer onderwinden yemandt in ondertrouw op te neemen , te trouwen of hertrouwen, op pcene voor de eerfte reyfe , dat alle de foodanige de plaetfe harcr wooninge of refidentie terftondt fal Werden ontfeyt. Ende indien fy van het Landt eenige alimentatie genieten, dat fe de faflo daer van fullen vervallen zijn, en voor dc tweede reyfe dat fe uyt ons Landt fullen gebannen worden, fonder daer immermeer weder te mogen inkomen, en foodanige ondertrouwe. fal daerenboven nul en van geender waerde zijn, en niemandt hem vervorderen daer op eenige proclamatie en folemnifatie te doen. En die haer by foodanige la-  VAN db Hv WEL YCK.fi SaECKEN. glp laten ondertrouwen, of oock daer toe raedt en daedt gegeven hebben, fullen verbeuren hondert Carolus guldens V. De infchryvinge fal altydt ende alleenlijck worden gedaen in de publicque Plaetfen voor de Gerechten , of voor de CommifTariffen van het Houwelijck, op de Stadthuyfen , of ter plaetfe daer men voortaen het Gerechte houden fal. Voor de Praedicanten of Kerc kenraden in de Confiflorie, of Kercke daer men gewoon is Kerc" kenrade te houden, op pcene van vyftigh guldens Die voor de Wet of CommiffarifTen voorfchreve in de Steden daer des georuyckdijck is, ingefchreven werden, Men gehouden zijn te betalen twee guldens tien ffuyvers, fonder eenige Sfkortinge. Die m de Kerck ingefchreven werden, fullen oock de Diaconie Armen gedencken , ende fal daer toe een Buffe in alle Kerc ken zijn , om de Aelmoeffen daer in te ontfangen ten profyte van de voorfchreve Armen, te diflribueeren door de geene foo gebruvckelijck is. & y V I I. De infchryvinge fal in de Steden by de Gerechten of Commiffanffen voorfchreve, en ten platten Lande by de Praedicanten in voegen als vooren maer eens des weecks gefchieden, namentlijck des Saturdaghs, en dat nimmermeer voor Sonnen opgangh of na Sonnen ondergangh , maar in de Steden en Plaetfen daer avondtpraedicatien m gebruyck zijn , fal die oock mogen gedaen werden na de avondtpraedicatie. VIII. Soo wie by nacht of ontyde yemandt infchryft, of hem ten houwehjcke laet mfchryven, fullen verbeuren elck vyftigh guldens en foodanige infchryvinge fal nul en van onwaerde "zijn. Indien buyten defen ordinaris dagh in de weecke yemandt foeckt ingefchreven te werden, en daer toe praegnante redenen zijn, waer van de magiftraet en Kerckenraedt refpeftive elck in den haren fullen oordeelen, foo fullen de leges van de infchryvinge tot profyte van den Gerechte , of de CommifTariffen ende Armen werden verdubbelt Doch m de Kercken fal het felve gefchieden gratis, met recommandatie van een meerder aelmoeffe ten profyte van den Armen n ls vooren. Ggggg*- In  g2o H. Tweede Boek: I X. In de infchryvinge fullen de Gecommitteerden van de Gerechtenof de CommifTariffen forghvuldelijck aght geven dat alles fonder' Mghtvaerdigheyt, fonder dronckenfehap , nuchteren, eerbiedelijck, en in des Heeren vreefe toega, en beletten dat voor en geduyrende de infchryvinge geen ftereken dranck gefchoncken en gedroncken werde, op pcene van die contrarie doet,, te verbeuren vyf en twintigh guldens* X. Niemandt fal hem vervorderen, het zy Militaire of andere, indeSteden of ten platten Lande, de Bruydegoms en Bruyts, in het infehryven of trouwen , in het gaen na den Gerechte of Kercke , of in het wederkeeren na huys, na te roepen, te fchutten ofte te fchatten, het zy in het gefellen der felve van of naer huys, met Roers, en die af te fchieten ,. of met het fchencken van ftercke Wateren, Bier of Wyn, het zy in het afvorderen, na gedane infchryvinge of trouw, van Ry-Bieren , of Boxem-Bieren ,. of Quanfel-Bieren, of wat naem foodanige quade gewoonten en infolentien mogen hebben, op pcene dat alle de geene die fulcks doen , voor de eerfte reyfe verbeuren fullen yeder twaelf guldens, voor de tweede reyfe vier en twintigh guldens, voor de derde reyfe hondert guldens, en noch arbitralijck. daerenboven geftraft. En fullen de Ouders voor de Kinderen, ende de Heerfchappen en Officiers voor de Kneghten, Maeghden en Soldaten moeten inftaen. En indien den Bruydegom of Bruyt, of hare Vrienden , direclelijck of indirecfelijck daer toe yets contribueeren, voor, in of naer het in> fchryven of trouwen , onder wat prsttext het oock zy, foo fullen. fy verbeuren vyf en twintigh. guldens, yeder,, ' .. " " "' ' X h In het infehryven fal men naerftigh onderfoeck doen van de Con^ trahenten gewoonlijcke Namen ,. Toenamen , Qualiteyten , Woonplaetfe, tydt van refidentie of wooninge , ouderdom , of fe vrye Perfoonen zijn-, vry van anderen , of fe minder- of meerderjarigh zijn,.en na de gelegentheyt van jaren, of de Ouders en Vooghden het houwelijck toeftaen , of,, en hoe na fy malkanderen beftaen in bloede of fwagerfchap, of fe fonder bedwangh, fimulatie ende bedrogh, met ma!kanderen in den Echten ftaet willen verfamelen* of fe niet te voorens getrouwt zijn geweeft,.en waer, voorwien,.en wat.  VAN DE HüWELVCRS 5'aECKEN. wat blijde van de Aflyvige: Voornamentlijck fal men lettert op de1 Vreemdelingen cn die in de Militie dienen, en wat meer tot voorkominge van alle beletfel en wettelijcke infpraecke ordinaris in een welgeftelde Regeringe gevraeght pleeght en behoort te worden, om in voorval van faecken de infchryvinge te accordeeren, differeeren, of oock geheelijck af te ftaen, met kennifle en goetvinden van de Magiftraet van de Plaetfe. x n. Na dit onderfoeck by de Gereghten of Commiftariften, ofte in haren name by den Secretaris, aldus gedaen zijnde, fal men den Bruydegom cn Bruyt voor het laetfte afvragen , of fe beyde voor Godt en haerlieden verklaren, alles alfoo te zijn, als fy hebben geantwoordt , en voorneemens zijn als de geboden fonder wettelijcke infpraecke of oppofitie gedaen zijn, haer in den Echten ftaet met den eerften te laten beveftigem Daer op fy beyde eyndelijck fullen: moeten ja feggen. XIII. De onderfoeckinge , ende de infchryvinge in manicre voorfchre¬ve voltrocken, en alles wel bevonden zijnde, foo fullen de Namen, Toenamen en Qualiteyten van Bruydegom en Bruyt, die fe heb* ben, ende de woon- of refidentie plaetfe aengeteeckent worden in> een Houwelijcksboeck, daer toe by de Magiftraten in.de Kercken te houden. X I V- En in het byfonder fullen oock de Secretariffen en Pi*3?dicanten houden een. pertinent Regifter van alle voorvallen,. [foo dagelijcks omtrent de infchryvingen, ende het geven van geboden of folem* nifatien van Huwelijcken voorkomen, om alle tydt te konnen dienen van beright die en daer het van noden fal ziin.-. X V. De Proclamatien van de Ondertrouwden fullen gedaen werden op drie aghter een volgende Sondagen in de Kercken door den Praedicant, een Proponent, of oock by beyder afwefen door den Voorlefer; op het Stadthuys of ter plaetfe van het Gereghte door den Secretaris, fijn Subftituyt,.of oock by beyder afwefen door den. Vorfter. XVI. Ende fal de proclamatie by die vair den Gereghte voortaen» ge-- Ggg g g 3 fchicv  II. Tweede Boek fchieden met defe woorden: De navolgende Perfoonen fullen vergaderen in den Houwelijcken Staet, als N. N. &c. Ende foo yejnandt eenige letfelen of hindernifTen, het 'zy van Bloede, Swagerfchap , of voorgaende beloften, waer door het Houwelijck egeenen voortgangh en foude behooren te hebben , wil voorwenden, die fal het felve in tydts hebben bekent te maecken daer het behoort. XVII. De Kerckelijcke proclamatien fullen foo wel gedaen worden in de Combinatieplaetfen als in de Parochiekercken, als de Ondertrouwde beyde, of een van beyden, daer woonaghtigh zijn, of laetft een iaer en fes weecken gewoont hebben. XVIII. Het welck oock fal gevolght worden, indien een van beyde in andere Plaetfen onder defen Staet gehoorende, woonaghtigh is, of laatff een jaer en fes weecken gewoont fal hebben. En fullen Extraften van de gedane infchryvinge debité moeten werden vertoont en overgelevert, geauthorifeert zijnde met de handt van den Secretaris, of de Praedicanten refpeftive, daer de infchryvinge gedaen is, om alle bedrogh te beter voor te komen. X I X; Op de bloote infpraecke en fal geen Praedicant of Secretaris van den Gereghte, ofte de Gereghtc, of de Commiffariffen van Echtfaecken, de proclamatien mogen opfchorten, maer de Oppofanten gewefen worden tot het Collegie des Magiftraets, ende hare ordre en laft gevolght in het opfchorten ofte niet opfchorten der geboden. X X. Ende indien de Magiftraet verftaet tot opfchortingè, foo fal de felve het verfchil met den eerften, immers ten langhften binnen veertien dagen daer na , of metter min , ofte met uytfpraeck afdoen , ende den Oppofant in het ongelijck gefteldt zijnde , fullen de proclamatien ende folemnifatie haren behoorlijcken voortgangh hebben, ten zy in cas van appel of reformatie, in welcken gevalle de uytfpraecke van hooger Rechter fal moeten werden uytgewacht. X X I. Soo wie ter qracler trouwe ende fonder apparent fondament de  VAN DE HUWELYCKS SaeCKEN. gi3 de geboden fal hebbenWchut, fal verbeuren vyftigh guldens «f meerder, naer gelegentheyt van de Perfoonen, tot MüfvS^d°f Armen, en daerenboven arbitralijck werden s^omi^en Lh^A evenwel partye GeintereiTeerdeJ hjn aftie Sm^^ £^S?S geene die de geboden temerahlijck fal hebben gefchut. Indien een van beyde de Ondertrouwde, voor in nfn, ü elamatien de andere lichtvaerdelijck laten fitten,^ bly/ende onT trouwt, of oock furreptive met een ander vleefchplJirV ^ rg rende, ondertrouwende", of trouwende\"fonder lijcke rechtsvordermge van voorgaende beloften end; oXrtmSw" wettehjek ontflagen te zijn , foo fal de GeinterefTeerde S X* tye ter eerffer mftantie beklagen, daer bv Gsh rl Offi7 , hghtvaerdehjck ende malitieufelijck gehandelt te hebben M l ^pcenen in de befchreven ReVen nogh ^^^^ XXIII Wanneer de drie proclamatien fonder wettelijcke infpraecke wor-  van de HUWELYCKS SaECKEN. 82,9 worden foo de Raden bevinden fullen te behooren; foo niet, fullen de felve van aght dagen tot aght dagen werden volfchreeven , ende fal de productie daer in nodigh, hinc inde, binnen een maendt daer naer worden gedaen, ende Voorts by de reprochen en falvatien van aght dagen tot aght dagen worden' hinc inde gefchreven, alles op pcene van verffeck; ende fullen die van de Raden gehouden zijn de felve faecken binnen een maendt daer naer te termineeren, X L I F. Alle Perfoonen, van wat qualiteyt, conditie of'gefintheyt die mogen zijn, dewelcke fonder voorgaende wettelijcke trouwe met malkanderen vleefchelijck converfeeren, fullen als Hoereerders, en die daerenboven in huyshoudinge en t'famenwooninge fich by malkandëren als Echte Luyden voegen, fullen als Concubinarii geffraff en van malkanderen geftelt worden , fonder ,dat de minderjarige' hiër tegen fullen mogen prastexeeren, dat fyluyden van hare Öuders, Vooghden of Bloedtverwanten geen confent om te mogen trouwen en hebben konnen bekomen. X LIT K Niemandt fal hem vervorderen de foodanige Minderjarige te on^ dertrouwen of trouwen, en die fulcks gedaen fal hebben heymemelijck, of in het openbaer, in Huys , in de Gereghte , of m dë Kercke,. tegens die fal den Officier daer fulcks gefchiedt is, fonder conniventie of compofitië procedeeren tot fufpenfie of deportement van fijn Ampt dat hy bekleet, en voorts tot arbitrale ftraf^ fen naer gelegentheyt van faecken, en fal foodanige ondertrouwe nul en van geender waerde zijn.* X L I V. Alle houwelijckfche Contraden tuffchen Minderjarige, het zy beyde , het zy een van beyde, in het heymelijck of in het openbaar, ten overftaen van Advocaten, Secretariffen, Notariffen, ofte andere publicque Perfoonen, fonder voorweeten en confent als vooren gedaan, fullen oock nul en van onwaarde zijn, en de foodanigeftrafbaer, na arbitrage van de Magiftraten, alle die daer toe raedt en daedt gegeven hebben.) X L V. Sonder dat oock het Placaet by fijne Keyferlijcke Majeftëyt gemaeckt in den jare vyftien hondert veertigh nopende het- contractee- H h h h h 3 ren  $3© " II. Tweede Boek ren yan houwelijcken van Perfoonen, beneden hare jaren zijnde, ende de pcene daer in begreepen, hier mede werdt verandert. X L V I. Indien eenigh Jonghman of Jongedochter boven de voorfchreve vyf en twintigh en twintigh jaren refpective oudt wefende, ende Ouders hebbende, verfochten ingefchreven te worden, fonder te doen blycken van der felver confent, foo fullen de Magiftraten of Prsedikanten de Ouders van den Requirant of Requirante voor haer ontbieden, ende de felve naer infinuatie binnen aght, of ten langhften veertien dagen daer aen , weygerende ofte in gebreecke blyvende te komen, foo fal de felve weygeringe of niet comparitie gehouden worden voor confent ; maer indien fe compareeren, fal men het verfchil met der minne, of met uytfpraecke de plano afdoen, waer na hun Parryen fullen hebben te reguleeren, behoudens evenwel oock den GeinterelTeerden fijn appel of reformatie, in cas van befwaerniffe. X L V I I. # Doch foodanige infpraecke fal niet gelden tegens Weduwéhaers en Weduwen, genomen dat fe minderjarigh zijn , alfoo Wy verftaen dat fe door het eerfte houwelijck geé'mancipeert, en haar eygen vooght geworden zijn. _ a L V 1 1 L V orders , dewyle de ervarentheyt leert dat veele ontydelijck te famen als Man en Vrouw huys houden, of bruyloft houden ; dat oock veele Doghters en jonge Weduwen beflapen ende befwangert werden van de geene dewelcke fy daar na trouwen, ofte vermeynen te trouwen, of dat fy oock Kraemvrouwen zijn, of geweeft zijn, eer fe ingefchreven worden of trouwen, het welck veeltydts als een dwangh is voor de Ouders, en gelijck een heymelijck raftus, fpottelijck voor Godes Kercken, ftrydende met het Formulier des Houwelijcks, en waer uyt veele verwerringe , quade huyshoudinge, veiiatingen en allerhande fwarigheden ontftaen, tot nadeel van de Republicque; foo hebben Wy geordonneert en geftatueert, ordonneeren ende ftatueeren by defen, dat alle de geene , Jonge Dochters of Weduwen, van welcke[notoirlijck blijckt, eer fe in ondertrouw aengeteeckent of getrouwt werden, dat fe aireede by een woonen als Man en Wyf, ofte ontydelijcke Bruyloften houden, of van  VAN DE HUWELVCKS S AECKEN. gjj van hare toekomende Bruydegoms en Mans gedefloreert of befwangert zyn, fullen vervallen in een boete van veertien ffuld^mlJÏ fullen de Ouders voor hare Kinderen, ende vS t; £ Dienftmaeghden, daer toe raedt of daedt gevende, moetenZhhZ doch aan de huyre der foodanige de betalinge der boetem^ÏÏ?/ korten. En fullen alle defe boeten half en nalf ^d^nm^£ by de ondertrouwde Mans- en Vrouwspersonen , ende fonder eenige detraöie, compofitïe ende conniventie geëxecuteert Zor- _ * X L I X. Geen Melaetfche fullen immermeer met gefondë Perfoonpr, M> nooyt melaet ch geween zijn mogen trouwen, nnhS&M^ fche met Melaetfche, met anders als met confent van de KiSèSSf^'daer fulcks mochte voorkomen> °p ^™ L. Oock geene Chriftenen, onder Ons Gebiedt gehoorende met eemge jooden, Mahumetanen noch Heydenen, op poene JsVoS LI. Geene Gedoopte met Ongedoopte fullen in de Kerck getrouwt worden, ten zy die eerft gedoopt fullen zijn. getrouwt .p. t LIL De Weduwen onder de vyftigh jaren fullen onderhouden mnum lettus, en binnen de negen maenden na harer Mannen doodf S mogen trouwen; maer de Weduwen van vyftigh jaren en dker bo ven, en de Weduwenaers, fullen oock de eerbaerheyt pketfe geven en foodanige Weduwen en fullen niet mogen hertrouwen^binnen fes maenden, nochte de Weduwenaers binnen dri^maenden tenware de Magnaten om redenen daer van quamen l7i^~ LUI. Wf.^wemer of o°ck Weduwe fal nu voortaen ten tweeden houwehjck mogen treden, voor en aleer de felve hare Wefen mdien fe die hebben hare Goederen elck na de coftume van f ,ne t»tkelf7 ReCht? ëefet ?jnd,e ' Men hebben beweS op poene dat die m gebreecke blyft, hy of fy verbeuren fal het aght-  83,x- II. Tweed re Boek aghtfte deel van fijne, of hare Goederen .ten profyte van hare Weefen , boven de boete van de .refpective Weeskameren of Gerechten, daer toe te hellen. li y. Ende. alfoo volgens de Goddelijcke, natuyrlijcke ende befchreven Reghten, in den H. Eghten ftaet , als in eene ordeninge Godts, tot eerlijck onderhoudt ende verbreydinge des Menfchelijcken Geflachts ingeftelt, tuffchen den geenen die malkanderen in Bloede of Swagerfchap te na zijn beftaende , verboden is huwelijcke te contrafteeren: Soo ist, dat Wy de verboden graden die klaerzijn, hier oock hebben doen uytdrucken, op dat niemandt eenige ignorantie en prsetendeere. t l V. In den eerften en fullen niet mogen trouwen eenige Afcendenten met hare Defcendenten , te weeten, Ouders ende Kinderen , opwaerts ende nederwaerts gaende in infinitum. l V i. Insgelijcks niet Broeders met hare Sufters, het zy van volle ofte halve Bedde. l V ii. Oock geen Oomen met hare Nichten, dat is, met hare Broeders of Sufters Kinderen , of Kindts-Kinderen ende Defcendenten, noch insgelijcks de Moeyen met hare Neven , dat is , met hare Broeders of Sufters Zoonen, noch Kindts-Kinderen of Defcendenten , in infinitum, alfoo Oomen ende Moeyen , ten refpecle van hare voorfchreve Nichten en Neven zijn ftaende in plaetfe van Vader en Moeder. l V i i i. Ende wat aengaet de graden van affiniteyt ende Swagerfchap, alfoo den bandt des Houwelijcks door de gemeenfchap des Beddens en vleefchelijcke converfatie foo naeuwe vereeniginge veroorfaeckt , dat Man en Wyf maer eene en zijn, foo verbieden Wy insgelijcks , dat geen Man met de Bloedtverwanten of Magen van fijn overledene Huysvrouwe , noch geene Vrouwe met de Bloedtverwanten of Magen van haren overleden Man, den felven Man en Vrouwe binnen de voorfchreve uytgedruckte graden beftaende, fullen trouwen. Na-  VAN D E HüWELYCKS S'AECKEN. 833 L I X. Namentlijck, geen Man en magh trouwen met fijn Schoon-Docrhter, dat is, met de nagelatene Weduwe fijnes Soons of Dochters boone, ende foo nederwaerts, of met geen Weduwe eeniger fijner Delcendenten -; gelijck oock egeene Vrouwe trouwen en ma^h met hare Schoonfoon, dat is, met de Man van hare overleden Dochter noch met de Man van haers Soons of Dochters Dochter ende alfoo vervolgende met egeene Man, geweeft hebbende van hare Defcendenten. L X. Insgelijcks egeen Man magh trouwen met fijn Stief-Doghter dat is met de Voordoghter fijnder Huysvrouwe, noch met eenige van de felve fijner Voor-Dochteren Defcendenten ; gelijck oock geene Vrouwe magh trouwen met hare Stief-Soone, dat is, met de Voorboone van haren overleden Man, noch met eenige Defcendenten van de felve hare Stief-Soonen. L X I. Insgelijck egeen Man en magh trouwen de nagelaten Weduwe van fijnen overleden Broeder, noch egeene Vrouwe den Man van hare overleden Sufter, het zy de Broeder of Sulfer van heele of halve Bedde geweeft zyn. L X I I. Hier en boven en mogen niet trouwen de Man met de Weduwe fijnder Neve, dat is, met de Weduwe van fijns Broeders of Sufters Soone, noch met de Weduwe van eenige fijner Broeders of Sufters Defcendenten, gelijck oock egeene Vrouwe trouwen magh met de nagelatene Man van hare Nichte, dat is, met de Weduwenaer van hare Broeders of Sufters Defcendenten L X I 11, Geen behouwdt Oom magh trouwen met fijn behouwdt Nighte en geen behouwdt Moeye magh trouwen met hare behouwdt Neve, dat is, geen Weduwenaer magh trouwen met de Doghter van fijns overleden Vrouwe heel of halve Sufter, en geen Weduwe en magh trouwen met de Soone van hare overledene Mans heele of halve Broeder, het zy uyt het eerfte Houwelijck Kinderen zijn of met. J L X I V. Door de felve analogie verbieden Wy alle Houwelijcken tuffchen I i i i i Per-  g34 II. Tweede Boek Perfoonen daer de eene met des anderen Bloedtvrienden in foodanige verboden graden te voorens vleefchelijck in oneght heeft geconverfeert , dat niemandt en magh trouwen fijns Ooms Concubyne, en wat meer diergelijcke inceftueufe voorvallen magh voorkomen. LX V. Ende Wy verklaren by defen nul en van geender waerden , en niet te mogen beftaen, of fullen worden gecontraheert de Houwelijcken die in dusdanige verboden graden zijn. L X V I. En die des niet tegenftaende in houwelijck furreptive moghten komen te treden, of oock ongetrouwt met malkan deren in bloedtfchanden leven, fullen daer over fonder verdragh of diflimulatie geftraft worden aen lyf en goedt , en met alle pcenen in Goddelijcke en befchreven Reghten jegens den Inceftueufe ende de Bloedtfchenders geftatueert. L X V I I. Sonder dat de Officiers, of eenige Onfer Magiftraten hen fullen onderwinden eenige legitimatie, difpenfatie of compoiitie over haer ofte hare oneght e Kinderen te verleenen of te vergunnen, en foo eenige foodanige by haerluyden verkregen of vergunt zijn, verklaren Wy die voor nul en van on waerden. L X VIII. Soo wie oock foodanige inceftueufe Perfoonen met voordaght onderftaet te trouwen, of te ondertrouwen, of daer toe aenleydindinge, raedt en daedt geeft, fal niet alleen van fijn officie, indien hy eenige heeft, ontfet, maer oock daer over geftraft worden arbitralijck, en na exigentie van faecken. L X I X. Indien Onfe onderhoorige buytens Landts het felve doen , fullen fy, wederkerende onder Onfe reflbrt, evenwel als Bloedtfchenders worden geftraft. L X X. Ende alfoo in het aengaen van den Eghten Staet byfonderlijck dient gelet, dat de felve gefchiede fonder confufie der voorfchreve graden, waar door groote fwarigheden in de fucceflien, en anderfints ryfen :. Soo ordonneeren ende ftatueeren Wy midts defen ,. dat indien yemandt verfoeckt ondertrouwt ende getrouwt te werden,  VAN DE HüWELYCKS SaECKEN. g3 den, in diergelijcke voorvallen raeckende de eerbaerheyt en con fufie der graden en dat de Gereghten, Commiflariffen, o?Kerc" kenraden, daer het felve voorkomt, moghten twvffeïn A1C~ aengaende by de voorfchreve Articu en isStSem of l/ fyluyden het felve Onfe Raden van Brab^t^Q^^ ve fullen aengeven midde erwylen de ondertrouw , ende d Vrl clamatie furcherende, tot dat die met kenniffe van faecken hvW toegelaten of geweygert fal worden, foo als na de^Site civile Reghten bevonden wordt te behooren, waer na fich een ve gelijck fal hebben te reguleeren en ye ■ "■■ x L XXI. Vorders om dat Wv oock in ervaring «pV^. Landt, onder de Generalij fchappen, hoereryen, overfpeelen, lightvaerdige t Wm en dooi oopmgen door Kinderen, in weerwil, fpyt, en tot ^onr? Arr°f' heyt van vroome en forghvuldige Onlerf en Vooghden^oock mCC moedtwillige verlatingen wrevelige huyshoudingen , fchofen^n ende andere oneerbaerheden, tot groote kleyna|htin,v°nd fvl' bhcque authoriteyt en verfwaringe van den toom GJdts over del fen Staet, foo hebben Wy geordonneert en geftatueert 0donnet ren en ftatueeren mits defen. 6 u^uceir, oidonnee- L X X I I. Dat niemandt hen fal vervorderen na de publicatie van defes in concibunaetfchap en boelfchap te leven, ende daer bv Concubvnen houden Kinderen of geene daer by hebbende, en daer bv Soo nende of met, fullen verbeuren hondert guldens, endnJeZvm lil feierft°ndt trouwe»'Volgens dit Ons Reglement of ve? laten fonder immermeer wederom mèt haer te comveifeerenvoor en aleer dat fe wettelijcken ondertrouwt en getrouwt ftHen Sn • op pcene van geftraft te worden als openbare" Hoèreerders ende cerftondt werden gepriveert van hare beneficiën, tracfementen' Pen fioenen en officien, mdien fe eenige hebben. End? indfenfe ?n foodanige concubmaetfchap perfifteeren, fullen fy oock da^enbo ven tien jaren openbaerlijck uyt defe Landen werden gebaSen" • Perfoonen ZIJ* die geen goedt en hebben, dief Cfc'- ' ftraft werden na exigentie van faecken. Gelijcke ft raffe eTpJne fullen alle Concubmen die hare Boelen terftondt niet en verhten of daer mede. niet en trouwen na qualiteyt vaö Petföonen en Goe! Imia de-  83-tj H. Tweede Boer deren onderworpen zijn, ende dat oock fonder eenige conniventie, diffimulatie of compoiitie. LX X II I. Wy belaften oock alle Officiers en Magiftraten in de Steden en Dorpen , en ten- opftchte van de Militie op de Schantfeh en Forten, alle Commandeurs, terftondt na de publicatie defes, alle Bordeelen, Hoerhuyfen, Mot- en Ravothuyfen te weeren, te verftooren ende uyt te roeyen., oock geene- van dién immermeer te tolereeren.. L X X I V: Die bevonden wordt eenige Hoerhuyfen op te houden, of hem:, hem te geneeren met koppelerye en hoererye te befchicken, fullen na exigentie. van faecken aen den lyve geftraft worden. L X X V. Is het Vader, Móeder, Broeder,. Sufter, Oöm, Moeye , Momber of Curator, die alfoo fijn Doghter, Sufter, NighteofNeve hadde gelevert, of foo die koppelerye ftreckt tot overfpel, fulcke fullen aen den lyve-na exigentie en bevindinge, felfs metter doodt geftraft worden.. L X X V I. De Hoeren en Hoerejagers fal men vangen, en voor de eerfte reyfe tot difcretie van den Reghten te water en te broode fetten,, en voor de tweede reyfe bannen, geeflelen, of fwaerder ftraffen, tot arbitrage als vooren. L X X V I I: Die fijn-Huys met voorweetens aen Bordeelhouders verhuyrt ,. fal het eerfte jaer verbeuren fijn huyshuyr , voor de tweede reyfe in gelijcke boete-vervallen,. en daerenboven noch arbitralijck werden gecorrigeert. L X X V I I I. Die in fijn eygen Huys. bordeel houdt, fal voor dë eerftê reyfe daer op bevonden zijnde, vervallen in een boete van hondert guldens,, voor de tweede reyfe gegeeffelt en gebannen worden. L X X I X. Soo verre - een - gehouwdt ■ of ongehouwdt Man by confeffie of convictie bevonden wordt overfpel te bedryven meteen gehouwdë Vrouwsperfoone, fullen beyde die .Man. en. die Vrouwe met eeu*- wigh-  VAN de HüWELYCKS SaECKEN. 837 wigh bannnTement, en confifcatie van een gedeelte van hare Goe' deren, ter difpofitie van den Reghter geftraft worden. L X X X Maer is het overfpel begaen by een ' getrouwt Man met een ongetrouwde Vrouw, foo fal de Man als eerloos en meyneedigh met der daedt fijn officie en ftaet verbeuren , indien hy eenige "heeft en waer hy die onder Onfen Lande heeft, en voorts incapabel verklaert worden om eenige ftaet of officie onder Ons Gebiedt te mogen bedienen, en noch gecondemneert worden in de boete voor de eerfte reyfe van hondert guldens , en daar in hem wederom vergrypende , m een boete van drie hondert guldens, ende voorts na exigentie vanfaeeken by banniiTement of anders geftraft worden. ö l x x x r: Ende fal de ongehouwde Vrouwe, fulcks gedelinqueert hebbende, voor de eerfte reyfe te water en te broodt gefet worden den tydt van een maendt, ende indien fe andermael bevonden is fulcks te plegen,, voor den tydt van vyftigh jaren.uyt den Lande geban. nen.. ö LX X XII. En dat af onvermindert alfulcken reght als de geoffenfeerde Partye, het zy Man of Vrouw, tegens de Overfpeelder of Overfpeel fter competeert, foo tot fcheydinge van het Houwelijck, als anderfints na reghten, ende dat alleen voor de Gereghten refpeftive daer fulcks moghte voorvallen. L X X X I I T Geen Overfpeelder of Overfpeeldereffe fal mogen trouwen of na de doodt van de onfchuldige Partye, of na des felfs wetteliick. hertrouwen, met de ■ Perfoon daer mede hy of fy by het leven ofte voor het hertrouwen van de onfchuldige Partye vleefcheliickT geconverfeert heeft. 1 L X X X I V. Die twee Vrouwen of Mans, beyde noch levende, trouwen fullen geftraft worden naer Keyferlijcke Wetten; foo vemand/me* de tweede figh vermenght, de eerfte nogh levende, fal- openbaer lyck aen den lyve, andere ten exempel, fonder conniventie geftrafgr worden., b Li i i fj En:  838 II. Tweede Boek. L X X X V En dewyl in het Landt feer toeneemt de ontvoeringe van Vrouwsperfoonen, fonder dat daer over ftraffe gedaen wordt, en de pcene daer toe ftaende , den ïnwoonderen ten meerendeelen zijn onbekent: Soo ordonneeren en ftatueeren Wy by defen: Dat wie eenigh Vrouwsperfoon, getrouwt of ongetrouwt, hare Man, Ouders of Vooghden ontvoert, geftraft fal worden aen den lyve, na exigentie van faecken, felfs oock met de doodt. En of het gebeurde , het fy door voorvlughtigheyt van den Ontvoerder of anderfints, dat de felve poene tegens hem niet ;en konde worden geëxecuteert, en dat hy geduyrende fijne abfentie met de felve Vrouwe quame te trouwen, dat die trouwe nul ende van o-eender waerde fal zijn, noch eenigh effecf: van wettelijck houwelyck genieten, alwaer het dat de Ouders of Vooghden daer inne namaels eondcfcendeerden. Dat oock alle die geene die kenniffe hebben van de ontvoeringe, ende daer toe met raedt en daedt zyn behulpigh geweeft, na exigentie aen de lyve geftraft fullen worden, en verftaen oock by delen in vigeur te blyven alle de ftraffen en pcenen in de Keyferlijc^ ke en befchrevene Reghten, mitsgaders by de blyde inkomften van den Hartogh van Brabandt, tegens alderhande bloedtfchanden, fodomye en fchaecken van Vrouwsperfoonen , de felve te verkragh■ ten, en diergelijcke gequalificeerde hoererye geftatueert. L X X X V I. Die een eerbare Jongedoghter, minder of meerderjarigh zynde, met fchoone woorden van trouwbeloften, of anderfints, yets wys maeckt, de felve verleyt, en door de byflaep in hare eere krenckt en defloreert, is fe gehouden te doteeren na hare qualiteyt (indien hy fe niet en trouwt) tot arbitragie des Reghters, en tot breucke te betalen hondert guldens. Ende indien hy in voegen als vooren fulcks meermaels aen andere eerbare Doghters doet, fal van fijne alimentatie, beneficie of officie, indien hy eenige heeft , vervallen zyn, en oock na gelegentheyt van Perfoonen en faecken arbitralijck, en na exigentie geftraft worden. Ende  VAN DE HUWELYCKS SaECKEN. L X X X V I I vX dfo° rW-V bevinden dat in Onfe Landen van Brabandt en Vlaenderen refpeftive , van veelderhande Quartieren oSe Kif zijn , by de Huysluyden of andere worden befteedt ^n jfn oock dickwils om een kleyn geldt nytSh S £ de fehf te onderhouden en als v^WSöVScJ^ door de eghte Kinderen, en metter tydt de ReS , ZLr gelijck gefchiedt, Onfe Landen met Bifke7den ?n wg f ? 0n" worden vervult, en de felve ?ot ^ ^^cH^^ andere tot eenige Ampten, als of hetJeght> wfr^X' tn oTenT We;den gebrTkt; foove?bieden fpfeS^ nen Onfer Landen eenige foodanige Kinderen voorL, in ?f te nemen, fonder alvoorens het felve deWéth^^ég^ kent gemaeckt, en haer confent daer over metfSenvS Afll" verkregen te hebben, en fullen de Gereghten nimmeSl^f^ fame cautie doen Hellen, dat fe tot lafte irét en fXn g tigh uyren na de geboorte eeniger Bafïaert-Kinderen df felve in""  g^o II. T w eed e Boek. dye tegens foodanige procedeeren , als by Ons hier geordonneert is., of de gemeene rechten mede brengen, en fal daer -van oock in. het felfde voorgenoemde Boeck tot kofte als vooren notitie ge-' houden werden. L X X X I X. En fal in alle de inceftueufe overfpeelingen en diergelijcke hoereryen, preventie van hooge en lage Juftitie daer toe gequalificeert of geauthorifeert zijnde, plaetfe hebben. X C. Soo wie om billijcke oorfaecken , of .om fijne affairen te verrichten, in verre Landen getogen zijnde, een lange tydt door kranckheyt, gevangenifle, of ander voorval alfoo uytblyft, dat .men van hem niet en kan verneemen, fal de Verlatene , fonder te hertrouwen na de gemeene Rechten afwaghten den tydt van vyf jaren, en na die tydt fal fulcks by de Gerechten aen de foodanige ,, na genomene informatie mogen toegeftaen worden. h X C I. Soo wie fijn Eghtgenoot lightvaerdelijck of malitieufelijck verlaet, ofte uyt onlydtfaemheyt van den houwelijcksbandt aftreedt, doorgaet, en fijn Portuyr laet fitten, met voorneemen om tot fijn Echtgenoot niet weder te keeren, die ftelt de Onfchuldige vry om te hertrouwen, en magh de onfchuldige Partye als te vergeefs en •lan^h genoegh alle middelen tot wederomkominge des Verlaters aengewent zijnde, daer over klagen elck aen de Hoofdtbancken daer onder hy of fy gehoort , dewelcke na ryp onderfoeck ende .genoeghfaem ' blyck van den tydt en malitieusheyt der verlatinge, ende na voorgaende indaginge des Verlaters, foo en daer het behoort, aen de onfchuldige het hertrouwen fullen mogen toeftaen, en fal daerenboven foodanigen Veriater .uyt Onfe Landen voor altydt gebannen worden. 75 X C I I. Alle boofe converfatie en bitterheyt, welcke dickwils den grondt feyt tot verlatinge en weghloopingen van malkanderen, fal na de kennifle van faecken by praeventie van hooge en lage Juftitie daer toe gequalificeert, of geauthorifeert zynde , ernftelyck worden geftraft met geldtboete, gevangenifle, ende anderfints na Rechten, fonder dat de Jeught, of de gemeene Man , met geraes of complotterye, of eenige handtdadigheyt, onder den naem van de Beer  van DE HüWELYCKs'SaECKEN Q té jagen, of anderfints, eenige infolentien tegens foodsnW  VAN DE HUWELYCKS SaECKEN. catfen te mogen trouwen. Laftende een yedereen hem hier na te reguleeren. Ende op dat niemandt hier van ignorantie en pratendere, werdt geordonneert dat dele van de PrcEdickftoel na de prsedicatie fal werden afgekondight, Gedaen in den Hage den 10 Tanuarii 1657.. ' Ediót van de Staten van Hollandt en WeflVrieslandt , waer by geftatueert werdt, dat m Huwelijcken geen af fel of reformatie valt, foo wanneer het oordeel van den Rechter over een komt met het gefuftineerde van de Ouders , of van den langlevende. Den. 27. Januarii 1663. Gr. Pk III. Deel,, f 505. N£ 3. DE Staten van Hollandt ende Wefl-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien of hooren lefen , füut, doen te weten^ Dat Wy m ferieufe aghtinge genomen hebbende den teneur van Onfe Refolutie, genomen op den vyfden December des jaers vyftien hondert feven en tnegentigh, ftatueerende dat in matnmomele fiecken daer inne de verklaringe van de Maofftraet met de verklaringe van de Ouders, of de knghVvendevT de felve over een komt, van de voorfchreve verklaringe niet en fai mogen gereforrneert, geappelleert, geprovoceert, of eenige provifie daer tegens verleent worden. Ende geconfidereert de noodtfaeckehjckheyt van de exaéfe obfervantie van den inhouden der SOO fq? ^fT Uyt Vede en/iverfche redenen en refpeften. bOO IST, dat W..y na voorgaende nader deliberatie, renoveerende ende amplieerenae de voorfchreve Refolutie, goedgevonden geordonneert ende geftatueert hebben , vindengoed&t, oraTmeeren en ftatueeren by defen in forme van perpetueel Edict , dat in het toekomende different of quaefde ontftaende tuffchen Kindt of Kinderen ter eenre, ende de Ouders of de langhftlevende van de fdve ter andere zyde, m1 materie of over faecken van Huwelycken foodanige faecken en differenten afgedaen fullen worden, ten S' fien van de Edelen en Suppooften van Onien Hove, by den felven Hove, ende ten aenfien van alle anderen, behoorende onder Kkkkk ? oV  11. Tweede Boek de Jurisdictie van de Gereghten in beflooten ende bemuyrde Steden van Onfen voorfchreven Lande (den Hage daer onder begrepen) by het Collegie van de Wet, of van den Gereghte in de felve Steden , daer over foo veel doenlijck in vollen en compleeten getale, ende immers niet beneden twee derdeparten van het Collegie praefent zynde , uytgefondert binnen de Stadt van Delf, alwaer het felve fal gefchieden by Schepenen, midts insgelycks daer over ioo veel doenlijck, in vollen en compleeten getale, en immers niet beneden de twee derdeparten van de felve Schepenen praefent zynde. Ende dat die van Onfen Hove, Wetten ende Gereghten, mitsgaders Schepenen voorfchreve , daer inne na verhoor van Partyen met behoorlijcke kennifle van faecken fullen difponeeren fummarie ende de plano, foo als fyluyden fullen bevinden te behooren. Ende foo wannneer der felver difpofitie ofte verklaringe overeen fal komen met het goedtvinden en gefuftineerde van de Ouders, of den langhfllevende van de felve , dat alsdan de voorfchreve difpofitie , of verklaringe by den voorfeyden Hove, by die van de Wet ende Gereghte, of by Schepenen als vooren gedaen, volkomen effect forteeren fal, fonder dat daer van geappelleert, gereformeert, geprovoceert, Revifie, ofte eenige andere provifie van Juftitie verleent fal mogen worden; met dien verftande noghtans, dat het felve tot geene andere als de voorfchreve Plaetfen, Magiftraten of Reghters in den voorfeyden Onfen Lande fal werden geëxtendeert. Ende ten eynde niemandt hier van ignorantie praetendeere, nemaer een yeder weten moge, waer na hy hem hebbe te reguleeren, foo begeeren Wy dat defen op de Rolle van den Hoogen Rade, ende van meergemelden Onfen Hove , mitsgaders in alle de beflooten Stede van Onfen Lande gepubliceert ende geaffigeert fal worden, daer ende foo als in alle gelycke gelegentheden gebruyckelyck is, en behoorde te gefchieden. Gedaen in den Hage onder Onfen grooten Zegele op den 27. September des jaers onfes Heeren ende Salighmaeckers 1663. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Ende was geteeckent, Herbt. van Beaumont. Elu-  van de Huwelycks Saecken. g47 Elücidatie , uan de jirticulen in dè Politique Ordonnantie , waer by de overleden Huysvr ouwen Broeders of Sufters Dochter verboden werdt te trouwen Den zi, Mey 1664, Gr. PI. II. Deel, f. 3i7o. DE Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien ofte hooren. lefen, faluyt. Alfoo in het fevende, aghtfle en andere volgende Articulen van de politicque Ordonnantie fchynt te refideeren eenige duyfterheyt, of namentlijck onder de graden van affiniteyt, in dewelcke het niet en is gepermitteert te trouwen, mede verftaen moet werden verboden te zijn, met fijn overleden Huysvrouwe Broeders of Sufters Doghv ter Huwelijck te contraóteeren, vermits aldaer onder de enumeratie van de verboden graden van affiniteyt het voorfchreve cafus in fpecie niet en is geëxpreffeert. SOO IST, dat Wy daer in willende voorfien, tot elücidatie ende ampliatie van het voorfchreve aghtfle en volgende Articulen, by forme van interpretatie goedgevonden hebben eenen yegelijcken van Onfe goede Ingezetenen &te waerfchouwen ende bekent te maecken, alvooren daer op tot meermalen gehadt hebbende de confideratien ende het advis van Onfen Hove, dat Wy alsnogh , conform voorgaende iterative difpofitien, verftaen, dat foodanige Huwelijcken als vooren , niet tegenftaende* daer van geen fpeciael verbodt in het voorfchreve aghtfle en volgende Articulen en is gedaen, zyn , en by Ons fullen werden gehouden voor ongeoorloft, en niet gepermitteert. Verbiedende dienvolgende allen ende een yegelijcken foodanige Huwelijcken te contract eeren, op poene in het dertiende Articul van de voornoemde politicque Ordonnmtie begrepen. Ordonneerendë en bevelende de Praefidenten en Raden van beyde Onfe Hoven, den Advocaet Fifcael en Procureur Generael, mitsgaders allen anderen Officieren en Jufticieren van Onfen Lande, tegens de Overtreders ende Contra* venteurs van defen te procedeeren, ende doen procedeeren na behooren. Ende ten eynde niemandt hier van ignorantie en prseteiv dere, nemaer alle ende een yeder weeten moge waer na hy hem hebbe te reguleeren , begeeren Wy dat defe alomme daer het behoort ,. ende te gefchieden gebruyckelijck is, fak werden gepubliceert en geaffigeerL Gedaen in den Hage ondér Onfen grooten Zegel op den zi. Mey des jaers. Onfes. Heeren en Salighmakers »074  g48 II Tweede Boek 1Ö74. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. Was getekent, Herbt. van Beaumont. Placaet van Ampliatie, by de Edele Mog. Heeren Staten van Zeelandt gearrefteert of de Toliticque Ordonnantie , wegens de fware en grouwelijcke Sonden -van Ontuchtigheyt, Hoererye, ende Overfpel, tgc. Den 18. Maert 1666. Gr. PI. III. Deel, f. 59Z. Na. 18. DE Staten van den Lande en Graeffelijckheyt van Zeelandt, allen den geenen die delen fullen fien ofte hooren lefen, faluyt. Alfoo Wy tot ons groot leetwelën en droef heyt in ervaringe komen, dat de fware en grouwelijcke fonden van ontughti dat den reghten en fuyveren Godtsdienft, die Ons Godt de Heere in fijn H; Woordt heeft geopenbaert, ende in dele Landen foo genadelijck gegeven naer behooren fal werden gecelebreert, aen de eene zyde met het doen van ftightehjcke praedicatien ende gebeden , conform het heylige Woordt des Heeren, en den reghten fin die den Heyligen Geeft in de Goddelijcke Texten uytgedruckt heeft, en aen de andere zvde met het naerftigh toehooren en fra?quenteeren van de ielve bv-fonderhjck op den Ruftdagh, die Godt de Heer daer toe van de andere dagen heeft uytgeiondert. Wy verbieden derhalven wel expretielyck, dat op den dagh des Heeren. geen Winckels fullen mogen werden geopent om te koopen en verkoopen, geen Kraamen voorgelet, geen Gewaflèn- ofte andere Eetwaren langhs de Straten geleurt, op pcene dat de Winckels die contrarie dit gebodt fullem werden geopent, voor den tydt van fes weecken fullen worden o-e~ ilooten gehouden, en voorts op de verbeurte van de Waren die pubhcquelyck fullen werden voorgeler, of langhs de ctraten te koop gedragen,. r Geem  II. Tweede Boek I V. Geen Herbergiers in de Steden, of die aldaer publicquelyck Wyn of Bier tappen, of wel Brandewyn met de kleyne mate in de Winc- ' keltjens of Kelders verkopen, fullen het felve geduyrende den geheelen dagh des Heeren niet vermogen te doen veel min aldaer eenige gelagen te fetten, of anderfints aen yemandt eenigen Wyn, Brandewyn of Bier uyt te venten (de reyfende Luyden alleen uytgefondert) op pcene dat foodanige Herbergen, Huyfen, Kelders of Winckels voor fes weecken fullen moeten werden geflooten , fonder daer in geduyrende dien tydt eenige neeringe te mogen doen. Ende fullen daerenboven alle die geene die bevonden fullen worden contrarie dit verbodt in de voornoemde Herbergen, Huyfen, Winckels of Kelders te drincken, of gelagen te maecken, t'elcken verbeuren de fomme van vyf guldens. Wy verbieden wyders, dat niemandt, foo wel ten platten Lande als in de Steden, geduyrende den geheelen dagh des Heeren fal mogen kloffen, kaetfen, balflaen , op de Schuyf- of Truktafel fpeelen, noch oock de Gans trecken, na de Gaye te fchieten , of op andere dagen yemandt tegen fijn wille of danck daer toe conftringeeren, als mede op den felven heyligen dagh niet onbehoorlick langhs de Straten en Wegen, met Wagens of Paerden te rotfen of te rennen, veel min met Kaerten of Dobbelfteenen te fpeelen, op de boete als vooren, die ten platten Lande door den Schout by praeventie fullen worden geëxecuteert, en de helft van dien bekeert tot haren profyte, ende de andere helft ten profyte van den Armen. Wy verbieden mede wel expreffelijck, dat geene Bruylofsfeeften, Rouw- of Kindermalen des Sondaghs 's middaghs fullen mogen werden gehouden, of ten platten Lande tuffchen de twee praedicatien eenige dooden begraven, of dien geheelen dagh eenige Kramen geopent, al was het ten tyde van een vrye marckt, noch oock op den felven dagh eenige exercitie van Soldaten of Burgers gedaen, ten ware het felve foo vroegh in den morgenflondt gefchiede, dat den Godtsdienft voormiddaghs daer mede niet en wierde verfuymt; op pcene van daer over in de beflooten Steden ten aenfien van het eerfte lidt van dit Articul, te fullen verbeuren vyftien guldens, ende ten platten Lande vyf guldens, aldaer te executeeren als vooren. Ende  VAN DE HüWELVCKS SaÉCKEN. & geene die herben Godts groöte Nrem 7^ 5 ? 1% , aI3e de' en ïnftellingen met opfet c^e^^M^^ na de gemeene Reghten pubiicqudiickmïï i 7 befpotten, door de Tonge fullen v^^^^f^c^V^^ Pricm fcaffè gecorrigeert, andere S^e^'&f Godes Naem, fijne Heylige Sacrament™ .3 1 • f &eene die ïn de mondt neemen, of^ni^TrS' ÖellJck misWken en felven of haer EvenMdto^pS?1 meTT" ofwel aghterhaelt wordende , vW yede'r rëvt Ö? me van fes guldens, fonder dat deVmdSc^Z^ ' ^ of vry wefen alfoo Wy ver^ MW&^^U^ Hoedt of ander pandt door 's Heeren fc2 den «nomen en de êüders fiWn&lêoS^^Ö & de voorlchreve boete voor hare Kinderen te beSli r( Vf de Schouten ten ptaen Lande hiet va„» & pers, en generalijck alle en een veder kSÏÏj j ralle„ Boec^erkoone Gefchriften en Boecken dVhv d. Provincie, gee- Leeraers voor foodan'gewerden Lt ^T^l en orthodoxe" puWicouelijck, noehoofk ^de4^fe»«fe bieden' Het verkopen van-alle lightvaeXe Böfdken HVd ferevnen ,- Pasquillen en andere■ iLafterf^H^h p »' Liederen, ReNaem of AuthV,- op pinè daï de ^ %°f B°ecken' fonde< hebben gedaen, fal veiblireu L gu die contrarie defes fal feck, Êiedt, Referey^^^ ben, en dat bt^Sm^^Ê^c^A^È^f' flooten blyven. vvincket les weecken fal moeten ge- bevinden dat ^«*«tade Onfe voorgaende & caten,  g^8 II. Tweede Boek caten , daer by Wy alle Comedien , Batement- en Rethorijckfpeele'n , ende generalijck alle lightvaerdige Vertooningen hebben verboden, de felve eghter hier en daer inbreecken door conniventie en toelatinge van eenige Magiftraten in de Steden , en AmbaghtsHeeren ten platten Lande; als mede de ongeoorlofde Loteryen en Ryffeleryen, byfonderlijck ten tyde van de vrye marckten , ende Wy daer tegens op nieuws willende voorfien, hebben goedtgevonden by defen te ordonneeren, dat voortaen geen Magiftraet ofte Ambaghts-Heer eenige Comedien , Batement- en Rethorijckfpeelen (de gepriviligeerde Kamers of Gilden in de beflooten Steden alleen o-eëxcipieert) en generalijck geen lightvaerdige Vertooningen, onge- : oorlofde Loteryen en Ryffeleryen, het zy op de vrye Marckten of op andere tyden en fullen mogen toelaten of conniveeren, maer geobligeert zijn die te weeren, op pcene dat de Magiftraten inde Steden contrarie doende, deswegens als Overtreders van Onfe Placaten fullen worden aengefien , ende gehouden zijn aen Ons daer . over contentement te geven, en de Ambaghts-Heeren, of wel hare Schouten en Magiftraten, fulcks doende of conniveerende, fullen deswegen t'elckens vervallen in een boete van twaelf guldens , by den Hooft-Ofticier te executeeren. I X. Overmits Wy bemercken dat de Ingezetenen meer en meer afwyckende van de oude Nederlandtfche eenvoudigheyt van fpreecken, met dewelcke men pleeght te kennen te geven, ende oock te geloven het geene fy ter goeder trouwe den anderen toefeyden en beloofden, nu veele daer van haer begeven tot hghtvaerdigh eedtfweeren, waer door Godts Heylige naem niet weynigh werdt misbruyckt, foo verbieden Wy wel expreffelijck, dat niemandt eenigen eedt of belofte, met aenroepinge van Godes Heylige Naem voortaen fal mogen doen , ten zy hy daer toe wettelijck door de Overigheyt geroepen of geordonneert zy, of wel foo wanneer eenige andere occalie moghte voorvallen daer fulcks foude geoorloft wefen, en fonder misbruyck van Godts Heylige Naem konnen gefchieden , op pcene van te verbeuren voor de eerfte reys twaelf guldens, de tweede reys dobbel, ende de derde reys arbitrale correctie. X. Alfoo de ongereghtigheden en dieveryen in den Lande feer door- breec-  van DE HUWELYCKS SaECKEN. ' breecken, en daer toe dagelijcks nieuwe praflycquen werden uvt- ren, dat foo yemandt aghterhaelt kan worden , fijn EvennTeften door Eiie ofte Gewighte , of door eenige andere pKq^ lS die oock foude mogen wefen, te hebben bedrogen, en Ze Goe weien wIT^ ^ut^ g£tr0cken > niet Ski ^ gouden wefen het felve wee dobbel te reffitueeren, maer fal noch daeren boven als een falfaris geftraft worden; en byaldien de ongereetSheden en Dieveryen tegens het Landt, Kercke- of W^SSSS fouden mogen begaen wefen, foo fal daer van vooreeriWwde? X I hePnemen v™^ ^^g^? en dieveryen mede behoort H a/ r? vaiVdeL goede naem en faem van fijn Evennaeften , die fondsen^eT^V™* *h ^ Soedt' d^ ru-% 1misdaedt feer de overhandt neemt, en ter contrarie die £hrr/lllJcke/n Borg^jcke deught, die ons leert en Xeertde ^vS^TT^ ^ EJenna|ften ™ te ftaef, t'eenemael verdwynt, daer voor nochtans de Goddelijcke Wet niet vergeeten heeft te forgen, foo wel als voor het goedt leven ™ tKïr^ Wy n?digh gGaght *^«™M^t insgelijcks te voorfien , en vervolgens geordonneert, dat foo wanneer yemandt eenigh Gemeenfchap , Collegie of byfonderPerfoon eenige quade handehnge mis-comportement in fijn beroep of B m gerkjeken ommegangh, het zy van ontrouw, of van eenige andei-e mahverfatie of quade faecke , hoe die oock foudemolln wefen" m pubheq of in het particulier aenwyft, en daer mede betchuS fal op het verfoeck van de befchuldighde Partye gehouderSredenen van wetenfehap te geven, of wel die geene" dieTem rnkïs fal hebben aengebraght, te noemen , fonder fich daer omtrent te mogen excufeeren, of om des te doen, eenigh uytvlught foecken felfs niet onder pretext van fulcks in het gfmeen ofte langhs de Straate gehoort te hebben,.maer gehouden lijn de Perfoon tlnoemen die hem het felve eerft heeft aengebraght, ende foo de genoemden den eerften Autheur niet en &■ die fal alsdan gehouden M m m m m z zijn  $60 II. Tweede Bpek zijn te noemen die hem de befchuldinge eerft heeft bekent gemaekt, om alfoo by gevolgh te komen tot den eerften oorfprongh , waer Uyt, en yan wien de felve voorkomen; en in cas de befchuldiginge waeraghtigh zy, willen ende begeeren Wy, dat de fchuldige na merite en exigentie van faecken, fullen worden geftraft, of indien fy niet fchuldigh gevonden en werden, dat alsdan de valfche Uytftroyers en Faemrovers, met de eygene ftraffe , andere ten exempel , fullen werden geftraft , als die geene verdient foude hebben, die valfchelijck waren befchuldight en aghterwege gedragen ; het welpke VVy willen en verftaen dat ftriclelijck fal werden geëxecuteert, felfs tegens de geene die den eerften Autheur niet zijnde, nochtans weygerigh blyft die aen den dagh te brengen , alfoo hy fich daer door felfs den eerften Autheur van decalumnie, tot lafte van fijn Naeften, vrywilligh komt te maecken. X I I. Aengefien dat alle Macht en Heerfchappye in de Wereldt van Godt is gefteldt om de ïnwoonderen onder haer gehoorende , tot haer tyde'lijcken en eeuwigen welftandt wel te regeeren , daer toe dan uyt den Volcke de gequalificeerfte, verftandighfte en getrouwfte moeten werden verkooren, die Vyanden zijn van gierigheyt,, ende alle quade faecken , ende dat derhalven foodanige verkiefinge moet vry zijn van dwangh en beloften , en niet mogen verkregen werden door eenige voorgaende onderhandelinge en toefeggingen , het zy van voordeden in gelde of andere beneficiën daer voor te genieten, of een gedeelte van de gagie en tracfementen, aen de geene te beloven die yemandt door felfs afftandt ofte anderfints tot een Ampt helpt promoveere» , foo als Wy vreefen 4at in defe verdorven eeuwe maer al te ver is ingekroopen, tot groot nadeel van het gemeene befte , en prsejuditie van Weduwen en Wefen,. wekkers Goederen en welvaren onder foodanige Adminiftrateurs foude konnen vervallen, daerom hebben wy geoordeeit Onfen plight te zijn daer tegens mede te voorfien , gelijck Wy in den jare feftien hondert twee en vyftigh tegens het ontfangen van giften en gaven hebben gedaen. Verbieden derhalven wel expreffelijck alle foodanige handelingen en nondinatien tot het verkrygen van Ampten te gebruycken, op poene dat foo wel die de beloften daer. toe doet,, als dié de felve ontfanght, om de voordeelen daer van t2. genieteny mee een peeunieele boete, of wel anderfints naer gele-  VAN DE HUWELYCKS SaECKEN. g6r ftlven door beloften «cZg^Z$**$^*£ het fentiment en Partye te fullen voW» J„ alt00s «aemfle oorfaecke van haer p omo™eTfc. end^- Jr™ d'e VOordigh noch foodanige beloften, ^rftSCf gen, als in dit Articul vermeit ftaen f™^« • ? j e han<3eImdie verklaren Wy by Sfe^S^tZ^Z^ ±' Se„, gehjck Wy de fe.ve ^^^^^ XIII En overmits d'e moetwilligheyt en' wrevel va„ w - de gemeene Reghten is eeftarnéprr mo„, „ i feelandt en Placaet, ««W^4«hS^^^Jv?T^ 010 foodanige publicque Perfoonen ^1naI^^^g*?,ge» \an geftatueert, met de helft te vergrooten n daer b5r X r V Wy werden tot ons groot leetwefen o-ewaer Mm au „ ke fonde rm hoererye en overfpeImeTr en nt a ^uweIlJc" m een tydt daer men niet alleen vS d^^^ ^^T^' alle fouden behoorde afftant te doen %? a aeI °0ck' ™ reghtvaerdigen toorn van dental aft? ^^J^^ de voorgaende zegeningen wederom deelaS te wo Jf ?H" ^lo^rfllrTli^t ^ac^en^ geëmaneert, by defen te v^Ênwfn maer ooe^T ^f*1 negende Articul van het MvepZZl v?rmeltt t^fiï m het voorts de ffraffen te befwaren met een S' tG verdubb1elen' ™ die voor de eerftemael 1ï S^t^°°r ^ g6£ne getrouwde Vrouwsperfoon, en dat de Yeene^£ ?"i ^ °^ TOrdetweedemaelcommi^5aaat& Mm.m:mm:3; x  gfo, II. Tweed e Boek fchavotteert. Belangende het vierde Articul van het voornoemde Placaet, raeckende de vleeffchelijcke converfatie van twee ongetrouwde en vrye Perfoonen, werdt by Ons mede wel geconfirmeert, doch met dien verffande, dat de gedefloreerde Vrouwsperfoon befwangert zijnde , of aireede Kindt of Kinderen hebbende, gehouden fal zijn de felve tot haren laffe te onderhouden, fonder dat de geene die haer misbruyckt heeft, daer toe fal wefen geobligeert, ten ware by het affterven van de Moeder , of oock eenige Bruytfchat aen de gedefloreerde te geven $ zijnde oock Onfe expreffe wille en begeerte, dat de Officieren voortaen over defe fonden van onkuysheyt niet en fullen mogen compofeeren, noch oock de felve wetende of ondervonden hebbende te verbergen of firnuleeren, maer gehouden wefen die aen den dagh te brengen , ende den fchuldige publicquelijck te calangeeren , ende voorts defe en voorgaende Placaten ftricfehjck fonder conniventie executeeren, fonder daer van eenighfints te blyven in gebreecke, op pcene van contrarie doende, daer over van fijn Ampt te fullen worden gefufpendeert, of oock na gelegentheyt van faecken gedeporteert, alsmede de Wethouders die daer aen de handt fouden mogen hebben geleent. X V. Alfoo de Dienftboden, foo Kneghten als Meysjens, gehouden zijn het meefte voordeel van hare Heeren, Meefters en Vrouwen, mitsgaders het befte van hare Familien te foecken, en vervolgens foo wanneer fy moghten voorfien of weeten dat de felve eenigh quaedt, nadeel of fchandael naeckende, of door eenige voorteyckenen te bevrefen was, verbonden zijn het felve, foo veel in haer is, te helpen verhoeden, immers hare Heeren, Meefters en Vrouwen daer van te waerfchouwen. Dan overmits wy in tegendeel onderright worden dat fommige Kneghten en Meysjens haer foo verre daer in vergeeten, dat fy ter contrarie bequame occafie foecken en waerneemen, om de'Soonen en Dochteren van den Huyfe tot onkuysheyt te verwecken, ende effeaivelijck te verleyden, op hoope om daer door naderhandt met de felve tot een favorabel Huwelijck te fullen komen, het welcke in der daedt geen kleyne ftraffe ofte correctie meriteert; foo hebben Wy, daer tegens willende voorfien, voor het toekomende geordonneert en geftatueert, foo als Wy ordonneeren by defen, dat alle trouwbeloften, gepaffeert tuffchen de  VAN DE HüWELYCKS SaECKEN. de Kinderen van den Huyfe ende de Blenttkneoht^ kr tv „ maeghden die geduyrende'haren dienft fchehjck hebben geconverfeert, het zy de felve meerdefof Snd jangh zijn, fullen wefen nul en van onwaarde, £ to^T^" op noyt eenigh Huweljck en fal mogen "tc^^K O-f ders daer m volkomentlijck wilden bewilligen a i• °u" deel de voorfchreve Knechten ^d^^^a^^T' begane ontrouw en onkuysheyt, de Ouders van de kÏ.a'J r begerende, uyt de Provincie7 fullen^eB^etoJ^T^S gelegentheyt en circumftantie van faecken met fwaeX' ilrJe 2 corrigeert, fonderlinge als dit quaedt omtrent S*fari^n§T ren foude wefen aengeleght en gepleeght. ramcleiJailge Kinde- 'r X V I. Wy waren oock voornemens by dit Placaet van amDlratie m fponeeren over eenige gevallen van HuvveliirV a;1 P f • dl~ preffelijck by de oSddtlijcke entj^^^^^ den , maer eghter, na het oordeel van èertigé Godt? en geleerden , by confequentie en uyt «do^^^^eJc^ uyt foude konnen en behooren getrocken te InX 7 f? ons daer in veel difficulteyten zijn bejegem en dat U fte en befte occafie met de Heeren Staten van Holtodt L W,ft" Vrieslandt ome naeftgelegen Bondtgenoten t £reeckei en it PUbllCatIe en afime te doe". »W oock fonder diflimulatie of ver-  ïk Tieem Boek verdragh te executeeren, alfoo wy het felve ten dienfle van den Lande°alibo bevonden hebben, te behooren. Aldus gedaen ende gearrefteert ter Vergaderinge' van de Edele Moo- Heeren Staten van Zeelandt in het Hof aldaer tot Middelburgh den %y. Januarii 1673. Onder ftondt, Ter ordonnantie van haer Edele Mog. Geteeckent, Juflus de Hnybert. Placaet van de Staten van Hollandt en Wefi^ Vrieslandt , houdende interpretatie van het derde Articul van de Politic que Ordonnantie van den jare iy8o., waer by verflaen werdt dat onder het woordt Ouders, alleen werdt verflaen Vader en Moeder , ende niemandt anders. Den 31. Julii 1671. Gr. PI. III. Deel, f. yotf. Nu. y. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geinen die defen fullen fien ofte hooren lefen , falut , doen m weeten: Dat Wy, om redenen Ons moveerende-, in aghtinge genomen hebbende, of oock in gelegentheyt van Huwelijcken, dewelcke in Onfen Lande komen voor te vallen.,, onder het woordt Ouders, vervat in het derde Articul van Onfe politicque Ordonnantie in den jare vyftien hondert taghtigh gedaen emaneeren, mede begrepen werden Grootvader en Grootmoeder, goedtgevonden' hebben by interpretatie van het voorfchreve derde Articul te verklaren , gelijck Wy verklaren, midts defen, dat onder het voorfchreve woordt; Ouders alleenlijck begreepen zijn , ende verftaen werden Vader cn Moeder , en geenfinss Grootvader of Grootmoeder, veel min eenige verdere Vrunden in lineaj afcendemti'.of collater ali, fchoon de felve ten opftchte van andere gelegentheden in plaets van Ouders gereputeerr fouden konnen werden. Ende op dat een yeder daer van kenniffe moge hebben tot fijne narichtimge, foo vinden Wy goedt. dat defe op de Rollen van beyde Onfe Hoven van ju.f.itie afgekondight, ende voorts aen die van de Gereghten in Onfe refpective Steden: gefonden fal worden, ten eynde fyluyden haer daer na.prascife fullen ..hebben te reguleeren , want Wy  VAN DE HüWELVCKS SaECKEN. g£ Wy het felve alfoo bevinden te behooren Gedien v» a tt den 31, Julii !67I. Onder ftondt , TeTordoSe v^d *§ge ten. Geteeckent, ifcrfo. ^ oiaonnantie van de Sta- Placaet j** ^ Staten van Hollandt en JVeft-Vneslandi , tegens het trouwen van TerCoonL LJjj iiïl 'BmS^mw t S weeten: Dat Ons is bekent gemaeckt H^p/r' d°en te den anderen in overfpel geleeft hebbSiS ' J Perloonen met voorfchreven Onfen Landenmet den ' ondeLrneemen in den felve is een faecke ^o^J^Je^ tC hwen' ende h^t ftrydende tegens de dK^^^^^^^^oock dien deelen willen hebben aghtervolSt SOO ist J dl?T,Wy in tegens by Onfe politicque Ordonnantie n^|talSé&^ ^ bende voorfien, ende nochtans het felve beSmX SJ bcn" voor te komen, hebben goedtgevonden P n2 • T C Weeren en gelyck Wy doen mits d^^? y^&%^Wcdea, wat qualiteyt of conditie fy zijn met den^lï ™oonen„ van leeft hebbende, t'eeniger lyT^ê^^^j^J^ treden op pcene niet alleen dat het felve Si?ck ftT^tC gehouden voor nul en van onwaerde, nemaer oöcï d Tden op arbitrale correftie, boven de {fr*dn f« , daerenboven ■m Rcgta» daer jegen^TteU^a^e de Raden van den Hoogen Rade ende ™« nT e tt ^r£ildenten en alle Officieren en J^^hl^v^ ^ H^' ende voorts te reguleeren. E^11^^^0^^1"!^1 i^0^ ^ defe praetendeere, laften Wy dat defe ■ i * !£Porantie en fen Lande fal werden ^b^L ïïf6 m den vooflchreven On- NnniiD pi?  8 66 IT. T weed li Boek Placaet y tegens infolentien aen Bruydegoms en Eruyds. Den i. Augufti 1676. Gr. PI'. III. Deel, f 5-27, N°. 20. DE Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, allen den geenen. die defen fullen fien ofte hooren lefen , faluyt. Alfoo Ons klaghtelijck is te vooren gekomen , dat in de Landen van. Heusden, en in meer andere Plaetfen van defe Provincie, foo wanneer yemandt in den Huwelijcken ftaet fal werden beveftight, eenige ongebonden en dertele Menfchen haer verftouten om voor de folemnifatie van alfulcke Huwelijcken, den Bruydegom ende Bruyt,. of wel der felver Ouders, Vrunden of Vooghden af te dwingen eenige Wynen of Bieren, of wel dë felve te conftringeren tot betalinge van Gelagen, die de felve geduyrende de Geboden van de voorfchreve Bruydegoms en Bruyts, ih de Herberge en Bierhuyfen komen te maecken, ende foo wanneer yemandt fich tegens de voorfchreve exorbitantien oppoferende, weygerigh foude mogen zijn , de voorfchreve Wijnen of Bieren te verfchaffen , of dë voorfchreve Gelagen promptelijck te voldoen, dat dë felve Menfchen alsdan de voorfchreve Bruydegoms en Bruyts, der felver Ouders, Vrunden of Vooghden, met het uytwerpen van Glafen, uyttrecken van Heyningen en Stoepen ,, afihyden en omverhalen van Boomenen Planten,, endë het plegen van meer ander gewelt em outrage foodanigh quellen en moedeloos maecken dat fy eyndelijck haer geforceert. vinden om de voorfchreve Menfchen te gemoet te gaen, ende de voorfchreve Gelagen te betalen; ende nademael foodanige violente afperftinge en extorfie niét en konnen werden geleden, ende dat dë goede Ingezetenen daer van, ende van alle diergelijcke overlaft mogen zijn en werden bevryt. SOO IST, dat Wy wel fcherpelijck hebben verbooden ende geinterdiceert , gelijck. Wy wel fcherpelijck verbieden ende interdiceeren midts defen, dat van nu voortaen niemandt, van welcke jaren ftaet. of conditie hy oock. foude mogen zijn, fich fal verftouten, om van eenige Bruydegoms, Bruyts, of der felver Ouders, Vooghden of Vrunden af te eyffchen , te vorderen of te pretenderen,, direéfelijck of indirecfelijck. eenige befchenckihgeo van Wijn of Bier j.. of andere iiberaliteyten, hoedanigh.de felve oock fouden mogen zijn, anders dan alfulcke dië de Bruydegoms en Bruyts * uyt een  TAN DE HüWELYCiS.S SAECKEN. een vrye en oribedwonge genegcntheyt aen yemandt fullen Mén geven ; dat oock niemandt fal vermogen ten laften van alfu cke Bruydegoms en Bruyts eenige Gelagen te maecken, of eenige Bi£ ren of Wynen in de Herbergen , of elders op der felvei feefke mnge te confumeeren, mitsgaders oock de Waerden van alfulcke Herbergen, of de Leveranciers van alfulcke Bieren, Wynen en e andere Drancken, met fullen vermogen de voorfchreve Bruvde gbms, Bruyts, der felver Ouders, Vooghden en VrundeiïJom -eenige betalinge dienaengaende aen de fpreecken; alles op een boete van twee hondert guldens, te verbeuren by yeder van die geene, dewelcke yets defen contrarie foude mogen^nderimeu fnterdiceren ende verbieden wyders mede wel fcSerpeWcny dt fen, dat niemandt eenige van de felve Perfoonen aen haer Huyfen, lATT V?f!lgaerdeil ? a»de« Goederen direftelijck of indirefWyck fal hebben te befchadigen, of eenige aenleydinge geven, dat de voorfchreve of diergelijcke violentie, ffuys ende ftofichenderye foude mogen werden ondernomen , als publicque Gewelde«aers, of aenleydmge tot publicq geweldt gevende, fonder eenioe conniventie aen den Lyve geftraft te werden. Ende op dat nfemandt hier van ignorantie en pretendere , foo begeereiï Wy dat defen alomme gepubliceert ende geaffigeert fal warden dJr het behoort, ende m gelijcke gelegentheden te gefchieden gebruyckelijckis. Gedaen m den Hage onder het kleyne Zegel van den Lande, den eerften Augufti 1676. Onder ftondt , Ter ordonnantie van de Staten. Was getekent, Simon van Beaumont °ra0nnalltie Placaet van de Staten van Hollandt en pf^ejt* Vrieslandt, tegens bet Overfpel. Den n. September i*77- Gr. Pk III. Deel, f. yo7. N°. 7. DE Staten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den geenen die defen fullen fien of hooren lefen, falut. Doen te weten: Dat Wy om het perpetreren van het delicf van overfpel, foo veel mogelijck af te fhyden , ende de Officieren des •te beter tot onderfoeck van het voorfchreve debiel te encourageren, goedtgevonden ende geftatueert hebben, vinden goedt ende N n n n n 2 fta-  §68 II. Tweede Boek ftatueren by defen, dat van nu af aen de pecuniele boetens, inde feftiende en feventiende Articulen van de Politicque Ordonnantie vermeldt refpecfivelijck , fullen werden gequadrupliceert, ende in reguarde van de Overfpelen, begaen werdende by twee gehuwde Perfoonen, in het vyftiende Articul van de voorfchreve Ordonnantie breeder uytgedruckt, dat die geene , die het felve fal komen te begaen , boven de boete van infamie , mitsgaders het deportement van fijn ampten en officien, en banniflement noch fal verbeuren een boete van duyfent guldens ; dat nademael den aenwas ende het toenemen van het voorfchreve delicf niet alleen is te imputeren aen de geringheyt van de ftraf, maer oock dat het voorfchreve quaet wel infonderheyt werdt veroorfaeckt, door de meenigvuldige compofitien van de Officieren, met die geene die op het voorfchreve delicf geattrappeert of anderfints daer aen fchuldigh bevonden worden; daerornme de felve Officieren wel fcherpelijck te verbieden, gelijck Wy haer verbieden by defen , met yemandt, Wie hy oock foude mogen zijn, ter faecke van een begaen Overfpel, het zy fecretelijck, het zy door tuftchenfpraeck, of ten overftaen van den Rechter, of yemandt anders te compoferen of tranfigeren, op de verbeurte van tweevout van het geene fy ter faecke van alfulcke tranfactie foude mogen hebben genomen, de helft te appliceren ten behoeve van den Armen, ende de wederhelft ten behoeve van den geenen, die alfulcke tranfacfie of compofitie aen den Rechter, faf hebben, bekent gemaeckt ; en by foo verre eenigh Officier ter faecke van de voorfchreve compofitien. of tranfacf ie achterhaelt en gecondemneérf wefende, fich naderhandt voor de tweedemael quame te mifgrypen, dat alsdan de felve fal verbeuren het viervout van de bedongen of ontfangen penningen, te appliceren ende te verdeden als boven, mitsgaders van fijn ampt gedeporteert ,. ende voor infacm en inhabil verklaert fal werden ; ende ten eynde de voorfchreve compofitien des te beter foude mogen werden geweert, dat alle ende een yegelijck fal werden gequalificeert, gelijck de felve gequalificeert werdt by defen, om de voorfchreve Officieren ter faecke van de voorfchreve compofitien te mogen calangeren, ende dat de felve fullen profiteren het gunt daer ïn de voorfchreve Officieren volgens defen Onfen Placate fullen werden gecondemneert. Ende ten eynde niemandt hier van Ignorantie praetendere, foo begeren Wy dat defen alomme gepu- bli-  VAN DE H-UWELYCKS SaECKEN. %fy bliceert en geaffigeert fal worden daer het behoort, ende in ge hjcke faecken te gefchieden gebruyckelijck is. Gedaen in den Ha ge den u. September i677. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de btaten. Was geteeckent, Simon van Beaumont. Refolutie van de Staten van Hollandt en Tf^ell- Vrieslandt , houdende dat het Hof, ende de Regeeders van de Steden , bevoeght zijn , in feecker qeval van de Huwelijckfche -proclamatien te difpenferen. ï)en zó No vember 1678 Gr. Pk III. Deel, f. 508. N°. 8. ZYnde ter Vergaderinge voorgedragen, dat foo nu foo dan by eenige Perfoonen, die van meyninge waren haer met den anderen 111 den Huwelijcken ftaet te begeven , in abfentie van haer Edele Groot Mog. verfoght wierden difpenfatie van de Huwelijckfche Proclamatien of Geboden, uyt oorfaecke van fieckte, verrreck naer het Leger, of naer afgelegen Geweften, en anders,'ende dat die verfoecken fomwylen waren geaddrefteert en geaccordeert aen ende by de Heeren haer Edele Groot Mog. Gecommitteerde' Raden, of de Heeren Burgermeefteren en Regeerders van de refpecfive Steden; ende dat in tyden en wylen eenigh difpuyt foude mogen ryfen, of de gemelde Heeren Gecommitteerde Raden mitsgaders Burgermeefteren ende Regeerders der voorfchreve Ste' den, daer toe wel fouden zijn gequalificeert; is, naer voorgaende deliberatie, goedtgevonden ende verftaen, dat de Prtufident ende Raden van den Hove , ten opftchte van de Edelen ende Suppoo ften van den felven Hove, mitsgaders de Opgezetenen ten platten Lande , ende de gemelde Heeren Burgermeefteren ende Regeer ders van de refpeaive Steden , ten opftchte van de Ingezetenen van de felve Steden, fullen zijn geauthorifeert ende gequalificeert gelijck fy geauthorifeert ende gequalificeert werden by defen, om m abfentie van haer Edele Groot Mog., uyt redenen daer toe dienende, te mogen difpenferen van den interval van tydt, tot het gaen van de voorfchreve Huwelijckfche Proclamatien , " by de Politicque Ordonnantie geprssfcribeert; mits dat alvooren ten minften een Proclamatie fal moeten werden gedaen ; ende dat de difpenfa- Nnnnn 3 tien^  8ro II. Tweede Boek tien, die defen aengaende by de gemelde Heeren Gecommitteerde Raden, of Burgermeefteren ende Regeerders van de refpeftive :Steden fouden mogen zijn gedaen, van effecf kracht en waerde fullen zijn en blyven. Refolutie 5 permitterende te mogen trouwen met de Stiefmoeder van fjn overledene Huysvrouw. Den 31. Januarii 1694. Gr. PI. IV. Deel, f. 377. BY refumptie gedelibereert zijnde op de Requefte, by of van wegen Daniël Hoydonck, aen haer Edele Groot Mog. geprefenteert , houdende, dat hy getrouwt zijnde geweeft met Ariaentje Bont, Dochter van Abraham Bont, in fijn leven Kofter van de Walfche Kerck alhier in 's Gravenhage, ende de felve fijne Huysvrouwe, fonder Kinderen na te laten , wefende komen te overlyden, hy fich in anderen Huwelyck begeven hadde met Maria Williet, ende dat die Vrouwe mede wefende komen te overlyden, hy fich met Trouwbeloften hadde geëngageert met Sara Wallencourt, wefende te tweede Vrouwe van den voorfchreven Abraham Bont, Stiefmoeder over des eerften Suppliants Huysvrouwe ; ende of wel foodanigen Huwelijck by de Politicque Ordonnantie niet was verboden, ende. daer gantfch geen affiniteyt en was tuffchen hem en de voorfchreve tweede Vrouwe , foo difficulteerden echter Schepenen van 's Gravenhage voornoemdt, het derde gebodt te laten gaen, ten zy haer Edele Groot Mog. verklaerden het voorfchreve Huwelyck te folemniferen , gepermitteert te wefen, verfoeckende derhalven dat haer Edele Groot Mog. geliefden te verklaren, dat hy bevoeght foude wefen het voorfchreve Huwelyck met de voorfchreve "Sara Wallencourt te voltrecken: Is goedtgevonden en verftaen, dat den voorfchreven Daniël van Hoydonck fal werden gepermitteert en toegeftaen, foo als de felve gepermitteert ende toegeftaen werdt mits defen, fich met de voorfchreve Sara Wallencourt in den Huwelijcken ftaet te mogen begeven : Laften en ordonneren allen ende een yegelijck die het fou* de mogen aengaen, fich daer na te reguleren. Re-  van DE HUWELYCKS SaECKEN. * Refolutie , niet te mogen trouwen met fan DEn Heer Penfionaris Merfloot heeft ter Vergadering gerat* porteert», dat de Heeren haer Edele Groot Mog gS mitteerden hebbende, in gevolge en tot voldolnihgcvTn der felver Refolutie commiflWl van den twintighlten December laetftleden, geëxamineert de Requefte van Jacob lanknecht K man tot Amfterdam en Maria karagon , mede i^^JSST omme te hebben Afte van difpenfatiel tot het voh«S voorgenomen Huwelyck, breeder onder de Notulen van denWrfchreven^ twintighften December gementioneert; ende is daer nevens gelefen de Requefte by de voorfchreve Jacob Janknecht Weduwenaer van wylen Catharma van Peckftock, nader ter Ver gaderinge geprefenteert, houdende, dat hy Suppliant, benevens" Maria Saragon, die een Sufter was van de overledene Moeder vTn de felVe Gatharina Peckftock zaliger , haer bv ReaneflS Ï^J geaddrefteert aen haer Edele QroJ^g^^^S Edele Groot Mog. m den voortgangh van der Supphanten beraem. de Huwehjck (waer van albereydts twee Kerckelijcke Proclamatien waren gedaen) goedertierentlijck wilden gelieven te bewegen, ende hunluyden daer toe te verleenen haer Edele Groot Mog ll dl^ dlfPe»latieWf5r °P *Is "och geene Refolutie is geval len; derhalven den Suppliant de vrymoedigheyt nam, noch nader aen haer Edele Groot Mog. te reprefenteren, dat fy beyde Supplianten geenfints uyt eenige ongebonden driften, maer met alle modeftie en eerbaer overlegh, en confideratie van de kennifle d e foo over en weder hadden van de gelijckheydt van hare aren middelen en humeuren, tot het voorfchreve onderlingh en*aae ment waren gekomen , 'niet hebbende geweten dat der felver af" geftorvem affiniteyt haer daer ontrent konde hinderlijck ziin, foo als fy dan in opfichte van de Goddelijcke en Natuurlijcke Rechten , m die opinie als noch wierden verfterekt, te weten, dat Huwelijcken m de felve ende gelijcke graden van affiniteyt daer' by met en waren verboden , waer by in cas fubjeét noch quam dat den Suppliant by fijn voorfchreve Huysvrouw zaliger rnaer: weynigh maendën getrouwt zijnde, geweeft, geen Kinderen uyt dat Hu-  2ji It. Tweede Boek van de Huwelycks Saecken. Huwelyck geprocreé'ert waren geworden ; dat oock die faecke albereydts foo verre zijnde geavanceert, dat twee fucceffive Huwelyckfche Geboden in de Kercken tot Amfterdam daer over zijnde gegaen, beyde der Supplianten eere ende fatfoen , door het niet voortga'en van haer Huwelyck , ten hooghften fouden werden gekrenckt, welck. poinft de voornoemde Maria Saragon, een fedige pieufe bejaerde Dochter zynde , haer oock foodanigh ter herten trock , dat fy daer door genoeghfaem in eene mymeringe was vervallen', en van veel fwaerder en bedroefder gevolgen te duchten ftondt', weshalven dan den Suppliant als noch des te meer quam fmeecken, dat haer Edele Groot Mog. aengedaen met een goedertierne compaflie, op dei* Supplianten voorfchreve Requefte favorabel geliefden te difponeren , en aen de felve by de hun verfochte difpenfatie te accorderen: Waer op gedelibereert, ende in achtinge genomen zijnde, dat explicite, en met klare en duydelijcke woorden in de Politicque Ordonnantie Articul XI. werdt geprohibeert ende verboden, dat geen Vrouw trouwen magh met de nagelaten Man van.haer Nichte , dat is, met de Weduwenaer van haer Broeders ofte Sufters Dochter, gelyck in cas fubjeft de eerfte Suppliant is Weduwenaer van de tweede Suppliants Sufters Dochter, is goedtgevonden ende verftaen, dat de Supplianten haer verfoeck fal werden afgeflagen. E Y N D E.  I. Een zaakelijk REGISTER over het gantfche Werk , op de Letters van het A. B. C. A. Aalmoefen, hoe in te zamelen, en by wie uit te deelcn. p. 235-. 236. Advocaten, by eede aan de RoomfeReligie verbonden, moeten dien eed renuncieren. p. «f24. 5-30. 5-33. ƒ41. Ambagts-Jongers mogen hunne Meefters niet verlaten, p. 240. Ambafladeurs mogen niemand 'ter Mifle laten komen p. SSS- s9,. m. 5pc. —— in hare Huifen geen lermoenen' of dienften te laten doen dan in de taal van hare Principalen , en voor geen andere dan die van hare Familie zijn P- 7- m- • trekken voor hunne Predikanten, 6a. guldens 's maands. p. ƒ4. 66. Appel van mindere tot meerdere Vergaringen, p. 158. Approbatie en reprobatie. p. 68. ■ de Claffis van Gornichem gelaft, het beroep te Ooflerwyk te approberen. p. 70. zie eenige gevallen op Beroepin- , ge- Armen-Goederen , hoe beftierd moeten worden in Holland.» p. 213. zonder onderfcheidt van Religie weeckclijcks uit te deelen. p. fy, 24S. Arm-Meefters. Zie Kerkmeefters. Armen mogen van de eene Plaats niet gaan woonen op de andere, p. 233. . hoe te verzorgen en te onderhouden, p. 234. . Arme Kinderen, hoe te onderhouden, p. 236. 237. 1—- mogen niet in Herbergen of Speelplaatfen verkeeren. p. 238. AffelTeurs van den Reftor , zijn vier uit elke Faculteit een. p. 265-. worden alle jaren twee vernieuwd op den 8. Februarii en gek oren by de meefte ftemmen van de geene die het .Lichaam der Univerfiteit reprefenteren. ib. ' wat hun bedieninge is. ib. 28S. -—; hun Eed. p. 267. 291. Atteftatien der inkomende Ledematen p. 164. •-— der vertrekkende, p. 168. Avond-gebeden, aan 't oordeel der Kerken gelaten, p. 165". Avondmaal zal op zulke maniere en tyd gehouden worden , als tot de meefte ltichtinge van ieder Kerke geoordeeld word. p. 164. B- IJ Altaarden mogen niet aangenomen worden zonder confent van de Magiftraat, in de Generaliteit, p. 830. —-7 moeten door de Vroedvrouwen binnen de 24. uren , aangebragt worden. ib. in Zeeland, p. 8fi Beevaart gaan , verboden als Afgodis en onbehoorlijck.' p. Si9. 5-89. 662. Bedelaars , in Holland, p. 792. in de Generaliteit, p. 795-. Bedelarye , hoe fchadelijk en onbehoorlijk die is. p. 232. * mag niet toegelaten worden. Door wat ftraffen te weeren. p. 233. Begrafeniffen , zonder Wyn of Bier tc lchenken. p. 724. Bejaarde gedoopt zijnde, moeten zich ook fot het Avondmaal begeeven. p. A Be-  I. Een zaakelijk Reghter- over het gantfche Werk, Bekeeringe wordt meer bevorderd door bezoekingen en onderwyzingcu der Predikanten, &c. dan door rigeur van .Plakaten. p- \% Beroepinge te Dordrecht, p. 72. , ~ van Jac. Verheik te Rynzatenvou- de. P- 79- 1' J: van iEgid. Binnevcft te Quwer-•' kerk op den Yflel. p. 8i. . van Andr. Volders te Babilonien- broek. p 84. • . van Corn. vande Wegh te Mie- ' werkerk. .P- (.9^f . te Hendrik-Ido-Ambagt. p. 92. . te Maeftricht. p. 04. ■ van Kar. Jan-du Puy, te Ldmui- deh. p. 95- ■ '.. , . van Wolf. Bern. Blanken te Ooft- huifeir. p. 96. ■ van-Adr. Ham te Dircksland. p. 97.'"-'"* ' 'j/\c "r^r 'ifl ho'A nurf 'u-'iiiy 1 —— Formulier van Beroepinge vaftge- fteld. p. 121. —— zonder Beroepinge mag niemand dienft'doen'.1 p.' ip. • waar ih de wettelijke beroepinge beftaat. ■ p. 153. ■ verbindt aan een zekere plaatfe. p. i)4- ■ -loi ;j ' ■ Die eens beroepen is, niag zonder bëwillihge des Kerken-raads niet vertrekken, p. 154. of zijn dienft verlaten, p. iff. Beroeps. koften -(in de Generaliteit) moeten gedragen worden by de Magiftraat» p. 20.. Beurzen , tot onderhoud van Studenten ' gefundeerd te 'sHcrtogenbos , aan te brengen, p. 222. ■ . Biddagen ih oorlog , peftilenüe, &c. te verzoeken, p. i6f. Bidden \ oer de Overigheid ; Ordre daar op in' dc Kerken van" Hollandt. p. 39. ■ Formulier van't Gebedt. p. 41—45. — geen propofitien daar tegens op Synoden te gedogen, p. 46. • Formulier punduelijk te volgen, p. ' ' 'j 1 jBlalphcrriateürs Tonder óogluikinge te ftraffen ...p. ,694. , In?t. Leger p. iif. j$6. In Zeeland.' p. 749.. 3locdfc.han.de tc 'weeren-p".- 791. Bodellen, zie Pedellen. Boeken die feditieus of fchandaleus 'y ij 11, mogen niet gedrukt of geftrooid worden, p. ƒ[ƒ. • moeten eerft aan de Gedeputeerden van den Staat vertoond en toegelaten worden, p. 516. 510. 'i—- handelende van de Religie, mogen niet gedrukt worden zonder viiitatie en approbatie, en van wicn? p. 163. z<7. . . —— Zie Vifitatores Librorum. Profeflbren eri Regenten moeten hun naam en profeflie uitdrukken op't Titelblad, p. 390. moeten alle behoorlijk gevifiteerd en geapprobeert zijn , met meldingè door wicn en. wanneer: wordende anders gehouden , niet uit ,den Schoot der Gereformeerde Kerk voortgekomen te zijn.p.591 welke verboden zijn, zie verboden Boeken." ~— van de Religie handelende , moeten gevifiteerd en geapprobeerd worden, p. 25-5. v an Religie handelende, moeten wettelijk geapprobeerd zijn , of fullen opgehaald worden m Zeeland, p. 691. ; mogen niet uit andere Provinciën gebragt worden zonder approbatie vaa aldaar., ib. —— die zonder naam uitkomen , als Pafquillen tc handelen, ib. Brandftichters in Braband , hoe te ftraffen. p. 733- 779- Bnl's- Boek , met Godslafterlijke Hellingen en fchadelijke gevoelens opgevuld, p. 693. Bruidegoms'en Bruits, mogen , om vry gelach te krygen , niet geinfulteerd worden., 'p. §66. Buitendyk en P. van Hattem r fchuldig verklaard aan fchrikkelijke Ketterfe en Libertynfc dwalende gevoelens. p, '692. —:— alle hunne byeenkomften te ftooren. ib. Bullen van den Paus mogen niet geëxe. cuteerd worden p. fio. 644. mogen niet geobedieerd worden, p. 6)8. b Burgermeefteren en Schepenen van Leiden 2 weeren aan Curateuren , de Statuten.  [90 de ketters van het A. B. G; . tuten der. Univerfitcic.tc onderhouden, p. 292. , ■ Burgeren van Leiden , den Studenten misdoende , moeten te recht liaan voor Schepenen. ..p. 280.. Bybel: -Octroy, op het'drukken 'ervan cn geen andere q Kerkelijke Vergaderingen te,gebruiken.. ,p. 25*. auihorï%;e op Barent Langenes, om die té 'teekenen. p. 27, ■ nieuwe' Overzéttinge geauthorifcerd, cn ,adeen publicq te gebruiken, p. Waarfchouwinge tegens fuppofitie. P- & • naar het Regiiler der drukfouten, en niet anders te corrigeren, p. 31. alleen op confent der Magiflraat te drukken , en door een geauthori- feerde te teek enen. p. 32. ■ moet gecorrigeerd en gerevideerd worden, p. 33. 78. C. Atechismus 's Zondags namiddags or- ^— dinarelijk te prediken, p. 165-. ■ in de Synode Nationaal onderzocht , overgezien , cn eenpariglijk goedgekeurt. p. 175-. Cenfure over ongeregelde Predikanten, onverhinderd te gaan. p. 114. -— Kerkelijke cenfure is noodigh. p. l 66.. ! , | . • waar over te oeffenen. p. 166. en hoe verre. p. 167. hoe over de Dienaren, Ouderlingen, en Diakenen, p. 168. ■ niet te ontgaan door 't- neemen van toevlugt tot dc Politique judicaturé. p. 212. . Claflen haar verdeelinge , in Zuidholland, p. 184. in Noordholland p. 194. f; zijn verpligt te blyven by de Formulieren van cenigheid , zonder daar tegens aan te gaan. p. 25-6. Clafficaie Vergaderingen , uit welke bcftaan , en wat'er verhandeld wordt, p. 160. , 1.5, ' van de Duitfchc en Walfche. fpra- ken, aübnderlijk te houden, p. 162. — hoe tuffen' de Steden 'Gouda en Schoonhoven gereguleerd, p. 182 " "-—^ de Hoofdlieden te houden.' p, Claflis wat zeggen over een Kerkenraad-heeft, p. 15-4. ColleSen. Zie Paapfe CoPeflen Catechizatieu na de middaghs predikatie te houden, p. 61c. Collegium Theologkum tc ' Leiden ■ opgerecht voor 31. Studenten, p. 3™ — Reglement van 't felve. Upzienfte P- 35i- namelijk de Regens en i|n anapr, art. x_8_ de Subre|en "jnampt , art. 9-i2.de Oeconomus of ■Unpenüer , cn zijn fchaftirige , art. liZH' Profefforen toezigf , art. -"T Beurfcn, hoe veel, aan welke, en door wie te geeven. p. 3^ — Burfalen , hoe zich te gedragen in t Collegie. p. 3sy. 3Ó2. t Reglement onderfcheidener bepaald, p. 362. ,in op^g,. van de Re_ Tui- ZTa l~7- degens, art. 8.-10. ^chafmeefter en Schaftinge, art. n-I9. Profefforen, art. 20-22. Curateuren, art. 23. Beurfen. p. 372. Burfalen. p. Combinatiën moeten ook geftadeliik waargenomen worden, p r| J Comedien. Zie Kamerfpelen Commiffariffen van de Staten op dê Synode verzocht, p. n4. ) — moeten acht neemen, dat geen politique zaken , noch eenige Kerkelyke, Z u Jn,^de Seneraal concernerende verhandeld worden, ib. — moeten tydigh aanfehryven van de n tierkehjekegravamtna hebben, p. 170 Concubmen mogen by geen Papen gehouden worden, p. 711 5 Confeffie der Nedèrlandtfê Kerken , In de Synode Nationaal onderzocht ' en eenflemmig goedgekeurd, p 172.173. Cornpofatie van Officieren over de contraventie van de Plakaten , ftrengcliik verboden, p. u. 12. 13. over de Papillen, p. 4j-0. 5-84. 609. in de Ge- ! ncraliteit. p. 629. C68SCno^kn 'n ZeeIand verbcden. p. A 2 Cor-  I. Een zaakelijk Regifter overliet gantfche Werk Correfpondentie magh by ieder Synodus verzocht en gehouden werden, p. 120. 161. —— tulTchen de Duytfche en Walfche Kercken. p. 163. Curateurs der Univcrfiteit hebben te bezorgen al wat tot voordeel dienen kan, hebben vryen ingangh en ftemminge in den Senaat, en ook hunne byzondere t'zamenkomfte. p. 298. — moeten elk om de negen jaren verandert worden, p. 336. —— der Univerfiteit worden gefteld by H. H. Staten.. Wat hun werk is. Hebben altyds vryen ingang en ftem in den Senaat.. Zyn gedurende hun-leven, p. 269, D.. T"\ Ag des Heeren y te vieren in Zee*-* land: p. 703. 748.85-5. Geen Bruiloften of maaltydcn te houden., of dooden te begraven, p. 749.. In de Meyerye. p. 757. In de Generaliteit. , p. 759. 772. 774. 799. In Holland, p. 791. 802. Defloratie, höe te boeten in de Generaliteit, p. 838. Deputati Synodi aan te ftellen , en wat der felver,pligtis; p. 119. 120.12?. 162. Diakenen, hoe te verkiezen, en wat hun Ampt zy. p. iSJ- } '■ '■ - mogen erven ten. profyte der Armen, zonder aan eenigefchulden, &e. verder gehouden te. zyn , dan de zuivereEffecten uitreiken kunnen, p. 242. Diakonie-goederen blyven. alleen voor de Ledematen der Kerke., p. 17. Dienftboden, in. Zeeland, p. 7ff. 862. Dienften in de Kerke zyn vierderley. p. 152. , .-. .; Difcipline moet volgens de Kérken-ordening ftri&elyk gehouden worden., p. 125-. 166—16S. Difpenfatie van Huwelyks- gebóden in zekere gevallen. P..869, Doétoren in de Theologie, wat hun. Ampt zy. v. 156.. Doétores , wat 'voor hunne -Creatie te betalen hebben, en;ho.e gej&eeesd wor> den. p a.68. worden ter eerfter inftantie gecon- venieerd voor't Hof. p. 270. Tomzigtiglyk en na nauwkeurig exa^ en te promoveren: en hoe zulks toegaan moet. p. 275. 294. Doodmalen ten platten Lande in Holland verboden, p. 744. 777. Doodflagen , op kermifleu begaan , niet te remitteren, p. 695-. 697. 718. vermenigvuldigd , hoe ' te ftuiten. P- 7*7- —— in de Generaliteyt. p. 742. 760. 779- ■Doop.,, hoe aan Zieken , buiten de vergadering, te bedienen, p. 126. cn hoe extraordinaarlyk ? p. 163. -—- Getuigen de zuivere letre toegedaan , en vroom van wandel te zyn. p. 164. naar het Formulier,' te bedienen. p. 124. 164. ■ der Bejaarde , die dan oock zich tot het Avondtmaal behooren te begeven, p-. 124. 164-. ■ door Papen. en. Geëxcommuniceerde, te onderzoeken, p. 124. Duellen der Militaire, p. 721. 760. In - Holland Itrengelyk verboden, p.. 729*. In Zeelandt. p. 753. der Studenten verboden, p. 302.. de Seconden te- ftraffen: p. 304. Toezienders. p. 304. 305". .-—- Ncergcflagene moeten by nacht en zonder Gevolg begraven worden, ibid. Duiticjie Schooien. Zie School-ordr.e." E. ' ; - • ' • ■' "pEd 1 igtvaardig-zweeren, in Zeeland ■*~J verboden, p. ,751. om niet- ligtvaardig gedaan te wor- < ■ - den , moeten de Officieren en Magiftraten vooraf onderrichtinge daar van geven. p. 13. - de voornaamfte band van de onderhoudinge ■ der gereghtigheid in de menfcheKj-ke- focieteit p. 13. -Eenigheid het fondament deezerRepubli\ ke , en Godsdienft tot het fondament der eenigheid: - p. 176. 1 Egt-Reglement.-. - Zie Huwelyk». £rns-  op de Letters van het A. B C. Emeriti Predikanten moeten hunne plaatfen waarneemen, tot de beveftinge van een ander., p. 38. Engelfche Kercken (in de Generaliteit) moeten de Claffis onderworpen zyn. p. 20. Erfgenamen ab inteftato houden recht tot Goederen aan de Roomfe Geeftelijkheid getefteert- p. 613. 618. Eupen. p. 23, 102.. , F. "pEeftdagen ,. geen andere dan. Gereformeerde te vieren in Overmaze. p. 562. in de Kerken te onderhouden, p. 123. 165-. Formulieren van eenigheid : welke ? en die te onderteekenen by alle Predikanten, p. 129. Rectoren cn Schoolmee- . Üers. p. 130. Profeflbren der H. Theologie, Regenten, en Onder-Regenten der Collegien. p. 136. Ook by Kranlrbezoekeren, op gelykc wyze als by de Rectoren en. Schoolmeefters. p. f37. 163. Op wat wyze by de Ouderlingen, . wordt gelaten aan ieder Claffis en Synode, ibid. Zie p. 163. mogen niet algegaan worden, p. 2f6. 25-7. Francifcanen mogen hare Goederen niet vermeerderen, p. 508. Franfche Collegie tot Leiden fal gecon. ferveerd blyven. p. 384. G._ GAfthuis - meefters. Zie Kerckmeefters. Geboden. Zie Huwelyk. 1—- mogen in zekere gevallen gedifpën- feerd worden, p. 869. Geeftelyke Goederen mogen niet verr meerdert worden, p. 508. 514. 5.1 ƒ. mogen niet getefteerd worden, p. 610. 616. y Zie Kerken-goederen. Geleertheid is nodig in alle goede. Re- publiqucn. p. 2Ó1.. Geordende Papen mogen niet meer inkomen, 17. Aug. 1702. p. 642. en ingekomen zynde , moeten binnen agt dagen vertrekken, of geapprehendeert-en arbitralyk gecorrigeerd worden, p 644 661. r tt te Lommei in de Meyerye. p. 648-. —7- te Weeren in de Meyerye. p. Gereformeerde Religie aangenomen in Holland en Zeeland, met alle andere Religiën te doen ophouden. Anno i*7ó p. 1. " In de Unie van Utrecht, Anno 1 ƒ79; gelaten aan't goeddunken van die van Holland en Zeeland. De andere Provinciën mogen zich gedragen naar de Pacificatie van Gend.. p. 2. —— aangenomen by alle de Provinciën Anno 15-87. p. 4. — met de magt van 't Land te handhaven, p. 6. te maintineren in Duitsland, Vrank- ryk, en elders, p. 102. ■ in Polen en Littauwen. p. 103. -t— 111 de Palts. p. 104. 107. 109. berechten , in geen Herbergen te houden, p. 15-. Getuigen in den Doop , moeten de zuivere leere toegedaan en vroom van wandel'te zijn. p. 164. Geweer. Zie onbehoorlijk Geweer. Gezangen , welke in de Kerken te gebruiken, p. 124. 166: Godsdienft is het fondament der eenigheid. p. 176. Godshuifen mogen erven , fonder aan eenige fchulden verder gehouden ■ te zyn , dan de zuivere effecten kunnen uitreiken, p. 242. Gravamina moeten aan de Commiffariflen Politicq tydig aangefchreven ■ worden, p. 179. H: TTAbytcn. Zie Kleedinge: Hattemiften in Zeeland' verboden p. 690. 692. Zie Buitendyk. Heidens, m de Generaliteit, p y9f A 3 Her-  I. Een zaakelijk Regiiïer over het gantfehe Werk, Herbergen- niet te houden buitens wegs of buiten openbare Straten, p. 694. ■ niet op Zondagen, ib. in Zeeland. 'p. 74S. • daar doodflagen gefchieden ,• voor eeirtyd te verbieden, p 697. 718. —— mogen in den Haag by gebannen Perfoonen niet gehouden werden, p. 720- Hcrdoopen. Zie Hertrouwen. Hertrouwen en Herdoopen door Papen, verboden, p. p8. 5-43. Hoerery cii Hoerhuizen verboden in Zeeland. 710. 75-4. in den Haag.. p. 720. in Holland.' p. 791. in de Generaliteit, p. 836. nader in Zeeland, p. 849. Hoeren hoe te ftraffen. ib. Hof van Holland heeft te letten op alle Paapfe ftoutigheden , om die zonder uitftel te corrigeren en op alle nalatige Officieren, p. 609. Huwelijken van Ongedoopte in de Kerke niet te mogen beveiligen, p. 124. ■" ook niet met Geëxcommuniceerde, p. 128. Huwelijk mag niet gecontraéteert worden zonder raad en confent van Vader en Moeder: zijnde de Jongman 2f. jaren , cn de Dochter 20. jaren, p. 803. ■ geeft aan minderjarigen geen recht tot douarie , al verkreegen ze naderhand confent. ib. ■ vereifcht drie Zondaagfe of Markt- daagfe geboden in de Kerken of van de Raadhuizen, p. 806. ■ ■■ geboden worden niet toegeftaan aan "minderjarigen , dan met confent van de Ouders, of de Langftlcevcnde. ib. . . Meerderjarig zijnde,kunnen de Ouders hinderen door redenen, ib. —— de Geboden , zonder hinderinge, gegaan zijnde , wordt de Trouw voltrokken, p. 807. — t'zajmen-wooninge zonder Trouw, te mulcteren. ■ ib. ■ niet te voltrekken in te naabeftaan- de Maagfchap. ib. — verboden trappen van Maagfchap, p. 808. art. j-—11. alle Huwelykcn daar tegen , nul, cn de contractanten te ftraffen. p. 810. < ■ in Zeeland, .p. 8.12. 848. —— Huwelijks-Reglement in de Generaliteit, p. 817. «—— laat geen Appel toe , foo 't. oordee^van den Rechter over een komt met gefuftineerde van de Ouders, p. 845-. Huwelijks-Regiement van Keffer Karei, p. 803. in Holland, p.' 804. 847. in Zeeland, p. 705-. 812. 848. in de Generaliteit, p. 817. I I. JEfuiten , Perturbateurs der geheele Chriftenheid, en moord-dadige Se&e, verboden, p. 5-29. mogen niemand ter Schole hebben. ib. 540. 5-44. — in Zeeland, p. 5-35-. 5-5-6. ——rj nader hun inkomen in deeze Landen verboden, p. 5-37. een zeer fchadelijke Sefte, geblee- ken in Vrankryk , Groot-Brittanje, en Venetië, p. 5-38. 5-44. als de voornaamfte Auóteurs van de harde proceduren tegens de Proteftanten in Duitsland, moeten uit Holland vertrekken, p. 664. Immatriculatie der Studenten moet binnen 8. dagen gefchieden , betalende^, ftmvers. p. 290. Infolentien van Studenten verboden , als bezondere Vergaderingen , moetwilligheden in de Scholen, met Geweer langs de Straten. 278. de publique Wachten aan te vallen , en glazen in - te flaan ; op wat ftraffe. p. 283. 284. 293. 302. 324. 326. . 328. 331. Joodfe Natie in Holland , g'edifpenfeerd van de folemniteiten der Politique Or- . donnantie in 't Huwelijk, p. 842. als de Mennoniten. Jus patronatus 'bepaald, p. 117. Juftitie, de voornaamfte zenuwe van dé Policie , hoe behoort bekleed - te worden, p, 15-, Ka-  op de Letters van het A. B, C. K. TT Amerfpelen, Comedien, &c. de H ] Schrift mag'er niet in gemengd, noch ■ iets tot fmaad van Geciielijkc gedaan worden, p. 700, in Zeeland, p. 7fo Kerk-Goederen blyven alleen tot fabryk en ^onderhoud der Kerke. p. 17. 247, Kerken_-.'Goederen hoe beftierd moeten worden in Holland, p. 213. • aan te brengen, en tot haar rechte gebruik te befteeden. p. ai$ü — ter collatie van de Graaffelykheid naande, aan te brengen, p. 217. gefondeerd op eenige Alaaren te s fiertogenbos , aan te brengen, p 219. ö r ' gefondeerd tot Miffen , te 's Her- togenbos, aan te brengen- p. 220 -— aan geen Abdyen, Klooflers, Conventen , of eenige andere Geeftelyke rerloonen, te betalen, p. 221, - en ornamenten in de Meverye niet te verduifteren. p. 224. «—— m de Landen van Valkenburg : iJaalhem, en 's Hertogenrade, in Huift en in tMarquifaat van Bergen . aan tè brengen, p. 224. 225-. ! inkomften van alle Beneficiën, Vicaryen, en Canonifyen, jxtis pJmdtus latcahs , blyven voor twee d'erdcndeelen ter difpofitie van de Patroonen en een derdendéel gaat aan het kerkei)'k Comptoir , tot onderhoud van dc rredikanteu. p. 227. Kerken-ordeuing is in de Nationale Syovergezien en geapprobeert. 'p: —— by alle Kerken naarftelyk enftricce- lyk te onderhouden, p. 12J. I ^ te vinden. ' p. s <-2. 3 —— mag by geen bezondefe Gemeente, Claflen of Synoden veranderd worden p. 169. Kerken-Raads veranderinge te Steenberr-—te Vaals, Borfchet, en Aken. p. Z04; 211, ? Kerk-meefters , Arm-meefters, Gaührn ^ zen, (in de Generaliteit) moeten 2 of 3 m getale, eerlyke, welgegoedde en Gereformeerde, 7.yn. p,M aa"' eix ~Sdtd. Gerccht ™ko™ — moeten rekening doen , ten mim van hunne Bedieninge. ibid Kinderen , een jaar ergens gewoondt hebbende , moeten aldaa? onderhoude™?den. Door iemand een jaar onderhou■ deyy"de' te blyven tot hunnen lafte. — van Gereformeerde Ouders, moe- s,mPde249iv^eiigie m&$* Kleedinge van Monniken, Bagynen &c verboden, p. 395. ?»,\n , Klokken, Ziet Kens.7" ^ Kloppey vergadering en bywooning verte: fbJ48- mogen niet Wk K^%dmwintk van ZceIand ont" Kter!n""^I^Ppelarefrcn' hoete haften ih zeeland, p. 7r3. g+0. 489S"ampt ' dC GencraIitc't P- 4S4. Kraamvrouwen in'armoede, hoe te ver■ zorgen, p. 236. ' Krygs-beroerte hindert de goede kunften. en wetenfehappen.. p. 260. L. J^Andïoopers, Bedelaars, in Hollandt, t , Pr\79<: ,!n de Ge"eraliteit. p, 79?. Latynfche Schooien. Zie School-ordie, Libellen. Zie Verboden Boeken. -Licentieus drukken. Plakaat 'er tegens. P- 417- 420. 421. 433. 4?4. 435. 427. 4J8- 444- 443. 452- m- 4f6. 4fk Lo~  I. Een zaakelijk Regifler over het gantfche Werck Loteryen , hoe fchadelijck. p. 726. in buitenlandfche niet in te leggen, noch publicq berigt'er van te geven. p. 727. iri Zeeland, p. 75-0. Lyk-predicatien af te fchaffen. p. 165. M. AT Agiftraten moeten de gequalificeerfte, ■LV-L verftandigfte, en getrouwfte zijn, en mogen tot hunne Bedieningen geen omkoopingen doen in Zeeland, p. 75-2. 860. 'Magiftri in Artibus, hoe gecreëerd worden, en wat te betalen hebben, p. 268. 294- . worden ter eerfter inftantie gecon- venieerd voor 'tHof. p. 270. Mes te trekken, hoe te ftraffen. p. 717. —— met fcherpe punt , verboden in de Generaliteit, p. 764. Moeye der overledene Huysvrouw mag niet getrouwd worden, p. 871. N. NAam des Naaftens niet te fchenden, in Zeeland, .p. 7ft- 8f9.. Nachtwacht te Leiden , ten getale yan .5-4. Mannen , ftaat , in zaken de Leden derUniverfiteit aangaande, ter Judicature van den Re&or , &c. voorts in Stadts dienft en eed , en ter halver foldye' van de Stad , de andere helft door den Staat gefurneert wordende, p. 2.81. Name Gods niet te lafteren. Zie Blafphemateurs en Vloeckers. • door ligtvaardig eed-zwecren. p. 75i- door vloeken, in Holland, p. 790. 801. Niewelingen , of geweezene Priefters , boe tot den Kerckendienft toe te laten. ,p. 126. 154.. O. OCtroy, op Boeken te verkenen, eift dat de Naam des Schryvers op den Titel uitgedrukt zy; dat de Boeken in ftaat gebragt zijn om te kunnen gedrukt worden : dat Boeken van verfcheiden Autheuren ook foo veel Octroyen hebben, p. 389., en dat een Exemplaar gebragt worde op de Bibliotheek te Leiden, p. 388. Officieren hebben fich exaételijck te informeeren , of geen geordende Papen ingekomen zyn" fzedert den 17. Aug. 1702. en die binnen acht dagen te doen vertrekken, p. 644. — moeten acht neemen op alle verboodene conventiculen en fuperftitie van de Pausgezinde , en mogen niet compofeeren. p. 11. op pene van privatie en inhabiliteit. p. 12 Zie Compofitic. ' -— moeten haar devoir doen volgens haren eed. p. 12. —— moeten met hunne Familien de Gemeenten in den Godsdienft voorgaan, p. 79. nalatige Officieren te ftraffen. p. 625. moeten tegens negligente Rechteren procedeeren , en felfs in gebreeke blyvende, verbeuren, p. 698. gelaft de Plakaten tegens de roepende zonden te executeeren. p. 78. 792,- 797- mogen niet compofcren over de zonden ,van onkuisheid , in Zeeland, p. 862. in Holland, p. 868. van de Gereformeerde Religie, alomme in Braband te ftellen. p. 7. 9, —— moeten in loco woonen. p. n. ——• van de Gereformeerde Religie door de Gecommitteerden van de Staten Generaal aangefteld , niet te veranderen, p. ƒ. Officier van de Univerfiteit zweert aan Curateuren p. 292. Onbehoorlyk Geweer in Braband verboden, p. 737. 760. 779. Ongeftudeerde , niet dan met zonderlinge voorhoede, tot den dienft te bevorderen, p. 120. 154. Ongetroude t'zamenwooninge verboden, p. 807. Onkoften van de approbatie, gereguleerd voor  op de Letters van Het A, B. C. voor de Claffis van Voorn en Putten, p. 91. Ontvoeringe van Vrouwsperfoonen, hoe te ftraffen in de Generaliteit, p. 838. Overigheid en Kérken-Dienaren , behoren malkanderen behulpzaam te zyn. p. 123. 15-7. ■ wat haar Ampt zy. p. 15-7. Oorlog. Zie Krygsberoerte. Ouderdom van Predikanten op hun beroep. Zie Predikanten. Ouderlingen , hoe te verkiezen, en wat hun Ampt zy. p. 15-6. Ouders, in't Huwelijks confent, zyn al- leenïyk Vader en Moeder, p. 864. Overheden. Zie Magiftraten. Overfpeelder of Overfpeeldereffe mag nooit trouwen met de geene daar het overfpel mede begaan was, in de Generaliteit, p. 837. in Holland, p. 865. Overfpel , hoe te ftraffen in Zeeland, p. 711. 850. 861. in Holland, p. 791. in de Generaliteit, p. 836. • dikwils door wandevoir van Of¬ ficieren en Magiftraten ongeftraft gelaten, moet als een fchandelijke zonde geftraft worden, p. 808. van gehoude met öngehoude, of met gehoude , onverminderd het regt der beledigde Partye. p. S10. ■ ftraffen verzwaard in Holland. p. 867. P. - pAapfe Collecten mogen niet gedaan x worden, p. 5-49. noch dc penningen uitgevoerd worden, ibid. ■ Conventiculen verboden, en de Kleedinge van Monniken , Nonnen, cn Bagynen. p. 393. 397. f2(S. 54I. 544- • Leenmannen mogen niet tefteeren dan voor 'tHof. p. 628. Notariffen, &c. in Braband mogen de Secretariffen niet onderkruipen, p. 630. ! ! —■— Officianten van de Admiraliteit af te zetten in de Meyerye. p. 639. -—-Regenten te Bezoyen , afgezet. T- nieuwe Paapfe Kerk te Zevenbergen te doen af breeken. p. 66$. ——— Schepenen in de Meyerye verboden, p. 5-97. Officieren, Secretariffen,Schoolmeefters , Burgermeefters, en alle Paapfe Regenten 111 Holland af te zetten p. 598- in de Meycry. p. 633. — ftoutigheden hoe te weeren. t> oor. *" ——— Schooien en Schoolmeefters verboden in de Generaliteit, p. 4S3. ——- ftoutigheden te corrigeeren door het Hof. p. 609. tc St. Servaas. p. 635-. omtrent de Capelle te Hevloo. p. 062. —7 Voogden mogen , op boete, Kinderen van Gereformeerde Ouders niet aan liaan. p. 5-49. Papen , &c. moeten vertrekken uyt de Landen over Maze p. 627. ■ — te Maftricht mogen by geen Gereformeerde Kranken komen , ten zy opder zeiver expres begeeren. p. 626. mogen geen Concubinen houden, p. 711. - Papiften tot geen Officien of Bedieningen te brengen in Overmaze. p. 633. —-—- mogen geen bewind hebben in .Suriname, p. 637. Pafquillen verboden. Zie Verboden Boeken. Pausgezinden : de Plakaten'er tegens gemaackt, ftriöelyk te executeeren. p 6. -——- 111 publique Ampten gefteld (daar genoegzame ftoffe van Gereformeerden is) moeten terftondt afgezet worden, p. 13. ——- Procureurs, Praétffyns en Notanflen 111 Pauffelijke Landen gepromoveert , moeten den eed van getrouwigheid aan hunne Magiftraten doen , eer zy mogen toegelaten werden, p ié. 5"24- Zie Advocaten. Pauffelycke dienft in de Meyerye ver- B bo- 1  I. Een zaakelijk Regiiler over het gantfehe Werk , • boden. p. 557. f58. en alle Kerken gefloten, p. ƒ60. f6f. yó8. 5-73. ƒ82. „ S9°- Pauflelyke vergaderingen en exercitiën verboden, p. ƒ16. 522. 526. ƒ79. in Braband. p. 623. Pedellen tot redelykheid gcftipendiecrd. een voor den Reclor, en een voor de Profefforen in't gemeen, p. 266. ■ worden by de Curateurs verkoren uiteen drie-tal van den Senaat, p. 290. Philofophie magh geen regel zyn om de Myfterien des geloofs daar naar te behandelen, p 25-8. 25-9.. • magh niet vermengd worden met de Theologie, p. 2ƒ8. 259. 306. Plakaten tegens de Papiften puncluelyk te executeeren. p. $54. 583- SÉP Overmaze. p. 634. ■ tegens de Paus-gczinden ftriclclyk te executeeren. p. 6. Politique Reformatie onder de Generaliteit, p. 9. « moet door Gecommitteerde uit den Raad van State op de jaarlijkfe verpagtinge, gelet worden op- de obfervantie hier van. p. 22. ■ onder de Generaliteit, zal een gedruckt Exemplaar daar van aan alle Magiftraten, Synoden, Claffen, en Predikanten gegeeven worden, en alle jaren met voorgaande klokflag afgeleezen worden, p.' 22". Poftacla van de Nationale Synode, p. iif. Praefes eener Vergaderinge , wat zyn Ampt . zy- p. 15-9- Predikanten , by Ambafladeurs: huntractement. p. 54. 66. byRelidenten, of op de Vloot. p. 66. • Reis-koften na 't Leger vyftig gl. p.. 7i.' « ongeregelde, onder kerkelyke cenfure voortaan onverhinderd te houden, p. Uj.. —— hebben alle ftem in de Claflis. p. 120. 160. —— behooren,. om ouderdom , ziekte, &c. Emeriti te worden gemaakt, p. Mfr ' . » geLykheid. van dienft. p. 156. • altyds te prelideren in den Kerkenraad, p. 159. —— die weigeren de Formulieren te onderteekenen, zullen gecenfureert worden, p. 163 . mogen' malkanderen niet verdaet maken by de Regeering of Gemeente P- 258. moeten zich onthouden van onge» woone en buiten-fthrifturelyke fpreekwyzen. p. 25-8. moeten alleen vreedzame en ftich- telyke beroepen worden, p. 259. ——- moeten binnen drie maanden na hunne beveftinge , in loco woonen. d 17. 18. r' -—- Claffen en Synoden moeten op hun comportementen zorgvuldelyk agt neemen. p. 18. —— moeten in de Generaliteit twee jaren blyven , eer zy elders op eenig beroep mogen gefteld worden, p. 18. —- mogen zich van hunne Kerke niet ablenteeren , dan met kennis der Gedeputeerden van de Claffis , en niet langer dan een maand. p. 18. —-- moeten 's Zondags tweemaal pre^ ' diken, en s namiddags over de Catechismus , en catechiferen. p 19 7 Weduwen of Kinderen genieten het vierendeel jaars van't fterfval , en dan noch een vierendeel jaars van gratie in de Generaliteit, p. 19. — Traaement (ten platten Lande in de Generaliteit) is, zonder combinatie fes hondert guldens, en met combinatie noch hondert vyftig guldens daar boven, p. 2c. - moet prompt betaald worden, p. 21. K mag niet gearrefteerd worden dan ten hoogften voor de helft. p. 21. —— mogen in't ftuk hunner bedieninge door niemand gehinderd, maar geëerd en gerefpecleerd worden, p. it. in de Meyerye. p. 563. in Holland, p.. 62.1. r r moeten de Gemeente vermanen tot refped en obediëntie aan de Overigheid- P- 34- 3f- Pre-  op de Letters van het A. B. C. Predikanten mogen geen-zaken van Staat handelen, p. 3S. ■ Emeriti moeten hunne Plaatzen waarneerhen tót de beveftinge van een ander. p. 38. —-— mogen geën uitheemfe correfpondentie houden , noch politique zaken op den Predikftoel brengen, p. 47. ■ moeten , op hun beroepinge , ten vollen vyf erf twintig jaren oudt zyn. Anno 1667. p. 49. en dat op het vacant worden van de plaats der beroepinge. p. p. ■—~ in de ftemmende Steden, en den Haag , ten vollen dertig jaren , en in andere Steden feven en twintig jaren. Anno 1668. p. 5-2. -—- ouderdom niet té rekenen na den dag van 't overlyden of dimiffie van den voorigen Predikant ; maar na den dag van de fententie , uitfpraak , of accord, zoo wanneer verfchil is over het Jus ■patronatus. p. 56. • geen difpenfatie van ouderdom meer te verleenen. p. 5-8. 88. —— ouderdom tot een beroep veran-, derd, namelyk feven en twintigh jaren in de ftemmende Steden en den Haag, vyf en twintig jaren in de andere Steden, en twee en twintig jaren in de Dorpen. Anno 1680. p. 61. —- binnen het jaar vertrekkende, moeten de koften van het voorgaande beroep betalen, p. 61. —— approbatie en reprobatie. p. 68. ■ beroepinge. Zie Beroepinge. —- moeten de Gemeente afmanen van de roepende zonden, p. 792. 799. Predik-Ampt mag niet bediend worden, dan na wettelyk examen en toelatinge. p. 114. ' waar in beftaat. p. iff. Prenten. Zie Verboden Boeken. Priefters. Zie Roomfe Priefters. ProfeiToren in de Theologie, moeten de Formulieren onderteek enen. p. 136. ■—— wat hun Ampt zy. p, 156. • der zclver traclcment is vry van fchattingc. p. 229. 230. ' Seeu aaillei'dinge geeven, om de Myfterien des Geloofs naar de regels der Philofophie te behandelen. P- 25-8. 25-9. noch die vermengen de vryheid van philofopheren SrxS ken tot nadeel der H. Schrift. P S Profeflores zullen voor eerft £ de Unt verfiteit zyn twee in de Theologe S ^' eeu * <*e een in M,5? rLoSIca>Tee* ** Phyfrca, een m Mathefi , een Latinae Linguae een Graecae, een Hebraicae. Doch naar aanwas van Studenten in elke Faculteit te vermeerderen, p. 266 ~T»JZ A0ffevYn bandelen' zullen, ftaat by den Reöor, AftefTeurs, en Curateurs gerefolveert te worden! ib. en p. 209. —--worden voorzien met behoorlyk falans , zoo als de Curateurs met hen zullen accorderen, ibid. en 289. ' nebben eenen Pedel, ib — hebben hun Habiet en Ornamenten- p. 2^9. 289. worden ter eerfter inftantie gecon- . venieert voor 't Hof. p. 270: —-- binnen welken tyd hun cours met doceeren afdoen moeten, p. 289. ontfangen hun traótement alle dne maanden, p. 289. • zweeren aan Curateuren en Burgermeefteren. p. 292. ■ Boedels onder welke curatele komen. p. 322. 334. Promotie tot Licentiaat en Doftoraat mo.t na omzightig en naauwkeurieh examen gefchieden: en hoe zulks toegaan moet. p. 275- Proponenten , in de Generaliteit beroepen wordende , moeten ten minften vyf jaren geftudcert hebben , cn mn behoorlyke Teftïmoma fludkrum H vitae voorzien zijn. p. 20 Proteftanten buiten 's Lands te maintineeren. p. 1-32--109. R. D Apt. Zie ontvoeringe. £v Recenfie der Studenten, p. 291 Rechtdagen niet te verleggen om Paap£ 2 fe  I. Een zaakelijk Regifter over het gantfche Werk, fe heylige dagen ; maar alleen om Zondagen, Feeit-, Bid-, en Danckdagen. p. 16. Reöoren en Schoolmeefters moeten de Formulieren ondertekenen, p. 130. Reclor Magnificus heeft maght het gantfche Lichaam der Univeriiteit t'zamen te roepen, p. 265". . de eerfte Reclor is aangefteld by Prins Willem, ibid. •— word uit een drie-tal van de Duitfche fprake by den Senaat genomineert op den eerften Februarii, verkoren by den Stadhouder , of , in lijn abfentie, by 'tHof van Holland , by advis der Burgermeefteren van Leiden, p. 26$. 287. mag Nominatie gemaakt worden op den eerften Januarii. p. 348. —— gaat in lijn officie op den aghtften Februarii.. ibid. ~-—- de tegenwoordige mag gecontinueerd worden, ibid-. is maar voor een jaar. p. 287. en moet vier jaren ftil liaan. _ «——- mag in abfentie of ziekte een Vicaris kiezen, ibid. den jongft afgeganen Reclor. p. 288. » heeft vier Affeffeürs, uit el eken Faculteit eenen. ib. 288. ~— heeft eenen Pedel. p. 266. 290. ■ zweert de Statuten te zullen houden en doen houden, p. 267. 291.. « Reclor, Profefforen , Doctoren, en Magiftri, worden in der eerfter inftantie geconvenieerd voor den Hove van Holland, p. 270. 299. Rector , AlfefTeurs en Curateurs, met advis van de andere Leden der Univeriiteit, vermogen Ordonnantiën te maken ,. doch niet tot nadeel der Burgeren , of die van de Magiftraat ook niet tot nadeel van de Cniver(iT teit. p. 270. 271. 300. -—- ftellen den tyd van leêzen en doceeren. ib. ftervende binnen 'tjaar , word een. ander uit de felfde Faculteit voor het overige van dat jaar verkoren, p. 288.. ■ teekent aan alle die tot de Univer- fiteit komen , met den dag van hun aankomfte. .p. 290. <—— bewaard het groot Zegel, en ont^ Fangt het geld van alle profyten , en deelt het uit met der Affeffeürs goedvinden , moetende alle jaren rekening doen. p. 290. Regenten en Onderregenten moeten de Formulieren ondertekenen, p. 136. —.— wat .hun Ampt is. Zie Collegium Theologicum. Rekeningen moeten by alle afgezette of afgaande Officieren, Kerkmeefteren, &c. gedaan worden, p. 16. Rekening van Kerk- en Arm-Meeftcrs, wanneer gedaan moet worden, p.ifo. • wat onkoften daar op mogen gelden, p. 25-1. Religieufen mogen te Maftricht niet ingenomen werden , zonder eedt van getrouwigheid te doen. p. 5-67. Remonftranten , aan fchadelyke pracly- ken fchuldig , verboden eenige aparte Vergaderingen te hebben, of colleclen te doen, &c. p. 669. nader ordre van 't Hof tegens de Contraventeurs der Plakaten van haar Hoog Mog. p. 675". confirmatie van't voorige Plakaat van Staten Generaal, p. 677.. nader ordre van't Hof hier op. p. 683. 685-. 686, V Rentmeefters van Godshuizen. Zie Kerk- meefters.- • • Rcthorykers fpelen verboden in Zeeland. p. 714- 75-0.-8y8. in Holland, p.. 7if. 72'. Revifie van de Sententie der Univeriiteit ,• hoe te intenteeren. p. 312. 317. Roomfe Godsdienft verboden in Zeeland p. 703- 746- Roomfe Hof mag niemand ter eerfte inftantie citceren buiten het Land. p. yio. Priefters mogen geene dienften doen buiten hun Dirtricl. p. 649. -— eenige den dienft re verbieden, cn andere te doen vertrekken, p:. 65-j. -— alle die verboden zyn, moeten ook hunne Paftorycn ruimen, p. 65-2. ■ moeten bezorgen dat P. Codde her- fteld. worde binnen zekeren korten tyd, nevens de rufte onder de Room- . fen , op zware bedreiginge, die aan-' vangh maken zal met de uitzettin-  op de Letters van het A. B. C. ■ ge der Jefuiten. 25-. Maart 170?. p. 65-2. • Priefters mogen niet trouwen, p. 587. noch in ondertrouw opneemen. ' p. 818. Roovers, Straatfchenders in de Generaliteit, p. 785-. Roepende zonden. Plakaten daar tegens ftriételijk ter executie te leggen , en de Gemeente van de felve at' te manen door de Predikanten, p. 78. 792. Ry-bieren , &c. verboden in de Generaliteit, p. 764.. S. S A^s'-gcfchillen, hoe bygelegd in Syn. ^ Nationali. p. 128. Schepenen, &c. moeten zyn van de Gereformeerde Religie, .indien'er genoegzame ftoffe is, zelfs eerlykehandwerks- • heden. p. 13. Schoolmeefters in de Generaliteit d 490. ' ' • hoe te beproeven tot het Voorzan- gcrfchap. p. 492. -— moeten- de Formulieren onder teke. nen.-. p. 130 . ■—7 Kerkenraden zullen alomme toezien ,. dat 'er goede Schoolmeefters zyn P- 156. • moeten , alvoorens School te mo- . gen houden, behoorlyk onderzocht en geadmitteert zyn. - p. 394. 398. — Kofter , en Vooizanger , onder ■ Axel. p. 488. "—— tc Buikfloot. p. 493. , ' " moeten geëxamineert en geadmit- • teerd worden in Holland- p_ 5-17. Scholen mogen by geen Paapfe gehou- • .den worden in de Generaliteit, p.483- by geen Jefuiten of Kloppen, p. c Ho. 5-4+. r48. bchoolordre.te-verzoeken, p. 127. • School-ordre voor de Latynfche Scholen • m Holland., p, 461. voor de Latynfche Schole te Maftncht. p. 470. voor de Duytfche Scholen in Zeeland, p 472. — voor de Duitfche Scholen onder dc Generaliteit, p. 47^. Schuttcrs-Gilde in Braband vernietigd, p. Secretaris van de Univerfiteit word gekoren by den Redor , Afleflêurs, en Curateurs. p. 266. ■ wat zijn werk is. ib.. —77 ïs oock Rentmeefter van alle des Univerfiteits pemn'ngen.. ib. • Secretariflchap van de Univeriiteit mag voor een , twee , of meer jaren vergeven worden, p. 338. Seöen , die uitgefloten zyn van de publique proteéhe, en alleen geconniveerd zyn, gedurende die conniventie, in goede ordre en ftilte te houden, en op geen andere Plaatfen meer. dan iegenwoordig. p. 6. Simonie., p. 74. nader geë'Iucideerd. p.. 77- gerenoveerd, p. 85-. Sociniaanfe Boeken verboden in Zeeland P- 497- met hunne Leere verboden in Holland, p, 498. door Staten Generaal, p. 5-or. ■ m de Generaliteit, p. 5-02- in Zeeland, p. 5-05. —— door 't Hof van Holland.' p- 5-07. Stiefmoeder der overledene Huisvrouwe. mag getrouwd worden., p. 870. Studenten moeten zich terflond laten immatriculeeren. p. 266. en by den nieuwen ReSor alle jaaren laten aantekenen, p. 267. 290. hun eed. p. 267. 268. 290. • zyn vry van inquartieringen, wachten , &c. p. 270. van alle Tollen, p.. 271. 298. 301. van excyfen. p. 332 334- 34o- 34i- 344—— ftaan alleenlyk te rechte voor den Rector en zyn Afleflêurs , met dei> . Burgermeefler en twee Schepenen der Stede! En van der felver Sententie ,-s. geen appel, p.. 270. doch Revilïe, p„ 312. r mogen door den Officier niet- ge- B 3 ap-  I. Een zaakelijkRegifter over het gantfche Werk, :apprehendéerd worden , dan na voorgaande Refolutie van Recfor. en' Bur-germeefteren. ib. en p. 299. 3.36. Studenten mogen geen bezondere Vergaderingen t'zamen roepen , noch moedtwilligheden plegen in de Schooien ,, of met Geweer langs de Straten, p. 278. 293. :of duel houden, p. 302. de publique Wachten niet aanvallen ,_noch . glazen inflaan : op wat ftraffe. p. '283- . . moeten zich binnen agt dagen laten immatriculeeren , daar voor betalende vyftien Huivers: en jaarlyks zich laten recenfeeren , betalende les Huivers. Mogen niet onder de twaalf jaren zyn. p. 290. mogen geen Nationale Collegien maken , noch Profeflbren uitkloppen, noch .Piftolen dragen, p. 324. 326.328. 331. behoorlyk geimmatrriculeerd zynde, hebben vrydom van de gemeene Lands middelen en excyfen. p. 332. Surinaamfe Sociëteit mag geen Paapfe in eenig bewind hebben, p. 637. Synode alle jaren in Holland te houden, p. 11 f. j mogen geen politique zaken verhandeld worden, noch eenige kerkelyke zaken, den Synodo generaal concernerende, ib. ~— wat zeggen over een Claflis heeft, p. 159. van de Duitfche en Walfche fpra- ken, afzondcrlyk te houden. _ p. 162. Synoden of andere notabile Lichamen , mogen zich ter eerfter inftantie niet addrcllèeren aan de Staten Generaal, p. 180. * Synode van Zuidholland, mede op zijn beurt te houden binnen Breda. p. . 181. » ■ tour-beurten van de Synoden in Zuid- en Hoordholland. p. 200. m Nationaal. Verzoek-fchrift aan de H. H. Staten Generaal, p. 141—147. gefchcidcn. p- 149. »-— wat zeggen over een particuliere Synode heelt. p. J59- ■ ordinarclijk alle drie jaren te houden, p. 162. r~— van de jaren 1618. en 1619. by de H. H. Staten geapprobeerd. p. 170. T. TEfteeren ten behoeve van Roomfe Geeftelycken , &c. verboden, p. 610. 61 ó. Zulke Teftamenten nul. p. 620. Theodorus Cock verboden het Vicarisfchap te exerceren, p. 641. Zal bezorgen , dat P. Codde wederom in Holland kome. p. 643. kan nooit Vicaris worden, p. 646. een fomme van drie duifend guldens op hem gefield, p. 648. . . . Torens, Klokken, en Uurwerken , zyn niet tot laft der Kerke. p. 248. Traélement van Predikanten by Ambaffadeurs , is feilig guldens 's maands. p. 54. by Refidenten, of op de Vloot, vyftig guldens, p. 66. reiskoften na 't Leger. p. 71. in de Generaliteit, p. 20. 21. — verhoogd te Schiedam , Schoonhoven, Briele, Muiden en Wecip. Ao. 1686. p. 67. • is vry van fchattingen. p. 229. 230. —— is ook vry van't klein Zegel der Quitancien. p. 231. Traélement. Zie Predikanten-Traélement. Trouwen mag in den Haag in de Avondpredikatiën niet gefchieden. p. 844. —— mag niet gefchieden zonder behoorlyke aanteekeningen en proclamatien. p. 585-. —— door geen Roomfe Priefters. p. ' ƒ87. Twee Vrouwen of twee Mans te gelijk hebben , hoe te ftraffen in de Generaliteit, p. 837- in Zeeland, p. 8fI' U„i-  op de Letters van het A. B C. U. TJNiverfiteit tot Leiden gelafl op te ^ rechten, Anno 15-74. ten behoeve van die van Holland en Zeeland en mag ï nooit in Holland of Zeeland eenige andere opgereght worden, p. 260. r « Statuten voor de zelve. p. 263 k vermeerderd, p. 287. ■ 't Lichaam der Univeriiteit zal liaan cn gereprefenteert worden by Reftor engeftipendieerde Profefforen , ook Doctores en Magifters aldaar gegradueerd en .refideerende , dewelke zullen zyn van den Raad of Senaat der Univer- Dr rr?- ^' Utt twaalf rrofeflores. p. 287. —- werden niet gecreëerd dan Mapfiri tn Artibus en Doélores in de andere faculteiten, p. 268. ' aIle de Leden der Univerfitcit geen neeringe of hanteeringe doende, zyn vry vanmquartieringen, wachten , &c 3449' 29S- 33a- 334' V- ——- liaan alleenlyk te rechte voor den Reclor, &c. p. 270. 299. Univerflteiten , wat articulen daar omtrent voor te flaan. p. 126: 127 Uurwerken. Zie Torens, V. "yAcantien der Univeriiteit. p. 300 ▼ Vacante Predick - Ampten ten platten Lande, duren een jaar, na het expireren van't vierendeel jaars, waar in een gehuwd Predikant is overleden daar m begrepen het half jaar van gratie voor ae Weduwe. En een half jaar na het uitgaan van't vierendeel- ' jaars, waar in een ongehuwd Predi¬ kant geflurven is , of door vertrek de P aats yacant gew0rden is. p S ^ vSfll(r5/^ Verboden Boeken n ~~T "i18' Solider genoemd, p. 4o0 nader bepaald, p. 847. P- boS' Seinde1?' hertrouwen. 23and.d;G8e;fallteit- P" 8^ ^ Vdm\Tf ,nlemand erkend morden dan behoorlyk geëligeerd, en bv dr Gecotmnitteerde Rafen sMlJl fe^' £ * -rk moe- — wat m acht te neemen hebben, — welke zyn en waar op te letten hebben, p. ^ ^ ^'gj Vloekers, en Lafleraars in 't Lejrer hnPte ftraffem p. 725. in ZeeltTp! yl 8n- in't Leger. p. ys6. P /49~ Vlugtelmgen om de Religie hebben twaalf aften ^ fT ?m alle «traordS s Vlugr  T Een zaakelijk Regifter, &c. op de Letters van het A. B. C. TT DTT Vlugtelingen Franfche Predikanten krygen penfioenen, ter fomme van vyf In twintig duyfent guldens en der zeiver verdeelinge in't Zuider Quartier. p. 99- Voogden. Zie Paapfe Voogden. Vrede der Kerke. p. 2,5-3. ; Vrydom van gemeene Lands middelen en excyfen voor de Univeriiteit. p. 2,69. 298. 332. 334- 340- 341- 344- W- WEduwen. Zie Predikants-Weduwen. Z. ZOndags geen herberg te honden, p. 649. Zondag. Zie dag des Heeren.  II. REGISTER op de JAREN en DAGEN volgens den tyd. I*4- 28. Odl. ^THEgens't verkrygen X van Geeftelyke Goederen. p. ƒ08. 22. Mey. Over de Bullen van den Paus. p. j-IO- i'Mr. 7. OcL Tegen de Bedelaryen en tot onderhoud der Armcu. p_ 2t.i 7. Oft. Tegens de Tavernen bezyden weegs, of op Zondagen. En tegens de Blafphemateurs. p. 694. 15-40. 4. OS. Eeuwigh Edi£t van Keker Karei. p. 803. 30. Jan. Verbod van Remiffien voor doodtllagen op Kermiflen. En crimen van valsheden met de koorde te ftraffen. p. 60j-. 1559- 20. Jan. Verbod van Kamer- fpelen, Comedien, &c. p 699 1574- 6. Jan. Oftroy en ïnftitutie van de Univeriiteit te Leiden. p. 260. 2.Maart. Regeringe der Kerkgoederen, p. 213. 2. Jun, Ordonnantiën en Statuten voor de Univer1 teit te Leiden. p. 2,63. ij-. Apr. Gereformeerde Religie aangenomen in Holland en Zeelandt, met - uitfluitinge van ande- re- p. 1. 1*77. 17- Apr. Aanbrenginge der Kérken-goederen, p. 21 f. 29. Jan. Unie van Utrecht p a • » lS%°- 1. Apr. Egt-Reglement in ■ Holland.^ p. g04> 1. Mey. Kerkelyke Cenfure. p. 2i2. 20. Dec. Tegens Pauflelijcke Conventiculen. p rI5 20. Dec. Tegens feditieufeBoeken en onordentelyck drukken. Item, tegens Paapfe Conventiculen. Ook op het ftellen van Schoolmeefters. p. ^r. ij-8j. 8. Febr. School-Ordre in Zeeland, p .y2 8. Febr. Ordonnantie op het ftuk van de Policie in Zeeland. p 703 S.Febr. Politique Ordonnantie in Zeeland nopende de wyze van Huwelyken. p. 8l2, 14- Jun. Gereformeerde Religie vaflgefleld in aLe de Provinciën. p. 2- 23- Jun. Tegens het Bevaait 9-Aug. Placaat tegens de Re- thoryKers. p. -K 1589. 20. Febr. Plakaat over de me C nig-  IL Regifter op de jaren en dagen volgens den tyd. nigvoudigheit van dood- flagen. p. 716. 9. Maart. Tegens fchandaleufe Boeken, onordentelyk drukken, en Pauffelyke ceremoniën. En van de Schoolmeefters. p. 395-. O. Maart. Nader Ordre op het geordonneerde in de Plakaten van 20. Dec. 15-81- p. 5-20. '12.Maart.. Advocaten met eede aan de Roomfe Kerk verbonden, mogen niet advoceren , ten zy resuntieerende. p. 524. 3, Mey. Fondatie van het Collegium Theologicum te Leiden. p. 35-0. Jun. Praebende, Sec. ftaande ter collatie van de Graaffelijkheid. p. 217. 5. Sept.. Antwoord der Staten van Holland over eenige Kerkelyke zaken, p. 113. 15-92. 7. Sept. Ordonnantie en Statuten van de Univerfitëyt te Leiden. p. 271. 7. Sept. Ordre op de promotie tot het Licentiaat en Doóïoraat. p. 275V 7. Sept. Direélie van het Collegium Theologise te Leiden. p. 351.. i_ Jul. Nader verbodt der Roomfe Conventiculen , hertrouwen , en herdoopen. p. 526.. ^ , i, jul.. Gebannsne mogen m den Hage geen Herberg houden. En tegens Bordeelen. p.. 719.. .39?' 19. Febr. Verbod van Jefuiten en vreemde Papen in Zeeland. p <;zc 1612. r''? 27. Maart. Ordre op't inkomen der Roomfe Geefteiykheid.: en eed aan den Paus' . P- S37- 3015-. 7. Jul. Tegens Pasquillen y 19. Jun. TegensergerlijkeBoeken, &c. en Reglement voor de Drukkers p. 417.. 1619. 13. Mey. Poft-Aóta. van de i Nationale Synode. p. ik 16. Mey. Geen Aften van de Nationale Synode te drukken buiten Octroy. p. 42g 28. Mey. Kerken-Ordeninge. p. {l2 2. Jul. Approbatie op de Synode Nationaal. p. 170 3- Jul- Plakaat tegens de aparte Vergaderingen der Remonftranten,' &c p. 660. 31. Jul. Tegens deBatement- c „ fPElen- ' - p. 721. 2. Sept. Tegens de Contraventeurs van d'e Plakaten van de Staten Generaal, noopende de apar-  IL Regifter op de jaren en dagen volgens den tyd. aparte Vergaderingen , &c. p. ö7y, 1020. ï. Febr. Tot confirmatie van hetPiakaat van den 3. Jul. iótq. p. 677. 7.Maart. Ordre van den Hove, tot executie van het Placaat van den 3. Jul. 1619. p. 6S3. 27-Maart. Aanfchyvinge van de Staten Generaal aan de Koningen, &c. p. 176. 1622. 26. Febr. Tegens de Jefuiten, Roomfe Geeftelijkheid, . &c. Voogden en compofitien der Officieren, p. 544. 1624. 4. Mey. Boekverkopers moeten alle ergerlyke Boeken aan den Officier brengen. p. 408. n. Ocl. Tegens het gaan ter Mifle. p. ^4. ïSif. 1. OS. Latynfe School-Or- dre in Holland. p. tfi. 1626. 7. Jun. Notificatie van het Hof, tot onderhoudinge der Plakaten, tegens de Remonftranten- p. 68?. 10- 061:. Tegens het gaan ter Miffe by de Ambafladeurs. p. w. 17.0a. Verbod van het Hof, tegens de Conventiculen der Remonflranten. p. 686. 1627. 3. Jul. Tegens de duellen der Militairen. p. 721. 10. Dec. Tegens de infolentien der Studenten te Leiden. ' p. 2gq. 1^30. 3. Jan. In de Meyerye niemands beveelen te gehoorzamen, dan van de Staten Gen. En Room¬ fe Paftoren zich te onthouden van de Kerkelyke dienften. « <<••* II. Jun. Vicaryen , &c. te 's Hertogenbos. p. 2I0 3. Aug. Het Placaat van 3. Jam 1633. ftriktelykna te komen. p. ^g, 1631. 13.Maart. PaapfeKerkenteflui- 1. OS. Wetten en Stautten van de Uuiverfiteit te Leiden. p 28<- 1. OS. Beleid van't Colle¬ gium Theologie te Leiden. p, ,(j2 7. Oa. Schoolmeefters door den Ambagts-Heer te prefenteeren aan dert Kerk en-raad op een Preuve. p, 4p2, 1632. 11. Dec. Oaroy op 't druk¬ ken des Bybels. p. 2$, l633- 2. Jun. In Overmazegeen an¬ dere Feeftdagen te vieren , dan die der Gereformeerden. p. <.a2 12. Oa. Predikanten of Pre- dikatien niet te molefteren , in de Meye- *yt- p. S6}. 1634. zo. Jun. Ordre op het fluiten der Kerken in de Meyerye. p. S6f. 1635. 3. Sept. Interdiaie aan de Re¬ genten der Klooflers te Maaftricht. p 17- Oa. Verbod tegens het fchencken van Wyn en Bier op Begraafeniffen- p. 724. 1636. h Fehr. Opzegginge derSauvegarden aan de Roomfe Geeftelyken. p.^g, Oa 6. Aug.  ü. Regifter op de jaren en dagen volgens den tyd. 6. Aug. Renten, &c.totMif- fen in de Meyerye. p. 220. 2. Dec. Striöer Plakaat tegens de Roomfe exercitiën in de Meyerye , &c P. 553- ti&h 10. Jun. Authorifatie op Barent Langenes. p. 27. ï. Jul. Tegens' de duellen . der Militairen. p. 721. 29. Jul. Rakende de Overfettinge der H. Schrifture, p. 28. 1Ó39. 23. Dec. Tegens fuppofitie. p. 2.9. 1641. ïo. Mey. Tegens de duellen en uitdagingen der Studenten té Leiden. P- 301. 1642. 2Q.Maart. Verbod van Roomfe exercitiën in de Generaliteit, p 5-82. 19. Jul. Tegens Vloekers en Lafteraars in't Leger. p. 727. 18. Dec- Plakaten, 200 van Staten Generaal , als van Holland, tegens de Papillen punctuelijk te executeeren. p. ƒ83. 1643. 3. Febr. Tegens het onordentelijk trouwen der Prie. fleren in Braband. ■ p. 6. Mey. Latynfe School-Or- dre te Maaftricht. p. 470. 1644. 8. Apr. Tegens het trouwen door Priefters in Braband. p. 5-87. a<ï#» ij. Jul. Tegens het gaan ter Mifle. p. 554. 164Ó. 18. OQ. Tegens feditieufe Boeken, p. 420. 1647. .37. Jan. Tegens. het Bevaart gaan. ' P- 1648. 1 3.6. Jün> Alle Geeitelyke uit de Generaliteit te vertrekken : en hun dienft verboden. p. 590, 24. Aug. Tienden, &c. voor Klooflers , &c. in de Meyerye. p. 221. 1649. 13. Jan. Aanbrenginge derKer¬ ken - goederen in de Meyerye. p. 222. f.Maart. Predikanten of predikatiën niet te molefteeren in de Meyerye p. 563. 14. Apr. Tegens de Jefuiten , Roomfe Geeftelijkheid, &c. p. 544 165-0. 17. Jan. Tegens Pasquillen,en Defenjio Regia. p. 42.I. 29. Apr. Tegens het onordentelyk trouwen der Priefteren in Braband. p. fZf. 25". Oa. Geen Officieren van de Gereformeerde Religie tc veranderen., p. ƒ. 165-1. 4. Jan. Aften van Staat niet te drukken nog verkopen, p. 41O. 27. Jan. Handhaving van de Gereformeerde Religie. p. 6. 10. Febr. Gereformeerde Officieren alomme te ftellen, p. 7. 10. Febr. Tegens het gaan ter Mifle ,. by Ambafladeurs, p- f93. 22.M*art, Tegens Sociniaanfe en Ketterfe Boeken in Zeeland. ' p. 426. 22.Maart. Tegens de Sociniaanfe Boeken in Zee-, land. 1645-. p. 497. 4. Aug. Aanbrengen derBeur- zen in de Meyerye. p. 222_ 28. Aug, Tegens het drukken . yan het Waaragüg en nodig Berigt, &c. p. 429». 12. Dec. Tegens het verdniI fleren der Kerkelycke ^ Goe-  ïï. Regifter op de jaren en dagen Volgens den tyd. Goederen in de Meyerye- p. 224. 1672. 24 Sept. Tegens Ryffeleryen en Loteryen. p. 726. 165-3. 15-. Aug. Tegens het by woonen van Pauflelycke exercitiën by Ambafladeurs. p. 594. Plakaat daar over. p. 595. 19. Sept. Tegens de Leere der Socinianen , en hunne Boeken, in Holland. p. 498. 1654. 18. Jun. Predikanten de Gemeente te vermaanen tot gehoorzaamheid. p. 34. 20. Jun. Tegens het aanftel¬ len van Paapfe Schepenen in de Meyerye. p. 5-07. 29. Jul. Alle Paapfe Regenten af te zetten in Holland , en Paapfe ftoutigheden te weeren. p. 5-98. Confideratien van het Hof daar toe. p. 601. 16'. Dec. Elücidatie op het prediken, p. Ï6ff. 19-Maart. Ordre op het drukken des Bybels. p 2I 3. Mey. School - Reglement onder de Generaliteit, p. 475-. ^ P- 486. .4. Mey. Tegens het tefteeren ten behoeve van Paapfe /Geeftelyken of Armen in Holland. p. 610. 14. Oei. Tegens het tefteeren aan Geeftelyken , &c. in de Generaliteit. p. 6lu 165-6,. 30. Febr. Tegens alle Socini- aanfe Boeken door Staten Generaal.. p 3-Maart. Reglement voor de " Rentmeefters van de on/r KcrkeIyke Goederen. p. 22(- i8.Maart Egt - Reglement in f de Generaliteit. p. 817 . 30. Sept. Tegens de vermengmge van dc Theojogie met de Philofophie. p. ,06 30. Sept. Joodfe Natie gedifpenfeerd van' de folemniteiten van de Politicque Ordonnantiën, m't Huwelyk. D Xa-> 6. OS. Reglement op de Re- P 4 viiien van de Sententiën der Univeriiteit te Leiden- A P- 312. 10. Jan. _ Tegens het trouwen in de Avondpredikatie in den Hage. p «4A 20.Maart. Plakaat tegens de 4*' duellen. D n,n 18. Mey. Tegens Pasquillen, V' 9' P 4. Jul. Tegens de Brandtftichters enKwaaddoenders in Braband. p 723 1658. F' 2. Apr. Gravamina tydelyk te zenden aan den Polityquen Commiflaris. p i7Q ir- Jul. -Emeriti Fp J§' 25. Jul. Curateurs over Boe- dels van Profefforen. p. ,l2 12. Dec. Aanbrengen der#Vi- caryen in Holland. p. 227. 1659. 18. Febr. Tegens het Schutters. Gilde, en fuperftitieufe vergaderingen in Braband. p ~ 4. Sept. Tegens Pasquillen , en Aaen van Staat. p. a\6. 18. Dec. Tegens infolentien der Studenten te Leiden. p „24 20. Dec. Tegens het kloppen " 5 C 3 en  II. Regifter op de jaren en dagen volgens den tyd. en ftampen der Studenten, p. 325. 20. Dec. Studenten geen Piftolen te dragen. p. 328. 30. Dec. Tegens de t'zamcnrottinge ■ der Socininanen , en hunne Boeken in de Generaliteit, p. 502. 1660. 20.Maart. Tegens Sociniaanfe en Godtslafterlykc Boeken in Zeeland. p Sc5i.Apr. Politique informatie in de Generaliteit. p. 9. 30. Jul. 'tHof en de Magiftraten in Holland gcauthorifeerd de Plakaten tegens de Pausgezinden te executeren. p. Ö25. 29. Sept. Tegens feditieufe Boeken. p. 434. 1661. 11.Maart. Tegens de Geefte- lykheid te Maaflricht. p. 626. 22 .Maart. Tegens fameufe Libellen , en Aften van Staat. ! p. 437. 6. Sep. Tegens het dragen van onbehoorlyk Geweer , &c. in de Generaliteit.' p. 737. 1662. 24-Maart. Vrydom van unpoften in de Univerfitëyt te Leiden. p. 332. 24-Maart, Ampliatie op het ne- fen en dertighfte Artiel van de Statuten ■ der Univeriiteit. p. 333. 13. Dec. Committeeren en veranderen van de Curateurs der Univeriiteit. p. 336. 1663. 27. Jan. In Huwelyken geen appel , als het oordeel van den Rechter over ■ een-komt met het gefuftineerdc van de Ouders, p. 847. y.Maart. Paapfe Priefters te vertrekken uit Overmaze. p. 627. 13. en 21. Ordre op bet bidMaart., den. p. 39. 27. Apr. Formulier van't bidden , naar de letter te volgen. p. 44. 6. Dec. Clafticale Vergade¬ ringen te Gouda en Schoonhoven. p. 182. 1664. 14-Maart. Geen propofitien tegens 't Formulier van't Gebed te .gedogen. p. 46. 8. Mey. Claffen te houden in de Hoofd-Steden. p. 183. Verdeelinge der Claffen. p. 184. 21. Mey. Der overledene Huisvrouwen Broeders of Zufters Dochter niet te trouwen. p. 847. 1667. 23. Jan. Over het tefteeren van Leengoederen der Pausgezinden, in Holland, p. 628. 7. Nov. Predikanten geen uit- heemfe correfpondentie te houden. p. 47. 27. Nov. Tegens de vechteryen en doodflagen in de Generaliteit, p. 742. 1666. j ï8.Maart. Tegens hoererye en overfpel in Zeeland. p. 848. i 8- Mey. Tegens het compoferen der Officieren met de Paus-gezinden , in de Generaliteit. p. 629. 17. Oft. . Formulier van't Gebed pünftuelyk te volgen. " p. 48. 1667. 26.N0V. Proponenten moeten voor hun beroepinge vyf en twintig jaren oud fijn, p. 49. 1662. 23-Maart. Proponenten moeten den  II. Regifter op de jaren en dagen volgens den tyd. den vollen ouderdom hebben , eer de plaats vacant wordt. p. j-0. 5. Dec. Predikanten niet te beroepen in ftemmende Steden voor den vollen ouderdom van dertigh jaren, en in andere Steden feven en twintigh jaren. p. y2. 1669. 9. Maart. Tegens het liceutieus drukken. p. 433. 28. Mey. Verbod van de Heilzame gronden, Sec. p. 4^1. 1670. 27. Sept. Synoden , Sec. zich ter eerfter inftantie niet te addrefleeren aan de Staten Generaal. p. 180. 1671. 31. jul. Interpretatie van 3de Artikel van de politique Ordonnantie in Hol- , ]afld- p. 864. 1$. Aug. 1 egens de doodmalen ten platten Lande in Holland. p. 744. 1672. 6. Oei. Tegens Pasquillen. p. 444, 1673. 10. Jan. Kerkelyke bedieningen vry vanden 2oo(kn penning. p„ 229. 24. Jan. Nader ampliatie van't Plakaat van Policie ih Zeeland. p. 853. 24. jan. Ampliatie van't Plakaat van Policie in Zeeland. p. 746. 24. Jul. Tegens vloecken en profanatie van Gods Naam, in't Leger. p. 756. 18. Aug. Predikanten by Ambafladeurs, wat traeïement zy hebben. 1674. P- 5*4. ï8. Jul. Trouwen van Perfonen , iii overfpel geleefd hebbende, verboden in Holland. p. Z6$. 19.. Jul., Tegens Sociniaanfe Boeken , en den LeV.atan. ~ . 19. Jul. Verbod van Sociniaan- 44 le Boeken, en den Leviathan, in Holland. p Hellen van Kerk- en Arm-meellers in de Meyerye. p. 245. 1702. 17. Aug. Plakaat tegens Theodorus. Cock. p. 641. 24. Febr. Tegens het exercerenvan het.Vieariflchap by Theod. Cock. p. 642. 2f. Mey. Tegens de Bullevan den Paus, en fufpenlie van P. Coddde, &c'. p. 644. 8. Aug. Pramie op Theod. Cock. p. 646. .27. Nov. Tegens de geordende Brieflers te Lommei in de Meyerye. p. 648. 1704. xo.Mey.. Priefters geen dienft in andere diftriólen te doen, in Holland. p. 649. 6. Jun. Beroepinge te Rynr zaterwoude. ' p. 79. M, Jul. Predikant tot Eupen. p. IC2. 17. Jul. Eenige Priefters te interdiceren , en ander re te doen vertrekken, in Holland. p. 6$i. 17. Ocl. AlleGeinterdiceerden gelaft hunne Paftoryen te ruimen. p. 652. *7Pf- „ 21. Febr. Gereformeerde Religie tot, Eupen. p- 23. i9.Maart. Beroepinge tot Our werkerk aan denYflel. p. 81. 19-Maart. Beroepinge te Babi- lonienbj oek.. p. 84. Sj.Maart. Roomfe Priefters gelaft , de ruft der Roomsgeziudente bezorgen., p,.-. 17. Aug. Geordende Priefters te weeren in de Meyerye. p. 6fluit. 0£t. Alle geordende Priefters- geinterdiceert in de Meyerye. p. 6f$. ■ 1707- 6. Jan. Tegens de ontheiliging van 's Heeren dag onder de Generaliteit, p. 799.. 1708. 3. Febr. Voorlezer en Schoolmeefter op den Hoek onder Axel. p. 488. 26. Sept. Afzetten van Paapfe Regenten te Bezoyen. p. 656. 29,.'. Sept. Renovatie Plakaat tegens de Simonie. p. 85". 14. Dec. Tot rufte der Roomsgezinden, en tegens de Bulle van-den Paus. p. 65-8. 1709. ro. Jan. Tegens de ontheiliginge v-an 's Heeren Naam, in Holland. p. 8or. 26. Apr. Tegens Adam Dame, als Vicaris. p. 659.. 20.. Jul. Voor't aanftellen van Voorleezers-, &c. ten platten Lande in de Generaliteit, p. 489. 1710. 3. Mey. Geen Predikant onder, de vyf en twintig jaren .te Heenvliet te beroepen. p. 88: y^.Jun. Beroepinge te Nieu- werkerk. p. 90: 25. Sept. Onkoften van de approbatie , in de Claffis van Voorn en Putten. p. 91-, 171,1. 18 .Maart. _ Tegens de ontheiliging van 's Heeren dag en Bedeftonden. p. 80a. 12. Nov. Beroepinge te Hen- drik-Ido-Ambagt. p. 9 a. 1712. 81. Jan. Voorzanger tot Buikfloot, p. 493. ï8.Maart.. Maintien der Prote-  &. Regifter op de jaren en dagen volgens den tydt. öanten in Duitsland, Vrankryk, &c. p, 102. 3. Nov. Kerkenraad te Vaals. p. 204. 1714. 26. Jan. Beroepinge te Maa- ftricht.. P- 94- 1 f. en 19. Plakaat tegens de Hat- Maart. temiften , en Conventiculen in Zeeland. p. 689. f. Mey. Maintien der Gereformeerden in Poolen cn Littauwen. p. 103,. a8. Jul. Tegens de infolentien der Papiften omtrent de Capelle te Heiloo.. p. C62. ï<6..Nov. Beroepinge te Leimuiden.. 9Sijlf, 21. Nov- Over het vifiteeren. der Boeken. p. 390. 1716. 2^. Febr. Kerkenraat te Steenbergen, p 2.03. 23-Oét. Quitantien van Predikanten , &c. behoeven niet op Zegel te zijn p. 231. 17-18. 1.1.. Febr. Tegens de Conventiculen en leere der Hat- e ¥ N D. e.. temiften cn van Buitendyk. p. 629* 1719- 24* Febr. Beroepinge tot Ooft- huizen. p. 96^ 20. Dec. Venlo gebragt onder de Claffis van Nymegen. p. 202.- T720. 12: jan. Maintien der Gereformeerden inde Palts, p. 164, 23. Febr. Beroepinge te Dirks- land. p. 97. iS.Maart.. Gereformeerde in de Palts-. p. 109. 27: Apr. Kerkenraad te Akea en Vaals. p. 205". 25-; Mey. Jefuiten uit Holland te doen vertrekken. p. 664. 12. Julii. Kerk en-Raad te A- ken en Vaals. p. 206. 29. Jul. Op't zelfde fubjeeï. p. 207. 20. Aug. Op't zelfde fubjeéL p, 208. 21. Aug. Op't zelfde fubjecL p. 210. 26. Aug. Op't zelfde fubjecL p. ziu 18. Oct: De nieuwe Roomfe Kerk te Zevenberger*, te doen af breeken. p. 66 fzIf. Nov Over het Requeft van een Jefuit te 'S Hertogenbes. p,