01 1667 1070 UB AMSTERDAM



K E R K E L Y K
PLACAAT-BOEK.
DERDE DEEL,
BEHELZENDE EEN
AAN HAN G S E L
OP HET
EERSTE en TWEEDE DEEL.
IN 'sGRAVENHAG l^J^ By ISAAC SCHELTUS, 'sLands Dr^eT
M D C C X C I l






'aan.
DE EDELE MOGENDE HEEREN,
Mr. JACOB BASTIAAN BiCBON ViSCH,
e n
Mr. PIETER AL EX ANDER, Baron VAN BOETZELAER,
ORDINAIRE RAADEN IN DEN HOOGEN RAAD, en HET HOF VAN HOLLAND, enz ,
COMMISSARISSEN VAN DE EDELE GROOT MOGENDE HEEREN STAATEN V4N HOLLAND en WESTVRIESLAND OP DE SYNODEN VAN ZUID- en NOORD-HOLLAND;
mitsgaders, aan de
HOOG-EERWAARDIGE CH RISTE LTKE
SYNODEN
ZUID- en NOORD-HOLLAND,
wordt dit
AANHANGSEL
OP HET EERSTE EN TWEEDE DEFL VAN HET KERKELYKE P LA K A AT - BOEK OP DE EERBIEDIGS TE WYZE, EN ON DER HARTELYKEN HEILWENSCH,
Opgedragen door Derzelver ootmoedigfie Dienaars
Jona Willem Te Water. Willem de Koning. Petrus Hermannus Hugenholtz, Abraham Rutgers.






VOORBERICHT
AAN DEN,
LEZE R.
fSSHSl^ geen gering belang voor ^en, die, door fflOir i rrf1 der Godlyke Voorzienigheid, tot den dienst Hlï^a I geroepen zyn, en hier door verplicht wor|jj£g||]jL den, niet alieenlyk het Euangelie der Zaligheid te verkondigen, maar ook zorge te dragen voor de goede orde in het bellier der Kerke, dat zy eene naauwkeurige kenniffe van alle de Plakaaten en Refolutien hebben, die door 's Lands Hooge Overheid gemaakt en genomen zyn in de onderfcheiden Landfchappen, waar zy het Leeraarampt en Herderwerk aanvaard hebben. Dit behoeft, hier, geen nader betoog De Heer Felfe, Euangelie - Dienaar in 'sGravenhage, heeft 'er zoo veel van gezegd, in de Voorreden van het Tweede Deel des Kerkelyken Plakaat-Boeks, als genoeg is, om van 't rezegde volkomenlyk overreed te worden. Jammer is't, dat een aantal Predikanten in ons Vaderland die Voorreden, zoo wel als de beide Deelen van dat Plakaat-Boek, niet met aandacht las, en dus onkundig bleef van een noodig en nuttig "Kerkbeftier,' op eene betamelyke en voorzichtige wyze in te richten naar het voorfcbrift, zoo der Kerken-Ordeningen, door hoog gezag in onderfcheiden tyden goedgekeurd en bekrachtigd, als van allerleye bevelen, die door 's Lands Vaderen gereven zyn en welke den Kerkelyken tot een richtfnoer, in veele byzonderé gevallen, moeten ftrekken. De onkunde daar van was niet zelden een bron van groote verwarringen, en gaf aanleidinge tot deerlyke misvattingen en dwalingen.
rJ^iet Z-?nd5 gewi§dge redenen, derhalven, befloot de Heer Wtltens, Predikant te Amfterdam, tot de verzamelinge en uitgave van een Kerkelyk Plakaat-Boek, ten jaare 1722 in 't licht gekomeu' T Reizende een groot getal Stukken, die de hiftorie en het beftier der Nederlandfche Kerke betreffen, vooral federt den tyd der Reformatie in de zeftiende eeuwe tot het einde des; jaars 1720.
* 3, Nie^



Niemand, ten zy geheel onkundig omtrent den aart van zulke of foortgelyke verzamelingen, zal zich verwonderen, dat eene zeer groote rheenigte van gedenkwaardige en belangryke Stukken aan de oplettende zorge en nafporinge van den Heere Wiltens ontfhapt was, en dat voor den Heere Mr. Paulus Scheltus eene ryke nalezing overig bleef, welke hy opzamelde, en in 't jaar i ^35 te voorfchyn bragt in het Tweede Deel van het Kerkelyke Plakaat-Boek, waar in de Plakaaten en Refolutien, hier toe be"hoorende, en doorloopende tot het einde des jaars 1734, gevonden worden. Toen gaf de Heer Velfe, in het Voorbericht aan den Lezer, de aangenaame hope, dat het Derde Deel, in gewigt van inhoud geenzins minder, dan de twee voorgaande, haaft volgen zou; ook begreep hy , dat daar in gclykelyk kon verholpen worden, 't gene in de beide Eerfte Deelen mogt fchynen voorbygegaan te zyn, om dus den Liefhebberen der Kerkelyke Rechtsgeleerdheid, tot hun heilzaam oogmerk, behulpzaam te zyn.
Of, en in hoe verre, kort daarna, handen aan dit werk geHagen zyn, om de noodige Stukken voor het Derde Deel te verzamelen en tot de drukpers gereed te maken, kunnen wy met met zekerheid bepalen. Vafter gaat het, dat men eerft federt omtrent tien jaaren, met ernft, op dit ftuk begon te denken , en dat de Chriftelyke Synoden van Zuid- en Noord - Holland thans minder huiverig en fchroomachtig waren, om de uitgave van dit Derde Deel te begunftigen , dan de Zuid - Hollandfche Synode weleer was, welke, in het jaar 1709, befloot, dat het geheele voorflel tot het drukken van alle Plakaaten, Ordonnantiën en Refolutien omtrent Kerkelyke zaaken, van tyd tot tyd by Hun Edele Groot Mogenden geëmaneerd, voortaan ex AStis zou bly-ven". Waarlyk! een vreemd befluit, en dat zoo veel te meer, indien-de voornaame reden van dit Synodaal befluit geweeft is, gelyk de Heer Velfe ons bericht, dat hier door ook Refolutien, in ongelukkige tyden genomen, doch naderhand te met geraakt, zouden konnen opgegraven worden, en m handen gegeven aan menfchen, die, uit onkunde van het daar op gevolgde herftel, of ook wel uit ongezindheid tegen de Kerke en den waaren Gereformeerden Godsdienft, eenig misbruik daar van zouden konnen maken. , . r,
Hadt elk gedacht, als die Synodale Leden, wy waren beroofd gebleven van zoo veele aanmerkenswaardige gedenkftukken, die ~** een



een voortreffelyk licht verfpreiden over de gefehiedenifFen van ons Vaderland in het Burgerlyke en Godsdienftige; gcdenkftukken, door wier uitgave de noeftige Verzamelaars zich op het hoogst verdienftelyk gemaakt hebben. De wederlegging der bygebragte reden, of, om rondelyk te fpreckenvan dat. ydel voorwendfel, komt ons onnoodig voor; naardien wy vertrouwen dat alle weidenkenden in 't zelfde oordcel met ons liaan ' en zich verblyden, dat de Synodale Leden, in onzen tyd, beteren gunftiger over de aanvullinge van het Kerkelyke Plakaat-Boek gedacht hebben. Men zal, vermoedelvk, met genoegen vernemen wat door de Zuid- en Noord-Hollandfche Synoden, federt h-t jaar 1782, ten dien opzichte beraamd en vaftgefteld'is. Wy zullen hier van, in zoo verre het Algemeen 'er ejnige belah* by kan rekenen, een kort verflag geven. ö . N/ dat de Heeren Deputaten der Zuid - Hollandfche Synode in de jaaren 1782 en 1783, in onderhandelinge over het aanvullen en vervolgen van het Kerkelyke Plakaat-Boek gekomen waren met den Heere Mr. Ifaac Scheltus, 'sLands Drukker, werdrdoor de Synode, in het volgende jaar, beft geoordeeld, de twee eerfte Deelen van het zelve Plakaat-Boek niette herdrukken, of, zoo die herdrukt wierden, in derzelver fchikkinge geen veranderinge te maken; het gene in de twee eerfte Deelen ontbreekt, als een Aanhanglel te voegen voor het Derde Deel, of afzonderlyk uittegevenen dat elke Claffis in het volgende jaar één Lid uit haar midden zou noemen, het gene bereid was, aan de uitgave behulpzaam te zyn, ten einde de Synode alsdan eenige uit dezelven daar toe zou committeeren. De Claflen voldeeden aan dit voorftel en de Synodale Vergadering verkoos, in het jaar 1785, uit de'oogegevene Leden bepaaldelyk deze drie: van Breugel, Predikant te Dordrecht; Te Water, Profeflbr en Predikant te Leyden; en de Koning, Predikant in 'sHage, met vriendlyk verzoek nochtans dat de overige door de ClalTen benoemde Leden, iets kunnende toebrengen ter verdere volmakinge van dit werk, ten opzichte van de Provincie Holland en de Generaliteit, tot welke de Stuiken nu te verzamelen, alleen betrekkinge moesten hebben zulks geliefden aan een' der drie benoemden en gequalificeerden te doen toekomen By welke gelegenheid de Correspondenten van Noordnd verzochten, dat de Zuid - Hollandfche Synode aan haare espondenten op de Synode van Noord-Holland in laft wilde /em, om derzelver medewerkinge in dit ft.uk te verzoeken ,
op



op dat ook aldaar by elke Claffis één Lid zóu komen benoemd worden, om de Stukken, daar te vinden, aan de drie gemelde Verzamelaars, tot meerdere volmakinge van het werk, bytezetten Deze voorflag werdt goedgekeurd, en hadt ten gevolge, dat'eerlang zes Predikanten, uit elke Clasfis, onder de Synode van Noord-Holland behoorende, één, benoemd wierden, die tot de verzameling van Stukken voor het Derde Deel van het Kerkelyke Plakaat-Boek zouden medewerken, gelyk reeds te voren in elke Clasfis, onder de Synode van Zuid-Holland behoorende, één der Leden verzocht was, de hand daar toe te willen leenen. ... , _ „
Wanneer de Predikant van Breugel te Dordrecht Emeritus verklaard , en, volgens het gebruik in de Clasfis van Zuid-Holland, van alle Kerkelyke commiffien, en dus ook van de commiüie tot de zaak van het Kerkelyke Plakaat-Boek ontflagen was, werdt, op voorftel der overige Gecommitteerden, door de Synode in zyne plaatfe aangefteld de Predikant Hugenholtz, te Delft., die, wegens de nabygelegenheid van die Stad by Leyden en sHage, hier toe meelt gefchikt geoordeeld werdt. .
Naardien het den Gecommitteerden der Zuid - Hollandlche Synode voorkwam, dat ter bevorderinge van het werk, hun aanbevolen, nuttig zyn zou, als hun door de Synode van NoordHolland ook iemand werdt toegevoegd, met wien zy, van tyd tot tvd,-konden in onderhandelinge komen en raadplegen, om den opgelegden laft te beter en gemaklyker uittevoeren; deeden zv een voorftel, hier toe ftrekkende, in de Synodale Vergaderinge van Zuid-Holland, welke dien voorflag gunftiglyk goedkeurde en aan haare Correspondenten naar de Noord-Hollandfche Synode in laft gaf, om by dezelve aantedringen, dat aan het verlangen der Gecommitteerden tot het Plakaat-Boek ten fooedigften voldaan wierde, dewyl de Kerkelyken in NoordHolland daar by, zoo wel als die in Zuid - Holland, belang hadden Dez<- zaak ter kenniiTe en overwegmge van de NoordHollandfche Synode gebragt zynde, befloot dezelve, dat, om aan dit billyk verzoek te voldoen, aanftonds één der Heeien Verzamelaars, en wel ter voorkominge van al te zwaare onkosten één die het naaft aan Zuid-Holland woonde, zou gecommitteerd'worden; gelyk gefchiedde. Men verzocht hier toe den Predikant Rutgers, te Haarlem, die, op het vnendlyk verzoen der Synode, dit werk gewillig en volvaardig op zich nam, en zich dezen laft liet welgevallen. um



Om aan het oogmerk der beide Synoden, zoo veel moeeïvk te voldoen, hebben wy, eerfi, alle Plakaaten en Refolutien opgezameld, die in het Groot Plakaat-Boek voorhanden zyn doch in de beide Deelen van het Kerkelyke Plakaat-Boek niet te vinden waren, en ons echter voorkwamen eene plaats in het Aanhangfel op hetzelve, te verdienen; ten anderen, hebben wy getracht alle zoodanige Refolutien magtig te worden, die tot dit zelfde einde dienen konden, en te vinden waren in de Regifters der Refolutien van de Edele Groot Mogende Heeren Staaten van Holland en Westvriesland , en van Hoogstderzelver Gecommitteerde Raaden, als mede in de Notulen van de Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden en van den Raad van Staate; wyders, hebben wy het noodige gebruik gemaakt^an eenige Stukken, die onder de Synodale Schriften m sHage bewaard worden; eindelyk, hebben wy ons bediend van zulke Stukken, die wy, of zeiven bezaten, of van elders goedgunftiglyk ontfmgen. Onder de Papieren , by de Claslen beruftende, waren 'er ook, die ons te ftade kwamen, b. v. de Potn&en en Artikelen begrepen in de 'InjlruBièn der Gecommitteerden op het Haagfche Synode 1586 (*), welke onder de Synodale Schriften m 'sHage ten deele, doch -by de Clasfis van Haarlem volledig bewaard worden.
Met dankbaarheid vermelden wy de hulpvaardigheid van de Hoogeerwaardige Heeren Deputaten der Hollandfche Synoden, enden dienft m dit werk aan ons bewezen door de Wel - Eerwaardige Heeren Bekking, Greve, Guichart, van de Kafteele , Kumfius , Lindeman, van Rofsem, Slingsbie, van Waenen, vooral door den Wel-Eerwaardigen Heere van der Groe, die, gelyk wy aan de Synodale Vergaderinge in het jaar 1789 berichtten, zich zeer veele moeite 111 dit ftuk gegeven heeft, en ons van groot nut geweeft is In het?byzonder achten wy ons verplicht, hier, gelyk in de Synode sjaars 1790, openlyk te erkennen, dat wylen de HoogEdele Geftrenge Heer Griffier Fagel ons de benoodigde Stukken uit de Regifters van Hunne Hoog Mogenden, en de Wei-Edele Geftrenge Heer Secretaris Mollerus uit de Notulen van den Raad van Staate, op ons eerbiedig verzoek, wel hebben gelieven te verftrekken.
Door het gebruik van alle die hulpmiddelen , en den byftanë C*3 Zie dit HL Deel, bl. 512. en volg. der



dér gemelde Heeren, zyn wy in ftaat gefield -tot de uitgave van dit Aanhangfel, omtrent welks inhoud wy noch het eene en andere hebben optemerken.
Wy hebben alle mogelyke oplettendheid gebruikt , om voor te komen, dat in. dit Deel eenig Stuk, in een der voorgaande. Deelen reeds geplaatft, nutteloos zou herhaald worden, gelyk aldaar gefchied is, b. v, I. Deel, bl. 38. en II. Deel, bk 375,376.
" Derangfchikking der Plakaaten en Refolutien in dit Aanhangfel is ingericht naar het voorbeeld van het Eerfte Deel.
Was het onze toeleg geweeft, of hadden wy zulks nuttig geoordeeld, wy zouden hier hebben kunnen byvoegen eene groote meenigte Stukken, die wel betrekkelyk zyn tot het Kerkelyke, doch niet tot het bellier of de gefchiedeniffen der Kerke m; ons Vaderland na den tyd-der Reformatie in de zeftiende eeuwe. Men • zalderhalven,. hier te. vergeefs zoeken zulke Plakaaten,. Voorrechtsbrieven en foortgelyke. Befcheiden„.die tot vroegere jaaren behooren, in. welke noch geen fpoorën der Kerkhervorminge in deze Geweften te zien waren: Wie een aantal Stukken van °dien-aart begeert te lezen, kan ze aantreffen in de Werken vm - Miraeus, in de AnaleÏÏa veteris aevi en andere Schriften van Profelfor Matthaeus, in het Groot Charterboek der Graaven van Holland-enz,, door van Mieris uitgegeven, en elders meer.
Sommige Plakaaten en Refolutien, zyn, hier,, of voorbedacht telyk geheel achtergelaten, of alleenlyk aangeftipt. Tot,de eerfte foort behooren zulke Stukken, waar in gefproken wordt van de verbeteringe der Kerken, Torens en Schoolhuizen, oi van Liefdegaven,. aan buitenlandfche Gemeenten toegelegd, en die niets behelzen tot ophelderinge van - het Kerkbeftier of van de Kerkgefchiedeniflen in Nederland. De andere foort raakt ver, boden Boeken en-LIuwelykszaaken. Na eenige aanmerkelyke Refolutien, waar by zekere Boeken verboden waren,, 111 haar ge, heel te hebben opgegeeven, bl. 254-265, Tcheen het ons m noeg te' zyn, indien wy, ter bekortinge van dit Aanhangfel, air leenlyk de Titels van andere .Boeken vermeldden, met aamvyzin* ge , door wieu en. wanneer zy verboden werden,..bl. .265-267. Qp d^rgelyke wyze oordeelden wy te moeten handelen ten op,zihte • van-, verfcbeiden-Refolutien,, by welke het verzoek tot b^t. aangaan van Huwelyken, in zekere graaden van Maagfchap, i-f "door : 's Lands Overheden toegeftaan of afgeflagen .is, hh 335.
naar-



naardien debefluken, omtrent byzondere gevallen genomen niet altyd ten richtfnoer in alle andere foortgelyke kunnen ftrekkën Dit zal elk ons gereedelyk toeftemmen, wie in aanmerkinge' neemt, deels, dat het aangaan van een Huwelyk in denzelfden graad van Verwantfchap op den eenen tyd vergund, doch op een' anderen tyd verboden werdt, deels, dat 'sLands Hooi Magten anders aan hun befluit de kracht van eene altoos werkende Wet geven, b. v. in de Refolutie van den 22 September 1640, bl. 372, 373- Het fpreekt echter van zelfs, dat zy, wie» het opnemen van Perfoonen in Ondertrouw aanbevolen' is uit de bepalinge der Hooge Overheid omtrent die byzondere gevallen leeren moeten, om in dezen alle noodige voorzichtigheid'te behartigen, en alle Huwelykfche Verbindteniflen, die niet uitdrukkelyk verboden zyn, niet aanftonds als wettig en geoorloofd « te befchouwen, zonder vooraf het oordeel en goedvinden van 's Lands Oppermagt daar omtrent aftewachten.
Vindt iemand hier en daar eenige weinige Stukken, die hy van geen gewigt rekent, en daarom, naar zyn oordeel, hadden behooijen achtergelaten te worden; hy zal, gelyk wy vermoeden, daar over anders met ons denken, indien hy zich latere gefchillen te binnen brengt, en weet, hoe fommigen getracht hebben , zich ten hunne voordeele van dezelve te bedienen Eén voorbeeld zy genoeg. De Refolutie der Heeren Staaten van Holland en Weftvriesland, bl. 193, 194, by welke aan die van Spaarwoude, den 24 Juny 1627, vryheid gegeven wordt tot liet heften van acht ftuivers voor elke ton Bier geduurende een bepaald getal van jaaren, onder voorwaarde, dat die penningen tot geen ander einde zouden mogen befteed worden, dan°tot het maken van Klokken in de Kerke, kon gemakkelyk in den eerften opflag niet belangryk aan iemand voorkomen; doch ten onrechte. Want om nu niet te zeggen, dat in dit befluit eenige gefchiedkundige byzonderheden gemeld worden, de opnoeming der genen, die onder de Parochie van Spaarwoude in dien tyd gerekend werden te behooren, was van veel gewigt in een gefchil, onlangs aldaar gerezen, te weten, of die van Houtryk en Polanen Parochiale, dan alleenlyk acceïïbire Leden der Gemeente van Spaarwoude waren.
Door het befluit der Synode van Zuid-Holland in 't jaar 1785 bepaald zynde by de uitgave van Stukken, die tot de Provincie van Holland en de Landen van de Generaliteit behooren, kon-
* * 2 den



den wv hier geen plaatfe geven aan de Zëeuwfche Plakaaten en Refolutien die wv in handen hadden.. Men zal echter hier en daar een enkel Stuk, Zeeland raakende, aantreffen, om dat het in een onaffcheidelyk verband, ftaat met andere Stukken, die m de voorgaande Deelen van dit Plakaat-Boek uitgegeven waren. Men zie, ten voorbeelde, dit Aanhangfel, bl. 269, vergeleken met het I. Deel, bl. 472.
Hidt men in de beide Eerfle Deelen , nu of dan , verzuimd aanteteekenen, door wien fommige Refolutien genomen waren, 't zv door de Edele Groot Mogende Heeren Staaten- van Holland en Weftvriesland,, 't zy door de Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal, enz., en daar door-wel eens aanleidmge gegeven dat Predikanten in de Generaliteit zich onvoorzichtiglyk beriepen op- Refolutien, die niet dan in Holland konden, gelden, en dat zy, hier door, zich in hoogloopende moeüykheden inwikkelden; wy zochten zulks voortekomen door by elk Stuk , en waar het verder te pas kwam,, een onderfcheidend teeken te doen zetten, waar uit elk kan opmaken, dat het ontleend zy,. of uit de Regifters der Heeren Staaten van Holland en Hoogftderzelver Gecommitteerde Raaden,. of uit die van de Heeren Staaten Generaal en van den Raad van Staate, enz.; gelyk uit het hoofd van het Regifter der Refolutien, volgens de jaar- en dagteekeninge gefchikt, te zien is... Dit is ook gefchied by zulke befmiten, die ten jaare 1576 genomen zyn, bl. 1 en 3,. niettegenstaande ons zeer wel bewuft is, dat de naamen van Geverfde Staaten em Raad van Staate in dien tyd eene andere beduidenis, dan tegenwoordig, hadden,
Hoewel het aan veelen der Kerkelyken overbekend is, oordeelden-wy het echter voor min kundigen niet. ondienftig hier aantemerken, dat omtrent den inhoud van fommige Plakaaten en Refolutien, in latere jaaren, eene merkelyke verandering ooor de Hooge Overheid gemaakt zy, door nadere verklannge bepalinee uitbreidinge en affchaffinge. Dit zal blyken uit het vervolvan dhPlakaat-Boek, waar toe de ftoffe reed*, ten grooten deele verzameld is , en 't gene in korten tyd ter drukperffe zal bezorgd worden, eenen aanvang nemende met den jaaie 1705,. en naar gisfmge , zullende doorloopen tot het jaar 1700 .
Aan Lf einde van dit Deel zal men eenige Kerken - Oraeningeil aantreffen, door vericheiden Synoden m de xvi eeuwe be-lamd en vaftgeftcld.. Wy waren van oordeel,, dat zy eene plaat



fe in dit Kerkelyke Plakaat-Boek verdienden. Zy zyn; 'u's waar, reeds meermaals elders uitgegeeven; doch fommige minder volledig, gelyk ,. uit naauwkeuringe vergelykinge, aan den Lezer zal kunnen blyken. De Kerken-Ordening, in de Wezelfche Synode ten jaare 1568"ontworpen-, was de eerfte grondflag van alle volgende,, en werdt door: veele voortreffelyke Mannen onderteekend, die, gelyk de hiftorie. van deze Synode in het gemeenr. ons door de naauwkeurige penne van den Heere \sGravezande\ in zyne tweehonderd]'aarige. gedachtenis, nader zyn bekend geworden!
Wenfchelyk ware het, dat eene kundige hand ons. insgelyks eene volledige gefchiedenifle der Embdenfche Synode 'sjaars 1571 leverde, te meer, om dat de Kerken-Ordening, toen vaft» gefield, als eene grondwet der Nederlandfche Kerke is, en de onderteekening der Formulieren van eenigheid, door de Leeraars der Nederduitfche Gemeenten in ons Vaderland, aan die Synode haaren oorfprong verfchuldigd is. Het laatfte doet ons zien, dat fommigen 't begin van die onderteekeninge, door onkunde,, of ter kwaade.^ trouwe, tot den tyd der Kerkelyke beroerten in dexvii eeuwe gebragt hebben. Aan het eerfte kan niemand twyfelen, die den. inhoud der volgende Kerken - Ordeningen, te Dordrecht in de jaarem 1574 en 1578,. te Middelburg in 't jaar, 1581, en in 'sHage ten jaare 1586 vaftgefteld., met die van Embden in vergefykinge brengt. De Kerken-Ordening 'sjaars 1586 verdient eene byzondere oplettendheid, deels, om dat dezelve ten-grootften deele overgenomen is in de Dordrechtfche 'sjaars 1619 deels, om dat de Gedeputeerden der Zuid - Hollandfche Synode* ten jaare 1624, in de Vergaderinge der Heeren Staaten van Holland, poogden goedgekeurd te krygen (2) het befluit, door de' Kerkelyken genomen, dat „ by provilie gebleven zou worden by de gewoonlyke ordres- van den jaare 1586,. welverftaande dat de Kerken, die eenige andere praktyk in het een of het ander poinét hebben (nochtans geen gemeenfehap hebbende met (3) de Kerken - Ordre van het jaar 1591), daar in by provifiezouden worden getolereerd", enz. Het. zal., misfehien, aan vee--
len
(1) Men vergelyka 'tKerk. Plak. L Deel, bV 150—169,,^ UI Deeï,>bl*. 52,0 532'Ca) Kerk. Plak. II. Deel, bl. 355.:
PlS?llf Dee?,1 tl.^^69lkelyke Kerkei1" 0rdeninS W$ in facftrl».
* *' 3 •



leti vreemd voorkomen, dat de Kerkelyken noch in 't jaar 1624 dit verzoek deeden, en dat de Heeren Staaten van Holland daar op befloten, „ dat het Befogne, beraamd op de Kerken - Ordeninge van het jaar 1619, met den eerften by de hand genomen en afgedaan zal worden ; en dat ondertulTchen Haar Edele Mog. niet konnen goedvinden, dat by provifie eenige ordre geraamd of gerefolveerd worde te volgen, maar alle zaaken te laten by het gebruik", enz. (1). Was dan de Kerken - Ordening 'sjaars 1619, gelyk dit door de Heeren Staaten van eenige andere Nederlandlche Geweiten gedaan was, door de Heeren Staaten van Holland en Weftvriesland nooit goedgekeurd, en met Hoogllderzelver gezag bekrachtigd? Zoo dachten, fpraken en fchreven veele Staatkundigen en Kerkelyken. Het blykt echter uit de Refolutie der Heeren Staaten van Holland, van den 2 July 1619 (2), dat HooglMezelven tot dlenft van den Lande en rulle der Kerke verllonden te behooren, dat die Kerken - Ordening, zoo zy lag, onder zekere voorwaarde, zou gehouden worden voorgearrefteerd, zoo dezelve gehouden wordt by dezen. Dat meer is, Hun Édele Groot Mog. fpreken , weinige maanden laater, met ronde woorden van de Kerkelyke Ordre tot Dordrecht geraamd, en alhier „(in Holland) aangenomen en geprobeerd; gelyk blykt uit de Refolutie van den 18 December 1619, welke in het tweede Deel van dit Kerkelyke Plakaat-Boek, hoewel 'er andere Refolutien, ten zelfden dage door de Heeren Staaten genomen, te vinden zyn (3), met diep llilzwygen voorbygegaan wordt; waarom wy het te meer van belang rekenden, gemelde Refolutie, waar van een Extraél authenticq in 't jaar 1640 aan de Zuid - Hollandfche Synode toegezonden is, en onder de Synodale Papieren berulT, in dit Deel woordelyk (4) op te geven, om elk, op de overtuigendlle wyze, te doen zien, hoe verkeerdelyk men, niet zonder drift en fchamper verwyt van ontrouwe of onkunde, beweerde, dat de Kerken-Ordre in de Nationaale Synode te Dordrecht ontworpen, nimmermeer door Hun Edele Groot Mog. is goedgekeurd, of aangenoomen geworden. Ook blykt uit die Refolutie, dat men 4e geloofwaardigheid van den AmbaiTadeur Carleton (5) zonder
grond
' (r) Kerk. Plak. II. Deel, bl. 306. C2) Zie dit III. Deel van 't Kerk. Plak. bl. 6,
Bladz. 296, 2§>7- ' <4) Bladz. 273, af4.
Cs) Lettres, Mémoires & ^egociations, Tom. III., pag. 103



grond" heeft willen verdacht maken, en wyders anderen bevitten die, op het getuigenis van'dien Ridder, fchreven dat de S^r-' ten van Holland die Kerken - Ordeninge, reeds in' 'tiaar tÖiW goedgekeurd en beveltigd hebben. -Wy treden, hier, in ê^rï oir derzoek, van waar het kome,- dat zy, die' de Relbhu^i der Heeren Staaten van Holland,-betreffende de Dordrechtfche Ker^ ken-Ordeninge, in 't jaar 1620 en vervolgens genomen öpgeza^ meld hebben,, de Refolutien van den 2 July en 18 December 1619 over 'thoofd zagen- (1). Vraagt iemand wyders, indien het zoo zeker is,.dat meergemelde Kerken-Ordening door de Heeren Staaten van Holland in het jaar 1619 goedgekeurd zy,- waar toe dienden dan de herhaalde verzoeken, door de Zuid- en Noord-Hollandfche Synoden aan Hun Edele Groot Mogenden gedaan, en ftrekkende ter goedkeuringe' en invoeringe van die Kerken-Ordeninge, en, welk was dan het doelwit der StaatsBefogne, over dezelve gehouden ?'Een uitvoerig antwoord zou met het oogmerk, van dit Voorbericht niet overeenkomen Dit weinige zy nu genoeg. Men moet zich te-binnen brengen', dar de meefte Staatkundigen en Kerkelyken, in 'reinde der zeftierfde en _ t begin der zeventiende, eeuwe,. de Hollandfche KerkerfOrdeninge sjaars 1591 op eene verfchillende en vlak ftrvdieè wyze beoordeelden - ; dat de Dordrechtfche Kerken - Ordenin* merkelyk daar van afweek, en zeer naby aan die van het iaa? 1586 kwam; dat de befluiten der Dordrechtfche Synode zoo
• 5Gt treSRe!llgf aangaa£> d°or de Algemeene Staaten der'Ver-eenigde Nederlanden eenpaariglyk goedgekeurd wierden, doch met de Kerken-Ordening, waar. van-de voornaamfte reden tl zoeken is; m den tegenftand der Heeren Staaten van Zeeland erf Vriesland , m welke-Provinciën men tot het aannemen van
fwn Qt l nge t? ugeGnen' dede wilde "befluiten;. dat dV Heeren Staaten van Holland. en. Weftvriesland dezelve niet ï •leenlyk aangenomen r geapprobeerd en gearrefieerd hebben geivk hier boven gebleken is, maar ook. alle mogelyke pogingen^gewend om dezelve door de Algemeene- Staaten te- doen bekrachtigd worden, 't gene ook. het fterk verlangen van veele' Kerkelyken m dien tyd was; .en - eindelyk, dat men in Holland* om Staatkundige redenen, welke haare betrekkinge haddenof ' tot fommige Bondgenooten, of tot eenig Lid, van Staat in de--
zé -
^^^^^^m *' *****



ze Provincie, of tot weinige byzondere Perfoonen van aanzien en vermogen in Holland, over het ftuk der Kerken - Ordeninge veele en langduurige onderhandelingen begon te houden, en daar in eenige veranderingen te maken, doch die den Kerkelyken niet behaagden, waarom de Heeren Staaten van Holland, den 5 Tuly 1621, aan de Gedeputeerden der beide Synoden te verftaan gaven (1), hoe zy alle pogingen behoorden aantewenden dat „ de Kerken-Ordening, gelyk die nu, na veel moeite en arbeid, van wegen de Heeren Staaten gedrejfeerd was, by de Synoden aangenomen wierde". Die zaak kreeg, echter, met fpoedig haar volkomen beflag. Uit het gezegde kan men opmaken in welk verband de Refolutien, in de jaaren 1619 en 1624 door Hun Edele Groot Mog. genomen, met elkander ftaan; en te gelyk zal men daar uit begrypen, dat wy, om gewigtige redenen, de Kerken-Ordeninge 'sjaars 1586, nevens die van vroegere iaaren, in dit Aanhangfel hebben doen plaatfen.
Behalven het Regifter der Stukken, in dit Deel .begrepen, hebben wy, tot gemak en gebruik voor den Lezer, hier bygevoegd twee Regifters, betrekkelyk tot de drie Deelen van het Kerkelyke Plakaat-Boek, en waar uit men met een opflag zal kunnen zien, welke Refolutien daar in geplaatft zyn, en hoedanig de inhoud van dezelve zy, gelyk ook van de Kerken-Ordeningen, wier aanhaling, in 't Regifter, by verkortmge gedaan is, zoo als uit het hoofd van 't zelve blykt.
Mogen onze pogingen, in 't famenbrengen van dit Werk aangewend, eenige goedkeuringe vinden, en het voornaamfte doelwit 'tgene wy ons daar in voorftelden, en in den aanvang van'dit Voorbericht te kennen gaven, bereiken; wy zullen des te vveriger voortgaan in 't vervaardigen van een volgend Deel, waar toe wy zeer vriendlyk verzoeken, dat allen, die kunnen, ook het hunne, ten algemeenen nutte, willen bydragen.
De HEERE beware Zyne Kerke in Nederland by de zuiverheid der Leere, en de betrachtinge van goede orde! Hy bevestige en vermeerdere haaren luister, onder de befchennmge van 's Lands Hooge Magten en van den Doorluchtigen Prins Erfstadhouder! Hy bekroone den arbeid van alle Kerk-Leeraaren met beftendig heil! £tj Zie dit III Deel, bl 549.



REGI S T E R
VA N
JAAREN en DATUMS.
Het eerfte Cyfer wyft het Deel, het tweede
de Bladzyde aan. De Letters beteekenen de hooge Collegien of Perfoonen, door welke de Refoluües genoomen zvn: dus beduit de Letter H. Holland; G. Generaliteit; R. v. S. -Raad van Staaten; Z. M. Zyne MajeUeit; Z. H. Zyne Hoogheid; G. R. Gecommitteerde Baaden; 3t H. Het Hof van Holland, * Zeeland en VVeUvriesland; en Z. Zeeland.
153*
1545 1557
1559 1574
1574
157 (
7 oa.
dito.
4 dito. 30 Jan.
5 July-
2,1, dito. 28 dito. 26 Jan. 1 6 dito. iüë Nov.
dito.
n Dec.
2 Maar 2 Jur.y
15 April
8 Nov. 20 Dcc.
XEgen de Bedelaryen en tot onderhond der Armen H. I. 231. 1 Tegen de Tavernen bezyden weegs, of op Zondagen , en tegen
de Blasphemateurs. G. I. 694 Eeuwig Edia van Keizer Karei. I. 803.
Verbod van Remiffien voor Doodtflagen op Kermiffen , en crime»
van valsheden met de Koorde te ftraffen. Z. M. 695. Subdelegatie en Commiffie van den Paftoor van de oude Kerk tot
Delft. 'H II. 1. : Requefte van de Staaten tegeiis den Paftoor. FT. II. 2 Antwoord van den Paftoor noopende zyne Commiffie. II. 2. Verbod van Kamerlpeelen , Comedien , &c. Z. M. I. 699. Oaroy en Inftitutie van de Univerfitcit te Leyden. Z. M. I. 260. Goederen van de Kerken en Conventen tot Uouda te verkoopen tot
betalihge der Predikanten. H. II. 3. Ordre op de betaalinge der Predikanten in de Steden en Dorpen.
H. II. 4.
jBetaaliiige van een jaarlyks inkoomen van drie Priefters en MemoI rieheeren van de St. H II. 5. [Regeeringe der Kerk-Goede ren. H. I. 213.
Ordonnantiën en Statuten voor de Univërfiteit te Leyden. Z. H. ! I. 26:.
Gereformeerde Religie aangenoomen in Holland en Zeeland, met
| uitfluitinge van andere. ï, 1.
ÏExtraa uit de Pacificatie van Gent. III r,
jVérkkaring van den Raad van Staaten op de Pacificatie van Gent. I ïü. 3.
a Trac-



H77
1578 1579
^81
Regifter van jaaren en tiatums.
Traélementen der Predikanten uit de Paftory® Goederen te betaalen. H. II. 5.
ExtracT: uit het Eeuwig Edift, betrekkelyk de Pacificatie van Gent, III. 4.
Predikanten uit de GeefteLyke Goederen te betaalen, en renovatie yan hetPlacaat op het aanbrengen van dezelve.Goederen. H. „II, 6.
Aanbrenginge der Kérken-Goederen. Z. M, j. 215.
Plet gebruik der Kloofteren en Conventen ten profyte. van de Steden toegedaan. PI II. 7.
Raakende de Beneficiën, Vicaryen en Canonifyen de jure- Patronatus Laical.' H. II, 7.
Een oortje per Mepgen tot behoeften der Predikanten toegeftaan.
Confirmatie van Collatien en Vicaryen te verzoeken, en het derdepart tot onderhoud der Predikanten H. II. 9.
Een derdepart van de Inkomften der Vicaryen aan den Ontfanger Coolwyk te laaten volgen. H. IJ. 9.
Unie van Utrecht. I. 2.
Roerende de differente 11 wegens het jus Patronaim. H II 10. Poinéten van Religie op de'Vredehandelingen tot Keulen. H. II. jp. Begrootinge van 1 raftement voor den Predikant tot Voorhout, tl. II. 12.. Predikatiën voor de Heeren Staaten in de Plof-Capelle alhier in
den Hage te doen. H. II. 13. Proteft van Holland op de Refolutie van de Stjaten Generaal, aan
gaande de Religie II. 13 Egt-Reglement in Holland. I. 804.
Differenten nopende de Religie tot Woerden. H. II 14.
Oflroy voor Tan Paats-.^tot het drukken van den Bybel. H. 11. 14.
Octroy voor Andnes Verfchout., tot het drukken en verkoopen van
de Catechismus. H. II. 15. Aangaande de Kerke tot Loosduinen., H. II. 1^. Trouwen voor Magiftraaten of Kerken-Dienanren. H. II. 17. Nopende de hetalinge der Predikanten. H II. 17. Predikant tot Woerden ïafterlyke woorden gevoert nebbende. H. 11. 18. Canortifye eertyds tot Geervliet, waar toe te ordonneeren H. 11.18» Magiftraat van Woerden, iets tendeerende tegens de Gereformeerde.
Religie. H. II. 20. . Weduwen van de Predikanten om alimentatie, ti. ll. 21. Aanftellen van een Predikant tot Bleskensgraaf. li- 11. 22. Aanftellen van een Predikant tot Noordwykerhout en Langevelt H.
11 2°
Verzoek'van die van Eykenduinen, om haar Kerk en Toorn ftaande te houden, afgellaagen. H. II. 24 -' : n ,., „
Wegens Ïafterlyke woorden by Mattheus- Rudfie, Predikant tot Woerden, gebruikt. H. H 2f>- _' -'
Wegens Ïafterlyke Predicatien van Mattheus Rudfie. ii 11. 25,
Kerkelyke-Cenfure. 't H. T-. 212.
Verzoek van die van Geervliet om Predikant, Kofter en School' mssSss uit dcEaftoryé Goederen «C besaalgn. U. ao.
10 Jan. 12 Febr. ai dito. 17 April",
23 Mey-
5 Sept.
14 oa.
* dito.
8 Jan.
29 dito.
6 Maar)
30 April,
9 Jan16 dito.
25 dito..
1- April 4 dito, 9 dito. dito.
7 Juny. 6 July.
15 dito. ,13 Sept. ■ t Nov. sa. dito.
dito. 30 dito. 33 Dec.
14 dito.
23 Febr.
18, Maan 1 Mey.. 2£ dito.



?58i
\,i i
i
12
f
1582 2. 2<
■2!
1583. rf
ii
' 22
23 27
I£
' 14 ló
! 9
Regifter van jaaren en datums.
Inkomften van de Conventuale Goederpn in ri™ w houd der Conventualen en Predikanten H II g**' t0t 0n*^ TH ifS tWee naartSeIeSene Do'Pen by combinatie te bedienen
^feU^&SSl Geeftely^Perfoonen ^ £ hrouf HmiICP3Tie h£t HuiS Van den ^k*nt lot Voor, Verzoek van den Rentmeefter van de Geeftelyke Goederen om do
De Kerke tot Wilsveen te demolieeren. H II 32 \ &?» "?*0t Araftei-dam en Rotterdam te houden li II o, ^tS>^W^ Alkmaar *^ teande» Een derde van de Vicarye tot onderhoud der Predikanten H II « Caspar Coolhaas Predicatien verboden. H II ? 35-
regens Pauffelyke Conventiculen 'tE I. m regens; feditieufe_ Boeken en onordentelyk drukken Item teren» Paapfe Convenuculen, Ook oP het ftellen W sóSiM™
;ySUvangeS stS ff ff ?8 ^ te *^ • C0"'
den^r^^ ^ )rdre op het zelve fubjecr. H. II. ^g 0 ' -erboode Predicatien. H. III 279
Üken"qL gJonnantie Zeeland, nopende de wyze van Huwe%-
'oornberts Boeken op het ftuk van de Religie verboden' PI II ,n QlemMatie van den Huwelyken Staat G. III. 04» " 4'&
1 li. dC Prcdicaarcn fn dfen fiagc tf demolieeren. JL
bt rufte en vrede der Kerke in den Hare H TT »n aakende het, af breeken der Ma Saaïef Van den Gonvente derPredicaaren in den Hage. G. R, II 42 Gonvente der
^ovinciaal^nSSr^v8 °"? gedeputeerden uit den Hove
^..ovmuaai m naare Vergaderingen H II ereformeerde Religie vaftfefteld fn alle'de Proprieten ï 2 teïe^HttïïPïen WegeDS vefh0^^ v"n haa* Trac-
;t aanftellen van."etn Predikant tot Berkel II II. 44.
31 Mey.
4 Juny
dito. ditodito-
6 Sept.
dito.
o Nov.
8 dito. dito.
2 Dec.
3 dito.
9 dito.
0 dito dito.
f Febr. j ; Mey. (
1 dito. ( ■ Jan. \ < Febr ( dito. 5 dito. i
dito c dito s Maan f-
dito. 7 April k
funy. v
dito. G dito. |P]
Sept, u



*5»3 1584
158 1
Regifter van jaaren en datums,
^ Auv^rnpt wpopnq Tradtetn. van haar Predikant H". II 45.
if^aS^tóü^^lSlirock gedeftineert tot onder-
houd der Predikanten. H. II. 45 „ n F" Vdikant tot Cralingen toegeftaan. H. 11. 45.
platten Lande H. 11 48, middelen hebben, of met Kin-
Diftin&ie te maaken of Piedikamen miaucu-u
deren belaft zyn- H II 48- inkoomen der Kerkc-Goede-
pJdiïto' uf Ben. en B.ngge koomende, in Holland niet «e laa«'vSel^anlèrlmeffteren van i Gravenhage, om be.aalinge va. SSÏSI*; van "e^ «e-Hen genieten als die Ve^öe?™3! Kerken-Dfèna^ren der verftrooide Kerken ,o« Bm-
JcorneSs fohannes, aangefteld tor derde Predikant «o. Rottere!,*, I II ^ 53- -i j„jp Predikant in den Plage. H II. 54.
|w^A»f^fe& ?„ fekanGecftclyke Goederen te employeeren tot ui
I ten rl II 61. herbouwina van hsar Kerk H.II. £1.
, Die van de Lier omfobfidie tot hei fVV °om Huishuur H. II 62.
0' 1C1« £rcum^ Traaement voor een Predikant töt Vvor, !KeSeefteren' vS Nootdorp om een Predikant* alda?r. I bouwen. G. R. II. 65.
9 Nov. dito.
1 8 Dec. !to dito. 13 April
dito. 4 Juny-
dito.
'21 dito.
ia oa.
-'13 Maai dito. 22 Juny 1 Sert
27 oa.
dïti
29 dito 9-N01
28 ditc 81 14 Fel
dito 15 dit< 24 JUT
dito dito
di!'< 13 06 !29 dit
j 4N(
20 dit
587 10 Ja



1587
i
1589
i
i
ji
i
f
.
i! ' 2.
9: t[ I<
Regifter v«n jaaren en datums.
Predikant van Saardam om meede honderd guldens te genieten H| 11. 66. 6 •
Predikanten tot het prediken in ordre te houden II II 67 Pegens het Beevaart gaan. 'tH. I. 519. v' Placaal regens de Rethorykers. 'tH, I 715. Predikanten haar met de zaaken der Regeeringe niet te bemoeien.
Die van de Augsburgfche Confeffie tot Amfterdsm om vrve exerci| tie van haar Religie. H II. 69 y Huishuur van den Predikant tot Saffenhcim te brengen tot laftI van het Land. H II. 71. to iTraftement voor een vierde Predikant tot Dordrecht. H If n Mellen van ordre regens de ftoutheid der Pausgezinden H II' -72 Vicarye Goederen de Capelle van Lieve Vrouwe van Riet, tot'on-' | derhoud der Predikanten. H. II 74..
Augmentatie van Traclement voor Predikanten ten platten Lande, rl 11 75.
NiHlaiI Hit:> hV Provifie te Slupik als Predikant te gebruiken.
Predikanten van Kennemerland om fubfidie. H II 77
Aan die van Arkel een Pr:dikant toegeftaan. H. IX 78
Haar afgebrande Kerke te repareeren. H II 78
Placaat over de menigvoudïgheid van Doodüagen. H II 716
legens fehandaleufe Boeken, ónordentelvk drukken, enPaifl'elvke
Ceremoniën. En van de Schooimeefters, H. I q<k Nader Ordre' op het geordonneerde in de Placaaten van 20 December 1581 II. I 520 Predikanten tot Schiedam haar Tractement van drie tot vier honderd ponden verhoogt, H. II. 79 Verhooginee van Tractement voor de Predikanten ten platten Lande. H. II 83 r Een Predikant tot Paapendregt toegeftaan. H. II. 81 ten Predikant tot Spaarcndam en Spaarenwoude aano-eftcld H IT 81 ien oortje van het Rantfoen voor die van Naaldwyk H II 82 ■ffifl)* voor Petrus Moreau, Franfch PredL
Subfidie voor de Walfche Predikanten in de Steden. II. II 81. ien_ 1-ranfch. Predikant tot Dordrecht aangefleld. H II 8* menige Artikelen by de Claffis van Rhynknd overgegeeven ïï" II 8^mcubere geen Predikanten aan te Wen 21?eSinatit %
gbopende het Synodus binnen Gouda. H. II 87 egens het. hemielyk trouwen der Mennoni'ften. H II 88 l akende de Predikanten tot Utrecht G. R. II 88 Vanfcbryvens aan BargemeelLren van Dordrecht en Leiden. G. 'R.
Unlchryvèns aan de Predikanten tot Dordrecht en Leiden. II )ie- van Dordrecht om twee Predikanten. H II 01
* ' DiQ
13 Jan.
6 Mey. i.3 funy.
i6 oa*
6 April.
ji Mey.
:i Juny. ;I dito.
9 oa.
0 oa.
1 Febr.
7- dito.
0 dito. dito dito.
9 Maart
dito.
1 dito dito.
9 Mey. ;
7 Juny.
ï JuJy. . 3 dito. .
dito. '. ! Aug. !•: \. dito.
dito. ] !
' Sept. 1 l Nov. ' ) Dec ] dito. i
3.. !
dito. 1
T ! Jan. p



*59C
1-591 *194
Regifter van jaaren en datums.
!Die van Wormer en Gisp, om een tweede Predikant H. IF 91. Gerardus Blokhovius als Predikant tot Utrecht aangefteld. PI. II 92. ;Aanfchryvens aan die van Heusden wegens het beroep van Johan{ nes Andelius, Predikant aldaar. H. II. 93. Joliannes Uitenbogaart, toegelegt vyf honderd ponden, en honderd I ponden voor Huishuur, mits dienft doende in de Franfche Caj pelle H II. 94
Uitenbogaart in den Hage beroepen. II II. 95. School-Urdening" in Zeeland- III. 269
jClaffis van den Briele om een Predikant by combinatie tot Koren] dyk en Pieishil H. II 96
;Claiijs van- Gorcum om een Predikant tot Hardinxveld H II- 96. ;Claflis vanGorcum nopens deKerken vanHeukelom enAsperen.H. II. 97". jStephanus INicolai, als Predikant toe Larum en Hilverfum aangefteld. II II 97. 'Aanfchryvens aan' die van Woerden noopende de Kerken-DienaaI ^ ren Zegerus en Ligarius H. II 08 Kerkelyke Ordonnantie van 1591. II. 256
[Advocaaten met-Eede aan de Roomfche Kerk verbonden, mogen
niet advocccren , ten zy renunticerende H I 524, Fondatie van het Collegium Theologicum te Leiden H I 350. Prebende , &c. ftaande "ter collatie van de Graaflykheid H I 217. 'Antwoord der Straten van Holland over eenige Kerkelyke zaajken.
1 I- IT-3
Ordonnantie op de direStie van het Collegium Theologie te Leiden. II II 100
Synodale Vcrgaderinge in Noord - Holland mcedc alle jaaren te "houden. II. II. 103
Ordonnantie en Statuten van de Univerfiteit te Lelden H I. 271.
Ordre op de promotie tot het Licentiaat en Doctoraat H. I. 275.
D'recbie van het Collegium- Theologie te Leiden H I. 351.
Augm ntatie der Predikanten ten platten Lande II II 104
Lutherfche Gemeente tot Woerden om vrye exercitie van haar Religie H. II. 105
Augmentatie van Tracïement- der Predikanten ten platten Lande te doen na de veelheid der Kinderen II ÏI ro<5
Predikanten van 's Gravenhage om meerder Traélement II II. 107,
Onderhoud der Predikanten ten platten Lande. G R. II 109.
Onderhoud voor.de 'Weduwe van den Predikant Johannes Hartwanins, IJ. II. 109.
Kerken van HuiiTen en Blaricumbycombinatietebedienen.il II 110.
Nader verbod der Roomfe Con'venticukn, Hertrouwen en lierdoo-
I pen H. L. T26.
Tégens d; Pauflelyke Religie. H. II. iro.
Die van Woerden noopens eenige veranderinge in dé Religie LI i II. in.
Different tuiTchen- hetNoord-Hollandfche Synodus en eenige Këi| ken Dienaaren. H II. .112.
Different tuüchen die van Schaagen en de Kerkenraad,. H, II 1*3'.
Aau-
31 Jan.
7 Maari dito.
9 dito.
14 dito. 20 luny. TI bet.
6 Nov. dito.
16 dito,
17 Dec.
8 Maart
12 dito.
3 Mey.
29 Juny.
5 Sept.
22 NOV.
19 Maart
7 Sept. dito. dito.
11 Maart
6 Mey.
13 dito. .
3 Juny.
dito. 27 dito.
30 dito
"1 July.
3 dito. 5 Sept..
dito...
8.; dito .



Regifter van jaaren en datums.'
1596
j
1597
1
2
- |2
ï 590 2
1;
1 \
Aas^^s #flb2iGouda om de Paufreiyke SüPei-fü"
PaülTelyke Superftiti'en tot Grootebroek te weeren H II Predikanten tot Naarden enWeesp verhooging van IrKtëmenl IJ,
Gi^rfn}ni d^9Hage geen lierbcrs houde"- E" Nfm*
Aagfchryvens^ aan die van VVeftwoude tegens de Roomfche Religie.Nootdorp en Wilsyeen by een Dienaar te bedienen. H II. tI7 pSyVHS ïf n8rlem Cn G°Uda tCgCnS de Matigheid dcrl?' ^té^èéi^ l£Cm'^ens dejefuiten,SSÏ1!11"^^113??8^ I^otte|-^airi' eehZiekentróoftlir: G. R II.no . ^ïySi.^^ ^ overzetting,-^
'de'van^aaïS- R . IP f™* ^ ^ Ramf°en t0t ^
^^l^-'^^-^ » -V-an 2ya Aentójtfffiu^ H II r22 -ylte van Boeken nodig tot de translatie van den BvbH FT U ffjf « Noordwyf by combinaf tóSSS'Sg;
II T4 Cr Mcnnomlkn toï s^rdam; Aalsmeer en Uitgeeft H. ft<Ée?PfëlL^ "^inqcvelt en Gyfendam , meede te prè^l-l Tl (Jt|00Sdregt' WCgCns een beroeP in de oude Kerk aldaar. ?S2Êffi^& ^7emCn °m eC* ^edikants-Huirfnge binnen'
SSKï %;^iden fruiten en haarc
'ie van Ueusden- om een'tweede Predikant- G R Tf
eglemcnt voor Ambagts-Jongens en derzelver Meefters B i «,0
A^elvS^G.fl.^!0-^" Kerk-e^ vantL:kcVoo^Tn% efolutie dien aangaande. g R. II. 1^2 .anftellen van een^Kerken-Dicnaar Tot Ma'nsfln^ T-T: TT' ,„ ^"üebitsaotvyfdcPredikant^ G,' f ,,
rare aan den Bailüuw van Amftelkmd t t K w§ r-rf Wj 7 ?4\
ken en fpeelen op Zon- en -HedeJagcn. G. ïi IÏ p JR.' dl'ra J ie van Woerden oin een tweede Predikant II II' W<
W^'WW' tWeed%iJraflkal,t t0t ^oe^kiengeftiny.
5 Dec.
23 dito. 2 Febr.
6 July. 16 Sept.
21 oa.
23 Maart
- !
4 April.'
5 dito. 50 dito. .
4 Mey.. .
7 July. 1 9 Aug. ] ■7 Nov. J 3 Maart •
5 dito, I dito. I dito. I
8 Mey. j-
2 dito. §
e dito. [1
2 dito. a
5 Juny. 'f 2. Sept. ;p 1 Jan. R
dito. 'p 5 Maart a | Mey jj > Juny- |(J
" dito [jj i duo. [ff



1598 l£99
iöoc
ï6o J6c
l6<
"Regifter van jaaren. en datums»
Eenige Boeken onzuiver van herfie der Arriaanen gefupprimecrt.
Claff/van' Leiden om een Predikant tot Catwyk cp Zee. G. R.
Dk va? PJeekelingen om een Predikant aldaar. G. R II. 138. 'Die van Haarlem om een vyfde Predikant, rl. 11. 139 . Kerken Dienaars ttn platten Lande by continuatie vyfug, guldens I iaarlyks extra toegeltgt. H II. 139-
E!acS^«ef ee^rKn & Lt^an het Rantfoen
^^to^fn ^ttVeen oortje van de Rantfoenen
tóonie™* T NelrïuitlSae1 Kerken in Gravenhage om een I fubüdie van drie honderd ponden ü. 143- ^ ,
'oa^oy voS die van 's Gravendeel om een ftuiver van eenJon I klem Bier en twee ftuivers van een Ion zwaai J3ier van de
o£$PK -n elke Tonne
Zekers S «. H *£.
ReSonilnïtie van het Noord-Hollandfche Synodus wegens de Kcr-
^eriSe^tnperftSên1 gó^fchgézinden en haar Conventi-
AbrEm de Haazo4 als Predikant tot Wyk op Zee aangefteld. G.
. 0^eoVFvoo?a:iie Sn Oud" keil? tot verkoopinge van Kernlanden.
fiftrov voot difvan Maasfluis om een duiver van ieder eerfte koop verfche Vifch en een oortje van ieder Tonne gezoute Vifch te moffen heffen. G. R II 151 , _ r -n IT tf
rvjo vin Waffenaar om het oort e uit de Rantfoenen. G R II. r5^ : yèrzoS van het Claffis van Dordrecht raakende Claaswaal. G. K.
. A?nfchVyvens aan die van Haarlem noopende de Papillen aldaar.
Dk vafswartewaal een Glas ,r, et het Waapen van Holland in haar Kerke toegedaan II 153
Holland in haar Kerke toegeftaan. 11. w> . , il HÏÏ S vS «en Pr tffthf toe Maa-üuis verhoogt G. R. II pjó". 1 (Die van Hilverium om een kcrken-Dienaai. II ^57- Die i
25 Au§- ï 25 Sept
8 oa.
0 Dec.
5 Maart
dito. 19 dito.
dito.
2 Aug.
6 Sept
129 Febr
3 Maar 12 dito.
21 Sept.
iï3 oa
29 Nov. i*13 Tan.
6 Ftbl J|4 Jan.
18 Febi 12 Juni
19 July
23 dito,
53*5 Maf '20 dito
1 ■
c\. dito
18 Wc
5 Jun:



Hegiftéi: van jaareri en datums.
*S*3 1604
.
]
<
j
'a
g 2
2 1
3
Die van Hendrik-Yden-Ambagt om een Kerken-Dieöaar, en orriflagmge van de combinatie van Ryfohv G. R. II. ie7.
Die van Naarden om een tweede Predikant. II. II lk$
Wilhelmi uit het Colkgie ontflagen en tot Rhynfaterwoud» als Predikant beroepen. G. R. II. 158
Odtroy voor die van Overrlacquée om twintig ftuivers -op <iedei* lonne Bier van de Tappers te mogen heffen tot onderhoud va* haar Kerk, Predikants- en Schoolmeefters-Huizen II II i<o
Libertus braxinus, Predikant in den Plage, twee honderd ponde» extra voor fubfidie vergunt. II. k5o
Die van Cralingen tot opbouwinge van het Predlkants-PIuis V# honderd ponden toegeftaan. II. Ï61. *
c*s»S o?^S;:Sc.'vnRderï,oud,6vrden Mka*
rlenncus Nolthenius , Predikant rot Bommenede, jreffaf^ert als dif van Goedereede en Geervliet. II. te5 ' gegag-ert als cüè
Ddxoy voor de Armen van O. en W. Saardtrm H. III. oot
Lamotius, zes honderd ponden voor de Duitiche Kerk, voor exftfe aanval honderd ponden, en drie honderd ponden voor de Fran 4che Kerk , twee honderd ponden voor Huishuur, en honderd ponden voor tranfport. tl 166
:iaffis van Schieland om J. YPrroan, Predikant tot Charlois, binnen Rotterdam te hebben. G. R. II 166
berken onder de Godshuizen gereekent H III. 186
Praótenient voor Do Lamotius toegeftaan. II. 167
iynodus van Zuid-Holland noopende een Predikant in de Laticeftraat. H. II. 167. ^
!iïfidii68001' d€ Walfcbe Kerke tot ondei'houd der Studenten. H»
)ie van den AlbJas Kerkenland te mogen verkoopen. II i6o
^^s^j^X *egens fcllandaalen aaa dt
)HVU ^uw-BeyerIafld een Kérken-Dienaar-te mogen beroepen.
>iLr,aVP°1lsbr°eki ^dens tot het maake" van een Glas ia
^ haar Kerk met het Waapen van Holl nd II. l7&
Revers , toegeftaan dispenfatie om te trouwen. H lïï r>7< )en Heer van Kruyningen voor de Paftórye van HeenvMet een vRente vyf»g guldens 'sjaars. PI. III W eSH )ie^van Watermge om een Koftor en Voorleezer aan te flellen. H.
'utren nopende ordre op de voor- en naderaiddags Predikatiën» %
11 oa.
15 dito. 4 Dec.
19 dito.
16 Jan. [3 Fébr. 14 dito. 6 April.
17 dito. ;5 Aug. 1 .8 dito.
6 oa. i
9 dito.
8 Nov. 1
•1 Dec. i 2, dito. '
7 dito ;
2 dito. ^
dito. I dito. (
3 dito. ]
8 dito. ]
8 tan. ( 2 Maart ]
9 April ] 0 dito. 1



Regifter van jaaren en datums.
Weeringe van byeenkomften der Jefuiten, en Afgodifche Papifte-
ryen. H II 171. B. Z. Koningsbergen, tot Zoeft beroepen, II. 173. Brood voor den Armen gebakken vry van den Impoft van het Gemaal. H. III 205. Die van Klaaswaal een fubfidie tot opbouwinge van sPrcdikants-
Pluizinge.. H. III. 176. Oude Inftruftic van de CommifTarifteii Politicq op de Synode van.
Zuid-Holland PI- III 131. Gedeputeerden van de Walfchc Gemeente om verhooginge van.
Tractement tot opregtinge van een Walfch Collegium Theolo-
giaj tot Leiden. H. II. 173. Die van Huisduinen om fubfidie, tot opbouwinge van des- PredP
kants-Huizinge. H. II. 174. Ocbroy voor die van de Lier om twintig ftuivers op elke Tonne
Bier-, en drie. ftuivers op ieder Stoop Wyn te mogen heffen^ tot
opbouwinge van haar Tooren. H. II. 175. Interpretatie vrydona van den 4ofte Penning voor de Godshuizen;
&c. H III 182. Octroy voor het. Weeshuis te.- Rotterdam orn te erven van Perfoo-
nen aldaar gealimenteeit. H UI. 233 Die van Edam om een Glas met het Waapen en Devies van Hol--
land in hasr Kerk. II. 176. De Kerke van Muiderberg by beurte te bedienen by, die van Naar-
den, Weesp en Muidén. G. R. IL 177. Aanfchryvens aan alle Steden en Officieren tegens de Faapfche
exercitiën en Jefuiten. PI. II. 177. Die van Ooftbaarendregt haar Kerke Goederen gepermitteert te
verkoopen. H. II. 179. Authorifatie op- den Procureur Generaal van den Plove en Bailliuvv
van 's Gravenhage, tegens het indringen van Jefuiten, Paapen en
Monniken. H. II% 179.. Die van Rotterdam óm een vierde Kérken-Dienaar* G. R. II. 180.Oclrroy voor die van den Burg, op het Eyland Texel, om twaalf
ftuivers op ieder Tonne Bier, tot reparatie van de Kerk. H. II. 181. Oclrroy, Voorburg om tien ftuivers op ieder Tonne Bier, en twee-
ftuivers op ieder Stoop Wyn, tot reparatie van Tooren en Kerk.
H. II. 183.
Differenten tiuTchen F. Valerius, en de Kérke tot Loenen. G. R... II. 185. .
Verbod regens.het Rhetoryk fpeelen. IL 186.
Die van Nieuw-Beyerland tot het opbouwen van haar Kerkje vier honderd ponden toegevoegt. H. III. 187. [
Verzoek van die van Wieringen , om vyftien ftuivers op ieder Tón* ne Bier, tot reparatie van Tooren en Kerk. H. II. 187
Aan die van Uitwyk en Waardhuifen geaceordeert een KérkenDienaar H. III. 38.
Octroy voor die van Oofttcxel, om zes ftuivers op ieder I onnes Bier tot reparatie van Toorn en Kerk.. H. II. 188.
2 Mpy.
14 dito.
13 Juny-
22 dito..
15 Aug.
8,Sept
9 dito.
10- dito-
22 oa,
dito.
8 Dec. ' 1 Jan.
1 Maart 6 dito.
9 dito-,
31 dito.. 18 April.
dito..
2 Juny.
Ig dito. 8 July.
dito..
10, dito..
18, Dee.



Regifter van jaaren en datums.
E607
ï-6c8
j
Ij
r 1
1ó09
1
ll ii
n
<
DSaf- lï dlIPriP89ratie d' C°nV0Catie vai1 h* Synode N*, Gecommitteerde uit de Kerken der Steden, en Univerfiteit tóf T den, tot het houden van het Synode Nationaal H l ■ / Oflroy voor die van het Weftcinde van Vlieland, om vvftién ffih
Aan- die van de Willemftad, honderd vyftig guldens' toeo-eftaan tot het maaken van een Glas in de Kerk met het Waapen en De vies van riolland II 193. ^ 11 c" -ue~
Vo£h0Gel Ti ^oV001'^van het Rantfoen voör de Armen ai-
Voojzieninge op. de Ker'kdienftcn. in de Langeftraat. H II I0J, Gag-.e van een Predikant fot. Delfshaaven, tot vyf honderd nonden des jaars verhoopt. II. 195 3 lHimcra ponaen
^ieitoi. UH.fT%o.a °rdrC tUffchen de en de kd
n?r? S rr dC K,aag^ toe2eft3™ een Kérken-Dienaar. G. R. II ior Die van Ciaaswaal om tien ftuivers per Mcrgen te molren drnlL&n" tot reparatie van haar Kerk en Predikantshuis H H Z"13 Sgl S|chog.^ Van ee" P-vinciaale Vergaderinge. iifden )ie van Gryfooit een Kérken-Dienaar toegeftaan II igR >eroep vaneen PredikantindeLoosdreg!. II I98. regens Pasquillen. G. I 390. to y
choonhoven een tweede Predikant toegeftaan. G R» II 100
™m»Koi^ Cla"'m' rMtolde'Je Confeffie e„ den Cmchisao... iftroy voor die van.Catwvk op Zee, om tien fhwL ~nZ t
Bier, tot reparatie van de Kerk. H. II 2Co 1 °n"e
'ciroy voor, di.-. van Naafdwyk ■, om twintio- ftfe?, nn
ne Bier, en twee ftuivers op elke Stoop Wvn te iLÏÏ?iJt?"*
tot reparatie van haare Kerk H. II aoï Y g n heüen
öroy voor die van Maaslluis, om twintig fiulvers op ieder TnnnP"
Bier, en drie ftuivers op elke Stoop Wn te: moa<ï hïffi??? '
reparatie van haar Kerk en Schooien" PI II 9™° heffe« ^t erbod van Jefuiten en-vreemde-Paaoén in Zeeland'' ! M
^B^tSgp^-Jh^ m ho.
S r!fie2Ioaa d0leerende ^dikanten uit de Claffis van Alk-
^^^tóbö» h;p de 4*
tredende vyf Alkmaarfche Predikanten - H III ]t ■ ftocg van de doleerende Predikanten uit de. CWL,&feU •
*'2- '
1 I Mfey. 8 dito..
25 dito.
20 Juny. j
3 Sept.
17 Oéh 6 Nov.
29 Jan.
29 Mey 2? July.
51- dito. 1
'dito. J
:8 Aug. 1
17 dito. '
2 Sept. $
1 Och I
3 Nov. p
2 Dec. C 2 Jan: C
5" dito. C
) Febr. V 5 July. O
J Sept. G
ï Och. R
! dito. Ai
dito. IBé Nov. jV



Regifter van jaaren en datums.
561-
Verzoek van Gedeputeerden van bet Zuid- en Moord-Hollandfche Synode om tyd en plaatfe tot het Provinciaal Synode. H. IP 212.
De Predikanten* ten platten Lande fubfidie te doen. H. PI. 214.
De Claffis van Alkmaar tot obediëntie te brengen. H. IP 215.
Uitenbogaart zyn Boek van de magt dtr Overheden in Kerkelyke zaaken, te moogen uitgeeven. II. 215.
Engelfchen Predikant in den Hage met vyf honderd ponden vereert II. 216.
Aan die van Huisduinen toegolegt vyf honderd ponden tot reparatie
van baar Kerk en Predikants-Huizinge. II. 216Die vanGoudriaaneen eigen Kérken-Dienaar te mogen beroepe'n II. 217. Die van Stryen wegens het verkoopen van de Kerkelyke Goederen.
II. 217.
Van Brandwyk en Gyhéland om tot reparatie van haare Kerken te mogen genieten de Landen gekoomen van de Giidebroeders. PL II 218.
Aanfchryvinge aan alle Claffen van Holland en Weftvnesland tot
rulte én vieede der Kerke. H II. 218 en 256 Aan de -Curateuren van de Univerfiteit te Leiden te zenden den laatften Brief aan de Claffen van Holland en Weftvriesland afgezonden. II. 220. Aanfchryvinge aan die van Alkmaar, noopende -het mangel van de ; Claffis in net nakoominge van de vorige Refolutie II 220Die van Maasdam om baarè Kerkelyke Goederen te verkoopen. II, 220. |Ordre tot rufte der Kerke. II. 221.
Oebroy voor die van Wormer en Jisp, om agt ftuivers op ieder Tonne, Bier tot reparatie van haar Kerke H. II. 221.
Paftorye Goederen tot Sprang alleen tot den -Kerkendienft geaffeCteerr. II. 223. - •:.
Den Fiscaal geordonneert te onderzoeken of eenige Boekjes na het •verbod zyn uitgegeeven. II. 224.
Kerkelyke Ordonnantie ten eerften in train te brengen wegens de queftien over de vyf Poinéten tot welftand der Kerke te disponeeren. H. II. 224
Den Fiscaal gelaft op alle Boeken, buiten Refolutie uitgegeeven-, zig ten naauvvfte te informeeren. II. 225.
Oclroy voor het Dorp Hoorn op Texel, om zes ftuivers op ieder Tonne Bier tot onderhoud der Kerke- H II- 226-
Verzoek-van het Claffis van Dordrecht, om een Predikant op St. Anthonv Polder. II. 228. v
Verzoek van die van Alblafferdam om Paftorye Goederen te verkoopen. II 228. ■
Conferentie van twaalf Predikanten op ae vyf Poincten, en Kelolutie by de Siaaten daar op genoomen H, II. 229 en 270.
Univerfiteit tot Leiden cm voorfchryvens aan de Kerkenraad tot Parys, noopende Pierre du -Moulin, als Profefior tot Leiden beroepen. II. 030.
Gefchillen tot Woerden wegois een beroep van een tweede. 11. 231. Klagten over Corhelfs van Hil, wegens het uitgeeven van een * Boekje, het zelve in te trekken. IL 232, &e4>
4 Dec. |
21 dito
22 dito. id Febr.
18 dito.
dito.
.19 dito dito.
2 Maart
11 dito.
23 dito.
dito.
25 dito. 25 Juny. iï Sept.
iö Dec.
20 dito.
22 dito.
23 dito. 10 MaaB 16 Mey.
: dito. 20 dito. '27 dito.
12 Ang.
J 8-Sept.



Regifter van jaaren en datums.
i6n
ÏÖI2
I
Kerken-Dienaaren hen te reguleeren na de Refolutie van 20 Mev 1611. H. II. 232. r
De Officieren gelaft het Boekje by van Hil op nieuws uitgegeeven in te trekken II. 233 ° b
Raakende de differenten in de Claffis van Leiden, op het beroer» van een Predikant tot Haferswoude. IL 233.
Rapport van de Claffis van Leiden noopende het beroep tot Haferswoude. II. 234.
Ordre op de zaake van Cornelius Vorftius, en Miffive wegens de Staaten van Vriesland. H II. 234,
Aan die van Plaaftregt toegeftaan eèn Glas in baare Kerk met het Waapen van Holland II. 236
Die van Berg-Ambagt om fubfidietot opbouw van haare Kerke II. 236.
Materiaalen tot opbouw van de 'Nieuwe Kerk tot Amfterdam vry van den Impoft op de groove Waaren. II. 236.
Raakende de vyf Artikelen H. III. n.
Die van Befoyen om fubfidie tot het opbouwen van een nieuwe Kerk en Predikants-Huis. H. II. 237.
Aóte op het vertoog van de oude afgezette Kerkenraad van Broek in Waterland, en de jegeawooidige Regeerders van den zelvcn Dorpe. PI. II. 238.
Verzoek van de Walfche Kerken hier te Lande'om fubfidie en augmentatie voor de Studentèn in het Franfche Collegie tot Leiden , mits bedienende de Franfche Kerken in Plolland en Weftvriesland. H. II. 239.
Clafficale Vergaderingen te letten op de vaceerende Kerkendienften. 11. 240.
Die van Spaarendam wegens het optimmeren van een Predikants-
Wuizmge. H. II. 240. Kerkelyke Ordonnantie van 1591 gearrefteerd. IL 270. Claffis van Voorne en Putten gelaft den beroepen Kérken-Dienaar
tot IVliddelharnas- zonder uitftel te examineeren. II. 041 Vertoog van Ouderlingen en Diaconen te Hilaerberg. IL 24Ï; Op de Requefte van de afgezonderde Kerke tot Rotterdam II. 24.1 Ordre Roomfche Geeftelykheid: en Eed aan den Paus. G. I. Acte noopende den Kerkendienft in Rakaigne. G. R. II 240 Vertoog van die van Maasfluis raakende de Capelle II. 2437' Octroy voor die van Buikerfloot om twaalf ftuivers op ieder Tonne
Bier te mogen heffen tot onderhoud van haar Predikant en
Schoolmeefter. H. II. 243. Acle van uitfpraak wegens het beroepen van Do. Emilius tot War-
menhuizen. PI. II. 2+6.
Petrus Emilii by provifie voor clen tyd van drie maanden op te houden met prediken II. 047. y
Vertoog van die van Hilgersberg noopende het beroep van een Predikant aldaar II. 247.
Dln Dan TWa™enhuifén differenten wegens, een beroep aldaar.
O. K 11 248.
De beroepinge' op Abraham la Faillie gedaan, wettig verklaart. u' 242- d Af-
9 Sept. 22 dito.
38 dito.
ia oa.,
19 dito.
21 dito.
dito. 10 Nov.
\S dito. 19 dito.
dito. 4 Dec.
6 Febr.
10 dito.
21 dito. 10 Maart
15 dito. 27 dito. 15 Juny. 24 July. 27 dito.
4 Aug. dito.
7 dito. 29 Sept
6 Dec.



Regifter van jaaren en datums.
I6ï1
ïöi3
1614 IÖI5
161Ö
1612
161S
Afoeflaaaen Dirk Verdoes om te trouwen, n. -óls. PreSkanten in Holland de naam van Gedeputeerde op de Synode
niet te ufurpeeren. II. 249* Tot ruft der Kerken. II. 271.
Ve^SGea^u^eSli van Schoonhoven, raakende feditieufe '^tnk^'£j^to4^m^♦ over deMagiftraat vanSchoonVë^aderihgên2van eenige Predikanten tot Amfterdam, als onwettig O^^f&^^A Steden, Predikanten en OfM^n" e MagEaten', Kerkt' Claffen en Hoofdofficieren.
Ordre op de^Kerkelyke zaaken, verkiezen van Predikanten* Ouderlingen en Diaconen &c., gearrefteert 1591. n. 11. 250.
Remonftfaïtie Johannes UiSenhognart, raakende de: authonteit van de hoo«re Ovenghe d m Kerkelyke zaaken. H lk *Q%>
Ordre tegens' het onbeïioorlyke prediken van Henncus Rofeus. H. II 274.
'■nr'/t'rp vw'crpns de Kerkelvke differenten II II. 277. Noo^S JEf lSrkelyL^ifferenten, tot infmie op de d.ebber«,en
sffi?»^ Si&f« opbouw «»'•»»
Huizin^e H 280. tt o
-nftr,w vnor die van Hoorn op Texel gecontinueert. IJ. 2«o
Oft oy voor'dieTan Ter-Schelling ^m twintig ftuivers op ieder Tonne Bier, en drie gulden op ieder Oxhoofd Wyn, tot repa ratie der Kerken tot Midland en Hoorne. H 11. a»r._
Pauffelyke fuperftitien tot Seevenbergen te weeren. II. 283.
Beroep van een Predikant tot Warmenhmfen IP 203.
Die v?n Monder met een Glas in haar Kerk vereert II '284.
Ordre op de Kerkelyke zaaken tot Oude Nierop. II. fl84.
Rfrnpn van e?n Predikant tot Simonshaaven. 11. 2b5-
Die vPan de Nieuwe Tonge, Vergaderinge in particuliere Huizen.
Oaroyloor die van Heekelingen en Briesland, 0111 vyftien ftuivers op ieder Tonne Bier te heffen. 11. 286. . n M
t Verbod van zeker fchandaleua Boekje, genaamt Vraag Al I 280.
Klaoten van Don Emanuel, Prince van Portugal, over zeke1 voorval, en gelaft de Roomfche Religie alleen voor zyne Domeftic
vèïo-f "vaX"co"n ™ 'S Gravenhage, ttoopeode de Lega«»
20 Dec.
5 Maart
23 Jan.
7 JulYdito.
dito.
8 Sept. 22 Dec.
dito.
dito.
dito.
I dito.
^18 Maar 28 April
17 Febr.
2 Maar
6 dito
1 April 5 Mey.
24 Aug
17 oa.
19 dito. i 3 Jan-
12 Febr
8 Maai
20 dito.
31 dito.
17 Mey.
18 dito.



l6i8
1619
: i
1
2
3
I!
1620 ] 'i
13
Regifter van jaaren en datums.
Tejens ergerlyke Boeken &c, en Reglement voor de Drukkers. K^n*1iN9o!dWykerh0Ut rUÏ"eUS Ie£Sende' wedcrom op te bou-
^^^^'^^^^ Syn°de' t0t preparatie van hct Dftroy voor die van Buikfloot, om twaalf ftuivers op ieder Tónna t^°nderf0Urd va" eê" Predikant en Schoolmeefter. II. 20?
LïnL tP^11Cn Un " dC Contraremonftranten de Predicatien'by Deuiten te aoen. LL 292. ■*
"niïS611 te bïddr? v2or de Svnode ^tionaal tot Dordrecht, als meede voor de Gereformeerde Kerken in Ooftenryk II. 4
Vertoog van de Claffis v?n Woerden, noopende de exercitie der" Lutherfche Religie tot Boodegraave. II. 293
)en Refident van Venetien de Roomfche Religie in zyn Huis doen
, met befloote Deuren, zonder Vreemden. ILb 294. y 1
• Semfon, Franfch Predikant in den H»ge, toegelegt zes henderd guldens Traftement en twee Huishuur II 294. ë ie van Gouda noopende het doen van een beroep aldaar. II o0<r
)rdre tegens de Superftinen en Beedevaarden tot Ilcukelom'II 20?"
aft-Aften van de Nationaale Synode. I. ul^lom -9>
rCH I 42T dC Nationaale Sv!lüde te drukkeü buiten Octroy. .erken - Ordeninge. I 15^.
*Ö vS? wRcfol'uVie,7van d°n -17 0aobcr I6I4 tekens het f^7w Wt™*™ £ubkrtt* gemtituleert: J^yfc, &
/éV« ilugoms IxTGtll. H. III. 5,-1
pprobatie van de Kerkelyke Ordre van 1619. H. III. 6<i. pprobatie op de Synode Nationaal G I. '170 3 GSaï ^fy" d° apaite Ve^TadcrifJgen der Remonftranten, $c. SSeïdI Vffi ^Univerfiteit en het Collegium Theologicum
^rmeëCGdïl n.er29r BenthUiA;n ^ Kerkenraad van 'alfche Predikant te Groede. R.-V. S III 62 i;gens de Batementlpelen 'tH. I 711
rf.f il Con5ravfnte^ van de Placaaten van de Staaten Generaal ^noopende de aparte Vergaderingen. 'tH. I 6jk
tv? IL 29ógélaft aik paapfd'e ^itkn en exercitiën te wee,
Srf H iïf 273?n Van dC kei'ke]yke 0rdre door de School )t confirmatie van het Placaat van den 3 July i6ro G I -fyi foRTST' CXeCUtie ht£pi-' vaneen 36S: 'oegSaS00IISC4e7mei' % Scheraer1™™ een tweede Predikant d 2 Pre-
19 Juny. 14 July. 31 Aug. ia Sept.
16 Nov- J]
17 dito. ;] 8 Febr. y
dito. jl
17 Maartj
;o April. I :x Mey. (
.3 dito. I <5 dito C
j
8 dito. P 8 Juny. C
2 'July. L dito. Ja
3 dito P
\ dito. Ia
1 dito ,Q
{. dito. jVS t dito. |T 1 Sept. |p
3 Dec. A
dito. O: dito. W
Febr. I-T« Maart üi
dito.



IÖ20'
IÖ2I
IÓ22 1623
16:
Regifter van jaaren en datums.
Predikant tot Calansoog zyn Traftement verhoogt op drie honderd
guldens. II 298. ' .-. „ T
Aanföhryvinge van de Staaten Generaal aan de Koningen, «c. I. 176. Die van Piershil een eige Kérken-Dienaar temogen beroepen. II. 298. Die van Nieuwpoort tocgellaan de oortjes der Verpagtinge voor haar
Armen. II. 299 Synodaale koften. PI III. 135. _^ ' . Betreffende het arreftecren der Kerk - Ordening van het jaar 1619.
PI. III. 549- ^ n
Aan die van Wyngaardcn een eigen Kérken-Dienaar toegeftaan. II. 299. Aan die van Hcemftecde een eigen Kérken-Dienaar toegeftaan II 300. Miffive van den Kerkenraad van Weesp om de Paapiche Magiftraat
te veranderen. II 300. Tegen? de Jeluiten, Roomfche Geeftelykheid, &c. Voogden en com-
pofitien der Officieren G. I 544 Die van Schipluy haare Kerken Goederen te mogen verkoopen II. 301. Die van Goedereede een fubfidie van zes honderd guldens toegeftaan tot reparatie van baar Kerk. II. 302. Die van Weesp een tweede Predikant toegeftaan. II. 302. Die van Goedereede de Leprobfe Goederen toegeftaan tot reparatie
van de Kerk- IP 302. Raakende de augmentatie der Traftementen van de Predikanten ten
platten Lande, en het Kindergeld. PI HL 89De oeffeninge van de Pauffelyke Ceremoniën en Superftmcn ten Pluize van den Ambaffadeur van Venetien aan alle Inwoonde- . ren verbooden. II. 303. rt<,j. , .
cDie van Huisduinen en de Helder toegeftaan een fubfidie van dmI zend guldens tot opbouwinge van haare Kerken. II. 304. Het fubfidie van agt honderd guldens gecontinueert voor het branfche Collegle tot Leiden. IL 304. nd^-., Boekverkoopers moeten alle ergerlyke Boeken aan den Uüicier
brengen G I do8. T Die van Knollendam en Crommeniedyk een Predikant toegeftaan-11. 305. Betreffende Synodale Papieren van 1618 en 1619. G 111. 544. Betreffende verfcheiden Kerkelyke zaaken.» H IL 305. Betreffende gemelde Synodale Papieren. III £44_ Augmentatie van Traftement voor Predikanten. W. lil 9°. De^Svnodale Papieren. III. 545 „ ,.. . , _ T .
Tegens de exercitie van de Lutherfche Religie ten platten Lande
van Holland. H. III 20. Betreffende Synodale Papieren. III. 545- TT : Die van Rotterdam een vyfde Predikant toegeftaan. IL 307.
Tegens het gaan ter Miffe. 'tH. I 554-. , „ „,
. Die van de Wormer toegeftaan een oortje van de gulde van alle Verkoopingen voor de Armen aldaar II 3°2Synodale Stukken van 1618 en 1619. G. IJL 136. . De Synodale Stukken. G. III. 137De Svnodale Papieren, HL ^4-5-
De Synodale S.ukken. G. III. 137- p
13 Maart
27 dito.
20 Juny 30 dito.
21 Aug.
5 Juiy
15 Dec. ao dito.
6 Jan.
26 Febr.
18 April
7 July.
2 Aug. 30 Sepc.
1 Dec. |22 dito.
2 Maar 6 dito. 4 Mey.
13 dito.
18 [uly.
19 dito.
20 dito. 23 dito. 25 dito. 31 dito.
17 Aug 20 Sept 12 Oft. 5 21 Febi
23 Mey
3 Ju]y
5 dito, 7 dito



J6251
]
1
1
X 2 I
•l627 2
Q t
2
I
Rcgüler van jaaren en datums.
[De Synodale Stukken. G. III, 137.
Confent tot tot het translateeren van den Bybel. G. II. 307 Synodale Papin-en in een Kift gelegt. G. III. 138. Accommodement van eenige differenten met den Heer van War-
menhuifen en de Magiftraat en Kerkenraad. II. 303. Latvniche School-Ordre in Holland. I. 461.
Noopens de judicature over de Kerke en Paftorye Goederen ten platten Lande Ét III. 160.
Magittraat en Kerkenraad van Warmenhuifen gelaft alle de Boeken van Kerk en Paftorye Goederen over te leeveren. H. II 308
Raakende de bewaringe der Sleutels der Kifte van de Synodale Papieren. G III. 138.
Predikants Kinderen op de Triviale Schooien en het Academie te te Leiden. G R III 99.
Etaakende de dispofitie van de Kerkelyke en Paftorye Goederen der Dorpen, daar geen Ambagtsheeren zyn, die het jus Patronmus van de Kerken hebben , als meede omtrent de judicature over de voorfz Goederen. H III. 161.
Reglement en Ordre op het adminiftreeren van alle Kerke, Paffioryen, Kofteryen en andere GeefteJyke Goederen van de Doppen daar de Heeren het jus Patronatus van de Kerke hebben H. II. 300
be van Outdorp en Otterleek toegeftaan haaren Predikant te mogen behouden II 312.
\dvis vanbet iloftegen's de Procedtiuren der Remonftranten H II 313,
ilagten van die vaa Gouda over de ftoutiaheid der Remonftranten II. 313. 0
Notificatie van het Hof, tot onderhoudinge der Placaaten tegensde Remonftranten G. I. 685 &
regens het gaan ter Mifte by de Ambaiïadeurs. H. I. 555
/erbod van het Hof tegens de Conventiculen der Remonflranten tH 1. 686.
Die^ van de Engelfche Kerk in den Hage een Predikant toegeftaan.
3ie van Rhynfatenvoude een Kerkenraad te formeeren U 014 Jaffis van Woerden, reprefenteerende de Kerkenraad van Rhvnfa-
terwoude, voor deeze reis de beroepinge van een Predikant te
doen. II. 315.
laakende de Schoolmeefters op de Dorpen onder Woerden. IP 916 kroep van een Predikant tot Rhynfaterwoude II. 016. ' Die van Sparendam tot opbouw van een nieuwe Kerk ast honderd
ponden toegeftaan II 317. • 6
3e waaragtige Chriftelykè Gereformeerde Religie by de Heeren;
Staaten Generaal vaftgefteld li. 317 )ie van Rhynfaterwoude te voorzien van een Predikant. II ai8." Jie van Spaarwoude,. Hof-Ambacht &c.9 toegeftaan vror zeven'
jaaren van' elke Ton Bier agt ftuivers voor de Kjokkt-ff in de'
Kerk ti lli. 193 Pegens de Duellen der Militairen Z. Ii. I yor. regens de Molenden, der Studenten te JLcidem L 283.
8 July. 17 dito. 25 Aug. 27 Sept.
1 oa.
4 dito.
dito. 19 Nov
3 Dec.
2 dito.
o dito.
4 Maar!
6 April o dfto.
7 Juny.:
0 oa. ■
1 dito 1
8 Nov. ]
9 Jan. :
2 dito. (
7 Febr. \ 7 Maart] 7 dito. 1]
4 Mey !]
\ Juny. |] dito. ]
3 dito f p Dcc i'



ÏÖ28
1629
1633
1631 1632 1633
Ï634 163*
Regifter van jaaren en datums.
Een Predikant op hst Eyland Urk aangefteld. G. R. II. 319.
Klagten van de Kerken van Gulik, Cleef en Weefel, wegens haare onderdrukkingen. H. II 319- L\.'\
Raakende de Requefte van de Remonftranten om haare Religie on-
! bekommert te mogen exerceeren II 320. _
Klagten van de Kerkenraad van 'sHage over de ftoutigheid der
I Remonftranten. H. li 32T.
Nader Refolutie dien aangaande- PI. II. 32I« . _
Drongelen en Eetfrtn gecombineert, en aan Meeuwen een apart Predikant. H. III 75. ,
In de Meyerye aiemands beveelen te gehoorzaamen dat) die van de Staaten Generaal: Eu Roomfche Paftoren zig te onthouden van de Kerkelyke dienden. R. v. S. h 557-. . \ , TT . . ,
Verzoek van Vrankryk om de Paapfche Religie in s Plertogcnbofch te moaen cKcr'ceei^n. H II 322
Vicaryen, &c re '* B ertegen bofch G. 1, «19.
Het Plara^t 'vin 3 Jafr^ary i®33 ftrikrelyk na te koomen. G. i 558.
Paspfe Kérken te fluiten 'in de'Meyerye. G. I 560
Wettea en Statuten van de Urnveriiteit »e Leiden. H. ü 285.
Beleid van het Collegium Theologie te Leiden. H I. 362.
Schoolmeefters door den Ambagtsheer te prefenteeren aan den Kerkenraad op een pjfeüvè G R. I. 49*-
Vertoog van de Zu,id5iollandfché Synodei, raakende het reet der Armen, ftraffen over groote zonden, en ordre op den Gods-
Geene dedicatien van' Boeken aan hun Edele Groot Mog. III. 251. Oétroy op het drukken des Bybels G. I. 25 Raakende de Penfioenen van de Wectuwen der Predikanten. H lil. 97. In Overmaze geen andere Feeftdagcn te vieren, dan die der Gere-
Rafakaideerdde fffiftentifwor de Boheemfche en Moravifche Verdreevenen om de Religie H IL 324.
Subfidie van twee duizend vyf honderd guldens voor de Boheemfche en Moravifche Broederen Exulenten H. II. 3*5-
Betreffende het Boekje Manafle Ben Israël Conciliator. H. 111- 251.
Verbooden Kort Begrip der Chriftclyke Religie H III. 2Ó0.
Noopens een Predikant te Bloemendaal. «. 111. 30 Mpv(.TO„
Predikanten of Predikatiën niet te molefteeren in de Meyerye,
OcSo/'voo?'Waverveen tot onderhoud voor Kerk en Paftorye.
Ordre op het buiten der Kerken in de Meyerye. G I. 5^5■'Drrlrp twens de ftoutigheid der Papillen. 11- n- 325Kerke vfn" DelfeÏÏveS uit het Clalfis van Schieland m Delftaad
A^l^'RKldèflSap over het different wegens de Kerk van
Aftfvan* dfRid^errciap3 ifóopende het different tuffchen den Heere van Warmout en1 het Claffis Van Leiden en Nederrhynland. IL IP 327-
4 Maart 11 July.
25 dito.
29 Sept,
30 dito. 13 Maart
3 Jan-
17 dito.
11 Tuny. 3 Aug. 13 Mey
I oa
dito.
7 dito.
20 July.
29 Sept.
II Dec. i2-29jan j 2 Juny
15 July
20 dito.
'in Sept. jin Sept. i2i dito. |I2 Och
12 Mey.
20 Juny
8 Maar i 4 July-
20 dito.
21 dito



*635 i636
1637
1638 :
1639 3
li
1
2
.1-640 1
1
2
1641 !
i( <
j
IC
i
24
Regifter van jaaren en datums.
Interdidie aan de Regenten der Kloofters te Maaltncht G I «ê»
'tH Sege2S /Chenken van Wy]1 en Bier °P Begraaféntó
Kerke van Delfehaven uit de Claffis van Scbicland in de Claffis
van Delfland overgebragt. II 328. Opzegginge der fauvegarden aan de Roomfche Geeftelvken H. I sQ<ï Renten, ótc. tot Miffen in de Meyerye. R. v. S I 120 Ordre tegens de vermetele ftoutheid der Pausgezinden H II. "28 Strikter Placaat tegens de Roomlche exercitiën in de Meverve
tVc. G. I. 573. ■> 1 '
Authorifatie op Barent Langenes. G. I. 27. Tegens de Duellen der Militairen. Z. H. P 7:1 Johannes Uittenbogaart gelaft zig met prediken' niet meer te be-
moeyen. H. I]. 329 Raakende de overzettinge der H. Schriftuure. G. I. 28 Het beroepen van een Predikant te Lis. III 39. verbod compofitien met de Pausgezinden. H "lil 080 VerboodeiihetGefchrdtvanP Ludovicus, kort Vertoog c. G III «66 \ccord tuffchen het Claffis van Leiden en den Kerkenraad van Koudekerk met de Vrouwe Douariere van Poelgeeft. II ^0 /ertoog van de Theologifche Faculteit tot Leiden tegens de So-
cimaanen. H. II. 330. ö )e Weduwen der Waïfche Predikanten in Holland dienft gedaan hebbende, te traftceren als de Weduwen der Nederlandfche. II 3-r Jrdre tegens de fteutigheeden der Pausgezinden en tegens het ïn^ koomen van de Socmiaane». H. II. 331. h different over het beroep van JohannesBule'i totBerfingerhoorn.il. 333. Legens fuppofitie. G. I. 29 J
^Jhf^T Bofch.gebrafiF °nder Gorinchem: en aangaande het
gebruik der O. en N. verlie. H. III 142.
erzoek ven die van Vianen om een eige Claffis op te regt^n II makende de nieuwe translatie van den Bybel. H. HL ~2t ' impliatie van den iï. Artikel van de Politicque Ordonnantie H.
m. 372
%&^.8]L%&ffeKnt hl d£ Ktl'ke van Rhynfaterwoude, Jie van Schoonhoven een derde Predikant toegeftaan. II. -sq6 ;ereformeerde Kinderen onder Paapfche Voogden. H III 2o\ egens de Duellen en Uitdagingen der Studenten te Leiden. H. 1 xol. ïfitatie der Autographa in % Hage H. III 547. apnort van dezelve. H. III /4? w erfte vifitatie der Autographa 'te Leiden. H. III <47 apport aan dezelve H. III. <u8. 5 7'
lootdienft. G. III. 85.
DutilhS H ner3tóeVene PrCdikanten e" Sch^eefterS.n akekvHadn ut^^™^** ^ ^ ^ ^ ^C1"
3 Sept.
17 OcL
18 dito.
2 Febr.
6 Aug.
9 oa.
2 Dec.
to Juny
1 dito. 15 dito.
19 dito. 8 Oct. ii Dec.
2 Sept. ;i Maart.
7 April. ' 5 Sept. ]
1 Oft. (
2 dito. ] 5 Dec. ' 5 Juny 1
* July >
1 Sept. I dito. é
[ Nov. \
> Dec. I
! Mey. (
) dito. 1
i Juny \
! dito. E
l dito. E
: dits. F,
: July V
' dito, C
Aug. R
dito. p



I64-I X642
1643
ï64^
£64;
364' 164
Regifter van jaaren en datums.
Placaat tegens Jefuiten, Monniken, &c. en verdere ftoutigheedett
der Pausgezinden. G H. 338
Publicatie tegens de ftoutigheid der Pausgezinden PI II. 345.
Voorzieninge wegens de Kerke van Meerkerk. H. II, 346,
Die van Rotterdam een zesde Predikant toegeftaan. II. 347.
Verdrag wegens het different tuflchen de Ambagtsvrouwe van Leimuiden en Gedeputeerden van de Kerkenraad II 347.
Raakende de Proceduren in de Kerke van Berfingerhoorn. II 349.
Verbod van Roomfche exercitiën in de Generaliteit. I. 582.
Die van '-s Gravenhage een zesde Predikant toegeftaan II. 350.
Ordre tegens de ftoutigheden der Pausgezinden, en tegens het prediken in de Nedercluitfche Taaie in de Ambaffadeurs Huizen. H. II. 350.
Ereöie van een Schotfche Kerke tot Rotterdam 11. 351.
Tegens Vloekers en Lafteraars in het Leger. Z. H. I 725.
Die van Heusden een derde Predikant toegeftaan. 11. 352.
Placaaten, zoo van Staaten Generaal, als van Holland, tegen de Papillen punftuelyk te executeeren. 'tH. I. 583-
Adminiftratie der Weeskinderen en derzelver Goederen te Maastricht. G. III. 231'. ^ „ . _ , , „ T ^ .
Tegens het onordentelyk trouwen der Priefteren in Braband. l*. 1. 505.
jDie van Dordrecht een zevende Predikant toegeftaan 11. 35J|
Ordre tegens de ftoutigheden der Pausgezinden in s Hage. li. JA. 353-
Latynfche School-Ordre te Maaftricht. G. I. 470.
Xoeies der Haagfche Gecommitteerden ad Synodum, fehryven der
I Synodale Ade, en het tydig uitfchryven der Gravamma. G. K.
Tegens* het trouwen door Priefters in Braband G. I. 5^1- . Nader Refolutie tegens de exercitie van de Lutherfche Religie ten I platten Lande van Holland. IIP 17- . , „ „'*
Aan L. Borremans, verzoek om dispenfatie tot trouwen, toegeftaan.
Difvan^dam'een derde Predikant toegeftaan. IL 354.
Claffis van Walcheren wegens het aanftellen van een Predikant op-
:lPi4ukanTenGKinderên op35Triviale Schooien en het Academie te I Leiden G R. III. 100. . , .
Ordre tegens de Ingezetenen van deeze Provincie wegens het ver f gaderen aan de AmbafTadeurs Huizen om Paapfche luperfhtien teI pleegen. H. II. 355-
|Tegens het gaan ter Miffe. 't H. P. 554- TTT , fê^»%5#SSS X&2t& Kerke ede,
SvSdSreX"fif wforICoX°- Wlfe in de Pofflic^e q»
donnantie PI HL 360. Tekens feditieufe Boeken. 'tH. I. 420.
SSȣBrrdeg GroeS lUa. Godsdie.it <e
i oeffenen* III. 21..
30 Aug.
25 Sept.
10 Och 28 Nov-
dito.
17 Tan.
20 Maart dito.
26 dito.
19 July.
dito.
17 Dec
18 dito.
31 Jan-
3 Febr. 24 dito. 1 April 6 Mey.
19 Juny-
. 8 April ao dito.
11 Aug.
30 Nov. ' 8 Dec.
; 2 Maar
8 July
16 dito. 24 dito. 516 Maar
9 A«g-
18 oa..
117 Jan; aa ditüi



16*47 1648
164-9
ï65o'
' I
1651]
Regifter van jaaren en datums.
Die van Oudewaarer een derde Predikant toegeftaan. IP Accord .tuffchen den Heere van Papendiegt en de Kerkenraad II 357-
Verdrag en approbatie wegens het different tot Woubrugge. II 360 Alle 'Geeftelyke- uit de Generaliteit te vertrekken, en hun dienft
veroooden. G. I. 590. Ordre tegens .de disordres in de Kerke van Seevenbergeh. H. ILq5r Approbatie op een uitfpraak wegens een Kerkelyk different te
Schaagen. H. III. 67. Raakende het different tuffchen Kerkmeefters van de. oude en nieuwe Niedorp en het Hof, over de judicature van de Kerkelyke Goederen. III. 163. Tienden &c. voor Kloofters, &c. in de Meyerye. G. I. 221 Ordre tegens de Beedevaarden tot Heylo. H. II. 361. De Paapfche Officieren tot Seevenbergen af te zetten. H. II. 262 Aanbrenginge der Kérken-Goederen in de Meyerye G. I. 222 Predikanten of Predikatiën niet te molefteeren in de Meverye ' G, I. 563, - -
Tegens de Jefuiten, Roomfche Geeftelykheid, &c. G. I *u.
xegens infolentien der Roomfchgezinden in het Marquifaat van Bergen G. III. 29.
Aanbrenginge van Geeftelyke Goederen. G. III. 166".
Raakende de ftoutigheid van de Pausgezinden, als meede dg augmentatie van de Tracbementen der Predikanten ten platten Lande, en het Kindergeld. H. III. 91.
Tegens Pasquillen, en Defenfio Riga. H. I. 421.
Kinderen van de Predikanten ■ op de Triviale Schooien en het Academie te Leiden. G. R. III. 100.
Predikant tot Petten zyn Traótement met drie honderd guldens eefubfidieert. H II. 363. , fa
Aanbrenging der Geeftelyke Goederen Marquifaat van Bergen. G.
iTegens het onordentelyk trouwen der Priefteren in Braband. G. L 585.
Adminiftratie van de Kerken en Kerkelyke Goederen. G. III. 188. Eerfte Bybel der nieuwe Verfie by de Autograoha te Leiden. H.
Ui. 548. ^ Geen Officieren van de Geréformeerde Religie te veranderen. G l. e Placaat aangaande Geeftelyke Tienden in:Vlaanderen. O., III.' 170' Acteh' van Staat met te drukken noch verkoopen. G. I 4*0. Handhaving van de Gereformeerde Religie. G. I. <5. Gereformeerde Officieren alomme te ftel'len. G. Ij 7 Tegens het gaan ter Miffe bv Ambaffadeurs H. I. ega. Kinderen van Predikanten op Triviale Schooien en Academie te
Leiden. G. R. III. 101. Raakende het Kindergeld aan de Predikanten ten platten Lande
toegelegt. H, III 30 Tegens Sociniaanfe en' Ketterfe Boeken in Zeeland, t. 426. Tegens de Sociniaanfe Boeken in Zeeland. I 497.
f Kin*
12 Sept. ;3o Ott.
20 Dec.
16 Juny.
25 dito. '
2 July
4 dito.
28 Aug.
24 S pt
3 Dec.
13 Jan.
5 Maart
14 April.
dito.
tl Juny 3 Dec.
17 Tan. 9 Febr.
3 Maart
5 dito
29 April
3 M ey to Sept.
25 oa.
5 Dec.
4 Jan. 27 dito. 10 Febr.
dito. [6 dito.
2 Maart
12 dito. dito.



i6$i
1652 1653
t654
Regifter van jaaren en datums.
Kinderen van Predikanten op Triviale Schooien en Academie te
L iden. G. R. IIP 101. _ Predikantshuis op den Zuidwind. H. III 187. Handhaving van de waare Chriftelyke Gereformeerde Religie, G.
III. 6. ^ _
Aanbrengen der Beurzen in de Meyerye. G. I. 222 Tegens het drukken van het waaragtig en nodig Berigt, &c. 't H.
I. 4-2.0.
Een Agent voor de Claffis van Kempen en Peelland G III. 143. Tegens het verduifteren der Kerkelyke Goederen in de Meyerye.
G. I. 224- _ Tr
Die van Rotterdam een zevende Predikant toegeftaan. 11. 364.
Tegens Rylfeleryen en Loteryen. H I 726'.
Ernpcl en Rosmalen geconibineert. G. III. 77.
Betrekkelyk het Tradement in een vacature van de Clams <j.
Ordre tot ftricbe executie van de Placaaten tegens de Pausgezin, den, als meede tegens de ontheiliging van den Sabbath. li- 111.
2,94 T T ttt y
Aangaande het prediken op Dank-, Vaft- en Bededagen H. 111. 26. Ampliatie van de Inftfuctie van de Commiflarifien Politicq op de
Synoden in beide de Quartieren, geapprobeert. H. lil. 132. Ordre om de Placaaten, tegens het ontheiligen van Gods JNaam
ftriclelyk te executeeren H II. 366 Ordre om de Placaaten tsgens de Papillen ftncbelyk te executeeren.
H II. 364 „ Conditiën, waar op de Predikant R. Junius zig heefc begeeven op
de Vloot van den Staat. H IIP 86 Verbeetering van de Militaire Eed PI. III. 12. Ordre op het ftuk van de Religie tot Seevenbergen. H. 566. Tegens het bywoonen van Paullelyke exercitiën by Amballadeurs.
H. I. 594
Placaat daar over. H. I. f95. . , iDispenfatie van Hnwelyks Proclamatien competeert alleen aan hun I Edele Groot Mogem.ie. III. 361. . Tegens de Leere der Sociniaanen, en hunne Boeken in Holland.
Prdre4tegens het inkoomen der Jefuiten. H. IP 368.
iExtracb uit het Reglement van de Staaten van Holland noopens de
Elccbien van Leenmannen en andere Rechteren. tl. 111 544Queftien over het recht van Patronaatfchap te renvoyeeren aan de
luftitie H. III. 72. T De Refolutie in reguarde van den Predikant Junius den 31 July
1653 genoomen, geëxtendeert tot alle andere Predikanten 111 het
zelve geval zynde PI. III 87. Predikanten de Gemeente te vermaanen tot gehoorzaamheid. H 1 34. Tegens het aanftellen van Paaplche Schepenen in de Meyerye. O.
I- S97-
Al-
I Mey. ; 29 Juny
17 Ju!y
4 Aug. 28 dito.
20 oa.
12 Dec.
dito. 24 Sept
7 Dec. dito.
10 Maart
20 dito. 28 dito.
3 July-
dito. 31 dito.
8 Aug. 15 dito.
dito.
1 Sept. 19 dito.
5 M0v.
18 Febr.
10 Maart 9 dito. 8 Juny 0 dito.



i654 1655
j
i$56j] 1
3 3
1657 i<
2;
2< I'
i!
Regifter van jaaren en datums.
Alle Paapfche Regenten af te zetten in Holland, en Paapfche ftoutigheden te weeren P 598. lLUU Conlideratien van het Hof daar toe P ooi
Raakende het verkoopen der Landeryen én andere Goederen tot het Comptoir der Geeftelyke Goederen te Delft fpeftecrende. H Hl, 172.
Drdre om het Placaat van den 19 September 1633 tegens den aanwafch der Socimaanfche Sefte, en het divuigeeren van haare , Boeken, ftnftelyk te executeeren. H III 278 Uucidatie op het prediken. H. I. 36.
'lacaat van het Hof tegens de exercitie van de Lutherfche Religie
ten platten Lande in Holland III. 18. & )ie van Rotterdam een agtfte Predikant toegeftaan. II 260. )rdre op het drukken des Bybels. H I 31 " ó
IchooPReglement onder de Generaliteit I 47* 486
legens het tefteeren ten behoeve van Paapfche Geeftelyke of Armen in Holland. 1 610.
)erde Predikant te Sluis in Vlaanderen. G. III 48
egens het tefteeren aan Gecftelyken &c. in de Generaliteit. I.
egens het Boek derPraadmiten. G. L
Ed 1C öï?etWille dCf Roomfchen Fgens Predikanten in Hol-
rdre tegens Paapfche Conventiculen ten Huize van den Ambaffa(deur van Spagne. PI. I!. 370.
egens alle Sociniaanfche Boeken door Staaten Generaal. I tot element voor de Rentmeefters van de Kerkelyke Goederen. G.
gt-Reglement in de Generaliteit I. 817.
e Ambafladeurs in Zweeden en Poolen zoo veel doenlyk te bezorgen dat de Gereformeerde vryheid en exercitie van Religie mogten gelaaten worden. PP II. |7I. «.cugie.
egens het ontheiligen van den dag des Heeren, het vloeken en zweeren &c 11. III 336. "
lge"o6dC vertóe"Singe ™n de Theologie met de Philofophie. H.
nd,?n, fadC gedisPe»feert van de folemnitciten van de Politicque Ordonnantiën in het Huwelyk PI I. 842
fiiden1" I? IC R2eviÜen van de Sententien der Univerfiteit te
:gens het trouwen in de Avond-Predikatie in den Hage. 't H. I.
:en dedicatien van Boeken aan te neemen &c. G, III. 2^2
icaat tegens de Duellen. H. I. 700 5 'gens Pasquillen &c. 'tH. I. 433
té van indemniteit voor een Gaftfiuis in 's Bofch. G. III. 17, :gens de Brandftigters en Kwaaddoender.s in Braband. G I. %« gende.inilï 333 m 0l)derdaaneQ van huö Edele Groot Mof 2 De
29 July. |
1 Aug. |
14 Dec. '
16 dito. '] 5 Febr. J
j
12 Maart] 19 dito. <
3 Mey. {
4 dito. r.
[4 dito. I [4 Od. 1
16 Nov. 1 3 Dec. 1
1 dito C
0 Febr. 1
3 Maart F,
8 dito. E
4 Mey £)
1 July. T Sept. T
dito Jc
5 oa. r(
) Jan. Ti
} dito Gi ) Maart pi s Mey. Ti
i July. a<
S- dito. Ti 1 dito. !jo
\



1657 1658
1659
i66c
Regifter van jaaren en datums.
De Gecommitteerde Raaden gelatt ordre te ftellen op de wanbetaaI linge van de Predikanten in Holland. PI III. 103. Ifooden zyn Onderdaanen van de Pvepublicq. G. III 334. Geen dedicatien van Boeken aan te neemen G. III. 251. Confervatie van de Gereformeerde Religie tot Vaals, en andere
Plaatfen van Overmaze. H II- 371. Klapten noopende de verdrukkinge der Gereformeerden in Gulik.
H. IP 372.
Omtrent het beroepen van Predikanten in de Claffis van ZuidHolland. IIP 43:Synoden, Claffis en Kerkenraaden haar niet te bemoeyen met zaaken van de Lombaarden- H. II. 374
Gravamina tydeiyk te zenden aan den Politicquen CommifTaris. H.
I. 179.
Emeriti haar dienft waar te neemen tot een ander beveiligt is. H. II 375-
Emeriti. IL L 38. _ TT T
Curateurs over Boedels van ProfelToren. H. I 322
Aanbrengen der Vicaryen in Holland H I. 227.
Tegens het Schutters Gilde, en fupertlitieufe Vergaderingen in
Braband. 'tH. I 623. Landen en vatte Goederen van Godshuizen zyn het Middel van
Verponding fubject. PI. III. 183. tGeen Predikanten om Kerkelyke zaaken naar sHage te koomen.
G. III. 144.
Weduwen Tractementen niet te betaalen als hertrouwt zyn, nog aan Emeriti die buiten 's Lands gaan woonen. PI. IP 376.
Dispenfatie van de Politicque Ordonnantie verleent aan de Vrouwen PrinceiTe Dousriere van den Heere Prins Fredrik Hendrik, en den Heere Furft van Anhalt Deffou. H. IIP 360.
Op de Synode geen queftien van de Sabbath te verhandelen. H.
II. 377. ' Tegens PasquiUen, en Adlen van Staat PP I 436.
De' Predikant Coflius te Helmond vry van Verponding. R. v S.
III. 103.
ProfelToren over den Sabbath niet te fchryven H. IL 377Stoutigheid der Pausgezinden:, tegens vloeken en zw;. eren , OverI fpel en Bloedlchande. H II 378.
'Renovatie van liet Placaat tegen het vloeken &c PI. 111. 330.
Tegens infolentien der. Studenten te Leiden- IL I. 324•Tegens het kloppen en dampen der Studenten. PI. L 326.
Studenten geen Piftoolen te draagen. H. I. 328. _
Tegens d^ t'faamenrottinge.der Sociniaanen, en hunne Boeken m I de Generaliteit I. 502 , , .
Tegens de vermenging van de Theologie met de Philolopme. H.
t Tegens^Socifjiaanfe en Godslafterlvke Boeken in Zeeland I. 505. Politicque informatie in de Generaliteit I 9.
I Attefta-
17 JuIy
dito. 13 Sept. 22 Dec.
25 Jan.
19 Maarl 30 Maari
2 April
15 July
dito. 25 dito. 12 Dec.
18 Febr.
22 dito. 5 Maar 8 April
10 July
7 Aug.
4 Sept.
23 Oct.
25 Nov.
17 Dec.
dito.
18 dito.
20 dito. dito.
30 dito.
I
24 Jan.
20 Maai 1 Apri



Regifter van jaaren en datum
x66c 1661
1662
1663 >
i ]
2
16641 2
3.66$ 2 2
Atteftatien aan de Studenten in de Theologie te Leiden door de* Kerkenraad aldaar op den ouden voet, zonder verandering uk te geeven. H. III. 248. 8
Het Hof en de Magiftraaten in Holland geauthorifeert de Placaaten tegens de Pausgezinden te executeeren H I 6a<.
Tegens fediticufe Boeken 'tH. I. 434. ' 3
Een jaar van gratie toegeftaan aan Weduwen der Predikanten G, III. 98.
Die van Medenblik het beroep van den Predikant van de VeJde te
laaten vaaren. IP II 379 regens de Geeftelyklieid te Maaftricht G I 616. regens fameufe Libellen, en Aften van Staat H I 437 >Jre op de vacatiën der Gedeputeerden van de Claffen tot de
Zuid- en Noord-Hollandfche Synoden gecommitteert. G. R. III.
136.
Pegens het dragen van onbehoorlyk Geweer, &c in de Generaliteit, G I 737.
>ie van Winkel gelaft Amia tot haaren Predikant te erkennen h. II 380.
'rydom van Impoften in de Univerfiteit te Leiden. H I 33* uiipbatie op het negen en dertigfte Artikel van de Statuten der
Univerfiteit. H. I 333. )ie van Dordrecht wegens de ihfraöie by de Claffe gedaan in het
gebruik van de approbatie. !I 381.
>ie van 's Gravenhage een agtfte Predikant toegeftaan. II. 384 ioogduitfche Predikant in 's Gravenhage te doen uitfterven II "8a ■ommitteeren en veranderen van de Curateuren der Univerfiteit ti. 1 336
1 Huwelyken geen appel, als het oordeel van den Rechter overeenkomt met het gefuftineerde van de Ouders H. I. 8±K aaplche Priefters te vertrekken uit Overmaze. G. I. 627 'rdre op het bidden. H. I. 39
ormulier van het bidden naar de letter te volgen H. I 44 erklaaringe van de Staaten van Hollmd omtrent het arrefteeren
van net nieuwe Formulier van het Gebed h III 26 chtboeten voor de Diaconie van Peel- en Kempeland. G. III 20? lalhcde Vergaderingen te Gouda en Schoonhoven H I. 182
h" ïr°46 tegCnS Formulier van hec Gebed te gedogen, laffen te houden in de Hoofd-Steeden H. I. 183. erdeelinge der Claffen. I. 184.
er overleedene Huisvrouwen Broeders of Zufters Dochter niet te trouwen. H I. 847.
ver het tefteeren van Leengoederen der Pausgezinden in Holland. I 628.
•edikanten geen uïtheemfche Correspondentie te houden H I 47 egens de vechteryen en Doodfiagen in de Generaliteit. G I. 7I2 •edikanten tegens de Regeeringe txorbiteerende te caffeeren H. hl. 385.
£ Alle
13 Mey. 30 July.
tg Sept,
14 oa.
3 Maart
11 dito. ' 22 dito. ' 25 Juny '
6 Sept '
16 Nov. ]
24 Maart 1 dito. 1
8 July I
2 Dec. I dito. 11
3 dito. C
7 Tan. i
5 Maart F 3-21 dito C
7 April F
8 Sept. \
8 Nov. Ie
6 Dec. !C
4 Maart G
8 Mey C
V
1 dito. D 3 Jan. |o
7 NOV. P;
5 dito. T 5 Dec. p;
1



1666
166,7 1668
X669
1670 1671
«57a ^573
Regifter van jaaren eh datums.
Allo vreemde Paapen en Monniken Holland ontzegt. II. 386.
Tegens Hoererye en Overfpel in Zeeland. I 848.
Ordre tegens de ftoutigheid der Pausgezinden H. IL 387.
Tegens het compofeeren -der Ofhcieren met de Pausgezinden in de Generaliteit I. 629
Perfoonen in. Overfpel geleeft hebbende mogen niet trouwen, IIL
f 356- •
Formulier van het Gebed punóluelyk te volgen. H 1. 48.
Proponenten moeten voor hun beroepingen vyf en twintig jaaren oud zyn. Ii. I. 49-
Koften der beroepingen in. de Generaliteit. R. v. S. III. 81.
Een nieuw Predikant in de Hoogduitfche Kerk in 's Gravenhage te beroepen. H. 11. 380.
Proponenten moeten den vollen ouderdom hebben, eer de plaatsvacant word. H. I. 50 i t
Beroeping van drie Predikan'en in den- Lande van Overmaaze. g.
Reglement omtrent "het beroepen van de Predikanten te Maaftricht.
g. ui. 46. ;
Predikanten niet te beroepen in (temmende Steden voor den vollenouderdom van dertig jaaren, en in andere Steden zeven en twintig jaaren. H. -I 52.
Beroeping van een Predikant in de Finaert. G. III. 49-.
[Tegens het lic-ntieus drukken G. I. 438.
IVerbod van de Heilzaams gronden, &c. H. I. 441.
Wat ouderdom gerequireert werd voor Predikanten in de Walfche* Gemeente. PI. Ih 3CC.
Synoden, &c. zig ter eerfter inftantie niet te- addreffeeren aan de' Staaten Generaal. PI. L 180.
Approbatie te verzoeken op beveiliging in Zeeland, Vlaanderen en, Bergen op Zoom. R. v. S III. 61.
Inerpretatie van het derd* Artikel van de Politicque Ordonnantit' in Holland. PI. P 864. ...
Tegens de-Doodmalen ten platten Lande in Holland I. 744-
Ordre op de correspondentie van de Synoden. H. II. 391- _
Het different over de tfen Gebooden zoo vect doenlyk te asfupiee-
T ren, H. II 392- 1 „ „ ... :
jVoogden over Weeskinderen mogen Lyfrenten en Hypotfieecquc» aankoppen. H. III. 223.
~ Reglement van de Parochie-Raad in de Lier: U K. m, 72.
Petrus Hollebeecq, als Predikant tot Valkenburg aangefteld IL 393.
Tegens Pasquillen. 'tH. I. 444- , n T,
Kerkelyke Bedieningen vry van den. tweehonderdften Penning. H.
Nader^Ampliatië van het Placaat van Policie in Zeeland. I. 853;. Ampli-atie van het Placaat van Polïcie- in Zeeland. I 746. ' Ordre op de beroepinge van X- Vosrcaar, m den Hitiaart. ti.. u.
Te.-
25 Febr.
18 Maart 15 April
8 Mey.
2-5 Juny.
17 Och
26 Nov-
14 Dec.
19 Jan.
23 Maart 26 dito. . dito. . 5 Dec.
4 Maart
9 dito 28 Mey.
20 July.
25 Sept.
2 Juny.. 31 dito.
t
r5 Aug.
23 Sept. dito.
3O&
17 Febr.
24 Sept. é Oei
10 Jan.
24 ditu.
dito.. 20 Agvil



IÓ73 1674'
1
2 2
I
16761
2
1677
1
3 1
1678 2:
2'
Regifter van jaaren en datums.
Tegens vloeken en profanatie van Gods Naam in het Leger Z H, „ h 75ö. . . ,
Geen inquartiering by Predikanten in 's Bofch. G. III 88 Predikanten by Ambalfadeurs, wat Traktement zy hebben G I. iA. Wat Huizen voor Godshuizen te reekenen, en vry van den twee-
honderdften Penning G. R. III. 185. Uitvoering der Placaaten tegen Sociniaanfe Boeken. H. IH. 2C7. Trouwen van Perfoonen, in Overfpel geleeft hebbende, verbodtn
in Holland, i. 865. Tegens Sociniaanfe Boeken en Leviathan. 'tH I. 445. rot confervatie van de rufte der Kerken zoo omtrent het drukken.
en approbeeren van Boeken, als omtrent het leeren en predikcrn.
H. L 253, . 3rdre omtrent het drukken en approbeeren van Boeken. H. L 385. /erbod van Sociniaanfe Boeken en den Leviathan in Holland. L
o°7-
/erbod van Gefchriften .tegens de Engelfche Natie H. I 447. lettoren en Prseceptoren der Latynfche Schooien van Holland zyn
vry van den tweehonderdlle Penning, op hunne Tractenaentcra
voor altoos. H IIP 267. 3o. Roldanusi toegelegt twaalf hondert fedig guldens tot remune-
ratie, voor het rnaaken van het Repetorium der Synodale Ac-
teus li. II 396. regens Pasquillcn &c. H. II. 448.
/aeature der Predikampten ten platten Landen en het genieten van het half jaar van gratie door de Weduwen der Predikanten in Holland. I. 54.
Augmentatie van Traktement voor de Predikanten ten platten Lande, II. III. 94. r
Ioe den ouderdom der Predikanten te reekenen daar verfchfi valt over het jus Patronalus.. H. I 56.
l»nde Claffis van Voorna gefchreeven over den VlootdienfL H. ii'i. 88.
regens infolentlcn aan Bruidegoms en Bruids in Holland. I S66* rsemie op j. Rothé II. I. 44.9.
egens het onderkruipen der Secretariffen door Paapfche Notaris fen In Braband. G. I. 6-io.
;en Predikant te Sluis in Vlaanderen in de Nederduitfehe en FranIche Taal. G. III. 59.
redikanten in de WiHche Gemeente te beroepen die twee en; twintig jaaren bereikt hebben. H. II. 396.
Icbroy op BrandT Hidorie der Reformatie,, ingetrokken H. III. 26r.
erbiedende Comedien ten platten Lande PI III «30
lacaat van de Staaten yan Holland tegens het Overfpeï-, met ver-
bod van compoütie. I. 867. ecretaris-Ampt van de Univerfiteit H I. 338 'rdre op het beroepen der Predikanten in. Vlaanderen; K. v. S~
III- 57.-
§■ 2. Wees^-
?4 J"ly- |
[4 Aug.
[8 dito. I
17 Febr. j
3 July- !
18 dito .
9 dito. ' 9. April.
I
dito. 1 9 July j3
9 Aug, 1
5 Sept. ]
6 dito j dito.
6 Nov. 1
5 Dec. \j 3 July ']
$ dito. 'l
■\
c Aug. .1 [ Dec. f i Maart *]
5 dito. !ï
3 April ;f
7 July C : dito. \ [■ Sept. f
S Febr s r April c



161
Regifter van jaaren en datums,
Weesmeefters en Voogden zyn bevoegt Penningen van Minderjaarigen te beleggen op Ordonnantiën van Soldyen en vafte Goederen H. III. 224. Verbod van Spincza's Opera Poflhuma. PP I. 450. _ Reglement voor Kerkenraad en Kerkmeefters te Maasfluis. H. 111,
Bekeering van Jooden, en indringen van Predikanten H. III. 331. Geperülleert by . de Refolutie tot de beroeping van een Predikant
te Sluis in Vlaanderen in de Nederduitfehe en Franfche Taak
G. III 60 , Geen dispenfatien van ouderdom voor beroepingen te verleenen.
Veridaaring' over de exemptie van Impofitien. voor de Univerfiteit.
Kelken' en4Clafl'en zig precife te gedraagen naar de Refolutie van
den 16 November 1675 H. 1.59. . .
Buiten effekt ^eftèld het verbod van compofitie 111 materie van
EenTxïmplaar' van' ten' geoétroyeerd Boek te brengen ih de Bibliotheek der Univerfiteit H. I 338. , „
Van der Hord, Predikant in de Hoogduitfche Gemeente vant sGravenhage, zoo veel Traktement als de Nederduitfehe toegelegt. II.
: Hoe Weesbuizen en Diaconyen erven mogen. H. I 242Téeens de ontlieilidnge van 's Heeren dag m de Meyerye. Cr. 1. 757. ïoE hier te I^ande zyn niet gehouden getuigenis der waarheid te geeven omtrent zaaken, die den Joodfclien Godsdienft concer-
BeSende^'e verteerlg by de beroeping en beveiliging van Predikanten in de Generaliteit. G. III 8a. . \ 'A trEnten binnen het jaar vertrekkende, moeten de korten van
W&B% Sé'beroepSL,\no6e't- ^-^Var^leS" in I de Hemmende Steden, vyf en twintig m de andere Steden, en
twee en twintig ten platten Lande H. 1- 01 , Eeidge Kerkelyke Beampten geëximeert wn den tweehonderdflen i Penning van hunne Traktementen. H. III. 275- .„ . ~ „ mêSJt& te Leiden te eximeeren van de Quottfatie op Zout,
tóe tot fondement van Familien uit andere Landen herwaards
teSffn twaal" aS vry van extraordinaire Lallen. H. I. 98.
K feitó^ Hee^n dag in de Generaliteit. I 759JeSnen T^^ms?^^^^ ™ verloop
vin een iaar, niet meer tot die'Plaats. H. 1. 243-. . .
!God - en Armenhuizen genietende vrydom van Impofitien,, ook te i examine5-en van den tvveehonderditen Penning en andere Lasten. H. IL 400. por.
13 Mey 25 Juny
27 july'■ 9 Aug.-
25 Febr.
18 Maart 25 dito. 29 July
5 Dec. S 24 Jan.
7 Maar
19 dito. 21 Sept.
16 Nov23 dito. 21 Dec.
1 16 Jan
J 1 Apri'
'25 Sept.
dito. '28 Nov.
2 24 July
8 Aug.
t7 Dek.



168; 1684
mj
1686
; ] ]
£
I6872 ï
Regifter van jaaren en datums,
dC vrydommen der Godshuizen GoeTegens het heller1 van Paapfche Officieren in de Meyerye G 1 611 Verzoek om fubüdie voor een Latynfche Schoolmeefteï te Vaikef, burg, afgeweezen. G. III. 268. ^iken Approbatie onder de Domeinen H I go I'egens vechteryen Doodflagen, &c. in dè Generaliteit. L 7$0 leglement voor de Predikanten in 's Lands diènft G I 66 lot executie van de Placaaten tegens de Pausgezinden in de Generaliteit. En van het trouwen der Papillen. I 6?4 regens .de ftoutigheid der Papillen te St. Servaas. G ï 6^ kveftigende Refolutie omtrent de Echtboeten voor de Diaconie van Peel- en Kempeland. G III. oo6. f i^ume
ferbooden I'Efprft de Monfr. Arnauld. ÏÏ. III. 166 )e Schout van Geul,- Bunde &c. zynde van de Lutherfche Rcfliefe gelicentieert, en een Gereformeerden aan te ftellen. G III nC regens Duellen en krakkeelen in het Leger. Z H I 766 ynode ook te houden binnen Breda. H I 181 "egens fchandaleufe Libellen in zaaken van Staat! H l 4^ ubhcatie van de Staaten van Zeeland, tegens Koelman, én de (Conventiculen. I. 688.
'egens de ontheiliginge van 's Heeren dag in de Generaliteit g I. 772.
'egen een Gefchrift op naam van den, Hertog van Mommouth.
t tl. in 206. onfervatie van de Godshuizen in 's Bofch ' g- III 177 egens de Overtreders van de Placaaten tegens Heeren dagfchending in de Meyerye. g. I. 774. 6 ver het verkenen van Oktroyen op Boeken. H. I 389 ie van Gornichem een vierde Predikant toegeftaan.' H I 4.0T erhooginge van Traktement te Schiedam, Schoonhoven, Briefje,
Muiden en Weesp. II. 67. v '
mfioenen voor de Franfche gerefugieerde Predikanten. H I 00 Ligmentatie van Traftement voor de Predikanten van Asperen ' Woudnchem en Heukelom. H. II 401.
Ligmentatie van Traktement voor de Predikanten van Woerden, Oude water en Nieuwpoort. ' agmentatie van Traktement voor de Predikanten van Seevenbergen , Goedereede , Geervliet en Heenvliet. II. 402.
g" I m6%n nd t£ hübben °nder de Societeit van Surinameu. ïgrootingè der Pennoenen van de Franfche Predikanten die <*evlugt zyn, en repartitie van dezelve H. II 404 ö mfuls van deezen Staat te moeten zyn van de waare Chriftelyke Gereformeerde Religie g. III 12
i Quartierfchouten in de Meyerye van 's Bofch gejsft, om Perfoonen van de Gereformeerde Religie uit de naaflgeleegen Dorpen tot Scheepenen aan te dellen op de Plaatfen daar geenc Gereformeerden gevonden worden. g. III, 12.
h Te-
; ia Febr.
19 dito. 10 Maart
16 dito. 4 Juny 26 July .; 21 Aug.
3 Nov. '
4 dito. J
15 Dec. 1 28 dito. J
31 Maart'
23 Juny. £
24 dito. j 23 Sept. I
25 Mey 1
3 July. 1
17 dito. C
4 Aug. 1
9 Jan. O 13 dito. D dito. V
.6 dito P,
3 July a
7 dito. A
8 dito. A
5 oa. G
1 Dec. B< o Jan. C( 5 Febr. Di



id87
iö'3'c1
I68< x65 169
ï6S
Regifter van jaaren en datums.
Tesrens de Paapfche ftoutigheeden onder het Diftrift van de Generaliteit, mitsgaders in faveur van de GereTormeerde Gemeente te Yflum. G. III. 284.
Approbatie en Reprobatie. G. 1 68.
Die van Amrterdam en Dordrecht ieder een ander Franfch Predikant te lurrogeeren II. 405- , , ,
Goederen tot onderhoud van Predikanten vry van des tweehoaderdften Penning.. H. f. 230.
Beroepinge tot Oortervvyk- H. P 70.
Den Énvoyé Valkenier tot onderhoud van een Predikant zes hon| derd dertig guldens toegevoegt H. II 407, Confervatie van het Franfche Collegie tot Leiden H l. 384 Vlugtelingen uit Vrankryk vry van tweehonoerdften Penning. H.
Tegen la'Courorme Ufurpée, 'tH III 266. Tegens fameufe Libellen of Prenten H. 1 H T 4
Tot obfervatie van het Placaat tegens de Doodmaalen rl. 1. 777 KerkSraad van Engelen gelart "binnen agt dagen te procedeeren I tot beroepinge van een Predikant. U. 11. 497*' . Q Predikanten teb beroepen binnen den tyd van een jaar. IU v. S. | IL 33.
Rebkortcn der Predikanten' te Velde. H. I. ju
IdS van Dordrecht by provifie te laaten m podeffie van een**»*"
i kant 'en Ouderling op het Synodus te zenden.. H. 1L 409.
Uugmentatie van Traétementen van Predikanten ten platten Lande
I in het Noorder Quartier H '
Tegens Pasquillen en Prenten. H. L 45°; ■
Tcaens het drukken van Pasquillen. G. i. 4D8.
kelens het drukken van Franfche Couranten , &c. G. I , 60. £
iTegeSs Brandftigtingen, DoodlUigen, &c. onder de Generumu.. G.
I I- 779- • , tj- t
Beroepinge tot Dordrecht n 1- T2, . „. \., (
Geconunfeeerde Ra,den geauthorifeert .een *«g^|g$ £ ■despicieeién tot dienlt van de Militie m de SpaanfcLw l\cd.rian
PreSanïen linderén op de Triviale Schooien en Academie te
tDeLOnivèrf?e-A eximeeren van. den Import ep Koffy ,
Tc|ens^Vag^bSn, Knevelaars, &c. onder de Generaliteit. I.
Temogen trouwen met de Stiefmoeder zyner overledene!- Pluii-
LS' Miffi8/e° van. de Staaten van Holland, tof onderkop ' f d£jgI der Pkcaaten tegens vloeken en fchendinge van Gods
Töï'SfèmÖe^&ft err vreedfe dfer Kerkem-». L »«■
iNbmSie tot Reehor van ^^SlSm^Sk^ 1 a48* jTegens Lfeudioop-crs en Bedelaars ïfcHüHWB 1. l$z> ^
11 Maart
1
17 Sept. 2Ó dito.
4 Dec.
!io Febr. xó july
27 Aug.
1.7 Sept
20 dito. ap Dèc. )25 Juny. 9 Aug.
28 Nov.
3 2i Jan. jio juny
17 JulY
1 18 Jan.
27 dito. dito.
28 April
22 Juny. 219 Jan.
8 Nov.
13123 -Maa:
20 oa.
ü4 3'i Tan. 2f Mey
18 Dcc • dito. 515 26 Jan.



i69è
1696 1697
1698 r6yo
Regifter van jaaren en datums.
Tegens Bedelaars en Heidens onder de Generaliteit. I 79^ Geen Papillen te vorderen tot Ofïicien in Overmaze G. I. 638 Paapfche Officianten onder de Admiraliteit af te zetten in de Me've-
rye. G. I. 639. J Paapfche Bedienden van de Convoyen in de Meyerye af te zetten.
G 1 640.
Ordonnantie in Holland op het Middel van het trouwen. III. 341
Publicatie tot ampliatie op die Ordonnantie. III. 147.
Tegens het verkenen van Ocbroy voor Loteryen, en tegens het
inleggen in Loteryen buiten deezen Lande. H. I 727 Het Reglement tot rufte der Kerke te zenden aan de Heeren Com-
miffarillen op de refpective Synoden H. II 411. Daar geen tien Lederaaaten zyn zullen geen Kerkenraaden weezen.
R. v. S. III 15a. Het beroep van Laats, als Predikant tot Waddinxveen, zyn voortgang te mogen hebben. IL 412. Verbiedende een Roomfch Priefler te Maaftricht by publicque
Executien. G. III. 314. Aan G. van Efch toegeftaan dispenfatie om te trouwen. H. III. 37<. Dmtrent het exerceeren der Gereformeerde Religie by den Minift&r
van den Staat te Hamburg. G. IIL 112. 3rdre op de Paftoryehuizen in de Meyerye van 's Bofch. R. v. S.
III 164.
3urgermecfteren en Regeerders der WalPche Confiftorie te waarfchouwen dat Zyn Koninglyke Majefteit van Vrankryk geen Gerefugieerden in Zyn Ryk wil dulden, zonder abjuratie te hebben gedaan van haar Religie. H. II. 414.
vliet te mogen trouwen met de Moey zyner overkedener Huisvrouwe PI. I. 871.
'lacaat' tegens de Simonie. II. I. 74,
ohannes vander Wiel aangefteld als Predikant in den Niéuwenhoorn cn Nieuwegoote H. II. 415.
Differenten in f e Kerke van Wormer"weep-ens het eligeeren van de Kerkenraad H. II. 416..
Laakendede Penfioenen van de Weduwen der Predikanten. H. III. gr.
ken changement v^n Prsdikanten in weerwil van GemeenteR. v. S. III. 37. v
Iet beroep van Andnes Keur, tot Holwyk, geauprobeert II. 417..
hm Lith, Hoogduitfch Predikant in 's Gravenhage, Traktement als de Nederduitfehe Predikanten toegeftaan. II. 418.
.-prrectórs over het drukken. H.. L 33.
ïlucidatie, varfhet Placaat tegens de Simonie, &e. PI. I. 707
>e Hoofd-Officiereu de Placaaten tegens alle krytende zonden, ter
^ executie te leggen in Holland. H ' I, 797.
kn Dank-, Vaft- en Bededag, en een genera ate Colkkte voor deGereformeerde Vlugtelingen uit. Vrankryk, Piemont en de Pslta tj, ju. 121.
Iet beft.-llen van een Kerkenraad te Wormer. H. ML 1461
-31 Jan. j25 Febr. 11 Mey.
I 2 July.
26 oa.
dito. 24 Dec.
23 Mey
1 Aug.
31 oa.
15 Maart
30 dito. |
3 Juny
5 Nov. io Jan. .
15 dito. ]
q Maart']
[6 Mey 1
«5 July. h
7 Aug. •]
4 Sept. <
3 Jan. 1 19 dito. 1
|i dito. ( dito. i dito. ]
7 Febr. 3 7 Nov. i



i7oo 1701
5702
17c
Regifter van jaaren en datums.
Reglement op het aanftellen van Kerk- en Arm-Meefters in de
IVlcvGtvc I -M-5'
Die vin Gouda by provifie een vyfde Predikant toegeftaan. II. 419.
Aan de Weduwen van de Franfche gerefugieerde Predikanten toegeftaan de helft van haar overleeden Mans Pennoen H. 11 420
Alleen aan Secretariffen competeert het regt van befclrryven en apoftilkeren van Gemeentens-, Kerk- en Weeskmderen-Reekeningen in Braband, en geene Notariflen. Z. M. III. 225.
Carolus Blom, aangefteld als Predikant tot Woubrugge of Effely-
Dekprredikaentsph.atfen ten platten Lande niet lange te laaten open
ftaan. H. II. 422. , ... . .
Burgermeefteren geamhoi ifeert om te verkenen dispenfatie van Hu-
vvelyks Proclamatien. H. IIP . t>..;a<w
De Roomfche verbooden eenige Vergaderingen van Pnefters of
Miffionariffen van den Pauifelyken Internuntius or Paulklyae be-
veelen te gehoorzaamen. H. IL 423-
?Set H.
Te^ens^lfêt exerceeren van het VicariiTchap tegens Theod. Cock.
Tegeii de^Bulle van den Paus, en fufpenfie van P. Codde, &c.
A.m"de Gedeformeerde Ingezetenen van Gehmen voor den tyd van ^twee^grreT Segekgt z&es honderd guldens mrlyks tot onderhoud van een Predikant en Schoolmeefter. G III. uiNoopens de Huwelyken van de Joodfche Natie op Sunnaame. G. 111 366.
Pramie op'Theodorus Cock. G R. P 646. . S de geordende Priefters te Lommei 111 de Meyerye. G. L 648. Jlfters geS dienft in andere Liftnften te doen, m Holland. I.
^^^t^nV^ te doen vertrekken in j Plolland. PL I. 651^
Tohannes Vollenhove, Leeraar 111 s Gravenhage, üniemus ' klaart PI II. 424-. „ r T
Sêuem?«„ by OMpglih - Arm-Mesjtaea ir d<» Meverve van s Bofch. O. lil 220.
Leonar-
• /•
16 Maart
22 July 34 Febr.
26 Mey.
19 dito. 24 Juny. 19 July
17 Aug.
dito. 9 Dec.
24 Febr.
55 Mey.
30 Juny
dito.
8 Aug. 27 Nov. 110 Mey.
• 6 Juny 17 dito.
11 July 17 Üct. 5 25 Jan.
'21 Febi [19 Maa dito. 25 dito.
25 Mey 17 A^;S



1706
Ï708
ï
J
2 s 1
37091 2 2
1
2
1
1710 ,
Hegifter van jaaren en datums.
.Leonardus Blom tot Ammerftol beroepen in plaatze van Wilhelmu* | Baxcamp Emeritus. II. 425.
Alle geordende Priefters geinterdiceert in de Meyerye G. I 6*tf Aan de Weduwen van de gerefugieerde Predikanten alhier getrouwe
zynde, een Penfioen van honderd guldens 'sjaars toegejegt. H.
■li. 4*-7-
Het waarneemen van den Predikdienft te Eethen en Dronselea. G. R. III. 76.
Het Boek van F. Leenhof, genaamt den 'Iieemel op Aarde, verboden H. II. 428.
Tegens de ontheiliging van's Heeren dag onder de Generaliteit I. 799.
Octroy om een Loterye te moogen hebben ten voordeele van de Diaconie-Armen te Maasfluis. H. III 29c.
Refolutie, geconfirmeert het Reglement van den 20 Maart 1668 omtrent het beroepen van de Predikanten te Maaftricht G UI. 47.
voorleezer en Schoolmeefter op den Hoek onder Axel G 1 488.
tferiiellinge van de rufte onder de Pausgezinden in deeze Provincie, en alle Jefuiten, Priefters, &c. binnen drie maanden te moeien- vertrekken PI II. 430.
Jlucidatie noopende het prófiteeren der boeten bv den Armen. G.
. II. 431- „
iVeduwenaars or Weduwen ten tweedemaale trouwende 'moeten aaft hunne Weefen béwys doen van hunne Goederen. G. III. 352.
3etreffende twee Weeskinderen uit Leiden vervoert naar Luvk. G. III. 288. J
3etreffende het zelfde van den voorigen 4 Mey. G. III 290.
3fficieren en Bailliuwen van de Steden en ten platten Lande gelaft te executeeren de Refolutie van den 18 February laatftleeden, noopende het vertrek van de Jefuiten en Priefters. H. EI. 432.
Afzetten van Paapfche Regenten te Bezoyen IL I. 656.
tenovatie Placaat tegens de Simonie, G I. 85.
rot rufte der Roomfchgezinden, en tegens de Bulle van den Paüs. H. I. 658.
regens de ontheiliginge van 'sHeeren Naam, in Holland. I. 8or
L egens Adam Dame als Vicaris H. I. 659.
lorgftelling van vreemde Perfoonen ia den Fynaart en Hvningen.
G. III. 214 & 'lacaatjot naturalifatie van Vlugtelingen uit Vrankryk in Holland.
^oor het aanftellen van Voorleezers, &c. ten platten Lande L de • Generaliteit. I 489.
Iet beroep en onderhoud van een Predikant en Schoolmeefter te Borfchet. G III. 105.
kerkenraad van Nieuwerkerk geauthorifeert met het beroep uit de
^gemaakte Nominatie voort te gaan ; H. II 432.
regens het drukken en verkoopen van zeker Godloos.LibelL tefc.
^ tituleert ': Licht fchymnde in de■ diiifïerc Plaatfen Z. tH. 266
>een Predikant onder de vyf en twintig jaaren te Heenvliet te beroepen. H. I. 88.
* hm
24 oa.
26 dito. 4 Sept.
2 Dec.
18 dito. j
6 Jan. ei juny.
;a Nov.
3 Febr.
8 dito.
.7 dito. ;
3 April '
4 Mey ;
2 Juny |i
9 July <
6 Sept. t 9 dito. ]
4 Dec. '
0 Jan. ' 6 April '
5 Mey. ]
3 July 1 0 dito. |
4 Sept. ]
5 Nov- 1 5-Maart 3 Mey. <



ïfi'ö
Regifter van jaaren en datums.
Aan die van Gornichem een ordinaris Franfch Predikant toegeftaan. Reroemnee te Nieuwerkerk. H. L 90
Onkoften van de approbatie, in de Claffis van Voorn en Putten.
UanTeixeS verleent dispenfatie om te trouwen. H III. 368. In den Hage geene Illuftre Schooien op te richten. H III. 349. Tegens de ontheiliging van 's Heeren dag en Bedeftonden. H I. 802.. Raakende de Gereformeerde Kerk.te .Borfchet; G. HL 107. Betreffende de Walfche Kerk te Haudimont. G. 111. 110. Aan Klaas Meyer afgeflaagen dispeniatie om te trouwen. H. III. 375B. S. Kremer tot Asperen aan het Claffis te prefenteeren, om verI volgens geinftalleert te worden. H. II. 434Beroepinge te Hendrik-Ido-Ambagt. H. I. 92. Beroeping van Petrus Pama nevens-Johannes ««Wfej^fe i vefandl zyn voortgang te hebben, zonder eenige belaftmge van I het Land. II. 437- -1 T
Voorzanger tot Buiklloot. H. 1. 493* • , ,T , , * „ n t t™ tSien der Proteftanten in Duitfchland,^Vrankryk , &c. C- L 102.
Noopens de Huwelyken by de Joodfcbe Natie. H. 111. 370.
Betreffende de Walfche Kerk te Haudimont. G. UL no.
Kerkenraad te Vaals. G. I. 204. m- ~
Betreffende de Gereformeerde Kerk te Borfchet G 111.
De nieuwe gemaakte Paapfche Kerk of Capelle in detfoewjK, ' voor den 1 Mey naaftkoomende af te doen breeken- H. IL 4371. Bevorderende de ruft der Kerke. H. li. 271.
'pSTÏ&ns K«ft?4-, cn%nv«itteulen in Zeeland. I. 689.
lieren op de Galeven in Vrankryk zyn gedetmeert. G. 111. 242. . Ma ntien deGereformeerden in /ooien en Lhthauwen^ G £ 93. iTeaens de infolcntien der Papillen omtrent de Capelle te Heiloo. H. I. 662.
rt ?rSc?!^ Religie in Seevenbergen in
I het Colïeg&m Theologie tot Leiden te admitteerer> H I 438. .. Verbooden lie?drukken0van -Boeken onder verkeerde Titels.. II.
Religie. G. HL. Ï3r„ , „ T nnn Over het vifiteeren der Boeken. H. I. 39°-
^^S^^^S^^S^ niet 0P Zege. .e «fc
. H. L (®gi
Wal-
3 3w
5 dito. 25 Sept.
27 Nov.
19 Febr.
18 Maart 1 April 1 Mey.
2i July.
18 Sept.
ia Nov.
19 Dec,
1 8 Jan. 18 Maat 14 Mey.
27 July
; 3 NOV.
4 Dec. 14 dito.
114-23 Jai 126 dito.
35.19 Maa
24 dite.
5 Mey
28 July
16 Nov 523 Maa
38 Junj
dito. 7 A«S
21 Nov [62* Feb
'23; 0.0
*



1716 I7f7
1718; I
ifip:
Regifter van jaaren en datums.
Walfche Synode uit de Donatie onder haar beruftende, de Renten j te mogen employeeren tot onderhoud der behoeftige Studenten
in de Theologie ten diende der Walfche Kerken. 11. 439. Stellen van cautie voor Perfoonen van buiten in het Quartier van
Peelland koomende woonen G. III. 209. Refolutie, vifiteeren van School- en Arme-Reekeningen. G. III. 230. Tegens de Paapfche fuperftitien in de Meyerye van 's Bolch. R. v.'S.
III.. 286.
Verbooden zeker Libel tegen Godfried Henrici. 'tH. III. 266. Té-procedeeren tegen den Heer van St. Jans Steen, om het Doo-
pen van een Kind. G. III. 329. Tegens de Conventiculen en Leere der Hattemiften en van Buiten-
dyk. Z. I. 629
De Diaconie der Nederduitfehe Gemeente van 's Gravenhage een fubfidie van zeftien hondert guldens voor een' jaar toegelegt. IL 439-
Verzoek van Jan van Byleveld, Roomfch Priefier, om abolitie, afgeflagen. 1T. II. 440.
Interpretatie van de Refolutie van 7 Augulty 1715, rankende de Rentmeefters van particuliere Heeren en Roomfche Geelïelyke Collegien, Goederen bezittende onder het Diftricl van de Generaliteit G. III 14.
Drdre tegens het publicq omdraagen van de zoogenaamde Venerabile te Venlo. G. III. 315
Verbooden zeker Pasquil, wysgeerige Twiftredeneering over de Natuur van God &c. 't'H. III. 26Ó.
Die van de Gereformeerde Religie te Venlo niet gehouden eenige reverentie te doen voor het zoogenaamde Venerabile G. III 316.
\angekogte öbligatien, Los- en Lyfrenten, by Godshuizen, Communite'iten, &c den tweehonderdften Penning lubjech H. II. 441.-
Roomfche Kerk te Sas van Gent te fluiten. G III. 322.
Beroepinge tot Oofthuizen H. I. 96.
vVegens het geeven van permiffie tot het publicq omdraagen van het zoogenaamde Venerabile te Venlo. G. III. 317.
Beroepinge van een Predikant tot Middelharnas. PÏ. III. 51.
3p het zelve fubjeéb.als van 6 Maart. G. III. 319.
De Refolutie van 17 Ocbober 1614 tegens het Boekje Rcfponfio ai' Pietattm H. Grotii, geannulleert H. III. 254.
Pot wegneeming der disputen over reparatie van Toorens en Kerken in de Meyerye van 's Bofch. G. III. 198.
De Placaaten en poenaliteiten tegen Overfpel niet te amplieeren, maar te executeeren. H. III. 358.
Dcbroy voor die van Monfter, en Tracbement van den= Predikantmet hondert vyftig guldens verhoogt. H. II. 441.
Joodfche Natie verzoek van dispenfatie van de Politicque Ordon- nantie, afgeflaagen. H. II. 444.
Schoo'lmeefters moeten de Kerk-Ordening van Dordrecht hier geap=probeert , onderteekenen H. III. 273 .
Venlo gebragt .onder - de Claffis van Nyinegen. G. I.' ac2.
a Dec.
18 Maart
30 July dito.
5 Ocb. 29 Dec.
[i Febr. j
11 April
19 dito | 1 Juny
12. Sept.
1
6 Dec.
I
18 dito.
7 Jan- .
I
;8 Febr. >4 dito. 6 Maart
1 April J 6 Juny. 18 dito.
6 Sëpt.
5 Nov.
.7 dito..
14 dito.
:8 Dec..
io. dito.



a.7*> 51721
Regifter van jaaren en datums.
Geen geordent Priefter mag te Eerfel worden aangeftelt. G. IIL 280. Maintien der Gereformeerden in de Palts. G. I. 104. Ordre tot maintien van de Gereformeerde Religie. H. IL 445Cautie voor Perfoonen van buiten in 'bet Quartier van Maasland,
Meyerye van 's Bofch. G III. 211. Beroepinge te Dirksland. H I. 97.
Publicatie tegens Paapen, Monniken, en andere Geeftelyke birmea
Maaftricht. H II. 449. Gereformeerden in de Palts. 'G. I. 109.
Cautie voor Perfoonen van buiten in het Quartier van Oofterwyk,
Meyerye van 's Bofch. G. III. 211. Kerkenraad te Aken en Vaals. G. I. 205.
Kerkenraad te formeeren te Aken, Borfchet en Vaals. G. ÏÏI. 106. Gereformeerden in de Palts. PL IIL 123
Raakende de Proteftanten in Duitfchland en in de Palts, en de ordre tot het vertrek der Jefuiten met alle vigeur te executeeren. H II. 447.
Geordende Priefters uit het Quartier van Kempeland te removeeren. G. UI. 282. „ TTT
Ten faveure van Predikanten in Peel- en Kempeland G. LLL 340.
Jefuiten uit Holland te doen vertrekken 1. 664.
[Kerkenraad te Aken en Vaals. G. I. 206.
Op het zelfde fubjeft. G. ï. 207.
|Op het zelfde fubjeét. G. 1. 208.
jOp het zelfde füb'jecb. G 1. 210.
!Op het zelfde fubjeét. G. I. 211.
jDe nieuwe Roomfche Kerk te Seevenbergen te doen afbreeken. H.
Verbooden Paapjche Koft opgedifcht in Geufen Schoofden-. 'tH. III. 267.
Over het Requeft van een Jefuit te 's Hertogenbofch. G. I. 668.
Roomfche Kerk te Sas van Gent. G IIL 323.
P. Luyken aangedeld als Predikant by den Minifter in Deenemarken. G II. 450. ,
Publicatie van Obligatien, Los- en Lyfrenten by Godshuizen aangckogt, vry van honderdfte en tweehonderdfte Penningen. H. II. 450.
Noopende de Paapfche Bedienden tot Leimuiden. H. II. 451. t Tegens het doen van extraordinaris Proceflien te Maaftricht. G.
1ÏI 3*3 r- • .
Generaale Ordre omtrent het vergrooten of vernieuwen van de Roomfche Kerkhuizen in Braband, RefTort van den Staat.. G. III 3^4.
N. Thémmen aangefteld als Predikant by den Minifter in PortuMahveuxAangedeld als Predikant in de Colonie Van Waldorp. G.
Kerkenraad van Gebmen tot Penfioen van vyf honderd guldens ge-
■ continueert voor twee jaaren. G. II. 453 „
Oc-
11 Jan.
12 dito. 20 dito. -3 Febr.
23 dito.
24 dito.
18 Maari
25 dito
27 April
dito. 4 Mey 7 dito,
11 dito.
16 dito.
25 dito.
12 July
26 dito.
20 Aug
21 dito. 26 dito
18 -Och
24 dito.
15 Nov.
19 dito. 7 Febr.
ai dito.
22 dito.
4 Maar
5 dito.
9 Juny 12 dito. iï7 dito.



i
1722'
1 2
3
2 ii
2 a
i
2^
1 *
1723 ! (
Regifter vtfn jaaren en datums.
Oflroy voor die van Ryswyk tot onderhoud van het Dorp, Predr
kants- en Schoolhuis. H III. i%6. Geen Paapfche Scheepenen in de Hoeve. G. III i<J Kerkenraad van Borfchet handopening tot het maaken'van een Nn rainatie van drie Perfoonen, 0111 by haar Hoog Mogende een Predikant verkooren te worden op drie honderd guldens Traftement. G. II. 454. °
Predikanten tot Oudewater op twee vermindert, en een Zieke.
troofter aan te dellen. PI. III. 77. F". Smit, aangefteld als Predikant by den Refident te Bruffel. G.
11. 455
Vlaliveu'x hondert vyftig guldens voor reiskoften toegelegt G II 456. Jrdre om de Placaaten tegens de Jefuiten te executeeren H. li *<7 /erzoek van haar Hoog Mog. aan de Magidraat van Hamburg',' om haar Refident met- zyn Gevolg te maintineeren, en de Ingezetenen vrye exercitie van haar Religie te permitteeren. G. li. 457-
vaakende de Proteftanten in de Paliz. G II, 462 )rdre op de dispenfatien der PTuwelyks Gebooden. H. III. 364 Jen Schout van Etten, Leur en Sprundel geauthorifeert tot de executie van het School-Reglement in de Generaliteit G. IF 274 G ïl' 4^ngefteld als Predikant in de Colonie van Holtsappel. iccord tuffchen den Kerkenraad van Aken en Vaals G. ÏL 464 .archsr en Backman, dispenfatie van het Echt-Reglement. G. IIL
1 Jungft, aangefteld als Predikant te Borfchet. G. II. é<$t igezeetenen van Berenthal van de Roomfche tot de Gereïormeer de Keligie^overgekoomen, zes honderd Ryksdaalders toegelegt.
7.. A. de Jong nfgeflaageii dispenfatie om te trouwen. G. IK. 37/?. Vos, als Predikant te Maaftricht beroepen G II 467
SkyXrV^nerf2rmefde Gemeente van Seebach en Langen-
egt yan collatie en approbatie van beroepen by verkoop van Arabagtsheerlykheden. H, III. 65. v erbod van den Amfterdamfche Argus- 'tH III 267 vln^f p v?n frf^ .geauthorifeert om met correspondentie van de Brabandfche Magiftraat een Leeraar te verkiezen G. II.
ferveSen" Wfil jj^"1 Va" het Echt-R<^ment ftricb te ob-
breengrend 3" IL™^* ^ *** betoeP °P Do* BoIwerk uit tö et beroep op Do. Bolwerk geapprobeert G. II. 4.71 Kuwen.VH jaffei^rleent aa" Wargardus, als Predikant te rdre tot voorkoominge van clandeftine Buwelyken. G, III. 349,
\ Den
24 Juny
3° Ju'y
7 Aug.
15 dito.
5 Sept.
16 dito. \'. >.8 Nov. 1 3,Jan. '
dito. ] 7 dito. (
3 Febr. I
4 dito. \
6 dito. i 9 Maart 1
1 dito. C i dito. I
5 Juny V ï dito. J, c Aug. iv
) dito. E
) dito V [ Sept. |K
: dito. (h
I Dec. 'k
i Jan. h f dito. D
. Febr. O



1723
172-
572
Regifter van jaaren en datums.
Den Predikant van Steenbergen gelaft na ouder gebruik eer ftvoor I den Souverain, dan voor den Commandeur, en daar na voor
den Droflaart te bidden G PP 471 IDen Hoogfchout van Maaftricht gelaft de onluflen tuffchen Do.
Mollerus en den Kerkenraad in der minne af te doen G IP 472. Den Vice-Moogfchout gelaft de onluften tuffchen Do. Mollerus en
drie Leden van den Kerkenraad in der minne af te doen. G.
11 474 , jr.Tr-
Nader Refolutie des aangaande G. 1» 47-.
De Predikanten, in de Colonie van W'rteraberg en den Predikant van Waldenbach het Penfioen voor drie jaaren gecontinucert. G. II. 476. _
Refolutie wegens het zoogenaamde Venerabile te Stevenswaart G,
J. Folkers, als Predikant, tot Bergen op Zoom aangefteld. G. II.
477.
Raakende het zelve beroep. G. II 478. . Nader Refolutie des aangaaude. G. II. 479. Klagten van de üpzienders der Vlaamfche Kruiskerken, wegens de mishandelingen van haar Predikant G. II 480. •tRefolutie, de Roomfche Kerkhuizen in de Meyerye weder te openen. G. UI. 321. 1 'Extract uit den Leenbrief van de Ambagtsheerlykheid van Fynaker. II. 66. . Subfidie van de zesde duit voor het Kerkelyk Comptoir. H. II. 48r. Aan den Refident Gallieris, een Predikant toegeftaan G. 11 482. ^Gecommitteerden van de Magiftraat van Biervliet den voorrang in j den Kerkenraad, zonder onderfcheid van de zaaken, die aldaar
verhandelt worden. G III 153. [Raakende de Paapfche Regenten en Armbezorgers tot Warmond
Themmen,4aangefteld als Predikant by den Heer vander Meer tot ! Madrid. G IP 485- , , ... ... . D
R. T. Courcamp , aangefteld als Predikant by den .Minifter m F01'■ tugal. G. II. 48^. _„ ,
. J. P May, aangefteld als Predikant in de Colonie van Qftenbag.
rt'N.GFsbriciüs/ aangefteld als Predikant by den Heer vander Meer | in Spagne. G. II 487 TT ot>
Schóól-Reglement in de Generaliteit 11. 488. . I Predikants Weduwen in de Barrière honderd guldens des jaars tot een Penfioen toegelegt. G. II. 500 Dispenfatie van jaaren voor den Predikant L. Leeman, tot Gioo-
tebroek. H. IL 501. Noopende de Religiezaaken in Pooien. H. II. 50T. . D Moutoux, aangefteld als Predikant in de Gemeente van Feroufe. G. ft. 504. Different over - de beroepinge tot Liffe- H UI. 40. . Reglement voor de Arm-Meefters tot Warmont. H. IL
2 April
29 dito. 19 Mey.
30 Juny. 21 Sepc.
19 Oét.
23 oa.
4 Febr 8 dito
15 Maa:
14 Apri
11 July
24 dito. 118 Sept
13 oa.
7 Nov.
28 dito. 5 20 Febi
29 Maa
31 dito. E4 A'pr:
22 Jun\
23 dito it Aug
dito.
2j. Sepi



r~25 1726
• i
1727
1
3 1
1
l
5728
Regifter van jaaren en datums.'
•J. Martin aangefteld als Predikant in de Colorde van Holtsappel en Charlottenburg. G. IL 508. • ^ *
Verzoek om dispenfatie van jaaren voor Beukelman afeeflaaêft»; en I voortaan zodanige dispenfatien niet meer te verkenen 11 m « Cautie door verarmde Perfoonen in de Meyerye. G. III. oIt Ifaac Schorer, als Predikant tót Maaftricht beroepen. G. U \c8 Kerken van de Barrière ieder onder een Claffis gebrast. G U W ilacaat houdende verbod tegens Libellen en.Pasquillen. H' III. 2V De Kerke van Stevenswaart, onder het Claffis van Nymegen en
Synode van Gelderland gebragt. G II 510. Claffis van Maaftricht gelaft den Kerkenraad van Naamen kennifle te I geever1 om op- de ordinaris Vergaderinge des Claffis te verfchv! nen. G 11. jn. . ■>
Te waaken tejren een Vicaris in de Meyerye G III oqqliet Reglement van het Claffis van Maaftricht met dat van Naamen
gemaakt, geapprobeerr. G. li. fi° H-Nieuwpoort, aangefteld als Predikant by de Heer Calkoen,aan
het Octomannifche Plof. G. II. 512. De Walfche Kerkenraad alhier toegelegt agt honderd guldens voor
-de vacant geweeft zyn.ie Predikdienft van Do. Basnage; geregueert het Iractement van Do. de la Chapelle, en die hier in
beroepen zullen worden. G II. p3 Die van Maaftricht een. ander Predikant in plaatfe van la Facheur
te beroepen. G II 514 Wegens de Walfche Kerk te Vianen. III & D G Vlï ^,°-UW gepcrmittcert een ■Predikant te mogen beroepen. M Quiton, tot Maaftricht beroepen. G. II. 5*6 Kerkenraad tot Maaftricht gepermitteert een derde Predikant, te beroepen. G. 11-517.
N"beatPPüedIl' fis Predikant tot Maaftricht beroepen, geappro-
Aftc van indemniteit voor verarmde Perfoonen in de Heerlvkheid de Hage ter woon koomende. G. III. 213 ^"
Penniffie- aan die van Wouw verleent, tot het maaken van een Kerkenraad, ingetrokken. G. III. 1TI n
Gêaraplieerc het drie en veerfigfte Artikel van het Reglement omGC III To?Zen vatt Pred&Bnten en Secretariffen van Minift rl
Ve"" GCmï[.''5ai8ngeftel'd 0lS Predikant by den Confiil tot All'lt^^;i^f^m aIS Predikant bY den Minifter in Dee-
^&sh°tVVm Kinderen van Soldaaten üit te
n iif &■
*S3 SS3£8£ Vt ^-ta-de Godsdienft. by den. &
*' ~ Aam-
17 Ocb. 23 dito.
1 Dec. 3 Jam
19 dito.
21 dito.
22 Maart
2 April
17 dito.
5 Juny
9 Aug. 14 Sept.
7 dito.
3 oa.
4 dito.
o Dec.
8 Jan.
6 Maart
I
9 April
0 Juny. 2 Aug.
1 Sept. I d' dito. 1
2 Nov. ,
3 Jan. ] 2' April.f
1



■I72;
Regifter van jaaren en datums.
Arnfiellinoe van een Rector tot Helmont, en ordre op de School1 'meettors en Voorleezers G. III. 272.
Ampliatie van de Refolutie van 5 December 1679, raakende liet I keveren van een Exemplaar 'der Boeken, &c. met Odroy aan
de Univerfiteit te Leiden. H. II. 520. 'placaat tégen het drukken van Boeken op de naam van Profeffoien I van de 'Univerfiteit buiten haar kermis. H. II. 522 faet beroep van den Predikant van den Heuvel tot Maaftricht ge-
lAa?rvïneizenSngnvan25Paftoors in de Meyerye van 's Bofch. G.
Ordre wegens de beroepinge van twee Predikanten in het Diftrict
iHefï^Si Jpronf , als Predikant in de Colonie van Pe-
VoortSn P^SSieS'viï vSyente doen, als op Perfoonen
U^t^T^^ Prei £ Leeuwaarden, geap-
Dk tan" Ge^rtruidenberg een nieuw Predikant te mogen beroepen,
WaUche Ka-ken toegeftaan de nieuw berymde Pfalmen in de pu-
gepermitteert in de Kerken te mogen gebruiken. G III. 23,
onderhoud van haar Armen. ti. II 29 „ Tros, aangefteld als Predikant tot Buurmalfem- G. II. 531•tEen derde^Predikant tot Maasllms toegeftaan. H. IL Oftroy voor de Roomfche Armbezorgers tot Delft wegens fcritems
Ho^idSiie1^^^ op *yn tour meede tot Cuyknbürg te houden.
1 Hofman; aangefteld als Predikant tot ^evtnnöcn^ ISubfidie van de zesde duit voor het Geeftelyk Comptou geconti
ï OcSoT'voordeSlSmfchgezinde Armbezorgers tot Rotterdam. H.
Een' a5plt Predikant tot Gieffendam en Nederhardinxveld «Dg* . fóptatie^Van' sSolmeefters- en Paftoryehuizen in de Meyerye
VifiSi'verS^^kf^o/'hun Ed- Mog. Gecommitteerden
. Re?S%eg1ns1L&gheden ^—SteS . Schoolmeefter en Voorzanger 10, Loosdiunen te exanuu G, R, LP 271,
19 April 30 dito.
dito.
I Juny
22 oa.
4 Nov. iq dito. 25 dito. 22 Dec. 30 dito.
j.13 Jan18 dito.
9 Febr 24 ditu.'
dito.
ii Maa: 15 dito.
24 dito.
4 Apri 12 dito.
Ji Junj
21 dito
4 Aug
. 5 dito
8 dito
.15 dito pp dit.'



1729
1730.
i
2 I
2
2
2 2 2 2
2!
1731 j
1;
i
21 IS
2(
4
li
Regifter van jaaren en datums.
Verbetering aan het Roomfche Kerkhuis te Lommei. G III Deputatien tot het hooren van Predikanten niet meer te doen onder de Generaliteit maar zulks door Brieven te verrigten. G. II.
Hgfcroepvan J. H. Monhemius, tot Buurmalfem, geapprobeert
Roomfche Bedienden te Maaftricht te removeeren. G. III Wa Betreffende de Kerkfchuur te Drunen. G. III. a36 Kerkfchuur te Drunen. G. III 327 ' Kerkenraad van Willemftad gepërmitteert een bequaam Proponent tot Adjutuft te mogen aanftellen, mits den Predikan de oToften draagende zoo als met hem zal convenieeren. G III Kerkfchuur te Drunen G. III. 328 5'
""^è^^^^Tf V3n dC R^nffchgezinden in Placaat tegens de Sodomie. PI. II. 555.
Refolutie wegens de recognitie der Roomfche Kerken in de Stad Grave en Lande van Kuik. G. III. «IO a öua
lacaat^tegens het zoogenaamde Officie van Paus Gregorius de VII.
&^^h^^#l^n der Adherenten van de» lffiei \&Si&*%g£*$?. AIphe» *k
'van Do^Kaskee.ÖGMdeiï *£f Mt * m°gen bei'°epCn * pkatft «Ste^ groepen hebbende den ouderdom
y. Jalabert, Wallch Predikant tot Viaiien, zvn Traktement ™t
honderd vyftig guldens verhoogt H II \yl 1 ra£tement met
bikoften der beroepingen te Breda. G III «V
ifo.HS ftouCiSheid der Roomfche omtrent Oudenaarde. G. III.
'HL 22P9deKerk" en WReekeningen te 'sHertogenbofch. G. • C Chanfleury, aangefteld als Predikant tot Alphen H II oT 'SgfiSrS' d£r RQC°^™ döordeioS:
[BnuS SpSfe lï ^ikant by de" Heer ^
^ÏÏSJE? in ï,de S'"61'311^ bin"en'drie jaaren vertrekkende de onkoften van haar beroep zelfs te moeten bet^l/n r 11 o lacaat tegens de Doodmaalen. G III 04" 57&
TrfuwS' a gIin65Van Permiffi£ aan S~°lto" om te mogen
'hnfif Tl'" het bei;oep^der Edikanten tot Breda, 'sHertogen b0lch, Bergen op den Zoom, Sluis in Vlaanderen, in hetf?^' koomende gedraagen te weiden by de Predikant^.G. II 57ft.
/ Ordre
29 Aug. 18 Nov.
15 Dec.
[i Jan. :8 dito. 7 Febr. ,1 dito.
7 dito.
9 July
1 dito
8 dito.
0 Sept. : c dito. ]
1 OcL ]
i Nov. ]
5 Dec. ]
: dito. (
t Jan. ( ! dito. i
Febr. (
dito. 1 i Maart i
• April I
> dito. F
Mey. I Juny ,C
dito. C



mi
Regifter van jaaren en datums,
Ordre op de beroepingen van een Predikant te 's Gra vendeel H
'Kerkenraad van Breda met de Magiftraat te correfpondeercn, en j eerft by de Magiftraat en dan by haar Hoog Mogende, de ap| probatie te verzoeken. G. IL 5.80.
Generaale Collecte duor Holland voor de verdreevene Waldenfen.
'Publicatie raakende zekere aanftootelyke Boeken. H UI 259. liet beroep van PP Haanewinkel, als Predikant tot Gcemert, geap-
• probeert G. II. 581Verbooden het Boekje van P. de Groot G. IIL 262. Regenten van Roolendaal en Nispen Acte van indemniteit wegens-.
verarmde Perfoonen. G. III 217 Betreffende het Boekje van F. de Groot G 111. 265. Kerkfchuur te Tilburg te vergrooten. G UI. 3*9Reglement op de beheeringe der Armen Goederen tot Warmont.
H. II 582. :> ,. r
Die van Breda gepermittecrt een Predwant te mogen beroepen. G.
Het beroep van S. Hceuft, als Predikant tot Breda, geapprobeert,
mits zeven en twintig jaaren hebbende bereikt. G U. *86 Maintien der Proteftanten, zoo in Hungaryen en andere Erflanden
van Zyne Keizerlyke Majefteit, als in het Ryk, en byzonder m
het Aartsbisdom van Saltzburg. G. III i2Ó_ Odtroy voor de Roomfche Armbezorgers tot Medenblik H. II. 587. Recognitie der Priefters. G. III. 309. Placaat tegens de Hattennften en Spiiiofiftcn. 11 11. 5d8 Bv conniventie toe te laaten aan geadmitteerde Roomfche Pnefteis,
om in ftilte de Sacramenten te adminiftreeren buiten haar Pa.
rochie aan bedleegerige Kranken &c H IIL 287. Raakende de tweefpalt in het Walfche Synodus. H. IL. 590. Raakende de.form van Affnyding H III 156. Subfidie aan de Gereformeerde Kerk te Maaftricht G. HL. 109. iïm&Sv^m Breda gepermitteert een ander Leeraar te mogen
ReSerïan^'erkel eii3Rodenrys vrydom van honderdfte en tvyeeTonderdfte Penningen van Capitaalen tot den opbouw van haar
PkSttegens^ie ftoutigheid der Papillen te Venlo en in hetOver-
^ de Walfche
Tekens t ^HcafeT? eeï M^n^van den Prince van Luyk . noopens de Bulle Umgemtus binnen Maaftricht. G III.
Van97Drunen, aangefteld als Predikant by den Refident te .Bruffel.
G. II 596. , „ TTT
Raakende de Actens :van. indemniteit.. G. 111. 219».
Ordre
14 Juhy
6 July
19 dito.
26 dito. 1 Aug.
6 dito.
7 Sept...
11. dito.
8 Oct. 17 dito.
3 Nov.
I Dcc. xo dito.
15 dito. 30 Jan. 26 Febr. 28 dito.
24 April i j Mey 24 dito. 30 dito.
'14 Juny
30 dito. 10 July: 23 dito.
1 Sept-,
II ,GcL>



1732 1733
2 I
i:
2 2 2 2 2
Regifter van jaaren en datums.
Ordre aan ie Predikanten, om haare Predikatiën en Gebeeden fis
rigten convenabel aan de plaage der Zeewormen. PT. III 28 Gerardus babricius, als Predikant tot Etten, geapprobeert G. II.
Nader Refolutie raakende de publicatie van een Mandament van den 1 nnce van Luyk noopens de Bulk Unigenitus binnen Maastricht G lil 300.
Aan de Walfche 'Kerk te Maaftricht fubfidie tot reparatie haarer
Kerk. G. III. 100. Ordre op de examens der Schoolmeefters in de Generaliteit; II
" 597.
Refolutie geperfifteert by het Reglement van den 26 Maart 1668 omtrent, het beroepen van.de Predikanten te.Mafftricht G. III 48.
Placaat tegens het Boek van Pieter- de Groor en Mr. Tacob Ro^e-
veen. G. II. 698. tob Tourbcurte van de Walfche Synode II. 601. Ocbroy aan Regerten van het Aalmoelfeniers Weeshuis te Amfter-
dam, om te mogen erven van Perfoonen, by hun gealimenteert.
£n gelyke Octroyen meede te vcrleenen aan alle Gereformeerde
of Proteftantfche Godshuizen H. III 236. Jctroy voor. Regenten van Godshuizen te Haarlem om' te mogen
erven van Perfoonen by hun gealimenteert. H III. 238. Jctroy verleent aan- de Lutherfohe Gemeente van 's Hage tot het
opregten van een Weeshuis, en vrydom van 's Lands Middelen.
ti.- in. 240.
fe removeeren de Paapfche Officianten, en andere bequaanie-Per-
loonen van de Gereformeerde Religie in derzelver plaatfe aan te
Itellen. G. r, II. 6C3. )ctroy tot het opregreii van een Weeshuis aan die van de Oude
^.ype, en-om te erven van Perfoonen daar in gealimenteert H ■
lil 238.
Valfche' Kerkenraad te Maaftricht fubfidie ƒ 2óco- o- o eeaccordeert voor haar Kerke G III 191 J 8 01
Lfgeflagen het verzoek ' van P. de Groot omtrent zyn verbooden ■
Boekje. G. IIL 265 [erbooden Kort Begrip der Chnftelyke Religie, &c G. III 26* reen Magiftraats Perfoon te Bergen op Zoom tot Diacon te nomi-
neeren G. III. 151.
•nkoften by de beroepingen in de Meyerye van 's Bofch. R. v. S. . Ui 03.
'flroy voor Regenten van het Weeshuis te Leiden, om te erven-
van Ferloonen by hun gealimenteert. H. lil. o-.g 'öroy aan Regenten van 'het Burger-Weeshuis te Amfterdam, ora
te erven van Perfoonen by hun gealimenteert. H. III. 338. ctroy aan de Diaconie-Armen van den Haag, om te erven van
Perfoonen by hun gealimenteert PI III. 238.
III ^Jkgraaf te Ettcn' dan va" de Gereformeerde Religie. G.
tb* w/r..
18 0&
30 dito.
19 Dec.
31 dito. 7 Jan. 9 April
22 Mey.
6 Juny
dito. 1 dito. ■ ( *
9 dito 4 dito, (
7 Aug. 1
0 dito. 1
1 Sept.- \ 3 dito. (
0 oa. c
3 dito. q
1 Nov. r l dito q i Dec. G



1734
Regifter van jaaren en datums.
W. T. Scharmm, aangefteld als Predikant by den Heere Gallieres
tot Regensburg. G. II 605. Octroy voor de Weeshuizen tot Edatn, wegens de Erffeniffen. PL
II. 6c6. * _
Octroy voor het Weeshuis, van Delft ten opzigte van Erffeniffen.
H. II 6c8
J. Gonnet, aangefteld als Predikant by den Minifter aan het Ottomannifche Plof. G. II. 609
Interpretatie Refolutie, Acte van indemniteit in de Generaliteit van 7 September 1731. G. III. 221
Octroy voor de Weeshuizen tot Hoorn, ten opzigte van de Erffeniffen. H II 609
Octroy voor het Krankzinnige Godshuis tot Amfterdam, ten opzigte van de Erffeniffen. -H. II. 609.
J. Roering, als Predikant tot Steenbergen beroepen, geëximeert van de onkoften van het beroep G II. 612.
Raakende het regt van approbatie en improbatie der Predikanten 111 de Egmond en Rinnegom H II. 612
Raakende het tefteeren' van Perfoonen van de zoogenaamde Paullelyke Wereldfche Ordres: Item voortaan geen Paapfche Notanllen te admitteeren. H. II. 614
Elucidatie op de Refolutie van den 7 Augufty 1:698, raakende de Penfioenen-van de Weduwen der Predikanten H. II. 615.
Twee Kinderen van een Gereformeerden Vader en Rsoomfche Moeder G III. 293.
Raakende de form van Affnyding. H III 158. ff* _
Reglement tegens de verzoeken der Predikanten in de Generaliteit om Adjuncten. R v. S. II. 616.
Raakende den krankzinnigen Predikant vander Sluys, tot Giüershouk H. II. 618
Octroy voor de H. Geeft Armen tot Yffelmonden, op het (tuk van de Erffeniffen. H. II. 619
r4 Jan.
15 dito.
29 dito. 2 Febr.
12 dito.
26 ditu. 4 Maan
27 dito 8 April
13 Mey.
12 Juny.
14 July
21 dito.
30 Aug.
16 Sept. 8 Dec.



SUPPLEMENT ^ *
tot het EERSTE en TWEEDE DEEL van het
KERKE L Y K
PLACAAT-BOBK.
I. EERSTE BOEK,
handelende van de
KERKE, en KERKELYKE Z A K E N>
A. Eerste Titel,
WANDELENDE VAN DE
KERKELYKE DIENST,
DE R-ELIGI E.
O. Extrnót uit de Pacificatie van Gent. Den § November 157Ö.
||5SX% van nu voorts aen d'Inwoonderen ende Önderfaten vaft
ISM en e" d>ander zvdC van wat Lande van hfcrwaerrs-
overe, oft van wat llate, conditie ofte qualiteyt hy fy, over al fullen mogen hanteren, gaen ende keeren , woonen ende
A tra-



1
Supplement
trafiqueren Coopmansgewyfe ende anderfins, in alle vrydom ende verfekeriheid: Welverüaande dat niet gheoorloft ofte toegelaten fa! zyn, die van Hollandt, Zeelandt ofte andere, van wat Lande, conditie ofte qualiteit dat het zy, yet t'attenteren herwaertsovere buyten de voorfchreven Landen van Hollandt, Zeelandt ende gheaflbeieerde Plaetfen, tegens de ghemeyne rufte ende vrede, fonderlinge tegens de Catholycke Roomfche Religie, ende exercitie van dien, noch yemant ter caufe van die t'injurieren, irritere met woorden ofte roet wereken, noch met gelyke aclen te fchandaliferen, op peync van geftraft te worden "als Perturbateurs vande ghemeyne ruüe, anderen ten exemple.
f.
Ende op dat middeler-tydt niemandt lichtehck en ttae tot eenige begrype, captie ofte perikele, fullen alle Placaten hier voortyts ghemaeckt ende gepubliceert op 't fluck van de Herefie, MidtJ-gaders die criminele Ordonnantie by den Hertoge van Alve ghemaeckt, ende het gevolch ende executie van. dien ghefufpendeert werden, tot dat by de generale Staten anders daer op gheordonneert zy, welverftaende datter egeene fchandale en gebeure / in maniere voorfz.
10,
Dat alle Prelaten ende alle andere Geeftelycke Perfoonen, wiens Abdyen, (lichten i fondatien, ende refidentien buyten Holiandc ende Zeelandt ghelegrn, ende nochtans binnen de felve Lande cegoet zyn, fullen wedeiom komen inden eygendom ende in het gebruyek vande felve heure goeden, als voorèn, ten opfiene vanden waerlicken.
2,1.
Maer wat belanght de Religieufen ende andere Geeflelicke, die binnen de voorfz twee Provintien ende heuren geaflocieerde geprofelTyt ofte gheprebendeert ende daer uyt ghebleven ofte ghetrocken zyn, getnerekt dat de meeften deel van heure goeden gealieneeit zyn: de felve falme van nu voortsaen verflrecken redelicke alimentatien neffens de gheblevene, ofte anders U\ hen mede toeghelaten worden 't ghebruyck van heure goeden, terverkiefinge nocutass van den Staten, alles by provifie ende tot al-
d°r-



I. Boek. A. Eerste Titel 3
derftont op hen voordere pretentie by de generale Staten verordent fal wefen.
R. v. S. Verklaringe van den Raedt van State, op
de Vacificatie van Gent. T>en zo "December 1576.
DTe vanden Raede van State des Koninghs onfes Heeren, gecommitteert by fyne Majelteyt tot het Gouvernement Generael van fyne Nederlanden, verÜaen hebbende uyt de Remonltrantie der Staten Generael der felver Landen, dat den Heere Don Jan van Ooüenryck, in de communicatie tuflchen fyne Hoogheydt, en de Gedeputeerden der Staten Generael, gehouden binnen Luxemburg in defe jegt-nwoordige maent van Decembri, en vertocht wefende te aggreéren de Pacificatie tot Gent, gemaeckt den 8 November laetüleden, tutfeben de voorfchreve' Heeren Staten ter eenre, en den Prince van Orangien, Staten van Hollandt, Zeelandt en Gcvoeghde, ter andere zyde, heeft verfocht voldoeningc en verfeekertheyt vanden Raede van State, dat in de Pacificatie geen faecken en waren derogerende, of tegen zynde d'authotiteyt en behoorlyckc gehoori'aemheydt van fyne Majelleyt.
Die vanden Raede hebbende hier bevoorens wel geconfidereert, en rypelyck gedebatiecrt de handelinge van de Vredemaeckinge in aile hare poincren en articulen, en dienvolgende die geaggreëert en geconfirmeert in den name van fyne Majelteyt, als ganiich noodelyck na d'occurentie en nood des tyds, in welcke de authoriteyt van fyne Majelteyt alfoo wel als ons Heyligh geloove en Roomfche Catholycke Religie waren in groot perieul van te lyden notabel of aenmerckelycke prasjuditie en interelt. Verklaren en attelteren dat in de bovengemelte Pacificatie genei faecke en is, of praejuditie brengende aen de authoriteyt en behoorlycke gehoorfaemheydt v*n fijne Majefteyt, aengelien het géne dat d'inhout van den 'ïraelate van fyne Majelteyt in de negotiatie tot Breda was defen conform op het felve iluck of feyt van Pacificatie, en het gene hy daar n>a heeft beiaft, en tot diverfche
A x rey-



£ Supplement""*
reyfen gefchreven, foo door fyne Hoogheyt als anderfints, maér ter eontrane dat d'authoriteyt en gehoorfaemheid van fyn Majeüeyt daer in is erkent en bewaerdt, als gedaen by wete, gehoorfaeraheydt en'aggreatie van die vanden Raede, inden naem van fyne Majefteyt, en als by de Majefteyt gecomroitteert en geftett tot het Gouvernement van den Lande, en dat alle articulen den fel ven poin&e raeckende, zyn geltelt ter Vergaderinge der Staten Generael: Daer by gevoeght, dat de voorfchreve Staten van als tot als, 'foo wel voor de Pacificatie, als gedurende de felve, ende daer na, folemnelycken hebben geprotefteert, als fy als noch protefteren van te prseferveren en te willen blyven in de felvige behoorlycke gehoorfaemheydt van fyne Majefteyt, hebbende hen gefubrnitteert, als oock de Prince van Orangten, Staten van Hoilandt, Zeelandt en Gevoegde, te procureren of verforgen de vergaderinge der Staten Generael, in der manieren die gedaen wordt in ceffie en transport van defe Nederlanden , notoorlyck dependerende van. d'authoriteyt en hoogheyt van fyne Majelteyt.
Ten laatften, verklaren en attefteien.dat door de Pacificatie gedaen is goeden ende trouwen dienlt aen Godt, fyne Majefteyt, en den Vaderlande, en dat 'er anderfints gene apparentie en ware, dan van een defolatie, confufie, ende een generale en onwederoprechtelycke ruïne. Gedaen tot BmG'el den 2,0 December 1576. \Onder jiondt P\ by Ordonnantie v.an mjne Heeren van den Rada van State. \Onderteekent ;],Berti.
C Extraót uit- het Eeuzviglf Edi& en Jccord, ge<
maeckt tuffchen rDon Jihau van O.oftenryck, en de Staten Generaal, betrekkdyk de Tacïficatie van Gent j, den \x Februaru 1577- Gr- PI- 4- Deei.f. j-f.
Art. I I.
ENde want de BifTchoppen, Abten en andere Prsalaten ende Geeftelycke Perfoonen van Onfe voorfeyde Nederlanden, en oock die vander Faculteyt in der Godheydt, en in den Rechten der Univerfiteyt van Loven» by diverfche hare opene Brieven .



I. Boek. A. Eerste Titel.
ven daer op geëxpediee'rt, geadvifeert ende geattefteert hebbes»» dar na de geiteltenifië-van de affairen van Onfe voorfeyde Nederlanden, daer in defelve als doen waren, het Traéraet van den Peyfe, binnen Onfe Stede van Gent gemaeckt en gefloten den achtften dagh van November laetüleden, tuflchen dè voorfeyde Staten ter eenre, en Onfen Neve Heere Willem van NalTauw, Ridder van Onfer voorfeyde Orden, Prince van Orange, en den Staaten van Onfen Landen van Holland en Zeeland, met hare Geaffocieerde en verplichte, ter andere zyde, niet in en hiel dat Onfen Heyligen Gelove, en der Catholyckler Apoftolycker Roomfcher Religie nadeligh was, maar ter contrarien tot vOrderinge van defelve, hebbende van gelycken die <yan Onfen voorfeyden Raede van State geadvifeert, geattefleeit en bewan'ght, dat-na de gelteltenifre van de aftairen van Onfe voorfeyde Nederlanden, daer in defelve als doen waren, het voorfchreve Traciaet van Peyfe insgelycks niet in en hieldat nadeligh was der hoogheyt, authoriteyt en onderdanigheydt Ons by Onfe voorfeyde Nederlanden toebehoorende. Ende fonderlinge hebben de voorfeyde Heeren AmbalTadeurs en Rycks-Gefanten, en de gefubdelegeerde van den voorfeyden Vorfl en Hertoge van Gulick betuyght en bewaiight't geene des voorfeyd is, in conformiteyt van de voorfeyde Biffchoppen, Abten en Praeiaten, en Geellelycke Perfoonen, ende van dien van Onfen voorfeyden Raede van State; zoo hebben Wy geaggveëert, geapprobetrt en geratificeert, aggreëeren, approbeeren en ratificeeren by Onfe jegenwoordige, 't voorfeyde Traciaet van Peyfe, in alle en yegelyke, fyne poincten en aniculen, belovende op trouwe, en in Koninglycke en Princelycke woorden, 't felve Tractaet van Peyfe, voor foo veel Ons 't felve aengaen en concerneren magh , ten eeuwigen dage onverbreeckelycken te onderhouden en obferveren, en °by alkn en een yegelycken dien't oock aengaen m-agh, insgelycks doen onderhouden en obferveren.. Ende volgende dun accorderen, en ordonneren Wy dat de convocatie en veigaderinge van de GeneVaale Staten van Onfe voorfeyde Nederlanden, gementioneert in 5£ derde artieul van 't voorfeyde Trackat van Peyfe gedaen fal werden, in alfulcker voegen en manieren, en met lukken etTecie als 't voorfeyde artieul breeder inhout. .
A. 3 , Re»-



$ Supplement
,H. Rêfolutie van de Staaten van Holland, waar
by de Kerkelyke Ordtning van 1619 3foo als die leyd„ word gehouden voor gearrefteert. T)en % July 1619. fisfe ff ...... ti - .- . ra )D rw* sboiB' s'ipO n^rtn'id ,«rtvs$
NO gin aal gedelibereert zynde op het tweede deel uyt het vierde poinéï van de befchryvinge, aangaande het aanneemen van de Kerkelyke Ordre, en de approbatie van weegen alle de Provinciën daar van te doen; is na verfcheyde declaratien, omvragen ende disputen communicaties gewyfe daar over gevallen, eyndelyken, omme met eenparigheyd en overeenftemminge van -alle de Leden alhier, en booven by de Provinciën tot het arresteeren, approbeeren en aggreëeren van dezelve, te geraaken, gelyken zulks ten alderhoogtten voer den Staat van den Lande en jvan de Kerke noodig zy ; verftaan dat men zal letten, of niet nodip- bevonden en word in de aggreatie daar van by Acle te maaken, aan de Heeren Sraaten Generaal te referveeren de interpretatie van alle duytter heden, en om dezelve zu'ks te moogen verklaaren, als tot der Landen dienit en rufte van de Kerke verftaan zal worden te behooren; ende zulks goedgevonden wordende, gelyk men verftaat'alhier te behooren, de Acte van aggreatie daar meede zal worden geclaufuleert • en op dien voet de Kerkelyke Ordre, zoo die lcyd, gehouden voor gearrefteert, zoo defelve gehouden word by deezen.
NB Vcrs-elykt met dceze Refolutie die vhti hun Edele Gr. Mog. van den December 1619, hier na te vinden onder de Stukken betrekkelyk de Schooien. }. Boek Titt. G.
G. Refolutie van de Staten Generael tot handha*
vin? van de waere Chrsfleiyke Gereformeerde Re llye ï§c. 17 July ió?* in de grooie Vergader mge 0/, de Groote Zael genoomen.
OP de Remonttrantien van Gedeputeerdens uit de Synodens der refpeftive Provinciën den 14 deezer ter Vergadennge overgeleeverr, en den 15- der fel ver maent aldaer gelecfen, hebben de refpetfiye Provinciën ecnpariglyk verclaert, gelyk de-
ielve



I. Boek. A, Eerste Titel^ y*
felve verclaeren mits deefen de Refolutie op het ftuk van Religie met den aanklceven van dien den 17 January lellleeden (a) genoomen, elck in den haeie, voor foo veel hun aengaet efTectivelyk te lullen naekoomen, en doen naekoomen: en voor foo' veel aengaet de Landen en Steeden reforteerende onder de Generaliteyt, worden de Heeren ordinaris Gedeputeerdens ter Generaliteit aanbevoolen goedt regm en nauwe oplicht te neemen, ten eynde dat de publycke Reformatie foo in 't Kerkelyken a!s in'tPolitique, met behoorlyken yver en ernlt voltrokken, de Placaten nae haere forme en inhoudt üricktelyk geëxecuteerr, de lloutighceden en infolentien der Secretarillen nae behoren gerefreneert, en alles in conformité van de bovengemelte Refolutie geëffeftueert, en geëxecuteert mogen worden; gelyk meede de opgemelte Heeren ordinaris Gedeputeerdens aenbevoolen wort behoorlyke Placaten tegens alle grove fonden , prophanatie van den Sabbath des Heeren, vechten van Duellen, uitgeven van Twiflfchriften tuffen Predikanten en Theologanten, argerlyke Boeken, fociniaanfche Schriften en andere, te doen emaneerenen vercondigen: En fal Extract van deefe haere hooggemelte Refolutie aen de voorn. Gedeputeerdens behandigt worden, dewelke mits deefen by Haere Hoog Mog. worden gedimitteert en bedankt voor haere goede devoiren en moeyten over en ter faeke van moevte in deefen gehadt en genomen, {b)
0?) Zie I. Deel pag 6.
(/O S'yii; AA. van N. Holl. 1651. Art. 37.
II. Refolutie van de Staaten van Holland en TVefl-
vriesland beveelende geene ColIatiiU van Vica-ryen te moogett - doen als op Terfoonen van de Gereformeerde Rehgïe &c. Den 2? November 1718.
ÏS geleefen het Advis van de Heeren Gecommitteerde Raaden, hebbende, in gevolge en ter voldoening van haar Edele Gr. Mogende Appointement Marginaal van den 19 der voorleede maand, geëxamineert de.-Requefte van Catharina benoutten, meerderjarige Djgier woonende te Antwerpen, a!s Patronefle en Gif-; ttrefle van zeekere Vicaiyé, gefucdeert, in den j*ate 147$ op Sr..
Sic-



<g Supplement
•Stevens Altaar in de Parochie Kerk te Rotterdam, te kennen geevende, dat zv Supplianïé, vermits het overlyden van Johannes Franciscus van der Aa, meede gewoont hebbende tot Antwerpen, dezelve Vicarye, met al het regt van dien, heeft geconfereert op Johannes Dous, insgeiys woonende tot Antwerpen, volgens Acte van Collatie op den 14 Augullus laat'itleede voor de Notaris Jan Baptiita Bervoets en feekere Getuigen tot Antwerpen gepasfeert: en verfoekende dat haar Edele Gr. Mog. gelieven de voorfchreeve Gifte of Collatie te confirmeeren, ën daar van te verkenen Brieven in ordinaria forma.
Waar op gedelibereert zyhdc, is goedgevonden en verftaan, voor deefe reis te confirmeeren de voorfehreeve Gifte en Collatie, en dat daar van ten behoeve van den Gebeneficeerde de nodige Brieven fan confirmatie in ordinaria forma gedepecheert rullen worden.
Dog by deefe geleegentheid in agting genoomen zynde, dat de Brieven van confirmatie van Vicaryen, welke by haar Edele Gr. Mog worden verleent, uitdrukkelyk inhouden, dat de Gebefiefcicerde in de Gereformeerde Religie fal worden opgetoogm-, en dat mitsdien voorige confirmatien van Vicaryen geconfereert op Roomfchgefinden by inadvertentie zyn verleenr, of by fub- en obreptie verkreegen, is na deliberatie goedgevonden en verdaan, dat van nu voortaan geen Collatie van Vicaryen fal moogen worden gedaan, veel min fal worden geconfirmeert, als aan Perfoonen van de Gereformeerde Religie, en aan geen andere: En dar, om deeze haar Ed. Gr. Mog. Refolutie des te feekerder te doen hebben haar effeét, en om voor te koomen dat by fub- en obreptie geen confirmatie werde bekoomen op Collatien gedaan aan andere Perfoonen, als aan die-, welke zyn van de Gereformeerde Religie, by de Requelten, waar by van haar Ed. Gr. Mog. verfogt word confirmatie van Collatie van Vicaryen, lal moeten gevoegt worden behoorlyke AjteÜatie, of ander wettelyk Bewys, dat de Gebeheficieerde is van de Gereformeerde Religie; lullende by gebrek van fodanig bewys op defelve Requellen niet gedisponeert worden.
En fal Extraét deefes gegeeven worden aan de Raadpenllonaris, en aan de SecretarilTen van haar Ed. Gr. Mog., om te dieiien tot der felver narigt-wig. P^a'



!. Boek. A. Eerste Titeï* $ H. Placaat tot naturalifmie van de Vlugtelingm
om de Religie. Tien 18 Juïti 1709. Gr. PI. j.Deel f.73.
DE Staaten van Hollandt ende Weft-Vrieslandt, allen den gee« nen die deefen fullen hooren of lien, falur, doen te weeten: Dat Wy in achtingh genooraen hebbende, dat generalyck de grootheyt en wdvaaren van een Landt beftaat in de roeenighte van de Ingezetenen; dat oock byfonderlyk deefe Provincie in maght en ryckdom toegenoomen is door den toevloeit van verdreevene en ongeluckige Menfchen, die om de profeffie van de waare Gereformeerde Religie of andere hardigheeden verjaeght zynde, haar toevlught genoomen hebben in deefe Provincie, ende aldaar van oudrs veel hebben gecontribueert tot vermeerderingh van Neringen, Manufacturen en welvaart; dat daar en booven de Gerefugeerden uyt Vrankryck ter faake van de Religie, die nu al een geruymen tydt in deefe Lauden haar hebben onthouden, fich de gunltige reflectie van de Regeeringh op haare Perfoonen en Eamilien niet onwaardigh hebben gemaakt; en gevolgelyck neevens alle andere Ingezeetenen de generaale protectie behooren te genieten. SOO IST, dat Wy goedtgevonden hebben te ordonneeren en ltatueeren by deefen, dat alle de Perfoonen, die uyt het Koningrvck van Vrattckryck, of andere Landen, om de profeffie van de waare Gereformeerde Religie bin«nen de Provincie van Hollandt ende Weü-Vrieslandt gevlugt zyn, ende aldaar hen hebben ter needer gelteldt, mitsgaders de Kinderen by foodanige gevluchte Perfoonen, of medegebraght, of hier gewonnen, als meede alle foodanige Gerefugeerden, die in het toekoomende, het zy direct uyt Vranckryck, het zy uyt an* dere Landen ende Provinciën, fich hier koomen retireeren, ende met 'er woon ter neederfetten, voortaen fullen werden erkent ende aengenomen, gelyck Wy de felve erkennen en aennee-men nuts deelen, voor Onie Onderdaanen ende Ingeboorenen van Onfen Lande van Hollandt ende Wefl-Vrieslandt, tot fulcken effecfe, dat de felve voortaan fullen genieten alle foodanige Voorreghten en Privilegiën, als andere Onfe ingeboorsne Onderdanen genietende, ende haar competeerende zyn, en dat de felve vervolgens fullen jouïiTeeren van het recht van naturalifaue, foo en*
B 4e



de in voegen het felven by Onfe Refolutie van den vyf en twintighüen September feftien hondert feeventigh is ter needergeftelt,,
Des dat alle die geenc, die deefe Onfe gratie willen genieten, haar felven fullen moeten addrelfeeren aan den Prsefident en Raden van den Hove» in gevalle daar onder refTorteeren» of anders aan de Magiflraaten van de Steeden, of Schouten ende Gerechten van de Dorpen, onder wekkers Jurisdictie de felve fouden moogen woonachtigh zyn , of haar ter woon fouden willen begeven, die na fommiere examinatie, of de Verfoeckers waarlyck foodanige Gerefugeerden zyn, der fel ver Naamen fullen regiüreeren, ten eynde altoos daar van magh komen te blycken.
Lallende een yeder, wie het foude moogen zyn, fich daar na te reguleeren, en de voorfchreeve Vluchtelingen daar vooren te erkennen.
Ende op dat dit tot een yegelycken kennifïe fouden koomen, begeeren Wy, dat deefen alomme gepubliceert en geaffigeert fat werden daar het behoort ende te gefchieden gebruyckelyk is. Gedaan in den Hage den 18 Julii in het jaar onfes Heeren 1709* Onder ftoadr, Ter ordonnantie van de Staaten. Ende was geteekent, ó'imon van Beaumont.
NB. Hier over is een Placaat van hun Edele Mog. de Staaten van Zeeland •> van 17 Maar!: 1710. Gr. PI. b. 5. D. pag. 1281, en van hun Hong Mog. 21 OcL 1715. "ibid. p. 87. en noopens de fucceme der Vlugtelingen ab inteftato , is 'er eene Publicatie van htm Hoog. Mog. den 31 Och 1709. ibid. p. 74. en e en PU. -<yan dc tl. Staaten van Zeeland 7 Mey 1726. ibid. p.. 53,
H* Miffive van de Heeren Staaten van Holland,.
aen de Claffen rakende de bedenkingen op dz Conjejjïe en Catechismus , in dato 23 November 16c8.
ALzoo wy tot voorkoming van alle misverltanden ende bedenken, en tot onderhout alder goeder eenigheid onder de broederen, dienaren der Kerke, verltaen en gefefolveerd hebben, das de bedenkingen en confideratien die by eenige der bnvdeïeu, agtervolgende voorgaende Synodale Refolutie geannoteert zyn of nog geannoteert zullen mogen worden opte Confeffie en Caaechismus der Gereformeerde Nederlantfehe Kerken, dat de felve
bin-



ï. Boek A, Eerste Titél:
II
binnen den geflelden tyt ofte ten Jadcxten binnen een maenr nae de Inhnuatie van defen by defelve broederen aen ons fouden worden overgefonden befloten, omme by ons te worden bewaert ende overgebracht op ten Provinciale Synode, hebben wy UL bv defen willen verwittigen, enz. * 1
H. Refolutie van de Heeren Staten van Holland
rakende de vyf artikelen, genomen den 15- November 1611,
D£ Staten van Holland en Wellvriesland, nae refumtie van Haere E..M» Refolutie den 20 Mey leftleden (*) in de Kerkelyke zake genomen, hebbsn alsnoch by defelve eeperfifteerc ende houdende onbehoorlyk 't gene daer jegens bv ïemandt is gedaen. Ordonneeren ende beveelen van nieus allen ende een ïegelyk hem daer nae te reguleeren, op pene van als wedcrhoonge van de bevelen der hooge Overichheyt gettraft te werden. Ende gelyk Haere E. M, noyt verftaen en hebben nochte als noch verflaen, dat aen iemandt het gevoelen van de vvf pométen in quettie in de Remonftranrie van eenige Kerkendienaren géüek jegens zyn gemoet zal worden opgedrongen, foo en verflaen H um- E. M. alsnoch ook niet, dat iemandt boven 't felven gevoe.en jegens.zyn gemoet zal worden beiwaert, maer dat zoó wel die eene als die andere, niet tegenftaende het voorfz verIcheyaen gevoelen in alle hare dienden die zy hebben ofte crvgen uilen mogen ende anderfins onderlinge als broeders in Ghriftelvke heide fonder eenige verhinderinge fullen leven endeleeren, llichte yk tot vordering van Godes eere, opbouwing van de ware Chnllevke Gereformeerde Kerke, invoering ende^onderhoudbge van liefde, rulle ende vrede onder den goeden Ingefetenen. Alles by provine ende tot dat anders nae goede ende rvpe deliberatie in de voorfz zake zal wefen geordonneert. Gedaen in den Haege den 15- November 1611. 0 sn
CO Zie deze in 'tKerk. Piac. Boek, 2 d. bï. 229. vergel. hh 232.- ^
B z



j2, Supplement
H. Refolutie Gr. Mog. Verheet ering
van de Militaire Eed. Den 8 Augufius 165$.
OP 't geen de Raadpenfionaris de Witt ter Vergaderinge heeft gereprefenteert, is nae voorgaendedeliberatie goedtgevonden en verftaen, dat in de Formulieren van Eede by haere Ed. Groot Mog. voor de Militie van der.felver repartitie, ende binnen deefe Provincie guarnifoenen houdende, ofte gebruikt wordende in den jaere 165-1 gearrefteert, in plaetle van de woorden watrt Chnftelyke Religie } fal worden gefubftitueert waere Chrijlelyke Gereformeerde Religie: Ende dat de voorfchreeve Formulieren daer nae gedreftëert en gerecht fynde, op nieuws fullen worden herdruckt.,
qT Refolutie van de Staaten Generaal, waar hy
Verf aan is, dat de Cênfuls van deezen Staat moeten zyn van de waare Chrifelyke Gereformeerde Religie Den zo Jamiary 1687,.
IS naar voorgaande deliberatie goedgevondenen verllaan, dat zal worden vernoemen of eenige en welke Confulsplaatfen van deezen Staat zouden moogen worden bekleed do»>r, Perfoonen zynde van de Paapfche Religie, en dat eenige Amp.ten.van Conful hy zodanige Perfoonen bekleed wordende, zullen worden ver-■ ïdaart impetrabel voor andere, profeffie doende van de waare Chriftelyke Gereformeerde Religie.
G~ Refolutie. van de Staaten Generaal, waar hy
de Quartier-Schouten in de Meyerye van's Hertogenbofch worden gelaft, om Terfqonen van de Gereformeerde Religie uit de naaf geleegen Dorpen tot Scheefenen aan te feilen op de Tlaatfen* daar geene Gereformeerden gevonden worden* %)en 15 February 1687.
BE Heeren Verbak en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken tan de Meyerye van 'sHertogenbofca, hebbende, ingevolge en tot voldoeninge van derzelver Refolutie coromifloriaal van den 12, Q&ober laatflleedcit, met eene-
- ^ ' . vens



I. Boek A. Eerste Titel; i£
vens de Heeren Druyveftein en Gerlacius, Gedeputeerden van* haar Hoog Mog., en van Hinloopen, Gecommitteerde van den Raad van Staate, laatft geweeft zynde in de Meyerye van 'sHertogenbofch, gevifiteert en geé'xamineert 't Verbaal by de gemelde Heeren van Druyveftein, Gerlacius en van Hinlopen gehouden; hebben ter Vergaderinge gerapporteert, dat tot Vucht en verfcheide andere Piaatfen in de Meyerye voorfz tot Scheepenen zyn aangefteld Perfoonen zynde van de Paapfche Religie.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat den Hoog-Schout der Stad en Meyerye van 'sHertogenbofch zaf worden aangefchreeven en gelaft, dat hy den Prsefident en Scheepenen van Vucht, zynde van de Paapfche Religie, aanftonds van haare Arnpten zal removeeren, en andere Perfoonen van de Gereformeerde Religie in der zei ver phatfe aan te ftellen, dezelve neemende uyt het voorfz Dorp Vucht, indien die daar te vinden zyn, ofte we! anderfints uyt de Stad van 'sHertogenbofch,en dat de Quartier Schouten van de Meyerye insgelyks zullen worden gelaft, yder voor zoo veel haar aangaat, generaalyk te removeeren alle de Scheepenen van de Paapfche Religie, op de Piaatfen daar die gevonden worden, en andere Perfoonen vande waare Reügie in derzelver plaatfe aan te ftellen, mdien eenige bequaame ftofïe daar toe word gevonden op de Piattfeu, daar de voorfz Paap■ fthe Scheepenen zyn, of op de D rpen naait daar aan geleegen.
G, Extract, uit het Regifter der Refolutien van de1
Hoog Mogende' Heeren-Statten Genemal der Verse* nigde Reder landen. JRentmeéfters van Abten en Clocs« ■ ters (ge. moeten zyn van de Gereformeerde Religie* . Den 7 A-ignftus 171£,
ONi fan gen een MliTive van dén Raad van State» gefcltreeven alhier in den Hage den 31 July laatftleeden, houdende, dathaar Hoog Mog. by derfelver Refolutien van den 17 July 1666 en 8 Augufti 1667, goedgevonden en verftaan hadden dat de.Rentmeeitcrs en Admodiateurs vm'particuliere Heeren*,-Ah-
B 3n zen**



Supplement
ten, Cloofters, Caplttelen, Commanderyen, en andere Roomfche Geeftelyke Collegien, Goederen bezutende onder het Diiirictvan de Generaliteit, moeften weezen van de Waare Gereformeerde Religie, dog dat aan de voorfz Raad van Staate van tyd tot tyd voorquam, dat de voorfchreeve Refolutien niet praeciefelyk wierden geobferveert, en dat de Roomfche Geeftelykheid in Braband allerley voordeden tragten aan zig te trekken, en in teegendeel de Laften die zy draagen moeüen, af te wyfen; gemelde Raad van Staate haar Hoog Mog. in bedenken gaven, of het niet dien» ltig zoude zyn, dat de voorfchreeve Refolutien vernieuwd wierden.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, by vernieuwinge van haar Hoog Mog. Refolutien van den 17 July 1666 ende 8 Augufty 1667, mits dezen te verklaren dat de Rentmeefters van particuliere Heeren zoo veel die publicqueReekeningen doen; als meede de Rentmeefters van de Abdycn, Cloofters, Capittelen, Commanderyen, ende andere Roomfche Geeftelyke Collegien, Goederen bezittende onder het Diftrictvan de Generaliteit, van de Gereformeerde Religie moeten zyn.
Ende zal Extraft van deze haar Hoog Mog. Refolutie gefield worden in handen van het Officie Fiscaal van Braband, om regard te nemen dat het zelve onder hst Diftrid van den Raad van Braband behooilyk nagekoomen moge worden.
G. Refuiutie van de Staaten Generaal, houden¬
de-interpretatie van de voorgaande Refolutie van 7 Augufty 1715". T)en 1 Juny 1718.
ONtfan^en een Miflïve van den Raad van Staate, gefchreeven alhier in den Hage den zo der voorleede maand, houdende, in gevolge en tot voldoeninge van Haar Hoog Mog. Refolutie van den 17 d<.ar te vooren, der zeiver advis op een Miftive van den Refident Pefters, raakende het verltant van Haar Hoog Mog. Refolutie van den 7 Augufty 171$ * raeedebrengen-
de,



I. Boek. A» Eerste Titel.
de, dat de Rentmeefters van de particuliere Heeren, zoo veel die publicque reekeningen deeden, als meede de Rentmeefters vande Abdyen, Kloofters, Capittels, Commanderyen, en andere Roomfche Geeftelyke Collegien, Goederen bezittende onder het Diftrict van de Generaliteit, zouden moeten zyn van de Gereformeerde Religie.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan gemelden Refident Peilers zal worden gerefcribeert, dat Haar Hoog Mog. voorfz Refolutie van den 7 Augufty 1717, niet anders is als een vemieuwinge van drie voorige Refolutien, van den 10 April en 17 July 1666, en 8 Augufty 1667; dat uit de twee laatfte klaar blykt, dat Haar Hoog Mog. meeninge geweeft is, dat de Rentmeefters van de Goederen, welke de Abdyen, Kloofters, Capittelen,Commanderyen, en andere Roomfche Geeftelyke Collegien bezitten, onder het Diftria van de Generaliteit van de Gereformeerde Religie moeten zyn, fchoon geen public! que reekeninge doende, maar alleen comptabel zynde aan de voorfz Abdyen ende andere Collegien;"dat Haar Hoog Mog.notoirlyk bevoegt geweeft zyn tot het neemen, ende vervolgens, tot het vernieuwen der voorfz Refolutien, dat de nuttigheid ende zelfs noodzaakelykheid van die Refolutien, uit veele reedenen van tyd tot tyd gebleeKen is, en dat Haar Hoog Mogende daar van niet kunnen afgaan, maar daar by perfilteeren.
G. Extra® uu het Regifter der Refolutien van
de Hoog Mog. Heeren Staaten Generaal der vereenigde Nederlanden. Te Etten veen W*r als een Gerefitweet de tot Dyhraaf en Temï>mmee ft er van Swartenberg aan te fielten. 'Ben lz VDeeember 1733.
JSJQ? Vcrgaderinga gHeezen de Requefte van J.cobus van ± Kiel, Secretaris der Vryheid Etten, Leur ende Sprundel, Eftronnye van Breda; houdende, dat gelyk als by den derd n Artieul van haar Hoog Mog. Reglement op de politicque Refor-
ma-



Supplement
tnatie van dato i April 1660 uitdrukkelyk is geftatueerd, dat alle Scheepenen, Tien-, Agt-, of Vyf-Mannen , Burgemeefters ten platten Lande, Penningmeelters, Beede-Sitters, Gezwoorens, Gemeentens-Luiden, Kerk- en Arm-, Galt-, Wees-, Pefthuis.Meesflers, Gerichts en andere Gezwuorene Boden, ende alle die eenig politicq Ampt klein of groot, onder Eed ofte profyt bedienen, ter plaatfe daar bequame Itofïe is, genoomen en geiteld moeten werden uit Luiden van de Gereformeerde Religie zynde, zoo taeede haar Hoog Mogende nog laatftelyk by derzelver Refolutie van den 1 Odober 1713, ten regarde der voorfz Vryheid wel expreflelyk geordonneerd hebben, dat in de aanftellinge van een Armmeefter tot Etten voorfz (het geene aldaar is een zeer zwaare Laft) het voorfz 3 Artieul exatfelyk moeit werden agtervolgd ; verzoekende hy Suppliant om reedenen in de voorfz Requelle geallegeerd, dat haar Hoog Mog. gelieven te ordonneeren, dat zoo lange tot Etten bequaame itofïe van Gereformeerde Luiden is, over den Polder van Swartenberg'geleegen onder Etten yoorlz, geene andere Perfoonen als die van de Waare Gereformeerde Religie zyn, tot DykgraafenPenningmeefler zullen mogen werden aangefteld.
Waar op gedelibereerd zynde , is goedgevonden en verltaan, dat zoo lange tot Etten bequaame ft ofte van Gereformeerde Luiden is, geen andere Perfoonen als die van de Waare Gereformeerde Religie zyn, tot Dykgraaf en Penningmeeiter van de Polder van Swartenberg, geleegen onder Enen voornoemt, zullen mogen worden aangefteld.
O ExtracT: uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden. Geene Taaffche Scheepenen m de Hoeve, ©t* 30 Juli* i7aI-
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van Hubertus Duls, Schout tl Secretaris van weegen den Heere Biffchop van Antwerpen, als Grondheer van den Dorpe en Heerlykheid 4e Hoeve, onder het Ooft-Quartier van het Marquizaat van Bet-
0



ï. Boek. A. Eerste Titel. ,7
gen op Zoom, mitsgaders Griffier van weegens den Huife van Bergen voornoemd van het gemelde Dorp en Heerlykheid aan haar Hoog Mogende reprasfenteerende de aanfteilinge van Roomde Cathohque Scheepenen, foo door den Droflaard van het Ooft-Quartier Abraham Kip, als door den BifTchop van Antwerpen, teegen haar Hoog Mogende Reglement en opgevolgde Relolutien; yerfoekende om reedenen in de voorfz Requelfe eea'. legeerd, dat haar Hoog Mog., foo ten aanfien van het buitenfpoong gedrag van den Droflaard Kip, als ten opzigte van de
Zlnïiï< unCneu?<rV" d°°r' f°° gcmdde Suppliant toefcheen, gemelde Heere BilTchop van Antwerpen wierd misleid omtrend de aanlleHinge van de Magiftraat van de voornoemde Hcerlykhei, de Hoeve, in t breede by de voorfchreeve Requelle vermeld, ioodamge voorfieninge gelieven te doen, als haar Hoo» Mog. noodig en bequaam fouden oordeelen, tot maintien van derzelver Reglement op de Politique ReformaUè vin den . A Pril lóóo, mitsgaders van derfelver daar op verder van tyd tot tyd genomen Refolutien, en waar door hy Suppliant in itaat mopte werden gefteld om dezelve, foo veel in h'em Pwas, Jeobfevee^ !
Waar' n ^f" T ^ HooS Moë- te doen obferveeren Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan mus deezen te verkiaaren, dat gemekte Droflaard en ook den BiffchoD van Antwerpen gehouden fyn haar te reguleerei na h Hoog Mog. Reglement en opgevolgde Refolutienf die haar Hooi Mog. verftaan dat agtervolgd moeten werden. g Dat dien onverminderd Copie van de voorfz Requefte gefteld zal worden in handen van gemelde DrotTaard Kip, om fyn berS
tnZam haarrHot!S M°S <e laaten toekomen, binnen vée? tien dagen na infinaatie deezes. "
O) Zie I. Deel. pag. 9.
H. Refolutie van de Staaten van Holland en Weft.
Vriesland, raakende de Lntherfche Religie ten platten
ILande van den 20 April 1644. r S geleezen een Remonftrantie op den naam van de Claffis van Haarlem, aan haar Edele Groot Mogende te kennen gev^de,
- C als



i8
Supplement
als dat tot Weftfardam werd aangevangen te bouwen een Predikhuis, en ook preparatie gemaakt tot het houden van een School voor de Luterfche; verfoekende, om reedenen by defe lve Remonftrantie gededuceert, dat het voordel van meergemelde Lu, rerfche by of van weegen haar Ed. Gr. Mog. mag werden gem-
hlbVVMr op zynde gedelibereert, is goedgevonden, dat hier in fal werden gedaan en geprocedeert volgens de Refolutie van haar \ d Gr Mog. van den laatllen July i6z4 ten felven tyde met eenpaarige *dvifen van de Leeden genoomen; en dat dienvo)gende het prediken en andere exercitiën van de voorfz Luiericne
eriens ten platten Lande fullen werden getollereert, maar foo wel tot Welifardam als op alle andere Piaatfen ten platten Lande verbooden; en dat dienvolgende den Officier Van^het vooiiz Ouartier van weegen haar Edele Gr. Mog. fal w idcn aange&è ven en geordonneert het gunt voorfz is We Kar dam en daar omtrent Te doen ceiTeeren, en ten dien ^l^l^ooZ terfchen Predikant, Onderlinge, en alle andere dg met het u>oiiz werk bemoeyende, foherpe interdictie te doen, oP poene van we ^ honde?d guldens te'verbeuren foo dik- en meenigmaal als fv ter contrarie van dien eenige vergaderinge iul en maaken of Exercitie doe™Ne executeeren op de vermoogenile van de felve.
Vergaderinge.
M-- Placaet, van den Move van Holland, jegens * defx'eJie van de L„Urfche K*M WggZ
Lande w» Hollandt. h> date den f plruary i6Sf-
DEnPrefident ende Raden over H^i<, 'l^^ ende VriesUnd, AHen den J^J^^ M$ hooren lefen, baluyt.. AHoo mei jcgcn» ij_]i9n(jt ende van haer Edele. Gr. Mog. de Heeren Staten va , Ho 1 .na ende Wcft.Vried.Dt, in. date den le ten July ^^^^n plat. twintich, de exercitie van de Lutetfche Religie- over i ten.Lande is verboden, op peyne van twee nonde.t wbeiiren, foo-dick,ende meaichmalen als die van de



I. Boek. A. Eerste Titel.
19
fintheyt eenige Vergaderinge foude komen te maecken. ofte exercitie te doen, te executeren op de vermogentte vande felve Vergaderinge: Ende dat mede by nadere Refolutie van gemelde haere Edele Gr. Mog., in date den 20 April 1644, confirtnatoir vande voorgaende, die van Weftzaerdam fpecialycken is verboden ende geinterdiceert, op peyne als vooren, contrarie de gemelte Refolutien, eenige vergaderinge te maecken, ofte exercitie te doen, met laft' ende ordre aen den Officier van den Quartiere aldaer, om tot Weftzaerdam, ende Plaetfen daer omtrent foodanige exercitie te doen cellieren, oock alle Gebouwen tot de felve aengevangen, te verhinMeren; Ende dat verfcheyde aenfchryvens tot dien eynde by defen Hove daer over aen den felven Officier, als oock aen den Gerechte aldaer is gedaen: Echter evenwei die van den voorfz Geiintheyt ter felver plaetle haer fchuldigen plicht vergetende, bevonden werden haer vervordert te hebben tegens de ghemelte goede ende ernftige meyninge van haer Edele Gr. Mog., tot Weftzaerdam Gebouwen te ftichten, tot oefTeninge van de voorichreve Luterfchen Godisdienft, ende den gevolge van dien, de felve met groote confluentie frequenterende, tot groote klevnigheyt ende disrefpeft van de Refolutien ende Ordonnantiën van de Hooge Overigheyt defer Landen. SOO IST, dat 't voorfz Hoff daer inne willende vooriien, om redenen als voorfz, van weghen de Hooghe. Overigheyt verboden ende gheinterdiceert heefr, verbiedt ende interdiceert midts defen eenen yegelycken wie het zy, foodanighe by een komften aldaer te houden , ofte by te woonen, eenighe Kercke ofte Gebouwen tot dien eynde aldaer te ftichten of te maecken, en die albereyts daer toe zyn gefticht ofte ghemaeckt, tot de felve fich te begheven, oock de felve plaetle te openen, ende haren Godtsdienft aldaer te plegen, ofte om eenige andere inlichten, onder wat pretext het felve oock foude moghen wefen, alles op de boeten daer toe volghens de Refolutie hier boven gheroert, ghellatueert, ende vorders op arbitrale corretfie naer exigentie van faecken. Ende op dat hier van niemandt ignorantié en pretendere, Lallen Wy dat defen voor den Volcke aldaer ter plaetfe daer men ghewoon is publicatie ende affixie te doen, lal worden verkondight ende gheafhgeert. Gedaen in den Rade den 5 February i6<s In kennifte van my, Mr. Tots. G 2 Re.



20
Supplement
H, Refolutie van hun Ed. Gr. Mog. aangaande
de exercitie van de Luterfche Religie tot Bodegra,' ven. Den 31 July 1614.
GEhoordt het rapport van de Heeren Gecommitteerde Raaden, die haar geinformeert hebben op de exercitie van de Luterfche Religie tot Bodegraven, en met iyn Excellentie* hier op geeommuteerr, is by de Heeren Edelen en alle de Stee» den verftaan en gerefolveert, dat de exercitie van defelve Relig;e nergens ten platten Lande fal worden getoilereert, maar foo wel tot Bodegraven als op alle andere Plaatien ten platten Lande verbooden; en dat dien volgende den Bailliuw van Woerden faf worden aangefchreeven en geordonneert, het felve tot Bodegraven en daar omtrent te doen ceiïeeren, en ten dien eynde aan den Predikant, Ouderlingen en andere van defelve Religie, behoorlyke interdictie te doen, op een poene van twee honderd guldens te verbeuren foo dik- en meenigmaal als fy ter contrarievan dien eenige vergaderinge fullen maaken, of exercitie d^en,, te executeeren op de vermoogenfte van defelve vergaderinge.
-G. Refolutie , zua.ar by haer H'oogh Mogende dip
Schout van Geul, Bunde en ^lefraten, zynde van de Lutcrffhe Ttofejjïe, lieentkeren + en een Gerr-formeerde in dfjfeljs glaetfe f ellen, 'm dato^ den 28 'Z e* cember 1683.,
IS gehoord* het rapport van de Heeren Everwyn, en andere haer Hoog Mogende Gedeputeerden tot de faecken van denLande van Overmaze, hebbende, in gevolge en tot voldoe* ninge vsn d'erfelver Refolutie commiflbriael van den 20 defery gevifiteert en geéxamineert de Mifflve van den DrolTaett van Outahoorn, gelchreeven tot Valckenburg, fonder exprefli'e van houdende refponfive op haer Hoogh Mog. aenfehryvens 'van'den 18 November hetftleden, raeckende de crirnmeele Oflrsie-rs in den Lande van Overmaze, dat hy daer van Copie au^soijc(|:gefondenhadde aen veder Heer der particuliere Hecrlyk-



T. Boêk. A. Eerste Titel. zt
heden onder fyn reflort, fonder dat hy federr hadde kunnen verftaen, dat by eenige derfelver daer aen was gepareert, dat hy hemoock over her ftuck van Religie-, over elck Officier van fyn Diftriét hem nader hadde geinformeert, doeh niet had kunnen be* vinden aldaer eenigh Officier van Juflitie tegenwoordig in functie was, die niet en is van de ware Gereformeerde Religie, uytgenomen alleen den Schout der refpeclive Heerlyckheden Geul, Bunde en Uleitraten, die van de Luterfche ProfefTie is, hoewel hy fo nu en dan de Gereformeerds Kercken wel eens, foo gefeyt wierde, frequenteerde: Waar op gedelibereert, ende in achtinge genomen zynder dat den Heer van Geul, Bunde en Uleftraten* in gebreecken ft gebleven haer Hoogh Mog. Refolutien van den 10 Maerr, z6 jniv, 17 September, ende van den i-B November alle laetilleden, ïia te komen, en dienvolgens- een Officier ofte Schous,zynde van de ware Gereformeerde Religie, aen te nellen, hebben haer Hoogh Mog. den aengeftelden Schout van de Heerlyckheden Geul, Bunde en. Uleitraten, zynde. van. de LuterIche Profeffie, gencentïeert, en in deifelfs, plaetfe tot, Schout aldaer .aengefteldt Mr. Kloris-Pain & Vin, Ad.vocaet tot Maeftrichr,, lullende tot dien eynde Commiffie in behoorlyke forma, ten behoeve van den felven werden, gedepeicheen,. doende daer op den > gewoonlycken Eed;
€L A<ïïev ïvaer- by de Menoniften in dén Dörpe
van de Groede verboden weü niet meer haren Godts* dien? in het felve T>3rt> te exerceren. In. date den 22 January 1647..
DE Staten ^Generael der Vereenichdè. Nederlanden, Allen den geenen die defen fullen Hen ofte hooren lefen, Saluyr. Doen te weten, Allo Wy boven vermoeden bericht zyn dat die
vande Menomite-gefinte inden Dorpe vander, Groede niet alleen hebben ghek()ch Huys tQt /effeni he y «een
fZên fm<^r °OCk,d2 felve °P Sondach Vefende- den 13- defer teouende Maems January m >i werck ghdielt,,tonder eenich be-
3» toochi



li Supplement
tooch uyt wat krachte fel fs boven d'interdiéUe door Jan van Sweeveren, Beryder van Ooit-Burglv Ambacht, refiderende inde felve Plaeife, des daeghs re vooren aen haer ghedaen, ende dat dit felve is eene nieuwigheyt contrarie onfe goede meyninghe ende intentie, voor defen nooyt meer in her voornoemde Dorp ghepleecht. SOO IST, Dat Wy naer voorgaeude iype deliberatie, goetghevonden ende noodich geacht hebben, aen de voorfz Menonilten mits delen wel expreflelick te interdiceren ende verbieden, van te doen eenighe hare vermaninghen ofte anderen hunnen Godts dienlt in het voornoemde Huys by haer gekocht, of daer buyten, binnen den opghemelten Dorpe de Groede, oneer, datfe haer daer van fulien hebben te onthouden, op pere van nadere provifie. Laftende ende bevelende den voorfz Jan van Sweeveren, dat hy van defe onfe interdiclie aen de meergenoemde Ivlenonillen infinuatie fal hebben te doen, oock alomme publiceeren ende afïigeren, op dat niemant daer van ignorantie en pretendere, ende eenen yegelycken fich voor fchade ende onghelegentheyt mach wachten. Gedaen ter Vergaderinge van de hoochghemelte Heeren Staeten Generael, in den Hage, op den zz January 1647.
B. Tweede



I. Boek. B. Tweede Titel.
B. Tweede Titel,
HANDELENDE VAN HET
FUNDAMENT der RELIGIE*
DE HEILIGE SCHRIFT.
ii. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog. raakende de
nieuwe Tranfatie van den Bybel. Den zz September 1640,
"N omvraage zynde gebragt, of de Leeden elk in den
|S| haareri in de Keike zyn gebruykënde de nieuwe over M'M feciinge van den Bybel, en daar op genoegfaara by albfi le'de Leeden verklaard zynde de voorfz nieuwe over-
l~~ lemnge m haare relpenive Kerken te zyn gerecipieerr,
zyn alle de geene by df u-elke fulks nog niet en foude zyn gedaan, verfogt van gelyken té willen doen, fonder nogtans te verdaan aan eenige Leeden cn de Kerken dienthalven haare vry. heid te beneemen.
g. Refolutie van de Staaten Generaal^ waar hy
aan de Walfche Kerke gepermitteerd word den verbeet er den rym der fal men in haare Kerken te in* troduceeren. Den 18 'January 1729.
ZYnde ter Vergaderinge nogmaals voorgebracht een Memorie van de Gecommitteerden van het Walfche Synode deezer Landen, waar by dezelve aan haar- Hoog Mog. op den 10 Juny xyzx geprefenteert hebben een Pfalmboek, met de nieuw verbeeterde rym van de Pfalmen in het Franich, door gemelde



%4
Supplement
Walfche Synode geapprobeert, met verzoek, dat haar Hoog Mog. aan de Walfche Kerken, die zich bevinden zoo in de geünieerde Provintien als in het Diftricl van de Generaliteit, gelieven te permitteeren, om dezelve te moogen gebruiken by de oeffeninge van den publicquen Godsdienlt, en gemelde Synode daar toe te authorifeeren, nochtans laatende aan ieder Kerke de vryheid, om daar van zoodanig gebruik te maaken, als tot meetle iligtinge van ieder haarer Gemeente zullen vinden te ürekken.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevondenen verdaan, dat aan de Walfche Kerken, die zich bevinden zoo in de geünieerde Provinciën als in het Diftrict van de Generaliteit, en alzoo in het geheel onder het Gebied van den Staat, zal worden gepermitteert, zoo als haar gepermitteert wTord mits deezen, om de voorfchreeve nieuw verbeeterde rym van de Pfalmen in het Franfch door de Walfche Synode geapprobeert, by de oeffeninge van den Godsdienft te moogen gebruiken, zoo nochtans, dat aan ieder Kerke de vryheid word gelaaten, om daar van zoodanig gebruik te maaken, als tot meelte fligtinge van ieder haarer Gemeente zullen vinden te ürekken.
En word de gemelde Walfche Synode hier meede geauthorifeerr, om van deeze haar Hoog Mog. Refolutie aan de Walfche Kerken in deeze Landen kennifle te geeven.
Ten welken einde ExtracT: van deeze haar Hoog Mog. Refolutie aan de gemelde Gecommitteerden van de voorgemelde Walfche Synode zal worden ter hand gelteld.
C, Derde



I. BdS*; C. Derde Titel;
C. Derde Titel;
HANDELENDE VAN DE
KERKELYKE PERSOONEN 5
PREDIKANTEN. I Hier te Landen.
Formulier van den Eedt der Kercken-Diena360. VmdCn in hCt Gr' P1' Boek * Deel pag.
^M|CdtrtT7nfhC ÏWeerf* da< ickinden ^ercken-dienft CT ff f 1 'i? toe DeroePen ben, God de Heere getrouwe-
Wl Sd,enen,' C° fy,n, Heyliêh Woord< in ali! fayverggsftly heid» voordragen fal, tot verbreydingh van de glorie
f"— 1 en eere Godes, ende bevorderingh van de Zalilhevt
der Gemeente, die my bevoolen is: Dat iele in de Lrckefvcke Bediemnge my fonder eenige menfchelycke paffie fal reguleïtn naer de Kerckpn-Ordening der Gereformeerde Kercke bT de hé. Gr Mog. Heeren Staten van Hollandt ende Welt Vriesland! gemaeckt ende uytgegeven, en de Magiftraten defer Stede N N houw en getrouw en gehoorfaem te wefen ; fonder verkorrtn« nochtans van de deelen myner Beroepinge, den Dienaren des Hefhgen Luaogehums in Gods Woordt opgdeydc" en voorts a les te doen en te laten wat een vroom Onderdaen, en eengoedt ee trouw Dienaer des Goddelycken Woordts der Gereforrneefde" Chnftelycke Religie behoordt te doen en te laten, en aSofiS myn Beroepmgh «e blyven en te volharden, foowelinreeën
D Re-



i(j Su p p iE Me n ï
H. Refolutie van de Staaten van Holland, aan*
gaande het prediken op Dank-, Vaft- en Bededagen. Den io Maart 16,$$,
ZYnde ter Vergaderinge bekend gemaakt, dat ter Generaliteit in deliberatie gebragt was, of niet by deefe conjundure van tyden en faaken, en infonderheid ten aanzien van de laatfl voorgevallen rencontre tuifchen de Vloote van deefen Staat en die van Engeland, een extraordinaris Dank-, Vaft- en Beededag foude behooren te worden uitgefchreevcn; Is goedgevonden en verftaan, alvoorens op de voorfz deliberatie finalyk te refolveeren» dat afgewagt fal worden het Concept van uitfchryvinge op het voorfz fubjea ter Generaliteit te formeeren; en is wyders ter 00 cafie van dien op het gemoveerde van verfcheiden Leeden verftaan en gerefolveert, dat gefchreeven fal worden aan de Magtftraaten van de Steeden, en Hoofdofficieren binnen deefe Provincie, ten einde defelve de Predikanten binnen hunne refpeéiive Piaatfen en Diftricten, in naame van haar Edele Groot Mogende Willen vermaanen en ordonneeren, dat fyluiden voortaan op de ordinaris Beededagen haare Predicatien fpecialyk fullen hebben te dirigeren na de intentie van de Regeeringe, en het fubjea, m de Brieven van uitfchryvinge vervat, en dat fyheden derhalven ook op de voorfz daagen foodanige Texten fullen hebben uit te kiefen, als daar toe eigentlyk applicabel zyn.
JI Refolutie van de Staaten van Holland, houdende Ferklaringe, dat haar Edele Groot Mog. door het arrefteeren van het nieuwe formulier van 31 Gebed voor de O verighsyd geen de minfie intentie hebben-gehad, om eenige praiudicie toe te brengen aan de Synode Nationaal. Den 18 September 1663.
D"> Heeren van Maesdam, ende Guldewagen, agtervolgende ! ende tot voldoeninge van voorgaende Refolutie m date den 7 Maart leüleeden, als Commillariilen Pohucq bygewoont fccbbende.de Noortholhndfche Synode» by authonfatie wohajr



ï. Boek. G. Derde Titel. ^
Edele Groot Mog. jongft tot Haarlem gehouden, hebben ter Vergaderinge rapport gedaan, ook daar beneevens overgeleevert de fchriftelyke Atfa van 't geene in dezelve Synode van confidentie was voorgevallen ende gepaffeert; waar uyt gebleekert zynde dat de gemelte Chnftelyke Synodus, en alle de Claffen de zelve compoieerende (ter occafie dat eenige quaatwillige enonaerufie Geesten, ja by naar alle Seaariflen in deezen Lande, het invoeren ende aanneemen van het nieuwe Formulier van Bidden voor de Hooge ende fubalterne Overigheyd zoo koomen te misduyden, eeven als of het zelve een praeludium zoude zyn, om met ter tyd m het Nationale Synode van Do*dregt eenige verandering te maaken) eenpaarlyk betuygt hebben, van Haar Edele Groot Mog. te gevoelen ende te vertrouwen, dat dezelve door 't arresteeren van de ordre ende forme waar naar jeegenwoordig binnen de Kerken van Holland ende Wtftvriesland voor de Hooiende Subalterne Overigheyd wordt gebeeden, in 't minfte niet'en intendeeren tot iets dat eemgiints zoude (trekken tot pra?juditie van de voorfz Synode Nationaal in de jaaren idi8 ende 1619 tot Dordregt gehouden; hebben de Heeren van de Ridderfchap ende Ldelen, mitsgaders de Gedeputeerden van de refpedive Steeden, uyt den naame ende van weegen de Heeren Haare Principaalen, tot naarder confirmatie Van dien, ende tot meerder ovenuyginge van de voorfz quaadwillige ende andere geabufeerde Menfchen ten overvloed, en alhoewel zulks voor alle regtzinnigen onnoodis agtende, meede wel willen verklaaren, gelyk Haar Edele Groot Mog. in t generaal, ende alle de Leeden van der zeiver Vergaderinge in t particulier, eenpaarlyk ende confonantelyk verklaren by deezen in ofte ontrent het arrefteeren van 't voorfz Formulier, geene de minüe intentie te hebben gehad, nogte ook als nog eenige de minlte gedagten te hebben, omme iet? te decreeeren ofte by der hand te neemen 't welk tot prsjuditie, ofte tot krenkinge van de Decreten der voorfz Synode Nationaal, enr¥t0* een,«e. dc alderminfle veranderinge van de Waa,?r,lifte' Gereformeerde Religie, zulks als dezelve in de ES ^US-S n hier te Lande» conform Godes Heylige Woord, ende de Decreeten van 't zelve Synode wordt geleert, dheflelyk
D % of



a| Supplement
of indireéielyk zoude konnen (trekken, maar ter contrarie geintentioneert ende gemeynt te zyn de exercitie van de voorfz Religie met de publicque authoriteyt, ende met de magt van 't Land te handhaaven ende te befchermen; Ende zal de boovenitaande Haar Edele Groot Mog. Refolutie ende Verklaaringe door de CommiiTariflen Politicq, die de volgende Synoden binnen deeze Provincie (laan by te woonen, aan dezelve Synoden bekent gemaakt worden, om met des te folider fondament alle quaadwillige ende gefeduceerde Menfchen te moogèn de mond floppen; gelyk ook ten zeiven eynde daar van copie authenticq aan de Gedeputeerden van de jongllgehoudene Synoden ter handen gefield zal worden.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, om
ordre te geeven aan de Tredtkanten 3 om haare Tredikat'ien en Gebeden te rigten 3 convenabel aan deTlaage d*r Zeewormen. 'Den itf Oólober 1731.
BY refumtie gedelibereert zynde, op het uitfchn'ven van een Dank- en Beededag over deeze Provincie weegens de plaagen van de Zeewormen, waar meede het God Almachtig, gelieft heeft het zelve op een ongehoorde wyfe te bezoeken; is goedgevonden en verftaan, dat, onvermindert de deliberatie van Haar°Edele Groot Mog. aangefchreeven zal werden aan de Ma. giftraaten van de refpedive Steeden, aan de Bailliuwen ten plat' ten Lande, en daar men verder gewoon is diergelyke aanfehry vinge te doen, dat zy weegens Haar Edele Groot Mog. aanzego-en aan de refpeclive Predikanten, dat zy haar werk maaken van fn haare Predikatiën en Gebeeden de Gemeinte ernftelyk te vermaanen tot boete en bekeeringe, en tot verneederinge onder Gods flaande hand, en om zyn Goddelyke Majeiteit ernitelyk aan te roepen om de voorfchreeve plaagen te doen ophouden en zyn Haande hand te wenden ten goede van Land en Kerk.
Pla.



I. Boek. C. Derde Titel? ^ G. Placaet van den 14 April 1649, tot mainte*
nue der Tredkanten m >t Marquifaet van Bergen Baronnye van Breda 3t rejfort van de Stadt Maeftricht, als oock vanden Graeffchappe van Vroonhof \ '/ Landt van Cuyck ^mïdts^aders inde Landen van Valkenburg!}* Uaelbem ende 's Hertogenrade Overmaze.
DE Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, Allen den genen die delen fullen lïen ofte hooren lefen, Saluyt. Alloo tot onfer kennidè gekomen is, dat, nadien wy goetgevonden hebben inde Sreden, Vryheeden, Dorpen ende Plaetlen van 't Marquifaet van Bergen op den Zoom, Baronnye van Breda 't reffort vande Stadt Maeürichr, als oock vanden Graeffchappe vanden Vroonhoff, 't Landt van Cuyck, mrdtsgaders inde Landen van Valckenburgh, Daelhem ende 'sHertogenrade Overmaze, Predicanten te doen introduceren, om de Predicatien ende Godts-dienlt aldaer te doen ende oeffenen, gelyck in andere Plaetfen, zynde onder het gebiedt van defen Staet, eenige quaetwiiiige Ingefetenen aldaer, ende andere van de Paepfe Religie, fich laten geluiten, den voorfz Predicanten niet alleen in heure bedieningen te verhinderd, maer oock de Toehoorderen en goede Luyden vande Religie, foo wel als de Predicanten felve, infoientehck te bejegenen met woorden ende met ter daedt. SOO 1? 1 dat oy wiilende daer in voorfien, by deliberatie vanden Knie van State defer Vereenichde Nederlanden, noodich ghevonden hebben te verbieden, foo wy verbieden by defen, wel expresfeiick, aen allen In- ende Opgefetenen der voorfz Landen, ende ai en anderen dien 't aengaen mach, den Predicanten , die inde lelve Lande geftelt zyn, ende naemaels noch geitelt fullen moeren worden, in hec lluck van heure bedieninse geenerhande hinder otte belet te doen, maer de felve Predicanten daer in, ende allenthalven te laten geruit ende ongemoeyt, van gelyckea oock de 1 oehoorderen der Predicatie, ende Luyden, die van de Religie zyn, in t gehoor, als oock inde oeffeninge der fel ver, ende anderfints, in egeender wyfe te turberen, beletten, befchimpen, of inlolentehck te bejegenen, met woorden ofte wereken, op pene dat die gene, die bevonden fullen worden fulca: gedaen te heb-
D 3 ben,



2^ Supplement
ben, daer over geftraft fullen worden na, exigentie van faecken, ende als Perturbateurs vande gemeene rufte, andere ten extempele. Ende op dat niemant van 't gene voorfz is ignorantie en hebbe re pretenderen, foo begeeren wy, dat alomme in de Steden, Vryheden, Dorpen ende Piaetfen van de voorfz refpeclive Landen ende Quartieren publicatie ende affixie van defen fal werden ghedaen, Ordonnerende refpecfivelick de Droflarden, Amptluyden, Hooch-Schouteten, Bailliuwen, ende allen anderen Officieren aldaer, 't felve te doen effeéïuererï, mitsgaders defen onfen Placate fcherpelick te doen nakomen ende «onderhouden, ende tegens de Overtreders van dien te procederen ende doen procederen by den genen dien 'f competeert, fonder conniventie, voor de Juftitie ofte VV et-houderen, daer het behooren fal, de welcke daer over goet, kort ende onvertogen recht fullen hebben te doen, fonder eenich naelaten, Alfoo wy lulcx tot dienfte vanden Lande bevonden hebben te behooren. Aldus ghedaen ende ghearrefteert ter Vergaderinge van de Hooch gemelte Heeren Staten Generael, in 's Gravenhage op den veertienden Aprilis 1649. *^'as geparapheert, Jan van ifl'elmuden, Onder ltondt, Ter Ordonnantie vande felve. Geteeckent, Cornelis iVlufch. Zynde op 't fpatium ghedruckt het Cachet der felver Heeren Staaten in rooden Wasfche.
H. Refelutie van hun Ed, Gr. Mog. raakende
de augmentatie van 'Predikanten &c. Den 2 Maart lóst.
IS geleezen het advys van de Heeren Gecommitteerde Raaden op vier diftinclive pointen by de Gedeputeerden van de Zuidhollandfche Synodus voor dezelve gemoveert in voegen hier na volgende.
Edele Groot Mogende Heeren,
EEnigen tyd geleeden is uit den naem van de Zuitholianiche Synode joogit vergadert tot Schoonhoven aen



I. Boek. C. Derüe Titel. ^
U Ed. Groot Mog. verzoek gedaen van vierderlye zaecken, als eerllelyk dat de augmentatie van de Predikanten meede volgen mogte die in de klyne Steeden. Ten tweeden, dat de voorkhreeve augmentatie zoude aenvang neemen met den 3 December 1649 en niet met January ió>0 Ten derden, dat de Atteftatien in plaatfe van volgens de* geraemde ordere te paileeren by Schouten en Gerechten aengaende het getal en ftaet der Kinderen van de Predikanten mogt werden verleent by de Kerkenraeden of Clasles. En ten laetften, dat weggenoomen mogte worden de Keftricrie en hmitatie by de voorfchreeve augmentatien gedecreteert, daer in beftaende, dat in geen confideratien moogen koomen Kinderen ten huwelyken ftaeten, totavancementen of ook tot Ouderdom van z$ jaeren gekoomen zynde, en dat met meer geroerde augmentatie zyn koomen te cefleeren alle voorgaende extraordinaire beneficiën en lubfidien. ^Waarop U Ed. Gr. Mog. tot voldoening van derzelver Refolutie gelieven gedient te weefen, voor foo veel het eerfte point aangaat (dat onder het welneemen van U Ed. Gr. Mog.) wel dienftig en noodig weefen foude alvoorens daar op finalelyk te disponeeren, dat geweeren werde, welke Predikanten onder de kJeyne Stceden begreepen werden, en dar fulcks de Gedeputeerden van de Synode behooren uittebrengen fpecificatie van de felfde, en daar beneftens by verkiasringen van de Magiüraeten van de refpedive kleyne Steeden, teevens blyke, hoedaemg Tradement defelfde zyn trekkende foo weegens het gemeene Land, als tot laft van de meergemelde Steeden 111 t particulier, dat het tweeden behoort 'gelaeten te worden by den voet dienthalven genoomen, als met dien ordre van het Comptoir der Geeftelyke Goederen tot Delft,, jongft geftaen hebbende onder het bewinr van den Ojitfanger Schilperoorc beft overeenkomende; Dat de Atteilatien geroert in 't voorfchreeve derde point meldende van fcrupe,en der Predikanten voorraan zouden mogen verleent? worden by. de refpective Kerkenraeden en geteyckent hy
twee-



p; Supplement
twee van defelfde uit aller naem. En wat belangt het laette point, meynen de Gecommitteerde Raaden, als vooren onder het welneemen van U Ed. Gr. Mog., dat de voorfchreeve Limitatien ten aanzien van Getrouwden ofte ongetrouwde Kinderen, en anders vry hart zyn ten opzichte dat de Predikanten door het uithoulyken van haere Kinderen, niet alleen veeltyts van haere hulpe en dienft ontfet, maer ook meer befwaert als verlicht worden, en dat fulks het geta! der Kinderen in 't Leeven blyvende, de voorfchreeve Subfidien off Augmentatien daer naer fonder onderfcheyt behoorden te worden gereguleert; en naardien by ervaerentheid ondervonden wort, dat fommiger Predikanten Familien booven den laft der Kinderen met (onderlinge fwaerigheeden van Godt befocht worden, dies haer onmoogelyk fyn uit het ordinaris traclement en de gereguleerde augmentatie te vervallen, foo gecven de Gecommitteerde Raeden U Ed. Gr. Mog. meede in bedenken, ofte in foodaenige extraordinaire gevallen van de voorfchreeve ordre niet gedispenfeert, endeden Gecommitteerde Raeden (die haer nu aen de orders vaUhouden, fonder die om eenigerley oorfaeken te excedeeren) geautf orifeert moogen werden eenige extraordinaire Subfidien naer de gelee^entheid en noodigheyt der faeken toe te voegen; doch^refereeren haer de Gecommitteerde Raeden deeies alles aangaande, tot UEd. Gr. Mog. diipoiitie. Adurn den i Maart iöji.
Waar op gedelibereert zynde, is met het voorfchreeve advys noopende de vier gemoveerde pointen geconformeert; maar wat aanmat de dispenfatie te doen van de geitelde ordre ter faeke van&eenige extraordinaire gevallen der Predikanten oflf yemand van de ielfde overkoomende, wert gereleiveert tot de kenmile van haer Ed. Gr. Mog.
Extract



ï. Boek C. Derde Titel. 33
R. v. S. Extraét uit de Refolutien van de Ed. Mog.
Heeren Raaden van Staate der Vereenigde Neder, landen. 'Tredikanten te beroepen binnen den tyd van 't jaar. "Den z8 Novemb. 1689.
^VNifangen een Miffive v*n Rentmeefter den Heer van Deurne, \J gefchreeven tot s Bofch den xi'defer, houdende ingevolge ende tot voldoeninge van haar Ed. Mog, Refolutie in da7o den 1 Maart jaatfHeeden, bericht op de Requeüe van Gedeputeerden des Claflis van Peel- ende Kempelandt, verfoekende betalinge voor t waarneemen van den Kerkendienil tot Leende federt de expiratie van t jaar van gratie tot dat de voorfz plaatfe wederom door den Leeraar was voorfien.
Waar op gedelibereert zynde, h goedgevonden en verftaan, mus defen te authonferen en te ordonneeren den Rentmeefter voornoemt omme aan de Gedeputeerden voorfz betalinge te doen
Ende worden de refpetfive Ciaffiffen mits defen geordonneert omme rofcalle vacante en nog te vaceeren piaatfen fucceffivelvk andere P,ed,camen te beroepen binnen den tyd van een jaar S den dag van de vacature, ofte dat by ontftentenilfe van dien aan haar voor t waarneemen met fal worden gegeeven. '
Accordeert met het Regifter.
1i Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by verleent word dispenfatie van Ouderdom op het beroep van Wagardus, als Tredikant van Meeuwen Uen 6 januaiy 171$.
|S geleezen het Requeft van Suzanna van Hnrck, Weduwe vin J Hemert Vrouwe van Etten en Meeuwen, Corneli van Brand
wyck Prsfident Ouderling, Jan Colft, Oud-SS Adnaan Vos, regeerende Ouderling van Meeuwen te k?n„™ geevende, dat op den zi lulv des iLr<: rJraL d j-i kti?nen aldaar, door he/vertrek vï D va'n bulderen «nd!?£ntSpIaatS vaceeren, in defleifs plaats was ^
heg



£4 Supplement
het beroep door de eerfte Suppliante geapprobeert; dat den zeïven JaniTonius weinige uuren voor dat daar van kenniüe hadde bekoomen een ander beroep hebbende aangenoomen, wel weederom was geprocedeert tot de beroepinge van een ander, doch dat door verfcheide differenten het werk zoo lange was opgehouden,, dat Haar Edele Groot Mog. by der zeiver Refolutie van den z6. November laatftleeden de Kerkenraad hadden gequalificeert, omde beroepinge, eindelyk gevallen op Johannes Wagardus, Proponent tot Kuylenburg, by de eerfte Suppliante geapprobeert, aan de Claffis van Goriochem te moogen overbrengen, en dezelve Claffis geauthorifeert , en des noods geordonneert, die beroeping aan te. neemen, en na gewoonte der Kerke voortgang te laaten
^DaTde Supplianten feedert van ter zyde hadden verftaan, dat eenige Leeden van de gemelde Claffis wel difncnlteit mogten maaken, om dat de Beroepene ten tyde van het vertrek van den eemelden D. van Bulderen, nu agt en twintig maanden geleeden, den ouderdom van twee en twintig jaaren «iet ten vollgi hadde
Dat 'het geen feedert dat vertrek is gepaffeerd deed blyken, dat in deezen geen toeleg konde zyn gemaakt geweeft, om tyd te winnen; dat de Leeden van den Kerkenraad noch de eerde buppli.nte geen kenniffe hadden gehad, dat de Beroepene_ ten tvde als even gemeld is den ouderdom van twee en twintig jaaren nieï had bereikt; dat ook de Beroepene r behoorende onder het Clasfis- van. Buyren, geen kennifle hadde gehad van Haar Ed. fcrroot Mo» Refolutie van den zi December 1680, (a) raeedebrengende ,Ddat de Beroepene den gerequireerden ouderdom zoude moeten'hebben ten tyde van het vacant vallen van het beroep, en dat daar en booven albereids zwaare koften waaren gemaakt ; verzoekende derhalven, dat de gemelde Claffis als noch mochte werden geordonneert, het voorfchreeve beroep voortgang te laaten heb. ben,, en in allen gevallen van de voorfchreeve Refolutie mochte werden gedispenfeert.. , Waar op gedelibereert zynde ,. is goedgevonden, en verftaan, dar r ° o ra



I. Boek C. Derde Titel:
3f
om byzondere reedenen, en voornaamemlyk ten aanzien alk-fin ts komt te blyken, dat in deeze geen toeleg is geweeft om door het prolongeeren van de vacatuure de gemelde Refolutie van den 21 December i6$o te eludeeren, van dezelve Refolutie voor dit geval, en zonder eenige confequentie, zal worden gedispenfeert, en dien volgende de Claflis van Gorinchem naader zal swerden geauthorifeert, en des noods gelaft, zoo als dezelve naader geauthorifeert, en des noods gelaft word by deezen, het beroep van johannes Wagardus tot Predikant te Meeuwen aan te neemen, en ten ailerfpoedigiten na gewoonte der Kerken zyn voortgang te laaten hebben.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, dis¬
penfatie van jaai en voor Doms. Beukelman > afgejlaagen en generale ordre. Den Z3 Qclober 17x5-,
DEn Heer Pensionaris Marcus heeft ter Vergadering gerapporreert de confideratien en het advis van de Heeren Haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoening van der zeiver Refolutie commiflbriaai van tien rr van deeze loopende maand, geëxamineert de Requefte van burgermeefteren, Ouderlingen en Diaconen van Oofter- en WesterbJokker, houdende, dat haare Gemeente, door het vertrek van Dom. Johannes Esgens na Naarden, van haaien ordinaris Herder en Leeraar ontbloot zynde geworden, zy Supplianten met elkanders communicatie en weederzyds genoegen ten dienfte van haare Gemeente na een ander Predikant hadden omgezien.
Dat by voornoemde Ouderlingen en Diaconen, na bekoomen conient of handopeninge, Nominatie gemaakt zynde van vier Proponenten, op den 9 Oöober deezes jaars, door de Gemeente van uoiter- en Wefterblokker, met twee en veertig tegens zes, vier en drie (temmen, uit de gemaakte Nominatie beroepen was üom. Johannes Beukelman, Proponent tot Hoorn: welke beroepinge ook volleedïg aan hem was geprelenteert. Dat den zeiven Dom. Johannes beukelman die gedaane beroe-
& 1 pinge



Supplement
pingc wel geerne hadde willen aanneemen, maar inmiddels aan de Supplianten had bekent gemaakt, dat hy op den n Maart voorleeden een en twintig jaaren oud geworden zynde, niet hadde bereikt die jaaren, welke volgens Refolutie van Haar Edele: Groot Mog. vereifcht wierden. omme in deeze Provincie wette* lyk in den Heyligen dienlt als Predikant beveiligt en toegelaaten te werden, ten waare Haar Edele Groot Mog. hem daar van dispenfeerden.
En geconlidereert zynde, den iever van de Gemeente,, omme den voornoemden Dom. Johannes Beukelman te hebben tot haaren ordinaris Herder en Leeraar, en door zynen dienft wat goeds te hoopen en te verwagten was, verzochten de Supplianten, dat Haar Edele Groot Mog., uit der zeiver fouveraine macht en authoriteit, ten reguarde van den voornoemden Dom, Johannes Beukelman den zei ven van die Wet van minder jaavigheid geliefden te ontdaan, te dispenfeeren en hem te admitteeren tot Predikant van Ooiter- en Wefterblokker, en de Ckliis van Hoorn, en alle die het zoude moogen aangaan te ordonneeren, het gedaane beroep van den gezeiden Dom Johannes Beukelman weegens deftelfs minderjarigheid niet te improbeeren en af te liaan,, maar in allen deelen te erkennen,, even of hy den gerequireerdcn ouderdom hadde bereikt.
Waar op gedelibereert en in agting gencomen zynde, dat den wemelden Johannes Beukelman niet alleen ten tyde van de vacature van de Predikantsplaars aldaar den vollen ouderdom van twee^ en twintig jaaren niet bereikt heeft gehad, maar zelfs ten tyde van de beroepinge daar aan noch eenige maanden manqueerden.
Is goedgevonden en verftaan, dat de verzochte dispenlatie zal: worden afgeflaagen, gelyk dezelve werd afgeflaagen by deezen.
En verder geconfidereert zynde, dat ten tyde de Predikanten, beroepen wierden in de Steeden, ftera in Staat hebbende, den Hage daar onder begreepen, op- de vacature van de Predikantsplaats bereikt moeiten hebben den vollen ouderdom van dertig,, en binnen de andere Steeden zeeven en twintig, en ten platten. Lande vyf en twintig jaaren, Haar Edele Groot Mog. by derzelver Refolutie van den af February 1679 hebben vaitgelteld, dal van die- ouderdom, geen dispenfatie zoude worden verleend.,.



T. Boek. G. Derde Titel; 37
en dat naderhand by der zeiver Refolutie van den zi December Mo de jaaren tot de beroepinge van de Predikanten noch hebben vermindert in de Steeden, fiem in Staat hebbende, den HaL ge daar onder begreepen, op zeeven en twintig, binnen de andere Steeden, geeen Item in Staat hebbende, op vyf en twintk
tyde van de vacatuure, is goedgevonden en verftaan, dat van na voortaan geene dispenfatie van Haar Edele Groot Mog. Refolutie van den zi December ,680 zal worden verleend, maar dat een ieder zich na die Refolutie ftiptelyk zal moeten reguleeren. En* werd den Raadpenfionans by deezen wel expreüelyk gdaft, geen propoiitie, die tot dispenfatie van de voorgemelde Refolutie'foï de moogen werden gedaan, in omvraage te brengen: Ook geen» Requeften of Remonftrantien, die hy zal weeten ten voorfchreeven einde te d.enen, aan te neemen of ter Vergadering te lee* zen, maar die te feponeeren of weederom uit te geeven
En is wyders goedgevonden en verftaan, dat Copie van deeze^ Refolutie gezonden zal worden aan de Zuidhollandfche Synoden! om aldaar en ook by ieder Claffis geregiftreert te worden, met ordre om haar daar na precife te reguleeren.
R. v, S. Extract uit de Refolutien, van de Edele Mo®-
Heeren Randen van Staate der Vereeni^de Nederlanden. Geen Changement van 'Predikanten in weerwjf van GemeentenDen-. 4 September i6y&.
0PenGHrt" ÏÏr* V^aaI van de Heeren vander Cloefe " ^''^a, ' Commiffie geweeft zynde langs de Maze
Dat gereprobeerr en vernietigt zal worden, gelvk Uren™*
d kant of RlnrhKrPeia°d«bera-Tï'tulTbhen Jo^nnesOerle, Pre. PrTSLnr r f Ken\Berglc^ en Hendr. van Scharenber^ v ,dpe-T errKe^nhr1"--trP' PeC °rdre *™ het gemelde ^wL;Ll v r Peland^'g m he^^komc-nde te onthouden ».tte«.»il vm eenige:■ Gemecnrens- en ionder wederfyds toeliet



Supplement
tning van de refpeclive Leedematen, diergelyke changement te beraamen of aan dezelve Predikanten op te dringen.
Accordeert met het Regifter.
ïL Refolutie van de Staate van Holland, raa¬
kende hei beroepe van een Kérken-Dienaar te Vitwyk en JPaardhuiftn. Den 10 July 1606.
OP. de Requefte en verfoek van de Inwoonders en gemeene Nabuuren van Uitwyk en Waardhuifen van die van de Glasfe tot Gorinchem, is na het advis en onderregdnge van den Ontfanger Cornelis van Koolwyk was genoomen, en (laat van den inkoomen der Paftorye Goederen van der Supplianten eefien, geappoincleert.
Geilen het advis van den Ontfanger, word geaccordeert eenen Kerken-Dienaar tot Uitwyk beroepen te moogen worden, die getrafteert fal worden voor de bedieninge van beide de Piaatfen, als andere Kerken Dienaars tot platten Landen de Kerken fonder conniventie bedienende, mus de Supplianten 't haaren pericule den felven met goede fouvegarde fullen fien te bewaaren.
H Refolutie van de Heeren Staten van Holland
tiopens een Tredikant te Bloemendaal. zi September 1633.
DE Staten van Holland ende Weftfriesland gezien het advys van den Ontfanger Mr. Adriaen van Coolvvyck, hebben tot Godes eere ende voortplantinge van de ware Chriftelyke Gereformeerde Religie geaccordeert voor de Ingefctene van Brederode, Bloemendaal en Overveen, het ordinaris Itipendium to onderhoud van een Predikant op den voet als andere Predikanten ?er!T platten Lande genieten, laftende den voornoemden Omfanger °x felve op den ordinaris voet jaerlyks uittereycken, mus dat de



I. Boek, C. Derd-e Titel. -«g
fake nopende het beroep van een ordinaris Predikant aldaer faï bly ven in fyn geheel tot de komfte van fyne Edt. den Heere van Brederode, omme als dan met onderlinge correspondentie gedaen re werden, 't gunt behooren fal. Gedaan in den Hage den zi Sept. 1633.
(Was geteekent/*
Ter ordonnantie van de Staten.
Van der Woljf*
H. Refolutie van de Staten van Hollandy raa«
kende loet beroep van den Tredikant tot Lis. Dm o Vel ober 1637.
TS rapport gedaan by de Gecommitteerden van haare Edele Gr XF?3-' Ir'"» ^5, different, ontfta.n zynde tuiTchen den Edelen Heer Hendrik Valkenaer, Heer van Valkenaer! Duyckenburgh &c. ter eenre, en de Claffis van Leyden endNederKhynland ter andere zyde, ,er faake van keker beroep in de voorlchreeve Kerke gedaan op den Perfoon van Petrus ïup nius ende by defelve gerefereert zynde, als dar de voorfchreeve pZ' L'riSn'00' ^heflfP%ken v n d| voornoemdSnL^ K ^fen verdraagen, in voegen als haare Edele r,fv lf g' v,fteIy^,;verto«nd; mee verfoek, dat het felve by gefo utre van haare Edele Groot Mog. mogte werden geconfirl
Waarop zynde gedelibcreert, is verftaan ende eerefolveerr in conformue van het voorfz onderling verdrag *creiülveert>
Dat zoo meenigmaal als het Predikampt in de Kerke van Lu e lal koomen te vaceeren, in het beroepen van een
™?éïeThi3idaar fa(' U7den «eprocedear^S» Z£w en man.eien hier na volgende; te weeten: ë
Edele Heeren t^na ^ «^Jvinden- van de
Pprfnnn « • f u \hebbende "itgeüen na een bequaat»
ovee[Tenepe^
wwu wtns ^t.v\oruen zynde, lal vermoogeni
ion»»



;0 Supplement
fonder by weefen van den Bailliuw van LifTe bet beroep te doen, en de Acle deflelfs te arreÜeeren volgens het Formulier van de Acte van beroep gedaan o.p den Perfoon Samueles Bafely, in dato den 8 Oét .ber i6*o, om defelve als dan den Heere te exhibeeren. ten eynde om of by ondeneykeninge ofte fchriftelyke Acte aparc, het felve beroep te approbeeren, moogende den gemelden Heer van LifTe wel lyden, dat den Kerkenraad voorfz in het ituk van de communicatie met den ClafTe voige, het geene dienthalveo aldaar in alle beroepingen tot nog toe gebruykelyk is geweeft, om dan voorts na gedaan examen van den beroepen Perfoon, de Kerkelyke proJamatien, en vervolgens de bevettiginge, behoorlyk en na ordre der Kerke gedaan te worden.
ff. Refolutie van de Staaten van Holland, op
het different der Beroepnge tot Life. 'Den u Au- gufty 17*5*.
BY refumtie gedelibereert zynde op het advis van den 19 Julv laatftleeden uitgebracht door de Heeren Haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der zeiver Refolutie commifïoriaal van den \j September I7i4, na dato van het provifioneel Ra: port en Advis, op d^n 18 Mei laatftleeden ter Vergaderinge van Haar Edele Groot Mop, gedaan en uitgebracht, naader geëxamineert en overwoogen de klagten van de Gedeputeerdens van de Chriltelyke Synodus van Zuidholland, met en weegens den Kerkenraad van de Gereformeerde Gemeente tot Liffe, over den Heer van Lilie, zoo omtrent de forme van beroepinge van Predikanten ten tyde van de vacature, en het extendeeren van zyn recht dienaangaande, bet niet admitteeren van Confulenten, het weerloos maaken van Papieren, het afvergen van Aflens tegens Haar Edele Or. Mog. Refolutie van den 8 Oftober 1637 ftrydende, als ook over het aanftellen van een Voorzanger aldaar, vervat in der zeiver Ke«juefte aan Haar Edele Groot Mog. geprefenteert, en in der zei-



I. Boek. g. nERKE Titel.
ver Vergadering gcleezen den n Ju!y i7i4, a!s mfÊde h'p* p„
de Requett gcgeeven, en onder de Notulen van deez- Ve?eTde nog, van den tS September i7M en 18 Mei ^a^ec^^ meld; en m agting genoomeo zynde, dat in deezen is tê confi dereeren het recht van den Ambachtsheer van Liffe op zich 2e! ven, en zonder relatie op den tcegenivoordigen Air?ba4!tsh' er £ l™ de ^o^fche Rebgie, cn*daar beneevens dat geen prejuditie behoorde te werden toegebracht aan de deliberatie huiden aangelegt over het vaüiielle.n van een generaale voet en o Sr? omtrent de beroepinge pp Piaatfen daar^Roomfchgezinde Heefén
Pred^ tC zoo meenigmaal als hec
rieaikampt binnen Liiie zal koomen te vaceeren hPf Lr„„ pen van een Kerkendienaar aldaar, zal -moeren we L L " deert m voegen en mnniere hier 'na vozende, te weet en ■ Dat
p£Lr?d V3n Lfe van dei1 Heerfealdaa zal moeren ver* zoeken handopening dat die handopening, by den Heer van Lisje zynde gegeeven, den Kerkenraad van Liffe zal uitdien 1 «1 becjuaam Perfoon, welke dezelve KerkenVaad alvoö ens te tree d " »fe ZaJ-m0eten -nprefenteeren aan den Heer Tm
dan zonder byweezen van den Bailliuw of Schout van L ffe hft beroep zal vermoogen te doen, en zulks niet gelukkende dat zv zullen moeten uitzon na een ander bekwaam Perfoon en dï«
ret'darV™^ ? ,en.ifine als Vcoren den Heer Tanprefenteeren; dat by de Kerkenraad de beroeping aldus zynde gedaan dï zelve de Acte van het beroep zal moetfn arrefieerenhe Fnr' mnlier, achter de gemelde RefolnnV van aJ ■ ? tor' re- e„ die als dfo .M'fc^".^ $L*$t
Dat over de verdere woorden geen different zynde gevallen,
F de-



Supplement
dezelve Refolutie als ook deeie interpretatie en uitlegging van dien Lo by den Heer van LiiTe als den Kerkenraad van dien , en een kgelyk die deezen aangaan mag, ftiptelyk ende exaflelyk zal moeten worden naagekoomen.
D« dkn conform tof vervullinge van de teegenwoordig vaceerende Predikantsplaats zal worden geprocedeert, doch met dien verllande! dat de Refolutie ten opfichte van Roomfchgezinde Ambachtsheeren te neemen, dien onvermindert ook plaats za Sn toT Liffe, niet alleen by toekoomende vacatures ™a ook in gevalle den Heer door het refufeeren van met den Ker keLadêeens te worden, of anderfints, oorzaak mochte zyn, !5at de jeegenwoordig vaceerende plaatfe langer kwaame te va-
CC Da? wvders omtrent het toetaaten van Confulenten op de beroep nge van Cdikanten aldaar alles zal blyven in dien l aat, zoo .?s de beroVpinge laatft zyn gefchied, ter tyd en wylen toe, dat b Haar EdSte Groot Mog. over de genera.le adimffie van Confulenten omtrent alle beroepingen ukcunque doo* Synodt aan Haar Edele Groot Mog verzocht, en ter zeiver deli beratie hangende, Bnalyk zal zyn g^isponeert. R QaQher 1Ö37 n^r indien voor of na de Refolutie van den 8 Uctooer 1037 «n de Kwken? ad aan de Heeren of vite ver/a eenige Aflens
len worden pfeU buiten eenig c&t. en gehouden voor . ver-
"'n«'omtrent de vacature van het Voorzangers Ampt binnen Liffe" de arfelhng van dien zal gefchieden in voegen het zelve
'Vn^dyk,ÖWaKïïS?van Liffe, het zy af»*,
^.^l^^^\^\^\d«i onbehoorlyk te zyn ft Papteren, die deze« ™K n h „ „ add,cffeeren
ff^r» zoodanig»ï * *ul>™
Refc*



ï. Boek. C. Derbe Tiiel» 43 H. Refolutie van hun Edele Gr. Mog.r noopens
het beroepen van Predikanten in de QlaJJïs van Zuidholland. <Den 19 Maart 1658.
DE Heeren Gedeputeerden der Steede Dordrecht hebben ter Vergaderinge gereprefenteert, dat feedert eenigen tyd herwaards onder den reiTorte des Claffis van Zuydholland, omtrent het beroepen van de Kerken-Dienaaren ten platten Lande aldaar, fig verfcheiden ongemakken hadden geopenbaart, hebben * de meede geë'xhibeert en vervolgens by lefture gecommuniceerc feekere Refolutie van de gezegde Gaffe, by forme van een peremptoire Ordre en Wet in der felver Vergaderinge genoomen. en gearrefteert, ten reguarde van de Candidati Theologise, en Proponenten, dewelke voortaan by de voorfz Clafle voor gerecommandeerde!, tot den Kerkendienft foude werden aangenoomen.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat het voorfz geproponeerde van de gemelde Heeren Gedeputeerden van Dordrecht, mitsgaders de gefeide Claflicale Refolu* rie, door eenige Leeden by haar Edele Groot Mog. daar toe te committeeren , nader geëxamineert, en den innehouden van dien na fyne meriten, en importantie rypelyk overwoogen en gepondereert zynde, aan haar Edele Groot Mog. na genoomen berigt van de Gedeputeerden der meergefeide Clafle, tot dien einde herwaarts te befchryven , ook des noodig agtende, daar op gehoord het advis van de ProfelToren der Heilige Theologie in de Univerfiteit tot Leyden, dienthalven, als meede op het geheele werk, raakende het beroepen van Predikanten van advife gedient fal werden; en zyn ten fine voorfz verfogt en gecommitteerr, gelyk verfogt en gecommitteert worden by deefen, de Heeren van de Ridderfchap, mitsgaders de Heeren van Dordrecht, van Haarlem, van Delft, van Leyden, van Amfterdam, van ter Goude, van Alkmaar, van Hoorn, van Enkhuyfen en van Medembliek, met de Raadpenfionaris; is wyders goedgevonden en gerefolveert, dat fonder eenige difficulteit of ophoudinge, haar volkoomen eflfecT forteeren, en onverhinderden voortgang gewinnen fullen, foodanige beroepingen als bevonden fullen weiden na gewoonte, en in conformité van de gerecipieerde praéfyeque gedaan
F i re



44 •■ StTPPLEMENÏ
te weefen by de Heeren van de refpeólive Piaatfen der felver Geregten, mitsgaders de jeegenwoordige en laatft gedient hebbende Kerken-Raaden (ter plaatfe daar het niet gebruikelyk is de Gemeente over het beroep van de Kerken-Dienaaren te vergaderen en te hooren) en dat dienvolgende de Perfoonen in dier voegen beroepen zynde, na examinatie of onderfoekinge der Leere en des leevens na Kerkelyke verkondinge en proclamatie van der iel ver namen voor de Gemeente, en geen wettelyke verhindernflfe voorkoomende, in haar refpeétive diënften voor de Gemeentë ordentelyk fullen werden beveiligt; en fal de boovenltaande Rt'f lutie aan die van de meergefeide Claflë by Copie toegëfonden werden, omme te ftrekken tot der felver narigtinge, en met (xpreSle laft en ordre, omme na den innehouden van dien, haar op de aanllaande Claflicale Vergaderinge, en vervolgens precife te reguleeien, ter tyd en wylen toe by haar Edele Groot Mog. deelen aangaande, en op het beroepen van de Kerkelyke Perfoonen nader fal weefen gerefolveert en gedisponeert.
G._ Extraót uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenïg' de m'eederlanden, raakende de beroeping van drie Predikanten in den -Lande van över.naze. 'Ijen zó Mar*
!..'1068.,. j ;. nsiöltaWi*] s aivbs j^ri biootV.
D'% Heeren van Rrakell ende andere haar Hoog Mogende Gedeputeerden tot de faaken van de Landen van Overmaze, hebben gerapporteert, dat haar E., achtervolgens derfelyer. Refolutie van den negende deezer, met ende neevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van State in conferentie geweeft fynde, gevifiteert ende geëxamineert hadden de Remonilrantie by de Gedeputeerden van de Synoden van Gelderland , Zuid- en Noord-Holland, mitsgaders die van Uytregt, ende Oveiyflel, tenzelven dage aan haar Hoog: Mog; overgeleevert, r. kende het invoeren van nog drie Predikanten in de. Landen van Overmaze,. tot beeter voortplanting? van de Waare Gereformeerde Religie aldaar, _
Dat-.



ï. Boek. C. Derob Titeu
Dat haar.Ed. meede geleezen ende geëxamineerd hadden her Rapport van de Gedeputeerden yan de Clafhs der Stad Maaftricht aan haar gedaan over den toeftand van de Kercken in de voornoemde Landen van Overmaze, mitsgaders van de Reformatie ia. dezelve.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden ende Verftaan, dat als noch tot Chmmen, Schimmert ende Mylen, fynde feef conhderabele Piaatfen alwaar veele Ingezeetenen ?vn noch clrê Predikanten aangefteld fullen werden ; lot welken einde hTar H Mogende die van de voornoemde ClaiTen van Maaftricht, ofte Ju 1f Correfpondeerende Synoden van Gelderland, Zuyden Noord Holland, Utrecht ende Overyiïel, authorifeeren, ooi te despicieeren drie goede en wel gequalificeerde Predikanten o dezelve, aan haar Hoog Mogende Vprarfenteert .zynde, naar na der examinatie van haare qualiteiten, in de boovengenoemde Piaatfen geinftalleerd te worden. ^ëc«wiDüe Wyders is verftaan dat Copie van 't Rapport door de voornoemde Gedeputeerden van 't Claflis van Maaftricht aan de 2» melte Heeren haar Hoog Mogende Gedeputeerden gedaan fe zonden zal werden aan de refpeffive Officieren in de mewcofeï-"de Landen van Overmaze, met laft ende ordre datfySn nie langer, lullen hebben leedig te ftaan in haar devoir omtrend deReformatie in dezelve Landen in te voeren, haar onEngs doofde Heeren Gecommitteerden uit den welgemelden Rafd vZ Staate, in den voorleeden Somer tot Maanlicht geweeft fvnde aanbevoolen, maar dat fyluiden allen yver in deezen fu 1L> heb" ben aan te wenden, ten einde dat haar Hoog Mogende Seus en • Godvrugng oogmerk, omtrent de voornoemd Ref!rmarie&ïï mooge worden; Tot welken einde den meergemekdeT Raad 1*1 Staate ook^ verfogt werd de voorfchreeve ha« ÏW M Inde orders en beveelen met haare devoiren te fecondeeSn* end? R h wyders te informeeren, ende laaten informeeren/op >l geene ia deezen by de voornoemde Officieren van tyd tot nd gedaan e^ de* verrigt fal werden,: 3 } &mA*a £ö""
wfr ^bn^ao.M sooH **** n^AA A v \ i 1 : .nejbtew [&i



^ Supplement
G Extraft uit het Regifter der Rejoïutien van de
Hooi Mo'ende Heeren Staaten Generaal der Vereenijrie Nederlanden, betreffende de beroeping van een predikant te Maaftricht. Den z6 Marty 1668.
DF Heeren van Brakell ende andere haar Hoog Mogende Gedeputeerden tot de faaken van de Landen van Overrnave hebben gerapporteert dat achtervolgens derfelver Refo-
, • « £ntw^ vo01 haar Kver"
\T Tn inVT^Tctdl Gedeputeerden van de Magiftraat fcheenen «de gecoinpaP«r , d >Gccommi!teerden uit den ^r Stad Maaftricht • »«Jf |^ deeDde dat naar verfcheiden con?erk?iD/n me dezeWe gehouden verfcheiden projecten op papier ferentien m"df" «epléemioae vaa haare onderlinge verfchillen gebragt warentot weRnwmw - onder)ing by h ie
over de explicatie van oe: ^01 h predikant aldaar,
houden in en omtrent het Relolusie van
breeder geroentioneerd in haar Hoog mogenuc
^nfhlTKTchte^tanhyen in alles niet hebbende konnen t'faajX^t ^edgejon^ padden, ^(^^ -ko^Ks een^de Reglement gebruikt ende agter volgdta.dewerfen» namentyk: *w $^y£ Dat die van den Kerken„ad tot Kerckdienlt aan-
fullen nommeeren, om een uit ae/.eivc
gtac Se «nee^' donzee 3.
? "d '-rhtrbdfeft, gehoord fuUer-word». heb. Welke twee Gecommitteerden van de Mag,ttraar g Kerc.
WV?Srd op gedelibereerd fynde, hebben haar Hoog Mogende f,g



I. Boek. C. Derde Titel. 47
de voorfchreeve faake wel laaten gevallen, ende dienvolgens goedgevonden dat de voorfchreeve poinften de voornoemde Magiitraat ende die van den Kerkenraad zullen ilrecken voor een Wet ende Reglement in het toekomende, om al de misverftanden ende verfchilien voor te koomen.
G. Extraét. uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Ver etnigde Neder landen, j betreffende de beroepinge van Predikanten te Maaftricht. Den iz November 1707.
IS gehoord het Rapport van de Heeren Tulleken, ende andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken van de Landen van Overmaze, hebbende, ingevolge ende tot voldocninge van derfelver Refolutien CommiiToriaal van den 14, 18 en zzder voorleeden maand, g'. examineert de Mifïiven van den H002fchout, Borgermeefter, Scheepenen ende Gezwoorene Raaden van de Brabandlche zyde der Stad Maaftricht, mitsgaders van de Kerkenraad der NeederJuitfche Gemeente aldaar, beide raakende het different tuilchen gemelde Magiftraat en den Kerkenraad over de wyze waar na de beroepinge van een nieuwe Predikant in plaaife van den overleeden Predikant Theodorus Voet foude gefchieden Waar op gedehbereert zynde, is goedgevonden ende verftaan * du het geene in de jaaren 1690 ende 1694 by weege van infehickinge onder fpeciaale Acle van Nonpr^judicie, ten opziete van nieuwe Predikanten doenmaals beroepen, is gefchied. ia Jen ronfcquent.e getrokken kan nogte mag werden, maar dat het Reglement by haar Hoog Mogende Refolutie van den z6 Maars 1668, ormrend de Nominatie en beroepinge van Predikanten te Maaftricht gearrefteerd, nu en namaals geobferveerd fal moetere werden; zullende de voorfz Brabandfche Magiftraat ende de eemelde Kerkenraad werden aangefchreevea ende gelaft haar daar n* ie reguleeren. ö - 11 *



^§ Supplement
G, Refolutie van de Staaten Generaal, Ordre op
de beroepingen van Predikanten te Maaftricht. Den 9 April 1733.
"TS gehoord her rapport van de ,Heeren van Lynden, en andere I Haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken van de Landen van Overmaze, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der zeiver Refolutie commifforiaal van den 1 deezer loopen'de maand, geëxamineerd de Requefte van de Brabandfche Leeden van den indivifen Raad der Stad Maaftricht, waar by dezelve, om reedenen in het breede by die Requefte geallegeert, verzogt hebben interpretatie of ampliatie van het Reglement van den 2.6 Maart 1Ó68, omtrent het beroepen van de Predikanten te Maaftricht, zoodanig, dat de Magiftraat voortaan zoude concurreeren met de Kerkenraad, om handopeninge te verzoeken, en voorts met drie Hemmen in den Kerkenraad te zetten, ter nominatie van het viertal, tweetal en electie van een te beroepen Predikant ; als meede geëxamineert hebbende twee verfcheide Berichten van den Kerkenraad van Maaftricht, ieder onderteekent door twee Predikanten en drie Ouderlingen ieder afzonderlyk op de voorfz Requefte berigtende.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat zal worden geperfifteert,' zoo als geperftfteert word mits deezen, by het voorfchreeve Reglement van den 26 Maart 1668, geconfirmeert by haar Hoog Mog. Refolutie van den 12 November 1707. Dat, hier van kenniflë zal worden gegeeven aan de Brabandfche Magiftraat der Stad Maaftricht, en aan de Kerkenraad van de Nederduitfehe Gereformeerde Kerke aldaar, en dezelve aangefchreeven en gelaft, ieder voor zoo veel haar aangaat, haar preciefelyk te reguleeren na het voorfchreeve Reglement, zoo in het beroepen van een Predikant in de plaatfe teegenwoordig vaceerende, als in het beroepen van Predikanten in het toe-
koomende. . , '1 . n n
En nademaal haar Hoog Mog. uit de voorfchreeve Requefte en verfcheide berichten met veel ongenoegen hebben vernomen, de oneenigheeden en onluften ter occafie van h^et teegenwoordig beroep gereefen, dat derhalven zoo aan de Magiftraat als aan den r Ker-



I. Boek, C.; Derde Titel. 49
Kerkenraad; ertï{Hg za! werden- ge'af! en gerecoramandeerr,-zoo als haar gelalt en. gerecommandeert • werd mits deezen, om alle pneenigheid en partydigheid aan een z\de re zetten, en liet tegenwoordige beroep met confervatie van de rufte, en goede harmonie zyn voortgang te Jaaten gewinnen, in conformiteit van het meergemelde Reglement.
G. Extract uit het Regifter der Refolutien van dé
Heog Mogende Heeren Staten 'Generaal der Fereenigde Needérlanden raakende de biroepinge van een Predikant in de Fmaert. Den 4 Marty i66<).
IS ter Vergaderinge nogmaals voortgebracht het Rapport van de Heeren Huyghens ende andere haar Hoog. Mogende Ge* deputeerden tot de faaken van de Meyerye van 'sHertogenff i1' d5n ^r^n December hatilleeden gedaan, houdend? in eriecie, dat haar L. achtervolgens derfelver Refolutie van daags te yooren met alleen mee den Raadsheer Turck als Gemachtigden van de Vrouwe PnncefTe van Hohenfoliern, Marquife van Bergen op den Zoom , m conferentie waren geweeft over het fubjeél: raakende de herüeliinge van de Kerke van den Finaert, ende 't recht van Patronaatfchap aldaar, 't welk de meergemelde Vrouwe Marquize pretendeert haar te competeeren, nemaar ook dienaan gaande in cragte van de voorfchreeve haar Hoog Mopende neiolutie, enue fyne procuratie ende amhorifuie, gepalleert in de Stad Bergen , op den loom den 29 November laatiileeden, Ld. den geflooten de Articulen ende Conditiën hier naar volgende van woorde te woorde geinlereerr, ende dat hy Raadsheer Turck in cragt als vooren, dezelve ook hadde geaccepteert; te weeten Dat de beroepinge van een Predikant in den Finaert, e t annexe Polaers onder 't felve Diftria geleegen, ahyd fal gefchieden op den voet ende in conformité van dl Kerken-Ordeninge in de Kerken van deeze Landen gebruikelyk, fonder aanfien van '* jus patronatus, by de Vrouwe Marquize van Bergen op den Zoom aldaar gepretendeert. v Ü1H
■linde dewyl gezegt werd geene Goederen bevonden te worden
G die



Supplement
die iet de Paftorie fpecialyk zyn geaffecleert; dat haar Hoog Mogende op haar neemen de alimentatie ende het onderhoud van het Mhrifierïum divinum ende het bezorgen van 't geene daar toe cenigfints foude mogen fpetfeeren, ende dienvolgens de hooggcmelte Vrouwe Marquize, haar Hoirs ende Nazaaten daar van effeflive fullen ontheffen, gelyk haar Hoog Mog. defelve ontheffen by deezen, ende verklaaren d-.t fe daar van vry fyn, ende nu ofte namaals in 't geheel cfie ten deele daar over niet en fullen worden bef waart.
Gelyk ook ten opfigte van de Paftoraale Wooninge die de Vrouwe Marquise gezegt werd toe te koomen, aan dezelve vergoed rage fal worden gedaan ter arbitrage van goede Mannen, weede'rfydfch te verkiezen.
Voorts verklaaren haar Hoog Mogende dat uit het boovenftaanie tot geenen tyde eenige fe.jueele fal worden getrocken tot radeel van het recht ende de yordere Gerechtigheeden die de hooggemelte Vrouwe Marqnife foude mogen oordcelen haar te compe.eeren.
Waar op huiden by nadere Refumtie gedelibereerd ende g?confidereerd weezende dat den voornoemden Raadsheer Turck de vcorfchrreve Articulen ende Conditiën in craght van f^ne procuratie ende authorifafie ali boven, heeft geaccepteert; hebb n haVr Hoog Mogende dezelve geapprobeert, ende geratificeerd, gelyk die geapprobeert ende geratiriieérd worden m ts deezen, rm van haare zyde in allen deelen geobferveert ende nag. komen te worden volgens haare forme ende teneur.
Wyders is by deeze occsfie goedgevonden ende verftaan, dat volgens het gedaane beroep van Johannes Heinsbergen tot Pndi* kant in de voorfchreeve K reke van den Finaert, dezelve aldaar ra de Kercken Ordeninge fal werden beveftigt, ende tot fyn onderhoud ende voor het Pred kampt-van den tyd fjner beveftifiine, genieten jaarlyx de fomme van fes honderd Güidenr, die haar Fioog Mog. by derfelver Refolutie van den ? Mey laatltleeden uit tiet ir.ko-men der Goederen van 't Kloofler der Cbnlkn tot 'sHertogenbofch, daar toe fpeciaalyk hebben geaffeaeert ende verordonneerd. - , , ,
Dat ook tot iaften van den Lande fullen wo;d?n betaaid de • cos-



I. Boek. C. Dbrüè Titel. é$
coflen gevallen ten refpeéle van de Kerkelyke bedieninè ter olaaN ze voornoemt, zeedert dat dezelve is vacant geweeft
Gelyk ook goedgevonden ende verftaan re, dat de Kercke vaft de Finaert voorfchreeve weederomme van de Claflen van Tholen ende Bergen op den Zoom gefepareert, ende onder de CItiTen van Dordrecht daar dezelve altyd heeft geforeert, gebragt fal werden, ge.vk die als vooren van de Clafle van Tholen ende Bergen op den Zoom gefepareeit, ende onder de Claftè van Dordrecht gebragt werd mits dezen.
Zullende hier van dezelve beide ClaiTen, als meede aan denKerkenraad van de Hoaert Ëxtraft toegezonden worden, om te ftrecken tot derft Ivtr narich.inge, tnde wyders te dienen fulx ende <iaar het behoord. Gelyk ook hier van foodanig Extract gezonden fal werden aan den Raad van Staate meede tot haar L. nar.xhtinge.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, be-
rcepinge van een 'Predikant tot Middelharnis. Tien i April i}i<).
DEn Heer Penfionaris Eabritius heeft ter Vergaderinge geran: Inteert de confideratien ende het advis van de Hefreffir fcdeie Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevotee en rot voldoeninge van der felver Appointement commiiToriaal Ï^H v ?9 September i7l8, geëxamineert de Requefte van Mr Jacob Va enfk Raadt m den Hove van Hollandt; Mr. jacob van Santen, voer hem felven en laft hebbende van den freer van Renswoude, mitsgaders Mr. Johan Hooft, Advocaat voor den voorichreeven Hove, als reprefenteerende den Baron van Spaigne" en Anna Padlefir de Moriacq', alle in die qualiteyt Heeren van Middelharnis, gelegen in den Lande van Overflacqué, houden de" dat by de oyrgifren en Rindveften van de voorfz Heerlvckhev van M.dde namis onder anderen is gefta.ueert , dat indie he faake was dat de Heeren van Middelharnis onderlinge eenigh ge
G % fchii



.£t Supplement:
fch'fl mochte komen te krygert, als dan dat geene, het wefcke twee deelen van de Gegoeden van Middelharnis fouden doen, het overige ofte refteerende derdendeel gehouden foude weefen te volgen, het zy dat fulcks foude moogen voorvallen in GeefteIvcke of in Wereltlycke Officien, of oock wel in andere diergeIvcke faacken; dat of wel dan Johan Francois Otgens, meede Heer in Middelharnis, uyt fynen hoofde was Portionaris in de felve Heerlyckheyt voor vyf aght.fte parten, den felven Otgens echter, in conformiré van de voorfchreeve Brieven van uytgifte, niet is, bevoeght ofte gereghtigr -yetwes aangaande de voorfchreeve Geeftelyc'ke ende Wereltlycke Ofhcien ofte andere faaken van de voorfchreeve Heerlyckheyt te doen of te befluyten alleen en buyten concurrentie van de andere, even gelyck als dan oock weederom de Supplianten, die te famen voor drie aghtite parten in de voorfchreeve Heerlyckheyt haerideeren, om dat die meede geen twee derde parten' uytmaken, nietwes ten aanfien van de voorfchreeve faake kunnen refolveeren, wanneer den voornoemden Otgens van haar komt te discrepeeren; dat het nu fulcks is dat by overlvdeiï van Dominus Nicolaas Magerus de Predikamsplasrte tot .Middelharnis zynde koomen te vaceeren, ende de gefamenilyke Heeren van Middelharnis het reght hebbende, en oock zynde in de poiTcffie van de Collatie van het voorlz Ampt, het gebeurt h, na dat 'er al een goede opitant geweeft was, m het Dom van Middelharnis, ter laake van de voorfz Collatie , dat Abraham'Hip, Bailliuw, en eenen Bilderbeeck, Prefident bcheepen van Middelharnis, zyn gekoomen alhier in den Hage, en na. dat fy een byeenkomft van de Heeren in den Haage woonach. fj»h, hadden verfoght, aan de felve Heeren hebben verklaart, cbtt den voornoemden. Otgens de-faake van het beroepen van een Predikant in de plaatfe van den voornoemden Magerus hadden eeileldt in de handen van de aldaar prcfente Heeren; veiioecken|é den voornoemden Bailliuw en Prsehdent Scheepen die- oock. furaken uyt naam van het Gerechte en Kerckenraadt van het voorfchieeve Dorp, dat hun tot Predikant foude moogen werden toegevocght Dominus Gellius Aytema, Predikant tot Brouwershaven; dat de Supplianten geneegen zynde alles te doen ten weiweefen van de Gémeyme van Middelharnis, aanftondts in dat



I. Bóek. C. D erde Titel. c-a-
verfoeck hebben bewillight, ende daar van doen opmaaken een Acte van Collatie uyt naame van alle de Heeren, gelyck als die Acle by de Supplianten, en oock naderhandt by den voornoemden Otgens is geteyckent: Doch dat op de felve tydt verders is voorgevallen, dat de Supplianten, om niet meer met die faaken gemoeyt te zyn, aan de voornoemde twee Gedeputeerden hebben voorgehouden, dat of het quam te gebeuren dat den voornoemden Dominus Gellius Aytema defe beroepinge weygerde aan te neemen, het vervolgens niet ondienflig foude zyn, dat men oock in de tweede plaarfe procedeerde tot het doen van de collatie op noch een ander Perfoon, daar toe aan de voornoemde Gedeputeerden voortellende de Perfoonen van Andreas Poühumius en eenen Duyts, beyde Proponenten, ende vraagende oock aan de voornoemde Gedeputeerdens, wien fy van die twee in het voorfchreeve cas wilden hebben, verklaart voor den eerftgemeSden Pofthumius, daar op is vaftgeftelt, dat men by refus van Dominus Aytema de Acte van collatie op den voornoemden Poühumius foude extradeeren, gelyck als oock daar op gevolght is, dat den voornoemden Aytema het beroep hebbende afgeflagen, de Ade van collatie ten behoeve van Poühumius is opgemaackt en geteyckent, ende aan den voornoemden Otgens toegefonden, om meede door hem geteyckent te worden, doch dat den felven Otgens daar op niet geantwoordt hebbende, ende de Supplianten de Acle van collatie door haar geteyckent aan den Perfoon van den voornoemden Poflhumius hebbende toegefonden, waar toe fy uyt hoofde van de bovengemelde Overgifte van Otgens hebben gemeynt allefints bevoegt te zyn, het doenmaals gantfch onverwacht gebeurt is, dat den voornoemden Otgens is opgekoomen, en het beroep op den voornoemden Poflhumius gedesadvoueert, begierende, dat men foude beroepen den voornoemden Duyts, waar toe hy oock heeft kunnen goedtvinden een Acle van collatie aan den Bailliuw van Middelharnis toe te fenden; dat dit gedragh van den voornoemden Otgens wel is foo onbHIyck én ongegrondt, dat de Supplianten haar fouden derven verbeelden, wanneer die faake voor de Juflitie quam, dat den voornoemden Otgens het felve gedragh niet foude weeten ftiande te houden, te meer, om dat den voornoemden Otgens foude kunnen
G 3. wer-



5*4
Supplement
werden overruyght, door het teyekenen van de Acle van collatie op Dominus Aytema; dat het een abfolute waarheyt is, dat hy, volgens het berigt van de gemelde twee Gedeputeerden, de faaken van het beroep in handen van de Supplianten heeft gefielde gehad, dan gecontidereert weederom daar tegens den teneur van de voorfchreeve Breven van uytgifre, ende dat in allen gevalle d? proceduyren over die faake veel tydts foude wechnemen, en ondertuflehen de Kercke van een Leeraar foude blyven ontfer, ende den Armen daar door merekelytk werden benadeelt, foo hebben de Supplianten haar liever met alle refpecl willen keeren tot haar Edele Groot Mog., gelyck als fy zyn doende by deezen, ootmoedelyck verfoeckende, dat haar Edele Groot Mogende voor deefe reys, ende fulcks fonder praejuditie van het reght van collatie, den Heere van Middelharnis compereerende, die beforginge gelieven te doen, dat de Kerck en Gemevnte van M'dJelharnis ten fpoediglren vr.n een goeJt en hequaam Leeraar magh werden voorfkn, gelyck als in diergclvke gevallen re meermaaien is gefchiedt; dat de Heeren Gecommitteerden Pari yen op den inhoude van dien hebbende gehoon, van wegens Johan Francais Oigens wel geenfmts waaren geagnnsceert de middehn ,in de voorlchreeve Requefte ter needer geüeldr, doch echter om alle verdere verwyderinge voor te konr?n, waren gedaan tweedeihande voorflagen tot accommodement, die. beyde door de Supplianten waaren gedecdineert, dat Panhyen da;r na hadden overgegeeven, dat voor deefe reyze en fonder p aejnditie van het reght van collatie van haar Ede^e Groot Mogende foude werden verfoghr, de Kerck en Gemeynte van Middelharnis ten fpoedig* Hen van een goedt en bequaam Leeraar te voorfien.
Waar op gedelibereert, en in achtinge genoomen zynde, dat niets nadeelighs op de leer en leeven van Andreas Poil.humius, Proponent, aan wien de Acle van collatie door den Raadsheer Vallenfis, cumfats» noch van Casper Philip Duyts,meede Proponent, aan wien de Acle van collatie door johan Franc us Otgens was gegeeven, noch by den een noch by den ander der Partyen wal geavanceert geworden, is goetgevonden en verüaan, dat voor deeie reyfe, en ongeprejudicieert een yeders reght, uyt die voorfchreeve twee Proponenten by haar Edele Groot Mog. een (door het
lot



I. Boek. C. Derdé Titel. 5s
M te decideeren,) tot Predikant van MidJelharnis fal werden verkooren, zynde het voorfz beroep door het lot gevallen op den voornoemden Casper Philip Duyts, die derhalven werdt gehouden voor geeiigeert; en fal Copie van deefe haar Edele Groot Mog. Refolutie gefonden werden, aan den Raadtsheer Vallenfis, cam JutsA *\s aan Johm Francois Otgens, omme voorgemelden Caspar Philip Duyts de behoorlycke Acle van collatie te doen opmaaken, teyekenen en extradceren aan die geene, daar en foo het behoort, en te gefchiêden gebruyekelyck is.
G. Refolutie van de Staaten Oeneraal, ordre wee-
g?ns de beroep.age van twee Predikant en in het T)iJtncl van den Vrye. Tien 4 November 1718.
IS ter Vergaderinge geleezen de Requeüe van Petrus A.lrianus van Aöelen, althans regeerende BurgernueUer van het Coilegje s Lands van den Vrye tot Sluis in Vlaanderen, houdende, dat den Suppliant in die qualiteit eerlang zoude moeten vaceeren tor het beroepen van twee Predikanten op twee Piaatfen in het Diurict van den Vrye; dat het hem toelcheen als of feedert eenigen tVd niet exact was geobfeiveert gewoidcn in het beroepen van Predikanten, haar Hoog Mog. Reglement op de politiuue Reformatie van dato 1 April idóo, en inzonderheid te meermalen nut nagekoomen het drie en dertigite Anicul van dien, inhouden^, dat in het beroepen der P.oponenien in den Kerkend.enfi men zd letten dat ten mollen op de huoge Schooien onder deezen Staat of e^dirs vyf jaaren hebben geüudeert, en dat zy geno gfaameloflelyke 1 eltnnonia van haare findien in de Philofoph.e en Ideologie h.bben onifangen, &c. dat hy Suppliant n allen deelen gaarne zoude nakoomen haar Hoog Mog, lofïeiyke Statuten en Wetten; verzoekende derhalven haar Hcfoe Mos interpretatie, of en 1» hoe verre van het voornoemde A ticul mag uerden afgegaan, dan of h.t zelve na de letter moet wor den geobierveert.
^9.\larp°Pig<-jdtllbere7t 2ynJc' is goedgevonden en verdaan, dat hev Reglement op de p,dit:c4ue Reformatie v.n den 1 April



J4>
Supplement
i,66o, en byzonder het drie en dertigfte Artieul van dien, na de letter moet werden geobferveert, en werd den Suppliant hier meede gelaü, hem daar na te reguleeren.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, raakende de manier -van beroepinge -van een Predikant te 3s Gravendeel, Gk. 'Den 14 Juny 173».
DE Heer van Wafienaer Obdam heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en advis van de Heeren haar Edele Groot Mog. Commiftariflen tot de verkoopinge dei Domeinen, hebbende, in gevolge van haar Edele £rootMoge nde mondelinge requiütie van gilleren, geëxamineert de Requeite van Je Gedeputeerden van de*Zuidhollandfche Synode, uit den naam en van vveegen de Kerkenraad van 'sGravendeel, te kennen geevende, dat op den 3 April 1687 voor Heeren Comtrnflaniien ï«denHnog?n Raade tuffchen de Ouderlingen en Diaconen van ^Gravendeel ter eenre, en Schout en Gerechte aldaar ter andere^zydefis aangegaan zeeker Accord, onder willige condemnatie van den zdvenRaad, waar by Partyen weederzyds zyn verdraaTen dat in het verkiezen van een Predikant voortaan geprocelee t zoude worden in dier voegen , dat het maaken van een nominatie by de Ouderlingen en Diaconen zal worden gedaan, met "uniJatie van Schout en Gerechte en dat een beroep, u,r een alzoo gemaakte nom natie zynde.gedaan, daai op zal mowten «, n veKogt e, afgewagt de SïMi'S Schout en Gerechte voornoemd: Dat feedert die tyd ?.ne oe beroepingen v»n Predikanten te 'sGravendeel zyn gelcucd op
^^S^Stoigt *yn, dat in de Conditiën .n de aanbande verkoopinge der Domeinen m den Lande van Stryen wn onficïe van de conftitmie van de Ambagtsheerlykheid van 'sGravendeel en Leerambagt is gefield, dat in het beroepen van een Predikant te VsGravendeel dl Kerkenraad zich moet addresfeeren aan'.Schout en Gerechte, en van dezelve verzoeken handipe ing Dat dezelve verleen, zynde, de Kerkenraad treed tor



I. Boek. C. Derde Titel. $j
het maaken van een nominatie, welke vervolgens door haar zoude geprefenteert worden aan Schout en Scheepenen , met verlofom daar uit te moogen doen een beroep; en dat daar toe eonfent van het Gerecht verkreegen zynde, als dan door de Kerkenraad word voortgegaan tot een beroep.
En verzoekende de Supplianten vervolgens, dewyl dezelve {tellingen aanloopen teegens het boovengemelde verdrag, dat haar Edele Groot Mog. gelieven goed te vinden, dat de wyfe van beroepinge van Predikanten te 'sGravendeel in de meergemelde Conditiën van verkooping mooge bepaald worden volgens het voorfchreeve. Accord tuffchen de Leeden van den Kerkenraad en Schout en Gerechte van 'sGravendeel geflooten.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, te accordeeren aan de Supplianten haar gedaan verzoek, en dienvolgens te verzoeken de Heeren Gecommitteerde Raaden, aan dewelke by Refolutie van den i deezer is aanbevoolen de executie van de gearrefteerde verkooping der Ambachts-Heerlykheeden in den Lande van Stryen, en andere in dezelve Refolutie gemeld, om de Conditiën van verkoopinge van de Ambachtsheerlykheid van 's Gravendeel en Leerambacht het Artieul fpreekende van het beroep van Predikanten aldaar te redreffeeren, conform het verdrag in de Requefte gemeld, en daar van te doen geeven de noodige advertentie aan de Gegaadigdens voorde verkoopinge.
R. v. S. Extraét uit de Refolutien van de Edele Mos.
Heeren Raaden van Staate der Vereeni^de Nederlanden. Order op hét beroepen der Predikanten in Vlaanderen. "Den 2,7 April 1678.
IS naer deliberatie goetgevonden dat in het toecomende egeene Predicanten in het Diflrict van Vlaenderen en fullen mogen
Morfal\ner0Tn tCVy alv°orens d3*r toe van Haer Edele Mog. fal fyn ver ogt ende geobtineert de vereyfehte-Ade van
Ed|h°£,efldeW Va? 'l êeenc ^orfz is doorVe Heerenhaer Ed. Mog. Gedeputeerden eerft derwaerts gaende in Commiffie
H ken.



5*:
S'U P P L i M * K T
kennifle geseeven worden fulcx ende daer 't felve behoort, met jait ende ordre aen allen dien het aangaet, figh daer nae praecneende punctuelyk te reguleeren..
Accordeert met het Regifter--
Extradt uit het Regifter der Refolutien van de Ho^q Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereentgde 'Nederlanden , derde Tredikant te Sluis in Vlaanderen. "Den 14 May 165-5.
ONifanoen-een Miffive van den Raad van State, gefchreeven alhier in den Hage den 8 deezer, houdende tot voldoenmge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 19 April laantleeden advis op de Requefte ten felven dage aan haar Hoog Molende geprefenteerd, uit den naam ende van weegen de MagtIraat en de Kerkenraadt der Stad Sluis in Vlaanderen, tendcerende om een derde Predikant te mogen, hebben tot beeter bevor^erinae van den Godsdienft; aldaar» -■ -
Waar op gedelibereerd zynde, is in conformite van t voorfrhreeve Advis goedgevonden en verftaan, de. Supplianten mits deezen te authorifeer?n een derde Predicant aldaar te mogen bcroeDen om beide Talen Nederlandfch ende Francois te prediken- ende dat op een Traöement van fes honderd guldens jaarlvx alles daar in begreepen, meede de vyf en twintig ponden Vlaams, in de vootfchreeve Requefte gementioneerd; welk trac temen behaald fal worden by den Ontfanger Ferdinand de Bacque■e uk het inkomen van het honderfte Gemet pro Mimilerio dmdaar omtrent vry Bedycke* tot welken einde Lxtraa van 32-ze Sar Hoog Mog. Refolutie aan den voornoemden Ontfanof; de Bacquere*gefönden fal werden, met laft ende ordre omlfe hem naar den inhoud van dien praeciie te reguleeren. a2ritendi deeS haar Hoog Mog. Refolutie, mitsgaders de deï^eSw-tiit refulteerende worden uitgegeeven fonder Refum-
Ext ra cl



I. Boek C. Derde Titel;
S9
G, Extraéfc uit hel Regifter der Refolutien van ds
Boog Mogende Beer en Staten Generaal der Vereenigde Needer landen j te Sluis in Vlaanderen een Tredikant te beroepen 'm de Nederduitfehe en 'Franfche Taak *Den zi Marty 1677.
NOchmaals ter Vergaderinge voortgebracht fynde de Memorie van ds Kerkenraad van Sluis in Vlaanderen den twintigfte deezer geprefenteert; verfoekende om geallegueerde reedenen, dat haar Hoog Mogende gelieven de Duitfche Kerkenraad aldaar by haar oud recht en de vreedfame bezittinge te maintrneeren, die fy feedert den jaare 165-5- hebben genuoten, ende vervolgens de Supplianten te perraitteeren, ende toe te liaan, om in plaatze van den overleeden Duits ende Franfch Predikant Ds. Jofias Maenhout, weederom als voor deezen een Leeraer te beroepen, die de Gemeinte fal bedienen in de Duitfche ende Franfche Taaien, foo gelyk als de overleeden Ds, Maenhout heeft gedaan; Ook de Miflive van Bailliu, Burgemeefters ende Scheepenen der Stad Sluys, Watterregt ende Nieuw-Muiden, 't voorfchreeve verfoek van den Kerkenraad fecondeerende, mitsgaaders nagezien de retroacla, beftaande in haar Hoog Mogende Refolutien van den negentiende Aprillis, en de veertiende Mey 165-5- ende van den tweeden April 1658.
Is naer deliberatie goedgevonden ende verftaan te confenteeren in het voorfchreeve verfoek, ende werden dienvolgens' de Supplianten geauthorifeerd, een ander Predikant in plaatze van den overleeden Jofias Maenhout, om beide de Talen Nederlandfch ende Francois ter voorfchreeve Steede te prediken, te moogen beroepen, ende dat volgens de voorfchreeve Retroada, op her Traclement van zes hondert guldens, met de augmentatie van vyf en tvvintigh ponden Vlaams, ende veertigh guldens tot ver val van Claflicale koften, jaarlyks, alles te betaalen by den Ontfanger.
Ten welken einde ende om fig daar naar prseciefelyk te reguleeren, hem hier van Extrad toegezonden fal worden,
H % Ext rad



tfo Supplement
G, Extraét uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Neederlanden. Geperfifteert by de Refolutie van Z3 Maart i6yy omtrent den Predikant te Sluis in Vlaanderen. *Den 7 Q et ober 1-678.
IS gehoord het Rapport van de Heeren E'ck, ende andere haar Hoog Mogende Gedeputeerden tot de faaken van Vlaanderen, hebbende, ingevolge ende tot voldoeninge van derfelver Refolutie CommüT'oriaal van den xï September laatftleeden, gevifiteert ende geëxamineerd de Miflive van de Claffis van Walcheren, gefchreeven tot Middelburg den 15- daar te vooren, houdende, dat fe uit de mond der Gecommitteerdens van de Kerke van Sluis in Vlaanderen verftaan hebbende, dat dezelve Kerke fich bezwaard vond over feeker beroeping in den voorleeden jaar binnen Sluys gedaan, van een geheelen Franfchen Predikant, door de Gecommitteerde der 'Walfche Synode; ende verneemende dat dezelve Franfche Synode nog by haar Hoog Mog. foude aanhouden, ende devoiren doen, om haar gedaane beroepinge door te dringen ende te doen ftant grypen, dat fulks was ftrydende teegens de oude gewoonte, dewyle fy onderrigt waren nooyt by iemands getuigenis aldaar een geheele Franfche Kerke geweeft te fyn; dat noch de Kerke tot Sluys daar door in perieul itond om in het toekomende haar derde Predikant te verliezen, overmits by vertrek of verfterf van een van haar drie Leeraaren ongetwyfFelt haren derden door dat middel voortaan foude moeten miflen, om dat fy niet fonder reeden te gemoet faagen, dat haar Hoog Mog. voor altyd geen Tractement van vier Predikanten voor de voorfchreeve Stad Sluys ordonneeren fouden; dat fulks ook ftrydende was lëlfs teegens haar Hoog Mogende Refolutien van den dne en twintigfte Marty, ende vyftiende April des voorleeden jaars 1677. Verfoekende derhalven dat haar Hoog Mogende de voornoemde Kerke van Sluys wilden maintineeren by haar oud gebruik, ende niets refolveeren tot praejuditie van defelve Kerke, fonder te vooren in die faake de voornoemde Claffis ende Kerke gehoord te hebben.
¥/aar op gedelibereerd fynde, ende in agting genomen dat deezen



I. Boek. C. Derde Titel.' $t
zen aangaande albereids is gedisponeerd, is goedgevonden en verftaan de faake daar by te laaten verblyven.
Ende fal Extraft van deeze haar Hoog Mogende Refolrri* mitsgaders van den voorfz drie en twintigfte Maart, veertiende' vyftiende, drie en twintigfte, ende fes en twintigften April ilfS gezonden werden aan de voornoemde Claffis van de Waifchè Kerke van Walcheren, om te itrecken tot derfelver naanchtinae ende haar pundueelyk daar naar te reguleeren, fonder hwH^i Mogende deefen aangaande meer moeielyk te vallen.
R.v.S. Extraét uit de Refolutien van de Ed Mos
JZTobfttfZJZ Sfrte der- Ve™«&e Nederland?;.
. ™ , , one v,er lianen vervangende allp
berken van Zeeland, m tseaders de k..ri,pn vi» j Bergen op Zoom als die me■ dT ZeLndS 1 '"V"1™" Claffen e£ Kerkelyke vergaderingenv/^tó» «w«fl ' h'*6'
der Predican.er, in de Qff^aÜ^
delibereert zynde is goetgevonden en v«ftff„ 5' uWaer. op %e' de Predikanten gefchiet 7vn^ fn ! vf ? / de beroepinge van haer Ed. Mog" R8etlutie o^pLieden iTeeSle'^e"1:"^^"6 nfatie, en daer op vervolgens Pedllla ide ,Van aulho" vemnge verfogt £ I^fc^^^V^
H 3 „£"



fa SUPPLEMENT
approbatie, met ordre en laft aen allen en een yder dien 'taengaen mag figh daer nae reguleeren by provifie tot dat anders fal fyn ge-
dlsPoneert* Accordeert met het Regifter.
RvS Extraft uit de Refolutien van de Ed. Mog.
* ' Heeren Raaden van Staate der verenigde Nederlanden. iValfch Predikant m de Groede. Tien july 1619.
Op te Reauefle van zeekere twee Predikanten, verfoekende d ^ei Groede in Vlaanderen eenen Walfche Predikant mog e noch gefteld werden, Scriba^, aan het Claffis van Zeeland dat zy willen uytzien na eenen Pred kant die in beyde l ^len kan prediken, en hem daar te Hellen, in plaatfe van ^n^elenwoordS dan elders of in deflëlfs plaatfc ie ftelfeen 3en "da? denfcïven twee Sprakigen van 'sLands wegen werden' gegeeven extraord. hondert gis. 'sjaars bovenin ords.Trac
■lement' Accordeert met het Regifter.
H Refolutie van de Staaten van Holland, wee¬
gens de Walfche Kerke te Vianen. ÏDen zi Oclober 17 a 6.
¥S aeleezen het Advis van de Heeren haar Edele Groot Mog. 1 G.Co""«e«rde Raaden, op het Requeft van de Kerkenraad
Tnno-mant; tot welvaaren van oe cuaa eu i»bul,& . , 17. lien begeeven hadden, volgens auicui u*<u Y & f ^



T. Boek C. Derde Titel; &
Hm van collatie, aan de Requefte annex, gefticht was, en dat' zy ophet Walfctte Synodus, den 16 April ï7if re Zwol vertedert, in het Lighaam der Walfche Kerke der vereenigde Nederlanden aangenöomen en ingelyft waaren.
Waar-op, volgens Synodaale Refolutie, meede aan de Requeste annex, een-Kerkenraad na Kerkelyk gebruik en ordre in deeze Landen door de .Gedeputeerden van de Walfche Kerke van Utrecht aangefteld was en beveiligt, beftaande het zelve uit drie' Ouderlingen en drie Diaconen.
Dat haar gunftelyk van den gemeldén Graave gegeeven was hef gebruik van een Capelle, llaande achter het StadhSis, doch zoo ■ oud-en vervallen, dat dezelve had moeten gerepareert worden, gelyk die gerepareert was op de meefte menage als het doenlyk geweeft was; doch nadien deeze nieuwe geüichte Kerk als een nieuwe Plant diende verzorgt en befproeid te worden, om wasdom en wortel te fchieten, waar aan de Stad door aanwas van ïnwoonders hooglyk geleegen was, zoo verzochten zy, dat een • zoo goede en Chnftelyke ftichtinge onderfchraagt en onderüeund « mochte worden door haar Edele Groot Mog. Vaderlyke befcher-m.nge; dat het kleine fonds van honderd vyftig guldens verbee-
™Iït!VeÏ!"Cht T0»1 Worden tot eSalire5t van ?en wedde, dewJke de Eerwaarde Broederen der Neederduitfche Kerke aldaar sjaars gemeten, zynde (behalven vrydom van Huishuur en Excyns' van de Stad) zes honderd guldens; dat 'er een jaarlyks Tratfement voor den Kofter en Voorleezer mocht werden vaftgefteldr dat de onkoften der reparatie van de Capelle, waar toe de StadvlrI ZrV ge?^th,°/lfeert w** van meergemelden Heere Graave van der Lippe Gelden op te neemen, en waar van de intereiTen'
ïïer nnaPlaalfCn ^ f K*tk 2Öuden betaald" worden, dat Soch' me opgenoomen zynde, verzorgt mochten worden, om de ge maakte reparatien te betaalen; dat, om dat deeze Kerk een Lid zynde van de Chriftelyke Walfche Synodus, ^ch%0]^^ Synodaale cofturae niet konde onthouden van ten minften eens sjaars in de Synodaale Vergadering te compareere„,h abark ks eenige penningen tot de Synodaale■ depntatien van den PrSan met zyn Ouderling toegelegt mochten worden, tot alle het we ke f Kmk**m**u hebbendes dat zy zelfs gaWen, om de Dk'
conie



Supplement
conie van de Neederduitfche Gemeente re Vianen te ondersteunen, aan dezelve alle de Aalmoeflen, die in de voorfchreeve Kerke der Wa'fche Gemeente wierden gecolledeert; biddende den Kerkenraad, dat haar Edele Groot Mog. hier inne de noodige voorzorge geliefden te doen, ten einde het geene met zoo veel ftichtin» begonnen was, op een vafte en duurzame voet gelteld mocht worden, tot lof van haar Ed. Gr. Mog. onder wiens regeering zy haar bevonden, en tot voortplanting des H. Euangehums.
Waar op gedelibereert en geconfidereert zynde, dat aan de Gecommitteerde Raaden, by het neemen van infpedien en informatien in loco ten vollen is gebleeken, dat der Supplianten te kennen geeven is conform de waarheid; dat ook, die Kerk en Oemeente niet wordende onderfteund, zeekerlyk het totaale yerval van de Kerke Gemeente en Franfche Schooien, en merkelyk nadeel van </ee!e Ingezeetenen aldaar, te verwagten is.
ïs goedgevonden en verftaan, dat tot voorkoominge van dien, en om de Stad Vianen en Ingezeetenen van dien van tyd tot tyd meerder te doen floreeren, aan den Predikant van de Waliche Gemeente aldaar zal worden toegelegt, gelyk aan hun toegelegt word mits deezen, een fomme van vier honderd guldens tot een Tradement, in plaats van honderd vyftig guldens die den zeiven nu is genietende, voorts een fomme van vyfng gmdens voor Huishuur en voor de Synodaale deputatie voor den zeiven, en voor den Ouderling meede vyftig guldens, mits doende blyken dat ten minnen eens 'sjaars door hem en zyn Ouderling de Walfche Synode is waargenoomen, alles jaarlyks eens zonder meer; buiten'en behalven de vry dom van den Excyns van de Stad: Dat wvders aan den Kofter en Voorleezer tot een Tradement zal worden toegevoegt, gelyk aan ieder van hen toegevoegd word mits deezen, vyftig guldens jaarlyks. En emdelyk dat a*n de voorfchreeve Capelle, geapproprieert tot de Waliche Kerke, geen reparatie zal worden gedaan, dan op fpeciaale authoriiatie van Gecommitteerde Raaden, en, die authorifatie verleend zynde, dat alsdan, zoo wei de onkoüen van de reparatie van die Kerk, als van de refpeöive hier vooren ftaande Tradementen, Huishuur en vaügeflelde vyftig guldens voor jaarlykfche Synodaale deputatie ot deputatien, zullen worden betaald uit de Domeinen van Vianem



I. Boek. C. Dëroë Titel. 6?
Gé Extract uit ■ het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vcreenïgde, Nederlanden, omtrent een Adjunct Tredikant in de IViilemftad. Den xi Fibruary 1730.
ONtfangen een Mifïive van de Raden by haar Hoog Mogende geauthoriieert tot de proviüoneele administratie van de Nalatenfchap van fyne Coninklyke Majefteit Willem de Derde, Glor. Ged., gefchreeven alhier in den Hage op huiden dato dezes; houdende, ingevolge ende tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 17 deezer, derfelver Advis op de Requefte van de Kerkenraad van WillemÜad, verfoekende temogen aanftellen een Adjunct Predikant, die vermits de hooge jaaren ende fvvakheeden van baare jeegenwoordige ordinaris Predikant, welke niet meer in ftaat is, om den dienli na behooren waar te neemen, tot laften van gem. ordinaris Piedikant.
Waar op gedelibereert zynde, Js goedgevonden en verdaan, mits deezen te permitteeren dat een bequaam Proponent tot Adjuncl van den ordinaris jeegenwoordïgen Predikant fal mogen werden beroepen, mits dat het felve gefehieden buiten koften of laften van den Heer en van de Gemeente, en dat met de tegenwoordige Predikant werde gecotivenieerr om denzelven te falarieeren met een fomme van twee of drie honderd guldens jaarlyks uit deszelfs Gage ofte Tracdement, foo en in dier voegen als fulx beft met denzelve Predikant fal kunnen werden ingefchikt, ende gereguleerd.
Ende fal Extract van deeze haar -Hoog Mog. Refolutie gezonden weiden aan den Kerkenraad in WillemÜad om te ftrecken tot derfelver narigting en haar daar na te reguleeren.
Accordeert met het Regifter. H, Refolutie van de Staaten van Hollandrecht
van collatie en Approbatie , van beroepingen by verkoop van Heerlykteedtn. 'Den 25- Augujiy 1722.
BY refumtie gedelibereert zynde op het Advis van de Heeren haar Edele Groot Mogende Gecommitteerden, hebbende, in
I ge-



6& Sü.P ELEMENT
gevolge en tot voldoeninge van de Refolutie commiflbriaal vanden 15- July laatftleeden, geëxamineert het Reqoeft van de. Gedeputeerden van de Zuidhollandfche Synode, concerneerende het recht van de Ambagtsheeren omtrent de beroepingen van Predikanten, met reflexie op de Ambachtsheerlykheeden, die verkogc liaan te werden; is goedgevonden en verftaan, dat in de Conditiën V3ii. de verkoopinge zal inüueeren, dat de te verkoopene Heerlykheeden by de eerfte koop, of ook naderhand, koomende in handen van andere ais die van de Proteftantfche Religie zyn, dé exercitie van het voorfchreeve recht van de Ambachtsheeren zoo lange zal werden gefuspendeert, en geëxerceert door de Gecommitteerde Raaden in het Quartier daar de Heerlykheeden geleegen zyn. En dat wyders op het fubjecl van het zelve recht van de Ambachtsheeren de zaake in dier voegen gefield zal werden, dat de Koopers van de voorfz Ambachtsheerlykheeden, en der zeiver Succeftèurs, geen verder recht zullen hebben als van-* approbatie en improbatie.
Accordeert met het Regifter,
H.. Extract uit den Leenbriev van de Ambacht $~
Heerlykb.id van pyvaker, door hun Ed. Gr. Mog. de Heer in Staaten van Holland en Wefïfriesland den 14 April J724 en gekogt door het Ambagt zelve.
ffVE Nominatie van den Predikant word gemaakt by den KerJi^kenraad (beftaande teegenwoordig in vier Ouderlingen en twee Diaconen) van zoo een getal als haar wel gevalt: uic dezelve Nominatie wort by den voornoemden Kerkenraad een Petfoon gekoofen, dewelke aan Schout en Gerechte geprefenreert wort, om den zeiven te approbeeren; doch zyn die van den Kerkenraad; verpligt te gaan met den Schout en Geregte communie satii.-.confiUis, gelyk ook gefchiet.
Accordeert met het Regifterv-
Réfb-



I Boek. C. Derde Titel. %j H. Refolutie van de Staaten van Wn/I^j r
•en, loffcbS den We&MHLrr dV„n;itaane <"«««.• ende Ingezeetenen derzelver Pi.,r V.an icl)J8en ter eenre,
hier na volgende. 'Iaa"e ler andere ^ ™
voegen
C/w Mogende Heeren.,
^^XviïX?* Ede,e Groot Mog. gedepnDord eg", Haarlem dDe,fT' f Sga<!frS de sfee£n ».„
Hondiom «dTVn K^fen Prced,!kant Ludovicnm
Ende den HuropmPP(tp, e«j Fn J f kccleilafiicque* Jvkheid, mi K-l Re«ee'ders d««lver Heer!
teurs van deGcSelvS r /n raee?er^ en Adminifira-
van te rapporteren u accommoderen, ende daar
Claffe, mitsgaders Rudo^^ *,k^ffe depme.-rden van d- N^ïï'n 5 1 ketuemum, Ge.
«*• van ^Z^t^^^é-
1 X ?
ire*



$g Supplement
iterative openinge van de zwaarigheeden in de
ü éét- ^^f^zB
i e ™nver oebragt, dat l'artyen zyn overeengekoo-
™ en vreedengfweelt, dat "de beroepinge van een
?T dii ant voo';"! "ufen in -ekoomende zai *er enge
dnn od den ouden voet; naamentlyk, dat den Kerkenraad
^chasen%d omhooren na een Predikant tot behagen,
dewelke Saï "eede Predikant tot Schagen D. Hondio voorde w e IK e ais i» e g Wd Ldelheid aan
yvTe zvde w moogen doen, welken Predikant den we fielten Heer zal werden bekent gemaakt, en Zyne WelSl eid . Sgenaam zynde, by denzelven Heer aan de K rke adaa zafwerden geprelemeerr, omme op hem by die viï de Kerke het beroep te moogen werden geforl^erV ende de Acle van beroepinge by dezelve mgeüeld,
Erde belangende het *Tf.aemcnt «u, *«« tweede Predikant, begW op ^
& verfehoven oP het Coroptorr v- Paüorye Goede^
U^'ïfc^XTi. «nÖ-ir van « Ge% S^eGoederrC^=
5g5SottiZ „ÏGelgtigdebehoo.de.ewer^



I. Boek. C. Der»e Titeu 69
gedaan, en met geen reedenen verder kollen werden gedisponeert. Zoo is 't nogtans, dat CommiiTariflen nagezien hebbende 'verfcheide Reekeningen van dc Paftorye-Goederen, en daar uit bevindende, dat dezelve niet beüand zyn om het Tractement van eenen Predikant, met de vordere lallen daar op geaffe&ecst, te konnen draagen, en daarom by 'tComptoir van de Kerkelyke Goederen met een fomme van twee honderd vyf en dertig ponden jaarlyks hebben moeten werden gefublidieert, ook gebleeken zynde dat het Tradement van de Proponenten door handen van de gefubilitueerde van Zyne Wei-Edelheid voor deezen is belaft geweeft, van advii'e zyn, dat de gemeke Kerkmeefteren niet alleen jaarlyks hebben te continueren in de betaalinge van dit kort, zonder eenige verminderinge of vermeerderinge, maar dat dezelve daar en boven ook. zullen hebben te furneeren het gemelde Traclement van 700 guldens voor den tweeden Predikant,op gewoone termyncn aan handen van meergemelten Heer van Schagen, ofie Zynen Gefubftitueerden geduurende den tyd van zes jaaren (ten waare D. Hondius eerder mogt koomen te overlyden, in welken gevalle met zyn dood de zaake weederom tot. een Predikant vervallende, dit Traélement ook ceiTeeren zal) omme by denzelven daatelyk aan den tweeden Predikant betaalt te werden, zonder dat dezelve gefurnterde Penningen door ordre van Zyne Wei-Edelheid, ofte Zyne Gemagtigdedenzelven Predikant om eenige reedenen zullen moogen werden onthouden, op de verbeurte van deeze prerogative, en dat in zulken cas de Kerkmeefteren immediate zelfs aan den Predikant de betaalinge zullen ver moogen te doen, en zal deeze betaalinge ingank neemen met het beveiligen van den tweeden te beroepen Predikant, welverftaande dat voor den dienlt interim by de Ciafle aldaar ie doen, aan denzei ven Glafle betaalt zal werden drie maanden van 't zelve Traclement, en dat ten tyde als de. voorfz beveftinge zal zyn gedaan.
3-
En dewyl denzelven Predikant ook met een bequaam
1 3, Huis.



7° Supplement
Huis en Wooninge zal moeten werden voorzien, zullende voorfz Kerkmeefteren daar vooren meede zorge moeten rvS', e"daar.toe contribueren uit de voornoemde Geeftelyke Memorie, en andere Goederen, 't haarer directie ftaande, jaarlyks een fomme van t'zeüig guldens, enindien daar iet meer voor zyn Huifinge zal moeten werden ««gelooft, zal t haaren verzoeke en vermaan het zelve kort o furplus by Zyne Wel-Edelheid uit de mesnage v£ de Paftorye-Goederen moeten worden gevonden en be. taalt, zonder eenige comradiftie, en dit alles onvermindert den Accorde, tuffen Zyne Wel Edelheids Predeceffeors en öen Kykdom of Gemeente van Schagen op den 17 Feoruary 1581 opgeregt, en zonder prejuditie van dien.
4.
Dan alzoo uit de laatfte reekeningen van den onifanken uitgeeven van de Kerkelyke Goederen, eenige iaaren heru aards aan Ons CommüTariften geëxhibeert en nagezien genoegfaam kan worden afgenoomen, da* alle deeze extraordinans beladingen van deezen tweeden Predikant uit de voorfz Geeftelyke Goederen niet wel te vinden zullen zyn, zonderbng als men confidereert, dat het inkoomen van dezelve meelt beftaat in Pacht of Huure van Landen, die by de voorfz Kerkmeelters gefeyd werden, dit jaar wei 5"üo guldens minder in Pacht gegouwen te hebben als het jaar te vooren, en dat effen wel reeden is, dat de voorfz Kerkmeelters bequaam gemaakt en gehouden worden, om* me deeze haare opgeleyde beïaftinge te konnen voldoen, aaar toe zy met goedvinden en advis van Zyne Weledelheid verzogten, hem by H. ar Edele Groot Jvlog. de hand gebooden te worden» en fpecialyk dat yeekere klyne tanykens van Landen op een zeekere Lyfte gefield, by haar geëxhibeert, daar van eenige met andere Landen gemeen leggende, en a! weinig in pacht opbrengen, bv haar . pubhquelyk ten overftaan van Schout en Scheepenen zou- " den moogen worden verkogt, mits dat het Capitaaï d.rar van procederende, zoude moeien woiden beleyd op een ofte het ander Comptoir van het La d, en blvven van gelyke natuyre 't gunt CommiffatifTen in faveur en tot voort*
gaük



f. Boek. C. Derde Titel; 71
gank van dit goed werk hebben aarigenoomen te doen ; zoo zyn de voornoemde Commiftariften U Edele Groot Mog. by deezen ferieqfeJyk verzoekende , dat ten fine als vooren dit Ociroy aan de voorfz Kerkmeefteren mag wor- 1 den vergunt, en hun daar van verleent Brieven van Octroy, in behoorlyke forma.
En in gevalle uit de jaarlykfe reekeninge bevonden mogten worden, dat als dan nog uit het gemelte inkoomen, de voorlz beïaftinge van den tweeden Predikant met den gevolge niet zoude konnen werden gevonden; zoo verftaan Commiflariflen dat dezelve Kerkmeefteren daar van doende blyken voor Burgemeefteren en Schepenen tot Schagen, met derzelver goedvinden gequaiificeerr zyn, en vermogen het kort en de vordere nodige Penningen , die zy tot meerder reoaratie van de Kerke en Tooren, ofte tot verval van andere laften (daar vooren deeze Goederen geafieéteert zyn) van noden mogten hebben te neemen op depoüto, en daar vooren de Landen fpecialyk hypotequeren, met die intentie nogtans, dat ter bequamer tyden de«zelve Capitalen met den intereft weederom zullen moeten worden opgelon\ en de Landen daar van beviyr.
Waar op zynde gedelibereert, zyn de Heeren CommtiTarilTen bedankt over de moeyte, in de voorfz zaake genoomen, en de ; goede devoiren, in dezelve gedaan, en is wyders dé boovenltaande uitfpraake by Haar Edele Groot Mog. gelaudeert, geapprobeert en beveibgt; gelyk dezelve wel expreifeiyk werd gefaudeerr, . geapprobeert en beveiligt by deezen; Is wyders goedgevondenen verftaan, darde Heeren Gecommitteerde Raaden van den Noorder ^uaniere zullen werden verzogt en geauthorifeert, werdenverzogt en geauthorifeert by deezen, de opgemelte. uitfpraake na', haare rorrne en inhouden haar volkoomen effea<te dóen foneeren; en ingevalle buiten vermoede eenige contraventie of indragt teeg n dezelve te doen repareeren in zoodanigen maniere, als dezelve na geleegemheid van zaaken zullen bevinden te behoo- •
Accordeert met het Regifter^ jfcé.



^ Supplement
H Refolutie van de Staaten van Holland, ques-
tien over 'Tatronaatfehap te renvojeèren aan de Jw ftitii. T>in 10 Maart 165-4.
/~\P 't "emiveerde Vfin de Heeren van de Ridderfchap, is naer I 1 voorgaande deliberatie, goedgevonden ende verftaan, dat van nu voortaan, alle queftten, die over 'c recht van PatronaatlcW, met 't geene daar aan dependeert, tuffchen eenige Kerken ende particuliere Heeren zonden moogen koomen te ryfen, bv zoo verre dezelve, by ofte door Geauthorfteerden van Haar Eiielë Groot Mog. door gevoeglyke expediënten in der minne niét konden werden geaiTopieert, aan de ordinaris Juf t,e geVenvoyeerr, ende ter deciiïe van dezelve gelaaten zullen worden, f s 1. .
Accordeert met het Regifter»
joi iiio fn9ióoT np q^mé - ——— —"
H Re^lutie 'van de Heeren Gecommitteerde Kaa-
den Van de Staaten van Hollant ende WeftvnesW$dr H Reglement van de Tarochte-Raedt en wat regt'dezelve hebben, in de Lier; 17 Febr. t6]i,
/^Eëxamineert hebbende de Requefte by den Kerckenract, Ke ckm-, ende Heyliae geéttm" in de Parochie van de u,-als 'daar toe van 'alle h?are mede Parochianen gecomnoteert aan de hoochgemdte Heeren Staaten geprefenteert, ?e n'l anie een vatte ordre gelei* te worden op de Regennge verzoekende «fn * h- vanrdè Liere , in zaecken de Kercke, SfeSreMe^ille aangaande, in achtervolch van de
^^^^^^^^^
so,« e.B en-wimig voorfz: daar by-.zy arH-ruelyk .hiei io. 7vn gèuii; gcordonn/ert ende ordonneccn mus dezen, *. »-*



I. Boek.'C. Derde Titel.
7)
voorfz Parochie geftelr ende voorts aan onderhouden zal werden een-en Parochie Raet van feven Perfoonen} te nemen indiftinetelyck uyte Ambachten ouder de voorfz Parochie behoorende ende Parochierende, fynde gequalificeert als hier naar wort vermeit , dewelke met den Pred'cant in der tyt aldaar, zullen hebben het beleyt ende Regeringe van alle de Parochie zaecken, als omme jaarlyks uyte genomineerde Perfoonen, by de afgaende ende blyvende Kerck ende Heylige geeftmrs naar ouder gewoon'e genomineert te eligeren ende te (lellen andere Meefters, d'felve in alle voorvallende fwaricheydens hares dienftes met advys te dienen ende helpen refolueren. Item omme derfelver Rekeninge te h-w ren ende op te nemen, mette felve Meelters elcx in 't zyne goede Ordre te Üellen op 't onderhout der Armen, 't luyden van de kloeken over de dooden, op de graven in de Kercke, ende tot weeringe van alle infolentien op den Kerckhove, ende defelve ordre te doen effectueren zoo zy beft te raden vinden zullen. Item omme te mogen ommeflaan over den'Ingezetenen van voorszi Parochie naar elcx vermogen de ordinaris Parochie Lallen van 't onderhoud van Schoolmeefter, Vroedwyff ende diergelyke noodige Cotten, ende dezelve ommeflagen re doen collecleren ende innen met Parate Executie van de onwilligen, ende daar van doen verantwoorden naar behooren, item omme meede om te flaen ende innen al fulke Extraordinariffe Laften als by de hooggemelte Heeren Staaten henluyden geconfenteert ofte geoctroyeert zyn, ofte "nog zullen geconfenteert werden, item omme zorge te dragen dat alle Parochie zaecken ten meeflen dienfte van de voorfz: Parochie verrigt mogen werden, de Lier Thoorn naar haar.goetvinden opgemaeckt, ende voort alle andere noodige Reparatien aan de Kercke ende Kerckenhuyzen op 't oirbaarlycxte gedaan, ende omme tot dienfte van haar Collegie te mogen gebruyeken fulcken Boode en Clercq tottet fchryven van de Parochie zaecken als zy goetvinden fullen, in alle dewelke zylieden refolveren ende cohcludeeren fullen met meerderheyt van Hemmen, tot wekken Parochie-Raedt, wy voor deeze reyze geftelt ende gecommitteert hebben, Hellen en committeren mits defen uytet Ambaehre van Liere Jan Pietersz: Kuyper, Willem Gornelisz: van der Boom, ende Pieter Jacobsz: Thart, uyten Ambachte van fiurgerdyk.,
& D.ik



74
Supplement
Dirk Bonifaersz. ende Jan Adriaansz: uyten Ambachte van Dorp, Cryn Cornelisz. van Marckenburg, ende uyten Ambachte van Groenevelt Jan Arent Thyflen, omme te famen voor den tyt van
drie jaaren eerftkomende, ais Parochie-Raaden te dienen, ende by aldien iemant van de felve voor de expiratie van drie jaaren quame te overlyden, ofte uytte Parochie te vertrekken, zal by den overblyvenden een dubbelt getal genomineert, ende aen den Ontfanger van de Pailorie goederen Mr. Adriaen. van Coolwyck ofte die in der tyt wezen zal, overgelevert worden, omme daar uyt te verkiezen foo veel als tot vervullinge van de voorfz Parochie-Raadt van noode wezen zal: maer teynde de voorsz;eerfte drie jaaren, fullen defelve Parochie-Raedt nominatie doen van feven andere gequalificeerde Perfoonen uyte voorsz: refpective Ambachten profeffie doende van de waare Gereformeerde Religie, die by Publycke aucloriteyt toegelaten is, ofte ten minlten d'felve toegedaen wefende, ende die mede leveren aan den voonz: Ontfanger, die de oude fal mogen continueren ofte de een helft veranderen fuicx als hy ten meeilen dienfte van de voorn: Parochie bevinden zal te behooren: ende dat gelyke nominatie van jaare te jaare gedaan ende aan den Ontfanger voorn*, gelevert fal werden ten fyne als vooren. hebben noch geordonneert dat de voorsz: Parochie Raden als nu by ons geftelt, ofte hier namaeJs by den Ontfanger te verkiefen, in handen van den felven Ontfanger fullen doen dezen Eedt, „ Wy fweren dat wy onder Godt „ ende de gehoorfaamheyt van de Heeren Staaten van Hollant „ met alle getrouwicheyt naerkomen zullen, ende naer ons uyt, terfte vermogen beneerftigen al dat ons als Parochie Raetin de l, voorsz: Parochie by dezelve Heeren Staten opgeleyt is te doen, „ ende dat ter eeren Gods vorderinge van de voorsz: waare Re„ ligie en ten dienfte van voorsz: Parochie bevonden zal werden te «rekken, ende dat wy in alle fettingen ende ommeflagen, 3, ons naar onze befte wetenfchap oprechtelyk quyten zullen zon„ der iemants gunfte ofte wangunfte daar inne te draagen, foo 33 waerlyck helpe ons Godt Almachtig," Tot alle 'c welcke wy in krachte voorsz: geauclhorizeert hebben ende aufthorizeeren mits dezen den voorn: Parochie Raet ende Ontfanger in der tyt, gevende dezelve volle macht alle 't felve te volkommen ende & achter?



ï. Boek. C. Dehüe Titel. ^
achtervolgen, ende laften alle refpeéh've Officiers van de voorszv Ambachten des verfochr zynde den voorsz: Parochie Raedt in 'c gunt voorsz: is te kennen, de hatrt te bieden ende te maincteneren ende alle de Parochieanen heur hier naer te reguleeren; ende re* ferveren aan ons alle duyfterniüen die uyt dezen- zullen mogenfpruyten, ofte voor kommen, omme by ons geinterpreteert temogen werden naer behooren, gedaan in den Haage onder het Cachet van de Hoochgemelte Heeren Staaten hier op gedruckt op den xvnen February in 't jaer ons Heeren ende Zalichmaeckers Duyzsnt fes hondert twee en-twintich,
Ter ordonnantie van de Gecommitteerde Raaden voorn:
Van der Woejï.
H. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog. de Heeren
Staaten van Holland en JVeflvriesland 3 'Drongelen met Eet hen gecombineerd aan Meeuwen van Eet hen nu afgefcheiden. eenen apart en Kérken-Dienaar gegunt. Den 13 Maart 1619.
OP de Requefte van de Kerke-Dienaaren der Claffis van Go« nnchem vertoonende, dat in 't Land van Heusden is gelegen zekere Plaats genaamt Drongelen, zynde boven andere Dorpen des voorfz Quartiers zeer populeus, zonder dat de voornoemde Plaats tot nog toe met een Kerke-Dienaar is voorzien geweeft; verzoekende dat de Plaatze van Drongelen en Eethen zouden worde gecombineert, ende de Plaats van Meeuwen met een Kerke Dienaar apart te voorzien; is geappoftilleert: De Staate van &c. hebben tot voortplanting van de waare Chriftelyke Gereformeerde Religie in coniideratie, dat de Inwoonders van Drongelen meelt alle wel gearfedioneert fynde tot dezelve Religie, ende ten dien opziende voorn Plaats redelyk populeus is, geaccordeert en toegeftaan, accordeeren en Haan toe met deeze, dat de Plaatze van Drongelen met Eethen, als naaft gele-
K 1 gen



S-UP- PLU-MEN IS
gen zynde^ zal worden gecombineert; en voorts de Plaats van, Meeuwen eene Kerke Dienaar apart gegunt. Laftende de Ont» fanger Coolwyk daar toe de gagie te verzorgen.
H, Refolutie der Edel Mogende Heeren Gecom^
mitteerde Raaden van Staaten van Hollandomtrent het waarneemen van den 'Predikdienjï- te Eethea, em Drongelen. 'Den t. ^Decentber 170Ö.
j^T\P het Rapport van de Heere de Gharges en Ruyfch by haar Ed. Mog. verzogt ende gecommitteert , omme te hooren ende-ve-reenigen de Kerkenraad van Eethen en Drongelen ter eenre, ende den Heere van Eethen en Meeuwen, ter andere fy de, over differente die tuffchen defelve zyn ontftaan geweefiyten aanzien van.de tyden -dat Godes Heylige woord in de Kerken van voorfz:. Dorpen ofte Plaatfe door den- Predikant van Eefhen. zoude werde. gepredikt 5 , is naar voorgaande deliberatie goedgevondën, ende verftaan, dat den voorfz: Predikant des Zondags "voormiddag zal preken in de Kerken tot Eethen, ende des Ynamiddags te Drongelen; dat ten tyde van het uytdeelen van her: Heylige'Nagtmaal des Heeren, het zelve den eerden Zondag* des-voormiddags zal • werden gedaan tot Eethen, als mede de Dankpredikatie-des namiddags: dat op Zondag daar aan volgende het voorfz: :Nagtmaal des voormiddags uytgedeelt zal'werden tot* Brongelen, ;en ook ten dien-zelve dage des namiddags aldaar gepredikt zahwerde; ende. zal van deze gegeven werde Ext-ra<5taan^ den-voorfz: Heer van Eethen^en Meeuwen, ende voorlz: Kerkenraad©; tot Eeinen en Drongelen, .onmae 'te- dienen tot haar narigv
^inge...
i Ektraft'-



I. BtfEK. C. Derde Titel. 77
Gil ~ Extract uit het Regifter der Refolutien van' de-'
Hoog Mogende heeren b'taattn Generaal der Vereemgde Nederlanden } Waar by Empel en Rofmalen worden gecombweert: Den 7December i6jx.
OfP het agtfte Point, houdende ee#i Verzoek van de: Glaflls van 'sHertogenbofch dar Erapel met Rofmaalen mogt worden gecombineert, verklaaren hun Hoog-Mog., in gevolge derzelver Refolutie: van den 11 November laatllleeden, op het advis des- Raads van Staaten genoomen,-dat Johan Kieribhio, Predikant tot Rofmaalen, by continuatie fal blyven bedienen, de Plaatfe van Empel in Maasland ;• en zal zyn Traéfement ingaan van den 10 Augullus i6fi, alzoo hy van dien tyd af tot den dienü-der gemelde Plaatfe door ordre des Claffis is geëmplojeerr.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by de 'Ptedikanten tot Oudewaater op twee verminder d, en een Zukentroofter aldaar man te feilen, Den 15 Augupy 1721-.- j
BE Heer Penfionaris Fabricius heeft ter Vergaderinge ge-" rapporteert, de confideratien en her advis van de Heeren haar F dele GrooE Mogende. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der zeiver Appointement commilloriaal van - dato den 10 December 17x0, geexamineert de Kequelte van. de Gedeputeerden der Chriftelyke Synodus van Zuidholland, conjuntl'm met de Predikanten van Oudewaater, houdende, dat de Vroedfchap van Oudewaater hadde kunnen goedvinden aan ieder der drie Predikanten , der voornoemde Sreeden op-te zeggen het ordinaris Stads Traclement erf Huishuur trr fomme s van honderd twee en feüig Guldens, op voorgeeven, dat gemelte;honderd twee en feüig Guldens totnogtoe . by provifie genooten waaren; dat het. teegendeek van dienwas- blykende by de refpecl(ve .Beroepbrieven, dus dat de--. Predikanten zich hadde genoodzaakt gevonden haar .daar over een en andetniaal.,i>y -Requefte- te -addreileeren -aan -de- -gemelte Vroede
&j fchap^



Supplement
fchap, met verzoek, dat die aan haar zoo prejudiciabele Refolutie mochte worden ingetrokken, en aan haar gegeeven de gemelte hondert twee en feltig guldens, die zy en haar Voorzaaten altoos geruftelyk hadden genooten, doch dat, het zelve vrugteloos zynde uitgevallen, zy haar hadden geaddrefieert aan de Eerwaardige Claffis van Gouda en Schoonhoven, en van daar aan de Ghriftelyke Synodus van Zuydholland; dat de Chriftelyke Synodus voornoemt hadde genoomen de Refolutie, dat haare Gedeputeerden uit haare naame, conjunttlm met de Predikanten van Oude waf er, zich zouden by Requefte addrelTeeren aan haar Edele Groot Mog., met onderdanig verzoek, dat haar Ed. Groot Mog. de Magiftraat van Oudewaater geliefden te ordonneeren aan de gemelte Predikanten ieder haar Traclement en Huishuur ter fomme van honderd twee en feftig guldens, mitsgaders der zeiver achterftallen, te voldoen, om alzoo de neegen honderd guldens, volgens haar Edele Groot Mog. Refolutie van den 19 July 1684, (en welke dezelve feedert die tyd, tot dat de gemelte Vroedfchap die opzegginge heeft gedaan, hebben genooten gehad) jaarlyks te kunnen trekken.
Dat de Heeren Gecommitteerden daar op hebbende gehoord de Gedeputeerden weegens Burgemeefteren en Vroedfchappen van Oudewaater, dezelve hadden betuigt, dat zy in geene de minfte üaat waaren, om iets van die honderd twee en feftig guldens aan iemand van haare drie Predikanten te betaalen, hebbende dezelve met haare Proveniers moeten accordeeren, waar meede niet alleen alle de revenuen van haare Stad waaren geabforbeert, en wraar aan de Regeeringe haare douceurs, die dezelve voortyds genoot, gewilliglyk heeft gefacrifieert gehad, maar booven dien op de Ingezeetenen noch eenige laft heeft moeten werden gelegt; dat die Gedeputeerden wel zeer daar op hadden blyven ftaan, dat zy van die laft: mochte zyn ontflaagen en bevryd, en behouden haare drie Predikanten, maar ook hadden gedaan te kennen geeven, dat haare Steede was gedeftitueert van een goed Schoolmeefter, ook van een V7oorzanger, Zieketroofter en Catechifeermeelter, en dat wel ter oorzaake zy in geen ftaat waaren om eenige douceurs, veel min eenig Traclement aan dezelve toe te voegen, dat dezelve van dat venrouwe waaren, als zy in plaatfe van een derde



ï. Boek. C. Derde Titel. 7p
de Predikant (zynde nu een van de drie piaatfen vacant) moogen hebben een bekwaam Perfoon, in welke refideerde de begaaftheeden, om het Schoolmeefters-, Voorzangers-, Ziekerroolter-, en Catechizeermee/tersampt na behooren, tot opkweekinge van de Jeugd en fïichtinge van de Gemeente aldaar waar te neemen; dat het zelve van meerder nut voor haaie Gemeente en de Jeugd zoude zyn, als dat de derde nu vaceerende Predikantsplaatfe weeder wierd vervult.
Dat van die voorflag kennilTe zynde gegeeven aan de Deputatï bynodi Zuidhollandia en de Predikanten van Oudewaater, dezelve voorflag aan gemelde Vefutati Synodi zeer fmaakelyk was voorgekoomen; dat de Predikanten alleen daar ophadden te kennen gegeeven de zwaare lalt van den dienü, die zy alsdan zoude moeten ondergaan, als werdende binnen Oudewaater, alwaar maar een Kerk !T' ^n eene Gemeente van ruim zes honderdLeedemaaten,booven de Latechif.uie gedaan vyf Predicatien alle weeken, en booven dien geavanceert, dat zy geerne wilde weeten, waar en in wat voege zy van haare agierüailen zouden worden voldaan.
Dat de Heeren Gecommitteerden deeze zaake gematureert hebbende zoo verre het eenigfints doenlyk was, en in het zeekefe geinformeert zynde van de groote onmacht, waar in de Finantie der bteede Oudewaater haar is bevindende, hadden gemeint zich in deezen onder de gunüige goedkeuring van haar Edele Groot iVJog. te moeten determineeren, zoodanig dat de Regeeringe der bteede Oudewaater aan de jeegenwoordige twee Predikanten en de Weduwe van den overleeden Predikant op draapelyke termynen, mee den anderen te reguleeren, zouden moeien voldoen de agteriialhge Traktementen en Huishuuren tot dat het half jaar van* gratie voor de Weduwe van den derden Predikant zal zyn geexpireert. } B
Dat voortaan binnen Oudewaater maar zouden zyn twee Predikanten, die genieten zouden neegen honderd guldens Staaten nactement, en dat dezelve maar zoude moeten doen vier Predicatien, des dat aan de Regeeringe van Oudewaater zoude werden gelaaten de verkiezinge, welke Predicatie van de vyf, die als noch wierde gedaan zoude werden gemortificeert.
Dat m plaatfe van den derden■ Predikant nu en in Jwst vervolg.



go Supplement
by vacatuure door de Kerkenraad onder approbatie van de Regeering zoude werden beroepen een Perfoon tot Ziekentroolkr en Catechizeermeeüer, en een ander Perfoon tot Schoolmeester en Voorzanger; dat den eerften zoude genieten twee honderd en veeitien guldens, en den tweeden twee honderd guldens Staaten Traclement, maakende te faarnen vier honderd veertien .guldens, welke fomme van vier honderd veertien guldens ge voegt zynde by de tweemaal neegen honderd guldens, die de Predikanten weegens den Staat zoude koomen te genieten, als dan kwadreeren en flaan zoude met de Tradementen, die jeegenwoordig wegens den Staat aan de drie Predikanten van Oudewaater werden betaald, en waar door over zulks het gemeene Land niet zoude werden bezwaard. , . .
Dat de Heeren Gecommitteerden deeze haare gedagten hebbende geuit en voorgehouden, zoo aan de Gedeputeerden van Oudewaater, als aan de Deputati Synodi Zuidboliandia,en de Predikanten van Oudewaater, dezelve gezaamentlyk hadde be. tuigt, dat by aïdien haar Edele Groot Mog. daar toe geliefde te refolveeren, het zelve het aldernuttigfte voor de Steede Oudewaater, de Predikanten, de Gemeente en de Jeugd aldaar zou-
deWaar op gedelibereert zynde, hebben haar Edele Groot Mog. haar het gebefoigneerde van de Heeren Gecommitteerden wel laaten gevallen, en is dienvolgende goedgevonden en verftaan, dat de Steede Oudewaater aan de jeegenwoordige twee Predikanten en de Weduwe van den overleeden Predikant op draagelyke termyneri, met den anderen te reguleeren, zal «»«en. 7Wh0Jfn. dfl? achteti alïige Traktementen en Huishuuren tot dat het half jaar van gratie voor de Weduwe zal zyn geëxpireert, dat voortaan binne8 Oudewaater maar zullen zyn twee Predikanten , die gemeen zullen ieder neeg*) honderd guldens Staaten Tremen ,, en dat dezelve in plaatfe van vyf maar zul en moeten .^en v er Predikatiën, des dat het fban zal aan de Regeeringe der Steede^Oudewaater, om te verkiezen welke Predikatie van de vyf, die als noch aldaar werde gedaan, zal koomen op te houden.
Dat in plaatfe var! den derden Predikant nu en m het vervolg door den kerkenraad aldaar onder approbatie van den Regeeringe



L Boek. C. Derde Titel. gf
zal worden beroepen en aangefleld een Perfoon tot Ziekentroos* ter en Catechizeermeefter, en een ander Perfoon tot Schoolmeester en Voorzanger; dat de eerden zal genieten twee honderd en veertien guldens, en de tweeden twee honderd guldens, beide Staaten Traktement, alles in te gaan na dat het gemelte half jaar van gratie zal zyn geëxpireerr.
R. v. S. Extract uit de Refolutien van de Edele Mog.
Heeren Raden van Staate der Vereenigde Ne-> der landen, rae kende de kofien der beroepingen in de Generaliteit. Den 14 December 1667.
IS geëxhibeert een Specificatie van de onkoflen gevallen op Jt beroep, examen en confirmatie van Cornelis Rouwenius in den Kerkendienft tot Gotrle Meyerye van 'sHartogenbofch geinftalleert, monterende de voorfz Specificatie ter fomme van vier hondert fes en t'feventigh guldens twee ftuivers.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaen, de meergemelde Specificatie mits deefen te modereeren, ter fomme van twee hondert ende vyftigh guldens, en vervolgens te ordonneren aen de Magiftraeten en Regenten tot Goirle voornoemt, omme in conformité van 't vyf en dertigfte Artieul van 't politycq Reglement de voorfz fomme uyt het ordinaris inkomen van 't Dorp te voldoen, (a)
Is naer voorgaende deliberatie en in achtinge genomen zynde, dat de koften vallende op 't beroep en examen van de Predicanten, dewelcken volgens het vyf en dertighfte Artieul van het politycq Reglement uyt het ordinaris inkomen van de Plaetfedaer't beroep gefchied, voldaen moet worden, doorgaens komen te monterenitoteen hoogefomroe, tot merckeiyke belaftinge van de goedeOpgefetenen in de refpeétive Plaetfen, goedgevonden en verftaen, dat in 't toekomende daer ontrent geprocedeert fal worden met de meefte menage des mogelyk, en dat in allen gevallen de Declaratie ter faecke van dien niet fullen vermogen te excedeeren
de
00 Deel pag. 20.
L



gj, S U P P L E M E W T "
dè fomme van twee hondert guldens; en fal Extraét van defe Refolutie gefonden worden aen de Claffen reforterende onder het> Diftriét van de Generaliteyt, mitsgaders geftelt in handen van den Heer Thef: Generael van Burgh , omme haer refpedivelyk naer den. inhoude van dien te reguleren; mitsgaders, omme te Ürekken. tofc derfelver naerrichtinge.
v. S„ Extraét uit de Refolutien van de Edele Mog:
Heeren Raden van Staate der Vereenigd> Nederlanden, raakende de verteer hg by de beroeping en bevefttging der Predikanten. 'Den ró November iótfo,.
TS naer deliberatie goetgevonden ende verftaen mits deefen te1 ordonneeren dat in 't toekomende over ende ter faecke vanhet beroepen ende beveiligen van eenige Predikanten, geen meerder oncoften fullen mogen worden gedaen, wegens eenige verteringe ende Maelteyt, als ter fomme van feftieh gulden j ende lal Extrict hier van gefonden worden aen de refpeftive Rentmeefters., omme daer. van kenniffe te geven, fulks ende daer het behoort,.
Qi ExtratSl uit hef Regifter- der Refolutien van de
Hooz Mog. Heeren Staten Generaal der VereenH de Nederlanden, noopens de onkoften der beroeping, ts. Breda. Den $ January 1731..
ÖNtfangen.een MiiTive van de Raaden geauthorifeert tot dé P ovflioneele adminiftrade van de Nalatenfchap, geichreeven alhier indenJHageden 4 deezer , houdende, 1 n gevolge en> dè tot voldoeninge van haar Hoog Mogende Refolune van den der voorleeden maand, derzelver bericht,,op de M.flive van déc Magiftraat van Breda, van dato den 13,.ende van den Ker van 'dato den December jongftieeden^foo .veel-aanggt



1. Böex C. Derde Titel: g3
"het gebruik ontrent de approbatie van de Magiftraat in het beroep van Predikanten aldaar, ende omtrent de betaalinge der onkoften van fodanig beroep.
_ w,aar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan,dat het beroep door den Kerkenraad van Breda in gevolge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 17 November des voorleeden jaars gedaan, op den Predikant te Ryswyk, Beneditfus de Graaf, fal worden geapprobeerd, foo als het felve geapprobeerd word mits deezen; dat hier van kennis fal worden gegeeven aan gemelde Kerkenraad, ende defelve gelaft het gedaane beroep op een betamelyke wyfe ook voor te draagen aan de Magiftraat, ende daar op ook te verfoeken derfelver approbatie.
En fal Extracl, van deefe haar Hoog Mog. Refolutie gefonden worden aan de Magiftraat van Breda,, ende defelve aangefchreeven, op het verfoek van approbatie door den Kerkenraad aan haar te doen, de approbatie te verleenen, ende ook in het teegenwoordige geval te betaaien de onkoften van het gedaane beroep, ende van het traniport der Meubilen van den beroepen Predikant Beneditfus de Graef, fuliende voor het toekomende de onkoften van het beroep ende tranfport van Meubilen gedraagen moeten worden door de Predikanten die namaals beroepen Ju len worden, ende daar omtrent alsdan plaatfe hebben de Refolutie door gemelde Magiftraat ten deefen opfigte den 13 December jongftleeden genoomen; Ende dit alles onverkort het Regt van den Heer en Baton van Breda, omtrent de beroepingen hier na te doen, wanneer het Executeurfchap van haar H00S Mog fal ceileeren, ende de Baronnye van Breda niet meer fal weefen onder de admmiftratis van haar Hoog Mogende.
R.V.S. Extraóï uit de Refolutien van de Ed. Mbs.
Heeren Raaden van Sfaate der vereenïgde Ne der tanden, raazende de onkoften by beroepingen in de Meyerye van s Bofch. 'Den zo OcJober 1733,.
IS gehoort het rapport van de Heeren de Ruever,'Thefaurier Generael vander Heim, en Secretaris Ten Hove, de Heer van ; öhnge.andt, haer meede Commillaris abfent fynde , hebbende m gevolge van haer Edele Mog. Refolutie van den 7 AngoAy
^ * laatftlee-



$4 .Jfr-S UPPLEMBNT
laatftleeden, geëxamineert het berigt van den Raad tn Rentmeefter Generael der Domeinen van Brabant in t Quartier van sBofcb, oo de Requefte van de Regenten, van Eyndhoven, rakende de onkoften gevallen op de beroepinge van den Predikant Thielen, bree^er in de voorfz Refolutie gemelt, verfoekende dat de voorfz onkoften ter fomme van agt hondert een en vyftig guldens en neaentien ftuyvers in de Stads Reekeninge gevalideert mogen werden en dat haer Edele Mog. de Supplianten gelieven te ordonneeren hoe zig deswegens m het toekomende te gedragen.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verilaan , dat voor ditmaal de voorfz onkoften ter fomme van ƒ 8*1-19- o in de Stads Reekeninge zullen worden gepafleert, dog dat m het toekomende in het generael fa! werden vaftgeftelt, gelyk vaftgeftelt word mits deefe, dat geen vacatiën nog reyskosten no2 eenigerley andere onkoften weegens het hooien van Proponenten of Predikanten geleeden fullen worden, dat ook neen onkoften voor een extraordinarii Glaffis fullen werden ge?alideert, ais mede dat over en ter fake van het beroepen en beveitipen van eenige Predikanten in conformiteit van haer Edele Moe Refolutie van den.16 November 1680, (a) geen meerder onkoften fullen mogen worden gedaen weegens eenige Verteermoe en Maeltvd als ter fomme van feftig guldens, en dat laetftefvk aen een Proponent, die tot Predikant beroepen word geen Tranfoortgeld fal werden goedgedaan,. dog dat alleen aen een Predikant die van de eene Plaetfe na een andere beroepen word k redelykheid voidaen fullen. werden de korten voor het tranfoorï van fvne Meubilen waer van hy by Quuantie fal doen blyken en verders niet; En fal Extraft deefer gefonden worden aeo den voorn: Raad en Rentmeefter Generael om daer van kennis te geven fils en daer het behoort, met laft aen een ygelyk die. litfsi.aengaet, zig daer. na te reguleren.
Eis-
C^;Pagr 83.:



I. Boek C. Derde Titel; G. Extract uit bet Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Ver e enigde Nederlanden j betreffende den Vloot dien (l. T>en $ July 1641.
^TYn ter Vergaderinge binnen gekoomen den Heeren Predikers
Domini Samuel Cabillau ende Peirus Witte wrongel als De« putati Synodi van Auidhollant, althans tot Rotterdam vergadert zynde, en hebben Haar Hoog Mog. uit den name ende van weegen gemelte Synodus voorgedraagen , dat het zelve in conformité Haare Hoog Mog. Refolutie hadden gedelibereert ende ommegezien om te moogen uitvinden twee bequame en bedachte Predikanten, om gebruikt te worden tot dienft van de Vloot, gaande van weegen deezen Staat, naar Portugal: doch eer en behooren te komen tot de nominatie derzelver twee Predikanten, dat het Synodus hadde goedgevonden te verftaan de intentie en de meeninge van Haar Hoog Mog. over deeze navolgende pointen: Voor eerli, wanneer dezelve twee Predikanten zouden moeten gereet zyn om te verreyfen: Ten tweeden, hoe lange die zouden uitblyven ende gebruikt worden: Ten derden op wat voee dezelve zouden worden getracleert.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan».. op het eerfte point, dat de verfochte twee Predikanten terftont moeten gereet zyn om binnen 4 of 5 daagen met de afgaande Scheepen te vertrekken,
Op het tweede point verklaaren Haar Hoog Mog., dat de Scheepen voor vier maanden gehuirt zyn» doch dat deeze twee Predikanten zoo veel langer meede zullen moeten uitblyven als de Vloot felve uitblyft.
Op het derde po;nt, verklaaren haar Hoog Mog. dat deeze twee Predikanten zullen worden geftelt op de Scheepen van den Admiraal en Vice-Adröiraal van de Vloote refpektive, ende aldaar in de Cajuite eeten ende de mondcofte vry genieten, ende fcoêi een Traktement worden toegeleyt hondert guldens ter maent». t©.' leekenen van den tyd, dat zy zullen worden gebruycku.
JL. 3: Rel©»*



%6 Supplement
H. «Refolutie van de Staaten van Hofland, hoil*
dende de Conditiën t waar op de Tredtkant Robertus junius zig heeft begeeven op de Vloot van den Staat. Den 31 July 1653.
ZYnde in agtervolge van haar Edele Groot Mog. Refolutie van gifteren, ter Vergaderinge binnen geftaan den Predikant Robertus Junius, ook naderhand op deifelfs verzoek gehoord voor de Heeren van Delft, van Amfterdam en van Hoorn, daar toe by haar Edele Groot Mog. fpecialyk verzogt en gecommitt.eert; is op het rapport van dezelve Heeren Gecommitteerden door monde van den Heer Burgemeelter Bogaart gedaan, na voorgaande deliberatie goedgevonden en gerefolveert, dat ter Generaliteyt de zaake daar heenen zal worden gedirigeert, teneinde by haar Hoog Mog. gefchreeven mag worden aan den Lieutenant Admiraal Tromp, dat dezelve den voornoemden Predikant op de Vloote van deezen Staat koomende, zal hebben te accommodeeren met een vrye en gefepareerde plaatfe, omme daar inne zyne meditatiën zonder eenige verhindering te moogen doen, en dat aan gemelden Lieutenant-Admiraal daar beneevens ook in bedenken zal worden gegeeven, of hy by de aankomfte van de voornoemden Junius niet zoude konnen goedvinden; dat de Predikant jeegenwoordig op dcjTelfs onde hebbende Schip zynde, op een van die van de andere Hoofdofficieren zoude worden ver? plaatft, Hellende nogtans het zelve point tot ablolute dispofitie van den meergemelden Lieutenanr-Admiraal. . Dat verders hy Lieutenant-Admiraal den voornoemden Predikant zal hebben toe te voegen een Jongen, omme hem daar van na zyn welgevallen te moogen doen dienen, .zynde de intentie van haar Ed. Gr. Mog., dat hy geduurende de aanftaande expeditie zich den dienft van den Staat niet en onttrekke, en dat hy zich by kalmte of goed Weeder op alle de Scheepen van de Vloote, het éen.e voor, het andere na, zal begeeven, en in cas hy in de v.oorfz expeditie, bet gunt God verhoede, zoodanig mngte koomen gequetft te worden, dat hy hier namaak zyn ordinaris Minifterium als Bedienaar des Goddelyken- Woords binnen Amfter4ara niet meer en zoude konnen waarneemen, dat hy in zulken
cas



I. Boek. G. Derde Titel; $7
eas zal worden gehouden voor Emeritus, en zulks"zyn leeven lang geduurende zyne Gagien en Traaemenfen blyven genietpn
Dog by a1d;en de querfure niet en mogte weezen van zoodanige zwaangheyd, en egier daar van eenige verminktheid kwaame -over te blyven, dat als dan daar op na geleegentheyd van dezelve verminktneid mer eenige geproportioneerde liberalhey t reguard genoomen zal worden.
Gelyk ook in cas den zeiven in rencontre mogte koomen te blyven, aan of ten behoeve van deiïelfs Weduwe ter discretie van de Regeeringe een jaarlykfche fubfidie roegevoegt zal worden
Zullende meede ter discretie van de Regeeringe worden gelaaten, wat tecompenfe hem over en ter zaake van de voorgevoerde extraordinarii, dienden t^zynder weederkomfle zal behooren teworden toegevoegt,-
H> Refolutie van de Staaten van Holland, zuaaf
by haare vorige Refolutie van den 31 July 1653 3 in' reguarde van den Predikant Junius genomen, werd' geextendeert tot alle andere Bedienaars des Goddely-■ ken IVoords} die gedtsponeert konnen werden j om zi?' te begeeven op de Vloote van den Staat.- Den 1%) Maart 1654,.
l^i\n/^ter ^°achLra .van wevelinckhooven , Penfibnaris der1 *JuT Stad Leyden, heeft ter Vergaderinge gerapporteert de con'.
hderatien en het advis van de Heeren haar Edele Groot Mog_ Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninse 1 van der zeiver Commilhe van date den 29 September des voorleeden jaars, na voorgaande refumtie van de Retroatfen daar toe apecteereude, haare gedagten laaten gaan op een voorflag en -beraammge, van zoodanige conditiën en alzulk -Traclemenrfals waar ' ©p-de Bedienaars des Goddelyken Woords, dewelke in gevolge' van haar Edele Groot Mog. Reiolutie van > date den 8 Aueuityv -dellelfs jaars zullen konnen worden gedisponeert, omme- haar te ' hegeeven op de Vloote van deezen Staat,, hen met geruftheid m>
u/ 20uden mü°gen begeeven .
Waar op, gedelibereert - zynde,, is dn, conformué.' van het 1 voorfz
Ad- *



gg Supplement
Advis, de voorgeroerde zaake voor alsnog gelaaten br de dispofitie van deeze Vergaderinge den 31 July des voorfz' jaars in reguarde van den Predikant Junius in gelyke geleegentneid gedaan, dewelke mits deezen meede word geëxtendeert tot alle zoodanige andere Bedienaars des Goddelyken Woords, als haar in voegen als booven zullen laaten disponeeren en employeeren.
II Refolutie van de Staaten van Holland, het
Claffis van Voorn en Tutten aan te fchryven dat Theodorus Wefihov'ius , Predikant in Heeckelingen, door laft van den Start is gegaan, en blyft op de Vloot in de Middelandfcbe Zee , en dat fy fyn plaats zullen hebben te bezorgen. Tien i\ July 1676.
IS na voorgaande deliberatie goedgevonden en verftaan, dat de Claffis van Voorn en Putten zal worden aangefchreeven dat Theodorus Welthovius, Predikant tot Heeckehngen, niet alleen met kennifle maar ook door ordre van den Staar, in den voorSn jaare 167*, als Predikant is gezonden op 'sLands Vloote, gaande na de Middelandfche Zee, en dat hy om eenige zaaken van importantie, van daar herwaarts gekoomen zynde, met ordre en laft als voorfz weederom derwaarts gaat, en dat fy mksdden den voornoemden Wefthovius daar over niet alleen zulEn laaten ongemoeit, maar dat fy ook geduurende fyne abien e, het Predikampt tot Heeckelingen voornoemt, buiten fyne koften of latten, zullen doen bezorgen.
G~~ Extraft uit het Regifter der Refolutien van de
Hoom Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, verbiedende inquartienng by Predikanten in >s Bofch. Den 14 Augufti 1673.
ÏS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van de Predikanten der Neeïerlandfche ende Wallche Gemeinten tot 's Hertogenbofch, vertok ende dagende dat de Magiftraat derfelver Stad haar heeft belaft ende bezwaart met inquartiennge van Sol-



I, BofeiO C. Derde Titel, §9
daaten, ende aan hun feflen toe te fenden een getal van een en dertig Man teegens voorgaande praclycque niet alleen in de voorfchreeve Stad, nemaar ook in de Frontier Sleeden onder de Generaliteit gehoorende, in 't regard van Predikanten ehyd ende doorgaans geobferveerd &c.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden ende verftaan, dat gefchreeven fal worden aan de Magiftraat der meergenoemde Stad 'sHertogenbofch, dat fe de Supplianten van de voorfz: inlogeeringe van Soldaaten aanftonds fullen hebben te ontlaften, ende in 't toekomende haar daar meede niet meer te bekommeren ende te bezwaaren.
G. ExtracV het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden , betrekkelyk het Traclement in een vacatuur van de Claffis. Den 7 December 1652.
OP het fesde Point waar by de Claflis van 'sHertogenbofch verzogt, dat hun Hoog Mog. geliefde te verftaan, dat het Traftement geduurende den tyd (als de vaceerende Kerken van de Claffis wert waargenoomen) ook mogt koomen te cedeeren ten behoeve ende nooddruft der Claflis tot verligtinge van onkoften, waar meede dezelve zeer is bezwaart, conform de ufantie van andere Gallen in de geünieerde Provinciën) word geaccordeert, dat het Traclement van een Predikant na zyn overlyden, zoo wanneer dezelve geene Weduwe naalaat, voor den tyd van drie maanden, ende langer niet, indien de plaats niet eerder geremplaceert en werde, zal mogen worden gebruikt tot verligtinge van de onkoften, die by de Claflis fucceflivelyk worden aangewent.
H. Refolutie van ae Staaten van Holland en Weft-
vr test and, raakende de augmentatie van Traclement voor de Bedienaars des Heyligen Evangely. Den 1 December 1623.
ÏS in deliberatie geleyd het vier en twintigfte poind van de beichiyvinge, om de Traclementen van de Bedienaars des Hey-
M li.



90 Supplement
lige Euangely in dë kleyne Steeden en ten platten Lande ira de reedelykheid te verhoogen ; Waar in verdaan en gerefokeert is, dat de Traftementen van de voorfz. Bedienaars des Heyligen Euangely ten platten Lande, foo wel in Holland als Weftvnesland, geaugmenteert en eeven gelyk gefteld en genoomen fullen worden op vvf honderd guldens 'sjaars, en dat de geene die vier Kinderen en'daar over hebben, jaarlyks booven de voorfz vyf honderd guldens nog genieten vyftig guldens, ende dat hier meede cefleereh fullen de fubfidien die men aan de voornoemde Bedienaars des Heyligen Euangely tot fubventie van den nood in haare Huyshoudinge extraordinaris tot nog toe heeft gedaan; ingaande de voorfz Augmentatie voor alle de voorfz Bedienaars, en de voorfz ceffatie van de fubfidien te gelyk met den i January 3Óz| toekomende; Latten en authorifeerende de Heeren Gecommitteerde Raaden refpective ordre te Hellen dat de voorfz Augmentatie aan defelve Bedienaars mag worden gevolgt fulks ende van den geenen die des behoord ; en wat aangaat de Bedienaars des Heiligen Euangely in de kleyne Steeden,-en hebben haar Ed, Mog. met dienttig gevonden voor deefen tyd eenige verandermge daar in te maaken.
IL. Refolutie van de Staaten van Holland, be.
treffende augmentatie van Traïlement der Predikanten. T>en 23 July 1614. TS ter Vergaderinge geleefen het vertoog by de Gedeputeerden-
menten van de Bedienaars des Heyligen Euangehi in de kleyne Steeden geaugmenteert mogten worden, gelyk die van de Dorpen ten platten Lande verhoogt zyn; Te meer, nadien fyn Excellentie albereids voorgegaan was, en de Irattemen-ten van de'voornoemde Bedienaars in fyne Steden met honderd guldens 'sjaars hadde geaugmenteert.
Waar op gedelibereert weefende by dë Heeren Edelen ende Steeden. verftaan en gerefolveert is, dat de Traclementen van de voornoemde Bedienaars des Heyligen Evangeln in de kleyne Stee» „u~i sij^ww»-^ A*n A&pïrr maand 1u v. . ecaURttienieen WO."



I, Bqek. C» Derde Titel. ^
den van vyf tot fes honderd guldens 'sjaars, en voor de geene die vier Kinderen en daar over hebben, nog jaarlyks vyftig guldens; behoudelyk dat daar meede fullen ceffeeren de extraordinaris fubfidien, die men defelve in de fwaarigheyd van haare Huyshoudinge al te met heeft gedaan ; lallende de Heeren Gecommitteerde Raaden in Zuydholland , en den Noorderquartiere refpective, fulke ordre te (tellen, dat defelve daar van moogen worden voldaan.
H. Refolutie van de Staaten van Holland en TVeft-
vriesland, raakende augmentatie van Traclement voor de Predikanten in de kleine Steeden. Den 3 Decem^ ber 1649.
WAt aangaat het tweede Lid van de Remonftrantie der meergemelde vyf Gedeputeerden van beide de Synoden; Is na deliberatie goedgevonden, dat de Tradementen van de Predikanten m de kleine Steeden en ten platten Lande fullen werden vermeerdert en gereguleert volgens het Advis van de Heeren Gecommitteerde Raaden van beide de Quartieren, fulks als her felve hier na is geinfereerr.
Edele Groot Mogende Heeren,
TJTEt heeft U Edele Groot Mogende belieft by derfelver x Refolutie van den if january laaftleeden goed te vinden , dat aangaande de lange verfogte augmentatie van de Traclementen der Predikanten ten platten Lande door Gedeputeerden uit de refpedive Gecommitteerde Raaden van het Zuider- als den Noorder Quartiere foude werden geëxamineert drie poinclen ter voorfchreeve materie dienende, als te weeten eerftelyk:
Hoedanige fomme van Penningen jaarlyks tot de voorfz verbeeteringe van noode foude fyn.
Ten tweede, hoe en waar uit defelve fomme beft foude Konnen werden gevonden.
En ten derde, op wat voet de voorfz verbeete, M z ringe



ZP Supplement
ringe van Traclement foude worden aangeleid, alles breeder uitwyfende de voorfz Refolutie.
Welken volgende de voorfz Gecommitteerde Raaden in iterative conferentien eerlt overgeleid hebbende het voorfchreeve derde poinft, als weefende de faake felfs daar over te refolveeren (laat; meenen defelve (onder het welneemen van U Edele Groot Mogende) dat de voet van vermeerdering foo foude moogen werden genoomen, dat het Traclement van alle de Predikanien ten platten Lande fonder onderfcheid foude werden verhoogt met vyftig guldens jaarlyks; en dat de gesne die met het getal van vier Kinderen belaft zyn, volgens het gerefolveerde van den jaare 1613, foude genieten vyftig guldens; en voorts ten aanlien van het vyfde Kind, tot het agtfte incluis, en vorder nier, voor ieder Kind, dertig guldens; in voege dat een Predikant, gezeegent met agt Kinderen, foude genieten foo over het Traclement als fubfidie te faamen de fomme van fceven honderd twintig guldens jaarlyks fonder meer.
Met dien verftande, dat in geen conlideratien koomen of gereekent fullen werden Kinderen die ten Huwèlyken ftaate, of tot advancement, of ook Mansperfoonen, dewelke ten ouderdom van vyf en twintig jaaren foude zyn gekoomen, en dat fulks geene Ordonnantiën van de voorfchreeve Subfidien fouden werden gedepefcheert als op behoorlyke Atteftatien van de Geregten der Piaatfen van der Predikanten dienft , by dewelke blyken foude van het getal en van het leeven, mitsgaders ouderdom en Haat der Kinderen. .
Dat meede geene verdere extraordinaire bubhdien, *)mme eenigerley infigten aan de Predikanten fal moogen werden gegeeven.
-En dat de Subiidien van der -Predikanten Weduwen in cas van Herhuwelyken foude* oefteeren. En eindelyk, dat afgefchaft foude werden de vyftig



I. Boek. C. Derde Titel? $3
tig guldens over combinatiën van Piaatfen, daar niet apart gepredikt werd.
Aangaande de Penningen, dewelke tot de voorfz verbeeteringe van nooden foude weefen, dies aangaande kan niet feekers werden uitgedrukt, als alleen ten aanfien van de feekere augmentatie van bet Traclement, beloopende over de twee hondert fes en veertig Predikanten in den Zuider Quaniere, twaalf duifend drie honderd guldens, en over de neegentig Predikanten in den Noorder Quartiere, vier duifend vyf honderd guldens, zynde het vordere door aangebooren en afgeflorven Kinderen, en anders onfeeker en geltaadige veranderinge fubjecr.
En belangende waar uit de voorfz Penningen foude konnen werden gevonden, fouden voor foo veel het Z-uider Quartier aangaat, voor eerft (volgende het Advis van den 13 July des voorleeden jaars 1644) de Comptoiren der Geeüelyke Goederen konnen worden geftyft, met verkoopinge van kleine Pagtjens, Erfpagtjens, kleine Rentjes en Chynfen, mitsgaders van eenige Parthyen meelt waardig in pryfe, en minft in huure opbrengende; en het vordere kort by fubfidie uit de Comptoiren van de gemeene Middelen daar by moet werden gedaan.
En ten aanfiene van den Noorder Quartiere, alwaar geen aparten ontfang van de Geeüelyke Goederen is, maar der Kei ken Goederen geadminiftreert werden by de refpeótive Geregten van de Dorpen, aldaar foude hst meerder gedeelte van de voorfz aigemeene augmentatie gevonden konnen werden uit het inkoomen van gemelde Kerke Goederen; en het vordere meede ter beller menage moeten verflrekt worden uit de gemeene Middelen.
Dog refereeren haar de Gecommitteerde Raaden niet te min tot U Ed Gr. Mog. wyfe dispofitie.
Gedaan in den Hage uit den naam van de Gecommitteerde Raaden van beide de Quartieren, den 2.7 juny 1645-. M 3 Re-



gfe SüPPLEMENÏ
H. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog. Augmentatie
van Traclementen voor Tr edikanten. Den 6 December 1675.
BY refumtie gedelibereert fynde op het Advis van Heeren haar Ed. Gr. Mog. Gecommitt: Raden in voldoening van derfelver Refolutie van 25 Sept: 1662, geforroeert alhier in den Hage den 29 Novemb. daar aan volgende, op de Requelte by die van het Claffis van Zuidholland aan haar Ed. Gr. Mog. geprefenteert, daar by dezelve verfocht augmentatie van Traktement voor de Predikanten ten platten Lande, breeder onder de Notulen van den 8 en 9 December van 't jaar 1662 voornoemt gementioneert; hebben de Heeren van de Ridderfchap en Edelen, mitsgaders de Gedeputeerden van de refpeklive Steden in naam en van wegen Burgemeefteren en Vroedfchappen van defelve Steden geconfenteert ende bewilligt, gelyk haar Ed. Gr. Mog. confenteeren en bewilligen mids defen in de augmentatie van 't voorfchreeve Traktement tot hondert gulden 'sjaarlyks voor alle Predikanten ten platten Lande fonder onderfcheyd, en boven 't geen defelve jegenwoordig fyn genietende $ de voorfchreeve augmentatie integaan en aanvang te neemen met den eerflen January 1676. En is voorts goedgevonden en verllaan dat de Heeren Gecommitteerde Raden in beide de Quartieren fullen werden verfocht en gelalt, gelyk defelve verfocht en gelalt worden by defen de nodige ordre te Hellen, ten eynde deefe haare Ed. Groot Mog. goede rr.eyning en intentie fyn effect bekomen magh.
G. R. Brieven raakende de ^Augmentatie van
Traclement en ten platten Lande in het NoorderQuartier. 17 July 1690.
Aan de Regenten van de Dorpen, alwaar de Pre»
dikanten tot tio^ toe onvoldaan jyn gebleven van de verkooginge van 100 gl. Traclement.
Eerfame Vrome.
\¥7Y hebben goedgevonden UL. bekent te maken, dat UL* ^ jegenwoordige Predikant uit. Jan: 1690 'sjaarlyks tot laite
van



T. Boek. C. Derde Titel: é*
van 't gemene Land fal trekken de verhoginge van fyn Tractement met 100 guldens en dat allen fyn leven lang gedurende of tor fyn vertrek uit UL. Dorp, en dat deflelvs Succefleur in dien dienft, in plaats van die 100 niet meer als jo fal genieten en daarop by UL. beroepen moge worden: des fal de voorfchreeve Predikant alvorens van ons te ontfangen de vereifchte Ordonnantie tot die jaarlykfe betalinge van 100 gl. by Afte hebben te verklaren, dat hy defifleert van fyn gepretendeert agterflal van augmentatie van Tradement voor den voorfchreeve ijanuary: en dat hy ten dien regarde lig hout geconfenteert met de voorfchreeve Ordonnantie: UL. fullen ook niet hebben natelaten, om ons kennüle te geven, fo wanneer UL. jegenwoordige Predikant overleden ofte van daar vertrokken, en een ander in fyn plaats beroepen en beveiligt foude mogen fyn: op dat als dan die vermindering van j-o guld. effeclivelyk foude kunnen werden gein» troduceert en gedaan* Waar meede enz.
Eerf. Fr. UL. in de protedie des Allerhoogften bevelende, gefchreeven tot Hoorn den 17 Julius 1690. Ter ordonnantie van de Gecommitt:. Raden van de Staten van Holl. en Wefl-Vr. in Wefl-Vr. en den N. Quartier.
(Onder Hond) - y, r. Foreefi
Aan de Regenten van de Dorpen en Polders, afr
waar de 100 gl. verhoginge -van Traclement tot lafte van 't gemeene Land_ word betaalt.
Eerfame Vrome.
W\ hebben goedgevonden UL. bekent te maken, dat na het overlyden ofte vertrek van UL. jegenwoordigen Predikant, aan of ten behoeve van deflelfs Succefleur verhoging van Traclement in plaats van roo niet meer als 5-0 gl 's jaarlyks fal worden betaald tot lafle van 't gemeene Land ; en dat UL vervolgens in lodanigen geval een ander Leeraar daar op fullen
nsoj



g Supplement
mogen beroepen: fullende UL. ook kennifle hebben te geeven, fo wafneer UL jegenwoordige Predikant overleden ofte van daar veruokk" , «n e^n^nder in%n plaats beroepen en bevefligKoude moeë fyn, op dat als dan die vermindering van yo gl. ettective lyk gedaan en geintroduceert foude kunnen worden. Waartoe ons verlatende enz. ut fupra.
Aan de Regenten van de Dorpen, alwaar de ver-
hoztfize van het Traclement van haart: Predikant met & 100 guld. bulten lafte van >t gemeene Land is betaald.
Eerfame Vrome.
WY hebben goedgevonden UL. bekent te maken, dat het^aan UL faculteit en vryheid word gelaten, om by verfterv of t'fpk vin UI ieaenwoordigen Predikant, een ander Leverirek van UL. jegens°° B fa Traflement van 100
Tw/'af als?dtïSn eÏfogl. 'sjaars te verminleren foal/uL na de convenientie der middelen, ten dien einde ïdaa? gedeftineert, convenabelit fullen oordelen-. En onder des
Eerfame Vrome enz. ut iupra.
'ff^f^^nvm^^^ en Hooglcarfpd.
Eerfame Vrome.
VV/Y hebben goedgevonden ^^^'Aff W Predikant, die in UL. PI aai ie bero^lho.inge van Trac„og, worden, van eben tyd af, °;«J«™f„dg f„ „aten
W^ÖVrf^V^o^ * «behoren
fal worden gedepefcheert. Waar meede enz.
(Onder ftond) ^ Haringhuifen.
Re-



I. Boek. C. Dérêb" Titel. 9t~ H. Refolutie. verbeetering: van het Traclement der
Predikmts Weduwen door de Ed. Gr. Mog. Heeren Staaten van Bolland en JVeftvrïesland, genoomen in haere Ed. Gr. Mog. Vergaderinge van den iz tot den zy January 1633.
DE Heeren Gecommitteerde Raden hebben gerapporteert een verfoek van de Synoden, omme verbeetering van het Traclement van de Weduwen, die defelve althans bevinden i65 fterk te weefen, en dat de verhoginge van vyftig ponden jaarlyks. zoude bedragen agtien duifent drie hondert ponden, ende daar neevens geadvifeert, dat de verkoopinge van Landen, fpecleerende tot de Comptoiren van de Ontfangers van de Geeftelyke Goederen Coolwyk en Commerley, mits houdende op de felve foo. veel als de huuren althans fyn uitbrengende ende de verdere penningen van de verkoopinge procedeerende, op 'sLands Comptoiren leggende, de voorfchreeve verfogte verhooginge van vyftig ponden apparentelyk foude kunnen gevonden werden. Waarop nae deliberatie verflaan ende gerefolveert is, de Heeren Gecommitteerde Raden te authorifeeren tot verkoopinge van de Kerkelyke Landen onder de Comptoiren van de Ontfangers Coolwyk en Commeley reflbrteerende, mits op de verkogte Landen foo veel houdende, als de huuren jegenwoordig uitbrengen, en de verdere Cooppenningen op 's Lands Comptoiren aanleggende, en dat daar toe het penfioen van de Weduwen van de Predikanten fal worden verhoogt met vyftig ponden jaarlyks, met fuiken verftande, dat de voorfchreeve Weduwen agt duifent gulden ryk fynde, en geen drie Kinders hebbende, de voorfchreeve verbeeteringe niet zullen genieten, en die twintig duifent gulden ryk zyn geen verbeetering fullen trekken, felve niet de vyftig ponden de Weduwen in 't gemeen voor deefen toegelegt, (a) in regard van die geene, die hier na Weduwen fullen worden, (b) , (V) Het Traétemeiit van hondert gulden is aan alle Weduwen vau Predikanten fonder eemg onderfcheid van derzelver gegoedheid, door hun Ed Gr. Mog toegeftaan by eene Refolutie van den 15 Fehruary 1776. welke op zvn nlnts 71I
: O) Syn. AS. N, Holl. an, 1633. Art. 19.
N Extract



^3 Supplement
G* Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Fereenigde Nederlanden, toeftaande een jaar van gratie voor de Weduwen der Tredikanten a mits vervulling der vacatuuren.. Den 14 Oüober 1660»
IS gehoort het Rapport van de Heeren van Braeckel, ende andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de faaken van de Meyerye van 'sHertogenbofch ende Landen van Overmaze, achtervolgens derfelver Refolutie van den achtilen deezer gevifileert ende geëxamineerd hebbende de Miflive van den Raad van Staate, gefchreeven alhier in den Hage den dertigften September laatftleeden, houdende tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den acht en twintigfte derfelve maand, advis op de Requefte van de Claflis tot Maaftricht, verfoekende dat de Weduwen der Predikanten voortaan mogen biyven genieten het geheele jaar van gratie, daar in haare Mans zyn geftorven
Nog geëxamineerd de Requefte van de sefpektive ClafTen in de voorfchreeve Meyerye meede 't felve fubjecl concerneerende.
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevonden en verftaan, dat by, affterven van een Predikant, nalaatende eene Weduwe, dezelve zal trecken het vierendeel jaars Traktement daar in de Man zal weezen geftorven* ende dan noch een geheel jaat gratie, eer dat een ander werde beroepen, mits dat die van het Claffis de vacante plaatze waarneemen by beurten, tot reedelyken koften van de Weduwe uit het voorfchreeve jaar Traktement,
II. Refolutie van de Staaten van Holland, raa¬
kende de Weduwen der Predikanten. Den 7 Augustus 1698.
BY refumtie gedelibereert zynde op het advis van de Heeren ;. haar Ed, Groot Mog. Gecommitteerde Raaden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der felver Appointement commifforiaal van den z6 Maart laatftleeden, geëxammeert de Requefte by de Gedeputeerden van de Synode van Zuyd-en NoordBolland'aan haar* Edele Groot Mog. geprefenteert, houdende, dat



I. Boek. C. Derde Titeu ^
fy haar verpligt vonden om volgens den laft aan haar gegeeven by de voornoemde Synoden, met alle fchuldige eerbiedigheid aan haar Edele Groot Mog. voor te draagen het ootmoedig verfoek van de Weduwen der Predikanten, aangaande de egualifatie der Traftementen dewelke door haar Edele Groot Mog. haar na de dood van haare refpedive Mans waren toegelegt.
Is goedgevonden en verftaan, dat de diftinclie van de Weduwen van Predikanten, die tuffchen de agt duifend guldens en twintig duifend guldens gegoed zyn, fal koomen te cefteeren, en dat vervolgens en indiftindelyk aan alle Predikants Weduwen, die beneeden de twintig duifend guldens gegoed zyn, het zy defelve Kinderen hebben, of niet, fal werden toegeleid een Penfioen van honderd guldens 'sjaars, behalven aan de Weduwen van de Predikanten, die uit eenige Stads Kaften, of uit der zeiver Kerkelyke Goederen meer als honderd guldens 'sjaars koomen te trekken ; en dat haar Edele Groot Mog. Refolutie van den 8 April 1659 fal blyven in fyn volle vigeur, (a) O) Kerk. PI. Boek II. Deel p. 376.
G. R. Refolutie van Heeren Gecommitteerde Raaden
betrekkelyk het Jludeeren van Predikanten Kinderen zoo op de Triviale Schooien en Academie te Leyden, als door hunne Vaders onderweezen wordende. Den 3 December 16x5.
/^Edelibereerd zynde op het tracteren van Predikanten, die haVJT re Kinderen ter Studie houden, Is verftaan ende gerefölveert, dat van nu voortaan niemand van Predikanten meer op het Tradement van 't Landt ter Studie zullen mogen houden, als eenen Zoon, ende dat de Predikanten in de Steden zullen moeten hebben vier, ende ten platten Lande twee Kinderen ende daar over: een Zoon die zy ter Studie zullen willen houden, fal ten mmften oud moeten zyn thien jaaren, hebbende goed teftimomum van zyne capiciteyt; voorfz. Kinderen fullen worden gegeeven tot fubfidie van haare Studie foo lange zy zyn in de triviale bchoole, dertig ponden tot xl. grooten 't pont 'sjaars, ende foo wanneer zy zullen gaan in de Univerfiteit van Leyden, fal haar
N x trade-



ï.00
Supplement
-traflement fulks verhoogt worden als naar het progres van hare Studie, ende hare capaciteit bevonden zal worden te behooren? doch niet exeederende zeltig ponden.
G. R* Refolutie van Heeren Gecommitteerde Raaden v betrekkelyk het vorige. Den z Maart 1645.
IS geleefen haar Ed. Mog. Refolutie van den 3 December des jaars lóiy aangaande de fubfidie ter faake van de Predikanten Kinderen, dewelke op de Studiën in de triviale Scholen, ende vervolgens op de Univerfireyt worden gehouden; ende is naer deliberatie goedgevonden ende gerefolveert, dat ten aanfien van de voorfz. Predikanten Kinderen dewelke ter Studie werden gehouden op-de Univerfiteit tot Leyden, fal worden toegedaan de fomme van -zedig ponden tot veertig grooten jaarlyks, ende dat tien tyd van fes jaaren alleen gedurende, ten waare om reedene by haar Ed: Mog. anders werde geftatueert, ende behoudelyk dat het felve fubfidie van jaare- tot jaare onder behoorlyke atreltattefal worden verfogt; dat ook by die van de Finantie in de Ordonnantiën dienthalven te depecheren fal werden uitgedrukt, voor \ hoeveelde jaar het felve zal welen toegeltaam.
fe, R. Refolutie van Heeren Gecommitteerde Raaden,, als, vooren.. Den 9 February 1650.
IS- nader gerefumeert de Refolutie op den 2 Maart des jaars 1645 genomen, aangaande het fubfidie van den Lande te geven..aan de Zoonen van de Predikanten op de Univerfiteyt rot Leyden ter Studie gehouden, by de voorfz Refolutie gefieit tot ieilig guldens jaarlyks, ende geduurende den tyd'van ies jaaren fonder meer; ende is daar op naer deliberatie' goedgevonden en gerelol; veert,'dat van nu voortaan het voorfz- fubfidie niet zal worden toegeltaan aan de Zoonen van Predikanten dewelke naar derfel ■ veroveriyden op de Studie tot Leyden ais vooren worden gehouden; < maar alleen "aan fodanige, dewelke gsduurende het keven" van de Predikanten aldaar, gebragt zyn, in weikers regart het %oorfz fubfidie gedurende, den geitelden tyd' van fes 3 wen lal - i morden geconiinaeen;.



T. Boek. C. Derde Tïtel; ioi G. R, Refolutie van Heeren Gecommitteerde Raaden,.
over het voorïge onderwerp. Den 16 February 1651.
NWgezien en geëxamineert zynde de Refolutie van Haar Ed. Mogende van den 3 December des jaars 1615 aangaande de ordre van de Predikanten Zoonen by defelve in Studie onderhouden wordende ende de fubfidie, dewelke daar toewegens den Lande worden gegeeven.
Is nae deliberatie daer op verdaan, dat de meeninge van de voorfz. Refolutie zodamg is, ende voorts aen fal worden genomen, dat aen yder Predikanr maar voor eenen Zoon tefïens het fubfidie by de voorfz. Refolutie gedecreteert, fal worden gegeeven, blyvende het vorder contenu van defelve Refolutie in volkomen vigeur.
G. R, Refolutie van Heeren Gecommitteerde Raadenr
als vooren. Den 1 Maart 16 $1.
ZYnde gerefumeerf Haar Ed. Mogende Refolutie van den 3 December des. jaars 1615-, aangaande de fubfidie voor de Predikanten ter zaake van derfelver Zonnen in Studie. — Is daar op nae deliberatie verdaan ende gerefolveert, dat blyvende' defelve Refolutie in haar vigeur, de Predikanten hare Kindereo felver zuilen mogen iniirueren, mits dat zy luyden t'elkens fubfidie verloekende een teüimonium van eenig Keélor dei*?r Provin-cfe futkn- overbrengen', aang-iende derfelver bequaemheyt en pro-greden.
G. R. Refolutie van Heeren Gecommitteerde Raaden
Ut nadere explicatie.van J:et voorigen. ...Den 8 No*-vc;nber i6yx,
ONtftngen eene Miffive van Johan Sücher, Ontfanger Generaal' van de Kerkelyke Goederen ende InkomUen van den Lande eefchreeven rot Delft den z3 July laatftleden,. behelfende desiel y.s oengt en advis op de RequeÜe aen Haer Edele Mogende'
. & over--



loi Supplement
overgelevert, by ofte van wegen de Gedeputeerden van de Synodus van Zuyt-Hollant, daar by fy veifoeken, dat fonder onderfcheyt aan de Predikanten Zoonen mogte worden geaccordeert het fubfidium van dertig guldens, die in de triviale Schooien foude zyn ende van zeftig gulden, die op de Accademie foude worden gehouden, het zy dat haer Oudets noch in het leven waren, ofte nae dat defelve beyde ofte een van haar overleden mogten 2yr]i Waarop fynde gedelibereert, is goedgevonden ende veritaen, dat fonder onderlcheyt aen den Predikanten Zoonen, die haar Vader ofte Moeder in het leven hebben, fal worden toegelegt, foo als haar wort toegelegt by deefen, de fubfidien van dertig gulden jaarlyks, voor de geene die in de triviale Schooien fullen zyn, alleen den tyd van tien jaaren voor yder van defelve gedurende, wel korter maer langer niet, mits dat zy ook den ouderdom van tien jaaren fullen moeten hebben bereykt,ende ingevalle, het fy by haar Vaders ofte Moeders leeven, ofte ook wel daer naer op de Univerfiteit toe Leyden gehouden mogten worden, omme aldaer haare Studie te voltrekken, de fubfidien van feftig gulden jaarlyks, ten langften voor den tyd van fes jaaren, mits dat zy zullen moeten exhiberen behoorlyke Atteftatie van een van de Profelloren van de voornoemde Univerfiteit daar onder zy effe&ivelyk ftudeeren ende Collegie houden, in dien ver» {lande nogthans, dat alle het gunt voorfchreeve itaat alleen plaatfe fal moogen hebben in het reguard van één Zoon der gemelde Predikanten tefïens ofte te gelyk.
En zal van deeze gegeeven worden Extract aan den voorn. Ontfanger Generaal Slicher, de voorn. Gedeputeerden van de gemelde Zuid-Hollandfche Synodus, den Gommis, en den Boekhouder van de Finantie, omme te dienen tot haare narichte.
NB Aan twee Zoonen van Predikanten teffens is die fubfidie van fnp- o- o en ƒ60- o- o toegeftaan, d. 12 July 1735 en 23 April 1762 zoo als op die jaaren bly ken sal.
Re-



I. Boek. C. Derde Titel. 103 H. Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by de Gecommitteerde Raaien zyn gelaft ordre te fielten op de wanbetaalinge van de Predikanten binnen de voor/%: Provincie. Den 17 July 16$7.
ZYn ter Vergaderinge binnen geftaan extraordinaris Gedeputeerden van de ZuydhollanJkhe Synode, jeegenwoordig by permiffie, en op amhorifaüe van Haar Edele Groot Mog. tot Delft vergadert, en hebben gantfch ernltelyk gedoleert over de wanbetaalmge der Tradememen van de Bedienaaren des Goddelyken Woords binnen deefe Provincie, en fpecialyk van die in den Lande van Voorne en van Putten, met ferieus verzoek van prompte remedie, exhibeerende ten zei ven fine zeekere Requefte van die van de voorfchreeve Synode, aan Haar Edele Gr. Mog geaddrefleert, en door den Praefes, Afleilbr en Scriba geteekent
Waar op gedelibereert zynde, is verftaan en gerefolveert, dat de Heeren Gecommitteerde Raaden zullen worden verzogt en gelaft, gelyk dezelve verzogt en gelaft worden by deezen, promptelyk zood.an.gen effrdiven ord;e te «ellen, en alzulken efficacieufen voorziening te doen, dat de voorgeroerde agterftaüen ten allerlpoedigiten voldaan, en voor het toekoomende diergelyk verloop geprevenieert worden; en in gevalle daar toe booven de voorfz generale laft nog eenige nader en fpeciaalder authorifatie,, ot eenig particulier confent zoude moogen weezen gerequireert, dat zyluidfen in zulken cas aan. Haar Edele Groot Mog. ten fpoedsgften willen dienen van voorflagen en expediënten, waar door op nader authorifacie en fpeciaal confent als booven, de voorgeroerde Haar Edele Groot Mog, gantfeh ernftige intentie geconlequeert, en ten effede gebragt mooge worden.
R.v.S. Extrad uit de Refolutien van ~de Ed. Móg,
Heeren Raden van Staate der Vereenigde Nederlanden, Predikant C. Cofiins te Helmond vry van Verkonding. Tien 23 Otïober 1^9. /^Ehoord rapport van 't geene de Heeren GecommitteerdeV-I hebben gefproocken met de Regeerders van Helmont, ende den Predikant aldaer Corneiis Coftius, over dequseftietuücnen haer ontftaen, ende. alhier hangende, daarinne hei heb-
besai



t0q Supplement
%en getracht te accordeeren, te vergeefs, dan lieten 't felve ter dispofiiie van Haer Ed. Mog.; Is by den Raedt daer op gelet, ende na deliberatie goetgevonden te verclaren, dat de voorfz: Predikant van de betalinge der Verpondinge van de Huyfinge die hy bewoont fal vry fyn, als oock van de betalinge der Beden, maer belangende de Impofuien op de Confomptien, dat hy die voortaen neffens andere Ingezeetenen, fal hebben te betalen; compenferende de coften over defe quseftie gevallen om redenen daar toe moveerende.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, geampheert
het drie en veertig [ie Artieul van het Reglement omtrent de reifen der Predikanten, Secretariffen, XSc. *L\e;t iz Augufty 171J.
BY refumptie gedelibereert zynde op het rapport van de Heeren van Heekeren tot Barlham, ende andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken van de Finantie, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der felver Refolutie commiftoriaal van den 14 Juny laatftleeden, met en nevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van Staate en des Generahteits Reekenkamer, geéxamineert, &c. &c. &c. .
Dat vo rts in het generaal valtgefteld fal werden, loo als vaitgefteld werd mits deefen, dat het drie en veertigfte Artieul van het laatfte Reglement in foo verre fal werden geampheert, dat wel de Predikanten, Secretariflen ende Amanuenfen, wanneer die na huis keeren voor het einde van de Commiftie, de te rugreiie moeten doen op haar eigen koften, maar dat de onkoften van de jeifen van anderen in der felver plaatfe koomende, aan deielve ot aan de MiniÜers goedgedaan fullen worden.
En fal lixtraa van deefe haar Hoog Mog. Refolutie gefonden werden aan den Raad van Staate en des Generahteyts Reekenkajner, om te Ürekken tot der felver narigtinge.
II. Bui-



i. Boek. C. Derde Titel. iOf
II. Buiten 'sLands.
G, Refolutie van de Staaten Generaal, raakende
het beroep en onderhoud vajt een Predikant en Schooimee fier in de Gereformeerde Gemeente te Borfchet. 'Den 4 September 1709.
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van den Kerkenraad der Hoogduitfche gecombineerde Gereformeerde Gemeente van Borfchet en Aken, houdende, dat de Godsdienft door de voorzorge van Haar Hoog Mog. binnen Borfet was herfteld, en door Haar Hoog Mog. Gedeputeerden, de Heeren van Steenbergen en van der Pot, was geintroduceert, en by provifie op derzelver ordre door den Predikant Hanfteyn van Vaals, tot Mey laatftleeden alle veertien daagen was bedient geworden, tot dat een Predikant zoude zyn beroepen; dat zulks niet alleen voor gemelden Predikant, vermits deffelfs hooge jaaren en zwakheeden, zeer bezwaarlyk viel, maar dat ook daar door de Gemeente niet na behooren alle Zondagen was bedient geworden, dat daaren ■ booven nu onlangs op ordre van den Raad van Staate aan den voornoemden Predikant Hanfteyn was gelaft, zich uit Aaken na zyne Gemeente tot Vaals met 'er woon te begeeven, om aldaar zyne eigene Kerke alle Zondagen te bedienen, het geen hy ook aanftonds hadde nagekoomen; dat de Supplianten zich daar door nu geheel en al van den Predikant gefruftreert vonden en de Sacramenten niet bediend, nog de Jeugd in de fondamenten van de Religie konden geinftrueert werden; verzoekende, om reedenen in de voorfz. Requefte geallegeert, dat Haar Hoog Mog. aan de Supplianten gelieven te vergunnen, het beroep van een eigen Predikant en Voorleezer, en haar ten dien einde toe te leggen zoodanig fortabel traclement, als Haar Hoog Mog. zouden goedvinden, dat zy Supplianten na haar vermoogen het fupplement tot derzelver volkoome Traclement zouden bybrengen, op dat zy mogten blyven in de poftëffie van de voorfz verkreegene Privilegiën, teegens den aanftaanden vreede, en dat aan haar Supplianten daar toe het noodige despice of permiflie tot het doen van een beroep mogte vergunt worden,
O Waar



io6 Supplement
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat de Supplianten zullen werden geauthorifeert, om drie bequaame Perfoonen aan Haar Hoog Mog. voor te flaan, om een van dezelve door Haar Hoog Mog. tot Predikant aldaar verkooren te werden; en dat tot onderhoud van zoodanigen Predikant van wegen den Staat jaarlyks zal werden betaalt drie hondert guldens, en voor een Schoolmeefter honderd guldens, daar by de Supplianten het overige zullen moeten bydoen; dat om het fonds tot de voorfz vier honderd guldens te vinden, de eerfte Canonifyen in de maand van Haar Hoog Mog. te Maaftricht vacant vallende, daar toe zullen blyven geaffecleert, om van het provenu van dien zoo veel penningen ten Comproire van den Ontfanger Generaal gebragt re werden, dat de voorfz fomme uyt de intereilen jaarlyks zal kunnen werden betaalt.
G. Extraót uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereent2.de Neederlandefij een Kerkenraad te formeeren te Akenj Borfchet en Vaals. Demj April 1720.
ÏS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van de Voorftanders van de Gereformeerde Gemeente onder het Kruis tot Aken; hnudende,. dat de Supplianten op den 13 December 1719 aan haar Hoog Mogende Requefte hadden geprssfenteerd, ten einde de Kerkenraad van Vaels, voor het tegenwoordige beftaande uit vier Leeden, waar van de eene was de Oom, de tweede de Swager,.de derde de Broeder van de Stadhouder van Vaels, en de vierde deszelfs Procureur, of Bediende van 't Officie, in 't vervolg als van ouds foude werden gecomponeerd uit fes Leeden, waar van vier uit Aaken, en Borfet, en twee uit Vaals, foude weezen, immers en in allen gevalle dat het felve by de aanftaande beroepinge provifioneelyk mogte plaats hebben, gelyk fulex by de-vorige beroepingen van de Predikanten Wenningius, Hahnftein en Brant was gepraétifeerd; geweeft, welke Requefte door haar.-Hoog Mog. gefteld was geworden ïn handen van den Dros-
faercL



I. Boek C. Derde Titel. i07
faerd van Dalem, ofte in deszelfs abfentie aan fyn Stadhouder om haar Hoog Mog. te dienen van berigt; dat het voorfchrevé* berigt tot nog toe met was ingekomen, ende Supplianten zig onderwylen van de bedieninge van een Predikant gepriveert bonden; verfoekende andermaal haar Hoog Mog. favorabele dispofi. tie, m conformité van de Conventie gemaakt tufTchen de Gecombineerde Gemeentens van Vaels, Borfchet enAken, omtrent haare verichillen, en fulcx wel ten overüaan, en op approbatie der Heeren haar Hoog Mog. CommiilariÜen Decifeurs op den 4 Odober i7ïo, de voorfz Requefte annex, uit kragte van haar Hoog Mogende lpectaale authorilatie van den 2 September 1710
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevonden en verdaan, dat de Conventie gemaakt tot Aken den 4 April 1710, met approbatie van de Heeren haar Hoog Mog. Commidariiien Deciieurs, tuüchen de Gecombineerde Gemeentens van Aken, Vaels en Bor icnet, fal werden geconfirmeert, foo als dezelve geconfirmeerd werd mits deezen, en dat dien conform in de Kercke te Vaels, de Kerkenraad fal werden gecompofeert uit een Ouderlin* en Diacon uit Vaels, een Ouderling en Diacon uit Aken, en°een Ouderling en Diacon uit Borfchet, en dat den verderen inhoud van de voorfchreeve Conventie fal werden geobferveerd
En werd hier meede ingetrokken haar Hoog Mog, 'Refolutie van den 3 November 1713. 0 ö
G. Extraét uit bet Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Veree* uigde Neederlanden, raakende de Gereformeerd* Kerk van Borfchet. Den 1 April i?m
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van de Moderat res en \ihtatores des Claflis van Maaftricht en Landen van ') ermafe houdende, dat zy geinformeert waren dat den P.<uffelvken Nuntius te Ceulen hadde kunnen goedvinden aan de Abdide van Borchet aan te fchryven, dat zy den Predikant en Voorlezer (met haar Hoog Mogende approbatie aldaar aangefteld) van
O z daar



ïo8
Supplement
daar foude doen vertrekken, de oeffeninge van den Gereformeerden Godsdienft daar beletten, het Predikhuis haar afneemen, en verder verbreeken, of dat by weigeringe van fulcx, hy Nuntius haar foude doen depoffideeren; verzoekende om reedenen in de voorfchreeve Requeüe geallegeerd , en ten regarde dezelveGemeinte onder het opfigt van het voorfchreeve Claffis door haar Hoog Mogende ftond gerangeerd te worden, dat haar Hoog Mogende die voorfieninge geliefden te doen, dat de voornoemde Predikant en Voorleezer daar ongemolefteerd mogten blyven, deGereformeerde Godsdienft, fonder verhinderinge geoeffend, en het Predikhuis daar toe met ordre van haar Hoog Mogende opgetimmerd, op een Territoir door derfelver Wapenen geconquesteert, ongefchonden befchermt mogten worden.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verdaan, dat Copie van de voorfchreeve Requeüe gezonden zal worden aan den Generaal Dopff, ofte in fyn abfeotie aan den Officier te Maadricht commandeerende, en den zei ven -aangefchreeven, dat hy de voorfchrevé Kerke,- Predikant en Voorleezer by de oeffeninge van den Gereformeerden Godsdiend, door alle lagte en bequaame middelen ,■ en- wanneer die niet helpen moogen, door de llerke hand zal maintineeren, ende dat hy van deeze haar Hoog Mogende ordre ten fpoedigfte kennifle fal geeven aan de Abdifle van Borfchet voorfz, ende haar infinueerett dat haar Hoog-Mo* gende verWagten, dat zy de ordre van gemelde Nuntius te Geulen in deezen niet fal hebben te" executeeren, of dat alle dë fchaade ende ongemack, die aan de Kerke, Huizinge, Piedikaoty' Voorleezer, ofte andere, ter faake van de oeffeninge van den Gereformeerden Godsdienft aldaar, mogten worden aangedaan, fullen ver haaien aan haar, ende aan het Kloofter te Borfchet, ende die tot haaien lafte doen repareerem
g* ' Extract uit her Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenigde- Nederlanden3 raakende de Gereformeerde Kerk van Borfchet. Den 4 December 171-3. j^flrNtfangeir- een Miflive van den Agent Chardinel, van dato ■WW den ito dezery geaddrefleert san den Griffier Fagel, kennifle
gveven-



I. Boek* C. Derde Titel." 109
geevende van een Mandament van fyne Keizerlyke Majefteit; waar by de exercitie van de Gereformeerde Religie te Borfchet verbooden werd, ende geordonneerd het afbreeken van de Kerke binnen twee maanden na de infinuatie.
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevonden ende verdaan, dat den Generaal DopfF, Gouverneur van Maedricht, fal worden aangefchreeven, dat hy hem op de geleegendheid van de voorfz, fake fal informeeren, en fulx foodanig bevindende, aan de Abri illë van Borfchet bekend maken, dat haar Hoog Mog. mei leedweezen verneemen, dat aan die van de Gereformeerde Religie te Borfchet op nieuws gedreigd word moeyelykheid aan te doen, dat haar bekend is, in wat voegen de Kerke aldaar is .geformeerd ende daat onder de protectie van haar Hoog Mogende, dat haar Hoog Mogende van intentie zyn haar gegeeven protectie temain» tineeren, dat derhalven fal moeten bezorgen, dat noch aan de Kerke, noch aan die van de Gereformeerde Religie in de Kerke te Borfchet eenige moeyelykheid werde aangedaan, of dat haar Hoog Mogende genoodfaakt fullen weezen daar tegen foodanige mefures te neemen, als zullen vinden te behooren, ende voor eeril te beginnen met het aandaan van de Goederen aan de Abdye van Borfchet onder het Gebied van den Staat competeerende, om daar aan te verhalen alle de fchaade en moeyelykheeden, die aan die van de Gereformeerde, Religie, ofte de Kercke te Borfchet onverhopentlyk fullen werden veroorfaakt; en dat hy Generaal DopfF, de, voorfchreeve Kercke, en die van de Gereformeerde Religie te Borfchet foo veel doenlyk fal maintineeren ; dat voorts de Ontfangers van de Geeftelyke Goederen in de Landen van Overmaze fal worden aangefchreeven, haar te informeeren, ende haar Hoog Mogende foo ras doenlyk te berigten, hoeveel, ende wat goederen ofte inkomften de Abdye van Borfchetin de Landen van Overmaze bezit.



*ro
Supplement
G. Extraél uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenig, de Neederlanden j raakende de Walfche Kerke te Haudimont. Den i Mey 1711.
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van de Conducteurs van de Walfche Kerke te Haudimont, in het Land van Limburgh, klaagende over de groote opfchuddinge en infolentien op den eerften dag van PaefTchen jongftleeden teegens haar ondernomen ; verfoekende haar Hoog Mogende protectie, ende daar toe haare orders aan den Commandant van Limburgh, ende aan die van andere naby geleegene Piaatfen»
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevondenen verftaan, dat de Officieren, commandeerende foo te Maaftricht als te Limburgh, fal werden aangefchreeven, dat zy die van de Walfche Kerke te Haudimont, met alle het geene daar toe behoord fullen protegeeren, ende in cas van eenig geweld ofte infolentie de ftercke hand daar toe gebruiken, ende aan den Heer ofte Schout te Haudimont voorfchreeve, laaten aanfeggen, dat hy fal hebben forge te draagen dat geen diergelyke tumulten ofte infolentien meer komen te gebeuren, ofte dat haar Hoog Mogende de ongemakken daar van komende, teegen hem, ende teegen de Regenten aldaar fullen verhaalen.
G. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mog. Heeren Staten Generaal der Vereenigde Needer landen 3 raakende de Walfche Kerk te Hodimont. Den 27 July 1712.
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van de Conducleurs van de Walfche Kerk tot Hodimont, Lande van Limburg, houdende, dat niettegenftaande haar Hoog Mogende Refolutie van den 1 Mey 1711, Copielyk neevens de voorfchreeve Requefte gevoegd, ende de protectie die haar Hoog Mogende by de voorfz Refolutie aan de Supplianten hadden geaccordeerd, teegens de quaadwillige Roomfch-Caiholicquen van den voornoemde Lande, het egter op nieuws gebeurd was, dat Pafcal Cioflet (teegens



L Boek C. Derde Titel; ni
gens dewelke zy Roomfch-Catholicquen reeds twee jaaren cre>e'. den, een oproer hadden verweckt, uit haat om dat hy Cloftet de Gereformeerde Religie omhelsd hadde) weinig tyds te vooren door de voorfchreeve Pausgezinden bykans dood was geflaagen, breeder blykende by de Memorie neevens de voorfchreeve Re. quefte gevoegd; verfoekende zy Supplianten haar Hoog Mogende
PéTcmrLeen f ^ T ^ ^genwoordige CoinJS
ztdLtnb'en'ïê »k de f*
datWConie Pvietlibere7l 2yndei5 is g°edgev™den en verftaan , dat Gopie van de voorfchreeve Requefte en bygevoegde Memo
ïl'rf T^" "f1 W0TdeVan de Officieren, commanderende To0 te Maaftricht als te Limburgh, ende dezelve aangefchreeven dat
dL10vfnHhaar,Ho°g M°^e Refo!utie%an den 'Mey des voorleeden jaars, die van de Walfche Kerk te Haudimont, mee alle het geene daar toe behoord ,fullen protegeeren, end^incasvaQ
fen' L1^initT di, daar te§en ***** mogen wor-
tZ'J, eAie han? teJeenen' ende te gebruiken, om fulx te
lil i fnfC d6n HeCr, °fte den Schout van Haudimont nogmaals te laaten aanzeggen, dat hy fal hebben forge te draden,dat geen d.ergelyke geweld ofte infolentien meerder komen gepleegd
fchuldig fyn, behoor yk onderfoek te doen, ende de fchuidiFe te doen corngeeren, of dat haar Hoog Mog. genoodfaakt fullen fyn de ongemakken daar van komende f teegen hem ende teegen de Agenten aldaar te doen verhaalen.
G. . Refolutie van de Staaten Generaal\ waar by aan de Gereformeerde Ingefietenen van Gehmen, voerden tyd van twee jaaren, werd toegelegt de 'fomme van óoo guldens jaarlyks, tot onderhoud van een Predikant en een Schoolmeefter. Den 30 Juny 1703.
M« het™PP™ V3n de Heeren van Effen, ende andere hdar Ho°S Gedeputeerden tot de zaaken van-de Finan*
tieOi



ILX
Supplement
tie, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van derzelver Refolutie commifloriaal van den negen en twintigften der vo Drieede maend Mey, geéxamineert de Requeüe van een menigte Ingezeetenen van de Heerlykheid Gehmen ten eenemaal geënclaveert aan het Bisdom Munüer, zynde van de waare Chitüelyke Gereformeerde Religie; verzoekende, om reedenen in de voorlz Requeste eeéxprimeert, dat haar Hoog Mog. geliefden aan de Supplianten tot de exercitie van de gemelde Religie toe te leggen zoodanige jaarlykfche fomme van penningen, als zouden oordeelen tot het onderhoud van een Leeraer noodig te weezen.
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan de Supplianten voor den tyd van twee jaaren zal worden toeeeleyd, zoo als haar toegeleyd word mits deezen, de fomme van fes honderd guldens jaarlyks tot onderhoud van een Predikant en een Schoolmeefter, en dat Anthoni van Hardenbroek, Ontfanger van de Regten betaald wordende voor Oftroyen om te tefteeren van Goederen in Vlaenderen geleegen, zal worden gelaft, zoo als hv eelaft word mits deezen, om de voorfz tweemaal fes honderd guldens uyt de voorfz penningen van zyn ontfang te bet aal en, veder half jaar drie honderd guldens, zullende de voorfz betaalinge aan hem in reekeninge worden gevalideert, en dat over de continuatie van 't voorlz penfioen na expiratie van de twee jaaren naader gedelibereert, ende daarop favorable reflectie gemaakt Zal worden, (a)
Ca) Dit zelfde Penfioen van ƒ600.0-o is den 20 Auguftus 1709 aan die Kerk
t0?7ioais'dit Tradtement reeds geftelt en geaccordeert ter fomme van 500 guldens gelyk ook 17 Juny 1721, andere Refolutien zyn ons hier omtrent met voorgeKoomen. —-
G. Extrad uit het Regifter der Refolutien van de
IJo'g Menende Heeren Staaten Generaal der Vereenig' de Neder tan d tn, met opzicht op de Gereformeerde Rerk te Hamburg. Den 3 Juny 1697.
IS gehoord her rapport van de Heeren van de Lier, ende andere haar Hoog Mogende Gedeputeerden tot de buitenlandfche zaaken, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van derfelver Refolutie commilioriaal van den 19 der voorleeden maand,
geëxa-



i. Boek. (_\; Derde Titel. mj
geëxamineerd de MifTIve van Burgemeefteren ende Raad der Stad Hamburg van dato den elfden daar re vooren, condneerendede reedenen van bezwaar die zy vermeinen te hebben, ojShct xim
rioog Mogende Kefident Kuyften begonnen in den Tuyn agter fyn Huis, om naderhand gebruikt te worden tot de exercitie van den Gereformeerden Godsdienft, ende de interdidie diezvhebben gedaan, zoo aan Libert Wokers, op wiens naanfL S
Ce" *iSSé™^ get0gts " ove^d-genralfaanderMeesw^k^rd'roVM: vTareV^"0^ h6bbende' °m ™ he£ Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verft*™
?h«J. m-/? , H°°g MoSende den inhoude van de voorvonden6 je "Ddjgtelyk hebbende geëxamineerd, hebben be. vonden, da de reedenen waar op de voorfchreeve interdi«i> werd gefondeerr, voornamentiyk hier inne beftaan inteid^ie
üerltelyk, dat volgens feekere Ordonnantie van den iaare _6_a het geen Vreemdeling geoorloofd foude weezen, eenige Huyfen ofte vafte Goederen binnen de Stadt van Hamburg te bezkten
Ten anderen, dat de Evangelifche Luterfe Rdigie alleen in de Stad gepermitteert zynde, het aan een publicq 8Minifter nier
exerceeren, als private voor fyne Familie ende Domefticqu-n ende vervolgens met om voor de publycque exercitie eeHui. „ bouwen: ende emdelyk, dat het felV opfchuddinge endeTnge! ?n /'n »er,Gemeen ZOude kunnen veroorfaaken, tegen enfe
harde^^oce?urer? va"her^n hadden gewenfcht, dat de
narae troceduren, dewelke zeedert ecnigen tyd binnen Hambnra
?rmfe1r RHil1egen ^ geef'die »e ^" » de Ge?? ^rrneerde Religie, wat meerder waren gematigd geweeft, ende
3 lfr ,Kerke te g»*n, het welke veele dikwils ongeleeaen ende veeltyds onmogelyk is; ende dat vervolgens ook haaf
p Mo!



I14 Supplement
Mogende Minifters aldaar met hare Familien end^ Domeftkqueft geleegendheid hadden kunnen hebben, om haren Godsdienft ba nen de Stadt buiten haare Huifen te oeffenen, maar dat haar Hoog Mog. van tyd tot tyd met leedweezen hebben vernomen, dat ter ooïfake van de voorfz harde Procederen fulks niet langer heeft kunnen gefchieden, ende dat zy derhalven genoodfaakt fyn geworden om hare Minifters niet fubjeft te laten, om aliyd buiten de Stad te moeten gaan, ofte ontfet te weezen van de bedieninge van Gods woord ende de Heyhge Sacramenten op de wvze alhier gebruikelyk, haren ordinaris Minifter te authonfee7el, om de Gereformeerde Religie, zoodanig als die hier te Lande met publicque authoriteit geleerd ende gepredickt^ word, in fyn Huis te doen exerceeren; dat het zelve de oorfaak is waarom haar Hoog Mogende jeegenwoordigen Refident Kuyften, het Huis waar in hy woond, heef?gekogt, ende daar in anders geen bequaame geleegendheid hebbende, van voorneemen is «n pUatze hV den Tuynfagter het Huis te bouwen, om daar in de Gereformeerde Religie voor haare Hoog Mog. Minifters, haare Famthen en Domefticquen, ende die geene die boven dien daar zouden mogen komen te laaten oeffenen, ende dat hy daar over met een Meefter Timmerman heeft gecontradeert.
Dat haar Hoog Mogende niet konnen zien dat dit aldus begonnen fynde in der ftiUe, om zoo veel minder aanleydingetot onfchudd nge te geeven, aan die geene, die met al te veel diift degens■ d", Gereformeerden zyn ingenomen, aan de gemelde MaPiftraat. heeft mogen geeven eenige wettige reedenen om haar daar f ver zoo zeer te bezwaaren, ende een zoo ver uithende interdie-
lieWandt°dat zoo veel aangaat de Ordonnantie van den jaare 16U. volgen* dewelke het niet geoorloofd zoude wezen aan Vreemden om Huyzen ofte vafte Goederen binnen Hamburg m eigendom ?e befitten, haar Hoog Mogende niet fullen aanroeren hoe verre iofan "ê Ordonnantie geoordedt zoude kunnen werden ongegrond te wezenTn opzigte van vreemde Potentaten ende Staten, ende v_n^ haare ^ de Stad van Hamburg tn goede
v undichap en correspondentie leevende, ende of de "undfcbap, Traflaten ende .Comraften, intercedeerende tuffchen andere Mach-



ï. Boek. C. Derde Titel.
lij
ten ende de Stad van Hamburg, ende weederfydfche Onderdanen, foodanige exclufie met recht toelaaten, maar dat het kennelyk ende notoir zynde dat de voorfchrevé Ordonnantie nooit foodanige plaatze heeft gegreepen, of andere Potentaten hare MiniÜers ende ook andere Particulieren, geen Borgers zynde van Hamburg, hebben zeederd dien tyd bezeeten, ende bezitten nog teegenwoordig in eigendom Huyzen ende vafte Goederen binnen Hamburg, .tellende dezelve alleen op den uitterlyken naam van den eenen ofte den anderen Burger, waar van de bewyfen niet difficiel zouden vallen ; dat derhalven fonder haar Hoog Mogende ongelyk te doen, aan haren Refident niet qualyk kan worden geduid, dat hy een Huys by hem bewoond werdende, heeft gekogt, ende in eigendom bezit, obferveerende de forme by andere gebruikt, namentlyk (lellende het felve op den naam van een Borger, gelyk in deezen is gefchied op den naam van Libert Wolters, wiens zake dit niet verder fynde, van de gemelde Magiftraat, ofte iemand anders daar over niet verder zoo als haar Hoog Mogende willen vertrouwen, aangefproken ofte gemoeid zal worden.
Dat belangende de exercitie van de Religie felfs, in het Huis van haar Hoog Mogende Refident, en de plaatze daar toe gebouwd wordende, haar Hoog Mogende niet konnen gelooven dat de gemelde Magiitraat in haar reguard, ofte in opzicht van de Gereformeerde Religie zal willen verhinderen het geen aan andere Potentaten, ende ten aanfien van de Roomfche Religie werd gepermitteerd, ende dat terwyle de Minilters van andere Potentaten ook van de Roomfche Religie binnen Hamburg in haare Huyzen publicque Kerken houden, het zy uit recht ofte conmventie, 'c geene haar Hoog Mogende niet examineeren, roet geen fchyn van bjjlykheid aan haar Hoog Mog. Minifter geweigerd kan worden, dat zy niet op denzelven voet Kerke zoude mogen houden tot oeffeninge van de Gereformeerde Religie waar van haar Hoog Mog. profeffie doen: dat zulks vaftge/teld lynde het niet gecontroverteert kan werden, by gevolge ook ge permitteert moet weezen, een bequaame plaatfe daar toe te mogen bereiden, het fy in het Huis felfs, indien aldaar bequaame geleegendheid is, of in den Thuyn agter het Huis, gelyk by den
p 1 Re*



n6
SUPPLEMÊNT
Refident Kuyftenis begonnen, naardien daar in geenonderfcheidkan? wezen, of de oeffeninge in een Kamer binnen het Huys, ofte in een plaatze agter het Huys gefchied, ende dat dit laatfte aan gemelde Magi(ir?at aangenamer behoord te weezen, om dat de plaatze achter het Huis meer van, de Straate gcëloigneerd zynde, de exercitie van den Godsdienft die aldaar gefchied, te minder aan» iloot kan geeven aan die geene, die buiten reeden haar daar aan, anderfints fouden willen ergeren, dat ook de meerder ofte minder grootte van de plaatze, niets tot de zaake doet, naardemaal: het minder ofte meerder geen verandering in het recht kan geeven.
Dat foo veel als concerneert de geapprehendeerde moeyelykheid voor haare Hoog Mogende Refident, ofte die geene die fy-. nen naam heeft geleend, om het gekogte Huis daar op te laaten te boek ftel'en, haare Hoog Mogende het geene daar van werd gezegd, veel eerder moeten confidereeren als een bedryginge, dan als een goede reeden,, waar om het begonnen werk zoudgr moeten werden geftaakt; dat haar Hoog Mog. dat valt verirouwen hebben van de wysheid ende voorzigtigheid van de gemelde ÏVlagiflraat, dat dezelve alle geweld zullen uetén voor te komen, inzonderheid daar zy dus lange te vooren de middelen hier toe noodig», konnen beraamen, ende in het werk ftellen, ingevalie eenige gegronde reedenen van apprehenfie daar voor zouden mogen wezen.
Dat verders aan de gemelde Magiftraat zal werden gereprefenteert,, dat het voor haar Hoog Mogende zeekerlyk ten uitterften hard zoude vallen, dat haar Minifter in de Stad van Hamburg, erger als de Minifters van andere Potentaten, ende die van de Gereformeerde Religie als de Roomfchgezinden zouden werden, getraéteert, terwyle haar Hoog Mogende niet alleen aan haar zyde de vrundfehap en de goede correspondentie, dewelke tuftchen haar Hoog Mogende en de gemelde Magiftraat, ende beiderfyd^ Ingezeetenen intercedeert, altoos naar vermoogen hebben gefoveert, ende de intereflen van haar en haare Ingezeetenen in veele- geleegendheid hebben bevordert, maar dat zy ook genoegen _>y», daar in aan. haare zyde te volharden, en dat boven dien gemek©. Magiftraat; niet onbekent kan wezep, op wat. wyze haar
HQOg;



I. Boek. C. Derde Titel: tï-yt
Hoog Mogende haar, ren opzigte van die van de Augsburgfche Confefïïe hier te Lande gedragen, dat zy de exercitie van haare Religie tollereeren, ende felfs publicque Kerken aan haar toeftaan, op veele Plaatzen, dat zy daarom ook meynen met reeden te mogen verwachten, dat die van de Gereformeerde Religie in de Stad van Hamburg wat zagter zullen worden gehandelt, ende dat zv uit haat van die van haare Religie, niet erger als de Roomsgezinden bejeegend zullen worden, immers dat aan den Minifter van haar Hoog Mog. niet geweigert ofte belet zal worden een K-rk fot^ynent te houden, het geene in alle Plaatzen daar verfcheydentheid van Religie is, aan vreemde Minifters werd toegelaaten j ende dat zulks te minder aan haar Hoog Mogende Minifter zal: werden verhindert, om dat door de onderlinge Commercie tusichen de ingezeetenen van den Staat ende die van Hamburg, de pretentie van weederfydiche Ingezeetenen over ende weder veel tyds yereifeht werdende, het niet onreedelyk is, dat gelyk de ingezeetenen van Hamburg alhier te Lande publicque Kerckenvinden tot oeffeninge van haaren. Godsdienft. ook alzoo de Ingezeeienen van den Staat om haare faaken en negocie tot Hamburg moetende weezen,-aldaar ten minften ten Huyze van haare Hoo£ Mog. Minifter, een plaatze mogen vinden om haaren Godsdienft te pleegen op haar manier.
Dat haar Hoog Mogende derhalven hopen ende vertrouwen van de asquneit, befcbeidemheid ende vrundfchap-van gemeldet Magiftraat, ende ook vrundelyK verfoeken» dat dezelve.opheffende alle interdiflie teegen den voortgank van den begonnen bouw gedaan, het begonnen werk fullen laaten voltrecken, ende daar in* geen verhinderingemaar ter contrarieaan meergemehen Refident, zoohet roodig mogte weezen, huUpe fuüen toebrengen, om het werk te vo,deren; cht haar Hoog Mog. het felve als een aangename1 vrundicn*p luhen -opneemen, dewelke haar beweegen fal om aan gemelte Magiftraat |v@é reciproque vrundfchap te bewyzen, endedaar het de ge eegendheid zal vereiflchen, de interenen van haa. re _tad ende Ingezeetenen in recommandatie te houden, endewederom te helpen bevorderen.
Dog dat by 'onverhoopte ontftentenifle van dien, haar mom Mog, haat ten hoogfien zouden moeten heklaagen avei de- èont



ri§ Supplement
duite die gemelde Magiftraat in haar reguard komt te houden met het verhinderen van den begonnen bouw, dat fy het felve fouden moeien opneemen als een ongelyk dat aan haar wierde aangedaan, daar over zy niet zouden konnen afweezen haare gevoeligheid te toonen, ende reparatie te foeken door die weegen ende middelen, die aan haar niet fullen konnen ontbreeken, gelyk die aan haar ook niet ontbreeken fouden, om op de Stad, haare Ingefeetenen ende Effeden, te verhalen alle overlaft ende fchade, indien aan haaren Minifter, in zyn Perfoon, Familie of Goederen, ofte aan Libert Wolters, ter zaake dat hy zyn naam in de opdragt heeft laaten gebruiken, eenige overlaft ofte fchade wierd aangedaan, want dat het voor haar Hoog Mogende met lydelyk foude weezen in haaren Minifter qualyk, ofte anders, ende erger als andere te worden getradeert; dog dat haar Hoog Mogende van de gemelte Magiftraat ende haare wysheid, een beeter refolutie verhoopen, ende dat zy haar daar op verlaaten, dat de gedaane verhinderinge opgeheeven zal werden, ende dat de gemelte Magiftraat voor haar Hoog Mogende zal hebben die confideratie die zy in dezen eiflchen, ende die in recht ende reeden beftaat, ende dat haar Hoog Mogende daar teegen geneegen ende bereid fullen weezen aan de gemelte Magiftraat weederom alle teekenen ende bewyfen van haare vrundfchap ende affe&ie te
ge_)at de voorfchreeve Refcriptie gezonden zal werden aan den Heere Hop, haar Hoog Mog. Extraordinaris Envoyé teegenwoordig tot Hamburg fynde, ende aan den Refident Kuyften , ende dezelve aangefchreeven, dezelve refcriptie daar het behoord over te leeveren, ende den inhoude van dien ten kragtigften te fecondeeren, ten einde de etTeden daar op mogen volgen, ende de verhinderinge die teegens den voortgang van de voorfz. timmeringe is toegebragt, moogen worden weggenomen.
Dat ook Extrad van deeze haar Hoog Mog. Refolutie door den Agent Rofenboom gefteld zal worden in handen van den Heer Refident Huneken, met ferieus ende ernftig verfoek om door fyne goede officien te coöpereeren, ende by de Magiftraat van Hamburg te helpen te weege brengen, dat aan haar Hoog fMogende Refident aldaar niet belet moge worden, om met zyn begonnen werk te mogen voortgaan. Ke-



I. Boek. C. Derde Titel.
119
G, Refolutie van de Staaten Generaal, weegens
de exercitie van den Gereformeerden Godsdienfl by den Refident te Hamburg, Den z April i?.8.
IS gehoord het rapport van de Heeren van Lynden , en andere Haar Hoog Mog, Gedeputeerden tot de -buitenlandiche zaaken, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der zei ver Refolutie commiflbriaal van den ia der voorleede maand, geëxamineert de Miflive van den Refident Mauricius5 gefchreeven te Hamburg den 16 daar te vooren, geaddrefteert aan den Griffier Fagel, houdende advertentie, en hebbende tot Bylaagen de Propofitie door hem aan den Kerkenraad van de Gereformeerde Gemeente aldaar gedaan, tot voorkoominge van alle disputen en eollifien, in gevolge van Haar Hoog Mogende Refolutie van den 19 der voorleede maand, met het antwoord van gemelden Kerkenraad.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan,dat aan den gemelden Refident Mauricius zal worden gerefcribeerr, dat Haar Hoog Mog. haar laaten welgevallen en approbeeren het geene door hem in deezen is gedaan, en dat ook genoegen neemen met het andwoord door gemelden Kerkenraad op zyne gedaane propofitie gegeeven, in die vafte verwagtinge, dat den gemelden Kerkenraad en de Gereformeerde Gemeente aldaar haar ten opfichte van haar Hoog Mog. en der zeiver Minifter zullen gedraagen met aiie betaamelyke refpeft en discretie, gelyk Haar Hoog Mog. van intentie zyn aan haar in het geene haar toekomt geen indragt te doen, op dat Haar Hoog Mog. nooit reeden moogen hebben om de Capelle te fluiten voor de. geene die niet zyn van het Huisgezin van haaren Miniller; dat hy Refident vtrvolgens met gemelden Kerkenraad zal zoeken-te maaken een; vaft Huur-Coutraft, op conditiën, die. met de reedelykheid- ovei* eenkoomen.
Rè-i



ca©
S V P P L E M EN ï
O. Refolutie ^? Staaten Generaal, weegens
de harde proceduwen teegens de' Geloofsgenoot en tot Oudenaarden en daar omtrent. *Den 13 January
175
/~\Ntfan*en een Miftive van den Kerkenraad van SasvanGenr, II gefchreeven aUlaar den 10 deezer loopende maand, houdende, in gevolge en tot voldoeninge van Haar Hoog Mog. Refolutie van den % daar te vooren, de* zesver berigt omtrent de harde proceduuren die gehouden werden teegens de Geloofsgenooten omtrent Oudenaarden, Lande van Aalft, te weeten, Mater en Marien Hoorebeek, paniculierlyk roet het onttrekken ■van Weeskinderen van Gereformeerde Ouders aan de Vougdye van haar natuurlyke Voogden van de Gereformeerde Religie
zynde. , n n
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en veritaan, dat Copie van de voorfchreeve Mifiïve en Bylaagen gezonden zal worden aan den Commandeur van het Sas van Gent, en den zeiven aangefchreeven, dat hy de Roomfche Priefters en eenige van de voornaamfte Roomfchgezinde Inwoonders van het Sas van Gent by hem zal ontbieden, en aan dezelve aanzeggen, dat haar bekent is, dat haar Hoog Mog. aan haar de oeffeninge van den Roomfchen Godsdienn binnen het Sas van Gent by conmverme niet anders hebben toegeftaan, als op conditie, dat de Gereformeerde re Mater, Marien Hoorebeek en andere Parochiën omtrent Oudenaarden, van gelyke by conniventie toegeftaan zoude worden, om gelyk van ouds haaren Godsdienft aldaar te oettenen, en dat dezelve ter zaake van haare Religie ongemolefteert zoude blyven: Dat Haar Hoog Mog. het contrarie van dien verneemende, niet langer de oeffeninge van den Roomfchen Godsdienft binnen Sas van Gent zullen kunnen dulden; dat demalven gemelde Priefter en Roomfche Inwoonders zullen moeten uitwerken, dat de moeielykheeden aan die van de Gereformeerde Rengie omtrent Oudenaarden in de voorgemelde Parochiën aangedaan wordende, mooge cefleeten, of dat zy te wachten hebben , 4«t Haar Hoog Mog. zullen intrekken haare permihie, tot oette-



I. Boek, C. Derde Titel; tn
nïnge van den Roomfchen Godsdienft, binnen het Sas v«n Gent onder connivcntie verleent.
G. Refcluüe van de Staaten Generaal, waar by
gearr«fleert is een "Dank- , Vaft- en Beededag, mitsgaders eene generale Colletfe in de geünieerde Provinciën en het Reffort -van. de Generaliteit- ten behoeve van de Vlugteltngen van de Gereformeerde Religie uit Vrankryk, Tiemont en de Paltz. Den 7 February itfgy.
ZYnde ter Vergaderinge nogmaals voorgebragt het nitfchryven van een generalen Dank-, Vaft- en Bededag, mitsgaders het doen van een generale Colle.cle voor de Franfche Gerefugieerden, die, om de Profeffie van de waare Gereformeerde Chrislyke Religie, uit Vrankryk zyn gevlugt, èn teegenwocrdig haar m Zwitzerland, ten getaale van meer als agt duizend onthouden, mitsgaders voor die geene die uit de Valeyen van Piemoat zyn uitgezet, en meede nog ten getaale van omtrent drie duizend in Zwitzerland zyn gekoomen, en die beide in het geheel of ten deelen elders een verblyf zullen moeten zoeken, en nog voor die geene, die om de harde Proceduuren teegens die van de Gereformeerde Religie in de Paltz genoodzaakt zyn van daar te vertrekken, en voor die geene die aldaar blyvende, de onkoften tot de exercitie van haare Religie geiequireert niet konnen draagen; en wyders voor die Vlugtelingen van de Gereformeerde Religie, die van tyd tot tyd herwa-ds op nieuws aankoomen, en nog meer veruagt worden; en eindelyk voor die geene die haar van de Koomfclie tot de waare Chriftelyke Gereformeerde Religie met een opregt gemoet begeeven; Is na voorgaande deliberatie goedgevonden en verftaan, dat een Dank-, Vaft- en Bededag zal worden uitgefchreeven tegens Woensdag eerilkoomende over veertien daagen, dat weezen zal den 15 van deeze maand, nieuwe ftyl; dat ook zal worden gearrefteert en vaftgefteld, zoo als gearrefteerd en vaftgefteld word mits deezen, dat alle de Ingezeetenen van den Staat zullen worden verzogt tot een vry willige 1U
Q be:



|gb Supplement
berale gift, en dat ook tot dien einde een generale Collefle zal worden gedaan in alle de Steeden, Dorpen en Piaatfen van de geünieerde Provinciën, en Reffort van de Generaliteit,naar voorbaande Publicatie op de gevvoonlyke piaatfen in de Steeden en Dorpen, mitsgaders op de Prediklloelen in alle de Kerken deezer Landen en dat de voorfz vrywillige gifte met een goede en exaéie ordre alomme zal worden verzogt en gebeeden van Huis tot Huis, zonder exceptie, en de gecoïteerde Penningen, zonder eenige de minüe detraflie van de Dorpen m de Steeden, waar onder die zullen relïorteeren, van de Steeden m de Provinciale Comptoiren, en van daar ten Coraptoire van den Oatfanger Generaal van de Unie zal worden overgebragr, zoo als men in aelyk geval voor deezen meermaal gedaan heeft, en, dat niemand, h zy Ontfangers ofte andere voor de Collefle, ontfang en uitgave, eenig fafans zal moogen pretendeeren, en dat de Penningen op die wvze gecolleéieert, met goed overleg van zaaken,neevens het geene by andere Koningen, Princen en Potentaaten zal worden gefurneert ten beften van de voorfz ©e^g^^VrWt Vrankryk, Piemont en de Palts, mitsgaders tot iubhftentie vande Kerke aldaar, en tot voortzettinge van de waare Gereformeerde Religie, ten opzigte van die geene die met een opregt gemoed zich daar toe willen begeeven, zullen worden g«mployee«s dat by het uitfehryven van den voorlz Dank-, Valt-en Bededag nier van alomme kennifle zal worden geweven,, met verzoek aan de Bieeren Staaten van de refpeclive Provinciën,, en de lalt in het Diftrift-van de Generaliteit, om de nood en ongeleegentheid van £ voorfz arme Gerefugieerden en andere door de Predikanten in alle de Kerken deezer Landen te laaten voordraagen, en <,e Gemeenten Te laaten opwekken, en aanmaanen tot een linerale ffi de voorfz ColleWen zoodanige ordre te l ellen, dat de SiorfL Colleftc daags daar aan, te weeten den zó *cbruary Soomende,, nieuwe; ilyl, mooge worden- gedaan..



ï. Boek. C. Derde Titel. H. Refolutie van de Staaten van Holland en Wefl-
vriesland, tot maintien van de Gereformeerden in dt Taltz. Den 4 Mey 1720.
DE Raadpenfionaris heeft ter Vergadering gerapporteert».dat' de Heeren haar Edele Groot Mog. Gedeputeerden tot de buiteniandtfche faaken, in gevolge en tot voldoeninge van derfelver Refolutien comroilToriaal van verfcheide datis, geëxamineert hebbende de Brieven van den Refident Spina ende andere Advertentien t'feedert eenigen tydt ingekomen, wegens de continueerende harde Proceduren tegens de Proteltanten, ende voornamentlyk tegens die van de Gereformeerde Religie, op verfcheide Piaatfen in Duytslandt, ende in het bvfonder in de Palts en te Weert in het Munfterfche, op de Fron'tieren van Gelderlandt, ter Vergaderinge hadden gerapporteert, dat fy Heeren Gedeputeerden geconfidereert hebbende, dat of wel de Buyck van de Kercke te Heydelbergh naar den H. Geelt genaamt, dewelcke aan die van de Gereformeerde Religie met geweldt was afgenoomen, wederom was gereüitueert, niet te min geenfints geredresfeert wierden, de menighvuldige grieven en befwaarniflen, welcke aan de Proteftanten, en fpecialyck aan die van de Gereformeerde Religie in de Palts, op veelerley wyfe waaren aangedaan, tegens alle reght en folemneelüe Traclaaten, die voor fundamenteele Wetten van het Ryek wierden gehouden, maar dat in tegendeel de foleroneele grieven en hefwaarniffen dagelycks wierden vermeerdert en veelderley feytelyckheden op nieuws wierden gepieeght, foodanigh , dat de Minitters van den Staat ende van andere Proteitantfche Mogentheden en haare Bedienden,die vande publicque pfotexïe, volgens het reght der Volckeren, moeiten jouiileeren, opentlyck wierden geinfulteert, fonder dat dieswegens behoorlycke en genoegfame fatisfaclie wierde gegeven, niet duyüer blyckende dat alle het felve gefchiede op iniligatic van de jefuiten en haaren Aanhangh, die oock hier te Lande, tegens de Placaten, ingekroopen zynde, haare fnoode praétycken in het werck üelden, des Paus maght booven die van alle weereldtlyckeMachten te verheffen-, en dë Onderdaanen tegens haare wettige üver-
Q -< he}t



Supplement
heyt op (e hitten, daar uyt feer fchadelycke gevolgen te vreefen waaren, fy Heeren Gedeputeerden derhalven van advife waaren geweeft, dat om eenigfints te toonen het ongenoegen van haar Hoogh Mog. over de voorfz harde Proceduuren tegens de Proteftanten, voornamelyck in de Palts en te Weert, over de weinige reflexie, die gemaeckt wierden op haar Hoogh Mog. ïnterceihe in faveur van haar Geloofsgenooten, ende over de kleynigheyt die aan haar in den Perloon van haar Miniüer en deflelts Bedienden was aangedaan, fonder behoorlycke reparatie te kunnen erlangen, en te gelyck om voor te koomen dat de fnoode leere ende pradycque der Jefuiten, voornaamüe Autheurs van alle vervolgingen, niet verder hier te Lande mogen indringen, de Placacaten tegens verblyf van de Jefuiten hier te Lande, die t ïeedert eenige jaren met veel flapheyt en conniventie op veifcheyde Piaatfen waaren geëxecuteert, voortaan met alle vigeur en fonder eenige conniventie ter executie gelegt behoorden te werden, ipecjafyck het Placaat van den i4 April 1649, (a) tegen het yerblyt van de Jefuiten hier te Lande geëmaneert; dat, om daar m ordentelyck te procedeeren, aan alle de Jefuiten, die bekent waaien, behoorde te worden aangefegt door de Magillraaten of Otn, eieren van de Piaatfen, daar defelve haar onthielden, dat ly voor den eerften Junii eerükomende uit de geünieerde Provinciën en Hit het Diüria van de GeneraUteit fouden hebben te vertrecken, fonder dat fy of andere daar in weder foude mogen koomen, op poene geltatueert by het voorfchreeve Placaat van den 14 April
ï6Da't de Heeren Staaten van de refpetfive Provinciën behoorden te worden verfocht., yder in den haaien de noodige ordre te «ellen , dat de voorfchreeve aanfegginge gedaan mooge worden aan de Muiten, die haar in de voorfchreeve Provinciën fouden mogen bevinden, ende voorts, dat het voorfchreeve Placaat teegen de Jefuiten voortaan met alle vigeur en fonder de minfte oogluyckinge of conniventie mooge worden geëxecuteert, en dat ten leiven eynde door haar Hoog Mog. gelycke ordre behoorde te worden geilek ih het Diftria van de Generaiheyt, en daar toe aanfchryvens gedaan aau de Magiftraaten en Officieren aldaar.
Zie Kerk. Pi, Boek. 1 D. p. 544.



I. Boek. C, Derde Titel. 1*5-
Dat deefe ordres voor eerft geftelt zynde nader behoorde te worden overlegt en overwoogen, of oock niet alle andere geordende Prifftersbinnen feekere tydt het Landt ontfegt behoorde te worden, en defelve daar uit geweerr.
Dat oock verder met de Proteftantfche Mogentheeden behoorde te worden overleght en geconcerteert wat verdere bequaame mefures genoomen fouden konnen worden, om af te wenden het ongelyck, dat aan de Proteltanten wierde aangedaan, en om defelve te preferveeren by haare rechten en vryheyt teegen alle verdere onderneemingen van die geene, die haar fouden willen verdrucken en uytroyen.
Waar op gedelibereert, en in agringe genoomen zynde, dat het voorfchreeve geadvifeerde niet alleen is conform aan de voorgaande Refolutien en Placaten van haar Edele Groot Mog., maar oock aan der felver Refolutien van den 10 en zo januarii (b) deefes jaars, is goedtgevonden en verftaan, dat de Heeren haar Edele Groot Mog. Gedeputeerden ter Generaliteyt fullen worden geau'horifeert (gelyk defelve geauthorifeert worden by deefen) haar met voorfchreeve advis volkomemlyck te conformeeren
(/O Zie Kerk. Pl. Boek. I. D. p. 134. II. D p. 445.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, in faveur
van de Gereformeerde Gemecntens van Seebach enLatjgen'dleytbai. T)en 11 Augujh 171*.
ONtfangen een Miftive van de Raaden van de Gereformeerde Chur-Paltfifche Kerkenraad, gefchreeven tot Manheim den 30 der voorleede maand, aan Haar Hoog Mog. voorgedraagen de nood en harde proceduuren waar meede gehandeld wierden de twee Evangelifche Gemeentens van Seebach en LangenSleythal, in het Ampt van Altenftad; verzoekende Haar Hoog Mog. interceflie by den Heere Hertog Regent van Vrankryk, en daar het anderfints meerder van vrugt zullen uordeelen, teneinde de Gevangenen in de voorfchreeve MifTive vermeld , zonder uitftel moogen werden gereclamcerr, en de onkoften, die de gemelte
Q 3 6 Ge-



£l6 Supplement
Gemeenten hebben moeten doen, vergoed, en aan dezelve gepermitteert mooge worden, op haar eigen kollen een Predikant en Schoolmeefter te hebben, alles breeder in de voorfchreeve Misiive vermeld.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan,dat Copie van de voorfz Miflive en Bylaage gezonden zal worden aan den Heere Hop, Haar Hoog Mog. Ambaftadeur aan het Hüf( van Vrankryk, en den zeiven aangefchreeven, met concert van de Heeren Minifters van andere Gereformeerde Mogentheeden aan het zelve Hof, en neevens dezelve by weege van interceflie, alle goede officien aan te wenden, in faveur van de voorfchreeve Gerneentens, ten einde de voorfchreeve Gevangenen ten fpoedigften moogen werden ontflaagen, de koften door de voorfchreeve Gevangenifte veroorzaakt, gerefundeert, en voorts de voorfchreeve Gemeentens gelaaten moogen worden by haare vryheid m het oeffenen van haaren Godsdienft, en daar toe te moogen houden een Predikant en Schoolmeefter, in conformiteit van de faculteit aan haar competeerende, volgens de Weftphaalfche Vreede, en de recelTen én accorden van de jaaren 1705: en 1709.
G. ' Refolutie van de Staaten Generaal in -faveur
van de Proteftantfche Geloofsgenoot en j zoo in de Erflanden van zyne Keyzerlyke Maj fhit 3 fpecialyk in Hungaren, als in bet Ryk, en m het, by zonder ten opzigte van de harde Ttoceduren in het Aartz-Bis~ dom van Saltzburg. Den 10 'December 1731.
IS gehoort het rapport van de Heeren van Lynden, en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden . tot de buytenlandfche zaaken, hebbende, ingevolge en tot voldoeninge van der zeiver Refolutien commifforiaal van den 7 September laatftleeden, en van den 4 deezer loapende maand, geëxamineert of en vvat gedaan zal kunnen en behooren te worden in faveur van de Proteftantfche Geloofsgenooten zoo in de Erflanden van zyne Keyzerlyke Majefteit, fpecialyk in Hungaryen als in het Ryk, ifi het bvzonder ten opfkt van de harde proceduren in het Aurtz Kis3 $ dom



F. Boek. C. Derde Titel. 1%j
dom van Saitzburg, die teegenwoordig zoo veel gerugt.alomme maaken.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden ende verftaan, dar den Heere Bruyninx, haar Hoog Mog. extraordinaris Envoyé aan het Hof van den Keyzer, zal worden aangefchreeven, dat hy na overleg met den Minifter van zyne Majefteit van Groot-Brittannien aan het Hof van zyne Keyzerlyke Majefteyt, zoo ende daar zal oordeelen het van de meefte vrugt te kunnen weezen, op een discreete en niet te min ernftige wyfe, by monde en by geichrifte zal reprefenreeren, dat aan haar Hoog Mog. van tyd tot tyd ter ooren komende, en zy door de gemeene gerugten, em door het geen genoegfaam publicq: komt te paftëeren, geinformeert wordende, dat de Onderd men van zyne Keyzerlyke Majefteyt in deflelfs Erflanden, profeffie doende van de Proteftantfehe Religie, ter zaake van die haare Religie, op verfcheyde wyfen hard worden gedrukt, ende dat ten aanzien van het Ryk.,. op veelvuldige klagten van de Proteftanten, over grieven die haar worden geinfligeert, geen redres komt te volgen, en dat nu nieuwlyks m het Aarts Bisdom van Saitzburg. teegens de Proteftantfehe Onderdanen aldaar op een zeer harde wyfe word gehandelr, niet kunnen nalaten van gevoelig re zyn aan de zwaarigheeden die aan Haare Geloofsgenooten ter zaake van de belydenilïe van haare Religie overkomen, en te tragren om door haare minnelyke interceüie aan dezelve eenig fonUas toe te brengen, in hcope ende
•verwagtinge, dat Zyne Keyzerlyke Majefteit, volgens Zyne aan* geopore goedernerendheid en hoogfte regtvaardigheid, en van weegens Zyne vrundlchap voor den Staat, zoo meenigmaal betover,, en a tyd met aangenaamheyd omfangen, in deezen aan haare vrun-
•delyke intercelfie wel eenige plaats- zal willen geeven. Dat haar Hoog Mog. haar nier willen inlaten in de particulariteyten vaa» de befwaarnillen dlr Proteftanten, 700 in Hungaryen en andere Erflanden van Zyne Keyzerlyke Majefteit als in het Ryk, en nu iaatit in net Land van Saitzburg, ais welke door de Gegraveerdezelrs, zoo-veel zy daar toe geleegentheid'en permiffie kunnen be-
fH°1T1rh r « °f tnif m¥iem bVx '»d^lvk. door de Proteftanr-khe Churfurlten,:. Furften- en Stei den ;vao' het Ryk. am.'ZyncKeyzerlyke Majefteyt dikwyls. vertoont z-yn^en^nog digiles-vertoorn



tlg Supplement
toont worden, en alzoo aan Zvne Keyzerlyke Majefteyt volkoomen bekent zyn, maar dat de klagten over de zwaare onderdrukkingen en harde proceduren van en tegens de Proteftanten,. 200 in de Erflanden van Zyne Keyzerlyke Majefteit, byzonder in Hungaryen, als in het Ryk, en nu laatftelyk in het Aartz-Bisdom van Saitzburg, zoo hoog gaan en zoo wereldkundig zyn, dat haar Hoog Mog. van weegens de gemeenfchap van Religie, een band die zeer naauw bind, niet kunnen afwezen met een gevoelig meedelyden aangedaan te zyn, over het lyden en de zwaare oppreftien van haare Geloofsgenooten, inzonderheyd, daar zy geinformeeit zyn, ende haar ook verzeekert houden, dat zy, te weeten de gemelde Proteftanten, niet anders verlangen, als om God te moogen dienen met eene reyne confctentie, in alle itilte en gematigtheyd, zoo als zy in haar gemoed overtuygt .zyn, met Gods geopenbaarde wille over een te koomen, ende in het oetfenen van deezen haaren Godsdienft te moogen genieten,die vryheyd, die aan haar, volgens het regt der natuure, en by; verlcheyde Concefllen, Privilegiën, Accorden ende folemneeIe Iractaaten zyn toegeftaan; dat de Religie,beftaande ineen gevoeledesherten , vobens het oude bekende zeggen, door perfüafie, ende niet door geweld in het gemoed gebragt kan en moet worden, en de menfchelyke zwakheid door hardigheid fomwylen wel gebragt kan worden, om het innerlyke gevoelen in het ftuk van Kebgie met den mond te verloochenen, maar het gevoelen des herten daar door niet wegeenoomen kan worden, en dat God alleen aan zien gereferveert hebbende de heerfchappye over de confcienue der IVlenfchen, alle geweldige middelen, die gebruykt worden om daar over te heerfchen, God niet aangenaam kunnen zyn; dat zoodanige harde proceduyren tegens de Proteftantfehe Onderdaapen van Zyne Keyzerlyke Majefteyt en van het Ryk .Heen oa het ftuk van Religie, zich anders als goede en getrouwe Onderdaanen gehoorzaam gedragende, noodfaakelyk veel onaangenaamheyd moet verwekken by alle Proteftantlche Mogentheeden zoo Wl buyten als in bet Ryk, en zulks in een tyd dat de Proteftantfehe Mogentheeden met Zyne Keyzerlyke Majefteyt in vrund. fchap en eenigheyd leeven, ende getragt word de band van die vrundfchap en eenigaeyt. fterker te maaken; dat de onaangenaam^



I; Boèk; C. Derde Titel. u9
heyd die hier uyt voorkomt ook quaade effecten en gevolgen kan produceeren,. en dat booven alle andere confideratien . op de hardigheid der proceduuren teegens de Proteftanten vallende, de wys* heyd en voorzigtigheyd zeekerlyk. vordert, dat zoodanige quaade effecten en gevolgen in tyds voorgekoomen mogen wórden; dat haar Hoog Mog. ten dien eynde zeer vrundelyk en inftantelyk verzoeken, dat Zyne Keyzerlyke Majefteyt de klagten en bezwaarmüen der Proteftanten, zoo in Zyne Erflanden, byzonder in Hungaryen, ais in het Ryk, en fpecialyk die der Sahzburgers, equitabel en gunftig wil ter harten neemen, en de grieven die zy hebben, regtmatig wil redrefleeren en doen redrefteeren, zoodanig, dat de Proteftanten moogen genieten de vryheyd van confcientie, en de oetteninge van haaren Godsdienft, in dier voegen, als die aandiaar na de Wetten, Conceffien, Privilegiën, Accorden en Iractaaten toekomt, ende dat teegens dezelve zy niet verder befwaart moogen worden; zullende het aan haar Hoog Mog ten uyterfte aangenaam zyn, ingevalle Zyne Keyzerlyke Majefteyt op haare vrundelyke interceflie, zoo wel als op de billykheid der zaa* ke, gelieft te maaken de gunftige reflecïie, die zy van Zyne Keyzerlyke Majeiteyts hooge aequanimiteyt ende hoogftgeagte vrundfchap verwagten. ö
a DALhy.nHeere ^amel rBruyninx in deezen de concurrentie van den Minifter van GrooT-Brittannien zal'verzoeken, om de te doene representatie zoo mondeling, als fchriftelyk. uyt den naam van Zyne Majefteit van Groot-Brittannïen en van haar Hoog M02 gezaamentlyk te doen, haar Hoog Mog. geinformeert zynde, dat aan gemelden Minifter daar toe al voor eenigen tyd ordre zoude zyn gezonden. ; " •• . 3
« Dac liy ,Hueer5 Hamel Bruyninx vervolgens van de ordre die hy op dit fübjea-ontfangen heeft, kennifle zal geeven aan de Minifters van de Proteftantfehe Mogentheeden te Weenen zynde. en dezelve verzoeken,.haar Hoog Mogende goede intentie in deezen, zoo veel haare ordres toelaaten, te willen fecondeeren
Dat Extract van deeze haar. Hoog, Mog. Refolutie gezonden zal worden aan den Heere Gallieus, haar Hoog Mog. Minifter to Regensburg, om te ürekken tó^zyne narigtinge, Inde hem aan geichreeven, aan de Minifters van het Cofps der ProteftaSe! ?e
R be-



SUPPLEMÏNT
betuyeen, dat haar Hoog Mog. met aangenaamheid van tyd tot tvd vernoomen hebben haaren loflelyken yver in het bevorderen van het intereft der Proteftanten in het Ryk, en byzonder nu laaft in dat van Saitzburg, ende dat hy dezelve zal verzoeken daar in te willen continueeren. , 0
En worden de Heeren van Lvnden, en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de buytenlandfche zaaken, mits deezen verzoet en gecommitteert, om van het gunt voorfz is communicatie te geevei? aan den Heere Graave van Chelterfield, extraordinans Ambaffadeur en Plenipotentiaris van Zyne Majefteyt van GrootBrittannien, met verzoek dat van weegens Zyne Majefteyt van Groot-Brittannien gelyke officien van imerceffie by Zyne Keyzerlyke Majefteyt aangewend moogen worden, ende dat deiielfs Minifters te Weenen hier in met den Heere Hamel Bruyninx moogen concurreeren, en daar toe aan hem nader ordre gezonden mooge worden, indien hy nader ordre daar toe noodig heett
En worden gemelde Heeren Gedeputeerden insgelyks verzogt en «committeert, om in conferentie te treeden met de Heeren Minifters van de Proteftantfehe Mogentheeden alhier zynde, en dezelve te verzoeken haare goede officien te willen employeeren, ten eynde van weegens haare hooge Principaalen gelyke ofhcien aan het Keyzerlyke Hof aangewend moogen worden, op dat getoont mooge worden dat de harde proceduuren teegens de Proteftanten, aan alle de Proteftantfehe Mogentheeden egalyk ter har«en gaan.
D. Vterde



I. Bqek D. Vierdb Titel; ||l
D. Vierde Titel,
HANDELENDE VAN DE
KERCKELYCKE
VERGADERINGEN.
I Synoden.
H. Inftruclie voor de. Heeren Commifarifen Politïcq gaande op de Smodale Vergaderinge. Den i< Auguftus 1605-, ■
ISfBIErftelyk, fullen de voorfz Heeren Gedeputeerden hen ver-
Bgfl \oe^n van«'^er uit den Hage tot en
gtsspl! daar komende hen vinden by de Gedeputeerden van de Kerken, ter felver Vergaderinge Sinodaal gecommitteert
IL
Sullen met defelve ter eerfter geleegentheid in befoigne treederr op de Poinften, die aldaar zullen gehoord gehandelt te worden en van weegen de Edele Mog. Heeren Staaten in de Vergadel nnge praehdeeren. s uc
III.
Sullen wel letten dat in de Vergaderinge niet gehandelt en worden van Pohncque faaken, nogre van d?n geenen den (laar van oen Lande of de Kerke m het gemeen aangïande; maar alleenlyk van laaken de particuliere Kerken aangaande, en die by defelve gedient hebbende, niet fofen hebben konnen afgehandek wor«
IV.
ftand,e?n£nderlin#e Ie,teM« a»« mag worden tot wel-
fond/r rf ïu™6* en een3g.heid ™ de Kerke en Gemeenten, hmii hln£ gen eenJge nieu^gh>i<* negens het gemeene gebruik beüooten te worden. R % V. En



SUFPLEMENt
rp _ ... - r fT , ■
En fullen meede verdagt zvn de voorfz Vergaderinge Sinodaa. le voor te houden, of niet feer dienftig voor de Kerke, en geruftheid van de Gemeente .Chrifti, en tot weeringe van meerdere fchandaale en ergernifle noodig fal weefen, den geenen die by defélvé Vergaderinge voor. den aanftaanden jaare ais Gedeputeerden Sinodi fullen 'worden gekit en geauthorifeert, omme (des noods zynde) by inducTie en intèrceilie te arbeiden, tot belligtinge van alle differenten en óneenignéeden die in de Kerken fouden moogen koomen te ontdaan, geduurende het telve jaar, omme die foo tydelyk ter needer te leggen als moogelyk weelen fal, en alfoo voor te koomen, dat de faaken tot geen ergerlyk.verloop uit en vallen.
• ' VI. ;
Sullen voorts alles doen en helpen advifeeren en handelen, dit fyluiden tó't' nader geruftigheid van de Kerke, en fchuuwinge van. alle nieuwigheeden, (ilrydende teegens de gewoonte en het gebruik) fullen noodig agten. ; ' NB. By deeze Initruftic zyn in den jaare 165a eenige Artikelen gevoegt, die m ■de volgende Refolutie -zyn geinfereert.
H Refolutie van de Staaten. van Holland, hou-
' * dende approbatie -van de Infïruèlie aan de Commifa-
rifTen Toliticq op de gehoude Syno4en in by de de Quartier en in den jaare 1672 door de Reeten Gecommitteerde Raaden meede gegeeven. Den 28 Maart 1653.
*RVP het geen de Penfionaris de Wit, uit den naam en van O teegen den Heer Dedel, eerfte Raad in den Hove: van Holland , ter Vergaderinge voorgedraagen heeft , hebben haar Ed. Gr. Mog. na Voorgaande deliberatie geapprobeert, en g confirmeert,"gelfk dezelve}PProbelren ^^^^ ïen de Initruaie aan de Gedeputeerden van haar Ed Ur. Mog. ll\ ]o^Ludene Synoden'in de byde Qurtteren b,/ de:Hee -ren Gecommitteerde Raaden meede gegeeven, en fpecialyk de drie laatfte Artikelen van dien, by forme van Amphaue m de



I. Boeit. D. V ierde TlTEL.^
voorfchreeve Inftrudie gevoegr, meedebrengende, dat de CoramilTaris in declaratie niet zal moogen brengen eenige vacatiën of andere onkoften by de Predikanten op voorgaande Commiftien van het Synode gedaan,, maar dezelve dien aangaande fal moeten renvojeeren aan de Heeren Gecommitteerde Raaden, en alleenlyk fteilende die daagen, dewelke de voornoemde Predikanten geduurende het Synodus hebben gevaceert; dat dezelve meede -goede;zorge zal hebben te draagen, dat niet ligtelyk eenige Commiftien weegens het Synodus tot laile van den Lande worden ge. decerneert. Item, dat hy in het tracleeren van eenige Perfoonen ; zoo veel zal menageeren als- eeniglints doenlyk zal zyn, in dien veribnde nogtans, dat deeze Ampliatie alleenlyk voor het toekomende gepra&ifeert, en ten reguarde van het gepafteerde in geen conikleratie genoomen zal worden: zullende daar van telkensdoor de fuccefïïve Commiftaris op de te houden Synoden aan de voornoemde Predikanten kennille gegeeven worden: en zal de bovengaande haar Ed. Groot Mog. Refolutie (met byvoeging van de voorgaande Inftruftie) by extraft en amfchryvinge aan de Heeren Gecommitteerde Raaden in beide Quartieren refpeclivelyk ter hande geftelt en bekent gemaakt worden, om te ftrekken tot derzelver narigting,.
H. Commiffie van de Heeren Commijfarijfen Poli-
tisq 'op de Zuid- en Noord-Hollandfche Synoden.
-T\E Staaten van Holland en Weftvricsland hebben gelaft en JL#' gecommitteert, laften en committeerden by deezen, dea
i H^er ' • • • • met adjunétie van een uit
de Magiftraat der Steede by Burgemeefteren te verkielen, om op de Vergaderinge van de Synode particulier re honden binnen de voorfchreeve Steede den . . . July eerftkoomende te compareeren, en goed reguard te neemen, dat aldaar geen poJuicque zaaken, nogte eenige Kerkelyke, den ftaat der Kerke m t gemeen aangaande, werden verhandelt, ofte daar uit eenige onrufte ryfen; ende van haar befoigne rapport te doen foo het behoort.
R 3 ExtpaA



134
Supplement
G. R. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Heeren Gecommitteerde Raaden van de Staaten van Holland en W efivriesland3 noopens het Logies van de Haagfche Gecommitteerden ad Synodum 3 het fchryven der Synodale A£le3 en het tydig uitfchryven der Gr*vamina, genoomen den 19 Juny 1643.
IS by haar Ed. Mogende gerefumeert de Notule gehouden van het gerapporteerde van de Heeren Mr. Reynier Pauw, Raad Ordinaris in den Hoogen Raade, ende Gerard van Hoey, Burgemeeüer der Stad Gormchem, geweeit Commiüariflen op de SinodevanZuytholland, jonglt gehouden tot Gorinchem, zynde de voorfz Notule onder dato den 17 September des voorleeden jaars 1642 aangaande eerft het Logieren van de Gedeputeerden des Claflis van 'sGravenhage by de CommilTarilTen van haar Ed. Gr. Mog. met het defroyement van defelve ende het trecken niet te min van de ordinaris vacatiën, daer toe ffaende; ten tweeden aangaande het fchryven van de Acda Synodi naer het finale fcheyden der Vergaderinge des felven Sinodi met 't geene daar van dependeert: ende ten derden het leeveren van Gravamina ende de Acta des voorgaande Sinodi aan Commiffariflen van haar Ed. Gr. Mogende.
Waarop fynde gedelibereert, is goedgevonden ende gerefolveert foo veele het eerlie poinft van het logieren, defroyeeren en falarieeren van de Gedeputeerden des Claflis van 's Graven haege aengaet ; dat defelve als voor defen vry fal flaen omme haare Logies te nemen beneffens de Commiflaiiffen, ofte elders daer bet haer gevallen fal, behoudelyk, dat het felve fal wefen tot haeren kosten, ende buyten defroyement; ofte dat anderfints defelve gedefroyeert werdende het falaris de Comparanten op de Vergaderinge der Provintiale Synoderr-competerende, niet fullen'trecken,
Ende wat het fchryven van de Acïa des Synodi aengaet, dat het felve voortsaen fal werden gedaen ofte verforgt by den Proefes, AfleiTor ende Scriba der Synoden, met aflumtie van twee der ordinaris Gedeputeerden, dewelcke tot dien eynde tot laffe van Lande by den anderen fullen mogen blyven geduurende den tyd van vier daegen nae het fcheyden? behoudelyck dat defelve van
yede-



I. Boek. D. Vierde Titel» *~'
yedere der voorfz: Aclen, boven de by de by haer te fchryven fullen werden beloont ter discretie van de CommilTariiTen van acht tot twaelf guldens voor elcke derfelve Aéiens na dat defelve groot fullen werden bevonden, fondei meer. .
Ende wat het derde te weten het leveren van de Gravamina ende Aéia des jongft voorgaende Synodi aengaet; verliaen haer Ed. Mog., dat defelve aen de voorfz: Commiffarifïen fullen werden gegeven eenige dagen voor, ofte immers met den aenvangh der Synodale Vergaderingen, op dat defelve in de befoignes haer daer van mogen dienen naer behooren, ende ten eynde foo de meergemelde CommifTariflen als de Gedeputeerden des Synodi en alle andere, die het aengaet mogen weeten, waer naer fyluyden haer hebben te gedraegen, is goedgevonden dat van defe aen defelve notificatie gedaen ofte Copie fal werden gegeeven.
H. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog., raakende de
Synodale koften. Den 21 Auguftus 1610.
Compareerden de Heeren Mr. Rochus van den Honaerd, Raad in den Hoogen Raade, en Gysbrecht Heyndrincksz t'Hart, Burgemeefteren van Ter-Gouda, Gedeputeerden geweeft zynde in de Synode van Zuydholland Ter-Gouda, doen rapport van de befoigne aldaar gevallen, daar van de Acte nog niet en word in het nette gefchreeven, dan hier na foude worden overgebragr, ende na het verhaal van het geene op de Kerkenordre daar gepafteert was, prefenteerden Requeft van de Broederen des Syno« de, omme van haare kotten tot veertien honderd en twee en festig guldens toe, en drie honderd guldens van de CommiiTariften te moogen zyn betaald, als by de Clafle niet zynde waar uit haare kosten te vervallen, ten minften nog drie reyfen, ten aanfien de faake daar verhandelt word, meerendeel waren gevolge vande Nationale Synode; waar na de Heeren bedankt en vertrokken zynde, verftaan is, dat nog deefe reyfe alhier en van de Synode van Noordholland tot Alkmaar te volgen, de koften van 'sLands weegen fullen worden betaalt, dog met Refolutie fulks te zyn voor de laatfte reyfe, ende hier na meerder niet het felve en fal pioogen worden gepretendsert,
Extraéï



gjjtf Supplement
G. R, Extraa 'uit het, Regifter der Refolutien van de
Edele Mogende Heeren Gecommitteerde Raaden van de Staaten van Holland en fVeftvriesland, betreffende vacatiegelden voor de Leeden ad Synodum gecommitteert , genoomen op den z$ Juny ióói.
BY occafie van de aanllaande Sinoden van Zuid- enNoord-Hollandt, in de Declaratien van de Heeren wegens hare Edele Groot Mogende voor defen gecommitteert tot de voorfz: Sinode ondervonden ende geremarqueen zynde, dat foo nu foo dan aen eenige Gedeputeerden van de Claffen meer vacatiën als boven eenen dach in 't gaan ende eenen in 't keeren gepalleert ende goetgedaen fyn, het welk by fucces van tyt by andere zoude mogen werden getrocken in confequentie, contrarie de ordre dienhal ven geraemt ende voor deezen geobferveert, Is derhalven naer deliberatie goetgevonden, dat de geenen, dewelcke totfde voorfz: aenftaende Sinoden fyn gecommitteert, fullen werden verfocht en gelaft, gelyck dezelve verfocht ende gelaft werden mits defen, ten eynde fyluyden de voorfz: ordre precife achtervolgen ende geene meer dan twee dagen in alles voor reyfen ende teeren pafteeren fullen; ende fal van defen gegeven werden Extract aan defelve Heeren, omme te dienen tot haere naernchnnge.
G. Extrad uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, betreffende de bewaaringe der Synodale Schriftten. 'Den 23 May 16%$.
IS seleezen de Requelle van de Gedeputeerden beider Synoden van Zuid- en Noord-Holland, daar by dezelve te kennen geeven beftemd te hebben den 1 July toekomende om als dan een Regifter en Inventaris te maaken van alle Synodaale Acten ten overftaan ende by weezen van Gecommitteerden van haar Hoog Mog.; verfoekende derfelver refolurie of fulx op den voorfz: tyd is aangenaam ofte niet.
Waar op gedelibereerd fynde, is.den voorfeiden. tyd S0^-



I. Boek. D. Vierde Titel. ï37
vonden, om als dan een Inventaris te maaken van de voorfz: Stucken; en is daar by verftaan dat van denzelven Inventaris elke* Synode wel fal mogen hebben Copie, maar dat de Stukken fullen blyven in bewannge van haar Hoog Mog., ende daar van geene uitgeleend fonder derfelver Order en Refolutie. ■ —"jfi '——— ,
G. Ëxtraa uit bet Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenig. de Nederlanden, met omzicht op het voorwen Den 3 July lózf.
OP 't verfoek van de aanweezende Predikanten die hier gekomen fyn volgens haar Hoog Mogende Refolutie van den 13 Mey laatftleeden, ten einde een Inventaris mogte werden gemaakt van alle Synodaale Aden," fyn genomineeid de Heeren de Vrye en Alberts, om over de voorfeide Inventarifatie te ftaan.
G. Extract uit bet Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden , met opzicht op het voorigen. Den 7 July i6xs.
OP 't geproponeerde van de Heeren haar Hoog Mog. Geconu muteerden tot de Inventarifatie van de Synodaale Stukken; 1 a ï? SfPerfffert by de Refolutie den 5 dezer genomen, lullende by haar Hoog Mog. genoegfaame forge worden gedraagen voor de bewaarnifte van dezelve Aden en Stukken.
G. Extract wt het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mog Heeren Staten Generaal der Vereende Nederlanden, met opzicht op het voor 10en. Den 8 July i6z$. *
SYnde gifteren gerefolveert dat op de bewaaringe van de Syi nodaale Stucken by haar Hoog Mog. goede ordre fa! werden
^•ri ir, r^en boven noS goedgevonden dat het Coffer daar inne defelve Stucken fullen worden bewaard, niet en fal
S wor-



138
Supplement
worden geopend ter requifitie van eenige particuliere Theologant ten, ProfelTors, Kercken, Claffen, Synoden, of diergelyke; ende alzoo de Boeken verfch fyn ingebonden ende overlulx wat dienen verlugt ende gedroogt te worden; is goedgevonden den Heer de Vrye te verfoeken daar toe fyn Huis te willen leenen, die 't felve aangenomen heeft te doen, en ter Vergaderinge overgeleevert een Indicem van alle Synodale Stucken die in het voorfz: Coffer zyn, by de aanweezende Predikanten onderteekent.
G. Extraót uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende. Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, met opzicht op het voorigen. *Den 25- Auguftus ióz$.
f\V 't verfoek van den Heer de Vrye fyn gecommitteert de C ) Heeren • Schimmelpennink en Boetzelaer om.de Synodaale Stucken te famen te leggen in de Kiffe daar toe expreflelyk gemaakt.
G» Extract uit het Regifter der Refolutien van de
' \ Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenig-
de Nederlanden, met opzicht op het voorigen. 'Z>eft 29 November lóif.
DE Heeren Schimmelpennink, de Vrye en Boetfelaer hebben gerapporteerd dat fy alle de Synodale Stukken hebben gelegd in de Kiffe daar toe gemaakt met acht Slooten, üaande aster in de Gallery, behalven eenige Fragmenten met een Boek daar uit de Synodale Stukken die gedrukt fyn, ge needen fvn geworden, daaromme dat dezelve Fragmenten niet geffelt fyn in de gemaakte Inventaris van alle de Stucken, vraagende waar fy defelve fullen laaten, ende wat de meeninge van haar Hoog Mog. is raakende de bewaaringe van de Sleutels van dezelve Kiste i hier op gedelibereerd fynde, is goedgevonden, dat op de voor-



1. Boek. D. Vierde Titel.
reide Fragmenten geteikend fal worden dat de Stucken daar uit fyn gefneeden om te drukken, ende dat fy als dan meede in de Kifte fullen worden geleir, tollende daar na op de bewaringe van Sleutels gedisponeerd worden.
Mistelling in het Eer/ie Deel van het Kèrkehk Tlacaat-Boek. I. Boek Tit. 4. pag. i9%.
TNf de Xde Claflis, te weeten de Claflis van Buuren, worden de x Steeden dus opgegeeven s
Buuren, Cuylenburg, YiTelfteyn, Leerdam, doch het moet zyn:
Buuren, Leerdam, Tjfelfteyn, Cuylenburg.
Veranderingen gekoomen in het houden der ClasJïcale Vergaderingen opgegeeven Kerkel. PI. Boek I. Deel pag. 184. en vervolg.
ï. In Zuidholland.
ii De Claflis van Dordrecht vergadert niet den eerften Dingsdag in Novemoer, maar den Jaatften Dingsdag in Oftober
2. De Claffis van Delft en Deifsland vergadert nu
a Den eerflen Maandag in April, doch als Pafchen invalt
agt dagen laater. b Veertien dagen voor de Synode, c Den eerflen Maandag in September, d Den eerften Maandag in November.
3. De Claffis van Leyden en Neder-Rhynland vergadert dert oerlten Maandag &
* lLte?brUary' d°Ch alS Cen BeededaS invalt agt dagen b In Mey.
c Agt dagen voor het Synode.
d Den eerften Maandag in Augüftus. eü
e in November,
s * 4. De



Supplement
4. De Claffis van Gouda en Schoonhoven vergadert nu niet twee maar drie weeken voor de Synode: de andere Vergaderingen zyn gebleeven.
ƒ. De Claflis van Schieland
a Dingsdag na belooken Pafchen.
b Voor het Synode agt of veertien dagen, op Dingsdag te Schiedam. ■ .
c De Claffis poft Synodaal word op de voonge Vergadering vaftgeftelt.
6. De Claffis van Gorinchem vergadert nu
niet den eerflen maar den derden Maandag 10 September, de overige Vergaderingen blyven.
7. De Claffis van Voorne en Putten vergadert nu
niet den eerflen Dingsdag maar den eerften Maandag in Óétober; de overige blyven.
8. De Claflis van 's Gravenhage vergadert nu
niet den eerften Maandag in Mey, maar den laat ft en Maandag in April, doch indien de Claffis is de Claffis Synodaal, dan den eerften Maandag in die maanden mdien Pafchen op dien dag invalt dan den volgenden Dingsdag. De andere Vergaderdagen zyn gebleeven. 9; De Claffis van Woerden en Over Rhynland vergadert nu a Dingsdags belooken Paafchen. b Den tweeden Dingsdag in Juny. c Den eerften Dingsdag in September.
30. De Claffis van Buren, vergadert als te vooren.
31, De Claflis van Breda vergadert nu
a Woensdag den vierden Paafchdag. b Dingsdag drie weeken voor de Synode, c Den eerften Dingsdag in September, d Dingsdag na den eerften Sondag in November. P. ïn Noord-Holland.
1. De Claffis van Alkmaar vergadert nu vyfmaal. a Den eerften Woensdag na Nieuwjaarsdag, b Dingsdag belooken Paafchen. e Dingsdag belooken Pinxter. d Dingsdag agt dagen voor de Synode, e D.ngsdag na den eerften Woensdag in September. 2, ue



I. Boek. D. Vierbe Titel; x £4$-
%. De Claflis van Haarlem zit nu viermaal.
a Den eerften Dingsdag. in Maart, doch agt dagen laater als in die week Biddag is.
b Den eerflen Dingsdag in Mey, doch agt dagen vroeger, als in die week de Hemelsvaarsdag invalt.
c Dingsdag agt dagen voor de Synode, doch veertien daggen, als de Synodus te Haarlem gehouden word.
d Den eerflen Dingsdag in Oéiober.
3. De Claffis van Amfterdam vergadert nu fesmaal, a Den tweeden Dingsdag in January.
b Den eerften Maandag in April, c Den eerften Maandag in Juny. d Maandag agt dagen voor de Synode, e Den eerften Maandag in September, f Den eerften Maandag in Oétober. By het invallen van een Biddag, Paafchen, Hemelvaartsdag., of Pinxteren in de volgende week.
4. De Claflis van Hoorn vergadert nu viermaala Woensdag belooken Paafchen.
b Woensdag belooken Pinxter. c Woensdag voor de Synode eene week. d Woensdag na de Synode, in 't laatft van September, br lichte Maan.
5. De Claffis van Enkhuifen vergadert nu viermaal altoos op
Donderdag, a Belooken Paafchen. b Belooken Pinxter.
c Voor de Synode, naer goedvinden der Claflis, gemeen*
lyk anderhalve week. d Na de Synode op dien Donderdag, die naaft voorgaar
de volle Maan in Oclober.
6. De Claflis van Edam vergadert nu 's Maandags a Belooken Paafchen.
b Belooken Pinxter, behalven in dat jaar, als de Synodus te Edam gehouden word, wordende als dan de Pinxter Claflis gehouden veertien dagen na Pinxter*
c Voor de Synode acht dagen.
s * d N*



■i^a -S Ü P P L E M E N =»
d Na de Synodus; word op de Claffis ante Synodaal bepaalt, en als dan door de Boekzaal bekent gemaakt. Nog is in de Synodale Commisfien die verandering gemaakt, in .Zuidholland, dat 'er 'sjaarlyks twee Correspondenten gecommitteert worden naar Noordholland, yder voor één jaar.
Voorts moet by de Synodale Steeden onder de Claffis van Buren, by Buren, Leerdam, en Yflelfteyn, nog gevoegt worden Cuilenburg.
p, Refolutie van hun Ed. Gr. Mog. waar hy de
Kerk van 3 s Bofch geredigeert werd onder Gorinchem^ mitsgaders aangaande het gebruik der oude of nieuwe Verjie 3 en het weer en van Socinianen en hunne Boe' ken, &c. Den 15 Juny 1640. f\V de Remonftrantie van de Gedeputeerden der Synodus van %J Zuyd-Holland, en de teegeBreedenen van de Kerke van 'sHertogenbofch, ter Vergaderinhe geleefen,
ïs na deliberatie verftaan en gerefolveert, dat volgens voorgaande Refolutie de voorfz Kerke van 's Hertogenbofch zal blyven geredigeert onder de Clafle van Gorinchem.
Op de Remonftrantie van de Gedeputeerden des Zuydholland!fchen Synode, behelfende in efïede drie poinden.
Is na deliberatie verftaan, noopende het eerfte poind, dat de 'Kerken deefer Provincie fullen gelaaten worden in haare vryheid,, om te moogen gebruyken Bybel* van de nieuwe,, of wel van de «oorige verfie. . .
Op het tweede poind, roerende het weeren van de bocimaanen .en haare Boeken., is verftaan , dat nader kennifle en openinge gedaan zynde aan haar Edele Groot Mog., dat eenige Socipiaanea of Sociniaanfche Boeken, fig in deeze Provincie foude moogen vertoonen, dat defelve alsdan prompte ordre foo teegen defelve „ als der felver Boeken fullen ftellen., als na exigentie van faaken:
Op het derde, roerende de Placaaten en executie van dien fteègen de Papillen; is goedgevondeu, dat bet poind van befchry«inge, van het voorfchreeve fubjed gewaagende, in deliberatie wéék. gebragt* nader dieat'halven fal werden gerefolveert.
Ex*



1. Boek. D. Vierde Titel; ||^5 &p ExtracT: uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, raakende de aan/telling van een Agent " voor de Claffis van Kempen- en Peelland* Den za^ OcJoher 1651.
IS ^gehoord" het rapport van de Heeren van Raasfeit, Paets, vander Niffe, van der Hoolck, Andrée, WolfFs en Tjaffens, hun' Hoog^Mog. Gedeputeerden tot de zaaken van de Meyerye van sBofch, agtervolgens derzelver Refolutie van den 6 deezer. geëxamineerd en gevifiteerd hebbende de Requefte ten zei ven dafJrln ïfri P00* ^0g* gePrefentee"> uit den naam en van Sn gJMn vel Van KJemp^nr, en eiland, verzoekende dat hun ? nugnt^vg;if^^ rCir ^]''citeur Hertog Moerkerken, voor t gunt hy aireede in t follicireeren van haare zaaken voor hun Hoog Mog. heeft verdient, ende nog verder zal koomen te ver-
h^S *°°uaD3g truaftueeren» aIs dezelve naar haare wyze discretiebevinden zullen te behooren.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan 1 ?« te Z/6, V°°rfZ ^ v»n KemVn8en PeSand, 5 ?d£f* d£n<£ ShÏÏ •CerSn eïade accordeeren> dat ze in haare nodige dienfte-alhier m den Hage, 200 voor hun Hoog Mog. als den
utirir'T ? ê°en' ZUllfn •fnogen employeerfn, den voorfz*: Hertog Moerkerken, op zoodanig falaris als dezelve, naar exami-
w P l U^°0g ^°g' CTm]ff™iTeïi> in reedelykheid Mali worden geoordeelt verdient te hebben
olLiï\ Óerdle Moerkerken °P gelyken voet meede worden? geemployeert, by de Glaflen van 'sBofch, en van de Eilandeni van Thoole en Bergen op den Zoom refpeflivej ende zulks tot leTer^lT d« P001^ «"«ceffive kollen, die anderzints by
T pi60 ?? dezeive Claiïen over '£ folliciteeren van, haare zaaken, Perfoonlyk worden aangewend
u^nUt1 ,hUn rerP?aive!yk extrad van deeze haar Hoog Mog*.
Se? nrJSff l°nde.n worden'°m h™ *™ den inhoude van> dien, precife te reguleeren, zonder daar van in gebreeken te bl^



.«544 S -U P P L E M Ë N T
Extrad fo* Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenïgde Nederlanden , houdende, geene 'Predikanten om Kerkelyke zaaken naar 's Hage te koomen. 'Den $ Marty 16$
IN deliberatie geleid zynde; is goedgevonden ende verftaaan, enz» En is by deeze occafie ook goedgevonden ende verftaani wederom mits dezen te renoveeren, ende valt te Hellen als een onverbreekelyke ende indispenfabele wet voor 't toekomende, haar Hoog Mog. Refolutien van den 14 November 1634, 20 Juny, 8 Augufty, 16 en 20 Oflober iö?i, mitsgaders van den 7 December 1652, mitsgaders van den 7 December 16*2, ende 14 February 16*3 houdende in erlefte dat de refpeclive Claffen resforteerende onder de Generaliteit, ofte eenige Leeden van dien, ïcts bebbende te remonftreeren aan haar Hoog Mog. 't felve by JVliffive fullen hebben over te fchryven, ende foo noodig bevon* den mochte werden, dat dezelve mondelinge tiaar op gehoord fouden werden, hun als dan gepermitieert, ende toegelaaten fal werden, iemand herwaards te deputeeren, ofte dat anderfins fonder alfulke permiffie, dezelve alhier ter Vergaderinge, nogte voor CommiffarifTen niet en fullen werden gehoord, noch ook haare gedaane ende te doene onkoften betaald ofte goedgedaan.
Ende fullen nogmaals Extraften van alle de opgemelde Refolutien de voorfchreeve refpeclive Claffen toegezonden werden, met ordre ende laft omme fich preeife naar den inhoud van dien te reguleeren', gelyk ook aan den Raad van State en de Generahteits Rekenkamer, met iteratief verfoek dat haar Eds. egeene Declaratien van Predikanten ingevolge van de voorfz Refolutien fullen Iiebben te paffeeren, op de reis- en teerkoften ter faake als vooaxa gedaan ende gevallen.
Re-



I. Boer. D. Vierde Titel; t4? H. Refolutie van de Heeren Staten van Holland*
raakende de -vyf AlkmaarJche- Tr edikanten, in dato den 15 Ocltber 1609.
DE Staaten van Holland en Weftfriesland, gehoord hebbende in prefentie van de Gedeputeerden uit die Clafte ende Kerke van Alkmaar, die vyf dagende Predikanten van denzelven Clafte: hebben conform voorgaande Refolutien (a) verftaen ende verklaerr, dar die verfchreven Clafte fimpelick en fonder eenige conditiën in haren dienfte, oock Clafticale ende Kerkelyke Vergaderinge, die felve vyf Predikanten, plaetfe, ftemme, ende onbelette bediemnge in alles fullen toeftaen : Hebben voort den Gedeputeerden, Predikanten ende Ouderlingen van den verfeyden Clafte belaft, denfelven Clafïè nogmaels te feggen, der Heeren Staten verftant te wefen dat zyluyden nae Godes Heylige Woorde ende der Landen Rechten fchuldig zyn die voorfeyde bevelen te gehoorfameu, ende fonder eenige voorder uytftel nae te comenende fo binnen acht ofte thien dagen eerftcomende f felve niet ceeftectueerc wordt, dat haer Ed. JVlog. daar inne by andere middelen fullen voorhen, gelyk het recht der Lande is vereyfehende• Ende hebben generaelyk allen de Predikanten van den verfchreven LIaiie, ioclagende, als andere belaft, die gepafTeerde fake in vereetin ge te ftellen, in broederlyke liefde met malkanderen te leven ende haer ampten in die vreefe Godts vreedfaemlyk ende ftichtelvk tot opbouwinge van de Chriftelyke Kerke te bedienen, fonder iet in t openbaer of anderfints te leeren dat tegens -Confeffie en Ca te chismus ltryt: Ende die vyf dagende Predikanten in haer geheel geftelt zynde, ind;en alsdan die Clafte fal goetvinden, van henlieden by gefchnfte te begeereo, 't gunt by monde in haer prenotie is verhaelt, fullen t'feive binnen acht dagen doen, om by den Clafte binnen veertien dagen daarnae beantwoort, ende ais dan beyde die gefchnften met die Copie van die Ade die m-n be geert heeft, geteyckent te worden en autentykelyk overgefonden te worden aan de Heeren Staten omme daar mede gedaan te worden nae behooren.
End
GO Zie Kerk. Plac. Boek II. Deel Sl. 199, 209, 210. vergel. 212 en ver*. ^
T



Supplement
Ende gebleken fynde, dat wegen die Clafle van Alkmaar quotefatien ordinaris ende extraordinaris over die Kerken gemaekt fyn ftrydende tegens die rechten van defen Lande, is die Gedeputeerden van de Clafle belali ende bevolen, daer van voortaan te defifteere'n. Gedaan in den Hage den t4 Oftober 1609. Onder ftont. Ter ordinantie van de Heeren Staaten van Hollant ende Weftfriesland. Get. A. Duyck.
G;. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog. van den 17
November 1699. raakende het beft ellen van dm Kerkenraad te IVormer.
1"\E Raadpenfionaris heeft ter Vergadering gerapporteert de JrJf'confideratien en het advis van de Heeren hun Ed. Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van derzelver Appoinftement commiflbriaal, geëxamineert de Requefte ter Vergadering geprefenteert by Samuel vanVliet, Predikant te Wormer, tendeerende om te hebben explicatie van hun Edele Groot Mog. Refolutie op de ontftaane differenten over de verkiefinge van den Kerkenraad den %6 July 1698 (a) genoomen, en om te mogen weeten, hoedaenig zoude moeten worden geprocedeert, omtrent de verkiehng van eenen anderen Kerkenraad, die agtervolgens de voorfchreeve Refolutie gedaen zal moeten worden den eerften Donderdag na den tweeden December naaftkoomende; waar ep gedelibereert, en in achtmge genoomen zynde, dat de voorfchreeve Kerkenraad ordinaris js beftaande uit twee Predikanten, fes Ouderlingen en vyf Diacomm waar van jaarlyks drie Ouderlingen, en het een jaar twee, en het volgend jaar drie Driaconen gewoonlyk afgaen, en dat twee van de voorfchreeve Ouderlingen zyn overleeden, is goedgevonden en verftaan, dat op den voorfchreeveo eerften Donderdag na den tweeden December naaftkomende by looting zullen morden uitgeloot om af te gaan een Ouderling en twee Diaconen voer den tyd van twee jaar,, en dat de voorfchreeve refteerende drie Ouderlingen en drie Diaconen noch voor een-jaar in. dienü zuilen ö con^
I ïfef> Zie Kérk PI. Baek IL: Deel p$ 416, .



I. Boek. D. Vierde Titel. 147
continueeren, en op den eerften Donderdag na den tweeden December 1700 drie andere Ouderlingen en drie Diaconen in hun plaats zullen worden verkooren, en daar inne van jaar tot jaar gecontinueert alle jaar drie Ouderlingen, en het eene jaar drie en het andere jaar twee Diaconen zullen afgaan, en andere in derzelver piaatfen gefurrogeert; en eindelyk, dat voor deeze reife niet tot Ouderlingen en Diaconen zullen mogen worden verkooren die afgegaan zyn in de maand Auguftus 1698. Ende zal Extraft van deezen gefonden worden aan den Kerkenraad van VVormer, om haer daer naer te reguleeren
H. Reglement van hun Ed. Gr. Mog. voor Ker¬
kenraad en Kerkmeejters van Maas/luys. T>en 27 July 1678.
ONtfangen een Miftive van de Heeren haer Ed. Groot Mog. Gecommitteerde Raaden, gefchreeven alhier in den Hage den 28 vande voorleede maendt April, houdende, dat tuftchen de geintreiTeerde Coopluyden, Boekhouders, Reeders en Stuyrluyden binnen Maasfluys ter eenre, en foo wel den Kerkenraed als Kerkeregeerders, mitsgaders eenige andere Stuyrluyden aldaer onderfcheydene differenten waeren ontftaen, die genoechfaem alle haeren ooripronck genomen hadden uyt faeken van adminiitracie van goederen en inkompften van de Kerke binnen de voorfchreeve Plaetfe, en dat de voorfchreeve Partheyen haer beyde klagtens geu vfe daar over by Requeften aan haar Ed. Gr. Mog. hadden geaddreiïeert, de voorfchreeve diverfe Supplianten by haerlieder Requeüen hebben te kennen gegeven, dat de voorfchreeve inkompüen by de voorfchreeve Kerkenraed niet wel, immers niet tot fodamgen eynde als die by Odroy waeren geaffeéïeert fouden wefen en worden verftrekt; en voorts verfocht ten eynde haar Ed. Gr. Mog. fouden willen ordonreeren, dat de voorfchreeve goederen en inkompften van voorfchreeve Kerke niet by den voodchreeven Kerkenraed, maer met uitiluyting van dien by de KerkmeeÜers alleen en affonderlyk fouden werden geregeert en geadroimftreert. En de voorfchreeve tweede Supplianten, ten eyn*
T 2 de



14$
S UPPLEMENfT
de haer Groot Mogende het regeeren en adminiftreeren der
vooifchrceve Kerkelyke goederen en inkompften volgens het oude gebruyck aldaer tot noch toe geobferveert, aan de voorfchreeve Ketketegeerdtrs en Kerkmeefters uyt de voorfchreeve Kerkenraad en Kerkmeefters te faemen beibende; en fulcx defelve by haer out recht geliefden te laten verblyven.
Dar fy Heeren Gecomm. Raden niet duyfterlyck hadden konnen bemercken, dat de voorfchreeve differenten binnen de voorfchreeve plaetfe aen de eene en de andere zyde met groote animofneyt waeren opgenomen, met becommeringe, dat de felve tot meerder extremiteyt fouden komen uitteberüen , daeromme getracht hebbende defelve differenten by wegen van accommodement te affopieeren en uit den weg te leggen, eyndelyk daerinne ook hadden gereuffeert, en dat de voornoemde Parthyen yerdraegen waeren, dat de poinélen van het aenltellen van vyer in plaetfe van twee Kerkmeefters, het futen en voorftemmen van Schout en Kerkmeefters voor de Leden van den Kerkenraet op het doen van reekeninge van voorfchreeve Kerke goederen en inkompften, en dat alle de Ledemaaten van de Gemeynte aldaer, en niet alleen Ledemaaten van den voorfehreeven Kerkenraede tot Kerkmeefter nominabel en eligibel fullen zyn, in het geheel en volkomen obfervantie fouden blyven, gelyk die bereids waeren ter ne-; dergeftelt. Dat dan voorts
1. De adminiftratie van meergemelde Kerkengoederen en inkompften aan Kerkenregeerders, dat is de voorfchreeve Kerkmeesters en de voorfchreeve Kerkenraedt verblyvende.
2. In materie van belaftinge van voorfchreeve Kerke geen overftemming, maar in cas van ontlaftinge, overltemming foude plaets hebben, ende daer inne met pluraliteyt van ftemmen geconcludeert foude moeten worden»
3. Dat alle reparatien en andere faeken, de Kerk, Predikants, en Schoolmeeftershuifen aldaer concernerende (die fouden werden gerekent boven-de vyf en twintig gulden te fullen monteeren) voor een poindl: van belaftinge gehouden en daerinne niet anders dan met eenparigheyt van ftemmen geconcludeert foude mogen worden,, maer dat defelve onder de vyf en twintig gulden belopende: aen de direaie van de Kerkmeefters alleen foude werden, geheten». 4-, Das



I. Boek, D. Vierde Titel.' r4p
4. Dat de jegenwoordige Predikanten alle haere Traaementen, die by defelve als nu uyt het incomen van de voorfchreeve Kerke werden getrocken fouden behouden, foo lange zy den Kerkendienft aldaer fouden waerneemen en becleeden, maer dat aen anderen in haer plaetfe comende de voorfchreeve tradementen en emolumenten uyt de voorfchreeve Kerckegoederen en innekompften niet fouden mogen werden toegevoucht dan met eenpaerige ftemmen van het voorfchreeve Collegie van Kerckeregeerders, behoudens dat vaft foude ftaen, dat de Predikanten, die nae de je^ genwoordige aldaer fullen werden beroepen, altyt uyt het voorfchreeve innekomen der voorfchreeve Kerke fouden blyven trekken een hondert vyftig gulden jaarlyks.
5. Dat de Kerkmeelters en de Kerkenraet beyde het recht fouden hebben omme vergadering van het voorfchreeve Collegie van Kerkmeefters en Kerkregeerders te beleggen en convoceeren.
6. Dat de felfie in het voorfchreeve Collegie ten aaniien van Ketkmeefleri en Kerkeregeerders foude blyven als voor defen en op den ouden voet.
7. Dat van jaér tot jaer twee van voorfchreeve vier Kerkmeesters afgaende, de nominatie van een dubbelt getal van twee, die wedetom van nieuws fouden aencomen, foude werden gedaen half by de geheele Kerkenraet, dat is by de Predikanten, Ouderlingen en Diaconen, en half by de vier als dan noch dienende Kerkmeefters, omme daer van als vooren by de Ledemaaten van voorfchreeve Gemeente met ongeteyekende billietten, die echter opentlyk fouden moeten werden opgelden, twee nieuwe Kerk mccfters te werden geëligeen: (te weeten uyt ieder van twee" een), f'
8. Dat vernachtinge van de accys op de Tappers- Wynen en Bieren foude werden gedaen op den naem en ter plaatfe foo en> daer die bevoorens is gedaen.
9. Dat de Predikanten altyts van een woonhuys ofte hoyshuur fouden moeten worden voorfien , doch dat nae het overlvden of-te vertrek van den Predikant Beels de vyftig gulden jaarlyks voor ■ buyshuur by het gemeene Land beiaelt wordende, niet meer by den nae hem volgende Predikanten, maar, by.de Kerke aldaer ioude. werden getrokken,
31 20, .Dast



}Irj0 Supplement
10. Dit op het verfoecken van prolongatien van het Oclroy van haer Ed. Gr. Mog. niet fal mogen werden gerefolveert als met pluraliteyt van Hemmen van de als dan dienende Kerkmeefters en Leden van de voorfchreeve Kerkenraet, in dien verftande, dat de geintrefleerde daer over alvoorens fullen moeten werden gehoort, ende voorfchreeve vier Kerkmeefters en alle de Leden van de voorfchreeve Kerkenraet ten mintlen daer toe acht dagen te vooren tot feekeren dach, foo buyten de plaetfe fouden mogen fyn, befchreeven ofte anderfkus geciteert fouden moeten worden.
11. Dat by vacatuure van Predikantsplaetfen aldaer de overigen Predikant, Ouderlingen en Diaconen tot lafte van voorfchreeve Kerke andere Predikanten tot de beroepinge in confideratie comende, louden mogen gaen hooren en beroepen, maer dat defelve gehouden fouden zyn, van de uytgeef van onkoften daer over te fupporteten, aan de voorfchreeve Kerkmeefters te doen bewys en reekeninge.
iz, Ende ten laetften, dat de Predikatiën in de klyne Kerke binnen de voorfchreeve plaeife fouden werden gedaen op foodanige tyden als by den voorfchreeven Kerkenraet foude werden goetgevonden en gerefolveert.
Dat de voornoemde parthyen verclaert hebbende genegen te fyn, dat de voorfchreeve poinften als een wet en reglement voor het toecomende by haar Ed. Gr. Mog. foude mogen werden vaft geftelt, de gemelde Heeren Gecomro. Raden niet hadden connen atfyn fulks aan defe Vergadering voortedragen.
Waar op gedelibereert fynde, hebben haar Ed. Gr. Mog het voorfchreeve accoort in alle de voorfchreeve poinclen geaggreë'err, en geapprobeert, gelyk defelve geaggreéert en geapprobeert worden by defen, en voorts goedgevonden en verftaen, dar die als een wet en Reglement in het toecomende, by alle en een iegelyck, die fulcks foude mogen aengaen, precifelyk naer forme en innehouden geobferveert en naergekomen fullen moeten werden.
Extract



ï. Boek. D. Vierbe Titel. G. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden , geen Magijtraatsperfion te Bergen op Zoom tot '■Diacon te nomtneeren. Den 3 September 1733.
IS gehoord het Rapport van de Heeren van Lynden, ende andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de faaken van de Piaccaten en Reglementen, hebbende, ingevolge ende tot voldoeninge van derfelver Refolutie coromifforiaal van den 8 der voorleeden maand, geëxamineerd de Requefte van Warnerus Lack en Jacobus Adrianus Fölckers, Predikanten, mitsgaders Wouterus de Clercq en Willem van Eommel, Ouderlingen, uitmakende, foo fy feggen, het meerder gedeelte van de Kerkenraad van Bergen op Zoom, klaagende ,over de ontflaaginge uit den dienft van leeker Diacon, met name Bartholomeus van den Berg, door de Magiftraat gedaan, na dat hy tot Wethouder of Scheepen was aangefteld.
Ende daar neevens geëxamineerd hebbende het berigt van de Magiftraat van Bergen op Zoom, op de voorfz Requefte.
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevonden en verftaan, dat gemelde Bartholomeus van den Berg fyn tyd als Diacon fal moeten uitdienen; dog dat voor het toekomende geen MagiftraatsPerfoonen op de Nominatie fullen moogen werden gebragt om tot Diacon verkoren te werden, en een Diacon tot Wethouder of Scheepen verkoren werdénde, als dan een ander in fyn plaatze verkooren, of fyn plaatfe door de andere Diaconen tot dé ordinaris tyd waargenomen fal moeten werden.
Ende fal Extratf van deeze haar Hoog Mogende Refolutie gezonden werden aan de Magiftraat en Kerkenraad van Bergen op Zoom, om te ftrecken tot derfelver narigtinge, ende haar daar na te reguleeren.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, , permijfte-
van die van IVouw verleent tót een Kerkenraad, in- • getrokken. Den 30 Juny 1717.
15 gehoord het rapport van de Heeren van Héeckeren, en ari* dere- haar; Hoog, Mogende - Gedeputeerden" toe-de' zakken van 1
dé-'



igqi Supplement
de Meyerye van 'sHertogenbofch, hebbende, in gevolge en tót voldoeninge van der zeiver Refolutie commifforiaal van den 9 April laatftleeden, geëxamineert de Requefte van de Claflis van Tholen en Bergen op den Zoom; waar by verzoeken, dat haar Hoog Mog. Refolutie van den ai Odober des voorleeden jaars, waar by geconfenteert is het erigeeren van een Kerkenraad tot Wouw, in het Marquizaat van Bergen op den Zoom, alwaar met meer als zeeven of agt Leedemaaten van de Gereformeerde Religie zouden zyn, buiten effeéi gefield mooge worden, tot dat het gemelde Claffis zal hebben bericht, dat de Gemeente aldaar meerder in getal zal weezen toegenoomen.
En daar neevens ook, in gevolge en tot voldoeninge van der zeiver Refolutie commifforiaal van den xo Mey jongftleeden, geexamineert hebbende de Requefte van de Leedemaaten van de Gereformeerde Gemeente te Wouw, verzoekende, dat haar Hoog Mog. by der zei ver Refolutie van den 21 Oftober des voorleeden jaars geliefden te periilKeren, en vervolgens als noch het erigeeren van een nieuwen Kerkenraad aldaar toe te ftaan, vermanende dat daar toe genoegfaam bekwaame ftof aldaar was.
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat de voorfchreeve haar Hoog Mog. Refolutie van den 21 üclober des voorleeden jaars zal werden gehouden in fufpens, en dat dienvolgende met het aanftellen van een nieuwen Kerkenraad te Wouw zal werden gefuperfedeert, tot dat het voorgemelde Claiiis, als ook de Gereformeerde Gemeente tot Wouw, aan haar Hoog Mog. zullen kunnen berichten, en daar uit ten genoegen zal blyken, dat die Gemeente in getal van Leedematen meerder zal zyn
toegenoomen. ________
RvS. Extraft uit de Refolutien van de Edele Mog-
Heeren Raaden van Staate der Vereenigde Nederlanden, daar geen tien Leedemaaten zyn vullen geen Kerkenraaden weezen. Tien 1 Jugufius 1696.
IS geleefen een Requefte van de Gelderfche Synode, te kennen geevende in fubftlntie, dat haars oordeels geen Kerkenraaden op de Dorpen onder het Reffort van de Generaliteit, onder haer opfigt gehorende, behoorden te wefen dan daar twaall L,e-



ï. Bó-ek. D. Vierde TaTEU ledemaaten van de Mannelyke fexe fyn boven de Kofiers en Vor* fiers; en ten anderen dat fy een ordre beraamd hebben voor de Predikanten, die den legerdienst waarnemen, tot wering van er* gernilfen , welke byde refolutien de Heeren Staaten van Gelderland ook geaggreëert hebben: dog dat de Vertoonders in verfcheide gelegentheeden bevonden hebben dat haar refolutien buiten effect gebleven zyn in de Meyerye van 's Bofch om d-at defelve aen haer Ed. Mog: niet bekend gemaeckt, en daarom niet geaggreëert waaren en dat fy derhalven verfoeken, dat aen de voorfz byde Refolutien onder het Reffort van de Generaliteit over de Kerken en Predikanten gehorende onder het Synode van Gelderland de kragt van wet moge gegeeven, en defelve vervolgens ïn train gebragt worden.
Waar op gedelibereerd fynde, re goedgevondenen verftaan, dat by provifie, en tot dat anders gerefolveert fal weefen, in de Dorpen en Piaatfen van het Reilort van de Generaliteit, gehoorende onder het Synode van Gelderland, daar geen tien Ledemaaten -zyn geen Kerkenraaden fullen weefen, maar de Kerkelyke faaken beleid worden door de refpeclive Claffen: en dat de ordre raakende den legerdienft en de Predikanten te Velde gefonden fal worden aan den Hr. van Geldermalfem haar Ed. Mog. Gedeputeerde te Velde om fyn confideratien en advis daer op aan den Raad te laaten toekoomen.
G, Refolutie van de Staaten Generaal, Gecom¬
mitteerden van de- Magiftraat van Biervliet den voorrang tn den Kerkenraad. Den 18 September 1714.
ONtfangen een Mifïive van Burgemeefter en Scheepenen der Stad en Lande van Biervliet, gefchreven aldaar den 8 deeier loopende maand, houdende, dat voor deefen met die van den Kerkenraad in oneenjgheyd waaren geweeit weegens de voorteykeninge van de Arme-Reekeninge, mitsgaders over deprfciidie m het Collegie qualificaat; dat haar Hoog Mog. daar op üy Kelolutie van den 6 january 170? hadden verftaan,..dat de ^ommiftanffen uyt de Magiftraat in de Kerkenraad. Cal moet.-ti
V wer»



1^4 Supplemenï
werden gegeeven den voorrang in praefidie en teykening; dog dat het fchynt, dat die van den Kerkenraad haar verbeelden, dat de voorfz Refolutie fig niet verder extendeert, als om aan de Commiflariflen uyt de Magiftraat te geeven het praefidie in de voorteykening, wanneer een gedeelte van de Kerkenraad werd verandert, en de voorteykening van de Arme-Reekeninge, dog geenfrats wanneer het Collegie qualificaat mogte vergadert zyn, tot het beroepen of verkiefen van een Predikant, het geene alsnu moet gefchieden, dewyl de Predikant aldaar is overleeden, als wanneer die van den Kerkenraad oordeelen het praefidie en den voorrang te moeten hebben; verzoekende gemelde Magiftraat,, dat haar Hoog Mog. om verdere oneenigheden voor te koomen, der felver Refolutie van den 6' January 1705 gelieven te interpretëeren, en dat die van den Kerkenraad moogen werden gelaft aan de Commiflariffen van de Magiftraat den voorrang en het praefidie te geeven, foo wel in het beroepen van een Predikant, als in het veranderen van een gedeelte der Kerkenraad, en in het opneemen van de Arme-Reekeningen, die gemelde Magiftraat nu alloo veele jaaren in pofleftie en gebruyk hadde gehad.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat in conformiteyt van haar Hoog Mog. Refolutie van den 6 January 1705-, de Gecommitteerden van de Magiftraat den voorrang moeten hebben in de Kerkenraad, fonder onderfcheyt van de faaken die verhandeld werden,
R. v. So Extraét uit de Refolutien van de Edele Mog.
Heeren Raden van Staate der Vereenïgde Nederlanden, het Verbaal der Kerkenvifitatie inde Meyerye over te ge even aan hun Ed. Mog. Gecow mit teer den. 'Den 9 January 1718.
OP het gerapporteerde van de Heeren Effenius van Sonsbeek, Thefaurier Generael van der Heim , en Secretaris Ten Hove, 'hebbende, ingevolge haer Ed. Mog, Refolutie van 12 Aug. laatftleeden, geëxamineert het geverbalifeerde vande Heeren h^er



ï. Boek D. Vierde Titel. iff.
Ed. Mog. Gecommitteerden, Jaatft geweeft fynde op de vernam unge der Thiendeo te 'sÖofch; is na deliber/t.ego^Vvond^
sBofch, dat de Vifitatoren voortaan haer Verhaal der Kerkelvke vtfitat.e zullen overgeven aen de Heeren haer Ed M. K Gecom muteerden aanflonds op derfelver aenkomit te 'sBoIch, ten einï door gemelde Heeren Gecommitteerden op den inhoud van de felve Verbalen, en op het verdere aenbrengen en SS der Vi" firatoren in loco moge gedisponeert worden, ingevolge he Vó Art. van de politicque Reformatie, van welk Reglement een eUm° plaer aen de voorn Heeren Gecommitteerden fa! ter hand R e ?M • werden met de verdere Stukken tot derfelver Commiffie pldee
R. v. S. ExtracT: uit de Refolutien van de Edele Mog.
Heeren Raden van Staate der Vereenigde Nederlanden, Vijitatie-Verbaalen jaarlyks door htm üaele Gecomm. te examineeren. Tien y Auzufti 1729. a J
OP het geen ter Vergaderinge is voorgedraagen, en fpecialvck voorgeJeezen zynde het veertigtte Artieul van de polS;
«IL hft l J" Tu dcn Jaare T66°' ^udende, alle het geene voorfhreeve ts volkomentlyk worde intramaebraft geobfrveert en gemamt meert, en in toekomende afgefneednt veelderbande koftelykeen monelyke follicitatien en klagten/op dat ook een
d*eeK,Z Pf** StatT **W °P fy" hoede*mag zyn en de Kerke Gods m getal van gereformeerde Luyden, en ï£ God f asbest te meer toeneemt en aanwaden: Soo hebben IVy »eref2eert ^rdon,eert en ge ft at,eert, refolveeren, ordonjr/n fnjtctZen » '\ fV'«*/f de Heren Gecommitteerden uit den Ladt van Sta te, ah fy ten aunfte van den Lande op de jaarlykfche SerPae^1^', fullCn. in^^en op deobfJvantïe van di/oïs ln»V'f 7W ^tf deefen verfoekende, autko,ifeerende, en volle l«dt en may geevende, om alle klagten deefen aangaande op te neemen, de contravemen te examineeren tegens de Conttaventlurs, fL
V 2 fór



%J.& S' ü !■ P L E M E N T
der eetug regres of rapport aan Ons te doen, te procederen tot fk~ fpenfie , departement of anderfints , naar bevindmge en exigentie van faaken, daar toe. gebruikende fulke middelen, als fy tot voorfan t van Gods eere, maintenue van Onfe authoriteit, inbindmge van de floutitbeeden des Tausdoms., uitroyinge van alle quaade gr ouwe len en Landverderffelyke tonden, vaft, en voerftcUinge van den waaren. Godsdienft i de'Gemeynte Gods, en alle getrouwen Dienaar en Jejn Chrilii, rallen bevinden, te behooren, Des fullen de re/pecJjve Mavifiraaten, Uaftes, Kerken en Predikanten, haare gravaminamet. alle noodhe Documenten, ten eynde als, vooren altyds maaken gereet. te hebben, tekens de aankom ft e van de gemelde Gecommitteerden van den welgemellen Raadt van. Staate, om te (poediger aUes de plan®, afgedaan te 'konnen wordt n. u0„ro„ ua9.
is na deliberatie goedgevonden en verüaan, de Heeren haa. Edele Mog. Gecommitteerden jaariycks in Commifhe gaande te verkeken* dat zy fig. ingevolge van hel voorfchreeve Aru-cul ge, lieven te informeeren op de obfcrvantie vcfl defelve polniqoe Reformatie, en oP voorkomende klaghten te difponeeren; en m het bvfonder, dat de Heeren Gecommitteerden, aan welke deKerKe3yke Vifitatie-Verbaalen jaarlyks overgeleevert worden, delete in loco fullen examineeren, en alle daar in voorkomende klagen of gravamina na bevindmge de. plano afdoen: .En, fai .deefe. Refomtte fedrukt, en een exemplaar daar van neevens de polmcque Refoimat e, en het Schoolreglement meede gegeeven worden a n de Heeren haar Edele Mog. Gecommitteerden die jaarlyks in.de ordinaris Commiffien fullen gaan..
H, Extraét uit de Refolutien van de Heeren Staa^
ten van Hollandt ende JVeftvrieslandt, in haar Ed) Gr. Mog. Vergaderinge genomen op den i Mey 1732.. raakende een §hiariPur 'over de fottne. van affnydmg te Delft.
DE Heeren Gedeputeerden der Stad Delft hebben uit de naam ' en van weegen. de Heeren haare Principalen ter Vergaderinge voorgedraagen, dat den .28 Juny des voorleeden jaars de Heer Raadpenüonaris ter Vergaderinge heeft gecommuniceerr.



ï. Bom,, D. Vierde Titelü 'ryy
dat de Heer van Hees, Raad m den hoogen Raade, by haa-rEd. Groot Mog. gecommitteert als CommilTaris politicq op het Zuidhollandfche Synode, aan hem hadde overgegeeven feeker Gefchrifr,, welk hem was toegefonden door den Scriba van het Claffis Synodaal, geintituleert Quaritur van de Claffis van-Delft en Delfland* &V£r de forme van ajfnyding} mitsgaders over de Voorwerpen van dien, xynde dit Quaeriiur geoccafioneert door een different te Delft gereefen over de affnyding van Alida vander Hoeven, als vervallen tot het Pausdom, die volgens Refolutie van den Kerkenraad' intra pariet es Ecclefia was gedaan, en waar over het Claffis vanDelfland fig hadde geformahfeert, willende dat defelve nog daarenboven op de PredikÜoel foude moeten werden voorgeleefen, endaarom het voorfchreeve Quaeritur hadden overgegeeven.
Waar op na voorgaande deliberatie gerefolveert was, dat hefvoorfchreeve geproponeerde door de Heeren van de Ridderfchap en verdere haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden tot de Kerkelyke faaken foude werdeo geëxamineert,Cen de Vergadering? daar op gediend' van haar confideratien en,advis.
Dat het Claffis van Delfland, in plaatfe van daar op te wagten ■ de Refolutie van haar Edele Groot Mog,, en ondertuffchen volgens het fentimeni van het hatlle Synode, Uil te liaan, daar te* gens niet alleen was voortgegaan, maar felfs goedgevonden Had' te neemen een Refolutie, waar by de geheele Kerkenraad van de. Siad ioude blyven afgefneeden van het Claflis, vervolgens in geen. Claflkale nog Synodale Vergaderinge ieffie hebben, tot dat deKerkenraad aan het Claffis lal hebben geobedieert.
Dat die violente onderneeming de Heeren haare Prineipaalerr was voorgekomen te weefen van feer verre uilfigten, contrarie, aan de gemelde Refbiuiie commifloriaal, contrarie aaa het Chris» telyk Advis van her Synode» ffrekkende toL groot- disrefpecl vande Regeering, viüpendie'van den Kerkenraad, waar in verfcheideHeeren uit de Regeering feflie hebnen, en vervolgens veelonrufi: en beweegirg ftond. te veroorfaaken i
Weshalven opgemelde Heeren. Gedeputeerden gelaff' waaeett» deefe laak te brengen ter deliberatie van haar Edele. Gr. Mag. >.. en te verfoeken, dat het Claflis van Delft, en Delfland mag wer, den gelaft en bevookn met, de voorfchreeve faake liif te ftaan,
V 3, &m



ï$8 Supplement
en niets daar in te doen tot dat by haar Edele Groot Mog. op de voorgemelde Refolutie commiflbriaal fal weefen gedelibereert en gerefolveert.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat om de roedenen in de voorfchreeve Propofitie geallegeert, en waar op de Acla van de laatfte Zuidhollandfche Synode Anicui veertig, voor foo veel die alhier te pafte koomen, nagefien zyn, fal worden gelaft en bevoolen, foo als haar Edele Groot Mog. laften en beveelen by deefe, aan de Claflis van Delft en Delfland, met de voorfchreeve faak ftil te ftaan, fonder iets daar in te doen, tot dat by haar Edele Groot Mog., in gevolge van der felver Refolutie commiflbriaal van den %% Juny des voorleeden jaars, na gehoon rapport van der felver Commiflariflen, nader daar op fal weefen gerefolveert.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, raa¬
kende de forme van affnyding. Den zi July 1734.
DE Raadpenfionaris heeft ter Vergadering gerapporteert de conftderatien en het advis van de Heeren van de Ridderfchap en verdere haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden tot de Kerkelyke faaken, hebbende, in gevolge en tot voldoening van der felver Refolutie commiflbriaal van den a8 Juny 1731 ge* examineert feeker gefohrift, geintituleert, Qu<eritur van de C/'asJïs van Delft en 'Delftland over de forme van affnyding, mitsgaders over de Voorwerpen van dien, geinfereert in defelve Refolutie, mitsgaders iri gevolge en tot voldoening van haar Edele Gr. Mog. Appoincdement commiiToriaal van den 11 July 1732- en opgevolgde Refolutie van den \$ [Vlei des voorleeden jaars, een Requefte van de Clailis van Delft en Delfland, behelfende de reedenen van haar befwaarnis over de Reföiütie by haar Edele Gr. Mog. genoomen den 1 Mei 1732 op een Propofitie van de Heeren Gedeputeerden der Stad Deift, raakende de onderneeminge van de Claflis tegen den Kerkenraad dei Stad Delft in de faake van feekere Alida van der Hoeven, welke overgegaan is van de waare Gereformeerde Religie tot het Pausdom, breeder gemeld
in



I. Boek. D. Vierde Titel. i5>
in de voorfchreeve Propofitie en Refolutie, met verfoek, dat hm Edele Groot Mog. geheven de Claffis te laaten behouden en hebben de vryhe.d, om met de faak van de voorfchreeve AHda van der Hoeven cum annexis volgens ordre der Kerken voo t te Jan
'li het.befl^ten! d£S Claffis ter «itvoering te brengen en da* aHe hmderniffen daar tegen door de authorifeit van haar Ed Gr Mog moogen werden weggenoomen
m^oTndZtfe^T^ !^de' is gevonden en verftaan, dat i i Van,d,e verklaar^g, door het voorfchreeve C affis
S g/oo 6^^^^ d3t "^t alleen weegens htr
i^aeie ^root Vlog., of anderlins, geen de mmüe kenni? van
voorfchreeve Refolutie van den x8 Juny gegeeven aan de
fen hS'f?3air % &eM?f nie£S in het •iIcrm nflf§S^va"oeweeten heeft, de Claffis fal worden gehouden voor «ëxcufelrt ten opfigte van het geene dat op het voorfz. fubjea mdfaak van
ve P^!&^nft»ü d£r "oeVCn Verva< isinde voo chreeden i Mei r,? df Heeren GedeP"feerden der Stad Delft van
van het Ouxr tur l^r™ de materie' of den inh°u™
haar Edete Groot' Mog van*^ den ^/o^rfoo^t^ *
dat aan de voorfchreeve Claffis fal worden oeordonneert fnn haar E iele «f0'^™"" word mits deefen f tot nX ordre van haar Edele Groot Mog. in deefe faak niet verder voort te nm
v neehe? zS ff bJryr F*™**™* «» he oordeen7dvis" kar i^t L " [ Synode' gronden te Dordregt in het
en t^mVei ™ ï het- Vlerli8lle Articul der Synodaal? Aclen en te meei, om dat uit het klein getal van exempelen in 1 voorfchreeve Requeüe geallegueert tot m^zSr^nh^^Jt
iX^Ji^^"'Landen daar oncrent
E. Vyf-



|^ :§ Ü "P P L E M E N f
E. Vyfde Titel,
HANDELENDE VAN DE
KERKELYKE GOEDEREN.
L Ten behoeve der Ker.ck.en -en Kerckelycke Persoonen.
$L Refolutie van de Staaten van Holland, noo¬
pens de judicature over de Kerke en Taftorye-Goedeven Jen platten Lande. Den 4 OBober iöxy.
WjS^IE Heeren Gecommitteerde Raaden ra den Noorderquarï ïMI tiere, hebbende, eerft by monde, en na by gefchnrte 1 u doen vertoornen haare devoiren, die zy in kragte van IUK&A§ de Refolutie van deeze Vergaderinge doen by de Uorpen aldaar, om te onderzoeken de Kerke en Paftoryegoederen, en alzoo beeter ordre te moogen houden op het furneeren van de Traktementen voor de Predikanten ten platten Lande, zonder te roeren de Dorpen die Heeren of Ambagtsheeren hebben , dien het regt van gifte van de Kerke competeert, teegen welke haar devoiren die van den Hoogen Raade haar onderftaan Mandementen van maintenue te geeven, daar meede haar werk, en de e». <mtie van de Refolutie van deeze Vergaderinge worden belet, tot .grooten ondienft van den Lande; en verzoekende daar teegens
"k'by de Heeren Edelen en Steeden verftaan en gerefolveert, dat twee Heeren uyt den Hoogen Raade in de Vergaderinge zullen worden ontbooden, en haar aangezeyd, dat het geene de Heeren Gecommitteerde Raaden in deezen doen, dat zy net zelve -doen in kragte van de Refolutie hier genoomen, en tot beeter onderhoud van de Predikanten: Dat ook de judicature van alaulke Goederen privative is gelleld aan de Heeren Gecomrait-



I. Boek; E. Vyfde Titel*. t6i
teerde Raaden by haare Inftrucïie, en dat de Heeren Staaten daaromme niet en konnen goedvinden, dat met eenige Provifien verhinderinge daar in worde gedaan, en daaromme begeeren, dat zy haar willen ontdaan, daar van eenige kennifte te neemen, of de executie van den laft van de Heeren Staaten te beletten, maar de parthyen afwyzen aan deeze Vergadering of aan de welgemeU de Heeren Gecommitteerde Raaden.
£4 Refolutie van de Staaten van Holland, raa*
kende de dïspofitie over de Geeftelyke 3 Kerkelyke x Paftorye en Kofter ye Goederen der Dorpen, daar geen Heeren of Ambagtsheeren zyn, die het jus Patronatus van de Kerken hebben: als mede omtrent de judicature over de voorfz: Geeftelyke Goederen. Den ïx De-^ eember i6z$.
IN de Vergaderinge van de Heeren Staaten van Holland en Welt vriesland geleezen weezende een Miflive van de Heeren Gecommitteerde Raaden in den Noorder-Quartiere van den 4 deezer maand December, als nog klaagende dat de Heeren van -den Hoogen Raade continueeren in haare proceduuren en belet, dat zy niet en koomen tot executie van de Refolutie van de Heeren Staaten, om alle de Geeftelyke en Kerkelyke Goederen onder eene adminiftratie te brengen, over alle de Dorpen (daargeene Heeren of Ambagtsheeren en zyn, die Giften van de Kerken hebben) ten einde de Kerkendienft daar uyt te beeter mag worden bewaart: En deezen aangaande in de Vergaderinge geleezen weezende de Refolutie den 4 Otfober laaftleedcn daar op genoo^ men, en den 7 derzelver maand aangezeyd de Heeren Schotteen Fauw, Raaden ordinaris in den zeiven Hoogen Raade, en rypelyk gelet op de reedenen by de voornoemde Heeren ten voorfz dage na noen in de Vergaderinge gededuceert, tot juftificatie van haare Proceduren; ook geleezen weezende de Refolutie op den e Juny anno 1577 op het verzoek van eenige Dorpen alleen, of derzelver Kerkmetfteren genoomen.
W Heb-



t6i Supplement
Hebben de Hèeren van deRidderfchap, Edelen en Steeden, rep refenteerende de Sraaten van den voorfz Lande, verklaart, en verklaaren by deezen, dat niemand in denzelven Lande regt heeft over de voornoemde Geeüelvke, Kerkelyke, Paftorye en Kofterye Goederen der Dorpen, daar geen Heeren of Ambagtsheeren als vooren en zyn, te disponeeren, als haar Edele Mog. alleen, aan wien het regt van dien is gedevolveert ant j<ire "Patronatus, aut jure confiscationis3 zonder dat eenige Dorpen of Magiftraaten van dien, of Kerkmeefteren, die voor den tyd haarder bediemnse dezelve alleen adminiftreeren, eeoig vorder gezag daar over hebben, dan haar na eeleegentheid van tyd by de hooggemdde haar Edele Mog. is geconfenteert, die ook vry ftaat dezelve confenten te veranderen en interpreteeren ten meeften oirbaar van den Lande en van den Kerkendienft: verklaaren meede by de voorfz Refolutie, genoomen om alle de Kerkelyke, Geeftelyke ende andere voornoemde Goederen onder eene adminiftratie te brengen, gerevoceen te weezen, en als nog (is het noot) te revoceeren, alle Conceftien te vooren daar op vergunt of verleent: Ver» klaaren meede, dat de judicature over de voorfz Geeftelyke Goederen niemand en competeert dan haar Edele Mog. alleen, ot der zeiver Gecommitteerde Raaden in de Quartieren rcipective, en daaromme uyt haare Souveraine magr te vernietigen alle Procedure» ter contrarie gehouden, en pro villen teegen de executie van de voornoemde Refolutie verleent: Verzoekende, en met te min ordonneerende den welgemelden Hoogen Raade in oezelve saake geen vordere kennifte te neemen, op poene van nulhteyt van dezelve Proceduren; en dat de voornoemde C7ecommitfeerde -Raaden, ook die van den Noorder-Q-uaniere, niet gehouden en sullen weezen die te obedieeren: Lallen dezelve Gecommitteerde Raaden met de executie van de voorgaande Reio utie voort ■ie saan, en die te doen efteclueeren na behooien; behoudelyk «oa iemand daar teegen yet te zeggen heeft, het zelve zal moogen. aan haar Edele Mog. -vertonnen: Laften meede dat dubbelt van deeze Refolutie gezonden zal worden aan de Hoven van Jufetic „ om haar daar na te reguleeren.
Refo-



ï. Boek. E. Vvfde Titel? '163 ÏL Refolutie van hun Ed. Gr. Mog., raakende het
different tuffchen Kerkmeefters van de Oude en Nieuwe Niedorp ende het Hof 'Provinciaal over de judi. cature van de Kerkelyke Goederen, van den 4 7uly 1648.
OP het geproponeerde van de Heeren van Alkmaar, is na deliberatie goedgevonden, dat de zaak van Kerkmeefters van de Oude en Nieuwe Niedorp zal worden gereguleert, volgens de Refolutie van Iraar Ed. Gr. Mog. van den n December 16^5-, by dewelke onder anderen werd verklaart, dat de judicature van de Geeftelyke en Kerkelyke Goederen niemand en is competeerende als haar Ed. Gr. Mog. ofte derzelver Gecommitteerde Raden in de refpeclive Quartieren, met vernietiginge van alle proceduren ter contrarie gehouden ende noch te houden; gelyk meede goed is gevonden, dat fulks in conformité van de Refolutie vooren geroert, den Hove Provinciaal fal werden aangefchreeven, met toefendinge van defelve Refolutie, omme haar daar na te reguleeren, ten ware, dat het welgemelte Hof reden had ter contrarie, waar op zy haar Ed. Gr. Mog. met den eer» flen zullen hebben te refcribeeren.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, raa¬
kende de reparatie der Kerken in Holland. T)en 13 April 1^84.
DS Staaten van Holland hebben tot vorderinge van Godes dienfte gegund en geoftroyeert, gunnen en odroyeeren, dat alle VVethouderen binnen de Dorpen van Holland, daar het ielve fal noodig weefen, generalyken tot laffe van den geenen die onder den bedryve van dien zyn gefeeten, en geene uitge. ionderr by de bequaamfte weegen en middelen des doenlyk zynde, m aller geiykheid fullen moogen omflaan, doen heften en collecteeren foo veele penningen, als tot reparatie van de Kerken aldaar, en het gunt daar aan kleeft, fal noodig weefen, mits dat deieive penningen alleenlyk daar toe ende nergens elders verftrekr
W z ful-



1(^4 Supplement
lullen werden, fonder ook daar meede eenigfints te "belaften de geene die onder den voorfchreeven bedryve niet en zyn gefeten, waar toe defelve Wethouders gehouden fullen zyn van alles Reekeninge te doen, daar en alfoo de Staaten voornoemt het felve fullen ordonneren.
R.V.S, Extraft uit de Refolutien van de Ed. Mog.
Heeren Raden van Staate der Vereenigde Nederlanden , order op de Taftoryehuifen in. de Meyerye van Bofch. T)en f November 1697.
IS gehoon het raoport van de Heeren van der Cloefe, en Secretaris Siingeland, hebbende, ingevolge en tot voldoening van haar Ed. Mogende Refolutie van den 7 der voorleede maand , geëxamineert het berigt en confideratien van de refpeéhve 'J*ent" meefters der Geeüelyke Goederen in de Meyerye van sBoicn over de verkoping der Paftoryen of oveilating derlelven aan de Kerken daar die van middelen voorfien zyn, of anderfints aan de Dorpen breeder gemelt in de Notulen van den 7 Juny laatllleden.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan,dat de Paftory-Huifmgen met de Hoven, zodanig als defelve jegenwoordig by de Predikanten bewoont en gebruikt werden, zul en overgelaten worden aan de Dorpen welke genegen zyn delelve over te neemen, enJaangefchreven aan die welke uit haat van 'Religie, of andere verkeerde infigten, daar toe ongeneegen zyn, beyde tot zodanig een prys, als gefpecificeert is op de Lyit geinfereert aan het eyndé defes: dat de Dorpen de voorfz Paltor>eHuifingen, met de Hoven daar aan gehoorende zodanig als defelve aan haar overgelaten'worden zullen moeten laten bewoonen en gebruiken, door de fucceffive Predikanten, en aanüonds na de overlating defelve repareeren, en brengen in bthoorlyke Haat, als waarop reguard genoomen is in de begrooting der pryien, en voorts defelve onderhouden na behoren, waar voor de Dorpen iulien genieten uit handen van de refpetfive Rentmeefters de lesü.o guldens 'sjaars, welke anders voor Huishuur gegeven worden aan de Predikanten: dat verfchil -oatltaande tuiTchen de Predikan-



I. Boek» E. Vyfde Titel; t6f
ten en Regenten van de Dorpen over het (luk van de herftelling, en reparatie der Paltoryen, den Quartierfchout en Rentmeefter der Geeftelyke Goederen van het Quartier, her verfchil na genomen infpeclie en ven hoon van parthyen ten koüe van ongel yk* zullen afdoen in redelykheid, tot affnyding van veel moeyelykheyd en koften die anderfints gefchapen zyn over zodanige reparatien te reifen: dat de nodige penningen tot betaling der Paftoryen, en om defelve na de overlating te brengen in behoorlyke liaat, om te kunnen bewoond worden, zullen gevonden -worden by weege van een reëele omflag, en haar Hoog Mog. by Miffive •verfogt, daar toe permiffie te verleenen , ter concurrentie van de fomme, welk aan het eynde defes uitgetrokken zyn, voor de prys van de overlating, mitsgaders van die welke de Regenten raanltonds na de overneeming zu'len moeten aan de Paltoryen van wegen als voren te kofle leggen, ter begroting van dén Rentmeefter der Geeftelyke Goederen van 't Quartier, den Quartierfchout en twee Gecommitteerdens uyt de Regenten der refpeclive Dorpen; dat de Rentmeefter der Geeftelyke Goederen, ieder in zyn Quartier den opdragt van de voorfz Paltoryen en Hóven zullen doen, en de Kooppenningen onifangen en overzenden ten Comptoire Generael om te dienen tot loffing van genegotieerdè Capitalen, mitsgaders jaarlyks ingaande met het volgende jaar 1698. betalen aan de Dorpen, waar aan de Paltoryen overgela'ten worden, de feftig gis. welke anders betaalt worden aan de Predikanten voor Huishuur, en eyndelyk dat den Rentmeefter Barthout van b!ingeland, zal tragten den Predikant té Drunen waar aan de Paftorye verkogt en opgedragen is, te disponeeren om defelve over te laren aan het Dorp onder remboürftement der - Kooppenningen en kollen, die hy tot reparatie derfelve gedaan heeft, ten eynde defelve by zyn vertrek of overlyden moge biyvcn-dienfcn tot Wooning van den Predikant in der ryd: en is by deefe gelegentheyd voords goedgevonden en verftaan, dat de Paftorye Woonmgen te Stiphout en Erp, -daar geen Predikanten zyn, .publie<juelyk op approbatie van haar Ed. Mog. zullen verkogt '.worden, . ^door de Heeren Gedeputeerden tot de -Verpagting der Landeryen en Molens, dog niet die Landen tot de voorfz Paftoryen gehorende, welke met de andere. Landeryen zullen verpakt wor-
vV 3 denj



S66 Supplement
den; en zal Extract defer Refolutie gefonden worden aan de refpeclive Rentmeellers der Geeftelyke Goederen, om daar van kennis te geeven aan de Regenten van de Dorpen en aan de Quartierfchouten zoo veel defelve haar aangaat, mitsgaders om defelve "te executeeren en te doen nakoomen door de Dorpen: gelyk daar van meede zal Extract, gegeeven worden aan den Ontfanger Generaal de Jonge van EUemeet, om zig zoo veel hem aangaat na te reguleeren, en aan de Heeren van de Generaliters Rekenkamer om te ftrekken tot derfelver narigting.
Lyste van de Pastoryen.
Dongen * ~— ' / 9°°| ® 0
St. Michiels Geftel «—• — ' «*fol ° °
Rofmalen — ' ' *°° P o
Hilvarenbeek —* — * ~ 7oo o o
Leende * — ^00 o o
Heefch ^—i — I ' ' ^° 0 0
Lagemierden - — — 250 o o
Drunen . • — *oo o o
Waalwyk ■ «—» —— ' i%S c o
Oirfchot p ! ' ' ' 5°° 0 0
Veffem ^— ■ ■ < ' 30c o o
Middelbeers —1 — ~« 6oo;j>j>
Loon op Zand voor de koften van reparatie.
G~~ Placaet, waer by de Geefteïycke Perfoonen ende
Bruyckers ghelaft wert * de Geefteïycke goederen tnde Landen van Valckenburgh, Daelhem en >s Hertogen* rade , aen te brengen. In date den elftden Juny 1649.
DE Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, Allen den genen die defen fullen fien ofte hooren lefen, baluyt. Uoen te weten, Alfoo Valckenburgh, Daelhem ende »Hertogenrade. Landen van Over-Maie, met der zeiver reipedive Diitnft » on«



I. Boek. E. Vyfde Titel,
onder den Staet der opgemelre Vereenichde Nederlanden zyn reforcerende, ende dat mits dien de Geeftelycke goederen aldaer zyn vervallen ten behoeve van onfe ghemene faecke. SOO IS'T dat Wy naer voorgaende deliberatie goet ghevonden hebben mits' defen expreflelick ende fcherpelick te lallen ende ordonneren alle Geeftelyke Heeren der Probsdyen, Abdyen ende Conventen, als van andere Geeftebcke. Corpora in 't geheel, ende de particuliere Leden van dien, mitsgaders de Huyrders, Bruyckers en Pachters der Geeftebcke goederen, Heldinnen, en anderen in de voorfz drie Landen, ende der felver refpeclive diftriét, mitsgaders allen ende eenen yeder die eenigen cntfanck ofte bewint der voorlz Geeftelycke goederen zyn hebbende, mede de PoffeiTenrs van dien, dat fy refpeclivelyck elcks voor foo veel hun aengaet, binnen den tyd van fes meenden naer de publicatie defes, in handen van onfe refpeclive Rentmeefters over de voorfz Landen tot ont fanck ende adminiftraue der felver Geeftelycke goederen by ons gheiielt fullen hebben te brengen alle origineele Fundatiën Ze* gelen, Brieven, Regifters, Boecken, Pachf-Cedullen" Reeckeoii. gen, ende alle vordere Documenten, fchyn ende blyck die fy we • ten, hebben oft konnen hebben van de meerghenoemde goederen,
Th enden7 S T *\? " ^genoten, als Landen.
Ih.enden, Boftchen, Vyvers, Huyfen, Molens, Renten , Chyn' fen,fonder eenige van Wien te verduyfleren, verfwygen, achterhouden, ofre doen achterhouden, diretfelick ofte indhWelick o* eemger manieren, bedenckelick of onbedenckeück, op £yno da? de Gontraventeurs van defe onfe Ordonnantie daer na fullen hebben op te leggen, vergoeden ende betalen alle de fchaden ender mtereüen, die onfe gemene faecke daer door direcle ck of £ con equentie ende reflexie, fal hebben geleden, oft noch ve der fo de komen te lyden , behalven dat den geenen die uyt onfe grat e foude mogen werden vergunt eenige%limentatie dat fy door fodamge contraventie fullen zyn ende blyven verffeeckerr e^de Hu h"11 Wy Wk by defen alle Pach eS
ZtT k S 30 LanJen' Huvfen» Thienden, ofte eenige verdere der bovengenoemde Geefteficke goederen,'als oock IL ïnende Opgefetenen vande meergenoemde refpecl ve drï- Landenvan üver-Maze, die eemge Renten, Chynfen of ^«^7^3



%6W S U P P L E M E N T
ke in Géit, Greynen ofte anderfints aen eenige Conventen, Collegien, Kloofters, oft aen eenige Geeftelycke ofte Ecclefiafticque Perfoonen fchuldich zyn, dat fy haer aen de voornoemde onfe Rentmeefters fullen aen geven, ende in der felver handen over leveren de Pacht brieven ofte Huyr-Cedullen, waer op, ohe waer na fyluyden de meergenoemde goederen ghebruyeken, als oock de Quitantien ofte Copyen autentycq vande voorfz Pacht-brieven, Huyr-Cedullen ende Quitantien, ende dat fy alle 't geene fyluyden uyt faecke voorfz fchuldich zyn, ofte worden, uytgefondert het inkomen van den jaare 1648, aen handen vande meer-ghenoemde onfe Rentmeefters fullen betalen, op pene als boven. Ordonnerende wyders den Officieren in dienlt van defen Staet, dat fy elcks, voor foo veel hun refpeclivelyk aengaet oft concerneerr, jegens de gebreeckige ende Contraventeurs van defe onle Ordonnantie, procederen ende doen procederen als nae behoren, in defen verftande, dat de Contraventeurs ende onwillige van onfe •Bevelen ende Ordre, daar toe by parate ende reé'ele executie, ende metter daedt fullen worden ghehouden ende gheconftringeerr. Ende op dat een yeder hier van kenniffe mach bekomen, ende geen onwetenheyt en pretendeere, fal defe door de meerghenoemde Rentmeefters alomme in hun refpeclive diftricl van hunnen ontfanck ende elders van nooden weefende, worden ghepubliceert ende gheaffigeert. Gedaen ter Vergaderinge vande fcooch ghemelte Heeren Staten Generael, in den Hage, op den elfden Juny feltien hondert en negen en veertich. Was geparapheert, T. Eiffinghe, vt- Onder ftondt, Ter Ordonnantie vande felve. Geteeckem, Cornelis Mufch. Zynde op 't fpatium ghedruckt het Cachet der felver Heeren Staten, in rooden Waflche.
G. Placaet, op 9t aenlrengen der Geeftelycke Goe¬
deren in yt Marquifaet -van Bergen. In date den vyfden Marty 1650.
DE Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, Allen den genen die defen fien ofte hooren lefen, Saluyt. Doen te weten, Alfoo Wy bericht werden dat verfcheyden partyen, fecfeoorendfl tot den ontfanck der Geeftelycke goederen in den
Mar-



I. Boek,~ E. Vyf de Titel; i6f
Marquifate van Bergen opten Zoom by den jegenwoordigen Vrede ten dpeoe van defen Staet aengeflagen, ende competeïende by quaetwillige of baetfoeckige Perfoonen werden verduyftert ende te rugge gehouden, tot prejuditie vanden Lande. SOO IST d« wy by deliberatie vanden Rade van State der voorfz Vereenich Landen, noodich achtende daer tegen te verfien, goet ghevonden hebben te ordonneren, gelyck Sy ordonneren by defen. aen alle de gene die eenige Chynlën, Renten, van wat na urê die mogen zyn, Huyren, Pachten, Intereften van Capitalen, jae lykfche Legaten, Beneficiën, ofte andere Laften, hoe die geniem fouden mogen weefen, na Geeftebcke Corpora nden voorfz Ma^ quifate van Bergen, voor het innegaen vanden Vrede aadvcx hebben betaelt, als aen 't Convent Tot Huybergen ara? m len Paftoryen, Capelleryen, Prebendariften7vfca;ifen, oTaen" andere diergelycke ( aten van Perloonen in den zeiven MarL fate, dat fy alle de felve fullen hebben bekent te maecken aen ón fen Rentmeefter van de Geeftelycke goederen bmnet^ Bergen op^en Zoom refiderende, binnen den tydt van drie maenden nS de v7 bhcatie defes, fonder eenige van dien, van wat nature die" foude» mogen zyn, te verdonckeren, veriwvgen, ofte actte te houden in eeniger manieren, op poene dat fulcks doende, fullen moeten
ren, dat ïy oock fullen hebben over te hrenOPn tn k j8
fante redenen daer van konden purgeren die A, f,luZ l u
* ge-



j70 S tf P P Lr E M E Np T'
gebracht/ordonneren wy allen Secretarifen ende andere publieke" Perfoonen inden voorfz Marquifate, dat fy onfen voorfz Rentmeefter, des verfoeckende, onweygerlyck fullen hebben te admuteren tot de vifie van hare Regifters ende Prothoco len, ende ? mm by daer uyt- fal begeeretf hem by Copte of Lxtraft aulentvcq J leveren, om hem te dienen na behooren. Bevelende mede-allen Officieren die het foude mogen aengaen , onfen voorfz Renfmeefter in alle 't geene voorfz is de behulpfame handt te bieden! fonder eenich nalaten ofte dilay, of foude anders^daer in tegen l eur moeten werden verfien. Ende om een yeder des aeo* gafnde hier van behoorlycke kenniffe te doen hebben, fal defe Sfomme inden diftride vanden voorfz ontfangh, ende voorts_ daer
Yden Rentmeefter lal noodich achten, by hem-werden ghefon•den- om gepubliceert ende geaffigeert te werden nae behooren. Gedaen in 'sGravenhage den vyfden-Marty 1650 Was gepa a•üheeri? Guilh. Lucas S Onder ftont, By myne Heeren de Sr4~ Ten? Generael der Vereenichde Nederlanden, Ter Relatie vanden
Raedt van State der felver Landen,, J. Eyckbergh.,,
-■O'- Extraa^/r/^ Regifter der Reftolutien van de
Rooi Motende Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, met opzicht op de> Geeftelyke Tien■deus ïn -Vlaanderen^ T>e?t ^December 1650.
BR HwVëth heeft- ter Vergaderinge overgelevert feekere Memorie van den Rentmeefter P. Decker, houdende in efS dat hy in cragte van haar, Hoog Mog. Placaat ende «frhrSvens van den , 10 Juny laatftleeden, raakende het overWeT inhand™ van haar Hoog Mog. refpeflive Ontfangers o » Tf Smeefters der Geeftelyke Goederen in de refpeclive Quarte.Rentmeei ers aer ^ » d Befcheiden, daar by een
t eren vans,V aantieren, uer oneven M*yn» * :~ n«pr.
faelvk fvne Tienden is'heffende, aan haar Hoog Mog , is over-
by da Uyto.endo Mmori. l«r



I. Boek. E. Vyf de Titel,-; irt
zen overgebragt, van welke Brieven ende Befcheiden naar dat haar Hoog Mog. wyze ende goede intentie daar .meede lal f«» voldaan, hy Remonlirant in alle onderdanigheid de reftitutie in fyne handen ofte anderfints Copie derfelver is verfoekende,' om in fyne ordinaris Reekeninge der Domeinen van de vrydommej* ende titulen derfelver Thienden gementioneert te mogen w.otden als naar behooren ; ende gemerkt nog eenige andere Tiend hefferen in het diftritf van dezes Remonftrants Admtniilratie, in gebreeke fyn gebleeven haare als vooren genoemde Befcheyden over te brengen,, foo geeft den. Remonlirant haare Hoog Mogende in bedenken, of niet alfulke gebreekigen, en behoorden by tweede ende nader Placaat van haar Hoog Mogende liritfeiyk tol de overleeveringe gefommeert te worden; voorts heeft de gemelde Heer Veth noch ter Vergaderinge over.geleevert feekere Lyste by den meergemelden Remonlirant geformeert van de geadjudiceerde ende aangecaveide Landen ten behoeve van de gemeene faake in de Dykagie van faemflag ende andere annexe Polders anno 1650.
Waar op gedelibereerd fynde, 'hebben haar Hoog Mog. den gemelten Heer Veih bedankt, ter faake van de voorfz overleeveringe der gemelte Stucken ende Lyfte, welke ook ter Griffie van haar Hoog Mog. lullen worden gefeponeerd,met endenevens de andere Stucken meede raakende de Geeftelyke Thienden in Vlaanderen a'bereids overgebragt; voorts hebben haar Hoog Mog. gerefolveert , dat.het voornoemde Placaat den 10 Juny laatftleeden op het ltuk van de Geeftelyke Thienden in Vlaanderen geëmaDeert, fal worden gerenoveert, ende nog gegeven den tyd van drie naaftcomende maanden, aan allen den geenen die eenige Geeftelyke Thienden in Vlaanderen bezitten, van hunne Stucken en Befcheiden als nog Copielyk over te leeveren aan haar Hoog Mog. relpetfive Rentmeefters der Geeftelyke Goederen in de refpeclive Quartieren van Vlaanderen aan deezer fyde, op poene dat dezelve Rentmeefters den voorfz tyd van drie maanden overfireecken wezende, fullen aanflaan ende behouden de voorfz Geestelvke Thienden ter tyd ende wyien toe, dat de Srucken ende Befcheiden, daar van Copielyk fullen fyn overgebragt ende ove-rgeleevert.; eindelyk hebben haar Hoog Mog. gerefolveert, da>t
'X Z ' QQ:



jf% Supplement
Copie van de Stucken by den voornoemde Decker overgeleevert hem fal worden verhandreykt.
JHL Refolutie van de Staaten van Holland, raa¬
kende het verkoopen der Landeryen en andere Goederen, tot het Comptoir der Geeftelyke Goederen te Delft ffecJeerende. Den i Augufty 1654.
BY refumtie gedelibereert zynde op het Berigt en Advis by de Heeren Gecommitteerde Raaden, ingevolge en tot voldoeninge van haar Edele Groot Mog. Refolutie van dato den 2,8 February laatftleeden, op den 18 Maart daar aan volgen » de gegeeven, aangaande het bewind van het Comptoir der Geestelyke Goederen tot Delft, met het geene daar aan dependeerr, in het vyftiende Poincl van de jegenwoordige befchryvinge geroert; Ts goedgevonden en verftaan, dat alle de Landeryen en andere Goederen tot het voorfz Comptoir fpecleerende, op behoorlyke en gevoegelyke tyden fucceftivelyk by parthyen zullen worden verkogt, in dien verftande nogtans, dat de Heeren Gecomrnitteetde Raaden van tyd tot tyd by pertinente fpecificatie aan haar Edele Groot Mog. zullen opgeeven zoodanige parthyen van de voorfz Goederen, als dezelve van tyd tot tyd zullen oordeelen met de meefte vrugt verkogt te konnen worden, om by haar Edele Groot Mog. daar over naader geoordeelt, en dienaangaande finalyk gedisponeert te werden, en dat alle de Penningen van de voorfz verkoopinge te procedeeren, zullen worden aangeleid op Rentebrieven ten Comptoire Generaal van haar Ed.^ Gr. Mog, in plaatfe van andere Capitaalen ten dien einde fpecialyk af te loflen, en dat de jaarlykfche Renten van dien zullen worden ontfangen door den Ontfanger by deeze Vergaderinge in plaatfe van den Overleeden daar toe te eligeeren, omme daaruit, en van het vordere inkoomen van het voorgeroerde Comptoir, te vervallen de betaalinge van de Traktementen der Bedienaaren des Goddelyken Woords, en andere laften op het zelve Comptoir geaffefleert;. zullende by haar Edele Groot Mog. ook ten fpoedigiifezj-3.en op aoodanigen tyd als by Refolutie van deeze Vergade-
rin-



I. Boek. E. Vyfoe Titel; *mé
ringe daar toe aal worden gepreflgeert, tot verkiezinge van den voorfz aan te (tellen Ontfanger geprocedeert worden, behoudelvk nogtans, dat de zeiven aan. te Hellen Ontfanger in den voorfz ontfang of adminiftratie niet zal treeden, nog ook eenig Trafte ment m dier qualité genieten, voor en aleer de voorfz verkoo" pmge effeflueelyk gedaan zal zyn, als wanneer meede en niet eerder het Traétement daar toe te Hellen, begroot, en by Refolutie van deeze Vergaderinge getermineert zal worden; des is meede wel «prefielyk verftaan en vaftgefteld, dat de voorfz verkoopinge zal gelchieden uiterlyk binnen den tvd van anderhalf jaar; en werden de opgemelde Heeren Gecommitteerde Raaden ook mits deezen fpecialyk gelaft, het geene voorfz is na zyne forme en inhouden ordentelyk ter executie te Hellen, en vooral goede zorge te draagen, dat geene verkoopinge anders gefchied", als daar meede het inkoomen van den Staat, agtervoJgende het oogmerk van haar Edele Groot Mog. daar op de boov?nftaande Reloiutie is gefondeert, gebeneficeert worde.
G. Aéle van indemniteyf verleent aen den Barons-
van Leyfchot, race kende het funderen van een Ga/rbuys voor vyfthien arme Mannen; ende een ander voor feven arme Maeghden. In date den 3 July 165-7.
DE Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, geëxamineert hebbende feeckere .Requefte aen haer Hoog Mogende' ghepreienteert by den Baron van Levfchot, als in Huwe• yck neobende d eenige Erfgenaeme van Juffrouw Hester van Gnnsven, by welcke Requeüe de ghemelten- Baron prefenteerr in ghevolghe van de Teftamentaire dispofiiie van de felve JuffrouwHester van Gnnsven, in date den 1» Juny i6Sx. binnen 'sHeT «ogen-Boirche, ofte der felver Meyerye/te^oopen eerft eene quame Huyfinghe, ende daer inne op den naem .vande gemelteuffrouw Hester van Grinsven te funderen een Gafthuys volr v ft th.en Arme Mannen, ende 't felve te doteren met vyfthien hondert guldens jurhexe renten, ende m-t vyfthien Mudden Rog., gen jaerlycx: Ende dan noch. wyders een. andere: beqpame- Huy.



Supplement
finge voor feven Arme Maeghden, ende de felve te doteren met feven hondert guldens, ende feven Mudden Rogge, beyde jaerlycx, midts hebbende van ons behoorlycke Acre van decherge ende indemniteyt, in cas in tyden ,ende wylen den Coningh van Spangien zoude moghen komen te triumpheren in de faecke die den felven teghens hare Hoogh Mogentheden voor de Chambre mi partie uytftaende heeft, wegen de plaetle daer de voorfz fundatie foude moeten ghefchieden. Ende op alles rypelyck ghelet, hebben belooft, foo wy beloven by defen, den voornoemden Baron van Leyfchot (de voorfz twee diitinde Fundatiën in voegen als vooren, binnen de Stadt van 'sHertogenbofch, ofte derfelver Meyerye, doende) te indemneren, kolieloos ende fchadeloos te houden teghens een yegelyck, ende namentlyck teghtns den Coningh van Spangien, in ghevalle den felven in de voorfz fyne faecke voor de Chambre mi partie foude komen te triumpheren. Verbindende daer vooren alle des Generaliteyts goederen , ende d'Inkomften van dien, geen uytgefeyt. Gedaen ter Vergaderinge vande hoogh gemelte Heeren Staten Generael, in den Hage den 3 July 1657.
H. Refolutie, aan de Regenten van B er kei en Ro-
dentys verteend vry dom van den hondrdften en tweebondtrdft'en Tennmg vande Capitaalen tot opbouw van hunne Kerk te negoeïeeren. Den 14 Juny 173^" Gr. PI. Boek. VI. Deel pag. 1073.
IS geleefen het advis van de Heeren Gecommitteerde Raaden van den ix deefer, hebbende, in gevolge en ter voldoeninge van haar Edele Groot Mog. Appoinaemcnt commiftoriaal van den z der voorleede maand , geëxamineert de Requefte van Schout., Scheepenen en Kerkmeefteren van Berkel en Rodenrys, te kennen geevende, dat fy Supplianten reeds.heblven aan.befteed het maaken van een nieuwe &erk, in plaatfe van de oude die bouwvallig was.; dat de voorfchreeve Kerk weinig ElTeclen was hebbende, en dat fy Supplianten daarom genoodfaakt zyn omsrent elf of twaair duifend guldens ten laüe van defelve Kerke .te negoüeeren, waar van



I Boek. E. Vvfdë Titel. tff
de interelTen uit de inkomüen van defelve Kerk fouden konnen werden betaald, in gevalle haar Edele Groot Mog. aan de Sunphamen geliefden te verleenen vrydom van de honderdüe en tweehonderden penningen; en mitsdien verfoekende, dat haar Ede'e Gr. Mog aan de voorfchreeve Kerke gelieven te verleenen vrvdom van de honderdüe en tweehonderdile penningen van foodanige fomme van penningen als fy tot vernieuwing van defelve Kerke bevinden fullen noodig te hebben en by haar Edele Groor Mog reeds geconfenteert zyn of nog geconfenteert Honden te w o r u c n.
En tendeerende het felve advis om aan de Sopplianten te ac-
a?,M^cen Vryd0m vaneen caPiEaal van twaalf duifend^
guldens, voor den tyd van vyf en twintig jaaren, aanvang neemenden, et het conient van het jegenwoordif jaar ï73i
«^eXnen^le1^ goedgevonden en verdaan-,,
te verleenen aan de Sup- hanten vrydom van de honderdüe eti tweehonderdile penningen van een capitaal van twaalf duffend gul. dens, by haar te negotieeren, tot opbouw van haar Kerk; hordende defelve vrydom verleend voor den tyd-van vyf en twinX jaaren, aanvang neemende met het confent van den jaare 1732des dat de Supplianten niet fullen vermoogen de voorfchreeve peöl rongen te negm.eeren op een hooger interelt als van tweebeen half of uiterlyk drie per cento.
Hi Kefolutie van de Staaten van Hollandram
kende de Tafforje van Heenvliet. en ■ IVelterfchouwe<\ \Denxz Maart 1605.
QP her-verfoek van Heere Mhdmiliaan, Baanreheere van Kruy-
fchouTe^^^^M "ede' Vryheer tor "^nvliet en; Wette* icnouwe, &c. is gerefolveert en geappoincleert
De Gecommitteerde Raaden, &c> g'efien- hebbendé dé '
^n^g,lng) VrMn-'Abrir?m vajl •Ommerüeyn, ■-Rentmeefter' van -de Ecciefiafiique- Goederen, van Voorne,.latten en^ -Overflacque, hebben op de voorgaandn authorifatie van ui, Mo^Heerenubtaaten^van-dennvöoif^.Undé-.van^defï^



T76 Supplement
ix deefer maand Maarr, na by haar de faake gerefumeert en daar op gedelibereert was, het verfoek van de ramloenen afgeflaagen ende óp het tweede geaccordeert, dat m plaatfe van de duifend twee en vyftig ponden van veertig grooten het pond, van de verkogte Paftorye-Landen gekoomen, tot profyte van defelve Paftorye op en tot latte van den Lande verleeden, en geconftitueert fal worden een Losrente van vyftig ponden van veertig grooten sjaars ter loffe der penning feftien, te verfchynen jaarlyks den xz Maart, en het eerfte jaar der felver Rente den xx Maart i6o6 naattkoomende, waar van Brieven van conlhtutie in de befte forme verkent fullen worden.
H Refolutie van de Staaten van Holland, raa¬
kende de fubfidie van drie honderd en vyftig guldens tot opbouwinge van >s¥redikantshmfinge binnen den cI)orpe van Klaaswaal. Tien 22 Juny 160*.
OP het verfoek en Requefte van den Schout en Geregte, mitsgaden- die: van den Kerkenraad op den Dorpe van Klaaswaal; is geappointort ^ ^ ^ ^
wyk, werd de Supplianten geconfenteert en geaccordeert Ten nalve hond Lands, om het Predikants Huis te moogen opbouwen, af te doen delven, en voor het Huis en fcrve inbogen doen gebruiken; en foo verre de Supplianten de Tuinmeragie van des Pred» kants Hurfin ge laaten doen, en daar aan tot neegen honder/v°/jf nef ^ ^ aet honderd guldens aan vertimmeren, en voorts het ïeive ttn eenogen8 daagen willen neemen t' haarenMafte te onderhouden! fal van" weegen den Lande in lubfidie voor een daar toe gereed betaalt worden de fomme van drie non, derd en vyftig ponden van veertig grooten het pond.
Extraa



i. boek. e. VYFDË TïTe£, \yf
R.V.S. Extract uit de Refolutien van de Ed. Mog.
Heeren Raaden van Staate der vereenigde Nederlanden. Reparatie van Scboolmeefters* en Taftor ie-buifen in de Meyerye van 'sBofcb. Den 4 Augu(lus 1729.
IS een begin gemaakt met de ietfuure van het Verbaal van de Heeren van der Ramhorft en Vehman, haar Ed. Mog. geweefe Gecommitteerden tot de verpagting van de Tnienden in Braband &c. Is na deliberatie goedgevonden en veritaan, aan te fchryven en te geladen de refpeclive Rentmeefters der Geeftelyke Goederen van de Meyerye van 's Bofch nademaal haar Ed Mog. voorgekoomen is, dat de Schoolmeefters Huyfen te OoÜerwyk te Haren, Drunen, Moergeüel, Lommei, Berchem, als mede het Paitoryehuys aldaar en elders in andere Dorpen zeer gebreekig zyn, dat zy zig daar op nader zuüen informeeren, de Regenten der Dorpen tot behoorlyke reparatie aanmanen en de gebreekige of nalatige by gyfelinge daar toe houden.
<3. Refolutie van de Staaten Generaal, waar by
gearrefteert word eenige Toinflen en Articulen tot confervatie van de Godshuifn binnen ds Sta4 'sHer* togenbojch. Den 27 July 1685-.
1P\E Heeren Verbolr, en andere haar Hoogh Mog. GedepuJL/ teerden tor de faecken van de Meyerye van 's Hertogenboich, hebben ter Vergaderingh gherapporteert, dat baar Edele , in gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie commiiloriaal van den 16 Mey laatftleden, hadden geconcipieert en op het papier gebragt eenige Pointen en Articulen, waar meede haar Hoog Mog Reglementen tot confervatie van de Godshuyfen binnen de Stad van 'sHertogenbofch geampheert foude konnen werden, volgende de voorfchreeve Pointen en Articulen v<m de ampliatie hier na geiniereett.
Eerllebyck en voor al wordt alhier gehouden voor verhaalt en vernieuwt het Reglement tot beeter adroir.ittrjtie van de JuÜitie in den Scheepeniloel der Stad 'sHeriogenboich, by ons den 1 Maart 1664 gedaan emaueeren.
Y 'Als



'3^8" Supplement*
Als'meede Bet nader Reglement, behelfende eenige Pointen en Articuien van Ampliatie, dienende tot beeter redres en adminrStatie van de JuÜitie in den felven ScheepenÜoel den 24 September. 1667 by ons ghearrelteert.
Insgelycks houden wy alhier voor gerepeteert en gedecreteerr onfe Refolutie van den 3 December 1671, raackende het compareeren der Leeden van de Regeeringe op den Stadthuyie met Zyclrgeu-eer-, en het onderling refped en civiliteyten, die delelve malkander fchuldig zyn. . . ,an m
Gelyck wy oock als nog inhereeren onfe Refolutien van den 7 November i6c7, niet alleenlyck raackende de Pointen der regeeringe en het convoeeeren der Leeden, maar voornaroentlyek de marginale Ordonnantiën op de remarques bevonden op de Reeckeningen der Stad 's Hertogenbofch. .
Voorts foo houden wy hier meede voor gerepeteert en gemiereer! de Pointen en Articuien, by ons op/den 29 April 1673 ge.Üatueert tot redres-van de Politie, J.ufüue en Fmanue der meergenoemde Stadt van 's Hertogenbofch.
Begeerende dat alle de voorgemelte onfe Refolutien en Ordonmmien fullen werden gttfbuden als of die van woorde. tot woorde alhier waaren geinfereerf. .
ï£n tot'meerder elucidatie, corroboratie en-amphat e van a„e delVlve hebben wy goetgevonden inr toekoomende te üatueeren,, gelyk, wy. ilaiueeren mits deefen.
EerlTelyck, alfoo volgens den derden Arr van ons redres over 'de. Politie, JuÜitie -en Finantie den 29 Apn 1673 JaaV% . van den Prudent en oudtllen Raad, dat alle openftaande Keecteningen foo van Stadt, als Gafthuyfen, Qodtshuylen, Kerckerv en fundatiën binnen deefe Stadt, op haare behoorlycken tyde afg daaVwerden, en de ilooten geiuyvert, foo. werdt het Wyc^ais . naa geinhereert, en wel expres geordonneert, dat geen Lorem.sfardl'S over het opneemen en fluyten der Reekeningen van eem-; ge kïèyne Fundatiën en Gallhuyskens, fullen moghen hebben o tnieten eenig Geldt, of Beneficie -, maar fullen de Leeden der- Regeer nge, die daar. over- koomen, ,netïens den Penhonaris het . febfe.^8^--gehouden zyn te, doen^ten^de Fundatie,anders. ■ meedebtagt, het welck de^elve-i^dat casMen gemeten.. 2.. .lum*,



I. Boek. E. Vyf de Titel;
2.
Item, dat in toekoomende van alle geflootene Reeckeningen foo *an de Kerck, Gaflhuys, Geeflhuys, en alle arme Fundatiën, een dubbeld op het Stadthuys fal moeten gebragt werden, en in de Kamer, daar de Stadts Reeckeningen leggen en bewaard worden; fullende tot dien eynde de Peniionaris der* voorfchreeve Stadt gehouden zyn de felve Reeckeningen met de Apoftillen te dupliceren en authentifeeren voor anderhalve ftuivet, het blad papier daar inne gereeckent; en fullen de Prsefident en oudtften Raai relponfabel wefen in cas van verfuym oi nalaatigheyd van cenigcr deefer pointen.
3.
En op dat meede de goede intentie en begeerte van de Fun* dateuren der Armhuyfen, tot dienit der Armen wel waargenoommen mag werden, ioo fullen alle die geene, die het regt van collatie of gifte tot foodanige Arme Fundatiën hebben, als oock de Rentmeefters en Adminiftrateurs der felver, in het Collegie van Scheepenen in handen van den Hoogfchout of deffelfs Stadthouder met eède moeten 'fweeren, over de recommandatie of collatie van eenige piaatfen in die Armhuyfen, geen giften of gaven of remuneratien voor eigen te hebben ontfangen, direclelyck of indireételyek; gelyck meede alle die daar inne fullen koomen, of collatie bekoomen, den eed van fuyvennge fullen hebben te doen» daife om in een foodanig Armhuys te koomen niet gegeeven, of ■beloofd hebben te geeven, ten zy aan het Armhuys, daar fy in zyn gekoomen, het welck oock by den Rentmeefter in fyn eerile Reekeninge tot voordeel van het gemelde Armhuys verantwoord fal moeten werden.
4.
Item, alfoo de Regeeringe van 'sHertogenbofch gewoon is alle jaaren met het veranderen van de Magiftraat een Lyfte van alle de Regenten over te geeven, waar van sgter eenige der felven de Bedieninge, die fy Stadtswegen hebben, bygevoegt wordt, en van andere niet, foo word geordonneert, dat agter ieder fyn naam gefteld fal worden (foo hy in Stadts dienft is) wat Ampt of Ampten hy Stadtswegen bekleed, en foo het een comptabel Ampt is, dan expres by te voegen en exprimeeren, wat voor een jaar laatft by hem verreeckent is. Y 2 5-, En



i8e> Supplement
f.
En alfoo in het Reglement de dato t Maart 16*64 Art. iï? we! txpres geordonneert is, dat alle commifibriaale Scheepenen befoignes fullen op het Stadthuys en niet in Herbergen tot lafte van Partyen moeten gefchieden, en wy het contrarie berigc zyn, dat fulcks dikwils in Herbergen of andere piaatfen gefchied ten lalte en kofte van Partyen foo word als nog wel expreffelyck fulcks verboden, en geordonneert, dat geen commiiloriaale bcheepeneo befoignes, het zy van opneemen of fluyten van eenige Reeckeningen van Armhuvlen of Fundatiën, als oock van Evidien, Momboiryen, fcheydinge en deylinge van Goederen of Boelen, of eenige andere Comnvflien, door Scheepenen gedecerneerd, fullen mogen gefchieden in de Herbergen, maar alleen op het Stadhuys,en oock niet in particuliere Huifen, dan alleen om bekte of andere fwaarwigtige reedenen, die by het Collegie van Scheepenen dair voor gekend zyn, op poene foo eenige Scheepenen fulcks quaattien te doen, het jiar, dat haaren Scheepenüoel duurd, irhabiel fullen werden verklaart, om eenige Commiffien als Scheepen te moogen bywoonen.
6
En op dat alles prompt en fonder dilay by Commiffariffen van Schepenen afgedaan, en Partyen geëxpedieert mogen werden, foo fullen alle commiffien by Scheepenen alleen gegeeven in haar Collegie, ophouden en ceffeeren, met het houden en veranderen van dien Scheepenüoel en by de volgende regeerende Scheepenüoel waargenoomen moeten werden.
7-
En vermits volgens den fesden Art. van het voorfchreeve Reglement van haar^Hoog Mogende de dato 1 Maart 1664 blykt, by haar Hoog Mog. wel ernü geweeft te zyn, dat Scheepenen alle befoignes» fpeciaal in de JuÜitie, fonder inrerrupptie fouden bywoonen van den beginne tot den eynde toe, en dat dien Artieul gamfch qualyck by haar geobferveert werd: Soo is't, dat tot corroboraiie van den felven Art. daar by gevoegd werdt,_dat geen Scheepenen, als de Vergaderinge by den Praeiident geleid is, niet alleen van het Stadthuys, maar oock niet uyt de Vergaderkamer fullen mogen 'gaan, 'busten 'kenmis en goetvinden van den Prseli-
dent,



I. Boek. E. Vyfde Tiïel.*1 «g,
dent, voor hy de Vergaderinge gediiTolveert heeft, en fukks buyten kennilfe en goetvinden doende, fal niet van de wedde of befoignegeld, dat geduurende die Vergadering ingekoomen is of betaald moet werden, moogen genieten of proftteeren, al waaren de befoignes afgedaan geueeil, geduurende fyn pra>fentie, maar fal fucks accreffeeren aan de andere Scheepenen, gelyck meede fulcks wel expres van de Praeadvifeurs verliaan word.
8.
En op dat alle de Regenten van de voorfchreeve Stad fouden kennifle bekoomen van de conftitutie van Stads Hnantie, als meede van het inkoomen der Gafihuifen, Geetlhuy fen, Weeshuyfen*Kercken en alle andere Fundatiën, door Commiflariflen der Leeden tot opneemen en fluyten der Reeckeningen toe geiteld ioo fullen de voorfchreeve CommiiTariÜen haare commiflie voltrokken hebbende, moeten blyven ftiileftaan, en over geen meer Reeckeningen koomen, tot dat ieder Lidt der Regeeringe over de refpeclive Reeckeningen haar tour . door commiiiie fullen gehad- hebben, welcke tour oock plaats fd moeten hebben en gcobferveert worden omtrent de CornmiirarilTen, die jaarlycks uyt*: de Leeden aangelteld werden tot :de voorfchreeve F-undatien,
En ful'en voortaan geen buyten S-adts Commiffien mogen werden gedecerneert fonder noodfakelyckheydt, en met goetvindenvan twee derde parten der Stadts Regeeringe, en ten hoogden maar van twee Commiilariffen in hoogwigtige faacken, weidende de Penfionaris voor een Commidaris genoomen, en fullen .korts na gedaan rapport de D.jclararien van de voorfchreeve Commilia*nllen by den Prasfident in volle Stadts Vergadermge voorgebragc moeten werden, om door Commiflariiïen, expres daar toe tecommmeeren, geëxamineert te werden, die daar van in de volgende Sfadts Vergaderinge rapport fullen doen, op dat de onnodige -en. exorbitante polten na behooren moogen werden geredrefleert en gecorrigeert, lullende de daggelden van de uytgeweeft zvnde Gommiilariifen weefen vier guhens, en voor een Stadts Boode of Knegt een Daalder, fonder meer te mogen pretendeesen *n • werdt hier door geakereert het feltiende Artieul,van -het . Reglement van den jare 1673, voor foo verre mei defen,Art. niet overeenkomt. Y 3 J£n>



lig Supplement
En op dat foo wel onfe Reglementen en Refolutien in prooemlo hier boven gementioneert, als deefe bygevoegde Pointen en Articuien in geen disobfervantie fouden koomen te geraacken, laften en beveelen wy den eerften Praefideerenden en andere onfe Raaden en Leenmannen van Brabant en den Lande van Overmaafe, den Hoogfchout, Praefidenr, Scheepenen, Gefwoorens en Kaaden onfer Stadt 'sHertogenbofch, mitsgaders alle Officieren en Onderfaaten, die dit eenigfinis fouden mogen aangaan., dat fy alle defelve Reglementen, Refolutien en deefe Articuien onverbreeckelyk fullen onderhouden, en doen onderhouden, lattende fpeeialyck den gemelden Hoogfchout, de Scheepenen, Gefwoorens en Raaden van jaar lot jaar daar op te beëedigen en tegen de Contraventeurs rigoureufelyck te procedeeren, als tegen Perturbateurs van de gemeene rufte. .
Aldus gedaan, geordonneert en geftatueert ter Vergaderinge van de Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, in den Hage den %7 1 uly 1675. ,
Waar op gedelibereert zynde, hebben haar Hoog Mogende de voorfchreeve Pointen en Articuien van ampliatie van de voor•fchrteve Reglemente haar wel laaten gevallen, en is voorts goeteevonden en vei (taan, dat de felve de Magiftraat van de voorfchreeve Stadt 'sHertogenbofch toegefonden fullen werden, om te Ürekken tot der felver narigtinge, en haar pun&ueelyk daar na Xe reguleeren.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, raa¬
kende de Godshmfen vry van de 40/te Tennïng. Den zz O tl ober 1Ó05.
OP de Requefte van Cornelis Jansz, Collecteur van den veertigüen Penning tot Dordrecht, aan de Heeren Gecommitteerde Raaden geprefenteert j is geappofrfteert.
De Gecommitteerde Raaden, &c. genen den inhoud dee* fer Requelte, vedhan en verklaaren, dat de Godshuifen, en die van de AalmoeiTen leeven vry en exempt fullen weefen van den veertigen Penning van allulke Meublen boederen,



t Boek E. Vyfde Titel; 183
ren, als defelve by Teftamente of anderfints aankoomen, ten waare defelve in betaalinge van fchulden waaren gegeeven ; verftaan ook, dat de Kerken moeten verftaan en gereekent worden onder de Godshuifen, en fulks meede alle gelyke vrydommen als defelve in den voorfz Impoft genieten; maar wat belangt het lid van het verfoek, noopende het tranlport aan Meynaert van Segk'waert, word verftaan den Kooper den veertigften Penning fchuldig te wefen.
Hé Refolutie van de Staten van Hollandt9~For~-
mulier tot het dn f eren de? Atteftatien van'de Vrydommen der Godtshuyfen Goederen. In dato den it February 1683.
IS, naer voorgaende deliberatie, goedrgévonden en gerefolveert, dat de Atteftatien, daer op, in gevolge van haer Edele Groot Mog. Refolutie van den 17 December 1682, (a) exemptie van extraordioans Middelen,■ ten behoeve van eenige Godshuyfen fal werden verfocht, foodanigh fullen moeten wefen gepafteert, dat defelve fut en moeten behelfen, niét alleen de verklaringe dienaengaende van de Heeren Hurgemeesteren en Regeerders van de refpeclive Steden, ■ midtsgaders Schouten ende Gerechten van de re pedive Dorpen, meer oock van de Regenten van de voorfchreeve Godshuylen, of dat daer op gene Ordonnantie van betalinge ter Hnanue fal mogen werden gedept fcheert. Erde fal" van defen gegeven'werden Extratf aen de Commifen en Bbeck'. houders van de Hnantie ,-ornme té dient n tot hare narichtingt? • Onder hondt-, Accordeert met■ de voorfz-Refolutien. ■ Was Se-' teeckent, dimon van Beaumonr, ö (V) Zie-Kerk PI. Boek IL Deel p. 4C0...
H. Refolutie van de Staaten ~vlmlïollana'9- dat'
voortaan a/te Landen en- andere vafte Goederen ., déGodshuifen toebehoor ende, het middel van de Vcrpön- dtnie■fubjecl- zullen .zyn. • 'Den zz February)
hef-twaalfde Point van de iegefiwoordige befcHryvingen h- b-> ben na .voorgaande-rypg deliberatie^ .de Heereö- van-de RfdJ-



1g4 S U P P 'L E M E N T -1.
^erfchap en Edelen, mitsgaders de Gedeputeerdens van.„de «fpective Steeden, uyt den naame en van wegens de Heeren diurgereeefteren en Vroedfchappen haare Committenten, geconfenteert en bewilligt, gel\k by haar Edele Groot Mog. geconfenteert en bewilligt word by deefen, dat van nu voottaan alle Landen en andere vafte Goederen, de Godshuifen toebehoorende, het ly defelve voor dato van den jaare 1603 aan de voornoemde L>odshuifen geweeft, of nadeihand aangekoomen moogen weelen, het jMiddel van de Verpondinge foo wel als andere Landen en vaite Goederen van Particulieren fubject fullen weefen; en dat dienvolgende ter faake van geene der voorfz Godshuiien, of andere der felver tafte Goederen, iets by maniere van verhaal toege ban ot geleeden, maar daar van het voorgeroerde Middel ten volien betaald faJ worden, daar na de Heeren Gecommitteerde Raaden 111 de refpeclive Quartieren haar precifelvk fullen hebben te reguleeren de Ontfangers, en allen anderen dien luiks eenigiims loud-e jnr.ogen aangaan, en dat voor den tyd van een geheel jaar, in fulktj voegen, dat het voorfz Middel den tyd van een j^ar gegeeven weefende, in de faculteyt en de vrye deliberatie van baar Edele Groot Mcg. in het generaal, en van ieder Lid in het joyfonder fal Haan, om het felve te continueeren of discontmueeren, na dat de dienft van den Staat fal koomen te vereillchen: des is ,daar beneevens verilaan en gerefolveert, dat, ingevalle eenige Regenten van de voornoemde Godshuyfcn of Magiüraaten van de Steden, als de opperdireftie daar omtrent hebbende, hier na maats mogten 'koomen te treeden tot verkopinge van eenige loodamge Godshuis-Landen, ais tot nog toe van de Verpondinge exemt zyn geweeft, de Capitaalen by foodanige verkoopinge daar van te proSedeeren, fulltn moogen worden beleid op ^e Comptoiren yan het Land, die de Ontfangers van de gemeene Middelen ra defelve Steeden, .of het Diftrift van de Verpagtinge ook gehouden fullen weefen aan te neemen, mits andere gelyke Capitaalen in pba'le van defelve afloffende ; en dat ook de voorfz foo beieyde Capitaalen. in weerwilie van de Regenten der voorfz Godshuijen, niet fullen worden afgeleyd, vóór en aleer de voornoemde <Jorr.p:oiren van alie andere Capitaalen daar op genegotieert, ontm lullen weefen, daar na de Heeren Gecommitteerde Raaden



I. Boek. E. Vyf de Titel. jg^
in de refpeftive Quartieren mits deefen verfocht en gelaft worden te beforgeo, dat de voorfz Ontfangers van de gemeene Middelen, haar precifelyk en punclueelyk koomen te reguleeren
G. R. Refolutie van de Heeren Gecommitteerde Raaden van de Staaten van Hollandt ende IVe'ft-Frieslandt; houdende verklarmge wat Hm feit onder de naem van Godtshuyfen fullen werden ghereeckenf ende vrydom van de gheconfenteerde tweehonderdile Penningen genieten. In date den feven en twmtiehfien Fibruary ió74. Gr. PI, 111. Deel pag. 1064. *
IS ghelefen de Requefte van Zacharias de Swart, Ontfanger van den tweehondertten Penningh alhier in den Hage, verfoeckende ten eynde haer Edele Mogende gelieven te verklaren, wat Huyfen eygentlyck onder de benaminge van Godtshuyfen, aen de r ?wVagvDS ƒ laca« van de Heeren Staten van Hollandt ende Weft-Vneslandt op den opheve van de twee ionghft-gheconfenteerde tweehondertten Penningh geëmaneert, ten aanffen van de Goeueren aan defelve Godtshuyfen gehorende, vrydom ende exemptie .tnegeftaen is, eygentlyck verltaen ende gecomprsehendeert werden; Is, naer voorgaende deliberatie, goedtgevonden ende gheretolveert, te verklaren en vaft te nellen, fo0ê als haer Edele Mog verklaren en vaftffellen by deezen, dat onder 't voorfz woordt Godtshuyfen werden vertlaen foodanige Huyfen, daer inne onderhouden en opgevoede werden arme Kinderen die om haer armoede anders niet fouden konnen befiaen; dat oock daer onder werden ghecomprehendeert de hecke Gatlhuyfen, daer in. ne arme.fiecke, kranckeen gequetfte Perfoonen werden gebracht, alleenlyck om te werden gecureert, ende fulcks niet om daer in
of Inning TdQrf ^ £enige anderC HUyfen' Van ™ foort"
of conditie deielve fouden mogen wefen, bevoeght zyn van de voorfz vrydom en exemptie te jouiifeeren; ende voorts goedtgevonden dat van defen gefonden fal werden Extraét aen den Ontfanger-Generael Pauw, de Ontfangers van de gemeene Middelen ende den tweehondertüen Penningh in de Steeden van defen Qu^
2 tie-



xg6 Supplement
tiere, ende mede gegeven werden aen een yegelyck die het fal komen te requireren, omme te dienen tot hare narichtinge.
Onder llondt,
Accordeert met de voorfz Refolutie.
Geteeckent,
S'imon van Beaumont.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by de Kerken voor Godshuifen gehouden worden. T>em i 'Dectmber 1604.
OP d'e vraage onttïaan uit de Reekeninge van den Ontfanger van den veertigÜen Penning tot Rotterdam, daar hem gedifficukeerd zyn te Iyden dertien ponden agtien fchellingen neegen deniers, over het geene de Kerke tot Rotterdam over feekere verkogte Landen in den veertiglten Penning hadde moeten betaalen, ende niet betaalt waaren, uit reedenen de Kerke als een Godshuys daar van moeit vry weefen, conform den Placaate x>p het huk van den veert igiien Penning gemaakt, en om reedenen van diffiGuheit, te weeten den Auditeur Cromvliec ontbooden en gehoord zynde, feide het poind genoomen te weeien,, dat de Kerken onder de arme Godshuifen niet en worden ge reekent, nogte in het rembourfement van de Verpondinge, nogte in andere laken,, en fulks foo men dit inruimde, oorfaak tot vordere vrydom foude worden gegeeven, is na deliberatie verftaan, dat de voorfz dertien ponden agtien fchellingen neegen deniers den voornoemden Ontfanger met de meette ftilligheid in reekeninge fullen worden geleeden, en van nu voortaan de Kerken onder de ■Godshuyfen gereekent worden, met dien verftande nograns dar het: Ptne gegeeven is voor de gemeene faake in contributie van "Verpondinge of anders-gegeeven fal bl\ven, fonder in eenig remïtouEfemenf dient hal ven gehouden, te zyn,.
Re--



I. Boek. E. Vyf.de Tijeu x$j
H. Refolutie van de Staaten van Holland, raakende den opbouw van de Kerk van Kieuw-Beverland Tien 8 July \6o6. J
CChout, Scheepenen ende Gemeynte van Nieuw-BeyerJand, v§rfoekende eenige fubfidie tot betaalinge van de onkoften, gedaan in het bouwen van het Kerkjen aldaar, is geappoinéreert.
De Staaten, &c. hebben uit fonderlinge goede refpecïen, en fonder dat fulks by anderen in confequentie getrokken fal moogen worden, de Supplianten alhier tot vervalünoe yan de gedragene onkoften in het opbouwen van het Kerkjen in deefen gehad, toegevoegt en geaccordeert uit henluider Verpondinge van den loopenden jaare \6c6 de fomme van vier honderd ponden van veertig grooten het pond, dewelke de Supplianten daar van vermoogen fullen te korten en in te houden; en fal fulks den Ontfanger-Generaal Cornelis van Mierop in reekeninge worden geleeden, mits deefen met behoorlyke recognitie daar op dienende, overbrengende.
H. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog. raakende hel
Tredikantshuis op den Zuidwïnt. Tien 29 Juny 16$1.
DE Staeten van Holland en Weftfrieslant gefien de berichten en het advys van haer Ed. Gr. Mog. Gecommitteerde Raaden in het Noorder-Quartier, aurorifeeren defelfden mits deezen omme tot voortplantinge van de waere Gereformeerde Chriftelyke Religie op den Zuitwint aldaer een beouaem Predikhuys nae de gelegentheid en vereyfeh der voorfchreeve plaetfe te doen maecken, en tot dien eynde te aanveerden de gront ende dat velt, daer op de Paufelyke vergadering faetfte door ordre van haar Ed. Groot Mog. geraeleert, heeft geiiaen, en defelfde gront ende dat velt te gebruiken, foo veel noodig fal weefen tot het Gebouw felfs met het geene daer aen dependeert, en het overige van dien te verkoopen om de penningen daar van procedeerende te empiojeeren rot verval van onkoften van het voorfchreeve'Gebouw, ook'al het geene daer aen te kort foude mogen koomen
Z 2 ver-



verforgen. Lattende een yeder, die het aengaen mag hem daer nae te reguleeren. (a) (a) Syn. Aft. N. Holl. 1651. Art. 29.
G. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Fereenigde Nederlanden 3 raakende de adminiftratie van Kerken en Kerkelyke Goede/en. 'Den 3 May 1650.
ZYnde gehoort het Rapport van de Heeren van Raesfelt, en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de faaken van de Meyerye, hebbende, volgens derfelver Refolutie van den 16 der voorleeden maand April, geviüteert ende geëxamineerd de Reouefte en Bylage geprefenteert, bv de Schepenen ende Regeerders der Heerlykheid Geldrop, ende fonderlinge meede gelet op de refcriptie van den Rentmeefter Pieterfon, daar op üaande.
h naar voorgaande deliberatie goedgevonden en verftaan, dat de Goederen direflelyk tot de opgemelde Kercke van Geldrop gehoorende, gelyk ook van alle de Kerken in de Meyerye, foo wanneer geen Perfoon of .Perfoonen van de Gereformeerde Religie,, in de refpefiive Dorpen woonagtig, te vinden zyn, fullen blyven onder adminiftratie van de refpedive Rentmeefters daar onder fy fvn ocleegen, die daar van pertinente Quohurs foo van Kercke als Capelle byzonder fullen hebben te. houden; ende alle drie laren van haare adminiftratie Reekeninge doen, ten overftaan boven die geene foo van ouds gebruikelyk, van de Predikant van den Dorpe ende Kercke daar die foude gefchieden, met latt erde bevel dat de Heeren Regeerders Kerkemeefters, of die eenige adminiftratie van Kerkelyke Goederen hier bevorens heoben pehad, fullen hebben in handen van den Rentmeefters des Quartiers 'daar onder die Kercke is geleegen tot fyne narignnge over te leeveren eenige origineele ende geflootene Reekeningen, foo voor als na de redufties van de Stad van 'sHertogenbofch geuaan ende geüooteh; Dog daar bevonden mogten worden eenige Perfoonen van de Gereformeerde Religie te woonen, bequaam tot 4e adminiftratie van de Kerkelyke Goederen, dat dezelve daar toe



I. Boek. E. Vyfde Titel.
behoorlyk fülien aangefteld worden, door die geene foo da at toe van ouds gerechtigt is, mits dat dezelve gehouden fullen fyn alle drie jaaren pertinente Reekeninge, bewys en rcliqua van haar admimftratie te doen, voor die geenen als hier vooren gezevd , beneevens den Rentmeefter deszelvigen Quartiers, met fpeciaal verbod dat geene Kerkroeetter hem fal mogen onderftaan eenige Goederen tot de Kercke fpecïeerende te mogen veralieneeren, vervreemden, nogte verkoopen, dan met volle kennifte ende autoriiatie van haar Hoog Mogende.
Ende fal hier van advertentie aan de refpedive Rentmeefters' van de Geeftelyke Goederen in de Meyerye aangefteld, worden gedaan, op dat zulks pundueelyk werde geobferveerd, ende alzoo hier bevorens in dergelyke faaken op de Requefte den zc Oclober laaftleeden geprefenteerd, by de Heer van Aften, eeniaftns is gedisponeerd, fal hem meede hier van advenentie door den Rentmeefter des Quartiers worden gedaan, om ftg hier naar te reguleeren» ° '• * °
Ex5aa: m fa* Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereemgde Nederlanden, aan den Gereformeerden Kerkenraad te Maaliricht Iaoo guldens toegeftaan mt een Cammfy. Den z4 Mey 173 a.
l^dlXwJ^r ifr^1!- de Rec^udle van de Kerkenraad 3hr h a > ^ G(eref or me^de Gemeente binnen Maastnchr, houdende, dat fy in den voorgaande bare 17*1 aan
drLo^L^°êendeHhaddTe,n V°°rS«dr.genehet grooï verV.1 c e a H , M VaI haare Dla^onie» «et ootmoedige beede, dat haar Hoog Mog. naar met alleen geliefden te permitteeren, om nog een van haare Obligatien te verkoopen; ma r ook op de een HoZ Mn7yu ' ^aar geliefclen te onderfteunen; dat daarop haar dt7fdve«- Solutie van den 18 September mB
wrtlil? Verk°°p Van een °b]'W^ wel niet hadden inge-
vvdhgd , maar egter aan dezelve hadden toegelegd een fomme van twaalf honderd guldens, te betaalen uit het provenue van de
^ 3 eei*



_i^0 Supplement
eerfte Canonifye, die ter dispofitie van haar Hoog Mogende in een van de Capittelen binnen Maaftricht foude koomen vacant te vallen, dat op 'den 8 Mey dezes jaars was overleeden feekere van Dalen, Canonicq van de Vrouwe Kerke aldaar, welker Canonifye ter beoeevinge van haar Hoog Mogende Haat; veifoekende de Supplianten dat haar Hoog Mogende ordre gelieven te ftellen dat die toegelegde fomme nu uit het provenue van de gemelde vaceerende Canonifye aan haare Diaconye gegeven moge worden.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden ende verftaan, mits deezen te confenieeren in het voorfz verfoek; en werd den Raad van Staate hier meede verfogt, de voorfz twaalf honderd gulden aan de Supplianten te betaalen uit de penningen die lullen provenieeren van de teegenwoordige vacante Canonifye.
G. Extraót uit loet Regifter der Refolutien van de
Hoog Mog. Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, de IValJche Kerke^ te Maaftricht penningen tot reparatie van haare Kerk toegedaan, Den • 31 'December 173a.
IS geboord het Rapport van de Heeren Torck, ende andere haar Hoog Mop. Gedeputeerden tot de taaken van de Landen van Overmaze, hebbende, in gevolge ende tot voldoemnee van derfelver Refolutie commifforiaal van den 15 deefer lopende maand, geëxamineerd de pointfen van deliberatie refulteeren ,e uit het Verbaal van de Heeren de Milan.Visconti en van Schwartzenbergh, haar Hoog Mog. CommitTariffcn Decifenrs aatft geweeft vvrde te Maaftricht, ende fpecialyk het geverbahfeerde op hét 17 Artieul van haare Inftruclie, meedebrengende onder andere dat de Kerkenraad van de Walfche Gereformeerde Gemeente binnen Maaitricht haar by Requefte hadde verfogt, ren einde fy de Hoofd Officieren en CommufarifTen der drie Landen van Overmaze wilden authorifeeren, om van weegen dezelve Landen een VeFéering te mogen doen aan haare Kerk van foodanige geproportioneerde fomme als nodig foude weezen tot voldoeninge der on-



I. Boek. E. Vyfde Titetv. t(jv
koffen van Je Glaze Vetifters in de voorfz Kerck, als meede van het Geftoelte voor de Officianten aldaar, en dal de voorfz Requefte gefield fynde m handen van gemelde Hoofdofficieren énde. GommiflaruTen, dezelve een favorabel berigt daar op hadden gegeeven, net geen nevens de voorfz Requeüe door haar ter deliberatie van haar Hoog Mogende wierd gebragr -j ©P gdehbereerd fynde, is goedgevonden en verftaan, dat
•de Hoofd-Officieren en CommiiTariften der drie Landen van Overmafe fullen werden geauthorifeerd, foo als geauthorileerd werden mits deefen, om van weegen dezelve Landen aan de Walfche Kerk binnen Maaftricht eens voor al te mogen doen een vereeruige van foodanige fomme v;n penningen, als noodig fal weefen, tot voldoeninge der onkoften van de Glafen Ventlers, en her Geftoelte der Officianten in de voorfz Kerk, ende de gemelde fomme van penningen uit een Omllag over de ingefeetenen der voorlz Landen te mogen vinden.
En fal Ëxrrael van deeze haar Hoog Mogende Refolutie sezonden werden aan gemelde Hoofd O&zrel en Co^£, van de Landen van Overmafe, om te ftrekken tot derfelver narigunge.
Extracl: uit het Regifler der Rtjolutien van dè
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Ve,e*.
Mede* landen , a ,n de IVdfche Gereformeerde Gemeente te Maa/trukt ter verbeeuriug van Laar kerk toegeftaan iöoo guldens, Den 7 A^gü'lit 1733
I^agi?HoL M^W" 2C HeCren T°rc1^' ^ -derr r !g ,g: Gedeputeerden tot de faaken van de Firan-
i.e, hebbende ingevolge ende tot voldoeninge van derfdvï Beminde coa.miftoriad van den n der voorleeden matnd Let en neevens eenige Heeren Gecommitteerden ir d"n R^l v n
tli<^^^f J^ile V3n Kerkenraad van '*e'
c Geregeerde Gemeente binnen Maailrichr,.houdfcnde
mam® van haar Kerk haar vtrpiig. hadden .-gevonden % by Re!
queile



lyx Supplement
quefle te addrefleeren aan haar Hoog Mog., om te yerkrygen permiffe van haare Kerke te mogen uitzetten, vergrooten ende vernieuwen,- als meede een fubfidie om het werk te kunnen uitvoeren, dat gemelde haare Requefte fynde geëxamineerd geweeft door haar Hoog Mog, Gedeputeerden en eenige Gecommitteerden uit den Raad van Staate, aen de Supplianten door een Reiolutie van den n December 1730 was gepermitteert haare Kerke te moopen vernieuwen, uitfetten en vergrooten, en toegelegd eene fomme van 600 guldens; dat de Supplianten niet in ftaat zynde om verder de noodige penningen tot die vernieuwmge te konnen verkrygen als door liefdaadige giften, fy ook foo in haare Stad als elders hadden verfaameld eene fomme van 15000 guldens, dat de opbouwinge van hare nieuwe Kerk publicq aan de Minftbiedende uitgegeeven fynde geweeft, dezelve was aangenomen voor i?iiq guldens, en teegenwoordig byna was uitgevoerd, maar dat vermits de uitfettinge niet konde gefchieden als door inkoop van een naaft aan geleegen Huys, de Supplianten het felve ook hadden moeten koopen, het geen neffens andere onvermydelyke koften hadde bedragen de fomme van moo guldens, dat verders de voorfeide Kerk voorfien motfte worden van noodige Geftoeltens, Banken, Pavyiel en Glazen, het welk Kenners hen des verftaande, was gefchat te fullen vereiftchen eene iomme van 4500 guldens, foo dat aan haar Supplianten nog foude ontbreeken 7000 guldens; verfoekende, nademaal het haar onmogelyk was die fomme in haar Gemeinte alleen te verfaamelen, dat haar Hoog Mog. de Supplianten nog eens en voor het laaite, gelieven toe te leggen eene fomme van 1500 guldens, waar meede en het geene zy nog onder haar fullen vinden, fy in ftaat louden weefen om het ondernomen weik te kunnen voltooyen.
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan de Supplianten ter faake voorfz fal worden toegelegd, foo als haar toegelegd word mits deezen twee duizend guldens eens; daar toe den Raad van Staate verfogt werd t' haaren1 behoeve Ordonnantie te doen depêcheeren, te betaalen uit de Cafte van de Generaliteit, by forme van leeninge, om gerembourfeerd te worden • uit de penningen die t'fyner tyd fullen provemeeren van de Oanonifyen in de maanden van haar Hoog Mog. vacant vallende. J Re-



}. Boek. E. Vyfde Titel. 193
H. Refolutie van de Staaten van Holland, accor¬
deer ende aan die van Spaerwoude &c. voor zeven jaaren van elke ton Bier acht Jiuyvcrs voor de Klokken in de Kerk. cDen 24 Juny 1617,
DE Ridderfchap, Edelen ende Steden van Hollant ende Weftvrieslandt, reprefenteerende den Staten van denfelven Lande, doen te weeten, hoe dat ons verthoont is by den Ingefetenen van Spaerwoude, Ho ft' Ambacht, Houtryck en Polanen, alle Ambachten gelegen onder den Hoogen Spaarndamlchen Dyk, ende forteei ende onder de Parochie Kerke van Spaarwoude voornoemt, dat zy Supplianten t'anderen tyden geremonüreert ende beweefen hadden, dat haare twee Clocken anno XVC zeven ende t'feventich by de Ed. Heer Admiraal Jonkheer Johan van Duvenvoirde, hen waaren onthaalt, met belofte van wederleveringe, ofte de waerde derzelver te betaalen. Ter faecke van dien, en omme andere confideratien in den jaare XVIC dertien, zoo veele hadden verwoiven dat wy hunlieden hadden geoftroyeerr, voor den tyd van zeeven doen eerttcommende jaeren, op elcke Tonne Bier, die by den Tappers in hun bedryve ingeleyt ende gefleeten zouden werden, te mogen Hellen en doen ontfangen, 't zy by coilefte ofte verpachtinge, acht fluyvers, vermogens den bezegelden Brieve van Oétroye ons by Copie authenticq geëxhibeert, ende 't voorfchreeven Qérroy daar naer als in den jaere i6zi op der Supplianten verfoek, voor noch zes doen eerftcommende jaaren geproiongeert, die nu haalt meede zouden komen te expireeren; ende de voorfchreeven Collecle jaarlyx ten hoochüen geen negen ponden grooten Vlaems opgebracht en hadde, daar door zy Supplianten als noch geen andere Clocken in de voorlchreeve haere Kerke in plaatfe van den geenen hun by den voorfchreeven Heere Admiraal Duvenvoirde onthaelt, en hadden connen vergelden, maer de voorfchreeven foobere Collecle in andere des Dorps nootfaecken hadden beheert, ende infonderheid oock totte reparatie van hunlieden Kercke, die in de voorleeden trobles was afgebrant, als oock over het maecken van een geheelen nieuwen Vloer, nieuwe Banckeh,en andere nodige reparatien, ende dat zyluyden nochtans de voorfz Clocken grootelyx van
A a doen



t94- Supplement
doen hadden, principael om de Gemeente, die wyt en zyt gefeeten waeren totte Predicatie te convoceeren, waeren fy Supplianten hen tot ons keerende, demoedelyk biddende ende verfoucken dat ons geliefde hen alsnoch tot coopinge van de twee Clocken (die hen meer als nodich waeren) toe te vougen een feekere fomme van Penningen, fulcx onfe discretie foude gedragen, ende voorts tot onderhoud van de voorfchreeven Kercke en andere des Dorps laden 't voorfchreeve verleende Odroy te prolongeeren voor den tyd van thien jaaren; foe is't, dat wy de faeckke, en 't voorfz verfouck overgemerckt, geneegen weefende, ter beede van de Supplianten, defelve uit onfe rechte weetenfchap, 'volcommen macht en au&horiteit by forme van continuatie geconfenteerd, geaccordeert en geoétroyeert hebben, confenteeren, accordeeren en odroyeeren by deeien, dat de Supplianten voor den tyd van zeeven eerftcommende ende achter een volgende jaeren, innegaande metten eeriten Aprilis anno XV1C acht en twintich eerftcommende, op elcke Tonne Bier die by de Tappers in der Supplianten bedryve innegeleyt ende gefleeten za! worden, fullen mogen (lellen ofte doen ontfangen,'t zy by verpachtinge ofte collecte t'haeren fchoonilen en meelten proffyte, acht ftuivers, fonder dat in het vorder verfouck can werden getreeden, ende zullen de Supplianten, de onwillige Betaalders met parate executie mogen conftringeeren, mits dat deefen zal zyn zonder prejuditie van 's gemeene Lants 'Impoften, aireede opgeftelt en geheeven, ofte die als noch opgeftelt en geheeven zullen werden, ende dat de Supplianten deefen voor het doen van de verpachtinge van de, gemeene Middelen den Omftanders fullen denuncieeren, en de penningen tot geenen anderen eynde employeeren als tot het maacken van voorfchr: Kloeken3 doende van haere adminiftratie goede reekeninge, bewys en reliqua, voor den geenen daar 't behoort: ende ten eynde de- Supplianten deefen onfen oftroye gunfte en confente mogen genieten- als naer behcoren, laften wy ende ordonneeren allen en ^enen iegelycken deefen aengaen hen hier naer te reguleeren,fonder de Supplianten te doen ofte hengen gedaen te worden eenich hinder,, letzel ofte moeyenifte ter contrarie. Gegeeven in Haege onder onfen groten Zegele hier aan gehangen op ten XXIIÏJ6 Juny in, \ jaar ons Heeren duifend zes hondert feven ende- twin-
tich:



I. Boek. E. Vyfde Titel. ,„
tich (Was geteekend) Z>. Wapnaer, «. (Onder flnn., _ . donnantie van de Staaien fWas mwWff S Ter or' bende het voornoemde Zeeg' In oodén %lZt 'VT{Mh' een dubbelde francyne flaartëond"r Z hangen ÊedrUkt "a
H. Extrad uit bet OSroy voor die van IVaverveen
Op het verzoek van die van WWrvppn „ j i
ghterckï; aTvZen* hfcfi^ehlTrrCk overcommmee de Raden" ende die8v»n 2, r' *dvyS v"! onfe Ge" ninghe van de voorfchreeve I ' j ^ .CameTe «>> de Reecke-
fen dat fy Supplianten Vullen mogen heffenende ó«f ^ dC' de deurvaert van de Valbrnaoh*. in \v ontfangcn op
der groot Schip daer door'va ende elTiZJ^' ^ kleyne een halve ftuweL?J3 if e aTer' e"de van de vooVr den tyd ^teX^tfjCftg laTde^' ningen daer van procedeerende PeëmDlovéerr Zt„ jC pen-
Aat
Oaroi



Supplement" H Odroi van de Staten van Holland, verleent
aan het Dort van Ryswyk, tot verval van de onkoflen noodig tot het onderhoud van de Dorps Tooren, : 7r?dtkants. en Schoolhuys f$c. Den z4 Juny vfi*
DF Staten van Hollandt en Weft-Vrieslandt, Doen te weten: A Hb o O n s v er toon t is by Schout en Gereghten van Ryswyck, hoe dat Wy de goetheyt hadden gehadt om aen haer Supplianten van tyd,tot jyd. « ^fij^'*™^ val van de onkoften nodigh tot net on(ie'"yu" n w d ïooren Predikants er
faak ende het ;er{f^bed^ naer inSeno"
de genegen wefende ter bede van'7 Gecommitteerde Raaden, mene confideratien en advis ^« ^^^T,m^t authoriteyt, uyt Onfe reghtc wetenfchap, Souvtreyne magui t j hebben verklaert ende verklaren by defen ^ ^^^'^^
fch,eV%:f ü*ovnvoV:" o"™ ,yd % fes i«» êneg^de me, Duaiie van Oci-roy voor oen »yu ' f j d Augufti
Wateren, dewelcke fy in den voovfchrever^.™c^'ec^;^j te flaen ende confumeeren, het zy by verpachungh of co leöe, te mogen heffen van ^ Mee,
werek naer advenanr, van yeder tteop y > ft met reaht
tóle gedUlilJee^^^g^Sv^S^^ van parate executie, ten aeniien van ae ouwnogv. w ^
|$ Te vinden in het Gr. PI. V. Deel gftg.



I. Boek. E. Vyfde Titel. igy
van yeder Wyntapper, onder het voorfchrevé Diftriét vvoonende eene ftuyver per ftoop van alle de Wynen die de felve fullen komen in te flaen, ende te confumeren, gelyck mede van de Mee. tappers insgelycks eene ftuyver per ftoop van alle de Mee, die Ty fullen komen te flyten, des dat de Wyntappers fullen moeten vaftftaen yeder voor drie Oxhoofden, ende Meetappers voor twee Oxhoofden, te rekenen tegens eene ftuyver per ftoop, ende in gevalle de felve meerder dan de voorfchrevé drie en twee Oxhoofden refpeclive komen in te flaen ende te confumeren, dat fy boven dien van dat meerder noch den vollen accyns van eene ftuyver per itoop fullen moeten voldoen; Item van yeder Biertapper onder het voorfchrevé Amhachteen accys van fes en twintigh tonnen Biers jaarlycks, yeder ton te rekenen tot aght ftuyvers, ende by aldien de felve meerder als de voorfchrevé fes en twintigh tonnen komen in te flaen, van yeder meerder ton gelyke aght ftuyvers, minder vaetwerck na advenant, laftende voorts als in der Supplianten voorige Oftroyen, de Pachters, van de Impoften op de Bieren, Wynen, Brandewynen, Mee, &c. over de Steden, Delft, Leyden, Rotterdam ende den Hage, met de resforten van dien, dat fy, of haer Collecteurs en Bedienden, by dewelcken door eenige particuliere In- ende Opgezetenen, een Biljet van 'sLandts wegen fal werden gehadt, van eenige der voorfchrevé Speciën, omme onder het D.ftriél van Ryswyck te werden ingeftagen, de voorfz Dorps accys fullen hebben in te vorderen, ende in dorfo van het Biljet van 'sLandts wegen te Hellen, dat de voorfchrevé Dorps of Toorn accys is betaelt, op poene, dat die geene, die den voorfz accys niet fal hebben gevordert, de felve uyt fyn privé beurs fa! moeten betalen, en dat haer voor die invorderingh fal werden betaelt wf van het hondert der entfangene penningen; dat oock de felve Pachters of Coüefleurs .gebonden fullen zyn, van drie maenden tot drie maenden, sen den Secretaris van Ryswyck op te geven een pertinente Lyfte, met alleen van alle de voorfz Speciën, dewelcken by particuliere In- en Üpgezetenen fullen zyn aengegeven, maer oock boven dien van alle.de Voorfchrevé Speciën, die by de refpedive Bier, Wyn ende Mettappers aengegeéven fullen zyn, ais mede, dat géeae Schippers, Wagenaers, of wie het foude mogen zyn, eenige Bie-
A a i ren»



,98 SüïPLBMÏllT
ren, Wynen, Mee of andere gediftilleerde Wateren met hunne Schuyten, Wagens, Karren of diergelycke, fullen mogen vervoeren of brengen binnen den voorfz, Ambachte van Ryswyck, voor ende aleer dat haer, door het Biljet van 'sLandts wegen in dorfo van dien, fal zyn gebleecken, dat de gemelde Toorn-accys daer van is betaelt, noch de felve uyt haer Schuyten, Wagens oi Karren fullen mogen loffen, als na de vertooningh van dien aen de Pachters of Colletfeurs tot Ryswyck, op poene dat de felve contrarie doende, fullen verbeuren ten behoeven van de voorichreeve Kerckstoorn, &c. een boete van twaelf guldens van yedere partye, welcke fy fullen hebben verfwegen, of met vertoont, boven de verbeurte van Schuyt, Wagens of Karren; mits dat Extract van defe Onfe beveelen van den Raedthuyfe tot Ryswyck publicquelyk fal moeten werden afgekondight, ende alomme binnen den voorfz Ambachte, als mede binnen de Steden van Delft, Ley. den, Rotterdam ende in 'sHage, moeten werden geaftigeert; mitsgaders oock, dat by het ingaen van yeder termyn van verpachtinge, iaerlycks aen de Pachters van de voorfchrevé Speciën, binnen de gemelde Steden, gelyke Extrad fal moeten werden ter handt geftelt, tot hare narightinge.
Lattende allen ende eenen yegelyck, dien het aengaen magh, hen hier na te reguleeren. Gedaen in den Hage, onder On en grooten Zegele hier aen doen hangen, den yier en twintighiten Junii, in hei jaer Onfes Heeren ende Salighmakers, feveotien hondert een en twintigh. Was geparapheert, W. v. tjaj/en.er vt. Onder Itont, Ter ordonnantie van de Staten, Was geieekent, Simon van Beaumont.
NB. Dit Oftroy is op nieuws verleent en geamplieert den n Aug. i?3«; Zie Gr. PI. Boek VI. Deel pag. 581.
G Refolutie van de Staaten Generaal, tot weg-
ncminve d<r disputen, over reparatie van 1 oor ^ ende Kercken m de Meyerye van den Bofch. Den 6 September 1719.
IS geleefen de volgende Refolutie van haar Hoogh Mog. van den 2 defer. js



I. Boek. E. Vyfdè Titel. ,
Meyerye van ^W Ö / gev t"ende" tor
nM \°Jïll?g(A dCr fe,VCr Refo5utie "mmifroriaïl v n den i lT mi laatltleeden, met en nevens eeniee H^n r-l, ■ j?
uyt den Raadt van Staate geëx mfneert doo■ ™ ™om™"«erde
me middelen weghgenoomen ^He^
over de reparatie van Kercken en Tooren, ZaÏ\a d,sPUIen
<en pemoire, en" daar „e"£Ï^ZZntïïe' UT^"* te Ingezeetenen. en felfs feer %*~\ o z*nde> d^ de mees.
van Brabandr Roomsiefindr tn 1ffegenien' ten P]™*> Lande
Dat ook rif* R„il P«.utoire reght doen, als ten prine pale
het anders tnP(Lf " W? de DorPen' Kerckmeeiters, of dié
™e^^ van de Kercken te ht
Ivcke aneft£« ??V 5 ' genoodiaackt wordende over dier°e-
2Sgein«Tere ^"fT' ^ Raadt van Brabandt^igh
an geen andere Advocaten fullen moghen bedienen, als «D, de-
A4i»



Supplement
zoo
Advocaten van het Landt, by haar Hoogh Mogend e of by den
MlSX^^^ « bTfXrdetfe,» In cot,fórm"eyt va„ haar Hoogh Mog. Refolut.e van den 3o Oc-
'"ffiien hangende het proces eenige
de = vêan KerlKe„endatPdahar 4°^»^"^™ n.euw.ngh van Kercken, aat oaa P > door den
lafie van die geene, aan welcke de Rjtó v» Staate^ ddelve p vifionelyck fal opge egt hebben, het verfchot me^ vier ten hondert fal ^^J"*^ 'hl" Hoogh Mog. Reiodemneerde. Ende lal nxiraci «u qri5flte en van Braband,
lutie gefonden werden f« ^ iY. ^^Ond« ^£ Acri^niS het vo^hreeve Regifter. Geteeckent, F. i^*/. soedgevonden en verftaan, dat Waar op g^eUbereert zynde,utiegfad lefonden worden aan de Copie van de voorfchrevé^efoljitg ia fel°naGoedereD| om le
MH^SttS defKer^nlder het Difbia van haar refpe&ive Comptoiren. -
II. Ten behoeve van de Armen.
H. ' oaroy om »»/f^''/Si*-S:
J7«>f f*» voordeek van de JJtacunie sïrm' Den n 7a»y 1707. TV Staten van HolUnd,ende<?ffi^*S&££Z%
toeftant van de Diaconie ald er, dat behalven ue geim ^



I. Boek E. Vyfde Titel. 3^1
van defen droeviger» Oorlog, waer in het ganfche Land was ingewickèlt, het wereldkundigh was, dat de voorfz Plaetfe van Maasfluys meer als eenige andere gedruckt wiert, ende te gront gingh, om dat de Vifchneringe genoegfaem geheel en al ophielt, ende ilille ftont, waer uyt nogtans defe Plaets alleen haer inkoomen ende beftant tot nog toe hadde gehad; dat defe neringe niet alleen feer belemmert was geworden door veifcheidene belaftingea geduerende oock de iaetfte vreedenstyt op de Vis in Brabant gelegt, ende daer door groote wanwinningen vercorfaeckr, maer dat oock zedert den Oorlogh gedeclareert ende alle commercie verbooden was, deVifchvaert voorts geheel en al was geruïneert geworden; in foo verde dat van hondert en twintig Scheepen die tot Maasfluys voornoemt gemeenlyk af- en aanvaeren geen twintig ter nauwer nood een reys of twee in een jaar konden doen, ende dat nog met foo een groot gevaer en ongemeene fchade weegens de geduurige rover yen en caperyen der Vyanden, dat zedert de declaratie van den Oorlogh tot nu toe, over de feventig Hoekerfcheepen genomen waren: dat hier door over de veertien hondert Perfoonen twee derde volwaffe Mannen, en meelt Vrouwen en Kinderen hebbende, uyt de vaert geraeckr, ende met haere Huysgefinnen tot de uyterfte armoede vervallen waren; dat fchoon genoomen de Mans en Jongelingen fig herwaerts en derwaerts verftroyden, om op alderhande wyfen, oock op 's Lands Scheepen vaert te foecken, egter een groot gedeelte die nergens anders als tot de viflcherye bequaem waren , aan Land leedig gingen, en bleeven, nevens de Vrouwen en Kinderen van de andere ( die als fy all betaelt wierden, fig felven van haer Mans gagie niet konden onderhouden) tot een onbedenckelycke fchade, ende onvergelyckelycke lalt van de Diaconie voornoemt, welcke tegens foo groote ende dagelycx hand over hand toeneemende armoede geen andere reflource of hulpmiddelen hadden, als eenige weynige effeften, die albereyts booven haere waerden befwaert waren, ende dan de weekelykfche collecte in de Kerk, die volgens de algemeene decadentie van de Plaets, foodunig waren vermindert, dat de helft van de ordinare weekelyke bedeelinge nergens na niet konde opbrengen, fynde veele, van die voor
B b de-



10%
Supplement
defen plagten te contribueeren tot onderhoudt der Armen, nu tot die armoede vervallen, dat fe felfs moeten werden gealimenteert, en andere tot die bekrompenheit gekomen, dat ie te veel werck hebbende met haer felven, tot onderhout van anderen niet uitryken konnen , foo dat, indien in tyds hier in niet wert voorfien, de Supplianten niet anders te gemoet Gen konden, a s de totale ruïne en deerlycken ondergangh van de gantfche Plaets, énde dat eerlang de Diaconen buyten ftaer fouden fyn omme iets meer tot onderhout van de armen en feer ellendige Menfchen te konnen uytdeelen, 't geene de Supplianten niet fonder reede bekommert maeckt, dat daar uyt nogh fwaerder gevolgen fouden mogen ontüaen; omme welcke redenen de voorfz Supplianten fig genootfaeckt vonden, om na het voorbeeld van foo veele andere Steeden en Plaetfen, die miffchien tot foo een uyterfte ongelegentheyt nog niet waren gekoomen, haere toevlugt te nemen tot ons, verfoeckende dat ons mogte behagen haer te ontfermen over foo veele ellendige Menfchen, die brood en alles gebrek hebbende, van honger, commer en droevige ellende fouden moeten vergaén, ten fy wy na onfe gewoone goedertierenheyt en medelyden, de Supplianten geliefden te begunftigen met een Oftroy om op te regten een favorabele en met de nood van de Diaconie over een, komende Loterye ter fomme van vyfmael hondert duylent gulden, ten eynde daar uyt eenig foulaes en fupport voor de groote en nog dagelycx toenemende laften van de Diaconie mogen vinden Soo is't, dat wy de faeck ende 't voorfz verfoeck overgedacht hebbende ende geneegen weefende ter beede van ^ naer ingenomen confideraiien ende advis van onle Gecommitteerde Raden, uyt onfe regte wetenfchap, fouveraine magt ende authoriteyt de voorfz Supplianten hebben geoftroyeert en oflroyeeren haer by defen, ten eynde fy een Loterye fullen mogen op. resten er fomme van dr emael hondert duyfent gulden, omme dafr uyt eeufg fbulaes en fupport voor de voorfz groote ende nog dagelycx toenemende laften van de gemelde Diaconie te vnden, mitsydat fy Supplianten gehouden fullen ^ven van het provenue en het employ van dien aen de gemelde onfe Gecommit leerde Raden, oLYhaere CommiiTariflen te doen behoorlycke



I. Boek; E. Vyf de Titel; |gg-
reeckeninge ende aenwyfinge. Lattende een ieder, die het aengaen magh hem daer naer te reguleren.
NB Van deeze Loterye is 31 per Cent voor den DirecTreur en % ter dlspofitie van den Kerkenraad en Diaconen te Maasfluys gekoomen.
H. Oétroy voor de arme Voogden van Saardam %
beide aan de Ooft- en Weftzyde van de Zaan, om te genieten één duit van elke gulde van verkogte Goede* ren. Den z6 Oclober 1604.
QP het verfoek van de arme Voogden van Saardam, beide aan oe Ooft- ende Weftzyde van de Zaan, zyn defelve geoc-
troyeert als volgt. * 0
De Ridderfchap, &c. Doen te weeten: Alfoo de arme Voogden van Saardam, beide aan de Ooft- ende Weftzyde van de Zaan, ons vertoond hebben, dat fy Supplianten van alle oude tyden, de regeeringe van den Armen op haar ielfs hebben gehad, niet jegenftaande, dat fyluiden anderfints refpedivelyk onder de Dorpen van Ooft- en Weftzanen zyn reiïorteerende, ende dat fulks is, dat fyluiden tot deefen daage toe op de Ooft- en Weftzyde, gebruikt hebben feeker Odroy van de voornoemde Dorpen, daar by de Regeerders van dien is vergunt geweeft, dat fyluiden aan alle het geene te cufteboden geleit en verkogt word • voor den Armen moogen genieten van elke gulde een duit dan alfoo het voorfz Odroy in dien deele word bevonden defeftueus te zyn, dat het felve alleen fpreekt van openbaare verkoopingen, en niet van de geene die gefchieden m de Buurlniden Huifen, waar uit gefuftineert word dat de Armen tot den voorfz duit, in reguard van de verkoopingen die gefchieden in de eigen Huifen van de Buurluiden niet en zyn geregtigt, en dat fulks meeft alle de verkoopingen, om den Armen de voorfz duit te onthouden worden gedaan in foodanige Huifen tot groot nadeel van de voorfz Armen, welker nood mits deefen Neeringloofen t}d leer groot is; ioo verfogten de Supplianten feer ootB D a moe-



3,04 Supplement
moedclyk Octroy, daar by henluiden geconfenteert word<e, dat fy van nu voortaan van alle verkoopinge van alle roerende Goederen die in openbaare Boelhuifen verkogt worden, mitsgaders van alle onroerende Goederen, het zy de» felve verkogt worden in openbaare Herbergen, of in particuliere Huifen van Buurluiden of elders daar het foude moogen gefchieden, voor den voorfz Armen van elke gulde een duit fullen moogen genieten, mits daar van ten profyte van defelve Armen doende reekeninge, bewys en reliqua als na behooren.
Soo is 't: Dat wy het voorfz verfoek overgemerkt en geneegen weefende tot hulpe van den Armen, hebben uit onfe regte weetenfchap, volkoomen magt en authoriteit, de Suppliamen vergunt, geconfenteert, geaccordeert en geoctroyeert, gunnen, confenteeren, accordeeren en oótroyeeren by deefen, dat fe van nu voortaan van alle verkoopingen van alle roerende Goederen, het zy defelve verkogt worden in openbaare Herbergen of particuliere Huifen van Buurluiden, of elders, daar fulks foude moogen gefchieden, voor den Armen fullen moogen genieten van elke gulde van twintig Huivers een duit; mits daar van alle jaaren tot profyt van den Armen in het openbaar ten aanhooren van een iegelyk doende reekeninge, bewys en reliqua na behooren: Ende ten einde de Supplianten deefe onfe gunile, confente, accorde en oótroye, moogen genieten als het behoord, latten en ordonneeren wy by deefen wel expreflelyk, allen en een iegelyk deefen eenigfmts aangaande, hen hier na te reguleeren, en de Supplianten het effect van deefen te laaten volgen na behooren; fonder hen te doen of te laaten gefchieden eenig hinder, letfel of iBoevenis ter contrarie.
Gegeeven in den Hage onder het Zeegel van de Heeren Staafté» hier aan gehangen op den xó October des jaars ons Heeren en Zaligmaakers 1604,
Refo-



I. Boek. E. Vyfde Tïtel; aoj
H. Refolutie van de Staaten van Holland, raa¬
kende het Brood voor de Armen in de Steeden en ten flatten Lande gebakken vry van den Iwfoft van het Gemaal. 'Den 13 Juny 16of.
OP de vraage in de Vergaderinge voorgefteld, of van het „ Brood by de Diaconen in de öteeden en ten platten Lande aan den Armen, neffens geld, in plaatfe van geld of anders uitgedeeld wordende, de Impott van het Gemaal fal moeten betaald worden, dan niet; is na deliberatie verftaan, het felve Brood te weefen van gelyken natuure als het geene by de Godshuyfen, en van de aalmoeflen leevende doen bakken word, en fulks in den Impoü van het Gemaal niet gehouden.
G. ExtracT: uit het Regifter der Refolutien van -de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vcreemzde Nederlanden, Echt boeken voor de Diaconie Jan Teel- en Kempeland. Den z8 November ié6}.
*yErtoonen onderdaniglyk de Gedeputeerden der Claffis van Y Peel- en Kempeland, &c. ms van
Haar Hoog Mog. verffoen wel expreffelyk dat het derde part der boeten fpruitende uit het Echt-Reglement, aanftonds naar den ontfangh fal moeten werden overgeleevert aan de Diaconen of die dezelve reprefenteeren, ter plaatze daar de boete of de breuke is gevallen, om by hun gedistribueerd te werden, daar naar alle Officieren en dien het verders aingaan mag, fich fullen hebben te reguleeren, fonder van
des
Eindelyk, alzoo eenige Officieren het derde part der boetens, fpruitende uit het EchtReglement ten profyte der Armen, voorgeven felve uit te reiken, foo ende aan wien het haar gelieft, verfoeken dat foo waar fulks bevonden word, in conformité van Uwer Hoog Mog Reiolmie voorfz. aan Diaconen of Predikanten over te leeveren, hen iterativelyk aanbevolen werde, ende foo niet voldoen dat K b 3 4§



xc6 Supplement
des te doen in gebreeken te bly de Kercke mogt werden geauven. torifeerd, om met parate execu¬
tie foodanige penningen te innen,
'ft Welk doende &c, (Geteekent)
Corns. Goftius, Claffis P, t. Depu-
tatis Helmondae Paltor. Robertus Immens, V. D. M. in Oirfchot, Claffis P. t. Deputatus.
Gedaan ter Vergaderinge van de hooggemelte Staten Generaal in den Hage den z8 November 1663.
G. Extra& uit het Regifter der Reftolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, beveftigende de Echt boete voor de 'Diaconie. Den 4 November 1683.
1
IS ter Vergaderinge geleezen de Requeüe van de Gedeputeerden der Claffis van 'sHertogenbofch, houdende, dat in veele jaaren herwaarts in het viliteeren der Kercken haar verfcheide klagten voorgekomen waren, dat de Officieren ten platten Lande in gebreeken bleeven in het betalen van het derde part der breuken, fpruitende uit het Echt-Reglement, niet jegenftaande baar Hoog Mog. by fpeciaale Refolutie van den x8 November 1663 (a) de refpeétive Officieren wel fcherpelyk hadden gelaft het derde part van de voorfchreeve breuken aanilonds na den ontfang over te leeveren aan de Diaconen ofte die dezelve reprefenteeren, ter plaatze daar de boete ofte breuke was gevallen, om by haar gediftribueert te worden, uitwyfens de voorfz Refolutie; verfoekende derhalven dat haar Hoog Mog. de refpeclive Officieren die in gebreeken waren gebleeven de voorfchreeve boeten te betaalen, wel ftriöelyk geliefden te ordonneeren, de achter «allen te voldoen, en in het toekomende dezelve zonder eenige exceptie promt
te



ï. Boek. E. Vyfde Titel. 107
te betaalen aan de voorfchreeve Diaconen, ofte die dezelve re. prefenteerden.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan alle de voorfchrevé Officieren ten platten Lande mits dezen wel expreüelyk te laften en te ordonneeren de voorfchreeve onbetaalde derde parten van de boeten ende breuken uit het Echt-Reglement gefprooten, aan de Diaconen of die dezelve reprefenteeren ter plaatze daar de voorfz boetens en breuken gevallen zyn, zonder eemg uitftel, ende uitterlyk binnen den tyd van veertien dagen na de infinuatie deezes te betaalen, ende met de voorfz betalinge aanftonds naar den ontfang van de voorfchreeve boeten ende breuken ingevolge van haar Hoog Mog. Refolutie van den zX November 1663 (a) te continueeren, op poene van te incurreeren haar Hoog Mogende hoogfte indignatie. Ca) Zie het voorige Extraéh
G. Refolutie van de Staaten Generaal, ordre
weegens onderhouden van Kinderen uit, de Regiments KaJ/e. \Den iz November 17x7.
IS gehoort het rapport van de Heeren van Heeckeren tot den
fe*miï*Zg< f andKeLl haar H°°S M°g' Gedeputeerden tot de Militaire faaken, hebbende, n eevolge en tot voldoening van derfelver Refolutie commifforiaal ^n ^
LTl™ neeV£nS eeni^e Heeren Gecommitteerden uit den W*ln <* ' «e?am,D«" ^ Miffive van den Brigadier van
llTteVoo™mTiïV*0 Yperen' «^hreeven aldaar den z9 daar te vooren, geaddreffeert aan den Griffier Fagel, houdende
MenT SSTJ'ffV,dMr °Verleeden feec^en Ö'd HuToiln t YZ u ?ecreta™. v«n de Compagnie van Capitein Hugomn, in het Regiment Switzers van den Brigadier Hirzel zynde geweeft van de Luterfche Religie, en fyn Vrouw geboortig van Gent, en van de Roomfche Rel gie, twee of drie8 da™ vier ZnfltlTn^ ^Wd vyf Kinderfn!
fchreeve Lli^l" Dochter» volgens de Memorie neevens de voor! te hebbed;five gevoegt; dat de Ouders geen middelen nagelaaten hebbende, hy provifioneel Jiad doen beforgen, dat die Kin-
dej



_o8 Supplement
deren van het Arrnegeld van het Guarnifoen worden onderhouden, en dar wyders aan de Luterfche Predikant hadde gerecommandeert ta fchryven na Amtterdam, of na den Hage, aan de Luterfche Diaconye, die mogelyk tot de opvoedinge van gemelde Kinderen wel middelen fouden uitvinden; dat kort na de dood van de Moeder van gemelde Kinderen, by hem Commandeur waren gekoomen twee Capucyner Monnikken, verzoekende dat men aan haar die Kinderen wilde laaten volgen, het geen hy weigerde, als zynde Kinderen gehoorende onder de Troupes van haar Hoog Mog., en van een Vader van de Proteftantfehe Religie; dat eenige dagen daar na was gekoomen een bejaard en gemeen Vrouwsperfoon van Gent, met Attefhtien van den Biflchop, dat zy de Moeder was van de overleeden Moeder van die vyf Kinderen, willende dar men haar die Kinderen foude overgeeven, en dat zy te Gent wel middel foude vinden, om onderhoud voor defelve te beiorgen; dog dat hy Commandeur hadde geantwoord, fulks niet te kunnen nog te moogen doen, voor dat zy een ordre van haar Hoog Mog. vertoonde; dat vervolgens een Penhonaris van de Stad het felve uit naam van de Heeren van de Magiilraat was koomen vraagen, en dat hy Commandeur hem op defelve wyfe geantwoord hebbende, defelve hem hadde gezegt,dat de gemelde Heeren van de Magiftraat op het verfoek van de voornoemde Grootmoeder niet konden weigeren daar over aan het Hof ie Bruffel te fchryven, welk Hof dan ongetwyfelt die faak aan haar Hoog Mog. foude voorltellen; verfoekende hy Comrnand-ur te moogen weeten, of hy fig dus verre m de voorfchreeve faake heeft gedragen volgens de intentie van haar Hoog Mog , en hoe hv fig verder in dit of in diergelyke voorvallen fal hebben te gedragen; zynde het zeeker, dat de Roomfchgefinden niet dl mintte occafie laaten voor by gaan, om de Soldaaten Kinderen van Proteftantfehe Ouders na fig te trekken, hebbende hy Commandeur nog kortelings fulks geprevenieert te» opfigte van Twee Ruiters Kmdeien van het Regiment van den Generaal Maior van Rechteren. .
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verttaan, dat aan gemelden Commandeur van Waifenaer fal werden gerescnbeert, dat haar Hoog Mog. haar laaaten welgevallen, en appro-



1. Boek. E. Vyf de Titel. 20>
beeren het geene door hem in deefen is gedaan, dat hy de voorfchreeve Kinderen niet fal overgeeven, maar by provifie verder forge draagen voor derfelver alimentatie uit de Regiments KafTe van het Regiment van Hirzel, of, die niet toereikende, uit het Armegeid van het Guarnifoen, en ook voor derfelver fecuriteit, ten einde niet onttrokken moogen worden aan de opligt waar onder teegenwoordig zyn; dat hy ook by den Luteifchen Predikant zal preiTeeren, ten einde door hem by de Luterfche Gemeenten tot Amfterdam en in den Hage, of elders, middel gevonden mooge werden tot opvoedinge en alimentatie van de voorfchreeve Kinderen.
Dat den Raad van Staate fal werden verfogt, foo als verfogt Werd mits deefen, om haare gedagten te laaten gaan, of, en wat middel gevonden foude kunnen werden, tot ondeihoud van deeze Kinderen, en van andere in gelyke gevallen, in de Piaatfen van de Barrière, met Guarnifoen van den Staat bezet, ook aan de Gouverneurs en Commandeurs- in de voorfchreeve Piaatfen ordre te fenden, om in gelyke gevallen forge te draagen voor de Kinderen van Soldaaten dienende in de Trouppes van den Staat
G. Renovatie Refolutie van de Staaten Generaal,
van dm 4 Junii 1685-, noopens het feilen van cautie voor Terfoonen van buyten in het Quartier van Teel* landt koomende vuootun. Tien 18 Maart 1717.
BY refumptie gedelibereert zynde op de Requefte van de Gecommitteerden van het Quartier van Peellandt, Meyerye van sHertogenbofch, houdende, dat in defe en geene Piaatfen van het voorfchrevé Quartier devoiren wierden gedaan, omme aan de Perfoonen, het zy getrouwt of ongetrouwt, die fieh van buyten, ofte van andere Piaatfen in de Dorpen quamen ter neder te letten, afgevordert wierdr, volgens haare oude Keure en eewoontens te doen borge Hellen, tot ontlaftinge van den Arm%, ende oock Atteftatien te doen leveren, dat fe waren eerlycke luyden, van een goedt gedragh en comportetóent, om door het
■C c voor-



aï0 Supplément
voorfchreeve middel te beletten dat den Armen niet foude befwaart werden, en dat in de refpeftive Piaatfen ten platten Lande geen Menfchen fouden kunnen woonen, die niet van een goedt gedragh waren ; ende daar door alle ongelegentheden, foo veel doenlyck voor te komen, en met meerder ruft, ende minder nadeel voor den Armen te leeven; dat de voorfchreeve goede policie by haar Hoogh Mog. Refolutie van den ix December 1716 genoomen, op een Miffive van Willem van Heemskerck, Quartierfchout van Kempelandt, aan eenige Perfoonen van buyten de Piaatfen komende, eenige Huyfen, Wooningen ofte Kamers fouden mogen verhouren, voor en al eer de felve met wettige Atteftatien van de Piaatfen daar laat ft gewoont hadden, aan de Officieren en de Magiltraten der Piaatfen fouden hebben beweelen, dat fy eerlycke Luyden, en van een goedt gedragh waaren, ende oock ten genoegen van de voorfchreeve Officieren en Magiltraten, tot fecuriteyt van de Armkaffe, borge foude hebben geftelt, oock de voorfchrevé Ordonnantie en Bevelen hebben veriterckt met een poenaliteyt, dat de geene die aan foodanige Pertoonen, van andere Piaatfen koomende, Hu>fen, Wooningen of Kaamers fouden verhuuren, fonder aan de voorfchrevé requifitien voldaan te hebben, fouden verbeuren een fomme van vyf en twintig guldens, breeder by haar Hoogh Mog. voorfchreeve geannexeerde Refolutie gemeldt; verfoeckende, dat haar Hoogh Mog. voorfehreve Refolutie in het Quartier van Peellandt mede apphcabel woshte gemaackt werden, ende aldaar in voegen voorfchreeve plaatfe hebben. ïs goetgevonden en verftaan, dat by vernieuwinge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 4 Junu 1685 fal werlen geordonneert, foo als geordonneert werd mits deelen, dat niemandt der Ingezeetenen van het Quartier van Peellandt. aan eenioe Perfoonen, van buyten komende, eenige Huyfen, W00wmen of Kamers fal mogen verhuuren, voor en al eer dezelve met wettige Atteftatien van de Regenten daar laat ft gewoont heb. fcen, aan de Officieren ende Magiltraten der Plaatlen van het Wrtier van Peellandt, fullen hebben beweefen en aangetoont, dat? fv zyn eerlycke Luyden, ende van een goedt gedragh; en voor en k eer borge tot fecuriteyt van de Armekaffe, ten genoe$e vaa dé Officieren en Magiftraat en, wettelyck fullen hebben ge-



I. Boek. E. Vyfde Titel» 1i£
fielt, op poene dat die geene die ter contrarie eenige foodanige Huyfen, Wooningen of Kamers aan Perfoonen, van buyten in het Quartier komende, fullen verhuuren, t'elckens fullen verbeuren een boete van vyf en twintig guldens; fullende bxtra'ft van defe haar Hoog Mog. Refolutie gefonden worden aan den Quartierfchout van Peellandt, om daar van bekentmakinge te laten doen daar het behoort.
Den 3 February 1720 is op de Requefte van Gecommitteerdens van het Quartier van Maaslandt, Meyerye van 's Hertogenbofch, woordelyk dezelvde Refolutie genoomen. En
Den 25 Maart 1720 is op de Requefte van fes ordinaris Gecommitteerdens des Quartiers van Oofterwyk, Meyerye van 's Hertogenbofch, insaelyks dezelfde Re. folutie genoomen , alleen met dit onderfcheid, dat die geene, die ter contrarie dezelve doen, telkens zullen verbeuren de boete van vier en twintig guldens te betaalen foo by de Huurders, als by de Verhuurder?. S ê '
G. Refolutie van de Staaten Generaal, raakende
bet fielten van cautie door Terfoonen 3 fig buyten hunne Geboorteplaatfien in de Meyerye met 3er woon begeevende. Tien 1 December 172.5.
/^\Ntfangen een Miflive van den Raad van Braband, gefchreeKJ ven alhier in den Hage den z7 der voorleede maand, houdende, m gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 30 Mey laatftleeden, der felver advis op de Requeüe van de Gecommitteerden van het Quartier van Peelland, Meyerye van 'sHertogenbofch, waar by te kennen geeven, dat haar Hoog Mog. by Refolutie van den 18 Maart 1717 (a) hadden goedgevonden, dat by vernieuwinge van der felver Refolutie van den 4 Juny i6%< fouden werden geordonneert, dat niemand der Ingezeetenen van het voorfz Quartier aan eenige Perfoonen van buiten koomende, eenige Huifen, Wooningen of Kaamers foude moogen verhuuren, voor en al eer defelve met wettige Atteftatien van de Regenten der Plaatfe, alwaar laait gewoond hebben, aan de Officieren en Magifiraaten der Piaatfen van het Quartier van Peelland fouden hebben beweefen, dat zy zyn eerlyke Luyden en van een goed gedrag, en voor en al eer fy fouden
C c z heb-



%u Supplement
nebben borge gefield ten genoegen van de Officieren en Magiilraaten, tot fecuriteit van de Arme-Kaffe, op poene, dat die geene, die ter contrarie eenige foodanige Huifen, Wooningen of Kaamers aah Perfoonen van buiten in het Quartier koomende mogten verhuuren, t'elckens fouden verbeuren een boete van vyf en twintig guldens; dat veele Regenten klaagen, dat de voorfchreeve haar Hoog Mog. Refolutie door fommige Officieren niet werd Ur executie gelegt aan Perfoonen, welke haare Huifen, Wooningen of Kaamers koomen te verhuuren aan Perfoonen, in de Meyerye of het Qusrtier vvoonende , en die lig in een andere Plaatfe seederzetten, waar door haare Arme-Kaffe, foo door die Perfoonen felfs, ais haare Kinderen, werd befwaard; dog dat fy Supplianten meinden, dat haar Hoog Mog. intentie is, dat een teder, van elders fig met 'er woon begeevende, het zy van buiten, het zy van het eene Quartier of Dorp van de Meyerye in het andere, daar onder is begreepen; verfoekende dat haar Hoog Mog. by wvfevan declaratoir gelieven te verltaan, dat der felver Reiolutie van den 18 Maart 1717,0) en poenaliteit daar by geftatueerr, foo wel rebtif is tot Perfoonen, die van het eene Dorp van de Meyerye in het andere koomen te verhuifen, als tot Perfoonen, die uit of van.buiten de Generaliteit in een Dorp van de Meyerye gaan woonen, en dat de pcene tot latte van de Eygenaars van de Huihnge, föo wel als van de Bewoonders, by parate executie fel worden gevordert.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, mits deefen te verklaaren, dat haar Hoog Mog. Refolutie van den 18 Maart 1717 O) en poenaliteit daar by gettatueert, foo wel relatief is. tot Perfoonen, die van het eene Dorp van de Meyerye van 'SHertogenbofch in het andere Dorp koomen te verhuifen s als tor Perfoonen, die uit of van buiten de Generaliteit in een Dorp van de Meyerye gaan woonen, en dat de pcene tot lafte van de Eigenaars van de Huifmge, foo wel als van de Bewoonders, by parate executie fal worden gevordert; dog dat een ieder Perfoon of Huisgetin, het welk tig van buiten of van de eene Plaatte van de Meyerye in de andere komt ter needer te fetten, alleenlyk gehouden lal weefen cautie te Hellen ter fomme van een honderd guldens* dat fy of haare Kinderen binnen den tyd van vyf jaaren * " niet.



I. Boek. E. Vyfpe Titel. 2i3
niet fullen koomen tot lafte van de Arme-Kaffe van die Plaatfe, daar fy fig ter needer fullen fetten. (a) Zie de voorige Refolutie.
Publicatie tegens het inkomen met V zuoon van
vreemde Terfoonen in de Heerlycheyt van de Hage fonder behoorlycke Brieven van indemniteyt, of Actens van Borghtoght voor d>n laft van haare te verkrygene Kinderen, ter Secretarye aldaar over te brengen. *Den 19 April 17x7.
Die van den Rade en Reekeningen by fyne Koninghlycke Majelteyt van Groot-Brittagne, glorieufer memorie, aangeltelt geweeft, ende by Refolutie van haar Hoogh Mog., in quahteyt als Executeurs van de Teftamenten van Prins Fredrick Hendnck, meede glorieufer memorie, ende van hooghftgedachte fijne Majelteyt geauthorifeert; zynde geinformeert, dat, niettegenüaande de voorige Placaaten, verfcheyde Menfchen, van buyten koomende, hen niet ontfien in de Heerlyckheyt van de Hage te koomen woonen, tonder dat fy eenige Brieven van indemniteyt, ofte Aetens van Borghtoght voor den laft van hare te verkrygene Kinderen, ter Secretarye aldaar koomen over te brengen; ende dat de lalt der Armen daar door feer aanwaft, en der felver Middelen foo verminderen, dat het by defen tegenwoordigen fleghten tydt feer zwaar valt de arme Menfchen te onderhouden, waar inne erhcacieuielyek dient te werden voortien, en willende dat memandt hen foude beklaagen, dat hy geen kennifle van foodanige Keiolutien en hadde, hebben goetgevonden by deefen alsnoch wel tcierpelyck te verbieden en te interdiceeren, aan allen en eenen yegelycken, van buyten inkoomende Luyden, dat de felve onder de Junsdiflie van de voorfchreeve Heerlyckheyt van de Hage, nier fullen mogen koomen woonen, of fixe domicilium houden, ten zy defelve aan de Regenten aldaar gebleeken en ter becretarye overgeleevert fullen hebben behoorlycke Acle van Borghtoghte en indemniteyt, en dat wel binnen aght dagen, na dat ly aldaar fullen zyn koomen woonen, op poene van fes guldens, ten behoeve van den Officier, en verbieden insgelycks aan
C g 3 jjfe.



aI4 Supplement
alle Ingezetenen en Eygenaaren aldaar, dat niemandt, wie hy ook zy, fich fal hebben te vervorderen, eenige Huyfinge, Kamers, Wooninge of Logementen, aan Vreemde of van buyten koomende Luyden te verhuyren, ofte eenige Vreemdelingen in hare Huiiinge of elders te neemen, op gelycke pcene ende breucke van fes guldens, geftatueert by het Placaat van Willem den Eerften, Prince van Orange en Naffau, Heere en Baron van Breda, glorieufer memorie, in dato 8 April 1564. En dat daarenboven noch defelve Verhuyrders en Inneemers van vreemde Perfoonen, gehouden lullen zyn te vergoeden alfulcke fchaade,als die Gemeente en den Armen der voorfchreeve Plaatfe, in tyden en wylen foude konnen koomen te lyden door foodanige vreemde en van buyten ingekoomen Luyden; ende werdt aan die geene, die albereydts aldaar woonen, en nogh geene Borghbrieven of Aflens van indemniteyt ter Secretarye aldaar hebben overgegeeven, by defen wel expreffelyck gelalt en geordonneert alsnoch haare Borghbrieven ter Secretarye aldaar over te brengen binnen den tydt van fes weecken, meede op pcene van fes guldens, ten behoeve als boven. Adum ter Kamere van den opgemelden Raade en Reekeningen, in 'sGravenhage den 19 April 1727-
Was geparapheert, (L. S.) J> Tefters, vt,
* Onder ftondt,
Ter ordonnantie van de defelve.
Geteekent,
abf. Graph0. Tr. TJryfhout.
Ö. Refolutie van de Staaten Generaal, tot approbatie van 'de Refolutie van die van Fynaardt en Hey* ningen, tot borghftellinge van vreemde Terfoonen, aldaar ter woon komende. Tien t$ Mey 1709.
IS ter Vergaderinge geleefen de Requefte van die van den Gerechte van den Fynaart en Heyningen, refforteerende onder het Marquifaat van Bergen op den Zoom, houdende, dat gelyck in de refpe&ive Provinciën, mitsgaders Quartieren, üiitric-



I. Boek. E. Vyf de Titel: xij
ten en Heerlyckheeden onder het reffort van de Generaliteit, van tydt tof tydt noodigh was geoordeelt, dat in reguarde van Huysgefinnen, van buyten inkoomende, en haar met'er woon onder eenige Heerlyckheyt of Gerechte ten platten Lande willende nederfetten, in tydts goede voorzieninge wierde gedaan, dat by overlyden ofte ongelegentheyt, de felve haare Kinderen niet en fouden koomen tot lalte van den Armen van de Piaatfen alwaar fy nieuwelycks tragteden haare woonplaatfe te neemen, tot overgroote en ondraaglycke lalt en ruïne van den Armen, tafels en revenus van dien, en verkortinge van de oude Ingezeetenen, die aldaar behoeftigh zyn, ende voor alle anderen moe ft en werden onderhouden; dat fy Supplianten oock meermaalen hadden gereferveert, ende by waarfchouwinge gepubliceerr, dat geene Eygenaars onder de voorfchreeve Jurisdiaie fouden vermoogen haare Huyfingen te verhuyren aan eenige vreemde Perfoonen, voor ende aleer defelve fouden hebben borge gefteldt rer fomme van drie hondert guldens, en dat meede de vreemde Perfoonen die haar onder de felve Jurisdiaie met'er woon wilden begeeven, verplicht fouden wefen, felfs al eer de felve borgtoght foude weefen gefteldt, te brengen behoorlycke Atteftatien van die Piaatfen, alwaar fy laatftemaal hadden gewoont, mitsgaders een Borghbriefje voor de Kinderen, die fy in der Supplianten Jurisdiaie fouden willen, inbrengen, ten eynde de Armen van den Fynaard en Heyningen naarmaals geen laft van de felve Kinderen fouden hebben te verwagten; dat oock, foo wanneer yemandt het zy Mans- of VrouwsPerfoon, die onder de voornoemde Jurisdiaien mogten zyn gewonnen en gebooren, met yemandt van een vreemde ofte andere Jurisdiaie, Voorkinderen hebbende, mogten koomen te trouwen, dat in fulcke gevallen alvoorens de felve met'er woon onder den Fynaard en Heyningen fouden mogen verblyven, fouden hebben te ftellen borghtogte, ter fomme van hondert vyftig guldens, als meede oock over te brengen een Borghbriefje, als voo. ren, wegens de felve Voorkinderen, van de plaatfe van der felver geboorte of laatfte Woonplaats; desgelycks oock, foo wan* neer Man of Vrouw, die onder den Fynaard ende Heyningen waren gebooren, met yemandt van een andere Plaatfe,-die geene &indsren hadde,. Xoude Koomen te trouwen,, insgelycks borge/



zié Supplement
foude moeren ftellen voor de heltte, te weten, voor een fomme van hondert en vyftig guldens, voor de Kinderen die fy by den andeten fouden koomen te verwecken, ten eynde den Armen van den laft van die Kinderen moghte werden bevrydt: dat het nu fulcks was, dat des niet tegenftaande de refpeöive Eygenaars echter voortgaande met haare Huyfingen aan Vreemden en van buyten inkomende Perfoonen te verhuuren, fonder dat de verordonneerde Borghtoghte was gepafleert, of het geene hier bevoorens wyders is vermeit, geobferveert en nagekomen wierdt, fy Supplianten, tot confervatie van den Armen, en bereyckinge van haar voorfchreeve falutair ooghmercknoodigh en dienftigh hadden geoordeelt, nader te refolveeren ende te ordonneeren, dat de Eygenaars, die haare Huyfingen aan vreemde ofte van buyten onder de voornoemde Jurisdictie inkomende Perfoonen fouden hebben verhuurt, ofte gedoogt dat haare Huyfinge door andere aan foodanige Perfoonen wierden verhuurt, fonder dat de voorgemelde Borghtoghte {oude wefen geftelt, en gepraefteert het geene hier vooren is uytgedruckr, felfs daar voor gehouden fullen^ wefen als Borgen, ter concurrentie van de voorfz fomme van drie hondert guldens, en hondert vyftig guldens refpeclive, en dat boven dien van de voorfz Eygenaars ofte Verhuurders foude werden verhaalt alle de fchade, die desaangaande verder foude mogen werden geleden, ende dat fy daar en boven noch fouden verbeuren een boete ten behoeve van den Officier van vier en twintig guldens, en ten behoeve van den Armen van twaalf guldens, alles blyckende by de Extraden uyt de Refolutieboecken van den Fynaard en Heyniegen, nevens de voorfchrevé Requefte gevoegt, op welcke foo falutaire Refolutien fy Supplianten van den Prince van Auvergne, als Marquis van Bergen op den Zoom, hadden verfocht en oock geobtineert approbatie en goedtkeuringe, blyckende uyt het Requeft en Appointement, mede nevens de voorfchrevé Requefte gevoeght; verfoeckende, dat haar Hoogh Mog. geliefden de voorfchreeve Refolutien en Ordonnantie te approbeeren en te confirmeeren.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaen, mits defen te confenteren in het voorfchreeve verfoeck, en werden dienvolgende de voorfchreeve Refolutien en Ordonnantie geapprobeert. ",e"



I. Boek. 'E. Vy^de Titel. at7 «G. Refolutie van de Staaten Generaal 'Remitèn
der Vryheid Rofendaal en Heerlykheid Nispen en allen anderen, verleend Acle van indemniteit weeeens verarmde TerfoonenJ Jïg langer dan een jaar en zes -weeken geabfenteert hebbende, Sêc. Den .7 September 1731.
ONcfangen een Miffive van den Raad van'Braband, gefchreeven alhier in den Hage den 6 deefer, houdende, in gevolg
rr aJ* tot1VOJdoen5n^e T nsar Ho°g Mog Refolutie "an den J5T der voorleede maand, der felver berigt op de Requefle van öcnout, ocheepeneo en verdere Regenten der Vryheid Roofendaal en Heerlykheid Nispen, verfoekende haar Hoog Mogenle ^pprobatie op feekere by haar genoome Refolutie van den il jT by laaüleeden aangaande het fubjea van vreemde Perfoonen, en der feiver Kinderen, dewelcke van elders onder de voorfchreeve Vryheid en Heerlykheid lig fouden koomen neer te fetten' en omme dieswegens te voorlien in cas defelve tot armoede fouden komen te vervallen. Waar op gedelibereert en nagefien zynde haar Hoog Mog. Rdolune van den 4 juny 16%, en andere,te* reguarde van particuliere-Quartieren en PlLrfen op gelyt fubjeft genoomen: Is goedgevonden en verftaan, dat in pkatfe van re disponeeren op het verfoek van Schout, Scheepenen en Regenten der Vryheid Roofendaal en Heerlykheid Nispen by gLelol Re^ quetle gedaan, voor een generaal Reglement fal werden vaftgedeéfen" Srrrnferrl'/°° alsnva«gdl^ en gearrefteert werd mits 5.n f - foodanige Perfoonen die uit eenige Piaatfen, Sre*
rende i^en' Bnï™d' RefTort van dee^ Staat gêhoL
rende, iuiien weefen vertrokken, fonder eenige Afte van de Magiftraat te hebben geobtineert, rffi verloop fan een jaar en fe weeken, fullen werden verftaan niet meeV te behooren tot die te l?iï\7*&c ddelve alf0a verrr^ken zyn, tot fudken effec %L „ u Plaalfen' van »«r defelve aldus vertrokken zyn, in dien gevalle met lullen kunnen geobligeert werden, om aaTfoó* danige Perfoonen, of der felver Kinderen, te prefteeren die offi
wo^nVzvnbrher"ghejd'-die defelve a- baarring^tent gt noon zyn te iaaten genietenden fulks dat foodanige Perfoonen,
® d na



*i8
Supplement
na dat defelve in voegen voorfchreeve een jaar en fes weeken, uit eene Plaatfe vertrokken zyn, fiek of fugtig wordende, of komende te overlyden, en Kinderen fonder middelen van fubfiftentie na te laaten, de foodanige Perfoonen felve, of haar voornoemde Kinderen, niet fullen mogen worden gefonden na die Plaatfe toe, alwaar defelve van daan vertrokken zyn, om aldaar in de Gafthuifen gelogeert, of anderfints gealimenteert te worden; dat egter de Regenten van de refpeclive Steden, Dorpen en Heerlykheeden niet verpiigt fullen zyn, om eenige Perfoonen van elders koomende, onder haare refpeclive Jurisdiclien te ontfangen of te sdmitteeren, dewelke niet tot twee hondert guldens onder defelve haare Jurisdicle gegoed zyn, ten fy defelve by geregtelyke Atteftatie van de Magiftraat van haare Geboorteplaats, of van de Plaats van haare laatfte Refidentie, komen te doen blyken van hun goed en deugdelyk gedrag, en daarenboven by Acle van Borgtogte van de Magitlraat van haare Geboorte- of laatte Refidentieplaats, of ook van andere fuffifante Lieden, ter concurrentie van drie hondert guldens voor ieder Perfoon komen te caveeren, dat fy Lieden nog hunne Kinderen, dewelke reeds geprocreëert zyn, nimmermeer fullen koomen tot lafie van den Armen van die Plaats, waar in fy fig nieuwling komen te begeeven, maar dat in tegendeel de foodanige Borgen, het fy Magittraaten, het fy particuliere Perfoonen, den eventueelen latt van armoede en alimentatie der foodanige Perfoonen en Kinderen op fig neemen, en mitsdien belooven, dat de Magitlraat en Armbelorgers van de Plaats waar in fy fig begeeven, daar van ten allen tyden fullen ontlailen en bevryden, hoedanigc cautie , en Acle van indemniteit na verloop van een jaar en fes weeken niet fal mogen gevergt werden.
Dat verders om alle clandsfline overbrengingen van arme en behoeftige Luiden, foo veel mogelyk voor te komen, aan alle Eigenaars, Poffefleurs of Adminittrateurs van Huyfen, Kamers en andere Wooningen ten platten Lande, wel expreffelyk fal werden geinterdiceert, foo als hier meede geinterdiceert werdt, eenige Wooningen aan Menfchen van elders koomende te verhuuren, fonder biyk van Acle van admiffie van de Magiftraar, op verbeurte vaa vyf en. iwintigh guldens,. Ïoq< ten laite van den Verhuur-
den



I. Boek. E. Vyfde Titel.
der als den Huurder, de helft ten profyte van den Officier, en de wederhelft ten voordeele van den Armen, voor welke boete het Huys of Wooning aldus door den Eigenaar felfs verhuurt zynde, voor de helft fal weefen executabel, en in gevalle een Huurder van een Huis of Wooning foodanige verboode verhuuringe fal hebben gedaan, dat als dan de voorfchreeve boete meede voor de helft op fyn Perfoon en Goederen verhaalt fal worden, dog dat defelve boete door verloop van een jaar en fes weeken, na de gedaane verbeuringe fa! weefen geprefcribeerr. En werden alle andere of verdere particuliere Ordonnantiën deefen aangaande te vooren geftat'ueert, hier meede vernietigt, foo dat die fullen komen te ceiTeeren.
En fal Extraft van deefe haar Hoog Mog. Refolutie gefonden werden aan de Officieren in Braband en Landen van Overmaze, Reffort van den Staat aan welke men gewoon is Placaaten te fenden, om daar van kennilTe te geeven aan de refpeclive Magiftraaten en Regenten, ieder van fyn Dittria om haar daar na te reguleeren.
Was geparapheerr,
J. B. Steenbergen, vt, Onder ftond,
Accordeert met hef voorfchreeve Regiüer.
Was geteekent,
F. Fagel.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, interpre¬
tatie van haar Hoog Mog. Refolutie van den 7 September 1731J raakende het verkenen van Acle van indemniteit omtrent verarmde Terfoonen, langer dan een jaar en fes we eken fig geabfenteert hebbende, &c. Tien 11 Oiïober 1731.
ONtfangen een Miflïve van den Raad van Braband, gefchreeven alhier in den Hage den 8 deefer loopende maand, houdende, m gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Relolutie van den 29 der voorleede maand, der felver advis op
Ddx de



S U P P L E M E N T
de Requefte van de zes ordinaris Gècommitteerdens des Quartiers van Öofterwyk, Meyerye van 'sHertogenbofch, houdende, dat de Supplianten befpeurden onder de Regenten der Dorpen en Piaatfen des felven Quartiers verfcheide bedenkelykheeden in haar Hoog Mog, Refolutie van den 7 September 1731. (*> onder allen ' behelfende, dat alle Perfoonen, *en der felver Kindereu die uit eenige Piaatfen-, Steden of Dorpen onder Braband, Reffort van den Staat gehoorende, fouden weefen vertrokken, fonder eenige AOe van de Migiftraat te hebben geobtineert, na verloop van een : jaar en fes weeken foude werden verftaan niet meer te behooren tot die Piaatfen, waar van defelve aldus vertrokken zyn, en dat fv in dien gevalle niet fouden konnen geobligeert worden, om.
aan loodamge Ferloonen ot eter ieiver runneren ie prruceieu uc officien van barmhertigheid ■ die defelve aan haare Ingezeeten gewoon zyn te laaten genieten, en luiks-dat foodanige Perfoonen, na-dat defelve in voegen voorfchreeve een jaar en fes .weeken uit eene Pkaifsn vertrokken zyn, fiek of zugtig wordende, of koomende te overiyden, en Kinderen fonder middelen van lubfiftentie na te laaten, de foodanige Perfoonen felve, of haare voorroemde Kinderen, niet fouden werden gefonden na die Plaatfe toe, alwaar defelve van daan vertrokken waaren.
Da< eenige Regenten van gedagten waaren, dat haar Hoog Mog. voorfchreeve vaftgeftelde ordre, dat de Perfoonen en der felver Kinderen-, die uit eenige Steeden, Piaatfen of Dorpen onde* Braband, Refiort van. deefen Staat fouden weefen venrokken, fonder eenige Afte van de Magiftraat te hebben geobtineert, binnen den tyd van een jaar en fes weeken, verlleeken fouden wee-.
Jen van de ofttcien van Darmnertigneia, uuovcu- fccmciu, yia*i*
greep met of na den dag van het arrefteeren der leive; oog aat andere ter contrarie van gevoelen waaren, dat alle Perfoonen en dtr felver' Kinderen, die ten dage van het emaoeeren van haar Hoog Mog; welgemelde Refolutie uit eenige Piaatfen, of. van de eene Plaats na de andere een jaar en zes weeken-vertrokken zyn
geween, jonoer eenige ncte van uc.-maguuarti iv^iw^gwr neert,, doenmaajs reeds ontfet en berooft waaren van de . voorgemelde officien. van- barmhertigheid,>,die .de Dorpen en. Pdsatien gewoon ?zyn ie daaten genieten, W*a.ir («} Zie de voorige Refolutie,;.



I. Boek. E. Vyfde Titel. ui
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden ende verftaan, mits deelen te verklaaren» dat het jaar en zes weeken, vervat in baar Hoog. Mog Refolutie van den 7 September 1731, voor alle Perfoonen, die uit de eene Plaats na de andere, of ook uit het Gebied van haar Hoog Mog, voorheen vertrokken zyn, verftaan moet werden niet eerder ingegaan of begonnen te zyn, als na dato van het arrefteeren van de voorfz Refolutie.
G. Refolutie van de Staaten Generaalinterpretatie van haar Hëog Mög. Refolutie van dm 7 September 171 i j raakende het verleenen Van AHe van indemniteit omtrent verarmde Terfoonen, langer dan* een jaér en zes wee km fig geabfenteert hebbende, &c.' *Den iz February 1734.
/^Ntfangen een Miffive van den eerfte Prafideerende en andeXiJ re Raaden van Braband, gefchreeven alhier in den Hage• den 8 deefer, houdende, ingevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 28 der voorleeden maand, derfelver advis op de Requefte van de fes ordinaris Gecommitteerdens des Quartiers van Oofterwyk, Meyerye'van 'sHertogenoolch, verloekende om reedenen in de voorfchreeve Requefte geadegeert, dat haar ■ Hoog Mog. by weege van interpretatie vander felver Refolutie van den 7 September 1731 (a) gelieven te verftaan, en ie verklaaren, dat wanneer eenige jonge Luiden om te dienen, or op andere wylen de kolt te winnen, uit haar Geboorteplaats na een ander Dorp of Plaats van het voorfchreeve Quartier vertrekken, defelve aldaar toegelaaten fullen werden tot den' tyd en wylen fy hun ten Huwelyk begeeven, en lig vaft met'er woon neederzetten, en dat alsdan de Regenten van de Gebo^rteplaatsvan foodanige Perfoonen ten behoeve van de^Regenten alwaar iy fig needeizetten, niet en fullen mogen weigeren te verleenen de Ade van cautie by -gemelde haar Hoog Mog; RefoJune vaiv den jaare -173r vermeld, en dar byfonderlyk fulks by haar Hoog Mog. verftaan mag werden ten reguarde van zoodanige' lange-mioonen vwelke als voorheen eenige j>aren uit haare Ge•
■ 00 Zie pa,. 22r.;. "1X'a 3> ■



•12,2, Supplement
boorteplaats, te weefen onder het Gebied van haar Hoog Mog, in eenige van de Dorpen of Piaatfen des voorfchreeve Quartiers zyn geweeft en aldaar hebben gedient of de koft gewonnen, dog eerft na het emaneeren van haar Hoog Mog. Refolutie van den 7 September 1731 zyn getrouwt en met'er woon gaan neederfitten.
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat in plaatfe van te disponeeren op het verfoek der fes ordinaris Gecommitteerdens van Oofterwyk by gemelde Requefte gedaan, voor een generaal Reglement voor alle de Quartieren van Braband fal werden vaftgefteld en gearrefteert, foo als vaftgefteld en gearresteerd werd mits deefen, dat de voorfchreeve Refolutie van den 7 September 1731 niet anders zal werden gepraftifeert dan met deefe modificatie, dat wanneer eenige jonge Luiden in ftaat zynde om de koft te winnen, uit hunne Geboorteplaats vertrekken, na een ander Dorp of Plaats in Braband, het zy om aldaar te dienen, of andere eerlyke koft winningen te exerceeren, dezelve jonge Luiden aldaar zullen toegelaaten werden tot den tyd en wylen fy hun ten Huwelyk begeeven, als wanneer, of wel binnen jaar en dag daar na de Regenten van de Geboorteplaats van foodanige Perfoonen niet en zullen vermoogen te weigeren de gewoone Acle van cautie ten behoeve van de Regenten alwaar zy koomen te trouwen, of fchoon fylieden op de voorfchreeve wyfe met dienen of anderfints hun koft te winnen, langer als jaar en dag lig uit hunne Geboorteplaats mogten hebben geabfenteert gehad.
En dat zulks byzonderlyk ook zal plaats hebben ten reguarde van zoodanige jonge Perfoonen dewelke al voorheen eenige jaaren uit hunne Geboorteplaats zyn geweeft, en gediend, of anderfints de koft gewonnen hebben, edog nog geen jaar en dag getrouwt zyn geweeft. „ . r ,
En zal Exiracl van deefe haar Hoog Mog. Refolutie gefonden werden aan de Officieren in Braband en Landen van Overmaaze, Reffort van den Staat, aan welke men gewoon is Placaaten te zenden, om daar van kennifle te geeven aan de refpeclive Magiftraaten en Regenten, ieder van fyn Diftrift om haar daar na te reguleeren. - , .
Was geparapheert, J. H. v. JVcJjenaer, vt. Onder ftond. Accordeert met het voorfchreeve Regifter. Was geteekent, F. fiagel.
Waar-



I. Boek. E. Vyfde Titel.
21$
H. ' Waarfchouwinge van de Staten van Hollandt
ende Weftvriesland, waar by verftaan werdt, dtt Vooghden over {Veeskinderen buiten eenige rcprochen Lyfrenten en Hypotheecquen mogen aankoopen. T)en\ OcJober 1671. Groot PI. Boek III. Deei pag. 4qz.
DE Staten van Hollandt ende Weftvrieslandt, Allen den geenen die deefe fullen fien of hooren lefen, Saluyr. Doen te weten: Dat wy voor den dienft van den Lande, ende ren beften van onfe goede Onderdanen en Ingezetenen, goedgevonden, verftaan en verklaart hebben, vinden goet, verftaan en verklaaren midts defen; dat alle Vooghden over Perfoonen en Goe deren van eenige Weeskinderen in onfen Lande gheftelr, veylighlyck ende fonder eenige reproche of aenfpraeck fubjea te wefen vermogen met der voorfz Wefen penningen aen te kopen Lvf-
wT -Wl ]f6 V3n, aen V0°/fz onfen Lande va" Hollandt en Weftvrieslandt, tot lafte van de Steden binnen den felven Lande, midtsgaders oock op de goede en fuffifante Hypotheecquen, en dat tegens foodanige penningen, als daer toe by ons is, of noch nader foude mogen werden vaftgeftelt; des dat foodanigen aankoop van Lyfrenten met der felver Wefen penningen niet anders hlnZ gen gefchieden, dan met voorweten en goetvinden van den Prudent en Raden van onfen Hove, ten refpeae van nagelaten Weeskin deren van Edelen en Suppooften, of anderen onder de^voorfz Hove reforteerende; ende van Burgemeefteren en Gerechten, na dat volgens de conftitutie en 't gebruik der Steden en Plaetfen fal wefengereouireerr, of van Weesmeefteren ten refpeae van Weeskinderen wekkers Goederen ter Weeskamer verricht z^n: GthkóTn ortten refpeae van Weeskinderen penningen al \oo,r d e defes In maniere voorfz op Lyf ren ie beleyt, als noch het adveu of appri!' bat e van den voorfz Hove, van Burgermeefteren, van de Gerechten, of van Weesmeefteren refpeftive, tot meerder gerufthek der Vooghden fal mogen verfocht Ten als-geen contrarie^rédenen daer toe dienen, oock gheaccordeert fal moeten werden
tLnde op dat memandt daer van ignorantie pretendee're, maar alle en-een. ygelycfc weten moge,, waar na hy hem■ hebbél\irï guleeren, ordonneeren wy,.dat defe alomme ghepubliceert en- ge,
afin-



S U F P L E M E N t
affigeert fal werden daar fulks behoort, ende in gelyck» faecketr
te gefchieden gehruyckeiyck is. Gedaen in den Hage den derden Oaober 1671. Onder ftondt, Ter Ordonnantie van de Staten. Geteeckent,.i7^. van Beaimont.
H. Verklaringe van de Staaten van Hollandt ende
Weftvrieslandt, dat Weesmeefteren en Vooghden bevoeght zyn, de penningen van minderjarige te belegoen op Ordonnantiën van Soldyen en va/te Goederen, hen 13 Mey 1678. Groot PI. .111. Deel pag..491.
DE Staten van Hollandt ende Weftvrieslandt, Allen den geenen die defen fullen Tien, of hooren lefen, Saluyt. Doen te weeten: Dat wv, na voorgaande deliberatie, ende om goede redenen, eoetgevónden-en verftaen hebben te verklaeren, foo als wy verklaren by defen, dat Weesmeefteren van de refpeclive Steden, midtsgaders ten platten Lande, Vooghden, Curateuren, ende andere Adminiftrateuren van de Goederen van onmondige, -minderjarige en andere Perfoonen en Boedels, die .onder Curatele 7Vn, of werden gheftelt, de penningen , toebehoorende de voorfz onmondige, minderjarige en andere Perfoonen, hare Vooghdye, Curatele voorforoe, of adminiftratie toebetrouwt ,ioo we! vermogen uit te feiten op onderpandt van Ordonnantiën van Soldye, geflagen -ten behoeve van de Militie op defe Provincie gerepartmeert, als op andere onderpanden van vafte Goederen in defe Provincie geleaen ende dat de felve Weesmeefteren, Vooghden, Curateuren en Adminiftrateuren, de voorfz uytfettinghe op de voorlz Ordonnamjien doende, daer over foo weynigh aanfpreeckelyck ,zyp, als of fy die hadden uy.gefet op vafte Goederen binnen defe P^uncte ieleeen. linde op dat een yeder die het foude mogen aengaen, van de voorfz onfe verklaringe moge wefen geinformeert, foo be«eren wy, dat deefe alomme gepubliceert en geafïigeert fal worden daer het behoort, ende te geichieden gehruyckeiyck is. Gedaen in den Hage onder het klein Zegel van den Lande den ix Mey 1678. Onder ftondt, Ter Ordonnantie van de Staaten. .Geieeckent, S'mon van Beaumont» ^



I. Boek. E. Vyf-de Titel.' Z. H. Placaet van Zyne Koninglyke Majefteit Willem
de Derde, waar by Secretanfen competeert alleen het regt van be fchryven ende apoftUleren van Gemeentens, Kerck- en Weeskinderen Reeckeningen in Brabandt, Reffort van den Staat, met feclufievan alle de Notarifen. 'Den 26 Mey 1701.
WILHEM HENRICK, by der gratie Godts, Koningh' van Groot-Brittannien, Prince van Orange ende Naffauw, Grave van Catzenellebogen, Vianden, Dietz, Lingen, Mceurs, Buyren, Leerdam, Marquis van ter Veere ende van Vliffingen, Heere ende Baron van Breda, der Stadt Grave en Lande van Cuycq, Dieft, Grimbergen, Herüal, Kranendonck, Warneiion, Arlay, Noferoy, St. Vith, Daasburgh, Polanen, VVillemftadt, Niervaart, Yffelfteyn, Steenbergen, St. Maartensdyck, Geertruydcnberg, Turnhout, Sevenbergen, de hoge en lage Swaluwen, Naaldtwyck, Soeft, Baren, Ter Eem, Immenes binnen en buyten, &c. Erf-Burgh-Grave van Antwerpen en Befancon, Erf-Maarfchalck van Hollandt, Erf-Gouverneur en Stadthouder van Gelderlandt, Graaffchap Zutphen, Hollandt,Zeelandt, Weft-Vrieslandt, Utrecht, Overyflel, en het Landtfchap Drenthe, Erf-Capiteyn Generaal en Admiraal der Vereenighde Nederlanden, &c. Allen den genen die defen fullen fien of hooren lefen, falut, doen te weten, dat Wy wederom op nieuws in ervaringe zyn gekomen, dat niet tegenftaande Onfen Plaeaate van den 23 November 1654, alhoewel de Secretariffen Onfer Vryheden, Heerlyckheden, Dinghbancken en Dorpen in de Quartieren van Brabandt, onder het reffort van defen Staat, alleen competeert het befchryven van alle GemeentensKercken, H. Geeft en Weeskinderen Reeckeningen, het houden en fchryven van alle publicque Verkoopcedullen, en van Huurcedullen, by Kaarsbrandinge of Stockflagh uyt te gaan, mitsgaders van Kommer- of Set-Boecken, tot betalinge van Verpondingen, Tauxen en Beden, en andere gemeene Lallen om te Haan, het concipieeren, prothocolleeren, uytmaken ende teyekenen van alle reè'ele Laften, Tranfporten, Goedeniffen van Erven, Scheydingen en Deylingen, Appoitiilen, Ordonnantiën, Refolutien, &c. en alle
E e an-



%i6 Supplement
andere fcabinale Aclen meer, in de voorfchrevé Quartieren van Brabandt voorvallende, eenige Paapfche Notariffen, en andere geëede en ongeëede piivadve Perfoonen, hun onderftaan met het fchryven van verfcheyde der voorfchrevé Aden, Contraclen en Voorwaarden, het officie der voorfchrevé Secretariffen dagelycks hoe langhs foo meer te onderkruypen ende te ufurperen, allen het welke ftreckende is tot groote confufie van de goede Ingezetenen, die door foodanige middelen iichtelyk konnen werden verongelyckt, en waar uyt gefchapen zyn in het toekomende groote inconvehienten, duyfterniffen en dispuyten te ryfen. Soo is 't , dat Wy, als Heere en Baron Onfer Stadt, Lande en Baronnye van Breda, Grave en Lande van Kuyck, mitsgaders Baronnye van Cranendonck, Stadt en Heerlyckheydt Eyndihoven, Stadt en Baronnye van Steenbergen, Stadt ende Landen van Willemftadt,. mitsgaders Heerlyckheydt van Princenlandt, naar refumptie van de voorfchrevé Onfe Placaaten van den 23 November 165-4 daar tegens willende voorfien, in gevolge van den Plaeaate van de Hoogh Mog. Heeren Staten Generael, date den 2 Martii 16-7 goedgevonden hebben mits defen op nieuws te ordonneren en te Datueren, dat het befchrvven en appoftdleren van alle Gemeente Kercken en Heylige Geelt en Weeskinderen Reeckeningen, het houden en befchryven van alle publicque Verkoop- ende Huurcedullen, het Zy die by Kaarsbrandinge en Ssocktlagh, ofte anders by infetten verhoogen, geven van Palmflagh. of Koopilagh, naar coflume locaal, ofte anderfints gefchieden, ende dat voortaan het inllelien en formeeren van Kommer- en Sct-Boecken, en voorts alle Regifters, het zy van reëele, het zy vah perfoneele omflagen, privatelyck fal competeren aan de Secreiariften, gelyck oock het appoflilleren ende inllelien der Reeckeningen van dien; derogeerende allen ftyl en ufantie ter contrarien, behoudelyck de Collecleurs, daar eenige zyn, haar funclie, foo veel aangaat den ontfangh van de penningen, mitsgaders het concïpïeeren ende ftellen, pafleeren en regiftreeren van alle reëele geloften, Tranfpor'teri, Goedeniffen van Erven, Scheydingen ende Deylingen, Appoftillen, Ordonnantiën, Refolutien, &c. ende alle andere fcabinale Aétens meer, in de voorlz Onfe Vryheden, Heerlyckheden, Dingbróeken en Dorpen in'de voorfz Quartieren van Brabandt voorvale



L Boek. E. Vyfde Titel. 117
vallende, alleen zal zyn en blyven aan de exercitie van de voorfz Secretariffen, met feclufie van de voorfz Notariflen, en allen «ï deren die des fouden willen onderwinden, ende dat alle de fel?e alleen op hunne Comptoiren fullen werden gepaffeert fonde' «-
ÏSte" buvteyn dTf feDif? fchrifte]ycke P^eL.R^lenof lf f« Zjrl Y df SVe ComPtoiren hen op andere piaatfen, het zy Herbergen of elders te tranfporteren: Interdiceeren eenen vee lycken, wie het zy, eenige der voorfz Aflens te fchryve°of doen befchryven pafleeren, regiftreeren, uytmaaken of Lekenen als alleenlyck door meergenoemde Secretaritfen of hunne Gecommi teerden op pcene van nulliteyt, en dat die geen die con?r« ê defe Onfe goede meeninge en intentie foodanfge fai be^ of doen beichryven, pafleeren, regiftreeren, uyTmaaken enteeke' "efl%VS™iiCGSd,C reyfG ^ Ve?"Uren e^ Picuni^mende vau
met autnonlatie op Onfe Officieren der voorfchree^ omme tegens de Overtreeders van defe Onfe pcenaale bevMleï' fonder conniventie de poene paratelyk te doen cÏÏteSL en' voor de tweede reyfe dubbelt van de voorfcLev^ fomme' In boven dien ter arbitrale correfli^ kn *u",il-,l,ccve ïomme, en
Do,p „ ende H;alfcny fn6^' "7^dtI>ed» • DmghbanckenT ri j n» 10 de voorichreeve Quartieren van RM
Sy.« MajeUey, «^g^|^|g^«^ »»
E e * Re-



2,2,8. Supplement
G Refolutie van de Staaten Generaal, doen van
reekeninge by Officieren, Kerk- en Armmeefteren t» de Meyerye van den Bofch. Den z$ Mey 1705.
IS ter Vergaderinge geleien de Requefte van Willem van Heemskerel, QuartieTfchout van Kempelandt, Meyerye van sHertogenbofch, houdende, dat hem Suppliant door deffelfs Stedehouder was bericht en kenbaar gemaackt dat niettegenftaande W Hoog Mog. by het 21 Artieul van het Reglement op de politicque Reformatie hadden gelieven te ftatueeren, dat alle afgezette? afgegaane, of van tydt tot tydt afgaande OJficieren-, Keurmeeöers,Arme.Vooghden, Regenten van We"hu£hftnnPee^. huyfen ten platten Lande, gehouden waaren ten langhtteeen Vaar na dat fy afgegaan waren, te doen reekentngh, bewys en requa van"hare adminiftratie, alles op een poene van vyftig guldens echter veele en verfcheyde Burgemeeiteren, Kerckmeefteren nde Xmmeefteren in denzelven Quartiere va* over wee drie vier. fes, feven en meer jaaren, nalatigh en in gebreecken b even, om van haare adminittrade, ontfangh en uytgaaf, te doen rcSSringh, bewys en reliqua, % voiren hadden aangewendt; verfoekend™™d™£f£Q %m vnnrfz Reouefte eeëxprimeert, dat haar Hoog Mog. geitetoen ai ï^r^m^rtS of Beurmeefteren, Ophaalders en ïnfeamelaars van*Öts ende Dorpslaiten, Kerckmeelteren en Armmeeileren , daewdckemeer als een jaar geleeden waaren arjgan op de voorfchreeve poene van vytug guldens, by het gecit^rnJetu^rtvc^ ftarneerr te «laften en te ordonneren, binnen den tydt van zes weeken ' d« hem fulcks door den Suppliant, of deffelfs btede^ houd«?«rech?ely^k foude- weefen geiniinueert, ten fynen overlh«aan TeRegenten haarder Plaafs, als noch te doen behoor-. vX ende reghtmatige reekeninge, bewys ende reliqua haarder Srniftrade.met laft'en authorifatie o* hemSupp ™ed££ felven tydt overtreden zynde, de voorfz geüfueerd^npr^nneai% parate executie van de Gebreeckige in te "^V^^^ eynde aan hem Suppliant te verkenen Letteren Executoriaal in
fjorïM4* ■ Waar.



f. Boek, E. Vyfde Titel, 2-29
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verdaan, dat de gemelde Burgermeefteren of Beurmeefteren, ende Ophaalders en infaamelaars van 'sLandts en Dorps laften, mitsgaders Kerckmeeöeren ende Armmet lieren, dewelcke meer dan een jaar geleeden zyn afgegaan, fullen werden gelaft, foo als de felve gelaft werden mits defen, in conformiteit van het twintigfte Artieul van het Reglement op de politicque Reformatie, op de boete van vyftig guldens daar by geftatueert, binnen den tydt van fes weeken, na dat de felve daar toe door den gemelden Quartierfchour,. of deffelfs Subftituyt gerechte!yek daar toe fullen wefen gefommeert, ten fynen overftaan, aan de Regenten haarder Plaatfe, als* noch te doen behoorlycke en rechtmatige reekeninge, bewys enreliqua haarder adminiftratie, en dat den Suppliant fal werden gelaft en geauthorifeert, den voorfchreeven tydt overftreecken zynde, de voorfchreeve geftatueerde pcene by parate executie van de Gebreeckigen in te vorderen, daar toe t'fynen behoeve Lettere;i Executoriaal in forma fullen werden gedepefcheert.
R.v.S» Refolutie van den Raad van Staate, raa^
kende de Kerk- en Armreec keningen, in de Meyerye van 's Ht rtogenbofch 3 als meede ordre gefield op de Sloot en. Tien 1 Ftbruary 1731.
IS gehoord het rapport van de Heeren van Buitenheim,-Lewe, Thefaurier Generaal van der Heim, en Secretaris Ten Hove-, hebbende, in gevolge van haar Ed. Mog. Refolutie van den 9 Augufty laatftleeden, geëxamineert het geverbalifeerde op fol 48. van het Verbaal van de Heeren laatft geweeft zynde in de Gommilbe tot de verpagting. van de Tienden, mitsgaders- een Memorie of Staat van de Kerke- en Armen-Reekeningen van de Meyerye van 'sHertogenbofch, houdende hoe verre die gedaan zyn,en wat by flooten van dien overfchiet of te kort komt'.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat de voorfchreeve Lyfte gefonden fal worden1 aan de Claflis van 'sHertogenbofch en van Peel- en Kempeland refpeclivelyk,. füö' verre ieder betreft,, met laft, dat de Vificatoren in haar aanftaan«
E e 3; de-



S O P P L E M E N f
de vifitatie een gelyke Lyft fullen formeeren en overgeeveo by iiaar Vifitatieverbaal aan de Heeren haar Edele Mogende Gecommitteerden.
Dat aan de Droften en Officieren gelaft fal worden by continuatie te beforgen, dat de Reekeningen van de Kerken en Armen, foo verre defelve ten agteren zyn, op eeh effenheid gebragt worden.
Dat de Heeren haar Edele Mogende Gecommirteerdens op de Commiffie van de Tienden disponeeren fullen op de defecden onder foodanige pcenaliteiten als fullen oordeelen te behooren, ten einde het falutair oogmerk van, haar Edele Mog. in deefen bereikt worde.
Dat de Slooten fullen ingevordert worden fonder verder uitflel, " waar toe des noods door den Raad teegens de gebreekige afgegaane Armmeeflers de noodige executorialen verleend fullen worden.
Dat de Slooten, monfeerende een fomme van honderd vyftig guldens, op het Dorp belegt fal moeten worden, en de Dorpen en Piaatfen gehouden volgens het dertiende Artieul van het Reglement van den 16 Maart 1700, defelve penningen aan te neemen, om daar meede een gel^k capitaal af te lollen, en dat foo van de aanlegginge als afloffinge regtÜratie door de Regenten der Dorpen en Piaatfen fd gedaan worden op het Comptoir der Beeden.
En fal Extract deefer gefonden worden aan den Raad en Rentmeefter Generaal der Domeinen van Braband in het Quartier van 'sHertogenbofch, om te dienen tot narigtinge.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, weegens
het vijiteeren van School- en Armreekenmgen. 'U^n 30 J'uln 1717.
IS na deliberatie goetgevonden en verftaan, dat aangefchreeven fal worden, foo als gedaan wordt by deefe, aan de vier Q ar. tierfchouten van de "Meyerye van 'sHertogenbofch, mitsgaders aan de Droll'aans van de refpedive Heerlykheeden, dat fy, yeder
in



I Boek E. Vyfde Titel.
in fyn Quartier en Diftrifl, voor foo veel in haar is, forse dr« gen, en aanfeggen aan de refpedive Regenten der Do oen en Piaatfen onder haar Quartier of Diürift gehoorende, d« fy voor"
nSr^A* 6nr0P- *ï aan de ^deputeerden van9 de
Claffis toe de vifitatie der Kercken en Schooien fullen hebber! over te geeven de Kerck- en Artnenreekeningen, ten eynde d2 lelve na behooren geëxamineert en opgenoomen moogen werden
G. Ordre van de Hoog Mog. Heeren Staaten Ge¬
draal der Vereemghde Nederlanden, nopende de voorforge ende adminiftratie der Weeskinderen, der felver goederen ende revenues binnen Maeftricbt. In date den 31 January 1643.
t.
I °J/f°wge end/ audn?in.itl"lie ™> ^ Weeskinderen van T^? Re''g'e Maeflricht, ende der felve"
de Gefêteerde" Re^r1'5' **» ™
ro!?enrfel?„ W«sn*efterS, Men "effens ende met de Comreg°ede'en' '''amen «» Co11^ 4*?*
ujl" de? Vier Wf«™eefleren3f!,l Jaerlycka met ultimo Decent-
n^etraedt van de ?
d'Afgaende Weesmeefter fal met den aenvang van fvn fotffe
JwL^Vfrden C?de h0uden den ootfangh ende^n oeve va der bordende,ren. 0^«en ' ende profyten" ende daer" van ver,nt-
"5 êofie^r m0ÊtCn d0£n m8t ad- ^tvinden "»



il" Supplement 13*
d'Afgaende Weesmeefter fal geduyrende ^%^J%^m fannh in haare by een komfte prsefideren, ende d andeie Weesmedte en, neffenl den Contrerolleur, door den Poorner of Schoolmeeüer dóen vergaderen ten minften alle veerthien dagen eens.
Od defe haer by een koraft fal de praefideerende Weesmeefter eervoer (lel en,Y de Contrerolleur de twede, ende foo voorts Andere Weesmeefteren adviferen, ende daer op met de meefte ftemmen concluderen.
Tot onderhoud der Weeskinderen, fullen worden geëm^ployeert de Colleden tot onderhoudt der felver wordende geden, ende •t geene uyt de opkomften der pieufe gojderen in Maelbicht U refteren, loov af gaende 't gene door ordre van dH. j^sTy miffariflen van haer Hoog Mog reden is, ende hier naemaes oy tyden ende wylen na voorvallende noot en,d% jel^ eenige andere pieufe dienften ende nootwendigheden fa »orden geconfereert, ende voorts 't gene tot onderhoudt der V. eolen lal worden ghegeven ende gelegateert.
De Contrerolleur, daer toe van de W"*™*™^** zynde, fal aen de felve openinge doen, ende laet= exhiberen van de fiheleeentheyt van de Caflen der refpeöive Rentmeefters van de pie?e goederen , ende het gene deduïtis f^sMov* blyven, onder den Weesmeefter in der tydt den omfangh heb bende, tydtlycken doen aeptellen, ende in des felfs handen laten komen.
Het jaar geëspireert zynde, ^ ^^^^ veerthien dagen nae expiratie van t j-e ^ ^eef mnQefen exni. len, ende in handen van den K"™»^™^ toe dienende, beren, ende overleveren, met de ^"^"^"/^oen van a{. ende voorts aan fyn Succefleur goede over!^v/"n^ndo^'w^fc^ le Papieren, Documenten, Penningen .endei reftame^ voorlz toebehoorecde, onder Inventaris by hem te teyekenen.
ïo. De



ï. Boek. E. Vypdé Titel^
19.
De voorfz Reeckeninge fal by den Kerckenraedt worden eevifiteert, ingenomen, ende gefloten, ende ten minften by een Prediger ende twee Ouderlingen geteyckent worden; Voorts aen de , n comroil[a/lflen. ,van haer Hoog Mog. op der felver aenkomfte binnen Maeftricht tytlycx worden overgelevert, om by de ielve gerevideert, geëxamineert ende geapprobeert te worden.
De geflootene ende by de H. H. CommifTarifïen gheapprobeerde reeckeningen, fullen in die Confifiorie worden gefeponeert. ende opgeflooten onder twee Slooten, waer van d'eene Sleutel bv den Kerckenraedt, ende d'ander by de Weesmeefter in der tydt den omfangh hebbende, fal worden bewaert.
iz.
Voorts wert mits defen de Kerckenraedt geauthorifeert, om de openftaende Reeckeninge van anno 1640 af, tot op ultimo December i64z te vorderen van de refpeclive Weesmeefters, om de felve met den eerften te vifireren, examineren ende fluyten, ende alioo voorts aen de H. H. Commiflariflen van haer Hoog Mog tot Maeftricht komende overleveren, om by de felve nae ghedaene examinatie geapprobeert te worden
Aldus geapprobeert, geratifkeerr, ende voorts gearrefteert ter Vergaderinge van de hoogh-ghemelte Staten Generael, in *sGraven-Hage, op den een en dertighften January 1643.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, raa*
"yOlgende de Refolutie in de maand van Juny verleeden *re.
v noomen zyn de Mrs. van den Weeshuife binnen der sSd Rotterdam geotfroyeert als volgt: •
De Ridderfchap, &c. T)oen te weeten: Alfoo de Mrs
tZK^rmen,Wetshuis der Sr&ede RouerdamTons ve7: toont hebben, dat het voorfz Weeshuis, binnen weinfe jaaren herwaarts, met feer veel Weeskinderen is befwaart,
*%* die



Supplement
die voor het meerendeel van Uitheemfchen, als Soldaaten» Bootsgefellen en anderen zyn gedefcendeert, fulks datde felve lullen uit commiferatie, teegens de ordre ot jultitie van den voorfz Weeshuife zyn geadmitteert en aangenoomen; en alfoo daar door de laften van den voorfz Weeshuis fulks zyn verfwaard, dat niet moogelyk en is defelve uit het ordinaris inkoomen van den voorfz Huiie te betaalen: foo hebben de Supplianten alle moogelyke devoir gedaan, om het inkoomen van den voorfz Weeshuiten loo veel te verbeeteren als hen doenlyk was, en hadden tot dien einde onder anderen aan de Burgermeefteren en de Vroedfchappen der voorfz Steede verlogt en verkreegen Ordonnantie waar by gecaveert word, dat a te de Goederen van de geenen die in het voorfz Weeshuis opgevoed zyn, en nog opgevoed fullen worden, fullen fuccedeeren ende erven op het voorfz Weeshuis, als defelve fonder wettige Defcendenten na te laaten, deeler Weereld lullen koomen te over.lyden; dan alfoo de Supplianten duchten dat het vootfz Weeshuis met de voorfz Ordonnantie niet volkoomemlyk van de voorfz fuceeffie en is verieekerr, fonderlinge foo wanneer de voorfz Perfoonen by Tei amente anders fullen disponeeren: foo keeren de Supplianten hen tot Ons, feer ootmoedelyk verfoekende,. dat Ons gelieven het voorfz Weeshuis voor een eeuwig regt te octroyeeren ende con'enteeren, dat de Goederen van alle de geene die in het voorfz Weeshuis opgevoed zyn, en nog opgevoed fullen worden, ftervende binnen of buiten de Jurisdiaie der voorfz Steede, fonder wettige Defcendenten na te laaten, in het geheel fuccedeeren en erven fullen op het voorfz Weeshuis, ten waare defelve hy Teftamenie daar in anders hadden voorfien of nog foudsn willen voorfien» het welk henluiden vry fal üaan te doen tot de eene helft van haare Goederen en verder niet; welke helft $y hst voorfz Weeshuis vry van alle laften fullen moeten laaien» fonder dat fy daar jeegens iets_ fullen moogen doen of. ordonneeren, derogueerende tot dien einde a le. dispoiiikn teE contrarie, of in preiuditie wa aireede gemaakt of nog te maakea... ^°ö>



I. Bóer. E. Vyfbe Titel.1 £*y
Soo is *t: Dat Wy de faake en her verfoek Voorfz overgemerkt, en geneegen weefende ter beede van de Meefters van den Armen Weeshuife binnen der Stad van Rotterdam voorfz, hebben uit Onfer regte weetenfchap, voikoomen magt en authoriteit, defelve gegunt, geconfenteert, geaccordeert en geoctroyeert,'gunnen, confenteeren, accordeeren en octroyeeren by deefen voor een eeuwig regt, dat de Goederen van de geenen die in het voorfz Weeshuis opgevoed fullen zyn, en voortaan nog opgevoed fullen worden, ftervende binnen of buiten de Jurisdictie der voorfi Steede fonder wettige Defcendenten na te laaten, in het geheel fuccedeeren of erven fullen op het voorfchreeve Weeshuis, ten waare defelve by Tefiamente daar in anders hadden voorfien en gedisponeert, of nog fouden willen voorfien en disponeeren, het welke henluiden vry fal liaan te moogen doen tot de twee derde parten van haare Goederen, en verder niet, blyvende het vordere derdepart ten behoeve van den Weeshuife voorfz, welk derdepart fy het voorfz Weeshuis vry van alle lallen fullen moeten Jaaren, fonder dat fy daar jeegens iets fullen moogen doen of ordonneeren, derogueerende tot dien einde alle dispofitien ter contrarie, of in prejuditie van dien aireede gemaakt, of nog te maaken; en ten einde de MeeÜers van den Weeshuife binnen de Stad Rotterdam, deefe Onfe gunfte, confent, accord en Octroy voor een eeuwig regt, ende ten eeuwigen daage moogen genieten na behooren, lallen en ordonneeren Wy allen en een iegelyken deefen eenigfints aangaande, hen hier na te reguleeren, ende de voornoemde Weesmeelteren het effect van deefen rultelyk, vreedelyk en volkoomentlyk te laaten genieten ende gebruiken, ceflèerende alle belet en verhinderinge ter contrarie.
Gedaan in den Hage onder Onfen grooten Zeegele hier aan gehangen op den n October in het jaar Ons Heeren 1605-. Was geparapheert,
y. van Oldenbarnevelt, vt. Op de plicque Hond, Ter Ordonnantie van de Staaten. Geteekent, A. 'Duyck. F f 1 Refo-



ï36 Supplement
H» Refolutie van de Staaten van Holland, waar by
OcJrooi verleent word aan de Regenten van het Aalmoezeniers IVeeshuys te Amfterdam, om te erven de Goederen van Terföonen, by haar gealimenteert. En gelyke Offroven meede te verleenen aan Regenten van alle Gereformeerde Godshuifen. T)en 6 Juny 1733.
BY refumtie gedelibereert zynde op het rapport ter Vergaderinge uitgebragt den zo January laatftleeden door de Heeren haar Ed. Gr. Mog. Gecommitteerden, welke in gevolge en ter voldoeninge van derfelver Appoinctement commifforiaal van den zz February des voorleeden jaars, geë'xamineert hebben het advis van den Prudent en Raaden van den Hove, op de Requeften van de Regenten van het AalmoelTeniers Weeshuis der Srad Amfterdam, te kennen geevende, dat fy feedert de erectie van het voorfchreeve Aalmoeffeniers Weeshuis altoos het regt hadden gehad, en in een vreedige poffeffie waaien geweeft, dat foo dikmaals eenige Perfoonen, die in der Supplianten Weeshuis opgevoed waaren geworden, fonder Kinderen quaamen te overlyden, alle de Goederen, by defelve Perfoonen nagelaaten, geërft en gtmooten waaren door de Supplianten alleen: dat het felve regt fyn grondflag hadde op eene conceffie, die aan de Huisarmen binnen de gemelde Stad, ofwel aan de Regenten van dien, van over drie eeuwen lang gegeeven was geweeft, want dat de Regenten van de Huisarmen voor de ereclie van der Supplianten Weeshuis belaft waaren geweeft met de alimentatie, foo van de bejaarde als onbejaarde Huisarmen, tot dat het aan de Regeeringe der Stad Amfterdam goedgedagt hadde, om aan de Supplianten aan te beveelen de alimentatie van de onbejaarde Weezen.
Dat daar uit te fien was, hoe dat de Regenten van de oude Huisarmen en de Supplianten in effecte als een Collegie waaren, en vervolgens ook notoir was, dat het geen aan de eerfte bevoorens gunftelyk verleent was geweeft, ook aan de Supplianten was competeerende.
Dar aan de Supplianten als nu vonrgekoomen was, dat iommtge Perfoonen fig wel fouden willen vermeeten der felver voorlegt in twyffel te willen trekken, om dat quafi de Supplianten daar toe by conceffie van haar Edele Groot Mjg. niet gequabfi-
ceert



ï. Boek. E. Vyfüe Titel. a^
ceert fouden zyn; waarom en nademaal het voor de Supplianten van de uiterfte confequentie foude zyn, indien defelve of weegens de voorleedene, of in het toekoomende, hier over omruil fouden konnen worden, fy lig keerden tot haar Edele Gr. M02 verfoekende ten overvloede der felver Oftroi en qualificatie foo' weegens het verleedene als voor het toekoomende, om by continuatie te moogen behouden en na fig neemen, al het geene bv eenige Perfoonen in der Supplianten Huis grootgemaakt, en fonder wettige Kinderen koomende te fterven, fal worden nagelaa. ten, ten waare defelve met de Supplianten of hunne Succefleuren in der tyd daar van uitkoop fouden gedaan hebben, en dat na het exempel van andere Godshuifen verders verklaart mogt werden, dat de geringe Middeltjes, welke de. Kinderen die in der Supplianten Weeshuis reeds ingenoomen waaren, of na deefe no2 ingenoomen fouden werden, voor de tyd hunner inneeming of eigen of aanbefturven mogten zyn, aan der Supplianten Weeshuis verblyven fouden moeten, daar onder niet begreepen het geen defehje Kinderen1 geduurende haare opvoedinge in het voorfchreeve Huis by Etffeniffen, Legaaten of Giften verkreegen mogten hebben, behoudens egter, dat de Supplianten de vrugten daar van fuden moogen genieten foo lang dezelve Kinderen in het vooricnreeve Huis opgevoed fouden worden, en langer niet
Is goedgevonden en verftaan, de Supplianten, voor' foo veel net voorleeden aangaat, te laaten blyven by het regt en poffeftïe, Het welk fy geexerceert of geacquireert hebben, fonder daar in eemge prajuduie te lyden, en fonder ook weegens het geene fy uit dien hoofde reeds genooten hebben eenige reclame fubiect te r7*pïw£n»Ien °r2gie Van het toekoomende, de Supplianten refpec t.velyk te qualificeeren en te authonfeeren, om te móogen behouden en na hg neemen al het geen fal worden nagelaaten by eeniiWveekn°n°len f Pj?^anteo ^uls grootgemaakt, wanneer de-
JfiJf ,k°omen, ^ Herven fonder Kinderen, Kinds-Kinderen en an.
Dli nrfneSCfenh na f? k3ten' Ien w*are defe3ve roet de Sup-
hlTZ/n f ƒ Sücce!]furs m der {Vd daar van uitkoop gedaan h dden, mitsgaders om de geringe Middeltjes, welke de Kinderen die m der Supplianten Weeshui reeds ingenoomen zyn, of m deeze nog ingenoomen fullen werden, voor de tyd runner innee-
^ f 3 sninrg



Supplement
tning of eigen of aanbefturven fouden moogen zyn, voor haar Weeshuis refpeftivelyk te blyven behouden, -daar onder nogtans niet begreepen het geen defelve Kinderen geduurende haare opvoedinge in het voorfchreeve Huis by ErffenifTen, Legaaten of Giften verkreegen fouden moogen hebben, behoudens egier, dar de Supplianten de vrugten daar van lullen moogen genieten foo lang defelve Kinderen in het voorfchreeve Huis opgevoed fullen worden, en langer niet.
En fullen hier van behoorlyke Brieven van Octroi ten behoeve van de refpeclive Supplianten gedepecheert worden. - En is voorts by deefe geleegentheid na deliberatie nog goedgevonden en verüaan, dat gelyke Ofiroien , des verfogt wordende, fulien woi den verleend aan alle andere Opfienders en Regenten of Beforgers van de Gereformeerde of Proteftantfehe Godshuifen, ten aanfien van de Personen door defelve gealimenteert wordende, het zy defelve gealimenteert worden in een publicq Gods. huis, daar toe opgerekt, of daar buiten, dog egter onder het op. ligt van Gereformeerde of Proteftantfehe Regenten en Beforgers.
Eeven gelyk Odrooy is verkent
i Den 21 November 1733 aan de Regenten van het Burger Weeshuis te Amfterdam, zich beroepende op de Ordonnantie van het voorfz huis van den 31 Maart 1523. , „ , ^ n Y (<
3. Den 6 Juny 1733 aan de Regenten van de Gereformeerde (joJshuijen u
Haarlem. , _ , , . T
f Den 23 Üotober 1733 aan de Regenten van het Wees- en Kinderhuis te Lcy*
4. Den^aS November 1733 aan de Diaconen van de Nederduitfehe Gerefor¬
meerde Gemeente in 'e Hage.
H~ Refolutie van de Staaten van Holland, aan
die van de oude Zype verleend Ofiroi tot het opegten van een Weeshuis, en geaccordeert vrydom en exemptie van des gemeene Lands Middelen van confumtie, en te et ven de Goederen van 'Ferfoonen by haar gealimenteert. TJen 14 Juny 1733.
BY refumtie gedelibereert zynde op het Advis van de Heeren Gecommitteerde Raaden in Weftvriesland en het NoorderQuartier, ter Vergadering ingekoomen den 13 Augufty 173 *» geformeert op de Requefte van de Hoofdingelanden van de oude



ï. Boek. E. Vyfde Tiieïv.
Zype, te kennen geevende, dat haare arme Weeskinderen van tyd tot tyd hoe langer hoe meerder koomen toe te neemen, en by de goede Ingezeetenen hebben moeten befteeden, tot groote en dierbaare kotten van haare Polder, in voegen dat nu eenige Ingelanden van defelve Zype daarom liberaalyk, foo by haar leeven als by haare Teüamentaire dispofitie, uit een groote pieusheid hebben gelieven te geeven en legateeren, als namentlyk, de Heer Jacob van Stryen, in fyn Ed; leeven Prajfident Scheepen der Stad Amfterdam, en Hoofdingeland van defelve Zype, de fomme van vyftien duifend guldens, en Vrouwe Cornelia van Bambeck, Weduwe wylen de Heer Quiryn van Stryen, in zyn Ed. leeven Butgemeefter en Raad der voorfz Stad, een Huismans Wooninge, met een en veertig Mergen drie honderd veertig roeden Lands dsar by, ter waarde van wel twaalf duizend guldens, geleegen in de Polder C, in de voorfchreeve Zype, tot opreg. ting van een Weeshuis in de gemelde Zype, om was het moogelyk de Polder (die veel onkoften aan Dyken, Sluifen en Moolens moet draagen i wat te foulageeren.
Dat fy Supplianten foodanige groore Huishoudinge niet weikunnen beginnen, als met haar Ed. Groot Mog. Ocdroi; en derhalven ootmoedei'yk verfoekende, dat haar Edele Groot Mogende het voorfchreeve Weeshuis in de Zype gratieufelyk gelieven te oétroyeeren, en te eximeeren van alle gemeene Lands Excynfen, hoe defelve genaamt fouden moogen werden, met alle privilegiën en andere vrydommen, den Armen van andere Godtshuifen oompeteerende; als meede een regt van Erffeniffen, in gevalle eenige gealimenteerde Kinderen koomen te fterven fonder wettige Descendenten na te laaten; en ivyders, dat de Regenten van het fel• ve Weeshuis fouden vermoogen te aanvaarden de fucceffien vart de Sterf huifen, nagelaaten by foodanige, wiens Kinderen koomen tot lafte van de Beforgers der Armen aldaar, of waar van defefve Kinderen geduurende haar verblyf in het voorfz Weeshuis Erfgenaamen zyn, fonder in de laften en fchulden van den Overleeden verders gehouden te weefen als de Goederen van den felven' Overleeden fullen kunnen (trekken, en alfoo volkoomen.tlyk meede doen jouifiecren van het regt van zoodanige Refolutie als' By haar Edete Gr.. Mog. in dato den 7 M'aatt »68o (a'j op dat fu'dieft: ïs> genoomen. ' G?J. Z1&-.Kérk. PI-Boek-If. Deeïpag. 24-;.



-2,40 Supplement
Is goedgevonden en verftaan, te pérmitteeren aan de Supplianten om op te regten een Weeshuis voor de arme Weeskinderen van de oude Zype, mits dat de Regenten van het felve Weeshuis fullen moeten zyn van de waare Gereformeerde Religie, en haar te accordeeren vrydom en exemptie van alle des gemeene Lands Middelen van confumtie, die tot opvoeding en onderhoud van defelve Weeskinderen fullen worden geconfumeert in het voorfchreeve Weeshuis, dog niet daar buiten, en dat fy voorts egaal fullen gefield worden met andere publique Godshuifen van de Gereformeerde Religie. En insgelyks de Regenten van het felve "Weeshuis te qualificeeren en te authorifeeren, om te moogen behouden en na fig neemen al het geen fal worden nagelaaten by eenige Perfoonen, in het felve Weeshuis grootgemaakt, wanneer dezelve koomen te fterven fondei Kinderen, Kinds-Kinderen en andere Descendenten na te laaten, ten waare dezelve met de Supplianten of haare Succeffeurs in der tyd daar van uitkoop gedaan hadden, mitsgaders om de geringe Middeltjes, welke de Kinderen, die in het felve Weeshuis ingenoomen fullen worden, voor de tyd hunner inneeming of eigen of aanbeftorven fouden moogen zyn, voor haar Weeshuis te blyven behouden; daar onder nogtans niet begreepen het ,geen defelve Kinderen geduurende haare opvoeding in het voorfchreeve Huis by Erffeniflen, Legaaten of Giften moogen verkrygen; behoudens egter, dat de Regenten van het felve Weeshuis de vrugten daar van zullen moogen genieten foo lang dezelve Kinderen in het voorfz Huis opgevoed zullen worden, en langer niet.
En zullen hier van behoorlyke Brieven van Oclroi ten behoeve van de refpeélive Supplianten gedepecheert worden.
H~ Refolutie van de Staaten van Holland, Oc-
troi verleend aan de Luterfche Gemeente alhier in dm Hage, tot het opegten van een Weeshuis, en geaccordeert vrydom en exemptie van alle des gemetne Lands Middelen, (gc. *Den 6 Juny 17 33-
BY refumrie gedelibereert zynde op het advis van de Heeren Gecommitteerde Raaden van den 9 April jongftleeden, hebbende, in gevolge en tot-voldoeninge van haar Edele Groot Mo° 0 gen-



I. Boek. E. Vyf de Titel: ^
gende Appointement commiflbriaal van den zo Maart daar bevo^ rens, geë'xamineert de Requeüe van de Leeden uitmakende dé grootfte Vergaderinge van de Evangelifch Luterfche Gemeente alhier in den Hage, te kennen geevende, dat fy met goedvinden en approbatie van haar Edele Groot Mog. wel geneegen fouden zyn, na'tyd en vermogen, op het voorbeeld van andere Steeden in Holland, als Amfterdam en Leyden, alhier in den Hage op te regten een Huis voor Ouderloofe Weefen en arme oude Leedemaaten van haare Gemeente, om dezelve daar in te alimenteeren, en in hunnen Godsdienft te laaten oeffenen, foo als in de voorfchreeve Steeden gedaan word, en welke ook ten dien eynde van haar Edele Groot Mogende hebben geobtineert vrydom van alle 'sLandts ImpoÜen over foodanige Middelen als tot onderhoud hunner arme Weefen en Leedemaaten, foo binnen als buiten die Huifen, gebruikt wierden: En verfoekende vervolgens, dat haar Edele Groot Mog. aan hen Supplianten gelieven te vergunnen permiflie tot het ftigten van foodanig Huis, en aan hen te verleenen vrydom van alle des gemeene Lands Impoften, over het geen tot onderhoud van haare Ouderloofe Weefen en oude arme Leedemaaten, foo binnen als buiten dat Huis, fouden moogen worden gebruikt en nodig zyn , beneevens foodanige verdere vryheeden, als de publique Godshuifen van de Gereformeerde Religie genieten.
Is goedgevonden en verftaan, te permitteeren aan de Supplianten het opregten van een Huis voor Ouderloofe Weefen en arme Leedemaaten van haare Gemeente alhier in den Hage, en haar te accordeeren vrydom en exemptie van alle des gemeene Lands Middelen van confumtie, die tot opvoeding en onderhoud van deielve Ouderloofe Weefen en oude arme Leedemaaten in het Weeshuis daar toe te bouwen fullen werden geconfumeert, dog niet daar buiten, en voorts foodanige verdere vryheeden, als de publique Godshuifen van de Gereformeerde Religie genieten.
Zullende hier van behoorlyke Brieven van Odroi ten behoeve van de Supplianten gedepecheert worden.
G g Extraft



44$ ^Supplement
G. Extraót. uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, waar by aan Vlugtelingen om de Religie een Tenjioen word toegelegt. Den 14 Maart 1714.
IS gehoord het rapport van de Heeren van Effen, ende andere haar Hoog Mog Mogende Gedeputeerden tot de zaaken van de Financie, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van derfelver Refolutie comtnifloriaal van den january jongitleeden, met ende neevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van State, geëxamineerd de Requefte aan haar Hoog Mog. gepraefenteerd uit den naam ende van weegens de Confeileurs, die om de profeffie van de waare Gereformeerde Religie, eenige jaaren lang op de Franfche Galyen gedetineert fynde geweett, nu onlangs ontflagen fyn, ende waar van eenige hier te Lande gekoomen fyn; verfoekende dat eenige middelen tot haar onderhoud ende fubfiftentie beraamd moogen worden.
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevonden ende verftaan, dat aan de nagenoemde Perfoonen tot haar onderhoud ende lubfiftentie een jaarlyks penfioen fal worden toegelegd, foo als haar toegelegd word mits deezen, in te gaan met den eerilen van January deezes jaars; te weeten aaa: Abel Damoin. •} Eftienne Damoin,
David Serres. *>ieda 00 guldens.
Jean Serres.
Batifte Baucillon en 1 Francois Sabatier. J
Elio Pichot. *|
Jean, Martheille. yie$eT ?00 guldens.
Jaques Rallaud eni |i
André Bousquet. 3 -
Salomo» Bourger. £ ieder zoo guldens»
Jean Pi er re- > t
jean
1



T. Boek. E. Vyfde Tii-eL*
Jean Soulage. 1 André Boureli. i Michiel Gazaiel. Abraham Rispail.
Samfon la Bufcange. Uder ioo guldens;
Jeaques Marteille. Nicolas Robline. Daniël Boullonois en Jean Bonnet.
Jaques Arroentier en 5 .
Fiacre d'Albain. £ ieder ioo guldens.
Emle eindelyk aan Jean Bern en Jaques Gageux, ieder twee honderd guldens eens.
Fnde werden gemelde Heeren van Eiïen, ende andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de faken van de Financie, mits deezen verfogt ende gecommitteerd, om met ende neevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van State, nader te overleggen uit wat Fonds de voorfz Pennoenen gevonden fullen doen6" W° Cn daaF alh5er tCr VerSadering opport te
F. Sesde Titel,
HANDELENDE VAN DE
RUST » VREDE m KERKE.
Hier toe behoort de Refolutie van hun Edele Groot Mog: van den 14 tot den 23 January 1614. Te vinden in het Kerkelyk Placaat-Boek II. Deel pag. 271, welke in den Index op dat Deel is overgeüaagen.
Ggi G. Sb-



SufPLEMENÏ
G. Sevende Titel,
HANDELENDE VAN DE
BEHULPSELEN ™ KERKE.
I Univerfiteyt te Leyden,
H. A&e van de Staaten van Holland, op het re¬
dres van de Univerfiteyt 3 en het Collegie Theologie tot Leyden. (Den 4 July 1619.
B^^sriE Staaten van Holland en Weftvrieslandt; in haar Ed. Mog, $Vsf)k Vergaderinge gehoord hebbende het geproponeerde van de [fijlg^ Heeren Curateurs van de Univerfiteit en Burgemeefteren igsgggfeJ der Stad Leyden, aangaande de noodfaakeiycke veranderinge en verbeeteringe, 7.00 in dezelve Univerfiteit onder de refpecdive Profeflooren van dien, als in den Collegie Theologie aldaar; en omme dezelve zulks te moogen werden gefield, als voor den Staat en welftand van den Lande, mitsgaders de rufte van de Kerke behoord; hebben haar Ed. Mog. dienfteiyken gevonden,, dat, omme het ftuk van de Academie (het welk in de hoogfte achtinge behoord te worden gehouden , en als nu in verloop is gekoomen) te redrefleeren, voor deeze reize alleen neffens Zyne Furftelyke Doorluchtigheid den Heere Prince van Orange, de Heeren Curateurs en Burgemeefteren .der Stad Leyden te comsnïtteeren, gelyk gecommitteert worden by deezen, den Heere ■van Swieten, eenen uit de Magiftraaten van Haarlem, van Delft» en van Alkmaar, en dezelve, of het meerendeel van dien geauthorifeert, zoo dezelve ook geauthorifeert worden by deezen, alzulke veranderinge en afdankinge van Profeffooren en Regenten,, mitsgaders nominatie van andere gequalificeerde Perfoonen te doen,, n'it welke by advife van Zyne hooggemelde Furftelyke Doorluchtigheid, de voorfz Heeren Curateurs en Burgemeefteren van Leyden, in plaatfe van de verlaatene, bequaame Profeflooren, en andere



I. Boek. G. Sevende Titeiw 14^
dere Officiers in het voorfz Collegie zullen moogen beroepen: En word ter discretie van de voornoemde Curateurs en Burgemeefteren van Leyden gefield, of zy goedvinden de Gecommitteerdens des Synodi op het beroepen van de Profeflboren Theologie, en Regensen van den Collegie, en Officieren der voorfz Theologie te hooren; laften allen en eenen iegelyken die deezen koomen te raaken of aangaan zal moogen, den hooggemelden Zyne Furftelyke Doorluchtigheid, de Heeren Curateurs en andere Heeren Gecommitteerdens, in deeze haaren laft te refpetfeeren en te obedieeren.
Gedaan in den Hage onder het opgedrukte Zeegel van haar Ed. Mog. op den 4 july 1619. Onder ftond, Ter ordonnantie? van de Staaien. Geteekent, A. T)uycL
H Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by de Trofejjooren foo van de Theologie, a's van de 'Philofophie , in de Vniverfteyt te Leyden worden gelaf, fig prccifehk en punclneelyk te reguleeren na der Refolutie van den 6 Oftober 1656, genoomen teegens de vermengmge van de theologie met de Thilofophte, T)en 14 January 1660..
ONtfangen een Miffive van de Heeren Curateurs over de Uni> ver'iteyt tot Leyden, en Burgemeefteren der felver Stad* geichreeven aldaar den 10 deeler loopende maand', houdende, in gevolge en tot voldoeninge van haar Edele Groot Mog,. fucceflïve Appointementen in datis refpeclive den n en i& December, beide des voorleeden jaars, het eerfte van^ dien gefteid, en flaande op feekere Requefte en Memorie by Johannes Hoornbeek, Profeffor Theologiae in haar Edele Groot Mog. Univerfiteit voorfz, alhier ter Vergaderinge ingedienr, mitsgaders- op' feekere inauguraaie disputatie daar neevens gevoegt, by TheodorusCallerus, als Cand/datus Theologier, onder den titul de veritate Religionis Chrifaïme, tegen den 14 November deflelven jaars te? dispuieeien,; voorgeiteld,. en her tweede gefield en flaande op fee-
G g $ &jg>



lift Supplement
kere Requefte met de geannexeerde Stukken, aan haar Ed. Gr. Mog. geprefenteert by Johannes Coccejus, meede Profeflbr Theologise in de voorfz Univerfiteit, foo voor hem felven in de qualiteit als Rector der vooifz Univerfiteit, als ook verders met en neevens Ahrahamus Heydanus, meede ProfefTor in dezelve Faculteit, beide in qualiteit als Profeilors van de H. Theologie, en nog de voorfchreeve Coccejus in de voorfz qualiteit als Reclor, met en neevens de voorfz Heydanus, mitsgaders Daniël Colonius en johannes van der Linden als Afteflbres; dat zy Heeren Curateuren en Burgemeefteren voornoemt, de voorgenoemde Requeste, Memorie, en bygevoegde Stukken, mitsgaders de voorfz inauguraale disputatie de veritate Religïonis Chriftidna geè'xamineert, en vervolgens ook de voorfz relpedive Vertoonders eerft elk van hun in het byfonder, en.naderhand defelve tegens eikanderen gehoord hebbende, onder correedie van haar Édele Groot Mog., voor eerft meede gemeent hadden, dat de voorfz Thefes de veritate Religionis Chr'tftiana3 zynde van diepe fpeculatie, vervattende waaren feekere aanftootelyke confequentie, en dat defelve over fulks, volgens haar Edele Groot Mog. provifioneele dispofitie, van den feiven Callero, niet en behoorde te worden gedisputeert; dat fy luyden ten anderen ook bevonden hadden, dat de voornoemde ProfefTor Hoornbeek in de voorfz zyne Requefte, op vetkeert berigt aan hem gedaan, zig hadde geformalifeerr tegens de Vergaderinge in defelve Requefte geroert, als die houdende voor een beroep van de Senaat van de Academie, met uytlluytinge van fyn Perfoon en anderen, daar die alleen was gelegt om Getuygen te hooren; dat wyders in de voorfz Requeüe en Memorie van den voornoemden Hoornbeek, als meede in de vooriz Requefie van ProfelTor Coccejus en Heydanus waaren geinflueert eenige fterke en aanftootelyke termen, die fy luyden oordeelden, dat om de queftieide faaken niet te brengen tot meerder verwyderinge, beeter diende vergeeten als verder opgehaald, en gedebatteert te worden, en dat mitsdien de voorfz relpeclive Gelchriften van de voornoemfe Profelibren behoorde te worden geleponeert, en gelaaten buyten verdere deliberatie; en ten eynde haar Edele Groot Mog. Vergaderinge in het toekoomende niet meer met diergelyke verfchihen worde geoccupeert en bekommert, dat
over-



I. Boek. G. Sevende Titel, 3,47
^tS^ defdVf hr Adele Gr00t Mog/deFacuiteyt van de H. Theologie, en de ProfelToren van de Philofophie in de voorfz. Univerfiteyt in ernlt.ge termen diende gelaft te worden, fig prec.lelyk en punclueelyk te reguleeren, foo wel in forma als in maleria na haar Ldele Groot Mog Refolutie tegens de vermenging* van de Theolog.e met de Philofophie genoomen, en op den * Odober van den jaare i6S6 hnalyk gearrefteert, (a) en dat op de poenen in defelve Refolutie hegreepen
Waar op gedelibereert zynde, hebben haar Edele Groot Mog. de meergemelde Curateuren en ^emeelteren voor het gedaane oZ^uL bedanktVen ^ar het voorfz derfelver advis wel laa e* feftvtonriï hT0*'**'* Z°^f™^™> ^t de voorgeroerde SnJ^ C^Truen Van de voorfz Pr^efToren gefeponeert, en eDpnverderef deliberatie gelaaten fullen worden, en Voorts ver™
Fdrie PrSnï M eert^ da' de» « van weegens haar
fpn1 rr°0t ,Mo§' d°or de Heeren Curateuren en Burgemeefteren voorfz, den Profefloren, foo van de H. Theologie ais vande Philofophie in het generaal, en ieder van hun in het byfonder in gantlch ernftige termen fal worden belaft en bevoelen?t* oreffi 60 Pf^yk te regU,eeren na de ™rlz folemne fëKefolutie van haar Ed. Groot Mog., gedateert den 30 Peptembe?
iaars^föf™"?den 6 OcSefdeJ hv *h!f !• M,'e!.In de forme als in de materie, en fulks
by aldien hier namaals iemand over contraveniie van de voorfe Relo utie eenige klagten mogte hebben te brengen, dat hy g"hou! den fal zyn defelve klagten aan den Reétor in& der tyd' tlopeu
ren ' o nJt d'en "l"? of a!iee»' of ™« AfleSSL
ren, ot met den Senaat, of, loo de nood fulks vereifTcben fa F
met de opgeme de Heeren Curateuren en Burgernee ,e» Jé
veTfi éVt fc m ddiberalieJeggen' en ten beLn van de ünt verhteyt afdoen mooge, op dat haar Edele Groot Mo» Vergaderinge met d.ergelyke verfchilkn en doleantien niet meer 3-
E% er Groo 'Mr6/! ^t' ^ *™ h UtëZ*. iLaeie tjroot Mog. folemneele Refolutie hegreepen,
*%ié Te- vinden In het Kerkelyk PL Boek. D", L pag,. aI2,



a4& Supplement
H. Refolutie van de Staaten van Hollandt, dat
de Attejlatien aan de Studenten in de theologie te Leyden door den Kerkenraad aldaar of den ouden voet , zonder verandering, uitgegeven moeten worden, 'Den 13 Mey 1660.
DEn Heere van Wimmenum, heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haar Ed. Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der zeiver Refolutien commiiToriaal in datis refpeclive den 1% der voorleede, en den 5 deezer loopende maand genoomen, en gefteld op de Requeften, by of van weegen den Reflor en Senaat van de Univerfiteit binnen Leyden ter eenre, mitsgaders die van den Kerkenraad aldaar ter andere zyde, aan haar Edele Groot Mog. geprefenteert, aangaande het geeven van Kerkelyke Atieftatien aan de Studenten in de Theologie, en de forme van dezelve, met het geene daar aan dependeert.
Waar op gedelibereert, en gelet op het geallegeerde van de gemelde Heeren haar Ed. Groot Mog. Gecommitteerden, dat namentlyk dezelve mits defeöe van tyd, het voorfz befoigne niet compleetelyk op alle pointen ten principaalen hadden konnen afdoen, hebben haar Edele Groot Mog. conform het advis van de welgemelde Heeren Gecommitteerden de provifioneele ordre in de voorfz der zeiver Refolutie van den 18 der voorleede maand vervat, gedecreteert, gel\k dezelve gedecreteert word mits deezen, en is dienvolgende goedgevonden, dat die van de gemelde Kerkenraad nogmaals by aanfchryvinge van haar Edele Gr. Mog. zal worden geordonneert de Atteftatien aan de Studenten in de heilige Theologie uit te geeven op den ouden voet, zonder in de Formulieren van dezelve eenige veranderinge te maaken, voor en aleer by haar Edele Groot Mog. anders mogen zoude worden gerefolveert 5 en voor zoo veel belangt de verdere pointen tusichen die van de voorfz Univerfiteit, en den gemelden Kerkenraad in controverfie zynde, dat de meergemelde Heeren haar Ed. Groot Mog. Gecommitteerden zullen worden verzogt en gelalt, gelyk dezelve verz.ogt en gelaft worden by deezen, het voorfz befoigne dienthalven by de eerfte occafie te hervatten, en haar



ï. Boek G. Sevende Titel; a^
Ed. Groot Mog, dienthalven, zoo haaft doenlyk, Bader van hunne confideratien en advife te dienen.
H. Hefolutie van de Staaten van Holland, m den
Hage geen Iliufire Schooien op te rechten. T>en 19 tebruarïi 1711. -
DE Raadpenfionaris heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge ende tot
SSfrftM ^ felVCr- RefDlUtie C0^miff°riaal van den l\ Oelober laatffleden, geexamineert het geen ten felven dage door de Heeren Gedeputeerden der Stadt Leyden, op het verfoeck van de Curateuren van haar Edele Groot Mog. Univerfiteyt, ende Burgermeeiteren der Stadt Leyden, ter Vergaderingh voorgedragen was, namentlyck, dat de felve in het fefcke waaren onderrecht, dat by de Gecommitteerden van de Societeyt in 'sGravenhage fpeculatien wierden gemaakt, om aldaar op* te rechten een Illuftre Schoole, waar inne de Studenten foo verre foude km* nen werden gebracht en geinftrueert, dat in het korte op de een of de andere Academie fouden konnen werden gepromoveert, dat
tatemieVnV"g?-f^ l€e*n to ^en fin ende
S ft ? deTp"^e«ien, Ordonnantiën en Statuten, aan de Umverfiteyt tot Leyden gegeeven, maar oock ftrecken foude, foo E«r ka ï £' te\minften foo groot verval en prajuditie van haar Edele Groot Mog. Univerfiteyt, want dat de Profeflbren
heef Eurno^:0^Iuyl^er Van d\U—^ (welcke altoos^door geheel Europa, ter eeren van haar Edele Groot Mog. foo hooeh befaamt was geweeft) teegenwoordigh op veel ^oote? Twftementen moeiten werden beroepen, alf voo? deefen* hewelckde oorfaack was dat dcflelfs finantie feer was vervallen ende ten ach^TJrTrf^ t0t f°° Verrey dat de ^ofefforen nu meer dan treeden7t£*Zi™ ^ pretendeeren hadden, ende daar door grooden vJLl \ 2gren W'erden geêeeve"> die noch fouden wersin? eerdJert' f°° wanneer alhier in d«n Hage een Iliufire Schoole wierde opgerecht, door dien het felve vfele Studenten
H h van



aJ.0 Supplement
van de Univerfiteyt tot Leyden foude koomen af te houden, en daar door de ProfelTooren koomen te miffen de honoraria, die fy anderfints uyt haare Collegien fouden konnen profiteeren; dat door het oprechten van een Illuftre Schoole in den Hage, niet alleen veele Heeren, in den Hage woonende, haare Kinderen in den Hage fouden laaten ftudeeren, maar oock andere van buyten haare ftudienaldaar foo verre fouden foecken te bevorderen, dat fy in het korte konden werden gepromoveert, het welck aan veele geleerde Mannen reedenen foude geeven, dat fy op de Univerfiteyt van haar Edele Groot Mog. tot Leyden niet fouden willen koomen, op foodanigen Traclement, waar op de felve nu beroepen werden , maar fouden door het miffen van de voordeden van haar Collegien van veele der geene, die in den Hage by die occafie fouden gaan ftudeeren, pretendeeren, dat aan haar grooter Traktementen fouden moeten werden geaccordeert, het welck. om de fchaarsheyt van des Univerfiteyts caffa notoirlyck niet konde werden gedaan; dat derhalven Curateuren en Bnrgermeeiteren», booven gemeldt, veimeynden verplicht te zyn, deefe faake te moeten brengen in de fchoot van haar Edele Groot Mog., met verfoeck dat haar Edele Groot Mog. teegens het oprechten van een Illuftre Schoole alhier in den Hage foodanige vooriiemnge fouden gelieven te doen, als de felve na haare hooge wysheyt fouden bevinden te behooren; mitsgaders het bericht van de Gecommitteerden van de Societeyt alhier in den Hage, op het geproponeerde gedaan» in de Notulen van den 28 November iaattU leeden gementioneert. _
Waar op gedelibereert zynde, hebben haar Edele Groot Mog, verftaan ende verklaart, verftaan ende verklaaren mits deefen, dat alhier in den Hage niet fal moogen werden opgerecht een Illustre Schoole, ende dat vervolgens de voorgemelde Gecommitteerden van de Societeyt, de Magiftraat van den Hage, nochte eenir ge andere Collegien, aan niemandt, wie het foude moogen weefen, gegradueeert of niet, lullen roopgen uytlooven of geeven eenige gagien, traöement ofte penfioenen, onder wat naam ot titul fulcks fnude moogen weefen, om alhier in den Hage eenige ©nbïicque lellen te doen, of eenige private inftitutien of ïnftruciien te geeven» in foodanige faculteyten die m de Univeriiteyt 0 tot



ï. Boek. G. Sévende Titel. zft
tot Leyden, volgens haare inftitutie, mitsgaders de Ordonnantiën en Statuten, des aangaande geëmaneert, moeten of moogen werden geleert en onderweefen, lallen en ordonneeren een yeder, wie het foude moogen aangaan, iich daar na te reguleeren.
IL Boeken A. hoe uit te geeven.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, houdende dat voortaan geene dedicatien van Boeken by baar Edele Groot Mog. zullen worden aangenoomen. 'Den 29 September 163 z.
IN de Vergaderinge zynde geprefenteert verfcheyde Latynfche en Nederduitfehe Boeken, by geleerde Perfoonen aan dezelve gedediceert.
ïs na deliberatie verftaan, de voorfz dedicatie te excufeeren, en dat voor het toekoomende ook geene dedicatien van Boeken zullen aangenoomen worden, (a)
(V) Ook is dit beflooten by hun Hoog Mog. de Staaten Generaal, den iq September 1657, zn daar by geperüfteert den 2 April I739, tofen L. Heilter zyne inftitutiones Chirurgicas aan hun Hoog Mog had gedediceert
H. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog., raakende het
Boek Manajfe Ben Israël Concitiator, Genoomen in September 1633.
IS ter Vergadering geprefenteert feeker Boek van een Jood, geintituleert Manaffe Ben Israël Conciliator, vervattende folutien van verfcheide ilrydigheeden, die in de Boeken van Moles Ichynen te weefen; en verftaan, daar op te neemen het advys van de Theologifche Faculteit te Leyden, welke by haare refcriptie van den %6 September geadvifeert hebbende, dat daarinne eenige ergerlyke en onftichtelyke faaken zouden weefen vervat; is na deliberatie verftaan, dat de dedicatie van 't voorfchreeve Boek niet aangenoomen, en dezelve daar van zal moeten afge. zondert, en alzoo het voorfchreeve Boek op zyn beloop zal ?elaaten worden.
\ H h % Na.



H» Nader Refolutie van de Staaten van Holland r
om geene dedicatien of prefentatien van Boeken aam te neemen, noch ook zoodanige geprefent eerde Boeken1 ter Vergaderinge te doen inbrengen. Den z$ January. 16:57.
ZYnde ïer Vergaderinge geprefenteert verfcheiden Exemplaa; ren van zeeker Boek, aan haar Edele Groot Mog. gedediceert; Is na voorgaande deliberatie goedgevonden en verftaan, dat de voorfz prefentatie, in gevolge van de generaale Refolutie dienthalven in September des jaars 1637, {a) genoomen, zal' worden geëxcufeert, gelyk dezelve geëxcufeert word mits deefen: en dat voorts in het toekoomende niet alleenlyk egeene prefentatie van Boeken by haar Edele Groot Mog. zullen worden aangenoomen, veel min daar over eenige vereeringe gegeeven, maar dat ook tot precife nakoominge van de voorgeroerde generaale Refolutie, den Raadpenfionaris in der tyd zal worden ge^ laft en geinjungeert, gelyk dezelve gelaft en geinjungeert word by deezen, egeene zoodanige geprefenteerde Boeken alhier ter Vergaderinge te doen inbrengen, noch ook te permitteeren, dar dezelve door den Kamerbewaarder of anderfints ingeleevert worden.
(a) Zie. de voorige. pag, 25Ï. .
EL Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by verboden wordt het drucken van Boecken onder verkeerde fituls. Den z$ Junii 1715.
DE Heer Penfionaris van den Santheuvel heeft ter Vergadéringe gerapporteert de confideratienen het advis van de Hee* ren haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der felver Appointement com* miiToriaal, van den zi Mey 1708, geëxamineert de Requeüe by, ofte: van wegens de Overluyden van de Boeckverkopers in verfeheyde Steden defer. Provincie aan haar Edele Groot Mog. ge* f^refenteert , hebbende tot Bylage een Vertoogh,. ampel, deduceer si&de. dë grieven by. de Supplianten door, het nadruekea van har
ree



F. BoEK>. G. S'EVENDE TlTEL*
re Boeeken geleden, den oorfprongh daar van ende de middelen omme daar tegens in het toekoomende te voorften; verfoeckehde aan haar Edele Groot Mogende daar op foodanige reflexie te willen neemen, en vervolgens na der felver wys oordeel foodanige ordre te Hellen, dat fy Supplianten daar door tegens de felve vexatk-n moghten werden grprotegeert.
> Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat met lullen mogen werden verfoght eenige Otfroyen tot het drucken ende verkopen van Boecken onder verkeerdeTituls, maar dat in de Requefte fal moeten werden gefteld de rechte naam of naamen van het Boeck of Boecken waar op foodanige Otfroven fullen werden verfoght.
Dat de Boecken, waar op de voorfchrevé Ocïroyen fullen werden verfoght, fullen moeten toebehooren in vollen eygendom.ten minften voor het grootfte gedeelte, aan Ingezeetenen van deefen Lande, ende hier te Lande gedruckt lullen moeten zyn.
Dat in cas van het verfoecken en obtineeren van Ocïroyen op colleftien of corpora, in de felve niet fullen mogen werden gein* fereert eenige Boecken, dewelcke by andere Ingezeetenen van den Staat reets zyn gedruckt, ten zy met confent van de eerfte Druckers.
^ndVe« °pfi^ van School-of Kerckboecken, mitsgaders oude jfafforrs Claffici, geen verdere O&royen fullen mooaen werden verfocht, als op de Annotatien, Commentarien, indices «c. die op nieuws daar by gevoeght fullen werden
Alles op poene van noliiteyt,-ende-onwaarde van de verfochtgen geobtmeerde Ocïroyen.
nflrntp/41 "5 fa!IDVn: de ^orfchreeve hier na te accordeeren Oaroyen van dele Refolutie Copie werden geattacheert, ten eyn*
^reeteDdee%D?ietranlen diea'daw van geea '^onmk konnen.
£n eyndelyc-k, dat de poenaliteyten tegens die geenen, d<e eemgh Boeck, waar op üciroy is geobtineert, in het geheel of aen dee.en koomen-na te drucken, of elders oagedrucfc* in deefe Provincie koomen in te voeren, uyt te geeven .ofie-te verkoo. ^^lïl;^0^9^^ O^roy. ordinaria- geiteid^-op drie hon^etd guldens, voortaan .fullen werden verhooght en geftddt toe



Supplement
drie duyfend guldens, ende dat t'elckehs foo menighmaal als de felve fullen werden achterhaalt, en dat de Formulieren van Octroy daar meede geampheert fullen werden.
B. verboode Boeken.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by haare vorige Refolutie van den 17 Ot'lober 1614 tegens het Boek van Sybrandus Lubberti, geintituleert Refponfio ad Pietatem Hugonis Grotii, werd geannulleert, als by quaade onderrigtinge genoomen. Den 28 Juny 16uj.
OP den verzoeke van Dom, Sybrandus Lubberti, is dezelve gegeeven, als volgt: De Staaten van Holland en Weftvriesland'; gezien hebbende den vertooge aan haar Edele Mog. gedaan by Dom. Sybrandus Lubberti, der Heylige Theologie Doftor en ProfefTor in de Univerfiteyt tot Franiker, tendeerende, omme te hebben geannulleert de Refolutie, genoomen den 17 Oei ober 1614, ia) en onder haar Edele Mog. naame uytgegeeven, daar by het Boek van den zeiven Doftor, geintituleert Sybrandi Lubberti Rejponfto ad Tietatem Hugonis Grotii, verklaard word te weezen fameus libel, den regten rufte en welfland van den Lande van Holland ende Weftvriesland fchadelyk, met verbod vande verkoopinge en verftroyinge van het zelve, als zyne eere, goede naam en fame hinderlyken: Doen haar Edele Mog. te weeten, dat ze het zelve Boek, door eenigen uyt den haaren gedeputeert, hebbende gedaan vifiteeren, na derzelver rapport gehoord, en daar uyt verftaan zynde in het voorft Boek niet te weezen iets, dat tot de voorfz optigtinge waare ftrekkende, en zulks qualyken en t'onregt daar meede te zyn bezwaard, hebben na deliberatie daar over gehouden, het voorfz Boek van de voorfz optigtinge ontheeven, zoo als haar Ed. Mog. het zelve daar van ontheffen by deezen; annulleerende tot dien eynde de voorfz Relolutie, en
ver-
O) Zie hier van Kerk. Pl. Boek. Deel I. pag. 424.



L Boek. G. Sevende Titel! %^
verklaarende dezelve te houden als voor nul, en by quaade onderrigtinge genoomen: Ordonneerende dien 't haarder RegHter te worden geroyeert, en dat dezelve als by deezen te niet gedaan, niet en zal moogen prejudicieeren de eere en het refpecT, digniteyt, nogte de goede naam en fame van den voornoemden Doctor en ProfefTor; verleenende hem tot dien eynde deeze voor Acle van Refolutie, om hem te dienen tot kennifle van het geene voorfz is, ende voorts daar en zoo behooren zal.
H.. - Placaat van de Staaten van Holland en JVejï-
vries landt} teegens verkoopen van Tasquillen en fchmdeleufe Trenten. 'Den 9 December 1702.
DE Staaten van Hollandt ende Weftvrieslandt, allen den geenen die deefen fullen fien ofte horen lefen, Salut: Doen te ■ weeten: Dat wy in ervaringe gekoomen zyn, dat onaangezien Onfe voorige Placaaten verfcheyde fchandaleufe ofte fameu* fe Libellen en Prenten worden gemaackt, gedebiteert en verkocht, itreckende tot nadeel van de gekroonde Hoofden, ende andere hooge uytheemfche Perfonagien, dat oock in de gepermitteerde Couranten, Gazettes, ende andere Nonvelles, daar omtrent dat refpecl niet wordt geobferveerf als wel hehoorlyck ende betamelyck is, en oock foodanige Couranten, Gazettes ende Nouvelles, buyten behoorlycke permiffie worden gedruckt ende gedivulgeert. Soo is't: Dat Wy daar jegens willende voorfien, goedt. gevonden hebben wel expreffelyck te verbieden, foo als Wy verbieden by defen, het maaken, drucken, verkoopen, ofte dl vulgeeren van eenigerhande fchandaleufe ofte fameuië Libellen ofte Prenten, onder wat naam ofte titul fulcks foude mogen wefen het zy met of zonder naam van den Maaker of Dmcker, ofte die elders gemaeckt ofte gedruckt zvnde, in deefe Landen te brengen, het zy de felve zyn itreckende tot nadeel en vilipendie van eenige gekroonde Hoofden ofte andere uytheemfche Potentaten..
Gelyck Wy mede wel expreffelyck verbieden, geen Couranten, Gazettes ofte andere Nou*diesr onder wat. naam fulcks foude:
oio**



Supplement
mogen wefen, te drucken, verkoopen ofte divulgeeren, of elders gedruckt zynde, in te brengen, verkoopen ofte divulgeeren, ten zy daar toe hebben bekoomen permiffie van de Magiftraat van de Plaatfe harer refidentie, en foodanige permiffie bekomen hebbende, in de felve eenige gekroonde Hoofden, uytheemfche hooge Perfonagien, ofte anderen van wat ftaat of conditie die fouden mogen zyn, eenige de minfte aanftoot te geven, alles en yeder point van dien, op pcene van arbitralyck en na exigentie van faaken aan den lyve te fullen worden gecorrigeert en geftraft.
Wyders alle Officieren en Rechteren, in de voorfchrevé Onfen Lande, niemandt uytgefondert, by defen wel espreffelytk be veelende ende ordonnerende, dat fy dit Ons jegenwoordigh Placaat llriaeiyck ende precifelyck fullen hebben te executeeren en doen executeeren, naar fyne forme en inhoude, fonder eenige diffimulatie of conniventie, op poene in de voorige Placaaten begrepen, die Wy verdaan in haar geheel te blyven, voor foo veel m defen daar jegens niets ter contrarie wordt gedisponeert.
En op dat hier van niemandt eenige ignorantie foude mogen pretendeeren, foo begeeren Wy dat defen alomme gepubheeert en peaffigeert fal worden, daar het behoort en te gefchieden gehruyckeiyck is. Gedaan in den Hage onder hetZegel van den Lande den 9 December 1701. Onder ftondt, Ter ordonnantie van de Staten. En was geteeckent, Simon van Beaumont.
H. . Placaat van den Hove van Holland, teegens
eer- e» faamroovende Lafterfchriften j Libellen of Tasquilten. T>en 21 January 1716.
DEn Prsefident en Raaden over Holland, Zeeland en Vriesland, Alfoo tot kenniffe van den Hove is gekoomen, dat feedert een geruimen tyd her waards, en wel byfonderly* in deefe tyden de licentie op een zeer vuile en exorb'tan^^^ wederom is toegenomen, in het maaken, uupeven, drukken en diflVmineeren van eer- en faamroovende Laüerfchriften en Fasquillen, daar inne felfs niet ontiiende, de faaken van Rengve.nog hun ook onthoudende van aan te taften en te pubheeeren faaken
v3i1



L Boek! G. Sevendë Titel,1
van Staat en van Regeeringe, niettegenftaande daar tegens by foo meenigvuldige Placaaten van haar Edele Groot Mog. de Heeren Staaten van Holland en Weftvriesland, en ook van Ons met de alderuiterfte ernft is voorfien, en dat vervolgens deefe ftoute onderneemingen, niet anders konnen werden aangemerkt, als voor feer verregaande aflens van vilipendie, quetfe en veragtinge, de hoogheid van den Lande raakende.
SOO IS'T, Dat Wy nogmaals daar over den yver van de Juftitie willende doen fien, waar van de prompte pourfuite en executie, fonder eenige conniventie of agterlykheid fal werden betragt, uitgevoert en te werk gefield, hebben goedgevonden wederom op nieuws te interdiceeren en te verbieden, foo als Wy interdiceeren en verbieden by deefen, het maaken, uitgeeven, drukken , divulgeeren en diftemineeren van eenige eer- of faamroovende Lafterfchrilten, Libellen of Pasquillen, als meede het drukken en publiceeren van Gefchriften over faaken van Religie en Staat, die defelve in eenige refpe&en fouden konnen chocqueeren, hinderlyk of nadeelig zyn, en ten dien einde wel expreffelyk te beveelen, foo als wy ordonneeren en beveelen by deefen, dat niemand wie het ook zy fig zal hebben te verftouten, eenige Gefchriften van wat natuur defelve ook moogen zyn, uit te geeven, of te doen drukken, ten zy dat het Origineel door den Autheur of Uitgeever, die ook bekent moet zyn, is geteekent, en voor foo veel die Gefchriften, iaaken van Religie of van Staat en Regeeringe betreffen, daarenboven gemunieert met de permisiie of authoriteit daar omtrent na de ordre van den Lande vereifcht.
Dat niemand van de Drukkers binnen deefe Landen, fig fal onderwinden eenige Gefchriften te drukken, ten zy geteekent en gequabficeert als boven, welke teekeninge en qualificatie fyluiden altoos fullen moeten bewaaren, en gehouden zyn, fulks gerequireert werdende, te exhibeeren.
Dat ook geene van de Drukkers hun fullen hebben te vervorderen eenige gedrukte Papieren, van wat natuure die ook mogen zyn, uit haare Drukkeryen te voorfchyn te brengen, min te debiteeren, verfenden of te verkoopen, ten zy voor defelve gefteld en gedrukt zyn haare naamen en plaatfe haarer wooninge, fullen-
I i de



v~-g> Supplement
de by manquement van dien, de Drukkers als Authears daar van worden geconfidereert. .
Dat een iegelyk fig ook fal hebben te wagten, eenige gedrukte of ongedrukte Libellen van buiten koomende te ontfangen, of by inadvertentie ontfangen hebbende te debiteeren of te divulseeren.
Dat ook niemand, wie het zy, fal hebben te befiaan, eenige gedrukte Papieren van natuure ais booven en waar voor de naam en woonplaatfe van den Drukker niet fullen weefen gefield, te koopen, te handelen, in het openbaar of bedektelyk te hebben, se houden of te vertoonen, en nog minder te difïemineeren en verfpreiden, of te doen diflemineeren en verfpreiden, alles direclelyk of indireclelyk.
Maar dat in tegendeel een iegelyk fal gehouden zyn, wanneer tot fyne kenniffe koomen, eenige van de voorfchreeve verbooden Gefchriften of Libellen, gedrukt of ongedrukt, het zy binnen of van buiten, deeze Landen,- defelve aanftonds aan te geeven, of bekent te maaken, mitsgaders indien hy defelve magtig is, over te geeven, beneffens de denunciatie van den Autheur of Houdervan defelve, indien hy fulks weet, aan den Procureur Generaal of aan de refpeftive Officieren \m. de Piaatfen alwaar fulks lal Zoomen voor te vallen.
Laftende en beveelende hier meede den Procureur Generaal, mitsgaders de refpedive Officieren binnen deefen Lande wel fcherpelyk te letten, dat de voorfchreeve beveelen in het generaal of: m eenige pointen van dien niet werden overtreeden, nemaar in alles üridelyk en precifelyk werden agtervolgt en nagekoomen* fonder daar van te blyven in gebreeken, en fulks teegens de Overtreeders met alle rigeur te procedeeren, niet alleen tot de ftralien by de voorige Placaaten daar tegens geftatueert, maar ook ters oorfaake van de opiniatriteit en hartnekkigheyd, waar meede (-niettegenftaande foo veele geëmaneerde Placaaten) in deefe quaadaardige en crimineelen handel daagelyks werd gecontinueert,, felfs tot hooget ftraffen, het zy van banniffement of aan den lyve, en ook tot confiscatie van Goederen, foo als na exigentie van faaken betonden* fal werden te behooren, blyvende den Procureur Genezml wel fpecialyk gelaft tegens de nalaaüge Officieren m dit *tu&



I. 3oek. G. Sevende Titel-;
het regt van de hooge Overigheid alomme binnen deefe Provin tie ten uiterften te behertigen en waar te neemen.
Gedaan in den Raade den zi January 1716. Onder flond, Mv prefent. Geteekent, Joan Thierry. 7
H. Publicatie raakende feekere aanftootelyke Boe¬
ken. Den z6 July 1731.
DEn Praefident en Raaden over Hollandt, Zeelandt en Vrieslandt. Alfoo tot kennilTe van den Hove is gekoomen, dat feeckere Franpis de Bruys, geboortig tan Macon in Bourgongne, en figh eemgen tydt alhier in den Hage onthouden hebbende; in den voorleeden jaare 1730 heeft onderftaan uyt te geeven, en met den druck gemeen te maaken een feeker Boekje in Diodecimo in de Franfe Taaie, en geintituleert: Critique desinterefiée des Joumaux Litterairss, & des Ouvrages des Savans par une S'octeté de gens de Lettres J ui liet, Aoüt % Septembre 1730 Tome troijième, gedruckt in den Hage by Chrifliaan van Lom, en daar inne te doen infereeren een Artieul geintituleert: Nouveaux eclancijfement fur l'affaire de Mr. Saurin , waar by niet alleen op een leer vuyle en Ïafterlyke wyfe werden getraduceert de Proceduren en Decreeten van de Walfche Synode, foo tot Campen in de maand Mey 1730 als naderhandt in de maandt Auguftus des felven jaars alhier in den Hage gehouden, aantaüende niet alleen de faaken en materiën van Religie daar by verhandelt en afgedaan, maar ook chocqueerende de Perfoonen, die als Leeden van die Kerkelyke Vergaderingen defelve hebben geaffifteeit, en over de afgedaane poinflen aldaar hebben geoordeelt, behalven nogh andere pafiages, waar by met den dienit en Bedienaars van het Predikampt opentlyk werdt de fpot gedreeven, en waar by wyders pagina 150. werden gevonden deefe navolgende {tellingen en propofitien: P Ecriture nous apprend, que Dien a Loué, & reeompenfé quelques Saints Terfonnages qut oftt deguifé la verité pour de bonnes Fins. d'Ou Pon feut conclure e-videmment, que Dien approuve ces petits artifices; s'il les approuve, il firoit contradictoire de fuppofer, qu'ils repugnent a fa Saint et é, en al verders:
I i * d'Ail.



Supplement
iïAillèurs U eft inconteftable , que le menfonge officieux eft de droit naturel, donc il n'efl pint contraire a la Saint et é de 'Dteu d'ortonner aux Hommes de s}en fervir. Dat meede in een feeker Boekje geintituleert: Lettres ferieufes © badtnes fur les ouvrages des Savans, & fur d'autres Matieres. Tome fecond, pemiere partie, gedrukt alhier in den Hage by Jean van Duuren, waar van eene Barre de Beau Marcbais, onlanghs zynde geworden Lidtmaat van de Univerfiteyt van Leyden, gefeght wordt de Autheur te zyn, en aldaar pagina zi. gevonden wordt deefe uytdrukkinge: Cesllluftres fauront donc que s'il eftpermis en certaïns cas aux Hommes de mentir, comme on le prouve dans la Mfertatton fur le menfonge, il faut qu'en ctrtains cas mentir ne repugne pint a la Sainteté de *Dieu, puisque ce qui y repugne ne peut jamais devenir legitime, en nacfcmaal de voorfchreeve Hellingen en propohtien niet anders kunnen werden aangemerkt als te weefen ten uvtter-* Hen fchandaleus en Ürydigh met de Heyligheydt en Lygenlchapren van Godt Almaghtigh, en ten uytertten gevaarlyk voor de Menichelyke faamenleevinge, welkers fundamenten fyn de waarheyt en de goede trouw, cn vervolgens die niet kunnen werden getolereert in een Landt van JuÜitie, en waar inne de fuyvere Chriftelyke Gereformeerde Religie geleert wordt. SOO lb 1 , Dat Wy daar over met een reghtveerdige indignatie zyn aangedaan, en den yever van de juititie daar omtrent willende doen
fien. , , _ ,,
Latten en beveelen by deefe Onfe Publicatie den Procureur Generaal van den Hove alle de Exemplaaren van het voorfchreeve derde Deel van de Critique desintereffée, als meede van de Lettres ferieuf es badines 'Tome z première partie, te doen ophaalen en onder den Hove te doen brengen, om te werden geiupprimeert: interdiceeren voorts alle Boekverkoopers en Drukkers eenige Kxemplaaren daar van te verkoopen of achter te houden, alles op poene van arbitraale correclie.
Verbiedende verders wel expretlelyk allen en een yegeiyk de faaken by de refpedive Synodes of andere Kerkelyke VergadeTingen deefer Landen verhandelt en gereguleert, het zy by de jeets gehoudene of de in toekomende te houdene Synodus of Vergaderingen door eenige Gefchriften aan te talteoi of de Per-



1. Boek. G, Bevende Titeu %6u
foonen, gemelte Synodus en Kerkelyke Vergaderinge gecompofeert hebbende, over haar conduites, of advyfen te traduceeren of te carpeeren in eenigerJey manieren, fulke Gefchriften te diffemineeren, veel minder defelve te drukken of doen drukken, op poene dat foo wel tegen de Schryvers als Drukkers fal werden geprocedeert tot het infligeeren van foodanige Itraffe, als tegen Perturbateurs van de gemeene rulle der Kerke deefer Lande, by den Hove of andere Jufticieren bevonden fal werden te behooren.
Lallende en ordonneerende by deefen den eerfie Deurwaarder van den voorfchreeve Hove deefe ter Puye van den Hove re publiceeren en affigeeren daar fulks van nooden weefen fal, en men gewoon is tê doen.
Gedaan in den Raade den i6 July 1731. Onder ftondt, In kenniffe van my. Was geteekent, Johan Thierry.
H. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog., het O&roy
op Brand, Hiforïe der Reformatie, ingetrokken. Dtn. 17 July 1677.
IS in de Vergadering geleefen de Remonftrantie van de Gedeputeerden des Noord-Hollandfche Synode, houdende klagten over de twee Deelen van de Hiftorie der Reformatie door ,G. Brand, Predika nt in de Remonüranfche Gemeente te Amfterdam, uitgekoomen met Octroy van hun Ed. Gr. Mog., met verfoek dat hun Ed. Gr. Mog. de uifgegfève Stukken wilden verbieden, het verleend Ocdroy intrekken, en vooral het uitgeeven van het derde Stuk voorkoomen, en het felve te fupprimeeren.
Waar op gedelibereert zynde, hebben hun Ed. Gr. Mog. verftaen en verklaert, verftaen en verklaeren by defen door het verleenen van het voorfchreven Ociroy, in geenen deele te hebben willen approbeeren of voor goet kannen, 't geene de voornoemde Brand in de voorfchreeve Kerkelyke Hiliorien foude mogen hebben vervat, geftelt ofte gefchreeven; ende nademael 'de voor* fchreve Synode na examinatie van de voorfchrevene Hjflorien vermeynt, dat daar inne verfcheiden aanftootelyke faecken gecomjjrehendeert.zyn, is goedgevonden en gerefolveeit, het voorfcrue,.
1 f 3 ven



3$ti SUPPLEMENT
ven Oclroy, en den effede van dien in te trecken, foo als hes zelve ingetrocken wort mits deefen; en dat daer van aen den voornoemden Brand kennifle fal gegeeven worden, met verdere laft en ordre, dat hy in 't fchryven en uytgeven van her vervolg der voorfchreeve Hiftorien, fich fal hebben te onthouden van alle aenflootelykheid, foo wel ten regarde van de Politie, als van de Kerken defer Landen, op dat haer Ed. Gr. Mog. by onverhoopte ontftenteniffe van dien niet mogen werden geobligeert daer tegen anders te moeten voorfien.
G. Extraél uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden 3 verbiedende het Boekje van ?\ de Groot. Tien 6 Augujtus 1731.
BY refumrie gedelibereerd fynde op de Miflive van den Advocaat Fiscaal van Braband W. V. Erpecum, gefchreeven alhier in den Hage den 2 deezer, houdende, in gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den z November des voorleeden jaars, deszelfs bericht en advis ©p feekere Remonftrantie van de Claffis van Tholen en Bergen op Zoom, concerneerende feeker Boek, geintituleert: IVte, en wat de waarheid is van den Chriftelyke Godsdienft &c.; gefchreeven door Piecer de Grootj breeder in de voorlz Miffive vermeld.
Ende in agtinge genomen fynde dat by het voorgemelde Advis ter needcr gefield word, dat uit de Remonftrantie van de Claffis van Thoolen en Bergen op Zoom, foo wel als uit het voorfz Boek felfs, foude blyken, dat het felve Boek is vervult met een meenigte van enkele, ten deele nieuw Spinofiüifche, dat is in een Philofophifche Taal, ende ten deele oud Libertynfche, dat is in een vermomde en onder Chriftentaal voorgeftelde blas$>hemien ende lafteringen, voortgebragt, 't geene gruwelyk is, met woorden uit den Bybel, teegens God Almachtig, teegens Zyn Zoon onfen Zaligmaker, ende teegens den Heiligen Geeft.
Ais meede noch teegens Gods woord ons in de Heilige Schriften befchreeven, tegens den Chriftelyken Godsdienft, ja teegens
alle



I. Boek. G. Sevende Titel.
alle foorten van Godsdienft, felfs ook de ingefchaapene, ende in de Heidenen felfs overgebleeve gronden van reedelykhe d soede" zeeden ende borgerlyke eerbaarheid «-ciyKneia, goede
Vervolgens meede teegen alle Leeraars van alle gezindheeden die eenige deugt en Godsdienftigheid aanpryfen, end? wel Ibvfon derlyk tegens die van den Gereformeerden Godsdienst Y
Ln eindelyk tegens alle Overheeden ende Magiftraten, als Iontere Jyrannen en Overweldigers van hunne vfye Meede Men-
Is goedgevonden ende verftaan, dat het voorfz Boek waar «,»* een Exemplaar door gemelden Advocaat Fiscaalnevens fTn Advt overgegeeven is, aan denzelven fal werden te rugge gegeeven ende denzelven gelaft uit het voorfz Boek te extrahereng0f weï m het felve met plaatfe ende folio aan te wyzen, ^ welke blykt dat het gemelde Boek behelft fodaan ge fte unfen ï« hier vooren fyn aangevoert, ende waar uit beweezfn kan fn JJn
tas e !s as» s a-s SSS
canei, nader ten eerften te informeeren, om fulks ge/ïeri fvn£> nader daar over gedisponeert te werden g yndei"
de Boekverkopers t «j» V00!h Boek «n ™der.



Supplement
G Extrad uit het Regifter der Reftoïutien van de
Hooi Mogende Heeren Staaten Generaal der Veree' nigde Nederlanden, betreffende het Boekje van T. de Groot. Den u September iftlï
TS gehoord het rapport van de Heeren van Lynden, ende aj> I dfre hlar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de faaken van de X P acaten en Reglementen, hebbende, in gevolge ende tot voldoeninse van derfelver Refolutie commifloriaal van den xjr der vooTle^ geëxamineert de Requefte van de Claffis van
Sen endrBergen op Zoom, waar by dezelve aan haar Hoog Mon voordraagen, hoe aan haar voorgekomen was feeker Boek, Stulee^ en wat de waarheid is van de Chnftelyken
%otltnftk.:doo\ Tuur de Groots.; alles breeder inde voorfz
KlnUdeedVa:;mn1de-venS gelamineerd hebbende de betten „o den Advocaat Fiscaal van Erpecum het voorfz fnbjeft concernee
"'"Waarop gedelibereert zynde is igoedgevonden, en Z*^** Copie van de Requefte van de Claffis van Tjolen ende Ber.en oP Zoom, met het voorfz Boek gezonden ^.^""^ °* ProfelToren van de Theologifche Hcultett va. deU^ern elt ° Leyden, om het voorfz Boek neevens de voor ft Re^el;e'ha^ examineeren, ende vervolgens derfelver Advis daar op a n haar Hoog Mogende te laaten toekomen ende da ge mede rofeflo ren Suilen worden geauthoriieerd, den Aumeur v*u w Boek, P eter de Groei, Droflaard van Bergen op ^ ™£
aar e ontbieden, om hem op de ttellingen ende Lee» het felve Boek vcr«t, ende over de ta'^de» i^ï,'^1™Ml mn-en voorkomen te hooien, ende hem lyne verhiaaungeu fi|S» kldare en duidelyke termen , ,e kateo overgeven om-met te meerder fondament haar a-dvys te kunnen torfeeren, h« welk aan haar Hoog Mog, toegekopmen fynde daar
op nader fal werden gedisponeerd. «na-P-hreeDit voorts oemelde Droilard (ie Groot fal werden aangeK.nree
ven eodTg alt, door gemelde Profellbren ontbonden wordende,
4 voor dfzelvè te Leyden te fitteeren, en aan haar te geeven



1. Boek. G. Sevende Titel,
de verklaaringen, die dezelve van hem fullen komen te requireeren, met relatie tot de Hellingen ende expreffien in het voorfz Boek vervat.
G. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der fereenigde Nederlanden, het verzoek van 5P. de Groot afgeflaagen, Tien 10 Augufti 1733.
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van Pieter de Groot, fig beklagende' over haar Hoog Mogende Placaat van den zi Mey deezes jaars, (a) voor foo veel daar by gecondemneert werd feeker Boek door hem gefchreeven, voerende den titul, Wie, en wat de waarheid is, ende houdende onder anderen, dat hy nog gefchreeven hadde een klein Werk, voerende den titul, de Regtvaardigheid uit den Geloove, gefteld in Expreffien met de Chrillelyke Beiydeniffe, regt en vryheid overeenkomende, het welk hy ter Drukpers hadde laaten opmaaken, met intentie om eenige Exemplaaren aan haar Hoog Mog. te prsefenteeren; verfoekende dat de voorfz Requefte moge aangenomen worden voor Antidotaal, teegen de addreffen die daar teegen fouden moogen opkoomen.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden ende verftaan, mits deezen te perfifteeren by haar Hoog Mog, Placaat van den " Mey deezes jaars, en den Suppliant te gelaften hem daar na te reguleeren, en fig te wagten van het klein Werkje dat hy op nieuws gefchreeven heeft, te laaten drukken, fonder voorgaande approbatie volgens Kerkenorder, op pcene dat met alle rigueur teegen hem fal worden geproeedeert.
O) Zie Kerkelyk Pl. Boek iï. Deel pag. 598.
Voorts zyn de volgende Boekskens en Gefchriften van tyd tot tyd verb00den. I. T> Y de Staaten van Holland en Weftvriesland den 4 . ; X> September 1633, Kort-begrip der Chriflehke Religie voor Kinderen en Eenvoudigen ingeftelt: gedrukt te Amfterdam, by Gieter Walfchart*
K k %t By



2,66 Supplement
i. By Tlacdete van den tweden September 16*3 8 hebben hare Hoogh Mog. voor nul ende van geender waerde, met verbodt van verkoopen ende diftribueeren, verklaert feecker Gefchrift van £>. Phiiippus Ludovicus 3 Tredicant tot Mae* firicht 3 gheintituleert Kort vertooch van de uytkomften> ende laetfte discourfen en woorden ghepa£eert ende gevallen tuffchen de 'Predicanten van de Gereformeerde Kercke tot Maeftricht 3 ende de Confptrateurs van 3t grouwelyck verraet tekens de felve Stadt, &c, Alfoo jegens ordre van'tLandt, ende buyten hare Hoogh Mog. kenniffe, ende jegens danck van den voorfz Predicant foo hy verklaerr, ghedruckt was.
3. By den Hove van Holland den 2,4. July 164? en voor injurieus verklaart Exiracl de La Maladïe & guenfon de l'Angletere, zeggende gedrukt te zyn te MunÜer, by Germanicus Pacifcus.
4. By Plaeaate van de Staaten van Holland en IVefvriesland den if Deeember 1683 PEfprit de Monjr, Atnauld3 tiré de fa conduite 85 d'efcrits de luy ® de fes DiscipleSj. particulierement d% Apologie peur les Catkoliques.
$. By Zyne T)oorl. Hoogheid IVillem Hennch en den Hove van Holland3 ZeeVmd en Vriesland3 op den 3 July 1685, zeeker Gefchrift op naam van den Hertog van Mammouth teegens zyne Koninglyke Majefteit van Groot-Brit tannien.
6; By denzelven Hove den zo September i638, het Gefchrift La Couronne tifurpée.
7. By Placaat van de Staaten van Zeeland den 6 Maart 17!o, Licht fchynende in duyftere phatfn3 lafierende de Heilige Drieé'enheid en de Godheid van jefus Chriflus: onder den naam van Chriflianus Conflatis.
I. By den Hove van Holland enz. den 5 Oclober 1717, zeeker Libel teegen Godfried Henriet3 Predikant van de nugsburgfche Gemeente in 'sHage; met belofte van één hondert guldens voor den geen, die den Aufteur of Dmkker van het felve weet aan te wyfen.
By denzelven Hove den 16 December 1718, zeeker Pastpjü tot Titel hebbende IVysgeerige twiftredeneering over de %a.tuuw van God enz.,x uit het Latyn vertaalt: met belofte
van



I. Boek. G. Sevende Titel.
van drie hondert guldens voor den Ontdekker van den Aufteur, Drukker en Difleminateur van het zelve 10. Ook by denzelven Hove den *4 Odober 1720, Taaprch? koft opgedtfcht tn Geufe Schootelen, gedeukt te //S'/ contmeerende zeer vuile laüeringen tegens de Opz?ende« en Leeraars van de Roomfche Kerke. ^pzienaers
**> Sta?e* vau Holland den 28 Auguüas i?zz een
Gefchnrt getitelt den Amjlerdamfchen Argus. ' ' ™
H. Refolutie van hun Ed. Cr. Mog. uitvoering der
Tlacaten teegen Soctuiaanfche Boeken, Leviathan en ' anderen. Tien ij July 1674, ^
JS na voorgaende deliberatie goedgevonden en verft*™ a„ u^rrf°T Va° de° p™5dcnf eoRade^ van den Hove^l vulgee en vagn denptOC,U'eeKringe' en te^s het verkoopen en d !
d^te^z^:06 ™ * ^ -cht fe£ IIL Schoolen A. Latynsche.
H. Refblutie van de Staaten van Holland, waar
by de RecJoren en Mee fiers van w/- r
IS. Jv X
> ten



l68 Supplement
ten albereits waren, of nog gefield fouden mogen werden; hebben de Heeren van de Ridderfchap en Edelen, mitsgaders de routeerden van de refpeaive Steeden, in den naame en van ïïrtri fleren en Vroedfehappen in dezelve Steeden, verftMD en verklaard, gelyk haar Edele Groot Mog. verftaan en ve Éren by deefen dat de voornoemde Redoren, beneffens haare Collegien, en de verdere Meefiets der voorfz pubhque La?ynfche Schooien, fullen zyn en blyven vry en exempt van . le lallen van tweehonderdfle of andere Penningen, of tauxatte d.e a bereits op haare voorfz Traclemewen als nog fouden mogen werden'geit ld; daar van by aanichryvinge kennifle ijl werden geeven aan de Heeren Gecommitteerde Raaden in beide deQuarfieren" mitsgaders aan den Ontfanger van den tweehonderdtten Penning.
G Extraa uit het Regifter der Reftolutien van de
Hooi Mog. Heeren Staten Generaal der Vereeiugde Nederlanden, waar by het verzoek om fubfidie voor een Latynfche Schoolmeefter te Valkenburg , Lande van Overmaafe, word afgeweezen. Den 10 Matty 1683.
IS gehoord het rapport van de Heeren Verbolt, en^ *"d«e 1 hfar Hoog Mo*. Gedeputeerden tot de faaken van de Lanaen 1 van Ovamazer hebbende, in gevolge ende tot voldoeninge van derfelver Refolutie commifforiaal van den 2. January aai leeden gevifiteert ende geë*amineert de Requeüe van de MagUtraac ende G o meerde Gemeente der Stad Valkenburg, Lande van enae oeiciuiuicc ge heft heeft aan
Overmaze, houdende, dat het naar noog rviug. g (, , ,,■ de Supplianten permiffie te geeven van een ï 1t de
nen de voorfchreeve Stad van Valkenburg op te rechten, dat de S.a.en des Lands van Valkenburg f«°n,«^ fubfidie ende onderhoud van een Latynfche Schoolmeeltei aar Hk n de gemeene Omlage twee hondert vyfag g^te H
nds geld mogte worden gerepar.itieert, doch dat den, bchoo,roeeüe? Daniël de Blonde in het begin van den Frani hen OorTg vlugüg geworden was, ende alzoo het voorfz werk was ko-



L Boek. G. Sevende Titel. a59
men te cefleerenj verfoekende dat haar Hoog Mog. derfelver approbatie dien aangaande gelieven te renoveeren, ende 't felve aan den Staat des voorfz Lands van Valkenburg tot foodanigen einde doen bekend maaken dat de voorfz fubfidie van de twee honderd en vyftig guldens, by de generale Omlage van jaar tot jaar gerepartjtieert, ende ten behoeve van den voorfz Schoolmeefter uïtgekeert moge worden.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat in het verfoek by de voorfz Requefte gedaan niet kan worden getreeden, ende is dienvolgende het felve afgeweezen.
B. Duitsche.
Z. Placaet, van de Staten van Zeelandt, op V
Jïuck van de School-ordeninge 3 foo binnen de Steeden als ten platten Lande van de felve Frovintie. In date den ro Juny 1590.
DTe Staten 'sLandts ende Graeffclickheyrs van Zeelandt, Alfo in 't jaer 1583 (a) by ons is gemaeckt geweeft feeckere School-ordeninge,- op hope dat men metier tyt tot beter ordre op 't ftuck vander Schoole te houden foude mogen letten ende dat wy (edert by experientie hebben bevonden, om voor te' koomen de inkruypinge van de Schoolmeefters, of die in leere of in leven met vroom en zyn, dat boven al nodich is by openbare verklaringe eenen yegelyck te waerfchouwen ende verbieden, dat hem niemandt en fal hebben te vervorderen Schoole te houden of eenige Boecken den Kinderen ende jonge Jeu<»ht te leeren voor te dragen, of toe laten te leeren, dan met voorgaende authonlatie als dat behoort. SOO IS'T, dat wy gheordonneert ende gheftatueert hebben, ordonneren ende ftatueren by defen, dat memant, 'tzy Man ofte Vrouwe binnen Zeelandt, foo wel binnen de Steeden als ten platten Lande, fal mogen Schoole houden van Latyn, Griecx, Duytfch, Franchoys, ofte andere fpraecke te
(O Zie Kerk. PI. Boek. ï. Deel pag. 47a. leC~
K k 3



170 Supplement
leeren, dan midts alvorens binnen de Steden daar toe by de Magittraet refpeélive gheadtnitteert zynde, ende ten platten Lande by de Heeren ofte Ambachtsheeren, daer toe van oudts gerecht zynde, ende daer die niet gherecht en zyn, by onfe Gecommitteerde Raaden, met voorgaende examinatie ende approbatie van de refpeöive Claffis van de Minifters van de Gereformeerde Christelycke Religie defer Provincie, van de leere ende leeven van de gene die alfulcke Schooien fullen begeeren te honden. Dat oock by de felve Schoolmeefters geen Boecken lullen mogen geleert, voor gedraegen of toegelaten werden te leeren, dan die by de voorfz Claflis gheapprobeert zyn, alles op pene van fufpenfie of privatie van de gagien van de Schoolmeefters, die gagien hebben, ende voorts op arbitrale correftie; ende die geen gagien hebben, op arbitrale correöie» Authoriferende daerom midts defen die voorfz refpeclive Claflis, op de Schoolmeefters refpeclive van elcken Quartier die opficht te nemen, ende alle vierendeel jaers, o!te foo dickwils als 't hun oorbaer of noodich duncken fal, ommeganck ten dien fine te doen, dat alle Schoolmeefters in leere ende leven irreprochabel, ende voorts tot goet onderwys van de jonge Jeught in de ware Christelycke Gereformeerde Religie, ende in alle fcientie moghen bevonden werden ernftelyck ende forghvuldelyck hun Ampt gade te flaen, waer door de jonge Jeught mach opwaflchen in de vreefe des Heeren, ende in alle deuchden ende fcientien toenemen. Ende in ghevalie fy in 't gene voorfz is eenige faulten bevonden, fullen de felve binnen den Steden aen den Magiftraet, ende ten platten Lande aen de Heeren of Ambachtsheeren, of onfe Gecommitteerde Raeden aen dienen, omme by de felve daer inne gheremedieert te werden. Ende in ghevalie by de felve daer op niet verfien en werde, fullen ons mogen remonflreren het intereft ende befwaernifle van dien, om daer op ghedaen te werden als naer behooren. Verfoeckende ende niet te min ordonnerende eenen yegelycken die 't felve aengaet, hen hier naer by provifie te reguleren, want fulcks den Godtsdienft ende het welvaren van den Lande zyn vereyffchende.
Aldus ghedaen in 't Hoff van Zeelandt tot Middelburgh, ter ghewoonlycke Vergaderinge, ende onder 't Zegel ter faecken van
de



I. Boek. G. Sevende Titel.
2/1
de voornoemde Staten hier onder od ehedmi-kr a*„ - i
Tryeke, n Onder (lont, Ter^fdonnand van de vlo/ noemde Staten. Onderteeckent, Chr. Roek.
Ex"a& «* het Regifter der Refolutien van de Heeren Geeomm,tteerde Raaden van de Edele Groot jfog. Heeren Staaten van Bolland en w7fvriesland beveelende het examineeren van den ScS % ' Voorzanger ,e Loosduinen. Ven i, ^ufins
ISdfnhBofchhethI!fP?ri 2J de JHeeren na Cattenburch en van C^iÖ^hehL^»™^ «roederen in Raade en
lelft ergeiyk leev"i en DfïL „ TdUy"en' ter Make vm aes' voorkoming* dat geen Perfoon 1 T cn OTC™,°S™' w« '« - gedrag « |ng^ Sk^nde^^tnieXl, 'eeVea
nêde eerüe ^ °P™/di"?e van de Kinder!™
den I P„r? r n ,g ol,den vali de Religie en gwde zeev™£te%™ *«*!IoOKa> ^ f<8 «o» ihoolmeefer en
den Hage, „xlke ha r EHTE™,' d°°r C?°„ Prc,,ikant alhi" » met en neven! H™ p ï=i g d.Mr ,oe 1 e,kens fullen noemen,
den ^SS ^tótó» ^
SV^^^rf f >»ttfe*oo v^en mogen toe™„róuw?ter L \ 7" ,Sch°o1 zoude k™"«>
«ejiinge zal wlrden gêdaa„P d'e"' e" D,Ct eerd" de «*
kant e„ Ke'rkenraf/?, gCf?eeVen werdf" a»> d» Pr«H-
«arigtinge aad te Loosd«y>en> om ie dienen tot étaiSm



17i Supplement
G Refolutie en Ordre van haar Hoog Mog. noo¬
pende de aanftellinge van de Schoolmeejters en Voorlee* zers. 'Den 19 April 172-8.
IS gehoord het rapport van de Heer Eüenius en Secretaris Jen Hove, hebbende, in gevolge van haar Edel Mo£ Appointement van den 16 deezer, geéxamineert de Requetten van bibriël Biel Rommieu, jegenwoordig Reder te Eyndhoven, mitsgaders van ... . Hanewinkel, verzoekende gebeneficeert te worden met het Refloraat te Helmont, in plaatfe van N. Hanewinkel, beroepen Predikant te Bakel.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dac in het verzoek van de Supplianten niet kan getreeden worden, en word het zelve dienvolgens afgeflagen.
Dat voorts, alvoorens te procedeeren tot de aanftellinge van een Reétor, de Perfoon of Perfoonen, die zich daar toe zullen aangeeven, nu en voortaan zal of zullen geéxamineert worden ten over Haan van Heeren CommiftarilTen uit den Raad, door den Reclor van de Latynfche Schooien alhier in den Hage, of zoodanig ander bekwaam en ejvaaren Perfoon als haar Ede.e Mog. daar toe t'elkens zullen goedvinden te nomineeren, en dat na gegeeven preuves van bekwaamheid, op rapport van de Commuiariffen, ten welkers overftaan het examen zal gedaan zyn, de aanllellinpe zal gefchieden; dat door het neemen van deeze meerdere en nadere precautie in geenen deele gederogcert word aan het Schoolreglement van den ao July 1709, fan welkersi requifitien booven dien compleetelyk voor de aanftellinge voldaan zal moe
leEn wordên de voorgemelde Heeren Commiffariflen mus deezen verzocht, na een bekwaam, kundig en godviugtig I erfoon tot het vacante Redoraatfchap om te zien, en dezelve ten haareu overftaan, in gevolge va/deeze Refolutie, te doen examineereu, rapport daar van doende aan den Raad. .
En i voorts by deeze geleegentheid noch gerefolveer , dat met alleen aan de requifiten van het voorfchreeve Schoolreglement in 1les voor de aanftellinge van Schoolmeefters en Voorleezers; zal moeten voldaan worden, maar dat boven en behalven de precau-



ï. Boek. G. Sevende Titel.
tien by het voorgemelde, Schoolreglement vaftgefteld, noch tot meerder zeekerheid en geruftheid, in een zaak daar Land, Kerk en eeuwig welzyn van een groote meenigte Zielen zoo veel geleegen legt, als 'er geleegen legt aan de goede onderwyzino % opvoeding van de Kinderen in de eerfte beginfelen en groiiden van Religie en^goede zeeden, de Perfoon of Perfoonen, die zich tot Schoolmeefter en Voorleezer zal of zullen aangeeven, door een Predikant, or ander kerkelyk Perfoon alhier m den Haoe, welke Haar Ldele Mog. daar toe t'elkens zullen noemen, fen overftaan van Heeren CommiiTariiJen,zal of zullen werden geéxamineert, of dezelve Perfoon, of Perfoonen in de gronden van de waare Gereformeerde Chriftelyke Religie zoo verre is of zvn geverfeert, dat aan dezelve een School zoude konnen en mogen toevertrouwt worden, en of dezelve voorts de vereifchte bekwaamheden in leezen, fchryven, cyfferen en zingen hebben: en dat op het rapport van dezelve Heeren Commiftariflen, en niet eerder, de aanltelhng zal worden gedaan. Was geparapheert,
L. Ejfenius, vt.
Onder ftond, „O Accordeert met het Regifter.
Was geteekent, N. ten Hove-,
H. Extraét uit de Refolutie van de Staaten van
Holland, aangaande het onderteekenen door de School* mee [Iers van de gerequireerde beloften by de Kerke lyke Ordre tot "Dordrecht germmt 3 en alhier aanve. nomen en geapprobeert. Tien 18 December 16*19.
HEt vyfde Poinct (a) de Schooien en Meefters in dezelve aangaande; is verftaan daar in te gaan met diftinftie; als te
a*„ >WeetTl dft m? de Meeflers van de publicque Schooien daar toe zal houden, dat ze in agtervolg van de Kerkelyke Or-
Pl°§oefS!ene,in l£rde P<°in<ft Van Rerolutie is te vinden & Kerk!
11. tfoek li Deel, pag. <296. en 297. en de twee eerïte waren niet afgedaan.
L 1



4^ Supplement
are tot Dordrecht geraamd, en alhier aangenoomen en geapprobeert (£), de beloften da'ar by gerequireert, zal doen onderteekenen, ter pretentie en met ordre van de Magiftraaten van de Piaatfen die men verftaat het gezag over de Schooien te behooren: en noopende de kleine By-Schoolen, dat daar in zal mogen gebruikt worden discretie na geleegentheid, eh niet te min dezelve daar toe gehouden, dat ze niet en leeren onftigtelyke Boekskens, of zulke die ftrydig zyn jegens de Leere der Gereformeerde Kerken; en door de Gedeputeerden gaande ter Vergaderinge van de Hoog Mog. Heeren Staaten Generaal aldaar zal worderi ferieufe aangehouden , dat de Kerken Ordre voorfz generalyken moge worden aangenoomen , anderfints dat zulks particulierlyk in Holland en Weftvriesland zal worden gedaan, omme wat zeekers te hebben waar na hem te reguleeren. . Zie de Refolutie van Hun Ed. Gr. Mog. van 2 july 1619. Kerk. PI Boek III. Deel, pag. 6.
G, Refolutie van de Staaten Generaal, zuaar
by den Schout der Ambachtsheerlykheeden Etten 3 Leur en Sf rundel geauthorifeert word, tot de executie van het Schoolreglement in de Generaliteit. IDen 3 February 17x1.
ONtfangen een Miffive van den Raad van Braband, gefchreeven alhier in den Hage den 29 der voorleeden maand,houdende, in gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 15. daar te voren, der felver advis op de Requefte van Cornelis Cornkooper van den Houtert, Schout der Heerlykheeden Etten, Leur en Sprundel, verzoekende haar Hoog Mog. authorifatie tot maintien van het Schoolreglement van-den 3 Mey i6?y,(V)in de Steeden en ten platte Lande in de Heerlykheeden en Dorpen ftaande ónder de Generaliteit, geémaneert, en fpecialyk, om by onvermogen der Schoolmeefters en Schoolmeefteïeffen, die in de voorfchreeve Heerlykheeden bevonden zouden
wor-
&e Kerk. VI Boek I. Deel pag; 475.



I. Boek. G. Sevende Titel.
£t«LWQlkers Kinderen ia o-^^^n;Sd£
deefen" t? SS""" ZynuC' is gevonden en verftaan, mits dienvoIa^L. 5? ^erer 10 bet voo^hreeve verzoek, en we d S,ge de de .Suppliant geauthorifeert, om het voorfchreeve Schoolreglement in de voorfchreeve Steeden en ten Xin 1Z
Refolutie <fc van Holland, en
Kof/ltf^ï B°dens Vm de ^ralite/t, fjochjlelders, Trompetters, Franfche en Duyt£he Schoolmeefters joo in de Steden als dorpen Voorleefers van de Gereformeerde Kercken Vde Ko*. 7n' fZe7d/fY" Bir ceders in de GodtfhL fin, Siecke befoeckers, Knechts van Viaconen, &, Ze-eximem vanden twee honderd/ten penningh vanhae'r Traktementen. In date den 16 January ió8i.
net ^/uonier van den twee-honderdften penninah heft nhJ^
S^n°Z t J"ae™™° '» ^ Onlcienrén„ghin ™«tt Meden van de Provincie van Hollandt ende Weilvrieslandr „ ^ ghevonden heibende verfcheyde kleyne Ampel> ênde Bedh
L 1 z



aen die in de voorfchrevé Quohieren 'uytgetrocken ende getauxeert ftonden, die daer nae by fpeciale Refolutien fo van haer Edele Groot Mog., als van de Heeren der zeiver Gecommitteerde Raden ghe-eximeert, ende daar buyten gbetteld waren, ende dat in defelve Quohieren noch hoven de voorfz albereydts ghe©ximeerde ende gemorüficeerde Bedieninge ende Traaementen nr den t wee-honden ften penningh noch ghequotifeert Honden in het Zuyder-Quartier binnen de Steden van Dordrecht, Delf, Rotterdam en den Hage,. mitsgaders in 't Nooider Quartier de Steden, van Enckhuyfen, Edam, Monnickendam, Medenblik en Purmereynde, de Kamer-bewaerders ende de refpeftive Boden yan de voorfz Steden ende Elaetfen, die te famen quamen te beloopen ende uyt te maecken in het voorfz Middel van den twee-hon? dertttèn penningh voor yder reys een fomme van drie hondert en tachtigh- guldens, fonder dat nochtans in andere Steden varr Hollandt ende Weftvrieslandt de voorfchrevé Ampten en klyne. Bedieninghen, in defelve Quohieren getauxeert, ofte uytgetrocken waren; Dat oock- in de Quohieren, gheformeert over de Steden van Delf', Amfterdam, Gouda ende Rotterdam, gevonden wierden, uytghetogen ende ghetauxeert te weren KlockeUelders ende Trompetters, met der felver gheringe Traaementen, die wederomme in de Quohieren van de andere Plaetien met ghequotifeert waren; Dat oock in de voorfchrevé Quohieren over de Steden van Gonda, Hoorn ende Munnickendatn getauxeert lionden- de Stadts Franfche ende Doytfche Schoolmeefters, die mede op andere Plaetfen in de Quohieren niet uytgetrokken waren; Is goedtgevonden ende verftaan, dat alle Kamer-bewaerders ende-Stadts- of Dorpen Bodens, ende Bodens van de Collegien ters Admiraliteyt, midtsgaders Kiockeftelders, Trompetters, ais mede der Steden en Dorpen Franfche en Duytfche Meefters,gheiyck,oock alle Voorleefers van Godts Heyligh Woordt m de Ge* leformeerde Kercken, de Kofters van defelve^erck^n, Binnenvaders, ende Dinne-moeders in de refpedive Godtshuyfen, midts_aders« Sieckerbefoeckers,. Knechts van Diaeonien, ende aliuicko andere Berfonen van die natuyrei als- waar: over by haar Edele %oaii>Moa-M0g>-^ fclwr. decorn?



L Boïk, G. Sevenoe "Fitel.1 ^
mitteerden Raden albereits gedisponeert is, ofte uyt defeifde oorfaecke noch- gedisponeen foude mogen worden, van de voorlz Quotifatie van den voorfz twee.hondertften penningh, ten aenfien van de voorfz hare Traétementen, fullen zyn ende blyven ge exi* meert.
Onder flondr,
Accordeert mette voorfz Refolutien.
Geteeckenr^
Simon van> BeaumonPi
Ij ^-3 ' H, Achtste



ay§ Supplement
EL Achtste Titel,
HANDELENDE VAN DE
BESTRYDERS DER KERKEN.
I. in Leer A. Sociniaanen.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, houdende ordre om het Placaat van den 19 September 165-3, teegens den aanwafch der Sociniaanfche SetJe binnen deefe Landen, mitsgaders het divulgeeren van hare Boeken en Gefchriften 3 ftriclelyk te executeeren. Den 14 December 1654.
|Pliii3inP de Remonfirantie by de Gedeputeerden van de ZuydW^^Wf en Noord-Hollandfche Synoden aan haar Edele Groot ikfeÊl^Js Mog. gedaan; Is na voorgaande deliberatie goedgevon^^^^Ê den en verüaan, dat aan de refpeclive Officieren en ksSE-^J Magiftraaten, binnen de Steeden deezer Provincie by aanfchryvinge zal worden geordonneert, dat dezelve met alle doenelyke vigilantie zullen hebben te bezorgen, en de hand daaraan te houden, ten einde het Placaat by haar Edele Groot Mogende op den 19 September des voorleeden jaars (a) gedaan emaneeren, tot lluitinge van den aanwafch der Sociniaanfche Secle binnen deeze Landen, mitsgaders teegens het divulgeeren van Sociniaanfche Boeken en Gefchriften, üriktelyk en vigoureufelyk na zyne forme en innehouden worde geëxecuteert, en alle indragt jeegens het zelve zorgvuldiglyk geprevenieert en verhoed; dat meede de Praefident en Raaden van den Hove by Aanfchryvinge zullen werden verzogt en gelaft, een waakent ooge te houden op de comportementen van de voorfz Officieren in het voorfz reguard, en daar zyluiden eenig gebrek mogten bevinden, het zelve aanftonds te doen beeteren; en daar over te decerneeren zoodanig, als na
exigen-
{» Zie Kerk. PI. Boek Deel I. pag. 498.



I. Boek H. AerersTÊ Titel;
exigentie van zaaken bevonden zal worden te behooren; dat wyders de voorfz Magiftraaten by de voorgeroerde te fchryven Misfive, fulen worden verzogt en vermaand, omme in den haaren op de inkruipingen van die van de voorgeroerde Secle, die men bl rigt word haar jeegenwoordig . veele onder de Remonftranten en Mennoniften te verfchuylen, mauw reguard te neemen, en tot weennge van dezelve, booven de middelen in den voorfz Phc ate begreepen, zoodanigen vigoureufen ordre te ftellen, als dezelve na de conftitut.e van de refpeclive Steeden, zullen oordeeTen
fZfl f oif VfUgt en,.°Peratie te bonnen weezen; dan wat belangt het ftellen van politicque Vifitatores Lïbrorum in de voor
frnnfM Rem°nft?nt,iC ^ g^entiooeerr, hebben haar Edi S r L^f' geoQrdeelV dat de P^clycque van dien binnen deeze Landen van zeer dangereufén gevolge zoude weezen, en is KftraL^ verftaan en gerefolveert, dat de'voor z
iVjagiitraaten by de meergeroerde te fchryven Miftlve, onder anderen meede gantfch ernitig zullen worden verzogt en vermaand vXndi^ drUkk£n van/cWe ■« veiSden8Boeken^
«Sde 7^SSi?eWdf P3aCaate? te VOOr2ien' en voorn dien aangaande zoodanige nadere remedien te adhibeeren als dezelve
zullen bevinden van de meefte. efficatie te wee/en/ met b* oe! CT'h?" dG ?°rlZ °ffi<^re" ™ Magiftraaten by ref^pde zul kn hebben te doceeren, van de devoiren by dezelve in het gee-
zen gevolg? aan^evver'- en ™ ^ Pft? dat daar op zal lee-
B. PapJLSXEN»
H. Refolutie vandmn Edele Groot-Mos tevem de
verboden Treden. *Den ,8 JanZyg\5zf
Z iimgeeren £Tlllff" en ?' ^ M^> ™™ * 'e-
exe^rchie vin fl*Tr * tQgmS de verbdde« Predicatien en
ei.



1,8 o Supplement
ctpale Aanhangers, bekoomen mogen worden, eh alle vergaderingen met Krygshandel belet en gefcheurt te mogen worden.
H. - Extraét uit de Refolutien van de Ed. Gr. Mog.
Heeren Staaten van Hollandt en Weftvriesland, raakende de Compofttie met de Pausgezinden. GenoomM den 2.1 December 1637. Oud HoUandfch PlacaatBoek II. Deel pag. 293.
IN deliberatie zynde gebragt het agtiende poinft van de Befoigne, roerende de ftoutigheid van de Pausgefinden, en daar op zynde gedelibereert, is verftaan en gereH veert, dat de Placcaten teeghens de Pausgefinde voor defen geëmaneert,'fullen worden vernieuwt, dat van vveghen hare Edele Groot Mog. alle Officieren fcherpèlyk zal worden aangefeydt, ende gelaft, haar voortaan te onthouden van eenighe Coropofitie mette voorfchreven Pau.geftnde te maecken, direclelyk ofte indireclelyk, op pcene -van privatie van hare refpeclive Officien. Dat van gelycken alle Magillrateo fal worden gefchreven, ten eynde dezelve op 't ghee11e voorfchreven is goedt reguard willen nemen in hare refpeclive Steden; vorder, dat de voorfchreven Officiers by de Heeren Gecommitteerde Raaden folemnelyck fullen worden beé'edight, foodanighe Compofnie na defen meer te ondernemen ofte in 't werk te ftellen, onder geenderhande pretext hoedanigh 91 felve foude moghen wefen. Ende1 in cas dat na gedaen Eedt contrarie mochte worden bevonden gedaen te zyn, dat dezelve vorder geftraft fullen worden als Meynëedighe.
G. Extracl uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden s houdende , dat geen ge'ördent Priester ie Eer fel mag worden aangeftelt. Den 11 January 1710.
IS gehoord het rapport van de Heeren van Weideren, en andere haar Hoog Mogende Gedeputeerden tot de faaken van de Meyerye van 'sHertogenbofch, hebbende, in gevolge en tot yoldoeninge van derfelver Refolutie commifloriaal van den 20 der
voor-



I. Boek. H. Achtste Ti'tel3 ig,
XlStet'hffl^ fe^T"8 T **»*'« ^arlz, vede eeuwen herwa rds, de fuccefflve AhrS' houdende, van
daar ten huidigen daL noa hlf? UPphant jIs Jhie^heffer, al-
^^^^^
van Willem van HeïLkerk n,,lï rldeD Cop,e vaD een B'«f over aan haar Hooe Mo? 'J?««'erfchout van Kempeland, daar
handen van de Geinterefeegrtnreïen' ""o gf ',leld ge8"»d«> >'° voordeefe «p^^d^S'^f^ p^Ö^ <*> te7a„8d^^
ten minften ingeve n Ir Hon» m ab' van poffel' of,e derrigtinge va"8 dSunn]«ij °g' n°g geen ge»°egf«<ne onben, dat haar Hoo. E in (f. -regt m°gten beko<"ntn hebponeren voor ên défr ie slT geVr ge,,VM le Abt van Pollek ot« de even,„^'-nt' ° 'e de TOOTn»emden «r, over ae evemueele in ie koomen Requefte of
M m Me-



agi Supplement
Memorie van de Wereldfche of ongeordende Priefters, fouden
mogen werden gehoord.
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevonden ende verftaan, rademaal het employeeren van geordende Priefters is teegen de Placaaten van den Lande, derhalven tot Eerfel geen geördent Priefter toegelaaten kan werden.
Dat de Quartierfchout van Kempeland fal werden aangefchreeven, den geordende Priefter te Eerfel zynde, te removeeren, en n et toe te laaten, dat de dienft aldaar door een geordend Priester weerde waargenomen, maar de Placaaten van den Lande daar omtrent te executeeren, fonder van des te doen in gebreeke te blyven.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, waar by
de geordende Priefters uyt het Quartier van Kempelandt werden geremoveert. T)en n Mey 1720.
5S ter Vergaderinge geleefen de Requefte van de ongeordende Priefters der Stadt en Meyerye van 'sHertogenbofch, houdende, dat hoe feer haar 'Hoogh Mog. by Refolutie van den $ Au:;ufti 1719, aan den Quartierfchout van Kempelandt hadden gelaftT omme tot Eerfel, geleegen in het voorfchreeve Quartier, alle feytelyckheeden, die aldaar door een Monnick van Poftel, en tien of twaalf van deffelfs Adhaerenten, dagelycks gepleegt wierden, te doen ceffeeren, ende hoe feer oock haar Hoogh Mog. by Refolutie van den 11 January laatftleeden, gemelden Quartierfchout gelaft hadden, den gemelden geördenden Monnick van Poilel' te removeeren, ende de Piacaaten van den Lande daaromtrent te executeeren, fonder van des te doen te blyven in gebreecke, echter den gemelden Poftelfchen Monnick aldaar fich tot dato deefes was ophoudende, dagelycks met eenige van fyne Adhserenten in de Herberge gaande, defelve animerende om den ongeördenden of Weeieldtlycken Priefter aldaar, die een gebooren Onderdaan van haar Hoogh Mog, is, op.allerley wyfe qualyck te traaeeren, gelyck oock alle die geene, die by hem in tyne Vergaderplaats quamen, waar uyt gevolgelyck ongelucken en
doodt-



I. Boek. H. Achtste Titel. z83
doodtflagen te duchten waren, vanteerende den gemelden Mon. mek pubhcquelyck, dat verfcheyde Abdeyen der Premonftrevtfe Ordre, voor hem waaren, ende dat die hem tegens de vervoMng van de Supplianten wel fouden weeten te protegeeren, trachtend? alfoo haar Hoog Mog. voorfchreeve Refolutie ende andere Ordres illufoir te maaken; verfoeckende derhalven andermaal, dat haar Hoogh Mog. den voorfchreven Quartierfchout van Kemp*landc geheven te ordonneeren , omme tot Eerfel voornoemt, onder de Dingbanck van dien, geen geordende Priefters te dulden, het ly dienft doende of woonende.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat den Quartierfchout van Kempelandt fal werden aangefchreeven, > dat haar Hoog Mog. gantfch niet voldaan zyn van fyne conduites, in het niet naar behooren executeeren van haar Hoog Mog Refolutien van den ? Augufti en ir January laatftleeden, en dat gemelden Quartierfchout fal werden gelaft, foo als hy wel expresfelyck gelaft werdt mus defen, de voorfchreeven haar Hoog Mog. Refolutien alsnoch ter executie te leggen, en gevolgelyck den gameiden Monnick van Poftel uyt Eerfel te removeeren, en aldaar, en onder de Dinghbjncke van dien, geen geordende Priefters toe te laaten, noch om dienft te doen, noch om aldaar te woonen ofte te koomen ende oock foo veel doenlyek te beforgen, dat door der felver Fauteurs geen ongereegeltheeden werden gepleegr, of anders tegens de felve, volgens de Placaaten van den Lande te procedeeren, of in crimineele faacken kennifle te geeven aan den Hoogfchout, om teegens de fchuldige naar bevindt van faaken geprocedeert te werden, en dat hy Quartierfchout deefe haar Hoog Mog. Refolutie fal hebben te achtervolgen, fonder van des te doen in gebreecke te blyven, op pcene van haar Hoog Mog.
M m %
Re-



2.84 Supplement
G. Refolutie van de Staaten Generaal, teegens de
Taapfche ftoutigheeden onder het Diftritt van de Generaliteit, mitsgaders in faveur van de Gereformeerde Gemeente te Tjfum, Den 11 Maart 1687.
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van de Gecommitteerden van het Synodus van Gelderland, laatft gehouden tot Harderwyk in 't jaar 1686, houdende, dat haar voorgekoomen waaren verfcheyde klagten over de Paapfche ftoutigheeden onder de Generaliteyt accrefleerende, verzoekende dat haar Hoog Mog. daar teegens geliefden te voorzien; dat het voorfz Synodus ook veiftaan hadde den bedroefden toeftand van de Kerk tot Yflum, tot nog tce met haar Hoog Mog. Patrocinium begunftigt, verzoekende dat de voorfz Kerk onder haar Hoog Mog. Patrocinium bewaart mogte blyven.
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan alle de Officieren, onder 't Diittift van de Generaliteyt zal worden aangefchreeven en geordonneert, zoo als dezelve gelaft en geordonneert worden mits deezen, dat dezelve ingevolge van haar Hoog Mog. Refolutie van 19 Juny 168?* haar in haare refpeclive Dittriclen exacïelyk zullen hebben te informeeren over de ftoutigheeden die by de Papillen zouden moogen zyn ofte worden gepleegt, en dat zy teegens de Autheurs van dezelve zonder eenige de minfte oogluykinge of conniventie zullen hebben te procedeeren, volgens de Placaaten dienaangaande geëmaneert, zonder van des te doen eenigfints in gebreeke te blyven, en haar Hoog Mog. te rescribeeren wat by haar hier inne zal weezen gedaan, zullende by verdere nalatigheid of ontftentenifle van dien het Officie Fiscaal worden geauthorifeert, om teegens de Officieren, die in gebreeke zouden mogen blyven van deeze haar Hoog Mog. goede meeninge en intentie na te koomen, te procedeeren tot lufpenfie, deportement ofte anderfints, zoo als na exigentie van^zaaken bevonden zal worden te behooren; en voor zoo veel de Kerke van Yflum concerneert, is goedgevonden en verftaan, dat aan den Refident Bilderbeek toegezonden zal worden Copie van haar Hoog Mog. Refolutie van den 15 Oflober 1683, tn Extract uyt het Verbaal van den Heer van Haerfolte, het voorfz >
fub»



Boek. H. Achtste Titel. 4gy
fubjeft concerneerende, ende den zei ven daar neevens aangefchree; ven, dat hy by Zyne C. F. D. van Keulen, en daar hetTan vrut kan zyn, alle goede officien zal aanwenden ten eynde de voorfz Gemeente tot Yflum, in de vrye exercitie van hare Rdfciê° on gemolefteert gelaaten mag worden. ^cjigie on-
G' Rf!lUf de Stmten Oeneraal, teegens
Joureden der Roomfchanden. Den is Jujlfy
IVjvoï^ W. v. Erpecum,
voldoenioge va"ha« Hoo^ gevolge en tot
laatftleeden, Wlft beri" 2 t^Requefte"VnV^ *4 Maart profeffie doende van. de Roomfche Sf tot Lomtf n°°Dd?n van Kempe and, Mêverve van 'eH«r 1 ï Lommei, Quartier haar door haar HoorMo/conJ^ houdende, dat
haaren Godsdienft t! oelene^^ °* noemt. Doch dat 7v -?nr,ni;««V 'CCKer «ms tot Lommei voorgehad van het tornl^^ ^™ verheeteren, zonder vo™raaandê oer^ffi V°ür!efden >ar ^ doen dat het Officie Fiscaa van Braband i^rhadd"^ H°°g de voorfchreeve permiffie van hJ?r H« ka d°en ma&en n* voorfchreeve veXS ^og fot het ««oïn der
vervolgens het voor oemde Stu's ^STe? ^ ?? hebbende> cie Fiscaal was Peflooten ■„.,„,,JJ uecgens het voorfchreeve Offizoekende dat Lfr HoSC?^-" ^ toe geeven, vergen, en weederom a?n ha*r fc". die m!süag griefden te verhuren. Godsdienft by conn^ %e
dat, &c. 4gedellbereert 2yn^e, is goedgevonden en verftaan, En nadcmaal uit fW vnnrCrhron„a ts - ,



ag£ Supplement
men te engageeren, tot het doen van onbehoorlyke beloften, omtrent de executie van de Ordres en Placaaten van haar Hoog Mog. tegen de ftoutigheeden van de Pausgezinden.
Is goedgevonden en verftaan, dat alle zoodanige beloften en engagementen niet anders aangezien kunnende weiden als temerair en fchandaleus, aan alle de Officieren van zoodanige Heerlykheeden, waar van de Heeren Roomfchgezind zyn, geleegen in Braband, Reflbrt van den Staat, zal werden geinterdiceert, zoo als geinterdiceert word mits deezen, zoo veel zy diergelyke beloften, het zy mondeling, het zy fchriftelyk zoude moogen hebben gedaan, zich ooit na den inhoud van dien te gedraagen, werdende de gemelde Officieren in teegendeel hier meede geordonneert, om teegen de ftoutigheeden der Pausgezinden te vigileeren en te procedeeren volgens de Placaaten en Wetten van den Lande, op poene van haar Hoog Mog. indignatie, en dat teegens de Officieren die bevonden zoude moogen werden hier aan voortaan te contravenieeren, door het Officie Fiscaal van Braband zal werden geprocedeert, zoo als bevonden zal werden te behooren.
En zal Extraft van deeze haar Hoog Mog. Refolutie aan gemelde Officieren werden toegezonden, om haar daar na te reguleeren.
R. y. S. Extradt uit .de Refolutien van de Edele Mog.
Heeren Raaden van Staate der Vereenigde Nederlanden, teegen de Taapfche fuperfitien in de Meyerye vm >s Bofch. Tien 30 Juh 1717-
OP 't leezen van 't Verbaal van de Heeren van Geldermalfem ende Kempenaar, haar Ed. Mogende Gecommitteerden tot de verpagtinge van de Thienden. Is na deliberatie goedgevonden en verftaan, te gelalten, geiyK gelaft worden by deezen de refpeclive Quartierfchouten in de Meyerye van 'sBofch, dat zy tot weeringe van de klagten over de Paapfche fuperttitien dewelke in eenige Dorpen gepleegt worden met Beedevaarden en diergelyke uitterlyke Ceremoniën, aan te zeggen aan de Paftoors of Paapen, onder welkers Dorpen het



I. Boek. H. Achtste Titei* %%7
zelve zoude mogen gefchieden, dat zy daar in zullen hebben te ™rkz^n» °P Poene dat W de fado zullen moeten van daar ver-
H. Refolutie van de Staaten van Holland, raa>
tonde Roomfche Trkfters by bedleegerige Kranken. dJen zó February 17 $z.
GEdelibereert zynde over het nader Rapport, den 18 December laatftleeden, ter Vergadering uitgebragt op het fubjea van het weeder admitteeren van een PauiTelyke Vicaris on den voet van voorige Placaaten, waar ontrent nog eenige bedenkingen gemoveert hebbende, verfogt nader rapport te doen van de raifonnementen daar op in de Vergadering gevallenzen einde om met onderlinge harmonie een afkSmft van die deliberatie"te konnen maaken tot voorkooming van gevreesde inconvenienten Fd Pr ™ortsf0Jdgevonden/n verftaan, dat ondertuftchen haar Ed. Gr. Mog. Refolutie van den 10 Mey 1704, („) vvaar byge" ordo^eert «, dat geen Roomfche Priefters fullen moogen prediken, of eenige dienft doen, van wat natuur die foude moogen weefen, buiten haar Diftria, of Parochie, in het Diftria,of Pa rechte, van een ander Priefter, ten zy by Siekte, noodige abfentie, of vacatuure, en dan nog niet als met kennis van Burgemeefteren en Regeerders in de Steeden,en van de Bailliuwen ten platten Lande, in haar volle kragt blyvende ten opzigte van de Kerkdtenrten by conniventie fal worden toegelaaten, foo ats gedaan word by deefen aan de geadmitteerde Priefters de Lmmenten van de Roomfche Kerk in het ftille te moogen adminit treeren buiten haar Diftria, of Parochie, aan bedlegerige Kvit ken en aan anderen van haar Gefmte, welke fulx van haar fullen verfoeken: en van deefe Refolutie by'aanfchryvens kenn fal£ geeven worden aan de Burgemeefteren en Regeerd«s van de Steeden, en aan de Bailliuwen ten platten Lande, om te ftrekken tot haar nangting, en de Roomfche Priefters te nfmmeeren van de intentie van haar Edele Groot Mog.: gelyk mede dm vanYen. ^r^Een worden ™ $* Procureur "Generaal,, om fifn.
O) Zie. Kerk. PI. Boek. L Deel pag. <y49..



2.88
Supplement
G. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenïg* de Nederlanden, betreffende twee Weeskinderen uit Leyden vervoert naar Luyck. Den 4 Mey 1708.
ONtfangen een Miffive van den Cancelier ende Luiden van den Keizerlyken Raad te Luyk, gefchreeven te Luyk den 1 deezer, houdende antwoord op haar Hoog Mogende Miflive van den 30 Maart laatftleeden, raakende Elizabeth ende Maria Pentecoite Delrée, uit het Weeshuis der Stad Leyden vervoert, tragtende het wederom zenden van dezelve te excufee-en, daar op, dat zy te Luyk van Luykfche Ouders gebooren zouden 2yn, en geen geneegendheid zouden hebben om wederom te keeren, om de avantagie die zy van eenige van haare Vrienden daar blyvende, te wagten zouden hebben; houdende verders klagten over het arrefteeren van een Moeye van de gemelde Weeskinderen op het Territoir van Luyk, door den Generaal Major Soutelande, commandeerende binnen Maaftricht.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan gemelde Keizerlyken Raad te Luyk zal worden gerefcribeert, dat haar Hoog Mogende van haare aequiteit ende vrundfchap een ander en meerder voldoende antwoord hadden verwagt, ende dat met het gegeevene geenfints genoegen kunnen neemen • want offchoon de voorfz Elizabeth ende Maria Pentecofte Delrée, een van beide, ofte ook wel alle beide tot Luyk gebooren mogten zyn, dat niet te min notoir ende onweederfpreekelyk is, dat de Vader ende Moeder van de voorfchreeve Elizabeth ende Maria Pentecofte Delrée, eenige jaaren voor haar dood, met haare Familie te Leyden zyn komen woonen, dar de Vader aldaar het Burgerregt verkreegen hebbende voor zyn Perfoon en Familie, is geworden een Onderdaan van den Staat, ende als zodanig de protectie van den Staat, ende alle de voordeelen van het Burgerregt heeft genooten, dat de gemelde Vader en Moeder van de gemelde Elizabeth ende Maria Pentecofte Delrée, geftor ven zynde binnen Leyden, haare nagelaatene onmondige Kinderen als Onderdanen van den Staat, ende Borgereflen van Leyden, in het Weeshuis derzelve Stad zyn ingenomen, opgevoed, ende van Koft en Kleederen verzorgt. Dat



I. Boek. H. Achtste Titel;
Dat iemand van haar Vrunden ietwes daar tegen hebbende, haar aan Magiftraat ofte Overigheid hadde moeten addreiTeeren; maar dat het tegen alle regten, reeden, en biftykheid aanloopt, zodanige Kinderen clandeftinelyk ende fteelsgewyze uit het Land weg te voeren; dat haar Hoog Mogende daar aan geen fint s kunnen acquiesceeren, ende dat de ongeneegendheid die voorfchreeve Kinderen zouden betuigen om wcederom naar Leyden te keeren, geen voldoende reeden is, om een quade Actie te juftifkeeren; dat haar Hoog Mogende voor weinig jaaren een minderjarige Dogter, die van Luyk te Breda haar van onder het gezag van haare Oudets was komen retireeren, op de inftantien van de Regeering van Luyk, weederom derwaards hebben doen brengen, hoewel dezelve uit haar eigen beweeging te Breda was ge* koomen, ende een grooten weerfin toonde om wederom te gaan, dat geen minder reedenen zyn, waarom de voorfchreeve Weeskindéren wederom gezo-nden behooren te worden; dat niet te praefumeeren is, dat de Bloedverwanten van de voorfchreeve Kinderen haar zullen willen onterven, om het goed dat zy hier te Lande genooten hebben door haare opvöedinge, als de voorfchreeve Kinderen van haare Vrunden zyn geabandonneert geweeft, ende wanneer die zoo quaadaardig zouden willen weezen, dat het zelve niet geleeden behoord te werden; dat haar Hoog Mogende nogmaals verzoeken, dat de voorgemelde Keizerlyke Raad de Ordre des nodig wil ftellen, dat de voorgemelde Wees* kinderen wederom naar Leyden mogen werden gebragt, en dat haar Hoog Mogende zulks van haare wysheid en aequiteit zullen verwagten.
Dat zoo veel aangaat de Moeye van de voornoemde Kinderen binnen de Werken van Maaftricht woonende, ende door den Commandant in Arreft genomen, dat zu'x op ordre van haar Hoog Mogende is gefchied, om dat zv in de ontvoeringe van de voorfcheeve Kinderen de hand gehad heeft, ende daar toe Geld heeft gegeeven; dat haar Hoog Mogende genoodzaakt zullen zyn van gelyken te Procedeeren tegen alle de geene die zy zullen bevinden aan deeze ontvoeringe meedepügtig te zyn, waar die ook agterhaalt zullen kunnen worden,en dat in gevalle de voorfz Kinderen onverhopentlyk niet gereftitueert werden, tegen dezelve op
Na hst



Z90
Supplement
het rigoureufle zullen doen Procedeeren, tot zodanige ftraffe als het feit meriteerc, en ook verdere middelen zullen moeten gebruiken die zy de bequaamfte zullen oordeelen om de Kinderen wederom te doen brengen, want dat haar Hoog Mogende niet konnen aanzien nogte ook gezind zyn te lyden, dat minderjarige Kinaeren, af waaren het Vreemde, veel min haare Ingezeetenen ende Onderdanen van onder het Gebied van den Staat, alwaar van' de publicque protectie jouïfleeren, buiten haare kennifle en in haar weerwil zouden worden weggehaalt; ende hopen dat de* gemelde Keizerlyke Kaad de gevolgen daar van confidereerende de zaake niet verder zal laaten komen , maar zorge draagen voor de reüitutie, daar van haar Hoog Mogende niet kunnen de-
fifteeren. , , ,. _, , _ . . .
Ende zal Extrad van deeze haar Hoog Mogende Refolutie nevens Copie van de voorgemelde Miflive gezonden werden aan meergemelde Vice-Hoogichout de Quade, om te Ürekken tot zyne narigtinge.
G, Extrad uit het Regifter der Refolutien van de
Hoo" Mogende Heeren Staten Generaal der Vereemgde Nederlanden, betreffende twee Weeskinderen uit Leyden vervoert naar Luyk. Den zi Juny 1708.
ONtvangen een Miflive van den Cancelier en de Keizerlyken Raad van Luyk, gefchreeven te Luyk den i9 deezer, houdende antwoord op haar Hoog Mogende laatfte Miflive weegens de twee Weeskinderen uit het Weeshuis der Stad Leyden gefeduceert ende na Luyk gebragt, ende onder anderen, dat de voorfchreeve twee Weeskinderen geretireert waren, zonder dat konden ontdekken waar nu waren; als meede dat de Ouders van de voorfchreeve Kinderen geen Borgers van Leyden zouden zyn eeweeit, ende gevolgelyk dezelve geen Onderdanen van haar Hoog Meende; als meed! dat de Dogter door haar Hoog Mogende wederom gezonden, in een geheel ander geval was, ende daarom daar uit geen cookoucntie gehaalt konde werden; verzoekende



ï. Boek. H. Achtste Titel, ï$i
dat haar Hoog Mogende deeze zaake gelieven te renvoyeeren aan de Lommiflanflen Decifeurs te Maaftricht, endeondertuflclvn te omflaan de Vrouwe op het Territoir van St. Pieter binnen de M\ʙvl?m<M gearrefteert, breeder in de voorfchreeve
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan gemelde Keizerlyken Raad zal werden gerefcribeert, dat haar Hoog Mogende geen genoegen kunnen neemen met het geene geallegueerd werd dat de voorfchrevé Kinderen haar zouden hebben geretiteert; want behalven dat haar Hoog Mogende vermeinen wel geinformeert ïe zyn, dat de Kinderen nogtetuyk zyn geweeft, wanneer de Brieven van haar Hoog Mogende immers de eerfte aan de Keizerlyke Raad zyn ovtrgeleeverd, dat het genoeg is, dat dezelve te Luyk zyn geweeft? ende dat de Kinderen te jong zynde om haar uit eigen beweaeing te retireeren, haare Vrienden of die geene die dezelve in bew^aringe heb. ben gehad, geobhgeert moeten werden, om dezelve weederom te doen koomen, ofte geftraft als die geene die de Kinderen heboen genooten.
Dat voorts haar Hoog Mogende niet van meininge zyn om haar verder op de particulariteiten van de geboorte der Kinderen, ende het Burgerrecht van de Ouders in te laaten, als het welk weinig ter zaake doet, maar dat het een conftante ende onweederipreekelyke waarheid zynde, dat de Ouders van de voor! ichreeve Kinderen ten tyde van hasr overlyden te Leyden hebben gewoond; dat de voorfchreeve Kinderen uit chariteit in het
iïffi&tf** Ingfn°nmen ende °Pgev°^, ende dat dezelve buien kennifle van de Regenten van het Weeshuis, van de Magiftraat der Stad Leyden, ende van den Souverain van het Land kdi^alïyn gefeduceert ende weggevoert, het zelve een Aclie «nvLf gf" /Chyun Van recht ende bi!1Vfcheid verfchoont kan worden, ende dat het aan geen Souverain te lyden ftaat, dat Menichen, veel mm Weeskinderen, fchoon Vreemdelingen, zonder zyn weeten, en in zyn weerwil uit zyn Land zouden werden vervoert, ende dat dit een zaak is van al te groote gevolgd, als dat haar Hoog Mogende van het reclameeren van deeze
Nn x \Vees.



Supplement
Weeskinderen kunnen defifteeren, ende in gevalle of de Vrienden of de Regeeringe van Luyk de voorfchreeve Kinderen hadden willen hebben, om voor haar onderhoud ende opvoedinge zorge te draagen, dezelve haar op een behoorlyke wyze hadden kunnen eiftchen, ende dat daar in meerder faciliteit zouden hebben gevonden als zig mogelyk verbeelden;
Dat haar Hoog Mogende het exempel van de minderjarige Uogter by haar gereftitueerd, niet hebben gelegeerd, om dat het geval geheel het zelve was; maar om te toonen hoe veel egard haar Hoog Mogende voor het verzoek van de Regeeringe van. Luyk hebben gehad, wanneer zy het zelve op reeden en de Juflirie gefundeert hebben gevonden, ende dat nu gelyk egarn van die Regeeringe verwagten, ende nogmaals verzoeken dat de voorfz Kinderen wederom mogen worden overgegeeven, ende dat zulks voorgegaan zynde, haar Hoog Mogende alsdan door de Heeren Commïffariflen Decifeurs ofie anderfints geneegen zullen weezen, om alles in reedelykheid in te knikken, maar dat zoo lange de voorfchreeve Kinderen niet weederom geleevert zyn, haar Hoog Mogende haar tot geen handelmge daar over kunnen inlaaten, maar geti°0Q*aakt zullen weezen de reparatie van het ongelyk dat haar gefchied is door alle middelen ende weegen te vervolgen, ook de Vrouwe op het Territoir van St. Pieter gearrefteert, niet eerder kan.ontflagen worden, nadien of wel het voorfz Territoir is onder de Luykiche Jurisdiaie, en haar Hoog Mogende zulks niet contefteeren, dat niet te min vermeinen a zoo veel regt te hebben, om Perfoonen aldaar te arrefteeren, als gemelde Regeeringe om te protegeeren die geene, die minderjage Kinderen uit een Stad midden in het Gebied van den Staat geleegen, weghaalen.
Ex-



I. Boek. H. Achtste Titel. ^93
G. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten G ener aai der Veree* nigde Nederlanden , raakende twee Kinderen van een Gereformeerde Vaderen Roomfche Moedera te Oirle. Den 14 July 1734.
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van die van de Clasfis van Peel-en Kempeland, Meyerye van 'sBofch; houdende, dat haar by de onlangs gehoudene Clafticale Vergaderinge te Eyndhoven, op den 11 en iz Mey deezes jaars was voorgekomen, dat tot Oirle, in het Quartier van Kempeland geleegen, van Arnold Hermanni, in zyn leeven Gereformeert Lidmaat aldaar, waren nagelaaten twee Kinderen, buiten Echt op voornoemde Plaats verwekt, by zeekere Antonetia Heeren, zynde van de Roomfche Religie, in welke Religie dezelve twee Kinderen onder haar opzigt tot nog toe verbleeven, wierde opgevoed, het welk niet alleen zeer nadéelig was aan de Reformatie deezer Landen, maar ook ftrydig tegen zeeker Placaat van het jaar 1612, en het Reglement op de Adminiftratie van de Arme Penningen, door daar toe gefielde Perfoonen, het welk vcrftaat, dat de Kinderen van Gereformeerde Ouders, of van welke eene is Gereformeerd geweeft, in de Gereformeerde Religie zouden werden opgevoed; verzoekende dat haar Hoog Mog. gelieven te ordonneeren ende te gelaften, aan de Stadhouder des Quartiers voorfz, ten einde hy bezorge dat voornoemde Kinderen uit het Pausdom verloft, op koften van de Dorps-Armen, daar toe ook de Diaconie-Armen, meede het haare zal contribueeren, by Gereformeerde Luiden befteld, ende. in den Waren Godsdienft opgevoed werden, gelyk gefchied was uit kragte van haar Hoog Mogende fpeciaale Refoluiie in den jaare 1729, nopens zeekere Vondeling tot Maerhefe gedecerneert, of wel zoodanige orders in deeze te beraamen, als haar Hoog Mogende zullen vinden te behooren.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat Copie van de vooifz Requefte gezonden zal worden aan den Quartierfchout van Kempeland , ende denzelven aangefchreeven, hem daar op te informeeren, ende daar in te procedeeren zoo
Nn 3 -als



Supplement
als volgens de Placaaten van den Lande zal vinden te behooren.
II, Refolutie van de Staaten van Holland, aan*
gaande Sabbatfchendmge der Tausgefmden. Den 10 Maart 1653.
IS ter Vergadering geleefen de fchriftelyke Remonftratie, by de Gedeputeerden van dè Zuid* en Koordhollandfche Synoden, uk den naame en door fpeciaale lalt van dezelve aan haar Edele Groot Mogende gedaan, houdende klagten over den aan. was en ftoutigheid van het Pausdom, mitsgaders de gemeene zonden binnen deeze Landen in zwang gaande, en wel zonderling de ontheiliginge van den Sabbath, mef verzoek van behoorlyke remedie daar jegens by haar Edele Groot Mogende geadhibeert te mogen worden.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat in ferieufe termen gefchreeven zal worden aan alle Magiftraaten van de Steeden, en Heeren, hooge Jurisdictie hebbende, mitsgaders Officieren van Juftitie binnen deeze Provincie, mét ferieus verzoek en begeerte, mitsgaders laft en ordre, omme de Placaaten jegens de Pausgefinden binnen de vcoïz Landen voor deezen geëmaneerr, ilridelyk en vigoureufelyk na haar forme en innehouden te executeeren en doen executeeren, ook effeflivtdyk te weeren en te beletten de prophane exercjtien en debauchen, mitsgaders de Neeringen, Handwerken en ongeoorloofden Arbeid, op den Sabbath des Heeren, zelfs tjnder de Predikauen Van Godes heilige Woord, ook geduurende de Predikatie van den Beededag by der hand genoomen, gedaan en aangefteld werdende; zullende daar op een Miflive in fignificanta en kraguge termen ingeheid, mitsgaders alvooren af te gaan, alhier ter Vergaderinge voorgeieefen en gereiumeert worden.
Re-



I. Boek. H. Achtste Titel.
H. Refolutie van hun Ed. Gr. Mog., betreffende
Gereformeerde Kinderen onder Tausgefinde Voosden Den 3 Mey 1641.
BY refumtie zynde gedelibereert op de Remonftrantie, voor deelen ter Vergaderinge geprefenteert, by de Gedeputeerden van de Zuid- en Noordhoilandfche Synoden, ren einde by haar Edele Groot Mog. ordre mogten werden gelteld teegen de ftoutheid van de Pausgefinden:
Is eindelyk verftaan en gerefolveert, dat het Concept-Placaat van den jaare 1629 fal werden aangenoomen, en werd aangenoomen by deefen, om in kragte van den Plaeaate eerftdaags in deefe Provincie te werden gepubliceert; en alfoo by dagelykfche expenentie werd bevonden, dat de Weeskinderen van Ouders zynde geweeft van de Gereformeerde Religie, en koomende te vallen in handen van Paapfche Voogden of Mombers, door opvoedinge tot het Pausdom werden gebragt; en alfoo aan Godes 'Kerke en den Staat onnut werden gemaakt: Is goedgevonden en gerelolveert, dat het voorfz Placaat van den jaare i6z9 fal werden vermeerdert met de voorfieninge, jegens foodanige inconvenienten te doen: En dientvolger.de, dat daar by exoreilelyk fal werden geftatueert, dat alle Kinderen beneeden haare mondige jaaien weelende, het zy Mans- of Vrouwspersonen, welker Ouders of een van defelve van de Gereformeerde Religie zyn geweeft, iallen ftafn tot opvoedtnge en beforginge der Magiftraten of Weesnieekeren der Steeden of Piaatfen daar de voorfz Ouders hebben gewotnt, ten tyde van haare aflyvigheid.
Is meede goedgevonden, dat de ampliatie in den voorfchreeve Ilacaate te doen, roerende het ftellen van ordre tegen de Klopluiters, mitsgaders tegen de conniventie van de Officiers, hier ter Vergaderinge lal werdn gerefumeert, om te letten of en hoeverre de voorfz ampliatie in den voorfz Concepten Plaeaate fal werden gemlereert.
En dat op alles gerefolveert zynde, het voorfz werk ter Generaliteit lal werden ingebragr, ten einde by de andere Provinciën meede mogte werden aangenoomen, en aifoo voor een generaal Hacaat over alle de geünieerde Meerlanden te mogen werden gepubiiceen. & ^a



a96" Supplement
G. Extraét uit het Regifter der Refolutien van dé
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden 3 te waaken teegen een Vicaris in de Meyerye van 'sBofch. Den 27 April 1716.
IS na voorgaande deliberatie goedgevonden en verftaan, dat den Hoogfchout der Stad en Meyerye van 'sHertogenbofch, fal worden aangefchreeven, dat haar Hoog Mogende geinformeert worden, dat de Vicaris van wegens de Roomfche Stoel aangefteld over de Stad en Meyerye van 'sHertogenbofch, met name Pieter Govaerts dodelyk fiek foude weefen.
Ende nademaal het voor den dienft van den Lande niet onverfchillig kan zyn, wat Perfoon aldaar tot Vicaris word aangefteït, en dat verfeekert behoort te fyn, dat dezelve wel geaffeclioneert moge weefen voor deefe Landen; dat hy Hoogfchout derhalven daar op het ooge fal houden, en aan die geene die de directie hebben over de Roomfchgezinden in de Stad en Meyerye van 'sHertogenbofch, fal doen bekend maaken, dat ingevalle gemelde Govaerts mogie komen te fterven, dat fy geen andere Vicaris fullen aanneemen of in eeniger wyfe erkennen., als met kennifte van haar Hoog Mog., en dat fy ten dien einde aan hem Hoogfchout aanüonts kenniiTe fullen moeten geeven , by aldien iemand daar toe fig foude mogen praefenteeren ofte aangefteït worden, daar van hy Hoogfchout als dan aan haar Hoog Mogende fal be-
rigten. _
g7~ Extract: uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenigde Re der landen, raakende ABens van zending van Taftoors in de Meyerye van 'sBo/cL Den 22 Ocloher 1728.
ONtfangen een Miflive van ]. C. Cramer, Stadhouder van den Hoogfchout van 'sHertogenbofch, gefchreeven aldaar den 20 deezer, houdende, dat de Roomfche Paftoor tot Oirie, Ouartiere van Kempeland, aldaar fynde overleeden, fig aan hem Sas komen or«fcnteeren feekeren Arnoldus van Heumen, komende uit de Abdye van Po del; verfoekende onder conniventie van
naar



I. Boek H. Achtste Titel;
haar Hoog Mog. in des Overleedens plaatfe te moffen fuccedee. ren; dat daar omtrent van de fyde van den Hoogfchout wel geen belet el ftond mgebragt te worden, gemerkt den Suppliant, fynde een Ingezeeten of Onderdaan van den Staat, geboortig van Ofch en voorfien met Atteftatien van fyn goed gedrag, aan de Room! iche Gemeente aldaar ten hoogden aangenaam was. Dog dat aan hem Stadhouder by nadere ondervraaginge van denfelvef te vooren was gekoomen, dat gemelde Heumen, fyne Acle van zending had wezen haaien yan den Paufielyken Nuntius te BrulTel, foo als haar Hoog Mogende uit de Copie neeveos de voorfz Miffive gevoegd fouden kunnen fien, twyffelende of haar Hoog Mog het geeven van diergelyke Commifiien door gemelde Nuntius, en foo ange geen Vicaris over ;t Bisdom van 's Bofch na haar genoegen was aangefteld en geadmitteerd, wel fouden willen toeftfan; verioekende derhalven, alvoorens den voornoemde van Heumen als Paftoor van Oirle te erkennen, van haar Hoog Mog. intentie op t cas fubjeft ge.nformeerd te mogen werden. P oZiï ^dej5Kbere/rd/y^e, is goedgevonden en verftaan, dat aan gemelde Stadhouder Cramer fal worden gerescribeert, dat hy wel heeft gedaan van aan gemelden Heumen lyne admiflie als Pastour te Oirle, niet te geeven, dat hy daar by fal perfifteeren, en dat foo ange geen \ icans over de Meyerye van 'sHertogenbofch is aangefteld, geen Paftooren zal admitteren met Aften van zendingen van den Internuntius te Bruftèl, in de Meyerye gefonden
?reH f SMeDde dat hy,a,!e AaeD die 8emelde Internuntius in de S ad of Meyerye van 'sHertogenbofch foude mogen tragten te
oenTflr leCgr? &™>™de tee^" ^e daar aan fouden moogen defereeren_,J^l procedeeren volgens de Placaaten.
G. Extract uit het Regifter derlïe^olutïën vanle
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenhde Nederlanden ever de Taujelyke Rulle Vnigenuus. Urn 13 July 1732.
IS gehoord het rapport van de Heeren Torck, ende andere haar Hoos Mog. Gedeputeerden tot de faaken van de Lan-
«. vin Janr?Verïïare', hebbende> in ^voige ende tot voldoeninge van derlelver Refolutien commiiroriaal van den n, 14 en 16
O 0 dee-



2,9g Supplement
deezer loopende maand, geëxamineerd de Miffive van den Brabandfchen Magiftraat der Stad Maaftricht, van de Commiflariflen Jnftrucleurs binnen gemelde Stad, en van den Hoog-Prooft van't Capittel van St. Servaas, Wynants, raakende het gepafleerde ten opzigte van de publicatie van feeker Mandament van den Heere Biflchop en Prince van Luyk, tendeerende tot excommunicatie van die geene die de Paufielyke Bulle of Conftitutie, in het eerfte woord van dezelve Unigenitus genaamd, niet fuiver en fonder eenige reftnéïie fouden aannemen.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat met de voorfz berigten genoegen fal worden genomen, ende nademaal volgens dezelve het voorfz Mandament van den Heere Biflchop van Luyk, niet gezonden is geweeft aan het Capittel van St. Servaas maar alleen aan vier Paftors van de Parochiën te Maaftricht, die de publicatie daar van gedaan lubben in haare Kerken ende aan haare Parochianen, dat de Brabandfche Magiftraat der Stad Maaftricht fal worden aangefchreeven, dat fy de vier Paftoren, de voorfz publicatie gedaan hebbende, voor haer fullen ontbieden, ende aan dezelve uit den naam van haar Hoog Mogende fuüen bekend maken, dat haar Koog Mogende ten hoogden misnoegd fyn over haare conduite in deezen gehouden, alzoo aan gemelde Paftoren bekend is, ende bekend moet weezen, dat het aan haar niet toeftast eenige Mandamenien, Decreeten of Bullen, wat naam die fouden mogen hebben, binnen de Stad van Maa. ftricht te publiceeren, ofte ter executie te leggen, fonder voorgaande kennifle van haar Hoog Mogende, ende fonder daar op te hebben verkreegen, derfelver confent en placet tot het doen van foodanige publicatie doorgemelde Paftoren in deezen gedaan, laboreerende aan wezentlyke informaliteit, in allen deelen voor abufif, nul en van geender waarde gehouden moet worden, ende dat fy derhalven de voorfz Paftoren uit den naam van haar Hoog Mogende fullen gelaften, dat zy voorfz publicatie fullen houden als niet gedaan, met ontheffinge van alle de gevolgen van dien, ende dat fy haar naauwkeurig fullen hebben te wagten, van uit kragte van het voorfz Mandament van den Biflchop van Luyk iepen" hare Parochianen, of iemand van dezelve, of andere, iet w es te doen, ofte in eeniger maaier te procedeeren, op pcene van
, haar



I. Boek. H. Achtste Titel? ^
haar Hoog Mogende hoogfte indignatie, ende dat fy aan gemelde Paftoren fullen aanfeggen, dat fodaanige. ongeoorloofde publicatie fonder kennifle ende goedvinden van haar Hoog Mogende, firekkende tot vihpendie van haar authoriteit, ende tot het verwekken van onruft ende twiften in haare Stad van Maaftricht, haar Hoog Mog. reeden fouden hebben aan gemelde Paftoren van nu af aan haare indignatie diesweegens te doen gevoelen, doch dat fy haar voor deeze reize haare misflag fullen vergeeven, in die verwagnnge, dat fy m het toekoomende voorfigtiger fullen fyn, ende haar wagten om iets diergelyks wederom te doen, om haar Hoog Mog. niet te noodzaken, om fonder eenige indulgentie teegen naar te procedeeren. & 6
Ende fal Extraft van deeze haar Hoog Mog. Refolutie gezonden worden aan den Hoog-Prooft en het Capittel van St Servaas, om te ftrekken tot derfelver narigtinge, met laft ende bevel, om de hand daar aan te houden, dat door gemelde Paftoren dezelve agtervolgd moge worden, ende dat door haar niets moge werden gedaan , dat daar teegen, ofte teegen de regten en pra»ëminenuen van haar Hoog Mog. en ook teegen de Privilegiën, ende Voorregten van het gemelde Capittel foude mogen aanloopen, ende ^twes contrarie bevindende, dat daar van aanftonts aan haar Hoog Mogende kennifle fullen geeven.
Ende fal meede Extrad van deeze haar Hoog Mog. Refolutie gezonden werden aan haar Hoog Commiflariflen Inftrudeurs binnen Maaftricht om te ftrekken tot derlelver narigtinge, ende om op de agtervolginge van dien, door de gemelde Paftoren behooryk regard te neemen, ende haar Hoog Mog. te.berigten foo ietwes daar teegen mogten verneemen.
Ende fal gelyk Extract gezonden worden aan de Heeren haar Hoog Mogende Commiflariflen Decifeurs te Maaftricht, om aan de executie van dien foo veel des noods te hand te houden.
Ooi
Refo.



309 Supplement
G. Refolutie van de Staaten Generaal, tegens de
zoogenaamde Bulle Unigenitus. Den 19 December 1732.
IS gehoord het rapport van de Heeren Torck, en andere haar Hoog Mogende Gedeputeerden tot de zaaken van de Landen van Overmaaze, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der zeiver Refolutie commiiToriaal van den 4 Oftober jongftleeden, geéxamineert de Miflive van den Heere Biflchop en Prince van L€yk, gefchreeven te Seraing op de Maas den 25 September daar te vooren, dienende tot antwoord op haar Hoog Mogende Miflive van den 6 van dezelve maand, concerneerende de publicatie van een Mandament van hooggemelden Heere Biflchop binnen Maallricht gedaan, buiten kennifle en goedvinden van haar Hoog Mog , by welk Mandament op pcene van excommunicatie bevoolen werd het aanneemen, zuiver, eenvoudig, en zonder reftriétie, van de Conftitutie of Bulle genaamt Vnigenitus, en het leezen en houden van zeekere Boeken daar teegen gefchreeven, breeder in de voorfchreeve Miflive vermeld.
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan hooggemelden Heere Biflchop en Prince van Luvk zal werden gerefcribeert, dat haar Hoog Mog. by haare Miflive van den 6 September jongftleeden aan den zeiven kennifle gegeeven hebbende van de gronden, waar op zy genoomen hebben gehad haare Refolutie van den 23 July deezes jaars, raamentlyk, om te confeiveeren her regt aan haar binnen de Stad van Maaftricht als Condomini neffens hooggemelden Heere Biflchop en Prince van Luyk competeerende, en van haire intentie, om daar door de zaaken alleen te herftellen in dien ftaat, als dezelve was voor de publicatie van het Mandament van hem Heere Biflchop en Prince, met aanbiedinge om de zaaken wederom gefteld zynde in zyn geheel, als dan met hooggemelde Heere Biflchop en Prince te examineeren, wrat van ieders recht zoude moogen weezen; zy zeekerlyk van deffelfs hooge wysheid, sequiteit en moderatie hadde verwagt, dat geen de minfte diflïcultejt zoude hebben gemaakt, om zoo een billvke offerte aan te neemen, en gevolgelyk de gedane publicatie te fufpendeeren en buiten effed te laaten, tot dat gezien
zou-



I. Böek. H. Achtste Titel.
zoude zyti, of de differenten, ter zaake van dien gereezen, tot weederzyds genoegen in der minne getermineert zouden kunnen werden; maar dat zy tot haar leedweezen, uit den Brief van hooggemelden Heere Biflchop en Prins van dato den 25 September laatftleeden vernoomen hebbende, dat haare gegeeve informatie en gedaane voorflag, tendeerende tot een minnelyke afdoeninge van zaaken, en tot voorkoominge van verder moeielykheden, het ongeluk hebben van by denzelven geen ingang te hebben gevonden; zy niet kunnen nalaaten nochmaals aan te bieden, om over de differenten , ter zaake van de publicatie van deszelfs Mandament binnen Maaftricht gereezen, in onderhandelinge te koomen, mits dat het effect van de voorfchreeve gedaane publicatie alvoorens opgeheeven of gefufpendeert werde; dat zy niet kunnen gelooven, dat zulks in zyn macht niet zoude weezen, gelyk in zyne Miflive veelfintsis allegeert, hetwelk zy aanzien als een beseft excus: want dat niet te prefumeeren is, dat hy Heere Biflchop zoo zeer aan het Hof van Roorhen onderworpen zoude weezen, dat hy zyn Mandament, gegeeven na dat de Bulle meer aJs twintig jaaren oud is, niet noch eenigen tyd zoude kunnen ophouden; dat zy niet kunnen afweezen te zeggen, dat zoo Jange hooggemelden Heere BiiTchop en Prince niet zal kunnen goedvinden tot die fufpenfie te treeden, hy niet kwalyk zal moeten neemen, dat zy niet alleen blyven by haare genoomen Refolutie •van den 23 July deezes jaars, ma^r dat zy trachten haar recht door alle wettige en convenable middelen te conierveeren • dat de reedenen door hooggemelden Heere Biflchop en Prince gealle geert, om haar Hoog Mog. te beweegen tot het acquiesceeren na de gedaane publicatie, haar zoo weinig daar toe hebben kun nen permoveeren, om het efleét daar van in fulpens te houden", en dai gelyk hooggemelden Heere Biflchop en Prince heeft kunnen goedvinden, by weegen van feit te procedeeren tot de meer .gemelde publicatie, haar Hoog Mog. zullen genoodzaakt zyn zoodanige procederen op gelyke wyfe tegen te -gaan, hoe gaarne zy ook alle colluhen zouden willen eviteeren,en behoudens haar regt met hooggeroelde Heere Biflchop en Prince aile goede vrund. lohap en nabuurlchap onderhouden. Dat haare intentie nooit teweer. js, en ook noch niet is, om
0 0 3 aan



j]g§ S U P P L E MENT
aan hooggemelde Heere Biflchop en Prins eenig ongelyk te doen, of ietwes te impiëteeren op het recht, dat aan hem binnen Maaftricht of elders zoude moogen behooren; maar dat zy niet kunnen toeftaan, dat hy, in wat qualiteit het zoude moogen weezen, buiten kennifle en goedvinden van haar Hoog Mog , meede Hêeren van Maaftricht, de faculteit zoude hebben aldaar eenige acten te pleegen die teegens de hoogheid en het gezag dat aan een Souverain in zyn Land competeert, zoude aanloopen, gelyk zeekerlyk is het publiceeren van vreemde Wetten, Ordonnantiën, Bullen of Conftitutien, wat naam die ook moogen hebben, buiten kennifle van den Souverain.
Dat het een van de weezendlyke en onaffchesdelyke deelen van de Souverainiicit is, alleen meefter te zyn in zyn eigen Land, zoodanig dat daar in niets buiten zyn kennifle en goedvinoen, veel min tegens zyn wille gedaan of gepubiiceert mag worden, en dat gevolgelyk geen vreemde Macht, in een Land onder een anders gebied gehoorende, eenige aden vermag te pleegen, hoedanig die zoude moogen weezen, in zaaken van Religie, van Politie of van andere, buiten kennifle en goedvinden van de hooge Overigheid van dat Land, evident zynde, dat anderfints een vreemde Macht de faculteit zoude hebben, van in een anders Land een gedeelte van de Souverainiteit te oeffenen, het welk tegens alle denkbeeld en recht van een opperfte Macht aanloopt; dat om voor teegenwoordig in geen discuflie te koomen over de praerosativen die aan haar Hoog Mog., als repraefenteerende den Hertog van Braband, boven den Biflchop en Prince van Luyk binnen Maaftricht competeeren, het buiten alle disput is, dat zy ten minfte voor de helft Heeren zyn van Maaftricht, en alzoo de helft van de Souverainiteit aldaar bezitten, en dat derhalven zonder haare meedekennifle en meedeweeten en mtedegoedvinden geen vreemde Wetten gepubiiceert moogen werden, en de Hee?e BiiTchop en Prins van Luyk alleen daar toe geen permiflie mag
Dat'haar Hoog Mog. in hooggemelden Heere BiiTchop en Prince gaarne erkennen twee verfcheide qualiteiten.de eene als Prins, in welke qualiteit hy meede Heer is van Maaftricht, voor zoo veel de indivife Regeering aldaar aangaat; en de andere als bis-



I. Boek. H. Achtste Titel. .303'
fchop, aan welke haar Hoog Mog. nooit gepretendeert hebben te participeeren; dat uit haar Hoog Mog. voorige Miflive aan hooggemelden Heere Biflchop en Prince genoegzaam is gebleeken, dar zy die diftmdie tufl'chen die twee qualiteiten wel hebben weeten te maaken, maar dat uit die diftindie van zelfs vloeit dat hy in qualiteit als Prins binnen Maaftricht niets vermag te ordonneeren noch te doen zonder concurrentie van haar rW Mog., die met meerder binnen Maaftricht pretendeeren, als dS Hertogen van Braband te vooren gepretendeert en bezeeten hebben, maar ook pretendeeren in dat recht niet verkort te werden, en dat hy m qualiteit van Biflchop niet vermag onder den naam van Episcopale Rechten , of van oeliening van Geeftelyke en Kerkelyke Junsdidie, zonder kennifle en goedvinden van de beide "r!„cen' en aizo°, 0ok vaP haar Hoog Mog. binnen Maaftricht ecmge Aden te pleegen, die teegens de hoogheid van de beide Heeren, en tegens de. Rechten en Privilegiën van de Stad koomen ,aan te loopen, zoodanig als is de publicatie van zyn voorfchreeve; Mandament, ('trekkende. om de Panieiyke Bulle of Conftuuue Vmgemus^nm alleen te doen aanneemen zuiver, eenvoudig en zonder reftndien, maar ook om alle en een iegelyk zoo wel Onderdaanen van haar Hoog Mog., als van den Prins van Luyk by eede te verplichten, op pcene van excommunicatie, zich daat voor te verklaaren, en alzoo een inquiiuie in te voeren, en een dwang te leggen op de confeientien van de Menfchen, het 3£ï een vry Land, als in Maaftricht, alwaar haar Hoog Mog. de oppen*r Macht- voor een gedeelte bezitten, niet te verdraagen is, en ftrydig is met de Rechten en Privilegiën van de Onderdfanen, volgens dewelke niemand aldaar ipfi faclo, zonder in l>» SJlh"0,twen ^wonnen te zyn, gecondemneert mag vvert 'e en hfl<V ??g Pretendeeren booven of "buiten
hei geen aan de Hertogen van Braband, zoo lans zy Heeren van Maaftricht zyn geweeft, wettig heeft glcp^w»? dat z^nS
i<nrnc/VneteaCo?c 'T Tuê£U °f de vanhe'j i.HU Qt net Concprdat van het jaar 1615 ietwes doen tot de
qusihe waar over teegenwnord;g geverfeert werd; en dat booven dien aan hem Heere■ öiflehop niet,onbekem kan veezen, da het voorichreeve Tradaat van W nooit zyn effed heeft gehad; maar
door



304 Supplement
door Keizer Karei de Vyfde, op de inftantien van de Staaten van Braband, door een openbaar EdicT: van den 23 October 155-3 is gerevoceert en geannulleert, dat het voorfchreeve Concordat van 1615: ook noch door de Aartshertogen Albertus en Ifabella, noch door den Biflchop en Prins van Luyk, itnmediaat geapprobeert is geworden, en alzoo is vervallen en buiten executie gebleeven.
Dat het een notoire zaak is, dat Maaitricht is een Brabandfche Stad, die van oude tyden aan de Hertogen van Braband en onder Braband heeft gehoort, en uit dien hoofde jouïfleert van de voorrechten en privilegiën van Braband, en niet gezegt kan worden daar van gefepareert te zyn, om dat by de Capitulatie gezegt is, dat dezelve als een Provincie op zyn zelve geregeert zoude worden, alzoo weinig als gezegt kan worden het gedeelte van Braband, het welke haar Hoog Mog. volgens het Traftaat van Munfler bézitten, niet meer Brabands te zyn.
Dat de Biflchoppen en Princen van Luyk in den beginne binnen Maaitricht niet hebben gehad sis een zeer gelimiteerde jurisdictie, die by verfcheide tyden en toevallen aangegroeid is, en daar uit de Tweeheerigheid is gefprooten; dat haar Hoog Mogende die Tweeheerigheid altyd hebben gemaintineert, en willen blyven maintineeren, zoodanig als die in den jaare 163% gevonden hebben; doch dat zy niet kunnen afflaan van de Voorrechten en Picerogativen, die aan de Hertogen van Braband doenmaals hebben gecompeteerr, en dat zy voorftaande de rechten aan de Hertogen van Braband toebehoort hebbende , ten tyde als Maaftricht aan Üns overgegeeven is, als ook de Rechten en Privilegiën van de Inwoonderen aldaar, daar door in geenen deele pretendeerende haar te mengen in pure Geeftelyke ofte Kerkelyke zaaken, (pecleerende tot de jurisdictie van hem Heere Bisfchop en Prince van Luyk, in zyne qualiteit als Biflchop, maar dat zy het publiceeren van Mandamentent , tot obfervatie van Bullen, Conftitutien of andere Ordonnantiën, van het Hof van Roomen, in wat zaaken het zoude mogen weezen, niet kunnen aanzien als pure Geeftelyke en Kerkelyke zaaken, door dien dezelve zoodanig kunnen weezen, dat daar by de hocgheid en au* thoriteit van den Souverain, de Rechien en Privilegiën van de Londen, en van de Onderzaaten, en de confervatie van de gemee-



f. Boek; H. Achtste Titel,
tneene mffe, ren ftoogfïcn geinterefleert kunnen zyn; dat zulks de reeden en her fundament is, waarom genoegzaam in alle Landen, daar de Roomfch Catholyke Religie de Dominante Religie is, als een gemeen recht is, dat geen Pauflelyke Decreeten, wat naam die mogen hebben, gepubiiceert mogen werden, zonder alvorens geëxhibeert te zyn aan den Souverain, of aan die geene, die den Souverain repraefenteert, om die in zyne Raaden te laaten examineeren, en zonder tot de Publicatie permiffie bekoomen te hebben, onder den naam van placet, pr*catis, vifa, of andere jequipollente termen. ? '
Den Souverain daar 'door niet pretendeerende kennifle te neemen van de leenngen of dogmes in de geëxhibeerde Decreeten begreepen, maar alleen te examineeren, of daar in begreepen zyn eenige zaaken, waar door zyne Rechten of die van zyne Onderdaanen geprajudicieert, en onder pretext van dogmaticque of andere Kerkelyke Decreeten, aan de temporeele of feculiere Ove» righeid eenig ongelyk aangedaan zoude werden, een groot on~ dericheid zynde, kennifle te neemen van de Dogmes van de Kerke, of kennifle te neemen van de Decreeten van het Hof van Koomen, alvooren die gepubiiceert worden, om te zien, of daar in ïetwes vervat is, praejudiciabel aan de temporeele Rechten
Dat als hy Heere Biflchop en Prins, na zyne hooge wysheid en discretie, reguard hadden willen neemen op'die dillinciie, die aan tiem niet onbekend kan zyn, hy aan haar Hoog Mog. niet zoo zeer te lafle gelegt zoude hebben, als of zy haar wilden aanmatigen de kennifle over de Leeringen of Dogmes van de Roomiche Kerke, die zy laaten in haare waarde en onwaarde, dewyle zy haar in geenen deelen daar meede kunnen conformeeren, en als of zy ïetwes zouden pretendeeren, dat geen Catholyk Prins in zyne Landen ooit gepretendeert zouden hebben.
Dat haar Hoog Mog. ter contrarie geinformeert zyn , dat geen Roomfch Catholyke Princen in haare Landen ooit hebben toegeJaa-ten, de publicatie-van eenige Decreeten van het Hof van Roomen, zoo u el Dogmaticque als andere, als na voorgaande exhibitie en permiffie, en dat fpecialyk zulks in Braband nooit is gepermitteert geworden, maar in tegendeel zulks met rigeur is tegengegaan, als diergelyke zaaken docr eenige Biffchoppen, of door
pP den



jcö: Supplement
den Internuntius van den Paus is ondernoomen geworden; dat niets haar Hoog Mogende meerder verwondert, als dat hoogge» melde Heere BiiTchop, tot beweeringe van zyne fuüenuebybrengt de authoriteit van Stokmans, nademaal dezelve het contrarie volkoomentlyk aangetoond en gedemonftreert heeft by een expres Traetaat over die materie met relatie tot de Nederlanden gefchreeven, waar in.aanwyft het conftant gebruik-daar omtrent in de Nederlanden, en fpeciaal in Braband altoos geobferveert, en te gelyk aantoont, dat geen Bullen of Decreeten van Paufen of Conciliën, zonder voorgaande kenniile en confent van den Souverain, aangenoomen of gepubiiceert moogen werden, ook in andere Landen, als Duitsland, Vrankryk, Spagnien, Portugal, Savoyen, Fio» rencen, Napels, Sicilien , en meer andere Landen in Italien; dat by aldien hooggemelden Heere Biflchop en Prince, beneffens Stokmans, hadde gelieven te confulteeren de Berigten en Advifen van de Raaden van Braband en andere hooge Gerechtshoven in de Nederlanden, die geoordeelt moeten werden van de Wetten, Rechten en Privilegiën van die Landen beft geinformeert te zyn, of de Sententien van den grooten Raad van Mechelen, Rechter in het opperfte Reffort, hy zeekerlyk van een ander gevoelen zoude moeten weezen, alzoo daar by op een onweederJeggelyke wyfe aangeweezen is, dat in de Nederlanden geen Pausiel yke Builen of Decreeten, Dogmaticque of andere, zonder kenr.iiTe en permiflie van den Souverain gepubiiceert, veel min geëxecuteert moogen werden, en hy Heere Biflchop zulks niet kan ignoreeren, ten opzichte van dat gedeelte van de Nederlanden, als Luxemburg en andere, waar over zyne Diocefe zich uittrekt.
Dat. de Hertogen van Braband dat recht onder den naam van placet ook binnen Maaftricht hebben gebruikt, het welk, als het daar alleen op aan zoude komen, met authenticque Acle beweezen kan werden, en die geene, die hooggemelten Heere Biflchop tn Prince geinformeert hebben, dat na een exacl: onderzoek geen aoodanige- Aéle aldaar gevonden zoude werden, zeekerlyk niet naeuw gezocht zullen hebben na het geene zy niet geerne wilden binden, of zich hebben laaten abufeeren.
Dzt aan, haar Hoog Mog, t'eencmaal onbekend is, en zy ook
geen.



I Boek. H. Achtste Titel* 3o7
geen informatie hebben kunnen bekoomen, van het geene té Maas* tncht gepafieert zoude mogen zyn omtrent de condemnatie van de propofitie van Bajus, die van de propofitien van Janflenius het Formulier van Alexander de zeevende, die geallegeert woeden, tot Maaftricht gerefpeéteert te zyn geweeft, en dat men zich daar aan onderworpen heeft zonder dat daar toe eevraifc is geweeft het confent van de Aartshertogen Albertus en Ilabeih, noch van andere Praedecefleurs van haar Hoog Mog., maar dat ^;!,et/1g.eal.,legUee1rd, veel min beweezen word, dat die Acle te Maaitricht zoude zyn gepubiiceert, en dat zoodanige Publicatie zoude zyn gefchied zonder confent van de Hertogen van Braband ; en wanneer zoodanige Publicatie al mogte weezen gefchied zonder confent van den Hertog van Braband in dien tyd, dat daar door deszelfs recht niet zoude weezen weggenoomen, het recht van bouverainiteit niet geprescribeert wordende, en al te edel jynde, als dat het door ongebruik in eenige gevallen van den bouverain kan worden genoomen, die ten allen tyde in zyn ma-ht heeft om het te gebruiken of niet te gebruiken na zyn goedvinden, zonder door het niet gebruiken op eenigen tyd zvn recht te verhezen.
Dat haar Hoog Mog. ook niet kunnen werden van het fentiment van hooggemelden Heere BiiTchop en Prince, om dat, gelyk geallegeert werd, de Biflchoppen in Duitfchland gelyke publicatien hebben gedaan en dat de Biflchoppen van Duitfchland en van andere Roomfch-Cathoiycque Ryken de Bulle Vwgemtus zouden hebben aangenoomen; dat haar Hoog Mog. geen kennifle genoeg hebben, van, het geene daar omtrent gepafleert is, maar dat zv evenwel met zoo onkundig zyn, of dat wel weeten, dat het geene omtrent de Biflchoppen in Duitfchland zeer generaal gellle TrnrTAd'K7u % breed isuuitg^eeten, en dat wel eenige,maar met alle de Bulle Vmgemtus hebben aangenoomen , en gedaan publiceeren, en dat groote reeden hebben om te twyfelen, of een eenige BiiTchop zodanige publicatie heeft laaten doen, byzonder in Landen met onder zyn temporeel Gebied als Prins gehoorende; dat ook wel de Biflchoppen van Duitfchland, en die van andere Roomfch-CathoLT6 y er' de gem^Ide ConiU^tie hebben aangenoomen, het welk een perfoneele AcTe is, maar dat haar Hoog Mog. meenen
^ P a met



'jcS Supplement
met reeden te moogen twyfelen, of 'er wel eenige, immers 00 *er reële zyn die dezelve aangenoomen hebben, znyver, eenvoudig en zonder eenige reftri&ie, en die de Onderzaaten door eenige Mandamenten, als dat van hem Heere BhTchop en Prince, hebben gebooden, die alzoo zuiver, eenvoudig en zonder eenige restrictie aan te neemen, en zulks met eede te beveiligen, op pcene van excommunicatie, en daar van publicatie hebben laaten doen, zonder goedvinden en- permiffie van den Souverain: dat haar Hoog Mog. daar van meerder prenven zouden moeten hebben, eer zy daar door zouden worden geconvinceert.
Dat zy als noch vermynen, dat de remarques die zy by haar voorige Miflive gemaakt hebben, omtrent de groote beweegimgen, die in de Catholycke Landen, in Kerk en Staat veroorzaakt zyn, door de meergemelte Confïitutie, niet ongefundeert is geweeft;; dat het haar intentie niet is, noch van haar Reffort is, teonderzoeken, wie daar van de oorzaak zy; dar het haar genoeg is, aangeraakt te hebben de ongemakken, die uit de Conftitutie gevolgt zyn , en die zy met rieden vreezen, dat ook te Maaftricht zouden ontftaan, wanneer hy Heere Biflchop en Prince, aan de Ingezeetenen aldaar, profeflie doende vande Roomiche Catholyc^ ke Religie, zoude willen foreeeren, dezelve tegens haar gevoelen en confeientie aan te neemen, op zoodanige wyfe, als zyn Mandament meede brengt.
Dat haar Hoog Mog*. binnen Maaftricht zullen laaten blyven* en helpen maintineeren, de publicque oeffeninge van den Roomfch Catholycken Godsdienft, zoodanig als zy het zelve by de Capitulatie belooft hebben, zoo voor dat-de Bulle 'Vnigenitus- in de "Waereld gekomen is, als in alle de jaaren dat die in de VVaereldj geweeft is, doch dat hy Heere BiiTchop en Prince niet kwalyk zal- moeten^ neemen, dat zy in praejuditïe van haar Recht, van de vryheid van haar Onderdaanen, en van de confervatie van de ge* meene^ rufte binnen de Stad van Maaftricht, niet kunnen aequiesceeren, aan de gedaane Publicatie van zyn Mandament ; maar dat zy,'nochmaals verzoeken, dat hy het zelve wil intrekken of fusfendeeren. toe dat over de differenten nader zal'weezen gecon'«enisgMop. dat alle onluften en verwyderingen voorgekoomen mogen* werden^ zullende zy altyd geneegen gevonden werden-,



ï. Boek. H. Achtste Titel* $cf
om daar over in onderhandelinge re treeden, en zoo veel in haar is te contribueeren, tot onderhoudinge van alle goede vrund- en nabuurfchap.
En zal Extract van deeze haar Hoog Mog. Refolutie gezonden werden aan den Heere van Hoey, haar Hoog Mog. Anv baffadeur aan het Hof van Vrankryk, om te ftrekken tot zyne narichtinge, en om hem van de reedenen daar in vervat, te bedienen, in gevalle hem weeder daar van wat zoude mogen voorkomen.
G. Refolutie van de Staaten Generaal r weegens'
de interpretatie van de Refolutie van den ly July 1730, betreffende de tecognitien der Tr ie fiers. 'Den 30 January 173a.
ONtfangen een Miflive van den Raad van Staate, gefchreeven alhier in den Hage den 24 deezer loopende maand, houdende, in gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mogende Relolutie van den 2.8 November des voorleeden jaars, derzelver advis op de Requefte van de Roomfche Ingezeetenen van de Dorpen Knegfel, Steenfel, Neterfel, Cafteren, Meerveldhoven* Oirlo, Wintelre en Duynfel, houdende, dat haar Hoog Mog. by der zeiver Refolutie van den 19 July 1730, (a) onder anderen hadden goedgevonden en verdaan, dat van ieder Kerk, daar in alhier een Prielier geadmitteert is, jaarlyks zoude moeren werden betaalt een recognitie van vyftig guldens, en daar een tweede Priester of Capellaan boven dien geadmitteert is vyf en feeventig gulv dens-; en om geailegeerde reedenen verzoekende, dat haar Boog; Mog. aan -haar geliefden te permitteereo dat met de betaling vans een7 vierde part der voorfchreeve recognitiën over den Qli ar (ie revan Kempeland, volgens den Quartiertaux mooge worden omgeflaagen; en dat twee van haare Kerken of Schuuren, welke maar door eern Priefter bediend worden, voor een Kerk gereckent moge-werden^ Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, das in het voorfchreeve verzoek, zoo als hetzelve legt, niet'kan-werden getreeden; doch werd hier meede verklaart, dar de- Roerov fcke Ingezeetenen van. Piaatfen of Dorpen,, welke alle te faamera
P p 3 aii»



3io Supplement
albereid gecombineert zynde, maar een Priefter houden, of in het vervolg zoodanige combinatie van twee of meer Dorpen en Piaatfen zouden willen maaken, om in dezelve maar een Priefter gezaamentlyk te houden, alleen voor een Priefter zullen betaalen.
O) Zie Kerk PI. Boek II. Deel pag. 543.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, weegens de
Recognitiën der Roomfche Kerken in de Stad Grave en Lande van Cujyk. Den 28 July 1730.
IS gehoord het rapport van de Heeren Coulman, en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken van de Meyerye van 'sHertogenbofch, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der zei ver Refolutie commiiloriaal van den 21 deezer loopende maand, met en neevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van Staate, geéxamineert de Miflive van den Ampt man der Stad Graave en Lande van Cuyk, A. B. van Lynden , gefchreeven alhier in den Haage den voorfchreeve 21 deezer, houdende," in gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 19 daar te voren, deffelfs berigt, hoe veel en welke Roomfche Kerken in de Stad Grave en Landen van Cuyk werden gevonden, met verzoek dat de recognitiën door haar Hoog Mog. voor de boovengemelde Kerken moogen werden gereguleert, en de executien van de Refolutien en Placaaten, in gemelde haar Hoog Mog. Refolutie vervar, aan hem Amptman gedemandeerr.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat den tax, waar op geileld zullen worden de Roomfche Kerken inde Stad Graave en Lande van Cuyk, zal werden gereguleerd voor ieder Kerke, daar in alleen een Priefter is, op veertig guldens, en daar een tweede Priefter of Capellaan boven dien geadmitteert is, op zeftig guldens, ten behoeve van den Amptman, jaarlyks te betaalen aan den Ontfanger of Rentmeefter van de Geeftelyke Goederen, of andere daar toe te authorifeeren, en door.dezelve aan den Amptman weder uit te keeren, op den voet in haar Hoog Mog. Refolutie van den 19 deezer vermeld, {a)
Dat zoo veel aangaat het Kloofter van St. Agatha in den Lande
00 Zie Kerk. PI. Boek. U. Deel pag. 543.



I. Boek. H. Achtste Titeu 3ïi
de van Cuyk, het welk aldaar teegens de Placaaten van den Lan de is gecontinueert, en waar in nog eenige Monnicken zyn van de Kruisbroeder Ordre; dat de Monniken, die daar in teegen woordig noch zyn, daar in zullen moogen blyven, maar zullen moeten uitllerven en door geen andere moogen verwiffeld of eeluppleert worden. 6
Dat om alle contraventie daar omtrent te prsvenieeren, de Amptman, na genoomen informatie, zal maaken, en aan haar Hoog Mog overzenden, een accuraate Lylte van de Monniken nu m dat Kloolter zynde, met byvoeginge van der zei ver ouderdom. Geboorteplaats, en den tyd, wanneer in het Kioouer gekoomen zyn. •
Dat dezelve een gelyke Lyite alle jaaren zal moeten overgeeven aan de Gecommitteerde van den Raad van Staate, in de Stad Graave koomende, zonder van des te doen in gebreeke te blyven. j
Dat de voorfchreeve Lyflen t'elkens zullen moeten weezen geteekend door de drie oudite Monniken in rang van het gemelde Klooi er, mitsgaders geverifieerd door een verklaaringe van de Magiüraat van de Graave, op den eed door haar aan den Lande gedaan. w
Dat in gevalle hier omtrent eenig bedrog aan den kant van de Monniken, of met haare kenniffe, begaan mogte werden, daar op de Amptman naauwkeurig zal moeten letten, gemelde Amptman daar van aanltonds kenniffe zal moeten geeven aan haar
a% ?g':- Word,ende hier meede voor onweederroepelvk vartgetfeld, dat in zoodanigen geval het Kloofter zal werden gehouden voor u.rgeüorven, en dat de Monniken, als dan daar in zyn, de, aanüonds zullen werden geremoveert, en verders her Klooster met alle de onroerende Goederen, daar toe gehoorende, als^ dan meede aanltonds zal werden verkocht ten behoeve van de geene, die daar toe gerechtigt zal zyn.
«JS ^al Extraa,^an deeze h™ Hoog Mog. Refolutie gezonden werden aan gemelden Amptman van de Graave, om hen? daar n* ? rfgulee™, en voor de executie van dezelve en van de Or-
tl\lrZuTn^l haar Hoo«M°S' Refolutie van den- deeaer vervat behoorlyke zorge te draagen,
Sw



ffi SUPPLEMENÏ
En zal meede gelyk Extraói gezonden werden aan den Raad van Siaate, om op den onifang en uitgifte van de voorfchreeve recognitiën de behoorlyke ordre te ftellen.
Zullende gelyk Extract gezonden werden aan den Raad van Braband tot haare narichtinge.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, Roomfche Ambagts-, Keur-, Yk-} Markt- en Mooienmees* ters te Maaf richt uyt den dienft en eed te ontflaan a
i m andere van de Gereformeerde Religie {foo doenlyk)
aan te ftellen. Den it January 1730.
ONtfangen een Miflive van haar Hoog Mog. Commiflariflen Inftrucleurs te Maaftricht, gefchreeven aldaar den 9 deefer loopende maand, en nog ontfangen een Miflive van den Hoogfchout, Burgermeefter en Gefwooren Raaden weegens haar Hoog Mog. binnen de Stad van Maaftricht, meede van dato den 9 deefer, beide houdende, in gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 28 der voorleede maand, der felver confideratie en advis over feekere oppofitie van weegens den Prince van Luyk gemaakt, tegens de executie van haar Hoog Mog. Refolutie van den 27 September des voorleeden jaars, concerneerende het removeeren van feekere aangeitelde Brahantfche Ambagtmeefters van de Roomfche Religie, en het ftellen vah andere van de Gereformeerde Religie in der felver piaatfen, breeder in de voorfchreeve Mifliven en in de Refolutie van den 27 September laatftleeden vermeld.
Waar op gedelibereert en in agtinge genoomen zynde, dat by het eerfte Artieul van het fesde Capittel der Receflen geüatueert is, dat de Meefters van de refpeclive Ambagten te Maaftricht, moeten weezen de eene helft van de Brabantfche Geboorte en van de waare Gereformeerde Religie, foo doenlyk, en de andere helft van de Luykfche Geboorte, en dat haar Hoog Mogende disponeerende conform aan dat Anicul der Receflen, door beide de Heeren Princen gefamentlyk gearrefteert, niet gefegt kunnen leerden alleen te disponeeren, over faaken, waar in de concur-
ren-



ï. Bóek. H. Achtste Titel." fï%
rentie van beide de Heeren Princen noodig is, is goedgevonden en verftaan, dat de indivife Magiftraat der Stad Maaftricht fal werden aangefchreeven, alsnog de overige Ambagtsmeefters van de Roomfche Religie zynde, die in den jaare 17x8 aangefteld zyn van haare Bedieninge af te ftellen en uit den Eed te ontflaan, de Gereformeerde in der felver plaatfe op het voorftel van den Brabantichen Burgermeefter als ordinair aan te ftellen, en in den Eed te brengen, foo doenlyk, en foo niet doenlyk, dat als dan de aangeftelde Roomsgezinden in den Eed fullen werden gecontinueert; dat het indivife Collegie van Burgermeefters en gefwooren Raaden her felve meede fal hebben te doen omtrent de aangeftelde Roomsgezinde Brabantfche Keur-, Yk-, Markt- en Moolenmeefters, foo onder de Gereformeerde bequaame ftofte gevonden word; wordende hier meede in foo verre gealtereert en ingetrokken haar Hoog Mog. voorgemelde Refolutie van den 17 beptember des voorleeden jaars, haar Hoog Mog. van intentie zynde de Receflen in allen deelen te agtervolgen, fonder alleen daar in eenige veranderinge te maaken, deefe haar Hoog Mos. Refolutie overeenkoomende met de Receflen.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, tegens het
dom van extraordinaris Trocejfun te Maaftricht. Tien. 4 Maart 1721. J
IS gehoord het rapport van de Heeren van Wynbergen, en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken van den Lande van Overmaaze, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van derzelver Refolutie commiiToriaal van den 10 der voorleede maand, geéxamineert de Remonftrantie van de Kerkenraad van de Nederdu-tiche Gereformeerde Gemeente te Maaftricht, klaagende over zeekere Proceflie, die de Kanonicquen van Sr bervaas, op den n November des voorleeden jaars aldaar extraoramans hadde gehouden, mitsgaders de Miflive van den ViceHooglchout de Quade, van dato den 8 February jongftleeden, houdende zyn bericht op de voorfz Remonftrantie breeder in de notulen van den 11 January en 10 February deezes jaars vermeiü* Q q Waar



3*4
Supplement
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat den Viee-Hoogfchout de Quade, zal worden aangefchreeven, dat hy aan den Prooft en Canonicquen van het gemelde Capittel van St. Servaas, uit den naam van haar Hoog Mog. zal aanzeggen, dat de voorfz extraordinaris Proceifie, op een ongewoone tyd, buiten kenniffe en goedvinden van haar Hoog Mogende, tegen een iangduurig gebruik gehouden, aan haar Hoog Mogende niet anders heeft kunnen voorKoomen, als een nieuwigheid, die aanftoot zoude kunnen geeven, en waar uit ergerniften zoude kunnen ontflaan; dat derhalven het houden van de voorfz Proceflie op die wryze aan haar Hoog Mog. niét anders als onaangenaam heeft kunnen voorkoómen , dat haar Hoog Mog. intertie is, de zaake ten aanzien van de oeÖeninge van de Roomfche Religie, te laaten verblyven op den voet 'als tot nog toe is geweeft, en gaarne zullen zien, dat alle aanftootelykheeden geëviteert, en de goede harmonie in de Stad geconferveert mooge werden, en dat in ver-wagtinge dat gemelde Prooft'en Capittel voortaan het haare daar toe zullen contribueeren , voor deeze reife het gepaneerde wel willen over het hoofd zien, doch dat, in gevalle, tegen verwachtinge, weeder diergelyke extraordinaris Proceftien buiten haare kenniffe en goedvinden zouden werden ondernomen, genoodzaakt zouden weezen, haar ongenoegen daar oyer te tconen, en daar toe andere mefures te neemen.
G. Extraét uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden , geen Roomfche Trie fiers te Maas* tricht by publiqne Èxecutien. Den 15 'Maart 1697.
IS gehoort het rapport van de Heeren van Effen, en andere haar Hoog Mogende Gedeputeerden tot de zaaken van den Lande van Overmaaze, hebbende, in gevolge en ter voldoeninge van derzelver Refolutie commifforiaal van den 22 Auguftus laatftleeden, met en neevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van Staate, geéxamineert de Memorien van den Heere
Re-



I. Boek. H. Achtste Titel, 31$
Refident Norff, tendeerende, ten einde tot Maaftricht aan de Roomfche Priefters en de Biegtvaders mooge werden toegelaaten, om de Cnmmeelen zoo by den Politicquen- als Militairen Rechter ter dood gecondemneert, ten einde toe te affifteeren
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan.dat, nademaal aan de Roomfche Priefters ende de Biegtvaders de vrvl heid word geJaaten, om de Crimineelen ter dood gecondemneert, te affifteeren in de Gevangenifle, maar niet in het publicq ende op de plaatfe van de Executie, ende zulks tot nog toe te Maaftricht alz<*> is geobferveert, dat daar by zal worden geperfi fleert ende aan den Heere Norff zulks by monde tot antwoord zal worden gegeeven, wanneer daar toe geleegendheid zal voorko-
2.1) CO •
Refolutie van de Staaten Generaal, houden*
de ordre teegens het publicq omdraagen van het zoo» genaamde Venerabile te Venlo. Tien 22 September
IS gehoort het rapport van de Heeren van Heukelom, en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken \Z het Overquartier van Gelderland, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van derzelver Refolutie commiflbriaal va/den 16 deezer loopende maand, met ende neevens eenige Heeren Gecom muteerden uyt den Raad van Staate, geéxamineert dMiffivvm den Lieutenant Generaal van der Beeke, gefchreeven te Venln den I4 daar te vooren, houdende, tot nA^l^nhltH^ Mog Refolone van den 5 deezer maand, deszeffs berigt, hoedJ
V?ne]eabilfeegen ^ °mdrM«en ™* het
deWM^i°^ftH!ibe^t x7nde' is ^^dgevonden en verftaan, dat de Magntraat der Stad Venlo zal worden aangefchreeven dat haar Hoog Mog. geinformeert worden, dat nu van juny laatftleeden, het voorfz Venerabile publicq, ende onder
f'den't^d^,"00/ d^ad ™rd omgedragen ,qin'p!a tfe d Sedert de redudie der Stad het zelve ahyd in ftilte onder een
Q <3 * Man-



Ti£ Supplement
Mantel, ofte anders bedekt, na de Zieken en elelers is gebragt geworden, dat deeze veranderinge aanleydinge tot veel moeyelykheeden ende onluflen kan geeven, welke door de raaniere die feedert de reductie tot de maand van Juny laatftleeden gebruykt is, zyn voorgekoomen geweeft, dat derhalven de_ gemelde Magiftraat zal bezorgen dat deeze nieuwigheyd niet ingevoert, maar by de voorige pracTycq gebleeven, en het voorfz Venerabile niet publicq, maar bedekt omgedraagen moge worden, om alle aanleydinge tot moeyelykheeden voor te koomen.
Dat voorts Extraét van deeze haar Hoog Mog. Refolutie, ende Copie van de voorfz Miflive van den Lieutenant Generaal van der Beeke, gezonden zal worden aan den Refident Pellers, ende den zelve aangefchreeven, dat hy by geleegentheyd met den Heere Marquis de Prié over het voorfz fubject zal fpreeken, ende reprefenteeren, dat zoodanige nieuwigheyd, als hier vooren gemeld, niet anders als aanleydinge tot desordres kan geeven, ende by eenige onruftige Menfchen daar toe alleen fchynd geïntroduceerd te zyn : dat haar Hoog Mog. niet kunnen nalaat en daar tegen de noodige voorzieninge te doen, ende dat haar verzeekert houden,dat gemelden Heere Marquis de Prié zoodanige nieuwigheeden niet zal approbeeren, ende ingevalle aan hem eenige klagten mogten voorkoomen over de ordres by haar Hoog Mogende gefield, tot confervatie van de rufte, dat die van de hand zal wyzen.
Ende zal Extracl van deeze haar Hoog Mog. Refolutie gezonden worden aan den gemelden Lieutenant Generaal van der Bee» ke, om te ftrekken tot zyne narigtinge.
gT Refolutie van de Staaten Generaal, waar by
verftaan is * dat die van de Gereformeerde Religie te Venlo niet gehouden zyn eenige reverentie te doen voor het zoogenaamde Venerabile. Tien 28 Tiecem* her 1718.
J^VNtfangen een Miflive van den Lieutenant Generaal van der V/ Beeke, Commandeur te Venlo, gefchreeven alhier in den Hage dato deezes, houdende, in gevolge ende tot valdoefcinee van haar Hoog Mog. Refolutie van den xa laattüeeden, desö leifs.



ï. Boek. H. Achtste Titel. ji7
felfs berigt, op de klagten van den Heere Marquis de Prié, ten eynde de veranderinge van het omdraagen van het zoogenaamde Venerabile tot Venlo door haar Hoog Mog. behoorlyk mooge geredresfeert worden.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat die van de Gereformeerde Religie te Venlo het voorfz zoogenaamde Venerabile in proceflie ofte anderfints ontmoetende, niet gehouden zullen zyn daar voor eenige reverentie te doen; zullende hier van kennifte worden gegeeven aan gemelden Lieutenant Generaal van der Beeke.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, weegens
het geeven van permiffie tot het publicq omdraagen van het zoogenaamde Venerabile te Venlo, T>en 6 Maart 1719.
IS gehoort hét rappport van de Heeren van Wynbergen, en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken vande Barrière, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van derzelver- Refolutien commiflbriaal van den 21, 2$ en 28 der voorleede maand, met en neevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van Staate, geéxamineert deMifliven van den Refident Pefters, van den 20, 23 en 27 daar te vooren, houdende advertentie, van het geen den Heere Marquis de Prié aan hem geantwoord hadde op het fubjed van de uitwiflelinge van de Ratificatien op de laatfte Conventie, ende fpecialyk dat hy hoopte en verwagte alvoorens te ontfangen haar Hoog Mog. Refolutie, om publi^uelyk te Venlo te laten omdraagen het zoogenaamde Venerabile. Dat ook gemelden Heere Marquis gevraagt hadde, of haar Hoog Mog. vervaardigt hadden de ordres tot het overgeeven van de geretrocedeerde Steeden ende Callelenyen, immediaat na de uitwhTelinge van de Ratificatien.
En houdende verders , dat hy Refident gepreffeert hebbende op de betaaling van de onafgelofte termyn van loflirge, weegens het Comptoir van Oüende, vervallen voor de admodiaiie der tart*
Q <1 3 gaan-



3i8
Supplement
gaande en inkoomende Rechten, den Heere Marquis de Prié, het bedrag van dien terniyn, ter fomme van tier» duizend twee en zellig guldens tien Huivers, met de intereften van dien, vervallen in July laatftleeden, geprefenteert hadde te doen betaalen door de Adminiürateurs der voorfz Rechten, boven de verdere agterftallen van het Capitaal van een millioen veertig duizend zes hondert vyf en twintig guldens, genegotieert in den jaare 1701.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden ende verftaan, dat aan gemelden Refident Pellers zal worden gerescribeert, dat of wel haar Hoog Mog. te gemoet zien, dat uit het publicq omdraagen, van het zoogenaamde Venerabile te Venlo, veel moeyelykheeden en desordres zullen ontflaan , en daarom vertrouwd en verwagt hadden, dat den Heere Marquis de Prié daar op niet zoude hebben blyven perfiüeeren; dat. niet te min haar Hoog Mog. de permifiie zullen geeven, om het voorfz zoogenaamde Venerabile publicq te mogen omdraagen, wanneer de Raiificarien op de laatfle Conventie zullen zyn uiigewilielt, ende dat daartoe alsdan aanüonds de ordres zullen afzenden.
Dat haar Hoog Mog. ook de ordres tot het exrradeeren van de geretrocedeerde Landen, zullen doen gereed maaken en in gereedheid houden, om die immediaat na de uitwilleling van de Ratificatien over te geeven, mits dat van de zyde van Zyne Keizer! yke en Catholyke Majefteit, alsdan ook te gelyk overgegeeven worden de Landen in Vlaanderen aan den Staat gecedeert; en dat ook overgegeeven mogen worden de Acte van fubmiflie van de generaale Adminiftrateurs, met het geene daar van dependeert.
Dat hy Refident Pellers daar van kennifle zal geeven aan gemelden Heere Marquis de Prié, en infteere op de uitwiflêlinge van de voorfz Ratificatien, en verders op het afdoen vande pointen, vervat in haar Hoog Mog. Refolutie van den 20 January laatftleeden.
En zoo veel aangaat het hier voorgemelde reftanr, verfchuldigt op het Comptoir van Oftende, voor het aangaan van de admodiatie, dat hy zal aanneemen de hier voorgemelde prefentatie van den Heere Marquis de Prié»
Dat hy verders by de geleegentheid van de toelaatinge van het
pu-



I. Boek. H. Achtste Titel. 3ï$
publicq omdraagen van het zoogenaamde Venerabile te Venlo' ook by den Heere Marquis de Prie inftantien zal doen, dat den Predikant jn de Quartieren van Vlaanderen, daar dezelve van voor veele jaaren getolereert is geweeft, om in der ftike de Gereformeerde Religie te mogen oelienen, op denzelven voet als te voren aldaar toegelaten moge worden.
G. Nader Refolutie van de Staaten Generaal op
het zelve fubjeff. T)en 6 Juny 1719.
15 gehoort het rapport van de Heeren van Wimbergen en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken van de Barrière, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van derzelver Relolutie commifloriaal van den 30 der voorleede maand met en neevens eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad' van Staate, geéxamineert de Miflive van den Refident Pellers gefchreeven te Bruflel den a9 daar te voren, houdende, dat dê Heere Marquis de Prié hem verzogt hadde haar Hoog Mogende voor te draagen, dat op den 8 .van deeze maand Juny alomme ia de Catholyke Landen, volgens het gebruik in de Roomfche Kerk wjerde geviert, mei het omdraagen van het zoogenaamde Venerabile, en dat gemelden Heere Marquis de Prié niet twyffelde, or haar hoog Mog zouden ahnu, in gevolge van derzelver Re' füluue van den 6 Maart laatftleeden, de nodige ordres daar toe na Venlo wel willen afzenden.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan de Lieutenant Generaal vander Beeke, commandeerende te Venlo, zal worden toegezonden haar Hoog Mog. Refolutie van den 6 Maart deezes jaars, op het voorfz fubieél genoomen en denzelve aangefchreeven, dat hy niet zal verhinderen, maar oermitteeren, dat het zoogenaamde Venerabile voortaan te Venlo publicq omgedraagen moge worden.
En zal hier yan kennifle worden gegeeven aan den Refident Pefters, om te ftrekken tot zyn narigtinge.
Re-



32,o Supplement
H. Refolutie van de Staaten Generaal, weegens
bet zoogenaamde Venerabile te Steevenswaart. Den ïq Otlober iyx).
BY refumtie gedelibereerd zynde op de Miflive van den Lieutenant Collonel Ardes, Commandeur van Steevenswaard, gefchreeven aldaar den iz deezer loopende maand, geaddresfeers aan den Griffier Fagel, houdende advertentie van een zeeker voorval, waar over de Pafloor geklaagt hadde, als of eenige Officieren haar irreverent gedraagen hadde omtrent het zoogenaamde Venerabile, wanneer hy met het zelve, en met de Schelle voorby pafleerde; verzoekende gemelde Commandeur geinformeert te weezen van de Refolutien, ten dien opfichte voor deeze in het reguard van Venlo genoomen.
Is goedgevonden en verlhan, dat aan gemelde Commandeur Ardes toegezonden zal werden Copie van haar Hoog Mog. Refolutien van den 28 December 1718, 6 'Maart en 6 Juny 1719 ;(a) dat hy uit de eerfte zal zien, dat haar Hoog Mog. verftaan, dat die van de Gereformeerde Religie niet gehouden zyn eenige reverentie te doen voor het zoogenaamde Venerabile, en uit de andere, dat haar Hoog Mog. niet pretendeeren te verhinderen dat het gemelde Venerabile publicq zal moogen omgedraagen worden; dat hy Commandeur aan de eene zyde den Pafloor zal trachten te induceeren, om met het publicq omdraagen van het voorfchreeve zoogenaamde Venerabile fpaarzaam te zyn, om alle rooeielykheeden°die daar uit zoude kunnen ontflaan, zoo veel doenlyk, voor te koomen; en aan de andere zyde, aan de Officieren en andere, die het zoude moogen aangaan, belaften, dat of wel niet gehouden zyn eenige reverentie voor het meergemelde Venerabile te doen, dat niet te min haar zullen wachten eenig fchandaal of klagten van irreverentie te geeven. (a) Zie hier vooren pag. 316. enz.
Re



I. Boek. H. Achtste Titeö jijG, Refolutie van de Staaten Generaal, waar
geordonneert werd de Roomfche Kerkhui feu m de Midi rye weder te ofenen. 'Den i; Maarj'17x4.
/^Nefangen een Miflive van den Hoogfchout der Stad en \J Meyerye van 'sHertogenbofch, van Keppc], gefchreeven aï . h,er m den Hage den 1+ deezèr loopende maand houden de, .n gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog ReSè van der, 6 deezer loopende maand, deffelfs herig! en advis op de Kequeite van de principaalfte Roomsgezinde Burgeren 1
bit eTrkenhuÜ, T^n^ W1" b' drieën mool^lT0' d'e gefl°°ten ïyn ««««. g»pen,
van haar Hoog Mog. Rcfolurie TJ!™ Hf^X ,e
handelt en van daar ve iaa'r ?.. hl X n'g*7d kwalvk ge-
«ihe onthoudende, jïg^G^^g
Extracl
CO Zie Kerkelyk PJ. Boek II. Deel pag. 447.
Kr'



u Supplement G. Extract uit het Regifter der Refolutien van-de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereeriigde Nederlanden 3 de Roomfche Kerk te Sas van Gent te fluiten. "Den 18 February 1719.
ONtfangen een Miflive van den Commandeur Balfour, gefchreeven te Sas van Gent den 1$ deezer, geaddrefleert aan den Griffier Fa gel, houdende, dat hy tot nog roe gecontinueerd hadde den Roomfchen Dienft oogluykinswyfe aldaar toe te laaten, maar dat geïnformeerd zynde, dat de Heer Chanclos, Gouverneur en Bailliuw van Oudenaarde, difficulteiten maakte, om D. Brand aldaar te laaten den Gereformeerden Godsdienft doen, hy over dat fubjecl aan gemelten Heer Chanclos hadde gefchreeven, van wien bekoomen hadde het antwoord, neevens de voorfz Miflive gevoegd.
Dat hy daar op by den Heer Biflchop van Gent zelfs was geweeft, ende aan denftlven geremonftteerd hadde, dat dit niet uas in conformiteit van het gezegde, alzoo tot Oudenaarde ende daar omtrent de Gereformeerde Godsdienft moeft toegelaaten worden, in der ftilte, gelyk tot Sas de Roomfche. Dat de Heer Biflchop hem hadde geantwoord, dat hy binnen weinig dagen na Bruiïel zoude gaan, ende aldaar met den Internuncius van den Paus, ende den Aarts Biflchop van Mechelen, over dit fubjecl zoude fpreeken, en die zaaken met den Refident Peilers zoude tragten te reguleeren, tendeerende, ten einde aan gemelde Refident daar op haar Hoog Mogende ordres zouden mogen werden gegeeven, als haar Hoog Mogende het zelve zouden goedvinden; verzoekende verders haar Hoog Mogende beveelen te mogen ontvangen, of hy den Roomfchen Godsdienft: onderiuffchen aldaar fal laaten continueeren, of niet.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat aan gemelten Commandeur Baifour fal worden gerefcribeerd, dat haar Hoog Mogende gantfch niet voldaan zvn , dat het gegeeven woord, ende de gedaane belofte van den Biflchop van Gent, van dat te Oudenaarde, ende onder fyn Diocefe , de oeffeninge van den Gereformeerden Godsdienft in der ftilte, niet belet zoude werden, ten eenemaai buiten effe'è werd geftelt, ende gerenvoyeerd
tot



I. Boek. H. Achtste Titel? 3ij
tot een Conferentie te Brunei, waar van de uitflap onzeeker is-
dat de Roomfche Godsdienft by oogluiking te Sas van Gent niet anders toegelaaten zynde, als in fuppofitie', dat de gedaane verzeekennge van gemelte Bilfchop efleft zoude hebben, het welk teegenswoordig anders uitvalt; immers by provifie hy Commandeur de oeffeninge van den Roomfchen Godsdienft binnen het öas van Gent met zal laaten continueeren, meede by provifie ende tot nader ordre van haar Hoog Mogende
Ende fal Extraft van deefe haaf Hoog Mog. Refolutie, neevens Copye van de voorfchreeve Miflive en Bylaage gefonden werden aan gemelten Refident Pefters, ende denfehen%ange£hreeven^de faake d.ar heencn te tragten te dirigeeren, dat de oeffeninge van den Gereformeerde^ Godsdienft te Oudenaarde, ende daar omtrent, of ter plaatfe, daar defelve voor deefen ten tyde van den Koning Care! den Tweeden, by Conniventie in der ftilte is geoeffend geweeft, weederom by Conniventie toegelaaten moge wer-
G. Extract: uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereefitgde Nederlanden > de Roomfche Kerk te Sas va» Gent weeder te openen. Tien 19 November ijzo.
|^Ntfangen een Miflive van den Commandeur van het Sas van V^f Gent, Balfour, gefchreeven aldaar den 17 deefer, geaddresfeerd aan den Griffier Fagel, hebbende tot Byfaage een Atteftatie van den Predikant, die teegenwoordig by Oudewarde den Gereformeerden Godsdienft doet, Vaar by verzoekt het open n van de Roomfch Lathohque Kerke te Sas van Gent, welke alleen by weege van Repr*flalien geflooten was, ende dè reeden S van teegenwoordig cefleerde.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevondenen verftaan dar
l7afT]r£°r™deü, Ba!f0Ur *al werden gerrfcffl; da, hy de voorfz Kerke voor den Roomfch Catholique Godsdienft bin-
Z JttT Genr W£der fal mo§en laaIen °Penen> by conn ventte ende by provihe tot een proeve om te zien, of daar door aan
R r * de



Supplement
de oeffeninge van den Gereformeerde Godsdienft in Vlaanderen eenige meerder ruimte fal werden toegebragt. *
G. Refolutie van de Staaten Generaal, houdende
een generale ordre omtrent het vergrooten ofte ver' nieuwen van de Roomfche Kerkhityfen in Brabands ReJJort van den Staat. Den 5 Maart 17x1.
ONtfangen een Miflive van W. van Erpecum, Advocaat Fiscaal van den Raad van Brabant, gefchreeven alhier in den Hage den 4 deezer loopende maand, houdende, in gevolge ende tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den zz der voorleede maand, deffelfs berigt op de Requefte van de refpeclive Ingezeetenen tot Heeswyk, Quartiere van Maasland, JVJeyerye van 'sHertogenbofch, ptofeftie doende van de Roomfche Religie, waar by verzoeken, dat haar Hoog Mog. de reparatie aan zeekere Schuure, in de voorfz Requeüe gemeld, niet ten quaade geliefden te neemen, ende aan haar bv conniventie, op den voet alomme onder het Gebied van den Staaf gebruykelyk, te permitteeren, de continuatie van haren voorfchreeven Godsdienft in de gemelde gerepareerde' Schuure, onder belofte van haar ten allen tyde exaételyk te zullen gedragen na de ordres ende beveelen van haar,;Hoog Mogende.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden ende verftaan, dat aan de Supplianten by weege van conniventie zal worden gepermitteert, zoo als haar gepermitteert word mits deezen, om Jhaaren Godsdienft in de voorfz gerepareerde Schuure te mogen doen, mits haar in alle zeedigheyd gedragende.
Ende word by deeze occafie generalyk vaftgefteld, dat geene Roomfche Kerkhuyzen in Brabant, reffort van den Staat, zullen moogen worden vergroot ofte vernieuwt, zonder voorgaande permiffie van haar Hoog Mog., op pcene dat die geene, die het contrarie zuilen koomen te doen, indien eenige Kerkhuyzen, onder conniventie van haar Hoog Mog. zullen hebben gehad, die vryheyd zullen verliezen.
Ende



I Boek. H. Achtste Titel. w
Ende zal Extract van deeze haar Hoog Mog. Refolutie gezon. den worden aan den Hoogfchout, ende de QuarticrfchomS van de Meyerye van 'sHertogenbofch, ende aan de Droflaarden van Breda ende Bergen op den Zoom, om te ftrekken tot der zei ver nanchtinge, ende haar daar na te reguleeren, en daar van kennifte te geeven daar het behoort.
Ende zal Extrad van deeze haar Hoog Mog. Refolutie gezonden worden aan den gemelden Advocaat Fiscaal van Brabant
G. Refolutie van de Staaten Generaal, raahends
de verbeeteringe van het Roomfche Kerkhuys tot Lontmet, zonder voorgaande permiffie van haar Hoor Mo? Den 29 Augufty ijt9. * s
TS ter Vergaderinge geleezen de Memorie van W. v. Erpecum. X Advocaat Fiscaal van Braband, in gevolge en tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den i5 deezer, deszelfs nader advis op de Requefte van de Inwoonders profeffie doende van ue Roomfche Relig.e tot Lommei, Quartiere van Kempeland, Meyerye van 'sHertogenbofch; waar by dezelve te kennen oegeeven hebben, dat haar door haar Hoog Mog. conniventie wierde geperrrmteert, om haaren Godsdienft te oeffenen in zeeker Hutspot Lommei voornoemd,-doch dat zy Supplianten de ^onvoorzichtigheid hadden gehad van het voornoemde Huis in het voor eeden jaar te doen verbeeteren, zonder voorgaande pcrmiftie van haar Hoog Mog.j dat het Officie Fiscaal vfn Braband ha ?
Mot toteLrralgen n/ dC V°^fhreeve P^fie ^ haar Hoog Mog. totj het doen der voorfchreeve verbeetering, en zv Supplianten die met hebbende, vervolgens het voornoemde Hui wee-, gens het voorfchreeve Officie Fiscaal was geflooten geworden, en rot nog toe gebleeven; verzoekende, dat haar Hoog Mog haar die misdag geliefden te vergeeven, en weedernm aan haar te perm.tteeren om in alle ftilte haaren Godsdienft by conniventie te ^S^iS^ t£n di6a ei0de he' voor/oemdcHuismo!
R r 3 Waar



3x6 Supplement
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat de Supplianten zullen worden gelaft, zoo als gelaft worden mits deezen, om alle de vemieuwinge en vergrootinge aart het voorfz Kerkenhuys gedaan, te laaten aibreeken, en het voorfz Huys wederom te doen herftellen in den ftaat, waar in het voor de veranderinge is geweeft, en zulks punduelyk te agtervolgen, op pcene van nader dispofitie.
En zal Extraór. van deeze haar Hoog Mog. Refolutie geftelt worden in handen van het Officie Fiscaal van Braband, om te ftrekken, tot deffelfs narigtinge.
G. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vere enigde Nederlanden, betreffende een Kerkfchuur te "Drunen. Den ïB January 1730.
/^\Ntfangen een Miflive van van Weflem, Droflaard der Heer\_JF lykheid Drunen, gefchreeven te Drunen den 17 deezer, houdende, in gevolge ende tot voldoeninge van haar Hoog IVlog. Refolutie van den 29 December laaitleeden, deszelfs berigt ende advis op de Requefie van de Roomfchgezinde Inwoonders der voorfz Heerlykheid, waar by verfoeken permiffie om tot Drunen een bekwaame Kerkfchuur te mogen ftellen, breeder in de voorfz Requefte vermeld.
Waar op gedelioeieert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat de plaatfe by gemelde Droflaard voorgtflagen, tot het ftellen van een Kerkfchuur, aan haar Hoog Mog. voorkomt als geleegen te naby de Parochie-Kerk, ende by het Predikants Huis, en ook te naby den gemeenen Weg, ende dat deThalven daar toe een ander bequaame plaats fal moeten worden gedefpicieerd.
Extract



f. Boek H. Achtste Titel; ïa7
G. Extract: uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mog. Heeren Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, Kerkejchuur te Drunen, Meyerye van 's Bofch. Den 17 'February 1730.
IS ter Vergaderinge geleezen de Requefte van de Inwoonders profeflie doende van de Roomfche Religie der Heerlykheid Drunen, Quartiere van Oofterwyk, Meyerye van 's Bofch % houdende, dat fy Supplianten haar by Requeüe aan haar Hoog Mog. hadden geaddrefteerd, en om reedenen daar by vermeld, verzogt, dat haar Hoog Mog. aan de Supplianten gelieven te permtueeren, ende re authorifeeren, om tor verrigtinge van haaren Godsdienft binnen Drunen voornoemt, een bequaame KerkIrhuur te mogen (lellen, ter groote daar by breeder uitgedrukt; dat haar Hoog Mog. by derzelver Refolutien van den 20 December des voorleeden jaars, Copie van gemelde Requefte hadden geheven te fenden aan Willem van WeiTem, Droiïaard der gemelde Heerlykheid, om zyn Bengt en Advis daar op aan haar Hoog Mog. te laaten toekomen. & Dat den gemelde DroUard, ter obediëntie van dien, aan haar Hoog Mog hebbende overgezonden zyn Berigt, haar Hoog Mogende daar op by derzelver nadere Refolutie van den 18 January aai «leeden hadden verklaard, darde plaats by den gemelde Drosiard voorgeflagen tot het ftellen van een Kerkfchuur, het haar Hoog Mog. vootquam als geleegen te naby den Gemeenen Weg, als meede te naby de Parochie-Kerk en des Predikants Huis, ende dat derhalven daar toe eene andere bequaame plaatfe zoude moeten worden gcdespicieerd; dat zy Supplianten ter obediëntie van haar Hoog Mog. Refolutie (onder derzelver «mollige approbatie) aaar toe nu hadden gedespicieerd zeekere plaatze welke meer als 540 panen was van de Parochie-Kerk, ende van de« lredikants Huis wel 3*0 paffen, ende omtrent no paften of treeoen van den Gemeenen Weg, en dat wei op een Acker genaamd de Zuid Acker, Ooft Anthony van de Grim, en Weft ïan van de Grint, agter een Huis, Schop en Hof, waardoor belet zoude worden dat niemand de voorfchreeve Gemeene Straat paffrerende, den in-of toegang, van ende tot de vooifz te itellene Sebnnr
2gu-



'318 Supplement
zoude kunnen zien, of ook het minfte van der Supplianten Godsdienft zoude, kunnen hooren; verzoekende derhalven, dat haar JHoog Mogende aan de Supplianten gelieven te permitteeren, en haar te authorifeeren, om op de voorfchreeve t plaats een Kerkfchuur tot verrigtinge van haaren Godsdienft,* onder de conniventie van haar Hoog Mog, ter groote en in zulke order als by der Supplianten voorige Requefte gee'xprimeert ftaat, te mogen ftellen.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat Copie van de voorfz Requefte gezonden zal worden aan den Droffard- van Drunen, om zyn Berigt daar op aan haar Hoog Mog. te laten toekomen.
G. Extract uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaf en Generaal der Vereenigde Nederland/n, Kerkefchuur te Drunen, Meyerye van 's Bofch. Den February 1730.
ONtfangen een Miftive van W. van WeiTem , DrofTard van Drunen, gefchreeven aldaar den zz deezer loopende .maand, houdende , in gevolge ende tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 17 daar te voren , deszelfs Bericht, op de Requefte van de Inwoonders profeflie doende van de Roomfche Religie der Heerlykheid Drunen, Quartier van Oofterwyk, Meyerye van 's Bofch; verzoekende, dat haar Hoog Mog, aan haar Supplianten gelieven te permitteeren, en te authorifeeren, om op zeekere plaatfe binnen de voornoemde Heerlykheid een Kerkfchuur tot verrigtinge van haaren Godsdienft, onder haar Hoog Mog. conniventie ter groote en in zulke ordre als by der Supplianten voorige Requefte is geallegeerd, te mogen .ftellen.
Waar op gedelibereert zynde, is goédgevonden en verftaan,dat aan de Supplianten zal worden gepermitteert, zoo als haar gepermitteert word mits deezen, ter-plaatfe in de voorfchreeve Requefte gedefigneert, een Kerkfchuur te mogen ftellen, gedekt met Stroo of Riet, ter lengte Van zeeventig hout voeten, breed twee en veertig hom voeten, ende de Muuren van ter zyden, gelyk
mee-



I. Bosk; H. Achïsïs Tite£ ji?
meede de Gével, elf houtvoeten hoog, mitsgaders] de Deuren en Venfters na proportie, ende sulks alles ten koften van de Sun. plianten. r
G. ExtracT: utt het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenhde Nederlanden, Roomfche Kerkefchuur te Tilburste vergrooten. Den 8 Oöïober 173 r. f^Ntfangen een Miflive van P. van Hoven, Droflard van Til\J ouj-g, gefchreeven aldaar den 7 deezer, houdende, in gevolge ende tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie Tan den 30 Augufty laatftleeden, deszelfs Berigt op de Requefte van de Inwoonders der Heerlykheid Tilburg, Quartier van Oos terwyk, Meyerye van 'sBofch, profeflie doende van de Roomfche Rehgte; verzoekende, om daar inne gelegeerde reedenen, liaare Kerkfchuur ftaande ter pla8tfe het Hyke genaamtin inne de Roomfche Catholyke Religie tot Tilburgh word gehouden, op nieuw te mogen herbouwen, zoodanig ende in dier voegen als reeds by haar Hoog Mogende Refolutie van den z6 lunv 17x4 is gepermnteert geweeft. ' *
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, m, s deezen te confenteeren in het voorfl verzoek, ende dienvolgende aan de Supplianten te permitteeren, om de voorfchreeve Kerkfchuur te mogen vernieuwen, ende die te mogen ver grooten met een Gebind ter lengte van agtien voet, mits blyvende m de gedaante van een Schuur. 6 y
G. Extrad uit het Regifter der Refolutien van de
Hoog Mogende Heeren Staten Generaal der Vereent?de Nederlanden, te procedeeren teegen den Heer van St. Jans óteen om het Doopen van een Kind.
Den Z9 December 1717,
ONtfangen een Miflive van dén Kerkenraad van St. Jans-Steen, gefchreeven aldaar den 16 deezer, aan haar Hoog Mo?; kennifle geevende, in wat voegen Mr. Willem loachim v«n der Heyden, pratenfen Heer van St. Jtaa-Steei, ?p • i?de£
S s zer,



Supplement
zer, ten tyde als de Predikant Petrus Tratfaert, door de Koortfe verhindert wierde op St. Jans-Steen te koomen prediken, zig onderftaan hadde, door den Schoolmeefter Willem van der Heggen, de Klokke driemaal te doen trekken, en na het leezen van eenige Capittelen, en het zingen van een vers uit de Pialmen, door den Schoolmeefter het Formulier van den Doop te doen voorleezen, en het Kind van Pieter Willemsze, Dmcon en Geligtsbode der voorfz Heerlykheid, als Peter ten doop te prefenteeren, en het felve door gemelde Pieter Willemsze te doen dopen; reprefenteerende daar by de ergernifle, welke deeze enorme en ongehoorde faak aan de Aanfchouwers, en veele Papillen die daar prefent waaren, hadde gegeeven.
En houdende verders het geene daar by gepafleert was, breeder in de voorfz Miflive vermeld, verfoekende dat haar Hoog Mog tot handhavinge van den Godsdienft, foodanige ordre gelieven te ftellen, als fullen vinden te behooren, niet alleen tot flrafFe van de reeds begaane fchenddaad, maar ook tot weennge en voorkominge van alle verdere onordentelykheeden.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden enverftaan.dat den Commandeur van Huift, en in fyn abfentie den Officier aldaar commandeerende, fal werden aangefchreeven en gelaft, dat fv den gemelde Mr. Willem Joachim van der Heyden, denbchoolrneefter Willem van der Heggen, en den Vader van het Kind Pieter Willemsze, door de fterke hand fal doen arrefteeren, te Huift doen brengen, aldaar buiten acces in verfeekerde bewaringen doen houden, en aan den Raad van Vlaanderen, refideerende te Middelburg, doen overleeveren. . ■' .
Dat Copie van de voorfz Miflive met de Stukken daar neeveas cevoegd, gezonden fal worden aan den Fiscaal van den Raad van flaanderef, en denzelven aangefchreeven en gelaft, dat hy hem tw l^Jften fal begeeven n*a Huift en St. Jans-Steen, om weegens het gepleegde en de omftandigheeden van dien, behoorlyke fnformatiegte neemen, en teegen de voorfz Perfoonen fonder eenige conniventie, weegens de voorfz ftoute Wh»»«fJ»^ Godsdienft en van de Heilige Sacramenten, tot condtgne ftraffe te procedeeren, foo als na de Placaaten van den Lande, en na regten bevonden fal werden te behooren, en dat hy aan haar



ï. Boek. H. Achtste Titeia ^
Hoog Mog. van tyd tot tyd reekenfchap fal geeven van het geene door hem in deefen fal weezen gedaan, alzoo haar Hoog Mog deeze zaak ten hoogften ernft is.
Dat hy Fiscaal ook aan haar Hoog Mog. met den Brenger dee; zes fal bengten, wat door hem ingevolge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 28 July deezes jaars is gedaan, ten aanficn van de Paapfche Scheepenen te St. Jans-Steen aangefteld, en de reedenen waarom hy haar Hoog Mog. daar van geen berigt heeft laaten toekoomen.
Dat voorts gelyke Copie gezonden zal worden aan den Raad van Vlaanderen, en denzelven aangefchreeven, de voorfz Perfoonen gearrefteert zynde, in haare bewaringe over te nemen, en teegen dezelve te procedeeren, en te doen procedeeren, foo als na bevind van faaken, en na Regten en de Placaten fullen oordeelen te behoren.
C. Jood en.
H. Refolutie van hun Ed, Gr. Mog. omtrent Synodale Refolutien tot bekeering der Jooden, en over het indringen der "Predikanten. Den 9 Auguftus 1678.
DE Heer en Meefter Hendrik Druyf, Raad in den Hoogen Raade, achter volgens en tot voldoeninge van voorgaande Refolutien van deefe Vergaderinge in datis den 3 April lil eJ°deJ X5> Maar,r. 1678 als c°mmiftaris Politycq bygewoont hebbende de Zoythollaotfche Synode by authorifatie van haar Ed Groot Mog. in den jaare 1677 binnen de Stad Delft, en in den jaare 1678 binnen de Stadt Leyden gehouden, heeft ter Vergadering rapport gedaan, ook daar beneffens geëxhibeert de fchrifte yke Aflens van 't geen in defelve Synoden, als mede de fchriftelyke Ade van 't geen in de Synode mede by authorifatie van haar Edele Groot Mog. binnen de Stadt Dordrecht in den jaare 1676 van coniideratie was voorgevallen en gerefolveert: Ende namentlyk mede van 't gunt in defelve Synoden was gepafleert foo noopende t bekeeren van de Jooden, als nopende het indringen
S s z van



335, S Ü p n È M ZN1
van Predikanten in den Kerkendienft: en dat aldaar onder anderen mede in deliberatie was geweeft, of men aldaar niet foude behoren vaft te ftellen feeker Artykel, beraamt in de Synode gehouden binnen de Stadt Hoorn in den jaare 1.64,1, meedebrengende:
Belooven voorts, dat wy ons nergens tegen wille en dank van eenige Gemeynte fullen indringen, of indringen laten, op pcene van gehouden te fullen en mogen werden voor onwettige Scheurmakers; en dat men tegen ons als tegen fodanige met recht fal procederen naar alle Kerkelyke cenfure volgens Refolutie van de Nationale Synode: ende in *t by fonder, dat wy in geene Kerkelyke Vergaderingen van Kerkenraade, Claflis of Synode ontfankelick fullen wefen, of oock niet. tot eenige Kerckelyke Bedieninge toegelaten, noch op den Predikftoel gebracht mogen werden. Waar op gedelibereert zynde, hebben haar Edele Groot Mog. de gemelten Commiilaris bedankt, gelyk defelve bedankt word by deefen, over en ter faake van de moeyte en de goede conduite by hem omtrent de voorfchreeve Befoigne gehadt en gebruykt; ende voorts goedgevonden en veiftaan mits defen te ver., klaren, dat haar lideie Gr. Mog. zeer aangenaam fal wefen, dat de Dienaren des Godlicken- Woorts door een ftichtelyk en exemplaar leeven, Predikatiën, Schriften, Veranderingen en andere (Chriftelicke middelen : bevorderen de bekeeringe van de jooden en anderen tot den waren Godsdienft, ioo nochtans dat geene van dié middelen komen aan te loopen tegen de vryheid van confcientie, die haar Edele Gr. Mog. aan alle de Ingezetenen vanden Lande altoos hebben gelaaten en alsnoch verftaan te laaten;. maar dat defelve niet zouden konnen goetvinden daar toe nieuwe: öf andere middelen by der ham te laaten nemen; dat defelve ook geecflnts fouden konnen verftaan ofte gedogen, dat, nopende het indringen der Predikanten, over het voorfchreeve betaamde van, dë' voorfchreeve Synode van Hoorn ofte eenige diergelycke mid-, delen, eenige deliberatie in de "Synoden aangefteït of gehouden,, veel min yets gearrefteert ofte ter executie geleyt foude worden 5. ende. dat daarom de Commiffarifien Polityck op. de Synoden te, committeeren-j alle fodanige. dehberaiien tydelick,. fullen voorko-
jodenpa



1. Boek, H. Achtste Titel. 3331
men, wee?en, en niet gedogen, dat die fullen worden gehouden: zullende deefe haar Ed. Gr. Mog. Refolutie ten voorfchreeven. eynde aan de gemelte Commiflariflen Politycq ter hant wérden geiielr, eer fy naer de voorfchreeve Synoden vertrekken» ende oock gefonden worden aan den Heer Mr. Cornelis Terefleyn van Halewyn, Raat in den Hove,. als derfelver Coramiflaris Politycq: op de Synode gehouden wordende binnen, de Stadt Enckhuyfen tot fyne informatie en narichtinge.
B. Refolutie van de Staaten- van Holland, dm
van de Joodfche Natte,. binnen Holland refideerende j te houden voor Onderdaanen van haar Edele Groot Mogende, &c. Den iz July 1657.
OP de Requeüe by de oudften van de Joodfche Natie, renderende binnen deefe Provincie, en voornamentlyk binnende Stad van Amfterdam, aan haar Edele Groot Mo? geprefenteert, houdende klagten over onbetaamelyke en harde'proceduuren, henluiden ieedert eenigen tvd herwaards door den Koning van Spagne en deffelfs Onderdaanen aangedaan, zoo in haare Navigatie en Traficq., als anderfints, hebben haar Edele Groot. Mog.;, na voorgaande rype deliberatie, verftaan en verklaart, geLyit verftaan en verklaart word by deefen, dat die van de voorfz.' joodlche Natie waarlyk zyn Onderdaanen van haar Edele- Grodt Mog. en Ingezeetenen deefer vereenigde Nederlanden,, en dat deieive ook dienvolgende moeten jouifleeren, en gaudeeren van de conditiën, rechten en avantagien by de Traclaaten van Vreedeen -Marine met den Koning van Spagne gemaakt,, of by andere Tra"■taaten, Accorden» Ailiantien en Verbinteniflen van-andere Koningen,. Republicquen, Pnnfen, Potentaaten , Staaten of Streden, voor de Ingezeetenen van deefen Staat bedongen en peobtineew. En worden dienvolgende de Heeren haar Edtie Groot Mog ordinair Gedeputeerdens ter Generaliteit mits deelen verfocht en = gelalt, die van delelve Natie, foo in het voorfz voorval, ais m andere diergelyke geleegemheeden,. by de voorfz rechten en-'avanlagteu te helpen maintineeren, en allen indragt, die ter contrarie-?
S-S 3» fsèfl^r



334 • Supplement
foude moogen worden gedaan of ondernoomen, te helpen beeteren en prevenieeren als na behooren.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, waar by
die van de Jcodfcbe Natie binnen de Vereenigde Nederlanden verklaart mvorden voor Onderdaanen van de ■ Repubiïcq. Den 17 July 1657.
OP de Requefte bydeoudfte van de Joodfche Natie, refideerende binnen de Vereenigde Provinciën, en fonderlinge in de Provincie van Holland, en in defelve binnen de Stad Amfterdam, aan haar Hoog Mogende geprefenteert, houdende klagten over onbetaamelyke en harde proceduuren henluiden feedert eenigen tyd herwaards door den Koning van Spagne en deffelfs Onderdaanen aangedaan, foo in haare Navigatie en Traficq als anderfints^ hebben haar Hoog Mogende, na voorgaande rype deliberatie, verftaan en verklaart, foo als verftaan en verklaart word hy deefe, dat die van de voorfz Joodfche Natie waarlyk zyn Onderdaanen en Ingezeetenen deefer Vereenigde Nederlanden, en dat defelve ook dienvolgende moeten jouiifeeren en gaudeeren van de conditiën, rechten en avantagien, by de Tradaaten van Vreede en Marine, met den hoogftgemelden Koning van Spagne gemaakt, of by andere Traclaaten, Accorden, Alliantien en Verbinteniften van andere Koningen, Republicquen, Prinfen, Potentaaten, Staaten of Steden voor de Ingezeetenen van deefen Staat bedongen en geobtineert. En fullen dienvolgende die van defelve Natie, foo in het voorfz voorval, als in andere diergelyke geleegentheeden, by de voorfz rechten en avantagien worden gemamtineert, en alie indragt, die ter contrarie foude moogen worden gedaan of ondernoomen, geprevenieert als na behooren.
Re-



I. Boek. H. Achtste Titel. g|j
H. Refolutie van de Staaten van Holland, hou-
dende "Declaratoir, dat die van de Joodfche Natie hier te Lande met gehouden zyn getuigen} ff e der -waarheyd te geeven J omtrent faaken de Joodfche Godsdien (i concerneerende. Den xi September 1680.
ONtfarigen twee Miffiven van de Praefidenten en Raaden van beide de refpeétive Hoven van Juïtitie, gefchreeven alhier in den Hage den 9 en ix deefer loopende maand September, houdende derzelver advis op de Requefte, by of van weegens de Parnaflins of Ouderlingen van de Spaanfche en Portugeelche Joodfche Natie tot Amfterdam, aan haar Edele Groot Mog geprefenteert, klaagende dat verfcheyde quaadaardige en boofe Menfchen eemgen tyd herwaards hadden onderiiaan bewyfen te doen beieggen, dat deefe en geene van de Joodfche Religie waaren, en dat fy haar daar meede in andere Landen, daar die van de voorfz Natie niet getollereert wierden, als in Spagnen en Portugal, tot nadeel van defelve behielpen, en dat zy en haare Vrienden aldaar, daar door aan de Juftiue, en alfoo aan de Inquifitie overgeleevert, en van goed en leeven berooft wierden, verfoekende, dat die van de voorfz joodfche Natie hier te Lande en andere die fulks afgevraagt foude moogen worden, gedispenfeert fouden moogen worden, van eenige verklaringe te geeven, of iemand van de voorfz Joodfche Natie of befneeden was, of andere dingen de Joodfche Godsdienft concerneerende.
Waar op gedelibereert zynde, hebben haar Edele Groot Mog verftaan en verklaart, gelyk defelve verftaan en verklaaren mits deefen dat die van de voorfz Spaanfche en Joodfche Natie hier te Lande, en andere die fulks afgevraagt foude moogen worden, niet fullen moogen worden geconüringeerr, of gehouden zyn eenige verklaaringe of geiuygenifle der waarheid te geeven op vraagen, of iemand van de voorfz Joodfche Religie of befneeden is, of andere dingen de voorfz Joodfche Godsdienft concerneeren. de.
IL Ik



«y35 Supplement Tï. In gedrag van roepende Sonden. H. Refolutie van de Staaten van Holland, teegens
het vloeken en zweeren , ontheiligen van den dag das Heeren, mitsgaders de Comedien en *D anjeryen genoomen. Tien 31 Jub *6§6-
IS ter Vergaderinge geleezen zeekere Remonftrantie, nvt den naam en van weegen de Gedeputeerden van de Zuid- en Noordhollandfche Synoden aan haar Edele Groot Mog. geprefenteert, houdende klagten over de prophanatien des^ Sabbatdags, als meede over het vloeken, zweeren en lafteren, mitsgaders het meenigvuldig misbruyken van Godes heilige Naarae, en nog over de Comedien, Dansfchoolen en Dansferyen, zoo publicque, als die op de Bruiloften, Maaltydén en elders gefchieden, met verzoek, dat eenmaal eindelvk daar jeeeens door het emaneeren en executeeren van de langverwagte Placaaten vigoureufelyk mooge worde voorzien. x a
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en veiitaan, dat aangaande de geallegueerde prophanatien des Sabbatdags nogmaals in conformité van voorgaande haar Ed. Gr. Mog. Relolutien in datis den 10 Maart en 19 September beide des jaars 165% in gantfch ernftige termen geichreeven zal worden aan alle Orheseren en Magiftraaten in de Steeden, en Hoofdofficieren ten platten Lande, mitsgaders aan alle Heeren, hooge jurisdiÖie hebben* de binnen den Lande van Holland en Weftvtiesland, met ver; zoek en begeerte, ook laft en ordre refpeclive, dat zyluiden effect ueelyk zullen hebben te weeren en te beletten de prophanc exercitiën en debauchen, mitsgaders de Neeringen, Handwerken en ongeoorloofden arbevd op den Sabbath des Heeren, zelfs onder de Predikatie van Godes Heyiige Woord, by• der hand genoomen, gedaan en aangefteld wordende, met byvoeginge, dat dezelve by refcriptie zullen hebben te doceeren van de devoiren by henluiden aangewend, op de Aanfchryvinge, in kragte van de voorgeroerde haar Edele Groot Mog. Refolutie van dato den 10 Maan 1653 °P dea lz daar aatl volgende aan dezelve gefchied,
als



i. Boek; H. Achtste Titel. m
als meede van de geene die op de nadere Aanfchryvinge in kragte deezes te doen, by henluiden nog aangewend ftaan te woi
En wat belangt het voornoemde tweede Poind, raakende het vloeken, zweeren en afteren, mitsgaders het meenigvuldig misbruyken van Godes heilige Naaroe ö
Is na refumtie van de Refolutien den 3 July (a) en i9 September, beyde des voorfz jaars 1653 ; Item, den z9 Julv 1654 W en den 3 Mey i6ss dien aangaande genoomen, mitsgaders van de ConceD* te Placaaten daar over voor deezen op het papier gebrast met de vordere Retroada daar op flaande, eindelyk na iïerati?e deliberatie geoordeeld en verftaan, dat dezelve exorbitante zoude niet zoo bekwaamelyk en kragtelyk door politicque Decreeten, Placaaten en Ordonnantiën als wel door de kragt van goede onder-
^Sininni!n/ehmaaDingen gTeell en voorgekoomen konnen worden; en is derhalven tot verhoedmge van alle kleinagtinge die de pohticque beveelen door onmoogelykheid, of by faute van benoorlyke executie gewoon is te overkoomen, de principaale voorzorge jeegens de voorfz exorbitante zoude aan goede officien van Bedienaaren des Heiligen Evangeli gerecommandeert en aanbe" voolen, gelyk dezelve henluiden gerecomraandeerf en aanbevooï?d??JLf£aaten™ts deezen; zoo nogtans, dat de Magiftraaten in de refpeclive Steeden ook mits deezen verzogt en gelaft worden, de voorgeroerde officien, zoo veel in haar is, met alle doenyke efficatie na de conftitutie van dezelve Steeden refpeótivelyk ten beften te fecondeeren. r^uvviy*.
En wat belangt het voorfz derde Poincl, beroerende de Co* medien, Dansfchoolen en Dansferyen, is bevonden, dat het zelve al oP den r4 December des jaars 1654 buiten verdere deliberatie is gefteld, m confideratie van de reedenen, hier bevoorens by den Praefident en Raaden van den Hove daar jeegens aan haar Edele Groot Mog. gedaan deduceeren; en is dienvolgende nogmia's goedgevonden en verftaan, de voorlz zaake daar by te laatfn be-
^ Kerk' m' Bo£* Deel pag. 366. 0) L Deel pag. 598. R^
T t



33 g S U P P L E M E N T
H. Refolutie van de Staaten van Holland, houdende renovatie van haare vorige Refolutie van den 3ijulyi6$6, (d) tegens het vloeken en zweeren, ontheiligen van den dag des Heeren, mitsgaders de Comedien en Dansferyen genoomen. Den 17 December 16S9.
IS ter Vergaderinge geleezen zeekere Remonftrantie, uit den naame en van weegen de Gedepmeerden des Zuyd-en Noordhollanfche Synode, aan haar Edele Groot Mog. geprefenteert, houdende continuatie van beklag, over de meenigvuldige en krytende zonden des Lands, met verzoek van reformatie en remedie teegen dezelve, en in fpecie teegens de ftoutigheyd der Paapen en Pausgezinden, jegens het vloeken en zweeren, jeegens het ontheyligen van den dag des Heeren, jeegens de Bordeelen, Hoerhuifen, Overfpeelen en Bloedfchanden, jeegens de Comedien en Schouwfpeelen; mitsgaders jeegens iigtvaardige Dansferyen,
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, voor zoo veel belangt de ftoutigheid der Paapen en Pausgezinden, dat de Heeren haar Ed. Gr. Mog. Gecommitteerden, volgens voorgaande Refolutie in date den 17 January des jaars 1657, befoigneerde op het Concept van Placaat daar jeegens ingefteld, zullen worden verzogt en gelaft, gelyk dezelve verzogt en gelafti worden by deezen, het voorfz befoigne, zoo veel moogelyk, te befpoedigen, en van den uitval van dien, zoo haaft doenlyk, alhier ter Vergaderinge rapport te doen; en voor zoo veel de Bordeelen, Hoerhuifen, Overfpeelen en liloedfchanden belangt, dat den Praefident en Raaden van den Hove verzogt en gelaft zullen worden, gelyk dezelve verzogt en gelaft worden by deezen, een Placaat te concipieeren, en haar Edele Groot Mog. over te zenden, jeegens de Bordeelen, Hoerhuifen, en diergelyke infame vermengingen; ook voorts haar Edele Groot Mog. met den eerften te laaten toekoomen haarlieder advis over het fubjecl; van de Overfpeelen, en of de poenen daar jeegens by de politicque Ordonnantie geftatueert, niet zoude konnen of behooren verhoogt te worden, mitsgaders op verfcheiden cafus matr'tmoniales hier bevoorens verzogt en gerequireert; en wat aangaat het vloeken
en



I. Boek. jH. . Achtste Titel, 33^
en zweeren , ontheiligen van den dag des Heeren, mitsgaders de Comedien en Dansferyen, dat diemhalven g> perfifteert zal worden, gelyk geperfijfteert word mits deezen, by de Refolutie daar over den 31 July des jaars a6$6 genoomen, die bier meede in alJen deelen werd gerenoyeert, gelyk ook dienvolgende gerenoveert zullen worden de aanfchryvinge aan de refpeÖivc Officieren en Magiftraaten daar ondres refulteerende. O) Zie pag. 336.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, gee¬
ne Comedien ten platten Lande. Den 31 July 1677.
IS ter Vergadering geleezen de Remonftrantie van de Zuyd- en Noordhollandiche Synoden, houdende, dat zy onnodig achten om op het nieuws in het breden aan haar Edele Groot Mog te vertoonen den oorfprong en vuylen aart en fchadelyke effenen van hedendaagiche Comedien, gelyk voor defen menigmalen gefchiet was, als dewelke uit het Heydendom gefproten fynde &c
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevondenen verftaan.dat de Heeren haar Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raaden in beide Quartieren fullen worden verfoc.hr, gelaft en geauthorifeert gelyk defelve verfocht, gelaft en geauthorifeert worden bv deefen, naauw reguart en toeverficht te neemen, dat geene Comedianten ten platten Lande mogen worden gepermitteett ende toeplaten eenige Vertooningen of Comedien te fpeelen of te maaken, diredelyk of indtredelyk in eenige manieren, maar defelve Comedien en Vertooningen, Schouwfpeelen en diergelyke, alomme ten platten Lande te verbieden en doen cefteeren, alles bv provifie en foo lange de voorfchreeve Comedien, VertooningeJ en Schouwfpeelen in de Steden deefer Provinciën niet gepermfc. teert en toegelaaten worden. ö f&^h'
T t % Ref0,



Supplement
G. Refolutie ten faveure van Predikanten in Peeten Kemptlatsd teegens de Brandtfiigters in het Quartier -van Teeiiandt. "Den 16 Mey lyzo. Groot PI. Boek V. Deel pag. 710.
ONtfangen een Miflive van den Raad van Brabant, gefchree* ven alhier in den Hage den n April laatftleeden, houdende, in gevolge ende tot voldoeninge van haar Hoog Mog. Refolutie van den 5 daar te vooren, der felver advis op de Requeüe van het Claflis van PëeS- ende Kempeland, Meyerye van 'sHertogenbofch, contineerende een verfoek, dat haar Hoog Mog. tot meerder affchrik, de Predikanten, Officianten en andere Luyden van de Gereformeerde Religie, onder het voorfchreeve Clasfis behoorende, der felver Perfoonen, Goederen ende Familien, geliefden te neemen in haare befcherminge en fauvegarde; interdiceerende aan allé ende een yeder, defelve op eenigerhande manieren in haare Perfoonen, Vrouwen, Kinderen, Familien ende Goederen te laedeereu, op pcene dat de gantfche Gemeente, daar fulks mochte koomen te gefchieden, daar voor aanfpreekelyck fouden zyn, en foo yemandt van de Gereformeerde Religie van het leeven ter dood gebragt, ofte door brandtfligtinge of anderfints van hare Goederen violentelyck berooft mogten werden, de gantfche Gemeente daar fulks mogte voorvallen, na voorgaande taxatie van den Quartierfchout en Geconflitueerdens des Quartiers, als zynde van de Gereformeerde Religie, daar in teegendeel op de meefte Piaatfen de Regenten Roomfchgezinde waren, ende die in cas van vergoedinge zyn geinterefleert, gehouden fouden weefen foo veel op te brengen ende te betalen, als de Familie van de Nédergeflagene daar by bevonden foude werden befchadigt te zyn, als meede de fchade der geroofde, en gebrande Goederen, endè dat haar Hoog Mogende den Quartierfchout ende Gecommitteerden des Quartiers van Peelland, tot weeringe van alle Vagebonden en Landloopers, dié de Officiers fonder asftftentie onmogelyk kunnen weeren, naar het exempel van die van Kempeland, geliefden te gelaften, Dienaars van de Gereformeerde Religie, aan te ftellen, op dat de Gereformeerde daar door des te meer, als woonende.in het midden van het Pausdom, in veylig-
heyt.



I. Boek. H. Achtste Titel. ^
heyt geftelt mogten werden, ofte wel foodanig als haar Hoog Mog tot' voorforge van haare Geloofsgenooten fouden oordeelen te behooren Waar op gedelibereert, ende in achtinge genoomen zynde, dat by vericheyde Placaaten, als van den 4 Junii it57i (a) 11 Julii 1666, 4 Juin 1683 (6) ende van den zo Ociober 1693, (C) volkomentlyk voorfien is teegen alle moetwilligheeden en afperfinge van geldt, gedreygde brandftigtinge, ende wat dies meer is,- dat de voorfchreeve voorfieninge felfs in fpecie ook is gedaan by het Placaat van den 4 Julu 1657, ten aanfien van moetwillige brandtftigtinge ende andere boosheeden, overlaft ende fchade, die ten platten Lande van Brabant, voornamentlyk aan de Predikanten ende andere Luyden van de Gereformeerde Religie, foude moogen werden aangedaan, en dat by het voorfchreeve Placaat ook is geftatueerr, dat de fchaade die door foodanige brandftigtinge, als anderfints veroorfaakt mogte werden, gedragen ende vergoedt fal werden by de Steeden, Vryheeden, Heerlykheeden en Dorpen, daar defelve komt te gefchieden, na voorgaande taxatie van Wethouders aldaar, door een behoorlyke ende aequitable Omflagover t,e Inwoonders te doen; is goedgevonden ende verftaan, dat het by de voorfchreeve Placaaten geiaaten fal werden; dat niet te min den Quartierlchout van het voorfchreeve Quartier van Peeh Jandt fal aangefchreeven ende gelaft werden, om met de Gecommitteerden van het felve Quartier, naar het exempel van die van Kempelandt, tot weeringe van alle Vagabonden ende Landtloopers, aan te ftellen twee, ofte naar exigentie van faaken, meer Dienaars, zynde van de Gereformeerde Religie;-dat voor'foo veel aangaat het geval, breeder in de voorfchreeve Requefte van het Claflis van Peel- en Kempeland gemeld, aan Bernardus van Altena, lredikant tot Mierlo, en aan Wilhem Hendrick Vermeer, Predikant tot Aften, fullen werden verleent Brieven van Sauvegarde, dewelke ten dien eynde in behoorlyke forma gedepefcheert lullen werden, ende dat hier meede geinfereert werdende den inhoudt van het meergemelde Placet van den 4 Junii i<5c7> het ieive alomme daar het behoort, op nieuws andermaal fal werden gepubiiceert, ende ten dien eynde op nieuws gedrukt ende afgplonden fal werden. ö Publi-
CÖ^Berï* Pl*i Boek l Deel pag. 7n:. Q% pfg.. l6o. ■ QO P«& 785. '
T. t 3,



2^.2, Supplement
G. Publicatie teegens de Doodmaaïen. Den 2 Mey
«731.
DE Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, Allen den geenen die deefen fullen fien, of hooren leefen, falut, Doen te weeten: Alfoo Wy hoe langs hoe meer in ervaringe komen, dat dagelyks ter occafie van het overlyden van Onfe Huisluyden of andere Opgezeetenen in de Landen van het Diftrict van de Generaliteit onder Ons Gebied gehoorende, op verfcheide piaatfen werden aangefteït, en gegeeven Doodmaaïen, welke door de meenigte van Menfchen, op defelve Doodmaaïen verfchynende, niet alleen veroorlaaken groote onordentelykheeden en buitenfporigheeden, nemaar ook daarenboven ook exceffive en 'ondraagelyke onkoften voor Weduwen en Weefen, of andere Erfgenaamen van de Overleedenen, daar jegens Wy noodig geoordeeld hebben dat ten befte van Onfe goede Ingezeetenen, en tot voorkoominge van alle disordres behoorlyk moefte werden voorzien.
ZOO IS'T, Dat Wy alvoorens gehad hebbende het advis van Onfe lieve getrouwe de eerfte Praeftdeeiende en andere Raaden van Braband en van Vlaanderen, interdiceeren allen en een yegelyk van Onfe Huysluyden of Opgefeetenen in het gemelde Diftria van de Generaliteit, en alle andere die het mogte koomen aan te gaan, dat van nu voortaan by het overlyden van iemand van haare Vrinden of Magen, of andere Menfchen, waar van fy Erfgenaamen mogten weefen, over welkers BegraafJenifle ap^ en dependentiën van dien, hen Luiden de dire&ie toekomt, of aanbevoo'.en is, of anderfins mogte komen aan te matigen eenige Doodmaaïen aan te ftellen, of te doen aanftellen, en vervolgens iemand ter occafie van het voorfchreeve overlyden, en begraafteniffe, buiten de Erfgenaamen van den Overleeden, of de Voogden over deffelfs nagelaate Weefen, of andere Perfoonen die eenige direclie in die Sterf huyfen mogten hebben, te trafteeren of te doen trafteeren, op den dag der begraaflenis, of wel eenige daagen voor of na defelve, 't zy in het Sterf huys, of op eenige andere plaatfe buiten den felven Sterfhuyfe, op pcene van hondert guldens, t'elkens te verbeuren, by diegeenen, dewelke tot het aatinei-



I. Boek. H. Achtste Titel.
ftellen van de voorfchreeve Doodmaaïen eenige ordre gegeeven direöie gehad, of daar toe in eeniger maniere iets gecontribueerd fal hebben, int fyn eige privé beurs te betaalen, fonder defelve boete of andere koften en fchaaden, dewelke door het geeven van foodanige Doodmaaïen mogten weefen veroorfaakr, in eeni ger manieren te mogen brengen tot laite van den Boedel of van iemand anders, dewelke niet hebben gepanicipeerr tot het geeven van foodanige Doodmaaïen, als meede een boete van Tien guldens te verbeuren by een ieder die contrarie deefen Onfen Plaeaate, op de voorfchreeve Doodmaaïen fal werden gevonden of die bygewoont hebben, welke refpeclive boetens lallen werden genooten voor een derde by den Officier de calange doende, een derde by den Aanbrenger, en het refteerende derde part by den Armen van de Plaats daar het is voorgevallen, lattende en bevee-
aÜa erQ ie dlt mogte aangaan Z52 %telyk na den inhou-
de deeles te reguleeren.
^^nrnCerCreno!e WydefS -den 0fficier' en alIe andere contrarie dSS I'iT eemgC ?Crmime te Seeven' of te over
vanTte glifceeren 16 COIDpoieeren' of in eeniêer manieren daar En ten dien einde niemand hier van eenige ignorantie kome te pretendeeren, oemaar alle en een ieder weeten moge, waar na hy hem hebbe te reguleeren; laften en beveelen Wy dat deefe alomme in het Diftria van de Generaliteyt fal werden gePublic%rt en ge^geert daar fulcks behoort, en gebruykelyk is, want Wy fulks voor den dienft van den Lande en ten befte'van Onfe goede In. gezeetenen bevonden hebben alfoo te behooren.
a gedaan/° gearrefteert in 's Gravenhage onder het Cachet van den Staat, de Paraphure van den Heer prafideerende in OnMPv fJf ÜCru;ge> e" de ?ignatur.e van Onfen Griffier op den z ïvfL ?a 'a W^S ^arapheea' 3' vm ***** vander Hooge3k.
?Jn rJ«Z 1' Txv 0rdonn,anne ™n de iiooggemelde Heeren Staaten Generaal. Was geteekent, F. Fageh
II. Twee-



144
Supplement
IL Tweede Boek,
HANDELENDE VAN DE
HUWELYKS - ZAAKEN.
h. Ordonnantie van het Middel op het Trouwen.
Gearrefteert den 2,6 Ociober 169$. Art. ï.
B&«aaga&eflL1e Bailliuwen, Schouten, Burgermeefteren, Scheepenen , ÏtoSG^w Raaden, Thefauriers, PenfionariiTen en SecretariiTen van KyP^\Ê de refpeclive Steeden in Holland en Weftvriesland , IllEliS mitsgaders alle Bailliuwen, Drollen of Dykgraven van m^^M eenige Heemraadfchappen of Diftriden , verfcheide Dorpen en Piaatfen behelfende, als meede Heemraaden van de Hooge Heemraadfchappen en alle andere, die eenige Ampten, Officien en Bedieningen in Holland en Weftvriesland bekleeden, fonder onderfcheid, door wie de begeevinge foude moogen werden gedaan, waar van jaarlyks, het zy aan Traaementen, Daggelden of Emolumenten, gefamemlyk genooten werd agt honderd luldens en daar boven, mitsgaders alle Advocaaten en Medicina Doftors, haar willende begeeven in den Huwelyken Staat, of een van haare Kinderen koomende te trouwen, fal, alvoorens daar toe <e werden geadmitteert, by of weegens den Bruydegom en Bruyd ieder weegens het voorfchreeve Regt moet werden betaald een fomme van dertig guldens.
II. _ .
Dat gelyk Regt van dertig guldens ieder meede fal werden betaalt, in gevalle den Bruydegom of Bruyd, of wel de Ouders van een van beiden, fchoon foodanig Ampt, Officie of Bedieninge als vooren niet mogten bekleeden, egter tot twaalf duifend gulden en daar boven mogten weefen gegoed.
III. Alle



II. Tweede Boe k; 1 I I.
Alle Notariffen, Procureurs, Solliciteurs, mitsgaders alle Schou^ ten en Secretariffen ten platten Lande, als meede die eenige Ampten of Officien bedienen, die jaarlyks aan Traftement, Daggelden of Emolumenten rendeeren vier honderd guldens en daar boven, tot agt honderd guldens als vooren toe, of haare Kinderen die haar ten Huwelyken Staat begeeven fullen, foo Bruydepotn als Bruyd als vooren, ieder voor het Regt betaalen vyftien guldens. &
I V.
Ten waare defelve, of een van beiden, of haare Ouders mog' ten weefen gegoed tot twaalf duifend guldens en daar booven, als wanneer meede onder de Claffe van dertig guldens fullen begreepen zyn.
V.
Die geene die fes duifend guldens en daar booven, tot twaalf puilend guldens toe, befitten, het zy Bruydegom of Bruyd, of haare Ouders refpectivelyk, fchnon geen foodanige Ampten of Utticien als vooren bekleeden, fullen betaalen ieder meede vvftien guldens. 1
V I.
Alle die geene die eenige Beneficiën befitten of Bedieningen exerceeren, opbrengende ais vooren jaarlyks twee honderd guldens, tot vier honderd guldens als vooren, of gegoed zyn tot twee duifend guldens en daar boven, tot fes duifend guldens toe, als yooren, fullen voor het voorfchreeve Regt betaalen ieder fes guldens.
v V 1 L
En die eenige Beneficiën genieten, of Winnen trekken beneeden de twee voorfchreeve honderd guldens, of beneeden de twee dunend guldens gegoed zyn, en fulks onder de voorgaande Glasle niet begreepen zyn, fonder dillindie, hoedanige Perfoonen deielve moogen zyn, ten waare defelve t'eenemaal van onvermoogen waaren, fullen voor het voorfchreeve Regt betaalen ieder drie guldens.
< VIM. Den Bruydegom en Bruyd in verfcheide Steeden of Piaatfen
V v wöo-



Supplement
woonende, fal het Regt van ieder van defelve betaald werden daar hy of fy woonagtig is.
3 3 IX.
Die geene die buiten de Woonplaats van den Bruydegom of Bruyd haar fullen willen laaten trouwen, fullen boven het Regt, ter plaatfe daar haare Gebooden zyn aangeteekent, betaalt, nog eens het felve Regt moeten betaalen daar fy koomen te trouwen.
x.
In gevalle iemand fig fal willen begeeven ten Huwelyken Staate, fal defelve gehouden weefen fig te addrefleeren aan den Secretaris van de Stad of Plaatfe, daar de Gebooden fullen werden aangeteekent , en aan den felven opgeeven in wat Clafle, het zy ten°reguarde van de voorfchreeve Ampten, Officien en Bedieningen, of weegens de gellaltheid van de Goederen, de Bruydegom en Bruyd behooren, en dien conform het Regt betaalen, en daar van ligien behoorlyke Afte.
x 1.
De 'Magiflraaten, Geregten, Commiflariflen, Predikanten en andere daar toe gequaiificeert, fullen niet vermoogen de voorfchreeve Gebooden aan te teekenen, nogte ook eenige Perloonen te trouwen, ten zy dst haar zy gebleeken, dat het voorfchreeve Regt fal weefen voldaan. ^ ^
Alle Onvermogende, dewelke in geen van de voorfz Clafle begreepen zyn, en het voorfz Pxegt niet fullen kunnen betaalen, lal werden gegeeven een Afte of Verklaaringe fonder Zeegel, daar op in plaats van dien fal weefen geheld p'o Deo, of voor den Armen.
xiii.
En indien het mogte koomen te gebeuren dat iemand ionder eenige Acle quame te trouwen, fal by den Bruydegom en Bruyd, als meede by die geene die foodanige Perfoonen koomen te trouwen, refpeftivelyk by ieder van defelve verbeurt werden een lomme van vier honderd guldens, booven de poene in het genei aal Placaat begreepen.
xiv.
In gevalle eenïg disput over het betaalen van het voorfchreeve



II. Tweede BeEK; ra
Regt foude moogen ontftain het zy ten opfigte van de qualificatie pf wel van de gegoedheid van de Perfoonen, fal het felve aanftonds en de• planoby Burgermeeneren en Regeerders van de refpeöjve Steeden, of by foodanige Collegien, ais die daar toe iuliengoedvindente authorifeeren, enten platten Landeby de Schou-
^I/h.^nTi? ?° de.DwJ*a» f0° die vergadert zyn, anderfints by den Schout en den Secretaris van de Plaatfe, met ad. junctie van den Predikant aldaar werden getermineerr
tn op dat een iegelyk van Onfe goede meeninge en intentie deefen aangaande foude weefen geinfortneert, omme haar daar na te reguleeren foo begeeren Wy, dat deefen alomme verkondig
brui!dykêism WerdCn h£t beh00ld' Cn te ^hieden^-
den5:toibt^I?9ayge, onder het kiein Ze^ei ™ *» ^
Onder ftond,
Ter ordonnantie van de Staaten.
Was geteekent,
Smon van Beaumonf.
H. Nader Publicatie tot elucidatie en ampliatie op
de Ordonnantie van bet Middel op bet Trouwen.
DE Staaten van Holland en Weftvriesland, Allen den geenen die deefen fullen fien of hooren leefen, falut; Doen te wee, n r y f°E ,elu^idatie en ampliatie van de Ordonnana ' 5 *Anl ? va,n het heffen van het middei op bet Trouwen, tZJn , Cr !aarüle/den by °ns g«rretteert, goedgevonden heoben te arresteeren de pointen en formulieren van de Billietten van aangeevinge, hier na volgende: Te weeten:
I.
TgErftelyk, dat onder die geene die het Regt van dertig ■ guldens, ten opfigte van Trouwen, fubject fullen weeien, en in het eerite Artieul van de Ordonnantie zyn geV v % mQ\A9



Supplement
meld, niét alleen fullen weefen begreepen alle praftifeeres> de Advocaaten en Medecinse Doflors, maar ook die, gegradueer x,ode, de praa^ue niet exerceeren.
En dat door de Kinderen, in het eerfte en andere Articuien van de voorfchreeve Ordonnantie geroert, verftaan werden foo wel Kinderen die buiten haar Ouders Huis woonen of haar onthouden, als die by defelve inwoonen.
III.
Dat de Bruydegom of Bruyd buiten de Provincie woonagtig zynde, evenwel beide het Regt, op het Trouwen ge* Held, fullen fubjeér. zyn; maar in gevalle de Bruyd buiten dë Provincie woonende, de Bruydegom defelve foude mogen volgen, om te trouwen buiten de Provincie, fal defelve maar ook enkel Regt fchuldig zyn.
I V.
En dat de aangeevinge, ten opfigte van Trouwen, fal moeten werden gedaan aan de Secretariften van de Steden en Piaatfen, daar die geene, die fullen Trouwen, wroonagtig zyn, fchoon dat de aanteekening van de Gebooden,. ten opfigte van Dorpen, onder een ander Kerke ibneerende, elders mogten werden gedaan, en dat volgens het Formulier van Billiet, hebbende opgedrukt het klein Zeegel, by de voorfchreeve Ordonnantie gerequireert, waar van de refpeéiive Secretariften van de Steden en Dorpen haar fullen moeten voorfien.
H. Refolutie van de Staaten van Hollandraa¬
kende de folemnifatie van den Huvuelyken Staat. Den il February 1583.
ALfoo de Staaten van Holland gehoort hebben dat veel diffimulatien, ongehoorfaamheids en conniventien gepleegt worden teegens de Placaaten. en Ordonnantiën, onder anderen W de. folemnifatie van den Hüwelyken Staat gemaakt en alomme
1 ' in.



II. Tweede Boek.
in Holland gepubiiceert, en daaromme noodelvfc voorfien moes worden dat de Overigheid mag worden gehoorfaamt, en het voornoemde Placaat agtervolgr, op dat goede ordre en eenigheid in den voorfchreeve Lande gehouden mag worden, hebben de Staaten voornoemt belaft en geordonneert te fchryven aan alle Officieren en Magiftraaten binnen den voorfz Lande van Holland, dat de Staaten verftaan, dat in de folemnifatie van de Huweiy! ken by alle Ingezetenen van Holland, van wat Natie, qualiteit, gefintheid of Religie defelve moogen weefen, het voornoemde Placaat en Ordonnantie na fyn forme en inhoud fal worden afftervo gt, fond=rhng aangaande de proclamatie in Gebooden, en da daarom de Officiers en Magiftraaten het zelve willen doen vo koomen en agtervolgen, fonder eenige oogluikinge, verfuimenille of conniventie , op pcene dat teegens de Officiers geprocedeert fal worden, foo tn het afneemen van de breuke, ali aangaande haar Officie, als na behooren.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, m voorkoming van clandejïme Huwetyken. Den 2 February,
*TS gehoord het rapport van de Heeren van Singendonck, e»X andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de faaken van den Lande van Overmaaze,. hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der felver Refolutie commifTorda.fi van den-xi Deeerober laatftleeden, geéxamineert het een en twintigfte Articuf Hnoff^M ^ i T d%Heeren van Singendonck en lylviut haar HZlf mlg; '"^«^fene Commiffariilen Decifeurs te Maas. trichr, meedebrengende, dat defelve met concert van de Heerenr denrtnd^^kfCH ^ciieurs, tot voorkoming lil
de clandef ineHuwelyken, en van het misbruyken van de disoenlanen, welke dikmaals fub, en obreptive fraudoleofelyk van den. Dispenfaieur< werden geobtineert, gemaakt hadden een Proietf, waar by eenige Articuien van - het Edift van Carei de Vyfde ent
figte apphcabel, fouden werden gerenoveert, welk Piojed by we~-
y v i der».



3j0 Supplement
derzyds Commiflariflen Decifeurs was overgenomen, om te worden gebragt ter deliberatie van beide de Heeren Pnncen.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat het voorfz Projed fal werden geapprobeert, foo als het felve geapprobeert werd mits deefen, in dier voegen als aan het eynde deefes ftaat geinfereert. , ' '„ ' - \A
En fal hier van kennifle werden gegeeven aan haar Hoog Mog. Commiflariflen lnftruöeurs te Maaftricht, om het felve re communiceeren aan de Commiflariflen Decileurs van de Luykiche zvde, ten einde door defelve de approbatie van den Heer Bisfchop en Prins van Luyk meede bevordert mooge werden.
En zal Extraft van deefe haar Hoog Mog, Refolutie gefonden werden aan de Brabandfche Magiftraat der Stad Maaftrjcht, om te ftrekken tot der felver narigt.
COmmiflariflen Decifeurs van beyde genadige Heeren en Pfincen binnen haare Stad Maaftricht. Ons voorgekoomen zynde, dat veele clandeftine Huwelyken door misbruik van de dispenfatien of foogenaamd rood Z,eege! binnen deefe Stad onder de Roomfch Catholique Ingezeetenen koomen voor te vallen, waar inne dient te worden voorfien, en reflefteerende, dat onaangehen het Conbhe van Trenten fodanige dispenfatien permnteerende in de meefte Landen, foo in het Ryk, Nederlanden, als elders, en fpecialyk in Braband, door de Conftituue van Keyzer Carel de Vyfde en Philippus de Tweede, pcenahteyten zyn Refteld tegens fodanige, die een misbrayk maaken van diergelyke dispenfatien, die fyfub-en obreptivelyken frauduleulelvk van den Üispenfateur weeten te obtineeren: boo is t , dat wy, onder approbatie van de refpective Heeren en Pnncen hebben geordonneert, dat de voorfchreeve Ediéten van Carel de Vyfde en Philippus de Tweede, als Hertogen van Braband, hier fullen plaats grypenj luydende als
V°Ende want dagelyks veele inconvenienten gebeuren in Onfen voorleiden Lande, overmits de heymelyke Huwely* ken die gecontraacert werden tuffchen jonge Luyden Ion-



II. Tweede Boek. 3sl
der advis, raad en confent van Vrienden en Maaaen van beyde zyden , Wy aanmerkende, dat na de d sdS lln gefchreeven Regten .fulke Huwelyken nie? enetSpo„" deeren rot eerbaarheid en goede gehoorfaamheyd? eng"meenlyk koomen tot fwaare eynde? Wy willen, ilatueerea en ordonneeren dat indien iemand hem vervordere ufol-
deeiende den ouderdom van twintig jaaren, met gelofte of anderfints, met haar Huwelyk te contradeeren, rf bv he fa,t te contraheren Huwelyk, fonder conto ™ Vader of Moeder van de voorfeide Dogrers, of van de naafle
enrihllenenof :fnnd VTVV Vader ^ en naaden, or van de Wethouders van de Plaatfe dar
fuiken Man te geenen tyde en fal moogen neemen'ofte
heften eenige Douarie of ander gewin, rtet zyTyt\Z.
te van Huwelyk, van Coftume van den L?nde b 3
"r.;°oTdd%oCde(ne °/
net zy, 0p de Goederen die de voorfz Dogter lal moogen egterlaaten, alwaar het foo dat hy na he? Huwelvk: voN
vaTdPZynde,rlerkree^ h«MDfc« «» Vader ent'oed" van de voorfchreeve Vrienden en Maagen, of van de ïu
mene'heWbbern°P Wy f ?** ^ ^ wiHen gtnot Insgelyks indien eenige Dogter of Vrouwe haar vervorderde te contracleeren Huwelyk met een Zoone, nie ex. cedeerende den ouderdom van vyf en twinria ™« r der confent van Vader of Moede? of Té!SeV^ fnu of^^n,.of ^n die van de JuÜitie van de Plekke
fuiken Man fal moogen a^erlS % den Gomrafte van Huwelyk, van de CoJlume vfn dZ Lande, by Teftamenre, Gif.e, Overdragr, Ceffie of anderhnts n wat mamere dat het zy, alwaa°r het ook Lo Zt
"gJard ^^M^ a^f^^



Supplement
Vo-rts verbieden Wy allen Onfen Onderfaaten, niet tegenwoordig te weefen, confenteeren of accordeeren fuik Huwelyk gedaan, fonder confent van Vader en Moeder "an de naaüe Vrienden, of van de Juftine, of te ontfanTen onderhouden of logeeren fulke Gehouwde in haare Huyfen, op de pcene van honderd goude carolus guldens, of andere groote poene arbitraire. \ n
Verbieden ook alie Notariflcn te ontfangen eenig Conmft voor het Huwelyk, of ander gelofte om te koomen tot fuiken Huwelyk, op de poene van pnvatie van haare Staaten, en booven deefen arbitraljken gecorngeert te werden; beveelende alle Onfe Officieren en ^scaalen te neemen goede toefigt, te doen bewaarert en onderhouden deefe Onfe Ordonnantie, en calangeeren en doen punieeren de Overtreeders der felver, fonder faveur of diffimolatie.
Authorifeerende verders de refpeclive Officieren, defelve niet alleen aangaande de poenaliteiten daar by gewerd te doen executeeren, maar ook teegens d.e geenen, die foor danige dispenfatien foo verre fouden misbruyken, dat fy buytfn weüten van haare Ouders of Voogden, ofte in fraude van anterieure fponfalia koomen te trouwen, met alle rigeur, in gevolge de gemeene Regten, tot condigne ftraffen fullen hebben te piocedeeren.
Q Waarfchouwinge van hun Hoog Mogende de
Heeren itaaten Generaal, dat geen Weduwnaars of IVeduwen haar ten tweden Huwelyk fullen mogen begeeven voor en aleer fy aan hare Wefen haare Goederen fullen hebben beweefn , ingevolge van het u Artykelvan het Egt-Reglement. Den 3 Afnl 7°*-
DE Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, Al en, den geenen die defen fullen fien ofte hooren leefen, falut. Do0 t weeten, alfoo by het drie en vyftigtte Arttcul van het Fot Reakmem, door ons den 18 Maart 1650 (*) gearrefleert over leê sSdet^ ten Platten Lande in de Heerlykheden ende Dor-
(a) Kerkelyk PI. Boek I. Deel pa£. 817.



ÏI. Tweede Boek.
3S3
pen, ftaande onder de Generaliteit, geftatueert is, dat geen Weduwenaar of Weduwe ten tweeden Huwelyke fal mooen treeden voor en aleer defelve haare Weefen indienfe die hebben, haare Goederen, elk na de Coftume van fyn Plaatfe en den Regten genoeg fynde fullen hebben be wefen, op pcene dat die in gebreke blytt hy ofte fy verbeuren fal het agtfte deel van fyne ofte haare Goederen ten profyte van haare Weefen boven de boete van de refpetfive Weeskameren ofte Geregten daar toe te ftellen. En alfoo Wy in ervaringe koomen, dat den inhoude van het voorfz Artieul in foodanige piaatfen niet praecifelyk werdt agtervobt direct tegen onfe goede meeninge, waar door de Weefen van°hare Goederen ontfet tot armoede en andere extremiteyten komen re vervallen, de Plaatfe haarder woninge met arme werden overladen ende derfelver Gallen in onvermogen werden geftelt. Soo is'r, dat Wy hier tegen willende voorfien, ordonneeren en ftatueeren, dat het voorgemelde drie en vyftigfte Artieul van het voorfz Egt« Reglement in allen deelen alsnog lliptelyk fal moeten werden nagekomen ende agtervolgt op de poenen daar by geftatueert, en op dar fulks te beter mogen werden geëxecuteert, verbieden en interdiceeren Wy hier meede alle Magiftraaten,Commiflariflen van Huwelykfe faaken en derfelver Secretariffen, mitsgaders allen Kerkenraden eenige befchryvinge ofte proclamatie van Huwelykfe Geboden te doen, voor en aleer fodanige Weduwenaars ofte Weduwen ingevolge van het voorfchreeve drie en vyftigfte Artieul van het Egt-Reglement aan haare Weefen, indienfe eenige hebben, haare Goederen volgens Coftume locaal, den Regten genoeg fynde, hebben bewefen, ende daar van blyke by een behoorlyke fchabinaie ofte Weeskamers Acle, op pcene dat die geene die deezen ter contrarie fullen komen te doen, in haar particulier gehouden fullen wefen te onderhouden de Weefen, welke by gebrek van het gerequireerde bewys tot armoede komen te vervallen.
En op dat niemant hier van eenige ignorantie komen te pretendeeren, willen en begeeren Wy, dat deefe Onfe Waarfchouwinge alomme in het Diftricl van de Generaliteyt fal werden gepubiiceert ende geaffigeert ter plaatfe daar men gewoon is fodanige publicatie en affixie te doen.
W w Als



3*4
Supplement
Als meede, dat wanneer Schepenen Commiflariiïen van HuweIvkfe faaken, en- derfelver Secretariffen in eedt genomen, ende Kerkenraden beveiligt werden, dat als dan deefe Onfe Waarfchouwinge aan haar fal werden voorgehouden door die geene die den Eedt afneemt, ofte de beveftiginge doet, op dat alle exceptie van ignorantie weggenomen, en het voorfz Artieul naar behoren geobferveert moge werden, want Wy fulks ten dienfte van den Lande en van de goede. Ingezeetenen van dien bevonden hebben te behooren»
G*. Refolutie van de Staaten Generaal y om ftrk-
telyk te executeeren haar Hoog Mog, Tlacaat van den 3 April 1708, tot nakoominge van het drie en vyf * tigfle Artieul van het Egt-Reglement. "Dén xi Seftember ijzz.
IS ter Vergaderinge geleefen de Requefte van Johan van Beverwyk, Secretaris der Dingbanke van Bergeyck, Wefterhoven,. Riethoven, Berkel en Schaft, Quartier van Kempeland, Meyerye vnn 'sHertogenbofch, houdende, dat of wel haar Hoog Mog. by Placaat in dato den 3 April 1708-, f» neevens de voorfchreeve Requeüe gevoegt, hebben geordonneert, dat het drie en vyftigfte Artieul van het Egt-Reglement- in allen deele ftiptelyk faU werden nagekomen, op de pcene daar by geftatueert, en op dat fulks te beter mogte werden geëxecuteert, hadden goedgevonden te verbieden, en te interdiceeren, aan alle Magiftraaten, Commiflariflen van Huwelykfche faaken, en der felver Secretaris* fen, mitsgaders aan alle Kerkenraaden eenige infehryvinge of proclamatien van Huwelykfche Geboden te doen voor en al eer foodanige Weduwenaars of Weduwen, in gevolge het voorfchreeve drie en vyftigfte Artieul, aan haare Weefen, indien fy eenige hebben, haare Goederen volgens coftumen locaal, den Regten genoeg zynde, hebben beweefen* en daar van blyke by een fcabinaaler Acie, op pcene dat die gene die deefen contrarie koomen te-doen, in haar particulier gehouden fullen zyn te onderhouden de Weezen , welke by gebrek- van het-gerequireerde, bewys tot
a#«f
£ U) Hier vooren' pag. 3^2,-.



ïl. Tweede B o e k. 3jt
armoede koomen re *ervaiï,.n; dat wyders, wanneer Scheepenen Commiflannen van Huwelykfche faaken in eed genoomenfen de Kerkenraaden beveii.gr worden, deefe haar Hoog Mog W-ar fchouwinge am haar {oude weiden voorgehouden, door die eeane die den eedt afneemt of de beveftinge doet ; egter johan van Ginckel, Predikant te Bergheyekj niettegenftaaride v-m de voorfchreeve haar Hoog Mog. Waarfchouwinge ten vollen was verwimgt, van tyd tot tyd konde goedvinden van alie voorvallm-'e Huwe yken van Weduwe; aars en Weduwen infchryvingen te doen der felver proclamatien voortgang, te doen hebben, en vervoleens het Huwelvk te folemnileeren, fonder dat foodanige Weduwenaars of Weduwen, in gevolge van haar Hoog Mog. heilzaame' Reiolune eenigen Staat of Inventaris gegeeven hebben, of namads geeven, onder pretext, foo hy Pred;kant voorgeeft, dar gemelde Waarfchouwinge: wel ziet op den politicqoen, maar geenünts op den kccleiiaftmuen i>ouw, het geen oogcans na des Suppüams gedagten is ftrydende tegens den klaaien letter van het dri- en vvfngUe Artieul van het i£gt-Regldnent, als meede teegens haar Hoog-Mog. Placaat van den 3 April 1708, waar by fulks wel exprefteiyk, foo wel aan LccJefiaUiquen a!S Poffiicqueh is verboden; dat hy Suppliant als Secretaris ook notoirlyk kan weeren we ke Weduwenaars en Weduwen in gevolge van het voorgemelde Placaat ge eevert hebben voor de Wet een wettelyke Staar en Inventaris, gelyk meede wie daar van in gebreeke zyn geblee-
V™^0™11*^ VeelC omifiien waaren gepleegt; verfoekende dat haar Hoog Mogende geheven te ordonneeren aan Johan van Gincke , Pred,kant der Dingbanke van Bergheyck, en allen anderen die het aangaan mag, haar punflueelvk te reguleeren na he voorfz haar Hoog Mog. Piacaat van den 3 April 1708, met ordre aan den Quartierfchout van Kempeland, om fonder eenige conmverme te procedeeren tegens de Contraventeurs van dien, m gevolge haar Hoog Mogende iterative ü;dres, Plachten en Waarfchouwingen.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, mits deefen te co feoteeren in het voo-Tz verfoek, én word dien volgende gemeiden Johan van Ginckel, Predikant te Bergheyck, en allen anderen die het aangaan mag, hier meede gelaft, haar
^ w 1 punc-



3 5:6 Supplement
punétueelyk te reguleeren na het voorfz haar Hoog Mog. Placaat van den 3 April 1708, en werd den Quartierfchout van Kempeland insgelyks gelaft, fonder eenige conniventie te procedeeren teegens de Contraventeurs van dien, in gevolge van haar Hoog Mog. Placaaten en Waarfchouwingen.
H, Refolutie van de Staaten van Holland, raakende *Perfoonen met den anderen in Overfpel gekeft hebbende, niet te moogen trouwen. "Den % 5; Juny 1666,
T\E Heer Penfionaris Fagel heeft ter Vergaderinge gerappor\j teert de confideratien en het advis van de Heeren haar Ed. / Groot Mog. Gecommitteerden,, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge van der felver Refolutie commiiToriaal in dasoden 18 deefer loopende maand, geéxamineert en ovenvoogen den innehoude van feekere Propofitie by de Heeren Gedeputeerden der Stad Leyden, eerft,, by monde gedaan, en naderhand-in gefchrifre vervat, in de Notulen van den felven d'aage breeder geinfereert.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dar van nu voortaan geen Huwelyk fal moogen werden gecontraéteert tulïchen eenige die geduurende haar voorgaande Huwelyk met den anderen Overfpel hebben begaan, het fy dat het felve Overfpel foude moogen weefen gecommitteerd by twee getrouwde Perfoonen, of by een getrouwde Vrouwe met een ongetrouwt Mansperfoon,. of eindeiyk ook by een getrouwt Man met een ongetrouwde Vrouwmenfch; en worden de Heeren van den Hove by deefen verfogt en gelaft de boovenfiaande haar Edele Groot Mog. dispofiue in een Placaat te vervatten, om daar van alomme publicatie en siffixie te werden gedaan als na behooren.
Tot welken einde Extraét authenticq uit deefe Refolutie den gemelde Hove fal werden toegefonden,. om te ftrekken tot der ielver narigtinge,.



II. Tweede Boek; 357 H. Refolutie van de Staaten van Holland, ftellen*
de buiten ejfetï het verbod van compofitie in materie van Overfpel. Genoomen den z$ July 1679.
D% Heer Penfionaris Burgersdyk heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advys van de Heeren haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in gevolge en tot voldoeninge der Refolutie commiiToriaal van den z8 der voorleede maand April, nader geéxamineert het gunt ten zeiven dage ter Vergadering voorgedraagen was, namentlyk, dar haar Edele Groot Mog. by Refolutie van den 11 September des jaars 1677, (a) uit eenen pieufen yver, om te meerder teegen te gaan, ende te weren de fonde van Overfpel, goedgevonden hadden, de Officieren deezer Lande wel exprelTelyk te verbieden , met niemand, wie het ook zoude mogen zyn, ter zaake van begaane Overfpel, het zy fecreteiyk, het zy door tuflchenfpraak ofte overiiaan van den Rechter, ofte iemand anders, te compofeeren ofte te tranligeeren; dat het zoo verre van daar was, dat de voorfz goede meeninge van haar Ed. Groot Mog. daar door zoude werden agtervolgi, dat de voornoemde Officieren bynaar afzaagen haar meer op het voorfz enorme delict te informeeren r weetende aan de eene zyde van hoe difücile preuven zodanige misdaaden zyn, ende aan de andere zyde, wat fchrupulèusheid die Rechters maaken, om in zoodanige malerie iemand, die daar ym befchuldigt werd, anders dan op zeer evidente bewyfen te condemneeren, ende dat de voorfz Officieren derhalven, bekommert zynde haar in koftelyke en fameufe ProcefTen tri te wikkelen,, welkers uitkomfien zy om voorverhaaldè reedenen met Recht'te apprehendeeren hadden, zeer bezwaarlyk konden refolveeren om' te calangeeren die geene, die zy in goeden gemoede meinen daar aan fchuldig te zyn, ende dat mitsdien dé voorfz enorme delicten daar van meer vryheid, als wel voor heenen, fcheenen verkreegen te hebben, ten waare by haar Edele Groot Mog. daar jeegens wierde voorzien.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden eo verdaan, dar
fay, Zie-KerK.- Pil Boek- t Deel' pag. 867.
W w 3,!



55*
S U P P L E MEKT
de voorfz Refolutie, de voorfz compofitie in materie van Overfpel verbiedende, by provifie ende tr>t nader ordre van haar Ed. Groot Mogende zal blyven buiten effeft ende executie, ende dat daar van fecretelyk kennis zal worden gegeeven aan de Burgermeefters en Regeerders van de -reireclive Steden door de Heeren derzelver Gedeputeerdens ter Dagvaart, ende aan de Hoven van JuÜitie, alhier in den Hage, door den Raad penfionaris.
Refolutie van de Staaten van Holland, het
.advis van ha Hof geapprobeert om de 'Placaaten en poenaldeyt teegens Overfpil niet te ampliecren, maar te executeeren. Den 15 Nov amber 1719.
/^\Ntfangen een Mifïïve van den Praefident en Raaden van den Hove, gefchreeven alhier in den Hage den a deefer loopende maandt November, houdende, in gevolge van haar Edele Groot Mog. Refolutie van den 16 Maart laatftleeden, der felver confideratien ende advis op de Propofitie door de Heeren Gedeputeerden der Stad Leyden ter Vergaderinge van haar Ed. Groot Mog. gedaan, tendeerende de felve Propofitie of tot intoominge van het Godtloos crimen van Overfpel de poh'ticque Ordonnantie van den jaare 1580, mitsgaders haar Edele Gr. Mog. ■Placaat van den 11 September 1677, ia) a^ meede der felver Refolutie van den 29 Julii 1679, f£) niet fou len behooren geampheert te werden met foodanige itraffen, als fouden konnen dienen tot fpiegel en affchrik van andere Menfchen, op dewelke de geftatueerde poenen niet bevonden wierden te z\ n van foodanigen applicatie, of dat fy niettegenstaande de felve e hter meenigvuldiglyk fich tot het begaan van Överfpel lieten vervoeren; dat fy, in voldoeninge van haar Edele Groot Mogende beveelen, de voorfchreeve Propofitie geéxamineert en ook naauwkeurig nageften hebbende het geene by de voorgemelde Ordonnantie en verdere Placaaten teegen het crimen van Overfpel was geftatueert, ondervonden hadden, dar daar by in allen deelen 100 krachtigh was voorfien, dat haar bedunkens (foo wanneer de Officieren van de Steeden en Quanieren in deeie Provincie omtrent de uyivoerin-
ge
00 Kerk. PI. Boek I. Deel pag. 867. O) Hier vooren pag. 357.



M. Tweede Boe- k,
ge van de voorfchreeve Ordonnantie en Placaaten wierden gehouden tot haar devoir) geen verder ampliatie van defelve Ordonnantie en Placaten nodig foude zyn.
Dat fy wel bevinden, dat by de voorfchreeve politicque Ordonnantie en Placaaten aan de Rechters met veel explicatie wierd' gegeeven de magt, om de ftraffen, die daar by fonder diftindie waren geftatueert, ren aanfien van vile Perfoonen, en na gelegentheyt van faaken, te moogen veranderen, maar dat als fy daar teegen confidereerden, dat haar Edele Groot Mog. buyten en behalven dè poenen en ftraffen, daar by teegen Overfpeelders ter neder geftelt, hadden verklaart haare enixe wille van de ftraffen en poenen by de voorfchreeve Rechten teegen het voorfchreeve crimen geftatueert, te willen conferveeren in haar vigeur, ende dat by de felve befchreeven Rechten in het generaal aan alle die geene, dewelke de cognitie van crimina cornpeteerden, ook was gegeeven de faculteyt, om na gelegentheyt van faaken en qualiteyt van Perfoonen de ftraffen van geldtboeten, bannisfement of infamie te converteeren in corporeele ftraffen of an-dere corporeele cörreéïie, fy vermeynden, dat de Rechters vandeefe Provincie geen reeden van fcrupule behoorde over te blyven, om, in gevolge van gemelde dispolitie der befchreeven Rechten, ten reguarde van Perfoonen, dewelke door haare armoede of' anderfints de geftatueerde ftraffen en poenen als illufoir quaamen te maaken, in voegen voorfchreeven is foodanig te converteeren dat de geconverteerde ftraffen tot affchrik van andere vile Per-' foonen na behooren konden dienen, ende dat het niet nodig was . dat by haar Edele Groot Mog. door eenig nadsr Placaat of Publicatie dat geene te konnen werden verklaart,, dat by meergemelde befchreeven Rechten, tot welke haar Edele Groot Mog, PU-caten felfs relatif waaren, reets met genoeglaame omhchnghevt" was geftatueert. 1
Waar op gedelibereert zynde, hebben haar Edele Groot Móg.:haar met het voorfz advis van den Praetident en Raaden* van den ' Hove. geconformeerd gelyk- daar- meede^'geconformeerd werdt byy deezen,- J
Iwe*



3
Supplement
H. Refolutie van de Staaten van Holland, waar
bv verklaart word, dat onder het woord Ouders in het derde Artieul van de Politicque Ordonnantie van den jaare if8o geen Voogden worden begreepen, als meede dat met het woord Magiftraat verftaan worden Burgemeefter en en Scheepenen. Den 9 Augufty 1646.
/~*\P de Remonftrantie van de Heeren van Edam, tendeerende \_/ om interpretatie te hebben van haar Ed. Groot Mog. over het derde Artieul van de politicque Ordonnantie deezer Provincie, te weeten, of onder het woord Ouders, in het voorfz Artieul gementioneert, meede moeten verftaan worden begreepen te zyn Voogden; ifem wat haar Edele Groot Mog. verftaan met het Voord Magiftraat, die in het voonz Artieul word gezeid kennifte te moeten neemen van het geeven en ophouden van de gebooden in materie van Huwelyk.
Waar op zynde gedelibereert, h goedgevonden in cas fubject te verklaaren, onder de naam* van Ouders Vader en Moeder te worden verftaan, en geen Voogden.
En wat aangaat de Magiftraat, die kennifte heeft te neemen van de gewichtige matrimonieele zaaken in het voorfz derde Artieul geroert, dat daar meede verftaan worden Burgemeefteren en Scheepenen, die gewoon zyn over zoodanige Gerechtszaaken te zitten.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by aan de Vrouwe Princejfe Douariere van den Heere Prince Hendrik Frederik, en den Heere Furft van Anhalt van Defau, word verleent dispenfatie van de obfervantie van de Politicque Ordonnantie wegens het afkondigen der Huwelyksgeboden, Den 10 July 165-9.
^"VNtfangen een Miflive van de Vrouwe Princefle Douariere \J van den Heere Prince Hendrik Frederik, onfterffelyker gedagtenifle, in fyn leeven Prince van Orange, &c, gefchreeven tot Groningen den 5 deefer loopende maand, houdende no-
tifica-



H. Tweede B.oe k. }St
ttëcatie en advertentie, dat haar Hoogheid met advis en raad van haar Bloedverwanten, fig meede aldaar bevindende, goedgevonden hadde het beflooren en aanftaande Huwelyk tulfchen den Heer Furtt van Anhalt van Deflau, en de Princcife Henriette Catharina haare Dogter binnen Groningen voornoemt te doen celebree, ren en voltrekken, verfoekende om reedenen in de voorfz Mm ve geallegeert, dispenfatie van de obfervantie der bewuüe publicque Ordonnantie, voor foo veel daar by geprefcribeerc wird de afkondmge van drie Sondaagfche of Markidaagfche Gebooden.
Waarop gedelibereert zynde, hebben haar Edele Groot Mog. de voonz verfogte dispenfatie geaccordeert en toegeüaan, *elyk defelve geaccordeert en toegedaan werd by deefen; en fullen daar van gedepefeheert en uitgegeeven worden behoorlyke Brieven ma dispeniatie, uit kragte van dewelke het voorfz Huwelyk fal fyn en blyven van defelve kragt en wettelykheid, niet alleen ten reguarde van de Hooge Overigheid, en het regt uit den hoofde van defelve geexerceert werdende, maar ook ten reguarde van allen en eenen legelyken die fulks diretfelyk of indirecteiyk foude moogen aangaan, even of de voorfz proclamatie der Gebooden, en ai.e andere folemmteiten en formaliteyten by de voorfz G<donnantie geprescribeert, in allen deelen waaren geobferveert en nagekoomen. 6 w,VfcV-Jl cu
H. Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by verftaan word dat aan hun Edele Groot Mog. alleen competeert het verleenen van dispenfatien omtrent de Huwelyks Troclamatien. Den i September ió$3
ZYv^CHr«7??deïngew8elc<?Zcn- dG Re£*Ueiie °P ^n naame van Hendrik Jacobsz Nuys en deszelfs pretenfe Huisvrouwe, beide woonende tot Gornichem, aan haar Edele Gr. Mog geprefenteert houdende onder, anderen,. dat den voornoemden
^PflmA met d£ v,?orfe 2yne P^nte Huisvrouwe ondertrouwt weezende, en nu albereids een van de gewoonelyke Huwelykfche Proclamatien gegaan zynde, Scheepenen der voorlz Steede, mits de zwaare ziekte van dezelve, zyne ordenrouvvde Huisvrouwe, hadden gedispenfeert van hei doen der vordere Proclamatien, en
X * dat



Supplement
dat overzulks de volkoomene folemnifatie van het Huwelyk tbsfchen henluiden daar op was gevolgt; verzoekende tot meerder geruftheid, daar op approbatie van haar Edele Groot Mogende.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevondenen verftaan, dat boven de negative dispofitie op de voorfz Requeüe geüeld, gefchreeven zal worden aan Scheepenen van Gornichem voornoemt, dat haar Edele Groot Mog. niet zonder verwonderinge in ervaringe zyn gekoomen , dat zyluiden haar hebben aangemaatigt te dispenfeeren van een generaale ordre by haar Edele Groot Mog. Siaatsgewyfe gearrefteert, en zulks over haar te neemen een dispofitie, dewelke alleenlyk en privativelyk by de opperÜe Regeeringe uit haar fouveraine magt kan gefchieden; edog; dat haar Ed. Groot Mog. willen vertrouwen zulks by inadvertentie en met een goede meeninge gefchied'te weezen, en derhalven het zelve ook ten goede duiden zullen, met vermaaninge dat zyluiden in het toekoomende willen procedeeren met meerder circumfpee'lie, en henluiden niet aanmaatigen zaaken daar over haar de dispofitie niet en competeert, op dat alles met goede ordre gedirigeert, en alle confulien voorgekoomen moogen worden.
II. Refolutie van de Staaten van Holland, Bar-
gemeefers geauthorifeert, om zeevarende Luyden, als meede fwaare Ziecken, te verleenen dispenfatie van den interval van tydt tot het gaan van haar Hnweiyks Proclamatien, mits alvoorens een Proclamatie fat werden gedaan. Den 19 Juin 1702..
DE Heeren Gedeputeerden der Stadt Amfterdam, hebben uyt den naame en van weegen de Heeren haare Principaalen ter Vergaderinge voorgedraagen, dat haar Edele Gr. Mog. by der felver Refolutie vah den zó November 5678 (a) hadden gelieven te authorifeeren den Praelident ende Raaden van den Hove, ten opfichte van de Edelen ende Suppooften van den felven Hove, miisgaders van de Opgezeetenen ten platten Lande, ende de Heeren Burgermeefteren ende Regeerders van de refpeclive
Öte-
00 Kerk. PI. Boek I. Deel pag. 8C9.



II. Tff beoi Boek;
$4È
Steden ten opfichte van de Ingezetenen, van de felve Steden, ^rn in abfentie van haar Edele Gr. Mog. uyt reedenen daar toe dieneade te moogen dispenfeeren van den interval van tydt tot het gaan van Huwelyk» Proclamatien by de politicque Ordonnantie geprascribeert, mits dat alvoorens ten minnen eene Proclamatie foude moeten werden gedaan; dat de voorfchreeve authorifatie ook feedert met vrucht was gepraclifeert, doch dat het feer dienitig foude zyn, dat de felve authorifatie foude werden eeéxtendeert, voor al met relatie tot de zeevarende Luyden, ook tot dat geval, als haar Edele Groot Mogende vergadert foude wefen, te meer om dat haar Edele Groot Mog. (vermits de meenigte der voorvallende faken) leer dikwiis en al lang agter een bv den anderen waren, en dat nochtans de fchielykheydt van het vertrek der zeevarende Luyden, nochte der felver feer geringe middelen ordinaris niet en permitteerden, dat defelve Luyden hunne verfoekén van dispenfatie der Huwelyks Geboden aan haar Edele Groot Mog. felfs fouden doen; waarom fy Heeren Gedeputeerden m den naam als boven verfochten, dat haar Edele Gr Mof tot verhchtinge der zeevarende Luyden, ende ten eynde defelv» prompter louden konnen werden geholpen, de goetheyt geliefden te hebben van de authorifatie, by de voorfchreeve Refolutie van den jaare 1678 op de Heeren Burgermecfteren ende Regeerders van de refpetfive Steden verleent, in cas van abfentie van haar Ed Groot Mog , te extcndeeren ten opfichte van de zeevarende Luyden, ook tot het geval als haar Edele Groot Mos. vergadert lullen zyn: Waar op gedelibereert, ende by eenige Leden gemoveert zynde dat het meede dienftig foude wefen, dat de Heeren Burgemeefteren ende Regeerders van de refpeclive Steden gedurende de Vergaderinge van haar Edele Groot Mog. diergelyke dispenfatien als voorfchreeve fouden vermoogen te verleenen ^n die geene, dewelke gefint zynde haar in den Huwelyken Staat te begeeven, door fwaare fiekten als anders overvallen fouden werden; is goetgevonden ende verftaan, dat de gemelde Heeren Burgermeeneren ende Regeerders van de refpedive Steden lullen zyn geauthorifeert, gelyk defelve geauthorifeert werden by deelen om uyt reedenen daar toe dienende, foo u-el wanneer feaar Edele Groot Mog. vergadert zyn, als by der felver abfen-
X x z tie



Supplement-
tie, asn de zeevarende Luyden, mitsgaders die door fwaare fiefeten overvallen werden, te mogen verleenen dispenfatie van den in* rei val van tydt tot het gaan der Huwelyks Proclamatien anderfints vereyfcht, mits dat alvoorens ten minften een Proclamatie fal moeten werden gedaan.
H, Refolutie van de Staaten van Holland, ordre op de dispenfatie der Huwelycks Gebooden. cDefi 27 January 1722.
"TS-rra voorgaande deliberatie goetgevonden en verdaan, dat de 'Jt Refolutien van deefe Vergadering op den 16 November 1678
en 19 July X702, op het fubjeft van de dispenfatien van Huwelyks Proclamatien genoomen, fullen -wotden gerenouvelleert, foo als defelve worden gerenouvelleert by deefen: -En fullen derhalven de Prseltdeat eo Ragden van den Hove ten opfigte van ■ de Edelen en Suppooften- van den felven Hove, mitsgaders de ^Üpgezeetenen ten platten Lande, en Burgermeefteren en Regeerders van de refpeclive Steeden ten opfigte van de Ingezeetenen v-an de Steden, zyn gequalifieeerr, om, wanneer haar Edele Gr. Mog; niet vergadert zyn, uit .reedenen daar toe dienende, temogen dispenfeeren van den interval van tydt, tot het gaan van foo'danige Proclamatien geprescribeerr, mits alvorens eene Proclamat ie M moeten zyn gegaan: Gelyk ook Burgermeefteren > en Regeerders van de refpeclive Steden fullen zyn geauthorifeerr, om, tyde als haar Edele Groot Mog, vergadert zyn,-als by der felver abfémiej aan de~zeevarende Luyden en aan die geene, die door fwaare fiekte overvallen zyn, om reedenen daar toe dienende, te verleenen dispenfatie van de interval van tydt anderfints vereyicht-, 'dog van gelyken, mits dat alvoorens ten minften eene Proclam*fal mocïen zyn gedaan;
Welve'rftaande, dat de dispenfatien, die deefen aangaande by de'Heeren Gecommitteerde Raaden of Burgermeelleren en Regeerders der refpeclive Steden fouden mogen zyn gedaan, en niet mogten overeenkoomen met den teneur van de gemelde Rcfolu^lie 9 .van-- eüeclv kragt en-waarde* fullen- blyyen*.
mm



IL T W E E D" E B & E K.
En fat hier van by Miflive aan den Hove en aan Bdroemeefteren en Regeerders van de refpeclive Steden kennifle worden gegeeven. &
G. fixtraét uit het Regifter der Refolutien van de'
Hoog Mogende Heeren Staattn Generaal der Vereentgde Nederlanden, betreffende het confent van Ca/>items aan Soldaat en om te trouwen. Den 4 %uHn' 1731.
IS gehoort het rapport van de Heeren To.rck, en andere haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de Militaire faaken, hebbende, ingevolge en tot voldoeninge van derfelver Refolutie com■miflonaal van den 19 der voorleeden maand, met ende neevens* eenige Heeren Gecommitteerden uit den Raad van.Staate, geeftrmneerd de Miflive van de Magiftraat der Stad Grave, vat? dato' oen ly oaar te vooren, aan haar Hoog Mog kennifle geevende , hoe dat feekere Wenfel Kleyn, Soldaat in her Regimenf van den' Goüonel van Haerfoite, in de Compagnie van den Capirein Heugel, hg geëngageerd hadde ende geneegen was fig in den Huvve fyken braat te begeeven met eene Marie Catheryne Kalff, daar toe den Gapitein geen confent hadde willen geeven, om reedenen in oe voo.fz Miflive ter needer geiteld, dat in de infehrv • vnnge voor den Kerkenraad gefchied fynde, door den-Major v£> het Regiment uit hooide van het gebrek van des Capiteins conto-, den voortgang.der Proclamatie was gefluit; verfoekende gemelde Magdtraat haar Hoog Mog. Refolutie hoe haar in dit, ende andere diergelyke gevallen te gedraagen, breeder in de vóoHzMiflive ende in de Notulen van den Mey laatüleeden ver-
rS OP gedelibereert zynde, is goedgevonden en verdaan, dat volgens het 39. Artieul van het Reglement, gearre(Ie*rd* defr ,8>'
Wrn7,/& * {a) e6" CapltCIn guiten is aan gemelde Soldaat-: Wenfel kleyn, confent te geeven om te mogen troSwen, of wel reiden te geeven van zyne weigeringe, het oordeel daar' over- laaiende aan de geene daar by de" infchryvloge gedaan weruV
C«);Kcrtelyk Pi Boek L-Deef-pag, 4i 7,. DöC&i



$66 Supplement
Doch dat 200 veel het toekomende aangaat, aangefien ten fyde ais het voorfz Echt-Reglement gemaakt is, niemand tot Soldaat mogt werden aangenoomen, als voor zyn geheele leeven, en in teegendeel feedert het emaneeren van het voorfz Reglement, by Refolutie van haar Hoog Mog. van den 13 November 1726 is gepeimuteert, om Briefjes te mogen geeven voor den tyd van zes jaaren, dat is, om Soldaaten aan te neemen voor den vorrfz tyd van zes jaaren, en boven dien by Refolutien van den Raid van Staate van den 1 Maart 17x5-, 25" November 1736 en 14 February 1730, onder anderen is vaftgefïeld, dat aan geen Soldaat zes jaaren gediend hebbende, affcheid zal mogen werden gewei* gerd, wanneer hy in zyn plaats prefenteert een ander bequaam Perfoon, of in tyd van Vieede twintig, en in tyd van Oorlog vyf en twintig Ryxdaalders, ter keuze van den Officier.
Is goedgevonden ende verftaan, dat by provifie ende alleen, ter tyd toe, dat de voorfz Refolutien zullen blyven ftand grypen, geen Officier in de Plaatzen daar het voorlz Echt-Reglement geobferveert moet worden, genoodfaakt zal kunnen worden, reeden te geeven van het weigeren van het vereifchte blyk, om te mogen trouwen aan een Soldaat die geen zes jaaren onder defelve Compagnie fal hebben gediend.
Extraéf gezonden aan den Krygsraad en Magiftraat van Grave en aan den Raad vin Staate tot narigting, en die te doen agtervolgen.
G. Refolutie van de Staaten Generaal, neopen*
de de Huwelyckm van de Joodfche Natie of Suriname. Den 30 Junii 1703.
BY refumptie gedelibereert zynde op de Requefte van de Joodfche Natie tot Suriname, houdende, dat fy Supplianten ten tyde van de Engelfche Regeeringe aldaar, volgens Refolutie van den Gouverneur, mitsgaders desfelfs Raden Atlembly, in dato den 17 /suguÜi had ie gehadt ende genooten bet privilegie ende voorrecht van in het regarde van 1 eüamenten en Huwel y ken alleen te moeten obferveeren, haar manieien, ende dat
haar



II. Tweede Boek. 36f
h«ar Trouw-Brieven, volgens haare Coftuymen gemaakt fouden valtdeeren, dat des met tegenftaande de Supplianten in, ervarinS gekomen zyn, dat in het reguard van het tromv™, J„ 5/8 fche Natie in Hollandt door een^RefolutL de H L V°°ij" van Hollandt ende Weftvrieslandt ofden ^
de uerden voer wett er en Wiri™ ,w a„; n J' eu,ouaen iouaangegaane Huwelyken fouden hebben beW te ma ken
der eenige exceptie fpuden hebben te reauleeren^- dat nf £h haar H002 M02 fp^iprr ,W a~ e , c&uieeren» a^t, of Ichoori
^tèÜ^
foo wel /edachtegn U£ert' «5 SuPPlian<en mits die? alMog ter i ..k? ^\™tZT^W\*? gé™igly-k haar Hoog de Supplianten gebl ^ gemaakt* vilegien en P«rog.iive^ °,ude Pri"
dueht waren! dat fomtvds S JÏÏ ^upphanten echter bekonnen reyfen, en fy defelve . rPüJen pr°Cenen fouden Supplianten derhahe£ verdochten "da °W ff*™!?™' * tierne geliefde meke n 'h r Hoog Mo2- goederSupplianten te vZ en\ l a>n de
"ouwen, ende Trouwt he£ re«uar?e van
sneven als noch mogte reguleeren naar
00 Kerk. Pi. Boek I Deel pag. 842. ibid. ,,g. 804.



36S Supplement
het voorfchreeve Privilegie van den jaare 1665-, of indien daar omtrent by haar Hoog Mog. buyten vermoeden eenige difficulteit foude moogen werden gemaakt, dan in fuiken geval ten refpefle van de Huwelyken tot dato deefes aangegaan, en noch verders aan te gaan, en de wettigheydt van de Kinderen daar uyt geprocrtëert of noch te procreëeren, haar Hoog "Mog. geliefde ioodama een Refolutie te neemen als de Heeren Staaten van Hollandt en" Weitvrieslandt ten refpede van de joodfche N«uie in Hollandt op den voorfchreeven 30 September 1656 genoomen was; is goet«yevonden en verftaan , dat de Huwelyken onder de voorfchieeve joodfche Natie cp Suriname tot noch toe na haare Wet!en en Ufantien behoorlyk gefolemnifeert, mitsgaders ook de Kinderen uyt foodanige Huwelyken geprocreëert, gehouden fullen werden voor wettig en legutkn; des dat alle die geene van de gemelde kodfche Natie op.Suriname, die voor deefe alleenlyk conform haare Wetten ende Regulen getrouwt zyn, en welkers Huwelyken noch niet zvn- gedilloiveert, hunne aangegaane Huwelyken fullen hebben bekent te maaken, en voor het eyndigen van dit loopende jaar aan te geeven aan de Magiftraaten van hare Refidentieplaatfen, mitsgaders ook haar trouwen aldaar, na het gebruik in de refpeflive Steeden en Piaatfen, geobierveert, nader te "confirmeeren; en voorts dat die geene van de meergemelde loodlche Natie op Suriname, die hen van nu voortaan in het toekomende ten Huwelyk fullen willen begeeven, haar in alles na den inhoud van de Politicq-ue Ordonnantie van den jaare 1580, by de Heeren Staaten van Hollandt ende Weftvriesland geemaneerr, precifelyk en fonder eenige exceptie fullen hebben te reguleeren.
jH. Refolutie van de Staaten van Holland, dis-
ten fat ie 7ei xera van het fevende Artieul van ds Tolitipque Ordonnantie. Tien 27 November 17,10.
ONtfangen een Miflive van den Eerften en andere Raaden van den Hove, gefchreeven alhier in den Hage den n deefer loopende maand November, houdende, in gevolge en tot voldoeninge van haar Edele Groot Mog. Apoflille van den 20 ■ daar



II. Tweede Boek, ^
daar bevoorens, haare confideratien en advis op de Requefte aan haar Edele Groot Mog. geprefenteert by ofte van wegen Beniamm Teixera en Ribka Teixera, houdende, dat fy tweede Sud phante was een Dochter van Samuel Teixera, die een Broeder van halven bedde was met den eerften Suppliant; dat fy Supplianten beyde waren van de Joodfche Portugeefche Natie ende Rehgie; dat volgens de Mofaïïche Wet, te vinden Levitici capittel agtien, alwaar alle de verboden Huwelyken werden cenumereert, ende capittel twintig, alwaar de ftraffe tot yeder verbooden Huwelyk ftaande waren geëxpreffeert, ende dan noch volgens verfcheyde exempelen, in de heylige Schrifruure te vinden, ende aldaar geauthorileert, de Huwelyken tuffchen een Oom en Nichte onder de Jooden zynde gepermitteert, ende dien conform ook in deefe Landen, foo tot Amfterdam, Middelburg en elders veel maaien zynde gebeurt, dat een Oom met fyne Nichte fonder de minfte contradidie ofte beletfel was gehuwelykt, alles breeder blykende ex annexts. En daar by noch koomende, dat het felve meede wierdt gebruykt en gepermitteert in alle die Rcpubiicquen, en ielfs binnen Romen, alwaar de Joodfche Natie wierd gedoogt, foo verre, dat by Statuten van de Stadt Hamburgh (alwaar de Supplianten geboortig waren, en haar voorgenoomen Hu wek k geen de minfte bedenkinge foude hebben) aan de Joodfc he Natie exprefle was toegeftaan, dat hoewel fy aan de andere Wetten en Statuten aldaar fubjea waren, echter voor foo veel haar Huwelyken concerneerde, hen alleen moeften reguleeren na de Wet van Mofes, de Supplianten dan ook dien conform met goedvinden en confent van den gemelden Samuel Teixera, als Vader van de tweede Suppliante, gerefolveert hadden haar in den Huwelyken Staat met den anderen te begeeven, en ten felven eynde haar geaddrefleert hadden aan de Commiilariflen van de Huwelyks faken alhier in den Hage, omme in ondertrouw opgenomen te werden, doch dat haar daar inne buyten verwachtinge was bejegent, dat het felve Huwelyk foude zyn ftrydig met de Wetten deefer Landen, ende wel fpecialyk met haar Edele Groot Mog Ordonnantie van Politie van den i April i?8o, dideerende articulo feptimo, dat Oomen met haare Nichten, dat is met haare
Y y Broe-



S: O P P t E M S N T
Broedërs ofte Sufiers Kinderen, niet mogen trouwen; zynde verders by de gemelde Commiffariflen daar by gevoegt, dat de Joodfche ïslatie nergens van die Ordonnantie foude zyn geëximeerr, ende dat derhalven alvoorens een dispenfatie van haar Ed. Groot 'Mog. foude noodig zyn; waaromme, en dat de Supplianten in een faake van foo grooten gevolg niets wilden ondernemen, waar uyt namaals foo voor haar als voor haare Kinderen ende Nafaaten, die uyt foodanig Hliwelyk Honden gebooren te worden, difficurteyten en disputen fouden konnen ontftaan, al fchoon fy volgens haare Religie en Wet, en dan noch van haare voorfchreeve Geboorteplaats, in goeden gemoede geruft waren, haar feer ootmoedelyk keerden tot haar Edele Groot Mog;, verfoekende dat fy Supplianten door haar Edele Groot Mog. van het voorfchreeve feevende Artieul van de gemelde- Ordonnantie van Politie gratietrfelyk mochïen werden gedispenfeert, en vervolgens haar gepermitteert, het1 voorfchreeve voorgenoomen Huwelyk met de folemniteyten alhier gebruyckelyk te dóen voltrekken, en daar van, •verleenen Acle'van dispenfatie in forma;
Waar op gedelibereert, ende- fpecialylr in achtinge genoomen zvynde, dat beyde de voorfchreeve Supplianten zyn van de Joodfche. Natie ende. Religie, is goedgevonden en verftaan, dat de voorfchreeve Supplianten fullen werden-gedispenfeert, foo als defelve gedispenfeert werden by deefen van het voorfchreeve feven. "de. Atticul van'de Polkicque Ordonnantie , en dat vervolgens den felven fal werden gepermitteert, foo als haar gepermitteert werd mits defen,. het voorfchreeven voorgenomen Huwelyk met de foiemniteyten te doen.voltrekken, en dat daar van aan de felve fal werden verleent Afie van dispenfatie in' forma ;■ lallende en ordonoeerende alle en een vege!yk,,die. het foude mogen aangaan, baar''daar na re reguleeren;
Mi, Refolutie: van de Staaten van Holland\ noo*
pende de-'Huwelyken, by, de,, Joodfche _Natiey, Den, 14 Mey iy ii.,
!T^Y reftimptie. gedelibereerti zynde; op. 4tekadvis vam de- .Heeren '■Jukh&zt:EdelevG^oDï?Mog^^.Gcc^>mmitteerden, ■ hebbende,: in gevol*



W. T w e i d e Boek. 3/€
volge en tpt voldoeninge van der felver Refolutie commiflbriaal van den 19 Februari, laatftleeden, geéxamineert het ad^ van oe
v,nftdVp arte H^de? Van de" H™> * meede het d 'is van de Profeffors Theologe van haar Edele Groot Mog. Un ! 2 'e" tot Leydeo, geformeert in gevolge van haar Edele Groot
! ;tPPO'Tenl T de° 20 Mey des ^orleeden jaars I? op de Aequefte van die van de Joodfche Natiën, onder protectie
XnRjSarttL5eIC Gr°0t M°g-' W°°nende in deefe ProvinSeTmicde bylage daar annex, verfoekende, om reedenen in de vooïfr Requefte gemeldt, dat haar Edele Groot Mog. de Snpplianien en haare Nazaaten, die in de Provincie van Hollandt ende We ^ie" iandt fullen blyven, en verders koomen te woonen, geliefden (L te laaten dat fyjSupplianten onder anderen in het toekoomende in fodanige graden, als by de Mofaïfche Wetten niet verboodei waren, onverhindm fouden moogen trouwen, als namentlvk Oomen met haare Nichten, of Broeders en Sufters Dochters' item, een Man by het overlyden van fyn Vrouw met fyn over* leeden Huysvrouvven Suffer; noch met fyne Broeders Weduwe wanneer desfclfs Broeder by defelve geen Kinderen verwekt heeft' en haar tot foo verre van de Politicque Ordonnantie dispenfatie te verleenen fonder dat echter de felve meer als eene Vrouwe te gelyk fouden mogen trouwen, ende te gelyk de Huwelyken cnder de Jooden hier in deefe Provincie, in defelve graden* bevonden aangegaan, de Kinderen daar uyt gebooren , ende de fucceffien van de Goederen op defelve, voof wettig te verklaaren en daar van aan de refpedive Regenten van de voorfchreeve fS' ne te geeven foodanige: Refolutie f als haar Edele SoSt MoLnde" fouden goedvinden te behooren, onder de Noiulen van den 7 de fer loopende maand breeder gementioneert; hebben haar Ed G> Mog. uit krachte van haar fouveraine macht goedtgevonden en verliaan dat by wegen van dispenfatie fal werden vfSart foo als verklaart werdt by deefen, dat foodanige Huwelyken en SW falie, ,n de voorfchreeve Requefte gefpeciLert d l reetfby^die" van de voorfchreeve Joodfche Natiën fouden moogen weefen t. coniracleert tegens de Politicque Ordonnantie van den jaare doch volgens haar gevoelen niet ftrydig zyn tegens de Mofa/fche
Y y 1 Wet,



SüPPLEMENÏ
Wet, om de fucceflle, en het gaan van Erffeniffen, onder die Na-1 tien niet te turbeeren, en voor te koomen de diflentien, die daar uyt verder fouden konnen ontftaan, gehouden fullen werden, als of die wettig waaren aangegaan ende gecontracfleert; des dat die van de voorfchreeve Natiën gehouden fullen zyn, foodanige geconrracleerde Sponfalia ende Huwelyken, die noch niet mochten wefen gediffolveert, voor foo veel fulks niet mochte zyn gefchied, binnen den tydt van twee maanden, na dato van de voorfchreeve verklaringe, aan te geeven aan de Magiftraat van haarluyder refpedive Rtfidentieplaatfen, mitsgaders ook haar trouwen aldaar, naar het gebruyk in de refpeclive Steden en Piaatfen geobferveerf, nader te confirmeeren.
Ende wat wyders in gevolge van haar Edele Groot Mog. falutaire Refolutie van den 30 September 1656, (*) die geene van de meergemelde Joodfche Natiën, die hen van nu voortaan in het toekoomende ten Huwelyk fullen willen begeeven, haar in alles na den inhoud van de voorichreeve Politicque Ordonnantie van den voorfchreeven jaare 1580 praecifelyk, ende fonder eenige exceptie fullen moeten reguleeren.
(«}\Kerk..Pl. Boek. I.,Deel,pag. 842.
Mi Refolutie van de Edele Groot Mogende Heeren
Staaten van Holland en Weftvriesland 3 in dato %x September 1640 tot ampliatie van. den elfden Artieul van de Politicque Ordonnantie.
BY refumptie zynde gedelibereerd op de refpeclive verzoeken, ■: gedaan by Jan Jansz, Jonggezel van Rotterdam, en Jan Leendertfe van Aken, Weduwenaar tot Dordrecht, de eerfte pretendeerende te trouwen met de Weduwe van zyn overleeden «altaard-Oom, de tweede met de Dochter van zyn overleeden Vrouwen Zufter; ende daar op zynde gelezen het advys van den Höve Provinciaal, in dato den 20 July laatftleeden, is eindelyk wjftaan en gerefolveerd, dat beyde de verzoeken zullen worden
geëxcu*



II. Tweede Boek.
375
geëxcufeerd by deezen, en om weg te neemen de twyffelachtigheid die over de voorfz gelegendheid by eenige icn hdjj toe is geweeit, is goedgevonden eu gerefolveerd, conform het iroorfz advis van den Hove Provinciaal, dat de elfde Arr. van de Politicque Ordonnantie zal werden geamp'iee<\;. en dat by net zelve zal worden gevoegd deeze navolgende claufule»dat geen Vrouwe trouwen mag met de nageiaaten Man van haar Moeye, en van geiyken dat niemand trouwen mag met de Weduwe van zyn ^overleeden Oom.
Onder ftond, Accordeert met de voorfz Refolutie. Geteekent,
Herbert van Beaumont.
H. Refolutie van de Staaten van Holland, waar
by bet verzoek van Vliegvis, im met de Weduwe van fyn halve Suft er s Zoon te moogen trouwen&J wordafgeweefen. Den 28 'Junii 17 if.
DE Heer Penfionaris Akerfloot, heeft ter Vergaderinge gerapporteert de confideratien en het advis van de Heeren haar Edele Groot Mog. Gecommitteerden, hebbende, in oevolge en tot voldoeninge van der felver Appointfement commiiionaa! van den 13 Maart laatftleeden, geéxamineert de Requefte van Johannes Vlieghvis, Mr. Timmerman, woonende in DircksJandt, houdende, dat hy Suppliant een halve Broeder zynde van Lintje Arens Hoevinck, defelve Lyntje getrouwt was geweeft met Pieter Jansz Vilïcher, die aan haar verwekt hadde een Soon genaamt liaacq Vilïcher; dat den felven Ifaacq Viffcher getrouwd zvnde met Neeltje van der Hoeck, den voornoemden Ifaacq Vis-icher. was koomen te overlyden; dat hy Suppliant dgn-Oent* van.
' Y- y 3. hal4-



374" 'S UT P 'L E M Ë NT
hal ven bedde geweeft zynde van wylen den voornoemden ifaacq Viftcher, genegentheydt had gekreegen, omme met de voornoemde Neekje van der Hoeck, Weduwe van wylen den felven Ifaacq Viftcher, in den Huwelyken Staat te treeden, in foo verre dat hy Suppliant met de voornoemde Neeltje van der Hoeck voor den Predikant ende Kerkenraadt van Dirkslandt ondertrouw gedaan, en ook al Huwelykfche Proclamatien had gehad; maar deWyl by het elfde Artieul van de Politicque Ordonnantie van haar Edele Groot Mog. werd geftatueert, dat een Man met de Weduwe van fyn Sulters Soon niet foude vermoogen te trouwen, foo ^•wierd by den voornoemden Predikant fwarigheyd gemaakt van * hem „Suppliant met de voornoemde Neeltje van der Hoeck, Weduwe wyfen den voornoemden Ifaacq Vilïcher, te laaten trouwen, daar hy Suppliant maar was geweeft een Oom van halven bedde van den voornoemden Ifaacq Viftcher, omtrent hoedanige Huwelyk , -felfs met Oomen van heelen bedde, haar Edele Groot Mog. dikmaals dispenfatie hadden verleent, vermits die Huwelyken tusfchen foodanige leeden ende graden foo feer met de eerbaarheyt niet fchynen te ftryden, volgens de getuygenifie van Hugo de Groot in fyn Inleyding eerfte Boek vyfde Deel num. 17, gelyk ook haar Edele Groot Mog. by het twaalfde Artieul van de Politicque Ordonnantie ook des verfocht de hoop tot foodanige dispenfatie niet quamen af te fnyden: mits welke foo keerde hy Suppliant fich tot haar Edele Groot Mog , ootmoedelyk verfoekende, dat hiar Edele Groot Mog. ex plenituding potejfatis geliefden hem Suppliant van h?t voorfchreeve elfde Artieul van de voorfchreeve Politicque Ordffnnantie te dispenfeeren, en vervolgens te permitteeren, omme met de voornoemde Neeltje van der Hoeck in den Huwelyken Staat te mogen treeden, mitsgaders het advis van den Hove, op de voorfchreeve Requeüe geformeert.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat hét verfoek, by de voorfchreeve Requefte gedaan, om dispenfatie van het elfde Artieul van de Politicqua Ordonnantie, fal werden jafgeflagen, gelyk het felve afgefUgen werdt by deefen.
Voorts



ir. Twee d e B o e-k;
37 r
Voorts zyn dispenfatien om te trouwen;
M, Afgeftaagen door hun Edele Groot Mogende aan
f. Dirk Verdoes, met Barbara Jacobs Dochter, volle Zus ter van zyne overleeden Huisvrouw. Den ao Del cember i6ix. uc
2. Klaes Meyer, met Jannette Jans, Dochter van zyner
W-nerft0:€r!eeden VroUïVe Z"«er. Den zi July I7rr
3, Willem Arentz de Jon», met Marytie Arien
dyk, Dochter van den halven Broeder Paternel vanzyne overleeden Huisvrouw. Den 5 Jun^y ,7" i. Bi Teegefaam li Door hun Edele Groot Mogende aan
u Gysbrecht Reyers, met Catharina Qairyns Dochter^ Weduwe van zyner overleeden Huisvrouw Broeder Den i8 January iGof. uiucaer..
i. Lodewyk Borremans, met Maria Wynties, halve Zuster van zyner overleede Huisvrouw Moed n Den, !i Auguftus 1644. uen'
3S Gevrandeenn S Emtneren^ «e Vos, WeduweiC, u roeier van zyne overleeden Moeder; na< dat het Requeil gerenvoyeert was aan de beide Ho. ven van Juititie en de Tilologifche Facukei e "et , den- *>n Jo Maart 1697. il. Door hun Hoog Mogende aan
Lamanr sSi^n T Cathari"3 LouIfa Si-biHnBach.man, buiiers Dochter van zyne overleeden HW wouw. Den 5. Maart 171^ y «rieede».Huis*-






AANHANGSEL,






AC T A
Ofte handelingen der Verfamelinge der Nederlandfche Kercken, die onder 't Cruis fitten, ende in, ende buyten Nederlant alle* fints verftroyt zyn, gehouden tot Wefel, den 3 Novembris, ende vervolgens in den Taere M. D. LXVIIL
Waer inne de Dienaren Godts van de Nederlandtfche Kercken vervat hebben 't geene fy tot welftandt , der felve oordeelen, ten deele nootfakelick, ten deele profytelick te zyn.
Vyt het Latyftj in welcke defe Handelingen geftelt zyn geweeft, in onfe Nederlandtfche Tale overgefet.
Z z %
VOOR-



VOOR * REEDER
J)E Apoftel gebiedt dat alles in de Kerke ordem te lick ^.ende eerbmrlick moet toegaan; op dat een eenparige toefemmirige ïn de Kerke hlyeke, ende gevonden worde, niet alleen in de Leere, maar wekin defelve ordre y ende' Politie:- ende om dusdanige eenparigheyt oock in alle Nederlanfcèe Kerken te onderhouden,, foo beeft ons goetgedacht deefe volgende Amculen, waar over raat gepleegt is by de.' bef. Gereformeerde Kerken 'm andere piaatfen, êrdemlick hier voor te feilen, op dat die alle met' gemeyne toefemminge van de Dienaren Godts w iNederlanr tos: een jalige- vrucM der Gmieynte bejp" ÏËf&jl *ndé: onderhouden: mogen - werden, \ ■
IJ. C Al-



Pag. 3.&t
1 CAPITTEL,
^^^^SlErmits voorfiaroelyk van noóde is tot welftand der'Ge'meyrf^VTY« ten' dat men VOor al beforge> Godtfalige, geleerde, 4*«\Ja3y e0 m dö Heillge Schrift ervarene Mannen, over defelve (^^^ worden geftelt tot Diénaren, ende Herders; foo en kan niew^W^^lf mand' twyfelén, dat daar coè een noodig middel is kenniffe der Talen, ende difcipline, ende geftadige oeffenirigen in 't uitleggen dsr Schrifture, die men Pfopofmen, ofte Propbetien noemt. - Ebde dat gedaan zynde, fcois ook van noode om een eenpartge voet te beramen , ende t'onderhouden in Leere , Ceremoniën', en.de •Difeiplme; dat dikwils aangefteït worden vergaderingen der naburige Kerken, om aldaar voor te brengen 'tgeene- dusdanige faaken• betreffen■ zal.
2."
Daarom meinen' wy , dat men voor al moet arbeiden1, dat' Collepféh' der difciplinen worden aangeftelc, waar inne de drie hooft-talen gekeft -worden , ende voornamelyk ook neerftelyk geoeffent de fuivere belydënilie van de Heilige waarheydt: ten anderen, dat mén bequamelyk afdeyle elke Nederlandfcne Provincie in zekere Claffen; op dat elke Gemeyntö weete, met wie fy zullen beraadlagen, ende verhandelen allerhande voorvallende gewigtige faaken i tot gemeine- nattigheid haares-oordeels- behooren Je.
3-
Edog nademaaT voor alsnog van dusdanige faaken niet en kan' beflco*- ' ten worden, eer het gebruik, ende de ervarenheid daar in zal hebben » geleert, welke piaatfen, ende' tot voorvallende dingen, die meeit be qaaam zullen-zyn ; daaromme .oordeelen wy, dat, foo wanneer Godt dê ■Heere fal >„ Nederlant géopent hebben de deoré tot verkondinee zyne's -voor/s, alle Gerneynten, ende haare Dienaren, metten eerften'in allé neerlhgheid zuilen beforgen ,- dateer " geit worde verfamelt, ende by'eeng*bragt om een gemeine Provinciale Synode te vergaderen', om" iri ^danige wettelyke Synode te beramen, ende te beiluiten, wat i.r deS•ze, ende andere zaaken tot gemeine welfland der-Kerken diénende en". vil™. ond"ho'ldinê>ti van zeer goede ordre,, fal moeten worden1 gt- -
? Tot.-deeze-algerrieine' vergaderinge verdaan wy-dat zal gêbraèr.W-"de;, t gsene* aangaan .-aar-de aanftellinge van CMegierï, L&a'r#, h£r*
Van Coiïe-'
gien, ende : Provïncia-* e Claffea.'



3-82- Supplement
Theologie, onderhoudingc van Propofitien ende Prophetien, ende 't geene voorts daar toe gehoort. 6
5.
Item boe ende op wat wyze in elke Provincie bequamelyk C]afTes zullen worden geftelt, ende wanneer die ofte elk in 'tbyfonder, ofte gezamentlyk in 't gemein zullen by een komen, ende wat voorts betreft haare ordre, bewint, auóioriteic , Kerkeiyke cenfuren.
6.
Gelyk ook daar in 't gemein zal worden verhandelt, 't geene HouweJykfe zaaken, ende Egtfcheydingen, ende tot een befluit, alles wat in tgemein alle Kerken, ende de bedienioge der zelver aangaat: want dat de eene of de andere Kerke, of nu, ofte immermeer hier na zig in 't byzonder zoude aanmatigen 't geene alle Kerken aangaat, fonder toeftemminge der zeiver, dat komt niet overeen, noch met de autoriteit van de H. Schrift, noch met de billykheid der wetten.
Edog indien zoodanige Synode om de zwaarheid der zaaken , ofte tyden , niet en kan worden gehouden; zoo oordeelen wy, dat men uit alle de voornaamfte Gemeynten der Nederlandfche Provinciën, de uitmuntende Mannen zal verkiezen, om eerft elk by haar zeiven, ofte twee, ofte drie by een, te ontwerpen 't geene dienen fal tot afdeylinae der CfalTen, inftellmge van een Collegie, verklaringe van alle andere zwaare zaaken, ende m 't geheel tot de befte toeftant der Kerken: daar na zullen zy daar over gezamentlyk handelen, ende daar uit een gemein formulier ontwerpen om 't zelve door alle, ende een ieder Kerke goet te keuren; ofte indien daar iets verbeterings weerdig is , dat met gemein toeftaan te verbeteren, ende in een beter forme te ftellen.
8.
Daarentufllhen evenwel, nademaal door Gods genade airede de deure der waarheid is geopent, zoo moet men niet vertoeven ; en daarom ver. mits eenige ordre, ende gefchiktheid in 't gemeen moet gehouden worden , waar door, als met een band der Kerkelyke eenftemmigheyt in '1 gemeen mag vaft blyven, zoo heeft ons goetgedagt, dat men foude ingaan deeze wyze, ende zeekere articuien ontwerpen, waar na zig de Predikanten elk in haare Gemeynte zullen reguleeren , tot dat in een Synodale Vergaderinge iet beters, ende volmaakters zal beflooten weezen.
9-
Ende onzes bedunkens, zoo komt naaft over een met de Leere, ende ordonnantiën der Apoftelen , en het onberispdyk voorfchrift van de outfte, en fuiverfte Gemeynten, dat men voor eerft in alle zoodanige omftandigheeden, welke i» haar natuur middelmatig zyn, tnde geen
fun-



Synode te Wesed Anno ijó8. 383
fundament cn hebben in de Leere, ofte Exempelen der Apoftelen noir in eenig nootzakelyk, ende onvermydelyk gewigt 0fte rederÏJ^rZr'Jlf mot geene voorfchriften ende formulieren6, df vrjhe d der§ Ker „'S
tePfnai Z°l? °m da3£ meedS te.™W™ ^ientiedwang, as om af ie fnyden alle oorzaaken van twift; maar het zal een yeder gekloft zyn te volgen 't geene hy bevint door onderhandeiinge blqazLTtTzZ voor de Gemeynte, tot dat iets zekers over zoodanige zaaken in 2n Provinciaale Synode zal beraamt zyn. ^o^mgQ maaken in eea
Onder dusdanige middelmatige zaaken houden wy dat men in de b*. dtemnge des Doops eens ofte meermaal met het water befpXt de Do pelmgeo; dat men den Doop bedient voor, ofte na de fVedicade ende daar toe ofte neemt zekere Getuigen , ofte dat de Ouder al een ende de gehede Gemeente, de zorge bevolen blyft over de gedoopte kinde
dTaan df T^Z^ f t°T^' °/ me" <^ - "oen zit ende aan de latei, ofte onder het liaan, ofte gaan, het Brood en Drinkbeker uitreiken; of men onder de bediening Za gebruiken het voorleezen van de Schrift ofte het zingen der Pfalmen; e^de wat mS van zoodanige dingen voorkomt, over welk middelmatig gebruik als^e
rt^lrteiiïr'l'™ V°Jk °°k 231 °nder—" -"den zal geen Kerke in c byzonder vermogen dit middelmatig gebruik weg tedoen, ten zy om zeer gewigtïge oorzaaken, die van de EK node eerft meede toegeftemt zyn. ifowiycuie öy-
.f^narfi°/aaw ' diö l™ een *"'dere MUiure zyn, ende jrarontveff ofte m Godes Woort ofte in het gebruik, ende esempel dVKfeIon, ofte m de geftadige gewoonte der Kerken, en daf op Sm ende noodtzaakelyke reedenen, daar inne zal men BieMj'SRn^
-lyk ende beknoptely^er^:^^ 20 —ïlr^
^etrouwt is de bediende ^S^S^^S" ende de zorge over 't geene de eerbaarheid, handd ende de^andddr Gemeynten ende byftant der arme Ledematen aangaat : waar roe -S gehoort de bed.enmge der Sacramenten, ende van de Kerke vkett'^t*' welk alles by een gevoeai ende mM ^erue yke tugt s
-telyke gJtoig^^ndTtreLe^t ™ Se^T^
ïiSXx^r^; ^«'«^ffinge der Gemeynten zeer van nen €& zauüe zp , ofte yereyfcht konnen wwden.,
'Mi. G./&V-



'.Van de ;üiennren ende Doe , toren.
3&4 S U P P L E M E N ï
II. CAPITTEL.
r.
EN de voor eerfl is geheel noodig dat niemand tot de Kerkendienfï ende eenige andere Kerkelyke bedieninge in de Gemeynte wordt toegelaaten, zonder wettelyke roeprnge, rerkieflnge, toeftemmiage, bthoorlyk examen ofte onderzoek, ende wettelyke ordre,
2.
Nu 't en kan geenzins ende met geen regt voor een wettelyk beroep* ende verkiezinge gehouden worden, waar inne niet, zoo veel mogelyk, uitgefloten worden ende de kuiperyen van die beroepelyk ofte beroepen is, ende de ligtveerdige, ende de ongematigde genegentheden van't Volk ; ende het eerfugcig gebtet der Ouderlingen, ende der Voorgangers.
3-
Om deeze onwettelykheden voor t£ komen, was voorwaar te wenfeheo, dat de Godvrugtige Overheden geliefden onderling de handt, ende hulpe te bieden den Ouderlingen in haar ryp oordeel, ende voorzigtige verkiezinge; want een zulke wyze zoude al het goetdunken des Vo'ks onbïfchroomt, ende veiliglyk konnen geruften op der zeiver fainengevoegde gezag: 'twelk, dewyl dat nauwelyk fchynt gehoopt te konnen worden , zoo meinen wy dat geen beter middel kan worden uitgevonden , als dat de gemeine bewillinge der Gemeynte toekome tot het gezag der OaderUngen, ende dat men dit in iéder Kerke zoo lange zal onderhouden, tot dat de Synodus, als de Gaffes zullen verdeilt zyn, zal oordeelen, dat tot verkiezinge, ende onderzoek-van zodanige, by een zullen komen Denaren ende Ouderlingen van veele verfcheide Kerken; want als dat gefchieden zal, fchynen niet zeer van noode te zullen zyn de toeftemmingen van het Volk, overmits de autoriteit veder Kerken genoegzaam de ongematigde driften der Ouderlingen , [indien eeni;,ge mogten ingekropen zyn, 't welk Godt-verhoedej konnen in den toom rhoüden,
4-
Daarentuiïchen dewyle zu'ks nog niet en 'kan uitgewerkt worden , om de Ouderlingen geen gezag, ende gebiedt over het Volk meer als behoorlyk is, toe te ftaan , zoo oordeelen wy, dat men het dubbel getal by haar rypelyk verkoren, ende onderzogt [als men dat kan hebben ~J .aan het Volk met name zal voorftellen , waar uit dan voerders met ie•ders toeflemminge de eene helft verkoren zynde, -tot de bedieninge zal aangenomen worden.
.Maar .nogtans, in welke -piaatfen het Volk tot de verkiezinge niet zeer
be-



Synode te Wesel Anno 1^8. 3%f
bequaam is, ofte om de weinigte der gelooviVen nftP „»,,.. 1 geleerde ende geoeffende Mannen, ofed^ltZthl^^ iT parcyen, ofte ten laatften, om dat nooit tevoorens el^l^1 dcr ofte eenig Kerkelyk beftel in die pZftn ™™*a™£ dat men daar memant tot den D^nft behoofd tvordé^nê als mee voorgaande auótonceu, ende oordeel van eenige MdwSwivET ende is het mogelyk, naburige Gemeynte. aanz.entlyke,
^«^^ jas jas
8
verdfctnTetuiLiS dat T in 3gC nee,me vier zaake^ ™* & ™n waar inne K T Va° Gemeyne> Schoole, ofte ook Sradt,
ftaan "f hv nl??™ ï V°renS heeft êewoont' °™ ^erlyk te W vreemde encfe nlnS^ Ke"er*e ,t0JeSedaan is ge^eft, of hy niet in Z^ heeft verm X n7f" ' ,ed«f. fpeCüIatien meer a,s ^lyk is, Bok^ heeft ÏÏletn 7 fT ^n^» als betaamt, ketterfcha coeKen neett gelezen, ende of hy met vee gehanteert heeft Mmfrhen
l,ien,ffi , (welke eerft ,an de Kerkendienaren in vVa„S 'i "de FrS' Ou Kmmg » overgelever,, ende daar na in NedeSfcro*rS 3Sd5$^
Catechismus, Ten derden zal ™Pn h«™ Deh.and^ O «o* do
over alle de voorntmfte toftft^^S^'xlïïS^
woordig zyn, ende LpheS Woreh £?£ handt zynde, voor de Ouderlingen, uit te leggen. }
,jn,a'tonderz0ek ^ het Ieven der9Beroepene tot den dienft zal mPn og te vreden ende vergenoegt .houden niet de getuigS der «e nen, waar onder hy verkeert heeft. ^bCI-men aer gee-
A a 3 10. Die



386 Supplement
10,
Dit alles (zoo wanneer bet in een Synode aldus zal befboren wezen) zal men doen in Clafficale vergaderingm, als de verde.li-gen der Clullen gedaan zyn; ende daarentuflchen kan het niet anders gefchieden, als in de Confiftorie van elke Kerke: nogtans alle die 't gelegen komt, zull-n eerft de Dienaars, diefe tot den dienft willen aannemen, zenden tot Unheemlche Gereformeerde Kerken, en daarfe te veiliger mogen ruften op der zelve onbedorven oordeel, ende examen, daar over geen verkeert vermoeden en kan vallen.
11.
Als nu de Dienaren alzoo onderzogt ende van het Volk goetgekeurt zyn, zoo oordeelen wy, dat men dezelve ofte met openbare gebeden, ofte met oplegginge der handen ['t welk wy laaten in de vryheid der Kerken ] voor de geheele Gemeynte, na de wyze der Apoflelen , in den dienft zal beveftigen. Deeze beveftiginge zal gefchieden ofte van de Dienaar der zeiver Gemeynte, indiender is; ofte indien niet, van de naburige Predikant, wiens gezag in de verkiezinge, ende onderzoekinge , gebruikt is geweeft.
12.
Dog deeze beveftinge zal niet eer gefchieden , voor dat de beroepene Dienaar in het gezigte van de geheele Gemeynte, zig heiliglyk aan den Predikant, die hem de handen zal opleggen, verbinc, dat hy in zynen Dienft zal beogen ende betragten de verbreidinge van de eere Godts , de zuivere bedieninge zynes Woorts, ende de ftigtinge zyner Gemeynte ; dat by de getuigenilfen des H. Geeftes niet en zal btigen tot zyne byzondere begeerlykheden , nog in 't alderminfte afwyken om gunfte,om gele, om vreeze, van de waarheid; dat hy ook zal Godtvrugtelyk onderhouden de Kerkelyke Ordonnantiën, welke tot goede ordre, ende rufte der Gemeynten behooren, ende ten laatften, dat hy na zyn vermogen zyn ampt zal waarneemen in vermanen, beftraffen, ende vertrooflen, waar het van noode zal zyn, uitfluitende alle gunde ende aanzien der Perfoonen.
Ende 't is buiten alle tegenfprekinge, dat het ampt der Dienaren, welke de Schrifiure ook ahemet de naam geeft van Herders, Opfienders ende Ouderlingen, voornamelyk beftaat in het woort Godts fuiverlyk te verkondigen, ende bequamelyk te ontleden , ende zoo in 't openbaar, zoo in 't byzonder tot leeringe, vermaninge, vertrooftinge, ende befiraffinge na tyts gelegentheid, toe te pafTen. Daar benevens in de bedieninge der Sacramenten, ende onderhoudinge der Kerkelyke tugt.
14.
Den Dienaren zyn bygevoegt de Leeraars, ende Propheten; dewelke « wel



Synode te Wisel Anno iS6S. 3g7
deelwylheC 3mpt V3n ,£eren bek,eeden> ™" °P ™ atidere verfchei-
geenen, die m de Synode t' zyner tyde zuilen by een Wn
1 wyucr ais te voren is aangeweezen. °
Daaromme oordeelen wy, dat deeze ordre rW v^u.r • „ komende, ofte ook bloeyénde GemevntPn 7 .phc 18 -in a,,e aan"'
zullen de gendieZl^V^T '"^ f'1 hebbe" Volbraêr> ^ dien 'thunïoetdunkt mJ^ P .V0,gen * °°k het haare' in"
ende alzoo ^VJ^h^^
naamfle- Propheet worden geeindfgc § gebedeD Van de V001'
end^Z/oo^ bfaande * -gen,
fchouwen; als vervrelmT z^de SSiSlT 'el^^f geevende aanleidinge tot twifl ende tweedragr S ' * Zeer d,k"ljs
Tot dit Collegie der Propheten zulien niet alleen de HUW,; aangenoomen, maar ook de T eer^r. La £ Dienaren worden mey^ue zelfs/ zoo daar^eente zTn de £ ?,aconen« ja U,£ de Güpbetie, van den Heere te^ ontfan" end,e bfSeenS ^ de g™> der probrengen, zoo nogt ns datfe hun % I gemee°e nütti§heid t0* te zullen h t Oordeel Zl gt^incl n def E^JT^TL^r ten , ende met eenen belooven voor d- volleriJ c C Pf0Phe-
geene, die het toekomt haarT onderzoeken dS *, °fe V°°r de zullen verJrayen, maar zeer iSSS^ÏS£ Sch"^üre niec e» ge der Gemeynte uitleggen, ^fl^
A 3 a 2 P Ker-



3&8 Supplement
Kerkelyke cenfure, te oeffenen t' zyner tyd in de Claflicale by een komften.
20.
Dusdanige Propheten ende Leeraars zullen in de Kerkenraadt plaatze hebben, zoo meenigmaal eenig verfchil ontftaat over de Leere, ofte over de ceremoniën, vermits haarlieden voornamelyk toekomt de beproevinge der geeften, ende leerflukken.
21.
Tot dezelvige, oordeelen wy, ofte, haar niet konnende bekomen, tot de Dienaren ofte Ouderlingen , dat men ook zal brengen de twyffelagtige voorvallen, die onder de Geloovigen in de Gemeynte byzonderlyk ontflaan : konnen zy niet voldoen, zoo zal men het in fchrift vervatten, ende tot een Predikant, ofte die ook niet konnende voldoen, tot de Claflis brengen: maar wy agten, dat men noch in 't openbaar , noch in 't byzonder, de ooren des Volks met veelerhande queftien zal ontroeren, ende ontflellen.
22.
Voorders wat aangaat de wyze van prediken ende propheteeren , daar m kan men niet byzonders yernant voorfchry ven, als alleenlyk, dat ieder na de gaven van den, H. Geeft onifangen, zal tragten de H. Schrift op het duidelykfte uit te leggen, ende op 't alderbequaamfl na 't begrip der Toehoorderen toe te pallen : dat men zal vermyden alle hatelyke ende Hinkende affeclatie of hoogdraventheid, waar inne veele zeer dik wils vervallen, die haar felven behagen in veele onnutte fpeculatien; die buiten het wit in den text voorgeflelc, afdwalen; die met veelerhande ffitsvinnige allegorien fpeelen, die neeriliger, als't betaamt opzoeken, ende aanpryzen Heidenfche getuigen , ja dikwiis fabuleufe, ende heiloofe getuigeniflen: die met voordagt trachten duiffer te zy.i in woorden ende fpreuken; ende ten befluit, op disrgelyke wyze, meer tot ydele vertooninge, als tot ftichtinge, de Predicatien aanftellen.
23-
Maar men zal alles richten tot deeze twee voornaamfte hooftftukken des Euangeliums,. het geloove, namelyk, ende bekeeringe : ende daar inne zullen de Predikers als tot haar eenig wit beoogen, ende infcherpen de waare afftervinge, ende Jevendigmaakinge des Menfchen : zy zullen arbeiden in te dringen met haare Predicatien, zoo veei doenlyk is, in alle de bedekte voorhangfelen ende fchuilhoeken van de zielen der Toehoorders, ende beftraffen alle valfche opinien , ende ketteryen , ende boofe zeden; ende niet alleen blyven ftaan op groove fchelmftukken, ende blykelyke zonden, maar ook uitfchudden die verborgene geveinftheid des herten, ende daar uk voor den dag brengen, ende op het bequaamSe ukroeyen het feminarium ende die modderpoel van allerhande godt-
Jooi-



Synode te Wesel Anno i^68. s$9
loosheid, hovaardigheid ende ondankbaarheid, 't welk zelfs in de alder befte nog zyn voedfel, ende bewegingen heefr.
De Predikanten en zullen ook nief' met al te lange Predicatien belasten de memorie der Toehoorders , noch haar yver breeken , ende alzoo als een walgmge der mage toebrengen, ende dat voornamelyk op werkdagen in de weeke yoor het gemeine Volk, ende als men de Prophetifche oeffeningen zal pleegen; daarom zullen zy haare Predicatien met een uure afhandelen.
Dit alles nochtans laaten wy alzw'in ieders goetvinden na den maate des H. Geeftes, dat met te mm elk Dienaar end. Propheet zig geerne, ende van ztiïs over deeze dingen de zachte ende zedige oordeelen d« Clalïicale leden onderwerpe. &
26.
Daar het in groote Steden, ende Gemeynten bequamelyk kan se* StnVt" 7 > ^ ™» aanftell byfondere P^
fdit!??"5 IS T ™odaniëe> ™ ^ike merkelyke hoo* aI tnl! ! m0rge" de Kerke zullen dienfl ko""en doen, en-
de bequaam zyn tot de openbare bedieningen in Godes Gemeynte: dog
de: van ee-der »-s
27.
tenen dag ten minden in dewelke zal men na ieders Kerke beauame gelegenthe.d heiligen tot folemneele gebeden , end "oor ofte na de Pred.caue, doen openbare belydenilfe der zonden, ende neederige at biddinge-voor den Volke: ende de gebeden ofte ze fs ftellen naingeente * " ™ * ^ "
_ . ,- 28.
De gebeden die men ordinaris doet na de Predicatie ofte Prooho t,e, za len de Predikanten ofte Propheten op het bequaamfte rich2 ™ de materie in de Predikatie verhandelt, ende kan 't gefchTeden de voor naamfte hooftftukken in 't kort aanraaken, op dat tekeer ^Goddet ke zaaken ende te dieper in de herten der Toehoorders in blyven mo gen ende met eene van de onervarene verftaan worde, wat hee lvk gabruik de Schnftuure geeft tot het maken der gebeden. J 2
dielftTJzvn PomiCT> dG7le h^ Vo,k ver^t, zaf her niet on-
j r r t>.• , \ u»eere aan te doen, dar de een ofte de ander Cku teling, ofte Diaken, ofte iemand anders uit de Gemeynte daar toe gt
A a a 3 üdc*



t
Van ckCa{ethismus.
<
390 Supplement
ftek, een ofte twee Capittelen eerft den Volke voorleeze, ende dat men dan voort na gewoonte de Pfalmen voorzinge.
3°>~
Maar de Voorleezers moeten gedenken, dat het hair niet toe en komt
de Schriduure uit te ieggen, daar van zy haar geheelyk zullen onthouden, om niet de zeyffen te werpen in een anders Ougft, ende met ontydige verklaringen de gewoonlyke wyze der Kerke te beroeren.
3r.
In de Kerkelyke gezangen, zal men in alle Kerken van Nederlant onderhouden de Pfalmen van Dathenus overgezet, op dat niet door verfcheidentheid der overzettingen iets worde ingebragt of tuffchen kome , dat minder bequaam is, ende minder zoude dienen tot ftigtinge. -
3'2-
In welke Gemeynte Schooien zyn, waar in de Schoolmeefter in Mufyke is ervaren , die zal den Kinderen voorzingen , ende daar op zullen de andere Lieden volgen: maar daar geen Schooien zyn ofte de Schoolmeefttrs onervartn in Mufyke, niet en konnen voorzingen, zal dienftig zyn ten minden een Voorzanger te dellen ; om het Volk in 't zingen voor te gaan, ende haar gezang te matigen ende te reguleeren, en dan aldermct.'tj als de Predikant in Mufyk geheel onervaren is.
: Üë . i 33-
Ten zal niet vreemt zyn dat men in de Kerke hange eenige borden Df taferelen, waar inne kortelyk de wyze van Pfalmzingen, ende de gewoonlyke konfi; van zingen word uitgeleit, op dat niet door het qualyk zingen des Volks, ofte ergernilTe, ofte ftoffe tot beiacchen, de Ongeloovige worde gegeeven.
■ , " 34- .
Hier by zal men nog andere bordekens hangen, daar inne aangewee» zen word wat Pfalmen, op wdke cag gezongen zullen worden, op dat die wil, te voren overdenke 't geene men zingen zal, 't en zy men heft agt de Pfalmen van vorens tot agteren toe ordentlyk te vervolgen: want wy laaten elke Gemeynte in haare vryheid, op wat ordre zy de Pfalmen zullen willen zingen.
IIL CAPITTEL. 1.
BY het ampt van den Kerkendienft ende Propbetie, word niet zonder reden te regte bygevoegt de gewoonte van Catechifeeren , welke van de Apofte!en, ende haare Difcipu.'en , overgeleevert is, enfe daarom t'eenemaal, onfes oordeels, in de Kerke moet worden onlerhouden, 2. In



Synode te Wesel Anno ijóB. 30I
2.
In de Nederlantfche Walfche Kerken zal men volgen de Catechismus van Geneven, in de Dukfche Kerken, de Heydelbergfe: doch wy laaten dit in de vryheid derzelve tot de eerfte aanftaande Synode.
3-
Elke Gemeynte behoude ook in haare vryheid de tyd van Catechifeeren , na tyds ende voorvallender zaaken gelegentheid: de wyze dus lange in 't gebruik zal nog onderhouden worden: ende men zal met alle zorgvuldigheid da Kinderen , na haare jaaren , niet alleen laaten opzeggen ende van buiten leeren de fyllaben ende woorden des Catechismi: maar ook leeren verftaan de zaake zelfs: ende niet alleen in haare memoden, maar in 't binnenite van haare herten indrukken. Daarom zal men niet al een de Jeugt de woorden afvragen , maar ook ondervragen over de muene zelfsj klaar ende ten volle uitgeleidt van den Catechift: ende voor alle dingen zal van noode zyn in het uitleggen des Catechismi , op het gemeinzaamfte mee haar te handelen, ende het onderzoek te ngten na het begryp der Kinderen. Men zal ook ernftelyk aanhouden by de_ Ouders der Catechumenen ende Schoolmeefters, om haar te huis, ende in de Schoole neerftelyk te onderwyzen , op dat zy 't geene in de Kerke geleert is, van zelfs leeren erkauwen, ende met bequame Schriftuurplaatfen beveiligen.
4-
In 't byzonder zullen zy de Jeugt gewennen tot zedigheid in de Kerke ende Vergaderingen.
Ende voorwaar alle die voor Ledemaaten wiüen gehouden worden in de Gemeynte, zullen zoo haaft de jaaren de Kinderen zulks toelaaten , haar laaten Catechifeeren, om van der jeugt aan in de ware Leere, ende Godtzahgheid opgebragt te worden: Die zulks weigeren te doen zullen zonder twyffel de Kerkelyke cenfure onderworpen zyn.
IV. CAPITTEL.
i.
VOlgt de ordre der Ouderlingen, die van Paulo i Cor'. 12. vers 28. worden genoemt Regeeringen , ofte 1 Tim. 3; 4. Voorftanders: ende. te gelyk met de Dienaren maaken een Kerken-
raat.
z.
Daar is zonder eenig tegenfpreeken haar ampt hier in beftaande, datfe elk over haare Parochiën ofte Wyker., neerftelyk zullen wagt houden, ende van huis tot huis, die onder haar opzigt ftaan, ten minften
eens
Van de Ouderlingen.



39V Supplement
eens alle weeke, ende voorts na het elke Kerke voor gebruik heeft, bezoeken; voornamelyk omtrent den tyd van het houden des Nachtmaals: ende zy zullen gei rouwelyk onderftaan , of zy haar opregtelyk dragen in handel ende wandel, in de pligten der Godtzaligheid, in de getrouwe onderwyzinge haarer huisgezinnen, in de Huisgebeden voor dezelve 'smorgens, ende des a^onts, ende van diergelyke dingen meer: zy zullen daar toe zagtelyk , ende nogtans ernftelyk vermanen , ende dat na voorvallende, gelegentheid ; zy zullenfe aanmanen tot ftantvaftigheid ofte verfterken tot lefizaamheid, ofte aanprikkelen tot ernftige vreeze Godts: die trooft ofte beftraffinge van doen hebben , zullen zy uertrooften ofte beftrafFen: ende, indien het de noodt vereyfcht, aan haare Meede-Ouderlingen, geftelt over de broederlyke beftraffinge, 'tzelve aanbrengen, ende neflens dezelve verbeteren dat te verbeteren is na het gewigte der begaane zenden: zy zullen ook niet vergeeten aan te porren elk in zyn Wyk, daife haare Kinderen zenden tot de Catechifaiie.
3'
Om dit in 't werk te fteikn zal noodig zyn dat men metten eerflen y^der Kerke afdeile in Wyken na de meenigte, ende gemak der Geloovigen : dat men over elke Wyk ftelle byzondere Ouderlingen , die alle weeke op zekere beftemde dagen in 't gemein in de Kerkenraat zullen bekent maken, hoe het in ieders Wyk toegaat, ende of de Ledematen hun wel dragen , ende de Ouderlingen moeten gedenken, datfe nier alleenlyk voor de Gemeynte, maar voor Godt zelfs rekenfehap zullen moeten geeven van de Zielen die haar toebetrouivt zyn.
4-
In de verdeilinge der Wyken zal men niet zoo zeer letten op bloetverwantfehap ofte fwagerfchap , ofte van onderlinge omgank; als wel op de wooninge ende nabuurfchap, tot gerief der Ouderlingen, ende van haare bedieninge.
5-
Aangaande het verkiezen ende beveiligen der Ouderlingen, dat zal gefchieden even gelyk het toegaat met de Predikanten, maar in haar onderzoek zal men niet zeer letten op dingen gehoorende eigentlyk iot den Dienft des Woorts : ende tot hunne beveftiginge heeft men ook niet van noode de tegenwoordigheid van buiten Predikanten.
6.
Maar men zal zeer bearbeiden, datfe mogen begaaft zyn met hoeda* nigheden, welke Paulus vereifcht; datfe zyn in baar leven onftraflV'yk, in Religie zuiver, in Godtzaligheid uitftekende, in beleit van geetteiyke voorzigtigheid, waar toe ook zeer dienuig is, datfe eenige kennifte hebben van borgerlyke zaaken ; ende voor al moeten zy heel afgezondert zyn van alle eergierigheid ende grootsheid, ja van alle quaat vermoeden van dusdanige gebreeken- j. De



SYNODE TP W-ESEL Aj»«Gr J56B. m-
De verkoorene Ouderlingen zullen^beloven nan handen vnn de ftJ kant, m tegenwoordigheid van de-andere Ouderlingen "-ofte t fe, V b--;quamelvk kan gefchieden, voor de geheele GemS fif hun ampt zullen bedryden alle •fèSJn^SSS^^^ overdaat ende voortsal 't geene A^^^^ ende de Reformatie der Kerke, datfe neerflelyj,ende en vermanen die haare zorge bevolen zyn, ende dat of aferhande « legentheid, ende voorval der zaaken , end- 't „o,!, i! a,ltrlla"d^ giaan de Kerkenraadt te moeten brengen , ? zdvSn LT g. ^ alle getrouwigheid hun beroep yaarL^t» innemen , noch door giften, noch door gunft, maa allel ïleTS nemen de Gemeynte, ende de na.im des Heeren «tu ru a"C gebruiken, noch "over de
we Wetten naar haar goetdunktn invoeren, maar vZ "h, r T ende Synodale Ordonnantiën: ende indien et^Lw,: kerkelyke nauwer dient onderzogt, dat brengen Tan1": SSw^TWES Vergaderinge, op dat 'tgeene verdaan wórd te dSlen.t£S£ bede, met gemeene toedemminge ma, worden af^hSl fy?1 voorgegaan zynde, zal men de ™^™f%éX^\ D" a'ïS openbare gebeden (want de nnipwinTl ê na voorgaande
g
|rt.?LCï,deiliingeD ?°eteD 0Dk weete"n ' dac toC h«n ampt behoort 7ken te bezoeken ende te troonen: Hoewel ook zulks aanUar 2ruit
sssss K=r--
delt-ia. Komuen, en van tgeene daar in verhaa-
Indien ook de Dienaren hier ode' daar moeten worden afgezonden,
B b b dat



354 Supplement
dat zal van de Ouderlingen niet befloten worden, als in 't byweezen van andere Dienaren ofte Leeraars ende Propheten: vermits nietbehoorlyk is, dat de zorge van de Gemeynte by het weg zenden der DienaTen, koome op deeze, ofte onwetende daar van zynde, ofte tegens haar dank.
12.
Vordtrs zoo menigmaal met gemeine tocfiemminge, ofte een Dienaar, ofte iemant anders in openbare dier ft zynde, elders word afgezonden, ofte met eenige laft ten befte van de Gemeynte, dat zii hy geerne ende onbezwaarfyk aanneemen, énde met volveerdigheid des gemoets uitvoeren , ende gedenken dat hy in Jefu Chrifti onfes Heeren dienft zynde , ni-.t en is zyns zelfs: anderfins indien hy nitt en wil volgen het oordeJ der Broedertn ofte des Kerkenraats, ofte des Clalfis, zoo zal mm met hem bandelen na Kerkelyke difcipline.
X3.
Gclykerwys wy ook om «veele reedenen aaten niet alleen profyte'yk, maar noodzaakelyk te zyn, dac een van de Ouderlingen daar tife uit de andere te verkiezen, neerftelyk aanteikene in ten byzor.der boek de Acten des Kerkenraats: alzoo ift ook behoorlyk, ende met Godes Woort over een ftemmende, dat de Diaconen al haar ontfang ende uitgift, neerftelyk opfchryven, en alle maanden , ofte zoo dikwyls het zal vertifcht worden, daar van rekenfehap doen aan dtn Keikenraat.
Van de Diakonen.
V. CAPITTEL.
i.
DE Schriftuure leert ons klaar, dat het ampt der Diaconen b^ftaat in de bedieninge des Tafels, dat is, datfe de Armen in hunne noot zullen te hulp komen, ende aalmoeffen vergaderen, ende 'i geene noodzaakelyk is, uitreiken.
2.
'tls behoorlyk, dat haare verkiezinge ende beveftiginge op geene andere wyze en gefchiede, als te voren verklaart is van de Ouderlingen; alleen dat men zeer neerftig toezien zal, dat men in acht neeme ha3re getrouwigheid ende vernuftigheid, ende dat men voornamelyk voor by gaa die met gierigheid befmet zyn: ende 'men zal in alles volgen 'het voorfchrift van den Apoftel Paulus i Timoth. 3.
3-
Zy moeten ook neerftelyk, de Lieden die Godt met rykdommen gezegent heeft, vermaanen, om de Kerke ende Armen onderftant te doen.
4. Hoe



Synode xe Wesel Anno i$6%. 3^
Hoe veele in ieder Kerke moeten4geftelt worden, en kan men nu ter tyd nietvoorfchryven om dat voor al op de verfcheidenbeid de om ftandigheden moet worden gelet.
Maar dat voornamelyk in groote^Steden , twee foorten van Diaconen worden geftelt, en is met vreemt: bet een deel daar van zullen haar bezig houden in aalmoeffen te vergaderen, ende uit te deilen; ende ndien de Armen eemge legaten gemaakt zyn, die van de Erfgenamen af te vorderen, ende de legatanffen getrouwelyk te laaten toekomen
Het ander deel zal meed bezig zy'n omtrent Zieke, Gequerfte, Ge, vangene; dewelke met alleen moeten getrouw ende vernuftig zyn, maar ook bcgaaft met ongemeene kenniffe van vertroollinge, ende van God's woon ende neerftelyk van de Ouderlingen verneemen , wat ende hoe veele Zieken ende zwakke Ledematen in haar Wyken zyn, die met trooft dienen onderfteunt te worden.
7'
Die ziek te bedde liggen, zullen haare ziekte door de Diaconen ofte Ouderlingen, den Predikant: aandienen, op dat ofte hy zelf ,T, nood zynde, tot hun kome, ende uit Godes woort vertroöfte, ofte de Ou derhngen, ofte Diaconen dat aan beveele, als bet hem door Vndere openbare zaaken van grooter gewichte verhindert zynde niet geleegen
'^W^X, °°k dat8'raen 3cht ^ °P Vreemdelingen,
Daarom zullen de Diaconen uit de Ouderlingen ende andere, verneemen, of er eenige geloovige Vreemdelingen in die Piaatfen zyn aange komen die haare trouwe ende Cbriftelyke hulpe van nooden hebben ende ind.en zy behoeftig zyn, zal menfe tot nootdruft byflaan Ende deeze zorge gehoort zonder tegen/preken tot de eerfte fooneder Dhco-
10.
«n«n °°k ]5^uame,yk 5an g^chieden, oordeelen wy, dat Vrouwen van vermaarde proeve ende vroomheid, ende bejaart, tót d t amnt na het exempel der Apoftelen, wel mogen worden aangenoomen. P '
^De Diaconen zullen ook voorzien, "dat de Weduwen ofte Weezender Gemeynte, van elders geen ongelyk, ofte gepelt worde aangedaan en de tets vernemende, dat den Kerkenraat tekent te maS om doo"
B b b 2 eeni-



£9$ S U PPL E M E N T
eenige uit dezelve terflont te verkiezen, de Magiftraaten te verzoeken,, na' hoedanigheid der zaaken recht te doen.
12.
Vórders behalven deeze Diaconen zal van noode zyn dat men ook op'zotke andere goede, vroomeende trouwe Mannen met voorzichtige keu-re, die bezig zullen zyn om op te gaderen de gagie der Predikanten,, ende wat voor-is tot gebruik des Kerkendienfb' van noode is;
13-
Waar onder ock gedacht moet worden op 't geene tot byeenroepinge dér Synoden, tot afzenden van Predikanten, ofte eenige andere , ih roodzaakeljke voorvallen ten befte der Gemeynten, ende tot opbouw der Kerken ende Tempelen gehoort.
IA-groote Steden achten wy, daar 't kan vallen, beft te zyn , dat deeze ampten onderfcheiden zyn , ende dat ook der Dienaren bekommerlyk- beroep zy afgezonden van de zorgvuldigheid over andere zaakkn t maar dit zal bequaamft konnen beraamt worden in een Synode/, dewelke wy ook de beftellinge der Schooien laaien bevolen zyn.
15-
Of men ook zal ftellen een- Rentmeefter, erde van retkening te doen van ontfank ende uitgift, voor de Kerkenraad, ende wat voorts daartoe gehoort, dac word voortaan gelaaten tot goetvinden ieder Kerke, na e;k zyne reedenen,, wyze ende gélegentheid., ofte immers daar van -kan ook in.'t Synode t' zyner.tyd in. 't gemein iets beraamt wordt m-
i6.
■ Maar wy houden heel niet over een tê kömcn met het ampt der Ouderlingen , dat zy haar zouden onderwinden uit te geeven , ofte te be* dienen Kerkelykë_ goederen , van wat- natuure die ook mogen zyn, ende waar van daan die mochten koomen;
17.
Dèwyle de zaake zelfs roept, dat Ouderlingen ende Diaconen, dié een geruime tyd trouwelyk hebben gedient, behalven de dagelykfche haar overkomende moeyelykheden, niet als met groot-nadeel van haare huiszakken, die ampten bekleeden , zoo oordeelen wy dieswegen, dat jaarlyks een nieuwe verkie/inge word >gedaan ; zoo dat na .voleindinge des jaars-, ofte.na zes maanden (na gclegentheid der zaaken)'de helft van haaren Dienft ontflagen, ende andere in de plaatfe zullen geftelc worden, die met de..overige, .de regeeringe-der Gemeynte bezorgen, enclö waarneemen ; zoo nochtans, dat de Kerkenraad vry ftaat de bequaarofte Ouderlingen ende" Diaconen , die-van toegenegtne-wille zyn, te verzoeken-het volgende^ jaar, ofte-half jaar, na des Kerkenraads' goetdunken , . de, Gemeyaicin >huö beroep, noch te willen-dienen.-
i&V. Dj&~



Synode te Wesel Anno' 15-68. 397
, . 18.
Die in openbare Dienft zyn, Predikanten, Ouderlingen, Diaconen Leeraars, _ Schoolmeefters, &c. zullen de Gemeynten, in welker dienft' zy zyn, met verlaaten zonder wettige kennifle der zaake, ende tuflchenkomende oordeel van de geheele Claflis ofte Parochie, als de Provinciën in Parochiën zullen verdeelt zyn: gelyk ook niet vry zal ftaan de Kerken haaren Dienaar, Leeraar, Ouderling, &c. te verlaaten, ten zy met töeftaan van de Parochie ofte de Provinciaale Claffis.
ÏQi
Nochtans ftaan wy de Clafiicale Vergaderingen hier in geen recht toe over eenige-Kerke, ofte haare dienden ;, ten zy dezelve dat van zelfs' zullen toeftemmen : op dat de Kerke niet tegens haar dank berooft werde van haar recht endè gezag.
VI. CAPITTE Li
Van de Sacramenten}
BEwyl de Sacramenten met: een 'onaffcheidelyke bant zyn vereenigt met den Dienft des Woorts , zoo moet buiten twyffel by een ieder worden gehouden , dat der zei ver bedieninge gehooit tot het ampt der Predikanten : dienvolgende gevoelen wy, dat den Doop alleen van een Dienaar des Woorts Gods mach bedient worden.
2.
■ Me" (df" Doop bedienen na het gewoon'yk Formulier uirgedrukt in de Kerkelyke Ordonnantiën, ende dat niet anders, nochte ernen*, ars in de Kerke onder de Predicatie ende de Catechismus: ten zy mis' k'h.eo; m de aankomende Gemeynten in acht genomen moet worden fommiger .zwakheid, welken te gevalle, ende om ergernifle te myden , de Kinderen m hms_ gedoopt mógen werden; dóch dit wórd ooi< niet toegeftaan, ten zy in tegenwoordigheid ten minden van vier ofte vyf Geloovigen; ende dat tot anders door Synode zal-bellöoten zyn.
%■
- H# gebruik van byzondere Getuigen , die men Peters ende Meters noemt, ende de forme uan 'doopen word, gelyk te voorens gezeat is, gelaaten in 'ieders vryheid. • b
4.
De Ouders ende Getuigen, de Kinderen ten doope voor ft ellende, zullen'met'de gewoonlyke vragen, des Förmüliers worden ondervraagt.
B-b b 3^ 5j 't^s
Van' desa Docp.



Van des Heeren H. Avondmaal,
398 Supplement
5-
'i Is ten hoogfien dienflïg voor Kerke, ende Republicqtie, dat de naamen van gedoopte Kinderen, Ouders ende Getuigen worden aange> teekenc in de gemeine Doopboeken; waar inne ook in 'tbyzonder konnen worden aangeteekent de namen der geene , die na gedaane belydenifle voor de Gemeinte, in Chrifto fterven,
6.
Wy oordeelen zeer dienftig te zyn, dat men veertien dagens te voorens afkondige de tyd van 't houden des H. Avondmaals; op dat ende de Ledematen der Gemeynte haar tydelyk mogen bereiden, ende de Ouderlingen elk in zyn Wyk tydelyk haar ampt waarneemen.
7-
Men za! niemand tot des Heeren H. Avondmaal toelaaterc, als die te voorens belydeniüe des Geloofs gedaan heeft, ende hem de Kerkeiy«e ;ugt onderwerpt.
8.
Die ten Avondtmaal willen toegelaaten worden, zullen acht dagen ta tooren aan den Predikant hare namen aanbrengen , ende dan zal men terftont daar na, aan een, ofte meer Ouderlingen na de gelegentheid der Wyken, ende het getal der Aankomelingen jn de Kerkenraad ordre geeven , om neerftelyk na haar voorgaande leeven te verneemen ; ende daar van aan de Kt rkei.raad openinge doen, om in tyds voor te koomen indien iets in de weg is, om de zoodanige niet toe te laaten, ofte anderzins tot het onderzoek voort te gaan.
9- . n.
Ende 't is om veele oorzaaken niet van noode, noch dienftig, dat dit
in 't openbaar gefchiede, maar- 't is genoeg dat hier. over ftaan de Dienaars, Leeraars ende Propheten, ofte kan men die niet bekomen, eenige Ouderlingen ende de Predikant, volgens het Formulier in de Kerkelyke Liturgie.
10.
Maar 't is niet vreemt, dat men de Jongelingen, die in de Catechismus uit geleert zyn , voor de volle Gemeynte onderzoeke na het Formulier van de kleine Catechismus:, daar men ook by zal voegen de Hooftftukken van de groote Catechismus, ende dat agt dagen voor het houden det Avontmaals.
ir.
Ende die genosgzaam onderzogt zyn, 't zy Jongelingen, 'tzy Volwasftne, zullen daags voor de bedieninge des Nagtmaals haar ftellen voor de Gemeynte, ende zal men hun voorhouden de voornaamfte Hooftftukken des Geloofs, om daar op haare toeftemminge te geeyen, ende zullen haar te gelyk onderwerpen de Kerkelyke tucht; ende men zal
baa-



Synode te Wesel Anno iy68. 39
haare naam infchryven in het Lidtmaatboek; ende dit de Gemeynte b< kent gemaakt zynde, indien geen belet voor en komt, dza 's anderdaas cot net H. Avontmaal toelaaten. Ê
12.
Wy oordeelen dat geheel nootzaakelyk is de onderhoedinee van. d breekinge des Broods: die. van Chrifto zeer duideryk is ingefteit end van de oudfte Kerken, niet zonder gewigtige reedenen-, altyd onderhou den geweeft.
: W? aSfc" dat de woorden des Avondmaals, in de Kerkelyke Litur gie uitgedrukt, t'eenemaal moeten behouden worden, als meert ovei eenkoroer.de met Chrifti mftellinge ende Zyn klaarblykdyk gtbodt, end< met Pauli verklaringe. , ?
14.
Wy oordeelen ook, dat men in alle Kerken zal gebruiken gemeer Brood; met eenig byzonder, ofte ongefuert Brood, ofte iets anden l welk fmaakt na fuperftitie.
Wy oordeelen ook, dat men het* Nagtmaal mag gebruiken ftaande, of z.ttende, ende als het bedient word, ofte de Schrifcure daarentuffchen Jeezen, ofte Pfalmen zingen.
fyn om het Nagtmaal te houden, namelyk wanneer, ende hoe dikwils en kan voor als nog nia eenpariglyk beraamt worden over alle heiken; maar baren de Synode bevolen zyn, die te Hellen tot gemeenen dienft der Gemeynten.
17.
Men moet toezien, dat de Predicatien ten tyde van 't houden des Nagtmaals niet te lange en zyn, om in agc te neemen het Volk,'enawak zynDame zwanSere VfOUwen, ende die anders ziekelyk ende
VII. CAPITTEL.
HEt gebruik der zaaken, ende de dageïykfehe ervarentheid getuigen, dat men van de Predikftoel voor het Volk op drie Zondagen d'
Staat, "aa^afroC''^efeUe, ^ ^ Wi"en btf6eewn'tot den WouweIyken:
2.
Eer deeze afkondihge gefcbiet, zuOen zy verfchynen met hunne Ouders
9
s
2
Van het Sou we. yk.



4'.o.o
S U ? P L E M E K T
t
Van de piiciplin» ot KerkeJyke'fugt.
Iers ofre Voogden voor den Predikant ende twee Ouderlingen., om on« iervraagt te worden, over 't geene nootzaakelyk te zyn geoordeelt wort.:. lat gedaan zynde, zal men haare namen te boek zetten.
•3-
Alle dagen, zonder onderfcheid , mag men de Lieden trouwen , als Tien op die dagen Predicatien doet voor het Volk, uitgenomen op Vaftïii Biddagen, op welke meelt de gebeden ende droefheid der zielen., moet betragt worden.
4-
Wat voorts aangaat de Houwelyken Staat, .ende de aanmerkinge van verlaatinge., ende aflcheiden der getrouwde van malkanderen , daar over oordeelen wy dat in de Synode hyzonderlyk behoort gehandelt te worden.
VIII. CAPITTEL.
i.
MEn zal neerftelyk zorge dragen , dat geen nieuwe Gemeynten era worden aangequeekt met verzuim van de Kerkelyke tugt: want hoe zalig ende noodzaakelyk dezelve is, getuigen overvloedelyk niet alleen Chrifti, ende der Apoftelen intlellinge ende Leere, maar ook het gebruik van de Apofiolifche, ende de heele oude Kerke, ende de dagelykfche ervarentheid.
2.
Ende daarom is billyk, niemant tot den Kerkendienft toe te laaten s als die bereid is dezelve te verdedigen ende te onderhouden.
3-
Deeze difcipline beftaat ten deele in de cenfure van Leere, ofte van Religie , ende het leeven der Gemeynte; ten deele in wettelyke beftraffinge ; ten deele in de excommunicatie, ofte de Christelyke ban , waar inne vojrnamelyk gelegen is de magt der fltutelen , die van den Heere Jcfu Chiifto aan de Gemeynte gegeeven is,
4-
Wat aangaat de Kerkelyke difcipline omtrent de Leere, en het leven over alle de Ledematen der Gemeynte, ende elk in 't byzonder, die gehoort buiten eeni;: tegenfpreken tot de Kerkenraat, ten overftaan van Predikanten, Leeraars ende Prophtten, indiender eenige zyn.
5- .
Want die toekomt kenniffe der zaaken, dezelve te willen uitfluiten van het oordeel ende cenfure, kan ieder zien te zyn tegens alle regt 4-nde b.'liykhéid. 'i U waar, dat eigenlijk de cenfure over Leere aangaat



Synode te Wessl Anno ï568. 40t gaat de Dienaren ende Leeraaren: maar over den handel ende wandel
Alzoo zal men ook handelen met alle die hoveerdelvk de nrdr* „n >
Aangaande de cenfure ende beftraffinge over het otmt leven r dematcn, daar in zal men in alles volaen ChriSf J?n ? Ivke 7n'vJpn j cnnüi mftellinge: m heirrp-
lynv zonoen , ende daar g-een onpnhaar IMv^n^, i i • "ejrnt,-
Zal "^«J van de Kerkfn,™ 'g oep /to d ' Zn VVJT^' een vvederfpannig gemoedt hartnekkel/ ende m^ien t hLJ ,T vermaningen aan hem jrpHaan ^ • meermalen de broederlyke
zig niet en bekeere zaf h *m81!>& ver-erP'> ende indien by oeKeere, zal men hem als een verrot lidt afihyden.
zelfchaDVzvn01!?' 5'nde met openbare er^erni^ verffe
zodanige in V-ft aan^^^ ende aIzo° ^erom de
Te met den Chriüelyken ban flaan ' ë&h°°™m™ > 200 «'«.zal men-
doen"! tólv^^ *** ^
•i>:h zyn; ende ooï™°Pde uitfSraaké Jer ' ^ ^-f0^^
hoewel-Wg^



40a Supplement
fchuldtbekenninge, niet anders als voor een teken van wederfpannigheid kan gehouden worden.
13.
Maar nopende de Dienaren ende Ouderlingen, daar meede moet een weir»igsken op een ander maniere gehandelt worden, om niet ligtelyk open te leggen voor de laftermonden; ten zy ['twelk Godt verhoede], ■ZjV haar met eenige openbare fchelmftukken ende boofe daaden befmet. hebben: want niemant twyffelt, of zy moeien dan terftont, zulks blykende, met fchande ende oneere, ook zonder af te wachten het oordeel des Claffis, van den dienft worden afgezet.
'3'.
Indien zy vaft zyn aan eenige heimelyke boofe ftukken , daar over zal de cenkire overgegeeven worden aan de Claflicale byeenkomffen, in welke men neerftelyk zal onderzoeken het leven van de Dienaren , ende Ouderlingen, elk in 't byzonder, ende hoe ieder zig in zyne beioepinge gedragen heeft, ende zy zullen belaft worden uit te flaan , tnde vande andere eedt afgenomen, dat niemandt zal ontdekken, wat, ofte van wie,, iets., is gezegt: die vnmaninge van noode hebben , zullen weder ingeroepen zynde, vermaant; die beftraffinge ende kaftydinge, befuaft ende gekaftyt worden, tn dat na de fouten klein, ofte groot, bevonden zyn. "
14.
Nu zonden Jn Dienaren geenzims te verdragei, zyn meeft deeze navolgende , ketterye, fcheuringe, openbare veragtinge van Kerkelyke ordre ; openbare Godslafteringe, encie zelfs ftrafbaar by de borgerlyke Overheid, Simonie, oneerkke onderkruipinge van een anders plaatlè, verlatinge zynes Dienfts ende zyner Gemeynte zonder wettelyke toeftemminge, falfarifchap, meineedigheid, hoererye, dronkenfchap , gewapent gewelt, weerdig om by de Overheid geftraft te worden, ongeoorloofde woeker, fpeelen met dobbeiftenen , ende andere oneerlyke fpeelen, ende die door de wetten verboden zyn ; baarblykeiyke tragunge na tyrannye over de Kerke, zyne Collegen, ende alle andere diergelyke zonden, die ofte oneere aanwryven, ofte verdienen affcheidinge van de Gemeynte.
Zonden van minder foorte, die men wel verdraagt, maar niet zonder cenfu3-3ende beftraffinge moet laaten heenengaan,zyn onder andere, ydele nieuws-, gierigheid van onnutte fliftorien; een vreemde ende opgepronkte maniere im het verhandelen der Schriftuure, waar door de Toehoorders worden geër> gert, gelyk van de geene. gefchiedt , cis te veel haare fpeculatien toegeeven; ofte met ontydige allegorien fpeelen; ofte ten befluit, die na haar goetdunken, wat nieuws, ende dat geheel onbruikelvk is in de Ge» sqeentes ende vreemd „van, het wit, ofte. weerdigheid der H». Schrift , ©rrs-.



Synode ïe Wese-l Anno iyög. 403
juanfuij haar verfcant te vertoonen, hoveerdeïyk invoeren : voorts ook Wykelyk uy, ende onagtzaam te zyn in zyne ftudiën, ende ieezen van Gods Woon; in bet beftraffen der zonde meer al behoort nalaaS te zyn ende tot pluimffrykerye te zeer genegen te zyn ende fn ïle andere dingen tot zyn ampt gehoorende te traaf ende Lpjg% il ge klap ofte onbetamelyke boerteryen , leogentaal, eerrovinge , ofte.quasi fprekentheid, onreine reedenen, fpytige ende bytende pfopoouS Sveerdigheid., quaat bedrog, openbare gierigheid", ydele LrSheif haadende en onmatige gramfchap, oneenigheid ,n Huishouding endetwifl, bttztge, en meer als behoort. fcherpe ende onma ige beftraffingen : ofte onmatige overdaat in klederen, over tafel, ende tn andere zaaken, de D.enaaren niet betamende; heimelyke pctónge «£ heerfchappyzugt over de Gemeynte, ende zyne Collegen.
do5 TrïY™ da Cerfle f00rCeI' die daar vm overwonnen is, zü door de Claflen van zyn ampt worden afgeftelt.
JZ de™{^™"en te ClafTen'gebruiken'broederlyke vermaning^ zal m den Clafle , olte in de Synode ontboden worden , dewelke fuïen
In hgter fouten ende die niet weerdig zyn om voor de Kerke!vke Vergaderingen « brengen, zal men volgen'de ordre ende wyze van Chnfto in dusdanige zaaken voorgefchreeven. 7
19.
Ende op dat deeze ordre re bequamelyker mag gefchieden , oordeelen wy dienftig te zyn dat alle twee, ofte drie maanden, Claffica™££nkomften worden gehouden, daar inne over deeze dingen S onderzoek zal worden gedaan: zoude ook niet ondienffiggZyn" dat alle ha? jaaren de Claflen der geheele Provincie by een ouame/- ênd- tra laat ften dat eens 'sjaars gehouden wierde Provinciale Sy oS vangebe Nederlant Maar vermits hier van niet en kan werden beflotenfwor tzelvige het oordeel des Synodi bevolen. ' worc
so.
Het dunkt ons ook niet ondienflig te zyn , dat deeze Clafllcale Vergaderingen op te regten tot oeffeninge der tugt, niet akyd op een plaatfe gehouden worden : maar 'cis beter, dat men de piaatfen d&Sï verandere : ten deele om voor te komen heerfchappye va? de eene Kerke over de andere, ten deelen ook, ende dat voornamelyk, op da de vergaderinge ie neerfbger moge onderftaan de gelegenheid van yeder C c c 2 Ker-



404
Supplement
Kerke in t byzonder, wat ordre daar gehouden word in de Leere, gebruik der Ceremoniën , ende Kerkelyke difcipline; ende of Predikanten ende Ouderlingen vromelyk ende neerftelyk, elk haare beroepinge waarneemen.
21,
Ttn laatften , indien iets byzonders is in deeze ofte geene Gemeynte, 't welk tot goede ordre, ende regte beftellingu dient, het zal yeder vry ftaan te volgen 'tgeme tot de meefte fligtinge ftrek.t, mits dat neerftelyk gelet werde op de omftandigheeden, op dat het lighaam der Gemeynte door eenigheid d^s Geefts, ende den bant des vredes, in een geltadige kours der Godzalige eendragt onderhouden werde.
22.
De Dienaren , dewelke deeze voorfz Articuien hebben geilek, ende^ by een gebragt, dienende tot wdftant der Nfdeiiandtfche Kerken, ende dtrzelve eetWyzige, ende gelyke ftandt, getuigen hier meede bpentTyk voor Godt ende'Menfchenj dat zulks van haar lieden gedaan is zonder tenig nadeel van andere Kerken : maar dat zy alleen hebben gelet op t-ylt, Plaatlen , Perfoonen, ende andere omftandigheden, na welke zy neerftelyk, na voorbaande aanroepinge Godts om- zyne byft-mt, ende zeer zorgvuldel-yk , hebben onderzogt , wat de Nederland;fche Kerken dienftig ofte ondienftig is:- ende de zaake alzoo hebben gerriatiit', dar, indien het gebeurt, dat Godt door onfen Heere Jefum Chriftum in Nedeilandi overvloediger Zyne. genade-c'eender tyd zal believen uit te (lorten , zoo ten aanzieil van- een Godvrugtigé- Reformatie der Overheden ,. zo) ten aanzien der Kerkelyke inkomften dat het gcoorlcft zal zyn, dte2e zelvige articuien breeder uit te breiden , ende na gelegentheid der zaaken, ende des tvd:s , te vermeerderen, te verminderen, ofte ook 'tgeene verandert z#l dienen te zyn, :e veranderen.
Gedaan tot \TefeI den 3 November des jaars M.. D. LXVIIi.
Petrus Dathenus heeft dit onderfehreeven.
JJErmanus. Moded. Cornejius Walraven, H. Moded in ds naanu vanJacobus Michnëlh^ Johantiis hippias , Godefridus Pittonus,, Wilïm van Zuyltn van Nyevsft, Petrus de Rycke , Jahanm Afperenjls. Dezelve in de naame .van Hmnannus MMwius. 't.Is zoo t Jcbannes^ Mafm-, Jobam.es Wicoiurjladius , 'Hsnnanms. vanier Wssde, (a) Evcrbardus
La-
00 Moet volgens A. 'sGravezande t.vvee hondert jaarige gedagtenis- van. 4ït synode , geviert te Middelburg 1768. pag 220. zyn van der Meers,,



Synode te Wesel Anno 1568. 40$;
Laranus, (b) johannes Pandanus, Corneliui de Vos* Gerardus Cuylenèurgicus, Gerardus fenradiui, Adrianus Pojfius, Jacobus Ricbobofcus.
Ik Johannes Lippus hebbe die onderfchreeven in de name der geener die bier volgen , daar toe verzogt zynde.
Cafpavis Coclkaas , PhüiupuÊRassveldlh. Hermannus Rachsmius, Curneïïs Midii. . '
Petrus D-athenus heeft onderfebreeven in de naa-m van. Johannes Oeftendorpius.
Leonhardus .Panhufius, Albertus Goldrianus , Cbrifliqhus Sinapius Venlo , Ludomcus Sanarii Heclomenfis, (c) Georgius Ocbwmr Sylvanus, Joh:ifines Cubii'si
Dezelve in de naam van Lnurentius Bruyninck , anders Eruzellenfisende van ■iCbriJiopborus Luntjocbtius van Brugge.
Henricas Michaë , Johannes Tdr-nhs, <ri) Francifeas Franckkennus , Philippus Mamixius, Hubertus BuJJèurs. Comelius Poppus, Simeon van Ha•hojcbi Johannes Hove ■Bergen/is , Jacobus. Pon'iforiias anders Sterckenbmgihe, Jacobts Lmbegens, Ckrijlohïïus Becanus. , Corntlhis Rhetius, Gajpar van Bygaardtn van Brujjil.
De-ze navolgende Perfoonen, de hectare der overgeze-te copve hun gedaan zy:;de , hebben ook onderteekent.
Reynjer de Peffere,, - Gooris van d:n Boogaejde. Lieven de.Somere, Van■van Wingcn v)or my zeken, Matihys van Los, Cc) Pieter van. Hoorebcke, Chrifajfcl uyt. Wm (f).
ACTA
(b) . Moet zyn .Gerardus Laranias.
(c) Moet zyn Berhnicnfis, of Beclonienfis.. ■ Cd) Moet zyn Idoniits. i
(e.). Moet zyn Van,der. Loo..
sO De gewoone Lyft. ckr onderrcekening agter deeze Kèrken-Ordcnib£f is overgenoomen uit derzelver uitgave door den Heer Ens; maar agter Het Manufcript, dat van dezelve in 'sHage noch bewaart word. zyn ook devolgende Naamen :
- jacobus Migrodius \ Corftelius" Sprunzers-; Abrahiam- Rouffum ;• Taa ' Wroulel ; Joos Taes; Pieter. Bunters Cornelis Franken; Johannes Casterconius; Herrn.Moded in naam van Anthonius Algoet, Dienaar der Neederlandfche Kerk, en van Carolus RykwaartDienaar te Narwich». '
G c c 3,



Be Confeffie der NederJandfcheKerken ende der FrancoifcherKerken te onderfcbreiyeii.
Van des Catechismo.
f
A C T A
OFTE
HAND E L I N G E N
der Jferfayneïtnge dsr Nederlandtfche Kerken die cnder }t Crtiys fitten, ende in Duytfch landt ende Ooftvrieslandt verfiroït zyn 3 Gehouden tot Embden den 5 Oöïohris Anfio 1571.
1.
GEen Kerke zal over een ander Kerke, geen'Dienaar des Woorts, geen Oudtrling noch Diakon , zal de een over de ander heerfchappye voeren, maar een yegelyk zal hen voor alle fufpicien, ende aanlokkinge, om de heerfchappen , wachten.
Om die eendrachtigheid in de Leere tuffchen de Nederlandfche Kerken te bewyzen, heeft het den Broederen goergedocht de belydinge des Geloofs der Nederlandfche Kerken te onderfchryven: insgelyks ook de belydinge der Kerken in Vrankryk te onderteekenen, om daar meede haar vtrbindinge ende eenigheid met derzelter Francoifcher Kerken te betuigen, ztekerlyk vertrouwende, dat de Dienaren der zeiver Francoifcher Kerken ook op haar zyde de belydenifTe des Geloofs der Nederlandfcher Kerken, tot getuigenide der onderlinge eendrachtigheid, onderfchryven zullen. .
3-
Men heeft' verkooren Petrum Datbenum en Jobannem Tajjinum, die dit den Kérken-Dienaren ter naaftkomende verzamelinge in Vrankryk aanzeggen, ende ter naafter t'famenkomfte den Broederen der Nederlandfche Kerken, antwoord weder inbrengen zullen.
4-
Men zal ook de Nederlandfche Kérken-Dienaars die m deeze verzamelinge niet en zyn, vermaanen , dat zy in die zelve onderfchryvinge bewilligen : 't zelve zal men ook allen anderen doen, die van nu voortaan , tot den dienft des Woords beroepen zullen worden , eer zy m haaren dienft treeden.
1 De Broeders hebben geacht, dat men in den Gemeente der Francoifcher fpraake, d<e forme des Geneeffchen Catechismi, ende in de Gemeenten der Nederduitfcher fpraake, de forme des Ht ydelbfrgfchen, behoord te gebruiken; doch alzoo, dat, of daar eenige Kerken, eene
an»



Synode te Embden An.no 157*. 407
andere forme van Catechismus (den woorde Gods gelykformig zynde ) gebruikten, die zullen te veranderen, niet gedwongen worden.
■Jji-jniw» 3110 - b i<) tq%u.:. '-.'iprr- dtsli) ivb ••ttjïfn.ubJao ' fea*
In een yegelyke Kerke zal men t' famenkomften ofte Confiftorien der Dienaren des Woords, Ouderlingen ende Diaconen hebben, die ten weinigften alle weeken eenmaal, gehouden zuilen worden, ter plaatfe ende tyd die een yegelyke Gemeente zal achten bequaamfte ende gelegenfte te weezen.
7-
Beneven deezen Confiftorien, zullen ook alle drie ofte zes maanden Claüifcbe verzamelingen gehouden werden, van fommige Kerken die by een geleegen zyn, na haare gelegemheid ende nootdruft.
8.
Daar beneven zullen - jaarlykfe verzamelingen, aller verftroyde Kerken tn Duitslandt ende Ooft-Vriesland byzonder, aller Engelfcber Kerken byzonder, en aller Kerken onder *c Cruys byzonder, gehouden werden.
%
Vorder zal, men alle twee jaaren eens, een algemeine verzamelinge aller Nederlandtfche Kerken houden. v
10.
B ide de Frantkfoortfche Gemeenten , die Schocmitfcbe , die Francoifche tot Heydeibergk, die Franchndaelfcbe, ende die van e>. Lambert zullen eene Claflen maaken. Een ander Clajflen zuilen ma;,ken beide de Ceulfibe Kerken, beide die Aeckjche-, die van Maaftricht, die van Limburg, die van Nuys,. ende die in 't Landt van GuUck zyn. Een ander Claflen zullen maaken die van Wé/el', van Embrick, van Gogb, van Rees , van Gennep, ende anderen die daar meer in 't Landt van Cleef zouden mogen zyn. Een ander Claflen zuilen maaken die Kerken van Embden met den vreemden Dienaren des Woords, ende Ouderlingen van Bfaband-, Hollandt ende Weftvrieslandt
ir.
Beide die Gemeenten tot Antwerpen,. die Gemeente van 's Hermenbnjch, van Breda, van BruJJel, ende andere die in Brabant zyn mach-' ten, zullen ook een Claflen maaken. Ende andere Claflen zullen maaken' die van Gentr, van Ronfen , van Oudenaerden, van Comen, ende die anderen die in Ooft- ende Weft-Vlaanderen zyn. Ende ander Claflen zullen maaken die Doornickfche, Ryffclfcbe, Atrechtjche, Armenderjchë, Valencynfebe, ende die andere Walfche Kerken. Een ander Clalfen ZöMen maaken dia Gemeente van Amfierdmn, van Delft, ende andere Holland Jchs, Oveïyjjeljcke., ende Wejivriefchs Kerken..,
12.
Men zal die van Engeland vermanen, datfe haare Kerken in Claflen
Van ds-
tr' famenkomlten „ EerüeLyfc der Conti ft orien..
Der
□aften.
Der Synoden.
DesNatio-iwlen Synodi.
Verdeilin-: ge der> Claffen» ■
Cfafll*.'. ' )nder *c • ^ru-ys» ■■



Verkiefinge en beroepingeder Dienaren des Weorts.
Verkiefïnge der Ouderlingenende Diaconen.
Den tydt haarer bedieninge.
Van dei geenen dl zich onge roepen ii den Kerken dienft indringen
^08 SUPPLEMENT
• " ■■ ' 13. ■ • r; -.- b s
Di Dienaren des Woords, zullen van den Confiftorien met het oordeel "ende goetdunken der CÏaflifcher verzamelinge, ofte drie Minilters uit"de genabeurde Kurken, Vetkoorei) worden. Verkooren zynde, zullen zy der Gemeente voorgeftclt worden, op dat zy, ofte door ftilzwygen der Gemeente aangenoomen worden, ofte zoo daar yet ware, daarom die Gemeente in ce verkiezinge niet verwiüigen en wilde, dat binnen vyftieh dagen ongevaarlyk voortgebragt wtrde. Nochtans of eenige Kerken , daar de verkiezinge by % gemeene Volk ftaat, achteden , dat. haare gewoonheid niet te veranderen en ware, die zullen gedragen wórd-en , ter tydt toe, dat het door die algemeene Synodale verzamelinge, anders zal verordent zyn.
14.
Deeelve wyze zal men ook in de verkiezinge der Ouderlingen ende Diakonen houden, behalven dat men niet behoeven zal het gevoelen des Claflis ofte der omleggende Kerken Dienaren te. verwachten.
15.
Alle iaaren zal 't halve dec! zoo "wel der Ouderlingen als der Diaconen verandert werden , andere in haar plaatfe geftelt zynde, die ook rwe iaaren lank dienen zullen , doch dat de Kerken (voornamelyk die onder 't Cruys zitten) haare vryheid van langer ofte korter tyd te neemen , na haar gelegViatheid ende nootdruftigheid behouden.
ló.
De Dienaren des Woords zullen geëxamineerd, dat is, onder.ogt worden, van den geenen daar van >y vtrkooren worden. Is dat haar Leer ende leeven voor goed bekent word , zoo zullen zy met Gebeden daar toe dienende, ende'"op'egginge der handen (doch zonder fuperftiue ende noodzaakelykheid ) beveiligt worden.
17-
Het en zal geen Kérken-Dienaar geoorloft zyn, in een andere Gemeente te prediken zinder bewillinge des Dienaars der zeiver Gemeente ende der Confiftorie, ofte in afsetzen des Dienaars, zonder confent der Confiftorie.
18.
1 Die zig in den Kerkendienft indringen , in die piaatfen dsar de Ker:kendienft nu ingellelt is, dezelven zullen van den Confiftorien vermaand
• worden , datfe afftaan , maar is 't datfe evenwel hardnekkelyk voortvaa'ren, zoo zal men terflond drie ofte vier, ofte ook meer, is het moge-
lyk, van den omleggende Kcrken-Dienaren , dier Clafle, onder welse
• deeze Kerke is, beroepen , ende hem die het is, verklaren een fcheurmaaker te zyn. Ende aangaande de Toehoorders, ïft datfe alle vermakingen ende waarfchouwingen hartnekkelyk veragtende, den kheurmaa-



Synode .** Embden Anm^ 1571, ^
lier (welke hem nu verklaart is, zulk een te zyn) voormaren aan te hooren, zoo zal de Confiftorie, na uitwyzen der Kerkentucht, ofte Chriftilyke ftraffe, handelen.
i%
Eens, ofte driemaal in den Doop mêt water te besprengen, word voor een middelmatig ende vry dink gehouden: daarom laaten wy den ■Kerken haare gewoonheid, diefe hier in hebben, behouden, ter tyd toe, dat anders in de naaftkomende algemeine Synodale Vergaderinge verordent worde.
sö.
Getuigen in den Doop te neemen, ofte niet te neemen, achten w'f voor een middelmatig dink: derhalven zal men den Kerken haar oude gewoonheid laaten, een yegelyk na haare vryheid, ter tyd toe dat daar van anders in de ajgemeine Synodale Vergaderinge bellooten werde,
2r.
In den Gemeenten, daar ons vryheid gegeeven word., te mogen reFormeeren , achten wy dat men gemein fpysbrood gebruiken, ende 't zei- • ve in de uitdeilinge des Nachtmaals breeken mpet; Maar ftaande ofte zittende 't Nachtmaal te ontfangen, oordeelen wy middelmatig te zyn. Derhalven zullen die Gemeenten zulke eene jfvyze gebruiken , die hen de aldergelegeofte dunkt te zyn. Pfalmen te zingen, ofte ietwat uit de Heilige Schrift te Jeezen, terwyle 't Heilige Avoctmaal uirgedeelt won, wort den Kerken vrygelaaten. Insgelyks ook ftaat in de vryheid der Kerken die woorden Chrifti, ofte Pauli te gebruiken, in 't uitreiken des Broods ende des Wyns: waar in men toezien zak, dat het uitfpreekeh der woorden , met ter tyd niet tot een fchyn ofte waan van Confccratk getrokken en werde.
22.
Niemand die noch onder de magt zyner Ouderen ftaat, ofte der geener die in plaats der Ouderen zyn, en behoord hem zeiven zonder 'haa-f re■ verwilliBge m den Houwelyken Staat te begeeven: ende die houweJykfche belofte, zonder baar confent .gedaan, is van geener waarde. Zoo daar nochtans eenige van de Ouders hier in zig zoo onbefcheiden ende hart beweezen te zyn, datfe in geenerlei wyze wilden verwilligen f't welk lomtyds uit baat der Religie, ende uit andere oorzaaken gefchied ) als dan zal het in 't oordeel der Confiftorie ftaan, of daar eenige billyke oorzaake zy, zulk eene Heilige ordeninge tc verhinderen ofte te breeken.
23.
De ondertrouwe wettelyk gedaan zynde, en Zal geerzins mogen ge* brooken worden, al waard dat beide de partyen daar in vera-illigden. Daarom zal 't raatzaam zyn, als de ondertröuwe gefchied, dat de Ker-
D d d
"Van fflildelmaügedingen in Jen J3o<ap.
In bet ivontnaai.
Van'fee'-È lauwert.



4:r©
Supplement
Van de Difcipline.
ken-Dienaar ofte een Ouderling daar by zy, op dat, eer de onderlinge btlofcenisle gtfehiede, vernoomen werde,'of zy beide die reine Religie bekennen : of haar Ouders in haar Houwelyk verwilligen: Ende is het dat beide parthyen» ofte een van beiden, te vooren in den Houwelyken Staat geleeft hebben ; of men door geloofwaardige ende zeekere getuigenuTen , van den aflyvinge der eerfte partye verzekert is.
Die namen der Perfoonen die in den Houwelyken Staat te beveiligen zyn , zal men drie Zondagen , ofte anders driemaal, mits dat 'er een tamelyke tyd tuffchen zy , voor de Gemeinte uitroepen.
25.
Wy gevoelen dat de Kerkelyke difcipline ofte Chriftelyke ftraffe, in een yegelyke Gemeente behoord onderhouden te werden; derhalven, zal 't den Dienaren des Woords ampt zyn, niet alleen opentlyken te leeren, vermaanen ende ftraffen, maar ook in het byzonder eenen iegelyken tot zyn plicht te vermaaneo, 't we!k ook den Ouderlingen toeftaat te doen.
26*
Daarom, indien iemand in de reinigheid der leere gedwaalt, ofte in de oprechtigheid des leevens gezondigt zal hebben zoo verre als het verborgen ende zonder opentlyke ergerniffe toegegaan is, zoo ?al menden regel onderhouden welken Chr;ftus uitdrukkt-lyk voorfchryft Matth. 18.
27.
Ende die verborgen zonden, daar de Zondaar (in 'theimelyk, ofte van eenen, ofte met twee ofte drie getuigen vermaant zynde) leeifchap van bewyft , en zal men der Confiftorien niet. aan draagen : rnaar die 'verborgen zonden, die der algemeine welvaart» ofte der Kerken, eenige merkelyke fchaade ende verderffeniffe toebrengen mochte , als d?ar zyn verraderye, ofte verleidinge der zielen , die zal men den Ktrken-Diepaar aanzeggen, op dat men na zynen raad toe zie, wat hitr in te doen ftaat.
28.
Indien iemand beimelvk gezondigt hebbende, de vermaninge van twee ofte drie Perfoonen niet en hoórd, of die een openbare zonde begaan heeft, die zal men voor de Confiftorie brengen.
29*- *~ ' ' ,. .'. D;e zonden welke van haar naiuure openbaar zyn , efee die der Gemeente (om der verwerpinge , der vermaningen wille) geopenbaart werden-, die zal men opentlyk. verzoenen , niet na het oerdeel van een ofte. f.vee Pe>foone? , maar na het gevoelen der gantfeher Confiftorie, ende dat op zulker wyze ende forme, welke men achten zal tot opbouwinge eeser yegelyker Gemeente, die alderbequaamft te weezen.
30. Zoo



Synode tb Embden Anno 1571. +1I
. 30.
Zoo wie hartnekkelyk die vermaningen der Confifrorie wrwernen' 4d
dat men hem e.communiceeren ofie utfluL zf Z TZfg™>
33*
Is't dat die Dienaars des Woorts, die Ouderlingen ofte Diai™ eer,.ge openbaare zonde, die tot llhande ende irdtelge der S ürekt, ofte door de magt der "Overheid, behoort bedreven hebben: zoo zullen die Ouderlingen Dienen, fi»
D d d 2 autho-



] 1
(
1
Van- de wederroepingderNederlandfchenKerkendienaren,
Studentei te houd ea
^ SüfFLIMïH't
mthoriteit der Confiftorien, terftont van haaren dienft afgezet werden vlaar den Dienaren des Woorts, zal men haaren. dienft voor een iy& ank opzeggen, doch of menfe t' eenemaal , van haaren dienft afzetten ;a*f, daar van zal de vergaderinge des Claffis oordeelen, met welkers; ioideel, is het dat zy niet te \reden zyn, zoo zullen.zy haar beroemen op dien Provinciale of Lands-Synode.
34-
Maar of die Denaren des Woorts, ende die Ouderlingen ende Diar :onen afgezet zynde, na dat zy de Kerke, door. haare boete voldaanhebben, wederom tot den dienft behooren toegelaaten te werden, waart datfe wederom verkooren wierden: zoo veel de Ouderlingen ende Diazonen aangaat, zal het in der Confiftorie discretie ofte oordeel ftaan, maar zoo veel als de Dienaren des Woorts belangt zal deClafficale Vergaderinge oordeelen.
De Kerken-Dienaren, gebooren uit Nèderlandt, die, zig in vreemderKerkendienft begeeven hebben , zoo zy wederom van de Nederlandfche Kerken geroepen werden, zullen naarftigheid doen, datfe die beroepinge volgen, haaren Kerken eenen zeekeren tyd beftemmende, in welken zy haar met anderen Kérken-Dienaren voorzien mogen. Maar zoo de utt>landfche Gemeenten, haar niet willen laaten gaan, zoo zal men die zaak betrekken tot andere Kerken , die niet fufpeft en zyn. Ende diezig nog aan niemand verbonden hebben, zal men vermaaner, daiie haare vryheid behoudenop datle konnen volgen, zoo ze beroepen wo* den.;
.
Men zal ook de Lidtmaten der Kerke vermaanen, die eenigers Kérken-Dienaars dienft, in den tyd der vryheid gebruikt hebben, dat zy denzelven met onderhoud, zoo hy gebreek heeft, verzorgen.
37.
Die uit deezer verftroyinge in eemger Stad ofte Plaatfe vergadert zyn ■ zullen etlyke Studenten onderhouden , die aan- hun verbonden zullen zyn, der welker dienft, zoo die geenen diefe onderhouden hebben, ontbeeren mogen , ende toelaaten dat een andere Kerke die zelve ganttcl^ lyk, tot haar met- verbindinge overneeme , zoo zullen zy die gedaane;onkoften wederom mogen eiffchen, maar dat en zullen zy met. mogen doen, is het. dat zy die alleen, voor eenen tyd uitleenen.
$Ê
Daar is een Regifter befchreeven der Kerken-Diènaren diè nu geen. dienft en hebben: Item der geener die tot den Kerkendienft beauaarrt zyn, Ende is uit- elke Clafte der geener-die hier-zyn, eener. Kerkendienaar verkoorendie de Kérken-Dienaars zyne*-Claffis uit den naara.
dés?-



Synode* te Embden Anno 157$.
deezer Synodale Vergaderinge, vermaanen zal dat zy naarftelyk- verneemen , of eenige Kerken, in haaren ClaiTe zonder Kérken-Dienaars zyn ende zoodanige Kerken vermaanen , eenen Dienaar te beroepen , dat zy ook fommigen uit den Regifter voortellen,, op dat met gemeinen raade iemand beroepen, werde..
39-
^ Tot Embden zyn verkooren , Dominions Julius, Cornelius Rheiius r johannes Arnoldi. Te Weefel, Johannes Lipfius, Petrus Ryckks, Mïchael Jordaens, op dat de Nederduitfehe Kerken, die geen Dienaren hebben weeten datfe aan deeze Mannen fchryven zullen, ende op dat detzi den Kerken eenige Dienaren in haare „ofte in de naaft geleegene Piaatfen woonande ,, aangeeven.. & «
40.
Zoo daar eenige Kérke zoo arm ende behoeftig ware,. dat zy den Dienaar, welke zy beroept met onderhouden en konde, zoo zal de Claffs. zu:ks- verzorgen : ende zullen voor eerft fommige naburige Kerken t'Ta* men gevoegt mogen werden ; daar beneven zullen de Dienaren der verKroyoer Gemeenten vermaant worden, dat zy de Lidtmaten der Kerken tot byhant te doen _ aanporren: dog inzonderheid zullen die aanporren, die uk dezelve Provincie ofte Landfchap zyn , daar in die Kerke leid* voorgaan Ke,k*°n"Dienarm Zl!iien ander™ in detzen deele met exempel.
^cDurDienaren de,srCiaffi« zjl'e" in die Piaatfen , daar men den dienffe des Uoorts niet zal konnen oprechten, Leezers, Ouderlingen ende Diaconen verordenen, op dat a'zoo de Kerken verzamelt mogen werden.
De Dienaren ende Ouderlingen der CJaflln, die onder 't Cruys zyn -„
ïïeïen" t&lï?* T^?™ ^ Claffe < ofle daar'omtrenl
gelegen, naarftelyk onderzoeken ende verneemen na den geenen, die toede reme Religie genegen zyn.. om dezelve tot. haaren fchuldigen plicht
wSX°Sr:rcDtrhalren Zülr? Zy «WC ofte ten minllet
benzelen der Kerken te vergaderenj ende om zulks te beter na te ko-
onl'r Z° ZülleJ-fe CM"j ^ die Steden ende D^rpïp
til dT ve(r,deile? V°P d3£ m£C verzuimt en werde- Die zelve zjrga. zullen die veritroyde Gemeenten over die Steden ende andere, byleggei
ra/ïfj ?a^en.' VOornameiyk» die wyd var, de ClaOe. geleegen zyn,. Die veritroyde. Geloovigen , zullen die. Kérken-Dienaren der Claffen Int êZ L JSj r 10 pen ' he" VQ0™cbtdyk aangeevende-,. die Namen* 1 SLl ^weele0 dat tüt ^ Religie geneegen zyn geweeft„Jm «&e Jflaarfen daar zy, uitgeworpen ofte uiige wet keft zyn.



Van het onderling fchryven der Kerken tot malkandexen.
Van de geene die lichtvaardiglyk van de een plaats en Kerk toe de ander vertrekken.
Van Atteftatien te geeven.
414 Supplement
■ hli ï \J\ [rsjnnék^* Vu nifii iitiiÉfr*;
't Is zeer oorbaarlyk datter zulke eene vereeninge der Kerken zy, datfe dikwils met onderlinge Brieven, malkanderen te kennen geeven, wat daar dienffelyk zal zyn , tot de onderhoudinge ende wasdom der Kerken in 't gemeen, ofte ook in 't byzonder, ende dat zy voornamelyk van de Ketters, Scheurmaakers , Huurlingen K Landtloopers , ende andere zoodanige fc.badelyke Menfchen, malkanderen verwittigen, op dat de Kerken zich voor zoodanigen wachten konnen.
44.
Op dat men de zwaare beladingen der Kerken voorkoome ende verlichten , welke dagclyks toekomende , door de lichtvaardigheid der geener die al te ligtelyk haare woonplaatfen veranderen, ende der geener die onder 't dek fel datfe geloovig ende behoeftig zyn , de aalmoeffen , den hifsgenoo.ten des Geloofs toekomende ende van noode zynde, ontrekken: Zoo hebben wy voor raadzaam aangezien, dat in allen ende iegelyken Kerke verkondigt werde, dat de geenen die van daar vertrekken, voortaan niet en zullen als buisgenooten des Geloofs geholpen werden in andere Gemeenten,'"ten zy datfe Atteftatie ofte getuigenifte hebben, hoe zig te vooren in leere ende leeven by de Gemeynte , van daar zy gekomen zyn, gedragen hebben.
45-
De Dienaren z.illen daar op letten, datfe allen den geenen die Atteftatie ofte getuigenifte begeeren , vragen , uit wat oorzaake zy begeeren te verrekken, ende bevindende de oorza-ike des vertreks, niet genoeg, zaam te zyn , zullen zoodanigee. Atteftatie weigeren. De Dienaren ende Diaconen zullen ook toez:en , datfe riet te zeer genegen zyn haare Kerken van de Armen te ontlaften, met welken zy andere Gemeinten, zonder eenigen nood bezwaren. Zoo wien zy Atteftatie geeven , zullen haar Naam, Toenaam, Vadeilandt ende flandwerk in den Brief uitdrukken, mitsgaders de oorzaak haares vertreks, ende hoe lange zy in de Gemeente verkeert hebben , hoefe zig gedragen hebben, wanneer zy van daar gefcheiden zyn , waarfe heenen gaan willen: ende andere diergelyke dingen.
46.
Den geenen die vertrekken, zal men zoo veel geeven, als men achten zal genoeg te weezen , om tot de naafte Gemeente daar zy door pafteeren zullen, te komen, doch hoe veel het zy , zal men op de Atteftatie teikenen. 't Zelve zullen ook andere Gemeenten daar zy doortrekken , doen, ieder na zyne macht: zy zuilen de Atrefhtie bezien, ende zoo zy opregt is, zoo veel meede deelen als nodig is, om tot de naaftleggende Gemeente te komen, hoe,veel zy geeven, ende wanneer zy van haar vertrekken, zullen zy op de Atieïiaiie teikenen. Alzoo zullen



Synode te Embden Anno 15-71. 4ïy
len ook andere Gemeinte haar Hraaoon j .r • , «| weezen « - JiWJf
-ige ge-
de Gemeynte vertrekken z.llen ö erWïfed^Ze/ulme ,be/cl^even, uit GèMr, denwelken men , na de tere Pa l , '^'" fenooten des te doen, gehouden word n. Zoo S«
Gemeynten onder 't Cruys zit e^ie: ofcT^ ^'. pP r^f Uk de Kerkendienft ingeftelt en is ü0 7,l T.l Pte?' daar g«n
ende reekenfch,? haare. «^^13^1^ ^ zy venrokken zyn, ende vun dfe^fe Si" ^3°^ zd" DW « |%|{||
»^41J d- „aam van derzer ge" jaaren herïaardïgefctedi^zm SlT ^ ^ die in fc/mmi" oie dingen, die de o^SSe Sr kt ^ ^"^Hk van
Martelaren, die ijmSCT £ ILn r , ^' de vohlandigheid derveranderingen kegiS, &c°1Seten ^ Ve™J6«» •
vo'L^ - haar hulp dit
zoeken, Jles lt f{)t zfcJ JgMa.rTïk °^Tr^en egde onderzenden , aan iemand derWnef die£ 1Z ^ ] 8 Se**if< overze dingen daar na aan S h™ WJS£?"™W< ^ deeoverfehryvefl. V3il $ ^gonde getrouwlyk zallen
■ *tJl' *H- ^tjffiaa <2tt)!>a&2ii(n ,-'»r iax a a'/ '
Ende zyn hier foe verkorren, tor ÊmhdM r; ■/» i
de Cornelins Rbetms: te Wefel! %^tC^f^S fec-am^. te Ceulen, Adriatn vm CohincLloo Zm ^ 'Carolus Nieltm: . Johannes Cbrifliafti, ende *kms.: tot Aaken ,
re 2to»T, ende ^d^^^S Frand<fo0", de Hee-
»r ' -fffifrf7F*f- te SfW Lamberts,



jp& Supplement
ken, ofte .anderzins in 'tijgt brengen, ten zy dat *tzelve Boek van de» Kérken-Dienaren des Claifis, ófte van de openbaare ProfelToren der Theologie, die van onzen Geloove ofte Confeffie zyn, geëxamineerd ■ende geapprobeert zyn.
52- , ,.
In groote Gemeenten zal 't oorbaarlyk zyn, dat men fommigen die jhoope geeven, datfe de Kerke Gods t'eeniger tyd zullen konnen dienen, in 't byzondere oefTene, in 't proponeeren, ende op dat het ordentlyk gefchie.de, zal een Kérken-Dienaar over die Actie prefideeren.
53-
Deeze Articuien de wettelyke ende behoorlyke order der Kerken betreffende, zyn alzoo met gemein accoort geftelt, datfe (zoo 't de nuttigheid der Kerken vereifcht) verandert, vermeerdert ende vermindert mogen ende behooren te worden. Nochtans zal *t geen byzondere Kerke vry liaan , zulks te doen: maar alle Kerken zullen arbeiden deeze te .onderhouden, tot dat in een Synodale Vergaderinge anders beflooten word.
Tot Embden den 13 O&obrfc
Anna onzes Urnen 15.71, TT
'Caspar vander Heyden,
Prafes Synodi. Johannes Poliander , Scriba*
AANHANGSEL
©p de voorige Synode, behelzende eenige particuliere Vraagen, mitsgaders eenige particuliere Statuten in dezelve beantwoord.
CAPITTEL L
Byzonder*: Vraagen.
GEhoord neboende de "klagten en het verzoek van beide de Kerkea van Embden, hebben de Broeders des Synodi belooft, dat zy zoo fiaaft als zy t'huis gekoomen zullen ?yn, bezorgen zullen, dat de Kerken van haare. Claffis aangedient en de weete gedaan werden, dat



SirNODt te Embden Anno 1571. ^
de Diakenen der Kerke van Embden, die geenen, die wettelyke getuigende haares voorgaanden vroomen en Godzaligen levens van de Ker-
Wf. Zyn;, TrZeeven zuIlen> a!s Geloofsgenoot
byftaan zullen , den anderen Kerken door welke zy reizen zullen tot een exempel; maar die veel dagen of fommige maanden (gelyk het fomtyds gefchied) moeten ftil op den Wind leggen wagtende, om naar Engeland te varen, nood hebbende, dat zy die voortaan niet konnen byftaan op dat niemand op eene ydele hoope vertrouwende, niet licbteiyk van de eene Plaatfe, in de anderen vertrekke.
2.
Op de eerfte vrage van die van Keulen , of alle dingen met de H. Schrift beveftigt moeten worden ? Zoo hebben de Broederen geant*oort, dat die dingen, welke de confcientie aangaan met Gods Woon moeten beveftigt worden, maar die geene die de ordeninge der Kerken aangaan vLraworde7t,g 'Zyn' m0Cten ^ ZUlk noodzaakel)'kj3£id «iet gedree-
Rih?^^^6? nrag! Van eene §oede Nederlandfche overzetting des Bibe s? hebben de Broeders geagt dat men dit zal uitftellen tot den Generalem Synodum.
4.
•Op de derde en vierde vrage is geantwoort in den 51. en Arti~
5.
Op de vyfde vrage aangaande de handelingen des laatften Synodi van Roebelle » Vrankryk hebben de Broederen Datheno en Tarfano enge* legt dat zy daar in voldoen. '5
6.
DknJl ZCSde V"Se antW0°rt het S8> ArticuI van de bstoepiügQ der
Op de zeevende vrage is aldus geantwoord, dat het geoorlooft is, in de Confiftorien Getuigen voor te brengen en te booren , en daar die niet en zyn, zal men m gewigtige zaaken den Eed afvorderen, doch met gebieden der wyze, het welk alleen den Overheeden toekomt, maar vermanenderwyze, en door opwekkinge. En hoewel dat het geoorlooft zou zyn openbaare forme te gebruiken die de Magiftraat gemein is, zoo is het nogtans beeter, «.* daar van te onthouden en voor te ftellen die ernftige wraake van God tegen de Meinêedige, en te begeeren dat elk de waarheid bekenne; dog is het allerraadzaïmfte dat rafn zelden Ge tuigen voorbrenge en den Eed afvrage.
E e e S. Op



4i8
Supplement
8.
Op de vrage van die van Keulen , van dien Man, diens Huisvrouw hem niet volgen wil ? is geantwoort, dat de uitroeping door authoriteit der Overheid daar toe van nooden zy, daarom mag die Man in zulk eene S:ad vertrekken, daar die Overheid haare hulpe en authoriteit daar tuflehen ftellen wil.
Q. • •• ftfjsi
Op de tiende vrage der Broederen van Keulen, of het toegelaaten is een Papiften Kind te doopen , welke betuigt dat die forme des Doops , die in de Gereformeerde Kerken is, hun reinder dunkt te weezen, dan die; welke in het Pausdom is gebruikt ? is geantwoort, dat die bier in voldaan begeert te weezen, die neeme eene Copie van het geene de Broeders van Geneee hier van gefchreeven hebben.
10.
Op de elfde vrage van die van Keulen , of men Gevaders zal moeten lo-laa-en, dewelke, hoewel dat zy de reine Leere toeftaan, zig nogtans niet tot de Gemeente begeeven ? is aldus geantwoort, dewyl he: den Broederen goedgedagc heeft het gebruik der Gevaders vry te laaten in den Doop , dewelke in de Kerken genoomen worden, op dat zy Getuigen zyn , dat het Kind gedoopt "is, zoo zullen die geene, daar van gevraagc word, mogen toegelaaten worden; maar daar zy genoomen worden , op dat zy ook zorgen voor de onderwyzinge des Kinds, de zoodanige, behooren Lidmaaten der Kerke te zyn.
11.
De Broeders yarj Aken en Keulen hebben gevraagt, of een Broeder die ongoddelyk leeft , na veele vermaaningen te vergeefs aan hem gedaan , moet afgefneeden worden, als hy de Kerke dreigt te verfcheuren ? is geantwoort-, dat men dien uitfluiten zal, die anders naar Gods vvoort behoord uitgefloottn te worden, al is 't dat de Kerke te verftcoren bedreigt word. Maar overmits dat de tyden der vermaaniogeo die opentlyk gefchieden ende verkondiging der uitfluitinge in het oordeel der Kerke gelaaten zyn , zoo zullen de tyden der vermaaning ende uitfluitinge rrogen uitgefleld worden, alzoo dat men agt hebbe op de behoudenifle der Kerke", en dat ook de noodzaakelyke uitfluitinge niet verzuimt worde.
12.
Op de voorftelling van de Broederen van Antwerpen van den Kérken-Dienaren , die ieedig zynde, en elders beroepen wordende, weigeren zulks aan te neemen, is aldus geantwoort, dat de Minifters die zonder dienft zyn , zoo zy van eenige Kerken geroepen zynde j weigeren te \o'gcn, dat'de Claffifche verzameling oordeelen zal, of men ze daar toe dringen of dryven zal. ^



Synode te Embden Anno tfji, 13.
Op der zeiver vrage, of een geioovige Vrouw die met eenen o«*e loovigen Man verbonden is, zou mogen zyn Kind, teg^n zyn danUn de Gemeente ten Doop pnefenteeren? is geantwoort dat het wel « oorlooft is, en behoort te gefchieden, maar dewyl he moo'Hk niet % tyd profyte zoude weezen om de geftalte der Kerken, Too zal b van nooden weezen, dat zy deeze zwarigheid den raad der Confiftorie fci geeren zal dewelkers befcheidentheid het zal toeflaan hier in alzoo té handelen dat men doch den vreesagtigen den toom n te lang gee!
zwaare d°°r al te groo£en hardiSheid «8 hl
Op de vrage van fommige Kerken, of het den Broederen toegelaaten rmSPnPmarnfChap C? bedryven me£ andere Hee™ Mun e" Se ÏÏ Sr ak'dlr rnr3ken Zy gefn?olten °' erger gemaakt'worden , of oorzaak daar toe gegeeven worde? is geantwoord, dat het wel is geoor-
I^r^Sffn16 d7Venf mT leld te verzameleS op dac h" "t wagar door ï'" W°rde,' °f anderz,ns §eld te flaa" of te doen flaan gezn dat dk Wel?a? en fchade ontflaat, om aan-
de Har L oogluik.nge der Magiftraat dier Plaatfe gefchie-
de, dat het nogtans meer ongeregtigheid en der liefden wand is en daarom dien, welke de reine Religie belyden, onbetaamelyl^ '
woSt ddr0Hrfterngrender BroedereI"' va" Gent en Antwerpen is geantwoort dat de Confiftorie naar gevoegtheid der zonde, naar de Lotheid der ergernifie, nnar de feilen dikwds gefchieden en vernieuwf^ den, en naar de geftalte der Plaatze en andere omftaodigheeden over. kggen en met rypen raade oordeelen zd, ofiemand niet alleenvan d4 Nagtmaale maar ook van de verzamelinge der Kerken onder het Crul;
? kf zaTS dTctftVÏ Z0° daaViet ™ST °f voorderTereifcht word,' zulks zal tot de Claflifche verzameling uirgefteld worden.
heimeIvt0zorreVhn ' V™agd?Y °f deez3 zo"de voor openbaar of
naaien, by de Papillen te trouwen, de Kinderen daar te laaten doooen heidTzlT^-rV2"1 ™' 1-^—fter of iemant v n d Over' iet ander,™ S it verlooc,hene" > by den Heiligen te zweeren, of
iet anders? Deeze vrage-, om dat 'er verfcheidentlyk van sedisputèert en gefprooken wieïd, is uitgefleld tot eene andere Vergadering P
ue vraze van die van Aken , van een Jongeling en Dienftmeid ftel Jen de Broederen uit tot vlytige onderzoek^ vfn alle de omftlmd^
k e e 2 t,ee.



410 S ffïP'tïtóRKt
heeden deszelven handels, dewelke de Confiftorie doen zal, en daar- na der Claffifche Vergadering aanbrengen.
i8.
, Op die vrage van de Walfche Kerke van Antwerpen, wat dat men met eene Vrouwe doen zal , dewelke zegt dat haar Man voor vyf of Zes jaaren in den Kryg geftorven is, en kan nogtans zynen dood meï geen gevviiTe kondfchap bewyzen ?. is hier op geantwoort, dat hier in moet gebruikt worden het middel van uitroeping door de authoriteit van de Overigheid, dewelke zoo zy niet en kan verkrygen, zoo zal zy van de Overigheid begeeren , dat zy ordonneeren, hoe lange dat zy nog zal moeten wagten. Indien zy geen van beiden verwerven kan , zoo zal zy haar in zulk een flaat begeeven tot de hooge Overigheid, om haare h,uJpe> en, authoriteit. djar tuffchen te üel'kn*
10,
Op d:e:andere vrage van dezelve Kerke van eene Weduwe, die een maand of twee maanden na haar Mans duod begeerde te trouwen ? is geantwoort, dat de Confiflofie niet vermag noch behoord zet keren tyd te belchryven,. dewyle den Apoftel Paulus toelaat de Weduwen te hertrouwen zonder zeekeren tyd te beftemmen , nochtans zoo eifeht de eerbaarheid, dat, zy haar tot den tweeden Huwelyke niet en begeeve voor vier of,vyf maanden, en zoo zy bevrugt gebleeven ware niet1 voor omtrent twee maanden na.het Kinderbaun...
20.
Qp de- derde vrage van dezelve Kerke van der geene die om eene groote zonde van den Nachtmaale afgehouden zynde, eene Huisvrouwe in der Gemeente trouwen wilde, eer dat hy zyn fchuid van de zonde opentlyk bekend heeft? is geantwoort,. dat men die Kerkelyke vermaaning tegens.hem gebruiken zal; zoo hy hem bekeert, zoo zal men hem toelaaten ; zoo niet, zoo zal. men de- Vrouwe vermaanen, dat zy niet trouwe met eenen Man, die met groote en openbaare zonde befmet is, en die een Veragter der Gemeente, is, hem die van dezelve afgehouden en uitgeflooten word.
21'. ,
Daar is gevraagt in hoe veelffen graad de-Maagfchap en Bloedvriend*fqhap het. Huwelyk verbooden. is? en is geantwoort, dat het allerbefle ÏS;, vooroamelyk daar de-Overigheid ongcloovig is, de Wetten en Or<donnantien van die Plaatze na te volgen , aangezien zulks zonder God te.vertoornen gefchieden kan, op-dat het Huwelyk tegen zoodanige gedaan, van der Overigheid niet voor nietig, verklaart en -worde,, en da Kinderen voor onwettig, en het goed en have niet op een ander ver7£eem.de9 -.en diergelyke dingen daar uit. niet ontftaaflk,
22... Og>



Synode te Embden Anno ij/r.
, K.SP dS TSG van die" Minifter V die eene k tcerfche Huisvrouwe heeft van d:e van Aken vo?rgefteld , is geantwoort, dewyle dat bv ™
, f Trtè-m 200 Za! 'er n^rüi,e ond/rzoek n^ge-
ichieden van den Confiftorie-, wat vlyt en moeyte hy gedaan heeft zoo wel met een herhgen wandel als "met geduuri.e veLaalge uit uod. woord , op da h, zyne Huisvrouwe Jezu Chnfto wonne; maï zoo hy ona^aam bevonden word in zyn pligc, zoo zal by me hTo™ doe e. a^rttett der Confiftorie opgefchoVof opgehouden worden vl zynen Dienft; en zoo da Confiftorie al te zagt en te flap hier inne ban dele zoo zal door het oorbel eeniger Broederen der LS de zaake van de onaparmien het oordeel der Confiftorie tot de Caftis be! roepen en betrekken moga worden» i ~
r.?o.Syn0JaSHCeifa!iS 231 terWVo?pen worden ter naafter Lern te zoo verre de Kerken van Engeland verklaaren, dat zy daw eenige zenden willen en. konnen, al «raar 't ook dat zy niet alle dL. in "erSl hgdeo, maar indien met, zoo zal de Synodus uitgeftelt worden tot andere toekoomende Lente des jaars 1573.
beSepen^3 d£ Pa'tZ " dt'n S>nodüra Generalem te
Dee*e" Kerken zyn in alle Claffen beftemt rot-den welken dat men fcoryven zal, de Kerke van Embden van Wezel, van Keul-n
C A P I T T E L H. EENIGE STATUTEN
Qasfifche Verzamelingen. r. •
pN de Clasfifehe Verzamelingen zal een van. de Minifters een predicade■• X doen, van dewelke die andere Meede- Dienaars ,..by een verzamelt*
zullen oordeelen en zoo daar iets is te verbeeferen,, dat zullen zv • se kennen geeven, hetzelve zullen ook -alle andere, elk ordening,, doen, in de naaftvolgende Clisfifche Verzamelingen, ■
^ e*33 st? Da*, r



^12, Supplement
2.
Daar na zal de Praefident met de gemeene keorftemmen der Dienaren verkoren worden; na dat dezelve her. gebed zal gedaan hebben, zal hy elk in 't byzonder vragen , of zy Confilïoriale famenkomften in haare Kerken houden? of die Kerkelyke ftraffe in haaren zwang gaat? of zy eenigen ftn/d hebben met eenige Ketters? of zy eenigen twyffel hebben in eenig hoofdftuk der Leere? of men zorge draagt voor de Armen , en over de Schooien ? of zy tot regeering der Kerken der andere Dienaren raad en hulpe behoeven? en diergelyke dingen meer»
3*
Zoo daar iet in eenige Kerke des Claffis gefchiede, dat daar niet in de Confiftorie konde ter neder gelegt worden , dat zal in de Clasfifehe famenkomften verhandelt en geoordeelt worden, van den welke men zig tot den Provincialen Synodum zal mogen beroepen.
4-
Voorts in de Clasfifehe Verzamelingen zullen verhandelt worden die dingen, die den Kerken van de Claflis betreffen.
Dit gedaan zynde zal de Praefident een ofte meer quaeftien van de hooftftukken , daar in dat tuffchen ons en de Papillen verfchil is voordraagen, om alzoo ondertuffchen malkanderen te fcherpen , en tot ftudeeren op te wekken.
6.
ïn de Clasfifehe Verzamelinge dewelke den Provincialen Synodum allernaaft voorgaat, zullen yerkooren worden, die men tot den Provincialem Synodum, uit de naam van de Claflis afveerdigen wil.
7-
Uit elke Claflis zullen gezonden worden twee Dienaars, met zoo veel Ouderlingen of Diakenen, of immers een Dienaar met een Ouderling of Diaken.
8-
Eer dat men de poincfen , die men in den Provincialem Synodo wil voordellen, befchryfr, zoo is het raadzaam dat die Acta of Handelingen en Inzettingen of Ordonnantiën der voorgaande Synode ylytigJyk overleezen Worden, op dat in den Provincialem Synodo, en inzonderheid in den Algemeenen Synodo, die dingen welke te vooren, met gemeene bewilliging verhandelt en befiooten geweeft zyn , niet wederom van nieuws voorgefteld worden, ten ware dat daar eene nieuwe oorzaake van twyffelen voorviele van het geene dat te vooren verhandelt is geweeft.
9'
Ten leften, de naaftvolgende tyd en plaatfe der famenkomfte zal beftemt worden, en men zal God danken, het welke de Praefident doen zak C A-



Synode te Embden Anno 1571. 42,3 CAPITTEL III.
Van den Provinciaakn Synodo,
Die geene die tot den Provincialen Synodum gezonden zullen wor. den, zuilen meede brengen Brieven van haare zendinge, mitsgaders de puntten fchnftdyk vervat, die zy voordellen zulhn: zv en zullen ook geene andere ftellen , dan die in de Confiftorien en Clasfifche famenkomften met hebben konnen uitgevoert worden, ofte zoodanige , die a leen de Kerken dier Provincie aangaan , op dat de Provinciale finnenkomften-met onnodige vraagftukken niet verlengt en worden. 0
2.
A's zy dan alzoo vergadert zyn, zoo zal de Dienaar der P.'aatfe ofte zoo daar geen is , die. in de laatfte verzameling gcprafid^ert he'eft het gebedt doen, om eenen Prajfldem en eenen Haloer, en eenen Schryver te verkiezen. ^
?>•
De Prsefidem ve*ooren zynde, zal een gebedt doen. tot den gantfchen handel dienende; daar na zal hy verfth;,ffen , dat de naamen der ZT'lrÓVefnTJd]ë&ZJrn, a5^«eekent worden, desgejyks de naamen der Afwezende of der Ablenten .op dat z% de oorzaake haares afwezen* verklaaren; dan zal hy de Brieven of Getuigenilfen van haare afzendinge »fprderen op eatze geleezen worden, desgelyks haar Bevelfchrifteo met elksonderteekemng en verzeegefnge, dewelke hy elk byzonder ordentelyk voorftellen zal, en der ganlche verzamelinge oordeel, daar op behoorende, en die ketirftemmen verzamelen, met verklaringe welke het gevoelen zy van den meeften en van den beften deele; het zelve z 1 Schryver fchnftelyk vervatten, en vervat hebbende klaarlyk leelen on dat het met gemeene bewilliging beftendigt worde. ' P
De dingen die de Leere aangaat, zullen eerft, daar na die dewelke den Kerkelyken Regimente behooren, geleez-n en onderfcheident yk ia fcijnft geftelt worden, daar na die byzondere Handelingen. *
5,
Het ampt des Pratfdents is, te beveelen, dat een ieder in zvne order
£teeene;z;nd,r,tt£ren " ^] h? fi^deo te zwygenen
net en zy dat ze zwygen, dat men ze gebiede uit de Vergadering af
0. Des



Supplement
:t t - | é gl, t t q a n Des Prsefidents ampt neemt een einde met het einde des Synodi, en liet zal vrylïaan den naaften Provincialen Synodo, ofte denzelven, ofte eenen anderen Praefident te verkiezen.
7- .
De Ouderlingen ofte Diaconen, die tot deeze Verzamelingen gezonden worden , zullen in alle feffien of zittingen , mitsgaders de Minifters haarer Kerken haare ftemmen geeven, maar, uit den Ouderlingen, van die Plaatfe in welken dar men te zamen komt zullen alleen twee ftemmen kragt hebben, hoewel, dat het ook den anderen Ouderlingen daar by te zyn en haar gevoelen te zeggen toegelaaten is.
8.
De Praefident zd alle Zittingen beginnen met den gebeden , en befluicen met der dankzegginge.
9-
Alle de in fchrift gefielde en beftootene Artikelen zullen wederom geleezen worden, op dat zy van yeder voor goed gehouden en onderfcbreeven worden, en een ygelyk zal een Copie derzelver van den Praefident en Schryver ligten , op datze in de Confiftorie van elke Kerke geleezen worde.
10.
Daar zal eene Kerke door gemeene bewilliging der gantfche Provinciale Verzameling verkooren worden , dewtlke met het oordeel van andere Dienaren van haare Claffen toevertrouwt worde de magt en zorge van den tyd en Plaatfe des naaften Provincialen Synodi toe te ftemmen.
ii.
Aan deeze Kerke zullen alle zwaare zaaken die in andere Kerken voorvallen , ofte die, in de Confiftorien of Claflifche famenkomften niet hébToen konnen afgehandelt worden , of zoodanige zwaare zaaken die de gantfche Provincie aanraaken, neerftelyk, en by tyds moeten gezonden worden.
12.
Deeze Kerke zal den anderen Kerken den tyd en plaatfe des naaften Provincialen Synodi drie maanden te vooren laaten weeten , en zal met eenen overzenden de Copie of tiet Affchrift van alle de Hoofd-Artikelen derzelver, dewelke aan haar gezonden zyn geweeft, van dewelke een ygelyke Kerke by tyds mag bedenken, en hun oordeel in de Clasfifehe Verzimeiingen voortbrengen , op dat die welke van wegens de Claffis zullen uitgezonden worden , met vcorbedagten oordeel, en wat van alle de Kerken van die Claflis daar van gevoelt word, mogen voortbren-
i$ Op



Synode te Embden Anno 1571, ^|
De geene die tot den Synodum gezonden worden ,«n« j koomen uit gemeinen laft en koHe va?Tedei ChË' t06
Na dat de Synodus zal voleindigt zyn. zoo ?i) mpn r?^ rrvr « . rnaal gebruiken onder de MiniftJs en ÜuTrlbgen d?e i'S A'°nd' dum gekomen zyn mee den Volke dier pS riZ' t c f6" byn0" den is, zoo verre als het de^kw^
des voorfchreeven"^ 60 panden
CAPITTEL IV.
afe» Generaalen Synodus.
Fff
ACTA



Van de Leere.
Van der Kerkenlaad.
•fi A C T A
OFTE
HANDELINGEN
'Des 'Provincialen Synodi der Kerken van Holland en Zeeland, gr houden Binnen Dordrecht, den 16 Juny begonnen, ende den z8 geemdigt Anno 1574.
j.
|VTord voor goed aangezien, dat in ieder Confiftorie ofte KerkenW' raad, ende Clafle,"een Copie van de Belydinge des Geloofs, der 'Mederlan.fche Kerken ende Articuien bewaak worde, zoo ivel van de Articuien des Embdifchen Synodi, als die nu bellooten jyn.
2.
Broeders hebben bellooten , dat men eenclerley Catecbismum in allen orzen Kerken houden zal. Welke Catechismus zal weezen, ce Heydelbergfche, tot dat in Synodo generali anders befiooten worde. Doen het zal in der Dienaren vryheid (taan , datfe aan fommigen m t byzonder het korte onderzotk laaten leeren.
3.
Tot uitrocyinge der valfcher Leenngen ende dwalingen , die door het leezen der Ketterfche Boeken zeer toeneemen, zal men die tmdde.en gebruiken, die hier na volgen. Ten eerften, zulkn de Dienaren yon de Pred'kftoel het Volk vermaanen tot naarftige leezinge der Bybellcner Schriftuuren, ende van de ongezonde Ketterfche Boeken afmaaner1, doch de naamen der Boeken fpaarlyk noemen. 1 en tweeden , zullen de Boekverkoopers ( de reiner Leere toegedaan ) van de Dienaren vermaant worden, datze zulke Boeken niet en drukken noch verkoopen. len derden, zullen de Dienaars in de Huisbezoekinge der Lidtmaaten der Gemeente naarflelylc toezien, of in haare Huizen een.ge fchadelyke Boeken zyn, op datze hen vermaanen mogen, zulke Boeken weg te doen.
4.
Tot verklaringe des 6. Artieul van Embden, dat in een iegelyke Kerke een t' fameokomtle der Dienaren des Woords Ouderlingen ende Diaconen weezen zal, verdaan de Broeders: dat de Dienaars ende Ouderlingen op hen zei ven , ende de Diaconen op hen zei ven t famen koomen zullen , om iegelyken zyn zaaken te verhandelen. Doch in liaatfen daar weinig Ouderlingen zyn, zullen-de Diaconen een deel des Ker-



Synode te Dordrecht Anno 15-74; \*\
kenraats mogen weezen, en in den Kerkenraat geroepen zynde, zuljei gehouden weezen te koomen.
5»
Ds Dienaars ende Ouderlingen zullen wel voor hen zien, dat zy ii de Confiftorien, Claffen ende Synoden , niet en verhandelen, dan 't gee ne dat Kerkelyk is. Ende die dingen die ten deele Kerkelyk, ende ter deele Politicq zyn (gelyk als veel in Houwelykszaaken, ende andmini voorvallen), Zoo daar eenige zwarigheid in is, zullen zy het oordee ende de authoriteit der Overheid aanzoeken.
6.
In allen Confiftorien zal een zeeker Boek weezen , daar in naarftelyk ende getrouwelyk opgeteikent zal worden, wat tot regeeringe der Eerken dient. Ende t' eiken als eenig poincl gefchreeven is, zal 't wederom geleezen worden, of daar iet af, ofte toe te doen ware, ende men zal ter naafter verzamelinge leezen, wat in den leften bellooten is.
7.
Item, men zal in alle Gemeenten een Boek hebben, daar in men da naamen der Kioderen die gedoopt worden , met de naamen der Ouderen ende Gevaders opfchryven zd: Item der gcener die men trouwt, ende der geener die men in de Gemeente tot Lidmaaten opneemt. Een iegelyk Dienaar, zal ook de naamen der Lidmaaten der Gemeenten , die aifterven opteikenen , ende der Overheeden bidden , datze de Graafmaakeren, ofte andere die laft daar van hebben, beveelen willen, botk te houden van alle die fterven , op dat men, altyd als het noot doet, vereifchen mach, wie daar geftorven is.
8.
De beroepene Dienaren des Woorts, zullen ordemlyken ende by gebeurten in de Confiftorien prjefideeren.
9.
In alle Piaatfen zullen Claffen zyn, dat is, verzamelingen van fommige Kerken by malkanderen geleegen, volgende den 7. Artieul des Embdiicben Synodi. Weke Claffen wy aldus gedeelt hebben: I. Walcheren: II. het Land var. Schouwen ende Duyveland: III. het Land van Voren: Overfhcquee ende Putten (uitgenoomen Roon, Portugad ende Sarfoos). Item Goereede tot er tyd toe dat de Kerken beeier voorzien zullen vlezen , dat die van Overflacqaée een Clafte op hem zeiven konnen weezen : IV. Delft, 't Wout , Lier, JMaaldwvk, Maasland ende Sluys, bcbipluy, Ouwerfchie, Pynaker, Berckel, Noortdorp, BJeyswyck, Soetermeer, Ketel: V. 's Gravenhage, Ryswyck, Voorburg, Waffenaar, Moniter, sGravtzande, Loosduynen, Eyckenduynen , Schepelingen, Wateringen: v7!. Rotterdam, Schiedam, Hiliegontsbergh, Delfthaven, VJaardinge, Capelle, Crahngen, Sevenhuyfen, Yfttlmonde, Pomigaa),
F f f 2 Roon
r 1
1 ,
1
i
Van <Jfi Claffen,



4
I
1 <
( (
]
;
Van de
Dienaren des-
SüPPLEMENl
loon ende Sarloos: VIL Bommel, Buuren, Leerdam, Asperen , Heuo elom, Gorchum, mee haare omleggende Dorpen: VIII. Dordrecht, üeertruydenberg, het Eiland van Swyndrecht met zyne Dorpen , Papen-" Irecht met zyne Dorpen , Pietershoeck met de zynen. De Cleunaart enIe Fynaart, met den Ruygen-Hill zullen onder Dordrecht behooren, zoo ange 't Fiacquce geen Clafle op hem zeiven maakt, ende dan zullen zy jehobren onder 't Flacquée: IX. Der Goude, Schoonhoven, Ouderwa.er,. Woerden met haare Dorpen, ende" met allen Dorpen die daar legden, luflchen de Leek ende den YiTel, met Nieupoorte, Langerack eoJe Ammers: X. Leyden met het gantfche Rhynland: XI. Alkmaar: Kil. Enkhuyfen XUL Hoorn : XIV. Edam. Ende aangezien als noch reinig Piaatfen m£t Dienaren voorzien zyn, zullen hen. fommige Claflen iwee ende tivee t' fimen voegen : ende als door Godes genade, de Ker* Leen beter voorzien zuilen wet zen, zoo zullen de Claflen hen zeiven wederom deelen mogen.
10.
Aangaande den tyd der Clasfifcher Verzamelingen is beflooten , datzeslie maanden vergaderen zullen , ukgenoomen Dordrecht ende der Goude, die alle twee maanden i' famen koomen zullen , tot datze op hen zeiven zjIIco gezet worden. Zullen noch dé Dienaren van allen Claffen gehouden zyn, by,een te koomen, t'elcken datze om, eenige nootzaaktn beroepen worden.
ii..
Men zal die Clasficale Vergaderingen op verfcheiden Piaatfen, de een naar de ander houden, ende het zal der Claflen tot-Haan ,.. i'elken. datze fcheiden, de-Piaatfen der toekoomende Vergaderingen te benaamen.
12.
Om de confufie ofte verwerrïnge te vermyden, die uit de verkiezitv ee des gemeenen Volks ontflaan mochte, is beflooten, dat de Dienaren d.es- Wourts, van de Conliflode ter Piaatfen daar zy dienen zullen, beroepen zullen worden, doch alzoo dat hier in zonder advis des Claffes ofte twee ofte drie genabuurde Kerken, niet en gefchiede, ende zullen alzoo der Gemeenten voorgefielt worden, naar uitwyzen des 13. Artieuls des Embdifchen Synodi.
13.
De Dienaren zullen, opentlyk in de Clasficale Vergaderinge geéxamineert. worden.-
. 14- .
De Dienaars, die nu in den dient! der Kerken zyn, ende noch niet geéxamineert, noch wettelyken beroepen ende gezonden zyn , zullen van den Clafle geéxamineert worden, als of zy noch- nooit gedient en hadCe a 9, ende ingeval zy bequaam bevonden worden,, in leere ofte leeven.;»



Synode te Dordrecht Anno iy;4, 4l9
yen , zoo zal men ze van haaren dienft fufpendeeren ofte opfchorten toe datze bequaam zyn Maar zoo zy bequaam wartn, ofie if ftS^nS hoope van bequaamheid befpeurt wierde, zoo zal men hen met voof, gaande correcte van haar .voorgaande ongefchiktheid ende hchtvaard L h id, op eenigen text der Scnnftuur een Predicatie laaten doen om haare gaven te hooren , de Confeffie ende Articuien doen onderfchrv™' ven , ,n de gehoorzaamheid ende t' fameokomften der Claffen verbinden door een van de Minifters der Gaffe laaten prefenteeren , ende etfor! me van Confiftorie in den Gemeente ftellen, caar men ze gébruiken «vu, °
De'Dienaren des Woorts, ziillen'hen zeïfc in den dienft der Kerken verbinden, da-.rze van beroepen zyn. linde die zege en datze aan and e re hewen verbonden zyn, zuilen daar van zeekere getuigenifte in de Clafte laaten blyken, welke oordeelen zal of de zaake^ewig g g n0eg is , om in andere Kerkendienft te treeden. b b^oeg
16.
Geen Dienaar en zal uit de Kerke daar by in is, in een snder vertrekken, zonder eerft van zyn Claffe oorlof begeert ende verkLTen te
S'Vk^m,81,'^,^ ,a,leen va" zyne -aar ook van zyne
Clafte fchnftlyke befcheet brenge. Doch zullen de Claflen vvederoi^de Dienaren met behoorlyken onderhout, ende anders verzorgen.
Geen Minifter uit andere Kerken"'koomende, zal aangenoomen werden zonder getuigeniffe te brengen van de Clafle ende Confifto"eT4 daar hy komt of daar geen Clafte en is, Qfte ordentlyke ConfXrie van geloofwaardige Minifters ende andere Perfoonen, van wdke Sa' ue de Clafte ende Kerke oordeelen zal, ofte genoegzaam is
Men zal naarftig te Boek ftelleVden affcheit ende ge^igeniffe der Dienaren die vertrekken. Maar aangamde de andere Ldnfaatcn dier zeke naamen ende tydt des vertrekken*, ende ook de ooSeï Cnaaï dat men vmt dat 'er veel aangeleegen is) zal m:n cpteekenerl C
. Pie buiten „de ordeninge der Kelken hen zeiven in de Kerkendienft indragen zullen van de Claffen eens, twee ofrreermaalS™S5 worden, datza reeden haares doens geeven, Ende is het datze di hart" n, k.g weigeren te doen zoo zullen zy verklaart worden &teï*5£ d:a „. Scheormaaker» ende Loopers te wet zen: ende haare n fnen zullen den anderen Clasfibus te kennen gegeeven worden. D^b X zy hen beklagen dat hen ongelyk gefchied zoo zullen zy heïop, d£ Fimmmkn. Synodum beroepej moogen.. J p m
X' £ f S aal Di&



430
Supplement
Van de Proponenten,
Van de Schooien.
Van di
verkiezinge en bevertin ge der Diena lew des Woorts.
20.
Die Monniken ofte Paapen geweeft zyn, ende zich totten Kerkendienft begeeren te begeeven , zal men toelaaten, dan van de Clafte geéxamineert zynde naar deeze proeven : Ten eerften zullen zy de leere des Pausdoms verzaaken. Ten tweeden haar beroepinge. Ten derden Ztillen zy de rechte Leere bekennen, encle zich der difciplinen onderwerpen. Ten vierden, zal in baar de gave van bequamelyk te fpreeken, ende te leeren weezen. Ten laaften, zal menze eerft wel in ootmoedigheid ende lydzaamheid oeffenen.
21.
Aangaande den geenen die niet geftudeert en hebben, als Handwerksgezellen ende diergelyken, dewelke nochtans goed verftant hebbende, begeerig zyn tot proponeeren , ende tot den dienft der Kerken zig te begeeven, zal men alleen die toelaaten die deeze gaven hebben : Ten eerften, Godtzaligheid, ootmoedigheid ende zedigheid : daar naar goet verftant ende discretie: ten laatften gaven van welfprekentheid.
22.
Dewyle dat tot den dienft den Kerken ende Politien goede Schooien gróotelyks van noode zyn, ende hier en tegen quaade Schooien grootelyks fchaaden, zoo zullen de Keiken-Dienaars van ailen Claffen, voor eerft zorge draagen, op Welke Piaatfen Schooien ende Schoolmeefters behoeven te weezen. Ten anderen, of den Schoolmeefters der Piaatfen daar men van handelt, voortyds een verordende ofte beftelde belooninge gegeeven if. Ten derden, zullen zy van de Overheid begeeren, dat bat hun geoorloft zy een Schoolmeefter te ftellen, ende dat de Overheid beveele , dat onderhoud ofte fiipendium te betaalen , 't welke eertyts plag betaalt te worden. Ten laaften zullen zy verzorgen, dat de Schoolmeefters de Belydinge des Geloofs onderfchryven , ende zig der Difcipline onderwerpen; ook meede den Catechismum , ende andere dingen (die der Jeugt nut zyn) leeren. Ende zoo daar eenige Schoolmeesters waren, die dit niet doen en wilden, zoo "Zullen de Kérken-Dienaars de Overheid bidden , datze geweeret ofte afgezet worden. Ende zoo de Dienaren .eenig van deeze voorverhaaide dingen , van de Overheid haarer Piaatfen niet verkrygen konnen, zoo zullen zy '1 by de hooge Overheid aanzoeken, ende de zaake voortdry ven.
23.
■ Aangaande het vaften ende bidden, omtrent de verkiezinge der Dienaren ,' is beflooten : wanneer men handelt van eenen zeekeren Dienaar dts Woorts te verkiezen , die eertyds der Kerken Godts getrouwlyk ge-
.dient heeft, dat men niet en zal behoeven eenig vallen te houden. Maar is 't dat men vergaderen zal, om te 'beraadflagen wie te verkiezen zy, zoo zal men de Lidmaaten der Gemeenten, tot huisvaften ende bidden
ver-



Synode te Dordrecht Anno 15-74. 43*
maanen , het_ welke alzoo niet en zal behoeden onderhorten te word-n m de verkiezinge der Ouderlingen ende Diaconen. «*«■«•
24.
Overmits de oplegginge der handen, in deeze jonkheid der Kerken tot fuperflitie getoogeo, ende fommiger befpottin^ onderworpen zoude moogen weezen hebben de Broeders beflooten , dat men die zelve na laaten zal, ende de Dienaars alleen prefcmeeren.'al. volgt.
De Dienaren die elders in den dienft geweeft zyn, ende van nu voortaan memvelyk ,n een ander Kerke rfn aanaenöomen ZdlT zd men Gode met den gebede , ende der Gemeenten met een kS'ver maamnge beveelen, naar, dat men hen de beloften van ge; oudheid afgenoomen zal hebben. Ende aangaande den geenen , d.f nu erft in den dienft opgenoomen worden, die zal men cp gelykerwyze doemt eerff nnSerfV£rmKaaninge md° beveiligen in ^eeze forme Tn
alzlen °L% *7 ^ C" ^°ekn v™ Gode> «"de der Gemeen e tot aJz.lken, dien Ir beroepen te weezen. Ten tweeden, of zy de Heilige Bybellche fechrift houden, het woort Godts ende de eeni/e volmaa S
begr'Lt G°t\?f " TZen' We,ke ***** in dfclS oebreepen , ende in deeze Gemeente opregtelyk geleert wort. Ten laas-
Sen e reld!enff' ^^"^ ^ L^ ' £ willen'"t
ftêenf^ S 3?" G0dl'Zal,'S ,eeven verklaaren: ende
^^^^^^^^ 16 ^ ^^^^^^^^^ ^bben, die ordent, Aangaande het verkiezen der Ouderlingen ende Diaconen dat zil ?e 1 , »« iverKcnraat Hut reent der verkiezinge hebben zal.
dnbïeS"^ r ' in * rerldffii"S= d« On*r»gé» er.de Dinecner, zen mal tOTeente t00r"ell£" • °P d«= ™ kie-
toe-



Van dei Diaconen Ampt in het byzonder.
43a Supplement
toelaaten wil, daar zal de Kerkenraat dubbel getal van Diaconen kiezen , ende daar naar dezelven, de Gemeente voorftellen: ende zoo verre de Gemeente deze'vc alle met ftüzwygen voor goed houd, zoo zal men de voorzeïde Mannen der Overheid voordellen , om daar uit de helft te kit zen, ende alzoo zullen ze verkcoren blyven. Ma3r daar men de eerfle manier van verkiezinge evenwel hebben kan , zal men dezelve als de bequaamfte volgen.
30-
Men zal ook de Ouderlingen ende Diaconen met afvraginge der getrouwigheid , ende gebeden tot Godt in bassen dienft beveiligen, na de Forme, als boven van de Dienaren gezeit b.
31.
Der verkooren Ouderlingen ende Diaconen halve deel, zal alle jaaren verandert worden, naar uitvvyzen des '15. Articuls, des Embdifchen Synodi.
32-
De Ouderlingen ende Diaconen, in haaren dienft beveilig zynde, zullen de Belydinge des Geloofs, ende de Articuien der JDjfciplioe enderfchryven.
De Diaconen zullen alle weeken by malkanderen op hen zeiven vergaderen, om van der Armen zaaken rypelyke te fpreeken, ende zullen haare verzamelingen door eenen, t' eiken maale daar toe benaamt, onder hen, mtt aanrospinge des naams Gods beginnen ende befluiten.
, . ' ' 34.
Aangaande de uitdeilinge der Aalmoeflen, wien ende hoe veel, dat za) Haan in de discretie der Diaconen , die tot dien einde haar verzamelingen houden, op datze niet en doen zonder malkanders adviï in ordinairlyke zaaken , ende in gewigtige zaaken zal 't wel ftaan, datze den raad des Kerkenraat gebruiken.
35-
Het zal ook der Diaconen ampt zyn, der Armen geit zelfs uit te geeven , ende niet door anderen zenden, op datze weeten hoe het.hefteed is.
_ Is beflooten, dat de Diaconen in de Piaatfen daar zy alleen de adminiftratie der Aalmoeffen hebben die zy ontfangen , voor de Kerkenraat haar Reekeninge alle maanden doen zullen. Maar daarze gemeenfehap hebben met de Heilige Geeft-, ende andere A/men-Goederen, daar zullen zy haar Reekeninge doen , voor die geene die de Magiftraat, beneeven fommige van de Kerkenraat, daar toe ordioeeren zal: ende dat
zal



Synode te Dordrecht Anno 1574: 433
zal men telken der Gemeenten voordraagen, op dat een iegelyk die wil, zich by de Reekeninge voegen mag.
Overmits dat men met verfcheiden woorden, den ingank totten Gebede ende Predicatie , pleeg te maaken, is goergevonden, dat men eenderlei woorden gebruike, na dat den Pfalm gezongen is, namelyk deeze, Onze hulpe jiaat in den naam des Heeren, die Hemel ende Aarde gefcbapen heeft, Amen. Men zal ook de Predicatie op eenderlei wy^e belluiten met den zegen Numeri 6. Cap.
38.
De Kérken-Dienaren zullen vermaand weezen, haare Toehoorders met al te lange Predicatien niet te bezwaaren, ende dezelve zoo veel mo^elyk is, over een uure niet te vertrekken. *
39.
Aangaande den Zondaagfche Evangelium die men in 't Pausdom plas te gebruiken : is beflooten, datze in de Kerken niet en zullen gepredikt worden , maar dat men nuttelyk een gantfch Boek der Heiliger Schrift ordentlyk naar malkanderen uitlegge, op dat de Predicatien door te veel lexten niet te lang en vallen. Daar benevens dat het Volk van het misbruik afgetogen, ende tot het recht verftant der gantfcher Schrift bequamelyker gebragt werde.
40.
Aangaande de materiën der Pred.catien, is goetgevonden.dat men aldermeeft uit den nieuwen Teftamente den Volke leeren zal Het zal ook wel in de vryheid der Dienaren flaan, uit den Ouden Teftarnenc te prediken, doch met raad ende advis des Kerkenraats.
4r-
Aangaande den gewoonlyken Gezang, tuflchen het Gebedt ende Predicatie, O God die onfe f ader hifi, &c. dat zal in de vryheid der Dienaren ftaan te houden ofte te laaten.
42.
Alle Dienaren zullen eenderlei forme van opentlyke Kerkgebeden gebruiken, doch datze wysfelyk ende kortelvk daar in voegen, dat den tegenwoordigen nood eilchen zal: als voorYpeciale Perfoonen der Overheeden, voor eenige Kranken , &c. ende dit zullen zyn de Gebeden in den Catechismo vervat. Ende overmits het algemeene Gebedt des Zondaags naar de Predicatie te lank is, dewelk op Vaft- ende Biddagen bequamelyk gebruikt kan worden, zoo is 'er een ander Formé begreepen , tot deeze woorden toe, ende overmits bet u behaagt, £fc.
43.
Men zal in de Kerken de Pfalmen door Petrum Datbemm in dichte geltelt, nmsgaders de andere Gezangen daar by geftelt, alleen
G g g ge-
Ordotl* nar tien omtrent den dienft des
Woorts.



'434,.
Supplement,
gebruiken, tot dat in de generaalen Synodo anders beflooten zal worden.
44-
Men zal Zondaags naar het tweede Gebed der voormiddagfcher Predicatie deeze woorden aanhangen : Wilt ons mk Jierken in 't waarachtige Chriften geloove, &c. met het Geloove daar aan. Ende voor de Predicatie des Catechismi, naar het Gebedt, de tien Gebooden des Pleeren naar den text Exodi 20. Deut. 5. Maar in de week-Predicatien zal men geen van beiden doen.
45-
Men zd Zondaags des 's morgens ende des namiddags in 't vergaderen des Volks, den Gemeenten vry laaten beneevens het Pfalmzingen te leezen, ofte alleen te zingen. Doch daar men leeft zal men alleenlyk. de Canonyke Boeken den Volke voorleezen , ende zoodanige als den Kerkenraat oordeelen zal, der Gemeenten ftichtelyk te weezen, doch dat men toezie van zingen ofte leezen op te houden tegen de uure dat de Predicatie begint.
46.
Den Dienaar is vrygelaaten, voor ofte na de afgeroepen Perfoonen te trouwen.
47- - ' 1 d
De Claflen zullen by haaren Overheeden verzoeken , datze het koopén , verkoopen, arbeiden, drinken, wandelen, &c. dewyle de Predicatie duurt (inzonderheid des Zondaags) verbieden willen, in welke zaaken , zoo daar eenige Overbeeden zig onwillig bewyzen , zoo zal myn Heere de Prince mogen gebeden worden, dat zyn Excellentie de Overheid tot dien arhpte vermaanen, om zig naar het exempel der getner die zulks aireede in 't werk geftelt hebben, te fchikken.
Da Ditnaars zullen den Overheeden bidden, datze die profane ende wereltlyke uitroepingen van koopingen, verkoopingen, verboren goet, &c. in de Kerken afzetten willen.
49.
Hoe wel het ftaan voor de deuren der Kerken om de Aalmoeflen te verzamelen , het aldergevoegelykfte ende beguaarnfte is, zoo is nogtans beflooten, dat de wyze van omme te gaan , als noch in de vryheid der Kerken ftaan zal. Doch zoo zullen de Dienaren arbeiden, datze het omme gaan zonder ergerniffe (zoo veel mogelyk is) afbrengen.
5°. j/ .
Aangaande het fpeelen der Orgelen in de Gemeenten, houd men dat hét gantfch tehoort afgezet te weezen, volgende de Leere Pauli 1 Cor. 14. vs. 19. Ende alhoewel men het alsnoch in fcmroige*detzer Kerken,
al-



Synode te Dordrecht Anno 1574, ^
alken in 't einde der Predicatien gebruikt, op 'ticheiden van flrï v i ke, zoo dient 't nochtans mepfl- r,™ fo H Jcneiaen van den Vol
«ta IMfa*, tot groot hinderde', DLfte5rdoe„toen, ' ai,l,ta ftigtelyken ende vo^a3kmitle^e^„SiLgi]"ak1f'?' 200
<u&eu,e, uaarze niet meevoert 7vn nier ,'r. fa,. Wl ^j"»
Jen dér f.inprfl-,,;^ "pKV0Fn zy?» niet in en voeren, om die pervke-
be,ravi„ge„ der * zig^Tde„%Je^Sr 3f~ °P denweiken men
materie op den CW&ó^^ik^^^ \mde^k V3n der zelver Men zal ook de ffi ende Sn«ft hy V8,5 °P een Predikda£' zendinge des Heilken rZft« ™gsfterd3g van de verrjzeniiTe ende der GeefteS Pfedlken ««ogen, welke in de vryheid
deeï wtne Vt;S)t ^ "nderlei Forme houden op
eenigen , o^el^'ende "veSbSTtaTT ' Cnd' ende na gebraiken Fnl n! ^kiaaren. Item vienge gebeden, voor
dingè vanft^ ende Zf* bT tC d°e"' 'lVolk tot onth™-
6 ipys ende drank, ende andere toegelaatene dingen te ver-
G g S 2 maa-
f
i
Van de
herdagen



Van het "nazoeken der -Kranken.
Van den Boop,
06 Supplement
maanen : gelyk ook datze in den Tempel willen blyven (zonder nochtans hier toe iemanden te dringen ) ende in eenige bequame piaatfen des Tempels wat voorleezen uit den Ouden en Nieuwen Teflamente, tot de gelegentheid des. tyds dienendemen zal ook met twee Predicatien te vreeden zyn , ten ware dat den Vaftendag op den Zondag geleid worde, daar men anderzins driemaal gewoonlyk is te prediken.
55-
Het is der Dienaren des Woorts ampt, de Kranken te bezoeken, ende het is gevaariyk zeekere Perfoonen daar toe te ordonneeren, daarom, zullen de Dienaars op, de Ouderlingen ende Diaconen begeeren mogen datze hen hier inne met haaren arbeid helpen willen, overmits dat haar ampt meer dan anderer Chriftenen is, de zieken,, arme ende troofteloo.fe -Lidmaaten te bezoeken ende te fterken.
56-
Der Dienaren ampt is ook, als het noot doet , by de bedden der Kranken den naam des Heeren aan te roepen..
57- , n ,
Plet verbond Gods, zal' in den Kinderen (zoo haalt als men den Doop Chriftelyken bekoomen kan) met den Doop verzegelt worden, ten zy zaake dat 'er eenige zwaare oorzaake zy, om den Doop een tyd uur te ftellen, daar van de Kerkenraat oordeelen zal. Maar de affeétie der Ouderen,, die den Doop haarder Kinderen begeeren uit te Hellen , ter tyd toe dat de Moeders zelve haare Kinderen prefenteeren, ofte op de Gevaders lange wagten, ende is geen wettelyke oorzaake om den Doop uit te ftellen..
5?.
Men zal den Doop niet aandienen, dan alleen in een openbaare verzamelinge der Kerken, by de verkondiging? des Goddelyken Woorts.
59.
Fn de Piaatfen daar zelden de Predicatien gefchieden , ende. nochtans Kinderen ten Doope gebragt werden, zal eenen tyd geordineert worden r dat men de Kinderen in de Kerke ten Doope brengen, ende men zal een; teeken met de Klokke geeven, om het Volk te famen te roepen „ ende een korte vermaaninge voor den Doop doen..
60.
Aangaande den tyd'des Döopens, voor ofte na.de Predicatie,. hoewef den Doop op hem zeiven behoort bedient te worden, zoo is nochtans, beflooten,, dat men. hem tuffchen de Predicatie ende het algemeene GeBedt fluiten zal mogen , tot dat anders in het generali Synodo beflooten £ali worden..
<srr.
■ '-Ste Vader» zyn gehouden ende behooren vermaant te worden. By
dent



Synode tb Dordrecht Anno 1574I 437
den Doop haarer Kinderen , op datze met den Gevaderen de voorgemelde vragen beantwoorden, ten zy datze door gewigtige oorzaaken verhindert werden,.
62.
Om dat wy geen gebodt van den Heere en hebben , Gevaders ofte Getuigen te neemen, om de Kinderen ten Doope te prefenteeren, zoo' en mag men niemand hier van een byzondere nood opleggen, nochtans dewyle het een oudt gebruik is, ende rot goeden einde ingevoert, te weeten, om van 'tGeloove der Ouderen, ende den Doop des Kinds ta getuigen , ende op hem te neemen den laft het Kind te onderwyzen ingeval dat zyn Vader ofte Moeder hem afftorven. Item om de onderlmge gemeenfchap ende verbindinge der vrientfchap onder den Geloovigen te onderhouden, zoo zullen de genee die dit gebruik niet en begeeren te volgen, maar haare Kinderen zelve prefenteeren willen, mee naarftigheid aangeporret ende vermaant worden, datze geen twift en zoeken , maar datze zig naar de oude ende- gewoonlyke ordeninge ( dia goet ende profytelyk is.) fchikken.-
63;
Is beflooten, dat men de Forme van afeifchinge voor den Doop houden zal, alzoo ze Haat achter den Catechismum, behalven dat de Kerken-Dienaren de Ouders tot onderwyzinge haarder Kinderen , ende d& byltaande Getuigen, vermaanen zullen.
Het zal vry ftaan,. dat dezelve Dienaar, die de inftëllinge ende heer. gebruik des Doops verklaart, ook Doope,. ofte dat het verfcheiden Dienaren doen, doch zullen de Dienaars de forme, dat eenen Dienaar allebeide doe, in haare Kerken , zoo verre als 't zy zonder ergerniffe endeongelegentlieid doen-konnen , invoeren..
De Broeders gevoelen dat het raatzaamfte ende beft ware, dat da-Kerken eene befprengmge in den Doop gebruikten: doch hebben btflooten , dat de maniere van driemaal te befprengen gedragen zal wordenin de Kerken daar ze in is, ter tyd. toe dat men de ander» manier» Jseeter invoeren kan..
66..
Ende om dat her gevaariyk is, dat alle - Dienaren elk eem byzonder» vermaamnge voor den Doop doen zouden, zoo is beflooten, dat de-' torme eenderlei. weezen zal, welke korter begreepen ende den Dienaren* toegezonden
67:
«nnr'ï,^3"f6'de Da"kzeêgkige die.naar den Doop volgt, zal men- doem juer het algemeen*.jGebedu f &
G £ S a 6S.. Me»



Van den Avondmale des Heeren.
43.S Supplement,
; • i n " 68.
Men zal geen Avondmaal des I-keren uitreiken, daar geen formë van Gemeente en is, dat is, daar niet eenige Ouderlingen ende Diacohen en zyn, die zoo wel op de aanneemltige ende regeeringe der geener die toegelaat-en worden , acht hebben, als de Dienaren des Woorts alzoo boven beflooten is,
eriptrl . ïboc : p> ,
Da Kerken zullen daar na arbeiden, datze het Nachtmaal des Heeren alle twee maanden houden, zoo verre als 't mogelyk is. .* ?o.
Is beflooten , dat die orttfanginge ende examinatie der geener die zi? tot 'er Gemeenten begeeven, gefchieden zal voor eenen Dienaar ende twee Ouderlingen, ofte voor twee Dienaars alleen, ende zy zuilen ze beftemmen by haar te koomen na haar gelegentheid, ende de belydinge des Geloofs, zal opentlyk gefchieden in zulke Piaatfen, daar een iegelyk by hem koomen kan, 't zy in de Confiftorie ofte in den Tempel : ende daar zullen de naamen der geener die ontfangen worden, lligtelyk verhaalt worden.
- ' ' 71*. ■ m-i * löati ê'.
Die een wettelyke getuigemfle brengt, zal totten Nachtmale toegelaaten worden , ten zy datze lange te vooren gefchreeven is geweefr: want alsdan moet men na zulken verneemen, even als offe geen getuigeniffe en hadden. Doch zoo betaamr, dat wy geneigder zyn die toe te laaten dan af te fluiten, welker Godzaligheid beweezen word, ofte door fchriftelyke, ofte door levendige getuigeniflen.
72»
Is beflooten, dat de Belydinge des Geloofs, van den geenen , die re vooren geéxamineert zyn, in deeze jonkheid der Kerken, met een jawoort gefchieden zal.
Het ïs der Dienaren ende Kerkenraats Ampt, vlytig agt té neemen, wie de. Lidmaaten der Gemeenten zyn, en voormaals geweeft zyn. Item of zy t'eiken Nachtmaale commeniceeren, zoo niet, hen in 'tbyzonder aan te fpreeken, ofte door andere bequame laaten aanfpreeken, ofte daar achterdenken is, in leere ofte leeven , zoo het niet en helpt, voor den Kerkenraat Ontbieden ende vermaanen, ende die Verachters waarfchouwen ende dreigen met Gods gerichte: ende Zoo dit alles niet en helpt, met de Clafle raadflaagen : doch dat men niét lichtvaardelyken tot 'er Excommunicatie en koome.
, „ 74-
Is beflooten van de Voorbereidinge voor het Nachtmaale des Heeren, dat men een fimple Predicatie doen zal na de gewoonte, in den
wel-



Synode te Dordrecht Anno 15-74; 49$
welke gehandelt zal worden van de beproeving des Menfehpn „ 1 var, de verzoemnge met Godr ende d/n nX%ÏÏ"£^'GSÏ
end, de verborgentheede' d^ar in begreepen verkiTarff b dL P 2?"' tie voor hem neemen, uit te leasen tfn J»r« f°^ Predica, T« bequamelyk daar roe £lei?&e wordeT ^
Wy achten dat het ftaan in 'thouden des Nachrm^t- ui u het voeglykfte is , maar overmits
ken ingevoert rs, zoo kan het als noch KmS^T
ten worden : men zal nnrhr™t ■ , , arëerr))üe niet agtereelaa-
j^tetó^^3^ * «*
ter ware dat men- „n L t j .wadigen: ende hoewel het bee-
de-



Van de Difcipline,
Van '( Houwelyk.
440 Supplement
deren: middëlertyd zullen de Dienaren na het befte ftaan, daar het zonder onftichtinge gefchieden kan, ende iDgevoert worden,
82.
Op den 23. Artieul des Embdifchen Synodi van de ftraffinge der groover zonden, is dit van de Broederen tot verklaringe bygevoegt: dat men met den geenen die van groove zonden eenig berouw betoonen , niet terftont tot de lefte Excommunicatie zal voortvaaren, maar hen voor eenen tyd van den Nachtmaale afhouden.
De Dienaren en zullen niemand uitroepen om te trouwen, dan die verklaaren datze zig ook willen laaten inzegenen ende t' famen geeven, ende men zal hen vermaanen, dat zy by malkanderen niet en woonen noch flapen, tot datze getrouwt zyn. Die hier tegen doen, zal men berispen: die niet gehoorzaam zyn, zal men de Overheid aangeeven. Men zal ook niet ligtvaardelyk tot hooge Overheid gaan, voor dat men voor de ordentlvke Overheid zyn devoir ofte befle gedaan heeft.
84.
Ntemant zal uitgeroepen worden om te trouwen, dan eerft met getuigenitfe van confent zyner Ouderen: ende zoo zy te voren gehouwelykt zyn geweeft, van de afftervioge der eetfter parthye getoont te hebben. Ende zoo het gefchiede, dat iemant de Dienaren , noch den Kerkenraat hier inne niet genoeg en deede , zoo zullen de parthyen die de Overheid aangeeven, ende der zeiver confent den Dienaren overbrengen,
85.
De Perfoonen die trouwen willen , zullen opentlyk in de Gemeente afgeroepen ende getrouwt worden: ende zoo iemant door krankheit verhindert zynde, begeerde in huis te trouwen, daar van zullen de Dienaars ende Kerkenraat oordeelen, ende zoo zy het toelaaten (het welke niet zonder groote oorzaaken ende rype beraatfUagen gefchieden ^zal) zoo en zal 't evenwel niet gefchieden, dan de uitroepingen in de Kerke gedaan zynde, ende in de tegenwoordigheid der Vrienden ende Nabuuren , ende den Dienaar zal 't der Gemeente opentijken aanzeggen datze getrouwt zyn.
86.
Men zal de naamen der geener die verkondigt worden, op drie verfcheiden Zondagen van den Predikftoel afroepen, of anderzins driemaal in grooter rood , daar van de Kerkenraad oordeelen zal.
87. 0 .
Het Houwelyk zal beveftigt worden, in eenig van die plaaifen , daar de namen uitgeroepen zyn. Doch zoo iemant in een ander Plaatfe trouwen wilde, die zal getuigeniffe der uitroepingen van de Kelkenraat meede-



Synode te Dordrecht Anno 1574: ^
debrengen, ende de Dienaar ter Piaatfen daarze trouwen zullen, en zal du niet doen, zonder advys des Kerkenraats,
«8.
Overmits de Officialen des Antichrifts in 't Pausdom de autWii™ ende 't recht der Overheid in 'tEcWcbaden !^ ^'^;^^ ben zoo zd de Overheid uit Gods woort/van de!1 Difarsgebeden ende vermaant worden datze naar uitwyzen des woorts Gods ende Z
tS^2I^h0,pM'we]ke in zood^e zato haare h^ E
Da onfchuldige parthye, haar parthye van Overfpel overwonnen heb-
endf/n^ n" d.S-^erheid een uitfPraake van fcheidinge begeeren , ende zoo de O.erheid dit met begeert te doen, zoo zal ze van dezelve Overheid zoeken te yerkrygen, dat den Kerkenraat toegelaaten worde? te doen zulks als zy uit Gods woort oordeelen zal recht te weezen: zoo zaï de Kerkenraat haar vermaanen in een ander Plaatfe te trekken daarze de hulpe der Overheid genieten kan. *
90.
Is beflooten, dat de Kerken-Dienaars die op den Synodo te gaan ge-
VS™ ,Tden' ^TO^brengen zullen, van de Kerkenraat enfe Clafle, ende met van de Overheid.
)ande?ndeA7iCebnV°,!- he^ot]yki Ordeninge der Gemeenten van HoU land ende Zeeland dienende, zyn alzoo door onderlinge bewillinge ge-
ihr, Z0° h6t der Gemcente" nuttigheid andefs eifchet gzulfn SEn^l 7!'en- verandert> vermeerdert ofte vermindert worden. flTn rfa 3t ni6t „en,ger Geraeen<en ofte Claffen byzonderlyk toeItaan te doen: maar zullen arbeiden om die te onderhouden, tot dat in Generah ofte Provwciali Synodo, anders verordineert zal weezen.
Casparus Heydantjs, Elecïus Synodi Pr af es, Aknoldus Cornewx, Scriba*
11 h b
Voorts



Vragen'
endequestien in 't Synodus beantweort
^ Supplement'
VTOortS zyn in bet zelve Synodus verfcheiden particuliere vrügen en\ de queflien voorgefielt tot drie en twintig toe, daar op geamwoorr, is, als volgt:
1. Of 't niet goet -en ware, dat men op den Catecfusmum. Bomiliss.fehreef? Daar op geantwoort: Dat men dat zal laaten blyven.
2. Of men den Bibel niet correéter op nieuw zoude overzetten? Ant~ woorde: Men zal toeven, tot dat de Francoifche ende Latynfche nieuw overzewinge in 'tlicht zal weezen, om dat men ze daar uit te lichter ende te beter mag overzetten.
3. Hoe men den Weederdooperen weeren zal , of die op den rechtenweg brengen zal?' Antwoorde: Men zal de Overheid vermaanen ende bidden, datze- niemant ontfangen noch lyden zullen , dan die wettelyte fweeren, haar gehoorzaam te zyn, ende die daar nu woonen, vermaanen tot gehoor des Goddelyken Woorts, de Kinderen te Doop te brengen , ende zoo zy zulks weigeren, dat men ze in tegenwoordigheid der Predikanten ombieden, ende haar opinien, beveelen te verklaaren ende verantwoorden , ook zullen de Predikanten zoeken in haar heimelyke verzamelinge te koomen ende te bewyzen , dat haar handel onrecht is.
4. Of een Predikant, Notaris van te vooren geweeft zynde, noch in den dienft blyven mag? Antwoorde: Dat hy Teftamenten ende Houwelykfche Voorwaarden maaken mag (inzonderheid daar men geen ander hebben en kan ) in bequame ftigtelyke Piaatfen.
5. Of een Kérken-Dienaars Huisvrouwe geen openbaare Winkelneeringe doen mag ? 'Antwoorde: Neen.
6. Of een Dienaar des Woorts. laaten mag te bezoeken den geenen die aan de Pefte krank leggen, om dat hy van 't Volk uit deezer oorzaake gefchouwt wert? Antwoorde: Daize gehouden zyn, geroepen zynde te gaan, ende ongeroepen zynde, weelende dat men haar van doen heeft, ook te gaan-
7. Op de vrage van Delft is geantwoort, nademaa! beflooten is, dae deE Ouderlingen ende Diaconen half deel alle jaar verandert zal werden , op dat de Ordeninge in zyn gang koome,. ende zig niemant tebeklagen hebbe over den langen dienft, dat men in der Confiftorie de 'zwarigheid der geender, die met het eerfte jaar af begeeren te weezen„ overweegen zaf,' welk die grootfte zyn, ende datze hun_ allen ter discretie der Confiftorie onderwerpen zullen, ende zoo zy dit niet en «begeeren te doen, zullen het lot werpen.
8; Wat men met de Paapen doen zal, die in 't heimelyk doopen endo trouwen ? Antwoort: Men zal zyn befte doen by de Overheid deE llaatfen, om die te weeren , ende Zoo die daar niet toe doen* by de Siooge Overheid.,
g>'0£' men. de Enderen dex Afgefaeeden mag. doopen?' Antwoorde sJa*/ sa» Of



Synode te Dordrecht Anno iy74; 445
10. Of men een Kind, van een der Vrouwen gedoopt, in der KerD;n0pTi Zal? AntW°°rde: Ja' °Verroics der VrouweVdoopen geeB
ii..Of een CWpeelder tot een Huisvrouw neemen mag, met de ^velke hy overfpel gedaan heeft? Antwcort: Men zal daar innJ „W handelen tegen de Wereltlyke Rechten. *3 ,nne D,ec
Paoift °Dnnnn^?rTaa^der, Gemeemen wi,,ende trouwen een Perfoon die
13- Op de vrage van een Man, die van zyn Huisvrouwe lanpP i™i fokmneelyk gefcheiden is, om des verfcheiden geloófs ende^onderling gelief, wille , ende by een ander Huisvrouwe lange gez e!en? ende fin? deren gewonnen heeft, ende die doot zynder vooriger Huisvrouwen nW bewyzen en kan, of men die Vrouwperfcon van derN c lZTz/2 Jjuden, ende zy tade behooren gefcheiden te worden? Is gean wo0r Dat men haar afhouden zd, ter tyd toe hy zal beweezen ïebbe? zvn voonge HuiSvrouw doot te zyn. Ende aangaande de fcheidinge, zalm£n zien hoe men doen zal, ais men antwoorde van de zaake z 1 hebben gekreegen van de Kerken van Geneven ende Heydelber*
14. Ofte een Vrouwe niet en zoude mogen wederomme trouwen wiens Man nu agt jaaren ui.geweeft heeft, ende zy ni^c en weetof hy leevende of doot is, alzoo ze nooit befcheid van hem gehoon heeft? Antwcort: Zy zal by de Overheid confent ende losfprefkLge bege^
,„rI5; 'u i°rP eeik vrage' nooPende een Jonggezel, die met een Dochter m beloften ftaande vyftien jaaren heeff huisgehouden , ende die daar na verlaaten, ende een ander getrouwt heeft. Ende zy dieverlaï ten ,s, begeert dat men haar ook een fcheidbrief hebbendeT met een In der trouwe Is geantwoort: Zy zal baar zaake die WereSyke OverhS regt voordellen , ende van dezelve confent ende bevel begeeren
ders Wvf h.T " Za' met Man' die in ''Pausdom zyns Broeders Wyf heeft genoomen, ende omtrent veertien ofte vyftien iaaren me haar huisgehouden, ende Kinderen by geteelt heeft ? Is geantioort" Dat dewyle zulken bywoon.nge van Gode vlrbooden is; maaf aangezien dat de Man nu leetweezen heeft van zyn zonde, ende willg IS tf voN gen, het zy te fcheiden, of het leeven deu? te volge^ zulks Godt ITrT^f!' 18 bell00Cen' dat men d« «ake aadi van Geneden Sa^ - - *
18. Op een vrage van een Kreupel, diens Huisvrouwe van hem geH h h 2 we6e(t



SUPPLEMENÏ
weeft is omtrent twee en twintig ofte drie en twingtig jaaren , van wel* ke doot men noch niet zeeker en is, ende fint by een ander Vrouw gezeeten heeft, ende noch zit,, of men hem met dezelve trouwen zal?. Is beflooten : Dit men hem eerft zal tot de Overheid zenden, om aldaar confent te haaien ,. ende confent hebbende, zal men hem voor de Confiftorie trouwen, ende eerft zynder zonde fcherpelyk voorhouden.
io. Ofte de Houwelyken, die met uitgedrukte woorden (Levit. 18.) niet verbooden en zyn , maar uit tegenftellinge ende confequentie bellooten konnen werden verbooden te weezen, voor verbooden ende ongeoorlooft gehouden zullen worden? Is geantwoort: Ja. Dat ook deMinifteren, hoewel de Overheid zulks toeliet, niet zullen trouwen zonder fchriftelyk bevel der Overheid, ende men zal de Perfoonen ende Overheid van te vooren genoegzaam van deeze zaake vermaanen ende, waarfchoujven.,
20. Op die vrage, of een Jonggezel,, die tegen weete ende wil zynder Ouderen zyn trouw eender Maagt gegeeven heeft, encie deeze door begeerte ende bevel zynder Ouderen , vtrlaaten hebbende, zig aan een ander (eens Pa.ipen Dochter) wettelyk vertonden, ende middelertyd na. de belofte, geduurende den tyd der uitroepirge, by de eerfte geilaapen heeft, ende boven deezen hun beiden Proüfotr de eerfte toegeweezen is, nu met een derde (dewyle de tweede, namentijIt. des Paapen Dochter,, in 't Recht vry van hem gefprooken zynde, met een ander gehouwtis) of by de derde trouwen mag? Is geantwoort:: Dewyle des faaptn Dochter vry gekent is van den Rechter, zoo is 't Huwelyk,. datze naarmaals begaan heeft, wettelyk. Aangaande de eeifte, die hy tegen zynOuderen wil belooft ende onteert heeft, en is hy niet verbonden, dewyle zyn Ouderen nog daar tegen fpreeken. Hier tegen en ftrydt de Wet Gods niet, Exod. 22. ende Deut. 22. Want daar wert gefproolun ma Mansperfoonen, die haar eigen Voogt zyn, daar uit volgt , dewyic de Overheid dee^ie ter behoorlyker tyd niet geilraft heeft,, ende nog is duldende dat hy die derde, die hy met beariliiginge zynder Ouderen belooft heeft, verbonden zy, ende zoo de Overheid zulks, beveelt, traa-rwen mag..
21. Die over zeeven jaaren ten Nachtmaale geweeft zyn, ende pardoen: gehaalt hebben, hoe men die zal tot den Nachtnaale toelaaten ? Antwoorde: Om dat de ergerniffe openbaar is, zal ze openbaar gebeecert worden.. Doch zal da Confiftorie. oordeelen na geleegcmheid der, daar,.
22. Op de vrage van de affnydirge der geenre, die tot den Mennoïltttii zyn gevallen ? Is geantwoort: Dat men tot de affhydinge der zeiver by trappen, in den En.bdifchen Sy.:odo yoorgefteit., vcortvaaren
aak.
Of



Stnode ie Dordrecht Anno tff$. _
A C T A
O F T E
H dt N DELING E A
^7 nfl°Aaakl S,ym£ dcr ^derlandfchen, Duytfchen ende Walfchen Kerken zoo w,l InUndfibe* als Vy lTl fcben, gebonden m Dordrecht. Begonnen den iJunL ende vokjnt den 18 deszelven Maands, Anno 157&
MEa zal overal toezien, dat bequaame Perfoonen tof den dienft des
^enzelrèn dienft niemand benoemen, dan die men geroeezaam beproeft heefr, datze rem zyn in de Leere, ende opr Si £ niet gaven om anderen te leeren, verciert, tóffiS binnen ende buiten der Gemein; en hebben,. d f ^êentó
2
Die Nieuwelingen,, die het- Pausdom,, ofte andere feilen- eerft v„ !aatenphebben,. zullen tot den dienft de's Goddely! n Woorls iïi] toe gelaaten worden, voor dat de Gemppnrpn . ™ i xvuunf n et toebeftandighcid in' der U^Xt o^b^ü ^Sl^ï ff* zaam verzekert zyn.„ "precnugneid des Jeevers.,. genoeg,
niefLweeS^?, ^f ^f^ ^f , dewelke te-vooren in dfenfi
11 h h v. ks..
Vair dte Dienaren deswoortsGods, Ou« der.'ingen ende Dia±coneru



-^6" Supplement
ke ook in de verkiezinge der Ouderlingen ende Daconen geroeg zal ayn.
De benaminge der Dienaren zal gefchieden van den Kerkenrsat, met byvoeginge der Dieqaren ende oordeel des Clatfis, zoo dezelve t'fa amen koomen kan, of zoo niet, met twee ofte drie naaftgezeettne Dienaren deszelven Claffis. De onderzoek'mge zil van denzelven gefchieden, by den welken de beroepinge beftaat, welke onderzoekinge voornamejyk zal gebruikt worden, over den geenen die te vooren in den dienft niet geweeft , ofte niet genoegzaam onderzogt en zyn. Maar zoo veel dien aangaat, welken de Univerfiteit tot Leiden , ofte eenige andere Univerfiteiten onzer Religie, bequaam zal geoordeelt hebben, en zullen van nieuws niet geéxamineert worden, welverftaande, zoo veel de Leere aangaat. De Dienaren aldus verkooren ende beproeft zynde, zullen de Gereformeerde, Overheid aangegeeven, ende voorts der Gemeente den tyd van veertien dagen voorgeffelt werden, op dat, zoo iemant iet hadde , 't zelve onverhindert mogte voortbrengen, 't welke hy in tyds by den Kerkenraat doen zal, op dat dezelvige met fommigen uit den Ckfte daar van rypelyk oordeelen mag, ende zoo niemant iet voorbrengt, zal 'izwygen voor bewillinge geagt worden.
5- . . ,
Daar na' zullen de Dienaren in haaren dienft, met bewillinge ende beantwoordinge der navolgende ftukken beveftigt worden. Ten eerften, offe gevoelen datze van God ende zyne Gemeente wettelyk rot deezen Dienft beroepen zyn. Ten tweeden, offe de Heilige Bybelfche Schriftuure voor het eenige woort Gods, ende de volkoomene Leere der zaligheid houden, en alle Ketteryen, daar tegen ftrydende, verwerpen. Ten derden , offe haaren dienft na deeze Leere getrouwelyk te bedienen, ende denzelven met een vroom leeven te verderen, bereit zyn. Item zoo ze iet deeden , dat ftraf baar is, offe haar zeiven der Chriftelyker vermaaninge onderwerpen. Dit gedaan zynde, zullen zy met opïeggin-, ge der handen, daar 't zelve met ftigtinge gefchieden kan, ofte anders met het geeven der rechterhandt, der gemeinfebap tot den dienft der Kerken , aangenoomen worden, ende met gebeden Gode bevoolen, waar na ook de Gemeente kortelyk haares ampts tot den Dienaar vermaant zal worden.
6.
Gelykerwys niemant behoort tot deezen dienft beroepen te worden , dan die geene die een zeekere plaatfe toegeftelt is, alzoo moet een Dienaar die nog aan geen Kerke verbonden is, hem zeiven de Gemeente, die hem beroept, toeëigenen. Ende zoo de Gemeente ofte Dienaren eenige conditie uit befpreeken wil, in «welke een d;r paityen weigert



Synode te Dordrecht Anno 15-78. 447
te verwilligen, zoo zal 't den Claffi roeftaan daar van te oordeelen Het en zal ook den Dienaar niet geoorlooft zyn , met verlaatinge zyner Gemeente, een ander beroepinge elders aan te neemen, zonder confent zvner Kerkenraats ende Claffis. Gelyk ook geen ander Kerke hem en zal moogen ontfangen, voor ende al eer hy wettelyke getuigeniffe zynes af Jche.ds getoont heeft Maar zoo het gefchiede dat iemant uit zulken Plaatfe kwame, m welken noch Kerkenraat, noch Claffis is, dezHve zal van eenige naaftgezeetene Dienaren, ofte andere geloofwaardige Manner* getuigeniffe brengen. Ende op de ander zyde, zal de Gemeente ook gehouden zyn, haare Dienaren van behoorlyk onderhoud te verzorgen.
Dewyle de Dienaren haar leeven lank in haaren dienft verbonden zyn, zoo en is 't haar niet geoorlooft, datze haar tot een anderen ftaat des leevens begeeven, ofte haaren dienft .veslaaten, ten ware datze geen Gemeente en hadden te bedienen. Ende zoo het gefchiede datze door ouderdom ofte ziekten onbequaam wierden tot de oeffeninge haares dienffes, zoo zulienz-e nochtans dies niet te min de eere ende den naam eens Dienaars behouden: ende op datze den overigen tyd haares leevens eerlyk toebrengen mogen, zoo zullen ze van den Kerken verzoet worden. Zoo ze ook om deeze ofte die oorzaak eenigen tyd haarea dienft nalaaten moeten, zoo zullen ze nochtans haar tot allen tyden de beroepinge der Gemeenten onderwerpen. Het en betaamt ook niemant van de een Plaatfe tot de ander te reizen om te prediken, dewyle het ampt der Apoftekn ende Evangeliën,, voor langen tyd in de Gemeenten Gods opgehouden heeft.
■8. .
Die ut eenrge Vorften, ofte andere groote Heeren Hoven den dienfir des Woorts bedienen, zullen ordentelvk ende wettelyk, gelvk anderen beroepen worden 1 de Belydeniffe des Geloofs, ende andere Kerkelyke Ordeningen, onderfehryven, ende uit de alderbequaamfte des Hofaezins, Ouderlingen ende Diaconen ftellen : zy zullen ook in den Claffen ende Synoden verfchynen, ende haar het oordeel derzei ver, als andereDienaren onderwerpen,
9.
Die zonder beroepinge, ende buiten de wettelyke ordeninge der Kerken , haar zeiven in den Dienft indringen, 't zy dat het gefchiede in de Gemeente, daar nu aireede ordeninge geftelt is, ofte datze van fomrmV ge private Perfoonen, onder welken geen ordeninge en is, beroepen worden, zullen van de naaftgezeeten Kérken-Dienaren de Ordeninge der berken te volgen vermaant, worden: ende zoo ze tweemaal, vermaant 2y,ade met gehoorzaam- en zyn, zal de Claflis te faamen koomen s enefe
zso-



Supplement
zooclanigen verklaaren Verfcheurders der Kerken ende Loopers te weezén, Ende die geene die zulke hooren , zullen vermaant,'ende met ge-, voeglyke reedenen tot ordeninge gebragt worden.
10.
Gelyk men zonder wettelyke getuigeniflen, niet ligtvaardig eenige befchulclinge tegen eenen Dienaar toelaaten mag, alzoo wanneer het zelve wettelyk gefchied, zoo zal hy een ander tot exempel geftraft worden. De groove feilen ende misdaaden, die men achtet dat met opfchoninge ende afzettinge van den Dienft, moeten geftraft worden, zyn onder anderen deeze de voornaamfte, valfche Leere ende Ketterye, verfcheuringe der Gemeenten , openbaare Godslafteringe, fimonie, trouwlooze verlaatinge zynes Dienftes, ende indringinge in eens anders Dienft, overfpel, hoerdom, dieverye, gewoonlyke dronkenfcbap, gewelt, vechterye, fchandelyk gewin, ende kortelyk alle zonden ende groove fauten , die anderen voor de Werelt eerloos maaken, ende der affnyding waardig gehouden worden.
ir.
In de Plaatfe daar èerft een Gemeente vergadert, ende orden geftelt moet werden, zal de Dienaar die daar gezonden word, fommigen van de Godzaligften' neffens hen, zoo tot raat ende regeeringe der Kerken, als ook tot bedieninge der Armen gebruiken, daar na zyne Toehoorders vermaanen , datze haar door belydenis des Geloofs tot het gebruik des Avorvtmaals begeeven , ende als de Gemeente een weinig toegenoomen zal hebben, zoo zal hy uit het getal der geener, die ten Avontmaal geweeft hebben, lommigen ordentlyk tot Ouderlingen ende Diaconen . ftellen*
• l^.
Het recht van de benaminge der Ouderlingen , zal by den Kerkenraat ftaan, alzoo dat het na geleger.theid van een ieder Kerke, den Kerkenraats vry ftaan zal , ofte een enkel getal van zoo veel Ouderlingen, als daar noodig zyn , der Gemeente voor te ftellen, om aangenoomen te worden (ten ware dat iemant iet daar tegen hadde) cfte een dubbel getal, uit welke, na beproevinge van agt dagen, de helft zal worden verkooren : welke verkooren zynde, zullen daar na noch andere agt dagen der Gemeente voorgeftelt worden, eer zy in haaren dienft worden beveftigr. Welke wyze' ook in de verkiezinge der Diaconen gehouden zal worden.
m. . .
De verkooren Ouderlingen ende Diaconen, zullen twee jaaren dienen, welker halve getal alle jaare zal verandert werden, ende andere, op gelykerwyze beroepen, zullen met gelyker conditie in haare Plaatfe worden geftelt. Maar zoo veel de heimelyke Gemeente aangaat, of die deeze



Synode te Dordrecht Anno ic78.
deeieo, den Benauwdente vé™r2 T' f fMüS"') "
defLSrzrrof uti'l^K?™1 te —i»
flagen, ende zeilen alle „3, „?,!.„-T • Amp,J aa"SaaI te beraar 1* byweezen deS *£Srtj£ü^£* «"W. »
ii^^»^.^ wérdenT Ten M of! Nationaale S^ode! pi""cul,ere Sïnode' I« v.erdeo, de Generaals
Ke'd-inir ™r&dfLïStiDrra' *v? ^
die dingen aangaat die eensdel tL i . lcrkenreSeennge. Ende zoo veel jykerw/s W?ï t Sout Z>"> Cge-
hec verfchil dat daar over ontiraa zal hv JI odlerge'yken, ^orvalt) raad t'Tarnen geëindigt worden ' 7 °VÊrheid ende Kerke«-
JéTr Sëtgeen h\ten tS^^6^ ^ > ^ die » ken in het gemeen aangaan WOfden> ofte die ^ Ker-
betrekken. ' Z?n 2aake v°°r een meerdere moogen
tv j 20* "-/^ 5«
^^cZ£S^d%£?" Zf<° •»*». «*■ haare fchriftelyk overbrengen welkê„£?"',. ™,,dm *,r£D die »»!<«nd«.
1 1 1 heb-
9
'VI
•»
Van de*
Kerkenraad, en andeie Kerkelyke Verzamelingen.



Supplement
hebbe, op dat de dingen die eens afgehandelt zyn, niet van nieuws voorgeftelt en werden.
21. ofte 6.
In den Kerkenraad zullen de Dienaren by gebeurte prefideeren, ende de handelingen met aanroepinge des naams des Heeren aanvangen, ende met een Gebed ende Dankzegginge, bequaam tot de zaake, befluitem
22. ofte 7.
De Dienaren des Woords ende Ouderlingen , zullen met gemeen confent ordineeren na de gave van een iegelyk Dienaar, wie, waar, en in wat Plaatfe hy prediken zal: ende zoo hier over eenige zwarigheid valt, 'tzy "by den Dienaren, ofte by der Gemeente, zoo zal men na ordinare wyze voortvaaren, ter tyd toe dat de zaake by den Clafle geëindigt word, welke voorzigtelyk toezien zal, dat niemant boven reeden yerheeven, ofte veracht worde.
23. ofte 8.
In alle zaaken (ahyd uitgenoomen van welke wy een uitgedrukt woord Gods hebben) als de flemmen naarftelyk gewoogen zyn, zal men blyven by 't advis der meefte ftemmen , om daar na te befluiten , 't welke een ieder fchuldig zyn zal na te koomen.
24. ofte 9,
ïn alle Kerken zal een Boek zyn, in 't welke naarftelyk ende getrouwelyk die handelingen ( die in den Kerkenraad bellooten , ende met gemeene bewillinge der opteekeninge waardig geagt ?yn) ingefchreeven zullen worden, dewelke men ter naafter Verzamelinge t'elke reize opleezen zal, op dat men niets en vergeete in het werk te ftellen. Daar* beneeven zal in de openbaare Kerk, noch een ander Boek zyn, daar inne die naamen der geener die in de Gemeente ontfangen worden , zullen gefchreeven zyn. Alzoo zal men ook den geenen, die getrouwt zyn: Item, de afgeftorven Lidmaaten der Gemeente: mitsgaders de Kinderen die gedoopt zyn , de Ouders derzelver, ende de Getuigen hier over genoomen , ook den tyd (op welken den Doop gefchied is) opfchryv.en.,
25. ofte 10.
De getuigenisbrieven der Lidmaaten der Gemeente die vertrekken, zullen met gemeen advis in den Kerkenraad alzoó gefchreeven worden, dat de vroome ende Godzaligen , met deeze woorden werden gerecommandeert: datze in de Kerke Gods Chrijtelyk (zonder opfpraakc ende ergernis') gewandelt hebben. Maar zoodanige forme van getuigenis zal men die niet geeven, dewelke alzoo noch niet beproeft en zyn. Ende zoo het gebeurde, dat door de haaftige reize der geener die vVrtrekken wilfjtfe die t' famenkomfte des Kerkenraad? niet en konde verwagt worden,
20®



Synode te Dordrecht Anno 15-78. 45^
zoo zullen de Dienaren des Woords, met advis fommiger Ouderlingen getuigenis geeven m t welke, zoo ze arm zyn, ook geftelt zal wordeï (doch met discretie) hoe veel hen van den Diaconen EgWii^eï wanneer ende waarze vertrekken. ö &ccveH IS* ACem
26. ofte ir.
wDflƒla^caje Vergaderingen, zullen bertaan uit de Dienaren des Woords ende Ouderlingen der nagebuurde Kerken , dewelLn aKaands ofte zes weeken, korter ofte langer (doch alzoo datze de? tyd Si drie' maanden met voor by en gaan ) na gelegentheid der GeLeme , zuS tjaamen koomen m Plaatfe, die daar toe met gemeen accoort gefteS
Uit een iegelyk Gemeente zal^Dienaar des Woords met een Ou derlmg op de Clafficale Vergaderinge verfchyneo. Ende hoewe alle Die" naren der Claffen, als ook alle Ouderlingen ter plaatfe, d ar d^ Verzamelinge gehouden word, in de Claffe mogen koomen, zoczuhen noch. tans nie meer dan twee van den Kerkenraad (daar toe JerCraf,* een iegelyke Gemeente keurftemmen hebben. vensoorenj uit
In allen dusdanigen Verzameling^' zal' t'elke maal een nieuwe Profe verkooren worden met gemeene keurftemmen , doch alzoo, daf deze fde geen tweemaal agter malkanderen zal mogên genoomen worden J* denwelken men met gemeene ftemmen eenen Scribam tolvoegën
29. ofte 14,
De Profes het Gebedt gedaan hebbende, zal een iegelyk bvzonder afvragen of ook in haare Gemeente de gewóonlyke ftraffe ZdJCdZ word? offe van eenige Ketteryen aangevogten worden' ofte S aan eenig ftuk der Leere? of op den Armen ende Schooten S S genoomen word? offe tot de regeeringe haarer Kerke den raad^fte faS p^der Broederen van doen hebben? ende andere diergelyke dingen
Een iegelyk Dienaar zal by^gefeurt^'een korte Predicatie doen van welke de anderen oordeelen, ende van 't geene dat verba erS be" hoeft, hen vermaanen zullen. veioetennge be-
ai ' n ,- 3I' °fte l6-
Als alle dingen afgehandelt zullen zyn , zal men Cenfüre houden over
1 rX" nfre t ^V" 05 iet ftrafwaardTg 7Z
gerecht, ofte de vermaanmge haares Kerkenraads veragt hebben. _ 32. ofte ij.
in de Clafficale Vergaderingen, dewelke laatft voor den particuliere 1 1 * 2 Syr>



'$i*z Supplement
Synode gehouden worden, zulfen worden verkooren, die tot de particuliere Synode gaan zullen.
33. ofte 18.
Ten laatften zal de plaatze ende. tyd der naafter Clafficale Verzamelingen genoemt worden.
34. ofte 19.
Alle jaaren (ten ware den nood korter tyd eifchte} zullen te famen koomen vier ofte vyf, ofta meer genabuurde Claffen, tot welke Verzamelinge twee Dienaren ende twee Ouderlingen, uit een iegelyke Claife koomen zullen; ende hoewel andere Dienaren ende Ouderlingen derzelver Claffen daar by weezen moogen, zoo zullen nochtans geene dan dö Afgezondene keurftemmen hebben.
35. ofte 20.
Als ze t'famen gekoomen zyn, zal de geene, dïè de naafte reize geprefideert heeft, ofte, zoo dezelve niet tegenwoordig en is, de Dienaar ter Plaatfe daar de Vergaderinge gehouden word, een Gebed doen na den eifch der verkiezinge des Prcefidis, zynes Byzitten, ende Scriba
36. ofte 21.
De verkooren Profes zal een Gebed doen , bequaam tot. de gantfche rïandelinge, daar de naamen der geener, beide die tegenwoordig ende niet tegenwoordig zyn, doen opfchryven , op,dat de afweezende ver^ klaaren redenen haares uitblyvens. Daar na zal hy de Credentie-Brieven, ende gefchreevene Inftrucf ien afvorderen, alle punclen ordentelyk voorftellen , het gevoelen der gantfcher Verzamelinge afvragen, de ftemmen doen opteekenen, wat de meeninge des- meerderen deels is ,. verklaaren deztlve dea Scnbam fchriftelyk doen vervatten, ende het geen gefchreeven is , opentlyk doen voorleezen, op dat het van allen bewilligt worde.
37. ofte 22;
Die dingen die tot de Leere behooren, zullen eerft afgehandelt worden, daar na 'tgeene dat tot de Kerken-Ordeninge behoord, ende tin>delyk de particuliere zaaken.
3-8. ofte 23.
Hét ampt des Praeftdis is, een iegelyk te beveelen zyn beurte te houden in 'C fpreeken, den Heftigen ende Twiftig* n tot itiizwygen te vermaanen, ende zoo ze 'tzelve riet na en kooien, te doen gaan uk de Verzamelingen , op datze na 't oordeel der Broederen hehoorlyk moogen geftraft worden.
39. ofte 24.
Men zal' met- gemeen advis o!te confent dés Synodi een Gemeente verkiezen, dewelke laft gegeeven zal worden, om„ met advis haares Clasfis, de- plaatfe ter tyd dei. naaften particulieren Synocfi te beaaamen», 40. ofi-



lSïnode tjs Dordrecht Anno 1578, 45^
40. ofte 25.
Aan deeze Gemeente zullen van den anderen Gemeenten alle toege^ vallende zwaare zaaken die in de Clafficale Vergaderinge niet hebben konnen afgehandelt worden als ook alle 't geene dat den particuliere^ Synodum aangaat, naarftelyk ende by tyds overgefchrceven werden.
41. ofte 26.
Deeze Gemeente zal de plaatfe ende den tyd des particulieren Synr> di, twee maanden te vooren ofte. daar omtrent fchriftelyk te kennen geeven ende Copye van alle zwaare zaaken aan haar gionden, aan een beftemde Kerke van een reder Clafle tot deezen particulieren W
w^iï0^ °verzenden' op dat een ie^k hen *»V
Alle zaaken des Synodi afgehandelt* zynde, zullen alle die afgezonden Dienaren ende Ouderlingen, met de Gemeente daar het Synodus gehouden ,., het Heilige Nachtmaal houden, zooverre de Senkfid' der plaatfe ende des tyds zulks toelaat. gekgemneia
43. ofte 28
De Kerke in dewelte het Synodes gebooden word», z«l M hebben' ddLTbe1,eL?,d0Unant'e" dKZe,VM S*aoii- " d« n ; 44- ofte 29?
Deeze voorgaande regel zal men ook in den Generalen ofte Nationale Synodo houden, op den welken-vcrfchyneo zullen twee Denaren Z
Synodo' °TUT^ S?irïf ^ Gla0e' maar van de" Pit cuïeren Synodo, zoo wel der Walfcher ris der Dafcfeber fpraake afgezonden met Brieven van Credentie ende Inftrucïie: aangaande™ I^?Ceremomen ende Kerkelyke regeeringe, mitsgaders alle andere Jng n dl m den particulieren Synodo niet hebben konnen- afgehandelt worden.'
*eh^nener*A °H ^dfale45^"odyrzafordinairlyk alle drie jaaren. gehouden worden, doch alzoo datze, indien het de nood eifchet, eer mag te ftimen geroepen worden. Ende de particuliere Synoden zuilen;
iz™ te t^rrefl dk by^ v^ade- \ - ^ - ** ^
_ . 46. 31».
DtofcitóeL^ ilewtrde,",2ndüI1 l"eed°r,ei fPraake PBroifer word, <fc Dtaifche ende- de Walfcne, is goedvonden-, dat de Gemeenten dèeze-r beide, fpraaken haare byzondere Kerkenraaden , Clafficale, VerSerSe^
eode houden-zullen. S-ïïS synode* wfüen te faamen- roeper*,, dat uv zulke Vergaderingen-■ vair.-dfe-



4;
ec re
ni n<
g1 d gj ft n
Van de . . ISebeoIen. k
r c
i i ■
Van de Leere, Sa. eramenter ende Cere monien.
Supplement
ne fpraak alleen , t geene in de handel der Ceremoniën, Kerkelyke geeringe, ende andere zwaare zaaken, in deezen Synodo beflooten is, et verandert en worde. Maar zoo men acht, eenige veranderinge van >oden te weezen, dezelve zal in de Nationale Synodo beider fpraaken •fchieden. Ende zoo het geviele dat de Nationale Synodus, van wegen 'r nood, voor den gewoonlyken tyd moefte beroepen zyn, zoo zullen ree Claffen, van eiker fpraake etne, aan twee particuliere Synoden hryven, op datze verordineeren mogen, wanneer, ende waar de Gesralis Synodus gehouden zal worden.
47. ofte r.
Men zal arbeiden, dat overal Schooien opgerecht worden, in dewelen de Kinderen niet alleen in fpraak ende konflen: maar ook voornajelyk in den Chriflelyken Catechismo onderweezen, ende tot de Prediatien geleid worden. A
48. ofte 2.
De Gemeenten zullen allen rcogelyken• vlyt aanwenden, dat fommige studenten, van goeder hoope, door de Overheid , ofte andere particuiere Perfoonen, in de groote Schooien onderhouden worden, dewelte namaals tot den dienft des Woords zouden moogen gebruikt worlen.
49. ofte 3.
In de Gemeenten' daar Studenten der Theologie zyn, zullen dezelve alle weeken, in een byzondere Verzamelinge, daar toe beftemt, in tegenwoordigheid der Dienaren des Woords in het proponeeren geoeffent worden, op datze (door het oordeel ende vermaaninge der zeiver) tot den dienft bequaam gemaakt mogen worden.
50. ofte 4.
De Profeffeurs der Theologie zullen de Belydeniffe des Geloofs der Nederlandfche Kerken onderfchryven.
51. ofte 5.
Geen Profeffor der Theologie zal mogen prediken, noch Sacramenten bedienen, dan die tot den dienft des Woords beroepen zyn.
52. ofte 6.
Zoo de Claflis ofte Synodus in de Plaatfe daar de Univerfiteit is, te faamen komt, zullen de Profefloren der Theologie meede by koomen , der welker een (uit den naame van allen) ftemme zal hebben.
53. ofte 1.
Om eendragtigheid in de Leere te betuigen, achten wy, dat men in alle Kerken der Nederlanden de Belydeniffe des Geloofs in den 37. Articulen begreepen, ende in deezen jaare 1578 herdrukt, ende den Koning Philippo over veel jaaren overgelevert, onderfchryven zal, ende gelyk dit van den Dienaren des Woords ende Profefloren der Theologie 3 ge-



Synode te Dordrecht Anno 15-78. 45-5-
gedaan zal worden, zoo waar het goed, dat het zelve ook van denOuderlingen gefchiede.
54. ofte 2.
fod^Puitfcben Gemeenten zal men den Catechismum gebruiken, met de Pfalmen van Petro Datheno overgezet, ende-in de Walfche die met den Francoyfchen Pfalmen tot noch toe gedrukt is. Het zal ook de Duitfche Gemeente vry ftaan, het korte onderzoek des Geloofs, uit den Catechismo t faamen getrokken, ende met den voorzeide Pfalmen Datbem gedrukt, te gebruiken, om te onderwyzen, die hen tot de Gemeente begeeven.
55. ofte 3.
Niemant zal eenig Boek van hem zeiven , ofte van iemand anders gemaakt , mhet welke van de Religie gehandeld wort, laaten drukken ofte in het ligt brengen, door hen zei ven ofte door andere, eer het zelve van den Dienaren des Claffis, ofte van de Profefforen der Theologie onzer belydinge overzien, ende voor goed gekend zal weezen.
56. ofte 4.
De Dienaren zullen een geheel Boek der Heiliger Schrift, ordentelyk ten einde Boe, de Gemeente verklaaren: doch zuilen ze meeft de Boeken des Nieuwen Teflaments voorneemen, hoewel het hen nochtans, vry ftaan zal, de materie haarer predicatie uit de Boeken des Ouden Teftamenrs te neemen, met ad,is des Kerken raad», dewelke op de ft igtinge ende gaven der Dienaren acht neemen zal. Ende in Piaatfen daar de Zondaagfche Evangeliën noch gebruikt worden, zal men zulks dulden, ter tyd toe dat men het zelve becuamelyk zal moogen afftellen, 0
57. ofte 5.
In de Gemeenten daar het gebruik der Avontgebeden ingevoerd is,en de Predikanten g,noeg zyn om die te doen , zal het zelve gedraagen worden , doch alzoo dat daar door het noodzaakelyke gebruik der huisGebeden niet nagelaaten en worde. Ende zullen de Dienaren meer op het Gebtdt acht neemen , dan om een lange Predicatie ende wydt'oopige verklaringe te doen op "t geheele ofte halve Capittel, datze in de Avondgebeden gewoonlyk neemen zullen. Iviaar daar ze noch niet inge^ voert en zyn , zal men ze niet ligtelyk toelaaten, ten ware in tyden van gemeene nooden , op dat de ordinaire Predicatien ende huis-Gebeden niet in veragtinge en koomen. Ende zal allen Ker'ken vry blyven, te ordineeren veele ofte weinige Avondgebeden te doen; ende daar men achtet datze beeter afgedaan waren, zal men het advis des Claffis , ende der Overheid der Gereformeerde Religie hier over 'gebruiken.. . , 58- oftt 6.
Overmits het gebruik der LyfcPredicatien zorgdyk is,; zoo gevoelen



^$ Supplement
wy.., datze in de Piaatfen daar ze niet en zyn, niet behooren ingevoerd te werden; maar daar ze gewoonlyk zyn gehouden te worden, ende het getal der Dienaren genoegzaam is, dewelke met de Ouderlingen oordeelen dezelve niet onnut te zyn, zullen ze geduldt werden, ter tyd toe, datze bequamelyk zonder ergernifle zullen mogen afgezet worden. Nochtans met deeze waarfchouwinge, datze meer een- forme van een ongepremediteerde vermaaninge hebben, dan van een Predicatie die met den Gebeden begonnen ende .met dankzegginge bellooten word. Dat men ook in dezelve der afgeftorven lof niet verkondige. Het zal ook der Dienaren Ampt zyn , zorge te dragen dat het gebruik der Klokken (dewelke in 't Pausdom, zoo in 't verfcheiden, als in het begraven der menfchen, geluyd worden) mag weggenooroen worden.
59. ofte 7.
Het verbond Gods zal aan den Kinderen der Chriftenen , met den Heiligen Doop (zoo haalt als men denzelven bedienen kan) bezegelt worden, ten ware dat iemant eenige wettige oorzaaken hadde om denzelven uit te ftellen, van welke de Dienaren met de Ouderlingen oordeelen zullen.
60. ofte 8.
Men zal den Doop niet bedienen dan in de Predicatien: Doch in de Dorpen daar weinig Predicatien gedaan werden, zal men een zeekeren dag in de weeke verordenen om den Doop te bedienen, alzoo nochtans, dat het zelve zonder een korte Predicatie niet en gefchiede.
61. ofte 9.
De Vader des Kinds dat te Doopen is, zal inzonderheid by den Doop zyn, ten ware dat hy gewigtige oorzaake hadde zynes afweezens, op dat hy voor zyn Kind bidde, ende bet zelve den Heere opdraage, ende beloove te doen 't welk hen van den Kérken-Dienaar voorgehouden word, agtervolgende het Formulier in de bedien'nge des Doops geftelt. Doch de Getuigen zal men zoo nauwe niet verbindenmaar haares smpts tegen het Kind vermaanen. De Ouders eer zy het Kind ten Doope brengen, zullen by een Keiken Dienaar ofte Ouderling gaan, op dat de Gemeente kenniffe hebbe, van de geenen die gedoopt worden.
6 2, ofte 10.
Het is raadzaamer ende zeekerder , dat alle Dienaren het Formulier der Inftellinge ende des gebruiks des Heiligen Doops, het welk daar toe befchreeven is, volgen, dan een iegelyk zyn eigen verklaringe vry te laaten.
63. ofte 11.
Het is vry den Kinderen a-zulken Naamen te geeven als men wil, nochtans zal een iegelyk vermaand zyn, dat hy die naamen die^Gode, ofte Chrifto eigen zyn, als daar zyn, Immanuel, Salvator, &c ofte 0 der



SyNO»E TE DORDRECftT ANNO I578. ^
der officieren ende byzondere dienften, als Engel, Baptijla, ofte dewelworden^1"8 füpenl",eus z?a> den Kioderen niet toelaaten gegeeven te
<?4« o/w 12.
Niemand en zal in de Gemeente ontfangen worden, dan die te vooren van den Kerkenraad, ofte immers een Dienaar ende Ouderling van de hooftfomme der Chriftelyker Leere, ondervraagt zyn. " Ende eer ze ten Avondmaal des Heeren gaan, zullen ze in den Kerkenraad, ofte in de Kerken na. de Predicatie die recht voor de bedieninge des Avondmaals gefchied, opentlyk getuigen, datze de Leere der Gemeente f die van den Dienaar kortelyk verklaart zal worden) voor goed houden, ende door de hulpe des Heeren in dezelve volftandig blyven zullen, «de haar zslven der Chriftelyker vermaaninge onderwerpen.
65. ofte 13.
Aangaande den geenen die met Getuigenis-Brieven uit andere Gemeenten koomen , zuilen zonder belydenis des Geloofs te doen tot den Avondmaal toegelaaten worden. Maar die geen gefchreeven ofte leevend.g getuigenis hebben, van geloofwaardige Perfoonen, zal men op dat maal mee toelaaten. ^
66. ofte 14.
De Dienaaren des Woords, Ouderlingen ende Diaconen , zullen voor het houden des Avondmaals, onder malkanderen de Chriftelyke cenfure ofte onderzoekmge doen zoo wel over de Leer, als over den wandeL ende zullen de Chriftelyke vermaaningen in der liefde aanneemen.
Voor het Avondmaal zullen de Dienaren ende Ouderlingen de Lidmaaten der Kerken bezoeken, voornamelyk de zwakfte, ende den geenen d.e het meefte van doen hebben, op datze (zoo veel in hun is\ met leeren, vermaanen troofien, ende de opgereezen zwarigheeden ter baeTden. ^ t0t deeZe hooêwaardiSe «andelinge regï
68. ofte 16.
Men zal voor de bedieninge des Avondmaals een Predicatie doen, in Welke van de bekeennge des Menfchen, beproevinge zyns telfi endï zyn verzoemnge met Godt ende den Naaften, ende^diergelyke mate en meer zat gehandelt werden. Maar op den dag des AvondLaf S zal het nut zyn dat men van de Sacramenten zelve ende met naamen van de verborgentheicI des Avondmaals het Volk kere, ende tot dien einde een bequaame lext neemen, ten ware den gewoonlyken Text daar toe bequamelyk gefchikt konde worden. Doch na den middag zü men met den gewoonlyken Text ofte Catechismo voortvaren.
K kk 69. of-



,458 /; • Supplement
ég, ofte 17.
Overmits wy middelmatig achten in de bedieninge des Nachtmaals te ftaan ofte te zitten ( het knielen neemen wy uit om der iuperftitie ende des perykels wille van het Brood aan te bidden) zoo zullen de Gemeenten die wyze gebruiken, die een iegelyk alderbeqaamft zal dunken te
m&iea* ■ ti.'t
70, ofte 18.
De woorden des Avondmaals, zullen uit 1. Cortnth. 10. ven 16. genoomen worden, daar by voegende deeze woorden 1 Neemt, eet, ge. denkt ende gelooft, &c.
. 71. ofte iQ. v
Terwyle het Heilige Avondmaal bedient word, zal men fommige Capittelen uit den Propheeten ofte Evangeliften, van het lyden Chrifti voorleezen, ofte eenige Pfalmen zingen, na dat ieder Kerke oorbaarlyk te zyn oordeelen zal.
., s 72, ofte. zo. .. n In alle middelmatige dingen, zullen geen Kerken veracht worden, die een ander wyze gebruiken, dan wy doen-
73. ofte 21.
Gelykerwys het Avondmaal des Heeren niet behoord bediend te worden in die Plaatfe daar nog geen Kerkelyke ordeninge geftelt en is, alzoo zal men in de welgefielde Kerken alle twee maanden (zoo vesl 'mogelyk is) hu zelve bedienen.. Doch zd men de Kerken, ende inzonderheid die heimelyken , ende die onder 't Cruis zitten, haare vryheid laaten, dat zoo dik wils te houden, als h:t haar gelegen is.
-: . ' . i "4. °A'.22- i * ,
Tn- tyde van Oorloge, Peftilentie, dieren tyd, zwaare vervolginge der Kerken, ende andere openbare elendigheden, zal men een Vallen met Bidden aanftellen ende Heiligen, door raad der Kerken ende bewillinge der .Overheid ,. zoo dat gefchieden kan, alzoo dat de Gerrjeente haar van het gewoonlyk voedzel, ende tydelyke handelinge tot den avond toe onthouden zal, met bidden, bet Woord Gods te hooren, de Heilige Schaftnure te leezen, ende andere heilige oefeningen,, haare boetvaardigheid ende geloove betuigen, ende in de waare Godzaligheid toeneemen. Doch zal het raatftamer weezen, het. Vaften op andere dagen dan op den Zondag te houden.
: 75--ofte m ' , •
Het. ware wel te wenfchen, dat de vryheid van zes dagen te arbeidü.v, van God toegelaaten » in den Kerken gehouden., ende den Zondag alleen geviert raogte worden:. Nochtans , dewyle .fommige andere Feeftibge» (door aiubameic van de Overheid) onderhouden worden,, te wakeneden ChrifWag met den navolgende: item den'tweeden Paafch-
dag;:



Synode te Dordrecht Anno 15-78. 4f<
dag: Item den tweeden Pinxfterdag: Item in fommige Plaatfin Nieuwe jaarsdag ende Hemelvaartsdag, 200 zullen de Dienaren naarRigbett doen datze met Predicatien (in welke zy inzonderheid van de G boo" e ende VerryzenuTe Chnft., zendinge des Heiligen Geells ende d*e?re lyke Articuien des Chriftcdyken Geloofs der de» eeren z <?n den onnutten ende khadelyken lediggank in een heilige ende nrofy i b oeffeninge veranderen. Het zeiven zullen de Kerken-Dienaaren irdlSie den doen, daar meer Feefldagen, door authoriteit dJoZlL on. derhouden worden Hier en tuffchen zullen alle Kerken arbeiden, dat he gewoonlyk gebruik: aller Feefldagen, behalven den Chrilldag, (d wyle Paaffchen ende Pinkeren op een Zondag koomen) zoo veel mogelyk is, op 'taldergevoeglykfte afgedaan worden.
76. ofte 24.
De Pfalmen Davids van Petro Datheno overgezet, zullen in de Chris e.yke t faamenkomflen der Nederduitfcben Kerken gelyk men rot nÓg toe gedaan heeft, gezongen worden, achter laaiende de Gezanéen df in de Heilige Schrift niet gevonden worden. Gezangen die
• He5 Struik der Orgelen in^VKerken, houden wy niet voor goed inzonderheid voor de Predicatie : Daarom'achten wy "dat de Di afaren behooren te arbeiden, gelyk ze voor een tyd geduldot worden, datzë worden e£rüen' end£ °P het alde^vogeglykfle weggekomen
De houwelykfche ondertrouwt £\ gefchieden per verba de vrcefenti dat is, met woorden die tegenwoordige beloftendfe ende Sï« meedebrengen ende uitdrukken, zonder Conditie ofte niSieoiolL S
l,nDLnrilï!yke, u'10^" ^'^S» geener waarde, zyn , (ende die zulvan twee M 5^:^? * '* ~fdfgheid andere geloofwaardige.Pe^S tt , , 80. ofte 3. J
gefchfeden11 een Ket^" " T*Zen' daC> ™™ *4S
geicoieaen, een Kérken-Dienaar ofte Ouder ing daar bv warn ™
hy den naam des Heeren aangeroepen, ende beiden^Irtyen faat
K k k 2 Slt pjr_
1
Van het FJouwe-



4èö Supplement
8r, ofte 4.
Geen Onderjaarigen (waar van men de verklaringe neemen zal uit de Rechten ende Coflumen des Lands) dewelke onder de macht haarer Ouderen, ofte der geener die in haar Ojderen plaatze ftaan., namelyk der Momboiren ofte Voogden (zullen zonder haar-confent) beloftenifle van houwelyk moogen doen: ende de houwelykfche beloftenilTe anders gedaan , en is van geener waarde. Doch zoo eenige zoo ónreedtlyk otte onwflig in deeze zaake haar hielden, datze geenzins en wilden bewilligen (het welke fomwylen uit haat der Religie, ende andere oorziaken gefchied ) zoo zal den Kerkenraad befluiten, wat hier in te doen ftaat.
82. ofte 5.
Maar indien beide pariyen, ofte een van beiden te vooren gehouwelykt is geweeft, zoo zal de dood der eerfte panye door wettelyke getuigenifie moeten blyken.
83. ofte 6.
Den onbekenden Vreemdelingen en zullen tot de houweiykfche beloften niet toegelaaten worden , het en zy dat zy door wettelys getuigenis doen blyken datze vry zyn.
84 ofte 7.
Die Overheid zal gebeden worden, datze de Houwelyken niet en verbieden ( zoo veel zuifcs na gelegentbeid der tyden ende plaatze gevoeglyk gefchieden kan) in die graden der Bloedverwantfchap ende Maagfcbap, in welken dezelve, zoo door Godlyke als Keizerlyke Rechten toegelaaten worden. Maar zoo lange dat niet verkreegen kan worden , is het beter haare Wetten gehoorzaam te zyn , dan in de zwarigheden ende erserniiïe te vallen , die daar uit volgen zouden. 6 85. ofte 8.
De ondertrouwe wettelyk gedaan zynde, zal ook door beider partyen bewillinge niet gebrooken konnen worden.
86. ofte 9.
J)s naamen der geener die men trouwen zal, zullen op drie Zondagen, ofte anderzins drie reizen, dat daar tamelyken tyd tuffchen beiden zy,'na de Predicatie uitgeroepen worden.
87. ofte 10.
De Houwelyken zullen verkondigt worden , ter plaatfe daar de partyen woonen, ofte daar ze bekent zyn : en zoo iemand m een ander Plaa'fe dan daar zvn Geboden afgekondigt zyn , getrrouwt wil weezen , zoo -zal hy ^van de Kerkenraad getuigenis van zyn Geboden medebrengen.
88. ofte ir.
De geene tegens welker uitroepnge niet Jen Js gekocmen, moogen op



Synode te Dordrecht Anno 15-78. 461
alle Predikdagen in de Gemeente t' faamen .gegeeven worden, behalven op den gemeenen Vaft- ende Biddag, het welk ook te wenfchen ware dat op den dag des Avondmaals niet en gefchiede.
89. ofte 12.
Hoewel Paa'us den Weduwen geen zeekeren tyd voorfcbryfr, wanneer zy houwelyken moogen, nochtans, dewyle hy ze vermaand datze m den Heere trouwen zullen, zoo en leid de eerlykheid, ja ook de nootzaakelykheid niet, datze voor vier maanden ende een half wederom houwelyken zouden: byzonder, dewyle by Keizerlyke Rechten haar een Rouwjaar, dat is, een tyd van neegen maanden voorgefchreeven is.
90. ofte T3.
De Dienaaren zullen de partyen, dien door Overfpel vm de andere panye ongelyk gefchied is, vermaanen, datze haar verzoenen, 't welke zoo zy niet verkrygen en konnen, zullen zy wel verklaaren wat haar door het Goddelyke recht toegelaaten zy, nochtans zullen ze haar onderrechten , datze zonder het oordeel ende authoriteit der Overheid riet weder houwelyken moogen. Ende zoo de verongelykte partye zoodanige Overigheid niet bekoomen en kan , zoo zal ze tot zulken Plaatfe gaan , daar ze een Overheid hebben mag, door welkers authoriteit de zaake geoordeeJt worde.
91. ofte 14.
Wanneer in houwelykfche zaaken eenige groo'e zwarigheid voorvalt, zoo zd de Overheid gebeden worden, datze twee ofte drie van den haaren ordineeren, die met den Dienaaren der Claflen, dezelve zwarigheid ter nedejy^?ggen.
92. ofte 1.
Orermits de Heere Chriff us, behalven den dienft des Woords ende dtr Sacramenten, ook de Kerkelyke vermaaninge ende ftraffe irgeftelt heeft, zoo zullen de Dienaaren niet alleen openbaar leeren, vermaanen, ftraffen ende wederleggen: maar zullen ook in 't byzonder een iegelyk* vermaanen tot zyn behoorlyk ampr. Maar gelyk de Chriftelyke ftraffe geefteiyk is, ende niemand van de ftraffe der Overheid bevryd: a'zoo word ook boven de Burgerlyke ftraffe de Kerkelyke ftraftinge nootzaakeIjk vereifcht, om den zondaar met God ende zyn naaften te verzoenen, ende de ergernifle uit de Gemeente Chrifti weg te neemen.
93. ofte 2.
Zoo dan iemand in de zuiverheid der Leere dwaalt, ofte in den wandel zondigt, zoo verre als het heimelyk is, ende geen openbaar ergerniffe meedebrengt, zoo zd den regel onderhouden worden dien Cfn.'ïus' duidelyk voorfchryft Matth. 18,
K k k 3 94. of
Van de lerkelyke .-ermsnin;e ende traffe.



4ÓL
Supplement
94- ofte 3.
De heimei vke zonden , daar van den zondaar in het byzonder van een, twee ofte drie Getuigen vermaand zynde, niet en hoord, ofte een openbaare zonde begaan heeft, zulks zal den Kerkenraad aangegeeven worden.
95. ofte 4.
Die hartnekkelyk de vermaninge des Kerkenraads verwerpt, zal van den Nachtmale afgehouden worden. Maar zoo by afgehouden zynde, na verfcheiden vermaaningen, geen reeken van boetvaardigheid en geeft, zal dit den voorgank zyn tot de affnydinge.
96. ofte 5.
Den Dienaar zal opentlyk de Gemeente van den hartnekkigen Zondaar vermaanen , de zonde openbaaren , ende den behoorlyken pligt die men gedaan heeft in hem te beftraffen, van het Avondmaal af te houden, ende daar na naarftelyk te vermaanen, voor den Volke verklaaren : ende zal de Gemeente vermaanen datze voor deezen onboetvaardigen zondaar bidden , eer dat men gedwongen worde tot de laatfte remedie te koomen. Zoodanige drie vermaaningen zullen daar gedaan worden : In de eerfte zal men den Zondaar niet noemen, op dat hy eenigzins verfchoond worde. In de tweede zal men hem noemen. In de derde zal de Gemeente aangezeid worden, dat men hem affnyden zal, ten zy dat hy hem bekeere, op dat zoo hy hartnekkig blyft, zyn affnyden door ftilzwygen ende bewillinge der Gemeente gefchiede. Den tyd die tuffchen de vermaaningen gaan zal, zal in het oerdeel des Kerkenraads ftaan. Ende in de affnydinge van zoodanigen hartnekkigen zondaar, zal de Dienaar in het breede verklaaren het gebruik ende Jiet einde der. zeiver, ende de Geloovigen vermaanen. datze geen onnoodige gemeenfchap ofte converftuie met den Afgefneedenen en hebben : maar zyn gezelfchap fchouwen , inzonderheid tot deezen einde, op dat de Afgefneedene door fchaamte verflaagen zynde, ernftelyk bedenken zoude hem te' bekeeren»
97. ofte 6.
Van de zonden, die van haar natuure openbaar zyn, ofte die door verachtinge der vermaaninge der Kerken openbaar gemaakt worden, zal de verzoeninge openbaarhk gefchieden, niet na het zeggen van een of twee: maar na het oordeel des gantfehen Kerkenraads, op zulker wyze ende forme, als tot opbouwinge eiker Kerke alderbequaamft zal geacht worden.
98. ofte 7.
De geene die zwaare zonden begaan hebben, die der Kerke fchandelyk zyn, ofte ook die van de Overheid behooren geflraft te worden, al is het datze boetvaardigheid bewyzen, zullen zy nochtans van de gemeen-



Synode te Dordrecht Anno 1578. 4&}
meenfchap des Avondmaals (om de ergernis weg te neemen ende h» re boetvaardigheid te beproeven) afgehouden "wordeDoch hoe dik Saa'ds°tame ^ * "f * ^ddS d^t
- , t*\' — 99- "/te 8.
Zoo de Dienaaren Ouderlingen ofte Diaconen, een openbaare e,L ve zonde, die der Kerken fcbandelyk, ofte ook van ToïerbeK beftraffen is, bedryven , zco zullen de Ondprlmapn I J UJ. ^crneid te <erftoM van haai, dient, (doo,™b^oorS' I "kT^S^C worden, maar de Dienaaren zalmen van haaren dienfi opfchor en Do4
ca^rpderin^af^ »> * te
'TV* r , t-v jt00, 9'
da,^ ADienaare"' O-derJinge.n of Diaconen afgezet zynde na datze de Kerke met boetvaardigheid voldaan hebben, Ioo ze wederom verkooren worden, toegelaaten zullen worden zoo veele als de Oiïliï? gen ende Diaconen aangaat, zal den Kerkenraaróordee'en mooJn ^r^^g^f. ^ * Cla^cadeXzSge
n v , , 101- ofte 10.
<jeen fterke zal over een andere Kerkp <TP«n n;0 „
hever zal hem een iegelyk van alle oorzaaken ende fufpicien vanTn
wachten : hoewe u t n'^t der ]-Pfri« a~ v i 'uf an d,en
.eenen Dienaar den andefen &c niS j ^ kerke de andere> den
ren te vermaanen" ' ^ a,ken m°°Sen> »■« «>k behoo-
leirus Dathenus, verkooren Profes der Synode
Gasparus Heydanus, Ajjèjjor.. . Amoldus Cornelii, eerfte Scriba.
Johannes Cubus tweede Scriba of Notaris van de Synode. G. Feuguemcs, Profeffor der Theorie te Leyden. '
7a#a«x, Dienaar te Antwerpen. Kuardus Acronius , Dienaar te Alkmaar, èibrandus Fome/ius, Dienaar te Hem. ■ Andreas Caflricomius, Dienaar te Enkbuizen. Jacobus Poreflius, Ouderlinck te Alkmaar.
Uit den naame der Noordhollandfche Kerken,
Jobannu Damuis■ Predikant te tfirTeS



464
Supplement
Carolus (a) Ryckewaart, Dienaar te Leyden* Johannes Arcerius, Dienaar in de Clasfis van Leyden. 'ïfebrandus Trabius, Dienaar te Hputemo Cermania. (b) Johannes Leo. Dienaar te Zaltbommel. Rudolphus Feh'tus, Dienaar te Workum in Vriesland, (c) Andreas Hagius, Frifius , Dienaar te Heenvliet. Gerardus Kuilenburgius , Dienaar te Zierikzee, Remkus Ccsfarius, Dienaar te Schoonhoven.
Uit den naame van de Dordrechtfe Clasfis.
éLgidius Joannis Frifius.
Uit den naame van de Clasfis van den Briet,
en gezelfchapc met een Dienaar derzelvige Stad.
Johannes Jasperfe Schermers, Ouderling te Breda.
Uit den naame des Clasfis van Rotterdam.
Petrus (d) Bertius, Dienaar des Woords.
Uit de naam van de Clasfis van Cleeve. ,
Senatuis Rovers, (ej van Werden.
C.rnelis Rhetius, Ouderling der Franfche Kerke te Wezel.
Uit de naame van de Clasfis van Walcheren.
Hubertus Franciscus, Dienaar te Amemuyden. Johannes Gerobidus, Dienaar te Flijfingen.
Cd) In andere Affchriften word hy Corndis genoemd. ' j
Q-) Deeze woorden liaan in alle Nederduitfehe Affchriften; doch in het Franfche word by zynen naam gevoegd, dat hy Dienaar te Sand-wich, in Engeland, was.
GO In het Franfche Affchrift vind men, dat hy Dienaar te Gorctim was. Zeeker is 't, dat Rudolph van Velt, omtrent deezen tyd, lredikant te Gorinchèm was. , ,
GO In fommige Affchriften word hy, verkeerdelyk, Johannes gerreeten.
GO Elders leeft men Robbers.
Men vergelyke A. 's Gkavezande , de Unie van Utrecht herdacht bl. 226—244.
' • Eenige



synode te Dordrecht Anno 15-78. 4^
Eenige particuliere Vragen, in dezelve Synode 1578 voorgemeld en beantwoord.
OF rnen gehouden is def Artikelen des Synodi te beveiligen met Getuigen,* zonder Schr.ftuure? De Broederen hebben hier op geant; woord, dat zulks nodeloos is, in zaaken die middelmatig zyn ofte in zaaken aangaande de ordre f maar andere zaaken zyn vfn de'sv nodus ingeflek, overmits zy gefundeert zyn op het getui*eniiTe air
tïurë Zr rerZUlkS tbegeerC' die ^ ^ getüigenWd Scbrif tuure, daar by voegen. 1
2.
Of de Artikelen des Synodi'moeten van de Magiftraat bevefl.Vt wor den? Daar is geantwoord, dat men aan de Magiftraat ve o IS Tal da zy haare authonte-t gebruike tot mtvoeringe der Artikelen vannee? dat zulks nood.g zal zyn tot welk een einde twee P,rfoonen zullen be-
TerteZ ^ ^ *^ met aan de Ed' ^etren laaten
3.
Wat nf"rrieu Die?aar doen ZaI» de*e,ke iö weigeringe valt zi2 zeiven de Claffifche order te onderwerpen? Antwoord! Me°n zal hem 1
ttTn!lt Part!Cui,ere Synod"s om zulks af te handelen ; en voons zal de Claffis eenige deputeeren, dewelke de Magiftraat weèzende der Rehgie toegedaan bengten, hoe biliyk en profytelyk zulke order en hoe noodrg dat het zy, dat zy dezelve handhaven. '
Of het den zoodanigen, dewelke door een wettig vonnis van den Kerkenraad of Claflis veroordeeld zyn, ten allen tydef wanneer zy wif Jen, vry is z:eh te beroepen op een hooger Vergadering? Antwoord Hier d,end men te onderfcheiden de oorzaaken omwelke f dat men tor]
r v.°fltber°ePu' W3nt indien het is ™n T*™ die met malkTnderen verfchil hebben het zal den Veroordeelden vryftaan zig £ teroewn zoo lange als de tyd duurd GO dewelke tuffchen de VergSefe en de boogere Vergadering op welke hy hem beroept, ten wareïaakè dat.de tyd veel te kort ware; indien dat een alleen veroordeeld is om
00 (Volgens andere Exemplaaren: tot de helft van den tyd) 5' 0f
Lil '



4*6
Supplement
Of het oordeel van de Magiftraat, toeftaande de zuiverheid der Religie, mag'tuffchen komen , in de afzettinge der Dienaaren ? Antwoord , Overmits dat het ampt der Chriftelyke Magiftraat is te bezorgen , dat men Godzaliglyk en eerbaar leeve , tot welken einde ook noodig zyn trouwe Leeraaren, zoo mag men ook haar gevoelen in de afzettinge der Dienaaren by voegen, gelyk het ook agtervolgende de Ordonnantie des Synodi gefchieden moet, in de verplaatzinge der Dienaaren, voornamentlyk, indien zy voor alcyd, of voor een langen tyd gefchied.
6.
Of het den Magiftraat geoorlooft is, zonder voorweeten of toeftemminge des Kerkenraads eenen Dienaar af te zetten , ofte aan te neemen ? Antwoord, 't is ongeoorlooft.
7- ' *'M '
Of alle de Dienaaren uit Vlaanderland gefprooten, en in dienft weezende in Nederland, ofte in eenige Nederlandfche Kerken gehouden zyn de beroeping naar te koomen, wanneer dat zy van eenige Vlaamfc.he Kerke beroepen worden? Antwoord, Nademaal dat geheel Nederland is ons gemeen Vaderland, 't en is niet biilyk nogte redelyk, dat de Dienaren buiten Vlaanderen de Gemeente Jefu Chrifti in Nederland dienende zouden aan Vlaanderland gebonden zyn , doch zoo veel aangaat de anderen dewelke buiten Nederland in dienfte zyn , 't en is ons ook niet geoorlooft die tot ons te haaien , zonder toeftemming van haare Kerke.
v.'ic! 8.
Of een Dienaar weezende op zeekere conditie van zyne Kerk beroepen , mag door de authoriteit der.Claflis, buiten die conditiën verbonden worden? Antwoord, Nademaal wy geheel aan Jtfüs Chriftus en Zyne Kerke vei bonden zyn. , zoo is ook het Ampt der Dienaaren zich te or> derwerpen zdcere conditiën dia redelyk zyn, al en zyn ze van te vooren niet uitgedrukt; hier en tuffchen zal de Claflis oordeelen, welke conditiën redelyk zyn of niet..
Of het eenen Dienaar geoorlooft is een RentmeeCterfcbap te bedienen ? Antwoord, Het en is niet geoorlooft.
. ;., v ■ ( . ■■■■ ' • IQ. 110 , >1 ' !'3 b?1 St, li
Of een -D'nken of Ouderling tot zynen dienft bekwaam en in Kerkenditnft. weeten.de, doch hebbende eene rebellige en wederftreevige Vrouwe, daarom, van den Kerkendienft moet afgehouden worden? Antwoord, Men zal hem daar afhouden, eer by daar aan komt, gemerkt de ftaan de ergerniile der Kerke daar. over.;, maar indien by nu in het Ajnpt is, mui zal hem daarom, niet afzetten..
ti» Wat



Synode ts Dordrecht Anno 1578.
Wat men met dien Dienaar doen zal, dewelke weezende zuiver m de Leere, en ,n leeven ftigtelyk, nogtans geene gaven heeft, om de Gemeente met zyne gaven te ftichten ? Antwoord, Gelyk men niet te vee mag toegeeven de neuswysheid der menfchen, alzoo indien zyne Kerke van hem klaagt, dat zyne Leere niet en ftrekt tot eenige ftichtinge zoo zal de Claffis daar na neerftelyk verneemen, en indien zv bevinde dat de zaak alzoo is, zoo zal men hem naar eene andere Plaatfe verplaatfen, daar zyn dienft vrugtbaarder is; hier en tuffchen zal men de Kerken vermaanen, dat zy haare Dienaaren neerftelyk becroe ven en onderzoeken, eer dat zy hen aanneemen.
12.
Hoe zollen de Kerken haare Dienaaren verzorgen ? Antwoord Meo zal een Requefte ftellen uit den naame deezer Synode, en zal dezelve var, Arnoldus Cornelu en Thomas TiJius, den Staaten aangediend Tot
13.
Of een Ouderling dewelke wettig verkooren is, en dewelke den be~ ftemden tyd gedient heeft, en van wille is , in denzelven dienft te continneeren, mag gefteld worden in het getal van de andere en wederom gekooren worden? Antwoord, Ja, want de verandering van de Ouderlingen ,s voornamemlyk daar toe ingeflelt, op dat zy zouden verligt worden van den lafte haares Dienftes. ë
14.
Of een Ouderling dewelke verkooren is, zyn Ampt mng afleken, of weigeren aan te neemen ? Antwoord , Geenzints, ten ware om gewLdhl^^^o^ ^ KerkCnraad' * m '-oodigêis,öde
Of de Ouderlingen in het examineeren der Dienaren in de Claftka'e * InrfoJr?^ ^^/^ zullen hebben, als de Dienaren z Ive 9 Antwoord, Nopende de zuiverheid, der Leere, daar moet men we booren het advis der Ouderlingen, maar het regt om toe te ftemmen komt den Dienaaren eigent yk toe; doch over de gave van uitWken geeven ZuUe° de °üderli^ haare keurftfm-
Of 't beter is dat de Diakenen om de Aalmoefftn te vergaderen na mV/aan^n"0 t > °f d* z>' in da PrelLtL om-
£l ün h r 7 r betCr' d°Ch indien men daC ni« kan invo^n, ■ zalmen ha andere laaten, tot dat men het bekuameiyk veranderen
L 1 1 * 17. Wdt



jj(5§ Supplement
Wat de Gemeente doen zal, dewelke in den dienft der Diaconie van de Magiftraat verhinderd word? Antwoord, Men zal met alle neerftigheid arbeiden, dat de Gemeente haar regt wederom krygt, en daar tos aal eerft haar devoir doen de Kerkenraad, daar na de Claffis; en zullen aanfpreeken, indien het noodig is, de Hooge Overheid.
18.
■ Of het profytelyk en noodig is, dat men den Duitfchen Bybel, uit de Hebreeuwfche Taaie overzette, of ten minften de gemeene translatie verbetere, en wien dat men zulk eenen laft opleggen zal ? Antwoord, Men zal wel te zyner tyd den Bybel uit de Hebreeuwfche Taaie, mogen oveizetten; hier en tuflchen zoo zal men ze verbeteren naar de Exemplaaren van de Latynfche, Francoyfche, en voornamenilyk de Heidelbergfche overzetting, en naar de andere befte Exemplaaren, mits conditie dat men in margine byvoege de Francoyfche Annotatien cp het Oude Teftament, doch zal men wel toezien dat zulk een zwaaren laft niet een Perfoon alleen opgeleid en worde; en hier toe zyn verkooren de Heer van St. Aldegonde en Petrus Dathenus, dewelke beksvaame Mannen vinden zullen, om zulks te doen.
Of men het Boek der Martelaaren vermeerderen zal ? Antwoord, Do. Johanni Cubo is opgelegt, overmits dat hy eenige authtnticque Annotatien der Martelaaren heeft, dat te bezorgen, dat dezelve overzien en gedrukt worden, tot denweiken einde hy zal gtholpen worden dcor D. Taffino en Vinea. De Broeders zyn rog gebeden geweeft, indien zy eenige authenticque Annotatien van de waare Martelaaren hebben, datze dezelve aan D. Cubo over ftuuren.
20.
Of de Inftitutie van Do. Job. Calvinus zal beter overgezet worden in de Duitfche Taaie ? Antwoord , Dat is profytelyk, en het zelve is opgelegt Do. Petro Datheno.
2r.
Of het profytelyk is te fchryven de Hiftorie der Nederlandfche gefchiedeniffen ? Antwoord, Dat is geheel profytelyk, en daar toe is verkooren de Heer Philip de Marnix de St. Aldegonde; is ook opgelegt allen Kerken-Dienaaren neerftelyk op te tekenen dingen, dewelke in haar Contreien van de eerfte vryheid af gefchied zyn, en indien zy daar af ten vollen verzekert zyn, zjllen ook het zelve den Cl aft] overgeeven , met uitdrukkinge van den tyd, wanneer het zelve gefchied is ^ doch zullen zy in de Claflis neerftelyk overleezen worden, op dat. men verzekert zy ^ of zy ook waarheid zyn of niet, en op dat zulks niet en warde-nagelaaten door onagtzaamheid „ zoo zullen ook alle de Dienaaren:
des,



Synode te Dordrecht Anno 15-78. 46>
des Claflfe door den Praeffdent vermaand werden , om fegén den 1 Ta riuary 1579 J^are Aanteekeningen gereed te hebben, en om overgezonden te worden, aan de Antwerpfche Gemeente, d:e dezdve overleveren zal aan den Heer de St. Aldegonde.
22.
Of het raadzaam is tot gerief van de zoodanige, die de Latynfche fpraake niet konnen fpreeken de Harmonie Dj. Joh. Calvini , in de Nederduitfehe Taaie over te zetten ? Antwoord , Is opgelegt Do. Joh Cubo, met den eerften een Exemplaar over te zenden naar Delft', ten einde dat het zelve van Do. Arnoldo Cornelii, Kerkendienaar aldaar, met het.Laynfche Exemplaar gecollaiioneert worde, om daarna in druk te koomen.
23-
G>robu!°' Pienaar der Kerke tot VIiHingen , is opgelegt in de Nederdmtfcie Taaie o?er te zetten het Chronicon Carionis , gelyk bcL zelve van Do. Joh. Melanchton en Peucerus met Hiftorièn en Exempelen vermeerdert en in het licht gebragt is.
24.
Item zal Joh. Arcerius, Dienaar des Woords in de Clafle van Leyden overzetten, het Boek van den Heer Bullingerus van den oorfpronk der Dwalingen. Ji
25-
Welke de gevoeglykfte middelen zyn , om den aanwafch der Herdoopers in tyds te fluiten ? Antwoord, Voor eerft moeten de Minifters het fundament des Geloofs, mitsgaders de Artikelen, over welke wy met de Herdoopers in vtrfchil zyn, neerftelyk en klaar haare Gemeente uitlegg:n. len tweeden, moeten zy de Gemeenten neerfliglyk vermaanen tot Godzaligheid en Liefde, en daar in met haar exempel voorgaan Ten derden moeten zy ook ten dien einde de Lidmaaten van haare Kerken neerftelyk bezoeken. Voorts zoo zal het noodig weezen, dat men verJcbeide korte en klaare Tractaatjes van de Hoofdftukken der Herd >operfche dwalingen fchryve en in druk uirgeeve; wat aangaat de famenfpreekingen en disputatien met haar in zeekere piaatfen, daar men mes ervannge bevindt, dat zy niet onprofftelyk en zyn , zullen dezelve lamenfpreekingen gedaan worden van zoodanige, die daar toe van haar Claflis bekwaam zuilen geoordeelt worden.
26.
Of het geoorlooft is voor den Volke re fpeelen eenige Tragediën of Comedien over zaaken die Schrifruurlyk zyn? Antwoord, Nademaal zulks nooit gebruikelyk zy geweeft in de ïsraëlirifehe of Apoftolilche Kerke, en dat daar uit veele orgerymt heden komen te volgen en bet ook zeker is, dat de Compohiflen derzelver naenignual' onerraaren.
^ 1 1 3i zyn,



47
Supplement
zyn in de fundamenten der Chriftelyke Religie, waar uit eenige abuifen zouden koomen te volgen, en dat het boven dien is eene ontheiliging van Gods heilig Woord, zal men alle devoir aanwenden zoo veelmals het mogelyk is, dat dezelve geweerd worden, en alle Lidmaaten der Kerke zulks ontraaden.
27.
Of men zal, zonder onderfcheid dcopen de Kinderen van Hoereerders, of dewelke uit de Kerke gebanneB zyn, of der Papiften, of diergelyke? Antwoord, Overmits dat de Kinderen, die in Gods verbond zyn / de DooP toekomt, en het zeker is, dat de zulke voorgemelde Kinderen niet en zyn buiten Gods verbond, zoo en zal men haar niet van den Doop uitfluiten^ doch alzoo dat in de wettelyke bediening des Doops, de Kinderen van de zoodanige ten Doop gepraiflnteert worden, die op de vragen in de Chriftelyke Catechismus begreepen, volgens Gods heilig Woord antwoorden en ook dezelve toeftemmen.
28.
Of men een Bejaarden, die nog niet gedoopt is, zal in de openbaare Vergadering doopen , of alleen in de praïfentie des Kerkenraads ? Antwoord, Men zal zulks doen in de openbaare Vergadering, en indien de geene, dewelke den Heiligen Doop begeert, van fchaarrte zulks wel weigeren, men zal hem vermaanen zulks te confenteeren; men mag hem nogtans ook toelaaten in een andere Kerk te gaan , om aldaar den li. Doop openbaarlyk te ontvangen.
29-
Of de Doop van een privaat Perfoon, of van een Ouderling bediend, wettelyk zy ? Antwoord, Neen, geenzfits , hier en telfchen indien zulks gefchied is , van een Ouderling, als daar toe van eene Kerke of een deel derzelver verzogt weezende, zal men wel den Gedoopten niet herdoopen , gemerkt de Ouderling eenige forme van Kerkelyke beroeping beeft; nogtans en is zulks niet pryfelyk, en tot een exempel te ftrekken. 1 -ja
Of het den Ledemaaten der Kerke geoorlooft zy eenige Getuigen te neemen , die geen Ledemaaten zyn ? Antwoord, Het ware wel te wenfchen , dat men daar toe aileenlyk toeliete de geene die Ledemaaten zyn der Kerke; doch evenwel indien dat zy eerbaar van leeven zyn, en geen vyanden van Gods woord , men zal haar dulden.
31.
Of het niet alleen de Gemeente, maar ook een byzonder Lidmaat derzelver vryftaat, Getuigen ten Doop te neemen of niet? Antwoord, Het ftaat vry, doch zal elk. vermaand worden de gebruikelyke order der Kerke daar van hy een Lidmaat is, zoo veel als 't hem mogelyk is naar te koomen, het welk ook in andere ïTÜddelma'ige zaaken gedaan jnoet worden. 32, Of



Syno©e te Dordrecht Anno ij;8. ^t 32.
Of het ook geoorlooft is in het Avondmaal des Heeren te gebruiken eenige gebakken Koekjes, die men gemeenlyk in het Pausdom Oblykena of Oblaten noemt die geen gemeen brood en zyn, dog evenwel Te" ben geene ingedrukte hguer? Antwoord, Men zal in alle de Kerken arbeiden dat mtn in den Ayondmaale gebruike gemeen Brood, doch daar het zelve nog in gebruik ,s,zoo en zd men ler oorzaake van dien geen gefchri aanregten. & 11
53.
Of het geoorlnofc Zy extraordinair het Avondmaal uit te deelen on Paafchen ,;Prnxteren of Qbrfftdagen ? Antwoord, Men zal onderhouden den ordinairer> tyd des Avondmaals: ten ware dnt de ordinaire tyd om"
onLfer SeS ^ ^ ^ ^ - ^
Of het een Chriften- geoorlooft z/met verandèffcg van Kleederen over zyne afgeftorvene Vrienden rouwe te draagen? Antwoord, Men zal deeze _borger!yke _ gewoonte niet openbaar beftraffen ; zoo nogtans iemand eenige funerftitie of hovaardigheid hier in liet blyken, die L\ vermaand worden, dog men zal daar over geen wyder ftraffe gebruiken.
Of het geoorlooft zy tot het Heifg Avondmaal toe te laaten, die wel den Bybel alleen voor Gods Woord erkennen-; maar de gewoonlyké vTa' gen , die men voorhoud den geene die ten Avondmaalcgaan , niet beantwoorden , nog daar in bewilligen willen ? Antwoord , De Kerken zullen haare gewoone wyzen van belydeniffe des Geloofs af te eilfcben onderhouden en een iegelyk is fcholdig rekenfehap vzn zyn Geloof tè geeven naar de leere Petrj, want het niet betaamt, dat men een ge~ meen gebruik der Gemeente om eenige byzondere Perfoonen verin-
36.
Wanneer men trouwen zal, voor of na de Predicatie? AntwoordHet „vry, en word ,n de vryheid der Kerken gelaaten, dat men , af terftond na de Predicatie voor het Gebedt, of na het Gebedt tróï
37»
Of men die trouwen zal die afgefneeden zyn? Antwoord, Ta, welvmtaande, dat men ze Chriftelyk tot boetvaardigheid vermaanen.
38.
Of het den Overheden geoorlooft zy de Huwelyken alleen te verkon. ö'gen en te beveiligen zonder aanroepinge van den naame. des Heere»,
en;



Supplement
en zonder eenige forme des Kerkendienftes? Antwoord , Neen, men zal hier van rypelyk en voorzigtelyk met de Staaten handelen, dat het niet langer en gefchiede.
39-
Of het Huwelyk van een Perfoon , die zyner Huisvrouwe halve Zuster in de twintig jaaren tot eene Huisvrouwe gehad heeft, en Kinderen daar by gewonnen heeft, voor wettelyk te houden en te lyden is? Antwoord , Het en is geen Huwelyk maar een Bloedfchande, en zal van geener waarde gehouden worden ; Men zal nogtans de Overheid bidden, dat naar Keizerlyke regten de Kinderen voor wettelyk erkent worden) die door onweetenheid, als het Huwelyk nog ffond, geprocreêert zyn.
Hoe de Huwelyken, die in de vervolging heimelyk beveftigt zyn, nu opentlyk beveiligt zullen worden? Antwoord, Men zal hier van met den Staaten handelen, zoo God de vryheid der Religie verleend.
41.
Of het een Lidmaat vry ftaat zyne Kinderen ten Huwelyk te geeven aan de geene, die geen Lidmaaten zyn ? Antwoord, Zoo zy vyanden zyn van de Religie, ftaat bet gantfch niet vry, maar zoo ze de Religie niet tegen en zyn, en goede hoope van haar geeven, datze in de kenniffe der waarheid toeneemen zullen, en belooven haare Parture in de oeffening der Religie niet te verhinderen, zoo is 't geoorlooft.
42.
Hoe men de gewoonlyke dronkenfchappen en andere groove gebreeken , die onder het Volk alzoo regneeren, datze niet te verbeteren en fchynen te weezen, remedieeren zal? Antwoord, de Claflen zullen naar gelegentheid van ieder Plaatfe daar in voorzien.
43-
Wat men doen zal met die geene die haar tot openbaar danfen begeeven ? Antwoord, Overmits de danferyen gemeenelyk eene ligtyaardigheid , den Cbri'tenen onbetamelyk , medebrengen , . en aanlokkingen der vleefchelyke luften zyn , en ook den Godzaligen verargeren, inzonderheid in tyd van gemeene nooden, zoo zullen zy geltraft worden, die haar daar toe begeeven , en zoo zy hardnekkelyk voortvaaren na verfcheidene vermaaningen van de gemeenfchap des H. Avondmaals afgehouden worden.
Hoe men handelen zal, met den geenen , wiens openbaare zonde door lankheid van tyd in vergetelheid gekomen is? Antwoord, Men zal hem tot den H. Avondmaal toelaaten na voorgaande vermaaninge en heimelyke fchuldbekentenifle.
45. Hoe



Synode te Dordrecht Anno ïs?L 473
TT 45'
fcbbende, da Religie Lt /ede Slo^n/S^a^d,?^ de Relig.e n.et met Eede verloochent hebben, en nog?mipar'od £ nooten hebben? 3. Met die, haar zonder dat rWL° » dAfroX* des Pausdoms begeeven hebben? 4. Met die geene ^e haa-zoo ver re Biet verloopen hebbende nogtans van de oeffeninge der Reltóe ha r afgezonderd hebben ? Antwoord, Aangaande de i. die zullen met te genwoord.gheid haares Perfoons opentlyk haare fchuld bekennen de 1 die zonder zweer.nge het pardon gebruikt hebben, die zullen open tl vk voor de Gemeente met verfchynen, maar met hen zal naar het^o deelT Kerkenraads gehandeld worden , het welke ook in de zaake der 1 tl fch.eden zal, maar de 4. zullen alleen door de Dienaaren en OuderlS gen over haare nalaatigheid vermaand worden. uuderlm-
Hoe men handelen zal met de geene, die uit de Gemeente in eene andere Paatfe vertrekken, en hen by de Gemeente van che P aa fe nTet en voegen, of haar met vroomelyk draagen? Antwoord De Kerten uit welke zy vertrokken zyn zullen tot de Kerken dfc PI atfen tot de welke zy henen gegaan zyn, fchryven dat zy met zoodSbJÏÏdn en zoo het mogelyk is , tot de gemeenfehap^ederb engenof anders by trappen na de Chriftelyke ftraffe met hun voortraarer!
Of de Kinderen die in de Gereformeerde Gemeente gedoopt zvn tot haare jaaren gekomen zynde, de Kerkelyke ftraffe onderwome/zullS weezen, en zoo zy vermaant zynde hartnekkig blyven,^f men S afinyden zal, hoewel zy haar Geloove nog niet bel«X Jn h het Avondmaal des Heeren niet begee^en^Xnl^ooTd ^Dewy! de Doop een algemeen getuigenis is des verbonds Gods/to l et Uk de Kinderen der Chnftenen behooren, zoo lange zy door een openbaae afval het zelve met verwerpen, zoo zullen de openbaare en algeme'e ZTSZÏZ' Pr°pheeten t0C Israêiicifche Volk veel ge!
tl frA ? ü' p", Ó/ °Pe"baare en vrye Gemeenten genoeg we Jnmaar dewyl de Belydeniffe des Geloofs en de gemeenfehfo del E Avondmaals een byzonder getuigenis in de Kefke Gods U, wél e
aen C gelyk eertyds de afvallige Jsrael.ten, n et door eene nieuwe Be-
Kl^Urhh™* °°l dS ^emeCnfchaP des Paafchlams. L de waare «en d n 7 erg1rSgt ™Tdèn>) zoo zal men geene affnydinge ge?
d^ Hee'ren LrTs A FT M"den Wdk"e" ' door het H' Avondmli oes weeren het verbond Gods, op een nieuws verzegdt is.
M m m 43. Of



j^q, 8 U P P I< E M E N- ï"
48:
Of' Ket <^noeg is in de openbaare Kerken, daar veele Spotters' de» Woords bykoomen, dat die geene, die openbaarlyk gezondigt hebben, Zr den Kerkenraad haar fchuld bekend hebbende alzoo verzoenen ? Amwoord, Dewyl men de eere des gevallenen Broeders behoord te ver^ fcboMen, en dezelve openbaar nadeel lyden zou, zoo hy opentlyk voor de Spotters verfchynen, of zyn naam in de Predicatie uitgeroepen zou worden-, zoo is het genoeg, dat verzoening gefchiede voor den fer, kenraad , in de tegenwoordigheid der geene dre de Kerkenraad oordee> len zal , dat *er behooren by te weezen; alzoo nogtans dat zonder naam te noemen ('ten zy dat het zeer noodig zy,) zyn misdaad en verzoening op zyne boetvaardigheid den Volke voorgefteld worde, daarin de Lfkenraad naar de omftandigheeden , die met groote voorzigtigheid te overleggen zyn, handelen, en zoo het van nooden is, met de ClalLs■T&adflaan zak
Of het geoorlooft is, in eene Stad, daar eene Walfche Kerke «r dat een Dienaar die van elders komt eenen anderen dienft opregte, dre afdondert is van den dienft der voorfchreeve Kerke, voor eet1 of wee franfche Huisgezinnen, daar by neemende agt of tien Walfcne Perfoo4 " die van den gewoonlyken dienft der Walfche Kerke om den langXgen twift afgeweeken zyn, met dewelke hy Ouderlingen en Diakenen ferordtnd, a°ltoo dat de Claffis in deezen nieuwen dienft niet en. bewilligt, eu de openbaare Kerke haar daar. tegen zet Antwoord Dat Sèlks ganfch niet geoorlooft is , en dat dé geene die zulks begaan heeft, ven afkeuring van de Kérke gemaakt heeft, dat ook de anderen die haar van de ordinaire Kerke affcheidende, tot deezsa nieuwen dienft ges-eegt hebben, daar in gezondigt hebben..
Indien de Kerkenraad der voorfchreeve Gemeente geen middeli hadde, om deezen Dienaar te bedwingen, en van de Claflis, die uit JNederduiifche Gemeenten,.twee uitzondert, beftaat, daar in ™et voorden en werd, en geen hoope is, dat de Gèneraale Synode by een koomen Z\ . dan- na langen tyS, of de Synode aller Waifche Kerken, zoo om deeze, als om andere, gewigtige oorzaaken-faamengeroepen na h^ren fchuld gen .pligt-doet, .zoo zy eenige van haare Df^J^gft om tot die Walfche Kerke te gaan, en zoodanigen langduurgen twift. en fchadelyke fcheuring met de hulpe van de Dienaaren dier Stad arbeiden, -weg te, neemen*? Antwoord, Het is hun niet alleen gfooriooft ■ geweeft, maar zy hebben van wegens haar confaenue en Gods geboddat. moeten doem.



Synode te Dordrecht Anno ï??8. 51.
Of zoodanige afgevaardigde, dewyl de Kérken-Dienaars der Duitfche fpraake de zaak. tot de Claffis ukftelden, die zy zeiden dat na den tvd -van twee of drie maanden eerft vergaderen zoo, en hier en tuOchen da Kerke, door den tweedragt, en voornamemlyk door de fcheuringe lieten verlooreri gaan.., mogten en behoorden, met den Dienaar die de Kerke gefcheurd had, te handelen, om de fcheuringe weg te neemen, en de Kerke wederom m vreede te ftdlen? Antwoord, Hoewel drie a vier Nederduitfehe Dienaars met den Walfchen Synodo geen gemeenfchap hebben , zoo hebben zy nogtans niet regt gedaan , datze niet terftond met de afgevaardigde van aen Walfche Synode, om den gemeenen brand uit te biulfchen toegeloopen zyn, en de afgevaardigde van de Wallede Synode hebben gedaan na haaren fchuldigen p'igt.
52.»
Of men de Vrouwenkragters, Doodflagers, Verraders , en die diergelyke groote feiten begaan hebben, hoewel zy haar bekeeren, nogtans om degrovigheid der feiten wille, behoort af te fnyden ? Antwoord, Neen men zal geen Boetveerdigen affnyden, maar we! voor eenen tyd van het Avondmaal des Heeren afhouden, om de grovigheid der zonden te betuigen, de ergernifie weg te neemen, om anderen eene vreeze aan' te doen, en haare boetvaardigheid te beproeven,
53.
Op de vrage van de zaake van Nicolaas le Prou, daar van in den Kequelte, den Synodo overgegeeven, breeder vermëld word, is geantwoort dat de voorfchreeve Nicolaas niet by de tweede maar by de eertte Huisvrouwe hem behoorde te voegen, die alleen van den Synodo voor zyne wettige Vrouwe erkent is.
54-
Op de vrage welke zonden openbaar zyn ? Is geantwoord, dat eene openbaare zonde -,, die voor een ieder in het openbaar begaan word, of die op een Plaats, die van natuore publyk is (als de juris-Confulti zeggen) hoe wel ze weinige Menfchen zien/gedaan word/of die door hardnekkigheid des Zondaars uit heimelyk openbaar word , of als ze om naare grouwelykheid der openbaare ftraffe weerdig geagt word, alzoo zyn de zonden Davids tegen üriam, Annanke en lapphyno trgeai den tl. Geeft, openbaar gemaakt, en voor openbaare zonden gedraft geweeft.
55.
Of het oorbaar is, dat de Dienaars in haare Predicatien de oude .Vaders allegeeren, en de Toehoorders tot de Schriften der nieuwe Scribenten wyien als Lutheri, Calvini, &c? Antwoord, Men zal de Artikelen der Cbr.fteiyKe Leere met geene anderen , dm alleen met het getingel der H. Schriftuure beveft.gen , maar de getuigeniffea der VaM mms fa.



^6 Supplement
deren zal men mats'glyk gebruiken moogen, voornaamentlyk ter plaatfe daar men de Papiften van haare hardnekkigheid moet overtuigen, maar de naamen der nieuwe Scribenten zal men in de Predicatien geheel na-
laaten, ~ ,
(Onder ftond)
Petrus Dathenus, Eleclus bujus Synodi Pree/es.
Johannes Ctjbus , alter bujus Synodi Notarius.
Afdeelinge der Particuliere Synoden, by pro'vifie, tot dewelke de Clafles haare Gedeputeerde fchikken zullen , beraamt in 't Synode van Dordrecht, gehouden Ao. 1Ï78.
HOLLAND.
NOORD-HOLLAND heeft 4 Clafles. waar van is
r Alk maar» . f Amfterdam- *
' J Hoorne. J Wefepe.
*| Et ckhuyzfin. | Muiden.
Udam, v. Waarden..
S Haarlem., 4 5 Rhynlandt..
* 1 Eennemerland. '
Detze 4. ClaHen maaken een Synodus*.
ZUID-HOLLAND, met het Land van VOORN'E heeft vyf Clafles, als
Bdf, »s Gravenhage, Rotterdam» Dordrecht en Briefte, welke reaaken
ecu Synodus.. L **



Synode Ie Dordrecht Anno 1*78. 47^,
ZEELAND.
Ganfch ZEELAND heeft 4 Clafles.
1. Walcheren t. Zuid-Beveland. g. Tholen en Sr. Maartensdvk met Remmerswale. 4. Schouwen en Duiveland, met Sommelsdyk
Deeze 4. Gaffes, maaken een particuliere Synodus.
BRABANT.
heeft 6. Claflen.
1. Antwerpen , Mechelen , Lier, Iferenthals.
2. BruffeJ, Halle, Enguien, Vilvoorden.
3. Loven Thienen, Aarfchor, Dieft, Sichem, Leeuwe, Helmond. 4- Breda, Bergen op Zoom , Roozendaal, Hoogftrajen, Thuruhout.
5. sHertogenbofch, Eindhoven, Tilburg, Oofterwyk, Beke.
6. Grave, tLand van Kuik.
Deeze maaken een particulier Synode.
'tGraaffchapvan VALKENBURG, heeft 2. Clafles.
1, Maafïricht, Maaleik, Haffeit, Wee^'t.
2, 't Land over de Maze, Lisborg, Aken, met de omleggende Ker^ Deeze maaken een particulier Synode.
GELDERLAND.
De Veluwe, 'tRyk van Nymeegen, met de Betuwe, maaken een Synode.. - ' 3
«Het OVEEQUARTU k
'tGnrnffcbap Zutphen en den Berg,, maaken eenen Synodum partic*
M m m 3 UTREC tl TC



S U P P L E M E N *
UTRECHT.
if. 't Sticht van Utrecht met zyne Dorpen tot Langbroek, een Claflk.
2. Montfoort en Yffelftein, een Claflis.
3. Wyk met zyn Dorpen , een Claflis.
4. Amersfoort met zyn Dorpen, een Claffis.
5. Rhenen met Amerongeo, een Claffis.
Deeze 5. Claffen maaken een particulieren Synodum.
WESTF R IE SLAND.
Ooftergouw, een particuliere -Synodus. Weflergouw, een particuiiere Synodus. JSevenwolden, een particuliere Synodus.
GRONINGERLAND.
«Groningen, met zyn Steden en Dorpen maaken een particuliere Synoi dus.
OVERYSSEL.
Drenthe, Twente, Lingen, maaken een particuliere Synodus.
VLAANDEREN.
Gent, Brugge, Kortryk en Oudenaarde, maaken een particuliere Synodus.
Yperen * Dixmuide, Veurne, Nieuwpoort, Meenen, en Wefllangs, de Leye, Gaffel, Bergen, Bourbrug, Grevelingen., maaken een particulier Synode.
HE NEGOUWEN.
Henegouwen en Walfch-Braband maaken een particuliere Synodus. i&Ttoii en Lafaing maaken eera particuliere Synodus. Cambreüs maakt een particuliere Synodus.
Pas-



Synode te Dordrecht Anno iS7s. ffi*
BalTe, Flandre, Tournay, lil, maaken een particuliere Svnoda, Namur, maakr een particuliere Synodus. V^wiete öynodus,. Limborg met Liege maakt een particuliere Synodus De verftrooyde Wa'fche Kerken in de Nederriniir^« r> • • een particuliere Synodus. ^derouufche Provinciën maake»
De verftrooyde I&rken in Engeland een particuliere Synodus* De verftrooyde Kerken in Duitsland een particuliere Synodi Summa in alles maaken 24. particuliere Synoden-
zal, Hoo'rne - No7r^
inZuid.Hoüaod,. Middelburg in S rl r ? fDd5 Dordrecht ren in Weft-Vlaanderen. Seï en ttWe"^^^33^^' YPe" Item zyn verkooren de Ke k varT Delf a§ b°kh ,n brabantduitfche Taaie, en df Wa-fche kZL an}werpen over de Neder, koomenden Syno^k^ 0m ^
tobeftenifein 'c Synode van Dordrecht Ao. j57g;
A* G"TA*



4
Van de Dienften.
.00
A C T A
DES
NJTIONJLEN STNODE
gehouden tot Middelburg in Zeeland, begonnen den 29 May Anno i?8i. {a)
1.
OM een goede Orden in de Gemeente Chrifti te onderhouden, zyn daar in dbodig de Dienften, Opzicht der Leere, Sacramenten ende Ceremoniën, t'faamenkoomften ende Chriftelyke ftraffe, waar van hier na ordentlyk gehandeld zal werden.
2.
De Dienften zyn vierderlei: 1. der Dienaaren des Woords Godts. 2. der Doctoren. 3. der Ouderlingen. 4. der Diaconen.
3-
Het en zal niemand, al hoewel hy een Doftor , Ouderling ofte Diacon is, geoorloft zyn den Dienft des Woords, ofte de Sacramenten ie betreeden , zonder wettelyk Beroep daar toe ^te hebben: Ende wanneer iemand daar tegen doet, ende dikwils vermaand zynde niet aflaat, zoo zal de Claflis oordeelen, of men hem voor een Scheurmaaker verklaaren , ofte op een ander wyze ftraffen zal.
4- ... De wettelyke beroepinge der geener die te vooren in den Dienft niet geweeft en zyn, beftaat: Ten eerften in de Verkiezinge, dewelke gefchieden zal door den Kerkenraad ende Diaconen, mitsgaders het oordeel des Claflis, ofte van twee ofte drie der naallgezetene Dienaaren, met v.aften ende bidden : Ten anderen in het examen ofte ondetzoekmke beide der Leere ende des Leevens, dewelke by denzelven beflaan zal, van den welken zy verkooren worden. Welverftaande, dat Nieuwelingen, Msprielleren , Monniken, ende die anderzins eenige Stelen verlaaten hebben, niet zullen toegelaaten worden, voor dat ze ettelyke maanden lang beproeftzyn. Ten derden in de approbatie ende goedkenmpge, beide der Overheid, doende profeflie van de Gereformeerde Religie, den we'ken hy aangegeeven zal worden, als ook der gantfeber Gemeente. Wanneer den naam des Dienaars den tyd van veertien dagen, in de
Ge-
(a) Deeze Synodus is gehouden met goedvinden der Algemeene Staaten te Amfterdam vergadert. Zie J. W. Te Water, kort verhaal van de Reformatie in Zeeland , pag. 347.



Synode te Middelburg Anno r^r. 481
Gemeente verkondigt ?ynde, geen hinderniffen daar tegen gekoomen is. Ten laatften, m de beveftinge in de Gemeente, dewelke met behoorlyke ftipulatie ende afvragingen gefchieden : Ende zoo het de gelegentheid der Kerke lyden mag, met handoplegginge, het zy in de Kerke opentlyk, ofte na dat het gelegen is, in den Kerkenraad ofte Claffe, doch altyd met openbaare Gebeden, toegaan zal.
5-
Die nu aireede in den Dienfte des Woords is, ende in een andere Gemeente beroepen word, zal met Gebeden ende met het geeven der rechterhand der gemeenfchap, ontfangen worden, ende men zal niemand de Gemeente tegen haar dank opdringen.
6.
Een Dienaar des Woords wettelyk beroepen zynde, is aan de Kerke zyn leeven iank verbonden, alzoo dat hy zoo lange de Gemeente ftaat die hy diend , zynen Dienft niet onderlaaten, noch eenige andere Beroepinge des leevens aanvaarden mag, zonder het oordeel des particulieren Synodi.
Men zal niemand tot den dienft7des Woords beroepen, zonder hem in de Kerke te ftellen, die hy dienen zal, aan dewelke, zoo hy zonder conditie verbonden is, zal hy geen ander Kerkendienft aanneemen mogen dan door oordeel ende confent des Claffis, daar meede beide den Dienaar ende de Kerke te vreeden zullen moeten zyn. Voort zal 't niemand geoorlooft zyn hier ende daar te gaan prediken , niet hebbende eenige zeekere plaatfe, buiten confent ende authoriteit des Synodi, ofte des Claflis; gelyk ook niemand in eenige andere Kerke eenige Predicatie zal mogen doen, zonder bewillinge des Kerkenraads
8.
Het Ampt der Dienaaren des Woords is, in de Gebeden ende bedieninge des Woords aan te houden , de Sacramenten uit te richten ende ten laatften met den Ouderlingen Kerkelyk Discipline te oeffenen * ende te verzorgen dat alles eerlyk ende met orden gefchieden. *
9-
Onder den Dienaaren des Woords , zal gelykheid gehouden worden aangaande de laften haares Dienftes , mitsgaders ook in andere dingen' zoo veel mogelyk is, volgende het oordeel des Kejkenraads , ende des van nooden zynde, des Claflis, het welk ook in den Ouderlingen ende Diaconen te onderhouden is.
ro.
De Gemeenten zullen zorge draagen , dat haaren Dienzaren behoorlyk onderhoud gegeeven worden, ende wanneer ze hier inne haar Ampt met en doen, zal de Clafle oordeelen , offe van daar te neemen zyn.
N n n 11. Wan»



48z Supplement
ii.
Wanneer het gefchied, dat een trouwe Dienaar, door ouderdom ofce krankheid gebrooken zynde, zyn Ampt niet langer bedienen en kan , zoo zal het der Gemeente toeftaan, te bezorgen, dat hem, ex bonis publieis, zoo veel toegeleid worde, daar op hy de reffe zyns leevens eerlyk ende bequamelyk door koomen moge: ende dat ook de Weduwen ende Weefen der Dienaaren niet vergeeten worden.
12.
Ds Gemeenten zullen roezien dat 'er ProfeJJbres ende Schoolmeefters zyn. dii niet alleen de vrye Konften ende bpraaken leeren, maar ook de IbeoJogie ende Catechhmum, ende haare Toehoorders ende Diloipulen in de vreeze des Heeren onderwyzen.
Het Ampt der Doftoren in de Theologie is , de heilige Schnftuure uit te leggen, ende de zuivere Leere tegen de Ketterye ende dwalingen voor te ftaan»
14.
De Gemeenten zullen arbeiden dat 'er Studenten zyn in der Theologie , die ex bonis publicis, dat is, uit de gemeene goederen onderhouden worden. Men zal ook in de Gemeente, daar men bequame Perfoonen heeft, het gebruik der Propofitien aanftellen, op datze door zulke eene oeffeninge tot den dienft des Woords bereidet mogen worden.
15. , ,
De Ouderlingen zullen door het oordeel des Kerkenraads ende der Diaconen verkooren werden, ende zal na gelegentheid van ieder Kerke zyn, zoo veele 'als 'er van noode zyn, de Gemeente voor te ftelltn , om van dezelve (ten ware dat 'er eenig beletzel voorviele) geapprobeert ende goedgekent, ende met openbaare Gebeden beveftigt te worden , ofte een dubbel getal, om het halve deel by de Gemeente geapprobeert , op dezelve wyze in den dienft te beveftigen.
16.
Der Ouderlingen ampt is (behalven 't geene hier te vooren Artikel d. gezeid is hen met de Dienaaren des Woords gemein te zyn,) opzicht te hebben , dat de Dienaaren, mitsgaders haare andere Meedehulpers ende Diaconen haar Ampt getrouwelyk bedienen: ende wanneer het gaat tegen het houden des Avondmaals des Heeren, de geenen die haar tor bet zelve begeeven hebbe te gaan bezoeken op datze haar daar toe te beter bereiden.
17.
Dezelve wyze die van de Ouderlingen gezeid is, zal men ook houiea in de verkiezinge, approbatie ende beveftinge der Diaconen.
ï8. Der



Synode te Middelburg a\no i58i. 4^
Go^efnS «de andere Arme.
telyk, na den Êh ^T&^ ^él P™"*^ ^ ^ Vreemdelingen (met gemeen d uTl' ?f ?e Infzeet™en ende der zoeken ende te venSen ,„d^w 1 f ' deJBen3u'*de« te beniet misbrui en ^^Z ^L^Z^0' ^ Üe Aa!n^° Kerkenraad: ende ook rLo^nnddaJ £ T66 - i0 de"
te, tot zulken tyd als ^TA^^ ™ * ^
S dac de ge,egen£heid ende bet profyT
de^kemlad^ * onderhouden worden,
en de Generaale' ofte Na^ de ^n',
Ö -
Kerken nut is en Jet t ^1^^^ ^ ^ ~
^^^U^J^T^ ™ Vergaderinge deringe beroepenmoffen eJhl! ^ meerder Kerkeljk? Vergagevonden is?zan| 7wvaiï hrfnï"6 dr,de meefte ftemmen go^d ke dac het'beweeTn worde te^Ï'L6^0, worden' ten ^
Die tot de faamenkoomften afgezonden worden zuil™ h*„~ r a tie-Bneven ende TnftrnA;«n s^a i 1"uroer> > ZJiien haare Creden-
N n n 2 ad. In
Van de Kerkelyke
faameniomften.



Supplement
a6.
In alle iTaamenkoomften zal by dm^rafes eenen Scriba gevcegc worden , om naarftelyk op te fchryven al het geene waardig is opgeteekent te zyn. Het Ampt van den Profes is, voor te ftellen ende te verklaaren het geene daar te handelen is: toe te zien dat een iegelyk zyn orden houden in het fpreeken , die knibbelachtigen en die te baaftigzynin het fpreeken, te beveelen datze zwygen: ende over de geene die geen gehoor en geeven , behoorlyke cenfuren te laaten gaan. Voort zal zyn Ampt uitgaan wanneer deeze t' faamenkoomften fcheidet..
37.
Het zelve zeggen heeft de Clafles over den Kerkenraad, het welk de particuliere Synode heeft, over den Clafftm, ende Generaale Synode ovet den Particularen.
a8.
Jn alle Kerken zal een Kerkenraad zyn, beftaande uit Dienaaren des woords Gods ende Ouderlingen, dewelke ten minften alle weeken eens te faamen koomen zullen , alwaar de Dienaar ofte Dienaaren zoo daar meer zyn, by gebeurte prefideeren ende de aftie regeeren zal.
2.0.
Insgelyks zullen de Diaconen alle weeken te faamen koomen, om van de zaaken . haar Ampt betreffende, te handelem
30.
De Clafficale Vergaderingen zullen beflaan uit fommige genabuurde Kerken, dewelke elk een Dienaar met een Ouderling, ter plaatie ende tyde by hen in het, feheiden van zeekere Vergaderinge goedgevonden., (alzoo nochtans dat men het boven de drie maanden met uit en treilen) daar heenen afvaardigen zullen. In deeze. i' faamenkoomften zullen de Dienaaren by gebeurte, ofte anderzins, die van dezelve. Vergaderinge verkooren werd, prefideeren,, 200 nochtans, dat dezelve tweemaal aan een niet zal moogen verkooren worden. Voorts zal de Era/es onder anderen een iegelyken vragen : . Voor eerft, of zy m haare Kerken haare Kerkenraads Vergaderinge houden? Ten-tweeden , .of de Kerkelyke Discipline geoeffent word? Ten derden, of de Armen, ende Schooien bezorgt worden? Ten vierden, of daar niets en is daar in zy het oordeel ende hulpe des Claflis (tot rechte inftellinge haarer Kerken) behoeven i Die Dienaar, dien het in de voorgaande Clafle. opgeleid was,.zal een korte Predicatie uit Godes woord doen, van dewelke de andere oordeelen , ende zoo daar iet in gebreekt, aanwyzen zullen. Ten laatnen, zuilen in de Vergaderinge voor den particulieren Synodo. verkooren. worden., die op denzelven Synodum gaan zullen. .
Ir) het einde van de Clafficale ende.andere meerdere t' faamenkoomften,



Synode te Middelburg Anno ijgr. 4gy
fteo , zal men cenfure houden over den geenen die iet ftrafwaardig in de Vergaderinge gedaan, ofte de vermaaninge der minder t'faamen koerofte verfmaad hebben. 6 laamen-
De Kerke in dewelke de Claflis3,2item de particuliere ofte Generaalc Synode te faamen koomen zullen, zal zorge draagen, datze de Aften der voorgaande Vergaderinge, op de naaftkoomende beftelle.
33-
De Inftrucïien der dingen die in de meerder Vergaderinge te verhak delen zyn, zullen met eer gefchreeven worden voor de befluitinee der voorgaande Synode geleezen zyn, op dat. het geene eens afgehandelt is niet wederom voorgefteld en worde, ten ware dat men achtede te moeten veranderd zyn.
•; . , 34-
Alle jaars, ten ware de nood eenen korten tyd vereifchte, zullen vier ofte vyf ofte ook meer genabuurde Claffen te faamen koomen • tot welke particuliere Synode, uit ieder Clafte twee Dienaaren, ende twee Ouderlingen afgevaardigt zullen worden. Jn het fcheiden zoo wel des particulieren als des Generaalen Synodi, zal een Kerke verordineerd worden dewelke laft hebben zal om met advis des Claffis, den tyd ende de plaatfe des Synodi te heitellen. J
35-
De Nationale Synode zal ordioairlyk- alle drie jaaren eens gehouden worden, ten ware dat daar eenige dringende nood ware,.om den tyd korter te neemen: tot deeze zullen twee Dienaaren ende twee Ouderlingen uit elke particuliere Synode, beide der Duitfcher ende Walfche Kerke ofte fpraake, afgezonden werden. Voorts zal de Kerke, die laft heeft orn den tyd ende plaats des Generalen Synodi te benaamen, zoo'dezelve bimen den tyd van drie jaaren te beroepen waro, haar particuliere Synode vergaderen, ende het zelve ook des naaftgeleegen Kerken, die van een ander Taaie zyn, laaten weeten, dewelke vier Perfoonen daar heenen zenden zullen, om met gemein advis van • de tyd ende plaatfe. te beflwten. Dezelve Kerke die verkooren is, om de Generaale Synode t faamen te roepen, wanneer ze van de tyd ende plaatfe beraatflagen zal t zelve den generaale Staaten in tyds te kennen geeven, Z , weeten, ende zoo het haar geliefd, door-eenige. tot-
den Clafle te zenden, van de zaaken bellooten worde
36.
Alzoo m, de Nederlanden tweederlei fpraake gefprooken word,-is goedgevonden da t de Kerken der Duitfcher 'ende Walfcher fpraake , elk
^^Sw^^^clafficaIe Versadering?n ende par-
N n n 3 • 3?, Dé--



Van de Leere, Sacramenten , en andereCelemonien.
4§6 Supplement
■ 37.
De Dienaaren des Woords, Ouderlingen ende Diaconen: Item de Prof; flor es Theologie, ('c welk ook den anderen Profefloren wel betaamt) ende de Schoolmeefters zuilen de Belydenis des Geloofs der Nederlandfche Kerken onderteikenen.
38.
Niemand zal hem onderftaan eenig Boek ofte Schrift, van hem ofte van anderen gemaakt ofte overgezet, handelende van de Religie, te laaten drukken , ofte anderzints uit te geeven , dan het zelve voor heenen doorzien ende goed bekend zynde van de Dienaaren des Woords zynes particulieren Synodi, ofte Profefloren der Theologie, onzer Belydeniffe.
39-
Het verbond Gods zal aan den Kinderen der gedoopte Chriftenen met den Doop (zoo haaft als men de bedieninge deszelven hebben kan) bezegelt worden , ende dat in de openbaare verzamelinge, wanneer Gods woord gepredikt word. Doch ter plaatfe daar niet zoo veel Predicatien gedaau en worden-, zal men eenen zeekeren dag ter weeke ordineeren, om den D.x>p extraordinairlyk te bedienen, alzoo nochtans dat het zelve zonder Predicatien niet en gefchiede.
40.
De Vader zal zyn Kind ten Doope prefenteeren, ende in de Gemeenten daar men neffens den Vader, ook Gevader ofte Getuigen by den Doop neemt, welk gebruik niet ligtvaardelyk te veranderen en is, betaamt het dat men neeme, die der zuivere Leere toegedaan, ende vroom van wandel zyn.
41.
De Dienairen zullen tn het Doopen, het Formulier van de inftellinge ende gebruik des Doops, het welk tot dien einde befchreeven is, gebruiken.
42.
De naamen der Gedoopten met haarder Ouderen ende Getuigen: Item den 'tyd des Doops, zullen van de Dienaar opgeteekent worden.
43-
Men zal niemand tot' het Avondmaal des Heeren toelaaten, dan die na de gewoonheid der Kerken (tot welken hy hem voegt) Belydeniffe der Gereformeerde Religie gedaan heeft , mitsgaders hebbende getuigenifle eens vroomen wandels: zonder welke ook de geene die van de andere Kerken koomen, niet toegelaaten zullen worden.
44.
jEen ieder Kerke zal zulk een maniere van bedieninge des Avondmaals



Synode te Middelburg Anno ifgr. 4g7
voorgefcbreeven, niet veranderd, ende alle W^^n ? ,S W°°rd den. lupeuuien verrnydet wer-
Het Avondmaal des Heeren , zal ten L',o'2i
het mogelyk is, gehouden worden Doch te? Pb ? 'f5' Z°° VÊmr
Kerkelyke Ordeninge en is, zd men eerft O ri i daar noch Seen
ftellen. ë ' men eerfl °"<ferlingen ende Diaconen
46
zéé S|ÏÏiS;^l t„t£t bï?is-zul1™*•
Opader, der ^4,2 21? 00rdel' dc! CM' gefchieden. "ereiormeerde Religie toegedaan zynde,)
Daar de Lyk-Predicacien niet en 7™ ™i ... de daar ze nu' aireede zyn aa^genoUen' L ZÏÏ K '"T"' » den, om dezei.e door de ^^^«^f^**» **
In tyden van Oorloge, PeltileGtfe9' dier°n t*A , der Kerken, ende andere algeW zwvïLl ' J?™^* dagen door het oordeel der ^m^^^r f % ^"Z" VaÜ' he,d, doende profeffie van dT^fa^^t^110* dcr geheiligc worden. ^eretormeerue Religie, aangefteït ende
* *oi£ïïï£ ÖE^SË d3t dC Feeflda"
gedaan worden. Maa ter PKatffn ? gen enï Heme!™sdag, afder Overheid gehouden word n zullend FeeftdaSen *»r bevel
^aft
fiks



488
S UPPLEMENX
n
d z z
t
]
!
I
I
Van de Cenfure end£ Ker kelykever maanin-
£S0.
et mogen ontbonden worden, al waart dat beide partyen daar in beiliigden.
De heimelyke beloften en zullen van geener waarde zyn, namentlyk er geener, die onder de magt van haare Ouders ofte Voogden ftaan, onder bewillinge der zeiver, ofte die ook haar zelfs zynde, zulks doen onder eenige getuigen ten beiden zyden.
54- , ' Het zal wel ftaan dat eenen Dienaar ofte Ouderling by de onderrouwe genoomen worde, op dat eer hy haar aan beiden zyden de beaften- afneemt, men uit zekere getuigeniffen verneeme, zoo zyhaar zelrs üet en zyn, of het met bewillinge der Ouderen gefchied, of dit houvelvk niet verboden is door eenigen graad van Bloedvriendfchap ofte Swagerfehap: Ten laatüen, offe aan iemand anders gehouwlykt ofte verooft zyn.
55- .
De naamen der geener die haar ten Echten Staate begeeven willen, 'allen op drie Zondagen van den Predikftoel verkondigt worden , ende 'er Plaatfe daar de Geboden gegeeven zyn, zullen zy t'faamen gegee;en worden. Doch die elders begeeren te trouwen, zullen het zelve mogen doen, mits brengende zeekere getuigemffe, dat haare Geboden gegeeven zyn.
56.
Hoewel in den woorde Gods, den Weduwen geen zeekeren tyd gefteld en is van te Herhouwelyken, nochtans, dewyle het haar gebied m den Heere te houwelyken, zoo lydet de eerbaarheid, ja ook de Borcerlyke onderfcheidinge der gefiachten niet, dat zy haar voor vier maanden ende een half tot een ander Houwelyk begeeven.
57-
Indien iemand van zyn Ecbtgade om Overfpeels wille gegaan zynde, met dezelve niet wederom begeerd te vereenigen, ende hem tot een ander Houwelyk begeeven zal willen, zoo zd hem den Kerkenraad, wanneer hy den Eebreek wettelyk voor de Overheid gcprobeert heeft, verklaaren dat zulks in den woorde Gods geoorlofte zy.
5§. . ;
Gelvkerwys de Chriftelyke flraffe Geeffelyk is, ende niemand van den Burgerlyke Gerechte ende ftraffe der Overheid bevryd, alzoo worden ook beneffens den fiorgergelyke ftraffe, de Kerkelyke Cenfuren noodzaakelyk vereifeht , om den Zondaar met zyn Kerke ende met zyn i\aasten te verzoenen , en de ergerniffe uit de Gemeente Chrifti weg te .Reemen,
59- Wan'



Synode te Middelburg Anno 4<gr 59'
Wanneer iemand tegen de zuiverheid der Leere ofte w«m^„'4 j tvandels zondigt, zoo verre ais het heimiSL f. ?e vromiSheid des
Chnftus duidelyk voorfchryft Matth. 18.. Senouden worden. welken
Die heimelyke zonden, waar van de Zondaar bv een m -,1™, 4 ofte voor twee ofte drie Getuigen vermaand ÏL/ l t byzonder, ien voor den Kerkenraad "fTbrJ©^ worden? ^ heeft» Zul'
Zoo iemand van een heimelyke zonde van twee ofte dri» geen teekenen van boetvaardigheid erTbeZn ™ Z g °' «T'"*.
«der Kerke, befaamde geoordeeld zS wórden °' flKh"0ge ,M £M
gZan"ó„edetd^rre"dio defê:nrf,e ,Dronftn- «"
Strafwaardig ia° °?o aollen wel de aj^™* > f*^ ic ^aMd door voorbaande «^M^SSSX^SS°SSST leg™ Gemeenten, van haaren dienlt afeetmaar de r£,. 8°gefchort worden. Maar of zy geheel van den % Pmma> «P"
zal in het oordeel dei Claflis ftaan "f 16 ZetK" ZJ°'
affl*gê ™ dt S'Xftl'""?6 Zy" TCt •f*»*» «6.
Eaaphemte, Simome, tro»»l„oze verlaatmge zyoes Dienft8, ofteHndrin-
0 0 0 gin-



49ö
SUFLEKEMf
gingeineens anders Dienft, meinéedigheid, Eebreekers, Hoererye, Dieverye, geweld, gewoonlyke dronkenfchap, vecbterye, vuil gewin, kortelyk alle de zonden ende groove feilen , die den Autheur voor de Werelc eerloos maaken, ende in een ander gemein Lidmaat der Kerken der affnydinge waardig zouden gerekent worden.
66.
De Dienaaren des Woords, Ouderlingen ende Diaconen, zullen voor bet houden des Avondmaals, onder hen de Chriftelyke Cenfure oeffenen , ende onderzoekinge doen , zoo van de Leere als van het leeven,.
67.
De geenen die uit de Gemeente vertrekken , zal een getuigeniffe baa* res wandels, by advis des Kerkenraads gegeeven worden. Voorts zal, den Armen om genoegzaame oorzaak vertrekkende, van den Diaconen? byftant gedaan worden, zoo veel hem nodig is, ter Plaatfe toe daar zy heenen willen, 't wélke zy op haare Atteftatie teekenen zullen».
68.
Geen Kerke zal over andere Kerken, geen Dienaar over andere Die* naaren, geen Ouderling noch Diacon over andere Ouderlingen ofte Diaconen, eenige heerfchappye voeren.
69;
Deeze Artikelen, de wettelyke Ordeninge der Kerken aangaande, zyn: alzoo geftelt ende aangenoomen met gemeen accoort, datze (zoo hec profyt der Kerken anders vereifchte) verandert, vermeerdert ofte vermindert moogen ende behooren te worden. Het en zal nochtans geene byzondere Gemeente , Claffe ofte Synode toeftaan zulks te doen , maar zullen naarftigbeid doen om die te onderhouden, tot. dat anders, van den Generaalen ofte Nationaalen-Synodo. verordent, worde.
Arnoldus Cornelit, Vraefes.
YSBRANÖUS. BaLCKIUS j,
AJJeJJor-
. MlCHA£L PaNEïLIÜS,,
Scriba.



PARtlCULlERl OFTE BV20NDERE ^
DRAGEN,
VZlefiMlL€ïfe bearW°°ri I ^«/, gehouden
tot Middelburg, den 29 Mey Anno 1581. *
O^Jr^c' °fJ-bet °iet g0Cd *are de Artikeien des laaften Dor drechtfen Synodi te overzien, ende daar uit te trekker, «1 n
t.n°.f ifen geenen die in deD Mnvank met den Keften ende nW
Ir Profeffie de? Th°0r, ™re>Jk= ê™>g™iflè be.ooneo, d fzy vï, oer Profeflie der Theologie geéxamineert ende geapprobeert zjo
flrafwaarb.g ^^£Z^k^^r^ ~ * *
Overmits de Kerke niemant uit een ander Plaatfe kmr^^ j wettelyke getuigeniffe tot den Dienft on.L 'en maf zoo w" h hoedanig een getuigeniffe die breien zu£ ^eTe S^ffï
° 0 0 * Plaat,



4§1 S U P ï L B M E N X
Plaatfe koomen, daar noch Kerkenraad noch Claflis is? Antwoord, Zy zullen- van de naaife gezeeteq Dienaaren ende andere geloofwaardige; Perfoonen getuigenis brengen.
6".
Of de geene die om een wettelyk oorzaak zynen dienft onderlaaten heeft, hem tot allen tyden de beroepinge der Kerken, fchuldig is te^ onderwerpen?. Antwoord , Ja.
7-
Of de geene die in Princen Hoven ende ahder Heeren Hoven den dienft des Woords betreeden, ordenrlyk ende wettelyk, zoo wel als andere zullen moeten beroepen werden , de Belydeniffe des Geloofs endeDifcipline onderfchryven, ende verkiezen Ouderlingen ende Diaconen uit de bequaamften in het voorfchreeven Hof, ende nevens andere Dienaa* ren op de Clafficale ende Synodale Vergaderingen zullen verfchynen „ ende haar naar andere Dienaars exempel het oordeel der zeiver onderwerpen ? Antwoord , Zy zullen alle deeze dingen onderhouden en naarkoomen; ende zoo veele geene aangaat die in Gafthuizen ofte Weeshuizen dienen, dezelve zullen ook gehouden zyn naar de Kerkelyke Ordonnantiën haar te reguleeren..
Bi
Hoe men de Schoolmeefters examineeren zal ? Antwoord, Overmits ■der Steden gelegentheid verfcheiden is, zoo zal de Clalle letten, watbeft "hier in te doen ende by der Overheid te verkrygen zal zyn,.op* dat getrouwe bequaame Perfoonen in den Dienft gefteld worden..
9-
Wat men doen ?h\ met die geentn, die den Dienaars (welke Scheurmaakers zyn) nsarloopen om haar te hooren prediken ?. Antwoord, Men zal ze vermaanen tot afftant ende met gevoegelyke middelen wederom tot orden brengen..
UK
Wat: een Dienaar doen zal, dewelke in een Plaatfe gezonden word, daar noch eerft eene Kerke te vergaderen ende ordeninge te ftellen is 2? •Antwoord, Hy zal eenige van den Godzaligfte, dewelke de Belydeniffe des- Geloofs voor goed ende oprecht bekennen, ende haar belooven de .Kerkelyke Difcipline te onderwerpen, tot Ouderlingen ende Diaconen byprovifie kiezen:, door welke hulpe by het INachtmaal des Heeren uitrechten. zaL
1:1.
Hoe-men die dingen hellichten zal, dewelke ten deele Kerkelyk ende •ten deele: Politicq.,zyn, gelyk veele in Houwelykfche zaaken voorvallen?: Antwoord, Men zal de Overheid-bidden, dat zy eenige Mannen verordenen wil, -dswelfee mes -de Clafle daar van zullen oordeelen.
is; Oix



tiXBC. Vrag., joantw, X9T Middels. Anno ijSi, m;
Of het niet nut is dat in alle Kerken een twl- ™ :„ u „ , naamen der geener die ten A^Sep^bXeï E li Item der geener d e eetrouwr *<m 9 Ar.r j uwuireeven worden ? openbaare Kerken:Laf ?n t e ^TZ ^9 in de
heimelyk houden, worf het zelvefZt^ D^l^\hm ^ raadzaam daar het zonder perykeis da dl „2 T 0veral opgefchreevea worden. P 1 * dat de naamen der Getrouwden
Of het niet geraaden is, dat men*'den Armen die vertrekken k-K»,
wanneer zv eevraaet wnrHen w„n0„ J • ■<iiUWÜora, ja. ünde
Hemmen hebben ê " Z"lien m°gen adm S^ven doch- geen '
de verkooren Pr^f-, r-«ij j werden. Dit gedaan zynde zaf
anfi.reeken , dm» de Scriba' opleekeoen inde d-.Tr n,T6 i °J '' zal, o» da, he, van a„e„ t^£èX»-g£~Z
dfe



jj54 Supplément
die dingen verhandelen, die de Leere aangaan, daar naar de Difcipline, ende eindeljk de particuliere zaaken.
tf.
Of het niet raadfaam is, dat der Gemeente welker opgeleid is, by advife haarer Clalfe den tyd ende plaatfe des naaften particulieren Synodi te beflemmen, van andere Claffen in tyds alle voorgevallen zwarigheden toegezonden werden : als ook het geene in de Clafficale Vergaderinge niet heeft konnen gedicht worden; ten einde een iegelyke Clafle van te vooren alle dingen neerftelyk overlegge, eer zy tot den Synode komt ? Antwoord, Het is gantfchelyk geraaden, ende men zal arbeiden dat zulks in het werk gefield werde.
18.
Of het niet goed en ware, dat in de Generaale Synoden op den eerften dag der t'faamenkomfte een Predicatie uit Gods woord gedaan, ende een Vallen geheiligt werde ? Antwoord, Het is zeer goed, ende den Dienaar der Piaatfen daar de Synodus vergadert, zal de Predicatie doen.
ip.
Wat Catechismus in de Gemeenten gebruikt zal worden ? Antwoord, De Nederduitfehe Gemeenten zai gebruiken de geene die met der Pfalmen van Petrus Dathenus overgezet en de Walfche die met die Franchoyfche Pfaimen tot noch toe gedrukt is geweeft. Het zal ook den Nederduitfehen Gemeenten vryftaan, een kort onderzoek des Geloofs mt den Catechismo t'faamen getoogen, ende met de voorzeide Pfalmen Dathsni gedrukt, te gebruiken, om die te ondt^rwyzen welken haar ten Avondmaale begeeven.
20.
Of het nut zy de Zondaagfche Evangeliën den Volke uit te leggen ende te verklaaren ? Antwoord, Het is raad/.aam dat niet hier ende daar een ftuk , maar een geheel Boek des Ouden ofte Nieuwen Tellaments uitgeleid worde : met dit onderfcheid, dat men zulke Boeken verkicze, dewelke de gelegentheid der Kerken meeft bequaam xyn.
21.
Wat Vragen men omtrent den Doop gebruiken zal? Antwoord, Men zal by de aangenoomene forme blyven : doch alzoo dat hei vry zal ftaan deeze maniere van fpreeken (in de tweede vrage van het Formulier begreepen ) nameiyk: De Leere die hier geleerd word, te gebruiken, ofte na te laaten,
22.
Of het niet raadfaam en is, dat de Orders die haare Kinders ten Doope prefeirecren willen, het /elve den Denaars, ofte iemard van de Ouderlingen te vcorea j.an<:eggtn? Anu-ojrd , Het is ganfeh raadziam, ° ten



Partic. Vrag., beantw. tot Middelb. Anno i^r, i9f
ten einde men hier door mag weeten wat voor Getuigen genoomen worden: ^ ** 16 ,aaten Zyn ofce niec> ^ooS mag.
23:
Of men de Kinderen die te Doopen zyn, airerlei Naamen geeven mag? Antwoord, Het » wel vry: doch zal men neerftelyk toezien dat men anken naame met neeme , die, ofte Gode, ofte Chrifto eg"n zyn, als, Emanuel tSalvator:: Item die van eenige AmptengenooS zyn.aJs Bapujla> Engel, ofte die anders- ongeloovig «Pi fuffSS
Welke de bequaamfté middel ofte4'wyze zy , ora aan r» n^on a geenen. die haar ren Avondmaale begLeo't'e g^ve ? AnZZZ? zullen van den Kerkenraad ofte anderzins van een Dienaa me een ol derhng onderzogt werden : Daar naar zullen zy betuigen dat zy de Lee re voor goed ende oprecht bekennen, ende dat zy^"ar de Kerkelyke" ftraffe onderwerpen : het zy dat het gefchiede in 't openbaarnf dTpre dicatie d,e tot voorbereidinge ten Heiligen Avondmaale gefchiedf in de Gemeinren. ofte in den Kerkenraad, geitmea m de
Ofte niet nut ende raadzaam is^dat de Dienaars des Woords Ou derhngen ende Diaconen voor de bedieninge des Hei iLn Zond maa Is"
een^PredÏade'lT Lff ^ des -Avondmaal.
tl •/ r, 3 b„eq"aam om der Menfchen henen daar toe ta
beraden? Antwoord, Zulks kan wel nuttelyken gefchi den Lh zoo
AeLde leleï? tól^ J? f ^ « f naren Text hier toe bequamel*n^ *" ^
.c, W6" ? den^en dag namidda? in den Catechi voort,arwr
Ha 1 afte k ? Cld'enendel t0Crdan^W8O. prediken zal?. Zwoord" Het Jaafte kan. wel nuttelyk gefchieden,. doch. zal ha zelve vry ftaan.
28
Anfij0?'b? ^'ondmaa! vfeande, zittende ofte gaande, houden-zal* Antwoord de Gemeenten zullen de .wyze gebruiken die hem de te" quaamfte dunkt te weezen :. Doch zal men het kniS achteSen » -de.uperftaue.ende het perykel van aanbidJinge te SuST ^'S



Supplement
Wat woorden in de bedieninge des Avondmaals gebruikt zullen wer,den ? Antwoord, Men zal bequamelyken de woorden, i. Corittt. 10.. vers 16, mogen gebruiken, daar by voegende, Neemt, eetet, gedenkt,
31- . , . Of men terwyle het Avondmaal bediend werd, iet uit de Heilige Schrift leezen , ofte Pfalmen zingen , ofte geen van beiden doen zal ? Antwoord, Het zal ftigtelyk zyn, dat by gebeuite Pfalmen gezongen, ende Gods woord geleezen worde.
3*-
Of de heimelyke Gemeinten gehouden zyn , de ordeninge te onderhouden van alle twee maanden het Heilige Avondmaal uit te rechten? Antwoord, Het zal zoodanige Gemeente vry ftaan te doen, na haare gelegentheid.
33-
Hoe men de Vaft.ndagen houden zal? Antwoord, De Gemeente zal het gewoonlijk gebruik der fpyzen , mitsgaders de handelingen tot deezen leeven dienende , onderlaaten, ende den gantfehen dag tot omtrent den avond toe met het leezen, ende aanhooren des Goddefyken woords, vierige Gebeden, ende ander Heilige oeffeningen toebrengen.
3+
Of het gebruik der Orgelen in de Tempelen te houden zyn ? Antwoord, Het word niet voor goed gehouden, inzonderheid voor de Predicatie: Daaromme de Dienaars arbeiden zullen dat het zelve, gelyk het voor een tyd lank geduld word, met den aldereerften afgeftelt werde.
35-
Item hoe lange iemand te houden is onderjaarig te zyn ende onder de raagt zyner Ouderen te ftaan ? Antwoord, Een iegelyk zal hem hier inne voegen na het recht ende coftume der Stad ofte des Lands daar hy inne woont.
36.
Wat men doen zal wanneer de Ouders daar de Kinders onder ftaan, haar onredelyk aanftellen , in der Kinderen Houwelyk niet willende confenteeren? Antwoord, Den Kerkenraad zal bezien wat den zoodanigen te raden is, ende of men aan der Overheid verzoeken zal, om haarer authoriteit daar tuffchen te willen ftellen.
37.
Of het ook raadfaam is dat men trouwe op dagen, op welk een Vaften geheiligt is, of het Nachtmaal bediend werd ? Antwoord, Het is beter dat zulks op andere dagen gefchiede.
38. Wat



Partic. Yrag., beantw. tot Middels. Anno 1581. 497
38.
& b*olz£.ma ÏOorsM"de " «* »W ^"s
Hoe men met de hartnekkige Zondaars zal tot der excommunicatie kon AntA°°rd; Z0,° i£rmant °m hartnekkigheld in der «rndoT
£We^ #ehoude« u^nde, geen telken Ser bo tSg.
■heid bewylt, zti de Dienaar in het openbaar der Gemeime d« 7", daars zonde ende hardnekkigheid te kennen geeven, Saders d^ nee " ihgheid aan hem gedaan in het af houden van den Avo^dmaalf ende hem memgmaal te vermaanen, zal ook de Gemeente venmaand weden voor deezen onboetveerdigen Zondaar te bidden, eer «eoTtetfter üe remedie der excommunicatie ofte aflhydince zal kdnLJ 7 damgen voorftellingen zullen 'er drie geSnfIn den «SS,'erfïï den Zondaar met gen aam t worden, op dat hy eenigzins verfchoon werde: In de tweede, zal met het advis der Claffe t^ n^n ^ drukt werden: In de derde zal men de Gemekte £kennen gee v f dat men hem, ten zy dat hy hem bekeere, van de eemeenfchT^ Kerken uitfluiten zal, op dat zyne affnydinge ( wanneSTv hartnekkS £ met ftilzwygende bewillinge der Kerkfn g^fchi 2 Den yd d f gfthep de vooritelimgeo gaan zal, zal in het oordeel des KerkSadi
Welke de bequaarnffe forme deréxcommunicatie ofte afihvdinze tv f Antwoord, Alhoewel verfcheiden formen voorgefchreeven zouden fnnrll werden, zoo zullen nochtans de Kerken 0,^^^°^^^ mogen gebruiken. Geliefde in den Heere Tefu rS Zl ;",gtinge jeden kennelyk dat wy nu ^ ^Ü^^X'^ u^ ^r^ de hy door U. L. Chridelyke
tykon en8uï Vïtn fTT*™ ^ wiHe deS Hee™- ^ wy Kunnen u, u met droef head niet verbergen dat nm mr nn^h ,„„
niemant ,s verfcheenen, die in het mi.fte J verftaan geg even heef
b onder 0"str?:fd!ge "«» g^faan, zoo h
koomen UÏJ Gro ende ,n tegenwoordigheid van vee'eo, gekoomen zoude zyn tot eenig berouw zyner zonden ofrp \lJtL
pPP ' te



498
Supplement
le hy dan zyne overtreedinge (in haar zeiven niet klein weezende) door zyne hartnekkigheid dagelyks noch grooter maakt: ende wy TJ. L. laaftmaal aangezeid hebbëo , ingevatle hy na zoo lange patiëntie die de Kerke met hem gehad heeft , hem niet en bekeerde, dat wy gedrongen zouden .zyn ons wyder over hem te bedroeden, ende tot de uiterfte remedie te koomen. Zoo zyn wy genoodzaakt nu te^enwoordelyk voort te vaaren tot zyner affnydinge, volgens het bevel ende den laft die ons gegeeven is in Gods heilig woord, ten einde hy hier door (is het mogelyk ) tot befchaamtheid gebracht werde: dat men or,k door d-it verrotte ende tot noch toe ongeneeffelyke Lid, het geheele lichaam der Gemeente niet in pcrvkel ftelle, ende den naam Gods niet gshiftert werde. Daarom wy Dienaars ende Voorftanders der Gemeente Gods alhier, vergadert zynde in den naam ende macht onzes Heren Jefu Chrifti, verklaaren voor U allen, dat N. uit oorzaake voorztid, uitgeflooten is, e«da uitgeflooten word miss detzen , buiten de Gemeente des Heeren , ende vreemt is van de gemeenfchap Chrifti, der Heilige Sacramenten en aller Geeftelyke zegeningen ende weldaaden Gods die hy zyne Gemeente belooft ende bewvft : ende is daarom, zoo lange hy hartm kkig ende onboetvaardig blyft in zynè zonde, van U. L. te' houden als een Heiden ende Tollenaar, na het bevel Chrifti, Mav.b. 18.
4r.
Of die afgezette Dienaars, Ouderlingen ende Diaconen als zy door , haar boetvaardigheid de Gemeente genoeg gedaan hebben , wederomrne verkooren mogen werden ? Antwoord, Zoo veele de Ouderlingen ende Diaconen aangaat, zal het zelve ftaan in het oordeel dts Kerkenraads: maar zoo veele de Dienaars des Woords belangt, zal zulks de Clafficale Vergaderinge geoordeelt worden.
Volgen andere Queftien van nieuws voorgefield.
42.
OF het niet goed en ware om Secten ende Ketteryen te weeren, by dér hooger Overheid confent, een gefprek tegen de Papillen, Wederdooperen en andere Dwaalgeeften te houden ? Antwoord Men zal doen als gerefolveert is op de vyfëntwintigfte vrage in d: Synode te Dordrecht, anno 1578.., ende het geene daar gezeid word aïïeene van de Wederdooperen, zal verftaan ende gebruikt worden over alle andere Secten , ende is vrygefteid den »ood ende gelegentheid zulks
«is-



FARTIC. VRAG., BEANfW. TOT MlDDELB. ANNO lS%t. W
ffil'Jg ïftSVt »re Synode e„de Papillen endegWederdoop enïïto^h °P?0baarIyk tegen de noden particulier aanwgeeveo worden ^ f f' Zulks anderen S^ van de forrne der ülpuLtie ende het n 1" te verftaa"
hoord. Men zal ook holp moS^JZ'^r? t0e be" Laf iggende ClaiTen enSe ^n^^^f^^
eng— dz irirr dfcp9 t5en <f*vak • «
hem fufpect houd zal met hem handelen - Li? ■T'^ D? geene die hem niet genoeg doet, zal htWeD^aar™d^^ ^"T zoo hy van zyne dwalinee ende nn„P rt7nT Sm neeraen' ende
blyft, zal men de zaak? br«geooÏ d«nT7gC T^' bartDekkf6 vermaanen zal in zyne opinie teS vol berde" z^Tl' d<We,ke hem
gXagr^:za'de zaake ^^sttss
Ket?^ S^d^ » ff", -gen alle
gelii te verbreiden ? Antwoord Ren ïf iPf 1" e"de ï Uen des Eva«ofte meer Boekskens, de eene teS dit ^7 hebbende> «en Ket.erye fchryven : ofte Bo ksLns alr.,1 ^ de a"dere (£*tn &^ zetten. co.ksktns alrecde daar tegen gefchreeven , over-
die?^" t^r^^£^ ^onen U ga,e,
den, met fupplicatien van wtend? JLTg?T<!D l""**» Wor" doch geen Afgoderye ofte fmfLe IS"W Kerkcn aa"hidden, dat woord, fcff&ge^den^ ? Ant-
noomen zal mogen worden voor rl^ l , vredehandel voorge-
de ook fchryven aan de seêne d o I i ' " Kefken arbeiden zal> endaan , ende by zyne ExcSentie tn ^ °k& de Kerke ^ haar devoir te win doen * ' mmaanende hier inne
hePg " °Pent,vk -de
ftraffe der zonden te %Sg™f™^de £a O^tveerdigen ende ontbindinse der zonden, 3™ ■ J, »°^rrnits de bmdmge
gefchied, zool hïonnS$ S^S'L™^*^ dw W°°rds 0 cj^cu rorme daar van m te voeren.
Ppp 2 47. Of



Supplement
4?:
Of het niet goed en ware te maaken een zekere forme van examew over die geene die tot den Dienft des Woords aangenoomen worden overmits gezegt werd dat hier in eenige te veele, ende eenigen te wef nig doen ? Antwoord, Werd niet nodig geacht alle Kerken aan een zeker Formulier te verbinden. Zullen evenwel de examina niet ligtelyk noch onachtzamslyk, maar ernftelyk gedaan worden in de byzonderfle: hoofd-Artikelen der Chriftelyker Religie, ende in die ftukken dewelke vanverfcheiden Ketteren aldermeeft beftreeden worden, naar discretie van eem iagelyke ClalTe, dewelke niemand ordonneeren zal , om het examen l& doen, dan dis wel ervaren is..
4«-'
Of die Predikanten die eerft tot den Dienft aangenoomen zullen worden, niet en behooren dier Gemeente daar ze geconverfeert ofte gewoont hebben , voorgeftelt te worden, gelyk met den Ouderlingen ende Diaconen-gefchied ? Antwoord-, Ja, op dat-, zoo iemand eenige verhinderinge wifte, daaromme zulke tot den Dienft niet behoorden- te koa-men, dezelve voorftellen mogte.
49-
Of her niet raadzaam is dat de geene die mr-n in het FreJikampt wil* ftellen, ende in een ander plaatfe tot den Dienft uitzenden, ter plaatlen daar hy geëxamineerd word in den Kerkenraad ofe Gaffedoor handople'g'tnge met. vallen ende bidden ontfangen-worde ? Antwoord a,
5a
Is aangaande het geene in het Kort Onderzoek gedrukt ftaat, dat 'éreen eenig God is- ih drie Perfoonen verfcheiden, her welk onderjcheidew behoord te zyn geftelt: Daaromme zullen den Drukkers vermaand worden da* zy het zelve beteren.
Of het raadzaam is eenen Perfoon gantfeh blind zynde, in Dienft a;S' Woords te ftellen:- ende wat men doen zal met de geene die aireededaar in zyn ? Antwoord-1, Neen : ten ware dat uitneemende geleerthïid ende gaven-by hem waren, ende dan noch-niet ligtelyk-, ende aangaande die aireede in den Dienft zyn , zal de Clafle neerftig- acht neemen offe met ftigtinge dienen, ende zoude wel noodig zyn, dat zy gefteld ofte gevoegr wierden neffe'HS anderen die haar gezigt hebben.'
52.
Of her goed' ware Lezers te- ftellen-, daar- geen Predikanten zyn ? Antwoord-, Men zal het niet ligtelyk doen, maar in Piaatfen die verra gelegen zya van de Kerken daar Predicatie gefchied , en daar het. fligs ïeiyken kan zyn , zal het gefchieden mogen, doch met voorweeten enda advis des Claffis,, 5& ö**



Parxig. Vrag., beantw. tot Middblb. Anno 15-81. ?os
53-
Hoe men handelen zal mee de Papiftifche Paftooren, ofte andere Paa1pen die haar willen laaten refjrmeeren als men ze van haaren Dienft met wel opfeborten kan, uit vreezen dat andere Paapen door de Overbeid in haar Piaatfen zouden mogen gezet worden? Antwoord, Men zal de Paapen die haare fuperftitien verlaaten hebben, ende eerlyk leeven (hoewel zy nog 10 allen niet genoeg verflandig nochte geoeffent zyn) eenen tyd lank liever dulden, dan de Kerken in perykel ftellen, /al evenwel neerfügheid gedaan worden , dat zy in alles genoegzaam onderricht hen tot der Gemeente begeven ende geéxamineert werden, om als ware Dienaaren Chrifti haar Ampt recht te bedienen.
54.
Of een Dienaar, met confent des Claffis van zyn Gemeente ontflagen, met meede van de Gade ontfiagen is : dan of hy evenwel fchuldig -is zynen dienft aan dezelve te prefenteeren ? Antwoord, Een Dienaar alzoo ontfiagen zynde en is aan de Gaffe niet voorder verbonden, maar ftaat hem vry elders te dienen,. daar hy beroepen werd.
55.
Of iemand in den dienft van Ojderlingfchap- ofte Diakenfchap ma? verkooren worden , ofte verkooren blyven , wiens Huisvrouwe geen Lidmaat der Kerken is ? Antwooid, Men zal blyven by den regel Pauli daar het mogelyk is: evenwel ,daar men het anders niet hebben kan • zal men de bequaamfte neemen,. niettegenftaande dit de Vrouwen nol geen profeffie van Religie gedaan hebben, op dat de Kerke niet onbe-t dient en blyve.
Of het raadzaam is het Ampt der Diaconiffen weder in te voeren ? Antwoord, Neen, om verfcheiden inconvenienten wille die daar uit zoucen mogen volgen, maar in tyden van Peftilentie, ofte andere krankheden, zoo daar eenigen dienft bv kranke Vrouwen te doen ware den Diaconen niet, betame!y'<, zoo^ zu.'len zy zulks beftdien door haare Huisvrouwen , o,te andere daar toe bequaam.
57*
Or een Dienaar te beftraffen zy a's hy Perfoonen trouwt die haar houwely* onordentelyk van het byflaapen begonnen hebben, ia, of men f «ouwen zal, eer zy met de Overheid Cwiens Gebod zy overtreeden hebben,),.verdragen zyn: Item, als hy trouwt twee Perfoonen daar van d'i eene profeflie doet van de Religie, ende de ander niet? Item, air tty chopt Kinderen, we'kers Ouders getuigen ftellen die de Religie niet to ftaan? Is geantwoord op-het eerfte Artikel, dat het niet goed is de' .feevetW der Houwelyken uic te Hellen; daarom zal den Dienaar naar de behoony-ie Proclamatien., voort mogen uaaren-, ende daar meede
^ P P 3^ w-jréi



foa Supplement
word de Overheid in haare gerechtigheid niet verhindert, doch zulke Perfoonen, Lidmaaten der Gemeente zynde, zullen te vooren vermaant, ende na Kerkordeninge geflraft worden. Op het tweede Artikel, dat de Dienaars zullen arbeiden zulke Houwelyken te verhinderen, zoo veele mogelyk is, maar zoo zy immers voortvaaren willen, zal hy ze trouwen. Op het derde Atikel, dar men de Ouders gewennen zal, zoo veele het» mogelyk is, datze de Dienaars aaiifpreeken eer ze haare Kindtrs prefenteeren ten Doope, op dat zy van haaren fchuldigen plicht, ende ook om bequame Getuigen te zoeken vermaand worden. Ende zullen de Dienaars tegen deeze ende diergelyke misbruiken dikwils haare Predicatien richten.
53.
Of het raadzaam is eender (bmmier des Catechismi te maaken? Antwoord , Men zal' voor den kleinen Kinderen in der Latynfche Schooien gebruiken her fommier des Catechismi befchreeven door Befam, ende -uitgegeeven Gmce & Latinè.
59-
Of het niet goed ware eenige uitlegginge op den Catechismum in forme van korte Predicatien, ofte anders voor de Aankomelingen te maaken ? Antwoord , Ja : ende is eenigen laft daar toe gegeeven.
60.
Of het niet goed ware by de Overheid aan te houden, dat de ontheilinge de Sabbats , de overdadige Bordeelen, ende allerlei andere openbaare misbruiken ende zonden, ftrydende tegen de eerfte en tweede Tafel der Wet Gods weg genoomen ende geweert werden? Antwoord , Ja: dewelke by Requeften gefchieden zal zoo by de generaale als particuliere Staaten van elke Provincie.
di.
Of het niet goed ware een gemeen Aalmoefle ende Wees-ordeninge te maaken ? Antwoord, Ja: ende is eenigen opgelegt het zelve te ontwerpen , ende daar na met eenige Politicque te communiceeren.
62.
Of het niet goed en ware het gefprek tegen de Luiterfchen tot Maulbron in den Paliz gehouden , in het Nederduiifch over te zetten ? Antwoord , Js raadzaatner gevonden het Boek der Theologanten tot Nieuwjiadt, tegen het Boeksken der Luiterfchen Formula concordice genaamt, uitgegeeven over te zetten, het welke eenigen opgeleit is te doep.
63-
Of het niet nodig is volgende een voet van de lofweerdige Synoden, met voorgaande advis der Overheid, alle Ketters tegen de waare Leere Chrifti ftrydende, tot den Generaalen Synode te beroepen? Antwoord, Het zal ditmaal blyven by het geene boven op ds twee en veertigde vrage gezeid is. 64. Of



Parti*. Vrac, beantw. tot Miodelb. anno 1s8u soj
eeZ Vergaderingen ook
fes, ofte^Juperintendeni l^ rnaaken d" 'e ofte V?*-
AntwoordV idee is onnoL end^ Zeivïn f00''^6 Lim^
noden particulier zullen haar aLf 7'eD'Imaar de Claffen ende Sy-* ge Artikel 30. In T^o^VJ^VT^^ dö ^en-OrdenSdicanen van de rWen i/ dl cZr * v lan*e bedachte Preden, ZOo zal bet in dt Claffes tachf^ y^3?"'^" gedaan wor~e« ,e geeven, *^ ^
^^^^ot^dt ierlT **4 ™ - *•
ïeeren achten? Soo?, He za allen ^ '"f"" Dl6naars oofc particulieren Synoden vry ftaan^ dn T ^raaden, Claffen ende ende generaal te zenderuit hraCïl? • ^' Sy'node9. Particulier vinden, naar haar Xe Collegua,, die Zy daar toe bequaam
SySS - len r^a^S^h^ ™'e e"de vee! Kerken die niet ZZo,n te ^PaJ"9*? ' de^le
Zdeken van den geenen d e 1 1?? n ntWorcl'} Men *al ze verven. ê "> die dsn KerkeawDieoaara haar onderhoud gee-
^%£j^Z:el^^ 7 i™*P> j^ens dat de tyd openbaar!^ niet wei ZffeL;0rd \ 0verm » het in deezen het mogelyk is, in de Clafficale vJIJa * hec doen 200 veei
de zaaket/met gebeden ^^^^'^^ ^
p^Se» 231 - daar
zal doen na gelegentheid der K 5 kL°mt? An^rdf Men
Avondmaal bever vee L da!en nfr,^ Z°0,het te Paffe komt> het houden. ° daöen ofte dne -veeken vroeger ofte fpader
t^^k^TM8^^ Synó<Sen ammben0G™
*>aar zy zullen adv s min leven ^J^ord, Neen,
* de vjfttende vrage gc£id il de' ZaakeD* ais faovera
7* #r



f04 SUPPLEMEHI
Alzoo aangegeven is dat eenige minder Vergaderingen fomtyds eontr^cUuitln tegen bet geene in meerder Vergaderinge verordineert
^waar uit disofdre ende" ongelykheid der Kerkelyke regeeringe ofte bedieninge fpruitet; is gevraagt of het met goed en ware, dat de Ac ren van de minder Vergaderinge op de meerdere gebragt werden om geëxamineer:Te werdenSals het Ke.ken-Bcek in de Claffe, en het Clasfis-Boek in de Synode particulier? Antwoord, Neen: maar om hier inne te voorzien , wanneer iemand zulks verneemt die zal neerft.gbeid doen dat het gebetert worde door particuliere vermaaningen, ofte zoo het met er, helptf door de authoriteit van meerder Vergaderinge.
Of de Ouderlingen van kleine Stedekens ende Dorpen om koften te fchuwen wel uit dfe Claffen mogen blyven? Item , of om derzelver oorzaaken wille niet genoeg zoude zyn dat een Ouderling ende Dienaar uit Sc Claffe op den particulieren Synoden quamen , wanneer deze ve zulks goed vonden? Antwoord, Neen: maar men zal volgen den 30. en 34 Artikel der Kerken-Ordeninge. Ende dewy e hier in by vee e gebrelc is, zal dat gebetert worden: het welke ligtelyk gefch.eden zal konnen , zoo zy fpaarlyk geduurende de 1' faamenkomften leeven,
Alzoo in Maart laatftleeden een^Placaat van de Staaten uitgegeeven is, dat de Scnoolmeefteren van de Claffen geéxamineert zullen worden, is gevraagt waar in dat examen gefchieden zal ? Antwoord, In de zuiverheid des Geloofs ende bequaamhejd tot den Dienlte.
73*
Of het de Lidmaaten der Kerken vry ftaat te drukken ende te verknopen Boeken die met Ketterye ofte met eenige onftigtelyke l.gtvaardigheid befmet zyn ? Antwoord, Het is met geoorlooft.
Waar voor men den Dcop van de Vagebonden Priefteren houden z.1? Antwoord , Dewyle zy macht hebben om te Doopen , volgende de ordre der Roomfcher Kerke, zoo zal den Doop by haar bedient ( hoewel ZY uit haare piaatfen verdreeven zyn) niet weder herhaalt werden Maar den Doop van de Monniken ende diergelyke die geen roaebt hebben 'om. te Doopen, volgende dezelve ordre, zal van geender weerde gehouden werden.
75'
Waar vooren den Doop der Wederdooperen te houden is, wanneer iemant te vooren niet gedoopt zynde, van haar in zyn ouderdom gedoopt werd, of men zulk een tot de ware Religie keemende met eenen pieuwen Doop f*! aanneemen ? Antwoord, Men moei eerft verneemen



Partic. Vkag,, beantw. ror Middels. Anno ij8i. so;
contrarie doen, vermaanen^ van haare opLie aite ftaanf*"' ^ de .egen™,dis„eid * (i^^aS"1? ^ * "
plaaTen da,r da fe^^i^^l^^^™*^ *"
va^den fenb™ fe'^ d,'= Kc'k™ het gebruik deel op de andere vd ,en a™ïï , Gemm'e °P * eene, ende een
de Commumcantenmet zyn goed exempel voorga. ' P ' 7
ïaaS r^i^^^Ö^ 'en, Wmaale des Heeren re
eenen heek dl ^U^^^tc'S^^^' ** gemeene Tafel in het alderJaaifte. ëe)cftleden kan, ofte aan de
Si



Supplement
helooven de Kerke te helpen regeeren achtervolgende de Kerken-Ordepinge voo. gefchreeven, ende deeze haare belofte in den Kerkenboek gefchreeven zynde, en is geen onderfchryvuige van nooden.
83-
Of het raadzaam is dat twee Perfoonen, weezende Ooms Kinderen , of in gelyken graat, malkanderen trouwen? Antwoord, Neen: ten eerften om de ergernilfe der zwakken wille die daar uit ontftaan. Ten tweeden, om der eerbaarheid wille. Tenderden, om dat de vnendfchap te beter tot andere Gedachten uitgefpreidet mag werden.. Ten vierden,, om dat het ftryd tegen het gebruik meeft aller Gereformeerde Kerken.
84.
Of eenige Huwelykfche Proclamatien in de openbaare Kerke gefchieden mogen in de weeke- buiten de Zondagen ? Antwoord, De Proclamatien ofte uitroepingen zullen gedaan worden , op. drie verfcheiden Zondagen ten ware groote dringende nood, daar van den Kerkenraad oordeelen' zal. Behoudens dat de Dienaars in Holland hier in met veranderen zullen zonder voorweeten haarer Overheid»,
85-
Hoo rnen handelen z\! roet eenen Perfoon doende profeflie der Religie die jegens voorgaande vermaaninge hem door een Paap heeft laaten trouwen met eenen Perfoon dewelke van zynen natuurlyken Broeder te vooren'misbruikt is geweeft? Antwoord, Indien zulke vermaant zynde hem niet bekeert, zal hy geêxcommuniceert worden, ende zyne bekeeringe zal dan blyken, als hy de Perfoone die hy wettelyk (vermits bloedfchande) niet hebben mag, verlaat; maar zoo by hem beketrt,zalbv met behoorlyke reconciliatie opgenoomtn werden. J 8öV Of eenen Jonkman ofte Weduwenaar , hebbende beflaapen eene Maagt ofte Weduwe, daar door verbonden is om die te trouwen, volgende Exodi 22. vers 16. ende. Deut. 22. vers s§ ? Antwoord, Het ware te wenfchen, zoo veele de macht aangaat, dat de Wet Gods in het gebruik ware, namelyk, als- de Vader die gefchende Dochter geeven wil ende de Gezelle zyns zelfs is, dat zy alsdan eikanderen trouwen, ofte immers dat de Dochter haare houwelykfcbe gave van de Gezelle ontfinge. Ma .r naardien contrarie ufantie in de Policie de overhand genoomen heeft , zoo kan men anders niet wel oordeelen ter tyd toe, dat de Magiftraat h:er op andere wetten zal gemaakt hebben. Zoo veele de Weduwen aangaat, is, geantwoord, dit het by paapen zonder beloften met en verbind*..
Esn Perfoon beftiapeir hebbende een Dochter, ende heeft daar naar dfc Zuftcr- van dezelfde Dochter getrouwt, is de vrage, of hy aan de
eer-s



Partic. Vrag., biantw. tot Middelb. Anno 1581. 5-07
•erfte ofte tweede verbonden is, of dat hy geen van beiden hebben mag 'Is geantwoord, dac hy geen van beide hebben mag, mi s het bloedfchande is; maar de Overheid behoord haar ampt te doen ende zoodamgen te ftraffen. v
88
Of een Man zyner Huisvrouwens Zufters ofte Broeders Dochter, daar af zyne Huisvrouwe Moeye was, mag trouwen ? Antwoord, Neen.
89,
Of het geoorlooft is te trouwen de Weduwe van dien, wiens Zufter
«^klycSên,LH™£,,t gehad heef,? " graw"°°'d' h« *
90.
Of de confcientie des geenen die een heimelyke belofte gedaan heeft die hy met en begeere, ofte niet en dient te houden, daar meede ge' noeg onttelt is , dat de Overheid met haare Ordonnantie de heimelyke beloften van onweerden verklaart? Antwoord, Die zulks doen zyn te vermaanen : maar zoodanige beloften verbinden de confcientien niet tot volbrenginge des Houwelyks, inzonderheid daar de Overheid de heimelyke beloften verboden heeft.
Of de Kinderen der geener die ordentlyk ende na den regel Chrifti geêxcommuniceert zyn, ende geduurende de excommunicatie gewonnen zyn, ook buiten het Verbond zyn ? Antwoord, Neen.
92.
Of men het geene in den 63. Artikel der Kerken-Ordeninge van der openbaare verzoen,nge : item hier boven particuliere queftien ?o. van het openbaar voorftellen des Naams voor de excommunicatie gezeid word re verftaan is van een openbaare actie in de Kerke voor alle Toehoorders in het gemeen, ofte voor de Gemeente alleen? Antwoord, Het word verftaan van den geenen die tot het gehoor koomen '
T-T 93*
Hoe men de Kamerfpeelén die m de zes en twintigfte vrage te Dordrech onftigteljk geoordeelc zyn, weeren zal mogen? Antwoord Een iegelyk zal zyne Overheid voorhouden, de inconvenienten dkdaar ui" volgen, ende bidden zulks te remeJieeren.
94.
j rw ï**" Ï de" Dienfl' zyfien Me^PV noch jonk in den Dienft des Woords zynde .vermaanende ende ilraffende met recht als heer-, fchappye gebruikende befchuldigt mag worden ? Antwoord, Neen da om de andere do vermaaninge gehouden zal zyn te ontfangen.
Of de Canoniken ende andere Geeftelyke Perfoonen (zoo men z<» Ql. 2 noemt)



Supplement
noemt) behoudende haare beneficiën als Dekenien, Proofierien, &c. dog zonder fuperüitie ofte Afgoderye, tot den Avondmaale mogen ontfangen werden,. ende of zy daar na tot het Ouderlingfchap ofte Diakenfchap mogen aangenoomen werden ?. Antwoord, Zy zullen tot verzaakjnge aller fuperflitien, ende tot recht gebruik haarder goederen vermaant worden „ dewelk doende, zy vande gemeenfehap des Avondmaals niet afgehouden mogen werden, maar tot het Ouderlingfchap ofte Diakenfchap zullen zy niet toegelaaten worden, dan met groote voorzigtigheid.
Of een Synode particulier, over een afweezende Ouderling zoo flrangelyk mag belluiten, dat hy tot den Synode generaal zoude moeten gaan., zonder eenige excufen plaats te geeven, ofte dat een ander in zyn plaatfe zoude mogen gezonden worden? Antwoord, Neen: maar om inconvenienten te fchouwen, is raadzaam gevonden dat de particuliere Synoden den Kerke nomineere, dewelke naar haar discretie eenen Ouderling uitzenden zal.
97-
Of de geene die in her Ampt der Overheid zyn, niet mogen tot Ouderlingen, ende wederom Ouderlingen tot Overheden genoomen werden ? Antwoord , Het eene ampt verhindert het andere niet.
98.
Of niet een Claffe macht heeft te retraéleeren het geene zy bevind in de voorgaande Claffe tegen de Synode Nationaal beflooten te zyn ? Antwoord, Zy is het niet alleen machtig, maar ook fchuldig te doen.
99.
Of Baftaarden tot den Dienft des Woords, Ouderlingfchap ende Diakenfchap, mogen toegtlaaten worden? Antwoord, Daar en zyn geen redenen waarom het niet geoorlooft zoude zyn, mits. hebbende behoorIjke gaven.
100;
Of het ftigtelyk} is, da» de Huisvrouwen ende Dienftknechten van de liombaarts tot den Avondmaale toegelaaten worden ?. Antwoord, De Huisvrouwen voor de Dienaaren des Woords verklaarende dat haar den handel haars Mans mishaagt, zoo men bemerkt daize eenvoudig ende vroom zyn,'zullen toegelaaten mogen werden: Maar de Ditnflknegren, dewyle zv vryheid hebben om wat anders te doen , zoo lange zy in zukfcien dienft. blyven, zullen niet toegelaaten worden.
10 i-i
©f nodig is> éfë- Perfoonen tot het. Ouderlingfchap ende Diakenfchap gedenomireert,.. de. Overheid te prefenteeren, om. daar uit de helft te teïezen,..of de gedenomineerde Etrfoonen te beveiligen? Antwoord, GeWk, de 'nominatie Kerkelyk is,-zoo is ook de verkiezinge; ende de OverjT beid'



PaRTIC. VrAG.,"-BËANTW. tot MlDDILB, ANNO Ifgl.
heidI (profeffie doende van de Religie) is meede begreepen onder de Kerke ofte Gemeente aan dewelken de benaamde Oudedingen ende Dra kenen (volgende den 40 Artikel der Kerken-OrdeningenS voorgeft I worden. Evenwel, tón de Overheid hier op dronge, endeTf ke »n het perykel v.n twift ofte andere inconvenienten mogte koomer, zï men >n de vreeze des Heeren overleggen, hoe verre men de Overhead ïen Synodi" ^ ende dX ™ advis des ende%3£
102.
,Of niet de Synode particulier van een Provincie (de nood zulks vereiffchende) extraordinarelyk mag vergaderen, om van gemeene zaaien
iMp^t^zonder prejüdlcie -de éi
103,
Waar voor te houden zyn de Confiftorien die buiten de behoorlvke tyden ofte extraordmarelyk alzoo gehouden werden, dat niet" Ie de L.dm»ren der.elver daar toe geroepen ,yn? Antwoord, Zy zullen nie! geleeden werden, ende de geheek-n Kerkenraad zal mogen vandera wat alzoo onbehoorlyk gedaan is: Ma** als tot da exiraorire W ringen ter behoorlyker tyd alle ontbod.n zyn, die daar toe behooren hoewel zy met a le koomen, zal. van weerden zyn, het geene kz!ké Vergaat nngen beilooten is. 6
Wat men doen zal, wanneer de OuTe oordeelt dat men eenen Dienaar verplaaIZen zal, ende die Denaar ofte Kerke daar tegens aprSleert of men faft verwachten moet de beroeping ofte »«&L ljfe raaien Synodi ? Antwoord , Hy za| b)yven ter tyd toe dat de nanln here Synode de Sententie des Claffis1 approbeeït rade alsdSnT»? £ inflatie ofte. verplaatz nge voortgaan , tl tyd toe' dat in de Nat onat Synode daar van kennifte genoomen ende anders geoordeeld werde.
Wat men doen zal, wanneer menigeen Ouderlingen vinden kan d>> haar ontkdigen konnen om op de particuliere ofw «neraale Svïode 2 gaan? Antwoord, Men zal neerftigheid doen, dat§ engfgaan ende zoo zy met gaan, zullen ze gecenfureert worden.. . ê gaan,.ende
„, . 106.
Of in de examinatie der Dienaars des Woords het oordeel van der Leere, zoo we by den Ouderlingen ende Diaconen , Tbv den Die naaren ftaan zal ?. Antwoord , De Ouderlingen ende Di!coL z^Si zoo wel aangaande het examen ofte onderzoek des le ven ende deïwandds.lWe hebben , als- de Dienaars:. Maar Zoo vee] de ]eere bl langt zullen zy advis mogen geeven,maar de Dienaars a«Slt
y^Q 107.- Off



yi<j Supplement
107.
Of het nodig zy van de afgeftorvene Lidmaaten der Kerken ofte ook andere die geen profeflie gedaan hebben, regifter in de Kerkenraad te houden ? Antwoord, Neen : maar het zal in het gemeen de Overheid gerecommandeert werden.
IC8. - j .
Of het oorbaar is dat de Clafficale Vergaderingen altyds op een plaatze gehouden worden , of datze by gebeurte omme gaan ? Antwoord, Zy zullen by gebeurten omme gaan, zoo veel het mogelyk is.
109.
Of het niet goed is, dat de Ouderlingen by de Propofitie meede zyn , zoo wel van de geenen die uit der Schooien koomen , als die niet geftudeert hebben? Antwoord, Ja: zoo zy daar toe vaceeren konnen.
110.
Of de Profefforen der Theologie in de Clafficale Verzamelinge haarer refidentie verfchyncnde, wanneer van de Leere gehandelt word, meede behooren ftemmen te hebben ? Is geantwoord, Ja.
( Onderteekent)
Arnoldus Cornelü, Predikant te Delft. Praefes. Tsbrandus Balkius , Predikant te Antwerpen. Aiïeflbr. Michaël Panneelius. Predkant te Middelburg. Scriba. Henricus Corputius , Predikant te Dordrecht. Alter hujus Synodi Notarius.
Godefridus Roragius, Uit naam der Nederlandfche Kerken in Engeland.
Johannes Badius.
Johannes a Wieken, Uit naam der Kerken in Gelderland.
Ruardus Acronius, Predikant in Vriesland.
Johannes Fontanus, Predikant te Arnhem.
Johannes Capito, Predikant te Brugge.
Ferdinandus • Leis, Ouderling.
Johannes Bollius, Predikant te Gend.
Petrus Bertius, Predikant te Duinkerken.
Adolphus Briandus , Ouderling.
Daniël Correet. Ouderling te Yperen.
Rudolphus Veltius , Predikant te Gorinchem.
A. Lescallet, Predikant te Canterbury.
Nikolaas Hiknaerd, Ouderling van LonJen.
Daniël de Dieu, Predikant te Bruflel.
J'oannes Matthias, Ouderling van B-eda.
Jean Taffin, fredikant te Antwerpen.
fierre



Partic. Vrag., beantw. tot Middels. An*ö i5§ï( fj%
Pierre Mtromt, Ouderling.
Louis d'Outreleau, Predikant te Middelburg
Michel de le Houe, Ouderling.
Martims Lydius, Predikant te Amfteldam.
Bartholdus mibelmi, Predikant te Hoorn
Jaques Forejl, Ouderling te Alkmaar.
Johannes Damius, Predikant te Haarlem
Petrus Kerkenfis, Predikant te Amersfoort
Bernhardus Fefekius, Predikant te Deventer
Petrus Hardenberg, Predikant te Zwol.
Alartius Cranis, Ouderling te Campen
Johannes Gerobulus, Predikant te Viifïingen
Thomas Gruterius, Predikant te Zierikzee
Tieleman (Timan) van Ooflerzee, Predikant te Goes
PoinSèfe'



fip Supplement
Poinólen ende Artikelen begreepen
in de Inllruétien der Gecommitteerden der Kerken op het Nationaale Synode, beroepen inden Hage den io Juny 1586.
r.
TEn eerflen werd eendragtelyk van allen Kerken goed ende nodig bevonden dat een goede welgeftelde Kerken-Ordeninge gemaakt worde, conform den woorde Gods, en de Kerken-Ordeninge tot noch toe gebruikt, zoo na koomende, als het mooglyk is.
2.
Ende alzoo het niet genoeg en is, goede Ordonnantiën te maaken ten zy dat die geobferveert worden, is voort der.Kerken ernftig verzoek, dat die voorzeide Kerken-Ordeninge, niet alleen met publicque authoriteit , en werde gefancieert, ten einde zy mag geoeffent worden zonder contradiólie, en die Overtreeders van dien behoorlyk worden gereprimeert, maar dat men ook middelen raame, waar door op Kerkelyke wyze, een iegelyk tot onderhoudinge derzelver gehouden worden, opdat alzoo door die gelykformigheid der zuivere Leere, Ceremoniën ende Kerkenregeeringe, volgende des Heeren woord, die Chriftelyke Catechismus, ende die Confeflie der XXXV11. Artikelen der Nederlandfchen Gemeenten, Godes eere gevordert ende het Ryke Jtzu Chrifti, alomme in deeze Nederlanden verbreid mag worden.
3-
Ende want men bevind dat die overzetnnge des Bybel» in de Nederlantfche Taaien, die tot nog toe in den Kei ken gebruikt word niet zoo eigen, klaar noch duitfchelyk is, word van fommige Keiken begeertj gelyk ook over lange algemeenlyk begeert is, dac op het voorgaande goede ordre geftelt worden.
; i 4- '
Van gelyken te letten op den Pfalmen die in den Kerken gezongen worden, of die niet ftaan te verbeteren.
5-
Word meede begeert dat die bo.en ve-rhaalde XXXVII. Artikelen niet alleen voortaan formelyk, zonder d.iar toe ofte af te doen, gedrukt worden, maar ook onderteekent by allen Kerken- ende School-Dienaaren , tot onderhoudingé van die zuivere Leere, tegens alle Secten,
6.
Ende aangezien die Seélen dagelyks meer ende meer toeneemen ende vermenigvuldigen ,. waar door den loop des Euangeliums ende de gerultheid der Poülien belee worden , is het verzoek dat goede bequaame Hiiddele» geraamt worden om zulks voor te koomen. 7. Ins-



Synode tn den Hage den zo Juny ï*86\
7.
Insgelyks zal nodig zyn, goede ordre geftelt te worden 00 die Druk kerye ende Verkoopmee van Boeken, Liedekens, Refereren nde an dere diergelyke Schriften, waar door die waarheidI dér EuaSeHfcEi Leere verkort zoude mogen worden. fcuangeiilcne
8.
Alzoo zal meede nodig zvn, eoede nrdrp a*a0}* *~ j weeren verlcbeidene SupSftitien, f t rbteJ^SS,*
ende diergelyke; te meer, dat veele Paapen, Monniken ™feR f * gealimenteert worden, houdende haare ^hi^^A^^ henen der eenvoudigen Menfchen, van die zuivere Leï d^waar-
A^iï d3tudie 5looflers» Capitte?èn ende Stichten mogten ceffeeren dewelke noch op fommige Piaatfen gehouden worden. heeren,
Voorder, dat die Kerken tot Woerden , Bodesraven ende te v.Wn
Sid^en^^^ d3ar °mtrent' geneert. Sde ?ogoede Ï™Z* tigheid ende ordonnant.e met die andere Kerken in deeze Lunieerl Provinciën mochten gebragt worden. geünieerde
S„t^behoor Ms Tt" orT ^ ^ ^oru,n
n r r hot



5I4 Supplement
het niet zal mogen nalasten, na gêlegentheid van de Piaatfen :'Item, of het niet heter en ware het Brood dn het Avondmaal des Heeren een iegelyk in de hand te geeven, dan met Schootelen voor te dienen.
14.
Of het niet goed en ware een zeker Formulier te gebruiken, in dis voorflellinge ende excommunicatie, als ook in die aanneeroing met fchoidbekenninge der Pocnitenten , daar by te letten zyn zal op den 39. Artikel particuktar, in de Queft, Synodi Middelburg: den welken by veele niet practicabel en is. Item , of die excommunicatie te gebruiken zy tegen zonden, die geheel gemein ende ons boven het hoofd gewalfen . zyn.
■VS-
Aangaande de Dienaars der Kerken zal te letten zyn, op die beroepinge derzelver met naamen ten platten Landen, op fommige Piaatfen. Item, dat eenige Kerken meinen, dat die handoplegginge allezints behoord gebruikt ofte nagelaaten te worden: Item van de verbindinge der Dienaaren alle haar leeven lank, gelyk ook van 'den geenen, die het jus Pauonatus pretendeeren.
Ende nadien eenige Dienaars zonder eenige wettige Atteftatie fomwylen aangenoomen worden, ja zelfs geen Lidmaaten der Kerke en zyn, r.och haar zelfs tot geen Clafficale Vergaderingen willen geeven, zal hier inne onderfcheid dienen verzien te worden.
17.
■ Dat onder alle Regimenten van den Soldaaten Predikanten beftelt mogten worden, hebbende ftipendium onder het Regiment.
18.
Aangaande het Ampt der Ouderlingen , is te letten , op die befchryvinge deszei ven gedaan in den Synodo tot Middelburg Art. jó., item van dezelve te mogen committeeren.
19.
Of niet die bedieninge der Diaconen ftaat onder die opzigt des Kerkenraads. Ende dat by haare byeenkomfte een Dienaar des Woords tegenwoordig zy om haare handelingen te beleidm.
20.
Dat de Diaconie overal ingeftelt, ofte middel bedagt worde van de befte adminiftratie der Goederen der Armen, dewyle daar in veele misbruiken gefchieden ende die bedelerey geweert worde, mitsgaders, dat die Armen der Gemeinte door een weerzin van die Religie niet voorby gezien worden.
2r.
Dat ordre geftelt worde op die arme PaiTanten, ende die Atteftatien .derzeiven. ' 22. En-



Synode in den Hage- den *o Juny i58ö, s%s
2 2. 1
Ende dewyle het meer dan redelvlr \* Ji, r. neerlyk onderhouden borden ,wm oe die e£ iïTc™, ^ W°°rd* kelyken gedeitineert zyn ende gegeeven zo™rH 1 Sr^'S ?nTOo4 Kerken van allen Provinciën gep^oponeèrt datn^d^k ^ de" ren byzonder ten platten Lanief d a^ r 0zy me hSat' ^ konnen overkoomen, verbetert mocht e? wl£? v ^'l'20 t3Ua!yk licre meede te bedenken zullen zyn d W r ne 12,1 dL^rï"
als ook die Wefuwen
^"iS^^ den £ van jus Patronatus die
; .-• f. * . , • - ■ 1 nwsnri ^jtp
ge, herhuwen der Weduwen <w .SS Sihedn£a> Echtmydiii. da. hier in middel om p^t^SS^Z^" Sfcg'
11 r r 2 2Q, De-



Supplement
29-
Dewyle ook fommige Kerken noch onderhouden Lyk-Predicatien, ende fommi/e niet, dat hier inne een of ander verordineert worde, desgelyken ook op die Avondgebeden daar by te noteeren is, het luiden der Klokke over die begravinge der Dooden , mitsgaders zeekeren tyd van die begraaffenilfe derzelven.
3°-
Of men het prediken der Zondaagfchen Euangelien in den Steden , daar het Euangelium nu eenen goeden tyd gepredikt is, niet zal nalaaten, ende den Dorpen hier in haar vryheid geeven.
31- - ö •
Roerende die Piaatfen der openbaare byeenkomften , alzoo men bevindet> dat die Tempelen ofte ongerepareert blyven leggen, als Ook die Hoizen der Predikanten er de Schoolmeefters, ofte tot onheilige ende onbehoorlyke zaaken misbruikt worden, zal nodig zyn bier urne te remedieeren.
3a-
Komende tot het ftuk van de Schooien, alzoo die zelve als feminaria van den. Kerken ende Policien hoognodig zyn, wel gtinftitueert te worden , zoo zal men neerftelyken letten op die pointfen die hier van particulierlyk vervat zyn in die byzondere Inftructie der Kerken.
33.
Ende dat principalyken acht genoomen worde op de hooge Schooien, ten einde dat over die zelve geftelt mogen worden Curatoren ende Bezorgers die de Religie toegedaan zyn , dat ook genoegzaame ende bequaame Godvreezende Profeffors byzonder in der Theologie verordent worden : Item, dat men aanftelle Collegia ende een me/kelyk getal van Studenten in der Theologie onderhoude op.gemeine Lands koften, met naamen, ook dat Beurfen ende gemeine Tafelen werden aangefteït, alwaar die Studenten, niet zeer magtig zynde van Goederen, om een redelyken prys., haar onderhoud mogten hebben.
. ' 34. ■
Zal ook van nooden zyn, dae alomme in deeze geünieerde Provinciën tot gemeine rufte ende tot ftigtinge der Kerke Gods goede policie en ordeninge gefte't wbrde door die welke die' infolemie van Kermisfeeften, Rhetorefyn-Kameren, Gelt-Bruilofifeefttn, ende ■ diergelyke gewetn mogen worden, gelyk patticulierlyken hier van in de Inftrücben der Keiken veele gevonden word.
35- , , .
Ende aangezien goede Ordonnantiën te vergeefs ende kragteloos zyn , .ja ten fpotte gedeyen , ten zy dat d zelve geëxecuteert worden, om het welke te doen"Magiftraaten ende Officieren geftelt zyn, waar in groot



Synobe in den Hage den zo Juny iSB6. 5l?
Particularia*
Te verzoeken advis de Mendacio Officioro.
lrpn°f nie:/Jaadzaam zy die handelingen met Cornhert te laaten rlmlr +*. «d. roor h haare 2aakM b» de;z£Cvr6ad:;i„/c'lekL„dt,a"
reT/erkeL^n13^-0^ eeVLidmaa^ geêxcommuniceert zynde, in anderelleemrtot ?S ^"^ Smi,en z^^, zal mogen ap.
R r r a io. o£



^ïg Supplement
ï0*
Of het ook geraa:!cn zy dat alle Dienaaren ende Ouderlingen tot den Synodum particularem zullen koomen.
li.
Of het een Dienaar mag -een Dienaar zyn ende te gelyke een Medicyn.
12.
Of men nieuwe Parutïen zal maaken der Claffen, of dat men de oude Partitie zal laaien blyven.
13-
Die zaake Datheni te gedenken tot revocalie ende reconciliatie.
14.
Dat men gedenke in die algemeine gebeden der Kerken haare Maje fteit van Engeland, zyn Excellentie den Grave van Leycefter, Graaf Maurits ende het Huis van' Naflbuwen,
15.
Of het niet raadzaam en zy haare Majefteit van Engeland te bedanken uit den naame der Kerken deezer geünieerde Provinciën , ende te bidden, door interceflie der Kerken in Engeland , dat haare Majefteit het aangevangtne werk wil committeeren.
ió.
Of het niet raadzaam zy gefchreeven te worden by de hooee Overheid aan den Vorft van Cleeve, om den Chriftenen der Gereformeerde Religie in zyn en Landen vryheid toe te laaten ende haar niet te moleffeeren.
17-
Welke Overheden te houden zyn voor die, dewelke profeflie doen der Chriftelyke Religie, dewyle hier van different is.
18.
Dat die gebannen zyn om wettelyke oerzaaken , niet en worden wederom by de Magiftraaten geaccepteert, mitsgaders dat ook der moetwillige Doodflagers vryheden by den particulieren Heeren alzoo niet getolereert en worden.
19-
Hoe dat men doen zal met den geenen die niet en zyn,by den Kerken geaccepteert om te trouwen, ende zynde by de Overheid getrouwt.
20.
Of een Dienaar buiten zyn fchult verlaaten zynde van zyne Huisvrouwe, ende daar over van der Overheid ontfchuldig verklaart, geoorlooft zy een andere Huisvrouwe te trouwen.
21. Of



Synode in den Hage den 10 Junv ij8<5. s,9
«Zr Mra 8fdK>PM mt fme 0„gedoople Z-A rcoge„
Of men niet en zal den Weduwen der overleeden Predikant LWWM1 wende ende hebbende Kinderen, toelaaten te hebben £t «en! ïl T den Staaten jaarlyks geordineert werd. ' gCe"e haar b?
ende nodige zaaken niet agcerblyv" ». ' P ' by gebrKke de 6«d«
mits continueerende denzelven. ê brengen
dienftVe«lu8eStD ^ * C°P«"i. die van zyne*
TW» k r^C°mWnf'e der DorPen dat e,ke Kerke mogte haare ei«n Dienaar hebben, ende bequamelyk bedient worden. S g ft
rt.nT?Jfen °P'hetAftal va" den Perfoonen die uit elke Provincie ia den toekoomenden NattonaaFen Synode zullen verfchynen *
Se. S * ' C wetenfchaP ^ hebben over de Excommuni-
K E R~



',i
Van de 'Dienften.
KERKEN- O RD E NIN GE
der Nederlandfche Gereformeerde Kerken van beider Taaien , gefield in den Kat ionalen Synode: te faamen bet oefenende gehouden by laft -van zyn Excellentie in 'sGravenhage dm zo Juny Anno 1586.
1.
OM goede ordre in der Gemeente Chrïlli te onderhouden , zyn daar inne nodig de Dienften, i'faamenkomffen , Gpzigt der Leere, Sacramenten ende Ceremoniën , ende Chriftelyke ftraffe, waar van hier na ordentlyk zal gehandelt worden.
2.
De Dienden zyn vierderlei: Der Dienaaren des Woords, der Doctoren, Ouderlingen ende Diaconen.
3-
Het en zal niemand, alhoewel hy een Doclor, Ouderling ofte Diacon is, geoorlooft zyn den Dienft des Woords ende der Sacramenten te betreden , zonder wettelyke daar toe beroepen te zyn : Ende wanneer iemand daar tegen doet, ende meermaal vermaant zynde, niet afftaat, zoo zal de Clalfe oordeelen, of men hem voor eenen Scheurmaaker verklaaren , ofte op eenige ander wyze ffralfen zal.
4- . • n ' \
De wettelyke beroepinge der geener die te vooren in den Dienft niet geweeft en zyn, zoo we! in de Steden als ten platten Lande, beftaat: Ten eerften'in de Verkiezinge, dewelke gefchieden zd door den Kerkenraad ende Dh.ken, mitsgaders het oordeel der Claflen, ofte van twee ofte drie naaflgezeeten Dienaaren , ende in Piaatfen daar geen Kerkenraad en is, door de Claffe met bidden ende vaften. Ten anderen, in Examinatien ofte onderzoekinge beide der Leere ende des letvens . dewelke by dezelve ftaan zal, van den welke zv verkooren werden: Welverftaande dat Nieuwelingen , Mispriefters, Monniken . ende die anderzins eenige Secle verlaaten hebben, niet iullen toege^aen wordeo,voor dat zy zéker tyd beproeft zyn. Ten derden in de Approbatie ende goedkeuringe der Overheid van de Plaatfe refpeétiveiyk (dewel'xe zy zullen aangegeeven worden , om te verneemen of zy haares leevens ofte Borgerlyken wandelshalven eenige wettelyke oorzaaken heeft te wederfpreeken) ende der ga: tfche Gemeinte: wanneer den naame des Dienaars den tyd van veertien dagen in der Kerken verkondigt zynde, geen hii'dernilfen daar tegen en komt. Ten laatften in de openilyke Bevefdnge voor de Gemeinte , dewelke met behoorlyke ftipubtie ende afvragingen , verjc&aaningen, Gebed ende opleggmge der nanden van den Dienaar, die
de



Synode in 's Gravenhage Anno 1586. Szt
de beveftinge doet (ofte eenige andere, daar meer Diena-n-™ S ^
zal, naar het Formulier daar van zynd, ^Z^Zl 2 V° T*"
g.nge der handen zal mogen gedaan" wo^en , in de Cm^V^l
mge beroepinge gefchieden, zoo wel in? de Steden'a tt&l™t by den Kerkenraad ende Dienaaren, ende het oordeel ofteP d s van da Clafle, ofte immers van twee ofte drie naaflgezeete D L^n ï , ver, zoo het zeiver gefchieden kan • Ende in L w Óe^sl' kenraad en is, by de Clafle: ó?™^™ K^
toonen zullen, goede Kerkelyke Atteftatie vaLende eetn alzoo den Magiftraat van der Plaatfe refo^iVeivlT ,™ , der GemeintAn tyd van veertienr!^n'^&^T7rh ^ zullen met voorgaande ftipulatien ende GebedeTb^
geadmitteert ende toegelaaten zy ^ volgende d?e lor*nVTÏP™ ende zal ook met mm als ander 4^^^or^^
7*
Niemand en zal tot den dienft des Woords beroer,™ Mrjon .hem in een zeker plaatfe te ftellen , ten ware dïïiï**/' ^ cm hier ofte daar te prediken in de Geme nte ondï 'frT^ T^' derzins om Kerken te vergaderen. Uen5einte onder tC™Jce, ofte an-
8
Een Dienaar eens wettelyken beroenen zvnd^ j- r>
daar hy zonder conditie aangenoomenT niet verlaar.n g ' ?fm"a* beroepinge aan te neemen f zonder &^ d^Zl^Jdme? Diakenen, ende de geene die te onnr™ a ™enraads met de
end. Diatenrcbap geU
de KerKe ende cfafte' j£ | XïtSrSfef™ S.f'^^.ë^- * -P-renteerende die Ge-
o s s ;
ten,



yxi Supplement
ten dewelke ook, by gebreeke van onderhoud, zal oordeelen, of die voorfchreeven Dienaars te verzetten zyn , ofte niet.
10.
Dewyle een Dienaar des Woords eens wettelyk (als boven) beroepen zynde, zyn leeven lank aan den Kerkendienft verbonden is, zoo zal hem niet geoorlooft zyn, hem tot een anderen ftaat des leevens te begeeven, ten zy om groote ende wigtige oorzaaken, daar van die Claffe kenniffe neemen ende oordeelen zal.
ii.
Zoo het gefchied dat eenige Dienaars door ouderdom, ziekte ofte anderzins , onbequaam worden tot oeffeninge haares Dienftes , zoo zullen zy nochtans ( des niet te min ) de eere ende. den naame eens Dienaarsbehouden , ende van die Kerke die zy gedient hebben, eerlyken m haaren nootdruft (gelyk ook de Weduwen ende Weefen der Dienaaren in het gemeen) verzorget worden.
12.
Zoo eenige Dienaars om die voorfchreeven, ofte eenige ander oorzaaken haaren dienft, voor eenen tyd onderlaaten moeften (het welk zonder advis des Kerkenraads niet gefchieden en zal ) zoo zullen zy nochtans tot allen tyien de beroepinge der Gemeenten onderworpen blyven.
13.
Het zal niemand geoorlooft zyn den dienft zynder Kerken onderlaatende, ofte in geenen zekeren dienft zynde, hier ende daar te gaan prediken, buten confent ende authoriteit des Synodi ofte Claffis: Gelyk ook niemandt in een ander Kerke, eenige Predicatie zal mogen doen ofte Sacramenten bedienen zonder bewillinge des Kerkenraads.
14-
Der Dienaaren Ampt is in de Gebeden ende bedieninge des Woords aan te houden, de Sacramenten uit te reiken op haar Meede-Broeders, Ouderlingen ende Diakenen, mitsgaders de Gemeenten goede acht te sieemen , ende ten laatften met die Ouderlingen de Kerkelyke Discipline te oeffenen, ende te bezorgen dat alles eerlyk ende met order ge-' fchiede.
16.
Onder de Dienaaren des Woords, zal gelykheid gehouden worden , aangaande de laften haares Dienftes, mitsgaders ook in andere dingen zoo veel mogelyken is, volgende het oordeel des Kerkenraads, ende (dies van noode zynde ) des Claflis: het welke ook in Ouderlingen ende Diakenen te onderhouden is.
16.
liet Ampt der Dotteren ofte ProfeJJbren in der Theologie is, de Heilige



Synode im 'sGravenhage Anno 15**. $xy
& ^ZL^ de zuiver* Leerfi ^ de
h der Theologie
die wettelyk. fl d»
ofte Clafle: ende en zullen nochtans haasniet^ vervorderen deZ™^'* ten te bedienen, tot 'er tyd toe zv aIm V Sacramenveffigt zyn. y 7 volkomelyken beroepen ende be-
De Kerkenraaden zullen alomme m'ezien rfar *«r e u ,
zyn die niet alleen de Kinderen leeren Leezen ^ Schoo'mee*er« ende vrye Konden." maar ook d"e zelfde kTl/ r S*?ken den Catechismo onderwyzeo. Ê Godzaligheid ende in
20
DifkLe^vtkS IS^ji^ ^ -de der
ieder Kerke vry zal zyn zoo Z\ o 5 r M de geleêen^id van een -de Gemeente voor tAftellen om aPdt ^T",^ 'er V3n noode *** beletzel voorviele) geappl^eTe ? g
tral,Goemtent halt S^^' * ' ^ - dSS^-
den Dienft te
*2d ^?tfderDLL?tf'w hedC gCCne d3t b"^' '* hebbend de Dienaaren ïït.«de«^e^°^l ^ » de Diakenen haar Ampt eetroSS^n ï !i- Meedehulpers en-
te doen, naar dat ££J£IhSFË?i f f ° L ^ die bewekinge tinge der' Gemeente. ^oSr i S 'Ö Nal!" f'f^' t0t fli«byzonder de Lidmaaten der Gemeenten te vemooS endeV^' °m Zen, ende ook andere tot de Chrifbjka ^^eS,^"^
22
Dezelve wyze die van de OuderJinaen «zeid i« , i den m de verkiezinge, approbatie ^^^^jJ^S^
Der Diaconen eigen Ampt is *3de Aalmoeffen ende andere Armen6 8 8 % Goc.



I
I
Van de
^Kerkelyke t'faamen-
*jie*iileri.
^4; SUÏPLEMINT
3oederen naarftelyk te verzamelen, ende dezelve getrouw'elyken ende dyjtelyken (naar den eifch der Behoeftigen, beide der Ingezeetenen ende Vreemden met gemeen advis) uit te deelen, de Benauwden te bezoeken ïnde te vertrooften, ende wel toe te zien, dat de Aalmoeflen niet misaru'ikt en worden, waar .van; zy reekeningen zullen doen in den Kerkenraad, ende ook (zoo iemand daar by wil zyn) voor der Gemeenten^ :ot.'zulken tyd als het den Kerkenraad goedvinden zal.
.24,
De Diakenen zullen ter Plaatze daar Huiszitte-Meefters, ofte andere Aalmoefleniers zyn, op dezelve begeeren goede correspondentie met hen houden,. ten einde de Aalmoelfen te beter uitgedeelt mogen worden, BBder die geene die meelt gebrek hebben.
. ' ■ . 25.. 1 - p • ' ' . -'
De Ouderlingen ende Diaconen zullen twee jaaren dienen, ende alle jaar zal het halve deel verandert, ende andere in plaatfe geftelt werdea, een' ware dat de gelegehtheid ende het profyt eeniger Kerken anders veréifchte.
Vierderlei Kerkelyke t'faamenkoomften zullen onderhouden worden, de Kerkenraade , de Clafficale Vergaderingen, de particuliere Synode, en de Generaale ofte Nationaale Syrode.
27. _
In deeze f faamenkoomften zullen gèene andere dan Kerkelyke zaaken , ende dezelve op Kerkelyke wyze gehandeld worden. In meerder Vergaderinge en zal men niet handelen, dan het geen dat in mindere niet en heeft afgehandeld konnen werden," ofte dat tot de Kerken ten meerder -Vergaderinge in het gemein behoord. . 1 28.
Zoo hem iemand beklaagt door de uit fpraake der minder Vergaderinge verongelykt te zyn, die zelve zal hem' tot een meerder Kerkelyke Vergaderinge beroepen mogen, ende het geene door de meelt e ftemmen goed gevonden is, gal voor vaft ende bondig gehouden worden, ten zy 4at het beweezen worde te ftryden tegen het woord Gods, ofte tegen •de Artikelen in deezen Generaale Synodo beflooten, zoo lange als dezelve door geen andere Generaale Synodo verandert zyn.
29.
De handelingen^ aller t' faamenkoomften , zullen met aanroepwge ces naams Gods aangevangen, ende met een dankzegginge beflooten nor-den,.
30V
Die tot den faamenkpomftè afgezonden wordén, zullen haare O-edenlis-Brieven ende - Inft ruftten (onderteekent zynde'vaa den geenen die haar
zen-



Synode in 'sGravenhage Anno isM. ,|^|
zenden) meede brengen, ende deeze zullen alleene keurftemmen hebf
3r.
In alle t'faamenkoomften zal by den Prtefa een Cr*;*„ „Q den, om naarftelyk op te fchryven het leenLScr'3a-g&VOe^ wor' te zyn. J^rvven net geene waardig ,s opgeteekent
Het Ampt van den Profes is, vóór te ftellen ende te verklaaren 1W geene te handelen is, toe te zien dat een ieeelvk 7<m lil i J in het fpreeken, den knibbelachtigen en dS teïtt^ ken , te beveelen datze zwygen: ende over dezelve gera gehoor Leven de, de behoorlyke cenfuren te laaten gaan. Voort zal zvïi ï" gaan wanneer deeze f faamenkoomften ftheidet J mpC U1C'
Het zelfde zeggen heeft de Gaffes over den Kerkenraad het ^it- n,
geeren zal Ende zal ook de Mafiftraat van de Plaatfe refpeclveWk f n dien het haar gelieft) een ofte twee van den haaren TeTzIdï maateo der Gemeente, by den Kerkenraad mogen hebban, omfe a n" hooren ende meede van de voorvallende zaaken te delibereer™
^ Welverftaandr, dat in de Piaatfen' daar den Kerkenraad van nieaw,
r 0g„ï/Hechre,l,' 1 zeIfd.e niet en gefchiede dan ™ ™*™ d?a£'
& Ende daar het getal van den Ouderlingen zeer klein is zullen dLDakenen meede tot den Kerkenraad-genoomen worden
d.rir6 Plaratren daa!;.noch See" Kerkenraad en is, zal middelertvd \L
lezJ; K l 3n .W°rden hGt geene andErs den kerkenraad na u wTzendeezer Keiken-Ordeninge opgeleid is te doen. uirwvzen-
37*
Insgelyks zpllen dé Dvikenen alle weeken t'faamen koomen om mer aanroepmge des naams Gods (van de zaaken haaren An^be Xde^ te handelen, daar toe die Dienaaren goede opzigt zul'eu neem/rS des nood zynde, haar daar by laaten vinden? g ^
De Clafficale Vergaderingen-zeilen beflaan uit gerabaurdé* Kérfeav



Supplement
dewelke elk een Dienaar met een Ouderling ter plaatfe ende tyde by hen, in het fcheiden van elke Vergaderinge goedgevonden , (zoo nochtans dat men het boven de drie maanden niet uit en ftelle ) daar heenen met behoorlyke credentie afvaardigen zullen, in welke t'faamenkomften de Dienaars by gebeurte, ofte anderzins die van dezelfde Vergaderinge verkooren werd, prefideeren zullen, zoo nochtans, dat dezelve tweemaal aan een niet zal moogen verkooren worden. Voorts zal dePr«fes onder anderen een iegelyken afvragen, of zy in haare Kerken haaren Kerkenraads Vergaderinge houden? of de Kerkelyke Discipline geoeftent word? of de Armen ende Schooien bezorgt worden? ten laatften , of daar niets en is daar in zy het oordeel ende hulpe der Clalfe tot rechte iriftellinge haarer Kerken behoeven? De Dienaar, dien het in de voorgaande Claffe opgeleid was, zal een korte Predicatie uit Gods woord doen, van dewelke die andere oordeelen, ende zoo daar iet in ontbreekt, aanwyzen zullen. Ten laatften, zullen in de lette Vergaderinge voor den particulieren Synode verkooren werden, die op denzelven Synodum gaan zullen.
39-
In het einde van de Clafficale ende andere meerdere t' faamenkoomften , zal men cenfure houden over den geenen die iet ftrafwaardig in de Vergaderinge gedaan, otte de vermaaninge der -minder t'faamenkoomfte verfmaadet hebben.
40.
Zal ook de Claffis daar zulks nood zyn zal, de vryheid hebben eenige haarder Dienaaren van de eene Clafficale Vergaderinge tot de ande re te authorifeeren , om opzigt te neemen op de Leere ende het leeven der Predikanten , ende den ftand der Kerken onder die zelve Claffe forteerende, ende daar van op de naafte Vergaderinge rapport doen.
41.
De Kerke, in dewelke de Claffis, (item de particuliere ofte Generale Synode te faamen komt) zal zorge draagen, datze de Aclea der voorgaande Vergaderinge, op de naaftkoomende beftelle.
42.
De Inftruftien der dingen die in de meerdere Vergaderinge te handelen zyn, zullen niet eer gefchreeven worden , voor dat die beflmtingen der voorgaande Synoden geleezen zyn, op dat het geene eens afgehandelt is, niet wederom voorgefteld en worde, ten ware dat men achrede verandert te moeten zyn.
43.
Alle jaars, (ten ware dat den nood eenen korten tyd vereifchte,) zullen vier ofte vyf, ofte ook meer genabuurde Clafles te faamen koomen; tot welke particuliere Synode, uit ieder Clafle twee Dienaars,



Svkode 1N 's Gravenhage Anno i5S6. s
^^l^^lf^Z^l "«fa!* het fcheiden (z dent worden, die laft hebben z.l n Synoóe»>) ^ een Kerke verc ende de plaatfe des naaften, te ftJlen. m 3d™ des C,affis> den t
De Nationale Synode zal ordinaat «ft. a • • «•erden, ren ware dat dw^hM*£j™ Jfren gehoud, korter te neemen. Tot deeze zulléf r.1 n "°°d ware' om den t3 gen uit elke particuliere sToode beid deP^fl" ende twee °uderli' Fpraake, afgezonden werde* Voort zal 1 k^j- T? der Walfch( tyd ende plaatfe des Generalen SvnJr f ?rke die ,al1 heeft ^ de binnen de drie jaaren te b^?en laP^ h ben0en,-en» C 200 deze,fc gaderen, ende hec zelfde ook dï '^^ Par^uliere Synode ve ander Taaie is, ]aaCei TOten dïS?i? ^ n 5Wke' die Van ee zenden zal , om met kernen S VI6I\Ptrfowe" daar beene Moten, Dezelve Kerfce^dT•^i^V^^6 ^ 1 f faamen te beroepen, wanneer ?™ de ClJ" '"f3'6 Sy"°d plaatfe beraatflagen zal, za| 'lzJL T". ? C'a^\va,n.den tyd end nen geeven, op dat met haare"n 3e 16 ken
meede eenige te zenden tot den ClIfTeTjJï C ? h-M haar §e,iefd he.d, en met advis van ^^Ë^^*»^^
haar zeiven harren Kerkenraad r,?rUbe,rrende. Wa,fcher Taaie, 0f liere Synoden hebben zullen ' ^ Naderingen ende particu'
^^rkTzy^ dC-Stede" *™ ^ voorfchreeven
gen van beide zyden've gnde en zullln^ DT"n Cnde °uderiin-
refponden.ie met maikanderen te S 4 0m *oede eendragt ende cor-
iegentheid des noods, & fee^W M ge"
we^^ in do Theologie fhet
des Geloofs der^fea^K-rk^ r£f'TV ^ de Be,?d^ die zulks zullen rtfufee^^ ende de Dienaar»
Kerkenraad ofte de Cla^ópSrr Ia ™ haaren dkn11 b? ^ in geheelyken verklaart zu'le^t, nd?'" f ^ t0VV hw d«' weigeringen bi v ven zullen --v V 6 ^nd,en ^ ^liinatelyken in werden. } lüik° ^ vm h:»are D.enft geheelyken afgefteJt
4^ In?ge-
oo tr. rd
:n d }• :r n e
n n e
2
i
!
Van de Leere, Sa:ramenen , en indereCeemonien.



^3,3 S U P P L E M E N ï
48.
Insgelvks zullen ook de Schoolmeefters gehouden zyn. de Artikelen als boven, ofte in de plaatfe van dien den Chriftelyken Catecbismum te 011deneek^enen.
Memand van de Gereformeerdt9Religie zal hem onderftaan eenig Boek ofte Schrift, van hen ofte van eenen anderen gemaakt ofte overgezet, handelende van de Religie, te laaten drukken, ofte anderzints uit te geeven , dan het zelve voor heenen doorzien ende goed gekend zynde van de Dienaaren des Woords, zyns particulieren Synodi, ofte ProfelToren der Theologie, onzer Belydenilfe.
50,
Het verbond Gods zal aan den Kinderen der Chriftenen met den Doop (zoo haaft als men de bedieninge deszelven hebben kan) bezegelt worden , ende dat in de openbaare verzamelinge, wanneer Gods woord gepredikt word. Doch ter Piaatfen daar niet zoo veel Predicatien gedaan worden, zal men eenen zeekeren dag ter weeke verordenen, om den Doop extraordinairlyk te bedienen, alzoo nochtans dat het zelve zonder Predicatie niet en gefchiede.
De Dienaars zullen haar befte doen ende daar toe arbeiden, dat de Vader zyn Kind ten Doope prefenteere, ende in de Gemeenten daar men n effens den Vader, ook Gevader ofte Getuigen by den Doop neemt, f welk gebruik in hem zeiven vry zynde, niet ligtelyk te veranaeren en is,) betaamt het dat men neeme die der zuivere Leere toegedaan, ende vroom van wandel zyn.
52.
De Dierairen zullen in het Doopen, het Formulier van de inftellinge ende gebruik des Doops, het welk tot dien einde befchreeven is, gebruiken.
De naamen der Gedoopten, mfegaders der Ouderen ende Getuigen: Item den tyd des Doops, zullen opgeteekent worden.
54.
Men zal niemand ten Avondmaal des Heeren toelaaten, dan die na der gewoonheid der Kerken, tot dewelk hy hem voegt, Belydemüe der Gereformeerde Religie gedaan heeft, mitsgaders hebbende getuigenilie .eens vroomen wandeis, zonder welke ook die geene die uit andere merken koomen, nitt zullen toegelaaten worden.
55.
Ren ieder Kerke zal zulke maniere van bedieninge des Avondmaals feoiiden, als zyourdeeld tot de meefte ftichtfge te dienen. Welverltaan-



Stkodï in 'sGravenhace Anno ïsK. Slf
gefchTeS Gods woord voor-
ende dat na voleindinge de PredLl W,Öen Vermydec ""den, den Predikdoel, bet Formulier des AvonZtu ^7 Gebedsn °P daar toe dienende, voor de Tu&l\^t^^d^ het G^d
Het Avondmaal des Heeren zd5?™™ , J« mogelyk is , gehouden we den ende aTf^^ ^ > 200 VPeI gelegentheid der Kerken lyden kan z\ a S?yk- Zyn' daar h« de ende Chriftdag het zelve7 fc£e' DochP fer"p^f ^i' PiDX»erdaS ^£Of e en is, & ^M^m^
worden,.
tec tot haare meefte ftjchtinge te dïnenn r^" ' hft geene z? ach! ren zoude we, te neemen? za tl zeVd^l^'T' u™" ze CJaflemitsgaders der Overheid de S Z,°nder hec 00rdeel der gefchieden. vvnatia, de Gereformeerde Religie toegedaan ,
d-d^r^ f men ze niet bellen: ende
om dezdve met de &$ï^$^ *da»
^^^^i^s tyd>Tare d-
Kerken de Overheid biddfn? dat door f5 °'uZU le" de DifD«5« d« ^ Vaft- ende Biddag uo^^1^^^ openna p . 6o.
bevel der Overheden ™L 2! ^j3311611 daar meeff Feeftda2en dnnr Chritli (al, de bet^JÊ?^?!'^ F**^ der^Idaden naars arbeiden, dat^^^^^1 rfg) * de Die' ^hge ende nutte oeffeninge^ veS^en. ^ QeS Volks in een
^^^^B^^È^rv 5»de
die tegenwoordig in dïmeJndto^i! ^ 'm den Catechismo, korteJyk uitleggen, aIZOo dlt^Jf^^^™*?0 h> ^at. ^'Sende de afdeehnge des ^^^^^^ ™d->
Ttt -
6%. De



Van de Cenfure ende Ker jkelykevei maarun-
HO, Supplement
62.
De Pfalmen Davids zülléo in de Kerken gezongen werden, laatende die Gezangen die men niet en vind in der Heilige Schriftuure^
Alzoo bevonden word dat tot nocb toe verfcheiden gebruiken in houwelvkfche zaaken alomme onderhouden zyn, ende nochtans wel oirbaar i§. rrek'iformigheid daar inne gepleegt te worden : zoo zullen de Kerken blvv^n by het gebruik, het welk zy (conform Gods woord ende voorgaande Kerkelyke Ordonnantiën) tot noch roe onderhouden hebben, tot dat'by der hooger Overigheid (die men daar toe met den eerften zal verzoeken) een "Ordonnantie , met advis der Kerken-Dienaaren,
daar op gemaakt zal zyn, tot dewelke deeze Kérken-Ordening haar. in dit ftuk. refereert*..
64.
Gëlykerwys de Chriftelyke ftraffe Geeftelyk is, ende niemand van den Burgerlvken gerichte ende ftrafte der Overheid bevryd, alzoo worden ock beneffens de Borgerlyke ftraffe de Kerkelyke cenfuren noodzakelykvereifcht, om den Zondaar met der Kerke ende zynen Naaften te verzoenen, ende de ergerniflen uit de Gemeente Chrifti weg. te neemen.
65.
Wanneer dan iemant tegen de zuiverheid der Leere ofte vromigheid, des wandel* zondigt zoo verre als het heimelyk is, ende geen openbaa* re ergerniïTe gegeeven heeft, zoo zal den regel oaderhouden worden,, welk Chriftus duidelyken voorfchryft MaUh. i£-
66.
Die heimelyke zonden* wanneer de Zondaar by een in het byzonder, , ofte by twee ofte drie Getuigen vermaant zynde, berouw heeft, zullen voor den Kerkenraad niet gebragt worden».
67.
Zöo iemant van een heimelyke zonde -van- twee ofte drie Perfoonen 1® der liefde vermaant- zynde,. geen gehoor en geeft , ofte anderzrns een openbaare zonde bedroeven, heeftzulks, zal: den, Kerkenraad aangegee-
ven<-worden^..
V»2in zulke zonden dié van haar natuuren wegerr openbaar;- ofte .doom veragtinge der' Kerkelyke vermaaninge in her openbaar gekoomen; zyn , sal de -verzoening©- 0 wanneer?- men- zekere-, teltenen» der- boetvaardigheid ziet)/:*>penbaarfyk gefchieden door- het. oordeel' des-Kerkenraads, ende ten- platten- Banden * ofte-.- in mindere. Stedendaarnaar-eenen Dienaar en*is>, met advis vam,£wee genabuurdè Kerkenv j'^znlke forme.-ende roa..niere. ais:, to,. ftigmng*. WM*.eem..iedérï Kérk* ^aaraizafgeoordeele-



S*node w 's Gravenhage Anno t$M. m
'óp.
Zoo wie hartnekkeiyk de yermaaninge des Kerkenraads verwernt Titem die een openbaare ofte anderzins een grove zonde ndï™ h~& * van den Avondmaal des Heeren afgehouden worden? ende int hv -afgehouden zynde na verfcheiden vermaaniogen geen teeken der vaardigheid bewyft, zoo zal men ten laatften w l l n , *
(namelyk de afinydinge) koomem, volgende de W n^f """S" Gods .daar toe gkelf/Doch ^iic^^^JS dan "met" ■voorgaande advis der Claffe. weroe, dan met
7nn2rc T der affrlydinge k°™, zal men de hartnekkigheid des Zondaars, der Gemeente opentlyk te kennen geeven, de zondervtkl? rende mitsgaders de neerftigheid aan hem beweezen in^ het: bXffi?" af houden van den Avontmaale,-ende menigvuldige vermaanLen vZl
^d!a?nmyeR1 W0I.Óea hem aan te enTe^voorl.18
te bidden. Zoodanige vermaan ngen zullen 'er drie ^frh^n . r„ j eerften zal den Zondaar niet genimt worden, op daf hy ^Ui " veT fchoont werde: In den tweeden .zal met advis rier riX eeniêZlns ver"
"■71.
Wanneer iemant, die geêxcommuniceert is, hem wed-mm »,-| w, Th^T de,Ge?eentf do°' boetvaardigheid zoo ZaT hef zV vooï de handdmge des Avondmaals, ofte andeïzins na gelegentheid te 27 ren de Gemeente aangezeid werden, ten einde hy ten nïïftkooL^ fvk mJf ^ fTmt 1St LWCet VOort te brenSen' ter contrarieTopeS
in het oordeel der Clafle Ln de° dienft af te Zetten W> **
1 * * » üe,



Supplement
fte, valfche Leere of Ketterye: openbaare fcheurmaakinge , opentlyke Bhispbemie, Simonie, trouwlooze verlaatinge zyns Dienfts, ofte indringinge in eens anders Dienfts, Meinè'edigheid', Echtbreuk, Hoererye, Dieverye,. gewelt, gewoonlyke dronkenfchap, vecbterye, vuil gewin, kortelyk a'le de zonden ende grove feiten, die den Autheur voor dé Werelt eerloos maaken, ende in een ander gemeen Lidmaat der Ker? ken. der affnydinge weerdig. zouden gereekent werden. .
74-
De Dienaaren des Woords, Ouderlingen ende Diakenen, zullen onder hen de Chriftelyke cenfure oeffenen, ende malkanderen van de. bedieninge haares Ampts vriendelyk vermaanen»,
75-
Den geenen die uit der Gemeente vertrekken , zal een Atteftatie ofte getuigenis haares wandels, by advis des Kerkenraads, meede gegeeven werden onder.den zegel der Kerken, ofte daar geen zegel en is, van twee onderteekent.
76.
Voorts zal den Armen, óm genoegzaame oorzaake vertrekkende, van den Diakenen byftand gedaan worden na discretie, mits aanteekenende op den rogge van haare Atteftade, die Piaatfen daarze heeneh willen,, ende de hulpe die men haar zal gedaan hebben.
'77-
Geen Kerke zal over-andere Kerken , geen Dienaar, zal over andere D.enaaren , geen Ouderling noch Diskenen over andere Ouderlingen óu te Diakenen eerige heerfchappye voeren.
73.-
In middelmatige dingen zal men de buitenlandfche Kerken niet verwerpen, rdie een ander-gebruik hebben dan wy.
79-
Deeze Artikelen de5wettelyke Ordeninge der Kerken aangaande, zyn alzoo geftelt ende aangenoomen- met gemeen accoorf, datze (zoo het p/ofyt der Kerke anders, vereifchte) verandert,, vermeerdert offe vermindert mogen ende behooren te worden. Ten zil nochtans geen byzondere Gemeente, GlafTe oftè Synode toeflaan zulks te doen, maar zullen naarftigheid doen om die te onderhouden, tot dat anders van de Cc-. seiaale.ofte Nationaale Synode verordent-word.;
Jacobus Kimmedontitjs , Ecclefice Middelburgenfis Mü niftcr, Prcefes Synodi Eleclus..
ARNOLDUS CoRNELII, Wernerus HeLMICHIU9
Saiha Synodu



Svnobb ïn 'i Gravenhage Anno ïS26. Sly
AANHANGSEL
vS£yH>°di Nati°nalis> gouden in >s GRAVENJ /? £* 15*6, behelzende de forma van
de tnfpeiïie of vifitatig: by den Clafjen, te doen volgens den 4a. Artikel van de Kérken-Ordening.
ALzoo de infneaie welke geordonneert is uit naame van de Claffen refpeétiveïyk te gefchieden, daar toe is dienende, dat de z S
r a , , r^Leere'i en alla g°ede" ft«regtigfaeid in de Gemeente Gods onderhouden worden , zoo. zullen de geenen , die den totzT,t bl den Claffen bevolen word, haar reguleeren naar het volgende. L f
Zullen zy fomwylen gaan hoorcn de Predicaden der Dienaaren en' neerftiglyk letten niet alleen op de materiën deizelve, of geene onr'eine Leere of menfchelvke Fabulen of Verdichtfelen daar'by gêemengt wórden maar ook op de maniere van leeren zelve, of die ftietelflc ende profytelyk voor den Volke is-, en of die Dienaars neerftiglyk^Sn in he? leezen en onderzoeken der heilige Schriftuure, of ook dDenars do
ïr^x^ ~ r^B |
VüJr^^^J^^6 en2'voorzigtigheid verreemen, het ?y ter ïentheicIZ f * D™™ ^zt, of op andere Piaatfen naar gele^ wteJZefa'uA d6i °"der!inëen «■ Diaconen, of anderfint. fn den £ h tlldroaaten éer .Kerk<* zyn,.of die Dienaar neerftig is tot dien ^nl J r?^?; ™„wtl&™& der Chriftelyke Discipline en of tot dien einde, de Kerkelyke Vergaderingen gehouden worden.
. Ook zul!en z7 den toezigt neemen of de Dienaar hem gtfchikr■ dna-t m zyn wandel en of abt eenige twift en oneenigheid indeGeme me is, of andere disorders, lakkende tot nadeel der°Kerke! dje ma 21 fpoed g*betert diende-te wordsm.
defdeTK^ko1"?,^0^ by' de"4'naar 0f andere voorfchreeven^ Leden des Kerkenraads eenige merkeiyke fouten bevonden hebbende £r> gaande het geene dat hier boven "verhaalt is, de^e eerft r^t b zjnder vermaanen toe betering, en daar toe al.'e hlSm£ ^L soo het met-en helpe nde Clafficale Vergadering aandien. '



^ Supplement
Particuliere Vragen,
i.
Of men de Zondaagfe Euangelien prediken zal? Antwoord * Het prediken van de Zondaagfe Euangelien zal .in de vryheid der Kerken tot de meefte ftichtinge ftaan.
2.
Of het niet en dient in de Artikelen van de Kérken-Ordening eenige dpecificatie te maaken van de zonden, waarom de Excommunicatie behoord gebruikt te worden? Is geantwoord, 't Onnoodig te zyn, w.yl de voornaamfte in .het Formulier van het Avondmaal uitgedrukt ftaan.
3.
Of men de zonden mag befchryven op den Ptedikftoel die beftraffende, dat men den Perfoon die misdaan heeft, zynde een Lidmaat der : Gemeente, ligtelyk .kan .kennen .zonder voorgaande verjtnaaninge? Antwoord, Neen.
4-
Is gevraagt advis de Mendacio Officiofo, alzoo eenige zulks wilden •fuftineeren , daar over gefchil gereezen was, en meerder authoriteit gereguireert wierde, om vrede ;te maaken ? Is geantwoord , Hoewel deeze .queftie onnoodig is om gevraaat te worden , ja die geene die ze in twyffel trekken, meer ftraffe dan antwoord eweerdig zyn, nogtans om de onvoorzigt.igheid van eenige te bedwingen, zal den Autheurs van deeze vrage voor antwoord gegeeven worden, dat de generaale en omtwyffele regel des woords Gods, de mond die liegt., die dood de Ziel., altyd vaft blyft, item dat men geen kwaad doen moet, op dat 'er goed uit voorkoome.
.5- j • A
Of het geraaden z/j dat .alle Dienaars en Ouderlingen tot aen parK«eulieren Synodum zullen koomqn ? Antwoord, Neen, maar ,zal hier ge«olgt worden de gemeene Kerken-Ordening daar op gemaakt.
6.
-Of een Dienaar mag te gelyk een Dienaar en een Medicyn zyn f ' Gemerkt des woords dienft den geheelen Menfch vereifcht, en na de leere des Apoftels een huisknegt Chrifti hem niet en behoort te bekommeren met vreemde zaaken, word geantwoord, dat een Dienaar niet kan noch behoord beide ex profcjjb te doen , maar zoo hy de KranJken van zyn eigen Gemeente mee raad kan helpen, dat het zelve geïfebiede zonder gewin, en hier van zal de Claflis oordeelen.
7-
Is gevraagt , alzoo zeker Perfoon door ioducfis van eenige zyner
¥r.ieü-



Synode in 's Gravenhage Anno 1580-. S3S
Vrienden getrouw heeft, de nagelaatene Weduwe zyns overleeden hal yen Broeders, daar by de voorfchreeve Broeder eenen 7™ i had, met haar na geleeft te hebben den t*H »»„ • • l?eh.ouden
Kinderen te faamen%eprocreëe t, in de cle^V tWln"S Mrai genoomen, en by het oordeel des Claffis ge?o ereert of ZT^"' °P" by een blyven, en ten Avondmaale t^m^'f^0^. dien hier Bbed/chande begaan i,,. LevV ,8? Xyo^ltn t welyk voor God kan gehouden worden en ta„ § -ê , a' woord God, nier ka„ «&»fto^»Tï£iS r.oSet^SS tot rufie ,aD haare confcienrie haar „„ malkaoderer, re onthoudéo S
Sst •a'™ ^^i^gte
Vriesland gebeurt is. word rWl«,« j- • ,.ewy aeezs zaa* W' Vriesland lerefereerV «m 5 • ^ Paft,cü,ie«n Synodum van
ss,..* t,"0,n-daar ,n met discmie ^m^^
lafteringf' e° °°k ^ ü? trouw is -or-'de Gemeente een gr^
^^^W^aMI^¥ ó%&™.™™«te hy over,•Wword g^ri&tly o^SreerC f
re-, en met dezelve lanaeir rvd aJJr. l f S Ooft aan een ande-
h, t^SS&^S^Vfft^ •rouwe noch leefde en k «.jT ""«"r*! 9» Bun»
*-'»«**VteiS&S? f« ,OC 2yn£r Hui«">»™ dood,,



SUPPL E M ENT
laaten te worden, is de vrage of deeze voorfchreeve Perfoonen voor Echte Lieden zyn te houden, en hoe datze tot den Avondmaal toegelaaten zullen worden? Antwoord, Nadien het Huwelyk by de Magiftraat is geauthorifeert, zoo zal het niet gefcheiden worden, en zullen de voorfz Perfoonen met fcbuldbekentenis ten Avondmaal toegelaaten wjg|5péit,";7'<• 's'•»'*, .T U.' ! v- "is&cobtio ■ - o
';'.« " Vb' ne 81 ■ J2' ' m ad ebflj ■ • \
' Of een Broeder trouwen mag met de Ondertrouwde zynes overleedenen Broeders? Antwoord, Men zal neerftelyk onderzoeken of zy met malkanderen vleefchelyk geconverfeert hebben, indien ja, zoo is de trouw niet geoorlooft, indien neen, zoo is het geoorlooft.
13-
Of het niet goed ware de gefchiedenilfen van deeze Nederlanden te befc'hryven , en voorts te continueeren, en daar toe iemant te beftemmen ? Antwoord, Het zal zeer goed en profytelyk zyn, en zyn eenige Perfoonen„gedenomineert, die tot dien einde zyn Excell. &c. zullen aangegeeven worden , word ook by deezen allen Kerken en Claflen gelaft, goede memorie te houden van haare gefchiedeniffen, ende die neerftiglyk op te fchryven om dezelve ter gelegen tyde te zenden in handen van de geene, die gedeputeert zullen'zyn tot de befchryvingen der Historiën by de hooge Overheid.
14.
Of men arbeiden zal de Combinatiën der Dorpen af te doen, en dat elke Kerke haaren Dienaar hebbe ? Antwoord, Men zal daar toe arbeiden zoo veel het moge'yk is.. .
■ ■ ■ Jv t '1 . i ■. n
Of een Kerkenraad een Dienaar mag ontflaan zonder het advis der Gemeente, of ten rnmftea van de voornaamfte derzelve ? Antwoord, Men laat het blyven by de Artikelen van de verplaatzinge.
16.
Is gevraagt wat middel 'er zy om dé Kerken-Ordening te doen effectueeivn, en tot eenen voorflag, of het niet goed ware eenen byzonderen Kerkenraad te ftellen est Polilicis & Ecelejiafticis, om alle voorvallende zaaken te oordeelen en te effectueerc-n ? Antwoord, Dat voor deezen tyd -genoeg is, zyn Exceil. te verzoeken, dat hy de geraamde Kerken Ordening des Synodi wil authorifeeren, en by gewoone middelen doen onderhouden, en zoo daar eenige abuifeh voorvallen, zal naar gelegentheid des'"tyds remedie daar toe mogen gezogt worden.
Is voorgefteld zekere qneftie van een Perfoon wiens. Vrouw uitzinnig f as , en derhalven van den Magiftraat febeidnge van Goed en Kinderen gedagn is, doch d;s geduurende het leeven zyner voornoemde Huis' vrou-



Synode in YGravenhage Ann© 158c?. S37
vrouwe tien jaaren met eene andere geleeft, en by dezelve Kinderen geprocreeert heeft, en by den Bailliuw daar over in Regten betïokken zynde, nu na de dood zyner Vrouwe begeert te trouwen, of het T. fchieden mag? Antwoord, Js goedgevonden, zyn Bvzittereffe te trS 1 wen, en evenwel de ftraffe der Ortfheid onderworpen te blyven.
Sententie van Casparus Coolhaas.
DEJyr°t ftreede" zvnde in conferentie van de Leere van Casparo Coolhafio, en hem voorgehouden hebbende de Belydeniffe des Geloofs van de Nederlandfche Kerken in XXXVII. Artikelen vervat, waar op hy hem. verklaarde dezelve Belydeniffe in alle haare Pofnc-
S a £ f?' (mt&Tme? al,een het ftuk van de Reprobatie in het 16. Artikel) voor goed en fchriftmatig aan te neemen , en bereid e zyn om dezelve met zyne hand te ondeffchryven , wanneer zyn Fxcell zulks tot de gemeene Kérken-Ordening zou goedvinden te ordonneren, daar by ook verklaarende op het ftuk van den ChrifteJyken Catechhmo die m de Nederlandfche Kerken gebruikt word, dat hy dien Tan gdyken voor goed is houdende en aanncemende. En alzoo wyders met h m m communicatie koomende van zyne Schriften en Boeken voor deezen uitgegeeven geintituleert als volgt: Apologie, Broeder Berigt, ZendbrZ ven aan de Dienaaren van Zuid- en Noord Holland, Zendbrief a^ de nS ïft^f"; Toetjleen van een zekere Proeve, Zekere poinSten uit de Heilige Schriftuure. Item van de Chriftelyke Discipline en ten laatften Conciliatie, dat is, vergelyking van zekere pintlen '
nrfrS £' d! Sya°dU^ vTfchreeve> ,ettende inzonderheid op de eere Gods en op de rufte der Kerke hier te Lande, en om alle erger mfte te precajeeren, goedgevonden heeft, dat de Schriften en Boeï/n als boven zullen gefupprimeert en te niette gedaan werden, als inhoudenoe fommige ftukken, die de waarheid ongelykvormig zyn en iLtelyk
16. Artikel als boven van de Nederlandfche Confeffie, zal Casparus bekennen dac a«e de geene die zalig worden, niet door haare eigenever. dienden, waardigheid of heiligheid, maar alleen uit loutere genade Gods die den goeden wille werkt m de Uitverkorene, zalig en behouden wortl: ï g^nI dlS verlooren g^n door haar eigene fchult verloeren
bekert zynde za hy als Lidmaat der Kerken ontvangen, en in bet geen hy voorder deezen aangaande nog niet genoeg verftaat, gedragen
v v v wor-



538
Supplement
worden, mits dat hy ftilzwyge en niet en dryve van de generaale ganade over alle en een iegelyk Menfche, gelyk in zyn Boek Conciliatie genaamt, gefchied is. Actum in 's Gravenhage den 25 Juny 1586 ftylo novo.
Dit alles Casparo voorfchreeve voorgehouden zynde, en daar op zyn bedenken gehad hebbende, heeft het zelve aangenoomen en in oirconde der waarheid met zyne hand onderteekent, in dato als boven.
En was geteekent, Casparus Coolbaas , Manu propria.
Sententie van Hermanus Herberts.
^ Lzoo Hermanus Herberts, Dienaar des Woords Ter Goude, zeker /\ Boek heeft laaten uitgaan, geintituleert: Korte Ferklamg, met noch andere Stukken, waar aan hen veele geërgert hebben, door -dien bet voorfebre. ve Boek fcheen gefield te weezen tegen de gemeene Dienaaren des Woords en de Leere derzdve , zoo is hy gekcomen in 's Gravenhage, en getreeden in communicatie met Do. Spravia, geasfifteerc met? noch andere. Heeren en Broederen, ter praefentie van myn Heeren da Burgemeefters en eenige Broederen van Ter Goude, alwaar by hem by zekere fchriftelyke bekenteniffe, op eenige pointen , als van de Regtveerdigmaaking, volmaaktheid der Geioovige , Letter en Geeft, praedeftinatie Gods, en andere, verklaart heeft, het welke daar na in de Synode geapprobeert zynde, is hy voor de Broederen des Synodi. verfcheenen , en heeft devze navolgende verklaaring gedaan : Ten eerften, dat hy perfifteert by zyne fchriftelyke bekenteniffe over de voorfchreeve pointen, by welke^bekentenifle hy houd voor breder en beter verklaart de duifternisfen en zwarigheden in zyn Boek gevonden. Ten anderen, dat hy de algemeene Belydenis des Geloofs vervat in XXXVII. Artikelen voor fchriftmatig aanneemt, en den naaften Claffis willig is met den anderen Broederen te ondertêekenen, mies dat hy in het 16. Artikel verftaan word (roerende de Prcedeff inatie) dat God geen oorzaak is van de zonde, hem refereerende in deezen tot de algemeene Belydeniffe naar het verftand hem alsnog van God gegeeven; houd den Chritlelvken Catechismus der Nederlandfche'Kerken meede voor goed, welverffoande, dat aangaande de 124. Antwoord, waar gefchreeven is, dat osk de Allerheilig/Ie maar een k'ein begirjel hebben der gehoorzaamheid des. fPets in dit Leeven, te verftaan is ten refpêcte van de alfervel. «naaküe fküigheid, die zy hebben zullen in bet Eeuwig Leever. , nament-



Synode in 'sGRAVENHAëE Anno isU. jig,
via Do. Jeremia Baflingio en Helmichio gefchiedei zat en innê breder en wydere verklaaringe te doen , dzoo meed zyn confden e betuigt dac by zyne Meede-Broeders des Woords in zyn voorfcb eev* Boeken onregc tegen de Broederlyke liefde befchuldS heeft beS daar inne zyn fchuld, en is hem zulks van harten leed! he!nn,S voorts met alle Kerkelyke Verzamelingen daar toe rzogt zyrteTï£ S'.-ï een 8°ede f"^Sngheid met hen te onderhoudt Emdelyk perfifteerende by het inhoud van zekere Acfa, gepafleert te Dordrecht over vier jaaren, alzoo dezelve onder hem is bJZÏe bt myn Heer den Pra?fident vander Mvlen onderteekenr r/J\ a ' y May x58ó in de Synodale Vergadering den 3*
(En was onderteekent) i vrT ^len' Elefl. Syn. Prsfes.
LTTiang, Ammn Sa™«
Jan Frans.
Vu»



$4<3 Supplement
Approbatie des voorgaande Synodi by
zyn Excellentie van Leycefter gedaan.
IVfAAR dat wy Robert, Grave van Leycefter, Baanderheere van Den•L* bieb, &c. Lieutenant van de Koninginne van Engeland, Gouverneur ende Capitein Generaal van de Vereenigde Nederlantjcbe Provinciën, had' den gedaan t'faamen convoceeren de voorfchreeven Synode, die der voorfchreeve Kerken Ordeninge gedecreteert beeft in der maniere ah vooren, ende ons overgegeeven, om die te zien examineeren ende authorifeeren. Zoo hebben wy dezelve Kerken-Ordeninge al vooren gezonden, aan den Gedeputeerden van myn Heeren de Generaale Staaten deezer Vereenigde Netkrlan fcbe Provinciën, om die ook te overzien, dewelke die hebben doen zenden aan haarlieder rejpeclive Provinciën. Daar na wy wel ende rypelyk op alles gelet hebbende , ende vindende dat dezelve Kerken- Ordeninge geen langer uitjtel en kan verdragen, hebben goedgevonden dezelve te approbeeren^, ratificeeren ende authorifeeren, vinden goed, approbeeren, ratificeeren ende authorifeeren by deezen, ordonneerende ende beveelende wel expreftelj k allen Gouverr.ews, Bailliuws, Schouten, Wethouderen, Officieren, Juftieieren, Dienaaren des Gudlyken Woords, Kerkenraaden, ende alle andere van wat qualiteit ofte conditie die zyn, hen zig naar dezelve Ordonnantie te reguleeren. Alles by manier van provifie, ende tot dat daar op anders geordonneert zy. Aldus gedaan in 's Gravenhage den 6 Augufii 1586. Ende was geparapheert, Ad. Meetkerken. Ondex fond, R. Leycelter, Noch laager Jiond: Ttr ordonnantie van zyn Excellentie: Ende was on~ derteikent, Gilpyn.
Refolutie van de Staaten van Holland op het aanneemen van de Kérken-Ordening des jaars 1586.
1TXP< Staaten van Holland hebben in haare Vergaderinge gehouden ht ^ December 15S6 naar voorgaande bejehyvinge op het aanneemen van de voorfz Kerkelyke Ordonnantie , gerejolveert, dat by provifie dezelve Ordonnantie zal worden agtervolgt, behoudelyk dat niemant in dezelve gehouden en zal weezen, dan die hem onder de Gereformeerde Gemeente beeft begeeven, nfe naarmaals begeeven zal , ■ ende dat de Heeren Staaten van Holland, Edelen, Magiftraaten van de Steden, ende andere zullen blyven by haar recht ende gebruik, noopende het aanneemen ende afftellen van de lierken Dienaaren ende Schoolmeefleren, mits dat geen Kc> ken-Diemaren, en zullen worden aangen.oomen > zonde/ alvooren op baar leere ende
lee-



Synode in 'sGravënhage Anno 1585. 54*
keven bcboorlyken geéxamineert ende daar inne zuiver ende rein bevonden te zjn ende dat goede discretie gebruikt zal werden, dat de ProfelToren ende Schoolmeéfteren van de principale publique Schooien, die voortaan geJtelt zullen worden , zullen weezen van de Gereformeerde Religie ofte ten minften dezelve toegedaan; dat voorts de Heeren Staaten, de Edelen Magiftraaten van de Steden, ende andere door de voorfz Ordonnantie niet en zullen weezen geprejudiceert van haar recht ende- authoriteit, henluiden in haare Heerlykheeden m alle politicque zaaken ende het geene daar aan competeerende, ende dat de Kerken-Dienaaren , Ouderlingen ende Diaconen dezelve zullen weezen fubjecl, als andere Poorteren ende hwoonderen van de bieden ende Dorpen; dat meede dezelve Ordonnantie niet en zal worden verandert dan by voorgaande wettelyk confent van de Staaten
Die van, Dordrecht hebben verklaart dat zyluiden aangaande 'de Kerkelyke Ordeninge ben, contenteereiï met de verklaaringe van zyn Excellertir met te min megen lyden dat de Heeren, Edelen ende Steden daar op zulke Re/olutje neemen als het hun goetdunkt, ende conformeeren bun voorts noopende de verdere pomften met hei advis van'de Edelen
A&e van onderteekening voor Proponenten, toegelaaten tot de openbaare Predfl catien, gearrefteert in de Synodus van ZuidHolland Ao. iózz., en van Noord-Holland Ao, 1631.
pOndergerchreevene Proponenten, toegelaaten rot de openbaare YY Predicatien voor de Gemeente, verklaaren oprechtelyk in goeder conferentie als voor den Heere met deeze onderteekening dac TU*l, %eV°c in e" gelooven' dat alle Artikelen en Stukkin der
dK.Zn TB Cünfeffie.en Catecbismo ^ Nederlandfche Gereformeerde Kencen begreepen, mitsgaders de verklaring over eenige poinflen der voorrz Leere ,n den Nationalen Synodo Ao" i6r9. tot&Do^X g • 1 ' j S overeenkoomen met Gods woord, en dat wy alle dwV Jngen daar tegen ftrydende, en voornamentlyk, die in den voLffsynodo gecondemoeerd zyn, verwerpen. Belooven derhalven, dat wTte«n d* zelve Leere noch opentlyk noch in het byzonder, noch direcïelyk noch
/fj rLme/ "f11 ,,Ceren n°,Ch VP°"'han' ™h ^itntin tet VTÏtikell mfrfifeccmm^ de, Remonftranten over hunne vyf Artikelen, m prejudicie van de voorfz Synodale be fluiten fpreeken nochte handelen zullen. Ende indien hel zoude mogen gebeuren d\l wy na., deezen een.g bedenken ofte gevoelen tegen dl vofrfz Leere, of
Vs"3 eenig



Supplement
eenig poinft derfelver, zouden mogen krygen , dat wy het zelve noch
opentlyk i-;ch hdmelyk zullen leeren ofte dryven, rcaar dteacn -Oafll, onder "weiken wy prceparatorie geéxamineert zyn, volkomentiyk openbaars n, tn ons in deezen allen bet oordeel en cenfure des Claffis voorfe zullen onderwerpen.
-NB. De curcif gedrukte woorden noch met iemand enz. zyn by de Synodus van Noord-Holland in die Acte gevoegd, Ao. 1632.
De Acle ter onderteeler.ing voor Predikanten , Rectoren, Schoolmeefte,rs, Profciibrai der TI. Theologie, Regenten en Onder Regenten der Thenlogifche Collegien, is te vinden Kerk. PI. Boek I. Deel bl. 129., 131. en 136.
A6le van onderteekening, nopen de naarder verbinteniile alier Dienaaren des Godlyken Woords, om tegen te gaan alle formen van accommodatien met de Remonftranten, gearreüeert by de Synoden van Zuid- en van Noord-Holland Ao. 1617.
ondergefchreeven Dienaaren des Godlyken Woords, refforteeW rende onder de Claffe van N. N. , belooven mits deezen , dat wy in alle manieren zullen hanahouden de Canones Synodi Nationalis Ao. 1619. tot Dordrecht gearrefteert, en ons nooit en zullen inlaaten om met iemant in het particulier, bet zy Kerkelyke ofte Politicque Perfoonen, zonder weeten ofte confent des voorfz Claiïïs van eenig concept ofte wet van moderatie ofte accommodatie met de Remonftranten aan te gaan, te fpreeken ofte advifeeren , in prejudicie van voorfz Synodale Canones en B;fluiten, op poene dat de voorfz Claffis zal vermoogen den geenen die daar tegen bevonden zal worden gedaan te hebben, te cenlureeren naar gelegentheid van zaaken, ook tot fufpenfie en deportement toe, welke cenfure wy Ondergefchreevene ona elk hoofd voor hoofd vry willig onderwerpen.
A. tol



Byvoegsels tot voorige Resolutie*. ^
A. tot het eerfte Boek. Titel A. betreffende
de Religie.
Extraft uit het Regiement van de Staaten van Holland, noopens de Eledien van LeenmannCn. en andere Rechteren, den i* February ,6^ (Te vinden jn fa» Q * PJacaat-Boek, VII. Deel pag. sè.)
IN deliberatie geleid zynde het agtiende point van de feMnawoordiiw' befchryvrnge, bewerende het maaken v/n een betaamlylf ReXtf op de Nominanen en Fleél'ipn mn i ao «««"uiyii rvegiement, Scheepenen , Gezworens of lH« RechlereTTTh Ma.n,mann™ '
fchre-ve agtiende ooint de I ! j By'^gen nevens het voor.
Voorflag van de L enmanneM^Eieél,e> Nominatie of ot and "e Rechtere\ vaar d'iï^TT' ^epenen > Gezwoorens
*!» en geiler, „p den ïoa en j„ ^^^^f"^
te,



^44 Supplement
te, gepraêfifeerde en ervarenfte Mannen , doende profeffie van de waa« re Gereformeerde Religie, of ten minften dezelve toegedaan.
2.
Dat den voorfz Nominatie zal worden geprefenteert enz.
B. Byvoegfels tot het I. Boek. Titel D. betreffende Synodale Schriften.
No. i. Extraét uit de Regifters der Refolutiea
van de Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, den 18 July 16x4, betreffende de Papieren van de Synode te Dordrecht, gehouden Ao. 1618 en 1619.
IS geleezen de Requefte van het Synodus vata Zuid-Holland, tegenwoordig hier in den Hage vergadert, verzoekende authorifatie om eenige te deputeeren die alle de Synodale Schriften , die in een particulier Huis gehouden, ende by twee ofte drie Perfoonen , zonder behoorlyke order bewaart worden, byeen brengen , in een Kift tot Dordrecht (als.zynde een Synodale Kerke) in een publicque plaatfe opfluiten, met verfcheiden Slooten bezorgt; waar van elke Synodus een Sleutel en Inventaris in haar bewaringe moge hebben. Waar op goedgevonden is, alvoorens te verneemen, waar de voorfz Schriften te iaamen zyn.
No. a. Refolutie als vooren, betreffende dezelfde Schriften, den 20 July 1624.
ZYnde verdaan, dat diverfe Stukken en Papieren des Synodi Nationalis, laatft binnen Dordrecht gehouden, zyn beruftende onder Johannès 'Bocardus, Predikant in Hendrik Yden Ambacht, woonende tot Dordrecht; is goedgevonden aan hem te fchryven , dat hy dezelve Stukken brenge in handen van haar Hoog Mogende, om voorts daar op gedisponeert te worden, zoo als haar Hoog Mogende zullea bevinden te behooren.
No. 3.



W*m*êtis tóf VööRlCi RfSöttmEN; M
No. 3, Refolutie als vooren, den 35" July 1624
Z ^^ffiS.ttW fantin,& Hen' Schriften, daar om l*n tm L 5 m de %odaJe
gecommitteert 'de Heere™ "n Effen 4 N^oW W*?> is 5 Z^ ten onder Inventaris over te neemen. ™rcl^ck» °™ dezelve Schrif-
NB' SS ruSSrSrS S?PttdiCn ^ gedaan
der van de Clat SjSodïï1 f'wdk? Chffi?^8611 F °P'" ! op order van het Synodus %™ Km S ,, die ontfa"gen had
No. 4. Refolutie als vooren, den i7 Auguftus
D «t."^ «» & Hoog Mo,.
gadering van hun Hoo*E U,B°germannus, en ter Ver"onder Inventaris by den:eX &^d™ geordonneert zyn te leggen by ^ZTl^ll
No. ^. Refolutie als vooren, den 5 July l62$.
77^tX^^Ts\^^%^ Gecommitteerden tot de In-
' dat de aanweezendeXSnten verLT ^l.' W><^"> gelieven by dezelve Aften teïnp^n\verzoeken, dat haar Hoog Mog. ioganten Jet derzelver^£n^?^Me,B ;°di«»°> d" tX in Controverfie waren ge£Sn °ndmeikeBt' over d* vyf poincten, die
Is daar inne geaccordeerd Acfen en Papieren§ zuS^en^S^^S?» dat de ™*
Www P ' om SeC0ï'feryeerd te
mo-



. Supplement '
mogen werden voor Wormen, en gezien of noch alle Stukken wel ende
ter degen geconditioneerd zyn en blyven»
m. Uit volgende Refolutien van hun Hoog Mog. blykt, dat de Sleutel van de Autographa in 's Hage beruft by den Wei-Édelen Heere Griffier van hun Hoog Mogenden, en dat de sleutel der Autographa te Leiden bewaart word door den QpperRe^ent in het Staaten Collegie aldaar; welke by het openen, en fluiten der Kifte tegenwoordig is.
No. 6. Refolutie tot het vifiteeren der Autographa in 'sHage. Den 13 September ifSa8.
"f S geleezen de Requefte van de Gedeputeerden der refpeftive SynoI den der geünieerde Provinciën, vertoonende, dat zy in conformité van baar Hoog Mog. Refolutie in da'o den 5 July 1625, ten overftaan van derzelver Heëren Gedeputeerden, zouden mogen vifiteeren die Papieren Svnodi Nationalis, bewaard wordende in een Kifte, op dat zoo een voórtreffeiyk Werk al te lange geflooten liggende, geen fchade
Waar op gedelibereert zynde, is de gemelde Gedeputeerden der refnecfive Synoden, by deezen geconfenteert en geaccordeert, ten overftaan van de Heeren Bruininx en Marienbureh, de voorfz Papieren temogen vifiteeren.
No.7. Rapport van die vlfitatiè* Den 15'September 1628.
DS Heeren Bruinins en Marienbureh, haar Hoog Mogende Gedeputeerden, hebben gerapporteerd, dat zy, in conformité van derzelver Refolutie van-dato den 13 deezer, hebben helpen wfiteeJ ren de origineele en principaale Stukken der Synode Nationahs, taande opgeflooten in een Kifte, op de Galerie; ende dat dezelve bevonden zvn wel geconditioneert. „ ,
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, de voornoemde Heeren over haar gedaane moeite te bedanken.
No. 8.



Byvoegsels tot voorige Rësolutien. ^47 No. 8. Refolutie van hun Hoog Mog. tot het
vifiteeren der Autographa in 'sHage. Den 6 Juny 1641.
ZYn in de Vergadering gecompareerd D. D. Cabelliao,' Udemannua en Sibehus, Gedeputeerden der refpeclive Synoden der geünieerde Provinciën, verzoekende, dat zy, in kragte van haar*Hoog Mog. Refolutie in dato 5 July 1625, ten overftaan van Heeren by dezelve uit haar midden ie deputeeren zouden mogen vifiteeren die Papieren Synodi Nationalis, bewaart wordende in een Kifte onder de verzorginge van haar Hoog Mogende, op dat zoo een voortreffelyk Werk al te'lange beflooten leggende, geene fchaade en koome te lyden.
Waar op gedelibereert zynde, is de gemelde Gedeputeerden der reIpeétive Synoden by deezen geconfenteert en geaccordeert, ten overftaan van de Heeren Eiican en Crook, de voorfz Papieren te rnoaen vifiteeren. a
No.p. Rapport dier vifitatie. Den 8 Juny 1641.
ZYnde gehoord het Rapport van de Heeren EUcan en Crook, agtervolgens haar Hoog Mogende Refolutie van den 6 deezer, geftaan hebbende over de vifitatie van de origineele Stukken raakende het Synodus Nationaal gehouden binnen Dordrecht, ook gelet op het geene de Deputati van de refpe&ive Synoden der geünieerde Provinciën aan de gemelde Heeren haar Hoog Mog. Gedeputeerden hebben gerecommandeert, naar dat zy de voorfz vifitatie hadden gedaan.
Is naar voorgaande deliberatie goedgevonden en verftaan, mits deezen te verklaaren dat haar Hoog Mog. perfifteeren by derzelver Refolutie noopende de voorfz Stukken van den 5 July 1Ó25 genoomen, zonder daar mne eenige veranderinge te konnen toeftaan.
No. 10. Refolutie van hun Hoog Mog. tot de
eerfte vifitatie der Autographa te Levden. Den 9 Juny 1641.
ZYnde ter Vergaderinge geleezen zekere Remonftrantie aan haar Hoog Mogende geprefenteert uit den naam en van wegen de aanweezende Gedeputeerden van de refpeclive Synoden in de geünieerde Provinciën. °
W w w 2 js



Supplement
Is naar voorgaande deliberatie om de reedenen in de voorfchreeve Remonftrantie verhaalt, goedgevonden en verftaan, mits deezen te verzoeken en te commicteeren ds Heeren Elican en Crook, om een keer naar Leyden te willen doen, en aldaar ten by weezen van een of twee Heeren Burgemeefters der voorfz Stad te vifiteeren de Autographa of authentique Jnftrumenten van de nieuwe verfie des Ouden en Nieuwen Teftaments Jie op het Stadhuis tot Leyden door order van haar Hoog Mog. zyn berufteode en van derzelver bevindinge aan haar Hoog Mog. rapport te doen,
No. 11. Rapport der voorige vifitatie. Den 11
Juny 1641.-
ZYnde gehoord het Rapport van de Heeren Elican en Croock, agtervolgens haar Hoog Mogende Reloluiie van den 9 deezer, tot Leyden geweeft en aldaar geinfpeéreerd lubbende de Autographa van de nieuwe translatie des Ouden en Nieuwen Teftaments. Is opgehouden.
No. 12. Extract uit de Refolutien van hun Hoog
Mog. betreffende den eerften Bybel der nieuwe verfie by de Autographa le Leyden, van den 10 September ió/o.
ÏS ter Vergaderinge getoont en geëxhibeert een Bybel in Folio van de nieüwe verfie des Ouden en. Nieuwen Teftaments door den Predikant Tegnejus, op Refolutie van haar Hoog Mog. van den 25 July laatftleeden ingekogt voor de fomme van vyftig guldens.
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan, dat de voorfchreeve Bybel zal worden gehouden voor de Tafel van haar Hoog Mog., en dat in plaatfe van dien, de Bybel tot nog toe in de Kamer van haar Hoog Mog. beruft hebbende, zynde buiten alle disputen van dsn nieuwften en eerften druk, gebonden in Purper Fluweel, met groote kopere Slooten en op de fnede verguit, gezonden zal worden aan da Heeren Burgemet fleren en Regeerders der Stad Leyden, met verzoek en begeerte, dat haar Ed. wiilen bezorgen, dat dezelve Bybel worde gefeponeert en bewaart met en nevens de Autographa ofte authemicqus Irïftruaienten van de voorfz Verfie in de Kille op het Raadhuis binnen L:yden voornoemt ftaande en bernflende. Voorts hebben baar Hoog M >g. gerefolveert, dat tot betaa'ing van de op nieuws aangekogten Bybel



Btvoegsels m m$m üfamniii
bel ordonnantie atn den voornoemden PiW;tan» t.„b.'
nientie van de voorfz fomma van HprZ■\ TeSncJus ter <™ve-
pecbeerc. fan vyft,S S«ldet» zal worden gede-
Nog een Byvoegzel tot het I. Boek Titel A. Extraö: uit de Refolutien van hun Ed
eeadmi-rrwr , ■ r. ; rï . 10 voorfz «deputeerden» zuilen werden ^2^ieZ^tki^^ t^t ^f™ n? verdaan Ta?, koomende Synoden3en ^ 29 ,n beide * toe-
aanwenden/dac de ^ S^^^ aanrandinge daar toe
aangeCmen won!7 o » dt b}' Öe"Zelven Sy"°d^rnogce
deezer Landen nodte werk een tef e rdf i™ dS ^ ^ ren van zaaken, ^^oXiZ^tli^ C" ™K d»P^opgehoaden of toe meerder v,yde nV ^nwoïïï' ^ rmge, dac de hoo^Wfo ij ' ^ 6 Sf01^ worde, met verzeke-
en "hebben, Janome i ^M?™""t ™l ™dsr> v™
föe ^^rt^ ^ « «Hl£ houden .an eié Synodus d *HeeïTr * Gcd^«rden (erib"d 113
tie en in Gods wo d gef md ï" ft oo^^ T inJp£™Heeren Edelen en Stederfov^ de nagedaan te werden zulks „u ™ J n „ Vergadering daar bevonden zai wordS 'te bebootn. * ^ n*° VÜR G^ds ^
W w w 3 •



S ü P P L 'E y fi N,X
Titel C.
Refolutie van hun Edele Groot Mog.
toeleggende de Predikanten ten platten Lande voor her jaar 1587 tot het Traflement in plaats van 140 de fomme van 300 ponden, Den j September if$7.
DE Staaten van Holland, aanmerkende het ernfüg vervolg van wegen de Predikanten ten platten Lande binnen deeze Quartieren van Zuid Holland gedaan , ten einde haare jaarlykfehe inkomften en ftipendium welk ovtr veele jaaren toegevoegt tot 240 ponden, van veertig grooten 'sjaars, ten tyde als alzulke dierte in den Lande niet en was, als daar na is geweeft, zoude mogen worden verhoogt, zulks dat dezelve Dienaaren daar op zouden mogen leeven, zonder verder in verloop van fchulden te moeten vallen, of de Staaten om eenige voordere extraordinairlyke fubfidie molefieeren; hebben de Staaten, niettegenftaah* de de groote belafting van den Lande en ook van de Comptoiren daar uit de verhooging gedaan en vervult zullen moeten werden, om voor het eerfte te verhoeden het voorder vervolg ten platten Lande voornoemt, verklaart, geconfenteert en geordonneert, confemeeren en ordonneeren by deezen, dat de Ontfanger Corns. Coolwyk, tot behoefte van alle de Predikanten ten platten Lande gezeeten, en onder zyn ontfang begreepen, voor den tegenwoordigen loopende jaare 1587 zal betaaling doen in de plaatfe van de voornoemde 240, ter fbmma van 300 pond van veertig grooten, waar toe ook behoorlyke Ordonnantie verleent zal werden , uitgezondert de Predikanten, die binnen deezen jaare 1587 extraordinaire fubfidie tot 40 gelyke ponden is geaccordeert, die hen daar meede zullen laaten genoegen. Ende zoo ver eenige Dienaaren min extraordinair binnen deezen jaare zouden ontfangen hebben, zal het zelve by den voornoemden Ontfanger worden geluppleert ter röorfz fomme van 40 pond toe, ten einde alle de Dienaaren ten platten Lande als vooren tot gelyke fomme elk verbooging gedaan mogen worr de; waar toe behoorlyke Ordonnantie verleent zal worden.
EYNDE.



ALGEMEENE BLADWYZER
VAN ZAAKEN IN HET
EERSTE, TWEEDE DEEL
EN DIT
SUPPLEMENT
DES
KERKELYKEN PLACAATBOEKS
VOOR KOOMENDE.
K. O. E. o alleen E. de Emder Kérken-Ordening van Ao. r57 ƒ E. V. de Vragen by die Emder Synode beantwoord. 57 U. I) J574 de Kerken-Ordre van Dordrecht in A„ ■■ „ reflecrd en V. de Vragen daar by behoorende' ' °- D' '578 die van Dordrecht deszelven jaars. K. O M. 1581 die van Middelburg
Mme/en en JPees-Ordenitig. & O » JfAltaesm. Wyze om die te verzam^» ^"^V 5°2,
aan de Deuren voegzaam!! geoordeeld v Al l , -
•V £ 'èl^h^^n P'êdika™ vergen,
V. 15. III. 407. Zle '-Dtacmen. Abkw X ;„ «L, j



Algemeene Bladwyzer
Academie: Peinften by de Staaten te v«speken,'raakende de beftelling der hooge «n laagere- Schoeien. D. P. A. ifii». I.
ï26, "7, H4- ., . ,
, , te Leyden.. Zie Leyden. _
AUen van Indemniteit te vorderen in Peelland. KI. 209, 'itu in Maasland en Oosterwyk in,deMeyery. III. au. m Pnnfenbage. IIL 273. ia de Fynaart en Heimn. gen. III. 214. in Braband. IIL 217, 219, 2211 Zie Armen. , " . mn Staat zonder confent niet te
drukken. I. 4ï>, «ö, 437-
„3 jw kerkenraads te boeken door een
Ouderling.'W. c S § '3- 1". 3<J4 in het varvolg alleen bepaalc bet boektn. icfumeeren en by de volgende Vergadering herleezen, D. 1574 § 6- IIL 4*7- en V. 3-5/8i§ 24- llL 45°-l
rfer C/r#f en fyn^e. door wie te
bezorgen op de volgendü Vergadering. D. 1578 § 43- HL 453- M. 1581 § 3i. IIL 435. LL 1586 g 41 UL 52c D- iöi9 6 45. I. lór. verg E. V.c. § III 423-425_I der Synode. Onkoileu op het fchryven in Zuid-Holland,, vier dagen na het fsheuten des Synode. III. 134- Berging aan-Commiffariffcn Politicq. IIL i 35. moeten op de Claffis geleez<n wordea voor de volgende Synode om niet tweemaal het zelfde voor. te ftellen. E. V. c. 2. § 8. III.'422. D. 1578 § 20. 111. 449-
„ van mindere Vergaderingen zullen
wel niet op groctere geéxamineert maar ester toezigt gehouden worde dat 'er geen disordre of■ ongriykheid zy. M. 1581. V. 7©. HL 504. _ der Synode Nationaal. 1Ö18 ,. 10 '9
niet uit te geeven zonder ordre. I. 407, 428. ,. .
AtjunSi Predikanten .in de Generaliteit wanneer en hoe teverkrygen. II. 616. Admiraliteits Beampten motten Gereformeerd
zvn. I. 639, 640. . Adjejfote-n van de.Leydfche Univerfiteit hu»
verkiezing en werk. L 265, 288. Mfeffor Synodi te verkiesen. S. V. c. 3 § 2.IIL 4Ï3- D- 1578 S 35. HL 452, M. iS*i W 161 III 493Attifiatien voor Dienaars als zy vertrekken ïvadihunne Claffis noodig eer ze elders aangenoomen. worden. 1574 § i?- UL jjfc.D» 1578 S>-.UL 447. H. 158Ö i4S«
III. 521. D. 1619 § ?, 10. I ï53. 1SM Zoo 'er geen Kerkenraad of Claflis is, dan van de naafte Dienaars. . M. 1581 V. 5. III. 491. verg. W. e. 2. § 8,9. IIL 38 5-.
Attejlatien voer Lidmaaten noodig eer ze elders toegelaaten worden. D. 1610 g 6u. I. 164.. in hst byzonder' zoo- het-arme Lidmaaten zyn, in welk geval 'er by moet ftaan, hoe veel men hun meede geeft. E.§44- 47-UL 4H.D. iS78§25- UL 450. (alwaar ook een forme van Atteftatie gevonden word1) M. 1581 § 67. en V. 14. III. 4-S0,. 493- H. iStó | 76. IIL 53** D 1619 § 83. I. 169. zy moete*) niet te oud zyn, D. 15,74 § 71. HL 4'8. worden op advys des Kerkenraads onder het Ze-gel der Kerk gegeevtn , of anders door twee onderteekent. IL 1586 §«75- 1% 532. D. 1619 $ 82. I. 168.
Advocaaltn, die zig tot bcfchermwg van den Lloomfchen Godsdienft verpligt hebben, niet geadmitteerd I. 524, SS3» 5 4©-
Affiniteit. Verboodene. graden by het .Trous wen. Zie Huwelyk.
Afaoien. Verzoek van zorg . daar tegen by de Vredehandeling.,. M. 1581. V.-45- UL. 499>-
Aflnydine;. Zi& Ban.
Afzetting; van Predikanten ,. hce-en war>neer te doen. W. c. 8. §1 12—16. 11L 402. ftaat. niet by den Kerkenraad, die alleen cpfchorting doet, maar by de Clasfis, ook hurne wederopneeming. E- § 33, 34. 1U 412.D. 1578 § 99, 100. III. 463. M; 15B1' § 64- UI- 489- enV. 6,1. IIL 45>6alwaar ook- van de Afzetting van Ouder, lingen en Diaconen. Over het geen in de afzetting van Predikanten der Overheid toekomt. Zie B. 1578. V. 5, ö. UL 460* Zie Cenfure, Zsmdm.
Agent voor de Claffen van Teel- en Kern- peland, 'sBofch, Tholen en Bergen op,. Zoom in 'sHage. IIL 243.
Aken. Differenten met Vaals over den kerkenraad. L 204—211. IL 464- 1IL I(3S» ïoö.
Aiblas. Kerkreparatie, H. 169.
Alblas en Alblajjerdam. Een Predikant -vergund. II. 46.
Alblafferdam. Kerkopbouw. II.
Alkmaar. Sufpenfie van vier Predikante» aldaar gefurcheerd. IIS aoo. Handelingen met
SU-..



over dit en de- twee voorige Deelen.
en over de Claflis in deeze zaak. II. zeg, aio, 212—215. 220, 232, 233. UI. 145. Alphen. Verfchil en fchikking op het beroep
aldaar. Ii. 506, 571. Ambajjadeurs. geen Godsdienft' in bun Huizen te Iaaren oeffenen dan in de Taal van hunne Hoven en wie daar by te adisitteeren. 1. 7. 555, 593—595. IL 287. 294. 3C3- 3"o 353- 355- 3?o. Ambaffade Predikanten.. Hun Traclement; I. 54. (56. II. 407. Aanftelling by den Minifter te Regensburg. II. 407, 605. in Portugal. II. 452. te Bruftel. II. 455, 590. by den RefideucGallieris. II. 482. in Spanje en Portugal. II. 485, 487. by de P.örte. II. 512, 609- te Algiers. II. 518. in Deenemarken. II. 520. te Weenen II. 576. te Parys. Ii 593. geinaiotineert te Hamburg. II. 457. Dimiffie van Parys naar Leeuwaarden. IL 526. By Minifters op de Vloot. Zie Floot Predikant:Ambachts-Hterlykheeden. By de Staaten verkogt nlleen met jecht van ap- en reprobatie, doch zoo de Koopers niet van de Pïo-eüjnirche Relide zyn,,zal hun recht by Gecommitteerde Raaden worden uit. geoefent III. 65. Ambacht-Jongens. Ordre daar op. I. 240*. Ammerjloi. beroep aldaar. II, 425. Ambten niet voor geld te koopen. I. 753,
Ahpzing. {fob:) Gèfcbrllen met hem. II. ui.
Amfceldam. Opbouw van de Nieuwe Kérk II. 236 Vergadering van Predikanten ai! dnar 1615 onwettig verklaard. II. 25L Qctrey aan de Koomfchen over het erven der Armen. II. 53c. Aan het Aalmoefeniers en Krankzinnig Huis. II. e©s, 6.10. Aan het Aalmoefeniers Weeshuis III.- 236. Aan bet Burger-Wee»buis. IIL 23S.
Amfielveen. Conventie met Riekeroort. II 132.- Seèending van Zondagen en Biddagen , tegen gegaan. H. 134..
Andeilius (f) van de Staaten gefchikt tot Predikant te Medenbük. II, 53
Annatesgelden. Militaire, Kerkelyke en Schohftieque Bedieningen, ook de Iheolost-fche Profefloren daar van vry. I. 220
Anmis- Qratice. Zie Weduwen.
Antbony Polder. Een Predikant vergund. IL
•22 8.:
4fl>iL Ingeval van Cenfa-re, gok ia-anders
gevallen als men zig bezwaard vind, ffaaêr yry. I 114. W. c. 8. £ iz. III. 4CI. D.' 1574 § 19. HL 429. D. 1578 § 10. III 449. M. 1581 J. 23. III. 483. H. isM ï 28. IIL 524. D. róry § 3r. I. Is8.f$, lf Mf: D' '578 V. 4, III. 4P5. .£|s er Appel, is over de verplaatzing eens Dienaars, word die opgefchort. M. is8r V. 104. III. 509. J Approbatie van Predikants Beroepingen onder de Domeinen van bun Edele Groot «, Mogende. L 63,-
r. . van Beroepingen onder de Generaiteit van den Raad van Staate te verzoeken, ook in Vlaanderen. III. öt.
fluit ook reprobatie in zonder ver-
phgting tot redegeeving. I 68.
—- koften op -een beroep in de Clasr.
ils van Vo°™ en Putten gereguleert. I. j>r* -— - van beroepene Dienaars ftaat bf Gereformeerde Overheid en voorts by de Gemeente. M. 1.531 4. m. 4g0/ [L <J5»ö 5 4- HL 520. D 16:9. 5 4 I. 153., *- - van ■ Boeken, wat daar by in achV
te neemen. I 254, 255, 3a.S. Ajiaanjche Boaken gefupprimeerd., II.- 135, cirkel. Verfchil over de approbatie eener beroeping met den Droffaid van het Land t van Arkel. I. 68.—— een Predikant vergunt en Kérk. gerepareert. IL.78. Amen. Ordre van Keizer Ksrel V. op hunne onderhouding. I. 23r--239. Over de Arme-Goederen in de Generaliteit. Zie I 17. Als in Holland Erffeniffen devolveeJ ren, nae tcadirererj.. Zie.op Erffeniffm A'S zy. een jaar . van een Plaats in Hoijand vertrokken zyn, koomen zy niet meer roe derzel/er lafte, maar tot laft der Plaatfe daar.zy nu woonen, of. van, zulke Perfaonen . die hun hebben aangeflaagen. I. 241 In de Generaliteit, is de tyd een jaar en' ze-s weeken. III 217, 219., Zie, ASten vanIndemniteit,.Arme portien in de. bostms op het Echt-Re- glement in de Generaliteit. IIL 205 aaS . Koomen de helft aan de Diaconen 'en de helft aan de gemeene Armen. II. 431 Op de Gemeene Middelen in Holland II '322 Arme-Huiszitten-Meejlers. in Holland by de Magiftraat in Holland aan te ftellen die 'sjaailyks reékening doen. I. 213 Armmeejiers in d^ Meyery.-Reglement voor-



Algemeene Bladwy^er
«Sezêjlw. "I- °z%5- binnen wat fyd na gedaare fommatie reekening te doen hebben, ail. 228. over de Armmetfters in de Generaliteit. -Zie I. t-6, 17.
jirtykjifen des Geloofs des Zondags voormiddags te leezen. D. 1574 § 44 UI- 434-
.Asperen. Predikant aldaar. II. 97- Tiaétement verhoogd. II. 402. Verfchil over de Collatie. II. 435,
-.Autographa. Zie Bijbeloverzetting-en Synodale Aam Schriften.
Avondgebeden in het openbaar , af te fcbaffen. D. 1574 .§ 5-t. UL 435- althans niet • dan in tyden van nood in te voeren. D. 15.7^ S 57- IH. 455. Hst houden van dezelve vrysjelaaten. M. 1581 g 47. III. 487H. 1586 g 57. S59- D- 1Ö19.S 64- I- ifi'S-
Avondmaal Lidmaaten alleen op belydenis of adteftatie toe te lanten W. c. 6. § 7. jr. III. 398. D. rs74 § 70—72 III 438.. d. 1-578 5 64, 65. III. 457. en V. 35. IIL 471. h. 1591 g 20 II. 263. M. 1581 .§ .43. en V. 24. III. 486, '495- H. 358Ó § Si. III. 528 D. J619 g 61. L 164. Geen dranken in huis toe te dienen. M. 1581 V. .78. IIL 535. Hoe den Me/aatfchen. ib. 'V. 80. IIL 505. Moet veertien dagen re -vooren worden afgekondigd. W. c. 6. g 6 111. 398. Eenige plegügheden, ook de tyd vrygelaaten. B. V. het ftaan of zitten, al of niet leezen en zingen. W. c. 1 g 10. IIL 383. en c. 6. i 15, 16. III. 399- E. g 21, III. 409 D. 1574 § 76. III. 43'^D. '578 .§ 69, 71. III. 458 verg. M. 1581 V. 3,1. III. 496. De Ceremoniën in Gods Woord voorgefchreeven te houden , en alle fuperftitie te yermyden. M.'1581 44 » .45. en V. 29, SL 76, 77- -UI- 487» .495, 496, 505. Na de Preek en de gemeene Gebeden het Formulier aan Tafel te leezen. h. 1586 ■;§ 55. IIL 529 D. 16-12 <§ 62, 63. 1. 104. Om de twee -maanden zoo veel mogelyk; ook word het -op Feefldagen ftigtelyk gehouden, ibid. verg. D. 1574 ■§ 69. HL 438. D. 1578 •i 73- en V. 33. III. 458, 471.-M. 1581
v. 32. ui. 490. h. 1586 % 51. ui. 529.
H. I5®r 15 19 IL 263- f>. 1Ö19 5 f>3- I. 164. Over de Voorbereiding, Avondmaalspreek, de Namiddagpreek en Dankzegging. «Zie W o 6. S 17. III. 399- D. 1574 § 74—79- IIL 439. D 1578 § 68. HL 457M. j-581 V. £6—-23. III. 455. Men zal
■gemeen Brood gebruiken, het zelve breeken en de woorden der Inzetting volgen. W. c. 6. .§ 11—14. III. 399. E, g 21. IIL 409 D. 1574 -5 77. III. 439- D. 1578 § 70. en V. 32 lil. 458. 471- M. 158r V. 30, 76, 77. lil 496, 505. Avondmaal by en na het Synode. E. V. c, 3. g 15. III 425 n. 15;? § 42. III. 453 M. 1581 V. 68 IIL 503. JNiet uit te deelen daar gten Ouderlingen of Diaconen zyn. D. J-574 5 68. IIL 438. D. 1619 § ('3- L 164. Een üi naar za! altyd meede con> mu-lceeren. M. 1-58-1 V. 79. IIL 505. Hoe danige men van her Avondmaal weeren zal, en op welk een wyze. Zie op Ban-, Cenfure er. Zonden. Axel. Voorleezers aanftelling aldaar I. 488.
B. '
'D Abilonienbroek. Beroep aldaar. I. 84, ^ 'Ballingen om dievery er.z., moogen in
's Hage geen Taverne houden. I' 720. Ban, Affnyding of Uitfluiting uit de Gemeente, ingeval van hardnekkigheid te oefenen. W. c. 8. '% 7. enz. III. 401. Drie openlyke vermaaningen zullen voor af gaan. E. § 31. IIL 411 D. 1578 -§ 36. III. 462. M. 1581 V. 39, 40. Daar ook het Formulier gevonden word. IIL 497. verg. H. 1586 Inftr. g 14. UI. 514 niet te oeffenen dan over die belydenis deeden. D. 1578 V. 47- -HL 473- niet over Boetvaardigen.-ib. V. 52. IIL 475- niet dan na cenfure en met advis des Claflis te vragen voor de tweede voorftelling M. 1581 § £2. III. ASg. H. 1586 g 69, 7C. III 531.
D. r6i9-§ 77- L 167. Hoe onder het Kruis.
E. V. c. 1. § 15. IIL 419. Over wat zonden. Zie D. is74 V. 22. IIL 444. h. 1586 V. 2. alwaar op het Formulier -des Avondmaals geweezen word HL 534. en op het Art. Zonden. De oeffening des Bans te Delft tegengegaan. III. 15S, 158. Over de -opheffing. Zie M. 1581 g 63, 9*. IIL 4?9507. H. 1586 | 71, III. 531. D. 1Ö19 § 78. I. 168.
Bank van Leening met Gftroy opgerigt niet te cenfureeren. II. 374. ;Zie -Lombaard.
Barrière Kerken onder verfchillende Claffea gebragr. II 510.
Barjïngerhorn. Differenten over net beroep. IL 333-, 337»-349.
9*-



over dit en de twee voorige Deelen
BafeJius (ĥ) genoemd H. 1586 Inftr. t> <
III. 517. ' I
■Baftaarden in de Generaliteit aan te geeven en niet in onderhoud aan te neemen zon' -der Acte. I. 839. in Zeeland aan te eeevet>. I. 851. b
— ■ ook toosrrfttabeJ tot den Kerken-
dienft. M. -1581 • V. 99. m. 508. Bedelaars behalven de Religieuie verbooden
I. 232, 239. Zk Vagabonden. Bedevaarten verbooden. I. 519. jgn g22 TT
361. 555. 565. III. 286. ' ' Bters. Beroeping aldaar. II. 540. Bejaarde, die door den Doop der Gemeen te ingelyfd worden, moeten belooven het Avondmaal te zullen gebruiken. D. iöiq '3 59- I. 124. 104. y Belydenis. Aflegging derzelver, en wat daar toe behoord. Zie W. c. 6 ff 7~u m
ftD' ,5^^o, 72. III. J38. D.'ls i' | 64. en V. 35. SUi 45?. 4?I> M> *™ | 43- en V. 24. in. 4gö H j-oi
-? {Artykelen des Geloofs) By het I
aanvaarden van den dienft te verklaaren dat men daar meede initemr. W. c 2 I R III 385. over de ondertekening. Zie On-
ÜS^ffiJFr""* l" elken ^enraad en Claffis Copy van worden gehouden. O 1574 § 1. III. 426. Zy rLeten " joorddyk ge drukt worden H. Ï^Zr. lï'JI'-Vu ?e Lat7»fcbe, Franfche en
Jtederdmtfche Exemplaaren gecollationeert en daar uit eene gemaakt. D. p. A i6ro
J- "6, 133, j34. luly ~~~—" va" waar berkomftig. W. c 2 S 9
III. 385- De bedenkingen dm op óver te
en uitlandfche LedenflefaS^? 3? 32. waar over alleen de Inlandfche advV /eerden. I li72-r?S. in de Walfche Sv node te Vj,ry goedgekeurd iS83.7. r74" ~zieT wtTZ, TT°T°r het avo"dmaaI."
ItaW. Eenige Ingezetenen die de GerePafto ODderhoud „;
**fgwi op Zoom. Verfchiflen by 'het Troeft van Ds lolkers. II. 477~479. Geen E ë|flraat,perroon tot DjaCün te
^f'r" f !7f'T- 'Geeftef^e 'Goederen l (Jaar. L 225 Recognitiën. II. «1 „2
&:W' ledikant aldaar gefield. II. bouw der Kerk. III i?| T*' p
Arae^. Zonder wettelyke beroeping-maft niemand eenige Kerkelyke dienen gdoé„S W. c 2 § 1. m. 384- M g
48a h. ,58ö*3. III. 520. D.
~~£*Z M? V^fVngèn en Biacon'en. Zie ■Kerkenraads verkiezing,
'V' nw,B Prs']ikanten gedaan 'by looting. PefrL?4, Z0Ddt'r'Cliënten.. 1. 92. hoe gefchied en wat men in acht te neemen had, eer 'er nog Claffen waren. W?T " f ~,S/ ~L 384, en Vaftendag daar toe feepaald Zie Vaften. Beroeping5 rnet Con!
ncn of wel aan den Kerkenraad met de •^aconen mitsgaders het oordeel <S Claffis 0f van twee of drie naaftgezetete Dienaars. E. § 13. III. 4ö8. D. 1574Z 2
lalV,H,4r?VdT §ten Kerkenraad is" zal het de ClafTe doen. H. 1586 S a üiii ï«o Een Collegium Mhtum £ ^
■der Overheid. Zie Predikanten.
-——•.in de Claffis van Zuid - Hoflahrf Refolutie noopens zekere Clafficale K' hng daar onzent! JU; 43. ^amta,e b^*'
—— van Predikanten in'cas van verfebil
Dordrecht. 72. RhyL^wS^S^ In H^s? Y(R;'- 8'- Babilo'nie7ni,r?ek
Leymmden. 9.5. Loenen. H, i-ge Ha7Jr? woude. 234. Middelharnas. 2^
oa- 295. Soetermeer, 296. Ow-ölorD c» Oterleek. 3l2. Wil***. Sg0. den H Ld 3'P4- Niemvenhoorn. ij* StnfwX • Wo^brugge. 42,. AspS. S4 °5 W^^
* '^oom.



Algemeene Bladwyzer
Zoom. 477-479' A'.phen. 57L Middelharnas. III. $i- , Mtrtepskojlea in de Generaliteit te betaalen by. de Magiftraat der Plaatfe. I. ao. hoe hoog die loopen mogen , zie III. 81—84. de Deputatien tot Hooren en lofmaaken afgefchaft. II. 541- *ls een Predikant binnen drie jaar vertrekt, moet hy ze rerundeeren. II, 578. 612, doch te Maaftricht,. Breda,"Bergen op Zoom, 'sHertogenbofch sa Sluis in Vlaanderen, moet de Predikant die beroepen word, zelve de onkosten betaalen, 111, 82. II. 578. in Holland moeten de onkoften terug gegeeven worden van eenen die binnen het jaar vertrekt. I, 61. Bpitgen. Beroep aldaar. II. 54°Bfivefliging van Ouderlingen en Diaconen.
Zie Ksrktnraads Bevejïigir.g.. „ van Predikanten, wat daar by
in acht te neemen, en door dezelve te belooven zy. W. c. 2 §-, 11, 12. Uk 386. D. 1574 £ 25. III. m* voorftfclling voor de Gemeente moet vooraf gaan. E. § 13. III. 408. D. 1574 §.12. III 428. D. 1578 § 4 5. III. 446. den tyd van veertien dalen. M. 1581 § 4- V. 4, 48. IH. 48®. 401. 'sco. H. 1586 § 4- UI 520. D. 1619 §■ 4. I, 153. Nieuwe Dienaars met ftipulatie te ' beveiligen volgens h*t Formulier en handoplegging in de Kerk, of zoo het voor een Kruis-Kerk is, in de Claiiis: die ieedsimeer gediend hebben met Gebeden en het geeven van de rechtehand. M. 1581 54,5. enV. 49- III. 48o. 500. doch H. 1586 §.4, 5. UI- S2i. en D. 1619 § 4, 5J 122/153. word van het geeven van de rechtehand niet gewaagd. Zie Oplegging der banden... ^ JBezooyen. Paapfche Regenten afgezet. I* 650.
Kerk en Paftory opbouw. II. 237.:, Biddag,-, Zie Vaftendag. Bidden voor de Overheid. Het Formulier van Ao. 1663. zie I. 39.. ook voor de Walfche ea: Érgelfche Kerken. 42, 43- wat den rang betreft, letierlyk, anders naar den zin., te volgen met in acht neeming der Sguverainiteit van hun Edele Groot Mogende. 44... Verklaring, dat dit niet tot prejudicie van het Dordrechtfche Synode ürekr. III. 2ó. verbod van Propofitien op de Synode daar tegen. I. 46. dit voorSjwift.nader gearrefteerd i666„.,L. 48...laft..
om te bidden voor de Synode Nationaal' iói8 en de Kerken in Oofterwyk en Bohemen. II. 293. voor de Regeering, Commandeur en Droft te Steenbergen. II. 4711 voor haare Majefteit van Engeland. H. 1586 Inftr. parr. 14. IH. 518. Bidden voor de Gemeente „ of men de BidFormulieren voor en- na de Predicatie flipt volgen zal, in bedenking gehouden.
I. 40. eenerlei form daar by te gebruiken, te weeten, die in den Catechismus vervat is. D. 1574 42. III. 433. ook eenerlei kort Gebed na den voor-Ffalm. ib. § 37. III. 433. het bidden na de Preek in te rigten naar de verhandelde Stof. W._ c. 2 § 28. III. 389. over folemneele Gebede in de week zie ib. §1,27.. en op het Art. Avondgebeden..
Bieren. Afperfing van Bal-, Ry- en andere
Bieren in de Generaliteit verbeden. L 7.64.
in bet Land van Heusden. I. 866. Biervliet. Rang van de Magiftraat en den
Kerkenraad in het Collegium Qualificatuai..
III. iS4.
Blarieum en Huizen. Een Predikant vergunt;
II. 11 o.
Blasfemie verbooden.. I. 6941 "49.
Bleskensgraaf en Molenaars graaf. Traclement voor een Piedikant en ondeiboud der Kerk.. II. 22.
Blinde Predikanten. Hoe met hun. te handelen. (VI. 1581 V. 51. III. 500.
Bloedfchande. Zie fhivjelyk.
Bloemendaal ,.Brederode en Overveen. Een Predikant vergunt. III. 38.
Blokbovias. (G.) Vergunning om op verzoek den dienft te Utrecht waar te neemen, IL. 92.
Bodegraven. Beroeps approbatie, V. 64- Kerkreparatie. II. 121. Predikants Trsftement. IL 146. Lutherfche aldaar. H. 19^ 3c6".
III. 20. Reformatie, sezoat. H. 1586 Inftr..
§ 10. HL 513... Bseken van de Religie: niet- in het ligt tebrengen zonder approbatie van Claffis of ProfelToren. E. §.51 ■ HL 4*5- D- '57? § 55- HL 455- volgens M. 1581 § 38. HL 486. en H. 15S6 §,49. en Inftr. §,7. Hf. 513. 52O. van de Dienaaren zytas particulieren Synodi of de Profefforen. volgens
Claffis of Synodi, of van de Profefloren ia de Theologie van deeze Provincie, doch



©ver dit en de twee voorige Deelen*
met voor weeten des Clafïï» r 163; verg. I, 254 385 wordende die alle Docloren in de Theologie, Predikanten, Proponenten en Ledemaaten of andere vari de Gereformeerde Religie gelafl. 1. 39a nieuwe Boeken niet dan met den naam des Auteurs en Drukkers uit te geeven was bepaald. IL 1591 § 40. II. 268. Ketterfche ©f ligtvaardige Boeken niet te drukken of te verkoopen. M. 1581 V. 73. UI. 504.. Boekverkoopers deswegens vermaand. D. 1574 §■ 3- UI 426. en tot aangeevinge van ergeriyke Boeken verpligt. I. 408 439. 714. Placaartn ttgen feditieufe Boeken. I. 39', 3',5- 4<:3\ 4XC- 417- 420, 421 433. 452—-454. verbodene Boeken I 3^9, 41.5. 433. 424. (dog het we;k verder ingetrokken is III. 254.) verg. I. 429. 430. 441; 450. II. 286. III. 259. 26^. 2ö4—267- Sociniaanfche en diergelyke. 1 426. 445. 750. S57- IL i?7- HL 267. Boeken tegens de Engelfcbe Natie verbodeH. L 447. Spinofiftifche, Hattemiftifche en die van Leenhot. L 450. 693- IL 428. 588. 598. Üctroyen op Bo-.k-n daar na te dauAdeeren dat een Exemplaar op de Leydfche Bibliotheck gebragt worde. I. 388. IL 520. niet te verzoeke» dan met exprelhv van den naam. des Auteurs en Botks, L 389. Hoeken van Profeiforen en Regenten van hei Cpliegje niet uit te geeven zonder Naam. I. 390, geen Boeken op naam van Profedoren uit te geeven buiten hunne kernis. II. 52-2. g;en opdragten aan den Seuvefain te doen. III. 2-51. 252. geen Octroy te geeven op Boeken "met verkeerde Titels. III. 252.
Bvetens op de Gemeene Middelen,, zoo wel na compofkie als- conderonatie voor een deel aan den Armen uit te reiken. Zie Armen.
Bomnienede. Predikants Traclement. II. i<Sj.
Borcbet. Different met Aken en Vaals over den Kerkenraad. I. 204^-211. krygt vry. beid tot nominatie van drie Perfoonen, waar uit hun Hoog Mogende een Predikant beroepen. II. 454, 405. m, IC5. je Gereformeerden aldaar gemaintineert. IIL. 107,. 108*
Bordeelen in 's Hage geweerd. I. 720?
'sBofib. Aangeeving der Kerkelyke Goederen aldaar. Li 220—223. Boon fche Kerk. huizen, gsilooten en geopend. I. 655. III.
32r. oeffening der Roomfche Religie dooiden Koning van Vrankryk aldaar verzoeten geweigerd. IL 322. Recognitiën des.Roomfchen gereguleerd. II. 548. 574 pre. dikanten vry van inquartiering. III. 88. gebragt onder de Claffis van Gorinchem." III. 142. Reglement op de bebeering derGodshuizen aldaar. III. 177. jflcb' (Mpery van den) Zie Meyery. Mrmd, Hifione der Reformatie^ Oftroy daar
op ingetrokken. IIL 261. Brandftigters in Braband, Placaat daar tegen. 1. 733. ui. 3A0< Brandwyk. Paftory voor den Predikant van die i laats en van Molenaarsgraaf. II. 5». Kerkopbouw. II. 218. Breda. Het Zuicf-Hollandfch Synode ook aldaar te houden.. I. jgt. Roomfche recognitiën aldaar en in de Baronny gereguleerd II. sn, S73. beroeping aldaar. IL 509, 585, 586. ordre op de jaaren van beroepelykheid en de approbatie. II. 570,.. 5.80 LL 82. op de onkoflen der beroepingen. ntl g2; beroep van een WallekP edik.t.i IL gjjp24 5.C3, Briel Pre .rkams Traclement verhoogd. L_.
67. E Itehe uuarnizoen Kerk. II.. 60. Broek Waterland. Gefehillen aldaar ión.. II «38.
' !n#oft. DiacoEy-AroieB daar vry van,. ze,o wel buiten als in de Godshuizen. IIL .
205.
Brugge. Geen Predikanten van daar in Holland zonder confent- te laaten prediken, II- 50.
Brujfel. Collefte voor de Gereformeerde erade. Predikanten aldaar. II.. 5,1.
BuikJl'M. Verfchillen over een Schsofmeetler, Kolter en Voorzanger I. 493.. belading op het Bier tot onderhoud van Predikant en Schoolmeefter. IL 244. 292.
Buitendyk (G van) Zie Hatmnijlén..
Bulkius. (II.) genoemd. H. 15S6 Inltr. S ir,, Dl. 513.
Bulle Unigenitiss, of andere Bullén niet te-
refpecleeren. I. 5I0. £58. II. 560, 54a».
IIL 297—yg.. Bullingeri, Boek ovir den oorfprong der </mz~-
lingen. over te zetten. D. 157S V. 24. IIL
469.
Buig op Texel Kerk reparatie. II. 13 r. Burger- of ïo-merfebap* den Predikanten em ücq hunnen verdund by K.. O. H*. K91 -



Mgemeene Bladwy^cr
1$ 8. als zy. den daar by bepaalden Eed doen. II. 26c. JBvAirmalfem. Een AdjunS aangefteld. 11, 53T.
-542-
IB-vbet-Overzetting nodig gekeurd maar u;tgeIteld. E. V. c. 1 § 3- UI- 417 D- ^574 & 2. III. 442. D. 1578 V. -18. -UL 468. H. 1586 lam § 3- Hl- 512. de orkoflen tot de Overzetting van den Heer AldeTgonde, -D. Helmichius, en Piancius 1596 by het Land te dragen. II. 12c. Boeken -slaar toe te koopen II. 123. onkoften tot de nieuwe Overzetting 1625. II. 3°7> dezelve Overzetting geapprobeerd en inge-«voerd. I. 28. IIL 23. 142- verg. D. 1619 P. A. I. 143. het taxeeren van dezelve «verbooden. 1. 255. Over de bewaring van -de origineele Papieren dier Overzetting, ■en den eerften Druk des Bybels naar de, izelve-, als meede over het vifiteeren derzelver. Zie III. •547—549-
Bybel drukken. Octroy voor J. Paats. II. 14. 'naar de nieuwe Overzetting by de Wed. >H. L van Wouw. I. 25, 30. B. Langenes tot de onderteekening geauthorifeerd. I. .227, jo. den Bybel niet te drukken dan na de eerfte Editie, op verleend confent .ien met behoorlyke onderteekening. I. 31.
Bybel-CorreUiè. Zie CorreBie.
Sylevelt, (-j. van) verzoek om abolitie5 af^eflagen. II. 440.
■G
CAlansoog. Predikants Traclement. 11. 258. Caljlagen. Kerke-Land verkogt. II. 154. 'Calvyn's Injlitutie en 'Harmonie te vertaaien.
D 157? V. 20, 22. III. 468, 469. Gampen. Handelingen met de Predikanten
aldaar 1619. L r32. fCanmiken en andere Geeftelyke Perfoonen behoudende hunne Beneficiën zonder af-godery niet te cenfureeren, maar tot het ■Ouderlingfchap of Diaconfchap ook niet ligt te toe te haten. M. 1581 V. 95- 'HL •507, ■so?.
Carionu Cbronicon te vertaaler. D. 1578 V.
■23. HL 469. töartefii Pbit&fophemata niet voort 'te zetten.
I. 30?»
iCatecbizeerm. Noodzaakelykheid daar van. W. c. 3 § 1. IIL 390. hoe in te rigten. ib. 39-1. des Zondags na de Namiddag3?££dieatie in .Hofland gelafl. I 607, 610,
Catechismus ( de Heidelbergfche) den Gereformeerden in de Paltz afgenomen. I. iiï. Bedenkingen daar op ingevorderd. III. 10. te Dordrecht 1618, 1619 overgezien en ■goedgekeurd. I. 175. het prediken over denzelven des Zondags namiddags in de Generaliteit gelaft. I. 19. de NamiddagPredicatie over denzelven, ook op Avondmaalsdag te onderhouden. D. 1574 § 80. ■IIL 439- D. 1578 5 68. III. 457- By het aanvaarden van den Dienft te verklaaren, dat men daar meede inftemt. W. c. 2 § 8. HL 385. Die van Heidelberg voor de Duitfche en van Geneve voor de Wilfche Kerken bepaald. W. c. 3 § 2. III 391. E. 5 5. IIL 406. D. is74 § 2. III. 426. D. 1578 5 54- HL 455- M. 1581 V. 19. III. 494. Kort onderzoek uit den Catechismus, ib. Fout daar in. M. 1581 V. 50. III. 500. Sommier van dezelvsn door Beza uitgegeeven. M. 1581 V. 5.8. IIL jo2. Iwce kleine Catechismi en nog een ander door de Kerk van Middelburg uitgegeeven. D. 1619 P. A. I. 140. Oélroy op het drukken van den Catechismus, door C. van der Heyden gevifiteerd. II. 15. Homilia's op den Catechismus. D. 1574 V. i. HL 442. M. 1581 V. 59. HL 502. Het uitleggen van den Catechismus des Zondags namiddags voor de Gemeente bspaald , zoo dat hy in een jaar afgehandeld worde. H. 1580 § 61. III. 529. D. 1619 § 68. I. 165.
Catwyk aan Zee. Een Predikant vergund. II. 137. Kerkonderhoud. II. 200.
■ . ep den Rhyn. Een Glas vergund. IL
156-
Cenjura Morum in den Kerkenraad, Claffis en Synode te houden. D. 1578 § 31 > 66. IIL 451, 457- M. 1581 § 31, 66. en V. £5. III. 485- 490. 495- IL 1586 § 35, 74. III, 5^6, 532. D. 1619 § 43, 81. L 160. 169.
€enjure. Oefening daar van komt.den Ker. kenraad toe. W. c, 8 f 4—6. IIL 400. ■ook over Kettery en verwerping der Kerken-Ordre. ib. § 7, 8. III. 401. gaat niet over heimelyke zonden, ten zy iri geval van hardnekkigheid, wel over openbaare zonden, ib. $ 9, 10. HL 401. D. 1578 § '95 , 97- IH- 462 in verborgene zonden den regel Chrifti Matth. 18. te volgen. £. $ 26—28. HL 410. D- 1578 § 92—94.
4 II»



over dit en de twee voorige Deelen.
IIL 46i. M. s5U § 59-62. in. 430. j-x, 2586 § 64—67- HL 530. D. i6ro(J7r^74, 1. 166. gaat voor de uitflüiürg. E ff 30 III. 41 r. D. 1574 § 82. JU. 440. M. 1581 § 62. III. 4S9. H. 1586 § 69. HL 531. D. 16 is> S 76 I. 1&7. over zwaare zonden te oeffenen , al. is 'er boetvaardigheid. E. § 32- HL 411. D. 1578 .5 98, en V. 52. HL 462. 475. mag wel uttgefteld, maar niet ■ nagelaaten worden, al dreigt men de Kerk te verftooren. E. V. c. 1, .§ u. m. 418. Cenfure over Ecbtfcheiding en Concubinaatfchap. D. 1574 V. 13, 17. m. 443. over die Pardon gebaald hebben. P 1674 V. 21. III. 444 D. 1578 V. 45. III. 473. over Dansferyen. D. 1578 V. 43. 111.472. over zonden, die door langheid van tyd in vcrgetenheid zyn. ibid V. 44. III. 472, om der Snotteren wille niet altyd openlyk te verkondigen, ib. V. 48. III. 474. wat der Overheid daar in gegeeven was K. O. H. 1591 5 34—38. Zie II. 267. verg. Ban, Zonden. Cenfure over Dienaars, Ouderlingen en Diaconen , hoe en omtrent wat zonden te oeffenen W. c. 8 § 12—18. III. 402. E. :§ 33 , 34- UI 412. D. 1578 § 10, 99. iiï. 448. 463. M. 1581 § 64, 65. III 489. H. 1586 .§ 72, 73. IH. 53r. d. 1619 § 7*. 80. I. 168. de Cenfure over ongeregelde Predikanten zal orgehindert zyn, doch blyft het Appel ad Synodum open! I 114. Cenfure niet te ontgaan door toevlugt te neemen tot de Politicque Judicature. I. 212. Changement van Predikanten in de Generaliteit tegen den zin der Gemeentens verboden. III. 37. 'Charlois. Lalt tot dimiffie van den Predikant Yfermam, te Rotterdam. II. 166. fchandaa! aan den Kerkendienft aldaar. II. 169.
■Cillershoek. Adjunct, aangefteld. II. 613, 618.
Claaswaal. Een Predikant vergund. IL 153! Oniflag tot opbouw, der Kerk. II. 196,
'Claffis. Noodig gekeurd. W. c 1 | 2. IH. 381. zal om de twee maanden genouden worden, en niet altyd op eene Plaatze ib. c. 8 $ 19, 20. III. 403. om de drie of zes maanden. E. § 7. III. 407. alle maanden. D. 1574 § la, n. IIL 488. D. 1578 § 26. IIL 451. M. 1581 V. 108. III. 510. altyd in de -HoIIandfthe Hoofdlieden
'te houden. I. 183. -onderfcheidene verdelingen der Kerken en Claflen. Zie E >« 10-12 IIL 407. D. 1574 § 9. HL 427
ri' <r *ëtir de VfaSen 1U- 47<S. d« Claffen van Zuid- en Noord-Holland L 184-199. verg. In, j3£). de(0Ur derClas.
fen van Gouda en Schoonhoven. I.'182. van onkoften der Claffen zal men vergoeding verzoeke». H. 15SÖ .-Inftr. part. 25. 111. S'9. de fpaarzaatnheid daar in aanse-
'%TZn'<rM' V' 7 z' Ul' 504. wie toe den Claffe te deputeeren,-ftaat den Kerkenraaden vry. ib. V. 65. ia 503. 'er xai een Dienaar en Ouderling uit elke Ge* m een te verfchynen ; ook de overige der Clafficale Plaats, dog die geen Credenttó brengt, heeft geen Keurftem. D. 1578^ 27- HL 45f. M. i58r V. 15. III. 493-vari Gecommitteerden uit de Magiftraat ee* waagd. IL i59r .§ 30. W z66 onderwser.ping aan de Claffen nodig. D. 1578 v' 3- HL 465. de Claffis moet met het Gebed begonnen en geëindigt worden. E V c 2. § t, 9. lil. 422. Profes en Scriba' met gemeene ftemmen te kiezen. D. 157% fi 28. III. 45 r. met een Preek te beginnen. E. V. c.2. § 1. ui. 42r.D. I578 * 3° qIL 45waar toe de Text mag opgegeéven worden M. 15S1 V. 64. HL^wat\p de Claffen te vragen en te behandelen. E
L\ V7fVIL 422- D- '57«1 29.?HL 451- de Claflen zullen bettaan uiteen Die-' naar en Ouderling van genabuurde Kerken, die om de drie maanden byeen koomen zullende de Dienaars, of by betmë of by verkiezing prefideeren. <Het tteffe aldaar zaf zyn te onderzoeken na het onderhouden der Kerkenraaden, Discipline Armen en Schooien, een Dienaar zal een Predicatie doen, Gecommitteerde ad 'Sy. nodiim zullen verkooren, en 'eindeiykCernura Morum gehouden worden. 'M JS8i § 30, 31. in. 4g4 iL ijgö f •■ g 35- HL 525. D. i6i9$ 4i,,453. dog daar meer als een Predikant is, sullëfe ze alle verfcheinen en keurftemmen hebben. D. 1619 § 42. I. 160, 120. de Cla?= m in de Generaliteit iets aan den Son= verain remonftrecrende, moeten dit fchriftelyk doen. IH. 144. £le Agent. Uimmen. Een Predikant vergund. III. '45. Codde. (Bet) Vicaris «pontbodeis I. 6\i-6i6 op zyne herflelling aangedrongen. *Z. ,;5K



Algemeene Bladwy^er
^trnk^Tb.) van het Vicariaat geremc-veert. L r54i, Ö43, 644. een Prasmie van 3000 guldens op hein gezet. I 640.
Ceelman {J.) uit Zeeland uitgezet. I. 688.
CelleSen voor Roomfche Godshuizen in andere Landen, verbooden. L 549- H« 5S<5-
Collegium,. Tbeelogicum te Leyden gefundeert 1.591. I. 350. pligten van den Regent en Opzieners, I. 35J. de. giften der Beurfen en het 'inkoomen der Burfalen. 355- derzilver pligten, 357- v'erg. de nadere. Ordonnantie op dit alks. I. 362—383- IH. ioo— IC3. 158. 164, 165. 173- 438-
Collegie {Frmfcb.) te. Leyden. £ie Walfch Collegie.,
Combinatiën in. de Generaliteit flipt, waar.te neemen, ook in vacaturen. L 18, 19. men zal, ze zoo veel mogelyk afftellen. H. 2586. V. 14. III. 536. in Holland, anders w.aren ze 1581. geordonneert. II. 2&. ook elders 15.7.1. zie li §.40..IIL 413;.
VommiJJarijj'en Politica tot de Synode, verordineert. I. IT4- waar voor te zorgen hebben, I. 115 hunne, Commiffie en Inftruc tien > III. 13J—133,-verzoek om eenige Commiffariffen uit h£' Hof ter byWooning van-f-en Synodus, afgeflaagen. IL. 43.
Comedien en Tragediën, vooral over Geeftelyke zaaken, ongeoorloofd. D. 1573 V. 26. IIL 469. M. 1581 V. 93. III 507 verboden. 1. 699* 75Q- 858. verg. IIL 337, 339 en L 146.
Cempojitien door. Officiers met de Overtreeders der Placaaten regen de Roomfchgezii den aan te. gaan,, uitdrukkely.k vu boden. Li 55»- 584- 625. 629- II. 344. 364. III, 280. 286.
Ctncubinen van Paapen, en: andere, ongeoorloofd. L 7;i 1-
Confejlprie. Zie Kerkenraad.,
Confuls vm deezen Staal moeten Gereformeerd zyn. IIL 1.2.
Conjutenten by beroepingen - by hun Edele Groot Mog. verzogt. IIL 4?-
Cenve.nticvJen.,in Zeeland ..verboden. I. 683. 69 c.
Ceg.lhaas.} ( Cas$. ) Staats-Refolutie over hem. Ü,. 33, 35- verg. H. 1586 Inftr. p. 4. UL 517. de S-ntentie over hem. ib. 537-
Cipmheriij {Dirk Folkertfs,} Zyn Boek: Presviimn^de. Nederlandl~cbe: Catechismus-, gefupptimeert en wederlegd. IL .40. verg.. 5.8.6.Irrftr. p. 5'7.-.
üoperanus (£.►) genoemd. H. 158Ö p. 27* III. 5'9
CorreBie der Bybeldrukken-, Pfakiboeken en Liturgien nodig. I. 31. moet door twee Perfoonen gefchieden. I. 33 , 78.
Csrrefpondentie der Kerken door Brieven. E. §.43. III. 414. van de eene Synode met de andere ftaat vry. D. 1619 §,48. I. 120, j6i. niet met Claffen. II. 391. correfpondentie der Hollandfche Synoden met Groningen , Gelderland en Utrecht. II. 305. met Uitheemfche en Franfche Kerken.. E§■ 3, 4. III. 406,- D. 1619 P- A- L 124.
Courantiers moeten zig wagten voor het g«e■ ven van aanftoot. I. 460. III. 2S5.
Gralingen. Een Predikaat toegeftaan. II. 45.. Paftory optouw. .11. 161. .
Credentien ad Synodum nodig. E. V. c. 3. IIL 423. van den Kerkenraad en Claffe te brengen, niet-van de Overheid, D. 1574 § .90- III. 441. moeten ichriftelyk en benuorlyk onderteekent, ingeleeverd worden of men heeft geen keurftem. O. 1578 § 20. lil. 449- M, 1581 $ 25- UI 483- Hl 1586 5 .30. HL 524. D. 1619 § 33-L !58.
Crommeniedyk. Een afaonder.'yk Predikant Ver^uneL IL. 305-
Cudeljiaart. Roomfche Predikatiën geweerd.
I. 4.
Cuilenburg. Het Zuidhollandfche Synode ook by beurte aldaar te houden. II 534-
Curateuren ,der Leydfche Univerfiteit, hun,verkiezing, en werk. I. 269, 298, 336. .
Et>
T)'Ame, (A.) Vitarïs, niet erkfmt. I: 6<5o. . Dansferyen te cenfureeren. D. 1578 V.. 43. III. 472. verg; lil. 337- H 324D-atbenus (P ) genoemd. H. 1586 Inftr. §
ii. en p. 13. III. 5'3- 5t8. verg. IL 5°en op het Art. PJalmin.
Delft. De Paftoor van- de Oude Kerk gecommitteerde Inqurfiteur. II. 1—3. her Traclement verhoogd voor den Franfchen. Predikant, mits hy ook in 's Hage predike.IL' 83, 149. Oélroy aan de Roomfchen noopens het erven der Armen. II. 533aan het Weeshuis noopens de^ Nalaatenfchap der Weezen.- IL 608.
Dilfshavm.- Predikants Traclement verhoogt, om dat hy de Kranken op Schoonderloo bezoekt. IL- 195: onder- de Claffis van Bjelflind gebragt. IX.. 326, Den*.



over dit en de twee voorige Deelen.
Dindermonde onder Züid-Beveland gebrast II; 509-
Bepuiati Synodi, door de Synode aan te Hellen en wat in laft hebben Zie D. 1Ö19 g 49. I. 119. 162. mogen met voor' bygaan van de Staaten van Holland zig niet aan de Staaten Generaal vervoegen. I. 180. zonder Staats confent mag niemant dén naam van Gedeputeerden der Synode voeren. II: 249. de tyd van een Examen hun tydig bekent te maaken. D, ióio P
■ A. I. .-23. "
Diaconen. Hun Ampt omtrent Armen, Zieken en Vreemdelingen. W. c. 5. g< j. enz IIL 3-94. D: 1574 § 33—3(5. III. 432. D*' 1578 § 14' HL 44ï>- M. 1581 § 18. III.
■ 4S3. H. 158Ó §-23. en Inftr. § 20, 2t, HU 514- 523. D. róiy § 25. L 157- over hunne verkiezing en het jaarlykfch afgaan van de helft. Zie Kerkenraads verkiezing en over hunne btveftigir,g. Zie Kerkenraads beveiliging- Zy koomen weekelyks by een, met het Gebed beginnende en fluitende' Et- 1574 § 33- UI 432. H. 1578 §-15.1111 449. M. 1581 § 29. HL 484 zullende dé Dienaaren daar op toezigt neemen H 158Ö § 37. III. 525. vergel. Inftr. § i9\ lil. 514 en een der Dienaaren zig dea noods daar laaten vinden. D. 1619 § 40, I 160. zy moeten Ccrrefpondentie houden met andere Arn>Meefters. H. 1586 §■ £4 Hl. 5-24- D. i6ï9 §• 26. I. 157 zyn wel' eens tot de Synode toegelaaten. E. V. c. 2.5 7- en 3. § 7. Hl. 422, 424. daar weinig Ouderlingen zyn behooren tot den Kerkenraad ; anders kcomen zy op hun zelf byeen. Zie Kerkenraad. De uitdeeling der Aalmoezen- ftaat aan hun, dog in gewigtige zaake" ftaat het wel den raad des .Kerkenraads te gebruiker. D; 1574 § 3H Hl 432. zy moeten zelf uitdeeling doen. ib. § 35. MD 432. hun ftem in het Èxfi men der Dienaaren. M. 1581 V.. 106. III, 5°9 Zie ook- Onderteekening.
Biacmeffen voeglyk. geoordeeld. -W. c. 5 § 10- Hl 395- in het vervolg min voealvk TV1. i5«r V. sö. UI. 501, °y "
Biacony-Armen vry van Impoft op het Brood dar hun uitgedeelt word. UL 205. Zie Armen. 3
Bm&onyjKnegts vry. van TiracWeiits belas-
tmg.. III. 2;5.
macsti^Rsgtt .zk door. de Qmheid hetwift-:
word, te handhaven. D. 1578 V, 17. EK. 468.
Diacony-Reekening aan den Kerkenraad te te doen. W. c. 4 § 13- HL 394- dog mer Kennisgeeving aan de Gemeente, en zoo •n H" ,Geeft Goederen door hun geadminiüreerd worden, ook-voor de Magiftraat. D. 1574 §- 36. HL 432. D. I578 § 15. ui. 449. zy zullen volgens M. 1581 & 1? MI. 483. H. 1586 § 23. HL 524 H. 1591' § 13—15. II. 26a. D. 1619 § 25, I. 157. reekening doen aan den Kerkenraad, en ook (zoo iemand daar by wil zyn) voor de Gemeente op, den-tyd, dien de-Kerkenraad goedvind.
Dienen Zie Owvaerkeri.
Dievery verboden. I. 75 r, gs?;.
DimiJJie van een Predikant, by het Gerecht geweigerd, by de Staaten gelaft. II. &ö.
- niet tegen dank der Gemeente te verleenen. W c. s. § lS> Ip_ nL ^
JS8f V. 104. HL 509. H. 1586 5 8. IIL.
- 5* '• e" v- '5 HL 536. D. 1610 10/L 154- Zie op Attejiatien.
Dirksland. Ds. Ham beroepen. I. 97; Discipline. Zie Cenfure. verg. W. c. g- Hl. A oe.
Doctoraat in de'eene ofsnttere Faculteit te Leyden niet te verkrygen dan na examinatie en wat daar by in agt te neemen, I- 268.- 27?~27-8. 294-298DeBoremn de Theologie, Hun Ampt. M. j58£
§■ 13; UI. 482. Doodboek. Nodig geoordeeld. W c 6 III. 398- D. 1574 § f, m. * 24. HL 450. niet in dêh Kerkenraad,maar by ue-Overheid. M.1581 V. 107 Hm 510. ■ .
Doodmaaïen in Holland verboden I «L •77 7. iivde.Generalit.it.' Dfc-W ' Doodfiagen op KermifT^. Geen remiffien davarj. I. 696. in HrrHergen- tegengaan I 717- het onbeboorlyk Geweer draaien ver' boden. I. 737; en- geene. Wonden te vvrfemden zonder kennisgeev.'ng.'1. fföafö* ' l%l~l6Öh 7&°' kiaêt over Dcotinageni li. Doop. Hef eens cf meer hefprengèn*; het neemen van Getuigen, en het tK-ëÉjfei» veer of na de Preek vrygelaaten: W - c- j §10. m 3G3. E puj. III, 4C9. Uitéén de P-p.-k. en het m bed bepaald; pk? ^■60. III. 424 cn te^ befrr£Dgkg3./ë.ii-*;.r ^2"i Benti



Algemeene Bladwyzer.
•'fflen het driemaal befprengen dulden aal. ib. | 65. III. 437- verg. D. 1578 V. 31■ UIL 470. 'men m& daar by eenerlei forme houden, en wel die agter den Catechismus ftaat. W. c. 6.§ 4 öfc 398. D. 1574 § 61 , 63, 66, .67. III. 436. D. 1578 § 61, 62. UI. 456». M. 158.1. § 41. en V. 21. IIL .186, .494■ H. 1580 § 52- UL 528. P. I6»9 § 58, I. 164. de Doop zoo dra mogelyk te bedienen aan de Kinderen van Gedoopte openlyk als 'er gepredikt word, daar niet veel Predikatiën zyn, zal 'er een dag in de weeke toe gefchikt, doch ook dan gepredikt worden. D. 7574 § 57—59. Ui/436. D. 1578 .§ 59- UL 456. M. 15*1 S 39. HL 486. H. 1586 .§ 50. III. 528. ft. 1591 § 16. II. 262. D. rórp § <;6. I. 163. over het Doopen in Huis. :Zie W. c. 6 .§. 2. III. 397- oyer het Doopen van Kranken en Misdadigers. Zie D. 1619 P. A. I. 126. en den Doop in bet heimelyke. ib. I. 137. de Bejaarde openlyk te Doopen, doch mag ook in een andere iCerk worden toegelaaten. D. 1578 V. 28. ■III. 470. 'de Doop van een privaat Per] foon of Ouderling, hoe aan te merken, ib. V. 29. UI. 470. de Doop der Paapen ite weeren. D. 1574 V. S. III. 442. over den Doop door een Vagabonden Priefter, Geëxcommuniceerde!) of Wederdooper verligt. Zie M. 1581 V. 74. 75- W. 5°4- en D. 1619 P. 4. I. 124. het Doppen komt alleen de Dienaaren des Woords toe; niemand die geen zending heeft. W. c. 6 § 1. III. 397. het ftaat vry dat een Dienaar de Inftelling des Doops verklaare, en een ander Doope: beft dat een Dienaar ' -beide doe. D. 1574 .§ 64- UI. 437-. do -Doop te bediersen ook aan eens Papillen Kind, die den Doop der Gereformeerden . reiner houd dan in het Pausdom. E. V. c. 1. § 9. III. 418 ook aan het Kind eens Ongetoovigen Mans op begeerte zyner Vrouw. ib. § 13. HL 419- ook aan .Kinderen van Afgefneedenen en die door een Vrouw gedoopt zvn. D. 1574 V. 9, 10. IIL 442. M. 1581 V. er HL 507ook aan Kinderen van Hoereerders, enz. mits 'er Getuigen by zyn. D. 1578 V. 27. lil. 470. men zal den Doop naar het Formulier bedienen, arbeiden dat de Vader 'er by zy. Het neemen van Doop-Getuigen b'yfi vry maar.piyftelyk., dog motten
^dezelve de zuivere Leer toegedaan es vroom van wandel zyn. D. 1578 s§ 61. en V. 30, 31. IH. 456. 470. M. I5bi'.§ 40, 41. en V. 22, 57. UL 486. 494. 503. H. 3S8C5 ■§ 51, 52. HL 528. D. i6ig;§ 57, 58. 1. 124, 164 verg. W. c. 6 5 3- HL 397. E. V. c. 1 § 10. IIL 418. Formulier voor den Doop der Bejaarden. Zie D. 1619 P. A. I. 137- de profanatie van den Doop te St. Jans Steen tegengegaan. III. 329. twee of driemaal laaten Doopen -om- de Pillegiften te vermeerderen, tegengegaan. H. 1586 Inftr. § 12. HL 513. kennïsgeeving van den Doop aan de Dienaars, eer die verrigt word. M. 15S1 V. 22. IIL 494. en V. 57. ÉL 502.
■Doop-Boek, waar in de naamen der Kinderen„ Ouders, Getuigen en de tyd des Doops opgeteeKend word, nodig. W. c. 6 % 5. Ili. 598. M. 1581 5 42- HL 486. H. 1586 g 53. en Inftr. §"12. III. 513, 528- H. J59I 5 17- U- 263- D- 1619 § 60. I.
. 164.
Doopnaamsn die Go de ef Cbrifto eigen zyn, of andere fuperftitieufe niet te gebruiken. D. 1578 S 63- -KI- 456. M. 1581 V. 23. IIL 495.
-Dordrecht. Beroepinge aldaar naar de Kérken-Ordening 1591. L 72. een vierde Predikant vergund: II 72. ook een Franfch Predikant. II. 85. Predikanten van en aan Utrecht geleend. II. 88—91- heeft, een Krankbezoeker op 's Lands 1 raclement. II. 120. vyfde Predikant vergunt!. II 134. zevende Predikant. II. 352. het approbeeren van het beroep aldaar door de Vicini tegen het Clafficaal verbod gehandhaafd, ii. 381. zend altyd een Predikant eu Ouderling op de Synode. H, 409
Drongelen met Eethen gecombineert. III. 75 > 76. 1
Drunen. Roomfche Kerkfchuur vergund. III. 326—328.
Duellen verboden. I. 729. die der Militairen. I. 721, 7C6. der Studenten te Leyden. L 301.
E.
f?Chtfcbeiding behoord tot de Overheid. D. J-i 1574588 III.44I- Zie Cenfure, Overfpel, Edam. Een Glas vergund. II. 176. een derde ■Predikant. Ii. 354- Odroy aan het Wees-
huis



over dit en de twee voorige Deelen.
huis noopens de Nalaatenfchap der Wee. zen. II. 606. Eed by Politicque Officieren in de Generaliteit te doen na voorafgegeeveneonderrigring. I. 10, 14. «iet ongeroepen te doen. ï. 75 r- verbetering in den Militairen Eed. III. 12. om een eenparig Formulier verzost 1619. I. 146. Eed van Simonie. Zie Simonie. Eed van Kerken - Dienaaren te doen zoo als 1591 bepaald was. K. O. H. 1591 § 4-7. II. 260. UI. 25. of men in den Kerkenraad een Eed afvorderen mag, zie E. V. c. 1. § 7. m. 4j7. Eer- of Faamrovery'vstbudsn, I. 752. 859. Eerfel. Geen geördent Priefter aan te Hellen. III. 280, 282. Eethen van Meeuwen gefepareerd. III. 75, 75. Egmend. Refolutie over de approbatie' vaneen beroep. II. 612. Emden. Kerken • Ordening 1571 aldaar, te vinden III. 4C6-425. Diaconen van Emden ftaan andere Noodlydende bv E V c. 1 § r. III. 4,7. 1 ' •
Emeriti. Voor het onderhoud van zwakke Leeraars die ontflaagen worden, zal men zorgen. D. 1578 § 7. III. 447. m. 1581 § 11. III. 482. H. 158Ö § 11. in. 522. V. 1619 § 13- I- 155 zy zuilen de eer en den naam eens Dienaars behouden, ibid. In de Generaliteit worden Emeriti die 50' jaar in dienft geweeft zyn. II. 617. jrj ■Holland op verzoek Traftement gegeeven. II. 128. zy moeten in de Provincie blyven woonen. IL 37,1 hunne plaats vervullen tot d-e beveftging hunner Opvolgers I. 38. hebben ftein tot het beroep, li' 42^. r *
Empsl en. Rosmalen gecombineerd. III 77 Engelen. Verfch 1 aldaar. II. 407. Engelfche Kerken in de Generaliteit zyn de ordre der Claffen onderworpen. I. 20. En•gslfcne Kerk te Vliflïngen en in den Brie! H. 59. in 'sHage. II. 314. Erffeniffen in Holland op Armen en Weezen devoiveerende, mogen door Diaconen en Vs eesmeefters geadieeid worden, zonder dat men verder aan fchulden gehouden is als de Boedel-opbrengt, mits voor Schepenen een Inventaris te maaken. I. 242 wat tjy alimentatie van de Eiffeniffen der Gealimenteerden getrokken word, zie diverfche Ocïroyen. II. 6c6, 608, 609. I ■atSio. enz.
' Erfmaaking der Roomfchen. Zie Te/leer*ErVenii Werk: De Tabernakel onzes Heeren Jezu Cbrijlt, zie I. 149.
r^;,Bn°,ef) al,daar,- 596- geen Roomfchen Dykgraaf of Penningmeefter aan te ftellen. III. 15. fefct School-Reglenient aidaar gemaintineerd. III. 274.
Eupen De Gereformeerden aldaar gehandhaafd. 1. 24. een Predikant en Kerk bezorgd. I. 102.
Evangeliën, Het prediken der ZondaefcÜe Evangeliën eerft afgekeurd. D. 1574 § 30.
V. ao. verg. leftr. § 30. m. 5,6. m.4 naderhand vrygefteid. H. 15S6 V. -1.111 534-
Examen of Beproeving eens Dienaars dien men aanneemt, waar in beftaar. W. c i § 3, 5. III. 385. het zal ftaan by die de verkiezing doec. E. § i6. III. 403. D 1578 § 4 HL 446. M. 1581 § 4. UI. 480, H 1586 § 4. in. S20. doch voi *w c. 2 § 10. IIL 386. en D. 1574 § 13, 14 UL 428. zal het openlyk in de Claflis ge. fchieden, en volgens D. 1619 5 4 1 122 J53. zal het l>y de Claflis ftaan ten overftaan van Gedeputeerden der Synode. Over het ftemmen van Ouderlingen e» Diaconen daar over, zie D. ,57» v ie Ifr 467- M. 1581 V. 106. IH. Sct tweede Examen van die in den beginne niet ten vollen onderzogt zyn. M. 1581 V 2 IIJ 49i- Examen van Profefloren. ib. V V
\l!;J9v 6D- 1591 $ 3- IL 259. een lot ma Exauiims op te ftellen fs onnodigdoch het za ernftiglyk over de byzonderSe Hoofdftukken gefebiedèn, Vooral ovdï die het meeft beftreeden worden, doot iemand daar toe by de Claffis bekwaaiti geoordeeld. M. 1581 V. 47. Hf. $c0. -nl9. mand mag het Predik-Am3t bedienen dati uie wettelyk geëxamineerd is. I. 114. be* paalmg van onkoften op het Examen m de Generaliteit. III. 8r. over de Predikanten by het Examen, zie W. c. 2 § 8. Hf 385 D. i574 S '4- HL 429. over 'het Examen der Schoolmeefters. Zie Schooi, meejters.
Eikenduinen. Geeftelyke Goederen voor thft Armen. II. j 7, Kerk afgebrooken. II. 2$. "



Algemeene Bladwyzer
F. ^lUtvf w
JAlfarifJen te ftraffen. I. 697. Feefldagen. Het vieren van Feefldagen buiten den Zondag beft nagelaaten. D. 1574 § 53- 435- aItfians daar ze zyn, ten meefte nutte aan te leggen. D. 1578 § 75. III. 458- M. 1581 S 50. III. 487. by den Zondag zal men den Cbriftdag, Paaffchen en Pinxteren houden. H, 15^6 §, 60- en Inftr. § 25, III. 515. 525- de Nieuwjaarsdag en Heemelvaartsdag vrygelaaten/ib. ook volgens D. 1619 § 67. I. 123, 16S doch zal men eenerlei forme zoeken in te voeren. By H. 1591 § 21.
II. 264. was Nieuwjaarsdag en Heemelvaartsdag ook bepaald.
«~- . (Roomfche) Tot de viering derzelver in den Lande van Overmaze niemand te noodzaaken. I. 562.
Formulieren van Eenigbeid zyn de Belydenis, Catechismus en de verklaaring des Nation. Synodi over de vyf Remonftrantfcbe Artykelen. P. A. Dord. 1619. L 120, 255. men zal zig zonder tausatie daar aan bou-
[ den in leere en expreffien. I. 256. en zig wagten voor onfcnriftmaatige fpreekwyzen, voor disputen die aanleiding geeven om de Myfterien van het Chriftelyk Geloof naar de regels van de Philofophie te behandelen , dog op ongedefinieerde Poincten elkander draagen. I. 257—259. 308. Zie Onderteekening.
Formulier van vergeeving en veroordeeling na de Predikatie onnoodig. M. 15S1 V. 46.
III. 499-
Frandscaanen mogan hunne Goederen door neering niet vermeerderen. I. 508.
Fmnfche Predikanten. Zie Walfche.
- ■.. Vlugtelingen. Predikanten krygen
fubfidie. I.. 99. IL 404, 405. alwaar ook van hunne plaatzing. — Penfioen der Weduwen. II. 420, 427. waarfchouwing voor het Edift des Konings om niet zonder abjuratie der Relijie in zyn Land te koomen. II, 414.
Wynaert. Predikant vergund en onder de Claffis van Dordrecht gebragt. III. 49. Aclen van Indemniteit te vorderen. III. £14.
Gr
flMius,..(C:) genoemd. H. 1586 ïaflsr. $ .
Gaflhuis uit de Nalaatenfchap van JufT. H, van Grinsven, in 's Bofch of Meyerye te ftigten, geoftroyeerd. III. 173.
■ 1 Predikanten. Zie Predikanten. Ceertruidenberg. Beroep aldaar. IL 527, 535. Geervliet. Predikants Traclement. II. 19, 26.,
403.
Geeftelyke Goederen in de Generaliteit behoorlyk aan te brengen. I. 219—224. HL 166, 168. Reglement voor de Rentmeesters. I. 225. in Holland aan te brengen en tot betaaling der Predikanten aan te leggen. I. 227. II. 3, 6, 30, 32, 61, 74.. binnen de Steden aan dezelve Steden toegeftaan. II. 7. Zie Kerkelyke Goederen.
-~ Perfoonen in de Meyery niet toegelaaten. I. 590. Zie Roomfchgezinden.
■■ Tienden in Vlaanderen. IIL 170.
Gemen. Subfidie voor Predikant en Schoolmeefter. II. 453. III. ui.
Gemert. Bercep aldaar. II. 58 r..
Generaliteit. Reglement op de Politieke Reformatie aldaar. I. 9 IIL 45. het 33 Art. nader geairelleerd. III. 55.
Gent. Geen Predikanten van daar zonder confent in Holland te laaten prediken. II. So.
Gentfchc Pacificatie III. 1. verklaaring van den Raad van Staaten. III. 3. Extra& uit het eeuwig Ed/ét noopens dezelve. III. 4,
Geordende Perfoonen. in Kloofters mogen geem Erven neemen of koopen. I. 508, 514, 5'S.
Gereformeerde Religie. Zie Religie.
• Regenten en Officieren. Zie
Regenten, Officieren.
Gerechten in de Generaliteit in geen Herbergen te houden. I. 15.
Getuigen in den Kerkenraad te hooren, geoorloofd. E. V. c. r § 7. III. 417;
■ by den Doop, Zie Doop.
Geul, Bunde en Uleflraien. Lutherfe Schout
gelicentieerd. IH. 20. Gevangene door Predikanten te bezoeken.
H. 1591 5 26. IL 265. Geweer. Draagen van onbehoorlyk Geweer
in Braband verboden, I. 737. 764. Giefjendam. Zie Hardinxvel'd. Gieffen Niiuwkerk. Een Predikant vergund.
11. 46
— Oudkerk. Verfchil over een Voorleezer. I 492. een Predikant: toegeftaan. IL. 46. Gieflendam en Nederhatdinxveld daar van. gefepareerd. II. 53j}f.,. Gods-.



over dit en de twee voorige Deelen.
Godshuizen. Reglement voor derzelver Rentmeefters in de Meyery. I. 245. mogen geen geamortifeerde Goederen hebben. I. 514. in Heiland Erffeniffen te aanvaarden en op wat voet. I. 242. vrydom van Liften.
II. 400. III. 182 , 183. wat Huizen onder dien naam ten dien einde begreepen zyn.
III. 185, 186. de by dezelve aangekogte vafte Goederen, Obligatien, Lyf - en Losrenten niet vry van de loofte en zocften Penning, II. 441. 450. de Landen en Goederen daar onder behoorende zyn het Middel van Verponding fubjecl. III. 183. Odlroy aan Krankzinnige Godsbuizen noopens de ervenis der geene die daar in gehouden worden. II. öio. Binnevaders en Moeders vry van Tracïements belafting. III. 275.
Goederede. Leprofen Goederen tot Kerkreparatie vergund. II. 302. Predikants Traétement verhoogd. II. 403.
Goirle. Koften van het Examen. III. Si.
Gorinchem. Vierde Predikant. II. 401. Franlche Predikant vergund. II. 433.
Gouda. Claffis aldaar en te Schoonhoven by beurten. L 182. Predikants beraaling uit Kerkelyke Goederen, II. 3. Paapfche ftoutigbedsm tegengegaan. II. 114, ji8. D. vander Heyde beroepen. II. 295. Remonftranten. II. 313, vyfde Predikant by provifie vergund. II. 410.
Goudriaan. Een Predikant toegeftaan. II..217.
Goverwelle-Sluis. Predikdienft aldaar. II. 3sö.
Gravamina uit het Kerk-Vifitatie-Verbaal in de Generaliteit door Gecommitteerden uit den Raad van Staaten jaarlyks de plano af te doen. I. 22.
—— ad Synodum drie weeken voor het
Synodus aan Commiffarifien Politicq zoo wel als aan alle de Claffen over te zenden. I, 179. IIL 135. fcbikkingen over het ontfangen en bezorgen derzelver. E. V. c. 3 § 10—13. IH 425. D. 1578 § 40, 41. IIL 453- M. 1581 V. 17. III. 494.
'i■Gravendeel. Kerkonderhoud en Schoolmeester. II. 144, ordre op het beroep. III. 56.
'sGravezande. Een Adjunct beroepen. II. 437-
Gregmïus VIL Het Officie van dien Paus
niet te refpecleeren. IL 559. Q/pede. Mennoniten aldaar,-LH. 2r. een Pre-
dikant vergund die Neder.duufch en Franfch
gtedikt, III, 64.:.
Greoteiroek. Paapfche byeenkomften geftuitj IL 115-
Gryfoort. Een Predikant vergund. II. 198. H.
TJAarlem. Paapfche ftoutigheden tegengegaan. II. 114, u8, I53. vyfde Pfedi. kant vergund. II. 139. Oftroy aan de Roomfchen, raakende de Erffeniffen der Armen. IL 530. aan de Gereformeerde. Godshuizen. III. 238. Haajirecht. Een Glas vergund. IL 386. Habyten, Zie Kleeding. Hage by Breda. Aften van Indemniteit te;
vorderen. III. 213. 'sHage. Verbod tegen de Rhetorykers I. 7x5. tegen de Herbergen van Ballingen. L 719. het fchenken van Wyn en Bier op Begraafeniffen. I. 724. entegen het trouwen in de AvondPredikatien aldaar. L 844. ophet Hof Predikatiën te doen. II. 13. conventueele Goederen by de Staaten aange» flaagcn. II. 27. het Kloofter der Predikaaren gedemolieerd. II. 41, 42. de ruft derKerk belaft. II 42. Predikants Traftemenf. II. 50. derde Predikant. U. 54. Huishuur ■ voor de drie Predikanten. II. 62. J. Uirenbogaert zal ook in het Franfch in de HofCapel prediken. II. 95. Traétement verhoogd. IL 107. Subfidie aan de Diaconie. . IL. 143. ook aan L. Fraximus. IL 160. een vyfde Predikant.' II. 162. Tradtement voor Do, Lamotius. II. 166, 167. Engelfche Predikant krygt vyf honderd guldens. II. 216. differenten tuffchen Rofasus en 1 Uitenbogaert, II- 274. ordre op de Legaten der Huis-Armen. II. 288. Franfch Predikants Traftement. II. 294. Engelfche Predikant. II. 314. Remonftranten tegengegaan. II. 3u, 329. een zesde Predikant.. II. 350. een zevende, mits buiten noodzaak de dienft niet door Proponenten of andere vervuld worde. II. 384. de Hoogduitfche Predikant te doen uitfterven. M. 385. een ander vergund en Traftement. . IL 389-, 398. nieuwe vergunning met bepaaling van zyn dienft. II. 418. J. . Vollen- hoven Emeritus. II. 424, Subfidie aan de Diacon y. II. 43.9. een vyfde Franfch Predikant tot op den dood van J, Saunn, II. 513. Synodale, onkoften der Claffis van-, 'sliage. IIL 134. O&roy aan Diaconen Bi a.; we?».



Algemeene
Bladwyzer
^wegens de Eiffeniflen der Armen. HL 238. • Oftroy tot opbouw van een Lutberfch Weeshuis. III. 240. mag geen Illuftre ' School oprigren of Traftement geeven tot Academifche Inftitutien. IIL 249-
Halteren (N.) genoemd. H. 1586 InRr. § in. IIL 513- „ r
Hamburg. De Refident en Gereformeerde Godsdienft aldaar gemaintineerd. IL 457III. 112—119. , TT ,
Hardinxve.d. Een Predikant vergund. IL 4"» 97. in de Capel tulTcben Hardinxveld en Gieffendam het prediken toegeitaan. II. 125, 129. een aizonderlyk Predikant en Schikkingen daar op. II. 539-
Hanngius. Zie H. 1586 Inftr. part. 4- !»•
HafoJ'rtswoude. Differenten over het beroep
van D. Neranus. II. -233, 234Eattemijien tegengegaan. I. 689, 692. II.
588. 598 , „';
Haudimont. Walfche Kerk -geprotegeerd. III. 110, ut. ,
JJeemftede. Een Predikant vergund. II. 300.
.Heenvliet. Met opzigt tot de jaaren van verkiesbaarheid eens Predikanis onder de ' kleine Steden behoorende. I. 88. Traftements verhooging. II. 403. Losrente op de Paftory. IIL 175-
Jleerfcbappy van-eene Kerk, Dienaar, Ouderling of Diacon ongeoorloofd. E. § 1. HL 406. D. 1578 -5 iör. IIL 463- M. 1581 § 68. HL 490. H. 1586 § 77- UL 532. D. 1619 § 84. I. 169- oficnoon -een -ouder Dienaar .een jongeren vermaanen mag. M. 1581 V. '94 HE 5^7-
.Heidens. Placaat tegen dezelve. I. 239. 7S^ 795-
heilige-Gtefi-Mtefieren by de Magiftraaten aan te ftellen, die jaarlyks rekening doen. 'I 213. .
Heih. Paapfche fupeiftitien. I.'662.-II. 361
iMkelin^en Een Predikant bezoigd. II. 138. Bierlaften. II. 285.
Helder. Subfidie voor de Kerk. II. 301.
Jieimoré. De Predikant Cuitius vry van Verponding. IIL 103
Hendrik- Mo - Ambagt. Beroep aldaar. L 92. van Ryfoort gefepareerd. II. 157.
.Herberts {II.) genoemd -H. 1586 Inftr. J sr. HL .513. verg. p. 4- HL 517- ün de Sententie over hem. 111. sJï.
Jki-inoptrs. Middelen om hunnen aanwas -te
ftuiten; D. 1574 V. 3. IIL 442. D. 1578
V. 25. IIL 469. M. 1581 V. 42. III. 498. Herdoopen en Hertrouwen by de Roomfchen
verboden. I. 528 , 543. Hertogenbofch. Zie 's Bofch. Hertogenrade. Geeftelyke Goederen aldaar.
1 2?4.
Heukelum. Predikants Traftement II. 52, 97. verhoogd. II. 402.
Heusden leent een Predikant aan Utrecht. II. 94. tweede Predikant. H. 130. derde Predikant. II. 352. Traftement verhoogd 'daar en te Oudlieusden. II. 402.
Ililgersberg. Een Predikant vergund. II. 241, 247-
Hilverjum eerft met Laren II. 98. vervolgens alleen een Predikant toegeftaan. II. 157.
Hiflorie der Kerkoprigting te befchryven door dén Heer St. Aldegonde. E. § 48—50
VI. 415. D. 1578 V. 21. III. 468. verg.'
H. 1586 V. 13. 111. 537Hitferd. Beroep aldaar. II. 394.
Hoek onder Axel. Schoolmeefters aarsftelling aldaar. I. 488.
Hoerery. Verbod daar tegen in Z«eland. I. 754, 849, 86r. in Holland. -I. 807. UL 338. in de Generaliteit. I. 836.
Holtsappel. Piedikant in de Colonie aldaar. II. 463, 508.
Uomade. Paapfche ftoutigheden. I. 603, 609.
Hoorn C. Wiggerts ontfiagen. IL 122. handelingen raet de Predikanten aldaar. 1619
I. i35, >39> I4°- Oftroy aan de Roomfchen noopens het erven voor de Armen. II. 529. aan het Weeshuis noopens de Na-
'laatenfchap der Weezen. II. 609.
. op Texel. Kerkonderhoud. II. 226,
280.
Homaer. Beroep aldaar. I. 68.
Hmve. Paapfche Schepenen geweerd. III. 16.
Huisbezoeking, op welk een wyze in te rïgten. W. c 4 § 2. III. 392- D- 1574 § 73ili. 438. D. 1578- $ ('7- UI. 457- b/ dezelve tegen fchadelyke Boeken toe te zien. 'D. 1574 § 3. III. 456. voor en na het Avondmaal door Dienaaren en Ouderlingen te doen om de Lidmaaten te vertroosten, en andere tot de Chriftelyke Religie "te vermaanen. W. c 6 § 6. IIL 398. M. i5?i § 16. IIL 482. II. 1586 § 21. en Inftr. § 13. HL 513. 523. D. 1619 S 23I. 157.
Huisduinen. Paftory gerepareerd. 11. 175. ook
de



over dk en de twee voorige Deelen.
de Kerk. II. ai6. met Sufcfidie. II. , 304'
.Huishuur voor de Predikanten overal bezorgd. II. 64. Huizen en Blarieum. Een Predikant vergund.
II. 110.
Huift. Geeftelyke Goederen aldaar. I. 224. Hungaryen. Gereformeerden gemaintineerd.
III. 126.
Huwelyk. Wat ten aanzien van confent als anderzints by den Ondertrouw in agt te neemen is. Zie .Ondertrouw.
— niet te voltrekken zonder drie Zon-
dagfche afroepingen. W. c. 7 § 2. III. 39P- E, § 24. III. 410. D. 1574 § 8j, 86. III. 440. D. 1578 § 86. III. 460 M. 1581 § 55. III. 488. afroeping in de week niet te doen zonder voorweeten der Overheid, M. 158 r V. 84. III. So6. in hoe'ver het Hof van Holland of Stedelyke Regenten dispenfatie van Geboden mogen verleenen. I. 869. dispenfatie ftaat hier van aan de Staaten. III. 3ör. hoe omtrent Zeevarenden te verkrygen. III. 362. 364. dispenfatie aan den Furft van Anhalt en de Priuces van Orange. III. 360.
waar en wanneer te voltrekken , daar
de Geboden gegaan zyn of anders getuigenis van daar te brengen. D. 1574 § 87. III. 44e. D. 1578 §87. III. 466. M. 1581 § 55- HE 488. niet zonder form des Kerkendieaftes door de Overheid te beveiligen, D. 1573 V. 38. III. 471. die in tyden van vervolging heimelyk voltrokken zyn, zal men beveftigen. ib. V. 40. III. 472. clandeftine Huwelyken te Maaftricht tegengegaan. III. 349. Perfoonen van alle Gezindheden moeten of voor de Magiftraat of voor de Dienaaren trouwen. II. 17. nopens de dagen, waar op men trouwen mag, zie Trouwen. Huwelyks'Ordonnantie in Zeeland. I. 705-712 812-817. Edicc van Keizer Karei. I. 803] Ordonnantie daar op in Holland. I. go4. enz. verg: I. 864. III. 360. in de Generaliteit. I. 817—842. de Ordonnantie nauwkeurig te onderhouden. III. 348. men houd zig aan het Kerkgebruik en verw3gt eene Ordonnantie. H. 1586 § 63. III. 530. M. ï.58i V*. h. III. 492. D. 1619 § 70. eu P. A. I. 124. 144. 166. Huwelyken (verhodene) wegens affiniteit of andere redenen. Nopens de graden van
affiniteit zal men zig naar de Politicque Wetten fchikken. E. V. c. 1 § si. II' 420. D. 1574 V. t7, 19. in. 420'. D. IS78 § 84, III. 4C0. H. 1591 § «4 II. 264. de bepaaling hier op in de Huwe. iyks-Ordornantie gemaakt, zie voor Zee. land I. 707—710. 814—8ió. vorr Holland I. 808. 809. voor de Generaliteit 1, 832—834. dispenfatie daar van Afgeslagen aan een die trouwen wilde met de Weduwe van zyn Zufters Zoon. III. 372. met de Zufter zyner Huisvrouw. 575, de Dogter van zyn Vrouws Zufter." ib. met de Dogter van den hslven Broeder Parerncl van zyn Huisvrouw, ib. Toegestaan aan een die trouwen wilde met de Weduwe van zyner Huisvrouwe Broeder, ib. met de halve Zufter van zyn overlcedene Huisvrouwe Moeder, ib. de Weduwe van een Broeder zyner overleedene Moe-der. ib. en de Zufters Dog'ter van zyn overleedene Huisvrouw, ibid. vergel. over het Huwelyk van de halve Zufter eener Huisvrouw. D. 1578 V. 39. III. 472. van Ooms Kinderen. M. 1581 V. 83. III. 5C6. van iemand met eene die door zyn Broeder misbruikt is, of eene wier Zufter hy misbruikt heeft. ib. V. 85, 87. III. 506. met eener Vrouwe Broeders of Zufters Dogter. ib. V. 88. III. 507. met de Weduwe van dien, wiens Zufter men gehad heeft, ib. V. 89. III. 5©7- met de Weduwe eens halven Broeders. H. 1586 V. 7. III. 534. met de Ondertrouwde eens overleedenen Broeders, ib. V. 12. III. 536. met een By. zit van iemand, die van eene Onzinnige gefcheiden was. ib. V. 17. III. 536. van een Overfpeeler met zyne Byzit. D. 1574 V. 11. III. 443. het welk H. 1586 V. 10! III. 535- ter discretie van den Rigter eeJaaten word, dog in Holland verboden is. I. 865. III. 356. ook het Huwelyk met een overleedene Huisvrouwe Broeders of Zufters Dogter. I. g47. met de Moeye eener Huisvrouw. I. 871. of met den nagelaatenen Man van eene Moeye of Ooms Weduwe. III. 372. maar roet de Stiefmoeder van eene overleedene Huisvrouw ge. oorloofd. I. 870. over het Huwelyk van eene die om des Geloofs wil gefcheiden is. D. 1574 V. 13. III. 443 eene die geen bewys van baars Mans dood kan brengen. E. V. c. 1 $ is. III. 420. D.
E J574



Algemeene Bladwy^er
Jezuiten en hunne. Schooien in de Generalicek en Zeeland geweerd. I. 532. 530 5I°546," 55Ö- 668.. met uitzetting.uit Hólland
Deareigt. 1. 05*. ai- 4^w. uni'w m«a|'«5 ' uit Holland. I. 664. II. 43.?'. 4-fö. 457. " III. 124. uit Leyden. II, .130. uk andere ' Piaatfen.'IL. 172- r77- '79- 330. 368.Jisp en Warmer. Tweede . Predikant., aldaar.
' II 92. Kerkonderhoud. II.. 22r. Illuftre. School, ia 'sHage geweerd. III. 249. Indien, Verzoek om middelen tot voortplanting van. het Eyangtlium aldaar...d.. 1619 . P. L .145. Jrtdiingen in den Kerkéndienft ongeoorloofd.
'E, § ia- in, 408. d. 1574 5 19.'in. 429*
D. 1578 § 9. HL 447. Propofitie. over tiet onderteekenen eener" Acte tegen he.t indringen in het Synode te Hoorn 1641 gedaan, by de H, H.. Staaten verworpen.
HL 332.-
'ki<i:iartiering xm Militie, Predikanten , in"'sBofch, gelyk gearoonlyk iri de Front jer.» Steden % .daar van vry. IIL. §8,
Onftuijitetfr te Delft. II. 1—3..
fciftruB.ten tot. aoqger Kerkelyke' Vergader in& meede te geeven, doch' pieï te fcfiry.
-3574 V. 14, 18/ III. 443- verg. H. 1586 V. ii-. III. 535. van eene Geëxeommuniceerde en die in de Gereformeerde Kerk vieemd zyn, wel met beftraffing toe te laaten, dog niet in de Kerk te beveiligen. E. V. c. 1 § 20. III. 420. D. 1578 V. 37. III. 471. D. 1574 V. 12. III. 443 L>1019 P. A. I. 128. van Ongedoopte. H. 158Ó V. 9- UI- 535- D. 1619. I. 124. verg. L 831. ongelyke Huwelyken. M. 1581 V. 57. III. 501. Huwelyk met een •die geen Lidmaat is. D. 1578 V. 41. IIL 472,
lluwelyk van Weduwenaars en Wedu-iven. Zie Weduwenaars, Weduwen.
~—■ van Jooden- Zie Joodfche Htiwc
lyken. „ ^
«-! na onteering, of noodzaakelyk volgt.
M. 1581 V. 86 IIL 5^-6. met ontydige byflaap begonnen we! te voltrekken, dog met.belhaffing, ib. V. 57. UI. 501..
• . fyitQ - Li
°JAns - Steen.. (St.) Pïophanattè van den J Doop en Paapfche Schepenen tegengepnan. IIL V20.
ven voor dat de voorige Acla geleezen, zyn, om niet weder voor te ftellen, dat al afgehandeld is; ten ware verandering, nodig geacht wierde. S. V. 'c. 2 § 8. en
c; 3 § I. IIL 422, 423- D. 1578 § 20.
III. 449, 450. M. 1581 § 25, 33. III. 483. 485. H. 1586 % 30, 42. III 524- 526. D, 1619 % S3, 46. I 158. iör.
Jooden. Hunne bekeering te bevorderen. IIL 331. voor Onderdaanen van deezen Staat erkend. III. 333, 334. niet verpligt om in zaaken hunnen Godsdienft raakende, re getuigen. III. 335. tegen hunne lafterirgen gerequeftreerd. 1. iifö.
Joodfche Huwelyken, waar by de Politicque Forra geoEniiteerd was, daar van gedispenfeerd. I. 842. ook op-Surinamer). .IH, 3157. verzoek om dispenfatie van Art. 7. der Politicque Ordonnantie afgefbsger, II.. 444 torgefiaan. III. 35?: alle Huwe ykeu tegen dat Artikel aan te geeven , doch in. het vervolg zig te febikken naar de Ordonnantie. III, 37c.
Jus Patronatus bepaald P. A: Dord. i6lp.
I. 117. mag niet geprtjudicLerd worden.
II. 86. alle queflien daar over, die by Geauthorifeerden van hun Ed. Gr. Mo», niet geauVipieert ■ kunnen- worden , gerei,voyeert aan de ordinaris Juflitie. III. 7?. Reglement op de adminiftratie der Kerken-, Paftory- en andere GoeJ'-ren aan het jus Patronatus verknogt II. 309.
. 1 . Laicalis, boe-deszelfs Bern tieten gedeel.telyk'ad pios ufu's, gedeeltelyk tot betaaling der Predikanten aan te leggen. II. 7, 9,. 10, 35> 48,
,. ' >'
' 1/Aag. Een Predikant vergund IL'195;
Kerk. (Nieuwe) Wat een Dienaar te ' döen heeft, die in dezelve geroepen word. D. 1578 §,ir.. IIL 448. M. 1581 V. ic. IIL 492. hoe. nieuwe Kerken te .vergaderen. E. § 42. III. 413,. Kerken onder de Godshuizen- tot hêt 'genoE
van vrydom gereekent. III.'183,. icó. Kerkelyk Comptoir. met de zesde duit gefobfi-"dieert. IL. 481. 536.- alle' Landeryen en Goederen "daar toe fpccleerende verkogr. - III-- 172Kerkelyke Goederen; Ordre op d;rzelVer:aanleg en regeering. 157540." Hollend.' L'"êi3-'



over dit en de twee^ voorige Deelen.
ordre tor een behoorlyk aanbrengen van ■dezelve 1577 , I- 215, 2r7.Il.fj. Zie ook Geeftelyke Goederen, Ia hoe verre Kerkelyke Goederen vry zyn van den 2Coften Penning. I. 230. hoe te ad-nlniftreeren in Dorpen, daar hef; jus-Patronatus- is. II. 309. hoe, daar dit niet is. III. lór. judicature over dezelve in H-lland, gefteld aan Gecommitteerde Raaden. IK. 160-163. Kerkelyke faamenkomften. In dezelve niets dan het geen Kerkelyk is te behandelen. D. 1-574 § 5. III. 427. D. 1578 §. 17. III. 449. M. i58r §. 2i. III. 483. H. 1586 § 27- UL 524. H. 1695 §, 2ii. ij, 265. D. 1619 § 30. I. 158. in groote niet te behandelen, dan het geen in eene kleinere niet kon afgehandeld worden F. V c 2 § 3. III. 422 c. 3 § 423, D. I578,§ j8. III. 449. M, 1581 § 22 111. 483. H. 1586 § 27. III. 525. D. i6i9,§ 34. I. 158. met het Gebed te beginnen en te ekdigen. M. 1581 g 24. IIL 483. H. 1586 § 29. UI. 524. D, 1619 5 32. 1. 158. kleinere zyn aan groote ondergefchikr, M. isgi - S 27. III. 484. H. 1586 § 33- UI. 525. D. 1619 § 36. I. 1=19, g8cr, beerfcbapry daar in. Zie Heerjcbappy. Een faamenkoraft 1615 te Amfteu:am onwettig ver' klaard. II. 2,-1. daar niet alle Leden toe beioepen zyn, die Véreaderiratren 7™ nn.
wettig; dog wettige als alle Leden beroepen zyn, offchocn abfent. M.. 1581 V. 103, im. 509. Kérken-Ordening. Men z«l in de Claffen en K<rkenraaden daar V3n Copy-hebben; D. 1574 5 r. HL 416. vai de onderteekening' derzelver gewaaizd D. 1574. § .24. en 32. iii 429.' 432. D. 1578 g 8. iii. 447. M. 1581 v. 732. iii. 492 sos.. mng dr0r geen byzondere Kerkenraaden of Clafle:» verandert worden. e. § 53. iii. 416, d. 1574 §9i.'iii -441. M. 1581 §*<?!?. iii. 4';o. IL 1586 §,79. iii. 5g2. d, 1619 § 86, i. 169.- die van Wezel 1.568 iii.
379—403..van ürnden 1571. III.406—423 van Dordrecht 1574. Lil. 425—445.. van Dordrecht- 157S. III. .-445—479- verg M. 1581 V. r. III. 49!., van Middelburg 1581; IIt-,4&G—-5.11„ verg;:'-IL 33., 36. van eere Kerken-Ordre. 1583 gewaagd. H ,3<# dievan 'sHi-e 1586 III.. 512—539. verg. I. , 156 lL-30-i Approbntia op dezelve door ieycüüer. en, de..; Staaten. IIL. 540. va» .-
slHjge 1591. II. 257—269. verg.-II 2*1, 285. 305. dezelve te Dordrecht in de beroeping nog gevolgd. I. 72. die van Dordrecht 1619. I. 152—169.- Approbatie dwr op by de Staaten te verzoeken. I. 116. 141- dezelve by de- Staaten van Holland zoo als die leid, behoudens dè interpretatie der Staaten Generaal, gearreiteerd. III. 6, 274. eenige veranderingen daar in gemaakt 2ynde, is-dezelve dus gedreffenf den Synoden ter bewilliging ter hard ge- field. III, 549, Befoigne daar over om cpgek-jomene difficulteiten,. beloofden waar aan zig intulTchen te houden. 11. 3 6. frW te onderhouden. P. A. I. 125, hoe eere Kerken-Ordening te tffeclueeren. H. 1586 V. :6- III. 536. verg. D. 1578 V. 2. UL 465. vergelyk het Voorberigt voor dit UI. Deel.
Kerkenraad niet op te rigten. dan met adr-is : der Claffis, en zoo lang 'er geen is, zal de Claffis doen ,. dat des Kerkenraads is. IL 1586 § 35, 36. III. 535. D. J6"ig § 38, 39. I. 155. daar in dé Generaliteit boven den Kofter en Vorfters geen' twaa!f Mms Ledemaaten zyn-, zal geen Kerker- raad zyn. III. 152. zal alle weeken faamen koomsn,.en b. ftaan uit Predikant Ouderlingen en Diaconen. E. §6' IIr' 407. doch D. 1574. § 4. bepaald, Wc Dienaars en Ouderlingen op haar zeiven , . en zoo ook de. Diaconen afzronderlyk 'faa'-men zullen koonaen , ten zy in een Plans» . weinig Ouierlingen zyn. III. 426. vtw M. 1581 V. 12. IIL 493. zullende de Diena-rs p-sefi leeren. D. 1578 §'21. III. 450. M. 1581-5 .28. .IH. 434...en het der 'Magiftraat vry (taan., een uf twee van de Heeren , weezende Lidmaaten, daar by 'te hebben, om te hóoren en te delibereeren H,. 1586 § 34,. 35. ui. 525. H. r59r s. * 1L a(5- D- -6J9 5 .37, 38- I. 159! over een Kerkenraads Bode zie H..kr6 Inftr. p.- 8. UI. 5'7- ~ Kerkenraads -verkiezing en 'beveflfgïn<r.- lj0'a die te doen. W. c. 4 § .5. en c. 5 S 2 UL 392. e. §14. III. 408. D. 1574 5; 27—32. III- 431. 432. D. 15.8 §..u, 12.' IIL ,148 M. i5t-i § 15,. 17 in. 4gl; H. 15Ü6 § .20, sa. III.. 523., H," tSyi iL k, . II. 26j. D. 1619 f 22, 24. I. 177. nr'len- de de helft j.ii;- yi--s afgaan4, ten zy hei f profyt. der Ke.ke het anders vordert, Wï



Algemeene Bladwyzer
c i S if. Hl. 2C6. E. § 15- m 408. D.
5 31. en v- 7- HE 432. 44'. D. 1578 « 13. III. 448. M. 1581 § 19- UI. 4^3. II. 1586-5 25. Hl. 524. D. 1619 § 27 I. 157. die wederftrevige Vrouweu hebben , af te houden; ook zoo veel mogelyk wier Vrouw geen Lidmaat is. U. 1578 V. ic. III. 466. M. 1581 V. 55- Hl; 501 of men'aan de Overheid een dubbeltal zal'prefenteeren. M. 1581 V. lor. III. 508. of Overheden ooknorninabel zyn. Zie Overheid. Over de onderteekening. Zie Onderteekening. Kerkenraads verkiezing te Steenbergen geimprobeerd. I. 203. iemand zyn tyd uitgediend hebbende en willende continueeren . mag weder genomineerd worden. D. 1578 V. 13. HL 467Kerk - hifpeüoren of Superintendenten on-
voegzaam. M.. 1581 V. 64. III. 5«3Kerkmeefteren nodig. W. c. 5 5 13- Hl. 396. Reglement voor dezelve in de Meyerye. I. 245 in Holland ay de Magiftraaten aan te ftellen , die jaarlyks reekening doen. I. 213.
Kerkreparatie noodzaakelyk. H. 1586 Inftr.
§ 31. III. 516. Omflag daar toe. HL 163. Kerkvijitatie nodig geacht en Vifitatoren daar toe geordsnneert, door de Claffis aan te ftellen, en zoo lang het haar goeddunkt te continueeren. H. 1586 § 40. IIL 526. D. 1619 5 44. I. 119. 161. over de forme van vifitatie zie III. 533. vifitatie in de Generaliteit. Zie Vifitatie. Kermis ydelheden, zoo veel mogelyk te weeren. H. 151:6 Inftr. § 34- 'HL 5*6. Ketel. Kerkreparatie. 11. H5Ketterytn. Middelen daar tegen. D. 15 74 § 3' IIL 426. M. 15-81 V. 42, 44- 63. HL 498. 502. H. 1586 Inftr. § 6. III. 512. Cenfure over bet ftrooyen van Kettery. W. c. 8 § 7. III 401. Zie Cenfure, Herdoopers. Kinderen van Gereformeerde Ouders ook in "' de Gereformeerde Religie op te brengen. I. 249. III 293 , 295. niet onder Paapfche Voogden te brengen, I. 549- als hunne Ouders een jaar van een Plaats vertrokken zyn, in cas van armoede niet weder na die Plaats te verzenden. L 244. Zie Armen. Kinderen van Militairen na der Ouderen dood uit de Regin-enrs-IJas onderhouden. Ui. 207, Kinderen na LuyK vervoerd. Zie Leyden.
Kindergeld voor Predikanten. Zie Traltement.
Klaaswal. Paftory opgebouwd. III. ï?6. Kleeding. Geene andere dan Waereldlyke By
de Roomfchen te gebruiken. I. 393. 398.
517. 523.
Klokluiden over Do.oden af te fchaflen. D. 1574 .§ 52. HL 435- D- I.S78-.S 58. HL 456.
Kloofters. Aan dezelve geen erfelyke Goederen te maaken. I. 515. te Maaftricht geen vreemde Religieufen aan te neemen. I.
Klippen. Haare vergadering en onderwyzing
tegengegaan. I. 548. II. 341. Knollendam. Een Dienaar vergund. II. 305. .Ktopman/cbap te oefenen geoorloofd , maar
niet met Heeren-Munte om die te ver-
fmelren. E. V. c. 1 .§ 14 UL 419Koorndyk en Piersbil blyven gecombineerd.
II. 96.
Kopptlary tot hoerery verboden. I. 713*
849
Kort Onderzoek. Zie Catechismus.
Kofiers. Hun Ampt in de Generaliteit. I. 484. 489. IL 497- hun Traclement in Holland van den 2oaften Penning geëximeert. IIL 275.
Koudekerk. Ordre op eene Predikants beroeping IL 33°Kranken bezoeken, door Predikanten. W. c 5 § 7. IIL 395- D- 1574 5 55, 56. HL 436. H. 1591 § 25. II. 264. ook Peftkrar> ken, zelfs ongeroepen, als men weet, dat het nodig is. D. 1574 V. 6 UI. 442. wat Ouderlingen en Diaconen te doen hebber. W. c 4 § 8. en c. 5 S 6. 7- HL 393-. 395- D 1574 § 55- HL 436. KranRbezeekers in te voeren gevaariyk. D. 1574 \ 55. IIL 436. op 's Lands koften aangefteld te Dordrecht en Rotterdam. II. iso. vry van Traólements belading. HL 275'. onderteekenen de Formulieren ook. D. 1619 P- A. 137Kruis-Kerken hoe te verzamelen. E. § 42. III. 413. mishandelingen aan de Viaainfche Krui^Kerken tegengegaan. II. 480. Kruifjen ( Bourgondifcbe) verboden. I, 624. Kuyk. Recognitiën aldaar. II. 573- het Bagy-
ne Kloofter geroortificeert. II. 575Kuyperyen by beroepingen tegen te gaan. W. c. 2 § 2. IIL 384.



over dit en de twee voorige Deelen.
L.
J^Mertfchagen. Paapfche Vergaderingen
aldaar. II. 39. 0 Langejlraat Een Dienaar voor de Dorpen aldaar. II. 16S. 194. F
LZl?dd' iWw?* en Mordnyker-
Larum. De Kerk aldaar afgebrooken. II 29
60. een Predikant voor Larum en Hi'l»er-'
fum. II. 97.
Latynfche Schooien. Zie Schooien. Leengoederen der Roomfchen niet te vermaken dan voor het Hof. I. 615. 621. a! is Het met tot prejudicie van een Gereformeerden Leen volger. I. 628. Leenhofs Boeken verboden. II.' 428 Leger-Predikam zyn reiskoften. I. 71 bv de ^Jln^^ Nederi-d- vier
Lt;tze?verreLOP23b3et/SOUWen " ^
Leugens om hefiwil ongeoorloofd. H. i?8ö v 4. in. 534. >cu
Leyden. Inkoomen van de Priefters van de Paters-Kerk. II. 5 differenten over C
C°n u?S\1Lr36- I3°' ,eem Predikant aan Utrecht. II. n~9i. Jezuiten geweerd. 11. 130. Capittel var, Priefters tegengegaan II. 423. Oclroy op de ErffeniiTe.T voor het Wees- en Kindeihuis. III. 238. twee vervoerde Weeskinderen van Luyk terug ae. eifcht. III. 2fS—292. ö b
Leydfch Collegie. Zie Collegium Theologicum. j Leydfihe Univerfiteit. Uitfluitend Oclroy van Koning Phiiips 1574. 1. 260. de Statuten en Vrydommen voor dezelve. I. 261 Ac te wegens derzelver jurisdiaie. 1 foQ 199. wegens de Revifien. I. 3r2, -x.f ' de gefchillen tuffchen Burgers en Studen ten. I. 333. Ordre op de aanftelling van Curatoren, Secretaris, Recloren, en2 Zie Curatoren, Secretaris, Retoren. Ordre op de Vacantien. I. 300. op de vrydom van In poften. I. 332, 340, 34I, be '„ van P. du Molin fot Profe^l!? "3? Refoiune over het redres der Univerfiteit' en van het Collegie löhp. HI. 244. Leymuiden. Beroep aldaar. I. 96. Forme der beroeping vaftgefteld. II. 347. paapfche Regenten geweerd. II. 45r. ' ilCne Lezers aan te fte^n daar geen Predikanten * '5 IH- 413- teCatn^en had dit 3
I ?ïu,l a 6,9\l T33- men zal het niet li*, telyl doen. M. 1581 V. 52. In 1 "8 Licenueus Boekdrukken. Zie Boeken Lidmaaten, hoe op Belydenis of Attefla^e
^^^«^
Lw. Land verkogt cm Kerkreparatie. II.
den T±n5 ^ h6t B,'er t0t °Pbouw van To°reD' IL 175. Regeering der Parochie aldaar. III. 72
t 3<f-!4°2P dS ber°;PinS aKlaar- 335Litthauwfche Gereformeerden gemaintineert.
LTerlu;.ïrri8S' 0Vfr hGt ber°eP Van T" Va" Lombatïden niet' ten Avondmaal toe te laaien ij 1574 V. 23. .III. 44c 00k ni.r hunne Knechts; de Vrouwen in dfen handel mishagen hebbende, wel. M «h V ioo I I 508. de Kerken verboden % Z't oordeel daar over aan te matigen nV?
Roomfche geordende Pleiters £ Mennonuen aldaar geweerd. I. 6A Loodrecht In de Oude Kerk een Predikant vergund. II. 120. i$8. ledikant Losduinen. Predikant en Kerk aldaar. II r<
ïetcöifett? Ueë5a8VenhetK,oU««« « van een Schoolmeefter5 aida'ar
de Oiacony. te £„3 is^rgu 7"? 20a Loterykraamen verboden. I. 726 "i"
rin-U Tr r. 7' ö te Woerden ee-
Xfcïd li V1- te Amrte!^
geweigerd. II. 70. Ie Bodegraven. U. 20,
300. III. 20. Lu:b,rfche Schout te Geul geitentiem. ui.. 20. - ^ ut



Algemeene Bladwyzer
Mkplechiigheden «onder fuperftitie. te houden. H. 1591 § 27. II. 2C15. Zie Rouwdraeen. Het ichenken van Wyn en Bier daar by door het Hof van Holland verboden.
I 724- T* C
Lfk Predicatien af te zetten. D. 1574 § S2III. 435. althans op het ftigtelykfte in te. rigten. D. J573 § 53- UI. 455- men zal ze zien af te doen. M. 1.581 § 48. HL.
H. 1586 § 58- en Inftr. §29. -UL 516. 529. D. iöi9 § 65. I- 165- en daar toe het drukken van de Dankzegging by de Begravenis agter den Catechismus nalaaten. M. 1581 V. 81. III. 505-
M.
TLA Aasdom. Paftory en Kerkonderhoud. IL 220. '
MaaslarJt. In de Meyery geen inwooning te geeven zonder Borsr,togr. III. 211.
Maaslandfluis. Een Predikant toegeftaan. II. 133 Belafting op de Vifch tot Kerk en Schoolbouw IL 151- Huishuurgeld voor den Predikant verhoogd. II. 157- Wyn en Bierlaflen tot vergrooting van de Kerk en Paftory. II 204. de Grond van de Schans aan de Capel afgeftaan. IL 245; krygt een derden Predikant op vyf honderd guldens mits 'er tweemaal ter week gepredikt worde. II. 532. Accoord over den Kerkenraad, Kerkmeefters en het behseren der Kerkelyke Goederen aldaar. IIL 147—150. een Lotery toegeftaan ten behoeve der Diacony-Armen. III. 2C0.
Maaftricht. Beroep aldaar by looting. L 94Ordre op de Latynfche School. I. 470Kloofters. aldaar. 1. 567. geen Roomfche Geeftelyken by Gereformeerde Kranken tegen hun wil te brengen. L 626. IL 449Proceffien van St. Servaas tegengegaan. I. 636. UL 313- de Ambachtsmeefters en andere Stads-Bedienden moeten Lidmaaten der Gereformeerde Religie zyn. I. 638. iii. 312. dimiflie van Ds..Vos. 11,467/ Ds. Bolwerk,, na eenig - verfchil over de aanvulling van het tweetal beroepen en geapprobeert. IL 467—471- onluften tusfchen Ds. Mollerus en drie Ouderlingen. jj. 472—476. Ds. Schorer beroepen. II. 5ü8 'de Franfche Predikant La Fa£teur oatflagen. IL 514- M. Quiton beroepen, m een derde Franfche Predikant vergund.
II 516, 517. beroep van Ds. Clapparede, van den Heuvel en van Goor. II. 518, 525, 528. Recognitiën aldaar. II. 552. fchikking op de Correspondentie tuffchen Magiftraat en Kerkenraad in het doen der beroepingen 1C68, HL 46—48. Subfidie voor de Diaconie uit eene Canonifye. III. 189. voor de Walfche Kerk. Hl. 190 'h 191. Reglement voor Weesmeefters aldaar. III. 23 t. verbod tegen het refpefteeren van de Bulle ünigenitus, en beantwoording der gepretendeerde Rechten van Prins BiiTchop van Luyk op deeze zaak. UL 297—309; geen Roomfche Priefters die de Gevangene adfïfteeren by de publicque Executien toe te laaten. II. 314- geen extraordinare Proceffien te houden. IIL 313.
Magiftri in Artibus op de Leydfche Univerfiteit te creëeren. I. 268-
ManaJJe Ben Israël"s Boek, Conciliator genoemd. III. 251.
Martelaars-Boek te vermeerderen. D. 1578 V. 19. UL 468.
Medenblik. Ter herftelling der ruft een Predikant by de Staaten derwaarts befchikt. Ö; 53. een Predikant van Delft geleend. II. 56. differenten onderzogt. II. 112. een tweede Predikant vergund. H. 147. een derde Predikant en laft om het beroep op Ds. van de Velde te laaten vaaren. IL 379. O&roy aan de Roomfchen noopens het erven der Armen. IL 587-
Medicina Do&or, oi een /Predikant zulks zyn mag? H. 1586 V. 6. HL 518-. 534-
Meerkerk. Differenten by eene beroeping. IL 337. 346.
Meeuwen van Eethen gefepareerd. IIL 75, Melaatfche. Het trouwen derzelver in de Generaliteit verboden. I. 831- een duit boven de Oortjesgelden ten behoeve der Melaatfchen geaccordeert. II. 142., Zie Avond; maal.
Mennoniten moeten zig in het trouwen naar de Ordonnantie reguleeren. IL 88. 124. in de Groede de exercitie van hunne Religie verboden. IIL 21. Zie Herdoepers.
Meyery. Politicque Reformatie aldaar. I. &. de ingezetenen gelaft geen beveelen te refpefteeren dan van de Staaten Generaal. L 557, 558- fauvegarde aan de Roomfchen by retorfie opgezegd. L 568. Recognitiën aldaar gereguleerd. II. 548. Gereformeerde Regenten aan te ftellen, des noods
mt



over dit en de twee voorige Deelen,
uit de naaftgelegene Dorpen. III. J2. Bercepskoften aldaar gereguleerd.. III. 83. Paftoryen op quonfatie aan de Dorpen 'verkogt, die voor bet Huishuurgeld dezelve onderhouden. III. 164 over de Schoolmeeflershuizen, zie III, 177. Kerkmeefters over de adminiftratie van KerkGoederen om de drie jaaren reekening te doen. III. 188. quasftien over het onderhoud der Kerken met Roomfche Geellelyken, die aldaar Tienden hebben Waan ter juiicature van den Raad van Braband, en hoe daar ia te procedeeren, III. 198.
Middelbarnas. Beroep van D. Csrpentier. II. 241. verkbillen over de Collatie provifio neel gèfchiiit. III. 51.
Middelmatige dingen in de vryheid der Kerken gelaaten. W. c. 1 § y, 10 UI. 382. en het gebruik der buitenlandfehe Kerken daar in, al verfchilt het, niet re verwerpen. M. i8r f 46. III. 487- H, 158Ö § 78. III. 532' D- 1619 § 85. I. löp.
Militairen. Hun ondertrouw in de Generaliteit. I. 828. hunne arme Weezen uit de Regiraents-Kas onderhouden. II!. 207.
Molenaarsgraaf. Zie Bheskensgraaf en 'Brand•wyk.
Monfter. Een Glas in de Kerk vergund. II. 284. Bier en Wyn-Laften tot Kerkreparatie II. 288. Refolutie over de reparatie -aan den Tooren, en het Predikants Traftement. II. 441.
Moordrecht. Een Predikant 1580 verplaatft. ■II- 87.
Moravifche Vlugtelingen gefubfidieert. II.
324, 325Muiden. 'Iraftement verhoogd. I. 67. Muiderberg van Predikdienft voorzien. II.
177-
Mydrecht. Roomfche Predikatiën geweerd, 1. 4.
Mylen. Een Predikant vergund. III/45. N.
JtfAaldwfk. Oortjesgelden aldaar. II. 82. ^ * Bier en Wyn-Laften tot onderhoud dtr
Kerk. II. 202. Maarden. Traftement verhoogd. II. 116. een
twe.de Predikant vergund. II. 158. Namen. De Guarnizoen-K^rk gebragt onder
de Claffis van Maaftricht. II. 503. fchik-
liingen daar oj£ II, 511, 51a..
Nieuwpoort. Huishuur voor den Predikant
II. 64- Oortiesgelden voor de Diaconie.
IE 299, Traftement verhoogd. II 403. Nieuw-Beyerland. Een Predikant vergund. IL
170. Subfidie voor de Kerk. III. 187. Nieuwelingen uit het Pausdom , wat in hun
véreifcnt word, eer men ze in den dienft
zal neemen. D. 1574 § 20. III. 430. D.
1578 § 2. III. 445. M 1581 § 4. en V.
53- Ui- 480. 5or. H. J5S6 § 4. III. 520.
D. 1619 § y. 1. 126. 154, Nieuwenhoom. Beroep van D. Leo. II. 164,
van D. van der Wiel. II. 415. Nieuwe Niedorp. Different over de Kerkely-
- ke Goederen. III 161. 1 Nieuwerkerk aan den TJJel. Beroep aldaar. I. .90. il. 432
Nieuwe Tonge. Beroep op D. la Faille. II.
H9- Conventiculen aldaar. IL 285. Noordwyk en Langeveld byeen gevoegd. II.
124.
Mordwykerhout en Langeveld. Predikants
ïfeftement bezorgd. II. 23.. de Kerk op
te bouwen. IL 250. Nootdorp. Een Predikantshuizing bezorgd. IL
66. heeft met Wilsveen een Dienaar. II.
117.
Nstarisfchap, in hoe ver een Leeraar -dat
oefenen mag. D. 1574. V. 4- HL 442. Notariffen in Braband die Roomfch zyn,
mogen geen Secretariffen onderkruipen. I.
630. geen Roomfche Notaiiffen in Holland.
IL 615.
O.
r)Biigatien fub pcenis Ciemercce verboden.' ^ L S12.
Offenbach. Predikant in de Colonie aldaar. II. 48(5.
Officieren van de Gereformeerde Religie by de Staaten in Braband aangefteld, niet te veranderen. L 5. alle Officieren in de Generaliteit namelyk Droffaarden, Bailluwen, Schouten, Stadhouders, Ontfangers, Rentmeefters van het Land, Licentmeefters, Contrarolleurs, Griffiers, Secratariflen en Subftiruten , Vorfters en Onder-Vorfters, moeten van de Gereformeerde Religie zyn. L 7. en vervolgens, alwaar van hun Eed, Woonplaats, Officien, Gerechtshuizen, Rechtdagen, Reekeningen, enz. verg-, I- 633, 038—04Q,7Roomfche Officieren4n Holland geweerd."II. 560, 603».
F-2. Om,



Algemeene Bladwyzer
Omreizende Predikers niet toe te laaten. D.
1578 § 7. Ui. 447Onderteekening der Formulieren te doen door Predikanten. E. § 2, 4* lil. 4:6. alwaar ook van de Belydenis der Franfche Kerken gewaagd word. D. 15"4 § 14. lil. 429 D. 1578 § 53- UL 454- iVl. IS81 5 37. III 486- II. 1580 5 47- ui. 527. O. J6i9 5 53- i- I(,3- na Formulier daar van. P. A I. 120. 129. ni en de Acle tegen accommodatie met Remonftranten, die cok onderteekent word. lil. 542 door Ouderlingen en Diaconen. D. 1574 § 32. III. 432. D. 1578 § 53- HL 454 M. 1581 § 37. UI 486. naderhand vrygelaaren. D. lör9 P. A. I. 137. door Schoolmeefters. P. 1574 § 22. III. 433. M. 158 r § 37, III. 486. H. 1536 § 48. III 528. 1). 1019 § 54. I. ir/3. verg. III. 273. het Fbrsnulier vuor Rectoren en Schoolmeefters. ü. 1619 P. A. I. 131. voor Krankbezoekers. ib. 137. voor Proponenten. UI. 541. door ProfelToren Theologias. D. 1578 § <;o. III. 454. M. 1581 § 3'7 UI 48:>. H. "1586 § 47. IIL 527. D. 1019 § 53- L 163. het Formuii- r voor dezelve en voor Regenten van het Collegie. P. A I. 136. over het onderteekeren der Kerken - Ordening. Zie Kerken - OrdeningOndertrouw onverbreekbaar, en zal daarom 'er een Dienaar of Ouderling by zyn die onderzoek doen na de Religie, het confent van Ouders en indien 'er een eerder Hjweiyk'was na de aflyvigheid der eerfte Party. E g 23. IIL 409. D 1574 § 83, 84. alwaar ook een waarfchouwing tegen het byeen woonen. III. 440, hoe te doen. D. 1578 § 78—85- HL 459- M. 1581 §" 52—54. lil. 487. voor Roomfche Priefters in de Generaliteit verboden. I. 587. 'er moet confent by zyn van Ouders of Voogden. W. c. 7 § 2. UL 400. E. § 22. III. 409. D. 1574 § 84. en V. 20. III. 440. 444. D. 15/8 § 8r. III. 46c. wie voor mi derjjarige te hou-len, M. 1581 V. 35. III. 4<;6 over de reedenen van confent weigering zal het Confiftorie oordcelen. E. § 2?.. III. 409. verg. M. 1581 V 36. IIL 496. Huwelyke beloften verbinden nier. M. 1581 § 53- UI- 438. en V. 90 IIL 507. in Zeeland gefchied de Or.dertrouw voor den Kerkenraad, en wat daar by «oopens het coiucmt in agt te neemen,
zie I. 705—707. in Holland gefchied zy ook voor Je Magiftraat, en word alleen van bet confent van Ouders gewaagd, niet , van Groot • Ouders of Voogden.' I. 8o). 864. III. 360. verfchillen tuffchen Ouders en Kinderen, zonder appel af te doen I. 845.-Ondertrouw in de Generaliteit. 1. 817. voor Soldaaten aldaar confent van den Officier nodig , als men voor een tyd lang dienft neemt. III. 365. Zie verder Huwelyk, Trouwen, Weduwenaars, Weduwen.
Ongedoopte. Zie Huwelyk,
Ongeftudeerden, welke en op wat voet tot den dienft aan te neemen D. 1574 § 2r. III 430 D. 1619 § 8. I 120, 154.
Osrtjesgelden te Naaiduyk. II. 83. te Woerden. II. 142. te Soetermeer en Zegwaard. II. 143. te Wafienaar de Diaconie en H. Geeft-Armen elk de helft. II. 152. te Voorfchoten alleen voor de Di3Cony. II. 144 te Nieuwpoort insgelyks. II. 299.
Ooftbarendrecht Kerke-Land verkogt. 11. 179.
Oojierend op 'Texel. Bierlaften tot onderhoud der Kerk. II. 188.
Oofterwyk by Gorinchem. Beroep aldaar byde Claffis te approbeeren. I. 70.
— in de Meyery. lnwooning verbo¬
den zonJer Acle van Indemniteit. III. 21 r.
Oojlzaandam. Zie' Sardam.
Oplegging der handen by de beveiliging vry-
gelaaten. W. c. 2 g 11. III. 386 E. § 16.
Ijl. 4c 8. om de fuperftitie nagelaaten. D.
1574 § 24. III. 431. weder toegelaaten. D.
1578 § 5- III. 446. M. 1581 §"4. UL 4P1.
H. 1580 Inftr. § 15. UI. 514. Zie Bevefli-
ging.
Orgelfpeelen in de Kerken af te zetten. D. IS74 § 50. III- 434- D. 1578 § 77. HL 459. M. 1581 V. 34. III. 4c6.
Oudenaarde. De Predikant aldaar gemairtineert. III. 120. 3'9—323.
Oude Niedorp Differenten aldaar. II. 284. -over de Kerkelyke Goederen. III. 163.
Ouderlingen. Wat hun werk in het gemeen zy en in het bezoeken hunner Wyken. W. c. 4. UI. 391 M. 1581 § 16 UI. 4S2. H. 1586 § 21. III. 523 D 1019 § 23. I. 15Ó. over iiunne beroipirg, beveiliging en continuatie. Zie Kerkenraads verkiezing. Of Ouderlingen Kerkenraad mogen houden zunder weeten of by afwezigheid des Pre-
di-



over dit en de twee voorige Deelen.
«üikms. W. c. 4 % 9-u. III. 353. 2on. der redenen mogen zy hun Ampt niet nederleggen of de aanneeming weigeren D 157-8 V. 14. III. 407. die ad Synodum Generalem gaan, hoe te nomineeren M 1581 V. 96. III. 508. die niet ad Synodum willen gaan, cenfurabel. ib. V. 105 III. 509. onderfchryven de Kérken-Orde! Ding nier. ib. V. 82. III. 505. gaan tot den ClaiTea. Zie Claffis. Ouderlingen der Synodale Stad. Zie Synode. Hun ftem by een Examen van Dienaaren. D. 1578 V 15- III. 4©7. M. 1581 V. 106. IH. 509' Ouderlingen van kleine Steden of Dorpen mogen om de onkoften niet uit de Claffis blyven. M.15S1 V. 71. III. 504. zy adfiIteeren by de Propofitien. ib. V. 109 III 510. Overheids-Perfoonen ook daar toé nominabe!. ib. V. 97. III. 50?. Oudewater. Een derde Predikant. II 356 Traftement verhoogd. II. 403. de'derde Predikantsplaats vernietigd, met bepaaline van het Traftement en het aanftellen van een Zteketroofter en Voorzanger. III 77 Outdorp en Oterleek. Beroep aldaar. II. 312' Ouwerkerk op dm TJJel. Beroep van D. Binneveft. I. 8r. van D. Brunfcherus. II Kerkreparatie. II. 150. "TT*— am den Am/lel en Diemen. Een
Paftory toegeftaan II. 127. Overheid. Eerbied voor dezelve door de Predikanten der Gemeente in te fcherpen. I. 34. hoe dit te verftaan. I. 35. hoe voor oe Overheid te bidden. I. 39—48. Zie Bidden. Wat by beroeping te doen hebben. W c. 2 § 3. III, 384. D. j578 § 4. III. 440. verg. Kerkenraads verkiezing en herteping. Wat by de afzetting. D. Ï578 V. 5, 6. III, 4Cr5. Zie Afzetting. Haare authoriteit tot uitvoering der Synodale befluiten, als het nodig is, te verzoeken. D. 1578 V. 2. III. 40-5. D. 1574 § 5. in 427. Zie Commifjariffen. Over hn zenden van Gecommitteerden in den Kerkenraad, Claffis en Synode. Zie M 1581 ff oe m 485- H. 1586 J 34. 44. Ui. 525 527. D.' l6l9J 3J^5°-,L '59,162. het Ampt der Overheid en haare aanfpvaak op eenen verfchuldigden eerbied der Dienaaren, Ou■ Iingen, Diaconen en Gemeente. D. 1619 §28.1. 157, r23. Overheids-Perfoonen kunnen ook Ouderlingen zyn. M i«;8i V S7. Hl. 50S. 1 5 • V'
Overfpel Straf daar op i„ Zeeland. I. 7I 850. in Holland. I. 8io. 865. 867. alteratie van het laatftgemeide Placaat. m S
eeerteXie.rUticrdc7- ?kJ™m anders ^tu eert. JU. 358. Zie Huwelyk. Ecbtfcheidinr*
1581 § 57. UI. 488. en V. 38. III. 497.
P.
pAapfcbe. Zie Roomfche.
Pacificatie van Gent. III. r. Verklaarine van den Raad van Staaten hier op. III
he£ eeuwig Em noopen'
Paltz. De Proteftanten aldaar gemaintineerr. l. 104 109. II. 441- 446. 4Ö2. III. 123.
Papendrecbt. Een Predikant vergund. II. 8r different met den Heer over de Diaconyl Reekening, onkoften op het Avondmaal en zekere Boomgaard by de Paftory. H.
Paspwrten voor zulken die vertrekken na Landen ondar den Koning van Spanje. I.
Pasquillen verboden. I. 399. 42I A*<L±ï«g 444- 448, 449. 456, 458. UL 2*55, verg, W. 5 § 8, 9. Mi 395-
Paffanten. Zie Atteftatien, Diaconen en Lid. maaten.
Pajloryen in de Meyery. Zie Meyer» Patronaatfchap. Zie Jus Patronatus.
TÏÏS?0 S'Buüe C0!latien tesm^^Pedellen der Leydfche Univerfiteit. I. 266 290. »
Peelland Niemand inwooning vergund zonder Atteftatie en Afte v!n IndeninS III. 209. 211. fauvegarde voor Predikan ten onder die Claffis. Hf. 340. lredllian"
P^. Een Predikant by de Colonie aldaar.
Pefi. Een Dienaar is verpligt ook Peftkranken te bezoeken. D. 1574 V 6 n l l
Petten. Predikants Trafternem. II. 36, 44"
Phüijopheeren. Vryheid daar van nietje misbruiken tot prejudicie van de H. Schrift* of de Verborgenheden van het Chri fteyk Geloof. I. 259. 306. III. 245. y*
PiershH eerft met Koorndyk gecombineert.
p w i »aar na ^Pareert. If. 298. PoeUyk. Roomfche Kerk afgebrooken. II.
G Poo-



Algemeene Bladwyzef
gooien. De Gereformeerden aldaar gemaintinrert. I. 103. II. 501. ' „
Politicque zaaken niet op den Predikftoel te ' brengen. I. 37- 47- in ,6?™ Kerkelyke faamenkomften te behandelen. Zie KerkeMe faamenkomften. Over zaaken die ren cieele Polüieq, ten deele Kerkelyk zyn. Zie M. 15S1 V. 11. HL 492;
Potóie. Ordonnantie daar op in Zeeland. I. 702. 746. 853-
Pnlsboek. Een Glas vergund.- II. 170.
Poiï-Atïa van het Nationaal Synode te Dor. drecht 1618, 1619- Zie I. HS-'S2-
Po/ïei Den Monniken in het Kloofter aldaar het prediken te Lommcl verboden. I.
Pro-fes, in den Kerkenraad zal een Dienaar zyn. ü. 1574 5 8. III. 4'-7. B- IS7H at, 28. UL 450> 451- M. 15H § 28. III, 484 wat het werk van een Piajfes zy,. ook in de. Claffcn en. Synoden, en hoe te verkiezen. E. V. c. *, 3 UI- 422, 413. D. i578 § 28,-29, 35-38. UI- 45' , 452. M. 3581 £26. en V. 16. III. 484. 493- H. 158Ó \ y>. 111. 525- D. 1619 § 35- i. 159. Prediken* mag niemand ergens .doen zonder bewillieina des Dienaars of der ConfiftorX E § 17. "I- 4«8. H is«6- § 13 HL «2. O. iói9 §-15- I- *55- wie. waM en •wat te prediken zal met gemeen confent Ecordineert worden. D« 1578 § 22.. III. 45°Tred-.katien hoe in te rigten, en hoe lang. W. c. a $. 22—25. Hli 388. n. 1574 § 38 III 433 by het-Avondmaal-zal men korUzyn- W. c. 6 §..17- HE 390- meeft te doen over het N. Tettament. Uit het O. Teftament ftaat ook vry, d©g met advys des.Kerkenraads. Beft . is een gant.'ch Boek 9?'er een te ■ verklaaren. Ds- 1574 §■ 39» 40. öl; 433'- D: J57* S 5<5. Hl. 455- mt Schryye-5 daar in :te allegeeren. D. 1578 V 55. UI. 47S- 'Predikatiën- in de Meyery niet te flooren. Ia 5^3- in de Capel op het Hol. in 's.Hage driemaal ter . week te
dpep- II, 13. ,. , • ,„
lyedikanten in de Generaliteit moeten in de Plaats, zelve woonen, Paftorye of Huishuur hebben, twee jaaren op een Plaats blyyen-, zig niet langiabfenteeren, de Gomfeinaüe.iii', waarneemen. tweemaal prediken-. I, rja en. v.erv. alwaar - ook van hunne W?du'w.en, Beroepskofttn , Traclement ea . tfiligheidH,
Predikanten by Minifters of in bet Legeti.
Zie Ambaffadeurs, Leger-Predikant, Floot-■
Predikant, Refidenten. Predikants beroeping.- Zie Beroeping, Ver*
kiesbaarbeid-, Beroepskoften, Examen, Be-
vejiiging:
Predikanten in Heerlykheeden, Gaftbuizen,, enz. moeten ook een wettige beroeping hebben. H. 1586 g 6. III. 521- M. 1581 V 7. III. 492. D. iéi9 § 6". I- '54. aan Heeren Hoven. D. 15-78 $ 8. III. 447-
_ Hun Ampt en Voorrechten.
Over hun Ampt in het gemeen, zie W. c, 2 § 13. IH. 386. M. 1581 § 8. III. 481. H. 1586 § 14- IH- 522. D. 1O19 §. 16. I. 155- moeien zig van vreemde Correspondentie en Staatszaaken op den Predrkftoel-omboHden. I. 47- H. 67; 68 385' van onfehriftmaatige termen onthouden. Zie Formulieren. Moeten, beroepen wordende, als zy ledig ftaan-, die beroepinge volgen. E-. V. c. 1 § 12. Hl. 418. een bepaalde zending hebbea en zig daar verbinden. D. 1574 § 15- UI- 429. M. 1581 S 7. UI. 481- H. 1586 § 7- Hl 52t. D. JÖ19 § 7- h I54-' mogen hun dienft niet onderlaaten, zonder bet oordeel des Synodi. M. 1581 i 6. IH: 4?'- of des Clasfis. H;- 1586-§ 10. III. 5-22. D- 1619 § 12-. I 155. ook zonder dat op een andere beroeping hunne Gemeente niet verhaten. M. 1581 § 7- Hl-, 481-. met bewilliging des Kerkenraads en der Magiftraat. .11. 1586 §-8. IH. 5'-i- D- 1610 1 i°- !• '5Jmogen zonder confent der Synode of Clafïïs niet hier en daar gaan prediken, en buiten bewilliging des Kerkenraads in geen Kerk dienft deen. M. 1581 §?-?< 1"; 4S1. H. 15S6 § IS- HE 522- D. löip § 15 I 155- hoe te handelen met zulke die "eene gaven hebben. Zie D. 1578 V» ir. IIL 467. als voor een tyd hun dienft cn-; derlaaten, blyven zy-beroepelyk. M. 1581 V. 6. IH. 492. H. 1586 $ 12. IH. 522- D. irói9§ i4,I-i55- hebkeh alle gelykbeiu. van laften. M. 1581 §-9. Hl. 481. H. 1586 S 15- UI- 522. D. i6i9v§ I7-V j'ö. die in uitheemfche Kerken dienen., zullen beroepen wordende na Nederland, weder volgen. E. § 35- «I.- 4»***f tle fufpect-zyn van ongezondheid in ^óe-Leer,
'{ 4C.9. hoe ''zulke die Ketterfche. Viou^a.



over dit en de twee voorige Deelen.
hebben. E. V. o. i § 22; III. 42 r. zy mo-
gen geen Rentmeefters zyn. D. 1578 V. 0. III. 466. Zie Medicina DoBor, Notarisfehap, Winkelneering. Ais zy zwak worden. Zie Emeritus. Over hunne bezoldiwg en Weduwen. Zie Traclement,. Weduwen. Die ontfUgen zyn , zyn ook van de Clasfis. ontfiagen. M. 1581 V. 54. III. 50V of ontfiagen mogen worden zonder ken; is der Gebeente? li. 1580 V. 15. III. 536. Zie Dimijfie. Over de onderteekening. Zie Onderteekening Priefters. Z;e Roomfche Priefters. ■ Prof e ff oren (Theologijche) moeten ook de Formulieren ontl rteekenen, gelyk meedè van andere beta-m<lyk was. M. 1581 § 37. III. 486. ZM Onderteekening. Moyen niet prediken of Sacrain nren bedienen, dan die beroepen zyn. D." 1578 §i 51; III. 454. over hun comparitie in Claffen en Synoden, zie D 1578 5 52 III. 454. M. 1581 V'. 110. III. 510. het Ampt d<-r Profefloren. M. »s8i §-i2, 13 III 482. H. I58r> § 16. III. 522. D. ióiQ § 18.1. 156. over het werk, Traftement en de Boedels der ProfelToren te Leyden „ zie L 266, 287. 322.:
Propbeten. Hun - Ampt in1 onderscheiding van de Dienaaren en de wyze van Propheteeren W. c. 2 § 14. en verv. IJl. 380..
■Proponenten, wanneer beroepelyk zyn, en roe lang, zy moeten■ geftudeert hebben in de Generaliteit. I. so III. 55. wanneer in Holland beroepelyk zyn. Zie Verkiesbaarheid. Wat gaven zy moeten hebben.: D. 1574 § 21. IIL 430 hun Examen en Onderteekenmg. Zie Examen tn Onderteekening.- IVjogan geen. Sacrarsienten bedienen. H. 1580 §18. III. 523. In confideratie gegeeven , of de Proponenten uit 's Lands. Collegie geduurende de twee jaaren hunrer beproeving den Predikanten tot adfiftentie zullen gegeeven worden. I- firo.
-Pfo\oftien dn ftike tot oefening te doen, en op vat wyze Wi & 2 J 26. III. 389, E. g 52.-III. 4iö;- D. 157^ §..49 III. 45,4. M. 15 1 - § '4- UL 482. D. 1Ó19 § 20. 1. 156/
Proui (Nic le) Zie D. 1578 V» 53,. III. 475-
Pfiinen te zingen soedsevonden. W c. 2 § 9 HL 3CO. Z;et Zingen. De Pfalmen .«4a.Datbe9.us. gQedöekcur.Jl,„VV» e. 2 §,.31.
IIL 390. D. 1574 $ 43. III. 433. D. 157»: §. 76. IIL 459 de Pfalmen by vervolg te zingen, vrygelaaten. W. c. 2 § 34. III. 390. verbetering gezogt. H. 1586 Inftr. §j 4. III. 512. Pfalmen op Nooten gedrukt by C. Claasz en. J. Eo.uwts- met Oftroy. II. rsj. Nieuwe Pfalmen by de WalfcheKerk ingevoerd. II. 528. III. 23.
Putten. Keuren tot. de Morgen - Predikatie behoorende, ook tot de Namiddag-Predikatiën uirgeftrekt. II. 171.
P-ynacker, Wyze. van. beroeping. III. 66-..
Qüitantïen van Predikanten, dérzelver Wee^Zj) duwen, Voorleezers, Schoolmeefters,,
Krankbezoekers en Kofiers in Holland vant
het Z^gel vry. 1. 231.
Ri
D -Maigne. Beroep van G. Velffüs,- II. 242.'-. Recognitiën der Roomfcbgezinden in de Generaliteit bepaald. II. 543, 572. m. 309. te Maaftricht. II. 552. in de Siad Grave en het Land van Cuyk. IIL 3:0.-. in de Meyery, 11. 548.
Rsiïor, van de Liydfchs Univerfiteit. Zyn verkiezing ei? werk. I. 205. 287. 34S-
Recloren der Latynfche Schooien- in de Generaliteit, riet d m na-, gehouden Examen .aan. te ftellen. I'I„ 272.
Reformatie... Ordre op de, Poliiicque Reformatie in de M.eyery en andere Quartieren. der Generaljreit.-1. 9...
R,egenten.\n de Generaliteit moeten.Gereformeerd zyn. I. 9. . in de Meyery mag men! by. gebrek ook Gereform> erde uit naburj-g« Dorpen neemen. IIL 12.. in Holland,, ook geene dan Gereformeerd. I.-508. .li. 603. over Leenmannen, Mansmannen enScheepenen. Zie III. 543.
Regiments-. Predikanten nodig gekeurd. H.-. f586 Inftr. § 17. IIL 514.
Reiskoflen der Predikanten-in ,. de Generaii»teit. III. 104-
Reekening van Diaconen-- Zie Diaconen.
< van Officiers,. Kerk- en Arm Meesi-
tors in de-, Mejyery binnen zes . wecken je doen na de- fommaiie IIL , 218. ordre ophst dota. daar, van, het invorderen . der ■ G.2- ' Slcw



Algemeene Bladwyzer
Slooten en het «penen derzelver door Vifitatoren der Claffen. III. 229, 230. Religie. Die der Gereformeerden geadmitteett en de andere gefurcheert by de Unie van 1576. I. 1. niemand ter zaake van-Religie te molefteeren. I. 2. by de Unie 1579 de Religie vrygelaaten. I. 2. by de Gentfcbe Pacificatie de Placaaten tegen de Herefie gefufpendeert. III i, 3. 4- de Gereformeerde by Holland aangenoomen. I. 3. in het byzonder zoo als in het Synode van Dordrecht 1618, 1619 bepaald is. II. 318. III. 27. de openbaare Leering van andere niet toegelaaten. I. 4. de handhaving der Gereformeerde 1651 by alle Provinciën beveiligd. I. 6. III 6 hoe de overige Gezindheden geconniveert. I. 6. II. 555. de Proteftantiche Religie gemaintir.eert in Duitfchland, Vrankryk en elders-.
I. 102. in Pool-m en Lüthauwen. I. 103. in Poolen en Zweeden. H. 37'- 'n de Paltz. Zie Pdltz. In Gulik , Cleef en Wezel. II. 319, 3/2. in Vaals en Overmaze.
II. 371. te Seebach en Langen ■ Sleythal.
III. 125. in Hongaryen en Saitzburg. III. 126.
Reiigions-Vreede en wat te Keulen daar in te
handelen. II. ic, 13 Remonftranten. Conferentien 1611 over de vyf Artikelen in 's Hage. 225. 229. 270. 278. III. 11. ' verfchcidene Refoluties en Placaaten tegen de Remoaftranten en hunne Vergaderingen. I. 669—687. IL 313318. 320—322. 329. Acle tegen de-accommodatie met Remonftranten te onderteekenen. III 542.
Rentmeefters van Geeftelyke Goederen in de Generaliteit. Reglement daar voor. I 225. moeten Gereformeerd zyn, al zynze alleen comptabel aan byzondere Abtdyen, Kloofters, enz. III. 13, 14-
Repetorium Synodale van Noord-Holland door Ds. Roldanus opgemaakt en remuneratie daar voor. Ii. 39O.
Refidenten Wat Predikanten by dezelve buiten 'sLands trekken. I 66.
Refumtie der Acten in de Synode. E. V. c. 3 § 9. III. 424. Zie Men.
Revifie van Sententiën by den Senaat te Leydefi geweezen. I, 312. 317.
Rhetorieke en andere Sjeelen in Zeeland verboden. 1. 714. in 's Hage. I. 715. in Holland. I. 721. 802. II. 186. Zie Comedien.
Riekeroort. Conventie met Amftelveen. II.
132.
Roebelle. Handelingen eener Synode, aldaar, gemeld. E. V. c. 1 § 5- M- 4'7-
Rodenburgius genoemd. H. 1586 Inftr. § 11. Hl- 5i3.
Roomfchen mogen geen Bullen van elders re. fpecleeren. Zie Bullen. Geen Capittelen bywoonen of refpccleeren. II. 423.
Roomfche Armen mogen op Oétróy ook Erffeniffen en Legaaten ontfangen met kennis van Burgemeefteren in de Steden. II. 529.
m . . Boeken verboden. I. 392. 396. 515.
521.
Conventiculen verboden. I. 12. 393.
397. 516. 522. 526. 542 544- 583. 624. II. 110. 147. 34°. UL 279 Vergaderingen in het Noorder Quartier. II. 38. 39. te Grootebroek. II. 115. te Weftwoude. II. 117.
_ Kerken. Geene Collecten daar voor
te doen. Zie ColleUen. Geene nieuwe te bouwen zonder confent in Holland. II. 565. in Braband niet zonder permiffie te vergrooten. -III. 324, 325 een Kerk te Zevenbei gen geweerd. I. 666. te Poeldyk. II. 437. Zie Ambafj'adeurs.
. . Kleeding verboden. I. J93. 398.
517 523. , , ,
— ■ Priefters. Geordende geweerd. L
642. 644. 650 656. 661. III. 280. 282. mogen geen dienft doen dan in hunne eigene Parochie. L 649- UI. 287. eenigen in Holland den dienft en hunne Psftoryen ontzegd. L 651. 65*. eenige gedetineerd tot dat zekere jonge Dogter uit Braband geretourneert was. I. 653. in de Generaliteit geen dienft te doen zonder admiffie. II. 552. 572. ook in Holland. II. 562. wat daar by oelooven moeten, ibid. op Acle van den Internuntius te Bruffel nier. te erkennen. III. 296. over den dienft by Zieken en Gevangenen te Maaftricht, Venlo, enz. Zie I. 626. II. 449. 594. UI- 314-
. Recognitiën. Zie Recognitiën.
. Religie. Pubücque exercitie daar
van door de Staaten Generaal verboden. I. 545. in de Meyery. I. 56Q. 565. by re» toifie. I. 568. 573- 582- in.de Generaliteit. I 590. II. 2J6. in Valkenburg, Daeihem en 's ilertoKenrade. 1. 627. in Zeeland. I. 701. 746. 854- in 'sBofch, offchoon



over dit en de twee voorige Deelen.
fchoen door den Koning van Vrankryk verzogt. II. 322. moderatie der Placaaten op dat ftuk in de Generaliteit. II. 543-556. Zie Compofïticn.
Roemfche Regenten en Officieren geweerd in de Generaliteit. I. 8, 9- 597- 633. II. 387. <;66. III. 12. in Holland. I. 598. II. 603. ïn Zeeland. I. 747. 855- te Bezooyen. I. 656. te Zevenbergen. II. 361. te Leymuiden. II. 451. te Etten. III. 15. in de Houve. III. 16. Zie 'Officieren, Regenten-
— Superftitien en ftoutigheden tegengegaan in Holland. I. 599. 621. III. 294. te Maaftricht. I. 635. Heylo. I. 662. te Hasrlem en Gouda. II. 114. 118. 153- te Zevenbergen, II. 283. 3éö. te Heukelom, II. 295. ook elders. II. 325. 328. 332. 345. 386. 387. te Venl©. IL 594. in de Generaliteit. 111. 29. 284. 285. verg. H. 1586 Inftr. § 8-, 9- HL 5'3-
— Schooien verboden. L 523. 540, IL
556. Zie Jezuiten en Kloppen.
Rosmalen en Emp.el gecombineert. III. 77.
Rotterdam.. Predikants Traclement aldaar. II. 51. derde Predikant. II, 53. een Krankbezoeker -op 's Lands kollen vergund. IL 120. krygt een Predikant van Cbarlois. II. 1G6. vierde Predikant. IL 180. afgezonderde Kerk aldaar. II. 241. vyfde en zes,de Predikant. IL 307. 347. een Schots Predikant. II. 351. zevende en agtfte Predikant. IL 364. 369. Oftroy voor de Roomfche nopens de Erffeniffen aan den Armen. IL 537. Octroy voor het Weeshuis op het ftuk der Evffeniffen. III 233.
Rouwdragen over Dooden toe te laaten, mits 'er geenhovaardy of fuperftitie by is. D. 1578 V. 34. IIL 471.
Ryffelkraamen en Ryffelaryen in Holland verboden. I. 726.
Rynzateruioude. Beroep van D. Verheyck aldaar. I, 79- van D. Wilhelm!. II. 158. de Ambachtsheer heeft geen jus Patronatus. II. 314—318. bylegging van differenten. IL 335-
Rysivyk. Paftory opgebouwd. II. 63. onderhoud van Tooren, Paftory en Schoolhui». IIL 196.
S.
Qjbhatb, Het koopen, verkoopen, enz. ^ onder de Predicatie afgekeurd. D. 1574 § 47. HL 434. geen Feefldagen te houden
dan den Zondag, ib. § 53. III. 435. Zie Feefldagen. Noopens deszelfs zedeïykheid eenige Artikelen ontworpen. D. 1619 f*. A. L 128. laft om zonder verdere handelingen of fchryven daar over zig daar aan te houden. II. 377. Sabbathfcheunis tegengegaan. I. 128, 146. 694. 704. 748. 757- 759- 772. 774- 791. 799- 855. IL 134. 297. 324- HL 294. 330. H. 1586 Inftr. § 27. Hl. 515-
Sacramenten te bedienen het werk van Predikanten. W. c. 6 § r, III. 397. niet zonder beroeping. D. 1619 § 3. I. 152. nergens te doen dan met bewilliging des Kerkenraads. H. '536 § 13. III. 522. D. IÓ19 § 15- I. 155-
Saltzhurgers by den Gereformeerden Godsdienft gehandhaafd. III. 126.
Santvoort. Predikants fubfidie. II. 77.
Sardam. Predikants Traclement. II. 67. een duit van elke gulden van verkogte Goederen aan de Arme-Voogden van de Ooiten Weftzyde toegeftaan. III. 203.
Sas van Gent. Aanftelling van Predikanten. Zie Vlaanderen. Roomfche Kerk aldaar geBooten en weder geopend. IIL 322 323.
Saffsnbeini. Huishuur voor den Predikant en Kerkreparatie. II. 71.
Scbaaken van Vrouixtsperfoonen verboden. L 713- 812. 838.
Schagen. Differenten aldaar 1594, 1646. IL 113. 356. de laatfte bygelegd. IIL 67. Predikants Traclement. II. 140.
Schermer en Schermerhern. Een tweede Predikant vergund. II'. 297.
Scheuring niet te maaken door het oprigten van een dienft voor eenige Huisgezinnen, daar al een Gemeente is. D. 1578 V. 49—51. IIL 474. verg. M. 1581 V. 9. III. 492. die zonder beroeping Kerkelyke dienften doen, zyn Scheurmaakers. D. 1619 § 3. I. 152. Zie Indringen.
Schiedam. Verhooginge van Predikants Traclement. L 67. 79.
Schimmert. Een Predikant vergund. III. 45.
Schipluiden Beroep van D. Pauli. II. 165. Paftoryopbouw. II. 2S0. Kérken-Goederen verkogt. IL 301.
Schooien, waar in de drie Hoofdtaaien gelieerd worden, nodig. W. c. 1 § 1, 2. III. 381. Schooien te verordenen, en de Meesters te onderhouden. D. 1574 § 22. III. 430. D. 1578 § 47- HL 454- M. 1581 $ H 12.



Algemeene Bladwyzer
ia, IIL 482. H 1586 § 19- HL 533- H. j 591, § 39. II. 268. D. 1619 § 21. I. 156verg. II. 316. Poinclen by. de Staaten te verzoeken raakende de hooge en laage Schooien. D. 1Ó19 P A. I. 126, 127, 144., geen School te houden zonder Acte. ï. 304. 39-8- Schooien der Jezuiten. Zie Jèzmtén. Ordre op de Latynfche Schooien in Holland. I. 4*1. II. 306. te Maaftricht. I. 470.. op. de.Duitfcrre Schooien in Zeeland. L 472. Hl. a.r?9. in de Generaliteit.
I. 475—490. II, 488-500. 597. HL 274. geen Boefsen op de Schooien te gebruiken der Chriftelyke Religie., contrarieerende. 1. 523.
Sthoolmeefters te- examineeren;- M. 1581- V. 8, 72. IIL. 492, in Holland. .1. 394- 492. in de. Generaliteit. III. 272. onderteekerten opk de Belydenis, fof in plaats van die de.i Catechismus. Zie Onderteekening. Alle Franfche en Duitfche Meelters, ook Rectoren era Prxceptoren vry van lraétements belafting. HL 2(5.7. 275. Schoolmeeaershuizen. in .de Meyery op eenige Dorpen ftegt onderhouden. IIL 177. Noopens de onderteekening der. School-Ordre i'n het Dord. Syn. 16*19, Zie de Refolutie van hup Edele Gr. Mog. I. 273;
Schoonderloo. Zie D'elfsbaven-
Schoonhoven, Traftements verhooging. I.' 67.
II. 57,.Claflis aldaar en te Gouda by beurte'te. houden. L.282. een tweede Predikant. . II. 199. differenten over P. Maartensz. IL 249,. 250.. een derde Predikant. IL. 336.'
Sfboffch.Predikant te Rotterdam. IL 351Schriftuur. Welke dingen in de Synodale Artikelen met de Schriftuur te. beveiligen. E. V, c i'g'2. IIL 417- D. 1578 V. r. HL, .465.
Striba in het gemeen .noelig. M. 1581 §^26. HL. 484,. H.. 1586 §'3i. HL 525- D. 161.9 § 34. I. 159. Scriba Synodi^hoe te verkiezep en. wat zyn. werk is. E'.. V. c. 3. UL 423. ,M. 1581 V. 16. IIL 493-
Secretariffen in Braband, tegen Roomfche Nötaritlen'gemaintineerd. I. 630. III. 225.
„, ,—„_ ge? Leydfcpe Uiidverfiteit. I. 266.
293. 338..
èeebach en Langen-Sleythal.-Tit Geteforineer-
den geprotegeerd. IIÏ. 125.. Sig^saart.' Zfe Soetermeer,. ■Sesiaet ie Liydtn waar uit beftaat. L. a-S*...
Simonie. Placaat daar- tegen. I. 74. geeltic!» deert. I. 77. gerenoveert. I. 85,
Simonshaven. Differenten aldaar. II. 285.
Sluipwyk. Een Predikant toegeftaan. II. 76.
Sluis in Vlaanderen. Een derde Predikant' vergund voor het Nederdukfch-en Franfch. III. 58—60.
Sociniaanfche Boeken- verboden, h 426. 445. 497—5°8- ook hunne byeenkomften. I. 498. 502. 505. IL 330. 332- Hl. 142. 278.
Sodomie. Placaat daar. tegen. II. 556.
Soefi. Beroep op D. Koningsbergen. II. 173.
Soetermeer. Diacony- aldaar , en Segwaart krygt ees oortje uit de Rantzoenen. II. 143. regt van den Heer tot de benoeming eens Predikants. IL 296.
Spaarwoude- en Sparendam; Een Predikant vergund. II. 81. Paftoryhuis. II. 240. een nieuwe Kerk. IL 317: Bierlaften voor de Klokken dier Parochiën. IIL 193,'
Spinoza's Opera Pofibuma verboden. I, 450-
Sprang., Kerk en Paftory onderhoud. II. 2-23.
Steenbergen. Kerkenraads verkiezing geimprebeerd.' L- 203. Bid .Formulier voor dsn Commandeur en-Droft. II. 471.
Stemmen. Met de- meefte Stemmen zal men befluiten. E. V. c. 3'§,3- HL 443- D.' 1578 § 23. HL 450. indien: het niet ftrydig is-met de H. Schrift, of zon het gei n Generaale Synode is, met een vorig Generaal Synode. M. 1581 § 23. IIL 483. II. 1586 §- 28. IIL 524.-D. 1619 § 31. L 158.
Stevenswaard onder de Claffis van Nymegen gebragt. II. 510. noopens het omdraagen van het Vererabile. IIÏ. 32e.
Stolwyk. Beroep van D. Keur. II. 417.
Srompwyk. Paapfche ftoutigheden. I. 622.
Stieéfkerk: Dansfpeelen op-Zondag geweesd,
II. 324.
Stryen. Kerke-Land verkogt. II. 217. Studenten te onderhouden. E. $ S7- HL 412, D. 1578 § 48 UI. 454- M. 15S1 S '14.
III. -482 H. 1586.5. 17 Hl. 523. en Inftr. § 33. III. 516. D. 1619 § 19- L 156. ten getale van-zes en dertig tofkofte van het Land-te -onderhouden. H. 1591 {--'o. II. 261. eenige Jongens van goede hoope daar toe te houden. IL- 47. Predikants Zoonen. Zie TraUemeni. Beurfen in 's Bofch air. te geeven* L'. 222.. Studenten*, te. Leyden, hunne'immatrrculatie,. Eed, te regtftelliag eu..V-rydomai£n. ,L. 266. 267. 27©...271.



©ver dit en de twee voorige Deelen:
soo. 292. 299. Placaaten tegen der zeiver infolentien. f, 278, 283. tegen het Duelleeren. I. 301. tegen het Straatfchenden, draagen van Pifloolen, het oprigten van Collegien, enz. I. 193. 324, 326. 328.' 329- 331. Kerkelyke Atteftatien voer Stu< denten te Leyden. III. 24a. Stuiteren op Roomfche Univerfiteiten verbo-
den. L 525. 5.33. 536. 542. Sunnamen. Niemand. aldaar of voor de Sociëteit in eenig bewind-toe te laaten, die Rocmfch is. I. 637 Swartewaal. Een Kerk Glas-vergund II 153 Synoden nodig gekeurd, en wat daar in het gemeen te behandelen.. W. c. 1 § 3 —u III. 38r. der zeiver afdeeling. D. 157832', ter de Vragen. III, 476. niogera ook extraordinair byeen koomen. M. 1581 V. 102. III. 509. geen nieuwe zaaken zonder con.' fent van de Staaten te werk te ftellei). II. 38. geen Politicque zaaken te behandelen.' II. 86. door Commiflariflen by te woonen' Zie Comviiffsriffen. Synodale Refolutien in oe Claffen ofte verbreek en ? JM. k-8i V 98. IIL- 508; J V'
Synode Generaal of Nationaal ■ om de twee ;aaren te houden, en wat daar in te-doen E. § 9. en V. c. 4. III. 407, 425. om dé drie jaaren. D. 1578 . § 44, 4S iIL. 453. tWee Dienaaren en twee Ouderlingen uit elk Duitfche en Walfche Synode koomen daar by een, na voorgaand verzoek aan de hooge Overheid, die ook derwaarels Gedeputeerden zenden mag. M. k8i S 35. HL 485. H. 158Ö § 44, ui, 5il DS 36.19 § 50. I. 162. met een Preek en Vasten te beginnen. M. 1581.V. 18. 67. III. 454, 503 p-aiparatiea tot- een Synodus' iiy. 1607' II. 189, 191. en Ao 16t8.IL 290. Befchryving van het laaifte. I i-ö Approbatie, daar op, I. i?0. Zie Kerken'. Utdenmgs Wat by een volgend Nationaal tsynode te verzoeken. I. 148. —- Particulier-of Provinciaal iaari-vks te houden, W. e. 8 § ,I0. UI. ^ £ § g_ j°7- D. 1578 g 34. in. 4sa. lrie maanden voor een Gsneraal Synode D 1S78 §;45. IIL 4JJ.. uitfehryving dooreen Kerk daar toe betond E. V. c q S ip 16. III. 424 425 D. 1.578 S-43-' U'l 453* bne^te-houden.- E,. V. c. 3. hl. 423 D. 1578 .§.,35-38. HL 452'. M. ISBi V. ,6.lu,i 493v hoa.de onkaih-n .te vinden. E.
5«>3. IL 1586 Inftr. p. 25. jij s,9,
7Jk l<vL '34T13<5> vier of vyt benabuuri de Uaife-n zenden derwaards elk twee Dienaars en twee Ouderlingen. E. V c 2 S 7-]1L, D-„I578 § 34. III 452. M.
1581 § 34- en V. 7r. 96. m. 48c, SOa 5C8. H 15S6 §,-43. IIL 52Ö. £ ;619 §; 47- L iöi. ook die niet afgezonden zyn,. mogen er verfchynen, dech zonder Keur' ftemmen. D. 1578 §,34. llL H
c* Sl , c 5?4. ook de Ouderlingen derSynodale Stad. E, v. c. 3. 5. 7. lij, * die met gedeputeerd zyn, mogen ook advys geeven. M. 1581 V. 69. III. 503.. de Leden tot de Synode in de Claffen te kiezen. D. ,378 § 32. ju. met vrye verkiezing. M. i5Sx V. 65. Jij een jaarlyks Synode toegeftaan.- I. UV
rTI aA591 § 3/~33- IL 26r>- hetZuidi Hollandfch Synode te Gouda. II g7 te Breda. I. i§f. te Cuylenburg. II. «L. van Dordrecht komt altyd een Stads-Pre-dikant en Ouderling. II. 409. waar het Zuid- en Noord-HollandfchSynode te hóuden. I. 200—202. Noord Hollandfche Sy. node jaarlyks te houden, mits tyd'g. de Sraaten te adverteeren. II. 103, een Syno. dus «n 'sHage 16CS. II. 197. te Amllddam en Rotterdam 1581. 11,33. de L->oen en Handelingen niet in gefchrift te trnduceeren. IIL 260. Zie ook Deputatm ■ (jravamina: ''
Synodale Acien en Schriften Regift»r daar van en bewaring by hun Hoog Mo-, IIf 336-139. vergel. lil. 544. en over het vi'. liteeren der zeiver om de drie jaaren.. HL545—548. Zie voorts Aüen.-
Ti .
J^Avenen op plaatzen bezyden wegsveN-
boden. I 094. 705 ■ b Terfcbelling. Kerkopbouw. Il^g^' heeren ten behoeve van' de"'Roomfchtf • OeeH-elykheid en Roomfche Geftigren a's meede het 'beneficeeren van Roomfche Km- ■ deren boven die Gereformeerd zyn ver-boden. I. 610. 6,6. 11, 555 ten behoeve' van Roomfche Armen in de Steden onderbepaahng taegelaaten. II, 529. van zooge- • naan.de PaufT lyke Waereldfcbe Ordres mV met gefchifden. zonde- Ooboy, - IL- 614, .
LI;2 - OOfcS



ook m van Roomfchen over Leengoederen, dan voor het Hof van Holland. I.
fjlj. 621. 628.
Texel. Paapfche byeenkomften. II-39ïSr£. Roomfche Kerkfchuur herbouwd.
flift£ voor Militaire , KerhelykO en Scholaftike Perfoonen vry van Annates-
TSaemm wr Predikanten. no(ir.tro«*e Mannen op te gaderen. W. c 5 J 12-
III. 390- z°rêe d3ar voor dü ff * , " li E § 4- IH- 413- D. 1574 S ie- 1. ï'0 door de Gemeente. Er. J57» § 6. IIL t 7 verg. V. 12. LIL 467- M. 1581 § 10
■ n< a8i door den Kerkenraad. H 1586 § i BI ï2i. D. iöi9 § n- I- 155- verg. hit Requefl aan de Staaten. I. 147- en H. 1580 Inftr. § .2. IIL SIS- en p. 3-
TrafemS voor Predikanten in de Genera Hteit I 20. mag niet dan voor de helft
^a^erdj™rde^L_2i_ in Holland. Geeftelyke Goederen daar toe geordonneerd of ook fommige beladingen. I. 213.
■ - ik 227 H. 456. 8, 9- 1.8. word ontfangen op' OrdonnaRtie, vervolgen* onder Recepiflen. II. 28. Zie Qmtmtim. In de Kreden was het Lands Traftement Ao. j'cta ƒ 3co, op de Dorpen ƒ 200 en vry Hu.shuuf. II. 4- op de Dorpen is het Ao. IS83 in plaats van ƒ240 tot ƒ300 geutJt indien 'er Kinderen zyn, mits men t«K 'piaatfen bediene. II. 44- 47 . 48- op de Dorpen Ao. 1587 gebragt rot ƒ 300 voor die, geen Subfidie hadden. 111. 550. Ao i<88 en 1589 weder gefield op ƒ 300 •voor die eene, op ƒ350 voor die twee piaatfen bedienen. In de Steden was het
oen nog ƒ300. II. 75- 80. iq het jaar ,,co.i is eerft deeze bepaaling gemaakt, dat die een Dorp bedient ƒ 350 zal benben en voor elk Kind boven de drie, dat minder dan 14 jaaren is, nog ƒ 20. Naderhand, dat die meer dan drie Kinderen hebben ƒ400 zullen hebben, en by xonbinaiie nog 5° gulJen. II. 104. 106. in de Steden is het Ao. 1598 reeds ƒ 435JI 139. ten platten Lande, kreeg men Ao. JWS, i$99 extraordinair ƒ 50. lh> 1.39. Subfidie aan Behoeftige Ao. 1609 belooid. il au alle f ledikanten ten platten
Algemeene Bladwyzer
Lande na gedaan verzoek Ao. röT9 te vinden. I. 147. Ao. 162.1 toegelegd ƒ500 • en in de kleine Steden ƒ 600, behalve» nog ƒ 5° voor die meer dan vier Kinderen hebben. III. 89, 90. in het jaar 1649 is het Traftement ten platten Lande met ƒ 50 vermeerderd, behalven nog ƒ50 voor die vier Kinderen hebben, en voor het vyfde, zesde, zevende en agtfte Kind ieder ƒ 30, dog de Combinatiegelden daar niet afzonderlyk gepredikt wierd, afgeichaft. HL 91. bepaaling op de Aueftatien voor het Kindergeld te geeven by twee Kerkenraads-Leden. IIL g*. wordende onder de 'Kinderen alle, ook Gehuwde begreepen, zonder limitatie. IIL 32. w het jaar 1675 i* het Traftement met ƒ 1 do vermeerderd ten platten Lande, en tot ƒ650 gebragt, dog het welk in hetNoorder-Ouartier Ao. 1690 weder tot ƒ 600 is verminderd, althans voor de Succefleurs der toen dienft doende Predikanten. 111. 04 , 95. Refolutie tegen wanbetaling. IIL 103. vergunning van Studie en Schoolgeld voor Predikants-Zoonen.-III. 99—102. Traclement voor Weduwen. Zie Weduwen. Trouwen voor of na de Predikatie vrygelaaten. D. 1574 § 46. UL 434- D- ^SjS V 36 HL 471. in Huis, wanneer geoorloofd. h 1574 § 85. HL 44C. op alle Predikdagen, hoewel het op Zondag beft ware niet te doen; op geen Biddagen ofAvondmaalsdagen. D. 1574 § 81. HL 439- W. c 7 § 3 III- 400. D. 1578 §88- HL 461. M.'i58i V. 37. HL 496. in 's Hnge m de Avond-Predikatien verboden. I. 844- heimelyke Trouw der Paapen te weeren D. 1574 V. 8. HL 442. voor Roomfche Priefters in Brabaad zonder proclamatie verboden. I. 5§5- ook de Ondertrouw. I. 587. verg. I. 634. Ö- 37- over den Trouw der Menniften, zie II. 88. 124. Ordonnantie op het Middel van trouwen in Holland. 111. 314, 346. Trouwen voor Magiftraaten of Kerken-Dienaaren. II. 17Huwehk. , „ .
Trouwbeloften tuffchen Kinderen des Huizes en Dier.ftboden na gepleegde onkuisheid in Zeeland van geen waarde. L 755- 862. Zie Ondertrouw. Trouw-Boek nodig. W. c. 7 § 2. IIL 400. D 1574 § 7. HL 427 D. 1578 § 24 HL 450. M. 1581 V. 13- IH- 193. ^



over dit en de twee voorige Deelen.
Twiji Schrift. Wat te doen, indien men daar by aangevallen wordt. 1. 25.5.
U.
f Tltenbogaart f J.) in 's Hage beroepen,
^ zal ook in het Franfch in de Hof-Capelle prediken. II. 95. komt in dienft van zyne Excellentie. II. 162. zyne dimiffie na Utrecht' geweigerd. II. 211. zyn Boek over de magt der Overheid in Kerkelyke zaaken. II. 215. tot refutatie van Wala;us over dezelve ftof opgemaakt. II. 273. het prediken in 'sHage verboden. II. 329.
Uitroepingen van Kopingen , verlooren Goed, enz. in de Kerken af te zetten. D. 1574 § 48. IIL 434-
Uitwyk en Waardhuizen. Een Predikant vergund. III. 38.
Unie tuffchen de Staaten en Steden van Holland en Zeeland 157S. I. 1.
van Utrecht 1579. I. 2.
Urk. Een Predikant toegeftaan. II. 319.
Utrecht. Een Predikant van Dordrecht en Leyden geleend. II. 88—91. Aanfchryving aan den Predikant Blokhoven. II. 93. een Predikant van Heusden geleend If. 94. zorge voor Predikanten aldaar 1619. I. 132-
v.
T/'Acaturen in Holland fpoedig te 'vervul' len, ten minften binnen het halfjaar; of zoo 'er Weduwen zyn , binnen hetjaar. I. 54. II. 240. 422. alteratie hier van verzoet, maar afgeflaagen. I. 59. wat zorg men te Emden 1571 droeg voor openftaande Gemeentens, zie E. S 38, 39. lil. 412.
— ——— in de Generaliteit te vervullen, binnen bet jaar, doch daar geen Weduwe is, binnen drie maanden, trekkende de Claflis dan het Traftement. 1. 19. III. 33. 89.
Vacantien voor de Univerfiteit te Leyden. I. 320.
Vaals. Kerkenraad aldaar op vier Leden gereduceerd. I. 204. weder op zes gebragt. 1j 2C5—211. alwaar ook van de differenten itiTchen Vaals, Aken en Borchet. verg, IL 4, 4. en III. roó.
Vagabonden en hunne infolentien verboden. I.
785- 792- 795Valkenburg. Geeftelyke Goederen aldaar. I. 224. Traélement voor een Latynfchen Schoolmeefter geweigerd. III. 268. Vafien by verkiezingen van Dienaars. W. c 2 § 6. III 385. o nodig, ais men een Dienaar beroept, die al gediend heeft. D. 1574 S 23. III. 430. D. 1578 § 3. IIL 445. M. 158r g 4. III. 480. Vaiten voor het Synode. Zie Synode. Vajiendagen, hoe te vieren. D. 1574 g 54. III. 435. D. 1578 g 74 III. 458. M. 15S1 V. 33. III. 490. in tyden van nood by de Overheid te verzoeken. M. 1581 §49 11L 487. H. 1580 § 59. HL 529. H. 1591 § 22. II. 26-). D. 1619 § f,6. I. 165. aanfchryving aan de Dienaaren. H, 1506Inftr. § 26. UI. 515. de Predikatiën en Texten naar de uitfehryving in te rigten. III. 26. Vegteryen tegengegaan. I 742. 753. 7<5o. 8o7. Venlo onder de Claffis van Nymegen gebragr. 1. 202 de dienft der Roomfche Priefters by Zieken aldaar. II. 591. het omdragen van het Venerabile. III. 315—319. Verdrukte Geloofsgenooten. Zie Religie. Verkiesbaarheid De jaaren van Verkiesbaarheid tot den Predikdienft in Holland waren 1667 ten platten Lande 25, in groote Steden en 's Hage 30, in kieine Steden 27 iaaren. I. 49—52. Hoe de jaaren te rekenen, als 'er quasftien zyn over het jus Patronatus. I. 56. en ingevalle van gedaane improbatien. II. 412. geen dispenfatien hier van te verzoeken of te verleenen. I. 58. in het jaar iöfo zyn de jaaren in groote Steden op 27, in de kleine op 25, m ten platten Lande op 22 beparld. I 6r.handhaving daar van te HeenvJiet. I. 88. dispenfatie te Oofthuizen. I. 96. te Diiksland. I. 97. tc Valkenburg. II, 393. {e Grooiebroek. II. 501. te Meeuwen. III. 33. het geeven van dispenfatie voor altyd geweigerd, met laft op den Raadpenfionang om daar toe geen propofitie te doen. III. 35. jaaren van Verkiesbaarheid in de Walfche Kerken. II. 390, 396. te Breda. II. 570.
Verlaating van Man en Vrouw in de Generaliteit verboden I. 840. in Zet land. I. 852. of op de verlaating van eene Byzit tmuw nxet een ander volgen mag. D 1574 V. 15 , 16. III. 443-
I Ver.



Algemeene Bladwyzer
J&rlaating van dienft, niet te doen zonder weeten des Claffis. W. C 5 § 18, 19. Hf. 397. D. 1574 5 IS, 16 III. 429- D- T5?8 § tl, 7, III. 446. M. 1581 § 10. III. 481. H. 1586 § 9. III. 521. D- iöi9 § 11. I-
pjrpkatzing eens- Di naars., die- geen gaven h.eft. Ij. 1578 V. 11. Hl. 467- Changement,
Vianen. Poging., om zig. van de Claffis van Gorinchem af te zonderen en het beroep van D. Huifmgius tegengegaan. II. 334een Franfch Predikant vergund. III. 63. deszelfs Traftement- verhoogd. IL 57c. Reformatie der Kerke gezogt. H. 158(5 Inftr. § 10. IIL 5I3.
Vicaris by de Roomfchgezinden, wien daar voor te erkennen. L 64.1. 059. 11. 423IIL 296.
Vicaryen niet te confereeren dan op Gereformeerden. III. 7
Vifttatores Librorum by. de Clafïen te ftellen en hun pligr. L. 254. 385- 390. Zie Boeken-
. Claffis. Zie Kerk Vifitatie.
Vifitatie in de Generaliteit. Wat noopens Kerk- en Arme-Reekeningen jiarlyks daar hy te doen is. UL. 229. 230. een Verbaal aan Gecommitteerde van den Raad van Staaten over te keveren, ten einde door dezelve g examineert worde, en de ver fchillen afgedaan. IIL. 155
Vlaanderen.. De K'uis-Kerken aldaar gernaintineert II. 480. het aanftellen van Predikanten in de geconquefteerde Quartieren van Vlaanderen, gelyk te Sas van Gent, enz. aan de Claffis van Walcheren ontzegd. II. 354. Roomfche Recognitiën gereguleerd. II. 550. geen Predikanten daar 'te beroepen zosder authorifatie. UI. 57. Geeftelyke Tienden aldaar. IIL 170. over Dienaaren uit Vlaanderen gefprooten en in dienft der Nederlandfche Kerken.. Zie D. 1578 V. 7. IIL 466.
Vlieland's Weflerend, Bierlaften tot Kerkreparatie. II. 192.
'Yliffirigen. Engejfche . Guarnizoens-Kerk aldaar. IL; 59.
Vloeken in het Leger en elders verboden. L 5<}8. 72.5. 74.9. 75G. 789.. 801. 857- IL 366.-. UL 337. verg. H. 1586 Inftr. § 28.
Hl. .5: s.
r'wïvF'redikaniï: Zyn Twftement eo . Condi-,
tien van zynen dienft. I. 66. III. 85. de aanneeming van R. Junius. III 8ö. de hem beloofde voordeelen tot andere geëmendeerd.. IIL 87. den dienft van T. Wefthavius geduurende zyne abfentie zal de Clasfis waarneemen. IIL §8.
Vlugtelingen die Gereformeerd.zya, en or& de Religie herwaarts koomen , krygen twaalf jaaren vrydom. I. 98. 100. Collecte voor verdreevene Predikanten en Schoolmeefters in Duitfchland. IL 336. voor andere Verdreevene om de Religie. 11. 393. 111. 121. Vlugrelingen om Religie krygen naturalifatie.: UI. 9- Penfioen voor eenige Vlugtelingen. III. 242.
Voogden, die Roomfch zyn, niet over Geleformeerde Kinderen toe te laaten, I.549.
II. 342. HL 295. Voogden mogen met confent der Magiftraat, Lyfrenten voos Weezen, ook Hypotheeken aankoopen.
III. 223. ook op Ordonnantiën van SoL dyen. III. 224. verg. Ondertrouw.
Voorburg. Bierlaften tot- Kerkreparatie. II.. 183?
Voorhout. Predikant en Traftement vergund*
II. 12. Paftory gerepareert. II. 31. Voorleezen voor de Preek. W. c. 1% 29 HL-
389. D. 1574 §45- IIL.434. uit de Canonyke Boeken te doen na-diet oordeel des Kerkenraads. ibid.
Voorleezers in de Generaliteit. L 489, te Gieffen Oudkerk, ,door den Heer aangefteld. I. 492. vry van Traftements belasting., IIL 275. moeten zig onthouden van hét uitleggen der IL Schrift. W. c. 2 5 30 III. 393-
Voorn en Putten. Koften op de approbatie eener beroeping onder die Claffis. I. 91.
Voorfchooten. Oortjesgelden alleen voor de Diacony-Armen, IL 194.
Voorzangers te ftellen. W. c. 2 f 32. IIL
390. Zie Zingen.
Vorfiius, (O.) gefchil met hem. 11. 235.
Vredes-Artykelen en Reglement tot ruft en vreede der Kerken. I. 253—259. Aanfchryving- tot Vrede 1610. II. 219—221. 224. 225.. 232. 254. 256. 271. 278. IIL 11. bet gemelde Reglement verzonden. Ui 411.
Vroedvrouwen -Doop in Zeeland verboden. I. 703. Zie Doop.
Vrouw Me haaren Man niet volgen wil, hoe roet haar te handelen. E. V. c, 1 § 8.
IIL'. 41,8...



©ver dit en de twee voorige Deelen.
w.
TjT/jddrngsveen. Beroep op D. Laats. II. " 412.
Walaus. Zie-Uitenbogaart. Waldenzen. Collecte voor dezelve 1731 n 581.
Waldorp. Franfch Predikant in de Colonie
aldaar. II. 453. 450. Walfcb Collegie voor Studenten. II. 168,
krygt Suafidie en vrydom. II. 174. 239'.
304.
Walfche Predikanten, wat jaaren zy moeten hebben om verkiesbaar te zyn. IL 390. gealtereerd II. 396. over hunne Weduwen.' Zie Weduwen.
• Kerk zal afzonderlyk van de Duit-
fche Kerk, Kerkenraad, Claflen en Particuü-ere Synoden houden,. do;; onderworpen aan de Nationaale Synode"; en als het nodig is, onderling correfp mdeeren. D. 1578 §.4«. HL 453" M. 1581 §'35, 36. UI. 485,. IL 1586 § 4A—4Ó. en Inftr. p. 7. III. 517, 527- L>- 1619 § se—52. en P. A. I. 124. 162, 163.
-" Studenten-Beurs. 11. 4.30.
— bynodt mag geen Refolutie ten laffe
van een Kerkot Kerkelyk Perfoon in Holland ten uitvser brengen zonder confent. IL 59:-. ordre op den rang,der Keiken. li. 601.
Wdrmenluizen, Differenten over het beroep van D. Emilius. II. 246. 247. 24S. 283.' RemoBftra'.ten en Contra-Remonllrahten. Ii. 292. over het beroep van D. Acronius.
II. 3 8.
Warmond. - Paapfche Officianten geweerd , twee Diaconen aangefteld tn- ordre ge' Held op het . doen dér - Reekeningen. 11, ■ 4 5 3. 502. 582.
Waffenaer. Oortjesgelden voor Diacony- en H Geeft-Arnien, elk dé helft. II. 152
Wateringen. Een Kofter en Schoolmeefter vergund. II. 171.
Waverceen. Onderhoud van Kerk'en Paftory. III 195.
Weduwen en Weezen van Predikanten te verzorgen. M 1581 § ,ir. HL 482. H. 1586 § 11. en Inftr. § 22. III. srS) 5?2 JD 1619 § 13. I. 155. verg. W. c. 5 § 11.
III. 395. J s
" • ' %'an Predikanten in de Generaliteit trekken het- Surf vierendedjaars, een jaar
vati gratie; en vervolgens ƒ 100, zonder -d3t dit kan gearreftéerd worden. I. 10 UL 98. y'
Weduwen van Predikanten in Holland trékken ten platten Lande een half jaar van Riatie. I. 55. in het jaar 15S0 is haar f jaars ƒ50 toegeftaaH. 11: 21. met ƒ50 yeihoogd Ao. 1C53, indien niet' boveri J Scoci gegoed zyn, die ƒ 20000 gegoed zyn, trekken niets. III. 97. de bepaalin;* van ^gooo is Ao. J698 weggenoomen! III. 98. als zy hertrouwen of "buiten de Pro-i vincie woonen, houd het op. II. 37(5. m. 92. het Weduwegeld word ook getrokken ' altrekt men iets van de Steden.. II. 6 rs..' ' ,, ~ 7? te Schoonhoventrekken ƒ300 II. 199: in dé Barrieren het zelve als in de Generaliteit. II, 503. ~71- —• Walfche Predikanten trékken als de andere. II. 331. Weduwe van een Predikant te Huift by Holland gepenfi meert. II. 109. Weduwen'en Weduwraaars moeten in de Generaliteif voor het hertrouwen bewys aan' Kinderen doen. III. 352, 354
—' Wanneer hertrouwen mogen? of-'
fchoon het niet bepaald is, moeten o;n der eerbaarheid wille, vier of vyf maanden wagten. E. V. c. , § ,9. nL 42Ó D, 1,57b 3 89. III. 461. vier en een halve maand. M. 1581 § 56. III. 4s8' in de Genrratueir negen maanden, of zes, indien vyftig jaar oad zyn. I. 83r. Wïderdoopers, hoe te weeren of te regt te brengen. D. 1574 V. 3. UL 442. Zie Jierdoopers.
Weeshuizen "te Edam, Delft, Höorn, enz geoftroyeerd om de Nalaarenfclnnp der geene dre'er in opgevoed worden, zoo 'ergeen uitkoop gedaan is, te erven en hec vrugfgebruik te ontfangen van het peen ' by dezelve gtë fd word. Zie II. 606. 607 6öp. IH. 233, 236. Zie ook Effeniffen. Meeskinderen na Luyk vervoerd, terue ee.
eifcht III. 288 -292: 6 Weesmeefteren by de Magiftraaten in Holland ' a-m te ftellen, die -jaarlyks reekening do^n ■ \\2i?: ReS!efIlent voor Weesmeefteren taMaaftricht. I!L 231. Weesp. Predikants Traftement verhoogd. I-67- II. Hö. Roomfche Regenten afgezet* II. 300. een tweede Predikant in plaats'van 4 een Z;eketroofter vergund. II. 302.
I 4 i JPe&£-



ffefiwoude. Roomfche Conventiculen tegengegaan. II. 117- „
Wejhdan, Een Kerk en Predikants Irafteinent vergund. II. 49.' .
Weftzaandam. Lutherfche Godsdienfhxfening • verboden. III. 17» Zl£> Sardam.
Wet des Heeren Zondags namiddags voor te leezen. D. 1574 5 44- W- 434: Disputen over de benaaming der Wet des Heeren tegengegaan. II. 392.
Wezelfche Synode en Kerken-Ordening. IU.
fhlringen. 'Bierlaften tot Kerkreparatie. II. 187
Willemjlad. Kerk-Glas vergund. II. 193- Ad-
junét-Predikant. III. 65. Wilsveen Kerk afgebrooken.il. 31^ heeft
met Nootdorp eenen Dienaar. II. 117fefcei. Beroep op D. Amia gehandhaafd II.
n 80
Winkelr.eering , niet te doen door een Predikants-Vrouw. D. 1574 V. 5- UI. 442-
Wirtemberg. Subfidie voor Predikanten in de Colonie aldaar. II. 476-
Woerden. Different mer de Lutherfchen aldaar. II. 14. Ïafterlyke Propofitien dei 1 redikanten trgen de Staaten. II. 18. 25. de oefenhg der Gereformeerde Religie gehandhaafd. II. 20. 105 111. differenten nopens D. Zegerus en Lisa.iüs. II. 98. een tweede Predikant. IX. 135- L36- 231 Tr3fteiiient verhoogd. II. 402. Suoildie voor de Diaconie. II. 142 Schoolmeefters op de Dorpen onder de Claiiis van Woerden behoorlyk te 'onderhouden. II. 3'S. R: formatie gezogr. H. 1586 Inftr. § 10.
Ut 5'3- , TJ *
Warmer krygt met Jisp een tweeden Predikam. II 92- Bier lallen tot onderhoud der Kerk II 221. Oortjesc.eld van de gulden der Verkoopingen. II 307- Refolutien over de Kerkenraads-beroipmg. II. 4;6. UI.
wlübïugge. Predikants Traftement. II. 161. differefiten met den Heer van Eflqlykerwoude over het beroep. II. 326. 32 7- 3°0.
Wnid'ricbem. Een Predikant bezorgd en betaald. H. 65. TraéLmentsveihooging. II.
Wouw'. Kerkenraad aldaar geconrenteert II.
515. weder ingetrokken. III. x51 ■ Wjker., hoe voor de beaockuig der Uuder-
Algcmeene Bladwyzer
lingen te verdeelen. W. c. 4 § 3, 4. III.
392-.
IVyk op Zee krygt een Predikke H 148.
belalfing tot ophouw der Kerk. II 206. Wyvgaarden. Een- eigen Predikant vergund.
II. 299.
. Y.
' cysfelmonde. Oélroy voor de H. Geeft- en ■*■ Diacony-Armen, nopens de erfenis der
Armen. II. 619. Tjfum. Gereformeerden aldaar gehandhaafd.
iiï. 284.
z.
yfEewormen. Gelseden en Predikatiën op
die plaage in te rigten. III. 28 Zegel. Zie Atteftatien en Quitantien. Z:gen by het eindigen van den Godsdienft te neemen uit Num. VI. D. 1574 § 37-
11L 433- „ l
Zevenbergen. Nieuwe Roomfche Kern geweerd. I. (.66. Paapfche fuperftiden en Regenten. II. 283. 36r. 362. 366. Predikants Traftement verhoogd. II 403. twee Studenten van daar in het Collegie te Leyden. II. 438.
Zevenhuizen. Predikant gecenfureert. I. 212.
Zieketroofters. Zie Kr ankbezoekers.
Zingen in de Kerken goedgekeurd, en Bordekens tot uitlegging der Zargkunft, als meede van de P'fÜnien die men zal zinger. W. c. 2 § 31—34. IU. 3to. het Gezang voor de Predikatie: O God, die onze Vader bijl, vryge'.aaten. f). 1574 §<*i. UI. 433 D. 1Ó19 § 69- L 156. de Pfalmen Davids alleen ie gebruiken; ook de X. Geboden, het Onze Vader, de XII. Artikelen, de Lofzangen Maria:, Sacharise en SiiHfcons; geene andere. D. 1574 § 43III. 430. M. 1581 J' 5!- UI. 487. H.15Ï0 § 62. ÏII. 530. H. ISO» § 23. II. 26.1. V. 1619 § 69. L 124 , }<■ 6-
Zonden f roepende of krytende ) by Placaaten verboden. I. 694—801. U. 73 378Placaaten daar tegen te handhaven. 1. 78. in de Predikatiën' derzelver affchuwelykheid aan te t-onen. ib. en 799- n>er 200 o-, ;!en Predikftoel te befchry^en, dar men zónder voorafgegaane vermaning den Zondaar



mm dit en dé twee1 voorige Dèelens
daar kennen kan. H. 1586 V. 3. III, 534., zonden van dronkenfchap en foortgelyke, hoe tegengegaan. D. 1578 V. 42. 111/472.; M. 1581 V. 60. III. 502. zonden daar de Excommunicatie op volgt. H.158ö V. IIfc> 534. . Zie Ban. Zonden van Dienaars of Ouderlingen, die cenfurabe! zyn. W. c. 8 §,12—18. III. 402 E. § 33. III, 412. M. 1581 § 64, 65. III. 489. H. 1586 § ; 72, 73- en V. 8. III. 531, 535- D. .1(119 § 79, 80. I. i<t3. heimelyke of verborgene zonden, hoe te behandelen. W. c. 8 § 9. III. 401. E. 26—2?. en V. c. 1 § 16. III. 410, 419. Zie Cenfure.- Openbaa--
re zonden hoe te behandeler. W'. c 8 V 10. III. 401. E. § 28-32. III. 410. "en l 1 § 16 lil. 419. d. i574 § 82. Hl. 44o.. D- 1578 S 97. III. 462 en V. 54. in 475- M. 1581 § 63, III. 489. 507. H. '586 § 68. ju, 53o. D. l6lg $ „Yic"
Zutd-HollarJ. Refolutie over de beroepingen 111 de Claflis van Zuid-Holland. III, 43
Zuidwind Een Paftory ■ aldaar, vergund o» den Grond der afgebrookene Roomfche. Kerk. III. 187.
Zype. (Oude) Octroy voor het Weeshuis aldaar. III. 23^
BR U K F O U' TE N.
Misftellingen voor Refolutien.
Pag. 18 H. moet zyn 't H.
72 tweede Refolutie H. moet zyn G. R.
146 G. moet zyn H.
■ 256 H JL 'tH,
■ 259 als vooren.
32P -H. moet zyn G.
Geomitteert Pag.. 46 Voor de Refolutie van 26 November iöqq. ^
11. Kerkenraaden. ■ 156 — ! Mey 1732, 2
IV. Kerkelyke Cenfuur. K
Verkeert geftelt.
Pag., 102 in Not ■ 1735 - voor t7«.'
151 Reg.,31 van • — . aan ,
205 l5 Echtboekeir - Echtbóererï.
- . 250-, 33 gegradLiceert gegradueerd
~ 271 2 Prycke , f\ de- R ycke.
309 ■ 20 111 de welke — in de ..week-.
392 28 beveiligen , beveftigen.
~— 403 34 Cafterconius ■■ Cafterconmis. =
406 11 de heerfthappetv- . te hcerfcbappwi
4c6 —- 2I -l affinum * faffihum. -
• 4'5-..— 29 Nieltus:. ——. . Niébui..
41 cl 8 hun: . _ hem- .
~ 4*9 '7 °ra aangezien orau^eziVn.'-
431:,—- 23 Kerken • — de ••Kerk en.-
-"— 405 : 4 zonder Schriftuur c der Schriftuur
. 5'3 i8Bulcky.;. Udckii.






REGISTER
BEVATTENDE DEN
KORTEN INHOUD
VANDE
PLACAATEN, &c.
ZOO ALS DEZELVE IN DIT
SUPPLEMENT
ONDER HUNNE TlTELS GEPLAAST ZYN.
ï. Eerfte Boek, handelende van de Kerke en Kerkelyke zaaken.
A. Eerfte Titel, handelende van de Kerkelyke dienft , de Religie.
"CXtract. uit de Pacificatie van Gent.
Verklaaring van den Raedt van Staate, op de Pacificatie van Gent. 20 Dec. 1576. p. 3.
Extract uit het eeuwig Edict, en Accord, gemaeckt tulTchen Don Johan van Ouftenryck, en de Staaten Generaal, betrekkelyk de Pacificatie van Gent. 12 Febr. 1577. p. 4
Refolutie van de Staaten 'van Holland, waar by de Kerkelyke Ordening van 1619, zoo als die leid, word gehouden voor gearrefteert. 2 July 1619- p. 6.
- van Holland betreffende de¬
zelveKérken-Ordening. Den 5 July
1621:' P- 549-
—7 van de Staaten Generaal tot
handhaving van de waare Chriftelyke Gereformeerde Religie, &c. 17
July ï6ki in de groote Vergadering op de Zaal genoomen. pag £
Refolutie van de Staaten van Holland, beveelende geene Collatien van Vicaryen te mogen doen als op Perfoonen van de Gereformeerde Religie. 25 Nov. 1728. pö7.
Placaat van Holland tot naturalisatie der Vlugtelingen om de Religie. 18 July 1709. po
Miflive van Holland aan de Clallen\ raakende de bedenkingen op de Confeffie en Catechismus. 23 November 1608. p IO
Refolutie van Holland, raakende de vyf Artikelen. 15 Nov 1611. p. ii.
"~~7"Y*.,.va.n Holland, verbetering van de Militaire Eed. 8. Aug. 1653. P-
• ■ van Holland , Leenmannen
en andere Rechteren van de Gereformeerde Religie. 18 Febr. 1654.- p. 544.
—-—— van de Generaliteit, geene Confuls dan van de Gereformeerde . Religie. 20 Jan. 1687. p 10.
A Re-



Regifter en Aanwyzinge der Placaaten, Ordonn., Refol., &c.
Refolutie van de Generaliteit, geen Quartier-Schouten in de Meyerye dan van d.1 Gereformeerde Religie. 15 Febr. 1687. pag. 12.
■"' als boven, geen Rentmeefters
van Abten &c. dan van de Gereformeerde Religie 7 Aug. 1715. p. 13.
Interpretatie van de voorgaande Refolutie. 1 Juny 1718 p. 14.
Refolutie van de Generaliteit, geen Dykgraaf &c. te F; ten dan van de Gereformeerde Religie. 21 Decemb. 1733. p. 15.
—~ als boven, geenPaapfche Schepenen in de Hoeve. 30 July 1721. p. 16
■ van Holland, raakende de
Lutherfche Religie ten platten Lande. 20 April 1644. P- I7-
Placaat van het Hof van Holland jegens de exercitie van de Lutherfche Religie ten platten Lande 5 Febr. 1655. , p. 18.
Refolutie van Holland aangaande de exercitie van de Lutherfche Religie te Bodegraven. 31 July 1624. p. 20.
van de Generaliteit; den
Schout van Geul, Bunde, &c zynde van de Lutherfche Religie te licentieeren, en een Gereformeerden aan te ftellen. 28 Dec. 1683. p 20. Acte waar by de Mennoniften'te Groede verboden word haar Godsdienft aldaar te oefenen. 22 Jan. 1647- p. 21.
B. Tweede Titel, handelende van het
Fundament der Religie, de Heilige Schrift.
Refolutie van Holland, raakende de Nieuwe Translatie van den Bybel. Den 22 Sept. 1640. p. 23.
— van de Staaten Generaal,
waar by aan de Walfche Kerk gepermitteerd word den verbeterden rym der Pfalmen in haare Kerken te introduceeren. 18 Jan. 1719 p 23.
C. Derde Titel, handelende van Ker¬
kelyke Perfoonen, Predikanten.
I. Hier te Lande
Formulier van den Eed der Kerkelyke Dienaaren, P- 25«
Refolutie van Holland, aangaande het prediken op Dank-, Vaft- en Bededagen. 20 Maart 1653. pag. 26.
van Holland houdende verklaaring van het nieuw Formulier van het Ge; ed voor de Overigheid. 18 Septemb. 1663 p. 26.
van Holland, om de openbaare Gebeden te richten convenabel de plaag der Zeewormen. 18. October
I732- \rf P- 28-
Placaat van de Staaten Generaal, tot maiutenue der Predikanten in het Marquilaat van Bergen, Baronny van Breda, het Reffort van de Stad Maaftricht, 6>e. 14 April 1649 p 29. Refolutie van hun Edele Groot Mog. raakende de augmentatie van Predikanten, *-c 2 Maart 1651. p 30.
van d n Raad van Staaten ;
Predikanten te beroepen binnen den tyd van een jaar. 28 Nov. 1689 p 23.
— van de Staaten van Holland,
dispenfatie van ouderdom op bet beroep van Wagardus, t.ls Predikant van Meeuwen 6 Jan 1723. p 33.
als boven; dispenfatie van
jaaren voor Ds. Beukelman -afgeflaagen, en generarle ordre. 23 Óctob. 1725 P 35-
van den Raad van Staaten ;
geen changement van Predikanten in weerwil van Gemeente, 4 Septemb. 1698. P 37-
van de Staaten van Holland,
raakende het beroepen van een Kérken-Dienaar te Uitwyk en Waardhuizen 10 July 1606. -P. 3& . als boven, nopens een Predikant te Bloemendaal. 21 Septemb. 1633 P 3& als vooren, raakende het beroep van een Predikant te Lis. 8 Oclob. 1637- ,. P- 39-
als vooren, op het different
der beroeping tot Lis. 11 Auguftus
1725. P- 4°-
. als vooren, noopens het
beroepen yan Predikanten in de r Claffis



Volgens de Methodifche verdeeling van het Werk
CJaffis van Zuid-Holland. 19 Maart
Refolutie van de Staaten Generaal3' raakende de beroeping van drie Predikanten in den Lande van Overmaze. 26 Maart 1668 p *
—— s als vooren, betreffende de
beroeping van een PredÜant te Maaftricht. 26 Maart 1Ö68. p 46
" al&; vooren, over het zelfde!
12 INovemb. 1707. p
als vooren. 9 Apr. 1733. P- 48
— als vooren, raakende de beroeping van een Predikant in de Finaert. 4 Maart 1669 p 40
-7 . van de Staaten van Holland ,
beroeping van een Predikant te Middelharnis. 1 April 1719. p, wx
van de Staaten Generaal,
wegens de beroeping van twee Preaikan.en in het Diftrict van den Vrye. 4 INovemb 1728. p ^
' - van de Staaten van Holland,
raakende de manier van beroeping van een Predikant te's Gravendeel*
^""y *m D P 56.'
— van den Raad van Staaten,
op het beroepen der Predikanten in Vlaanderen. 27 April 1Ö78 p c7
-r—r van de Staaten Generaal , betreffende den derden Predikant te SJuis m Vlaanderen. 14 Mey ï6SS- p. 58.
-7 . als vooren , betreffende de
beroeping van een Predikant te Sluis m Vlinderen in de Nederduitfehe en Franfche 1 aal. 23 Maart 1677 P <o
-7--— als vooren, waar by rieper-
ttrst. %t
— van den Raad van Staaten;
Approbatie oip beyeftiging in Zeeland , Vlinderen en Bergen op Zoom te verzoeken. 2 Juny Jn. % 61.
■— als vooren, met orwijrr rm
een Walfch Predikant 'in Te tol de. 24 July ï6i9 62
~~ Xan de Staaten van Holland,
&lü£ Yan de Staaten Generaal, fg^? Adjuna-Predikant n deWillemftad.21 Febr. 1730. pa£ï. 6ï. —— van dectaaten van Holland, raakende het recht van Collatie en APProbat,e van beroepingen by verkoop van Heeilykheden. 25 Aug.
Extraft uit den Leenbrief van dePAmbachtsheerlykheid van Pynaker, door tn T6erAn ^üa'en van Ho"and, &c: het Ambagt zelve b & p. 66> Sn6/3" Ho'la"d, behel?endê Pnfeak 0Ve,r ie differenten, zoo de- KC a,Si Kerkelyke' ^ffchen 2™ « t ien J^etenen van Schagen. 2 July 1648 p 6-
•—- als vooren , queftien over
Patronaatfchap te renvoyeeren aan de Juftit.e 10 Marrt 1674. p. 72!
" ;—van Gecommitteerde Raaden, T ReSIement van de Paiochie-Raad, en wat recht dezelve hebben ,n de Lier. 17 February
1^hr7 Van HuoIland. Drcngekn e£ Eethen gecombineerd; en aan Meeuwen, van Lethen nu afgefcheiden, een aparte herken-Dienaar gegunt 13 Maart 1629. p 7-
r*7±-,va" Gecommitteerde Raaden, raakende het waarneemen van den Predikdiend te Eethen en Drongelen 2 Dec 1706. p jfo
"~t ü~~ Y',n de Generaliteit, waar by Empel en Rosmalen worden st comr meert. 7 Dec. 1652 p l7
—van Holland, waar by de Predikanten van Oudewater op twee 2?"^"- en een Zieken1721 aar aangefteït. 15 Aug.
—-— van den Raad van sSat?" fakende de k ften der beroepingen in de Generaliteit. H December 67 p. 81
als vooren, betreffende de"
verteering by de beroeping en beA a vefti;



Regifter en Aamvyzinge der Placaaten, Ordonn., Refol., &c.
veftiging der Predikanten. 16 Nov. i68o& * . Pag- 82.
Refolutie van de Generaliteit, noopens de onkoften der beroeping te Breda. K Tan 17°i P'
- van' den Raad van Staate, raakende de onkoiten by beroepingen in de Meyery van s Bofch. ao
Oftober 1733 . , P-„.83-
. vande Generaliteit, betreffen,
de denVlootdienfl 5 July 1641. p 85.
„ van Holland, houdende de
Conditiën, waar opDs.Robertus Junius zig heeft begeeven op den Vloot van den Staat. 31 July 1653 ■ . P °6-
als vooren; de vorige Relo-
lutie geëxtendeert tot alle Predikanten op den Vloot van den Staat. 19 Maart 1654. , P- 87-
als vooren, waar by nee Claffis van Voorn, enz word aangefchreeven dat 'f. Wefthovius , Predikant te Hekelingen, is gegaan en blyft op de Vloot; en dat zy de plaats zullen hebben te verzorgen. 24 July 1676 , . P 88-
_ van de Generaliteit, verbie¬
dende Inquartkring by Predikanten in 's Bofch. 14 Aug 1673. ï> 8»-
„ als vooren, betrekkelyk het
Traftement in een vacatuur van de Claffis 7 Decemb 1652. P- 80. __ . van Holland, raakende de augmentatie van Traftement voor de Bedienaars van het Heilig Euangelium ten platten Lande. 5 Septemb.
i<87. P' §5°-
D als vooren. 1 December
1623. P- £>
_ als vooren , over het zelfde
onderwerp 23 July 1624- , f 9°-
„ als vooren, raakende de au¬
gmentatie van Traftement voor de Predikanten in de kleine Steden 3 December 1649- , _ P- 91-
. als vooren, betreffende de
Predikanten ten platten Lande 6 December 1675. P 94-
Brieven raakende de augmentatie van
Traftementen ten platten Lande in het Noorder-Quartier. 17 July 1690.
Aan de Regenten van de Dorpen, alwaar de Predikanten tot nog toe onvoldaan zyn geb'eeven van de verhooging van honderd guldens Traftement. pag. 94. Aan de Regenten van Dorpen en Potcters, alwaar de honderd guldens verhooging van 1 raftement tot lafte van het gemeene Land word betaald. p 95Aan Regenten van Dorpen, alwaar die verhooging van hor.derd guldens buiten lafte van het gemeene Land is betaald. p- 96Aan de Regenten van Aartswoude en Hoogkarfpel. P- 96Refolutie als vooren, verbetering van het Traftement der Predikanten Weduwen, genoomen van den 12 tot den 29 January 1633. P- 97-
- van de Staaten Generaal ,
toeftaande een jaar van gratie voor de Weduwen der Predikanten, mits vervulling der vacatuuren 14 Oftob. 1660. , , P 98.
_ van Holland, raakende de
Weduwen der Predikanten. 7 Aug. 1698 ' n P- 98.
van Gecommitteerde Raaden,
betrekkelyk het ftudeeren van Predikanten Kinderen op de Triviale Schooien, en Academie te Leyden , als door hunne Vaders onderweezen wordende. 3 Dec. 1625. p. 99-
als vooren, betrekkelyk het
zelfde onderwerp aMaart 1645 p. 100
ij— als vooren, over het zelfde
fujet. 9 Febr. 1650. p. 100.
„ als vooren, relatief tot het
voorigeni 16 Febr 1651. P i01-
. -~ als boven, fpefteerende het
zelfde. 1 Mey 1651. , P «>?• M als voeren , tot nadere expli¬
catie van het zelve. 8 November
1602. P- Ior"
. van Holland, betreffende de
wan-



Volgens de Methodifche verdeeling van het Werk.
wanbetaaling van Predikanten. 17 July 1657. pag. 103.
Relolutie van ■den Raad van Staaten-, verklaarende den Predikant Coftius te Helmond vry van Verponding. 23 Oftober 1659. p. 103.
van de Generaliteit , am-
plieerende het 43fte Artikel omtrent het reizen der Predikanten, Secretariffen, &c. 12 Aug. 1727. .p. 104
IL Buiten 's Lands.
Refolutie van de Generaliteit, raakende het beroep van een Predikant in de Gereformeerde Gemeente te Borfchet 4 Sept. 1709. p. 105.
———— als vooren, een Kerkenraad te formeeren te Aken, Borfchet en Vaals. 27 April 1730. p ic6.
als vooren, raakende de Gereformeerde Kerk .te Borfchet. 1 April 1711. p. io7>
' Tr ,— vooren, over dezelfde Kerk. 4 Dec. 1713. p. Io8.
1 ■ . a]f vooren, betreffende de Walfche Kerk te Haudimont 1 Mey l7IU p 110.
—7 ,„,aIs vooren, met opzigt op
die zelfde Kerk. fl/July 17c*. p! 110.
——— als vooren, waar by aan de Oereformeerde Ingezetenen van Gehïrien voor den tyd van twee jaaren word toegelegt zes honderd guldens jaarlylis. 30 Juny 1703. p.
—— — als vooren, met opzigt op de Gereformeerde Kerk te Hamburg. 3 Juny 1697. p ut.
als vooren, wegens de exercitie van den Gereformeerden Godsdienft te Hamburg 2Apr 1728 p 119
—-—-- als vooren, wegens de harde Proceduren tegens de Geloofsseïiooten tot Oudenaarden en daar omtrent. 13 January i73I. p I2Q als vooren, bepaalende een Dank-, Vaft- en Bedendag; en eene generaale Collefte voor de Gereformeerde Vlugtelingen uit Vrankryk, Pie-
S2? Cn dC Paltz- 7 February —— .van de Staaten van Hofland,
tot maintien van de Gereformeerde
in de Paltz 4 Mey I72G. p ^ van de Generaliteit, in ia
veur van de Gereformeerde Gemeen.
tens van Seebach en Langen-Slevthal
11 Augufty ï722. s ly™:
- , D aIs vooren, in faveur van de Proteftantfehe Geloofsgenooten Tn de Ert-Landen van de Kevzer in
sX^yen e" het Aa«s-Bisdom van Saitzburg. 10 Dec 173 £. p126.
Kerkelyke Vergaderingen. 1. Synoden.
'Infen Prii>-°°r de Heerèn Commiffaris•W^-Cq gaande °P de Synodale vergadering. 15 Aug. r6o^. p 13 r
Refolutie van de Staafen van Holland'; ^probeere-nde de I„ftruaie " Commrirardfen Politicq ^méedegegee-
* S r^nM J-a5e 564? door ^Heeren Gecommitteerde Raaden. 28 Maart
Commiffie van de CommiffariffeMi-'
S °SPin/Uia- en Nöord-Hollani iche Synoden. ,p. ^
I^X**** dS Heereh GecSmmi3teerde =Raaden, 'noopens het Lo-
fee den" Gecommitteerden ad Synodum, het fchryven
,Tr,ifyn0dal,e A^e' en het tydig $fe yVen Gï™*™«*. 19 Juny
1 van de Staaten van Hollancl4'
raakende de Synodale koften li •Auguftus 1620. -p t.tl
7- van fle Heeren Gecornrhal
teerde Raaden, betreffende de Vacatiegelden voorde Leden ad Synodum gecommitteert. 25 Juhy 16^. %. TS
~~—Tt van Tiun Hoog Mog. de Heeren Staaten -Generaal, betreffendè
li bewaannS Synodale Schrif«ea, 23 Mey 1625. p



Regifter en 'Aariwyzinge der Placaaten, Ordonn., Reföl./&c
Vier Refolutien te vooren genoomen ever dezelve Stukken, te weeten, f den 18, 20 en 25 July en 17 Aug. ■1624. pag. 544—'545-
Vyf Refolutien- als vooren over het zelfde onderwerp, den 3, 7 en 8fuly en den 25 Auguftus en-29 Novemrer,i625. V-^7—}2>fNog drie Stukken over het zelfde " onderwerp, te weeten van den 5 Tuly. 1625, 13 en-15 September '1628.: p- 545—54o-
Vifitatie der ■ Autographa in-. VBage, roet het Rapport den 6 en 8 Juny 1641. P-547~—,— van de Autographa te Leyden» met het Rapport, den 9 en 11 Juny 1641. - ' P- 547—548-
"Refolutie van hun Hoog Mog., waar . by.de eerde Bybel der - Nieuwe Verfje - gevoegt word by, de Autographa te Leyden. Den 10 „September 165c,. P- 549- -
!ï: Claffen.-.
-Mirfïelling in het Eerfte Deel van het ■ 'Kerkelyk Placaat-Boek rag- 192-betreffende de Claflis van Buuren. p 139Veranderingen , gekoomen in het houden dei;.. Clafficale Vergaderingen, epgegeevën Kerk. PI. Boek I. Deel pag. 184.-en-, vervolg. P 139- .
Refolutie . van Holland, waar by de Kerk van . 's Hertogenbofch geredi. ..geert, word onder Gorinchem; mitsgaders aangaande het, gebruik der "Oude en Nieuwe Verfie, 15 Juny 1640. *" P- 142-
= van-de Generaliteit, raaken¬
de- het aanftellen van een Agent voor déXlaflis van Kempen- en Peelland. 20'Oftobw -1651.- P- H3-
c..,, als vooren ,■ houdende geen
'Predikanten om Kerkelyke zaaken naar'-'s Hage te, koomen.. ,5 Maait 1659.--.. P- *44-
-„ -, van-Holland, raakende de
vyf Alkmaarfcho Fredikanten.y 15 Ó|tpber :-1609.., P-, .145 •,
III. Kerkenraaden..
Refolutie van Holland * raakende het be-: ftellen van den Kerkenraad te Wor mer. 27 November 1699 , pag. 146.
als vooren; Reglement voor
Kerkenraad en Kerkmeefters sua Maasfluis. 27 July 1678. . p. 147_,_„„ ..—, van de Generaliteit-, geen Magiftraats - Perfoon te . Bergen op Zoom tot Diacon te nomineeren. 3 September 1733. P- i5.?i
_ als vooren, permiflie aan die
van Wouw verleent tot. een Ker,. kenraad ingetrokken.. 30 Juny
1727. „P-
van den Raad van Staaten,
daar geen tien Ledemaaten zyn, zult len geen Kerkenraaden. weezen. 1 Auguftus 1696 pag- IS2-
„ van de .Generaliteit, Gecom¬
mitteerden van de Magiftraat van Biervliet den voorrang in den Kerkenraad . 18 Sept. 1724 p. 15-3»
_ van den Raad van Staaten ;
het Verbaal der Kerken-Vifitatie in de Meyerye-, over te geeven aan hun Edele Mogende Gecommitteerden. 9. lanujry 1728., . P- i£4r
_ als^ vooren*,Vifitatie-Verbaa-
"len jaarlyks. doi.r hun, Edele mst gende Gecommitteerden te .examineeren 5 Auguftus. 1729,, p. Xf 5-
IV. Kerkelyke Cenfuur.,
Refolutie van Holland, raakende .een 'Quserituroverde form van Afinyding
te Delft. 1 Mey .1732.. p. ƒ50. ?is vooren, raakende de iorra,
van Affnyding- 21. July 1734- P-
E Vffde Thcl, . handelende ...vat}, de Kerkelyke Goederen.,.
I. Ten behoeve der Kerken eti Kerkelyke . Perfoonen- ■
Refolutie van Holland, iwopens de



Volgens de. Methodifche verdeeling van het Werk.
judicature over de Kerke en Paftorye-Goedeien ten platten Lande. 4 Oftober ■ 1625. pag. 160.'
Refolutie als vooren, noopens de dispofitie en judicature over Kerkelyke Goederen, daar geen Heeren zyn die het jus Patronatus. hebben. 12 December 1625. p. jfo.
— als voóren, waar by de judi-
catuur over -Kerkelyke Goederen aan het Hof Provinciaal is .ontzegt, by gelegendheid 'van 3 een different- tusfehen Kerkmeefters van de Oude -en Nieuwe Niedorp. $ July 1643. p. 1Ó3.
- als -v.orcn, rankende de re¬
paratie der Kerken, in Holland. 13 April 1584. p. j63.
• van den Raad van Staate ;
order op de Palloryehuizen in de Meyerye van 's Bofch. 5 November
£L, l697- p.> 164.
Placaat van de Generaliteit, waar by de Geeftelyke Perfoonen en Bruikers gekit worden , de Geeftelyke Goederen in de Landen van Valkenburgh , Daelhem. en. 's Hertogenrade aan te brengen. 11 Juny 1649, P 166.
■ als vooren, op het aanbren¬
gen -der Geeftelyke Goederen in het.Marquifaat,van Bergen. 5 Maart 1650. . p, j(5<j_
Refolutie als- vooren, met--opzigt op de Geeftelvke Tiendcns. in" Vlasnderen. 5 Dcc. 1650.. p_ 1.70.
———- van Holland, raakende het verkoopen: der Landeryen en andere Goederen , tot het Comptoir der ■Geeftelyke Goederen te Delft fpecteerende, 1 Aug. 1654. p. 170.
>s»———-van de Generaliteit, verlècnende Afte van Imdemniteit aan den
; Baron-van Leyfcho: , van een Gaftlum voor ,vyftien arme .Mannen , en- een ander , voor , zeven arme Maagden te. 's Hertogenbofch..3 July I(^S7' . P--I73. —— van- Holland., .verleeuende aan.- Regenten van.Berkel en ■Rodenm vrydom van, dcui honderdften eu.-r,
tweehonderdffen Pennih* vm'fc Capitaalen tot opbouw van hunne Kerk te negotieeren. 14 JLliry 1732. pag mi
Refolutie als vooren,raakende de Pastory van-Heenvliet en «W'efterfchouwe. 22 Maart 1605. p. gt
':-L al* vooren y- geevonde fubfidie van ƒ 350- c- o, tot opbouwing van 'sPredikants -Huizing.'te Klaaswaal. 22 JunyMÖöS. p; I76-
"TTT~ff ja" ,den' Raad van Staate , betreffende- de reparatie van Schoolmeeuers- en Paftorye-Huizen in de Meyerye van 'sHertogenbofch. 4 Auguftus 1709;., b p> *
—* van-de Generaliteit-, dienen-
- de tot confervatie van de Godsh-uiz!_" te sHertogenbofch* 07 Juiy
I0"5- p j77,
-—-—.van Holland,-raakende de godshuizen vry van den 4often PenJiing. 22 Oftrjber 1605. pag 182,
~~" . _ \\m Holland, voorfchryvende het Formulier tot het dreffecren der Atteftatien van de vrydommen der Godshuizen Goederen io Fthr 1683. ' ï8 *
—7—7- van-Holland* ftelïende', dat de, Landen en vafte.. Goederen van Godshuizen , het Middel, van Ver. pondinge .fubjea..zyn. ,22 Februr'ry 1059 . p
*T 7 vfn Gcc<5mniitteerdeRa:iden,"
bepaa'ende, wat Huizen voor Godshuizen zullen gereekent.worden, en vrydom van de geconienteerde rootte Penningen zullen genieten, 27'Febt. 16.74.v- ^
— --van--Holland, waar "bv de Kerken voor Godshuizen gehouden worden. 1 Dec 1Ö04 ë p l 8 (?
* ~r— van Holland.raakende deji ■
opbouw, yan de Kerk in NieDw-Byerland. 8 July i6c<5. , pV-187
" vJ17i van^.Hofllaiïdraakendê\het Predikants Huis, op . den Zuidw nd. 29 Juny .1651,. iv ; 87
——-■ , van de' Generaliteit, b&ret iende de.. adminiftratie van fcerjctu B 2 *c#a



^Regite en Aanwyzinge der Placaaten, Ordönn., Refol., &a
■ en Kerkelyke Goederen. 3 Mey T650. ,. . Pa§- rö,8•
iRefolutie van de Generaliteit, aan de ' Gereformeerde Kerkenraad te Maas-
■ tricht isoo guldens uit eene Canonifv 24. Mey 1732. t. . P l89-
y 7 van de Generaliteit, toeftaande aan de Walfche Kerk te Maaftricht Penningen tot reparatie haarer Kerke 31 Dec. 1732. p. 190.
. van de Generaliteit, aan de¬
zelfde Gemeente toegeftaan 2000 gul' dens tot verbetering haarer Kerk. 7 Auguftus 1733. P- I91-
„ van Holland, accordeerende
aan die van Spaarwoude, Hoff-Ambacht, Houtryk en Polaanen , forteerende onder Spaarwoude, voor zeven jaar van elke Ton Bier agt ftuivers, voor de Klokken in de Kerk. 24 Juny 1627. p 193
van Holland, Oftroy voor
Waverveen, tot onderhouden van Kerk- en Paftorye-Huis. 12 Mey
1634. P- x95«
_ van Holland, Octroy voor
•Ryswyk , tot onderhoud van de Dorps-Tooren, Predikants- en SchoolHuis. 24 Juny mt j . P- 196-
jil i van de Generaliteit, totweg-
■ neeming.-der disputen over reparatie van Toorens en Kerken in de Meyerye. van 's Bofch. 6Sept. 1719. p. 198.
$L Ten behoeve der Armen-
■Refolutie van Holland, verleenende Oftroy 01a een Lotery te mogen hebben ten voordeele van de Üia•conie-Armen te Maasfluis. 11 Juny
1-07 P- 3°°'
_ - van Holland, Octroy voor .de Armen - Voogden van Ooft- en Weft-Saardam, om te genieten een duit van elke gulden van verkogte ^Goederen. 26 Oft, 1604 p 203. _ — van Holland, raakende het 'Brood voor de Armen in de Steden m -.«e» platten Lande gebakken, vry
van den Impoft van het Gemaal. 13 Juny 1605. , ,pag 205.
'Refolutie van de Generaliteit, betreffende de Echtboeten voor de Diaconie van Peel- en Kempeland. 28 November 1663 p. 205.
■ van de Generaliteit, beveili¬
gende de voorgaande Refolutie. 4 November 1683. p. 206.
. van de Generaliteit, ordre
wegens onderhouden van Kinderen uit .de Regiments-Kaffe. 12 November 1727. p 207.
van de Generaliteit, noopens
het ftellen van Cautie voor Perfoonen van buiten in het Quartier van Peelland koomende woonen. 18 Maart 1717.. P- 209.
. ■ van de Generaliteit van ge-
lyken inhoud voor het Quartier van Maasland, Meyerye van 's Bofch. 3 February 1720. p. 8*2. — als vooren, voor het Quartier van Oofterwyk, Meyerye van 'sBolch. 25 Maart 1720. p. 211. van de Generaliteit, raakende het ftellen van Cautie door Perfoonen zig buiten hunne GeboortePiaatfen in de Meyerye met 'er woon begeevende- 1 Dec 1725. p. 211. Publicatie tegens het inkoomen «iet 'er woon van vreemde Perfoonen in de Heerlykheid van de Hage, zonder behoorlyke Brieven van Indemniteit 19 April 1727. p. 213. Refolutie van de Staaten Generaal, tot approbatie van de Refolutie van die van Fynaart en Heyningen , tot borgftellinge van vreemde Perfoonen aldaar ter woon koomende. 25 Mey 1709. - P 214———— als vooren; Regenten der Vryheid Roofendaal en Heerlykheid Nispen, en allen anderen, verleent Acte van ïmdemniteit wegens verarmde Perfoonen, zig langer dan een jaar en zes weeken geabfenteert | hebbende 7 Sept. 1731. p. 217. . als vooren ; interpretatie
der



Volgens de Methodifche verdeeling van het Werk.
der voorige Refolu'.ie. n October pag. 219.
Refolutie van de Staaten Generaal , nadere interpretatie van dezelve. 12 February 1734. p. 22I.
— van Holland, waar by ver¬
ftaan word, dat Voogden over Weeskinderen Lyfrenten èn Hypotheeken mogen aankoopen 3 Oct. 1671. p. 223.
— van Holland, houdende dat
Weesmeefteren en Voogden bevoegt zyn Penningen van Minderjaarigen te beleggen op Ordonnantiën van Soldyen en vafte Goederen. 13 Mev
„ l6>8. p. 224.
Placaat van Zyne Koninglyke Majefteit Willem den Derden, waar by Secretariffen competeert alleen het recht van befchryven en apoftilleeren van Gemeentens-, Kerk- en Weeskinderen-Reekeningen in Braband, Resfort van den Staat, met feclufie van alle de Notariffen atfMcyiyoi p. 225.
Refolutie van de Staaten Generaal; doen van Reekeningen by Officieren , Kerk- en Arm-Meefteren in de Meyerye van den Bofch. 25 Mey !7°5- p. 228
— van den Raad van Staate,
raakende de Kerk- en Arm-Reekeningen in de Meyerye van den Bofch, als meede ordre geftelt op ^de Slooten. 1 Febr. 1731. p. 229.
van de Staaten Generaal,
wegens het vifiteeren van Schooien Armen-Reekeningen. 30 July 17'7- p. 230.
— als vooren, nopens de vobr-
zorge en de adminiftratie der Weeskinderen, der zeiver Goederen en Revenues binnen Maaftricht. 31 January 1643. p. 23 r.
—— van Holland, raakende bet
Octroy voor het Weeshuis te Rotterdam. 22 Oétob. 1605. p. 030.
— van Holland, waar by Oc¬
troy verleent word aan de Regenten van het Aalmoefeniers Weeshuis te Amfterdam, om te erven de Goede¬
ren van Perfoonen by ■ haar eeaiïmenteert; en gelyke üftrow» meede te verleenen aan de Regenten van alle de Gereformeerde Godshuizen. 6 Juny 1733. Da r
Refolutie van Holland, Oftroy aan & Regenten van het Burger-Weeshuis te Amfterdam. 21 Nov 1733 p 2-8
— van Holland, Oöroy aan dé
Regenten van de Gereformeerde Godshuizen te Haarlem 6 Juny *733- p 2°8.
~ van Holland, Oflroy fan de
Regenten van het Wees- en Kinderhuis te Leyden. 23 October ?733* p 2^8
—— van Holland, Octroy aan de
. Diaconen van de Nederduitfehe Gereformeerde Gemeente in 's H-ge 28 November 1733 p 2°g' -—— van Holland, aan die van dé Oude Zype verleent Octroy tot het opregten van een Weeshuis, en geaccordeert vrydom en exemptie van des gemeene Lands Middelen van Gonfumtie, en te erven de Goederen van Perfoonen by hun g^lime-tfteert. 24 Juny 1733. p, 238 van Holland, Octroy verleent aan de Lutherfche Gemeente 111's Hage, tot het opregten van een Weeshuis, en geaccordeert vrvdora en exemptie van alle des gemeene Lands Middelen, &c. 6 Juny I733- p. 9ij0
■ van de Staaten Generaal,
waar by aan Vlotelingen die om de Religie eenige jaaren op de Galyen m Vrankryk zyn gedetineert geweeft, een Penfioen word toerrClegt. 24 Maart 1714. p> 3|2>
F. Sesdc Titel, handelende van de Ruft en Vreede der Kerke.
Geme-ntioneert de Refolutie van hun Edele Groot Mog. van den r4 tot den 23 January 1614, te vinden m het Kerkelyk Placaat-Boek IJ. Deel C pag.



Regifter en Aanwyzinge der Placaaten , Ordonn., Refol., &c,
pag. 271. welke in den Index op dat Deel is overgeflaagen. pag. 241.
G.. Sevende Titel, handelende van de Behulpfelen der Kerke.
I. Univerfiteit te Leyden.
Refolutie van Holland, op het redres van de Univerfiteit, en het Collegium Theologicum te Leyden. 4 July 1619 P- 244-
-— van Holland , waar by de ProfelToren zoo van de Theologie, als van de Philofophie, te Legden, worden gelaft zig te reguleeren naaide Refolutie van den 6 October 1656 tegens de vermenging van de Theologie met de Philofophiei- 24 ïanuary 1660.- P 245.
— - van Holland, dat de Atte-
ftatiem van de Studenten in de Theologie te Leyden door den Kerkenraad aldaar op den ouden voet zonder verandering uitgegeev.n moeten worden- 13 Mey 1660 p. 248.
. van Holland, in den Hage
geene Illuftre Schooien op te rigten. 19 February 1711. p- 249.
H. Boeken. A: Hoe uit te geeven.
Refolutie van, Holland , houdende , dat voortaan geene dedicatien van Boeken by hun Edele Groot Mogende zullen worden-.aangenooraen 29 September: 1632. P 25 c
~. van de Staaten Generaal,
van denzelfden inhoud 13 September 1657 (en 2 April 1739 >p. 251.
. van de Staaten Generaal,
raakende het Boek Mandie ben Israël Gonciliator. Sept 1633- P- 251.
— van de Staaten Generaal,
om geene dedicatien of prefentatien van Bt eken aan te neemen*, noch ook zoodanige gêprefenteërde Boeken-ta-. Vergadering te doen inbrengen., 23. January 1657. p- 252.
Refolutie van de .Staaten Generaal, waar by verbooden word het drukken van Boeken onder verkeerde Titels. 28 Juny 1715- pag. 252.
B. Verboode Boeken.
Refolutie van Holland, annulleerende de Refolutie van den- 17 October 1614 tegens het Boek van Sybrandus Lubberti, geintituleert: Rcfponfio ad Pietatem Hugonis Grotii. e8 Juny 1619 P- 254.
. van Holland, tegens ver*00-
pen van Pasquillen en fchandaleufe Prenten. 9 Dec. 1702. p. 255'.
—. van Holland , tegens eer en
faamroovende Lafterfchriften , Libellen of Pasquillen. 21 January 1726. P- 256.
. — van Holland, raakende zekere aanftootelyke Boeken omtrent I Ds. Saurin. 26 July 1731- P 259
van Holland, Odtroy op
Brand, Hiftorie der Reformatie , ingetrokken 17 July 1677. p. 261. — van de Generaliteit, verbiedende het Boekje van P. de Groot.
6 Aug. 1731- „ ,. . VJ26*van de Generaliteit, atllaan-
de het verzoek van P. de Groot 10
Auguftus 1733 . Pu 265-
. — van de Generaliteit, betreffende het zelfde Boekje. 11 September 1731. P- 264.
. — van Holland, verbiedende
Kort Begrip der Chriftelyke Religie, &c September -1633: P- 263.
van de Generaliteit, vei biedende het Gefchrift van P. Ludovicus, Kort Vertoog, &c. 2; September 1638. P- 266,
. van den Hove, voor inju-
rieus verklaarende, Extraét de: la Maladie, & c. 2+ July 1645. , P-, ~6(>-
van Holland, verbiedende
P-Efprit de Monfr. Arnauld, &c 15. December 1683. P 266.
. van Z. D. H. Willem Hen- -
(kik*



Volgens de Methodifche verdeeling van het Werk.
drik en den Hove, tegen een Gefchrift op naam van den Hertog van Mommouth 3 July 1685- pag: 266. Refolutie van den Hove, tegen La Couronne Ufurpée. 20 September 1688 p 2ÓÖ.
-»-—--— van ■ Zeeland , verbiedende Licht fchynendein duiftere Piaatfen"; door Chriftianus Conftans. 6 Maart ' „ p 266.
■ van den Hove , verbiedende
zeker Libel tegen Godfried Hènrici. 5 October 1717. 266>
. van den Hove, verbiedende
zeker Pasquil, Wvsgeerige 'fwiftredeneenng over c e Natuur van God, enz 16 December 1718 p- 266. n. .-- va" den Hove, verbiedende Paapfche Koft opgedifcht m Geufen bchootelen. 24. Oct 1720. p 267. ■———— van den Hove-, tegen een Gefchrift, getnelt: den Amfterdamfchen Argus. 98 Aug. 172a p. 26r van. Holland, hflende uitvoering der Placaaten tegen Sociniaanfche ^Boeken, Leviathan en andere. 13 July 1674. p. 267.
III. Schooien. A. Latynfche.-
Refolutie van Holland, waar bv de Lectoren en Meefters van de publicque Latynfche Schooien vrydom van den tweehonderdften Penning verleent word. 25 September 1675'. " p. 267.
—- —— van de• Generaliteit, waar by het verdoek om fubfidie voor een Latynfch Schoclmeeftér te Valkenburg-, Lande van Overmaze, word afgeweezèn. 10 Maart 1683 p. ag".
B. Duytfche..
Elacaat van dé Staaten van Zeeland", op het ftuk van de School-Ordening zoo bmnen de Steden als ten platten Lande ■ van ■ dezelve Provincie. 20 • Tuny 1590. p
Refolutie,van Gecommitteerde Raaden^
bevee'ende het esanrneeren van delf Schoolmeefter en Voorzanger te Loosduinen. 19 Aug 1729. ö pa„ 37I<
Refolutie van de Generaliteit* fopeÏÏ de aanftclling van de Schoolmeefters en Voorleezers. 19 Apr. 1728 p. 272.
Ta" hlo\hnd' aangaande het onderteekencn door de Schoolmeesters van de gercquirecrde beloften by de kerkelyke Ordre tot Dordrecht geraamt, en alhier, aangenoomen en geapprobeert r8 i>ec. Ï619 P "7"
~7 TV?n de Gereraliteit, waar
. by de Si hout der Ambachtsheerlykheden Etten, Leur en Sprundel geauthorifeert word tot de executie van het School-Reglement in de Generaliteit. 3 February 1722. p-^r
77~ van-Holland, waar bv eeni-
mCpS:kdy';e 'Wten^s S^hoo meeOers, Voorleezers. ZiekenbezoeV e«z' geeximeert zyn van de 2oofte Penning van hunne Traclementen. 16 January 1681. p 275.
H. Acmc TUÜ, handelende -jan de. Beftryders der. Kerken,
I: In Leer. A. Sociniaanen.-
Refolutie van Holland, om het Flacaat vair den;19 September i6<3 tlg ns den aanwafch der Sociniaanfche.
dÏÏ hSn'ren ,deCZe Landcn ' mitsgaders het divulgeeren van hunne BSe- -
™ . Gefchnften, ftrictelyk teexecuteeren. ,4 Dec. {; ^
B. Papillen...
Refolutie van Holland tegens de verbode Predikatiën l8Janbi583. pv 279. ~T^nr,V-m Holl5»<*, raakende-de^ Ee^r^.^ ^-g-^' , , ' v.a!v de Generaliteit,'hou' ï w 1 gCen geördent ■ Priefter te reuel mag worden aangefteld.ii January 1720. ö' p, 28o..
G 2i " Re . .



Regifter en Aanwyzinge der Placaaten , Ordonn., Refol., &c.
Refolutie van de Generaliteit, waar by de geórdende Priefters uit liet . Quartier van Kempeland worden ge- ] removeert. ii Mey 17:0. pag. 982.
.__ . van de Generaliteit, tegens
de Paapfche ftoutigheden onder het Diftrift van dc Generaliteit, mitsgaders in faveur van da Gereformeerde Gemeente te Yflum. n Maart
1687. P- 28
i van de Generaliteit, tegens
ftoutigheden der Roomfchgezinden. ii Auguftus 1729. P 285.
_, . van den Raad van Staaten,
tegens de Paapfche iuperftitien in de Meyerye van 's Bofch. 30 Jify 1717. P 286. ^— van Holland, raakende Roomfche Priefters by bedlegerige Kranken. 28 Febr. 1732. P 28> _.— van de Generaliteit, betreffende twee Weeskinderen uit Leyden vervoert naar Luyk. 4 Mey 1708. P- 2,88, van de Generaliteit, betrekkelyk het voorige 22 Juny 1708. P ,29°- van de Generaliteit, raakende twee Kinderen v..n een Gereformeerde Vader en Roomfche Moeder te Oirle. 14 July 1-734 P M'
. van Holland , aangaande bab-
bathfehending der Pausgezinden. 10 Maart 1653. , P 29;<"
_ van Holland , betreffende
Gereformeerde Kinderen onder Pausgezinde Voogden 3 Mey 164.1. p- 295
—— van de Generaliteit, te waa-
ken tegen een Vicaris in de Meyerye van's Bofch. 27 Apr. 17-6 p- 296_ : van de Generaliteit, raakende Adteris van zending v»n Paltonrs in de Meyerye van 's Bofch. 22 October 1728. P 296
van de Generaliteit, over de
Pauflelyke Bulie Unigenitus. 23 July 1732. P 297-
_ . van de Generaliteit, tegens
dezelve Bulle. 19 Dec. 1732. p 300
Refolutie van de Generaliteit, interpretatie van dc ReiVhuie van 19 Ju• ly r73°' betreffende de Recognitiën j der iriefters. 30 Jan. 1732. pag. 309.
I — van de Generaliteit; wegens
Recognitiën der Roomfche Priefters . in de Stad Grave. 28 July 1730 p. 310. van de Generaliteit, verfcheide Roomfche Beampten te Maaftricht te ontdaan, en Gereformeerde aan te ftellen. 11 jan. 1730. p 312.
van de Generaliteit, tegens
het doen van extraordinaire Procesfien teMaaftricht.4 Maart 1721. p. 3.13. van de Generaliteit, verbiedende een Roomfchen Priefter te Maaftricht by publicque Executien. 1.5 Maart 1697. p. 314?
ri— van de Generaliteit, tegens
het publicq omdraagen van het Ve■ nerabile te Venlo 22 September 1718. P- 3i5—— van de Generaliteit, Gereformeerde te Venlo zyn niet gehouden eenige reverentie te doen voor het'Venerabile. 28 Dec. 1718. p. 316. — van de Generaliteit, gepermitteert het publicq omdraagen van het Venerabile te Venlo. 6 Maart 1719- P- 317'
«—-. van de Generaliteit, op het
zelve fubjeft. 6 Juny 1719 p 319-
. v?n de Generaliteit, wegens
het zoogenaamde Venerabile.te Stevenswaart. 19 Odtober 1723. P- 32°van de Generaliteit, Roomfche Kerkhuizen in de Meyerye-weder te openen.' 15 Maart 1724. p. 32'. i van de Generaliteit, Roomfche Kerk te Sas van Gent te fluiten 18 February 1719 p 322-
van de Generaliteit, dezelve
te openen. 19 Nov 1720. p 323.
van de Generaliteit, gene
raale ordre omtrent het vergrooten of vernieuwen der Roomfche Kerkhuizen in Braband, Reffort van den Staat. 5 Maart 1721. _ p. 324. van de Generaliteit , om¬
trent



Volgens de Methodïfche verdeeling van het Werk.
■trent de verbetering van het Roomiche Kerkhuis te Lommei. 29 Aug. 1729- pa°" iix
Refolutie van de Generaliteit, ïetleffende de Kerkfchuur te Drunen j8 January, den 17 en 27 Februarv T73°' p. 326. 327—328.
• , . v ™n,de Generaliteit, Roomlehe Kerkfchuur te Tilburg te vergrooten. 8 Oft. 1731. & p.
——— van de Generaliteit, te procedeeren tegens den Heer van St Jans-Steen, ötc om het doopen van een Kind. 29 Dec. 1717. p. ^g.
•C; Jooden.
Refolutie van Holland, omtrent Synodale Refolutien tot bekeering der Jooden, en over het indringen van Predikanten. 9 Aug. 1678. p ri
' j , Xa» Holland, waar hy dé Jooden in Holland nfideerende, verklaart worden voor Onderdaanen van hun Edele Groot Mogende" 12 July 1657. ë
van de Generaliteit, waar'by de Jooden verklaart worden voor ■Onderdaanen van de Republicq 17 July 1657. * v 1 Y
*~—- van Holland, 'declareerende dat de Jooden hier te Lande niet gehouden zyn getuigenis der waarheid te feven, omtrent zaaken die den Joodfchen Godsdienft concerneeren, 21 September 1680. p 335.
II. In gedrag van roepende zonden.
Refolutie van Holland , tegens het vloeken en zweeren, ontheiligen van den dag des Heeren , mitsgaders Comedien en Dansferyen. 31 July 1656 p 336.
* r van Holland," behelzende renovatie van de voorige Refolutie 17 December 1650. p.
—— van Holland, verbiedende j
Comedien ten platten Lande 37 Julv i
Refolutie van de Generaliteit, ten fa veure van Predikanten in,Peel- ea Kenjpeland tegens de BrandfHgters? 16 Mey 1720. pag. 340
Publicatie van de Staaten (Jcmrü?! tegens de Doodmraien. 2 Mey' 7a ' P- 342-
II. Boek. Handelende van de Hnwelykszaaken.
Ordonnantie in Holland öp 'het Mid-
Nader Publicatie tot ?Lcidatie en \tp iat,e op de Ordonnantie van hot
^nS 1 P h« bouwen in Holland 26 October * "
Refolutie van LÏolland, raakcfde3de folemnifatie van den Huwelyken Staat 11 February 1583. y
—J : va" de Generèlitóit,,torvoor-
" van de "Generaliteit, W?dn-
wenaars of Weduwen ten t'eedernaal trouwende moeten aan hunne Vveefen bewys doen van hunne Got deren. 3 Apnl 1708., p. ^
—— van de Generaliteit, tot exe-
SS%™ het ™* - Sep-
— yan Holland, dat de * Ët-
de Lln °verfpel geleeft hebben1666 1 m°gen tr°UWcn- *5 Juny
^eTliec?"!,?°Ilai?d', fteIIe"de SÉ tie i™Tf3et ver^od van Cdmpofi1679 °mfPel Q9 July
"~— yan Holland, de V&J?L *n pcenaliteit tegen Overfpel niet 2 ampbeeren, maat te teecfteerSf $ November i7r9. p 4f
' 1 VM Holland, verïeïnöilé



Rc°i£ter en Aanwyzinge der Placaaten, Ordonn., Refol., &c.
dispenfatie van de Politicque Ordonnantie wegens het afkondigen der - Huwelyks-Gebooden aan de Vrouwe Prirtóeffe Douariere van den Heere Prince Fredrik, en den Heere Furft van Anhalt Deflau 10 July i6<q. P^g 360
Refolutie van Holland, verftaande, dat. aan hun Edele Groot Mogende alleen competeert het verleenen van dispenfatien . omtrent de HuwelyksProclamatien. 1 Sept. 1653. P 3oT-
van Holland, authorifeeren-
de-Burgemeefteren om te verleenen dispenfatie van Huwelyks-Proclamatien.- 19 July \7-oi-. . , P 3°2-
—~ van Holland , behelzende:
ordre op- de dispenfatie der Pluwelyks-Gebooden. 27 Jan- 1722. P 364-. „..__ van de Generaliteit, betreffende het confent van Gapiteins aan Soldaaten om te trouwen 4 Juny 1731. P 3Ö5
van de. Generaliteit, nopens
dg Huwely ken van de Joodfche Natie og. Suriname 30 Juny 1703. P- 360.
Reiolutie van Holland, waar by verleent word dispenfatie van het zevende Artikel van de Politicque Ordonnantie aan Teixera. 27 November 1710 pag 368. van Holland, nopens de Huwelyken by de Joodfche. Natie. 14 Mey 1712. p 37°. van Holland, ampliatie van den elfden Artikel van de Politicque Ordonnantie. 22 Sept. 1640. p 373.
. van Holland, afflaande het
' verzoek om dispenfatie aan
J. Vliegvis. 28 Juny 1715 p. 373. D. Verdoes. qo Dec. 1612. p. 375. Klaas Mever. 21 July 1711. p. 375' W. A. de Jong. 5 JUny 1722. p. 375.
van Holland, toeftaande zulk
verzoek aan
G. Ryers. 18 Jan. 1605. p 375L.Borremaus 11 Aug.-1644.-p. 375« G. v. Efch. 30 Maart 1697. p. 37o__ van dé Generaliteit, dat ver¬
zoek toeftaande aan Larcher Bachfrtan.. 9 Maart 1722. p.. 375-



REGISTER
DER
S T U K K E N
ZOO ALS DIE VOLGEN IN HET
A' A N HANGZE E
S*3&&£S5' ^J^*M*» me^crbe.cde ^LyOaJ^
Synode te Emden in het jaar i<7i ■
. .. . • 405
Aanhangzel op de voorige Synode — . < .. . ,
Synode te Dordrecht in het jaar 1574 . 410
■ ■ 426
Synode te Dordrecht in het jaar 1578 , _
Uitgebreide Lyit'der Leden van die Vergadering •
Particuliere Vragen op dezelve voorgefteld en beantwoord . . ƒ
Afdeeling der particuliere Synoden en Claffen beraamt in die zelfde Synode - \L Synode te Middelburg in het jaar 1581 _ ,
^Synodus6 °f ^f^^^^ voornoemde-4"0
Naamen der Onderteekenaars van dezelve Synode _ , 491
Poinften en Artikelen begreepen in de Inftrnffien rW r»„
Kc,ke„ op hc, Nrtmafe &o* bS?SÏSS U
Particulana op die Synodus te proponeeren - .
Kérken-Ordening in die Synodus in 's Hage 1586 beraamt , . " &''7 .
Aanhangzel op die zelfde Synodus - „ , . 520 '
Sententie van Casparus Coolhaas - . - w " ' 5S3
Sententie van Hermanus Herberts : ' $3?
Approbatie des voorgaande Synodi by Zyn Excellentie van Leyceffer ^nSïgrSa? Wn »> h« van de Ker^ Orl '
x>; a ... —— 540«



Regifter der Stukken, &c.
Paq.
A&e van onderteekening voor Proponenten, toegelaaten tot den openbaaren Predikdienft, gearrefteert in de Synodus van Zuid-Holland Ao. 1622, en van NoordTHolland Ao. 1631 >— -— 541
, Acte van onderteekening tegen accommodatien met de Remorftranten, gearrefteert by de Synodens van Zuid- en Noord Holland, Ao. 1627. * 542
Byvoegzel van eenige Refolutien, na het drukken der voorgaande bekomen, welke in het voorige onder haare Titels zyn gebragt —- 543