12061
1 t A






WAARNEEMINGEN
OVER EEN
STROOM,
Welkt dikwyls flard grypt ten Westen van scilly, ofm sorlings, en gevaar lyk is voor Schepen, die het Engelfche Kanaal aandoen ,
met eene bygevoegde Kaart.
door
JAMES RENNELL, Esq. F. R. S.
benevens een
AANHANGZEL,
Bevattende eenige Waarneemingen over de Siroomen in den Atlantifchen Oceaan, en byzonderlyk over den Golfftroom van Flor/da.
uit het engelsch vertaald,
en met eenige Aanteekeningen vermeerderd, ,
door
JJTCOB FLORYN,
Mathematicus en Examinator der Zee-Officieren by het Ed. Mog, ColU ter Adm. op de Maaze, Lid-Correspondent van de Commisjie tot de Zaaken , het bepaalen der Lengte op Zee en de verbetering der Zeekaarten betreffende &c.
Te AMSTERDAM,
By GERARD HULST van KEULEN, Boek- en Zeekaartverkooper, Compas-, Sextant-, Oétant-, Graadboog- en Mathematifche Inflrument-maaker. 1794.



Uwen weg was in de Zee , ende uw padt in groote Wateren: ende uwe Voetftappen en werden niet bekent.
Psalm LXXVIL v. ao.



VOORREDEN
VAN DEN
VE RTAAL ER.
De Heer j. rennell, Schryver van het volgend Stukje, heeft zig reeds zeer verdienfielyk gemaakt, door het uitgeeyen van verfcheidene Waar nee ■ mingen, de Aardryks- en Zeevaartkunde betreffende, en vooral ook door zyne uitmuntende Kaart van den Indostan, waar van onder anderen de beroemde Gefchiedfchryyer w. robertson, in zyn Gefchiedkundig Onderzoek, wegens de Kennis, die de Ouden van Indië hadden, met zeer veel lof melding maakt. Hy las dit Stukje voor in de Vergadering van het Koninglyk Genootfchap te Londen, op den 6den Juny 1793, met oogmerk om het vervolgens onder deszelfs Verhandelingen te doen plaatzen; doch men rekende hetzelve van zo veel aanbelang voor de Zeevaart, dat het ook af zonder lyk gedrukt en met de daar by behoor ende Kaart wierdt uitgegeeven. Zo ras hetzelve my in handen gekomen was en ik het doorleezen hadt, kwaamen my deeze Waarneemingen zo beflisfend en belangryk voor, dat ik befloot dezelven, zo fpoedig my mogelyk was, te vertaaien en ten dienfte van onze eigene Zeelieden in 't licht te brengen; waarna ik met genoegen zag, dat de Schryvers van de Vaderlandfche Letteroeffeningen voor Ao. 1794, in het Mengelwerk van hun Stukje No. 4. by gelegenheid van een kort ver/lag deezer Waarneemingen, desgelyks dit Werkje en Kaart, ten dien einde, aanpryzen.
De Heer j. rennell , ter bevesti^mg- van zyn gevoelen , wegens den oorfprong deezes Strooms, beroept zig kortelyk op den bekenden GolfJiroom , en wyst den Leezer verder tot eene Verhandeling van D'\ ch. blagden. By het inzien van deeze Verhandeling bevondt ik , dat in dezelve eenige zeer goede Waarneemingen voor de Zeevaartkunde gevonden wierden , welken ik in een Uittrekzel bragt en my tevens herinnerende in voorige jaar en eenige andere aanmerkingen en bevindingen, raakendè
A 2 dee-



(feezen zelfden Stroom, geleezen te hebben, befiooi ik deezen mede te vertaaien en een en ander by elkander, in een Aanhangzel, agter dit Werkje te plaatzen; waarby deze/yen zeer gevoeglyk kunnen gereekend worden te behooren.
Ik vleije my , met deeze Vertaalingen en bygevoegde Aanteekeningen , eenigen diëtist aan onze Zeelieden te zullen bewyzen ; voor wie toch de commissie tot de Zaaken, de Lengte op Zee en de verbetering der Zeekaarten betreffende, fleeds met yver werkzaam is. Het zal deeze Commisfte ten uit ter ft en aangenaam zyn de Waarneemingen, over deeze en andere Zeevaartkundige Onderwerpen, yan onze eigene Zeelieden, zo welken zy reeds gemaakt mogten hebben, of in vervolg van tyd maaken mogen, te ontvangen; waarvan zy altyd bereid is3 op de meest gepaste wyze, een nuttig gebruik te maaken.
WAAR-



WAARNEEMINGEN
WEGENS EEN
S T R O O M,
Die dikwyls ftand grypt, ten Westen van SCILLY &c. Geleezen voor het komnglyk genootschap, den 6 Juny 1793.
Het is eene omftandigheid, by de Zeelieden wel bekend, dat Schepen, uit den Atlantifchen Oceaan komende en koers naar het Engelfche Kanaal zettende, in een evenwydigen, of O. en W. ftreek, een weinig ten Zuiden van de SciJly Eilanden of de Sorlings, desniettegenftaande zig dikwyls ten Noor den van dezelven bevinden, of, met andere woorden, in den mond van het St. George's Kanaal, of dat van Bristol O), Deeze buitengemeene verleiding heeft men gehouden voor het uitwerkzel, het zy van kwaade Stuuring, of van flegte Waarnee. mingen van Breedte, of van de intrekking van het Kanaal van Bristol : doch geene van deeze onhandigheden kunnen dit v<erfchynzel op eene voldoende wyze verklaaren; want, al eens toelhande, dat 'er zomwylen eene trekking naar dat Kanaal plaats hebbe, kan men echter niet onderzeilen, dat deeze zig tot aan SciJly zoude uitftrekken: en daarenboven heeft men de gemelde verleiding ondervonden by bet allergunItigfte weêr, 20 om Zee te bouwen, als om Waarneemingen te verrichten. De Gevolgen deezer misleiding zyn zeer dikwyls noodlottig geweest :
Ja) Dit Vaarwater iS , by onze Zeelieden , veelal bekend, onder den naam van het Verkeerde Kanaal.
Ver taaier.
A 3



weest: voornaamelyk door het verongelukken van de Pakketbon'Kancy, in onze dagen , en van het Schip van Sir cloudesley shovel en anderen van zyne Vloot, in den beginne van de tegenswoordige Eeuwe. Een menigte diergelyke, even droevige, gevallen, maar die minder bekend zyn, hebben plaats gehad: en veele andere, waarin het gevaar wel dringende maar niet doodlyk geweest is, zyn naauwlyks het Algemeen ter ooren gekomen. Alle deeze ongelukken heeft men aan toevalligheden toegefchreeven, en men fchynt daarom geene poogingen aangewend te hebben, om de oorzaak daar van optefpooren.
Ik ben echter van begrip, dat men dezelven aan eene byzondere oorziak, een Stroom naamelyk, te wyten hebbe, en ik zal daarom denzei ven en zyne uitwerkzelen trachten te onderzoeken ; ten einde de Zeelieden de tyden mogen leeren kennen, waarin zy voornaamelyk deezen Stroom, in eenigen aanmerklyken trap van fterkte, te verwagten hebben : want dan alleen kan dezelve onheil verwekken; devvyl de Stroom, welke op gewoone tyden daar gevonden wordt, waarfchynelyk, te gering is, om eene misgisfing te veroorzaaken, zo groot als het verfchil der evenwydigen van het Zuideinde van Scilly en de lyn, waarin een Scheepsbevelhebber, die voorzichtig in zyn doen is, maar geen Stroom vermoed, zoude verkiezen te zeilen. (*)
Men fchynt algemeenlyk toeteftaati, dat 'er altyd een Stroom gaat, loopende rondom de Kaapen Finifterre en Ortegal, tot in de Golf van Biscaaijen. Dit wordt bevestigd, door het gezag van den Kapitein mendoza rios, een medelid van het Koninglyk Genootfchap, en Officier by de Koninglyke Spaanfche Zeemagt. Daarenboven was dit een van de eerfte berichten, wegens Zeevaartkundige zaaken, welken ik ontving, toen ik, in 1757» my bevondt aan boord van een Schip, dat zeer digt langs den Noordkant van Spanje zeilde. Men meent dierhal-
ven,
(♦) In het voorbygaan merke men op, dat de waare Breedte van de tegenswoordige Vuurbaak op het Eiland St. Agnes, is 49» 54'. 01 d!e van het Zuiddykst gedeelte van alle de Eilanden en Klippen is 49°5a'. Dit is volgens eene Bekendmaaking , gedaan door Trinity-Heufe in 1791.



ven, dat de Stroom Oostvtaards aanloopt, langs de Kust van Spanje'; van waar ik verzekerd ben, dat hy zynen loop langs de Kust van Vrankryk vervolgt, gaande om de Noord en Noordwest. En indedaad, eenig iighaam van water, eenmaal in beweeging gebragt, langs eenige vaste Kust, kan niet onmiddelyk in zyn' loop ophouden en verliest waarfchynlyk deeze zyne beweeging niet, dan door zig trapsgewyze met den Oceaan te vermengen; het zy hetzelve daar naar toe gevoerd worde zydwaards af door eenig Voorgebergte, dat verre buiten de algemeene richting'van de Kust uitfteekt; het zy het door eene Engte of Straat daar in geleid worde.
De oorfpronglyke oorzaak van deezen Stroom meen ik te vinden in de heerfchende Weste Winden van den Atlantifchen Oceaan; dewelke, het water langs de Noordelyke Kusten van Spanje voortftuwende, in de eerfte plaats, deezen Stroom verwekken. Hoe fterker nu de Wind is, des te meer waters zal 'er, in een bepaalden tyd, in de Bogt van .Biscaaijen worden ingedréevenj en naarmaate dat deeze Wind langer aanhoudt, des te verder zal zig de Stroom-ader uittrekken.
Het fchynt duidelyk beweezen te zyn, dat een Water-Stroom, na geloopen te hebben langs eene Kust, die eensklaps van richting ombuigt, (zo als plaats heeft op de Franfche Kust, by het Voorgebergte ten Zuiden van BresO zyn' loopftreek niet aanftonds met dien van de Kust verandert, maar nog, voor een geruimen tyd, den koers behoudt, dien hy ontving van de Kust, waar hy ten laatften langs geloopen heeft. In zommige gevallen, na dat hy in de Zee geworpen is, bereikt hy nooit wederom den oever, maar behoudt, tot een zeer grooten afitand, ten naasten by denzelfden ftreek, in welken hy is vobrtgeftuwd, zo wel als een aanmerkelyk gedeelte van zyn oorfpronglyke ihelheid en graad van warmte. De Golfftroom van Florida verfchrft hier van een verwonderingswaardig voorbeeld: deeze Stroom, zyn' oorfprong neemende in een Iighaam van water, opgeftuwd in de Golf van Mexico,, ontlast zig met zo veel gewelds, door de Straaten van Bahama, dat deszelfs beweeging door den Atlantifchen Oceaan zichtbaar is, tot aan
de



de Banken van Terreneuve, en zig mogelyk nog veel verder uieftrckt. (*) Die dan het geval zynde, valt het n:et moeilyk te begrypen, dat ook de Stroom van de Biscaayfehe Golf zyn' loop vervolgt; welke nagenoeg zyn kan in den Itreek van N. W. ten W. van de Kust van Frankryk , tot Westwaards van Sciliy en Ierland.
Op, gewoone tyden z;il deszelfs kragt niet groot genoeg zyn , om zyn' ftreeklyn, dwars door den mond van het Kanaal, te behouden; of zo hy al zyn' loopftreek mogt behouden, zal hy echter geen fnelheids genoeg hebben, om een Schip zo ver uit zyn weg te zetten, dat hetzelve gevaar loope. Doch dat 'er gemeenfyk een Stroom gaat, lydc weinig twyffel; en deszelfs fterkte zal afhangen van den ftaat der Winden. Na een lang verloop van maatige Westelyke Winden , zal deeze Stroom naauwlyks bemerkt kunnen worden ; want men zal de kleine misgisfing om de Noo:d, in de 24 uuren, toefchryven aan het kwalyk ftuuren , of eenig ander foort van dwaaling : doch na harde en aanhoudende ftormen uit den Westen, zal de Stroom in een aanmerklyken trap van fterkte ondervonden worden ; en dat niet alleen in* den evenwydigen van Scilly, maar ook in dien van de Zuid-Westkust van Ierland.
De Waarneeming van het geene voorvalt in de gemeenfte Wateren is genoegzaam, om te toonen, hoe ligtelyk een Stroom ontftaan kan, uit de werking van den Wind op het 'water, ter zyde van een Bank,
wan-
(*) Zie de Waarneemingen van den Heer charles blagden over de warmte van den Goifftroom, in de l'hilojtphical Tramaélions, Vel. LXXI. pag. 334. (£)
(*) In deeze Verhandeling vindt men eenige aanwyzingen, om, door middel van een Thermometer, te ontdekken, wanneer men zig in deezen Stroom bevindt; benevens de Waarneemingen, waarop deeze aanwyzingen gegrond zyn , en welke ik hier agter heb bygevoegd. Ik herinnerde my tevens, voor etlyke Jaaren, in een Americaansch Maandwerk, getyteld Simerican Blu/inm, eenige Waarneemirgen over deezen Golflhroom gezien te hebben; welken ik, by berleezing, mede wel eene Vertaaling waardig gekeurd, en in het dtsbaiigzd geplaatst heb. Ook fpreekt de Heer f&ankun van deezen Stroom, in zyne fPaarneemiiigen ever ie Scheepvaart, te vinden in het Journal de Phyfitue: waaruit dezelven overgenomen «n vertaald zyn in de VaierUnifcbe Leuireefftningen van 1788, in bet Mengelmrt, bladz. 182 enz.
fertaaler.



wanneer de Wind langs dezelve waait. In een Kanaal, van omtrent ééne myl (c) lengte, wierdt het water aan het eene einde vier duimen hooger opgehouden dan aan het andere, alleen door de werking van den Wind, langs hetzelve waaijende: zo als wylen de Heer smeaton, myn zeer betreurde Vriend, waargenomen en my verhaald heeft. Ook kennen wy de uitwerkzelen van eenen fterken Zuid-Westen en Noord-Westen Wind op onze eigene Kusten : naamelyk, van het verwekken van hooge Getyen in het Kanaal, of op de Theems en aan de Oostelyke Kusten, naar dat de een of ander deezer Winden waaijen; dewyl het daar door opgekropte water niet fpoedig genoeg, door de Straat of Zee-engte van Dover, kan wegloopen, om te maaken dat het waterpas behouden worde. Desgelyks weeten wy, dat de OostZee ten minften twee voeten wordt opgehoogd, met een Herken N. W. Wind, die van eenigen duur is : en dat de Caspifche Zee eenige voeten, aan de eene of andere zyde, hooger is, als 'er fterke Noordlyke of Zuidlyke Winden waaijen, (W) Dierhalven, even als het water opgeftuwt in eene plaats, van waar het niet kan weglocpm, een hooger oppervlakte aanneemt, zo zal dezelfde werking in het geval, dat dit opgehoopte water kan wegloopen, een' Stroom verwekken; die tot een grooter of kleinder aflland zal voortgaan , naarmaate van de kragt, waarmede hy tot beweeging wordt aangezet, of met andere woorden, naarmaate van de hoogte , tot welke het wajer , door den Wind , wordt opgehouden.
Men
(f) Wanneer men hier', en vervolgeus, van Mylen fpreekc, moeten akyd Duitfche MyJen, of onze gewoone Zeemylen, verftaau worden , waar van 'er 25 gaan in één graad van Breedte, of welke ieder 4 minuten bedraagen; en waartoe ik overal de Engelfche Miles en Leagues heb overgebragt.
Vertaaler.
{i) Indien het nodig waare om deeze ftelling, met meerdere Waarneemingen , te fiaaven, zou men ook onze eigene Zeekusten en Rivieren, tot een voorbeeld, kunnen bybrengen; op welken de hoogfte Vloeden met een N. W. ftorm voorvallen, waar van wy de nadeelige ondervinding, zedert eenige Jaaren, verfeheidene maaien, gehad hebben.
o Vertaaler,
B



Men zal raogelyk vraagen, waarom dezelfde Westelyke Winden dan ook niet in het Engelfche Kanaal een diergelyke Stroom de overhand doen hebben? Ik antwoord hierop, dat de vermeerderde hoogte en fnelheid der Vloeden, geduurende den tyd, dat deeze Winden heerfchen, bewyzen, dat, ten minden , een gedeelte van dezelfde uitwerkzels, als in de Bogt van Biscaaijen, ook in het Kanaal plaats heeft; en ik heb weinig twyffel, of 'er beftaat indedaad ook een Stroom, maar welke, met de gewoone Getyen gemengd zynde, zyne uitwerk zeis voor de zinnen onmerkbaar maakt; dewyl dezelve zig alleen onder de gedaante van een fterkeren Vloed, of jlappere Eb, dan op andere tyden , vertoonen zal: terwyl de gemelde Bogt, eene grootere ruimte bevattende en een geheel andere gedaante hebbende, een vryer loop aan de Getyen toelaat; zynde het aldaar overal nagenoeg op een zelfden, tyd hoog water, daar in het Kanaal de tyden van Volle Zee, van het eene einde tot het andere , ten minften 5 uuren verfchillen. Uit de overeenkomst dierhalven mag men belluiten, dat de gedaante van het Kanaal niet toelaat , dat de Wind op deszelfs wateren een gelyk uitwerkzel voortbrenge, als op die van de Bogt van Biscaaijen: want deeze laatfte ontmoeten een tegenftand in de Kust van Frankryk, daar de eerfte voor een gedeelte een uitgang vinden in de Straat van Dover. Ook mogen wy vastftellen, dat, byaldien 'er geen zodaanig verfchynzel, als van Vloed en Ebbe, beftondt, 'er wel degelyk een Stroom in het Engelfche Kanaal zoude befpeurd worden, hoewel van minder fterkte, dan in de Bogt van Biscaaijen.
Ten opzichte van deeze Bogt kan men aanmerken, dat zy, uit hoofde van haare gedaante, en blootlegging voor de hecrfchende Winden, die veelmaalen geweldig zyn, en welke van over eene zeer groote watervlakte komen, geen weerga vindt in eenig gedeelte van den Oceaan, dat ons byzonder bekend is, en welks omftandigheden in eenige maatï daar mede overeenftemmen. Het behoort ons daarom niet te verwonderen, byaldien wy bevinden, dat deeze Golf, in eenige byzonderheid, van andere Zeeën verfchille. De Zeelieden hebben haaren ongewoonen trap van beroering, in ftormachtig Weder, opgemerkt; doch
men



men heeft, voor zo verre my bekend is, de reden daar van niet behoorlyk opgegeeven. Zou men dezelve niet mogen to:fchryven aan dezelfde oorzaak, welke den Stroom verwekt? en zomtyds aan deezen Stroom zeiven ? Met betrekking tot het eerite: wanneer de
Wind het water in eene diepe Baai of Golf indryft, zullen de Baaren tegens het Land een hinderpaal ontmoeten, die eene weêromftuiting moet veroorzaaken , welke aan een groot gedeelte van de oppervlakte deezer Golf een meerdere beweeging zal geeven, dan wanneer dezelve aan het einde eene opening heeft, waar door de golvende beweeging des te vryer kan voortgaan. Een voorbeeld in het klein hier van vindt men in de vernuftige handelwyze van den Heer smeaton, om de Haven van Ramsgate voor Zeegolving, of hol water, te bevryden (zie zyne Verhandeling over deeze Haven pag. 45.) (<?)• En met betrekking tot de tweede oorzaak: — het uitwerkzel van een' Stroom, windwaards oploopende, in het verwekken van een korte, holle en dierhalven gevaariyke Baar, is vry wel bekend. In zulke tyden bygevoig,
waarCe) Hier van is in 1791, te Londen, de Tweede Druk uitgekomen, onder den Tytel van An Historical Report on Ramsgate Harbour £sV. by james smeatoN , Civil Engineer &c.: waarin men een verflag vindt van alle de poogingen , zedert omtrent eene halve Eeuw, aangewend, om aan den Oostkant van Engeland, tusfchen Zuid- en NoordVoorland, alwaar men geen ééne nacuurlyke wykplaats voor de Schepen vindt, een Haven door kunst te maaken. De nuttigheid en noodzaaklykheid daar van zyn ten uitterften blykbaar ; doordien zeer dikwyls een groot aantal van Schepen op de Rhede van Duins loopen , om een gunftigen Wind aftewagten : alwaar zy wel agter het Gobdwinszand voor de Oostelyke Winden befchut, maar voor de Zuidelyke Winden geheel bloot leggen. Deeze, geholpen door den agtervloed, welke hier fterk om de Noord trekt, flaan de Schepen dikwyls van hunne Ankers, en brengen veelmaalen fchade en ongelukken te wege , waar van de voorbeelden eiken Winter zeer gewoon en menigvuldig zyn. Om in dat geval aan de Schepen eene veilige fchuilplaats te bezorgen, is thans de Haven van Ramsgate, volgens de getuigenisfen , in dit Verhaal voorkomende, van een uitmuntenden dienst; zynde bekwaam om eene groote menigte van allerhande Schepen , zelfs ter grootte van 500 Tonnen , te ontvangen ; en daarenboven van een droog Dok en al het nodige voorzien, om de Schepen , welke fchade bekomen, of iets benodigd mogten hebben, terftond te helpen.
Vertaaler.
B 2



waarin de Stroom hard loopt, en de Wind met eene frisfche koelte uit den Noord-Westelyken hoek waait, moet deeze oorzaak insgelyks medewerken tot de beroering van het water, in het Noordelyke gedeelte van de Baai. (*)
Het is nog geheel onzeker na hoe veel tydsverloop, zedert den aanvang van harde Westelyke Winden , in den Atlantifchen Oceaan en de Golf van Biscaaijen, de Stroom zyne werking op de beweeging der Schepen, naby Scilly, zal uitoeffenen: want wy misfen de gegeevens, om dit te bepaalen. Indien wy ons een Stroom gingen verbeelden ,^die , zyn oorfprong op de Kust van Spanje genomen hebbende, naderhand de Schepen, ten Westen van Scilly en Ierland, uit hun koers gezet hadt; zou deeze te veel tyds nodig hebben , om overeen te komen met een van de gevallen, welke ik meen by te brengen: hoewel het waarfchynlyk is, dat zulks ten naasten by het uitweikzel daar van is in gewoone tyden, en wanneer de Westelyke Winden gemaatiglyk doorwaaijen. Doch dewyl het blykt, dat in het ééne treffende geval, de Stroom, op eene zeer aanmerkelyke wyze, werkte op den koers van het Schip, zelfs op den vierden dag na het begin van den ftorm, ter plaatze, waar het Schip zig bevondt; moet de oorzaak hier van eerder gezogt worden in de fchielyke en groote ophooping van water in de Golf van Biscaaijen: want anders kan men van de fpoedige verfchyning eenes Strooms geen rekenfchap geeven. En deeze ophooping zelve eene intrekking veroorzaakende , moet gevolglyk een Stroom rondom de Kaapen Finisterre en Ortegal naar deeze Bogt ten gevolge hebben. Doch welke ook de juiste oorzaak van deezen Stroom zyn mooge, neemt dezelve ongetwyffeld in deeze Golf zyn oorfprong, door
de
(*) Tot hoe verre zig de teruggekaatfte beweeging kan uitftrekken is my onbekend: doch het is zeker, dat eene golvende beweeging, door den Wind aan de Zee ingedrukt, tot een verbaazenden afftand zal voortduuren, en zelfs tot in een ftreek, alwaar een andere Wind heerscht: gelyk men, by voorbeeld, eene opzetting der golven door een harden Wind uit het Z. of Z. W., in den ftreek der veranderlyke Winden , heeft ziea doordringen, tot verre binnen de paaien van den Z. O. Pasfaat, in den Iudifchen Oceaan.



de werking van fterke Westelyke Winden. Het doorwaaijen van zodaanige Winden zal, dierhalven , het teeken geeven voor het verfchynen van een Stroom, tusfchen Heisfant en de Zuidwest Kust van Ierland: want offchoon men naar de oorzaak daar van alleen kan gisfen , zo is het uitwerkzel echter te wel bekend, om in twyffel te blyven.
Ik zal nu de Waarneemingen bybrengen , waarop het denkbeeld van het beftaan deezes Strooms gegrondvest is.
In het doorkruizen van het Oostelyk gedeelte des Atlantifchen Oceaans, in 1778, met het O. I. Comp. Schip de Hector, onder het bevel van den Kapitein williams, ondervonden wy, tusfchen de Evenwydigen van 42 en 49 graaden N. Breedte , zeer hevige Westelyke Winden ; doch voornaamelyk van den ióden tot den 24fte» January, toen dezelve, by tusfchenpoozen, met een ongemeen geweld woeijen. Zy verfchilden tot twee en meer ftreeken van het Westen naar het "Noorden en naar het Zuiden; doch woeijen het langduurigst uit de Noordelyker ftreeken: en zy ftrekten zig, zo als ik naderhand vernomen heb, van de Kust van Nieuw Schotland tot aan die van Spanje uit.
Wy hielden het tusfchen de Evenwydigen van 49 en 50 graaden Breedte, en kwaamen, op .den 30^ January, tot binnen de 45 of 50 mylen van den Middagcirkel van Scilly. Omftreeks deezen tyd begonnen wy een' Stroom te gevoelen, welke het Schip byna een' halven graad om de Noord van den aangelegden Evenwydigen zette, en dat wel in den tyd, tusfchen twee Waarneemingen van Breedte, of in twee dagen. Dewyl de Wind nu naderhand fteeds naar het Zuiden liep, liet hy ons niet toe, om deezen Evenwydigen wederom te herwinnen: want offchoon de verzetting om de Noord, van den 3iften tot aan den tyd, dat wy zeer naby aan Scilly kwaamen , maar zeer gering waare, konden wy echter, doordien de Wind fdiraal én flap was, nimmer den aandrang van den Stroom te boven komen. Men kan hier byvoegen , dat de loopftreek van den Stroom meer West dan Noordelyk zynde, wy denzelven in eene zo fchuinfche richting doorzeilden, dat wy een langen tyd in denzelven bleeven, en daar door,
B 3 ge-



gelyk blykt, nagenoeg izi myïen om de West gedreeven waaren: want wy hadden grond, op de Breedte van Scilly, met 73 Vadems, en liepen naderhand 37* mylen op de Log, regt om de Oost, alvoorens wy de Eilanden bereikten. Indedaad met 30 mylen doortezeilen, vonden wy flegts 9 Vadems minder diepte.
Wy wierden den Stroom gewaar, niet alleen door de Waarneemingen van de Breedte, maar ook door de Raaflingen op de oppervlakte des waters en door de ftrekking van de Loodlyn. Het gevolg van dit alles was, dat wy benoorden Scilly gevoerd wierden, en naauwlyks in Haat waaren om koers te zetten , door de opening, tusfchen deeze Eilanden en het Lands-Ende.
Naardien wy geen Zee-Uurwerk aan Boord hadden, waaren wy buiten Haat om de onderfcheidene punten , in dit gedeelte van onzen weg, te bepaalen, en konden bygevolg onze Lengten alleen by gisling, en dat nog maar ruwlyk, opmaaken. Doch uit het geene wy vernamen aan onze bevindingen van diepte, en van een Schip, dat maar even in den Stroom was gekomen, mogen wy beiluiten, dat dezelve zig, by tyden, tot 45 mylen ten Westen van Scilly uitftrekt, en desgelyks zeer digt bewesten deeze Eilanden heen loopt. Echter zal de breedte van deezen Stroom waarfchynlyk niet boven de aa a 23 mylen gaan; want wy zeilden denzelven zeer fchuinsch, en misfehien op zyn breedue , door , zo als reeds gezegd is.
Het Dagboek van het O. I. Comp. Schip de Atlas, Kapitein cooper, in 1787, verfchaft veel duidelyker bewyzen, beide van het beftaan deezes Strooms en van de fnelheid van deszelfs loop: want Kapitein cooper, van Zee-Uurwerken voorzien zynde, was dikwyls in de gelegenheid, om het verfchil tusfchen de vvaare en de gegiste Lengte aanteteekenen; en men mag zeggen, dat dit Dagboek, door de middelen die het aan de hand geeft, om deezen Stroom te bepaalen, van eene zeer groote waarde is; als bevattende eenige zeer gewigtige Waarneemingen , welke geheel en al voor het Algemeen zouden verlooren gegaan zyn , indien Kapitein cooper. dezelven niet op de meest in het oog loopende wyze aangeteekend hadt.
Ik



Ut zal voortgaan met de gewigtigfte der Waarneemingen, in dit Dagboek voorkomende, by verkorting, optegeeven.
De Atlas verliet het Eiland Wight op den 25^" January 1787, zeilende met een' goeden Wind. Op den 27te" was hy gevorderdt tot op 41 mylen ten Westen van Heisfant; toen 'er een geweldige ftorm uit den Z. ontftondt, welke, omtrent n uuren naderhand, eensklaps om de W. liep. De ftorm duurde de vier volgende dagen: op den 28rten was hy meest W. ten Z. en W. Z. W.: op den 29^ Z. W. ten W. of Zuidelyker: en op den 30^ en 31^ Z. Z. W. tot Z. W. ten Z. (*)
Geduurende al deezen tyd maakte het Schip doorgaans een Bykgger, met zyn Kop om de N. W. Op den ï^m February nam de Wind wel af, doch bleef fteeds uit den Z, Westen, en het Schip hieldt het om de N. W. Het ftormachtig Weêr begon den volgenden dag op nieuws, en bleef, met geringe tusfchenpoozingen, tot den nden aanhouden: waaijende uit alle de tusfchengelegene ftreeken van het W., N. W. tot aan het Zuiden, doch meest en het hardst van tusfchen het W. Z. W. en Z. W. Op zommige tyden, byzonder op den 8^ en 9^, teekent het Dagboek aan , dat „ het een loutere Orcaan woei". Op den iidenhet Weêr bandzaamer en de Wind gunftig wordende, vervolgde het Schip zyn weg om de Zuidj zynde toen, volgens gisfing, 2°i5' in Lengte bewesten Kaap Finisterre, doch, volgens de Zee Uurwerken, meer dan 4°so'.
By dit uittrekzel van de Scheepsverrichtingen zal ik nog de volgende byzonderheden voegen; welke van het meeste aanbelang zyn voor het Stuk, dat wy onder handen hebben
Op den middag van den 27^11 January, kort na dat de ftorm begon kwam de gegiste Lengte op 14 minuten na overeen met die, welke de Zee-Uurwerken aanwjezen; zynde de laatfte de Westelykfte. Dit ver-
fchil
(*) In deeze, zo wel als in de voorige Windsbepaalingen, heb ik gereekend op de mis» wyzing van het Kompas; op dat de toepasfiug daar van op de waare ftreeken des Hemels, en op de bygevoegdj Kaart, des- te gemaklyker en duidlyker zoude zyrr.



fchil kan zeer wel alleen ontdaan zyn uit eene misilag in het Loggen, of zelfs uit de legging van het einde der Naalden aan het Eiland Wight, van waar de laatfte peiling, by het afzeilen, genomen wierdt: doch hetzelve kan ook toegefchreeven worden aan den Westelyken Stroom, waarin het Schip zig op den 27^ bevondt; indien wy aanneemen, dat zodaanig een Stroom ten allen tyde ftand grypt, offchoon
met verfchillende kragten. Doch eer wy verder voortgaan, zal het
niet onvoeglyk zyn aantemerken, dat ik in het op de Kaart brengen van den Weg, door Kapitein cooper doorgezeild, my zeer zorgvuldig gehouden heb aan het dagelyksch Beftek door de rekening, zo als ik hetzelve in zyn Dagboek vondt; en my vergenoegd heb met myne eigene Waarneemingen alleen in dit Gefchrift in te lasfen, alwaar zy niet misleiden kunnen.
De Lengten, op den s8öen, S9aen en 30^ January, door de ZeeUurwerken aangeweezen , toouen dat de aanwasfende, hoewel klein blyvende, verfchillen, tusfchen de waare Lengte en die der Gisfing, op den 3often, flegts tot 24 minuten geklommen waaren. Ten deezen tyde bevondt het Schip zig omtrent 18 mylen in het W. Z. W. van Scilly; en 4 of 42 mylen Z. Z. O. van deeze ftandplaats, (dat is 18* mylen in het Z. W. ten W. van Scilly,) hadt men grond op 70 Vadems. Deeze laatfte bvzonderheid wordt gemeld, om te toonen dat de Lengte, (zynde 8°28' West van Londen,) door de Zee-Uurwerken aangeweezen, zeer naby de waare Lengte was, waarop zig het Schip wezentlyk op den soften January bevondt: wordende de Lengte van St. Agnes (Scilly) op 6° 46' gefteld. De Atlas was nu gekomen in het heete van denzelfden Stroom, die • zo veel vertraaging aan de Hector veroorzaakte; doch de koers van de Atlas tegenovergefteld met dien van de Hector zynde, bevorderde hy zynen voortgang , en deedt hem ook vry loopen van de Zuidwest Kust van Ierland.
Op den 31 ft» toonden de Uurwerken, dat het Schip zeer aanmerkelyk om de West van de Gisfing was gezet; en door de Waarneeming van
den



den iften February (ƒ), ten 3 uuren des nadenmiddags, bleek bet, dat de verzeiling, om de West van de Rekening, tot twee geheele graaden verder in Lengte was aangegroeid, zedert den middag van den 3oflen, dat is, in het verloop van 51 uuren. (Men merke hieraan, dat ik doorgaande den tyd naar Zeemans ftyl reekene, dat is, dat de dagen met den middag aanvangen.)
Op den 3<len February, des middags, toonden de Uurwerken een ver» der verzet aan, van 23 minuten in de Lengte, meer dan de Rekening volgens de gisfing opleverde, zynde zedert de laatfte Waarneeming, in den tusfchentyd van 45 uuren; zo dat zedert den 30^ January, en dus flegts in 4 dagen , 'het Schip niet minder dan Twee Graaden en Drie-en-twintigMinuten, door den Stroom, was weggevoerd; en 20 32' zedert den 27^11, toen de ftorm begon, bedraagende, op deeze Breedten, 24$ mylen. Doch hier fchynt de Stroom hen geheel en al verhaten te hebben, en het is zeer waarfchynlyk, dat hy reeds ophieldt voor den tyd van de Waarneeming op den 3den February : want de volgende Waarneemingen op den 5de", 6den, ^den, pden, I0den en 11 den, offchoon de ftyve Westelyke Winden bleeven aanhouden, komen zo na uit met de Lengten door de Gisfing (afgeleid uit de Waarneeming van den 3den), dat de verfchillen, welke zomtyds om de Oost en op andere tyden om de West vallen , met meer regt aan de misflagen van het Loggen, dan wel aan een' Stroom, mogen toegefchreeven worden; zo als men uit de Koerslynen op de Kaart zien kan. Wy mogen dierhalven hieruit befluiten, dat de Stroom niet juist op het tydftip van de Waarneeming op den ophieldt, maar waarfchynlyk eenigen tyd te vooren.
Het
(ƒ) In het oorfpronglyke ftaat hier, en zo vervolgens, den sden Fcbruarj , gelyfc mede op de Kaart, (alwaar 2 Febr. 3 a. P. M. tusfchen den I en 2 Febr. Noon ge. vonden wordt) het welk klaarblyklyk een misflag is; zo als nader blykt uit de opgaave van de verloopene uuren tusfchen deeze Waarneemingen: waarom ik dit in den Tekst en op de Kaart verbeterd heb.
Vertaaler.
c



Het blykt dan, dat de Atlas een Westwaards aanloopenden Stroom . ondervondt, van het punt af omtrent i3 mylen in het W. Z. W. van Scilly , (indien niet eerder) tot aan 4 graaden in Lengte bewesten den Middagcirkel van Kaap Cleat.(*), in den Evenwydigen van 51 graaden Breedte, alwaar deszelfs uitwerkzels niet meer merkbaar waaren. En naardien men in de Koerslyn om de Zuid, op den uden, noch in eenig gedeelte van die naar het Noord-Westen, tusfchen den gden en 'ioden, geen Stroom gewaar wierdt, hoe zeer men denzelven nagenoeg in deeze laatfte richting van den ift« tot den 3den ondervonden hadt; mag men hieruit afleiden, dat de Stroom om de Noord-West loopt, tusfchen de voorgemelde Koerslyn en de Zuid-Westkust van Ierland. Het is zeer te bejammeren , dat men geene Waarneemingen van den iaden en 13^ aantreft; welke beflisfend zouden geweest zyn, om deszelfs loop te bepaalen.
Ik kome nu tot twee byzonderheden omtrent dit geval, welke ik bekennen moet, dat my zeer verlegen maaken. De eerfte daar van is, dat de Stroom, waarfchynlyk in zyn volle kragt, gevoeld wierdt op den vierden dag, na het begin van den ftorm; die eerst uit het Zuiden opftak, daar na eensklaps naar het W. en W. Z. W. overfloeg en vervolgens zig in den Z. W. hoek vestigde. Deeze ftorm hadt plaats tusfchen de 48fte en 50^ graaden van Breedte, en ftrekte, zonder twyffel, zyne uitwerkzels uit, tot zeer verre om de Zuid en het Westen: doch van den ftaat der V/inden ter deezer plaatze voor den a?ten ja. nuary zyn wy geheel en al onkundig. In het Engelfche Kanaal waaren de Winden, drie dagen voor den ftorm, Oostelyk geweest: op den vierden dag te vooren woei het hard uit hetZ.W.: en vyf dagen voor deezen hadt men voornaamelyk llappe koekens uit het Westen. Volgens deezen ftaat van zaaken, kunnen wy alleen onderftellen, dat'de Stroom zyn oorfprong nam uit een groot Lighaam van water, oo«ehoopt in de Golf van Biscaaijen, door hevige ftormwinden, eerst,
^ ge-
(.*) Kaap Clear wordt gereekend te leggen op 90 15' West van Londen.



geduurende den tyd van n uuren, uit het Zuiden; daar na van een ftreek of twee bezuiden het Westen en eindelyk van uit het Zuid Westen. Wy moeten het water van deezen Stroom niet aanmerken, als hebbende deeze Golf in de rondte omgeloopen, maar als het verzamelde Lighaam van daarin opgekropte wateren , hetwelk uit dezelve afloopt langs de Z. W. kust van Engeland , en van daar naar het NoordWe ten, houdende ten naasten by denzelfJen beweegftreek, als het, door langs die kust te loopen, ontvangen heeft. En men kan begrypen , dat de geduurige wederkomst van Westelyke Winden een onophoudelyken Stroom in de gem 1de Golf en tot eenigen afftand buitenwaards onderhoudt ; hoewel die Stroom , geduurende lange tusfchenpoozingen van deeze Wmden, zo flap kan zyn, dat hy naauwlyks merkbaar is.
De tweede byzonderheid, welke my hindert, is, dat 'er geen verzetting oti de Noord wordt aangeweezen door het Dagboek van Kapitein cooper, dat is te zeggen, door de manier, waar op het dagelyksch werk van de Loglyn is opgemaakt, en waar aan ik my, in het maaken van de Kaart, zo als te vooren gezegd is, ftiptelyk gehouden heb. Indedaad, het komt my zeer verwonderlyk voor, dat men geene misgisfing om de Noord zoude gehad hebben, daar het toch fchynt dezelfde Stroom geweest te zyn , welke de Hector zo verre Noordwaards vervoerde. Het is zeker, dat de gefteldheid van het Weêr zodaanig was , dat ze geenszins alle die keurige oplettenheden toeliet, welke vereischt wierden, om eenige geringe verfchillen tusfchen de gegiste en waargenomene Breedten te kunnen ontdekken: terwyl de verzetting om de West te groot was, om niet opgemerkt te worden, en zelfs meer heeft kunnen zyn, dan de bepaaling opgeeft. Ik kan dierhalven, op geenerlei wyze, toeftaan, dat'er geene verzetting om de Noord zoude plaats gehad hebben door den Stroom, door welken de Atlas heen zeilde: voor eerst, om dat men geene geregelde Waarneemingen van Breedte hadt; en, ten tweeden, dewyl men op den 3iften January, toen men bylag , 27 mylen rekende voor de dtift om de N. W. in
C 2 den



den tyd van 20 uuren, hetwelk my buitengemeen veel voorkomt. Op dien dag hadt men geene Waarneeming van Breedte, en op den volgenden dag toonde de Waarneeming een verzet .van i myl om de Noord ; doch dat echter niets bewyst. Insgelyks wederom op den volgenden dag (den aden February), op een plaats van zeer veel aanbelang in de Koerslyn van het Schip, hadt men geene Waarneeming van Breedte.
De Hector intusfchen ondervondt , juist op dezelfde plaats en in hetzelfde Jaargetyde, een zeer aanmerklyk verzet om de Noord, zo als wy boven aangemerkt hebben. Op twee dagen bedroeg zulks telkens omtrent 12 minuten, of 3 mylen; op een anderen dag was het 13 en op nog twee andere dagen 9 en 8 minuten: en zulks wel met eene Weêrsgefteldheid, die zeer gunftig was voor de Koers en Verheidsrekening en met dagelykfche Waarneemingen'van Breedte, uitgezonderd in een enkel etmaal: om niet te fpreeken van de fterke blyken van een zichtbaare opzetting naar het Noorden, die zo wel door de Loodlyn, als door de Raaflingen op de oppervlakte van het water, wierden aangeweezen. Het behoort tot den aart van de Stroomen, dat zy hunne draaden of kolommen van water uitfpreiden, na dat zy in den Oceaan gevallen zyn; en dierhalven moet, volgens deeze wet, het middelfte gedeelte van den Stroom een grootere maate van deszelfs oorfpronglyken loop behouden, dan deszelfs randen: zo dat het middelfte gedeelte naar het N. W. ten W. kan loopen, terwyl de Oo-ster rand meer Noordelyk en de Wester boord meer Westelyk opftroomen. Het is zeker, dat wy, in de Hector, den Noordelyken Stroom veel fterker gevoelden digt aan den Westkant van Scilly dan verder naar buiten : en het bleek uit den weg , dien wy doorgeloopen hadden , na dat wy de 73 Vadems diepte ondervonden, dat de Stroom ons al dien tyd veel meer om de West dan om de Noord gezet hadt.
De volgende aanmerkingen , wegens de uitwerkzels van deezen Stroom, bieden zig van zeiven aan.
1. Welke ook de breedte van den Stroom moge zyn, (die tot
nog



nog toe onbekend is) indien een Schip denzelven zeer fchuins doorfnydt, dat is, in een O. ten Z. of Zuidelyker richting, (zo als ligtelyk gebeuren kan, als hetzelve zig te verre om de Noord bevindt, op de eerfte plaats, daar eene Waarneeming gedaan wordt, na dat men in den Stroom geraakt zy), dan zal hetzelve gev'olgelyk veel langer in denzelven vertoeven en meer aandoening daar van hebben, dan indien het meer regtftreeks door denzelven geftuurd wierde. Het Schip zal zig in 'een foortgelyk geval bevinden, indien het den Stroom doorzeilt met flappe winden: -en op beide deeze omftandigheden moet men acht geeven. En indien het waar zy, zo als ik vermoede, dat de Oosterrand van den Stroom een meer Noordelyker {trekking houdt, dan het midden van denzelven, zal men zig ook daar voor wagten moeten. Ik begryp ook, dat de Stroom breeder is, in den Evenwydigen van Scilly, dan verder Zuid waards. En hier by mogen wy doen opmerken, dat zy, die van uit een Evenwydigen bezuiden Scilly om de Noord en daar van vry geloopen zyn, wanneer zy by nagt derwaards zeilden, zig zeiven gelukkig mogen gerekend hebben, dat de Stroom zo fterk waare: want was dezelve flapper geweest, zo zouden zy op de klippen gevoerd kunnen zyn geworden.
2. Men zoude denken, dat eene goede Waarneeming van Breedte, op den middag, eene genoegzaame waarborg is, om, geduurende een langen tiagt', om de Oost op te loopen: echter dewyl het mogelyk is, dat men , in het verloop van zulk een nagt, lang genoeg in den Stroom blyve, om uit een Evenwydigen, dien men voor zeer veilig acht, tot dien der Klippen van Scilly gevoerd te worden; zo fchynt het voorzichtig , na dat men eene aanhoudenheid van fterke Westelyke winden in den Oceaan ondervonden heeft, en het Kanaal nadert met flappe Zuidelyke winden, om of onder Heisfant te loopen, of in alle gevallen 'het te houden op het hoogfte in den Evenwydigen van 48°45' Breedte. Indien men het houdt op 49° 30' Breedte, zal men al de kragt van den Stroom ondervinden, in een toeftand, dat men het kwaad het minst kan verhelpen: doch indien men op de Breedte van 48°45' van den
C 3 N.



N. W. Stroom overvallen worde, blyft men (leeds in de gelegenheid,, om met een Zuidelyken wind in het Kanaal te loopen. Doch alle Schepen, die uit den Atlantifchen Oceaan komen en dén wil hebben om Oostwaards van Lezard te zeilen, zullen, onder de-bovengemelde omftandigheden, beter doen, om, in Vreedes tyd, aan Heisfant te verkennen. Of in alle gevallen, waarom zouden zy in een Evenwydigen loopen, waar uit *y waarfchynlyk zouden afwyken?
3. Schepen, die, uit den mond van het Kanaal, om de West moeten,' met een Zuid-Westelyken wind, zo dat het onverfchillig fchyne, over welken Boeg zy het leggen, moeten de Bakboordszyde verkiezen; dewyl zy als dan den Stroom mede hebben.
4. Ik verneem, dat het Vuur van Scilly verplaatst is, of zal worden, naar het Zuid-Westelyk gedeelte van de Eilanden, of van de hooge Klippen. Dit is gewisfelyk een verftandige maatregel; dewyl het Vuur moet dienen meer byzonderlyk voor Schepen, die van verre af, dan van naby komen, zo als die geenen , welke ergens van de Europeefche Kusten om de Noord of Oost moeten. Dit Vuur behoort ook hooger gefteld te worden: want het fmert my te zeggen, dat hetzelve, zo verre myne Waarneemingen gegaan hebben, zig nimmer duidelyk en helder vertoond heeft, zo als een Vuur behoort te doen, dat dient voor Schepen, om daar naar te ftuuren.
5. Het zoude der oplettenheid van de Regeering (naar myn gering inzien) waardig zyn, om een Vaartuig uittezenden, met Tydmeeters aan Boord, ten einde de diepten en gronden, tusfchen de Evenwydigen, ten minften, van Scilly en Heisfant te onderzoeken en op te teekenen , van den Middagcirkel van Kaap Lezard af tot zo ver Westwaards, als zig de maatige diepten uitftrekken; ik meen de zodaanige, welke, volgens de gewoone wyze van louden, met naauwkeurigheid kunnen bepaald worden. Ik heb reden om te denken, dat onze Kaart van de gronden zeer liegt is: en in de daad, hoe kan het anders zyn, als men den gebrekkigen ftaat van de Kunst, om ter Zee opneemingen van plaatzen te doen, ten tyde dat dezelve vervaardigd wierdt,



in aanmerking neeme? Een ftel Tydmeeters zal in een enkelen Zomer, in de handen van een kundig werkdaadig Man, meer verrichten, dan al de Wetenfchap van Doctor hallev, geduurende een langen Levenstyd ; want wie kan , in de open Zee , een enkelen Worp van het Lood behoorlyk op zyn waare plaats bepaalen, zonder hulpe van een Tydmeeter? Hy, welke daar toe gebruikt wierdt, zoude alle de verfcheidenheden van grond, zo wel als de diepten, moeten aanteekenen; als mede de tyden van hoog en laag water; de ftrekking van de Getyën, de Stroomen enz. Zulk eene opneeming, op eene kundige wyze uitgevoerd , zoude den Zeelieden in ftaat ftellen , om het gebrek van Waarneemingen, nopens de Breedte en Lengte, te vergoeden; en gevolgelyk om niet bevreesd te zyn voor den Stroom, voor zo verre deszelfs vermogen betreft van hen te misleiden.
6. Het is zeker, dat de meergemelde Stroom eenigzins gefloord, of liever vermengd zal fchynen met de Getyën, in de monden van het Engelfche Kanaal en dat van St. George; doch het is blykbaar, dat de Stroom hetzelfde uitwerkzel zal hebben , in het verzetten van een Schip uit zyn Koerslyn, als of 'er geen Gety beftondt; om dat, welke eene werking ook het eene Gety doen moge , het volgende zulks wederom ten naasten by zal vernietigen. Doch 'er zyn twee byzonderheden, wel waardig om nader vastgefteld te worden: en deeze zyn, vooreerst, het punt alwaar de beide Getyën van het St. George's en Engelfche Kanaal, aan den Westkant van Scilly, van elkander fcheiden : en , ten tweeden , hoe veel de eene Stroom meer om de Noord zet, dan de andere. Want een Schip, met den Vloed uit het Westen tot Scilly naderende, en het houdende in een Evenwydigen, welke ten Noorden van het verdeelpunt der beide Getyën liep , (en bygevolg zig in den Vloedftroom van het Kanaal van St. George bevindende,) zou te veel om de Noord kunnen gezet worden ; offchoon hetzelve nog ver genoeg om de West zynde, om de werking van de volgende Ebbe te ontvangen, van deeze llegts voor een tyd duurende en elkander verwisfelende veranderingen van Koers,
geen



geen ongeniale zoude lyden, of misfehien dezelven niet eens merken. Doch toeftaande dat 'er , een weinig bewesten Scilly , een Gety beftaat, dat eenig vermogen heeft, van om de Noord te zetten ; zal dit e'en reden te meer zyn, om het in een Zuidelyker Evenwydigen te houden.
EINDE.
AAN-



AAN II A N G Z E L,
BEVATTENDE EENIGE
WAARNEEMINGEN
Over de STROOMEN, in den Atlantifchen Oceaan:
EN BYZONDERLYK OVER DEN
GOLFSTROOM van FLORIDA.
D






WATERLOOP, en ZEEVAARTKUNDIGE
WAARNEEMINGEN,
Aangaande de STROOMEN in den Atlantifchen Oceaan &c.:
door den gouverneur
PO W N A L, F. R. S. en F. A. S.
Vertaald uit het American Mufeumt Vol. VI. No. 2.
De fchrandere Schryver van dit Stukje onderwerpt, aan de overweeging van de Zeelieden , eenige Waarneemingen , aangaande de Stroomen in den Atlantifchen Oceaan, als nuttig zynde in de toepasfmg voor de Zeevaartkunde. De oeffeningen, waar mede hy zig be-; zig hieldt, en den post, welken hy bekleedde, in zynen vroegeren levenstyd, gaaven hem aanleiding en fielden hem in ftaat, om deeze Waarneemingen te maaken. * .
De Verfchynzelen en Waarneemingen, welke hy opgeeft en befchryft, fteldt hy voor eerder als onderwerpen van naarfpooring, dan als beweezene zaaken; offchoon zommige daar van, door daadelyke ondervinding , bepaald zyn en andere algemeenlyk bekend gefteld worden ; doch het dunkt hem beter dezelven voorteftellen, als onderwerpen, die, gelyk ze verdienen, nadere en herhaalde Waarneemingen vorderen, gedaan op eene meer geregelde wyze en agtervolgens een meer wetenfchaplyk ontwerp van Proefneeming.
Op gelyke wyze, als de vereenigde werkiag van de Aantrekkingskragt tusfchen de Zon , Maan en de Aarde , gelykmaatig en fteeds
D 2 aan-



aanhoudend zynde, een eenpaarig en altyd duurend uitwerkzel in de algemeene Getyën van den Uceaan te wege brengt; zo denkt de Schryver, dat de Winden, wanneer dezelve gelykmaatig en voortduurende zyn, door voortftooting, in den Oceaan Stroomen verwekken, die desgelyks aanhoudend en van eene gelykmaatige beweeging zyn. .De Stroomen, door de voortftuwing van den Wind veroorzaakt, blyven fteeds voortduuren en loopen een zelfden weg, het zy in den ftreek des Winds, of in eenen zydelingfchen koers, of wel in eene wederom terug gekaatfte richting, wanneer de wateren, tegens eenig beletzei opgehoopt, middel vinden, om uit derzelver opgedrongene hoogte nederwaards afteloopen.
De Winden, tusfchen de Keerkringen, algemeenlyk om de West waaijende, ftuwen het water van den Atlantifchen Oceaan in denzelfden ftreek voort en veroorzaaken een Stroom, die altoos ten naasten by in dezelfde richting voortloopt. Deeze algemeene Stroom , tusfchen door de Keten van de Caraibes en Bahama-Eilanden, en over derzelver gronden heen loopende, verfpreidt zig en wordt van zyne algemene richting genoegzaam naar alle kanten afgeleid. Ter plaatze, alwaar hy niet tegen gehouden of verftoord wordt, blyft hy in zyn algemeenen loop volharden ; zo als in de West-Indifche Zee, door de Golf van Mexico, tot in het binnenfte gedeelte van dezelve ; als mede in het Kanaal, tusfchen Hispagnola, Cuba en de gronden en Eilanden van Bahama, tot de Golf van Florida. De Hoofdftroom, welke regtftreeks Westwaards aan tot in het binnenfte van de Golf van Mexico doorfchiet, aldaar het vaste Land ontmoetende, dryft deszelfs wateren tot eene aanmerkelyke hoogte op. Deeze opgehoopte wateren vlieten zydelings af, en daalen, als 't waare, langs een hellend vlak neder, langs de Kusten van Mexico, Louifiana en Florida, en den Zandhoek omgeloopen hebbende, fchieten zy de Golf van Florida uit. De Stroom, welke om de Noord-West, door het oude Kanaal van Bahama, loopt, ontmoet, by deszelfs mond, den Stroom, die uit de Golf van Mexico, om den hoek heen, Noord-Oostelyk aanvalt: en deeze beide Stroomen, vereenigd zynde, loopen door de
Golf



Golf van Florida, in eene Noord-Oostelyke richting. Van hier dat deeze Stroom, in een omgeboogen en verfpreiden loop, langs de Kusten van America, Noord-Oostwaards heene fchiet, tot omtrent op de Noorder Breedte van 41? graaden.
Vervolgens merkt de Schryver aan , dat deeze loop der wateren, voortgebragt door de aanhoudende Pasfaat-Winden in. den Atlantifchen Oceaan, overeenkomftig is met de Stroomen', die, in de Zuid- en Indifche Zeeën , door de beurtwisfelende Mousfons , worden voortgebragt. Daar na keert hy tot zyn onderwerp te rug en vat den Golfftroom wederom aan ter plaatze , alwaar hy langs de Kusten van Nieuw-Engeland begint te loopen, en alwaar wy hem verlaaten hebben. Hy bepaalt deszelfs loopftreek en grenzen, uit proefondervindingen afgeleid, op de volgende wyze. De Noordzyde van den Stroom legt op 38^ graaden N. Breedte, in den Middagcirkel van het Eiland van Nantucket; op 39 graaden, in den Middagcirkel van St. George's Bank, alwaar hy O. N. O. loopt; en op 4iè graaden, in den Middagcirkel van Sable-Eiland, daar zyn loopftreek om de O. Z. O. en Z. O. ten O. valt. Van hier af bepaalt hy den loop deezes Strooms, dwars door den Atlantifchen Oceaan, in eene Zuid-Oostelyke richting, tot dat dezelve de Kusten van Africa nadert; van waar hy langs die Kusten, tot op een kleinen afltand, Zuidwaards wordt omgeboogen, en deeze laatfte richting behoudt, tot dat hy komt op en vervuïdt de plaats van die wateren, welke, zo als te vooren gezegd is, door de ftandvastige Pasfaat-Winden, van de Mricaanfche Kusten, Westwaards aan, dwars door den Atlantifchen Oceaan, gevoerd worden: brengende, op die wyze, een geduurig omzwaaijenden of rondloopenden Stroom voort, welke binnen deszelfs omvang een aaamerkelyk breede ruimte influit, maakende een foort van terug loopend water, of misfchien terugkeerende of Ly-Stroomen. En deeze voordragt, zegt de Schry ver, vergeleeken met derzelver oorzaaken en in derzelver uitwerkzels, vertoont den wezentlyken toeftand van zaaken.
Deeze Stroom dan, kringswyze in den Atlantifchen Oceaan geduu-
D 3 rig-



riglyk omloopende, zo i3 het met de wetten van de Wa'-erweegkunde overeenkomftig, dat 'er, in de ruimte, tusfchen de binnenfte boorden van deezen kring beflooten, een wanty gevonden moet worden; waarin alle dryvende Lighaamen , zo als Houten en Plantgewasfen, welke in den algemeenen Stroom komen te vallen, eindelyk opgeflurpt zullen worden. En indedaad heeft men ondervonden, dat de Planten, Saragofa genoemd, zo als mede de Golfgewasfen, op zekere Breedten en Lengten, binnen de ruimte van den kring deezes algemeenen Strooms, gevonden worden," en wel ten naasten by ter plaatze, alwaar men den binnenkant van denzelven moge ftellen.
Offchoon 'er, in de Noordelyke deelen van den Atlantifchen Oceaan, geene gezette Mousfons, of eenige Pasfaat-Winden, zo als tusfchen de Keerkringen, plaats hebben, echter doet de Schryver opmerken, dat 'er, Noordwaards van de boven befchreevene ruimte, een algemeene Oostelyke Stroom gevonden wordt, loopende langs de Noorderzyde van deeze ruimte naar het Oosten en Zuidelyker, dwars door den Atlantifchen Oceaan, naar de Kusten van Europa, en vallende gednuriglyk door de Straat in de Middellandfche Zee; juist even eens als de Stroom, in de Indifche Zee, geduurende den N. O. Mousfon, in de,Golf van Perflë'n fchiet, en door de Straat van Babelmandel in de Roode Zee. Onderfcheidene werkingen en vereenigingen van Winden, en verfchillende omftandigheden van Banken en Droogten, in dit Noordelyk gedeelte van den Atlantifchen Oceaan, kunnen als de oorzaaken van dit Verfchynzel worden aangemerkt. Deeze echter zyn nog niet genoegzaam naargefpoord, zelfs niet om een' befchouwlyken zamenhang tusfchen deeze oorzaaken en het uitwerkzel toetelaaten. De zaak evenwel is zeker en algemeen bekend, zo wel als de ondervinding, dat de overtogt van Amsrica naar Europa voor het minst een derde korter duurt, dan dien van Europa naar America. Het is zo bekend, dat het een gemeen fpreekwoord by de Americaanfche Zeelieden is geworden, „ dat de koers den geheelen weg door afglydende is naar huis," zo als zy gewoon zyn Engeland te noemen.
Er-



Ervaarene Zeelieden, welke kennis hebben bekomen van de ruimte, tot welke zig de Noorderboord van den Golfftroom , op de Kust van Nieuw-Engeland, uitftrekt, hebben in hunne Togten naar NieuwEngeland, Nieuw-York of Penfilvanie geleerd, om de Banken van Terre Neuve op de Breedte van omtrent 44 of 45 graaden aan te loopen; om van daar een koers te neemen tusfchen de Noorderzyde van den Golfftroom, als boven befchreeven, en de Droogten en Banken van Sable-Eiland, George's Bank, en Nantucket; waar door zy een beter en fpoediger reize van Engeland naar America maaken.
Door eene naarfpooring van de Stroomen, op de hoogere Breedten , in het Noorder gedeelte van den Atlantifchen Oceaan, en van hunne loopftreeken langs de Kusten van Groenland en de oevers der Esquimaux, indien dezelven zodaanig bevonden mogten worden, als de redekavelingen in dit Gefchnft doen vermoeden, zou 'er een nog fpoediger overtogt kunnen gevonden worden.
Door een meer byzonder en nog naauwkeuriger onderzoek van de Noordelyke en Zuidelyke Boorden van den Golfftroom, als mede van derzelver veranderingen naar de verfchillen de Winden en Jaargetyden, en door proefondervindelyk vast te ftellen,-welke, waar en van wat aart de Lyftroomen, beide op den binnen- en buitenkant van den Golfftroom zyn, zou een groot gemak en hulp voor de Zeevaartkunde gebooren worden. De kennis hier van zou aanleiding geeven tot de bepaaling van de Wantyen , of andere plaatslyke Stroomen, in de groote Zeeruimte , binnen den grooten rondloopenden Stroom opgeflooten. De kennis van den Westerboord deezes Strooms, welke, langs de Kust van Africa, om de Zuid loopt, en van alle deszelfs verfcheidenheden, zo als mede van de Lyftroomen op dien boord, zoude van een wezentlyk nut zyn in de Vaart naar (en misfchien mede van) de West-Indien. Eene werkdaadige kennis van de veranderlyke Stroomen, en hoe deeze verfchillen door de werking van onderfcheidene oorzaaken, in de ruimte, te vooren opgenoemd, als loopen de dwars door den~ Atlantifchen Oceaan, zoude insgelyks van veel dienst zyn ter bevordering
. van



van den overtogt uit America naar Europa, en misfchien om denzelven in den Winter te verkorten. Verfcheidene andere gebruiken, uit dit onderzoek afteleidcn, zoude men kunnen aanwyzen; doch het is genoeg te hebben aangetoond, dat dit beipiegelende Voorftel niet zonder nuttigheid is.
OVER



OVER DEN
GOLFSTROOM
van
FLORIDA.
Vertaald uit het American Mufeum, Vol. IX. No. 6.
De Zeelieden, die het eerst de Kusten van Noord-America bevoeren , waaren zeer verlegen met het verfchynzel van een' zo fterken en wydftrekkenden Stroom , en welke hen altoos meer of minder bedroog in hunne rekeningen, door de gisfing opgemaakt. De oorzaak echter wierdt wel draa buiten allen twyffel gefield, eerst door den Heer walter raleigh, en vervolgens meer naauwkeurig door den Admiraal drake , welke dit merkwaardig Natuur-Verfchynzel verklaarde, geheel en al tot genoegen van de Oude Waereld. Men kan de Golf van Mexico aanmerken, als een half ronde kom van eene groote uitgeftrektheid, ontvangende eene verbaazende ophooping van wateren , welke noodzaaklyk derwaards gedreeven worden , door de onveranderlyke Pasfaat-Winden, die het geheele Jaar door, onder de verzengde Lugtftreek, over den Atlantifchen Oceaan, van tusfchen het O. Z. O. en N. O. doorwaaijen; ten zy wy eene ruimte van omftreeks 75 Mylen, naast aan de Kusten van Africa, daar van uitzonderen , van welken afftand af de Winden zeer natuurlyk te rug getrokken worden , door de geweldige hette en verdunning van de Lugt, boven de Woestynen van Africa. Indien de gronden , omftreeks de Landengte van Dariën , door eenige ongewoone werking
E van



van de Natuur, wierden weggeworpen, zoude 'er, ongetwyffeld, m de nabuurfchap van onze Kusten, geen zodaanige Stroom beftaan, als die geen, welke tegenswoordig, onder den naam van Golfftroom, bekend is. In dat geval zoude 'er, rondom de geheele Aarde, op zekere Breedten, te weeten van 23 graaden Noorder, tot.even zo veele graaden Zuider Breedte, een langzaame en eenpaarige Stroom gevonden worden; veroorzaakt niet alleen door de kragt van de Oostelyke Pasfaat-Winden, maar ook door de geduurige omwenteling des Aardkloots om zynen As, van het Westen naar het Oosten.
Naardien de wateren van den Oceaan, in de Golf van Mexico, meer of min opgehoopt worden, naar de grootere of kleindere kragt der Pasfaat-Winden , in de verfchillende Jaargetyden , zo is het gevolg hier van dat, om het Waterpas te behouden, waartoe ieder Lighaam van water eene natuurlyke neiging heeft, een gedeelte van de dus, 19 deeze Kom, opgeftuwde Vloeiftof, eenigen weg moet zoeken om uitteloopen. Dit oogmerk wordt, gemeenlyk, bereikt door middel van den Golfftroom; doch zomtyds beletten de menigvuldige Banken en Eilanden, omftreeks de Breedte van Bahama, de Natuur in haare werking om de wateren in eene genoegzaame hoeveelheid, door deeze openingen, wederom uittevoeren. In dat geval fchynt de Zee, zo als ik dikwyls waargenomen heb, op zig zelve terug te vallen, en yerkrvst, gelyk het in de West-Indiën genoemd wordt, een fterken windwaardfehen Stroom, loopende Oostelyk aan, tot op de W. Lengte van 56 of 5/ graaden , regtftreeks tegens den Pasfaat-Wmd in , en maakende die korte en onaangenaame Golving, welke, op zodaanige tyden, zeer gemeen is op de Breedten, beneden de 24 graden.
Behalven de opgehoopte wateren in de Golf, door de kragt van de Pasfaat-Winden, fteeds waaijende over de oppervlakte van ruim zeshonderd Mylen Oceaans , moeten 'er nog andere omftandigheden in aanmerking genomen worden, om van de verbazende kragt deezes Strooms rekenfehap te geeven. 'Er is een aantal van groote Ri¬
vieren, die in de Golf ftorten, voornaamelyk de Misüfippi, welkers 7 ver-



vereenigde wateren den Stroom ontmoetende, die algemeenlyk uit het Oosten Golfwaards inzet, op eene aanmerkelyke wyze, het vermogen des waters vermeerderen, om Noord-Oostwaards optedringen.
De volgende Waarneemingen zyn afgeleid, uit eene veeljaarige oplettenheid, op de natuur en de eigenfchappen van den Golfftroom.
1. Deeze Stroom wordt niet altoos van dezelfde breedte bevonden, na dat men Noordvvaards van de Bahama-Eilanden gekomen is. In deszelfs voortloop naar het Noord-Oosten heeft hy eene neiging, om zig allengs wyder te verfpreiden, doch hy wordt, naarmaate van deeze verfpreiding, geduurig zwakker. Door elkander gereekend heeft hy de breedte van omtrent 125 mylen.
2. De eenigfte deelen van de Kust der Vereenigde Staaten, die de kragt van deezen Stroom gevoelen, zyn de Zuid-Oostelyke gronden van Kaap Hatteras, in Noord -Carolina, welkers uitterfte punt gelegen
is op 34°-50' N. Breedte. Op deeze gronden, die maar van eene
kleine uitgeftrektheid zyn , en alle Jaaren verminderen; heeft men, over het algemeen, van 12 tot 15 voeten waters. Wanneer men zig aan de buitenzyde van dezelven, in 15 vadems water, bevindt, en uit den top der Mast van een Sloep of Schooner, eventjes de Kaap bemerken kan, dan mag men ftellen den Golfftroom in te treeden, dewyl men aanftonds naderhand de gronden zal kwyt raaken. De groote kragt van den Stroom hier een weinig gebfooken zynde , verandert zigtbaarlyk deszelfs loopftreek, omtrent één en een halven ftreek meer naar het Oosten, dan te vooren.
3. In de taal der Dichtkunde zoude men de geheele groep der Bahama • Eilanden de Dochters van den Golfltroom mogen noemen, dewyl zy door het vertoonen van verfchen grond, haare af komst bewyzen: want zy beftaan alleen uit Zand, dat van den bodem der Zee is opgeworpen , zedert gisteren , in vergelyking met het grootfte gedeelte des vasten Lands en der Caraibefche Eilanden. De groeijing der gewasfen op veele derzelven fchynt ook nog maar nieuwlings begonnen, en de grond is in 't gemeen even zo dor, als het Zeeftrand zelve.
4. De geheele Kust van Noord-America is blykbaarlyk gevormd
E 2 door



door den loop des Golfftrooms; Zy is, voor het meerendeel, even-
wvdfg met denzelven: en Westwaards van den Stroom heeft men een ecduurig Wanty, zettende om de Zuid-West — ten minften, wanneer men zig buiten de drift der Ebben en Vloeden van de grootere
inloopcn bevindt.
5 Eene lange aanhouding van Zuid-Westelyke Wmden verfpreidt den Golfftroom dermaate, dat hy, naar Zeemans fpraak, gedood, of zodaanig verzwakt wordt, dat hy naauwelyks meer te gevoelen is. Integendeel, als de Noord-Üostelyke Winden de overhand hebben, vernauwt hy zig aanmerklyk, en loopt, hoe vreemd het ook moge fchynen, als dan, met een grooter fnelheid, dan op andere tyden Even als een vertoornd Man, die fterk gefpierd is, kan hy geen den mmften tegenttand verdraagen, maar ryst in verwoedheid op, wordt verfchriklykhol en byzonder gevaarlyk voor déadeks en diepe kuü heb-
bende Schepen. .
6 Geen beter handdwyze is 'er, om te weeten, wanneer men m de Golf gekomen is, dan de fpoedige verandering in de gematigdheid des
Dampkrings. Zo lang men zig op de gronden, hoe diep ook, be-
vtadt, is 'er eene koelheid en frischheid in de Lugt, welke men onmidTeïyk op het intreeden van den rand der Golf verliest. De koudfte ftormen, midden in den Winter, verliezen hier hunne bevriezende deelSes Indien men Ys op het Dek heeft, ontdooit hetzelve onmiddelyk; eene flaaperige kwyning tast het Menschlyk Lighaam aan; de Lugt m de Kajuit en het Ruim wordt vcrftikkende; het Zeewater is, op het gevoel, als of't gekookt geweest en een wyl verkoeld waare; de kofeut van den Oceaan, in het Roerwater, fchynt zwaar Indigo blaauw; daar dezelve, op de gronden, altoos min of meer eene groenachtige tint heeft, en Oostvvaards van de Golf fraai Hemelsblaauw is. Indien men, het geen zeer merkwaardig is, een glas van dit water opneemt, is hetzelve zo helder, als men zig by mogelykheid verbee ■ den kan , en ten opzigte van de koleur , volmaaktelyk hetzelfde als dat van het midden des Oceaans.
7. Het is ten uitterften waarfchynlyk, dat de Golfftroom het diepfte ' ge-



gedeelte van de Atlantifche Zee beflaat, ets konde de geheele bodem des Oceaans droog gemaakt worden, zou de voorgaande loop van den Stroom in denzelven de vertooning maaken van eene groote Valei of Gragt, door de ontzettende kragt van deezen Stroom uitgedolven.
8. De gronden van Nantucket zyn ongetwyffeld een ander voortbrcngzel van den-Golfilroom. Hetzelfde kan men zeggen van de onderzeefche Bergen , de Banken van ïerre Neuve. Deeze , met Sable-Eiland, en deszelfs omringende droogten, maaken de eerfte Borstwcering van aanbelang, om den verderen loop des Strooms naar het Ncord-Oosten te beteugelen, In deeze plaatzen kragtdaadiglyk gefluit wordende, draait hy in een Oostelyken ftreek om, geduuriglyk naar het Zuid-Oosten overhellende, tot dat hy zyne merkbaare kragt geheel en al verlooren heeft.
9. Een overvloed van Golfplanten is geen onfeilbaar teeken van in den Stroom te zyn. Het te veel vertrouwen op het menigvuldig verfchynen deezer groenten, heeft de onervaarene^ Zeelieden, in dit opzicht , dikwyls misleid. Evenwel moet men bekennen, dat 'er in den Zomertyd en met goed Weêr , een grooter hoeveelheid van deeze groente op de Ooster en Wester boorden van den Golfftroom gevonden zullen worden, dan op andere plaatzen.
10. De kragt van den Stroom is zeer ongelyk. Deszelfs doorgaande loop is van il tot 3 knoopen in het uur. Doch Schepen, die den* zeiven om de O. N. O. doorftuuren, met een Noordelyken Wind, weet men dat 2 graaden verfchil van Breedte maaken in de 24 uuren; hetwelk aantoont, dat de Stroom alleen, op dien tyd, dezelven, in ieder Uur, één myl om de Noord heeft opgezet.
E 3
U I T-



UITTREKZEL
DER.
VERH ANDELING
van
Dr. CHARLES BLAGDEN, Over de warmte van het Water in den golfstroom. Phil. Transact. Vel. LXXI. pag. 334«
Geduurende eene Reize naar America , in het voorjaar van 1776, hadt ik veelmaalen de gewoonte, om de warmte van het versch opgehaald Zeewater te onderzoeken, en met die van de Lugt te verselvken. Wy deeden onzen Overtogt verre om de Zuid. De grootfte nette, welke ik op den Thermometer van Fahrenhett waarnam, was van 77* graaden. Dit gebeurde tweemaalen: eerst op den lodea April op de N. Breedte van *i° 10'en door ons gegiste Lengte van «• bewesten Greenwich ; en vervolgens drie dagen laater , op de N Breedte van 22» 7' en W. Lengte van 55°: doch in 't gemeen was de hette van het Zeewater, naby den Keerkring van den Kreeft, omftreeks het midden van April, tusfchen de 76 en 77 graaden.
De plaats van byeenkomst voor de Vloot af en aan van Kaap Fear zynde, viel onze koers, by het naderen van de Americaanfche Kusten, Noord-Westelyk. Op den 23^ April, de Middagsbreedte 28° 7' zvnde, was de hette van de Zee 74 graaden; doch den volgenden dag, 3 ' toen



toen wy op de Breedte van 290 12'waaren, was dezelve maar van 71 graaden : zodat de warmte van het Zeewater nu zeer verminderende was, met betrekking tot de verandering van Breedte. Den 25^11 was onze Breedte 31° 3': doch offchoon wy dus naby de 2 graaden verder om de Noord geraakt waaren, was de hette van het Water vermeerderd, zynde van 72 graaden in den morgen en van 724 graaden des avonds. Den volgenden aöfte des morgens ten half negen uuren, dompelde ik den Thermometer wederom in het Zeewater , en was zeer verwonderd het Kwikzilver in denzelven tot 78 graaden te zien ryzen, hooger dan ik hem ooit, zelfs binnen de Keerkringen, waargenomen hadt. Dewyl het onderfcheid te groot was, om aan eenige toevallige verandering te kunnen toegefchreeven worden, begreep ik oogenbliklyk, dat wy in den Golfftroom moeiten gekomen zyn, welks Wateren fteeds een groot gedeelte van de'hette behouden, die zy in de verzengde Lugtftreek verkreegen hebben. Dit denkbeeld wierdt bevestigd door de daarop volgende regelmaatige en fpoedige vermindering van de warmte, welke, in des Schips voortgang van een £ uurs, 2 graaden afnam; ftaande de Thermometer, in het versch opgehaalde Zeewater, ten 8U 45', maar op 76 graaden: terwyl de hette daarvan, ten 9 uuren, tot 73 graaden en $ uurs laater tot omtrent 71 graaden gedaald was; geduurende welken tyd de Wind frisch doorwaaide, en wy 7 knoopen (i4 myl) in het uur om de N. W. doorliepen. Het water begon nu de fraaye heldere blaauwe koleur van den Oceaan te verliezen , en eenigzins een groenachtige Olyfkleurige tint aanteneemen, zynde de welbekende aankondiging van op de gronden te komen. In gevolge daarvan wierdt 'er, des na den middags tusfchen 4 en 5 uuren, met 80 Vadems lyn grond geworpen, en de hette van het Zeewater was nu tot 69 graaden verminderd. Geduurende den nagt en den volgenden dag,, naarmaate wy in ondieper water en nader by land kwaamen, verminderde de warmte van de Zee trapsgevvyze tot 65 graaden, zynde nagenoeg dezelfde met die van de Lugt, ten deezen tyde.
Ongelukkiglyk liet hei; flegte weêr, op den 26^11, niet toe, om eene waarneeming aan de Zon te doen; doch op den 27^115 hoewel het
toea



toen op den rnidJag bewolkt was, bepaalden wy de Breedte door twee hoogtemeetingen, en bevonden dezelve S3° Het verfchd deezer Breedte, met die van den 25"», bedraagende »• a3', was zo veel grooter dan nit de vaart van het Schip, op de Wagt-Lei aangeteekend konde afgeleid worden, dat ze den Zeelieden overtuigend leerde, dat Wy verfcheidene Minuten door den Stroom om de Noord gezet waaren Op den middag van den 25^ was onze gegiste Lengte 74». W. van Greenwich, en ik geloof dat deeze rekening nagenoeg naauwkeurie was; doch de diepten, te zamen met de Breedte, zullen de plaats, alwaar deeze Waavneemingen gedaan wierden, beter bepaalen, dan eenige rekening van om de Oost. De vaart van het Schip, op den a6ft«- van 9 uuren 's morgens tot 4 nuren in den agtermiddag, was nmtre'nt van -7* mylen in den koers van N. W. ten N.: kort na welk n tyd wybydraalden om te looden, en grond vindende, liepen wy den geheelen nagt tot den volgenden miudag zeer langzaam voort
rit deeze Waarneemingen meen ik te mogen befluiten, dat de Golfftroom, omftreeks de 33°. N. Breedte en 76°. W. Lengte van Greenl ch in de maand April, ten minften 6 graaden warmer rs, dan het ™ ter van de Zee, door welk hy loopt. Dewyl de hette van het ZeeI! er des avonds van den 25^, merkbaar begon te vermeerderen , Tn lewvl de Waarneemingen aantoonen, dat wy den Stroom verbeen ton ik des morgens van den 26^ de warmte onderzogt, zo is hetzeerwaarfchynlyk, dat de vaart van het Schip, geduurende deezen nagt, ten naasteji by de breedte van den Stroom, in eene fchum?che richting aantoont: welke vaart, naardien het een fnsfche koel. woei niet veel minder dan van 19 mylen heeft kunnen zyn, m den tyo van r5 uuren, die 'er tusfchen de beide Waarneemingen van de hette verloopen zyn, en hieruit kan de breedte van den Stroom op t tylen bepaald worden. De wydce van de Golf van Flon a welke klaarblyklyk den Stroom by deszelfs oorfprong bepaalt, blykt, uit de Kaarten , I of * myl minder te zyn, ais men de Klippen en Zanddie de Bahama-Eflanden omringen, en het ondiepe water, lf£g\ot een aanmerkten afihnd va, de Kust van Florida uit-



ftrekt, daarvan uitfluit; en de overeenftemming van deeze maaten is zeer opmerkelyk, naardien de Stroom, volgens wel bekende grondbeginzelen van de Waterloopkunde, zig trapswyze moet verbreeden, naarmaate hy een verderen afftand bereikt van het Kanaal, uit hetwelk hy is uitgefchooten»
Op den 25fte.n September 1777, toen de Schepen, welke het Leger van Sir william howe naar Chefapeak-Baai overgebragt hadden, naar de Delaware terug keerden , wierden zy , tusfchen Kaap Charles én Kaap Hinloopen, door een geweldigen ftormwind overvallen; welke, na eenige vervvisfeling, zig eindelyk in het N. N. O. vestigde en zonder ophouden vyf dagen aanhieldt. Het woei zo hard, dat wy beftendiglyk Zuidwaards afdreeven, en met opzet een weinig om de Oost liepen, om vry te blyven van de gevaarlyke droogten, welken dwars van Kaap Hatteras leggen.
Op den 28ft«n des middags was onze N. Breedte 360 40' en de warmte van de Zee, den geheelen dag door, omtrent 65 graaden. Den 29^ hadden wy de Breedte van 360 2': weshalven wy, in dit Etmaal, 38 Minuten, of 95 mylen, door den Wind om de Zuid waaren gedreeven; terwyl de gemaatigheid van het Zeewater ten naasten by op 65 graaden bleef. Den volgenden dag was onze Middagsbreedte 35" 44', en dus flegts 18 Minuten Zuidelyker; fchoon het, naar de gedachten van de Zeelieden, zo wel als naar myn eigen begrip, dien dag harder woei dan op een der voorigen, en wy geen meerder Zeil konden byzetten: waaruit dierhalven mag befloten worden, dat het Schip 20 Minuten, door een Stroom , om de Noord moet gezet zyn. Om te weeten, of dit de Golfftroom geweest zy, zo laaten wy den Thermometer raadpleegen. Ten half 10 uuren in den voor den middag van deezen dag, was de warmte des waters 76 graaden , niet minder dan elf graaden boven die van de Zee, voor dat wy in den Stroom kwamen!
Tegens den avond verminderde de Wind, en wy leidden het fcherp om de N. W. ten N. Doordien de Zee nog zeer hoog liep, en het
F Schip



Schip naauwlyks 2 knoopen in het uur voortging , hadden wy niet minder dan 3 ftreeken wraak, zo dat de verbeterde koers was W. N. W • het welk ons, voor den afftand tot den volgenden middag doorgeloopen, omtrent 16 minuten Noord gaf: doch op deezen middag, den iflen Oftober, de Breedte 36° 22' zynde, leerde ons, dat wy 38 minuten Noordelyker waaren, dan op den voorigen middag; waarvan het verfchil van 22 minuten aan den Golfftroom moet toegefchreeven worden. Dit echter is maar een gedeelte van het uitwerkzel, dien de Stroom op het Schip zoude uitgeoeffend hebben, indien wy de geheele 24 uuren in denzelven geweest waaren: want offchoon wy ons ten 5 uuren 's namiddags van den 30^ nog fteeds in den Stroom bevonden, zo als bleek uit de warmte van het water, die toen nog boven de 7 5 graaden was, zynde dezelve des avonds ten 8 uuren nog 74 graaden, waaren wy echter den volgenden morgen om 7 uuren denzelven geheel door ; alzo de hette van het Zeewater toen tot haare voonge hoogte van 65 graaden gekomen was. By deeze gelegenheid , dierhalven, doorkruisden wy geenzins den Stroom; maar in eene fchuinfche richting in deszelfs Westerrand gevallen zynde , vielen wy aan denzeltden kant wederom uit denzelven, zo haast de Storm bedaarde.
Deeze Waarneemingen 3 graaden Noordelyker gedaan zynde dan de voorbanden, zo verdient het opmerking, dat de warmte van den Golfftroom maar omtrent 2 graaden minder was. De Jaargetyden waaren , indedaad , zeer verfchillende , doch misfchien met zoodanige omftandigheden gepaard , dat hunne uitwerkzels nagenoeg elkander evenaardden. In de laatstgernelde Waarneemingen was de middagshoogte van de Zon minder; maar een heete Zomer was dezelven voorgegaan : terwyl by de eerften, offchoon het vermogen van de Zon zeer was toegenomen , de Winter echter maar kort voorby was. Naar deeze evenredigheid de rekening opmaakende, mogen wy vermoeden, dat omftreeks den 27^ graad Noorder Breedte, het welk is ter plaatze, alwaar de Stroom vry loopt van de Golf van Florida , dezelve, op eene merkbaare wyze, zyne hette van 82 graaden, welke men als de graad der warmte van de Golf van Mexico moge ftellen, komt te ver° he-



Hezen, en voortgaat, met voor elke 3 graaden Breedte, 2 graaden op de Schaal van Fahrenheit te verminderen; met eenige verfcheidenheid nogthans, naar dat de omringende Zee en de Lugt warmer of kouder zyn, in de onderfcheidene Jaargetyden.
De voorgaande ondervindingen hadden my zeer begeerig gemaakt, om de hette van den Golfftroom te onderzoeken i op myne te huisreize; doch een geweldige ftorm, ontftaande twee dagen na dat van wy van Sandy-hoek afgezeild waaren, belette iedereen aan Boord, die met den Thermometer wist om te gaan, van het op het Dek te houden. De Schipper echter, een kundig Man, dien ik myn voorneemen hadt te kennen gegeeven , verzekerde my, dat hy, op den tweeden dag van den ftorm, het water zeer warm hadt gevonden, zynde wy toen naby de 70». W. Lengte. Dit ftemt zeer wel overeen met de gemeene opmerking der Zeelieden, welke medebrengt, dat zy doorgaans den Golfltroom gewaar worden, af en aan de gronden van Nantucket, op een afftand van meer dan 250 mylen van de Golf van Florida. Volgens de rekening, die ik hier boven aangenomen heb, van eene vermindering van 2 graaden warmte voor elke 3 graaden Breedte, zou de gemaatigdheid van den Golfftroom hier ter plaatze van 73°- geweest zyn: het verfchil van welke met die van 590, zynde de warmte, welke ik in het Zeewater, zo voor als na den ftorm, waarnam, gemaklyk genoeg door den Schipper heeft kunnen bemerkt worden. Dit was in den Winter , op het laatst van de maand December.
EINDE.
F 2