CE.SCHlE^r,? ISSEN vEREENIGDE NEGERL A NDm VOCft. OK VADCRLAItOtCBC JEUG^ f"C, N . £j) Tg. 0 F F L k 36 ftur?.   geschiedenissen Nederlanden.   GESCHIEDENISSEN DER VEREEN IGDE NEDERLANDEN. voor de vaderlandsche JÈyGO* TIENDE DEEL. MET PLAATEW en POURTKAlTEW. te AMSTERDAM, B r JOHANNES A L L ART. M D C C L X X x V I I I.   VIER. EN> VEERTIGSTE GESPREK» I N h o u a. Gaspar Fagel voord Raad ■ Penjïonaris t'lë plaats van de Witt, De Prins voord g$« magtigd, om de Regeering in de Steden va® Heiland te veranderen. ——- Beroertene te Rotterdam, te Delft, te Leiden Gouda, Dordrecht en Haarlem. Staat van Amsteldatn. De Burgery is daar ook misnoegd op ie Regeering. De Stad is geneigd, om den Prins meer gezags te bezorgen. De Prins verfchynt 'er in de Vroedfcbap. Gifte aar» hem gedaan. Misnoegen ever bet bewaarert der Sleutelen. Artikelen door de Burger? voorgedragen. De Rcgeenng fielt baars Ambten ter hefebcidenbeid van den Prins. Oproer voor bet Huis van de Ruiter^ Eenige Burgers nemen bezit v*n de Deelt. X. dëel* A j ytr9  6 CESCIIIF.CENISSEN DER Verandering der Regeering. ' Bsrcer- tem in Zeeland , te Zieiikzee, Middelhuig, Burgemeester van den Brande en andere Bekenten aldaar mishandeld, ™ De Ruiter brergt de Oost ■ Indifcbe Schepen l\nr,en, —~~ Stroeperyèn der Franfchen, Aanflagen op gaarde», Woerden en Zwartflats mislukt. Charleroi vergeefsch belegerd. Inval der Franfchen in Holland. Bodcgrave en Zwammerdam ver. rand. Pain 6? Vin verlaat zyn post en word ontbalid. ' De Zweed en doen vooflrgea tot Fr ede, cn ftellen Duinkerken als eene Handelplaats voor. Beide door de Staat en van de bar.d gewezen. Keulen tot Handelplaats benoemd. Brandenburg verdraagt zig met Frankryk. Gedachten v.n den Prins over den Wfipexfiilfiattd. — Frankryk verovert Maafiricbt. Naar den door den Prins van Oranje belegerd en ingenomen. Verdrag van Koophandel met Zweden en Denemarken. Verbonden net andere Vorsten, ■ — Willem de HL belegert en hemagtigt Bon — De meeste Steden in 't Sticht enz. door de F ra*-  YEREENïGDE NEDERt-i^NDEN. 7 Franfchen ontruimd, en door den Bisfcbop van Munster in Overysfel. Engelfcb» Brandjïicbter ontdekt en gefïraft. Zeegevegten met de Vtrïenigde Engel'ftbe en Franfche Vlooten. — Brief van C. Tromp,'«—■ Z,eejlag by Kykduin, • Vrede met Enge' lai.d, Keulen en Munfler. De Franfshen verlaaten Gelderland. Gedachten over de berftellirtg van de drie Geivesten in de Unie. ffievwe Regeerings Reglementen in dezelve ingevoerd. Veldflag by Senef. Grave en Iluy veroverd, De Ruiters vrugteloeze togt naa de Franfche Karibifche Eilanden. Het Hertogdom van Gelderland den Prins aangebe» den, van hem afgeflagen. —— De Ruiter pa Sicilië gezonden. Hy overlyd aan zyns wenden. De Staaten en Frankryk neigen tot Vrede. De Vredehandeling te Nieuivmegen begonnen. TVederzydfcbe Krygsbedryven. Dood van Amelia van Solms, Weduwe van Fredrik Henrik. Wicquefurt gevangen , by ontvlugt zyne gevangenis. De Prins van Oranje trouwt de Prinfesfe Maria, Dochter van den Hertog van Jork. VeldA 4 fa  1 CEKHÏEDEICISSEN BER fl«g ly Bergen in Henegouwen, t'rcJc t» jNieuwviegen ge leek end. Zoon, ivlet moeite, Waarde Vader, toeb ik myrten tank voltwagt, en het laatst gehouden Gefprek afcefchrecven, thans kom ïk u verzoeken, het vervolg van zaaken te mogen verftaan; egter hoop ik niet, dat ik weder zulke fchrikbaarende Toneelen voor oogen zal krygen. — Vergun my u vooraf te vragen, of het Volk, na het plegen van die euveldaad in fllage en elders zig te vrede hield ? Vader. Neen, myn Zoon, het was verre van te vrede te zyn, evenwel God bewaarde Land en Volk voor dergelyke ongehoorde wreedheid, welke niet alleen ftreed met den aart van alle befchaafde Volken, maar boven al .met den zagten aart der Nederlanders, De Onlusten gingen in de meeste Steden zo verre, dat Gaspar Fagel, die na den afïland van pan de Witt, Raad. PenSonaris van Heiland geworden was, zig ver-  VERErDU-DE NEDERLANDEN, p verpïigt vond, om het voorftel van Gecommitteerde Raaden , om den Prins te magiigen , ter herftelling van de rust in de Steden, zelfs met het veranderen der Regeering» goed te keuren en aan te dringen, waar toe dan in de maand Augustus een befluit genomen werd. Doch, eer dit gebeurde, waren te Rotterdam merklyke bewegingen ontftaan , en zedert dat de Grot naa Antwerpen gewecken was, het wantrouwen daar merklyk vermeerderd. • Eenige leden uit de Vroedfchap, afgezonden naa Zyne Hoogheid, die in het Leger by Bodegrave was9 konden zelfs befpeuren, dat zy by den Prins niet zeer aangenaam waren. Z. Werden zy dan onheusch van hem ontvangen ? V. Oordeel hier zelf over. Zyne Hoogheid, hen te Paard met gedekten hoofdegehoor verleend hebbende , reed voort, zodra zy uitgefproken hadden, en op hun verzoek, van de Stad met zyne tegenwoordigheid te verëeren , riep hy hun over fchouder toe: Ik bei u zo dikwijs Uatev A 5-; ;W£?  10 GESCHIEDENISSEN DER zcggeu, Bat ik niet komen kan; Ik kan ntet komen. Men deed egter zyn best, om s'Vorsten gunst te herwinnen, en toen deeze het vonnis tegen Kievit vernietigd had» bood men hem aan, om in alles op de beste wyze zyne oogmerken te helpen bevorderen. Doch dit baatte den Regenten, die in den haat van het gemeen waren, weinig. De Burgers zetten de Regenten af, maakten eene nieuwe Nominatie, en zonden die aan den Prins, die *er de verkiezing uit deed, en naderhand de nog openftaande plaatzcn vervulde. Kievit werd Penfionarts in plaats van de Groot, doch hy bekleedde dat Ambt niet lang, en vervolgends raakte aldaar alles allengskens in rust. Te £>ragt. Hier., dagt men, fchool iet agter, en men dieigde den Burgemeester zo lang, tot hy dezelve overgaf; wordende dezelve toen mede naa het Stadhuis gebragt, en van 'dien tyd at is net in gebruik geweest, dat alle de Sleutels van Poorten en Boomen, in een Yzeren Kist op het Stadhuis bewaard worden, en de Sleutel van die Kist georagt aan het Huis van den Prefident Burgemeester in der tyd. —— En uit dit beginzel ontftond vervolgends het geroep om verandering in de Regeering. —- Dit nam zynen aanvang op den 23ften Augustus, door het aanplakken van Briefjes, waarin 6 Artikelen wer«  VEREENIGDE NEBEUI AND EN. t£ werden geëischt, als; i. Herftel der oude Privilegiën 2. Aanftelling van Kapitcinen en Luitenants uit de Burgery en niet uit de Regeering. 3. Dat geene Regenten Bewindhebbers waren der Oost- en West - Indifche Maatfchappy, volgends bunnen Eed, in ds Unie bejlsoten. 4. Afftand der Doelen aan de Burgery. 5. Dat der Stede-Vesten niet meer verhuurd mogten worden. 6. Dat de 36 Raaden uit de Burgery of fatzoenlyke Kooplieden wierden gekooren, opdat men verzekerd mogt zyn , dat het geld van de Schattingen , aan s'Lands Getrouwen Stadhouder, of daar hy het bevelen zou, zcu befteld worden, en Hy Heer ware en gee» Knecht. Z. Wat deed de Regeering daar op? V. Het Qot was nog veel onbefcheidener, want dat behelsde eene bedreiging, dat men op zyn Haagscb zou buisheuden , zo het van de Heeren niet werd ingewilligd; ook zou men hem, die het Gefchrift affcheurde, ten zynen tyd een Kogel veie'eren : en het Gefchrift eindigde met eenige niet min haatelyke ryra re-  29 GESCHIEDENISSEN BSR regels. —— Aan anderen werd, zo hief als te Rotte rdam,heimlyk een Briefje in de hand geflopt, waar van de bedoeling was, om den Prins tot Graaf te rnaaken. De Regeering hier uit befpeurende , wat 'er op til was, en in overweging nemende, wat 'er reeds in andere Steden gefchi^d was, belloot het wrevlig gemeen genoegen te geven, zig te ontdoen van den last der Regeering , en hunne Ambten te ftellen ter befcheidenheid van Zyne Hoogheid; waar van de Akte den 6den van de maand September door den Secretaris Schaap aan den Prins gebragt werd Doch op dat pas vergaderde een hoop van het flegtfte foort van Volk , voor het Huis van den Luitenant-Admiraal ie Ruiter , hetzelve met plundering dreigende, doch door de Korapagnie van den Kapitein Wesfel Smit en anderen, die toefchooten, werd dit oogmerk gefluit. Daags daar aan kwamen omtrent 100 Burgers by een,, m de Kloveniers Doele, en hier werden als by geval eenige afdrukzels van een Verzoekfc.hrift onder een ftoelkusfcn gevonden. Ter- ftocd  VÊREeNIGDE NEDERLANDEN. flï 'Hond klom zekere Gerrit Klaaszoen Fruit, Scheepstimmerman, op de tafel, en las hetzelve voor,zo ais het aan de Regeering gerigt was. liet beftond uit 12 Artikelen, behelzende voornaamlyk eene verandering in de Regee. ring, en byzonder in den Burger Krygsraad en Gilden. De goedkeuring daar op gevraagd, werd door de vergaderden met ja gegeven, en daar op het Verzoekfchrift door de meesten daar tegenwoordig zynde geteekend» — Hierby liet men het niet berusten, maar men ftrooide vinnige Schimpfchriften tegen zestien Leden van de Regeering, Soortgelyke Schriften werden ook geftrooid van den kant der geenen,die het met de Regeering hielden doch hier mede werd weinig uirgerigt. Vier Gemagtigden uit de Doelet Doftor Abraham van Poot, zyn Broeder, JJenrik Elias Nolet en Jan Bruïnenburg, traden naa het Stadhuis alwaar zy rzig eersg Jieten overhaalen, om het geteekend Verzoekfchrift te vernietigen, en kreegen toen sodaanig antwoord van Burgemeesteren, waar mede zy vergenoegd feheencn., . Haast aag  fi- GÉSCHlEBENXSJEN DER zag men nu een ïyst in druk, vervattend de naamen der Heerén, in welker plaats de Prins anderen verkiezen zou. Op da Doele maakte men eene nieuwe Nominatie van Vroedfchappen, maar de Vergaderden hadden de dwaasheid, van de voornaamften hunner Hoofden daar op te plaatzen, waar over zy niet weinig befpot werden, . Z. Maakte de Prins werklyk verandering iii de Leden der Regeering ? V. Ja, by een Brief van den roden September, had hy de twee Burgemeesters, pan van de Poll en Lambert Reinst, drie regeerende Scheepens, tien Vroedfchappen en vyf Oud-Schepenen van hunne waardigheden ontflagen. — Koen raad van Beuningen en Jobannes Hudde werden als Burgemeesters aangefteld,en deVroedfchapspIaatzen insgelyks vervuld; fchoon onder de nieuwe Regenten flegts één was, die door de Doelisten benoemd was. Z. Was men toen te vrede ? V. Ja; de rust binnen deeze Stad werd eerlang herfteld, maar ons bellek laat niet *oe, alles omftandig te melden. Z. Hoe  X.D.Pl.II. HET AANVALLEN VAN BURGEMEESTER VAN BEN BSAN1E TE MIDDEIBÜSG.   VEREfcNïGDE NEDERLANDEN. ~0 t Hoe ftond hec elders? V. In Zeeland was het thans mede zeer onrustig. Te Zietikzee hadden de Boeren de glazen van het Stadhuis ingefingen, niettegenftaande de Regeering hief ook haare Ambten en Waardigheden ter befcheidenheid van den Prins gefteld hadden. Tê Vlisfingen , Vecre en Middelburg ging het niet beter ; in de laatstgenoemde Stad geraakte het graauw op de been, op een valsch gerucht, dat de Franfcben bezig waren met eene landing. Burgemeester vati den Brande werd door een' hoop wyven uit zyn huis gehaald, en deerlyk geflagen; kort daarna kwamen de Boeren de Noord-Poort in, haalden van den Brande van het Stadhuis, daar hy door de Schutters in veiligheid gebragt was, en voerden hem en den Bnrgemeester Le Sage, Brouwer, Vryhergen, den Penfionaris de Huybert en den Secretaris Reigersbergen gevanglyk de Stad uit, dezelve in hunne Bierkroegen bewaarende. Toen zondenze om Gemagtigden uit de Burgery, die nevens hun de Verraders, dus noemde men  *4 GESCHIEDENISSEN DER «ente Hoeren, wouden onderzoeken. Dit « fc^edde zeer ruw, e„ de Burgers ^ fC Heeren weder ~ Stad, daar zy eer- tong onder borgtogt omflagen werden. Maar de rust werd 'er niet herfteld, voor *t de Prins de Regeering veranderd had. Z Zeg my eens , bid ik u, kon de Prins alle deeze ongeregeldheden goedkeuren? V Verre van daar. Zyne Hoogheid begeurde den misflag die daar in was, en kon alles met zo ras herftellen. Veele bekwaame Jieden waren in Holland en Zeeland buiten bewind geraakt, en veele driftige lieden «adden er zig ingedrongen, onder voorwendzel van s'Priufen vrienden te zyn. Wet bleek zelfs daarna, dat de Prins niet fchroomde de voorige weder in het bewind te brengen. Te Gorincben hadden eenige Vroedfchappen hunne Ambten voor geld gekocht, waarom zy naderhand door den Fiskaal in regten betrokken werden. lindelyk werden alle deeze bewegingen gefmoord, door het verkenen van eene alge»eene verbis, waar van de afkondiging ge-  VüRSENlGUE NEDERLANDEN. 23 gefchiedde in de maand van November, by ZTdlnStCr C°mmiSQn uitSefl^ten en genraft Z. Bus iang ons met de binnenlandfche «aken bezig gehouden, en alle de verwarringen befchouwd hebbende, te meer ge vaarlyk, daar de Staat van buiten den V4yand OP den hals had, Zo f,hroora & ^ «aar den ftaat der Krygszaaken te vragen V. s'Lands Vloot had in de m\nd Augustus order gekregen, om de OostIndtfche Vloot, ^Schepen fl,rkf ^be^ .. Haven te brengen. De *^r,^^ ^ voerde over de Vloot, had las£ Van J Skaten van //,/W, eer een' Ze«flJg mee de Engelfchen te wagen, dan te gedoo^n dat de Oost.lndifche Sehepen hun in handen vielen, fchoon de Prins van oordeel "? dat men den flag zo veel moest ontwyken ais doenlykw,re. Nog Augustus geleidde 4e Ruiter delven geluk kig binnen Texel en het f7/,. Wat T, betrat, de bezetting van Ze t bewugde 'c Huis te f™,*^ by L X.I/EEL, B '  jfg 6ES-C111EÖENISSEN DER leettrepot en Jaarsveld, plunderen Je het Dorp Uencn zelve. In September beroofden zy Lc/>/Ü; , Lsksmor.de, Kapelle, Benskoop, Loosdrccbt, Hilverfom en Emmenes. Waterveen en -£ö>j*ö/ werden in 't begin, en Abcoude in het einde van November deerlyk verbrand, niettegenftaande de meeste van die Dorpen Franfche Savvegarde hadden. Te vooren in de maand Oftober hadden de Franfcben een Schansje by f' Graavenland aangetast, doch zy werden door Prins Jeban Maurits tot tweemaal te rug gedreven, jlmeide werd door Bampbield verlaaten, waarom hy in hegteni» genomen, doch naderband ontfiagen werd. — Deaanflagen daarentegen , om Naarden, Woerden en Zivartfluis te heroveren, mislukten ook in het najaar. Dus ook het beleg van Charleroi* het welk moest worden opgebroken. — De aanftaande Winter baarde groote vreeze in Holland, alzo men meende, dat de vorst den Franfcben gelegenheid zou geven, tot eenen inval in dat Gewest; ook werden alle middelen, die men dagt in 't werk te Geilen,  VEKEEttlGDE NEBERLANDEW. Ien,om denzelven te verhinderen, niet ten uitvoer gebragt, zo door gebrek aan Volk, onwilligheid der Boeren, als anderszins, Het geen men gevreesd had, werd ook maar aj te wel bevestigd. De Hertog van Lmm$«'rg brak den 17 December van Utrecht op, en kwam met eene aanzinrfyke magt te Woerden, en zig met de bezetting aldaar verfterkt hebbende, trok hy rusfehen Schoonhoven en Oudewater, en van daar naa te Wierikken bezuiden den Rhyn, om te beproeven, of het vs fterk genoeg was, orn 'er met Paardevolk over te komen, doch het werd niet fterk genoeg bevonden. Hy zelf was inmiddels langs de Noordzyde van den Rhj„ getrokkea naar Zegveld, en voorts naar de Mye-Polder by Bodegnve, laatende de Post aan de JVieu•werbrygge aan de linkehand ]iggen< ^ Graaf van Koningsmark was op de eerfte tydmg van de aankomst der Fmnfchen vaa Bedegrave vertrokken, hebbende hy van de Gemagtigden der Staaten last bekomen, om in den uiterften nood niet verder dan tot de Gntfiki Shü te wyken. Doch. mm vaJt  ftt CSCEIIEDENISSEN EER. het Regiment van Zyne Hoogheid waren naa leiden getogen, zonder in die Sta l ontvangen te zyn, waarop zy naa Alfen waren gekeerd. Aan de Ccudfcbe Sluis ftond Koningsmark in Slagorde, en men begon zig te verfchansfen, toen de Vyand voor de Brug van Ztvammer* Ham kwam, welke Bug aan den Zui ikant van den Rbyn was opgehaald, en door eenige manTchap bewaard werd. Dan deeze manfchap verliep terftond, — Eenige Franjibêa kwamen toen met Vaartuigen over den ftroom, die daar open was, lieten de Brug r.eder, en het gantfche Leger in Zvoammerüsm, het welk van zyne Bewoners verlaaten was, en terftond aan kooien gelegd werd, uitgenomen het Huis van den Schout, daar de vlam niet aan fcheen te willen vatten, «loch alle de Schepen met levensmiddelen^ daar gevonden, werden mede verbrand — Van daar' toog de Vyand terug, den Rbyndyk langs, naa de Zuidzyde vm Bodegrave, alzo het ontlaaien van het w.'der, zynde de wind van Oost in West, de vorst in regen verkeerd , kern verhinderde, verder in Heiland ia  rtRJENlODE NEDFRLAKDErf. in te dringen. Bodegrave werd toen: ook, op verfcheiden plaatzen, in biand ge. fioken, en op één Huis na, in de asfcha gelegd. De Buitenplaatzen en Polder- molens daar rondom werden mede allen verwoest en verbrand. Z Ik heb reeds in myne kindfche jaaren, in de School veel van de Franfèhe Wreedheden , hier gepleegd , "v\ de zogenaamde Fra-fcbe Tyranny, gelezen, en dit heeft van dien tyd af een inwendigen afkeer in myn hart tegen die Natie verwekt. V. Juist om zulke redenen is het, dat ik en anderen duizendmaal gewenscht hebben, dat foortgelyke Schoolboeken geheel buiien gebruik raakten, want dus zou men met even weinig moeite foortgelyken afkeer tegen de Engelfchen en andere Natiën kunnen inprenter. Men zou zelfs zyne eigene Natiehaatlyk kunnen maaken, indien men ets misdaaden van eenigen op een geheel Volk wilde toep 'sfeu. Wat onlangs Uertegenhoscb van fommige Soldaaten heeft moeten ondergaan, weet gy. Maar zoudt gy daarom van  30 GESCHIEDENISSEN DER al wat Krygsman heet, eenen afkeer moetea hebben? — Wat de Franfchen in dien tyd aanbelangt, behoort gy wel in acht te Hemen, dat de vernaaien van wreedheid in dat gemelde Schoolboekje, uit de eerfte berigten, die altyd vcrgrootende zyn , zyn opgefteld, en dat men te onügtzaam geweest Is, om die eerfte misdagen te verbeteren, zo als men had kunnen doen, door een behoorlyk onderzoek, gelyk mannen van oordeel daar op die Dorpen zelve gedaan heblen. — Het geen men bevonden heeft, is,dat eenige menfchen naakt zyn uitgefchud, en landwaards ingejaagd, en een kranke Metzelaar en zyne onlangs verloste Vrouw te Zzvammerdam zodaanig zyn mishandeld, dat de Vrouw hort daar na te Gouda overleed. ■—- — By het terug trekken van Bodegrave zou de Vyand de Post aan de Nieuwerbrugge voor de borst gehad hebben, maar deeze was toebetrouwd aan den Kolonel Mezes Pain V Vin, die dezelve verliet, waarom hy eaderhand onthalsd werd. —- De veranda. ring van het weder noodzaakte dus, gelyk ik  (AO. 1673.) VSREENXGDE ED&REANDEff. 3Ï gezegd heb, den Vyand uit Heiland te rus; te trekken, en zig weder naa hunne Bezettingen te begeven. Van onze zyde had de vorst gelegenheid gegeven tot het hernemen van Koeverden, hetwelk gebeurde op den 39 van December. Met deti aanvang vatt het volgende Jaar 1673 werd door de Z-.vceden een voorflag ter onderhandeling gedaan, niét zonder aandryvicg van Frankryk, die Brmdenhurg en den Keizer zogt op te houden , en zelfs de Staaten tot het min hevig voereu van den Kryg te brengen. *— De Ziveedsn fielden voor, dat Frankryk en Engeland geneigd waren tqt de Vrede, dat zy Duinkerken voorfloegen als de plaats der ©nderhandï* lingen, en dat Greot • Brittanjs aan de Staaten ecnen ftilftand van Wapenen voor den tyd van drie maanden zou veiieenerj» -— De Staaten verklaarden zig mede genégen tot de Vrede, doch wezen Duinkerken als ffitó» dclplaats en den Wapenvt."IIhrd voor ttrle maanden van de hand, bi^eerendê ook voor af te weten, op welken vo^t men rran«ffcie*n zou. — Eindelyk bragt men hét zo verre B 4 dat  32 GESCHIEDENISSEN n?H dat Keulen als de plaats der onderhandeling bepaald wierd. De Keurvorst van Brandenburg voor zig zeiven bedugt wordende, hield den beloofden onderfïand te rug, en floot een Verdrag met Lodewyk den XIV. Sommige Leden uit de Vergadering van Heiland fcheenen nu ook te neigen tot het aanvaarden van een' algemeenen fliiftand van Wapenen, dan de Prins, die de Vergadering bywoonde, wjs van andere gedagren. Z> Had de Prins dan uitzigten , dat men niet het voortzetten van den Oorlog eei Ijker Vrede bedingen zou? —— Men was toch van den byftand van Brandenburg verdoken ? V. Hy hield, gelyk ook niet onwaarfchynlyk was, den Staaten voor, dat Frankryk, geduurende dcu ftilftand van Wapenen, de overmeesterde Plaatzen zou inhouden en veiflerken, en zyne Krygsmagt vermeerderen, en na het eindigen van den ftilftand, den Staat met nieuwe magt aanvallen, en ©nder and.re redenen, die grooten moe.d adem-  ademden, befloot hy eindélyk, dat de •Wapenfchorfing, niet langer zou moeten duuren dan tot den eerden van Zomermaand, op den voet, zo als die door de Zweede» was voorgeflagen , en dat men intusfchen kon zien, wat 'er van de Vredehandeling te Keulen ftond te worden , waarin de Staaten algemeen bewilligden. Doch met dit alles bleef de onderhandeling hier over in de geboorte fteeken, en het was eerst met het einde van de maand J»ny, dat de^vredehandelingen te Keulen werden aangevangen, en dewyl die traaglyk werden voortgezet, werden de toerustingen ten Ooilog in Frank* ryk, Engeland- en de Nederlanden wakker aangedreven. 'Frankryk verfcheen eerst te Veld, en zogt door middel van verraad zig van Sas van Gend meester te maaken, hetwelk egter mislukte. Daarna werd Maaftriclt door de Franfcben belegerd, en na eene hevjge belegering, ingenomen. • - Ver volgends verdeelde Lodeivyk de Xir. zyn Leger, in drie hoopeo , doch het Jaargetyde vwliep, eer de Franfcben eenig ander beleg 3 5- 'in  34 CESCI4IEDSNT.SSEN DES. in de Nederlanden ondernemen konden. «— Ook fchryft men het aan de bewerking der Zzveeden toe, dat zy van alle verdere belegeringen afzagen. « Om in Holland te dringen, werden Zy door het water, dit alörnme op het Land ftond, verhinderd, fL-hoon zy, door allerhande middelen,hoewel vergeefsch,hetzelve poogden af te tappen.— In de maand van Juny zogten de Franfcben, die te Muiierberg lagen,te vergeefsch Muidst te bemagtigen, zelfs werden zy door de Amfteldammers genoodzaakt, Muiderbtrg te verlaaten. De Prins van Conde, met een groot gedeelte van *t Leger Utrecht verlaaten hebbende, bediende zig de Prins van Oranje van deeze gelegenheid, eerst met den Vyand te verfchalken, als of hy het op Bommel gemunt had, doch zyn oogmerk was eigenlyk, het beleg te liaan voor Naarden, zo als ook gefchiedde op den zesden van de maand September, en zes dagen daarna werd de Stad by Verdrag aan Zyne Hoogheid overgegeven , fchoon men, geduurende di; fetleg, het Land in lir. «root/ie gevaaT hield  VER.EENïGDE NEDEPLANDR.V. 33 té- zy» , omdat s'Lands Magt daar geheel r.y een getrokken was. —Geduurendo deeze verrigtingen waren de Staaten in onderhandelingen met Ziveeden en Denemarken, met welke beiden een Verdrag van Koophandel geflaoren werd, ook had men eenige weeken te vooren een Verbond gemaakt met den Hertog van Lotharingen, en zig nader verbonden met den Keizer, en met Spanje, welk laastgemelde Hof *m Frankryk, op den 16 Ocfcober den Oorlog verklaarde. Zynde alle deeze Mogendheden tot hier toe te rug gehouden door de overmagt van Frankryk, milem de UI. zig op het einde van September naa het Staaten Leger, welk by Roezeniaal bycengetrokken was begeven , en zig verëenigd hebbende met de Spaanfcae en Keizerlyke Troepen, was by Venlo over den Myn getrokken. En naar Nuis, Andernoch, en andere Plaatzen veroverd te hebben, floeg hy, met het verëenigd Leger in de maand van November bet beleg voor Bon-, op den elfden fiteovelde de Graaf van Koningmask, en daags & & daar  GESCHIEDENISSEN DFR 1 da^an traden de Belegerden in onderhand* Jing > en gaven de Stad by Verdrag over. Z. Dus verrig'tten de Staatjeben in deezen Veldrogr meer dan de Franfcben Wat ondernamen deeze? • V. De geflooiene Verbonden , de Optogt der Legers naa den Rbytihant, en de Verovering van Bon noodzaakten ben de meeste overweldigde Steden in de Nederlanden te verlaaten, nog voor bet einde van dit ]a'ar. — Woerden werd eerst, daar na Utrecbt verlaa. ten, nadat die Stad 450000 Guldens voor Brandfchatting beloofd , en 100,000 Ryks«aaJders daar van in gereed Geld betaald had . Daar na volgde de ontruiming van Amersfoort , fTyk by Duurjïede, Rbeenen , Montfoort, Oudewater, Tsfelflein, Kanen, Beukelom, Asperen en Leerdam, doch niet zonder zwaare Brandfchattingen te betaalen, en dus werden ook de Gelderfche Steeden o-.rruimd. Dit voorbeeld der Franfcben werd door den Bisfchep van Munster gevolgd, nadat Zwartfuis door Prins Joan Mturits by vcirasling hernomen was. Z, Ik  VER&ENT.CJDE NEDERLANDEN. 3 Z Ik dank den Hemel voor die gunfrige ommekeer, die men re regt eene gelukkige omwenteling noemen mogt ; doch Vader, het beige u niet, dat ik u vrage, hoe ftond het dit Jaar met den Oorlog ter Zee? V. Ik heb u zo even van den Nationaalen haat tegen de Franfcben zoeken te geneez t maar nu zal ik u ook moeten waarfchuwen ten opzigte van de Engelfchen ; en doen aanmerken, dat een volgend gefhcht nooit verantwoordclyk is voor een voorig, of dat men nooit de fchuld van eenige fielten kan (tellen op rekening van her geheele Volk. Elke Natie heeft ten allen tyden haare fchur- ken en eerlyke lieden Zekere J«ban Frafer geraakte, in het Voorjaar, te Amftel* dam in hegtenis, en beleed, buiten pyn en banden, door voornaame lieden in Engelaxd te zyn omgekocht om s'Lands Scheeper > die nog ongetakeld lagen, ia brand te fteeker ; wat duokt u, zou het regtvaardig zyn, om*, wegens zulk een fchelmftuk dier voornaame Engelfchen een inwendigen j$Pkeer tegen de geheele Natie te voeden ? Het fchelmfïuk E 7 werd  *$ GESCHIEDENISSEN DER werd gelukkig ontdekt, en de Aanlegger naar verdienften geftraft, geradbraakt en ga» blakerd, zo als één zyner Makkers daarna te Rotterdam met de dood geftraft werd. ———• De Vloot, van dit onheil bewaard, was si vroeg in 't voorjaar gereed geraakt, en in Mei, 80 Zeilen fterk in Zee geloopen, en daarna met nog eenige Schepen verfterkt', was dezelve ia ftsat, om den iften Juny, de Verëemgde Franfibe en Engelfche Vlooten in 51 fezigt gekregen hebbende, die het hoofd te bieden, fchoon de Vyanden ongelyk flerker in getal ware*. Omtrent een aur nademiddag vong de ftryd aan, tusfehen het Esquader van den Graaf d'Estrées en dat van den Luitenant Admiraal Tromp. Een weinig daarna geraakte de Ruiter en Banken in een hevig gevegt met Frins Robbert en Spragge. Het gelukte de Ruiter, een groot deel der Vyaudlyke Schepen van de Vloot af te fnyden, doch hy vervolgde ze niet, om Tromp te kunnen byftaan, die zig in groot gevaar bevond, maar zodra ie Ruiter niet sag aankomen > of hy riep tegen het Boots* volk ?■■  X.D' Pl.ITT. c7 J r   VERESNIÖEE NED2R£AH»fiN. 3$ volk? Manr.cn daar is Bestevaér, «Kf helpen. Ik zal hem eek niet vetlaaten, zo lang ik adem kan fcluppen. Hoe dit eerfte gevegt afliep, kunt gy oVmsken uit den Brief, in Zeemans ftyl, door Tromp aan zyne Zuster gefchreeven. BEMINDE SUSTER!* Gisteren hebben ivy den dans aengegaen, $& ben Godt fy geloof t ge fond t, en hebben om hart eens voeder opgei aalt ah Keuningen. Ik ben op myn vierde Schip, de Comeetflar, en meene van daeg een braven dans te dansfen* Wy krygen de Franfen foo ach 'f loepen, dat fy de Bram feil s en alles byfetten, en foo bet van daag foo voortgaat, foo hoop ik dat altir vrienden en ons gebedt verhoort fdl zyn, en dat wy van de tyranny verlost zullen vierden, Adieu. Oouragis. 'f Sal ivaerachtigb votl gaen. * Jttny 1673, t. TROMP. Z. Bjf  «pt gi schiedenj sen beiv 1 Z. Dit is waarlyk wel een Zeemans ffyi-, doch hy geeft tevens s'Mans dapperheid te kennen. Ging het in 't volgende gevegt naar zyne hoop? v Op den i4den raakten de Vlooten weder flaags, het gevegt werd door den nagt geëindigd, en den volgenden dag zag men geen Vyand meer, zyrde de verëènigde tFranfcbc en Engelfcbe Vlooten, met veele ontredderde Schepen naa de Rivier van Landen geweken. ■ — In de maand Jun'y had de Ruiter de Vyanden vergeefsch gezogt, doch in 't begin van Augustus vertoonden zy zig voor Texel, de Ruiter was hen gevolgd tot voer Scbeveningen , daar de Prins van Oranje by hem aan boord kwam, op wiens raad beflooten werd, den Vyand flag te leveren. —— Den aoften kwam de Ruiter in het gezigt van de Vyanden, om. trent de Helder en Kykduih, en hier raakten de Vlooten den volgenden morgen oin negen uuren aan clkanderan> hebbende de onzen het voordeel van den wind. Banken viel aan op het E^nade* van d'Es-  VEP.EEN IGDE NlBERLANDrN. 41 tó'Esiréesy de Ruiter geraakte in gevegt nut Prins Robbert, en Tromp, die de agrerhoede had, (treed tegen Spragge drie uuren agte»* een, zonder éénen gekwesten te bekomen, «' Est ées en Prins Robbert begonden eerst te wyken, waarna de Ruiter Tromp te hulp kwam, tegen spragge, die overgegaan ia een Sl^ep , om van Schip te veranderen , verdronk, dewyl de Sleep in den grond werd gefchooten. Prins Robbert toen de Ruiter gevolgd zynde., werd het gevegt zo. lievig , dat 'er byna geen voorbeeld vaa dergelyken Zeedag was. ~~~~. Tegen den avond zag men twee of drie Engelfcbe Scheepen zinken, van onzen kant werd nier één Schip gemist — ■-—■ Doch de beide Vlooten waren zwaar befcliadigd, en de Engelfchen zo zeer, dat zy met den nagt, die den ftryd deed eindigen, naa hunne Kujt (levenden. — Zy hadden , behalven Spragge, verfcheiden Kap teincn verlooren ; van de onzen waren gefneuveld de Vice-Admiraal Jan de Liejde, en Ifaak Siveers en eenige Kapiteinen. De Engelfebeu fchrevcn zig egter de eer der  4* (AO. I674.) GESCHIEDENISSEN DER. overwinning toe , maar meer voordeels behaalden zy in de Indien , daar zy zig van Trinqtiencmale en S. Thomas en Tabago mees-» ter maakten. Z. Zo veele voordcelen, als de Engelfchen, deels wezenlyk, deels naar hun voorgeven, behaalden, zullen den Koning van Crtet-Bris. tanniën te afkeeriger van de Vrede gemaakt hebben. V. Integendeel, niettegenftaande deeze voor* deelen werd Karei den II tot de Vrede be» wogen door verfcheidene redenen, vooreerst het Volk was den Oorlog moede; ten tweeden, het Parlement weigerde nieuwe lasten tot het voorzetten des Oorlogs op zig te neemen; ten derden , de onderflandgelden Van Frankryk waren daartoe niet voldoende; cn ten vierden , Spanje dreigde Engeland. den Oorlog te verklaaren; om deeze redenen was het, dat de Vrede tusfchen Engeland en deezen Staat den 19 February 1674, te West* atunfter geteekend werd. ■ Waar op de onderhandelingen te Keulen , tot hier toe fleepcnde gehouden, plotzelyk werden afge- bro*  VEREENIG DE NEDERLANDEN» 4.5 broken, en gevolgd door de Vrede met de Bisfchoppen van Mwifier en Keulen, en het fluiten van Verbonden met den Hertog van Brunszvyk, met den Eisfchop van Osnabrug en den Keurvorst van Brandenburg., en den Koning van Denemarken. Z. Dus had men dan nu met Frankryk al« leen te doen. Wat deed Lodetvyk df XIV. in die omftandigheid? V. Die Vorst zat mede niet ftil, maar had ook gewerkt, om zig door andere Verbonden te verfterken, en dus fchcen een algemeene Oorlog onvermydelyk. Hy gaf bevel tot het ontruimen van Zutpben , Arnhem a Tbieï , Nymegen , Kuilenburg en Buurm, en andere Steden en Sterktens in Gelderland, Overysfel en Utrecht, waar door die drie Gawesten , weder geheel ontledigd werden van de Franfcben. a—... De band der Unie, als 'tivare, door de overweldiging deezer Gewesten, gebroken zynde, moest men nu op middelen bedagt zyn, om dien wederom te vernieuwen. « De Staaten van Utrecht deeden op den 2aften van de maand £ïovem- fcer  GESCHIEDENISSEN DER ber aanzoek by de algemeene Stsaten,, om weder in de Unie te worden aangenomen ; doch terwyl men hier op raadpleegde , werd, op den voorflag van Haarlem, zyne rioogheid Willem de HL verklaard als Erffiadhou* der in zyne manlyke Nakomelingen, en fterk. aangemaand, om zich in den Echt te begeven en op den voorflag van Amfteldam werd gemelde Prins ontheft van eene fchuld .van twee Miilioenen, welke deeze Stad aan wylen zynen Heer Vader geleend had; ook werd hem van wegen de Oost lhdifche Maatfchappy een drie en dertigffe deel der uftdeeling toegelegd. —— Wat de weder» aanneeming der drie Gewesten betreft , dit ftuk is zo uitgebreid, dat ik niet weer, op wat wyze ik het u . naar de mate uwer bevatting, zal voordellen. Ik zal n dan enkel zeggen, dat de Provintie van Utrecht niet weder aangenomen wierd , bevoorens zig dezelve geheel aan den Prins oriderworpm, eene verandering in de Regeering on« dergaan , en zo wel als de Provintiën van Qelderlatid ea Ovtr^sfel ten nieuw Regeerings Re.-  VKRIËNIGDE NEDERLANDEN. «f£ Reglement ontvangen lnd, welk nog in onze Öogen de bron der verfchillen in die Gewesten geweest is, Z. Mag ik u nu vraagen, wat 'er van Oor» iot'szaaken in dit Jaar gebeurde? V. Met den aanvang van dit Jaar waren de toebeieidzels tot den Kryg mee yver verdubbeld. De Franfcben verfcheenen het eerst in het Veld in Braband , waar dé Prins met het verëenigd Leger hen volgde. • Op den 9 van de maand Augustus raakten, na lang heen en weder trekken, de Legers aan eikanderen, hebbende Oranje zig gelegerd by het Dorp Senef, alwaar een zwaare Veldflag voorviel , in welken van weerskanten veel Volks fneuvelde , en elk zig de overwinning toefchreef. ——» De Prins deed alle moeite, om Condé tot eenen tweeden Slag te brengen, maar deeze bield zig agterlyk. In September belegerden de Bondgenooten Oudenaarden, maar te vergeefsch, door dien de Keizerlyken weigerden eenen Veldtïag te wagen ; egter werdert G-r&ve en Huy door Ormje nog dit Jaar be»  4# GESCHIEDENISSEN DER, bêmagtfgd. Daarentegen werden de &0* fchen meester van het Franfihe Comtê} dan ik wil u niet te ver afleiden, om u alles te zeggen, wat in Duitschland, Kataloniën en Sicilië* voorviel, dan alleen moet ik dit melden, dat de Ruiter, nu aangefield tot Luitenant Admiraal Generaal , in bedenking gegeven hebbende, of 'er niet iet te onder°nemen was op de tranche Karibifche Eilanden, Martinique enz. de Staaten befloo ten ruim 50 Scheepen van Oorlog en eenige" mindere Vaartuigen onder zyn bevel dertvaards te zenden, doch de Franfcben te vooren gewaarfchuuwd en op hunne hoede zynde , moest hy, onverrigter zake, te rug keeren . Even zo ging het Tromp op de Kust van Belliüe. Deeze tegenfpoeden werden verzeld van eenen zwaaren Storm en Önweder, welk overal verbaazend veel fchade veroorzaakte, voornaamlyk te Utrecht, alwaar de Domkerk inftortte. Z. Hoe ftond het thans met de Vrede. Xan deling? V. De  ^Ao. l67ö.) VES.EENIGBE NEDERLANDEN. 4^ V. De onderhandelingen , die de Staaten in Engeland in 't werk fielden , toonden Jtiaar al te duidelyk hunne genegenheid tot de Vrede; En niet minder haakte Lsdewyk de XIV. naar dezelve , deels om den last der onderftandgelden, die hy nog aan Engeland betaalde , maar voornaamlyk omdat hy vreesde, dat het Engelscb Parlement Karel den II. zou noodzaak en, zig tegen hem te verklaaren , fiaande hy zelfs , als genegen zynde, om met de Staaten afzonderlyk te handelen, Breda als eene handelplaats voor. Z. Ik twyfel niet, of de Staaten zullen daarin bewilligd hebben? V. Niet het aangaan van de Onderhandeling , maar de wyze, hoe die aan te vangen, maakte eenige zwarigheid, en terwyl men daarover raadpleegde, arbeidde de Raadpenfionaris Fagel, om den Prins van Oranje in fommige Gewesten, en byzonder in Gelderland, meerder gezag te doen bekomen, en bragt het zo verre , dat de Staaten van die Proviutie hem in 't Jaar 1675. het Hertogdom van Gelderland en het Graaffchap van  48 GESCHIEDENISSEN DFR Zutpbcn op.lroegen, waar toe fommigen en onder anderen Utrecht Zyne Hoogheid fterk aanraadden, maar op raad van Holland en Zeeland bedankte de Prins voor dat aanbod, en herftelde, na veele moeijelykhedcn, de Regeering van dat Gewest. Vervolgends verdeedigde zig de Prins, tegen vermoedens, als of hy na de Opperheerfchappy dong , in eenen Brief aan die van Zeeland, en in Holland, verboden de Staaten te zeggen of te fchryven, dat de Prins naar de Souvereiniteit over de Gewesten gefïaan had. Doch het was niet zeer naar s' Prinfen zin, dat Ernst Kafimir van Nasfau , dit Jaar , als Erfftadhouder van Groningen en Ommelanden* als ook van het Landfchap Drenthe werd aangefteld. Z. Werd dan dit Jaar de Vrede nog niet getroffen ? V. Keen; Nymeegen werd wel tot de handelplaats vastgefteld, en de Ambasfadeurs derwaards gezonden , doch inmiddels veroverden de Franfcben Limburg , het welk de Paus vergeefsch tragtte te ontzetten , egtcr  VEREENlGDE NEDERLANDEN. 49 «Ster bemagtigde hy Bincb, en van wéerszyde werden nog eenige andere voordeelen behaald. ~ Ook verklaarden de Staaten «n dit Jaar den OoUog aan de Zzveeden. die men al lang gewantrouwd had. — By alle deeze rampen des Oorlogsled Holland, Friesland en Overys/el zeer veel door eenen «waren Watersnood, waardoor verfcheiden Dykbreuken veröoizaakt werden. Onder dit alles, vierde men nogthans met veel luister het eerste Eeuw-Feest der Leidfehe Hogefchool verders moet ik u, als byzonderheden, die tot dit tydftip behoren, nog meiden, dat op den 8 Augustus i„ s Hage overleed Amelia van Sohns, Weduwe van Prins Fredrik Henrik in den Ouderdom van 73 Jaaren ; als ook dat de berugte ^cauejort in ï Hage gevangen genomen werd »1« zig hebbende fchuldig gemaakt aan ongeoorloofde Correspondentie, hy werd tot ee ie eeumge Gevangen{s ^ middel, om de Gevangen Poort te omkomende!*, a« ™ eenige verfchillen ^ dehandel nog werd opg€fchort> c z. z»  SO CAo' GT-SCHTEDENISSEN DEU Z. Zo bleef ■ dan ongelukkig de Oorlog nog aanhouden? V. Ja ; In het Jaar 1676. werd de dappere de Rutter tot byft-and van Spanje -naa Siciliën „gezonden, daar hy den loop zyns roemrugligen lévens voleinde, wordende in den ■ tweeden Zeedag, in het gezigt van den berg Etna, zodaanig gekwetst, dat hy vyf dagen daarna het beftierf, wordende zyn dood gevolgd door de üec'erlaag der verëenlgde Vloot by Palermo. — Gy weet, dat het lyk van den wakkeren Zeeheld herwaards gevoerd, en met eene pragt overëenkomftig zyne verdienden in de NieuweKerk te Amflelèam begraaven is geworden — Frankryk veroveide dit Jaar Candê en Beucbain; Oranje belegerde Maaftrïcbt, doch moest het beleg . weder opbreken. De handelingen der Vrede werden te Nltuvmegen intusfehen op -nieuw aargevangen, doch het duurde nog tot het Jaar 1678, eer de Vrede gefloten werd. Inttisfchen gingen de Fr, hfeben in 't jaar -1677. voort met veroveringen te maken in de SpaanCche Nederlanden. Zy bernagiigden V**  CAo. ittr.) VEREENI3DE TOMHMNDEW. st H»Mnb hadden Ie r Zl ' '?eefSCh' i» t Kerkelyke ais 1,1 ""'"^ 20 v e dagen na het fluiten dei. Vrede ' « by js.re„ ,„ HmgMmn Zt Z " Sr*"e werd « rdes^EdoordUvoo™,™,^^. Kon daarna volgde da Vrede van e„ -;h:r:e„zrKr;r- C 3 IN.  VIER- EN- YYFTÏGSTE GESPREK. I N H O V B. Utrhaaling en uitbreiding van fommige byzonderbeden geduurende en op de Nieuwmeegfcbe Vredehandeling. Tabago gewonnen en verloeren. Opfchuddingen in Groningen , enz. — Huwelyk van Willem de III met Maria van Jork. — Oproer aan de Zaan. Stil' Jland van Wapenen. Twist over het ontruh men der Steden door de Franfcben. firemt de Vredehandeling. De Franfcben geven tte. De Vrede word geteekend. Veld/lag by tergen in Henegouwen, vier dagen na het teekenen der Vrede. Verraad in Engeland ontdekt. De Hertog van Jork verlaat dat Land. Twist wet Vriesland over bet tfdanken van Krygsvolk. Met Amfteldam. jtxtr htt verf erken van Kaarden. Dood van Prins  Prins Joan Maurtts van Nas/au, van fVolfert van Br ederode, de Graavin van Bentbem, en Joost van den Pondel. - . Frankryk /laat den Staaten een verdeedigend Verhond voor. Haalr Engeland over in zyne belangen. Doet verbeiden eisfcben op de Spaanfcbe Nederlanden. Verbond van Koipbandel met de Otiomannifcbe Porte. Komeet of Staartftarre. De Franfebe* vallen in het Luxemburgfcbe. Verklaar,» verfcbeiden goederen van dtn pri„, mn Oranje verbeurd. De Staaten fluiten een Verbond met Zweden. De Franfcben. onderneemen een' Burger van Awjïeldam op ** lieten. De Franf.be Gezant vordert, dat hem gegUKj ^ ^ ders Poort te ryden . VerfchilUn ha Engeland. Snrinaamen aan de ft>(St m6 fcbe Maatfcbappy verkogt. De Heer van Somnelsdyk , Gouverneur aldaar , door de Soldaaten omgebragt Twht mf gfn Keurvorst van Brandenburg. W Jfr Franfcben in Vlaanderen; de Staaten zenden Sooq Man ter hulp van Spanje. Dt Fr-an* C * fcbs»  54 GESCHIEDENISSEN DER. fcben bombardeeren Luxemburg. Spanje verklaart hun den Oorlog. 7 wist tusfcben den Stadhouder en Amfleldam, ever de werving van 16000 Man. De Stad befcbuidigd van handeling met den Franfcben Ambasfaaeur. Haare Papieren voorden verzegeld. Een befiand van 10 Jaaren geflooten tusfcben Frankryk en Spanje. Twist met Dordrecht, Leiden , Amfleldam enz. Dood van liarel den 11. Jacobus de 11. volgt hem op lly doet helydenis van den Roomfehen Godsdienst, Opftand van Argyle en Monmouth. Handelingen van den Prins in Engeland, ook door middel van den Predikant H Witfius. — Koning J, cobus wil den Roomfehen Godsdienst invoeren In Frankryk voord bet Edict van Tfantes herroepen. — Landdieveryè'n en ongeregeldheden in de Kommifen enz. Der Admiraliteit van de Maaze ontdekt en regtipleging daar over. • Geweldige W tersnood in Groningerland. Ondera handelingen van den i'rins met DoSler Burvet. WilUam Pen iu den Httbg. ■ L}e Koningin van Engeland word gezegd , Zwa»-  VESEENISDE NEDERLANDEN. SS Zwanger te zyn Men boud dit voor een werk van bedrog Aar,f gen , om den l'rins te ligten 01 te vermoorden. De Engelfchen begeeren den Prins tot bunnen befcbermer^ Dood van den Keurvorst van Brandenburg. Frederik de lil volgt hem op. Prins van Willes gebooren. Ontwerp van den Prins, om naa Engeland ter verlosfing van dat R.yk «ver te fiièèe* , bevorderd door den dood van den Bisfcbep van Keulen., en de Oorlogsverklaa.ing van Frankryk aan den Keizer en den Patth • De Prins gaat naa Engeland. De Koningin wykt met den Prins van Walles naa Frankryk. De Koning poogt ook te vlug. tsn, zverd aangehouden, ontkomt en begeejt Zig na Franhjk. Frankryk verklaar F den Staaten den Oorlog. — De Prim en Princesfe van Oranje tot Koning en Koniegi» van Engeland uitgeroepen. Oorlogsver- Waaring der Sta,ten aan Frankryk Frank, ryk verklaar den Oorlog aan Spanje. Ge', vegt by Wal cour t Fravfcbe Linie* by Gend veroverd. Het Groot Verhond geflooten. Kening Willem en Lodewyk verklaart» el4 kan.  ö geschiedenissen d£r kanderen deu Oorlog, Vergeef/cbe hoop op voordeelige bedingen omtrent den Koophandel met Engeland, hm u ... Twist tusfcben Koning Willem en Amjield m, over bet zenden der ISominatie van Schepenen na Londen, over het toelaaten van den Graaf van Portland ter Staatsvergadering. — VèW flcg van Fleury. Zee/lag, in welken de Engelfche en Staatfche Vlooten de nederlaag hebben. Geweldig Oproer te Rotterdam en te Haarlem, Zoon. Indien het u gelegen kwam, waarde Vader, zou ik u geern veizoeken, •m eenige nadere opheldering van fommige Gebeurcenisfen , geduurende de Vredehandeling te Nieuwmegen voorgevallen, en van fommige omftandigheden, dien Vredehandel zei ven betreffende Vader. Met alle vermaak wil ik uwen weetlust voldoen. Geduurende de Vredesonderhandelingen te Nieuwmsegen, waren 'er, ge,lyk is u, in een kort begrip, reeds zeide, nog  r >S.) VERHENIGDü NEDFItLANDEX. nóg verfcheidene veroveringen gemaakt. 7a^„ werd up de FTanpcben veröverct,' maar weder verlooren. In Groningen en de Ommelanden ontttonden geweldige beroertens, u, ook in Deventer t Friesland en o^.^,w. 0nderalIe dc2e I-ten voltrok 7//, zyfl Maria Dochter des Hertogs va» olg oTerTe0mft°^ Cene h£Vige ftug over de invoering der nieuwe Turftn» , p welke voorwaarden dat Hof de vrede resvprwa . c r egeerde , werd door de Staaten een buitengewoon Gez™,,^ wafr op eene W^enfl ï P gCZ°nden ' 6 vv''Perif^orSfin? voor den tvd van zes weeken m* a j y vteKen rot fond gebragt werd- DCKh ^"^" ^dehoopVdie men hTi Pfevat, dat de Vrede „!nncn & J „(Ino en worden. genocgZiam Verydeïd. «i W.it gebeurde 'er dan?  5^ GESCHIEDENISSEN DER V. In de Voorw.iarden , tusfchen Frankryk en de Staaten beraamd, was vas'gefteld, dat Irankryk eëni^e S e.len in de Spaanfehe Ne» der landen aan Spanje te rug zou geveu, doch men had verzuimd, daarby te bepialen, binnen welken tyd deeze te rug gaave zou moeten gefchieden. —— Frankryk, altyd uit op eigen voordeel, wendde voor, daar toe niet gehouden te zyn, voor dat de Bondgenooten aan de Zweeden voldoening zouden gegeven hebben. De Staaten daarentegen w ren van oordeel, dat zulks moest gefchieden , zo haast de Vrede geflooten was. De Spaanfebe Afgezant vernam niet zo haast de uitvlugt, die de Franfcben maakren, of hy gaf 'er Beverm'ngk terftond kennis van , welke het aan zyne MeeftVrs overfchreef, die hem last gaven, de Vrede niet te teekenen, voor dat de Franfcben zig verbonden hadden, om terftond na het verdrag , de gemelde plaatzen te ruimen. —* Frankryk ondertusfehen op zyncn eisch ftaan blyvende , toonde Engeland zig deswegens %sa hoogden gebelgd, terwyl Denemarken en  Sn ********* 'er onder ftookreti. De Koning van Frankryk verz0gt aan den bui-gewoonen Am^^deur, den Heer vo* Lessen Vm ^ ^ * *» en de Staaten tfe Wekere* dM ny gezind v/as nm H^ maatreden ÏT sf! ° gCnomei1 len TT ^ vervul. ƒL l LeeUWe" kwam d™ ''n den laag, alwaar op den *mpaf, . . p aen z"nden tyd Temple uic *V'W aankwam , die ^ 1C -er .lycircap ontvangen w,rd , da ^ kr;eg . dat de üor.o, z ui ,ervo?gd werden Hy bi-agt «et ook zo serre , ,„c 'er een nieuw verdr g tusfeh^n f„ , * £ cTZ\rd'wdke 6eid- :e et e„ TndCn °°r,0g F^yk ,oort petten, ,„ gcvaiIc de 1 TSTTSt * * Steden in Mo. der vrede, ïe zullen ontruimen C * Z, My  > IK*e«tËDENtSSK« DER Z. MjF dunkt, dat dit niet meer dan bil'yfc v/as. dewyl de voldoening aan Zweeden geene de minfte betrekking had op de Spaanfche TZederlatiden. V De Franfcben begrepen het egter anders, want, offchoon hun te Nieuwmegen kennis gegeven werd van dit befluit van Engeland cn Holland , zy bleven nogthans by hun Woord. De Prins van Oranje vatte daar op weder vuur, en trok in de maand July naa het Leger, om Bergen in Henegouwen te ontzetten. io5oco Engelfchen hadden last, om zig by het Leger der Bondgenooten te voegen , hebbende Oranje be* flooten, alles tot behoud van Bergen te wagen. „ Maar thans zond de Koning van Engeland iemand naa den Haag. welke met zyne komst en de boodfehap, die hy bragt, de hoop tot vrede deed herleven. ■ Deeze , Du Cros genaamd, kwam maar vyf dagen, voor dat Frankryk zig moest verklaaren , in den Haag. Z. En waar in beiiond die gewigtige Boodfehap ? V. D e  VEREENIGDE NEDERLANDS . $t V. De Koning van Frankryk had dien va» Engeland doen verzoeken, om du Cros uier Londen af te vsardigen met Brieven aan den Ridder Temple in den Haag, met last, dat deeze zig terftond naa Nieuwmegen zoude begeven, om de Zivcsdsn in 's Konings naam te overreeden, dat zy wilden toeftaan , of zelfs wel verzoeken , dat de Koning van Frankryk het ontruimen der Steden en het teekenen der Vrede , om hunnent wille, niet langer wilde uitftellen. In welk geval de Koning van Engeland hen deed verzekeren,, dat hy de kragtigfte middelen zou aanwen» den, om de Zweeden in het bezit der verloeren Steden te herftëllen Z. Dit was zeker een weigevonden flap van Frankryk, om met eere van den Oorloge ontheven te worden. Wat volgde hier op ? V. Eene verbaazende ontzetting van Tem» ple , Fagel en anderen, die, benevens den Piins, op niets anders dachten, dm op de voortzetting van den Oorlog, te mrer daar de Franfcben zig te Nieuwmegen hier omrrent zo geheim hielden, als of zy 'er niets van C 7 wis*  62 GESCHIED EK ISSEfT DER wisten. -—- Ook bevond men kort daar op, dat Frankryk en Engeland het eens waren , en dat men dus genoodzaakt was, wil- lends cf onwillends te (luiten Tempte kwam, drie dagen, voor dat Frankryk zig verklaaren moest, te Nieuzvmegen. en vond de zaaken aldaar in dien ftaat als of de Oorlog voortgang zou hebben. — Want, fchoon de Zweeden den voorflag reeds gedaan hadden , daar Temple last toe had, egter waren de Franfcben niet verder gekomen, dan dat zy de Steden ontruimen wilden, in gevalle de Staaten zig verbonnen , om terftond daar. op gemagtieden re zenden , met welke men zou overeenkomen wegens de middelen en wyze , hoe aan Zweeden voldoening zcu bezorgd worden. Eindelyk op den 10 Aueus'us verklaarden de Franfche Ambasfadcurs aan die der Staaten, dat ze last ge» kreesen hadden , om de ontruiming der Ste en, zo als men die begeerde, toe te ftemnjen , en de Vrede te teekenen ; welk gewig. tig werk dan ook des nagts van den io Augustus , tusfchen elf en twaalf uui en volbragt werd. Z, Sne»  (AO. IÖ79 ) VEREENIGDE NEDERLANDEN. 6*3. Z. Snedige Staaikunde zeker, om, doe r dit draaien , van cy.t tot tyd meer voordeeien te behaalen \ de Prins van Oranje zal hier over niet heel wel te vrede geweest zyn ? V Op dien zelfden 10 Augustus was de Prins met het Leger opgebroken van Brus/èl, naa de Abtdy van St. Deny, by welke, vier dagen na het teekenen der vrede een hevig Gevegt voorviel, in 't welk van wêerskanten veel Volk fheuvelde, en de Prins zelf in groot gevaar kwam, van gedood of ge. vangen te worden. De nagt maakte een einde vin den ftryd, en men meende dien des morgens te hervatten, doch in den morgenitond kreeg de Prins de tyding van het teekenen der Vrede , waarvan hy terftond den Hertog van Luxemburg kennis deed geven, waarop de twee Legerhoofden eikanderen in 't open Velk omhelsden ; en op den IQdeo werd het Verdrag in het Leger afgekondigd , en het beleg van Bergen in Henegouxven opgebroken. Wat de mis¬ noegdheid van den Prins betreft, men kan daar van niet veel zeggen, zo veel is zeker, dat  «4 GESCHIEDENISSEN DER1 dat hy yllings het Leger verliet, en zig tiaa Dieren begaf, om zig met de Jagt te ver; raaaken. ■ De Vrede tusfcben Frankryk en Spanje was een gevolg van die rusfehen onzen Staat en de eerstgemelde Kroon; ook verdroegen zig de andere Mogendheden, doch* »er verliep nog een groot gedeelte van het volgende Jaar, eer alle twisten , die over byzondere zaaken zig opdeeden, geëindigd waren. Z. Nu ben ik verlangende, welk Toneel van gebeurrenisfen zig openen zal , na dat tm de rust in Europa weder herfle'd wns ? V. Niet veele Jaaren duurde deeze rust, ook werd zy telkens geftoord door tnoeijelykheden, die de zaaden in zig vervatten van volgende Oorlogen. In Engeland had men een verraad ontdekt , gefmeed , cm verandering in de Regeering en herftel van den Roomfehen Godsdienst te wege te brengen ; de Hertog vm Jork , deezen Gods« dienst openlyk belydende , achtte zig toen ia, Engeland niet larger veilig, maar deed eene keer naar den Haag, en na een kort; •ft*»  VERE2NIGDS NEBERi ANDEINT. cnen >, zou willen, dat het niet gebeurd was." — Ondertusfchen werd van de afzmdiüg een aanvang gemaakt, doch de verfterking van Kaarden bleef nog eenige Jmren agter. De Ridderfcttap te«üsfcben wilde allen die kwaad vermoeden tegen den Prins opvatten, voor verltoorers van de openbaare rust hebben aangemerkt. Z Was dit Jaar 1679 ook merkwaardig öobï de Sterfgevallen van aanzienlyke Mmnen? V. Ja, in hetzelve overlet-d de vermaarde Prins Joan Mauriu van ^sfau, Veidmaarfchalk van deezen S.aat, en mifeh % Heer van Brederode, de laatfle m^niyke afftammehng van dat aanzienlyk Huis ; en in den Haag de Graavin van Benthem, en de alöm be-  £g geschiedenissen der. beroemde Dretyer Joost van den l'ondel, dieden eernaam h.d van Vorst der Diehtcrcn v hy werd te Amfeldam in de Nieuwe Kerk begraven, en zvnLyk door Dichters of Liefhebbers der Poëzy pedraagen, welke daarvoor, vérëerd werden met een' gedenkpenning, waarvan het opfchrift was: d'Oudste e» grootste PoëïTc Z- Koe, ftond het met ons Staatsbelang * bet. eklvk tot Frankryk ? V. Eer nog dit Jaar ten einde was, zogt Frankryk zig te verfterken, door een ver- deeuigend Verbond met de Staaten. — Doch de Staat der dingen, federt het Jaar 1662. merklyk veranderd zynde, was oorzaak , dat men een Verbond, zo als toen was voorgeflagen , nu zo zeer fchuwde als men het toen gezogt had, dus- werd 'er va» onze zyde niets van gerept: Ook werd het den Staaten door den Engelfchen Gezant ten fterkften afgeraaden. — De Graaf d'Avaux^ th3ns Fransen Ambasfadeur in den Haagt leverde in het Jaar 16S0. Vertoog op Vertoog in, zo ter aanraading van een verdee*    < Ao. IÖSo.) vereenigde nederlanden. <5> digend Verbond, als van een ander ter bevestiging van de Nieuwmeegfcbe Vrede» ' jfoaiinige Gewasten werden door hem overgehaald , doch Holland oordeelde , in dit Tydflip, noch met Frankryk noen met Eugeland te moeten fluiten, maar met beiden in Vriendfchap te moeten blyven, waar toe dm ook by alle de Gewesten beflooten werd. - Minder moeite kostte het den Koning van Frankryk, om het onftandva»iig Engeland ia zyne belangen over te haaien , en hy begon allengs klaarer te toonen, dit hy niet voorneemens was, de Vrede lang te doen duuren. Uy deed verfciieidea eisfehen welke, volgends de Iaastgefloor.cn Vrede, niet konden worden ingewilligd, zo dat de Staaten genoodzaakt wierden , zig door nieuw» Verbonden daar tegen te wapenen. ...... Spanje en Brandenburg werden door Frankryk in engtens gebragt, waar uit zy zig bezwaariyk wisten te redden. —,..„-, OndertusfcSien gelukte het den Staaten, ten voor- dcele  70 (Ao. l63l) geschiedenissen eer deele van den Koophandel , een Verbond van Handel met de Ottomannifcbe Porte te fluiten. Wanneer op het einde van het Jaar zig een Komeet of Staanftar vertoonde , maakten veelen daar uit voorfpeliingen van naderende Oorlogen , en zy meenden, hunne gedachten bevestigd te zien, wanneer in het begin van ió8 . de Franfche Troepen in het Luxemburgfibe rukten , en Lodewyk de XIV. eisch deed op den Oudenburg van Gend , de Stad en Kaftelenye van Aalst, Geertsbe gen, Ninove, 't Land van Bever en, de Ambag'en van Asfenode Boekboute, en eenige andere Plaatzen in Vlaanderen. Z. Zeg my toch, zo het u gelieft, waarop grondde Koning Lodezvyk zulke onbiliyke eischen ? V. Alle deeze Plaatzen door de Wapenen te vooren bemagtigd en weder ontruimd hebbende, zonder dat de wedergeving daar van by de Vrede bepaald was, zo oordeelde hy, zyn regt daarop behouden te hebben, en begeerde ze van Spanje, ofwel anderen van gelyke waarde. —— Met meer dan zes  'VK&EEtflGDE NBDïRLANBBN. fl zes weeken tyds werdt aan de «paanfehen gegeven, om zig op deezen eisen te beraaden, en ondemisfehen hadden de Franfche Troepen Luxemburg geblokkeerd. ——. De Staaten konden , door deeze handelwyze , met nalaaten op Frankryk misnoegd te zyn* waartoe zy door den Prins van Oranje, dien de Koning insDelyks in 't byzonder had be. nadeeld, door eenige zyner goederen ver. beürd te verklaaren, nog meer werden aangezet; men poogde zig dan dooreen nieuw Bondgenootfchap te fterken , het zy in Duitscbland, oi in Zweeden, of met beide te gelyk. Eerst gelukte het niet Zweeden, en daar na werd het beproefd met Engeland doch de Koning wees het genoegzaam van de hand. Lodewyk toonde zig, eer nog het Verbond met Zweeden zyn volle beflag had , door d'Avaux 'er ten hoogden over gebelgd, waar tegen het egter den Staaten aan geene redenen ontbrak, om zig te ver- deedigen Onder alle groote en kleine voorwendsels • die geftaadig in den weg werden geworpen, om met den Staat verfchi! te  1% GESCHIEDENISSEN DER. te zoeken, kan men rekenen de fhp, weide Koiang deed omtrent zekeren Framchman, die zig zedert eenige Ja^ren te Am fielden had nedergezet, onder den naam* van St. Paul, en die ook daar zyn Ourgcrregt had verkreegen. In het begin van de maand December i63i. kwamen negen Dragonders met eenen Luitenant uit de bezstting van ïperen derwaards, met last, om deezen Perfoon heimelyk te ligten en naa Franhyk te voeren. Deeze Luitenant en zyne by hebbende manfehap werden te Rotterdam gevat, naa den Haag geveerd , en voor het Hof te regt gefield. —»— IfAvaux deed teiftond zyn best, om hen te doen ontflaan, niet Ichroomende, om openlyk in een gefchrift aan de algemeene Staaten te zeggen, dat zy gekomen waren, om s'Konings last en bevelen ten uitvoer te brengen, en dus vorderde hy, dat zy op vryë voeten wier • den gefield. Z. Die groote Staatsman wist immers wel, dat zyn Meefter bier te Land geene bevelen kon geven, veelmin order, om die ten uitvoer    VEREEMdDS NEDERLANDEN. 7$ voer te doen brengen, en wel bevelen, waardoor het Burgerregt deezer Stad gefchonden moest worden. V. Op de verwondering, welke de Staaten op den eisch van zyne Majefteit toonden, leverde d'Avaux terftond een nader Venoog in, aan de Staaten van Holland. Doch het befluit der Staaten van Holland liep hier op uit, dat men befloot den Luitenant te vonnisfen, om onthoofd, en de overige Manfchap om voor 10 Jaaren gevangen gehouden te worden. . Alles werd dan hier toe m gereedheid gebragt , en een Kist, met zwart laaken bekleed, op het Schavot ge. Held; doch, nadat aan de gevangenen hunne vonnisfen waren voorgelezen , kregen zy allen pardon. Dit was naauwlyks af- geloopen , of d'Avaux verwekte een nieuw verfchil, door zyn verzoek, om ter gehoor toegelaaten te worden , ter bekendmaaking der geboorte van eenen Hertog van Bourgon. diënt en wel zo, dat hy door de zogenaam. de Stadhouders.Poort mogt ryden, hetwelk hem door de Staaten, om in geene moeilyk-  74 , . De Volkplanting van Suriname :had tót hier toe onder'het bewind der StaaW van Zeeland geftam, doch in het Jaar  X.D.Pl.VI. HET BOOKSCHÏETEN SOMMLSDYK.   VEREENIGDS NEDERt ANDE.V. 75 1682 werd het, met bewilliging der algemeene Staaten, overgedraagen aan de WestIndifche Maatfchappy, die daar voor aan Zeeland betaalde 260,000 guldens; zy deed in 't volgende Jaar een derde gedeelte daar van over aan de Stad Amfteldam, en een ander derde deel aan Comelis Aarfem, Heer van Semmehdyk; deeze werd daarenboven in 't Jaar 1683. door de algemeene Staaten aangefteld tot Gouverneur over de Volkplanting, m het VuIgcnde Jaar w.erJn eentge klagten over zyn beftuur gebragt aan de algemeene Staaten, waarvan de gegrond - of ongegrondheid bedekt gebleven is. « - Doch in de maand July -633. ontllond 'er eene gevaarlyke muitery onder het Krygsvolk in Suriname, by gelegenheid, dat men, door gebrek aan toevoer uit het Vaderland, het rantzoen had moeten verminderen. ~ De Soldaaten,daar over in merklyken getalle Elagtig vallende by den Gouverneur, werden door hem met flagen afgewezen, en hepen om hun Geweer; waar na zy op hem aandelen, en hem doorfchooten. D a Z. Werd  70 (Ao. 1Ö83.) GESCHIEDENISSEN DER Z, Werd dit wanbedryf niet ftreng geftraft? V. De Overfte Verboom, den Gouverneur zoekende te ontzetten , kreeg eene wonde in den buik, waaraan hy eenige dagen daarna overleed ; de muiters maakten zig meester van de Sterkte, en van twee Schepen, daarzy mede zogten te ontvlugten. —— De Raad der Regeering , de Opgezetenen der Volkplanting in de wapenen gebragt hebbende , overweldigde de wêerfpannelingen , waarvan 'er elf met de dood geftraft werden. ——— Joban ven Seharpenbuizen werd toen in plaats van Sommelsdyk tot Gouverneur aangefteld Behalven de gefchillen in en met Oostfriesland, ftond ook de Keurvorst van Brandenburg op het punt, van met de Staaten in twist te raaken, door het opregten eener Maatfchappy te Rmbden, in het 3aar 1Ó83. doch dit had geen gevolg. ■ " 1 Ondertusfchen deeden de Staaten , al wat mooglyk was, om de Vrede te bewaaren, Hellende te gelyk met Spanje alle middelen in 't werk , om door den Koning van Engeland Imnkryk te bewegen , dal het afftond van  VEREENIGDE NEDERLANDEN. j7 van de Vyandelykheden tegen Spanje; dochde Franfcben deeden des niet tegenftaande, eenen inval in Vlaanderen, waar op de Spaanfcben aanhielden om den onderftand van 8000 Man , waar toe terftond befloten werd , wordende Zyne Hoogheid verzegt en gemagtigd, om dezelve te doen oprrekken , fchoon Delft, Uiden en Amfltldam bedugt'voor Oorlog, 'er in het begin tegen waren. Men gaf tevens het Hof van Engeland hiervan kennis, met verzoek, om zig by de Staaten te voegen, die hunnen afkeer van den Oorlog verklaarden, maar te gelyk de verpligting aantoonden, waar onder zy lagen, om den beloofden onderftand te leveren, ~—. IntUSfchen bemagtigde Frankryk Kortryk en Diksmuidcn, en bombardeerde Luxemburg. — Waarop Spanje aan Frankryk den Oorlog verklaarde , maar het ontbrak dit nyk aa* genoegzaame magt, om dien bchoorl.vk door te zetten. D'Avaux deed egter op nieuw eenige voorflagen tot Vrede, waar in by zelfs bewilligde, Luxemburg aan Spanje se laatcn , zo men eenige andere plaatzen. D 3- wilde  GESCHIEDENISSEN DER wilde afftaan. Deeze verfchillen tus- fchen Spanje en Frankryk waren inmiddels oorzaak van het hevig gefchil, welk thans binnen Holland omftond , thsfchen de Stad Amfleldam en den Stadhouder over de werving van iö\cco man, in welke Amfleldnm. volftrekt weigerde te bewilligen, wat moeite ook door de Edelen en andere Steden werd aangewend, om de Stad over te haaien. — Noch bezending aan de Stad, noch het ongenoegen van den Stadhouder baatte iet, terwyl de Stad niet weinig door dTAbdux gefterkt werd in haar denkbeeld, welk ook in Engeland plaats had , naamiyk dat Spanje, op eéne van de voorgeflagene voorwaarden, Vrede behoorde te maaken. Z. Dit zal zeker eene groote opfchnddiug en beweging in het Land gemaakt hebben ; ik begryp, dat het eene gezonde Staatkunde is, wanneer men eene zaak rypelyk overwogen heeft, ftandvastig daar by te blyven, en zig niet ligtelvk te laaren verzetten, maar dat de Stad afzondcrlyk handelde met den Franfchcn Ambasfadcur , fchoon haar dit ,  (Ao. 1684.")' VEREENIGDB NEDERL AN&EN. 79* felvk zv meersde, zo wel als elk Lid van? Staat vrv ftond, zal den Stadhouder en de andere Leden egter zeer gefrooren hebben?- V. Men nam het haar in de daad zeer kwalyk af, evenwel handelde zy op nieuw5 met d\4vauv in den aanvang van her volgende Jaar 1684 leverende vervolgends een wydhiftlg Verroog rer Staatsvergadering over, in het welk de fchadelykheid der voorgeno. mene werving , die men weder ter tafel gebngt had , werd aangetoond. Dfe Straten befloten egter met de meerderheid tot de werving, niettegenftaande de Protesten van Amfleldam en Schiedam, hebbendé Am* fteïdam dSarby verklaard, niets te zullen dragen in de onkosten der werving. - Ondertusfehen was in de Spaanfche Nederlanden een Pacquet mer Brieven van dTAvaux onderfchept, en daar in gevonden, het geen tusfehen hem en de Stad gehandeld was , het werd den Prins van Oranje overgezonden , die den inhoud zo bedenklyk vond, dat hy befioot, om den Brief van den Ambasfadeur ln de Vergadering der Scaatèn van Heiland D 4  la GESCHIEDENISSEN DIB. te brengen, en de afgevaardigden van Amfle/iam openlyk te befchuldigen. Z. Dit geval heeft vry wat overeenkomst met het geen in onze dagen gebeurd is, omtrent de Papieren van den Heet Laurensl V. Op den 16 Febiuary, en dus vier of vyf dagen , na dat het Protest tegen de werving was uitgebragt, verfcheen de Prins in de Vergadering der Staaten, te kennen ge vende, dat hy Hun Ed Gr. Mog. eene zaak Van het uiterfte gevvigt had mede te deelen, Verzoekende, dat de deuren voor af mogten geflooten worden, en den Deurwaarder gelast, elk, die tot de Vergadering behoorde, binnen , maar niet weder buiten te lasten. Vervolgends zeide de Prins, dat het geen hy had voor te dragen , eenigzins betrof de Hecren Gem't Hoeft, Oud - Schepen en Raad, en Jaetb Hop, Penfiönaris van Amfleldam , waarom hy verzogt, dat, zo lang deeze Raadpleging duurde, die Heeren zig wilden begeven in het vertrek derStaaten,gelyk zy deeden. Z Maar de zaak betiof immers de Stad, er* niet hunne Perfoonen? V. Laat  VEREENIGDE NEDERLANDEN. Si V. I.aat ik vervolgen f Na hun: vertrek, waar in zy, zig onfehuldig kennende, ge* redelyk bewilligden , deed de Prins denBrief van d'Avaux door den RaadpenG naris lezen, doch de zin werd door veelen, die de Franfche Taal niet genoeg ver Honden r niet begreepen. Zyne Hoogheid onderftelda egter, dat de verftandhouding met d'Avavx door die twee Heeren was aangelegd, zont der dat men wist, of zy 'er toe gelast wa* ren. Na anderhalf uur toevens , traden Ifatft en Usp weder ongevraagd in de Vergadeiing, alzoo de Burgerneefter Joitn Huidekoper, Heer van Maarfeveen, onlangs eerst op de Dagvaart verfcheenen■, oordeelde, hunne hulp niet te kunnen ontbeeren, ook verftonden zy, dat, nadien hunne naamen in den Brief niet gemeld werden, zy de raadpleegingen over dien Brief vryelyk mogten bywoonen. De Ridderfrhap r Dordrecbt, Hastrlem, Alkmaar en anderen beweeiden zeer driftig, dat zy behoorden :e vertrekken, Delft en eenige andere Leden verzogen de Heeren, dat zy het uit inP 5. fclülü-  $2 GESCHIEDENISSEN DER; fchiklykheid wilden doen. —- Doch zy verftonden, dat zy nioe£ten biyven , en dat men in hun byzyn moest voortgaan met raadplegen, en den Brief in hunne tegenwoordigheid nog ééns voorlezen , opdat zy zig zouden kunnen verantwoorden welk laatfte Min geweigerd werd. Men trad egter, in Jhun byzyn , tot de raadpleging. ■ De Prins werd door de Ridderfehap voor de gedaane opening bedankt, Hemmende dezelve verders, dat men de Stadspapicren en die van den Penfiönaris Hop, behoorde te verzegelen, en op de Charterkamer-te brengen, om ze daar • na te lezen of te rig te geven zo als de Leden zouden goedvinden, ■■■*»■ Die van Dordrecht verklaarden, dat de Heeren zouden ftraf baar zyn, zo de Brief waarheid fprak , dat men moest ondt rzoeken , doch dat op hun niet te zeggen viel, zo zy den last der Stad gevolgd hadden. —— En dus bragt elk, naar de bevatting, die hy van de zaak had , of naar mate men den Prins meer was toegedaan, zyne gedachten te voorfchyn 5 het gevolg, hier van was, dat de  VEKEENItfDE NEDERLANDEN". de Stadspap'eren en die van den Perfionaris Hop in den Haag verzegeld vvierden, laatende dezelve in fee waaring van den Heer vanMaarfeveerr, tot dat de Leden zouden' geoordeeld hebben na het lezen van den Br ef van cTAvaux-, van welken affchriftcir gemaakt-, en aan de Steden verzonden waren » of die papieren n.-.der al of niet behoorden onderzogt te worden. Z. Dit geval moet op deeze wyze rasmgtbaar geworden en onder het gemeen gebragt zyn. Baarde dit geen geweldige bewegingen ? V. De gemeente, byzonder d» Amfleldam r dacht ten deezen tyde over het algsmeen vry eenpaarig. met ha. re Regenten, en was over sn met dezelve vergenoegd, dus bleef men bevryd van epfchud dingen. ~ De Heeren Heo/t en hop keerden inmiddels, nog dienzelfden nrsgr herwaards, alwaar de tyding van het gebeurde Curgerncesteren geweldig ontzette, en b\ zomier den Heer van Beu.' ningen, die ce mee te kennis van de buitenlandfche zaaken had; nogthans ontfiond deze  $1 GESCHIEDENISSEN DER ontfteltenis nier, omdat zy zig iets kwaads bewust waren, maar wegens de onheusch- heid, die hun was wedervaaren. Men befloot, nadat men had aangeboden, zig te willen verdeedigen, geene Afgevaardigden ter dagvaart te zenden, maar de zaaken aldaar door twee Sekretarisfen te laaten waarnemen - Ook weigerde de Stad in het dragen der gemeene lasten, tot zo lange feaare papieren ontzegeld waren. — Dewyl nu ondertusfchen ook by andere Leden van bet Bondgenootfchap de werving werd tegen» gehouden, en een beftand van twii tig jaaren geflooten tusfthen Frankryk en Spanje, zo werden , op eene nadruklyke verklaaring van /lmfteldam , haare papieren ontzegeld en op den 24ften Juny aan den Heer van Maarfeveen te rug gegeeven , waarmede deeze zorgelyke twist tusfehen den Stadhouder en de Stad een einde nam. — Egter ontftonden ras nieuwe gefchillen, hoewel de zaaken van Engeland' 'sPrinfen aandacht ook tot zig begonden tetrekken. De onlust te Gorincbem tusfcben de Regenten en den Drosfaard werd iboa»  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 85 fpoedig beflist, als ook die te ütrïcii , maar hooger liep de twist van den Prins met de Regeering van Dordrecht, over de Nominatie van de Goede Luiden van Achten,alzo beide Partyën hunnen ftreng vast hielden, en Amfleldam de zyde van Dordrecht koos. Onder andere merkwaardigheden in dit verfchil, maakte Amfleldam in zeker Vertoog ter Staatsvergadering overgeleverd, onderfcheid tusfehen Prins Willem den I. en de volgende Stadhouderen, met te zeggen.' „ Dat de Opperfte Magt des Lands, zedert „ de afzweering van Filips de» H. berustte » in de Edelen en Steden, of Burgemeeste„ren en Vroedfehappen der S-eden; die , „ de Hooge Overheid aan Prins Willem den I. ,> hebbende opgedraagen, na zyn overlyden , „ nie: hadden kunnen goedvinden, zulk een ,, uitfteekend gezag te geeven san deszelfsZoon , Prinfe Maurin * die in 't jaar 1585, „ alleenlyk aangefteld was als Stadhouder, „ op Lastbrief en Beiigtfchrift der Staaten-. „ van Holland-, welke het veranderen, ver-2» meerderen en verminderen van het BeD 7 ,5 rig>  85 (A®. H585.) GESCHIEDENISSEN DER 5, rigtfchrift, aan zig behouden Indelen.. De volgende Stadhouders kudden gelyk„ gezag verkreegen als hunne Voorziaten;: „ doch niet dan by opdragt der Staaten, die eigenlyk de Prins van den Lande „ waren, en, niet min dan de Graoeder in dien Godsdienst geftorven was; hier op ontbrak het aan geene misnoegden, om eenen opftand tegen hem te verwekken. De Hertog van Monmmtb en de Graave van Argyle waren *er de hoofden van ; doch eer de opftand uitberste, handelden de Staaten en de Prins van Oranje met Brandenburg over de vernieuwing der Verbonden ■■ De Graaf van Argyle, 100.000 guldens van eene ryke Weduwe in Amfleldam bekomen hebbende, had daarvoor, op naam van den Staat van Venetiën , eenen aanzien]\ ken voorraad van Wapenen en Krygsbehoeftens gekogt, cn fcheepte zig met eenige Duitfche KrygsOverftens en Hollandfche SoIÖaatcnin op drie Schepen., met welke hy eene landing onder-  VEREEN!GDE NEDERLANDEN. 89 nam , in 't Koorden van Schotland. Doch hier werd hy eerlang overvallen, naa Eden. burg gevoerd, en openlyk onthalsd. ■ Monmoutb was, omtrent drie weeken naa hem met een Oorlogsfchip van 30 Stukken Gefchuts uit Te.xel gezeild De Staaten hadden wel, op verzoek des Konings, last gegeeven, om hem vast te houden, waardoor egrer alleen zyn Vertrek verhaast was. Hy landde te Lyme in het Westen van Engeland, en deed zig te Taunton voor Koning uitroepen , maar vond zo weinig aanhang , dat men voor eenen flegten uitflag zyner onderneming beducht was. Het gefchrift, dat hy tegen den Koning had laaien uitgaan , werd, ook hier te Lande, veifpreid, doch door het Hof verboden. Vervolgends met s'Ko« nings Leger (laags geraakt, kreeg Monmoutb de nederlaag , werd gevat, na Londen gevoerd, en na weinige dagen zittens, ter dood veroordeeld en onthalsd. ■■ Z Men zal zeker hier te Lande van deeze onderneemingen niet geheel onkundig geweest zyn, ondertusfchen fchynt het my toe,  £© GISCFIIEDF.NISS3N DER toe, dat de onderneming des Hertogs- te los gewaagd was. Ma.ir hoe gedroegen zig de Staaten omtrent den Koning1?' V. Zo als met deszelfs waardigheid en het heling van den Staat fcheen overeen te komen . een buitengewoon Gezandfchap werd derwaards gezonden , om hem met zyne komst tot den Troon geluk tt wenfehen. —- De Heer van Weede , die mede tot dit Gezantfchap behoorde, zegt men , dat nfzonderlyk door Prins Willem gelast was, om zyne vrienden in Engeland te verzekeren van zynen yver voor het Proteftantsch Geloof Ook zou de Prins , om de Kerkelyken in EngeLmd te ondertasten , zig- van de hulp van ten Utrechts Predikant bediend hebben, die men meent , dat de Profesfor Ihrmanm Wit/ïus was. —— Dat men hier van de onderneming van Argyle en Mumnoutb niet onkundig was geweest , werd in Engeland als vast onckrfteld, en bevatte de eerfte k-lagten van. den Koning aan de-Afgezantenwelke klagten meest zagen op Amjliidtim, cn de Adilüraliteit aldaar, die zig egter de  fC4 GESCHIEDENISSEN DER de Koning werd terftond van de voornaamfte Grooten verlasten, dies hy vol wanhoop naa- Londen keerde. De Prins was ook reeds op weg naa Lenden, toen Jako'ms hem gemagtigden zond, om in onderhandeling te treeden. Inmiddels nam de Koningin met den gewaanden Prins van Walles de vlugt naa Frankryk, wordende in den volgenden nagt van den Koning gevolgd. ■ Hy trad te Wbitebal, vermomd en verzeld van drie perfoonen in eene Schuit, in het overvaaren van de Theems, wierp hy het g'*oot Zegel in den Stroom, doende zig verders met een Viücherspink overvoeren. Zodra men hier van in Londen tyding had , werd de Prins genodigd , om in die Hoofdftad te ko* men. —— De Koning, welke men meende, dat reeds buiten het Ryk was, werd door eenige Visflhers van Feversham in de Pink ontdekt , die hem voor eenen Priester of Jefuiet aanzagen , en zeer onwaardig behandelden ; doch bekend geworden , haalde men hem over, om weder naa Londen te keeren , zo als by deed. —— De Prins die  CAO. 16*89.)'TOREENIODK NEDERLANDEN. I33 die hier van op zynen togt naa Union onderrig: werd, zond hem drie Heeren toe, om hem te bidden, dat hy zig naa Ham, een Lusthuis van de Gnavin van Lauderdalt, begeven wilde, doende ten zelfden tyde een Regiment naa Londen trekken, het welk zig van de Paleizen van St. James en tFiteball meester ma .kte. De Koning, die zigjn het laatfle bevond, bleef dien nagt in bewaaring van 's Prinfen Soldaaten. Een uur na middernagt kwamen de drie Heeren by den Koning, die kvvaiyk nemende, dat men hem gewekt had, verklaarde, liever naa Rocbefler, dan naa lam te willen vertrekken, waarin de Prins, die te Windfor was, bewilligde. Dit deed de Koning den a8fien December* en de Prins kwam denzelfden dag in Londen] nemende zyn verblyf te St. James. - 'm De Koning bleef daar tot den 3 Januzry 1689, wanneer hy 'snagts uit zyne Slaapka« mer floop, te paard fteeg, en weder, niet meer dan van drie perfoonen verzeld, naar den Zeekant reed , alwaar hy ftheep ge«aan, gelukkig in Frankryk aanlandde, —m P-QCÏT4  toS GESCHIEDENISSEN DEit Doch eer de Koning Enge'and nog verliet, deed Frankryk door d'Avaux den Oorlog aan de Staaten verklaaren, zynde het Manifest daarvan reeds geteekend den ctfften No. vember 1688. Z. Dit moet den Staat in geene kleine verlegenheid gebragt hebben ; was men in ftaat^om Lodewyk het hoofd te bieden? V. Dit zal u het vervolg doen zien, thans vervolgen wy de Engelfche zaal? en. Den suften van de maand February 1689. na dat de Frins en Prinfesfe genoegen genomen hadden in de befluiten, die vastgefteld waren , werd aan htm, den volgenden dag, zittende op twee Armftoelen , onder een verhemelte, in de groote Zaal van Witebal, door de twee huizen der Conventie de Kroon plegtig aangeboden , vooraf egter werd 'er eene uitvoerige verklaaring gelezen, vervattende eene optelling van de voornaamfte byzonderheden , waar in Jakobus de II. de grondwetten van het Ryk gefchonden had.—. Voorts werd hy gezegd, den Troon te hebben afgeftaan enz. Pe Prins hield hier op eene  VEREENIGDE NEDERLANDEN*. tW eene treffende aanfpraak , waar in hy z?<* uitliet, over dit blyk van vertrouwen, dac reen in hem en zyne Gemalin ftelde , er, nu beloofd hebbende , den Godsdienst en de Wetten des Ryks te zullen befchermen, werden zy beiden als Koning en Koningin omgeroepen onder den naam van Willem en Maria, waarna de Conventie in een Parlement veranderd werd door den Koning , en toen volgde de Krooning op den tuften April. Hetzelfde gefchiedde op dien dag in Schotland , doch Ierland hield nog lang de zyde van Koning Jakobus. . Doch, laa? ons, na doezen uitflap, tot onzen Staat te mg keeren. _ Het liep aan tot de Lente van het Jaar ió39 , eer de Staaten gereed waren, aan Frankryk, die reeds daadlyk , met het pleegen van vyandlykheden had aangevangen, mede den Oorlog te verklaaren, zo als gefchiedde den oden Maart. < Ten zelfden tyde werd alle Handel met dat Ryk verboden. ■ De onrustige LoJswyk ^ *ir, naar het fchynt, geene Vyanden ge* aoeg hebbende, verklaarde nog. den Oorlog " w aan;  JC8 GESCHIEDENISSEN DER aan Spanje, gevende voor reden , dat de Landvoogd der Spaanfcbe Nederlanden den Prins van Oranje behulpzaam was geweest. —— Spanje daarentegen befchuldigdeFrmkryk openlyk , van naar de algemeene- Heerfchappy te (laan. De Prins van Waldek, den Snaten door den Stadhouder, voor zyn Vertrek naa Enge-and, aanbevolen, had nu het bevel over het Leger, welk verfterkt was met 5000 Engelfchen. '■ Daar viel egter dit Jaar weinig voor, dan het gevegt by Walcourt, en dat de Franfche Liniën by Gend veroverd wierden. Doch het geen de Staaten grcote hoope gaf, was he* Groot Verbond, het welk tusfehen den Kei* zer en de Staaten gefiooten werd, Z. Men moest, naar myne gedachten, n« de grootfte hoop op Engeland gehad hebben. Verklaarde Koning Willem den Oorlog niet terftond aan Frankryk, daar de Staaten óm zynent wille voornaamelyk in deezen Oorlog waren ingewikkeld? V. De afgezondenen, die zig naa Lende». fcadden begeeven, om, uit naam der Staaten,  TE2EENIGDE NEDERLANDEN. den Koning en Koningin geluk te wenfchen, maakten met Zyne Majefteit wel eenige fchikkingen , doch die men geerne anders gehad had — Dan , men moest daar in bewilligen , en kort daarna kwam, op fterke aanhouding der Staaten, de Oorlogsverklaring te voorfchyn, maar Lodewyk bleef Willen, dien hy den Overweldiger noemde, niet fchuldig, en dus had men eenen feilen Oorlog te verwagten . maar de Koning van Engeland drong fterker aan, op het uitrusten der Vloot alhier, dan 'er wel in Engeland aan gearbeid werd, en hier had men meer dan eene reden , om 'er zo veel haast niet mede te maaken. Eindelyk trof men een ver-» d«g, om den handel op Frankryk meer en meer te beletten , als ook een verweerend Verbond. - Vergeefsch egter poogde men eenig meerder voordeel voor den Koophandel in Engeland te bedingen, en niet dan na lang aanhouden trad Groot Brittanniën in het Verbond tusfehen den Keizer en de Staa* ten. —— Doch men moet tevens bekenneny dat de Koning de handen vol had, om de  jrio GESCIIIEDEMSSEN DEIÏ Ieren tot onderwerping te brengen. * Tm tusfehen hadden de Franfcben eenen aanüóg voor op Suriname, die hun mislukte, maar «S"f. Euflatius werd door hun veroverd, Thans ontftond 'er ook twist tusfehen Koning Willem en de S:ad van Amfleldam, over het zenden der Nominatie van Schepenen naa Londen ; als ook met Dordrecht; doch van meer belang was nog het volgende. —• Terftond na zyne verheffing tot den Troon van Engeland had hy eenigen zyner gunfte* Üngen , die met hem waren overgeftoken , begunftigd met eerambten5-onder deezen was Willem Bentinck, zyn hartsvriend , tot zyn geheimraad, eerfte Edelman van zyne Bedkamer, en kort daarna Baron van Circencester, Burggraaf van Falconhery , en Graave van Portland verheeven. ™ -. Deeze Heer Beatinch , de Heerlykheid Drummeien by Geertruidenherg, en zedert die van Rhson verkreegen hebbende, was federt \6~6, befchreeven geweest in het Lid der Edelen van Holland , en men vernam in het Jaar 1690, dat h$r binnen kort herwaatds ftond te kee»  (Aü, IÖpO.) VKREEtfiGDE NEDERLANDEN. I ï t* keeren, en ongetwyfeld zitting zou neemen ter Staatsvergadering. —— Amfleldam oordeelde onder anderen, dat hy daartoe onbevoegd was, en met zyne komst en verfchyning in de Vergadering van Holland den 2©fren January 169 . leverden de afgevaardigden van Amfleldam het befluit der Vroed- fchap daar tegen in, Tegenfpraak vin. dende by de Rïdderfchap , en anderen, bleven zy uit de Vergadering , waaröm deJ aan de Poort door een deel geboefte voor een Bloedhond, Moorde. naar van Kostetman enz. gefcholden, en totnaar zyn huis verzeld werd, alwair een vreeslyk geweld gemaakt werd, zo dat 'ér de Soldaaten onder fchieten moesten, waar* door eenigen doodlyk gekwetst werden. Het graauw vloog toen naa de Wallen » haaiende van daar twee Hukken Gefchuts, koerende het ééne de ftraat op naa de Vischmarkt, en het andere fchuins naa de Leuvenbrug, een derde ftuk werd, naar de overzyde van de Leuvenhaven over des Schouts deur gefleept, met Kogels, oud Yzer en Straatfteenen geladen, en op de Soldaa* ten los gebrand, die met het eerfte Schot de vJugt namen. ——- Inmiddels hadden Bur- ge-  VSREENlCJpE NEDEELANDEN. IÏS gemeefteren eenige Vendels .Burgeren in deWapenen doen komen , aan het Hoofd van. welken de Heeren van Zoelen, Scheepers en Banen , met den Penfiönaris Beyer en den. Secretaris Welfenes, den Schiedamfchen Dyk langs trokken , doch ten halven weg tusfehen het gemeene Landshuis van Scbieland, en de Leuvenbrug ftaan bleven Scheepers en WeJJlnes traden toen voor uit naa het Ge"ichut, om nog eene proef te neemen, of het graauw zig met goede woorden wilde laaten ftillen. Doch de Btugemeefter kon door den drang van het Volk niet heen , den Secretaris had men doorgelaaten , die by het Gefchut gekomen vraagde, wat men begeerde 1 't Ant« woord was: Wy willen de Soldaaten uit de Stad, en den Schout- in banden hebben; oek moet de Schuttery niet nader komen , of wy zul/en 'er op los branden. De Schut¬ ters, op dit berigt, weigerden te naderen; dus fchoot het graauw den ganifthen nagt nu en dan op het huis vart den Schout, diemet den morgenftond in SoldaateH kleeding, met de Soldaaten de Stad uitraakte. — Zo dra  IiS geschiedenissen' 03» dra de Soldaaten vertrokken waren, werdi het ftuk van de overzyde gehaald , en daar siede de deur aan fpaanders gefchooten , en' het Huis vervolgends geheel en al uitgeplunderd. Na het plegen van verderen fpoorloosen moedwil werd de Scheut van zyn Ambt verlaaten , en dit by voorraad bekleed door den Prefident Scheepen Jokob Beyer , en eenige dagen daarna opgedraagen aan denHeere J. M. Braauvs, Nu mompelde men nog wel, van het Huis van een' Schepen te Willen plunderen , doch dit beloofden de Burgers te zullen beletten ; ook bedaarde het graauw allengskens, eenige van de voor* naamfte aanftokers, om den Schout den voette ligten, werden naderhand gegreepen, en in den Haag te regt gefteld. Z. Hoe liep het te Haar hm af? V. Daar ontftond het oproer uit nog ge« rtngcr beginzels, doch fteeg niet tot diehoogte , dewyl het eerder gefluit werd , en de verbittering zo groot niet was. ■-— Te Haarlem was eene Keure afgekondigd tegen het rooken van Tabak op Straat, op, Wa*  -VERBFNLGDB NEDERLANDEN. H 1 'Wagens of in Schuiten, en gevaarlyke plaatzen binnem hui», om brand voor te komen, en zulks op eene boete van zes guldens. — De Schout Adriaan de Bakker betrapte eenen Jongeling met de Pyp in den mond, dien hy, dewyl hy de boete niet voldoen kon , den rok liet uittrekken. Het graauw zig hier door bcleedigd achtende, loopt in grootc meenigte naa het huis van den Schout vorderende den rok te rug en ook de boetens, door anderen te vooren betaald. ——— De glazen van het Huis werden ingef.neeten, en ook de Huizen van andere Regenten met plundering bedreigd , om de Zoutpagt en andere lasten dus afgefchaft te krygen. — Doch de Burgery in de Wapenen gekomen, bewaakte die Huizen zo lang, tot 'er een geheel Regiment Voetvolk en eenige Ruitery in de Stad kwam , waardoor het gemeen in zulken angst gebragt werd, dat geen hunner zig verroeren dorst. Eenigen van de voornaamfte belhamels werden toen met geefeling geftraft, en anderen, die gevlugt waxsn, ingedaagd; terwyi de Burgery door de Sta*;  tl% GESCHIEDENISSEN DER Staaten van Holland en door de Magiftraat der Stad openlyk bedankt werd Z. Weder een nieuw bewys in s'Lands Gefchiedenis, hoe noodzaaklyk eene goede en welgeoefende Burgery is , ter handhaaving van de achtbaarheid van wakkere Regenten , en de veiligheid der Ingezetenen. Nu zou ik u vragen moeten, Vader, hoe het met de Oorlogszaaken thans ftond, maar ik vreeze, u geduld te zeer te vergen ? " V. Ons Gefprek is reeds lang genoeg gerekt, wy zullen daarom liefst hier afbreeken, en den draad der gebeurtenisfen in een volgend hervatten. I N-  VYF. EN. VYFTIGSTE GESPREK. I N H O U D. Staaf der zaaken in Ierland, Veld/lag aa» je Boyne. Koning Willem komt in Holland. Gevaar door ftorm. Doet zyne intrede in den Haag. . brygsverrigtingen der Franfcben. Bergen in Henegouwen verhoren. Luik door de Franfcben gebombardeerd. Gevegt by Leuze. Dood van C. Tromp, Jan Bart doet veel nadeel ter Zee. De Hertog van Marlbourg in ongenade Zee/lag tusfcben Kaap la Hougue en Barfleur. Namen door de Franfcben bemagti.d. Gevegt by Steenkerken. Verraad in Enge. land ontdekt, 0p >t leven van Koning Willem Oreert: te Goes, ahvaar verfcheiden Regenten met geweld de Stnd uitgeleid worden. Stmon van Hahzvyn, Oud Burgeer va„ Dor-  geschiedenissen der Dordrecht in ongelegenheid wegens vorfiandhouding met Frankryk. De Franfcben feröoeren Veurne en Dixmuidcn. Buy verloeren. Slag by Londen. Charleroi door de Franfcben ingenomen. Zeefiag by j' Fincent. Dapperheid van den Kapitein Schryver. Verliezen ter Zee, • Het Volk in Frankryk haakt naar Vrede. Verf billen in Hol' land over bet aanflellen van een' Veldmaar» fcbalk. Verrigtingen ter Zee. Fr anfcbe Koopvaardyvloot vernield of genanten. Landing h Prest. Dieppe, Havre de Grace en andere Franfche Zeefleeden gebombardeerd. Openingen van vrede. Dood van Koningin Maria. «■ Koning Willem bemagrigt Namen en deszeifs Kafleel. Franfche Zee- flaatzen gebombardeerd. Koning Wil- lei» fielt Prins Joan Willem Frifo tot erf, genaam aan. Opfcbudding te Amfleldam' J>oan Willem Frifo word Stadhouder van Friesland. • Zamenzweering in Engeland tegen Koning Willem. Magazyntn der Franfcben te Givct verbrand. Jan Bart ntemt eene Graauvhet. De Hertog van Sa- voye»  riRKEJflGDE NEBERLANDSN. l2l voyé» ft»» esn veydrag met Frankr^ ^ f th> BarCthna <»*• frede te RysiVyk gêm floten. - Wat Frankryk deed ten Behoeve ***** Koni,g JM //# ^ * Koeling *, Spaanfcbe Hterfib Oorlog ,n V Keerden, De Keurvorst in Brandenburg werd Koning van PruisCen. Testament des Konings van Spanje, ten b.. ~oon van Koning Lodezvyk. - /w Karei den II. FilUe J ' ™* ïilips F. in zyne phiats uit- e'r"T D' *~» m i« T'*"«M,n nn 0„ue. j£ 2 **- u. „lm di; d6n Prtns ™» Walles , «/, Koni ^geland, onder den naam van Jaktb £ ^odvan Koning Willem. ^/voJgt £ •ï. Twtst ever zynen uiterflen wil - , Oproeren in verfcheiden Gewesten. - Ba Oorlog word verklaard. Aanflag der Fran * fcbtU  ia2 • .GESCHIEDENISSEN *tft fcbeiden Steden door de Bon^encote:-'.. Ds Zilvervloot verbrand in de Baai van $$os. Handel met Frankryk eu Spanje verboden. Gelukkige VeUiogt. Veldfag by Ekeren. Portugal treed in V "root Verbond. Reiner Vlak fneuvclt. Verliezen ter Zee. — Verbond met Zweden. Verdrag niet Tunis, Algiers, Tripoli. Aartshertog Karei, als Konir.g van Spanje uitgeroepen. Bevordering van Prins pan IFillem Frifo. Vdi' tcgt aan den Moezel. Gevegt by Snellenberg. Overwinning by Ihchstet. Pielt Sleden gewonnen. Gibralter bemagtigd. Zeefla° by Mallaga. Opfcbuddingen in Gelderland en Zeeland. Misnoegen fusfiben Marlbourg en de Staatfcbe Afgevaardigden ie Velde. Dood van Keizer Leopold. Jofefrs volgt hem op. Buis in gezantfehvp naar Engeland* De Prins van Oranje uit den Raad van Staaten g-zveerd. ~ W*f«g by Ramillies. Braband en Vlaanderen erLnen Koning Karei deu UI gingen van den Ridder Forbin. Geneigdbetd der Franfcben tot fadfi. Nieuwe beroerten m Gel'  CAO lö-OlO WIKWXGDE HEILANDEN. ^ dam in brand te ft eek en. - deeao oór- Kr>'8«'«rigli„ge„ van Den VeM. bende had hy Koning >fai,„ g^J? f ^ « «.ta,en. D„c° " h ' nl^n^r1"^^^^ ier llC£r kleide van twaalf Oorin„rM. Oen denigKenT he™* "** ™r »ust, en toi anderhalve mvl van r„. *" -e Kust dik mct „ ™ G^ y" en tfonmoutb, ais Cok de F 2 „ Hee-  124. GESCHIEDENISSEN DER. Heeren van Owwerkerk en Zuilef.eln velgden hem. Het Bootsvolk .zelf fchroomde voor den togt met de Sloep, doch de Koning was 'er op gefteld. - 't Was twee uuren „ademiddag, dat Zyne Majefteit uit het Jagt trad, gevolgd van twee andere Sloepen, omtrent agt of negen uuren des avonds, beuoot men, op het gezigt van de vuurbaak van Goeree, de Sloepen aan den grond te zetten, doch door de donkerheid en mist kon mende «wal niet vinden. De Koning fprak den Bootsgezellen moed in, vraagende, of zy bevreesd vare», in zyn gezelfebap te ftervenï —De Stuurman Sim.« J*n,z»n HarteveldWg^ het eindelyk, uit de Sloep te flappen, en kwam, met vallen en opflaan te Goeree aan Land, daar hy, ten teeken zyner aankomst, een Musket liet affchieten en fterker deed vuüren. — Zyne Majefteit bleef echter den gantfehen nagt op het water, en werd, met zyn Gezelfchap, des morgens met Wagens van Boord gehaald. - Hy bragt drie uuren door in eene arme Visfchers Woning op het S Z. En Zat Frankryk ftfl. mtt Krygsverrignngen, terwyl de Bondgenooten du, iatnen raadpleegden ? dol; ^T'^ %rgM gouwen werd ' door de FranMm belegerd en ingenomen, F &  2 26 GESCHIEDENISSEN DER en Halle door hun geflegt. —— Koning Willem, niet in ftaat geweest zynde, om Bergen te ontzetten, was weder naar Engeland. gekeerd, doch den \\ Mey ftak hy van daar weder in Zee, en kwam den 12 in de Maaze, en voor middernagt in den Haag, doeude van daar, terwyl alles voor het Leger in orde gebragc werd, eene toer naar het Lee. — De twee Legers, nu te Veld getrokken, verwisfelden geftadig • van ftandplaats, zonder iet te verrigten, behalven dat de Stad Luik door de Franfchen gebombardeerd werd, die alszins toonden, geen lust tot eenen Veldflag te hebben, welken de Eondgenooten op alle wyzen zogten 5 dus verliep de Zomer, zonder dat 'er iets v a belang verrigt was, en de Koning verliet liet Leger, waar over hy het Opperbevel overdroeg aan den Prins van Waldek. In September viel 'er echter nog een gevegt voor by Leuze, waar in de Bondgenooten ruim eens zo veel Volk „verlooren als de Franfcben. 'n de maand Oélober be. gaf zig de Koning weder naar Engeland, heb»  VEREENIGDE NEDERLANDEN'» 127 hebbende alvoorens den ftaat van Oorlog voor het volgende Jaar door den Raad van Staate doen opmaaken. Z Dus was den Oorlog dit Jaar weder te Land niet heel voordeelig afgeloopen, moog. lyk zal men ter Zee beter geflaagd zyn ? V. Tromp zou dit Jaar het Opperbevel over de Vloot gehad hebben, indiea hy niet9 op den 2Qften Mei, aan eene kwynende ziekte overleeden was, men had om de Vloot beter te voorzien van Bootsvolk, de Vaart op Groenland, en naar het Oosten en Westen verboden , doch , nadien de Franfcben zo wel een Zeeflag zorgvuldig vermydden, als zy een gevegt te land gedaan hadden, had 'er in dit Jaar niets beftisfênds ter Zee plaats, Intusfchen hadden de Franfcben het toegelegd, om de Smirnafche Vloot te onderfeheppen, maar de waakzaamheid der vereenigde Vlooten op haar pasfende, kwam zy in behouden Haven. Alleen was een Staatsch Oorlogfchip (laags geweest met twee Kapers van Algiers op de hoogte van Kaap Vincent, hen uoodzaakende , af te hou» F 4 • den  IïS (Ao. 1(592.) GESC.'HEDSJÏISSEtf DF.R. den, offehoon het Oorlogfchip meede veele dooden en gekwesten bekomen had. ——-— Veel nadeels leden de Nederlanders ter Zee door den Franfchen Kaper Jan Bart, ——— De Krygsbedryven in de andere Dcelen van Eurcfa met ftilzwygen voorbygaande, moet ik, tot ilot van dit Jaar, alleen nog zeggen, dat men, geduurende den Winter, in deeze Gewesten, zig met allen yver toclag , om de Zeemagt in eenen gedugten ftaat te brengen. Z. Kwam Koning WiVem in het volgende Jaar 1692* niet wederom her waards? V. Ja, doch eer hy Engeland verliet, had hy den Hertog van Marlbourg van zyne waardigheden beroofd, en van zyn Hof vcrwyderd, de Engelfchen waa: en naaryverig over de Nederlandfche Heeren , die by den Koning in gunst ftonden , en men meent, dat hy zyn eerfte misnoegen tegen Marlbourg had opgevat, om dat deeze den Koning dit vrymoedig had te kennen gegeven, hoewel anderen meenen , dat 'er andere redenen voor waren. —— Koe het zy, den isden Maart  VERESNIGDE NED2RLANÖEN; I 39- Maart ftak de Koning te HareoUb in Zee^ zynde verzeld van Portland en Atbhne en meer anderen; den volgenden dag kwam hy in de Oranje Polder, en den eigen avond in den Haag. Eenige dagen daarna gaf hy den Staaten kennis, dat hy zo veele Troepen, als zyn Ryk misfen kon, had doen infcheepen , om herwaards te komen, en dat de Engelfche Vloot in gereedheid was,, waar van hy, met s'Hemels hulpe, eenen goeden uitflag verwagtte. Aan het Franfche Hof fmeedde men thans eenen Aan," Oag. om Koning Jakobus den U. met een magtig Leger naar Engeland over te voeren en op den T.oon te herftèllen, zvnde de Vloot, ten dien einde uitgerust, 44 Scheepen fterk, tertvyl Koning Jakobus zig in Normandiën bevond, aan het hoofd van een Leger van 20,oco Mannen. . Koninf Willem had de verdediging van het Ryk aan Koningin Maria gelaaten , die ook al'e behoorlyke maatregelen in het werk fteUIe — ^ dat de Franfche Vloot in Zee geftoóken Was' lenigden zig de Staatfche met de F S En*  jOÏSCH3ED2KISSEM EER Engelfche Vlo»ten insgelyks, en hier op vokde de Zecflag tusfehen de Kaap La Huogue en Barfleur, in welken de Verëenigde Vlooten eene volkomene overwinning behaalden. Men ontwierp vervolgens eenen toeleg , om in Frankryk te landen, die echter in rook verdween; en dit was het voornaamfte, dat dit Jaar ter Zee voorviel. ——— Te Land werd Namen door der Koning van Frankryk belegerd, welke Stad zig, fchoon het Leger der Bondgenooten insgelyks te Veld getrokken was, moest overgeven, als ook kort daar op derzelver Kasteel. —~—• Hier na liet Koning Lsiewyk het bevel des Legers over aan den Hertog van Luxemburg, die zig op eene voordeelige plaats in Henem gouwen nederfloeg. Het Leger der Bondgenooten , Namen niet hebbende kunnen ontzetten, zogt zig by verrasfing meester te maaken van Bergen in l'enegouwen, doch vergeefsch. Op den s Augustus werden de Legers handgemeen by Steenbergen; in dit gevegt, waar in Koning Willem meer dan ééns in levensgevaar was, verlooren de Staat- feben  VEREINIGDE NBDEBEANMfl. f&tn 1479 dooden en 1692 gekwettten. Onder de Gefneuvelden waren veele mannen van naam, byzonder van de Engelfchen. Doch de Franfcben hadden weinig minder Volk verloorèn, en ook veele voornaame Perfoonaadjen; maarzy hadden het Slagveld benouden. De Bondgenooten, niet weder aan den flag kunnende komen, wierpen bezetting in DLxmuiden en Veurne , waarop de Iranfchen het oog hadden. Voor het einde van September fcheidden de Legers uit elanderen, en Koning miler» begaf zig naar het Loe, waar na de Franfcben nog eenen ▼rugteloezen aanflag ondernaamen op Charleroi en Hoey. - In ËrgelaHd omd£kte mm een fchardelyk verraad, waarmede men het gemunt had, om Koning milem in het Leger of elders van het leven te berooven; de. °mdekt z^> ontving een zekere Du lüont, één van de Hoofdbelyden,- na gedaane b,kendtenis, de verdiende firaiTe, rus ool< zekere Grandval. 2- Was, onder al dit Krygirumoer, het ne*o Vaderland thans van binnen in rnst cf.  »5£ GESCHIEDENISSEN DER of had men 'er, van tyd tot tyd ook weder opfchuddirgcn? V Te Goes in Zuid - Beveland had in dit Jaar eene zorgelyke beroerte plaats gehad, ontftaan door eenig geféhil onder de Regeering over het verkiezen van Rentmeesteren, die door Burgemeester Westerwyk en hen, die het met hem déns waren, beëdigd werden tegen de zin van den Baljuw, welke, niettegenftaande Westerwyk de Burgery op zyne zyde had, felagtcn hier over aan Koning Willem bragt, die daarop terftond Krygsvolk derwaards zond. De Burgery weigerde eerst wel ket zelve binnen te laaten, doch nadat alle toegangen tot de Stad bezet waren» moest men gedoogen, dat de Soldaaten binnen trokken. Hier op werden eenigen der Regenten gevat, van verfcheiden misdaaden befchuldigd en gevonnisd, wordende Westerwyk en Eversdyk op eene gewelddaadige wyze de Stad uitgeleid. Weinig tyds daarna raakte Simon van Halewyn, Oud-Burgemeester van Dordrecht ook in merklykc ongelegenheid — Deeze Simm van Halezvyn had, zo als hy na*  CAO, 1593.) VEREBNIGDE NEDERLANDEN. naderhand zelf verklaarde, zig, kort na het gevegt by Stunhri.», naar DuittMmi enZvitzerland begeven, om den ftaat der Grenzen v*n Duitseiland tegen /Wry* fe onderzoeken, en vooral om den Heer è'Ameht, Ambasfadeur van h, Zwitzerlanê te ondertasten, omtrent het oogmerk van den Koning zynen Meester ten aanzien van de Vrede, om hier van onderrigt, zo hy meende, zig te beter van zynen pHgt jegens het Vaderland te kunnen kwyten. Doch alzo hy deeze reize buiten kennis van den Stadhouder en van de' Hooge Regeering ondernomen had, werd zy hem naderhand ten kwaadflen geduid , Hy was met d'Amelot overeengekomen, dat die hem de gedachten des Konings op het ftuk van de Vrede zou doen toekomen, en vooral op het punt van de Grens/leden in de Spaa.fcbe Nederlanden tot verzekering van deezen Staat. _ In January ^ J vozende Jaar ,tf93. vervoegde zfg fey hem m den Haag een Franschman, Robert da f*9 0f * Pnes da Pillis genaamd, door F 7 d'Ame.  134 GESCUIEDENISSEN DER tPAmelot gezonden, om hem af te vraagen, op wat voet de Staaten de Vrede begeeren zouden. Halewyn hield hem voor, dat die vra.ig niet overeenkwam met de affpraak» dewyl d'Amelot hem beloofd had, s'Konings gedachten te doen weten; Du Plesfr verklaarde zig toen nader , dat het Hof zig niet nader openbaaren kon, voordat men den uitflag der handelingen van den Graave SAvaux in Zweeden vernomen had. m Hy bleef intusfchen in Rolland, fpreekende van tyd tot tyd met Halewyn, in den Haag 9 te Dordrecht en elders. Halewyn had hem, zo hy zeide, onder anderen een omwerp voorgehouden, volgens welk men den Koning van Zweeden moest tragten te bewegen» om zyne bemiddeling aan den Koning van Grovt • Britt .nni'èn en deezen Staat voor te Haan Doch dit werd naderhand d >or Haleivyn ernftig ontkend. Voorts bediende aig du Plesjis van de gelegenheid, dat Hoi** ■ivyn hem een hub, welk hy nieuw bouwde, vertooi d:*, om hem eenig geld aan te bieden , doch Haleivyn had daarop geen acht  VZREENIGDE NEDERLANDEN. ig5 gegeeven, of, zo als hy naderhand zelf ver- klaarde, zulks van de nand gewezen. Da Tlesfls had naderhand l^st gekregen, om hein 20,009 Ryksdaalders te helooven, zo hy Dor* drecbt bewegen, kon, om de andere Leden der Regeering voor te gaan , in 't toeflemmen van een Ontwerp, waar op de alge» meene Vrede volgen kon. Geduurende deeze en meer andere handelingen werd da Plesfis en een ander Fransc^iman, met wien hy gefprooken had , in hegtenis genoomen. Halewyn kreeg hier van kennis te Amfleldam, doch niet wetende, dat du Plesfis ook gevat was, fchreef hy deezen een Briefje met eene verkeerde hand, om hem te waarfchuwen, miar du Plesfis zat reeds op de Voorpoorte , diar Halewyn eerlang mede gezet werd. Du Plesfis beleed ope-dyk, dat hy met Halewyn over het werk der Vrede heimelyk gehandeld , dol» met niemand anders gefprooken had. Halewyn ont- kende dir niet, maar dacht niet, daar mede misdaan te hebben, alzo by de Oorlogsverklaaring alleeniyk zulke onderhandelingen me:  GESCHIEDENISSEN DEP.- met den Vyand verboden waren, die ten-, nadeele van den Staat ftrektcn, dair hy niets dan s'Lands Welvaart beoogd had , verklaarende zig voorts in allen deelen, als ecna man, die meer om zyne eer dan om zyn leven gaf, fchoon fomtyds wat al te fierk uitvaarende , want voor zyne Richters verzogt hebbende , vrymoedig te mogen fpreekcn 9 zeide hy: „.Dat iemand, die eerlyke midde,, len aanwendde , ter bekoming eener goe„ de Vrede, zo weinig misdaadig was, dat ,, men hem veel eer een beeld behoorde op j, te rigtep. —— Hy fchroomde niet zulk „ eene handeling aan te vangen, zelfs met ,,. gevaar zyns levens, en was liever dood» „ dan dat hy langer zien zou, dat men de „ luiden hier goed en bloed deed geven, ,->» om Dobbe D$bbe Dob en 7*0» Fare te „ fpeelen voor den Koning van Engeland.'''' — Men deed hem , dit gezegd hebbende , een. weinig buiten ftaan, en las hem daarna, weder binnen gekomen, de woorden , welke men uit zyrten mond opgefchreven h.;d, voor, hem vragende; Of by ze niet had ge- fproo-  VERESNIGÜE NEDERLANDEN. I37 fprcokcn? Hy antwoordde, „ dat hy riet ,, wist, welke woorden hem in de hitte 'f *yner v«rdeedigi.ng ontvallen waren, maar », dat zyne meening geweest was te zeggen, >• dit hy liever wilde (terven, dan zien, „ dat men het bevorderen der Vrede door „ eerlyke middelen voor raisdaadig hield." Het Hof, de beide gevangenen gehoord hebbende, veroordeelde Halewyn tot eenen altydduurende gevangenis en verbeurd verklaaring zyner Goederen. De fententie werd op last der Staaten eerst naa het Leger gezonden , om van den Stadhouder te vernemen, of dezelve, in fommige bewoordingen, ook eenige verandering begeerde, maar hy liet het geheel aan de Staaten van Holland over, en deeze wederom aan het Hof. welk niet veel verandering maakte, fchoon milem geoordeeld had , dat het vonnis te zacht was, naar mate van de misdaad^ — Dtt Plesfis werd verwezen, om geduurende den Oorlog gevangen te blyven miewyn werd eerlang naar Leevefflein gevoerd, daar hy zat tot in 't Jaar 1056. w&nneer hy ontlhapte,, en  133 GESCHIEDENISSEN DER en de wyk nam na Suriname d iar by zyne dagen eindigde. Du Plesfis fchreef, geduurende zyne gevangenis, die tot de Ryswykfcbe Vrede duurde, bet Leven der Schilders. Z. Dit is een zeer aanmerklyk geval, en leert ©ns den toefland dier tyden regt kennen, toen de Stadhouder tevens Koning van Engeland was. Welke waren de Krygsbedry. ven van dit Jaar te Land ? V. Veume en Dixmuiden , daar men , gelyk ik u gezegd heb, in het voorgaande Jaar be« zetting in gelegd had, werden in dit Jaar door de Franfcben ingenomen. De Prins van Oranje had , geduurende den Win. ter, in Engeland zo veel te (lellen met de onftandvastigheid der Engelfchen , dat hy niet vooi April herwaards kon komen, om den Veldtogt by te woonen , en met den aanvang van denzelven fcheen het wat voordeeliger te willen gaan, dewyl het hem gelukte, de Fraülche Linten te veroveren, maar het verlies van Hocy matigde de vreugde hier over; fchoon Luik en Mtaftricbt, door het verfterkgn der bezetting benouden bleven. —— De  VEREENIGDE NEDEBLANnEN. ,33 genard zynde, raakten den 20 flaag§ T de V>*nde" met groot verlies ,f~. galden zy de overwinning, geraakende het t S!r Bondgenooten daardoor geheel in snorde; meer dan Co ftukken ^flhn i^zrv* by-^-nwei: ; v jloor n, hoewel ook de Vyand een merk. f Ve'lies in "^fchap gcleeden had Jl Daarna vermeesterden de Franfcben voor^^ de Vlooten ontmoette by Kaap S. Fineer de heele Franfche Zeemagt; zig te zwak £ dende, zogten de Bondgenooten den Wand va len van den avond haalde de Franfche Admiraal den Admiraal van de Blaauwe Vlag JP. en wel de agterfte en mins, bezeilde Schepen; twee van dezelve g,Voerd wordende door de hapiteinen Sctryver en van der  140 GESCHIEDENISSEN DER der Peel, raakten terftond in een hevig gevegt, welk vyf uuren duurde. Zy fioegen tegen elf Schepen, doch eindelyk overmand, waren zy genoodzaakt, zig over te geven, na z'g zo verdec-digd te hebben, dat de Franfche Admiraal pan den Kapitein Stbryver vroeg, of by een Duivel of een Menscb tvasl De Franfchen vermeesterden by deeze gelegenheid 50 Koopvaardyfchepen, en 50 anderen werden gedeelteiyk door hen vernield, gedeeltelyk door het Scheepsvolk zeifin den grond geboord, om den Vyand den buit te ontrooven — Drie Franfche Oorlogsfchepen en één Kaaper van S. Male maakten zig in September meester van 38 Schepen, in Hellend op de Walvisch Vangst uitgezonden. Men ondernam wel St. Malo te bombardee* ren, maar dit Haagde niet. —— En dus had dit Jajr geheel en al, uitgezonderd een Verdrag, dat met Zweeden gellooten werd, een ongelukkig einde. Z. Niettegenftaande de voordeden, welke Frankryk behaalde, verwonder ik my echter, boe dat Ryk de kosten van eenen zo algemee,-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. j^, meenen en aanhoudenden Oorlog in DuitscU land, Ihngaryön, Katalonien, balie*», inde Nederlanden en ter Zee heeft kunnen goedmaken. — Dit Ryk moet daar door ^ gedrukt zyn geweest, en de Groote Lodewyk moet eindelyk geheerscht hebben over een arm en uitgeput volk. V. Dit was waarlyk zo, en dewyl de last des Ooaogs eene ongemeene duurte in Frankryk veroorzaakte, werd die nog verzwaard door een dubbel misgewas van graanen en zeer ffchraalen wynöogst. _ üe berugte Jan Ban bragt wel eene aanzienlyke Vioot met graanen veilig in Frankryk, doch het gebrek was alöm te groot, om daar door vervuld te worden. Het Volk haakte dan naar vrede, en de Koning zelf deed daartoe voorHagen aan de Bondgenooten, op voorwaarden, die hy redelyk dagt. ~ Maar in Engeland oordeelde men, dat Frankryk moest vernederd worden, om de rust van Europa te verzekeren, terwyl men zig vleidde mee eene orakeering van den kans des oorlogs In  142 GESCHIEDENISSEN DER. In de Nederlanden ontftonden dit Jiar hevige yerfchillen over de plaatsvervulling van den overleden Prins van Waldek, als. eerfïen Veldmaarfchalk van den Staat, waartoe veelen en by zonder Friesland > Prins Ilenrik Kajttnir, die reeds zedert i63o als tweede Veldmaarfchalk in dienst van den Staat geweest was, geern bevorderd zagen, maar de verkiezing viel op den Hertog van Bolfttin PI een, die nooit in s'Lands dienst geweest was. De Friezen verklaarden hier om hem niet te zullen erkennen:, noch ook in geene lasten te zullen dragen en deelen, voor dat hun voldoening gegeeven was, doch hunne pogingen waren v.'uchteloos. — Men beuoot nu, om de Franfclen op hunne eigene kusten te beftoken, waartoe, geduurende den Winter, alle toebereidzelen gemaakt werden. Z. Het verwondert ray , dat Koning Willem de party niet trok voor zyi.en Neef, Prins Kajïmir, maar misfehien was men bedugt, dat hy, als zynde reeds Stadhouder van twee Frovintiën te groot gezag verkry- gen  CAO. 15940 VERENIGDE NEDERLANDEN. 143 gen zoude? m GeIukte hfit voon om de Franfche Kusten te beftoken ? V. De verëenigde Vlooten liepen in het Voorjaar 1694. vroeger in Zee, dan de Veldtogt te land geopend werd. z ^ de Haven van Bres* in te fluiten, doch dit met gelukkende, de Franfcben tot een Zee gevegt uit te lokken, maar de Vyand ontweek dit en zeilde naar de mu,sllaf!dfcbe ,% T De Enge,fGhe Admiraal vogde hen, terwyl eenigen van zy ' Schepen 55 Franfche Koopvaarders vervüJg, den, die grootendeels vernield werden, en twee Oorlogfcbepen, die ze geleidden, wer! den op ftrand gejaagd en verbrand *9 Engelfche en Staatfche Oorlogfcbepen «atomen toen MrM en andere Franf Zeehavens te Bombardeeren. Na eenig over- r Cene ^'doch.nadien Fauta», Bres* in eenen byna onverwinyken ft(„t ggfteid misi^te andmg tot groot nadeel der Bondgenoo- //L"TrVerVOlgenClS Werde" * GrMg en Z>«/«^„ Gebombar. deerd  Ï44. GESCHIEDENISSEN DIE deerd door de Bondgenooten, fchoon al!e:n op de eerstgemelde plaats het meeste nadeel werd aangebragt, en in de tweede niet meer dan co Bomben geworpen werden, terwyl de onderneming op de laatfte geheel mislukte. —Agt Staatfche Oorlogfchepen, de graanvloot, die naar Frankryk wilde, veroverd hebbende, werd dezelve hen , door Jan Bart, op de hoogte van Texel ontnomen, en veilig in de Havens van Frankryk gebragt. Wat de» Oorlog te Land betreft, de nieuw aangeftelde Veldmaarfchalk Hertog van Holflein Pioen veroverde Heey, en dit was ook al wat 'er voorviel. Z. Inmiddels waren 'er weder groote fchatten verfpild; maar Frankryk verrigtte toch ook niets, naar het fchynt, in de Nederlanden. V. Hy deed ook thans weder nieuwe voorflagen tot Vrede, en, nadat de Staaten een nieuw Verdrag met den Hertog van Brenswyk Wolfcnbuttel geflooten hadden, vertoonde zig de begeerte naar de Vrede algercecner dan voorheen. Frankryk zond  VFSfSNIG&S NEDER LANDEN, tyj f*d ZClfs ain^enlyke mannen af, om te of tüTy °P Wdke voor*^ de Keizer int?tot eene zouden te beweegen zyn. rrhume mim~ ™ daar opening „ kryesi, of K J r"*»*' "«"fee. van rcWftM ï eemrlyfc MidedoenvooMrome» • M=n bereidde zig dan daar e„ ^ «*ï b«re Jd De 1 "* ^ getroffen 7 t üfS was er z° °«r den 25ta Mey di, Ja„ jn ^ 0 J&*£  I46 GESCHIEDENISSEN DER. Haag kwam. In deezen Veldtogt ge • lukte het den Bondgenooten, de Stad en het Kafteel van Nawen te bemagtigen. In September keerde de Koning weder naar Engeja!ldt Ter Zee viel niet veel van be¬ lang voor, dan het Bombardeeren van St. JSlalo , Duinkerken en Galais , waarmede echter weinig fchade werd aangtbragt. -——Koning Willem , voordat hy naar Engeland keerde, had in s"Hage zyn' uiterften wil gemaakt, en daarby tot zynen Erfgenaam aangefteld Prins jfean Willem Frifo, naderhand Stadhouder van Friesland, behoudende aan zig, om zulke voogden over dien Jongen Prins aan te Hellen , als hy zou geiaaden vinden, en tot uitvoerers van zynen uiterften wil benoemde de Koning de Algemeene Staaten. Men handelde ook toen werklyk aan het Hof van Zweeden ter bevordering eener algemeene Vrede , doch dat Hof weigerde ten zelfden tyde aan den Keizer en aan de Staaten den verzogten onderband, — Echter werden de handelingen aldaar door den vermaarden d'Avaux voortge- ; zet  CAo. „S950 vmeenigde Nederlanden. h7 li'"'"' j5ar *> welk Jaar ^fl„iam ook door «„e geweldige opfchuddlng van ■oof- en piondering fe{chokt m^ S o~to Prins m.rll mmir ^ g Kot ^ Vert'aarW , ale me[ Vloot «teRft,^ ee '8- Troon te herilellen. . . D„ , /, JJ*-.—* oa den dood ™^C; ^ er toe de toebereiden gemM!;tj2rta; delden daarover me. den onttroonden Ko'ng; - 2?n „atnnr.yite d Hertog van W ft* in de m3m« Pebrnary naar £,geW 8ver vertrek van daar beraamde men tyd en wy2e omde„Koningom[ebrengen;docbweto^ tett K ï00rea «rd het aan den Graave G 1 vai  1^8 éESCHTEOENTSS-EN 0BR van Portland openbaar gemaakt, eerst door twee , en daarna door eenen derden der faamgezwoornen Jakob de II. (telde den uitflag daar van zo zeker, dat hy zig leeds naar Calais had begeven , om tertlond naar Engeland te kunnen overfteeken. De entdekking, het vangen, en ftraffen der medepltgtigen , en vooral het teekenen eencr algemeene Verbindtenisfe, om Koning Willem te handhaaven op den Troon, verydelde alle de aanflagen van Jakob den II. die eerlang naa Si. Germain te rug keerde. In de Nederlanden had men eene aanzienlyke Vloot toegerust, onder bevel van den ViceAdmiraal Kallenberg , om den Koning te onderfteunen, zo de landing ondernomen mogt worden. Wat den Oorlog aanbe¬ langt , men was 'er op bedagt, om den Franfcben zwaare flaagen toe te brengen, meer dan ooit te vooren; Men verbrandde hunne Magazynen te Givet. Calais en St. Male werden weder gebombardeerd , maar de enrust, dien men hier door op de Franfche Kusten veroorzaakte , was greoter dan de  VERESNIGDE «ou^ ftiadcj meer nadeels deed » »"«n door het neem-m . ! «er **,W, üe™e"7 "'«'«"loot in .enno de^en le r'U!ff" ra"kle oeüng ge.reede» ,e „f^?."JT**- ^.eeWeinTerd"":"0,8"" geheim » hoevve zeer Snoten, ook trad de , ™ V"*aï ™ «««W-* voor Z. Dit moet zeker Jt^fa»! en de Sk.1, genoodzaakt hebben om „„., " te komen, deWy, , 7 T ™ hal"1 n, aewyl Frankryk meer lucht s» kregen hebbende ,i« ,„ 8 worden waS. * Sevaar.yte ge. I ' ,r Wk '° betoonen „y„ werkeloozen en flaanwen Veld.og. van G 3 dit  150 (AO. IC'97.) GESCHIEDENISSEN DER. dit Jaar. Thans werd het Oftrooi voor de Oost Indifche Mhatfchappy hier te lande vernieuwd. De h ndelingen aan het Zzveedfche Hof werden zo verre voortgezet, dat Koning Willem van oordeel was, dat men , onder bemiddeling der Zweeden , behoorde mede te handelen, en, nadat de Staaten daartoe bewilligd hadden, haalden zy 'er den Keizer in 't begin van 1697. insgelyks toe over, gelyk 'er de Enge'fcben ook alles toe bcgonden aan te wenden. Dus kwam men al langzaamerhand zo verre , dat men begon te raadplegen over de pkiats, alwaar over de algemeene Vrede het Congres ftond gehouden te worden, waartoe dan het Huis te Ryswyk by het Durp van dien naam in de Nabuurfchap van s'Graverhage bepaald werd; het welk in eigendom behoorde aan Koning Willem, en daartoe zo bekwaam was; als of Fredrik Hendrik deszejfs ftichter , het ten dien einde had laaten vervaardigen. Op den 9den Mei werden de onderhandelingen op hetzelve aangevangen. Z. Had  VEi&i&icBÉ Nederlanden. ï3i Z. Had 'er, geduurende dit gewigtig tydmP no? een Veidtogt plaats ? V. Lodezvyk de XlK Srfcheen te veld voor dat de Bondgenooten gereed waren! Koning mtlem was niet voor het begin van Meym Hollandsen. Dra maaktetï de Iranfcben zig meester van Aafb . Qok ^ magtigden zy Barcelona, en maakten eenige voortgangen in de msï- Mm, en vcröy^ «en eene HoBandfche Köopvaardy. Vloot. Z- Wel, deeden de Onzen dan niets? Waar waren de Engelfche Vlooten? Wat baatte ons de naauwe verëeniging met dat Ky*r, daar alles dus tegen liep? V. Zacht, gy fchynt aIs het gera?en lICn tyd te^ken, welk zeer misnoegd was Overhet beleid der Zeezaaken , byzon- n r h Ö 'd;iar deK°ni^ zelf met ichaamde te yproon u ZCfgen> dat hy onkundig was m den Oorlog ter Zee. Z. En hy had 'er wel mogen byvoe2en "»« gelukkig te Land. joegen, gevV^n"^^^^ de*^ De Zeekans is altoos hachJyfc  l$i GESCHIEDENISSEN D?R en ook het geluk te Lrmd kon hy niet dwingen; doch in Engeland en hier be« fehuldigde men den Admiraal Rusfil, en men begon daar zo welw als hier om Vrede te roepen. —— Den twintigften September werd eindeljk de Vrede tusfehen Frankryk ter ééner, en Spanje, Groot- Brittanniën en de Staaten ter andere zyde geteekend. Ook werd ten zelfden dage het Verdrag van Koophandel en Zeevaard tusfehen Frankryk en de Staaten geflooten. De Vredehandeling geëindigd zynde, begaf Koning Willem zig-naar Engeland, en nog voor het einde van het Jaar keerden de meeste Gezanten naar hunne Hoven te rug. Z. Zeg my, bid ik u, hoe werden de zaaken gevonden met Koning Jalob den II, Woelde die niet ernftig tegen de Vrede? V. In het begin hadden hy en Ledewyk gedagt, dat Willem zig zou vergenoegen, met de Kroon alleen voor zyn leven te bedingen, en dat die, na zyn dood, weder zou komen op Jakeb en deszelfs Erfgenaamen, maar zy vonden zig daar in bedroogerj. Jakeb.  Pi'i , toen ziende, fit het Fr„»lr,k „„ je wil Z t0"'ucht tot de Roomschgezinde V„r. «en onder de Bondgenooten, ,ragtenite d;e OP zyne zyde te kryge„. Daar ^ J< dan den gefchrift verfpreid , waar in beweerd werd, da, hnn belang vorderde, om hem weder op den Troon te hertellen - ?°ntr3k verK,a"-de kor, daar op dóór den Hertog v,„ BmJlm ^ ^ ft«W, dat Zyne Allerchristelyklie Male. «» kunnen bewogen worden, ol ope„„k by he, Verdrag van Vrede 2 verfden, da, hy Ko„hlg ^ belchermen zon, ioch ^ ky m^ ^ welw.de orloo„„.bcmsee„e„onder(la„d e alle, bewy2e„, noc„ Koni„g y ten zynen opzig.e eeniKzins ,e zu!.et] "'sten. *'<■ zon hy hem va„ zyn Hof doen ver.rekKen naar Mgn.„ of„„„ f doch hy vorderde daarën.egen, da, K„„lng PO LT 6 ,Gem",ta ~ ".co" Pond Sterhng,,,,,^ deed betaaled, 2y„de *• *■ ,eedS ,e vooren door 3ak,l ,oége. c 8 legt  154 CAo' ) GESCHIEDENISSEN DER legd en beloofd, die, voor het Engelfche Volk, kon gerekend worden als overleden te zyn Hier in werd van beide zy- den toegeftemd En dus baatte hem zyn proteiteeren weinig. . Mogten alle Vorflen uit zyn gedrag Ieeren, dat zy wel voor eenen tyd de Ingezetenen kunnen verdrukken , maar dat het gevolg zulken Vorst 'er altyd het Slagtoffer van doet worden. Z. vrillem genoot dan nu in Vrede de bezitting van den Troon van Groet-Brittan* nien. ——. De Staaten zullen, buiten twyFél, alles hebben te werk gefield, om het gxnot der Vrede duurzaam te maaken voor Europa ? V. In 't volgende Jaar 1698. werd van hier een Gezantfchap naar Frankryk gezonden, zo als Koning Willem mede gedaan had. w 1 Men vreesde toch , dat de Vrede van geen langen duur zou zyn, dewyl de dood des Konings van Spanje daaglyks te gemoet gezien werd, en 'er zelfs een gerugt om-  voo"; Nf miar om 5enen ni™;ra °"*ï EL i; -vorderde het *«• ~ . M' en bV*>" ™ ™ daar in a,,«,/K „ weder naar / ' ar na hV *te «ie H^f „oX Wf ■ HtlS"a»C' 6 4»  J5<5 CAO. I<5p9 ) GESCHIEDENISSEN-. PER geland s zWfo loutere Staatzugt en verfteilyke gierigheid , waarom Ko:ing Willem hem zyn Hof deed ruimen. De -paar fche Gezant in den jf/dwg meende ook in het Jaar 1699. een vertoog, opgevuld met klagten van zyn Hof in tc leveren, maar het werd niet aangenomen, de dood van den Keurprins van Etyeren , wien men de opvolging in het grootfte gedeelte der Spaanfche Hecrfchappyën had tocgeichikt, baarde weder nieuwe zorg, en men trad, om die reden, weder in hands» ling over een nieuw verdrag van vcrdeeling,, hetwelk den ssften Maart 1700 geteekend werd Z. Het was echter ongelukkig voor den Koning van Spanje , dit by zyn leven te moeten zien. — V. Maar nog ongelukkiger was het voor duizenden, dat, na zyn overlyden gantseh Europa weder naar de wapenen moest tasten. De vrede zou misfehien beftendiger gebleven >syn, zo Keizer Leopold mede in dit verdrag van verdeeling bewilligd, en niet integen* êeeï bewerkt had, dat de Koning van Spanjp eenes  (AO. 17-0)VERef.NIGDE NEDERlAWDEï*. IS? eenen „irerften wil maakte ten behoeve va* den Aarrishertog Karei, dien men zelfs nog by het leeen des Konings. met een Leger na* Spanje dacht te zenden. Z. Was de Keizer dan in ftaat, om in weerwil der andere Mogendheden zyne ontwerpen nit te voeren ? V. Verre van daar, maar het gemeen geloofde, dat hy misfchien rekening maakte, dat er wonde/en ten behoeve van 't Huis van Ooftenryk gefchieden zonden. Onder• tusfehen, terwyl de dood van Karei den II daaglyksch te gemoet gezien werd, en gevolglyk een Oorlog , ontftond 'er onverwagts een Oorlog i„ het Noorden, nogthans bewe-kten Cr09t. Brittannien en de Staa fpoedtg, na een Verbond met Zweeden ge. flootente hebhen, de Vrede tusfehen zL ™ Helflein. lyks was uit gefchied,ofer openbaarde zig wederom iets anders , te weten , dat de Keurvorst van Branden^ naar de Koning1 y e waardigheid ftond. Men meent, dat de yexheffing van den Prins van Oranje 0p den G 7- Tr w  IS8 GESCHIEDENISSEN DER Troon van Engeland, en des Keörvorfte» van Saven op dien van Poolen, den Keurvorst naaryverig gemaakt had. . Hy ZOgt van toen af de gunst des Keizers meer dan voorheen, dewyl deeze hem het eerst in de Waardigheid van Koning van Pruis/en moest erkennen, echter verzuimde hy zyne belangen niet by Engeland en deezen Staat, met welke Mogendheden hy de oude Verbonden vernieuwde, op hoope, dat zy hem in zyne nieuwe waardigheid erkennen zouden. - Om die reden hield hv zig ook onzydig omtrent Zweeden, doch 'er verliep nog eenige tyd, eer hy voor Koning erken 1 werd. In Engeland was, middelerwyl dat de Koning in Holland was, iets voorgevallen, het welk eenige opmerking baarde. Aldaar was de Zoon van Prinlesfe Anna , de Hertog van Clecester, overleeden, na welke de Hertoginne Weduwe van Hanover de naafte Proteftantfche Erfgenaame der Kroon was. Niet zo zeer deszelfs dood, als wel dat Koning Willem op het Loo berigc ontving , dat de iMufesfe Anna van dit fterfgeva! kennis had K> » ge*  VEREENIODE NEDER I.AVMW. ,5ü gegeeven aan haaren Vader Jaiob den u d»e zig nog te Germain onthield, baarde' vermoeden, of zy voornemens moge zyn gemelde Hertoginne Weduwe eens van de opvolging uit te fluiten De Koni derhalven, in Engeland te rug gekeerd, bewerkte de vastflelling der Proteftantfche opvolging, waarmede deeze vreeze werd weg. genomen. r„ Ca . , , 6 ■ m Spanje had de Keizer zyne banden zo vast niet gelegd, of Frank, ryk vond middel, om ze te verbreken, en te bewerken, dat Koning Karei de II eenen nieuwen uiterften wil maakte ten behoeve van Flllps , Hertog van Anjou. Dk was Frankryk te iigrer gevallen, dewyl die Kroon de Spaanfehe Grooten in haar belang had weten te lokken, men kreeg 'er echter hier e Lande geene tyding van, dan nadat de Koning van Spanje den iften November overeen was , terftond werd de Hertog van ƒ . Zoon des Daufins, en kleinzoon van 19dËWy\am he^"nfehe Hof als Koning van Sf'J' begroet, e„ te MaMd S™  ïtfó CAo I7ö'I.) GESCHIEDENlSSEff DES. hy aldaar in February 1701. openlyk werd ingehaald. Z Dit moet eene groote verft,'genheid ui de Nederlanden en Engeland veroorzaakt heb» ben , alzo hier doov het geheele Verdrag van verdeeling in duigen lag. Hoe han¬ delde men hier in ? V. De verflagenheid was wezenlyk groot en de raadplegingen meenigvuldig. De éón was, voor het erkennen van den Hertog van Anjeu, de ander, om het Zwaard weder op te vatten, en het gemaakte verdrag te doen flfsnd houden. Het draalen in Engeland was oorzaak , dat men hier ook tot geen vast befluit kon komen; doch de maatregels, die men voornemens was, te beraamen, werden verydeld door de werkzaamheid van het Franfche Hof, welk . door de Steden in de Spaanfche Nederlanden met Fransch KrygSvolk te bezetten, de Staaten wist te noodzaaken , om in February des Jaars 1701. Filips Hertog van Anjou, als Koning van Spanje te erkennen , en dit gefchiedde , terwyl de Staaten weder met den Graave  VEREENIGDE NEDERLANDEN. j-f j d\Avaux in onderhandeling getreden waren hoewel zy volftrekt weigerden, om afzon, derjyk buicen Eiland te handelen; en op «eezen voet deeden zy opening van de midden die hen voorkwamen, dat beraamden toegeftaan moeften worden, indien de Koning van Frankryk de vrede wilde bewaaren, Z. En die waren ? V. Vooreerst, dat men den Keizer behoorde ;°rJd0ening moesf «ezorgen omtrent syne etsfehen op de Spanne naiatenfehap. L i ? FrailfChe KrygSVülk de iw,,w„ behoorde te ontruimenjZ0üdM er .rnmer weder in te komen. 3, Benoem» den zy eenige plaatzen, die tot verzekering van den Staat aan hen in bewaring moeften gefield worden. 4 Dat geen gedeelte der Spaanfche naiatenfehap hnmer 3au Frank ïmme 5. Dat de Ingezetenen der P.rMZ de NederUnden, hnnne cude Voorregten i„ Sparje Z0llden , ^ ^ ^ er geene boven hen genieten. De *»e.!fil,M vorderden boven deeze punten nog,  IÖ2 GESCHIEDENISSEN DER. nog eenige anderen, en wel inzonderheid de bewa2rirg van Oefende en Nieuivpoert. Z. Ik voorzie, dat deeze eifchen op Haande voet door tPAvaux zullen verworpen zyn, alzo Frankryk misfchien zig meer bevoordeeld zou hebben met het verdiag van verdeeling in wezen te laaten, dan met deeze eifchen in te willigen, V. 't Was, zo als gy zegt d?Avaux verwierp deeze voorflagen, en de Graaf van Briord van een' driftiger "aart zynde, nam kort daar op zyn affcheid en verklaarde, dat de Koning zyn meefter zo zeer gehoond was, dat de fchande hem aangedaan , niet dan met bloed was uit te wisfchen. Deeze taal en de inrukking der Franfche 1 roepen in de Spaanfche Nederlanden deed alle de genen , die tot hier toe voor de vrede geweest waren, meer tot den Oorlog neigen, en dit zelfde had ook in Engeland plaats, waartoe dan ook alle nodige middelen in '£ werk werden gelteld. —-— Te vergeefsch zogt d'Avat/x de St?oren tot een afzoudeilyk verdrag buiten Engeland over te haa»  VEREENIGD2 NEDERLANDEN. nJj haaien, echter werd 'er nog eenigen tyd geInndeld tusfehen WAwamx, de Starfchen en Stanbope, die ten dien einde uit Engeland overgekomen was, doch nadat d"Avaux open* iyk gezc§d dat de Keizer niets had te vorderen, en daarom deszelfs Gezant, den Graaf van Goes niet wilde toelaaten, werd alle onderhandeling afgebroken, en hy nam zyn affeneid met een uitvoerig Vertoog, welk door de Staaten met één , niet nul mtvoerig, Q0Ch min kragtig beantwoord wed. _ Inmiddels floot Frankryk Verbonden met eenige Duitfche Vorften, gelyk Croot.Brinannien, Denemarken en de Stut onderling deeden , waarby zig de Keizer voegde, en om den Keurvorst van Branden. lUrg te winnen* «ont de Keizer hem de verzdgte waardigheid van Koning van Pruis. A« toe waarna Engeland en de Staaten, om d« zelfde reden, hem daarin erkenden, en Thans *erden van alle kanten toebereidt ten Oorlog gemaakt, terwyl ^nkryk reeds bezrg was, met het bezJn van  104 GESCHIEDENISSEN DER. van Luik en verfcheiden Steden langs den Rbytt. Doch al had dit alles geene plaa:s gehad, was nogthans den Oorlog onveiraydelyk door den iïap , welken de Koning van Franltyk deed. Jakob de II in de' maand van September overleden zynde, had de Koning op aanraaden van zyne Maitresfe Mevrouwe ie Maintenon den ge waanden Prins van Walles, nu den ouderdom van 13 Jaaren bereikt hebbende, onder den naam van Jakob den lil. erkend als Koning van Groot* Brittannien. , Koning Willem had hier zo haast geen berigt van gekregen , of hy beval zynen Ambasfaieur terftond het Franfcbe Hof te verlaaten , zo deeden ook de Staaten, doch hun gezant de Heer van Heemskerk nam echte* een fchiiftelyk affeheid van hetzelve. * Z Dus ftond dan nu het Toneel des Oor* logs, waarin de Staat op eene onfchiddige wyze werd gewikkeld, weder geopend te worden. De Hemel geve, dat deeze Oorlog voorfpoediger zy dan de voorige. Ik verdoek  'VEKEENTGDK NEDERLANDEN. iffg zoek u, my, naar uwe gewoonte, daar van een beknopt verddg te doen, V. Niemand wilde de eerfte zyn, met hec aanvangen der vyandlykbeden , doch de Franfehen deeden dit eindelyk met eenen verraaderlyken aanflag te fmeeden op Maaflricht, welke door den Ceneraal Dppft gelukkig ontdekt iverd, die de aanlegger* daar van naar verdienen deed ftraffen. Ook dreigden de Franfche» Sluis en Sas van Gend te bombardeeren , doch het bleef by dreigen. * m Terwyl dit van hunnen kant verrigt werd, raadpleegde men in >s 'lage nog over de' opening ¥an den aanftaanden Veldtogt, maar toen men op de uitvoering der beraamde middelen bedagt was, werd Koning Willet» van eene onpaslykheid aangetast, geduurende welke hy poogiugen deed, om den jongen Prins van Nas/a» t Zynen verklaarden Erfgenaam en Stadhouder van Friesland in zyne waardigheden als Stadhouder deezer Gewesten te doen erkennen, doch hy vond hier toe zo weinig genegenheid by de Leden der Refieeriüg, dat hy 'er van afzag. Een weinig feby.  lÓ6 (AO, 1/02.) GESCHIEDENISSEN DER fcliynende te beteren , vermaakte hy zig ééns ter week met de Jagt, eene uitfpanning, waarop hy,meer dan ooit eenigVorst, gezet was; doch op den 4 Manrt 170:. had hy het ongeluk, dat hy, door het ftruikelen van zyn paard, ter aarde viel, en het ileutelbeen van zyne regter fchouder brak , men voerde hem terftond naa Hamptencourt, daar het been gezet werd. Doch by dit toeval kreeg de Koning de koorts, die toenam tot den 18 , zynde den laatften dag van zyn leven, alzo hy voor Zondag den 19 Maart zeer zag* telyk ontfliep. Hy werd in het Ryk van Engeland opgevolgd door de Prinfesfe Anna, welke terftond alle Verbonden met de Staaten vernieuwde. Z. Dit was nog al wel! zogt Frankryk zyn voordeel niet te doen met het Sterfgeval van Koning Willem ? V. Niet dan in zo verre, dat hy den Staat tot afzonderlyke handeling poogde over te haaien, en zelfs moeite deed, om Amfleldam op zyne zyde te krygen, doch dit alles was te vergeefsch. ■ Integendeel men beantwoord-  X.D.Plsrrn.   VEREENIGDE NEDERLANDEN. 10? de alle de voorflagen wel minzaam, doch me: een gepasten ernst,die den Koning deed zien, dat men eeniglyk bedagt was, om alle gemaakte verbonden getrouwlyk naar te komen. Terwyl men echter werkte, om de Regeering byzonder in Holland en Zeeland die gedaante weder te doen hernemen, waarin dezelve gefteld was met den dood van Prins IVillem den II. Doch niet weinig bezwaarde de Staaten, dat de Koning van Pruisfen het Testament van Wylen Willem den Hl. zogt kragteloos te maaken, zig grot* dende op dat van Iredrik Henrik. Hy eigende zig de geheele erfenis en nam terftond bezit van de Graaffchappen Lingen en Meurs. Daar by kwam het allergevaar, lykfte, dat den Staat in den tegenwoordigen toeftand treffen kon, naamlyk geweldige beroertens in de Gewesten en Steden. Doch Holland bleef hier van nog gelukkig ver,* fchoond. —■ Dan in Ge'de^land en byzonder te Nieuwmegen, te Tiel, te Arnhem, en in de overige Steden van die Provintie, waren over de verandering in de Regeering d<» be-  ItSfc CÜSCaiEDËNtsSEN DË& beroertens in het algemeen hevig. —— Z« ook in Overysfel en boven al in Zeeland, daar de plaats van Eerfte Edele vernietigd werd; ook gebeurde 'er eene verandering Van de Magiftraat te Tbeolen, te does, daar de Regenten in 1692 gebannen, weder ingehaald werden, als ook te Middelburg. Doch deezen tuimelgeest daar Jaarende, fpoede ik my liever, om u de gevolgen van den Oorlog met Frankryk te doen zien. De Kei- zerfchen hadden eenen aanvang gemaakt met liet beleg van Keiztrswaard, en geduurende hetzelve werd door den Keizer, de Koningin van Engeland en de Staaten, op Cénen dag de Oorlog aan Frankryk verklasrd , gelyk door Lediwyk mede gedaan werd aan deeze drie Mogendheden, op den 3 July. — Intuifchen hadden de Franfcben eenen aanflag gefmeed, om Nieuwmegen te verrasfen, doch Athlon» hier van berigt krygende, befloot met het Leger der Bondgenooten te wyken tot onder het Gefchut dier Stad, gelyk ook gefchiedde. In den aanval werden 4e Franfcben door de Burgers zo wel ont- van-  vereen1gde nederlanden. vangen, dat de Hertog van Baargandim, £een kans ziende, óm de Stad, die door een geheel Leger gedekt werd, te vermeesteren, bevel gaf, om af te trekken. Daar na gaf Keizersivaard zig over, en jn d? &m werd Landau door de Keizerfchen mede bemagtigd. Daarentegen ver. overde de Keurvorst van Be" r • Franfche beJangen was, ^^7^"^ ook maakten de Franfcben zig meester van cewge Plaatzen. Doch, nadat de He" tog van Marlbourg die het Staatse* en Engelsch Leger gebood, te veld was ge. gokken, werd levenswaard en Roermond door hem bemagtigd, en de Fra* feben genoodzaakt, Luik te verlaaten, ook veroverde de Prins van Hesfen-Kasfel verfcheiden Steden aan den Bbyn. Z. Dus was dan deeze Veldrogt in Duitscb. land en de Nederlanden gantsch niet onvoordeehg. Werd'er ter Zee ook iet van belang verngt ? V. De ondernemingen van Greet. Brittan- Cn de Staa^ voldeeden hier niet aan a. deel. t.t H de  170 GESCHIEDENISSEN BER de oogmerken. —— Een aanftag op Kacïïx mislukte, doch 15 Engelfche en 10 Staatfche Oorlogfchepen zeilden de Haven van J'igos in, alwaar de Spaanfche Zilvervloot aig geborgen had. 'c Franfche Oorlogfchip de Bourbon werd terftond aangetast- hetwelk zo veel fchrik baarde by de overigen, dat de Graaf van Cbateau- Rcnaud bevel gaf, om de Oorlogfchepen en Gallioenen in den brand te fteeken, opdat zy niet in de handen der Vyanden mogten vallen. De sVerëenigde Vloot deed haar best, om dit te verydclen; de Engelfchen bemagtigden 4 Oor. logfchepen en 6 Gallioenen, en de Onzen 6 Oorlogfchepen en 5! Gallioenen; de ove* j-igen verteerden door hun eigen vuur, of werden door de Onzen in den grond geboord. Men rekende, dat de Zilvervloot de waarde in had van 20 Millioenen Stukken van Achten, waar van 14 geborgen, .en de zes overige verlooren raakten met de Gallioenen , of in handen der Overwinnaars vielen. Van de Koopmanfchappen, Insgelyks op 20 Millioenen gefcliat wordende ,  CAo. 17*30 TCTlMfieos Nederlanden. m de, had de Vyand flegts een vierde kunnen bergen, de helft was vergaan, en het overige buit gemaakt, m de maand November kwa. men onze Schepen behouden binnen Z' My dunkt' dat «it eene aanzienlyke overwinning was, die „of tot dankbaarheid V Men hield 'er ook een plegtigen dankdfg over, maar de Kooplieden te Amfleldam, die onder Spaanfche naamen op de West. Mie» handelden, hadden een gïoot deel m de fchade. Hierby kwam, dat de ver. andenng, welke de Koningin in het Engelsen Parlement gemaakt had, de Staaten bedugt deed zyn voor nadeelige gevolgen. - in het volgende Jaar ,703 werd hier te lande 1 e handel met Frankryk en Spanje verbo. den, ook was men in Holland zeer gereed m het inwilligen van de lasten des Oorlog met alleen, ma^r alle pogingen werden ook ^gewend, om de andere Gewesten daar toe te bewegen. _ Het gereed bewilligen van Engeland, om de Troepen met 20,oco t£ verm^rderen, en de verdragen met 113 de  17 i. i GESCHIEDENIS SEK DER de Duifche Vorsten geflooten , maakten geen ongunstig vooruitzigt. — De Veldtogt werd dit Jaar in Duitscbland geopend, daar hy voor de Bondgenooten niet voordeelig uitviel. Doch ik moet my alleen tot deezen Staat bepaalen. Hier werden Rbynberk en Gelder door de Pruisfen veroverd. Marlbourg bemagtigde Boa, en fiho-n de Franfcben zig meester maakten van Tongeren, moesten zy die Plaats echter weder verhaten, en toen werden ook hunne Liniën in Vlaanderen overweldigd, waar op een gevegt by Ekeren • voorviel , waarin beide de Partyën weinig voordeel behaalden. Te vergeefsch poogden de Bondgenooten den Vyand op nieuws tot eenen Veldflag te brengen. Dit niet doenlyk zynde, belegerden zy Hoei en Limburg, welke beide Piaatzen ook overmeesterd werdetl. -— Ter Zee verëcnigden zig de Engelfche en Staaifche Vlooten in 't begin van July, fteekende de Admiraal Recke en de Luitenant - Admiraal Almonde over naar de Kust van Pertugal, daar men voor eene on> qemepiftg der Franfcben bedugt was , en lu er  Vi 3'SF.NlGDE NEDEKLA?ÏDEN. 17- Mer op trad de Koning van Portugal mede in 't Groot Verbond. De Verëenigde Vloot bevond zig in de maand September voor Livorno. — De Markgraaf van Q,gtfy» gen in July op de hoogte van Lisftbo» kruisende , met 5 Franfche Oorlogfchepen , ontmoette aldaar eene Engel fche en Hoilandfche Koopvaardy vloot, geleid wordende door eenige Oorlogfchepen, die na een hardnekkig gevegt overweldigd werden, doch de meeste Koopvaarders hadden zig, geduurende het gevegt, geborgen in de Havens van Portugal. — De wakkere Roemer Plak, die als Kapitein op een der Staat fche Oorlogfchepen gebood, had in 'c gevegt eene wonde bekomen, waar aan hy eerlang te Tonton, overleed. De Ridder de Samt Pol tastte ook in Augustus ee!ie Hollandfche Koopvaardy vloot aan, die door 4 Oorlogfchepen geleid werd, drie van deeze y,er werden veroverd, ook vernielde hy byna 30 Koopvaarders. Te voor-n hadden 4 Franfche Oorlogfchepen de Uol. H 3 land-s  174 geschiedenissen des, ïandfche Haaringvloot aangetast, van welke eenige Buizen verbrand werden. Z. Dus was in dit Jaar den Oorlog ter Zee zo voordeelig niet, als het voorige ? V. De Engelfchen hadden nog enkel het Eiland Guadeloupe veroverd en beroofd. In de Middelandfche Zee had zig de Verëenigde Vloot, geduurende deezen Zomer, veel opgehouden, om de onëenigheden in Languedok te voeden en de Camifards onder de hand te onderfteunen. — Intusfchen maakte Ltdeivyk de XIV. zig meester van het Prinsdom Oranje. — Daarëntegen troffen Engeland en Holland een Verbond met de Zweeden. Ook maakten de Staaten een Verdrag met Tripoli , Tunis en Algiers , welke bewerkt werd door den Jood Juda Coben, dien de Staaten als Afgezant derwaards gezonden hadden. Z. Zeg my eens, werd de Aardshertog Karei ook gehandhaafd in zyne aanfpraak ©p de Spaanfche Kroon? V. Hy was in de maand September van dit  Oü. i/04) vereenigde nkoerlanden. 175 Ölt Jaar te BW** 2ts Koning van Spanjè uitgeroepen, onder den naam Van Karei den I/l en maakte zig daarop terftond gereed rot zyne reize naar Portugal. Hy kwam te land tot Dusfeldorp, en van daar tof Scbenkenfcbanr, alwaar hy door Afgevaardig. den der Staaten begroet werd. —- Voorts vervolgde hy zyne reize over Delft, Rotterdam en den Haag, alwaar hy den 3 Novcm^ ber aankwam, zynde zyn voornemen vandaar naar Engeland', en vader met de Vereenigde Vloot naa Lisfebon te gaati ; doch Het liep aan tot dé maand Maart van het vol; gende Jaar 1704, eer hy te Lïsfebon aan* kwam. Kom'ng Karel is U[ ^ fpreiddê terftond eene veiklaaring, waarby by de Spanjaarden nog nodigde, om hem te erkennen, waarvan de uitflag ons nader blyken zal. Ofn de twisten, die op meuw in de Gewesten ontflonden, over de bevordering van den jongen Prins van Oranje, Joan Willem Frifo niet verder te doen gaari{ dan zy reeds waren, ftond Holland toe, dat die Prms bevorderd zou worden tot Generaal, H4 van  176 GESCHIEDENISSEN DES. van het Voetvolk, in rang na den Graaf van JVoailles, mus dat hy dat Ambt niet daadlyk aanvaarden, noch de wedde trekken zou voor den ouderdom van achttien Jaaren bereikt te hebben, hy zou egter van nu af zitting maar geen item in den Krygsraad hebben.. ——— Waar tegen Zeeland ten fterkften protegeerde , zeggende, onder anderen, in 't begin van hun Protest, „ dat het Land, in den „ tegenwoor Jigen toeftand van zakken geen j, dienst kon hebben van eenen Generaal alleen in naam, maar dat men Overftcns van Jaaren en ervaarenis behoefde", enz. Z. Zag men in dit Jaar de Legers weder vroegtyds in het Veld? V. Voor dat zulks gebeurde, was 'er eenig verfchil, aan wat kant men den Veldtogt zou aanvangen, doch Marlborougb dreef zyn ontwerp door, geleidende het Leger naa den Moezel 9- waai op een gevegt voorviel by de Schellenberg, ten voordeele der Bondgenooten, gevolgd van de verovering van Donauwert en Niemvburg en verfcheiden andere Steden. —— Daar op volgde de gewig-  vmtmxsm Nederlanden. ,m wigtige Veldflag by H.cbfl.t, op den rS Augustus, in welken de Bondgenooten eene volkomene overwinning behaalden, die gevolgd werd van het vermeesteren van ver. icheiden Steden. -—« Jn HfX Ca 10 de Spaanfcbe herlanden was dit jaar minder voorgeval, ^en door de zwakheid der wederzydfche legers, het eenigtle was het bombardeert van Brugge en Namen door de onzen. Z En v/at gebeurde 'er ter Zee? V. R,eke en Kallenberg als Bevelhebbers der Verëénigde" Vloot, waren in Mey van Limék onder zeil gegaan, naa de Straat en mmemndfchè ZèS,om eene Landing omtrent Bareel,»* te ondernemen, en zig van die Stad te verzekeren; doeh dit mislukte; Z én'3' V°°r' anderen '3St » -ebben , en wilde zig flegts daar drie d ■ °P dö h^ -n Gtbralr ^komen, beiloot men die Stad aan te tasten. fc Z. GOrUfl**, dat door de Spanjaarden ™ onzen tyd zo vrugteloos aangetast is geworden, en hun zo veel Volks gekost heeft? H 3 v. :%>  1/8 GESCHIEDENISSEN DES." V. Ja, voor die zelfde Stad werden 800 Engelfchen en Staatfchen onder den Prins van Hesfin - Darmftad aan Land gezet, die terftond de toegangen naar de Stad bezetten, en de Stad opëischten in naam van Koning Xarel den HL en op een weigerend antwoord, vinnig befchooten. Kapitein IVbisaker, met eenige Matroozen aan Land geflapt, overweldigde een groot gedeelte van 'c Vyandlyk Gefchut, waar op de Bevelhebber verzogt, in gefprek te komen, en de Stad overgaf. — Naderhand werd eene overéénkomst gemaakt tusfehen Konin. gin A*n» en de Staaten, waar by de Stad aan haar gelaaten werd. — De Verëenigde Vloot, de Middellandfcbe Zee ingezeild, ontmoette de Franfche, onder den Graaf van Tbeuleufe, op de hoogte van Mallaga, en raakte 'er flaags mede den 13 Augustus, waarby de Franfchen de nederlaag kregen , en de vlugt naa Teuten namen. Dus zou d:.c laar gelukkig ten einde zyn geloopen, waren niet de binnenlandfche beroertens verlevendigd geworden,' zo als in hec Jaar \'oi  v'A0. ircsO VERBExMODE NEDERLANDEN. i;o byzonder weder in Wmimé', te Meuzvmegen, Dctsbl!rg en mg9mingan ft Z**W, byzonder de MiiMburg % ontftond ook eene geweldige beroerte, dewyl de oude Regenten geftadig de Gemeente tegen de nieuwe in \ harnas joegen. In ^ Mburg, zo als in gauisch Zeeland, werd de rust egter eerlang door het afkondigen eener algemeene Amnestie herfteld, doch in CeU dsrland herleefde de onrust geftadig. ln / V0,gende J«« iro5. werd 'er van weêmyden i„ Duitland en aan den rniet- Rhyn weinig verrigt, buiten het nemen en hernemen van eenige Steden. Het voornaamfte wa*, dat door de Bondgenooten «te Vyandlyke Liniën in BraBand verkragt werden Doch een|g ongcnoegen £ lenen Murlbereiir en de Staatfeho ±r ,, , • cu Qe ataatiehe Afgevaar* dlgdtn tC V«** ««Be. de Gemeente in ««ge Steeden aan het morren, hier te ^fleldam liep een hoop Burgers naar 't Stadhuis, klagende, dat den Hertog geen ^zag genoeg gegeven wierd. - ZtutmLttmwt w edvliet werden gewonnen, doch-Dlae 11 ö daar*  ISO GESCHIEDENISSEN DE3, daarentegen verloeren. — De dood van Keizer Leöpold, die door zynen Zoon Jofefus werd opgevolgd, maakte den Veldtogt aan den Opper - Rbyn ook niet voordeeliger, — Ter Zee werd mede niet veel uitgevoerd, de Franfche Vloot werd binnen de Haven van Breit gehouden, en het fmaldeel van Tonton had in den laatften Zeeflag zo veel geleden, dat het niet kon uitkomen. Z. Hadden de moeilykheden, volgens uw verhaal, ontftaan tusfehen den Hertog van Marlbourg en de Afgevaardigden der Staaten, ook invloed gemaakt by het Hof van Engeland? V. Zeer veel. Marlbourg vond zyne Partyën in het Parlement van Engeland, maar deeze, die hier tegen hem waren, waren ook tegen de Staaten, en fchroomden niet, openlyk te zeggen, dat de Staaten al den last van den Oorlog op de Koningin lieten aankomen, en dat hunne Afgevaardigden ze Velde, de zaaken in Braband eenen verkeerden draai hadden doen nemen. ——De Staaten, om de gevolgen van dit misver»  VEREENIGDE NEDERLANDEN* igj verftand voor te komen, en de vriendfchap der Koningin te behouden, zonden een Ge» zantfchap naar Engeland, dat bekleed werd door Willem Buis, Penfionaris van Amfleldam, met last, om de goede verftandhouding met de Koningin aan te kweeken, en de bewegingen van den aanftaanden Veldtogt in Portugal, Katalenien, Italien, en elders met hasre Majefteit te regelen; en haar tevens kennis te geven, dat de Staaten beflooten hadden, in het aanftaande Jaar, aanvallenderwyze te oorlogen, aan verfcheiden Oorden3 en zig met alle magt daartoe in ftaat te ftel! len. Binnenslands handelde men in. tusfehen, om den Prins van Oranje te ontzetten van het Recht, om in den Raad van Scaate te zitten, waar tegen Friesland, wiens Stadhouder hy was, alle mooglyke weer deed, om zulks te beletten, doch dit verfchil werd niet afgedaan voor het Jaar 170?. Z. Mag ik ook weeten, welken uitflag hee Gezantfchap van den Heer Buis ia Engeland had ? H t V. Ge-  ï$z (Ao.. 1706.) GESCHIEDENISSEN - SER. V. Geduurende zyne onderhandeling aldaar, was door de Algemeene Staaten ia Maart 1706 een nieuw Berigtfehrift ontworpen , voor de Afgevaardigden te Velde. — Met de Koningin was men overëengekomer* om de Paltzifcbe Troepen , die gezamenlyk, betaald werden, tot op 10,000 man te ver» meerderen, en den Kryg dit Jaar ten fteikften voort te zetten; ook was aan Buis van wegen de Koningin beloofd, het voltallig maaken van de Engelfclie en Schotfehe Troepen , die in de Nederlanden en elders zouden dienen, enz. Frankryk rustte zig insgelyks fterk toe. Het eerst, dat van belang na het openen van den Veldtogt voorviel,, was de Veldflag by Ramillies op den 23 Mey* welke voor de Bondgenooten gelukkig uitviel, en waar in de Vyanden wel 8000 dooden en 6500 gevangenen veilooren. Deeze Veldflag. had ten gevolge, dat de meelisSteden in Braband en Vlaanderen omfloegen, en. Koning Karei voor Heer der Spaanfsbe Nederlanden uitriepen. — Ooilende, Meenent üendermonde en Aatb werden gewonnen! —-  VEREZNIGDS N£DERLANDE?J. AM den Opper - Rbyn gelukte het Frankryk, beter, doch in Katalonien en op de Grenzen, van Portugal zegevierden de Bondgenooten „ daarentegen roemden de Franfcben zeer op de overwinningen , in halten behaald. ■ 1 De Franfche Kusten werden, geduurende. het gantfche Jaar, met bedreiging van landin. gen ontrust. Echter behaalde de Ridder de. Ferbin meer voordeel, met het nemen van. eenige Koopvaardyfchepen. Hy Ver« fcheen zelfs op de hoogte van Texel, doch. werd fpoedig van daar verdreeven. Z. Men moet zig over Frankryks magt, verwonderen, om dien Oorlog zo ga nde te. houden. Ik fta verbaasd, édne Mogendheid 20 aanhoudende tegen zo veele Mogend-, heden, cn zulks aan zo afgelegene en onderfcheidene Oorden te zien Oorlogen. V. Dit Ryk had egter dit Jaar zo veel. geleden, dat het heimlyk aan de Vrede zogt te arbeiden, waarover zelfs eenige Leden van Regeering in Holland gefprooken werden;, doch noch hier noch te tPeenen had men 'er oor in na j maar men bereidde zig, om den , Oor*  184 (Ao. 1707,) GESCHIEDENISSEN DES. Oorlog in het volgende Jaar met denselfden nadruk voort te zetten, ■ Niet weinig waren de Staaten ten deezen tyde verlegen met liet Testament van Wylen Koning Willem, waar van zy de voornaamfïe Uitvoerers moesten zyn, willende zy noch den Prins benadeelen, noch den Koning van Praisfen tot Vyand maaken. ■ 't Stuk van de zit» - tmgneming van den Prins in den Raad van Staaten, werd in 't volgende Jaar 1707 ten nadeele van denzelven beflist, en hy daar uit geweerd, doch op den 20 Augustus den Ouderdom van achttien jaaren bereikt hebbende, begon hy de wedde van Generaal over het Voetvolk te trekken. ■ De beroerten in Gelderland verhieven zig ook op nieuw, hetwelk zo verre liep, dat die van Arnhem, Wageningen innamen, doch door gebruik van 't middel, waar van men zig in Zeeland bediend had, naamlyk het afkondigen van eene Algemeene Amnestie, werd de rust weder herfteld, De Veldtogt in de Nederlanden liep dit Jaar ten einde met heen en weder trekken 5 zonder verder iet te ver-  VEREEtflGDE NEBERLANDEN. jg- rigren. • . Tn Duitscbland en aan andere Oorden leden de Bondgenooten eenig nadeer behalven fa daar zy voorfpoedi oorloogden. _ Ter Zee mislukte een aan, flfg der ^.//ifa» op Touhn omvverp va„ den Ridder * ^ gefmeed om Amlieldam m brand te fteeken, liep ook in e riet, hoewei men meent, dat zelfs het Hof van ^*r,* daar in niet had willen bewilligen. Z. Hoorde men thans niet meer van de geheime Onderhandelingen van Vrede? V. Dewyl de Staaten door de Engelfchen werden opgezet, ging dit werk meer achter dan voor uit. en als de zaaken eene andere keer namen, begon Frankryk ook uit een' anderen toon te fpreken. _ GeIukkig nogthans, dat eene onderneming van den Pretendent op Schotland ook mislukte, doch de uitkomst daar van 7*\ n, ■ u«ur xan zal ik u m een volgend Gefprek vernaaien.  ZES. EN. VYFTIGSTE GESPREK» INHOUD. Onderneming van den Pretendent in Engeland '. De Franfcben verrasfen Cend en Brugge. Veldfi g by Oudenaarden. Eysfel doer de Bondgenooten veroverd. Gend en Brugge' beöverd. Prins Joan Willem Frifo trouwt met Maria Louifa van Ilesfen Kasfel. Vredes - Onderhandelingen begonnen. Doornik door de Bondgenooten bemagtigd. Veldflag by Malplaquet. Bergen in Henegouiven gewonnen. Vrugtelooze Vredehandeling te Geertruidenberg. Douai en andere Steden gewonnen. Veranderingen in Enge* land. Dood van Keizer Jefefus. Karei' de VI. Keizer. ■ ■ — Boucbain veroverd. Ongelukkige dood van Prins Joan Willem Frifo. Prins Willem Karei Hen rik Frifo g.9'  VERÜEMGDE NEDERLANDEN. ig? geboren. Vradebnndel te Utrecht legeren. Ontwerpen, om eenen inval in Frank,yk te 6n' DB Htrt°S MarJborough valt in genade Zyne lotgevallen ,„ ^ ^ TrouwleosheU der Engelfcben. De ^rtog van ormond fcbeidt zig af ^ ^ Leger der Bondgeneoten Qjtesnoi bemaotigd. Nederlaag der B0„dgenonten „ Quesnoi, Bethune en Boucbain _J Sttlftani van Wapenen. Curacao, Suriname en de Berhue gebrandfehat. Vrede te Utrecht geflooten. Filips de V. erkend als Komng va„ Spanje> Handelingen me( ^ Zwitzers, Vrede met Algiers, enz. Handeling ever de Brandfcbat^g van de PttrhUtt Staat van den Oorlog in het Noorden, "ede te Radftad. Dood vam Koningin Anna. Gtorge de I. volgt baar 0p. . . Moeite met Pruisfen. — Handeling over het verminderen van de Krygsmagt. Traktaat van Barnere geflooten met den Keizer Opfland in Schotland ten behoeve van den Pretendent. Dood van Lodewyk den XIV Lodewyk de XV. volgt hem op, onder Poog- dy»  183 GESCHIED ÏN1SSEN !>£&■ dyfchap %an den Hert eg van O r Jeans. Twist met den Keurvtrst van den Paltz} en den Kening van Pruisfen, ■ Zweed" fcbe Kaaperyen. Misnoegen van den Czaar van Moskovi'ên. Onlusten met de Porte en den Keizer van Marokko. —■ ■■■ Handelingen over een Verbond met Frankryk en Engeland. Czaar Peter de I. in Holland. Staat van s''Lands Krygsmagt ——. Puiten» gewoone Vergadering der Staaten. •• ■ — Drievoudig I erbond tusfcben Frankryk, Engeland en de Staaten. Samenzwering van Gyllemberg en Gorts ten behoeve des Pre~ tendents} word ontdekt, en zy in verzekering genomen. ••• ■ ■ Oorlog tusfehen Frank' ryk en Spanje, door den onrustigen Alberoni veroorzaakt. •■- Zwaare Watervloed. — Viervoudig Verbond ge/loeten. Dood van Karei de XII. Vrede in bet Noorden. De Prins van Oranje word Stadhouder van Groningen, Aanflag der Spanjaarden op Schotland door Storm verhinderd, Alberoni in ongenade. Byêênkomst te Kameryk. —— Aktie- Handel. ——— W.r\olging der Prote-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. l$f ftanten in Hongatyen en den Palis. Dood van den Raadpenftonaris Heinjlus. Hoornteek Raadpenfonaris. Vrede tusfehen Spanje en Engeland Oorlog met de Algerynen Ondernemingen van den Pretendent. ~ . De Prins word Stadhouder van Gelderland. Verkooping van Ambachtsheer, hkheden in Holland. - Oprigting van de OoHendrfche Maatfcb.ppy. A. Gevcgt ^ Pteter Valk, met zyn Koopvaardyfcbip, hègrn twee Algierfche Kaapers. — Koning Mips de V. flaat de Kroon af aan zyn Zoon, die onder den naam van L.dezvyk de I. de Regeering aanvaart. Vervolging der Hervormden in frankryk, der Lutherfchen te Tborn. Verrigtingen tegen Algiers. - Handelingen van Ripperda, zyne Staats, zugt. — Be Infante van Spanje, verloofd aan den Franfcben Koning, te rug gezonden. Ongenoegen van Spanje deswegens. Verdrag van TVeenen. Verbond van Hanover — De Kardinaal de F'.eury eerfte Staatsdienaar tn Frankryk Ongenade van Ripperda; Zynt verdere lotgevallen en dood. — Krygs- toe-  100 GESCHIEDFNTSSEN DFR toerustingen in Engeland. Rusland treed in bet fVeener Verdrag. — f rede met Algiers. De Staaten treden in bet Verdiag van Hanover. — Vermeerdering van s''Lands Krygsmagt ter Zee en te Land. Verbond met Zweeden en Denemai ken. Spanje belegert Gibraltar. • Voorafgaande Punten van Vrede geteekend, — Dood van George den It Zyn Zoon George de 11 volgt hem op. — Byeenkomst te Soisfens. -— Verdrag van Seville. De Oofiendifche Maafifcbappy vernietigd. — Dood van den Raadpen/ionaris Hoornbeek. Slingeland volgt hem op. Regt van Inhoorlingfcbap in Holland aan vreemdelingen vergund. De Prins aanvaard bet Stadhouderfcbap van Gelderland enz. Straffe ever eenigen geoefend, fcbuldig aan '/ verraden van Staatsgebeimen. Vader. Volgens rnyre belofte by het flot van ors laatfte Gefprek, zal ik u den uitflag der or derneming van den Pretendent mede-  CAO. 1703.) VEREENIGDÏ NEDERLANDEN. i$ mededeelen Men had in Engeland in het laatst van het Jaar van dit verraad kennis gekregen , en fommigen, die 'er deel aan hadden, waren met de dood geftraft. — De Vloot, die tot deeze onderneming dienen zou, werd te Duinkerken in gereedheid gebragt. De zogenaamde Prins van Walles begaf zig in de maand Maar( dgg J-ars r7o8 onder den naam van Ridder van St- Joris derwaards, zynde, zo men wil, door den Paus met Penningen onderfteund.— De Staaten kregen hier zo ras geene kennis van, of zy beraamden met het Hof van Engeland midd.den, om dien toeleg te verydelen; voegende eenige Schepen by de Engelfche Vloot, onder den Admiraal Byng, die zig onverwagt voor Duinkerken vertoon^e, en het infchepen der Troepen voor eenen tyd verhinderde Egter had de togt voortgang, na dat Byng naar Duins gekeerd was. - De Ridder Forbin , gebied voerende over de Franfche Vloot, geleidde die naar Schotland t doch, door een zwaaren ftorm beloopen, was hy genoodzaakt, naar  194 GESCHIEDENISSEN DES. Haar Duinkerken te rug te keeren. — <* Eenige zyner Scheepen waren ook fiaags geweest met Byng, en hadden nadeel geleeden, zodat de onderneming geheel te niet liep, en de Pretendent weder naa Frankryk te rug keerde. Z. Daar nu het Oorlogs Toneel dit Jaar dus weder geopend was, zal het my benieuwen , hoe het afliep , dit ten minften was reeds voordeelig. V. De Franfchen hadden al hunne magt byeen getrokken, om het verlies in de voor» gaande Jaaren geleeden, te vergoeden, en wel byzonder in de Nederlanden , daar een flerk Leger verzameld was, onder den Hertog van Bourgondiër.. Engeland en de Staaten hadden zig mede toegerust, om den Vyand het hoofd te bieden ; zullende Prins Euger.ius van ïtvoyen het gebied voeren in de Nederlanden ; de Hertog van Marlborougb zou het Opperbevel hebben over het Engelsch cn Staatsch Leger, en de Veldmaarfchalk, Heer van Ouwerkerk, onder* Marlborougb. ■ ■■■■ in het begin van lYIey werden door de Vya'u-  VE REENIGDS USUIANSEH. ,53 Vinden ft* en BrVut bj ve «omen „„,/e„^ WMd . geeischt, doch te vergeesch __ n I-enden de Franfcben C^Mrdm, Bondgenooten de gelegenheid aftefnvdet, van <«tdtS(WtKtomn; doc/od;"d; ■ d00r h»» "ode,- verlasten. Hierop vo,gde de Ve,dflag b, o*«^„, *« aanval begoten. De ™ ' B™, van o^v kweet zig;n door de duuterms gefcheiden, welke de vy.od te baat nam, om het flagveld te rui. ™n,,aate.de, zo men wil, we, ?000 vangenen^h, „ehalven een groot Jal -or-d^^rc ?Bw,dsc- «o nxi. L «"ëusius , en op den n3 O«ober gaf de Stad zig by verdrag * " maar he, Kasl , hieJd ,,;t • , den 8 December, wordende gevolgd van de p ;,i:;;"gd ? ^ - •*£ dten Veil gedUOre"de de«e" ««*«o.gen Ve,d,„6t overleed de VeldmaarfchaUt, 1 de  -geschiedenissen der. de Heer van Gtmakerk, in den Ondefdcmi van 67 Jaaren. - Na het eindigen van den Veldtogt aanvaardde Prins Joan Willem Frifo het Stadhouderfchap van Groningen en de Ommelanden, cn in het volgende Jaar 1709. begaf hy zig in den Egt met Maria Louift ven Htsfenkasfcl, by welke gelegenheid de Staaten van FriesJand hem een Gcfchcnk deeden van 60,000 Cul.lens. Z. Werden de onderhandelingen van Vrede, tot wette de Franfcben, myns bedunkens, aiu meer geneigd moeten gewerden zyn, niet weder aangevangen ? V. Jas en zelfs in het openbaar. De Kei» zer, de Koningin, en de Staaten benoemden 'er hunne Gemagtigden toe , en de voorafgaande Punten, tot veertig in getal, werden ontworpen, zelfs waren de Eondgenoo'.cn gereed, om die te teekenen, doch de Markgraaf de Torcy, die van wegens den Koning Wn Frankryk de zaaken behandelde, maakte 'er zwarigheid in, en naderhand werdenze door het Hof van Frankryk als onaanneemlyk van de hand gewezen. —— Men begreep egter,  VEREEIttGDE NEDERLANDEN Ir- egter, dat F™»*^ niet dan tyc? ^ fe ^ «en, en den Veldtogt te entwyken, waar." door nogrhans de Bondgenooten zig niet He. ten verfchaiken, en óffchbon de handelingen nog fieepende werden gehouden, werd de Veldtogt door de Bondgenooten geopend, met het beleg van Doornik, welke Stad, als ook ier2eiver Kasteel aan hun overging, daar OP^ volgde de Veldflag by Malji^ : nadat «et beleg voor Bergen in Benegouwen geflagen was, beginnende het gevegt Morgens om acht uuren, en werd dit gehouden voor het frherpfte en gevaarlykfte van den gèheelen uoriog . g6 üataillons Krygsvolk , onder den Prins van Oranje en den Generaal Fagel, deeden den Vyand eerst tvyken, doch werden naderhand te rug gedreeven, maar aan eenen anderen Oord werden de Vyandlyke Verfchansfingen overhoop geworpen en ver. *™«. ~ Eindelyk raakte de Vyand ten "-n.wyken, naa de naasteden! Bonr! 10 Öad' En dUS fielden de IZr?00"* flWld' ^r van weerskanten veel Volks geduveld. , 1 2 /JfcrA  Ipfj (Ao. I?IO.) GESCITIErENISSTN DES. BJarJbereugb , Evgeen en Oranje bedden hier betoond al wat heldenmoed en dapperheid vermogt; het boleg van Eergen werd vervolgends voortgezet, en de Stad op den 31 October veroverd. Z. Het eenigfe, dat rny verwondert, is, dat de Ergelfcbcn en Hollanders ter Zee geen meer voordeel behaalden. V. Ter Zee viel in de daad dit Jaar weinig of niets van belang voor, zelfs had Frankryk geen vioot in Zee gezonden. — Voor dat nog de Veldtogt geëindigd was, flooten de Staaten en de Koningin een nieuw Verdrag. Ook namen de Sraaten van Heiland en Zeeland een zeer gunfiig belluit, ten voordeele der rranfche Vlugtelingen. De Vredeönderhandeli. gen werden geduurende de Wintermaanden op nieuw aangevangen, maar de Staaten, ziende dat frankryk agterlyk was, om de voorwaarden aan te neemen, beflooten, den Oorlog met kragt door te zetten, waartoe zy door de Koningin ten fterklten werden aangemaand. — Frankryk, dit befluit vernomen hebbende, veranderde daarop van voorne- men ,  vsrëbniode nedehlandew. i9r men, zond in de maand Januiry i7Io nieuwen last aan T.rcy, welke egter weder niet voldeed aan de Bondgenooten, waar op door het Franfche Hof nog nadere voorflagen tot Vrede gedaan werden, zo dat eindelyk beflooten werd, te Geertruidenberg tot de handeling by een te komen, doch, na lange en menigvuldige raadplegingen werden deeze byeenkomfïen gefcheiden, zyndo de beide Partyen veel meer op eikanderen verbitterd, dan toen zy werden aangevangen.— Met het openen van den Veldtogt floegen de Bondgenooten het beleg voor ZW, welke Stad den z6 Juny aan hun overging, waarna *«Wf St. Penant en Aire gewonnen werd. — Ondertusfchen zogt Frankryk zig eene verandering, die onder de hooge Ambtenaren in Eiland voorgevallen waS ten nutte te maaken, en men verfpreidde reeds nier te lande, da: Frankryk met de nieuwe Staatsdienaars aldaar reeds was overeengekomen, omtrent een ontwerp van Vrede De dood van Keizer Joflfue maakte ook groote veranderingen 5 Engeland en de Staaten wilden 1 3 mede-  398 (A.0. 1711 ) GESCHIEDENISSEN DER medeweiken, om deszelfs B'oeder Karei tot de Keizerlyke Waardigbeid te helpen bevor* deren; doch de b-ide Mogendheden begreepen, dat men dan ook Filips in het bezit van Spanje en b.dien mom laaten, oordeelende , dat bet evenvvigt van Eurcpa gebroken zou z^n, zo Karei te gelyk Keizer en Koning van Spanje was. Op den ia Cclober van het jaar 1711. werd de Vorst verheeven tot de Keizerlyke Waardigheid,, onder den naam van Karei de VI. Voor , dat men in Frankryk tyding had van de dood • van Keizer Jofefus, waren van char ni;uwe voorilagea gezonden aan het Eogelfche Hof, daar zy greag werden omhelsd, doch hier te land had men weinig zin in die heiinlyke Onderhandelingen. Z. De Engelfchen zuilen zekcrlyk, naar hunne gewoone wyze van handelen, eenige byzondere voordeden voor zig zeiveu hebben wilieu bedingen. Gaven zy den Staaten en de overige Bondgenooten geeue kennis van het geen zy handelden? V, Ja, doch alleen in zo verre, ais zy uit hoofde  ya»ft£KBXBB NEDEKI.AND2W.- {fe hóófde vin het Groot Verbond voJÜrekt W BH» waren. «tejW^^ alhoewel trrms reeds genoegzaam in ongunst by de Koning veilen, voerde egter in deezen Veldtogt nog het opperbevel. Prins kjwtffc bleef, door den dood des Keizer,, langer m Duinrand, dan men vermoed had, zo > ** de Legers laat te Veld kwamen, en al wat i„ deezen Veldtogt ve:rigt werd, w',s, dat Marlbcrougb, na de %*tdfyke LiÓierj > overweldig te hebben, Bwcbm v.röveï**• - Dit Jaar was ongelukkig door den omydigen dood van Jwu IF;ihm Pms vm Oranje, die by het overvaren na/ « StryStf* m aJtevroe.T 7yn Jev,en fa water verloor, nalaatende eene Dochter en Prhr^CeTin' september Pnns mmm Karei Henrik Frtfi tcr vvereIi braet - De Staaten van Holland vereerden den Jooggebooren Vorst met eene Lyf. rente van a0oo Guldons Jaarlyks |L gedrag, welk Z^W hi#M| ^ ders de kans ftond,omde aHervoordcc Vffta voorwaarden te bedingen, noodzaakte 1 4 em  eOO (AO. 1712.) GESCHIEDENISSEN DER. egter de Staaten , om tot het befluit over te g:.an , om de Vrede Onderhandelingen te Vtrccbt te beginnen, gelyk den 12 January van her Jaar 17i 2 gefchiedde. De Heer Buis had , als buitengewoon Afgezant naa Engeland gezonden zynde , niet meer kunnen bewerken, dan eene vernieuwing der voorgaande Verdragen, tusfehen den Keizer, Groot Brittannien en de Staaten geflooten. Z. Ik verwagt, dat nu de Oorlog maar flaauwlyk zal voortgezet zyn, daar Frankryk zeker de meefte voordeden van kon hebben. V. Veele Staatsleden drongen egier fierk, tot het voortzetten van den Kryg, om Frankryk te dwingen tot redeiyker voorwaarden, dan men tot hier had kunnen verwerven. In Engziand waren 'er ook veelen van dezelfde gedagten, men wi! zelfs, dat Marlborough een ontwerp gef.need had, om geduurende den Winter eenen inval in Frankryk te doen, waardoor men meende, als het ten uitvoer gebragt was, dat Frankryk groot gevaar zou geloopen hebben , te meer, daar 'er een opfland in dat Ryk te wagten was, «■ Men zegt  X.B. Pi. tv   V£RE ENIGDIS MDZ&LAXd&N. 20I «gt ook, dat Eugenius 'er zeer naar gehaakt, en by zekere gelegenheid gezegd zon hebben; Dat hy verlangde, om, met de toorts in de band, voort te rukken, tot f'erfailles toe Doch dit gamfche ontwerp raakte in duigen , dewyl de Herrog van Marlborougb van alle zyr.e posten ontzet werd. 2. En welke was hier van de reden? V. Befchuidigingen, die men grond heeft te gelooven, dat geheel valsch waren. Het Hogerhuis leide hem te Ia« «„ . . ie l*&t> van aanzien¬ de Gefchenken ontvangen te hebben van hun, die het Engelsen Leger in de Nederland *» jan mondbehoeften voorzagen. Salomon *> y'ma, die de aannemer van het brood en de broodwagens geweest was, had onder ^ede verklaard, dat hy aan den Hertog, geArende de Jaare„ I?0?t >J en daar by gereekend het overfchot, dat'hv nog volgends overeenkomst voor het w »?nftundte betaalen,uit zyne eigene beurs gegeeven had eene fomme van £ ^ 14 Stuwers, waarby gevoegd eender» £tly« Co», die hem door AntenU Alvare* 1 s 21*.  202 GESCHuiOE ISaaN DRB. Macbadof aannemer der vyf voorgaande Jaaren gegeven was, de Hertog dus in den tyd van tien Jaaren genooten zou hebben 664851 Guldens en 8 Stuivers. — Hiertegen bragr de Hertog ter zyner verdeediging in, dat dit «een recht was, welk den Generaal en Chef in de Nederlanden toe kwam , en dat die lommen weder tot s'Lands dienst gebruikt waren, met geheime Correspondentie te onderhouden , om de bewegingen cn aanflagen der Vyanden te ontdekken, zo wel als de twee en een half per cent, die van de betaaling der Uitheemfche Troepen gekoit werd. — Maar niettegenftaande dit, werd hy van alle zyne Eerambten ontzet, en na een lang debat in het Lagerhuis, den 44 January 171a viel het befluit, dat hy tot geen van beiden bevoegd was, fchoon hy voor het laatfte, naamlyk van de twee en een half percent, zelfs de order van haare Majefteit toonen kon. — De Hertog begaf zig naa eer. klein Landgoed, doch die fülte niet gewoon, deed hy eene reize naa Duitscbland, en keerde eerst in 1714 na den dood der KoninI I Sto  x.b.pLx.   VERKKNICDE N2D2RL A VDS^. *> in zyn Vaderla:.d te rag.doenae.oeneent. fwn wn openbaate intrede, wordende door dei. Koning « Geheim. RaaS aHage J ^ordesoidaatenenhetcenteenmet^; omvangen, en 2elrs toen K„,™gc„„ - ; ~!e^™-r::-- 1 laar ,7,- * Voc- & een ko tbl^ ^ * «■ Landhms' d0°r hem gebouwd, ""*** Se™^d-, alwaar hv den l6 ' msfen van onE NEDERLANDEN. 215 voor waren, doch anderen beweerden, dat de Vrede zo vast niet ftond, om zig van zo veel Volk te ontblooteh , waarby zig ook de Raad van Staate voegde. — Men was mede ten zelfden tyde in onderhandeling ge treeden met den Keizer, over het Traktaat van Barrière, welk, na eenire moeilyke onderhandelingen, in het Ji&T 1715 tot ftand gebragt werd. Met liet begin van dat Jaar werd Er geland met eenen inval van den Pretendent gedreigd, ten welken einde een hevige opftand in Schotland bewerkt werd. Aan de Am- basfadeurs der Staaten werd hier van terftond kennis gegeven, die het naa den Haag overfchreeven; waar op de Staaten volgends hun belluit in Augustus des voorleeden Jaars, den Koning alle verzekering gaven van byftand. In de maand van September brak de Opftand in Schotland openfyk uit, doende den Graaf van Mar den Pretendent voor Koning uitroepen, welk ook aan verfcheidene Oorden van Engeland gefchiedde. De Koning zond Horatio IValpole her waards t om  2IÖ GESCHIEDENISSEN DER om by de Staaten aan te houden op den onderstand van 6000 m^n, waar aan terftond, volgends gedaane belofte, voldaaan werd. Voorts werd hem totgeftaan, bier te doen koopen 12000 Snaphaanen, met derzelver Bajonnetten, die in Amfleldam geleverd werden. —— De Patenten voor de Hulptroepen in gereedheid, en de nodige Mondbehoef ens verzameld zyn^e, werd de Manfchap onder bevel van den Majoor Generaal van der Beek te Ooflende ingefcheept, en landde vervolgends op de Theems te Uarvcicb. In November trokken zy in twee hoopen naa Schotland, en werden voor eenigen tyd in Edemburg gelegd — De Engelfchen hadden reeds eenige overwinningen op de Weêrfpaonelingen behaald. Inmiddels had de Pretendent aan alle Mogendheden, en dus ook aan de Staaten kennis gegeeven, dat hy bezit ging nemen van zyne Ryken. — Hy begaf zig met een klein Vaartuig te Duinkerken in Zee, zynde flcgts verzeld van zes Perzoonen, en landde datrmede in het Noorden van Schotland. In January 1716 maakte hy zig te festeiosfe eerst open-  VEREENlGDE NEDERLANDEN. 217 cpenlyk bekend, en deed 'er zig voor Ko. ning verklaaren; doch alle de Hoofden van zynen Aanhang waren zodanig bevreesd voor het Leger van George en de veifterking der Staaten, dat zy beflooten zig van één te fcheiden, en de onderneming te laaten vaaren. Ook was 'er de Staatfcbe Manfchap van zo veel dienst, dat Argyle den Pretendent verdreef tot aan Mentrofi, alwaar hy in 't midden van February weder Scheep ging, en te Grevelingen aan Land flapte. Na deeze vlugt werd de Opftand zo fpoedig gedempt, dat de Koning het veilig genoeg achtte , om eene reize naa Duitschland te kunnen doen. Z. De Pretendent moet toch in deeze onderneming niet veel byftand uit Frankryk genoten hebben? V. Men kan niet zeker bepaalen, in hoe verre Frankryk de hand 'er in gehad heeft; maar zeker is het, dat de dood van Lodewyk den XIV. den Pretendent van alle verdere aanflagen heeft doen afzien. Deeze Vorst, die zo veel on.ust in de wereld X. DEEL. jr IV ver-  21$ GESCHIEDENISSEN DER. veroorzaakt had , lag het onrustig leven af op den i September, van het Jair 171 5 , in den ouderdom van omtrent 77 Jaaren Zyn agterkleinzoon , de Hertog van Anjou, Zoon van den Hertog van Bourgondiën volgde hem op, onder den naam van Lodeivyk de XK dan, nog geen zes Jaaren oud zynde, werd de Hertog van Orleans tot Regent verklaard, waar van den Staaten terftond kennis werd gegeeven. Thans had men wel Vrede, rftsg> thans volgde de eéne moeilykheid de andere. "Naauwlyks was het Traktaat van Barrière geflooten , of men kreeg twist met den Keurvorst van de Paltz, wegens Limburg, met dien van Keulen, wegens lluy, Luik en Bon, uk welke laatfte Plaats de Stiatfche Bezetting werd uitgedreeven; en hier over was men pas in Onderhandeling getreeden, of de Ko.ning van Pruisfen wierp een nieuwen twistappel op , over het Reg'sgebied in het Ovërkwartier van Gelderland. — De verandering in Spanje voorgevallen, door de dood van de Koningin, en het tweede Huwelvk van 4en Koning, met de Dochter des Hertogs van Par.  VEBEEWGDE NEBeEL1nbeh. 2„ marine groote bewegingen. Daar bv "«m het aanhouden der Zweedfche KaaPervën, die zo verre gingen, dat C„„. *»«—*. en de Staaten befl„„,e„. eene Vloot naa de Oost-Zee ,e zenden, hetwek Rm' * x'l- »»g meer *!«,''!"! g ten ceed „P„a„e„, 0ok " ~ 2 **" «*«•«* op de S,aL: - » « f • «■* ^nige Jaaren ,e voor „ d^»metgeMonderftet,,,d hadden Ü van mar.».. ' m me' den Kei*« Z. Het was i„ de daad V«ed. zo wanKeibaar flond, ^„'0° vermindering van de Krygsraaet. men ^ Jh9arrS °°k "« «~r fa men, na het dooröaan van een™ S—d, die ZWaare Joe ^~ ZC t0en «semiet voelde, dewyl dein ▼oer van Runderen van h,L fterk was r" ! ongemeen h£t St*atS-Amb' - zulke tyden K 2 * als  C£0 (AO. 1716) GESCHIEDENISSEN DER. als 'er dus van alle kanten nieuwe a-bcid verfchaft word, en nog onder alle die menigvuldige bezigheden werd ook in dit Jaar de hand geflagen aan eene geheime Onderhandeling , tot het maaken van een Verbond tusfehen Frankryk, Groot Brittannien en de Staaten , waarvan het geheim en de behandeling der zaaken , aan den Heer Buis in Frattk* ryk werd toevertrouw!. Terwyl de O.der, handelingen hier over duurden, vernieuwden Groot- Brittannien en de Stiaten* in den aanvang van het volgende Jaar 1716. hunne voorige Verbonden. Maar de Staaten weigerden te treeden in een verdeedigend Ver. bond, dat tusfehen den Keizer en Groot. Brittannien geflooten was. - Het was toen nog te versch fa geheugen , hoe Koningin Anna de Staaten en den Keizer in gevaar gebrast had, en gedwongen tot eene nadeeÜger Vrede, dan men te vooren had ku men bedingen. Ten deezen tyde Zdg men Peter den L Czaar van Moskovien en de Czaarin in de Nederlanden, doch van hun verblyf alhier, en byzonder te Amfleldam, zal  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 22ï zal ik cp eene andere plaats gelegenheid hebben , om u verflag te doen, ——- Gy hebt u verwonderd, dat men in zulke onrustige tyden nog kon raadplegen over de verminde* ring van s' 1 ands Krygsmagt. Om uwe ver', wondering weg te nemen, zal ik u den . toeitaud derzelve wat nader openleggen. — Na het fluiten der Vrede had men het Krygsvolk van d.n Sta.it verminderd, tot op 40.181 Man, waar van men 2144 Man gebrjgt had op de inkomften der Barrière. En be« halven dit, hadden verfcheiden Gewesten beflooten tot afzonderlyke afdanking. —— Zeeland had zig ontlast van een Vendel Graauwbunders, en agt Vendelen gcmeene Knechten \ Friesland insgelyks van een Vendel Graauwbunders, en van vier Gemeene; Stad en Lande insgelyks van een Vendel Graauwbunders , en van vyf andere. Andere Gewesten hielden ook hunne Kompagniën Ruitery en Voetvolk niet voltallig. Gelderland hield een zevende in van zyn aandeel in de Gemeene Lasten , ter oorzaake van het verfchil over het gedeelte, welk ieder ÏCwarK. 1 tier  422 GESCHIEDENISSEN DEK. tier daar in te draagen had. -> ■• Uit deeze ongeregeldheid volgde, dat Gelderland, Holland en OverysCel, die zig niet ontlast hadden, van meer Troepen, dan behoorde, meer droegen, dan hun aandeel beiiep. Om eene fcheuring van het Bondgenootfchap, die men dugue, voor te komen , had Overysfd voorge(lagen het befchryven eener buitengewoone Vergadering, en herhaalde dit in de maand van Augustus waar toe de Algemeene Staaten toen ook neigden, doch niet zo omflag'ig als in 't Jaar 1651: men oor. deelde het genoeg , zo uit ieder Gewest een klein getal Afgevaaidigden naa den Haag kwamen, met volkomen last, om eene lyst te maaken van de gebreken der Regeering in, ieder Gewest. \- Eenigen, het zy in of buiten de Regeering, waren Van gedachten, dat men deeze heilzaame oogmerken kon bereiken, door het aanftellen van eenen Stadhouder. Doch dit werd fpoedig van de hand gewezen. «w De Buitengewoone Vergadering, waartoe men btflooten had, nam eenen aanvang in de maand van Oclo- ber. —  (Ao. l/l?.) VERfENlGDE NEDERLANDEN. 22&- ber. In Stad en Lande lag het Lid der Stad met de Omlanden overhoop, en zond dus geene Afgevaardigden; na het vastflellen van eenige voorafgegaane Punten werd de buiengewoone Vergadering- geopend den zÏÏ van de mund Novemher. —~-■ De Vergadering bJcef by één tot in September \7'7& en fclieidde toen zonder dat de Gewesten het ééns waren geworden over verfcheuletr voornaame fiukken, om welke te regefen> de Vergadering belegd was. In het begin van het Jiar 1717, werd het Drievou» dig Verbond geflooten tusfehen Fiankryk, Groet - Brittanje en de Stauen, Waar over het Hof van Weenen zig ten hooe,ften misnoegd toonde, en niet minder het Hof van Spanje. In Lrankryk morde men ,. ora dat de Hertog van Orleans, door het fluiten van dit Verdrag, de eer en belangen van het Ryk, aan zyne byzondere belangen fcheen opgeofferd te hebben, zig verbindende tot het verdryven van den Ridder van St. Joris, en geftemd hebbende tot het flegten vat! de kostbaare Werken te Mardyk, welk Koning, K 41 £#*  224 GESCHIEDENISSEN DER Lodezvyk nooit zou hebben toegeftemd. ——In Engeland werd het van fommigèn mede afgekeurd, a'zo men de Proteftantfche Opvolging genoeg verzekerd hield, door de Utrechtfche Vrede En hier te Land was men van oordeel» dat men zig dus doende, te verre verwyderen zou van het Huis van Ooj?enryk,en dat het ligt nadeelig zou kunnen zyn voor den Handel op Spanje, ook vreesde men, dat men hier door in eenen nieuwen Oorlog zou worden ingewikkeld. Hoe zeer Koning George de I. zig door dit Drie. voudig Verbond verzekerd achtte, tegen de aanvallen van den Pretendent, echter ontdekte hy, by zyne komst uit Hanover, eene onderneming van den Graave van Gyllemborg, en den Graave van Gortz, ten zynen behoeve. De eerfte was Refident van Zweeden in Engeland, en de laatlte onthield zig om deezen tyd in Holland. Z. Welk was het oogmerk van deeze tvee ? V. Zy hadden voor, aan verfcheiden Oorden . en zelfs in Frankryk en Holland Schepen te  VEEE2NIGDE NED^LANDÊlffï ftïjl te koopcn, die naa. Gottenbnrg te zenden, en van daar *8coo Knechten en 4000 Ruiters met een bekwaatren voorraad van. Oorlogs en Mondbehoeftens over te voeren naa Enge? land. Het Franfche Hof had hier van kennis gegeven aan George den f. Den 9 Febrinry, des nagts om twaalf uuren, werd het Huis van Gyllembotg ,op last des Konings, -bezet, hy onverhoeds overvallen, en met zyne papieren in verzekering genomen. Eu san de Staaten werd verzogt, den Baron Gonz mede in hegtenis te nemen, deeze • o Khield zig, te Amfleldam. en in den Haag men meende hem in den Haag te ligten, doch hy was kort te vooren naa Amfleldam ts rug gekeerd. Eén zyner Sekretarisfen, Broeder des Graaven van Gyllemborg werd gevat, en in de Kafteleny bewaard. Gertz wercL* door eenen IFülem Vlurtman, die fnel te paard ryden kon, en in den jongden Oorlog,, gemeenlyk de eerfte Legertydingen herwaards plagt te brengen, te Arnfam agterhaald,met twee kistjes met papieren by hemMen befloot toen, om hem, niectegemtaandaS 5a alè^  eBSCHÏEDENISSBN D£H alle de vertoogen van het Hof van Zweeden in bewaaring te houden, waardoor de Nederlandfche Koopvaardyfchepen groot nadeel leeden, tot zo lang , en zelfs nog nadat zy beiden ontflagen waren. ——•» Doch, toen inen zig verheugde, dat de Oorlog in 't "Noorden ten einde liep, ontftond 'er aller» •onverwagts een ander tusfehen Spanje, den ISeizer en Frankryk. Z. En welk was de oorzaak van deezén onverwagten Oorlog ? V. De onrustige Albertni, om deezen t' d tot Kardinaal verheven, had het ontwerp daar van gefmeed, niet lang na den dood van Lodewyk den XIV De ongeneigdheid van den Keizer, om Filips den V. als Koning van ■Spanje te erkennen, was het voorwendzel, ■waar van hy zig bediende, om dien Vorst den wankelbaaren ftait van zyn Ryk onder liet oog te brengen. — De Oorlog tusfehen den Turk en den S^aat van r'enetïên, die ïeeds in 't Jaar 1715 ontdoken was g f den Koning van Spanje geleger heid, om zte ter Zee te wapenen, en eenen lang beraamden toe-  (Af> 17iS ) vsreenigob NEDE?JLANDE:-ï. 22'/ toeleg uit te voeren, te weten het overmeesteren van Sardinië». Engeland en Holland deeden ondertusfchen alles, wat mooglyk was, om de. Vrede te herfrelien» maar het duurde tot diep in het volgende par, eer de handelingen hier over ten einde liepen. — Tegen den uitgang van dit Jaar, en wel op Kerstyd, werden deeze Landen, en byzonder Gronïngeiland bezog? met eenen allerzwaarfïen vloed. In Groningerland bevond men, dat meer dan 14000 huizen waren oravergefpoeld, meer dan 2000 menfchtn, ruim 14000 hoornbeesten en paarden verdronken waren, als ook over de 22000 varkens en fchaapen — Geduurende den Oorlog met Spanje, vsevd in 't Jaar 1718 de Vrede geflooten tusfehen de Porte, den Keizer en den St at van Venetien ; en weinig dagen daarna het Verdrag geteekend tusfehen den Keizer, Frankryk en Groot - Brittanje. bekend onder den naam van het Viervoudig Verbond. Men h d de Staaten mede verzegt, dtför deel in te ree n doch de raad; legin^en. w.4rcn menigvuldig, eer men 'er t< e befloer? eetuer werd K 6" hes  IZi (i\0. 1710.) GESCHIEDENISSEN DEft het met meerderheid doorgedrongen, cp zekere, voorwaarden. Ook trad de Koning van Steilten daar in, die daar in by ruiling , het Eiland Sardinien verkregen hebbende, den Titel van Sardinien aannam. Ook maakte ïn dit zelfde Jaar de dood van Kat el den XII, die voor Frsderiks(lad fheuvelde, eeu einde san den Noordfchen Kryg. Z. Ik heb in lang niets gehoord van den Prins van Oranje > V. Deeze werd in dit Jaar Stadhouder van Groningen, welk hy alleen te danken had aan den Burgemeester Scbay. — Thans was de Oorlog tusfehen Groot • Brittannien en Spanje het eenigfte nog, dat den Koophandel der Nederlanders belemmerde. De onrustige Alberoni poogde in deezen Oorlog eenen Opftand in Engeland en in Frankryk te bewerken, doch in het laatstgeraelde Ryk werd zyn rerderflyke toeleg ontdekt, en had ten gevolge, dat nog voor het einde van dit Jaar Frankryk den Oorlog aan Spanje verklaarde. — In het volgende Jaar 1719 meenden de Spanjaards eene landing in Schotland te  VüREENIGDE NESERLANDSNV-. 2 2^ te doen, om welke reden de Staaten ook weder den bepaalden onderftand aan den Koning toezonden. Doch niet de magt van Engeland, noch die der Staaten, maar de hoogde aller magten verydelde door eenen ongemeenen florm, die genoegzaam alle de Schepen vernielde, de oogmerken der Spanjaarden. De Staaten en Frankryk , om dit Toneel van Oorlog te doen eindigen, handelden in Spanje tot bewerking van de Vrede, welke ook volgde, zodra de Koning van Spanje Alberonl zyne ongenade deed gevoelen, met hem van zyn Hof en uit zyn Ryk te verbannen. — De Koning aarzelde zelfs toen niet, om deel te nemen in hst Viervoudig Verbond. Z. Hoe veel beroerte kan één onrustig Schepzel in de waereld niet veröorzaaken ? V. Ja; wat kan een Vorst, die zelf geen doorzigt heeft, of zyn vertrouwen aan eenen onëerlyken Staatsdienaar wegfchenkt, zig zeiven en zynen Onderdaanen niet al onheilen op den hals haaien! De nog zweevende gefchillen tusfehen de MogendheK 7, den 3  230 (Ao. I?2CV> GESCHIEDENISSEN DER den, werden in het Jaar 17:0 op eene byeenkomst te Kameryk ter hand genomen, om te vereffenen Deeze byëenkomst duurde Vier Jaaren, en fcheidde genoegzaam vrugtéloos. — By eene andre geleegenheid zal ik u eene volledige fchetze van den 00 fprong, voortgang en verval van den Aktie Handel in deeze Gewesten, die in dit Jaar plaars had, mededeelen; waatöm wy denzelven hier ftiizwygende kunnen voorbygaan. — Doch ik moet u eenig verhaal doen van de verdrukking der Proteftanten in Dtiitscblani en Hongaryën, en byzonder in den Paltz, daar de Heidelbergfche Katechismus verboden en opgehaald. en aan de Hervormden te Heidelberg twee kerken en verfcheiden in, komften ontnomen werden Alle de Proteftantfche Mogendheden ftelden zie voor de ongelukkigen in de bre^fe , en byzonder de Staaten. De Keurvorst van den Paltz beloof, de wel, den Hervormden re Heide berg de kerken te rug te zullen geven, doch het ftuk van den Katechismus wilde hv a van wegen deezen Staat, naa Spanje gezonden, en in 't Jaar m7 verzegt hebbende eene keer herwaards te mogen doen, en in 't volgende Jaar te Madrid wedergekeerd zynde,kort voor het uitberften der onlusten tusfehen Franhyk en Spanje, had hy den Roomfehen Godsdienst aangeno-' men, en was daar door vervallen van de Waardigheid, die hy, van wegen deezen Staat, aan her Hof van Spanje bekleedde. Vervolgends had hy zig bezig gehouden met' het opregten van Weveryën in Spanje, zonder zig re bekommeren over her nadeel, dat hy daardoor aan zyn Vaderland toebragt ▼oor zyn vertrek naa Duitsland, gaf hy „ voor, een keer naa Holland te willen doen ter verrigting zyner zaaken. — De Ambasfa- deur  CAO. 1725.) VEREENIGDE NEBERLANDEN. 2 3 d3t hy zig dit had laaten ontvallen, toen hy ontwaar werd, dat Engeland, Frankryk en de Staaten niet ophielden, om van den Keizer en Koning van Spanje (e vraagen, waar dit Verdrag in beftond. - De beide Mogendheden wilden het niet beIJ'den , doch durfden het egter niet volftrekt ontkennen. De Hertog wenJ hier op van alle zyne Waardigheden ontzet, en nam ^ wyk in de wooning van den Engelfchen L 3 Ge-  «44 -GESCHIEDENISSEN DER Gezant Stanbope z ) hy voorwendde, uit vreeze voor 't Gemeen. Stanhope had hier van aan den Koning kennis gegeeven, die het gehouden gedrag goedkeurde , maar ftraks de wooning met eenige Soldaaten deed bezetten. Ripperda werd gevat en naa het Kasteel van Segovia in hegtenis gebragt. —— Hy ontkwam van daar in 't Jaar 1723. begevende zig eerst naa Portugal, van daar naa Engeland, én eindelyk naa Holland, doch nergens vertrouwen vindende, begaf hy zig naa Marokko, en werd Tuiksch, egter bleef hy hier in een zo gering aanzien, dat hy zig v:n den handel met fchaapen moest onderhouden ; hy overleed eindelyk te Tetuan, in 't Jaar 1737- Z. Dus kreeg clan hier de ontrouw haare verdiende ftraffe; juist het tegendeel van het geen wy by den Hertog van Marlborougb gezien hebben. Eischte de Engelfche Gezant geene vergoeding voor het bezetten van zyne ■wooning , hetwelk tegen het Recht der Volken fcheen aan te loopen? V, Ja, iianbope en van der Meer eischten dit  VEREENIGDE NRDrRLANSSN. dit beiden, te meer. alzo het Hof van Spanje zig van eenige onvoorziguge uitdrukkingen tegen de Bedienden van van der Meer bediend had. — Die en het geheim Weener Verdrag, was oorzaak, dat men in Engeland eenige toerusting ter Zee begon te maaken, hetwelk te noodzaaklyker fcheen, om dar Rusland in dit zelfde Jaar in het IVeener- Verbond trad. Z. Waren 'er ook nog eenige byzondere redenen , die Engeland aanfpoorden om zig te wapenen ? V. Ik heb n te vooren, zo ik meen,reeds gezegd, dat de Pretendent tot op deezen tyd toe, Engeland als een geesfel ftrekte. en dus moest men, by de minde onhandigheid,daar tegen op zyne hoede zyn. George de f was onderrigt, dat, ten behoeve van den Pretendent, drie Oorlogfchepen in Rusland gekogt waren, die naa Spanje waren vertrokken, en men twyfelde niet, of deeze zouden gebruikt worden, om Volk met nog vier Spaanfibe Schepen in te nemen ; ook had men verflaan, dat 'er te Oefende 6000 man iereed lagen. Daar was dus in Engeland geen, L * twy.  246 GESCHIEDENISSEN DER twyfel over, of de Keizer, Spanje en Rusland waren het ééns, om iet van belang te ondernemen. Gevolglyk ziet gy, dat *de Koning wel deeglyk reden had, om zig in ftaat van tegenweer te (lellen ■— Rruisfen, wanneer de Staaten op zekere voorwaarden in het Verdrag van Ilanover wilden treden, maakte daar omtrent zwarigheidt willende, dat zy, zonder uitzondering, even als de andere Mogendheden, en zonder eenige voorwaarden, daar in treden zouden, en dit zy zig ook zouden verbinden tot de handhaaving van de Westpbaalfebe en Olivafcbe Verdragen, daar zy te voorenniet toe verbonden waren geweest, en waardoor zy ligteiyk in eenen lastigen en kostbaaren Oorlog konden ingewikkeld worden. ——- Doch, men ontdekte daarna het waare oogmerk van het Pruisfiscb Hof» hetwelk een heimlyk Verdrag met den Keizer geflooten had; als ook twee maanden te vooren een verdeedigend Verbond met Rusland, flrydig met het Verdrag van Hanover, volgends 't welk de Bonc'genooten zonder elkanders voorkennis, niet mogten in On-  VEBEKNIGDE NEDERLANDEN. 247 Onderhandeling treeden , veel min met andere Mogendheden fluiten. — De Vtce Admiraal Ssmmelsdyk had met die van Algiers de Vrede getroffen , en zond den Kapitein de midt met een affehrift daarvan aan den Conful te Malaga, met last, om het den Ambasfideur van der Meer toe te zenden, die ooit deswegens ten Hove de gewoone gelukwenfchingen ontving, doch te gelyk werd 'er bevel afgevaardigd naa alle de Zeehavens van het Ryk, o:rr geene Staatfche Oorlogfchepen in dezelve te ontvangen of te laaten vertoeven, hetwelk ftreed tegen het 20 Artikel van de ütreebtfebe Vrede. Maar de Spaanfcben grondden hun gedrag daar op, dat de Staaten in 'c Verdrag van flanevtr getreeden waren. De Keizer fcheen mede voornemens, om de Staaten in nieuwe moeilykheden in te wikkelen, kwalyk nemende, dat zy eenige nieuwe Werken hadden aangelegd, op den St. Pietersberg te Mtaftricbt. Dus was men, ook hier te Land, hoe ongeern ook, genoodzaakt, oin de Land. en Zeemagt van den Staat te verfler ken. Ik zeg , hoe ongeerne ook , om dat men k 4» door  S4S GESCHIEDENISSEN DE& door zwaare overftroomingen en het doorbreken der Rivierrtyken, geweldige fchadea geleeden had, Z Waar in beftond deeze vermeerdering Van s' Lands magt? V. Vooreerst in eene werving van 10,000 man, en het in Zee brengen van .8 Ooilogfchepen, het voltallig maaken der Regimenten, en het raadplegen over het ap.nflelien van eenige Generaals. Gelderland en Friesland fpraken van hunnen Stadhouder, den Prinfe van Oranje, doch dit had toen nog geen gevolg. De Oorlog tusfehen de Bondgenooten van het Verdrag van Uahover, met die van het Weener - Verdrag, fcheen dus onvermydelyk, en daarom raadpleegden de eerstgemelden over hunne belangen in Zweeden, welk Ryk met den aanvang van het Jaar 17:7 in dit Verdrag overkwam. Kort daarna maakten Frankryk en Groot Brittanje ook een Verbond met Denemarken. £n de zaaken in het Engelsch Parlement beflist zynde, werden de toebereidzelen, ten Oorlog algemeen, fchoon alle. Mo*  V2REENIGDE N£DERLANSDSN. Mogendheden openlyk betuigden meer voor de behouding der Vrede te zyn. — Spanje alleen maakte een begin der Vyiindlykheden, met het belegeren van Gibraltar, doch dit beleg was vruchteloos; terwyl het duurde, ei* de Engelfchen de Spaanfchen verhinderden , om de plaats te water aan te tasten werd 'er te men,» opening gedaan tot Vrede Onderhandelingen, waarin de Kardinasi de Fleury al zyn vernuft te werk fteWe ^ om die van een goed einde te doen zyn gelyk hy dan ook bewerkte, dat de voorafgaande punten te Parys geteekend wierden waardoor hy eene ongemeene achting in de' Nederlanden verwierf, te meer, daar men meer hoop had dan te voaren, tot de vernie- "ging der Oeftendifche Maatfchappy. . . I>och, in deezen toeftand van zaak en, overleed George de I. Koning van Eng,t„d, èé. wien de Staaten eenen getrouwen Bondgenoot, en Europa eenen van de eerfte Handhavers der Vrede verloor. Hy overleed den 22 Juny, op zyne reize ma Hanove^ ?y ^t de tyding van zynen dood té EendÜ L a g*..  SSO (Ao. 17:8 ) GESCHIEDENISSEN DHR gekomen was, werd terftond zyn Zoon, onder den naam van Getrge den II. voor Koning uitgeroepen en erkend, die kort daarop van wegen de Staaten de gelukwenfchingen over zyne verheffing ontving. -— Zodra de voorafgaande punten der Vrede door Frankryk, Engeland en de Staaten bekragtigd waren, werd de Qoftendifcbe Maatfchappy opgefchort, en voor Gibraltar werd een ftilftand van Wapenen geflooten. —— Nu bepaalde men eene byëenkomst, om de Vrede volkomen te bewerken, te Soisfons, alwaar de Afgevaardigden , der belanghebbende Mogendheden, in de maand Mey 1728 byëenkwamen, doch toen men z g, dat de handelingen begonden te verflaauwen, floeg de Kardinaal de Fleury een veertienjaarig beftand voor, en dus liep dat J^ar ten einde, zonder dat men iet gevorderd was, doch in het volgende Jaar 1729 werden de Handelingen met Spanje voortgezet, en te Seville een Verdrag geflooten, waartoe de Staaten den Heer van der Meer last gaven, om 'er in hunnen naam in te treeden, en al had men hier mede niet meer  - CA0> 17290 VEREENI0D2 NEDERLANDEN» meer gewonnen, dan de vernietiging der Ooftendifibe Mantfchappy, zou men dubbele reden van vergenoeging.gehad hebben- Z Was 'er geduurende deeze omMandig. heden; in weike men zig met zo veel beleid buiten den Oorlog gehouden had, niets merkwaardigs binnen s'Xands voorgevallen? V. Bshalven eene zwaare fterfte onder de menfehen, veroorzaakt door heete koortzen , was ook in s'Hage in het J*ar 1727 overleden de Raadpenfionaris oornbeek, in den Ouderdom van 71 Jaaren, Hy werd eenigen tyd êhkt na in dat Ambt gevolgd, door den Heer Mi: Simon van Slingerland. ■ Toen de Staaten van Holland het regt van Inboorlingflhap, in het volgende Jaar 1728, verleend hadden aan eenige Buitengeboorehen, zelfs met de bevoegdheid, om tot Eerambten bevorderd te kunnen worden, werd dit voor^ regt meer verzogt dan voorheenen, fchoon het fomtyds ook werd afgeflagen. Bet Lid der Edelen, beflooren hebbende, Firsem fFillem, Baren van Hompesch- , een' Qtilihsb" Edelman, in de Orde der Ridder. 1 ö fcharji  25i gesch!bde:;isse.jj der fchap te befchryven, maakten eenige Steden zwarigheid, om hem ter Vergadering van Holland toe te laaten, voor dat hy door s'Lands Staaten Genatnralifeerd was, en dit gefehied zynde, kreeg hy zitting onder de Edelen, als Heer van Genderen. De Prins van Oranje en Nasfau, Erfïïadhouler van Friesland, den i September van het Jaar 1729 den Ouderdom van agttien jaaren bereikt hebbende, aanvaardde de Waardigheid van het Stadhouderfchap van Gelderland en Stad en Lande. Op den 16 deed Zyne Hoogheid den Eed te Groningen, van daar trok by op Dieren op de Veluwe, alwaar hy tot in October vertoefde, en den 16 van die maand werd hy te Zutthen ingehuldigd, keerende vervolgends naa Leeuwaarden, daar hy. zyn gewoon verblyf hield. lenigen tyd te vooren hadden de Staaten van Holland vastgefteld, ingevolge van voorgaande beduiten, geenen byzonderen Stadhouder, zonder eenpaarige bewilliging van alle de Gewesten zitting toe te (laan in den Raad van Staate, dus werd dit ook aan Zyne Hoogheid geweigerd. ■—  vereekigde NEBERLANDSN. 2S3 " gerei. Zes Perzoonen, als drie Klerken ter Griffie van de Algemeene Staaten, een Advokart en twee anderen, overtuigd zvndo van , zedert ee ïigen tyd , zig bezig gehouden te hebben met het leveren van Brieven, R.e„ folutiën en Geheime Stukken aan Üitheemfche Gezanten en anderen, en zig in Geld of Gefchenken daar voor te hebben doen beloonen » werden in Maart van dit Jaar gevonnisd door het Mof, en dit vonnis werd ook ten uitvoer gebragt. ——— Twee Klerken werden met het zwaard over het hoofd geftraft; de derde met een Brief op de borst, waar op het woord meinëedig flond. ten toon gefield, de Advokaat van zyn Advokaatfclnp ontzet, en alle vier, zo wel als de twee overige, ten Lande uitgebannen. En hiermede zulleta wy voor ditmaal ons Gefprek befluiten. L ? 2 n*  ZEVEN-EN. VYFTIGSTE GESPREK. I N H O U K» Gevolgen van iet Verdrag van Sevilfe. De Syëenkemst te Soisfons neemt een einde. — GeZ-antfebap naa Rusland. Verandering van Regeering aldaar. Verdrag met Marokko. Octrooi der West - Indifcbe Maatfcbappy ver* lengd Nieuzve Lyst van Verpondingen in Holland. Nieuws Eed van gehoorzaamheid , den Roomfehen Priester en af gever, derd. —-— Sodomie geflraft. Verbeurdverklaring van Goederen afgefebaft. Spanje verklaart, zig aan *t Verdrag van Seville niet te willen houden. ———- Engeland fluit met den Keizer bet Verdrag van We enen. Inhoud van hetzelve. Men geeft 'ar den Staaten- kennis van. De Zweeden n'gten sene Qsst - Indifcbe Maatfcbappy te Gettingers. o£.  VEREENÏGD3 NEDERLANDEN» 455 op. Ve: volging der Proteflanten in Piemont. Verdrukking der Saltzburgers. De Staaten treeden in bet Weener Verdrag. Veldleger by Ooflerbout. Tivist onder de Roomscbgezinden met de Jansfenisten. Pattslyke Vikaris afgewezen. Paalwormen. Steenen glooyin- gen veer de Dyken. Verfchil over de Nalaat enfcbap van Prins Willem den III. vereffend. ■- Handeling over de vernietiging van V Markgraaffchap van Vlisfingen en Veere. Dood van Augustus den III, Koning van Poolen. Corlog d. aruit ontflaan. • De Prins van Oranje trouwt met Anna, Kroon Prinfesfe van Groot Brittanje. Vermeerdering der Krygsmagt, Voorafgaande punten van Vrede, tusfcben den Keizer en Frankryk. Voor/lagen, om den Prins van Oranje tot Generaal te verbeffen. ■ ■ ■' Franciscus, Hertog van Lot* baringen, trouwt Keizers oudfle Dogter, Maria Therejij. De Raadpenfionaris Siiugeland fterft. Van der Heim, Raadpenfionaris. Gunflsn aan ds Proteftantfcbe Kerken en Godshuizen bewezen. • Ds Prins van OraajA;  256" GESCHIEDENISSEN DER" Oranje word als Heer van Breda ingehuldigd. Gefchillen over Gul ik en 'Berg. Vrede tusCchen den Keizer en Frankryk. Oorlog tusfehen Spanje en Engeland. Harde Winter in 't Jcar 1740. Veranderingen in Rusland- Nieuwe vermeerdering der Krygsmagt. Moord der Chi'neezen ep Batavia. Dood van Keizer Karei den Vl. Eifchen van verfcheiden Vorfien op zyne Nalaatenfchap. Maria Therefia laat zig huldigen als Koningin van Hongaryën en Boheemen. Dood van Fredrik den FL Koning van Pruisfen. Fredeiik de HL volgt hem op. Hy maakt aanfpraak op Silezien, en verovert hetzelve. —•—— De Keurvorst van Beyeren opent de Krygshedryven. De Oorlog metSpanje gaat nog voort. Vermeerdering der Landmagt van de Staaten. Holland befluit de Koningin met Geld te enderfl'eunen. Overflroomingen hier te Lande. OorUg tusfcben Rusland en Zweeden. Vreinden' ig in Rusland. Elizabetb word Keizerin. De Keurvorst van Beyeren word Keizer, onder den naam van Karei den VIL Vrede mei Pruis-  VEREENIGD* NEDERLANDEN. g& Pruisfen Handelingen over het onderfieunet der Koningin, Frankryk bied de onzydigheid aan. Befluit, *m de Koningin m, t 20,000 man te o»aerfteunen. Peo,jlag van Dordrecht daar omtrent. — Overwinning,» der Koningin in Beyeren. Veldflag by Dettingen, Verdrag van mrms. Vrede'tusfcben Rusland en Zweeden. De Prinfesfa Carolina gebeoren. Onderneming ten voordeele van den pretendent. j— De Franfcben vallen in de Ooflenrykfehe Nederlanden. Bcmagtigen verfcheiden Steden. Verbond van Frankfort. Togt van Prins Karei over den Rbyn Inval des Konings van Pruisfen in Bobeeme». Doorbraak van den Lekkendyk. De Koningin verzoekt de Staaten om enderfland. Verbond van Warfcbau. Dood van Keizer Ka,el den VU. r Vader. t-,aac ons nu ons Gefprek weder aanvangen, tnct hec verhaal der zaaken, die op het Verdrag, te Seville geflooten* ge-  258 (Ao. 1730.) GESCHIEDENISSEN DER gevolgd zyn Het duurde maar weinig tyd, of men ontdekte, dat het zelve groote gebreken had. Spanje had, wel is waar, het groote ftuk, de vernietiging der Oofïendifcbe Maatfchappy, toegeftemd, maar de Keizer had nog niet aangenomen, het Octrooi, door hem aan dezelve verleend, in te trekken. Ook had de Keizer niet bewiliiad in de overvoering van 6coo man Spaanfche Troepen in Italien, welke by dit Verdrag insgelyks vast- gefteld was. Zo dra dit Verdrag van Seville, in het Jaar 1730, door den Koning van Enge'and in het Parlement gebragt werd, vond het daar ook veel tegenfpraak. Men begreep, dat het overvoeren der Spanjaarden naa Italien ftrydig was met het Viervoudig Verbond, en ligtelyk den grond kon leggen tot eenen kostbaaren Oorlog. De Franfcben daarentegen , verdeedigden dit Verdng met al hun vermogen. De Keizer toonde fpocdig geheime oogmerken te hebben, doordien hy zig in Itaien verfterkte , terwyl Spjt je by het Franfche Hof ten fterkften aan drong, om de overvoering der Troepen te be»  VEREENIGDE Nl.BERLANDEN. 259 bevorderen. In deezen ftaat van zaaken verklaarden Groet- Brittannien , Frankryk en de Staaten zig rondborftig aan den Keizer, gevende hem alle verzekering voor zyne bezittingen , in Italien, maar tevens voiderende, dat men aan het Verdrag van Sevilie geene andere uitlegging gave, dan hunne bedoeling geweest was. Echter nam Spanje zelve ook geen genoegen met alle de voorflagen der Eondgenooten , en de Keizer beoogde fteeds, Groet - Brittan je en de Staaten te bewegen, tot het handhaaven van de Opvolging van het Huis van Ooftenryk, bekend onder den n3am van Pragmatieke Sanc. tie. —— Het Verdrag van Sevilie, en de Oorlog, die 'er uit dreigde te omftaan,' maakte, dat de Vergadering te Soisfons, die reeds lang gekwynd had, thans een einde nam. Vervolgends nam de Keizer zynen toevlugt tot het Duitfibe Ryk, willende de Leden van hetzelve tot de gemelde Handhaaving der Pragmatieke Sanctie bewegen , waar door genoegzaam eene geheele tweedragt in het Ryk ontftond. — Van hier was in dit Jaar  2.00 GESCHIEDENISSEN DER ; Jaar ah buitengewoon Gezant naa Rusland gezonden, de Heer Daniël de Dieu, OudSchepen der Stad Amfleldam. Czaar Peter* de II was onlangs overleden; volgends den uiterften wil van Peter den I moest nu deszelfs Dochter Elizabetb opvolgen , doch de Raad van Regeering, waar in 't Huis van Dolgomlki een voornaam gezag had. wist te bewerken, dat Anna Itvanowna op den troon gezet wierd. bedoelende de DelgorukkPs, om onder haaren naam de raagt der Regeering zelve te behouden, doch door de Vyanden van dit Huis, werd niet 1 mg daar na bewerkt, dat de Keizerin van de voorwaarden, op welke zy de Kroon aanvaard had, als op de begeerte des Volks, ontflaagen wierd, waarna zy zo onbepaald heerschte, als iemand haater Voorzaaten. De Heer de Dieu bleef daar tot in het Jaar 1732 zonder een Verdrag van Vriendfchap en Koophandel, daar hy over gehandeld had, tot fisnd te hebben kunnen brengen. Beter fiaagde men te Marekko , alwaar een Verdrag geteekend werd. — 't Octrooi der West* Indiflbi Mast»  VERE'S-NISDE NEDERLANDEN. a6"l Mutfchappy, dat in dit Jaar ftond ten einde te loopen,werd nu wederom voor 30 Jaaren veilengd. Zoon. Dus was onze Staat van buiten nog fteeds in kommerlyke gefteldheid. Welke waren de voornaamfte Inlatidfche Gebeurtenisfen van dit Jaar? V. Vooreerst, dat eene nieuwe Lyst van Verpondingen op de Huizen en Gebouwen werd ingevoerd. Gy begrypt ligr, dat in den tyd van ruim 100 Jmren de waarde der Huizen in Holland, zo in de Steden als op de Dorpen, merklyke verandering ondergaan had, de Staaten ftelden dan 9 Perzoonen aan, met magt, om zig ook van anderen te mogen bedienen, om de huur van elke Wooning of Gebouw op te nemen, of te begrooten , welk werk m 1732 voltooid werd. In ZuidHolland bevond men het getal der Huizen vermeerderd, in Noord Holland integendeel verminderd; zynde elk Huis op een Nommer -gebragt in de Lysten der Verpondingen Eene tweede Gebeurtenis was, dat van de Roomfche Priesters een nieuwen Eed en be.  2Öa GESCHIEDENISSEN DER. belofte van Onderdaanigheid werd afgevorderd. Paus Benediiïus de XIII had twee Jaaren geleeden eenen nieuwen dierst ingevoerd, ter eere van cénen zyner Voorzaaten, Gregorius den Pil. die als een Heilige erkend werd. De Staaten vonden goed, dien dienst hier te Lande te verbieden ,als befchouwende denzelven nadeelig voor het hoog gezag der Overheden, en om de Priesters te meer tot het nakomen van het Plakait, hier op gemaakt, 4e verbinden, vorderden zy denzelven deeze nieuwe belofte af. Van eene derde Gebeurtenis, de ontdekking van de gruwelyke zonde der Sodomie, die in dit Jaar hier openbaar en ook in veele fchuldigen geftraft werd, zal ik niet fpreken, dan om u te zeggen, dat by deeze gelegenheid alle verbeurdverklaa* ring van Goederen in Holland en Zeeland werd afgefcbafr. ■ Thans tot de zaaken van Staat te rug keerende, verdient gezegd te worden, dat Spanje alle pogingen aarf wendde, om de Bondgenooten te bewegen tot het overvoeren van Volk naa hallen. — De Franfche Ambasfadeur de Fenolen drong in  (Ao. I731J vereenigde nederlanden. 263 in j' Hage aan, dat de Keizer niet te bewegen was, om de Vrede te bevestigen, en dat de Staaten zig ten Oorlog behoorden gereed te houden, dewyl alle uitflcl het Hof van IVeenen hoe langer hoe trotfcher deed worden , enz. Dan noch hier, noch te Londen, toonde men fmaak in die driftige Vertoogen te hebben , maar neigde meer, om nog andere minzaame middelen in 't werk te ftellen. Doch onverwagt klonk her, toen Spanje verklaarde, zig aan het Veidrag van Seville niet langer te willen houden. Deeze verklaaring gefchiedde den 28 January, des Jaars 1731. Frankryk, Engeland en de Staaten gaven elkandcren de fchuld, dat de Voorwaarden van dit Verdrag niet volbragt waren. Engeland kreeg ondertusfehen ook andere inzigten, begrypend», dat het Huis van Bourbon te magtig zou worden, zo men alle deszelfs maatregelen volgde, cn trad in het geheim met het Weener- Hofm Onderhandeling, welke ftap in de gevolgen zeer gewigtig was voor onzen Staat, alzo die daardoor, ten behoeve van 't Huis van Ooften- ryk,  *Ö4 GFSCHIRDFNISSEN DF.R ryk, it-gewikkeld raakte in eenen verrTerfly» ken Oorlog, die v^rzeld ging met de urnkeering der Staatsregeling, die toen pla ts hüd. Schoon de dood des Herrogs van Parma, welke dit Jaar voorviel, het (luiten des Verdrags van s'Kekers zjde, nog eenig. zins vertraagde. Z. En waar in beftond dit Veidrag, dat zodaanige gevolgen had na verloop van tyd ? V. „ De voorige Verdragen, zo verre ze door dit tegenwoordige niet veranderd ,, waren, werden daarby bekragtigd,en men „ beloofde elkander in zyne bezittingen te „ handhaaven. Groet- Brittan je en de „ Staaten namen op zig de handhaaving van », s' Keizers Pragmatieke Sanctie , beloovende „ s'Keizers oucifte Dochter, by mangel van „ Zoouen, de opvolging in de Ooftenrykfcbe „ Staaten te zullen verzekeren. ■ De 9, Keizer daarentegen verklaarde, zig niet te 9, zullen ftellen tegen de vreedzaame over* „ voering der 6000 Spanjaarden, in de Siaaj, ten van Toskaatien, Parma en Placerza.— a Ook zou de Keizer allen vaart op de „ In  VEREENIGDE NEDEHLANDEN. a5S „ Indien, uit de Ooftenrykfcbe Nederlanden, »• en uit alle anderen, die ren tyde van Karei den /ƒ. onder de Spaar,fche Heer„ fcöappy behoord hadden, van nu af aan voor altyd te doen ophouden ; voor altyd „ vernietigende de Ooftendifcbe Maatfchappy, „ die alleenlyk nog twee Schepen voor eene' enkele reize naa Oost indien zou mogen zenden. — Men zou, wegens eene Lyst r def Rechten, in de Ooftenrykfcbe Nederlan„ den onderling oveiëenkomen, waar toe „ Gemagtigden, die, binnen twee maanden, „ te Antwerpen zouden vergadeien, benoemd' ,, zouden worden ; welke daarenboven zou>, den vereffenen, \ geen uit hoofde der Verdragen van 1715 en i7l8 nog te ver„ effenen (fond, a!les binnen den tyd van „ twee Jaaren. De Verdragen, die de han„ delende Mogendheden onderling of met ,, eikanderen geflooten hadden, zouden ftand » grypen, zo verre ze met dit niet ftreden ., De Koning van Groot Brittanje en de .„ Staaten zouden hunnen Koophandel in i, Siciüen mogen dryven, op den voet, als X DEEL, M m „ ten  2.66 ÜEseH IEDENI SSft'N DO. ,i ten tyde van Karei den II. Allen, die ,, binnen zes raamden na de bekragtiging „ van dit Verdrag, het welk binnen zes „ weeken gefchieden zou, door de ééne of andere der handelende Mogendheden zouden voorgcfteld worden, zouden met ge„ meene bewilliging in hetzelve ontvangen worden". Z. Ik verklaar, dat hier veel voor my duister is. Ik begryp wel, dat s'Keizers ouofte Dochter van de opvolging te verzekeren , de grond tot eenen Oorlog heeft kunnen uitmaaken. Maar gy zeidet my, dat Groot • Brittanje dit Verdrag heeft geflooten met den Keizer, en in de voorwaarden fpreekt gy van de Staaten, als eéne der handelende partyën, die is my duister. V. De Stapten waren 'er ook onkundig van; en dus had hun Gezant te Weenen ook geen last, om het te teekenen, kunnen hebben, of om het aan te nemen. Maar de Keizer en de Koning van Groot. Brittanje hadden zig onderling verbonden, om alle pogingen aan te wenden, om de Staaten als eene voor-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 267 voornaame handelende party 'er in te doen treeden. Z. Dit was echter zeldzaam genoeg gehandeld , dewyl de Staaten daardoor by anderen, en byzonder by Frankryk , in 't vermoeden konden komen van ontrouw. Dus be¬ werkten dan de Keizer en de Koning van Engeland dit? V. De beide Vorften gaven 'er de Staaten Kennis van, en hunne Gezanten verfchoonden zig wegens het fluiten van dit Verdrag buiten Eennis van H. H. Mogenden, omdat 'er vereischt wierd, de handelingen geheim en bedekt te houden, verzoekende verders de Algemeene Staaten, dat zy in dit Verdrag wilden deel nemen. De Keizerlyke Afgezant voegde 'er by, dat hier door de oude en naauwe vriendfchap tusfehen den Keizer Koning van Groet. Brittanje en de Staaten' zou kunnen geacht worden, volkomen herfteld te zyn. Z- Ik geloof het wei, het kwam met de belangen des Keizers overeen, dus te fpiCken. Maar hoe handelden de Staaten ? M 2 V. De  a68 GESCHIEDENISSEN DER V. De Algemeene Susten zonden kopy van het Verdrag naa de byzondere Gewesten, met eenen bygaanden brief, waarin de zwaaru heden voor en tegen waren voorgefteld, doch op zodaanige wyze, dat de Stellers van dien brief meest geneigd fcheenen, om in 't Verdrag te treeden , met verzoek, dat elk Gewest zyne Afgevaardigden daar op wilde gelasten. Z Frankryk en de Duitfi.be Vorften, die aanfpraak op s' Keizers Nalaatenfchap konden maaken, moeten dit vry euvel hebben opgevat. V- Frankryk toonde 'er ook niet duister zyn misnoegen over. De Zweeden ver¬ oorzaakten den Staaten oo,k geene geringe bekommering! door het oprijten eener OostIndilche Maatfchappy te Gottenburg, waarvan, een gewezen Amfteldamsch Koopman, van Asperen gehceten, de oorzaak was. De vervolging der Protefi. nten in J'ieaiont, en de er irukking der SnUzt>urgers, maakten mede veel omflags, voor de eerften met de ver-  (Ao. 173a.) vereenigdé nei,erlandbn. 269 verzameling van penningen, en om voor de laatUen die niet ho„derden herwaarts kwa, men , huisvesting en levensonderhoud te verfchafFen , tot dar zv in het Land v=m Kadzand geplaarst werden. - In dit Jaar aanvaardde de Prins van Oranje, nu den ouderdom van eo Jaaren bereikt hebbende, het Ambt van. Stadhouder van Friesland. Z. Maar hoe ftond het met de toetreéding der Staaten tot het Weever Verdrag ? V Eéne der zwaarigheden van dit Verdrag, naamlvk het vervoeren van Spaanfche Troepen naa Italië», was reeds afgedaan, voor dat de Staaten aan 't Verdrag eenig deel had. den, en om de overige zwaarigheden, zo men meende, voor te komen, ontwierp men eene Akte, op welke men den 20 February 173-. daar in toetrad. - On ier de Duitfche Prinfen, die men dacht, dat de Keizer aan zyne Dochter ten Huwelyk zou willen geven, Was Francais de III. Hertog van Lotharingen, die zynen Vader in de Lente van \ Jaar 1-29 in de Regeering was opgevolgd, en deeze meende men, dat de Gemaal van Maria M 3 The.  270 GESCHIEDENISSEN DER Tbere/ïa, de oudfte Aardshertoginne ,zou kunnen worden. Hy had in het voorige Jaar eene reize gedaan, door llsJland en Engeland, en by die gelegenheid gezogt, de gunst van den Koning van Engeland en de Staaten te winnen. Frankryk had zyne oogmerken , om dit Huwelyk , was het mooglyk , te verhinderen. Doch de Staaten waren van begrip , da: elit meest met hunne en s' Keizers belangen ftrookte. Ook verbond de Keizer zig dit J.tar nog met Rusland en Denemarken, — De S:aaten der Verëenigde Gewesten, als of zy eenen naderenden Oorlog te W3gten hadden, niettegenjOtaande Zeeland nog bleef aandringen op 'c verminderen van 't Krygsvolk, beflooten , ter oefening hunner Troepen, die, geduurende de Vrede, de voornaamfle bewegingen des Oorlogs ontwend waren, tegen den aanvang van September, een Veldleger te doen kampeeren, op de vlakte van Oefterbout, naby Breda, onder bevel van den Graaf van IJempeseb, Generaal der Ruitery, — De Prins van Oraije bevond zig mede aldaar, aan het Hoofd  VERËENIGDE KKOERLANDEN. 27I Hoofd van zyn Regiment Ruitery, alles werd 'er ten aanfohouwen van duizenden van' menfchen verrigt tot den laaiden dfr gezegde maand , waarna de Troepen zig weder naa hunne Kwartieren begaven. Onder de Roomscbgezindsn deezer Landen ontdonden thans merklyke tuisten, eerst met de Roemfcben en Jansfenisten, die van langen duur was, en daarna over het invoeren van een Pauslyken Vikaris in deeze Landen. De Predikanten der heèrfchende kerk mengden zig daar in, berispende openlyk op den Predikftoel het gehouden gedrag der Staaten, en Vertogen inleverende tegen het toelaaten van denzelven, doch de Staaten, terwyl zy den Vikaris afweezen, wisten ook de Predikanten ras tot hunnen pligt te brengen. - Maar, gevreesder onheil was het ontdekken der Paal en Kookei wormen , welk fchaadlyk ongedierte alle dykcn en dammen in 't grootst gevaar ftelde; welk gevaar echter gelukkig werd. voorgekomen do»r de uitvinding van Pieter Straat en Pieler van der Deure, om tene fteeneglooijing van kei en klipftcenen M 4 te  *?2 GESCHIEDENISSEN DES. te leggen, buicemvaards tegen de dj ken, waar door dezelven voor den flig des waiers beveiligd werden, wordende niet alleen de dyken hier door bewaard, maar zelfs beter befcnermd dan te vooren. Ook werd in dat zeilde Jaar het verfchil over de Naïaatenfchap v.m Koning Ifillem den III. met den Koning van Prui>fen afgedaan. Doch Zeeland raakte in een nieuw verfchil (welk eenige Jaaren aanliep» eer het beflist werd,) met Zyne Hoogheid , den Prins van Oranje, over de vernietiging van het Markgraaffchap Vlisjïngen en Feere. De Keizer was onvergenoegd op Sj»:nje, om reden, dat'er meer dan óoco man in het voorige Jaar naa Italien was overgevoerd. Daar kwam by de verzoening tusfehen Frankryk en Spanje., dus twee Vyanden van den Keizer, die fhchts naar gelegenheid zogten, om de algemeene Vrede te ftooien, en den Keizer den Oorlog te verklaaren, en hier toe gaf de dood van Fredrik Augustus den II. Koning van Poolen, in 't Jaar 1733 aanleiding. Daar werd terftond gearbeid, om Stanislaus Leczinski, fchuou-  VBREEMICDE NEDEB LANDEST. 273. fehoonvader des Konings vun Ftaniryk, die reeds in 't Jaar 1704 tot Koning verknoren was, doch zedert de Kroon had moeten afftaan, daar toe weder te bevorderen, en ik behoeve u niet te zeggen, dat Frankryk ten dien einde ten yverigften arbeidde; anderen in Poelen neigden voor de- nieuwen Keurvorst van Saxen, Zoon des overleden Ko* nings. en deeze werd onderfteund door Rusland, den Keizer, den Konf g van PruhCen en andere Vorften De Staaten der Vereenigde Nederlanden hielden zig hier in onverfchiliig, en verklaarden aan den Keizer, dat, hoe die verkiezing ook uitviel, zy zig dwröm in geenen Oorlog zouden begeven, zelfs gaven de Slatten daar van kennis aan het Hof van Frankryk, en traden met hetzelve in Onderhandeling over de onzydigheid der- OofienrFfche Nederlanden ingevalle 'er een Oorlog tusfehen dat Hof en den Keizer ontftann mogt. . Van welke Handeling oek terftond aan den Keizer ken- ** gegevsn weri I» Poolen waren de saakea ondertusfehen tot de lüterfte- verwarmd s M p nng  S74 CAo« '734) GESCHIEDENISSEN DE& ring gekomen, de ce"ne party verkoos Stanislaus, en de andere den Keurvorst van Saxen, onder den n am van Augustus den III. ——— Frankryk , die uit den optogt der Rusfen en Keizerfchen reeds voorzien had, wat 'er te gebeuren ftond, bewoog de Koningen van Spanje en Sardinien, om met hem den Keizer den Oorlog te verklaaren. De Keizer zogt wel onderftand by de Staaten. doch die verzoek werd heufchelyk van de hand geweezen, en de handeling der Staaten met Frankryk, omtrent de Ooftenrykfcbe Nederlanden, hield den Oorlog van hunnen bodem, — Sommigen meenden , dat Koning George de IR dit met geen goede oogen aanzag, wyl de Staaten zig bier door hielden buiten eenen Oorlog, dien hy zou hebben aangezien als bevorderlyk tot de verheffing van den Prins van Oranje, welke in het Jaar 1734 met zyne oudfte Dochter, de Kroonprinfesfe A*na, in den Echt getreden was. Doch alles, wat men daar van gezegd heeft, als ook van de «orzaak der bewegingen, ontftaaan uit zekere «ioor het Land verfpreidde gerugten, van hei geeta  CAO, i-35.) vereenigde nekerl.anöen» 275- geen op den Sacramentsdag van dat Jaar zou gebeuren, zyn enkel gisfingen zonder vasten grond, ten minften het werkte niets uit, Vu den Oorlog, die om de Poolfche Kroon nu plaats had, zal ik geene melding maaken, om. dat 'er de Straten gelukkig niet in be„ trokken werden, dan alleen in zo verre , dat EngtPani en de Staaten alle middelen aanwendden, om de Oorlogende Mogendheden, was. het moogiyk, te bevredigen. Ten weileen einde zelfs in het Jaar 1735 door beiden een omwerp te voorfehyn gebragt werd, het w.'.k wel den Keileren zyne Bondgenooten, tpaot niet aan Frankryk, Sparennen Sardi men behaagde Echter gelukte het hen,, eenen ftilftand van wapenen tot ftand te brengen. Inmiddels werden de Staaten door den Keizer en Greot Bvittmj* zo fterk gedrongen, dat zy hunne Krygsmagt met i0joco man vermeerderden, Z. Dit zal zeker weder ongenoegen aan Frankryk. gegeeven hebben ? V.. Ni»en, een manlyk antwoord, welk.deStaaten. aan den. Keizer gaven op zyn ernftï,M.6  2?o" GESCHIEDENISSEN DES Vertoog,en waar in zy rondelyk aantoonden, dat al wat hem gebeurd was, niet aan hun als Bondgenooten, maar aan den Keizer zeiven te wyten was, nadien hy allen getrouwen raad van Groot - Brittanje en van hun verworpen had; dat zy echter niet zouden nalaaten, een eerlyk Verdrag, als 't hun mogelyk was, te bewerken; ftelde de Franfchen te vrede, te meer, dewyl de Keizer daar door bewogen werd, om afzonderïyk met Frankryk in onderhandeling te treeden ; waarmede men het zo verre bragt, dat de voorafgaande Punten eener algemeene bevrediging geteekend wierden, waarin ook Spanje en Sardinien bewilligden. Z. Dus had dan dit welberaaden plan der Staaten, om zig buiten den Oorlog te houden, aan Europa meer voordeels aangebragt, dan zy met alle hunne raagt hadden kunnen veroorzaaken. — Maar werden 'er, by de vermeerdering van s'Lands Krygsmagt geere pogingen gedaan, ter vermeerdering van het aanzien van den Prins vau Oranje 1 V. Ja. Gelderland deed den voorflag, om Zyne  (Ao. Ï736.) VEREEMGDE NEDeSLANDEN. 277 Zyne Hoogheid tot Generaal van het Voetvolkte [benoemen; Friesland en Groningen Hemden daar in toe, Utrecht was 'er niet tegen, en Overysfel was 't met Utrecht ééns. . Dan, Heiland en Zeeland bewerkten, dat 'er geene hooge Krygsbevelhebbers werden aangefteld , en dus kon ook de Prins niet bevorderd worden. De onlusten, die tusfehen Spanje en Portugal ontftaan waren, werden ook door bemiddeling van Groot- Brixannien en de Staaten bevreedigd. - In February, des Jaars 1736, trouwde de Hertog van Lotharingen: , met s'Ktizers oudfte Dochter, Maria Therezia. Z. Ik meende, dat gy my gezegd hadr-, dat Frankryk dit Huwelyk niet geerne zag. Stond het nu hetzelve onverfchillig toe ? V.. ja, en dit had zyne reden. De Hertog verklaarde by de Huweiykfche Voorwaarden , dat hy nooit voor zich eenige aanfpnak sou. maaken op de Keizerlyke Erflanden; kort daarna deed hy afïiand van het Hertogdom. Lotharingen en Bar, ten behoeve van Koning Ssanislauty die eerlang de Poolfche Kroot» M 7 ttSfjfe  ft?8 GESCHIEDENISSEN DE» overliet aan Koning Augustus. — De Staaten, dus de Vrede genoegzaam hcrfteld ziende, beflooten terftond weder tot de afdanking van de 10,000 man, houdende men toen nog buiten dien 44.000 man in dienst. ik heb u hier vooren iets gezegd, van de verfcfiillen, welke Zeeland had met den Prinfe van Oranje en deszelfs Voogden , om de vernietiging van het Markgrsaffchap van Vlisjingen en Peere; in dit Jaar deed de Koning van Greet • Brittanje pogingen by de Algemeene S:aaten, om die van Zeeland hier omtrent tot andere gedachten te brengen, en het nadeel, den Prinfe van Oranje hier door aangedaan, te herftellen. De Algemeene Staaten antwoordden daar op, terwyl de Prins niet zyne Gemaalin zig in den Haag bevond, we'ke laaide aldaar van eene doode Prinfes verloste; „ Dat de Staaten van Zeeland, uit » kragt der Opperde Magt, het Leen van »» Vlisjingen en Peere mogten vernietigen, om s» het misbruik, dat de Markgraaf van zyn 9» gezag zou kunnen maaken , voor te. komen, ft en dat deeze vernietiging mst de, daad sj.ieeds  (AO. 1737.) VEREENIGDE NEDERLANDEN. 279 „ reeds gefchied was, eer men kon denker, „ dat Zyne Majefteit zig deeze zaak zou aan' „ trekken". in 't vervoJg ZulJen wy gefegenheid krygen, om te zien s hoe de Prins in dit Markgraafschap weder herfteld werd. De RaadpenÜonaris Simon van SUngeland, een man van groote bekwaamheid en kunde, ftierf den i December van dit Janr, en werd in het volgende 1737 opgevolgd door den Heer Antbenj van der Heim welke toen het Ambt van Thefurier- Generaal bekleedde. ~ Drie dagen na Slingeland overleed Jakob Godefroi, Baron va» de» Boetzelaar, die, behalve* andere Waardigheden, Groot-Zegelbewaarder van Holland was, wordende dat Ambt nadethand waargenomen dour den Heer van FTasJenaar Obdam. , De Staaten vaa Holland, em hunne gunst te betoonen aan -AU Proteftantfebn Gezintens, die in deeze Provintie werden gedoogd of toegelaaten, verleenden op den 15 January van dit J^ar, voor alle Kerken , Godshuizen, als Gasthuizen , .Weeshuizen en andere Godsdienftige Gelaten, met naame- der,  2.80 GESCHIEDENISSEN DEJl der Gereformeerden , Lutherfchen , Remonflranten en Doopsgezinden, en geene anderen, midsgaders alle Huizen, die ten dtenfte van het Gemeen gebruikt werden, en waar van geen huur getrokken werd, voortaan vryheid van gevvoone en buitenge woone Ver*pondingen; mids dat die hierna zouden gebouwd worden , daar toe Octrooi van s'Lands Staaten moeiten verzoeken. Een weinig daarna werd den Roomschgezinden aangezegd , dat hunne Kerkhuizen met Verpondingen bezwaard bleven , en daarenboven driemaal in eene Eeuw het recht der zydeiingfche Erfvolging, in het gemeen Collateraal genoemd, zouden hebben te betaalen. — Ook werd eerst door Holland, vervolgends ook door de Algemeene Staaten vastgefteld , dat de Gereformeerde Officieren, tot den Roomfehen Godsdienst overgaande, of met Roomfche vrouwen trouwende, met de daad van hunne Ambten zouden verdoken zyn» welke wet in 't Jaar »739 door de Algemeene Staaten ook tot de Politieke Ambtenaars in ie Generaliteit werd ufcgeftrekt, 2. m  (Ao. 1738) VEREENIGDE NEDERLAM>EN. 28 $ Z My dunkt, het bezwaar voor de Roomsehgezinden , om' 1 ent hunne Kerkhuizen, wx's toch eenigzins hird. Kwam daar seene verandering ij, ? V. Neen. De Staaten hebben daar zeker gewigtige redenen toe gehad. — In de maand Seprember werd de Prins van Oranje met zyne Gemaalin alS Heer en Vrouw van Breda plegiig ingehuldigd. —— De Prins befchonk by deeze gelegenheid de Regeering en den oudften Predikant met eenen gouden, en de Burgery met eenen zilveren eerepenning - Tusfehen de Huizen van S xen, Brandenburg en Sultzb-icb, ontftonden om deezen tyd hevige gefchillen, over het recht van bezitting der Hertogdommen Gulik en Berg. De Staaten, hier van kennis gekreegen hebbende, belooten al wat mooglyk was, te weik te ftellen . tot vereffening derzeïven, en de twistende Partyën bewilligden in het volgende jaar 1738, in de algemeene voorflagen tot bevrediging; tmar de verdere Handeling hier over bleef fteeken. — Tusfehen dea Keizer en Frank yk werd  £82 (Au. Ï739 ) CffCHIF-D^NISSEX DER werd den 18 November van dat Jaar de Vrede en vervolgt nds een Algemeen Veibond te If'eet.en geflooten, Maar na&uwlyks w;^s dit veuigc, of 'er ontftonden weder nieuwe moeilykheden tusfcben Spanje en Groot-Brittanje, over den b uidel op de Wat■ Ir.diën, hebbende de Engelfchen, zo zy meenden , grppre reden van klagen over de Spaanfche Kustbewaaiders. Ingeland zogt de Staaten mede in deezen 0rlog in te wikkelen, ook klaagden de Spaanfchcn reeds over de handelwyze der Nederlanelers in de West - Indien, doch, nadat Engeland eene Vloot naa de Middellandfche Zee gezonden had, beloofde het Hof van Spanje aan de Staaten alle redelyke voldoening. ——Ook trof het Engelfche Hof eerlang met Spanje eene overeenkomst, die nogthans door het Volk in Engeland verworpen werd, waar op de beide Mogendheden in het Jaar 1739 elkandertn den Oorlog aankondigden, in weiken de Staaten eene volmaakte onzydigheid behielden.—— Zo deed ook Frankryk, welke, in plaats van naar de aanzoeken van Sparjs  (Ao. I74O.) VEHEENIGDE NEDERLANDEN. cSg Spmje te luisteren, het Verhand van Koop handel met de Staaten vernieuwde ; ook was Engeland volkomen in ftaat , om Spanje in alle de w^relddeelen het hoofd te bieden, en maakte zelfs in de Indien gewigtïge veroveringen. De ftrenge Winter van het Jaar 1740 liet niet alleen droevige gevolgen ra van ongemeene fchiarsneid van levensmiddelen, veroorzaakt door de vorst, en de daar op gevolgde zwaare overftroomingen; maar verwekte door de duurce der levensmiddelen ook eenig gemor onder de fmalle Gemeente. In de maand Augustus en wat laater, ontftonden' te Rotterdam, te Delft en in s"1Hage geweldige beroertens, die niet dan met moeite gefruit werden, lydende de Grutters in die Steden den meesten last. Het Hof van Holland gaf daartegen op den 17 van die maand een fcherp Pfikaat uit. Z. Bleeven de Staaten gerust buiten den Oorlog tusfehen Spanje en Engeland? V. Ja, maar de toerustingen in Engeland waren zo fterk, dat Frankryk daar uit kwaad vermoeden fcheppende, ook twee Esquaders in  284 GESCHIEDENISSEN DER in Prest en in Touhn deert gereed maaken.—■ Dit Hof in het jaar 1738 met Zweeden een Verdrag van onderftand geflooten hebbende , bewerkre in dir Jaar 1740, dat 'er een ander tusfehen Zweeden en de Ptrt, mr ftand ge. bragt werd, waarby die twee Mogfmdieden Zig tegen Rut/and verbonden welk laarfle Hof allernauwst met de- Keizer verëenigd was. ■ De dood der Keizerin en de op. vo'ging van hvan of fan, een kind van twee maanden , onder de voogdy van Biron, die r0- Hertog van Courland verheeven was,' m akte in Rusland eene groote verandering, Biron was maar weinige weeken in het bewind geweest, of hy werd door den Graaf van Mum.ieb, op last der GrootVorftïn , Moeder van den jongen Keizer Anna van MeJtlenburg, Zusters Dochter der Keizerinne, getrouwd met Anthon Ulricb , Hertog van Sranswyk Wolfenbuttel, die met leedwezen gezien had , dat haar Zoon haar was voorgetrokken , met zyne vrouw in heg- tenis genomen. - Toen aanvaardde de Groot- Vorftin de Regeering, onder den titel van  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2g£ van Regentes; en hmdde den Hertog van Courland naa Siberië*. — Dit en de Oorlog, die eerlang tusfclien dit Hof en Zweeden ontftond gaven aan Rusland derbalven de handen vol. * Frankryk liet het niet alleen by de vermeerdering zyner Zeemagt, maar verfterkte zig ook te Land. Z. Dit moet, naar myne gedachten, de Staaten behoedzaam hebben gemaakt, want om de onzydigheid weder te besvaaren , was gewaapend te zvn, wel het veiligfte middel. V. Het Krygsvolk te Land werd in de daad vermeerderd met 11.510 man, en men befloot ook, om 12 Oorlogfchepen in Zee te brengen, doch het traag inkomen der Confenten, byzonder dat van Zeeland, was oorz ak, dat 'er niet meer dan zes werden uirgerusr, hetwelk te nodiger was, door dien men in* verfchil raakte met de Deenen, die vyf Holïandfche Hoekets, die gewoon waren op Tsland te visfchen, weggenomen hadden. Z. Gebeurden 'er dit Jaar nog meer gewigtige zaaken? V. Ja,de moord der Cbineezen op Batavia, heef,  GESCHIEDENISSEN DER heeft dis Jaar benigt gemaakt. De Cbineezen, die zig in groenen getale in en om Batavia bevonden, en zwaaren Koophandel dreeven , waren al zedert een geruimen tyd zeer misnoegd geweest op de Regeering van Batavia, wegens de lasten, die hun van tyd tot tyd werden opgelegd ; waaromtrent het alles be. halven eerlyk toeging, zo dat het belang der Maatfchappy weinig bevorderd werd. Kundigen hadden hier uit reeds lang eenen opftand voorfpeld, en op derzelver raad waren alle ledigloopers gevangen of naa Ceilon verzonden. Verfcheidene Troepen van dit Geboefte onthielden zig thans buiten de Stad, daar zy veel moedwils bedreeven, en men was 'er niet vreemd van, dat zy zelfs gemeenfehap met de Cbineezen in de Stad hielden, waar in men verfterkt werd, doordien drie Cbineezen der Regeering kwamen aandienen, dat zy, die zig buiten de Stad bevonden , eenen gevaarlyken aanflag in den zin hadden, dat men Batavia dagt te overrompelen , de Christenen te vermoorden en zig meester van alles te maaken. —— Hier op  VEREENIGDE NEBERLANDËN. 287 op werden twee Randen Guflaaf Willem van Imbojf, en Maurits van Aarden, aan het Hoofd van eenige Manfchap ter Stad uitgezonden, om een gedeelte van den woesten hoop, die tot aan Tanabang en Bmcasfy, niet verre van de Stad , genaderd was , te verdry ven» welk ook gelukte, fchoon eene andere party een buitenpost, de Qual genoemd, overweldigde. » In de Stad was men midlerwyl op zyne hoede ; 't Volk werd in de wapenen gebragt, en de Cbineezen werden gelast, om na zonnen ondergang geen licht te branden, het hoofd niet ten venfter uit te fteeken, veel min zïg op ftraat te vertoonen. — Intusfchen werden eenige dsgen in merkJyken onrust gèfleeten. Den agtften ©dtober hadden eenige Cbineezen de ftoutheid, zig onder het gefchut van de Stad te vertoonen , welk, op hun losgebrand zynde, hen fpoedig deed verftuiven , veelen hielden zig toen verzekerd, dat die van binnen 'er kennis van gehad, en die van buiten hulp verwagt hadden. — Daags da tr aan begon men toen tegen de Cbineezen, fchuldig of onfchuldig, eene  £83 GESCHIEDENISSEN EEB. eene wreede rol te fpcelen. —— De gewapende Manfchap, op Jast, zo zy voor gaf, van den Landvoogd Adriacm ! alkenier. viel in de huizen der we^ilooze Cbineezen , en vermoordde al w:t hun voorkwam. Onder dit onmenscblyk m(>orden ontftond 'er brand in veele Cbiniefcbe woon.ingen, die waar* fchynlyk door hun zeiven geftigi w^s, en eene byft. re verw.i e tig in de Stad maakte, doch eindelyk gelukkig gebluscht werd. -— Het moorden ging, gelyk gy u ligt verbeelden kunt, verztld v n plunderen, waar in het Bootsvolk byzonder uitmuntte. Wordende by de ryke Cbineezen aanzienlyke Schatten, gouden Afgodsbeelden, Koppen, Vaazen enz. in menigte geftoolen. ■■■ Dus liep deez' dag ten avond, en daags daar aan zag men half verbrande huizen , en de ftraaten daar dezelve geftaan hadden, opgehoop1 of bezaaid met Iyken, nadat die rampzaligen by menigtens of enkel waren afge- ma kt. • 't Plunderen hield nog een d3g of twee aan. doch toen werd het by atkon* diging verDoden. De Cbineezen» die zig nog bui-  x.D.pJLxu.   VEREENiGDE NEDERLANDEN. 2gj bttiten de Stad onthielden, werden eindelyk, hoewel niet zonder groote moeite, allen ©mgebragt of verjaagd . De rust dus allengskens herfteld zynde, kondigde de Regeering een algemeen Pardon af; de CbU neezen, die, gevlugt waren, of zig verftoken hadden, kregen verlof, om te rug te komen, en hunne voorige handteering weder te aanvaarden , mids zy zig onderwierpen, zo als veelen deeden. — Intusfchen vreesde men dat dit Moordtoneel veel nadeels aan den Koophandel zou doen. Ook oordeelden eenige Raaden van Regeering, dat de Gouverneur Valkenier, onvoorzigtige bevelen gegeeven hebbende, daar door den moord en plonderzugt veroorzaakt had, en h-c fcheen, als of men op middelen bedagt was" om hem van de Regeering te ontzetten. -I Doch, hy hier van de lucht gekregen hebbende, deed drie Raaden Imboff, Elias de Haaze en Izaak van Scbinne in hegtenis nemen maar zy werden eerlang ontflagen. Itnhoff herwaards gekeerd, wist zig by de Bewindhebbers zo wel te verdeedigen, dat X. DEEL. N 2y  i De Koningin zag eindelyk ten kiaarften, dat zy zig door de wapenen zou moeten verdeedigen, en zogt ten dien tinde de hulp haarer Bondgenooteïi, maar elk van deeze had zwaarigheden van gewigt, om daar toe niet te overhaast te befluiten. — Terwyl de zaaken dus ftonden, overleed de Koning van Pruisfen opgevolgd door zynen Zoon, die naderhand Frederik de Groote genoemd is ,en zich reeds van toen af aan , als één der beroemdfte Vorften zyner Eeuw openbaar maakte, zo in 't Veld als in 'c Kabinet, en nk t minder onder de Geleerden, van den eerfttn rang! —— Zodra had deeze  VEKEENIGDE NEDERLANDEN. 293 deeze Vorst de regeering niet aanvaard, of hy maakte eene aanfpraak op een gedeelte van Silezien, en trok derwaards met een Leger, veröverende in den aanvang des Jaars 1741 Bresiau en eenige andere Steden, en het duurde niet lang, of de Koning was het in zo verre meester, dat hy zig tot Hertog van Neder-Silezien deed huldigen. Terwyl dit gebeurde, kwsm de Koning van Spanje op met zynen eisch op de Oeftenryk. fcbe Nalaatcnfchap, en de Koning van Sardinien beweerde geregtigd te zyn tot het Hertogdom Milaan, maar met deeze laattïe trof de Koningin in Y Jaar 1742 een vei gelyk Eer dit Verdrag geteekend was, deed ook de Koning van Poolen als Keurvorst van Saxen eenen eisch ep de geheele Nalaatenfchap van den Keizer. Z. Hoe gedroeg zig Frankryk ? V. Dit Hof deed ruim zo veel kwaads aan de Koningin , als of het ook deeze heele Nalaatenfchap geéischt had, want de Keurvorften werden door hetzelve tegen de Koningin van Ihngaryen opgezet en onderfteund; N i en  294 GESCHIEDENISSEN DER en onder het voorwendzel van de Vrede te willen bewaaren , zag men twee Franfche Legers verzamelen, één aan den Rbyn in den El zat, en één aan de Maaze. Daarop begon de Keurvorst van Beyeren de Krygsbedryven in Opper - Ooftenryk en Bobeemen te gelyk, met den Keurvorst van Saxen. —— De Koning van Groot ■ Brittanje floot ondertusfchen een Verdrag van onzydigheid, als Keurvorst van Hanever. Z. My dunkt van alle deeze aanvallers, zal Spanje het minfte nadeel hebben kunnen doen, alzo dat Ryk belemmerd was door den Oorlog met Engeland. Hoe Rond het daar tegenwoordig mede? V. Deeze Oorlog werd van wederzyde wakkerlyk voortgezet, en veele Koopvaardy. fchepen genomen. — De Engelfchen bombardeerden Cartbagena. — In Noord America was, tusfehen vier Franfcben en drie Engelfche Oorlogfchepen, een fcherp gevegt voorgevallen, en dergelyke ontmoeting had ook plaats gehad in den mond van de Straat van Gibraltar. » » De Engelfchen verzuimden on*  V£R£E.NIGUE NEDERLANDEN. 295 ondertusfchen niet, van hunne gewoone Zeeroo^eryën gebruik te maaken, door het neemen van verfcheiden jNederlandfehe Koopvaardyfchepen, onder voorwendzel, dat zy Contrabande Waaren naa Spanje of deszelfs. Bezittingen voerden. ■ Ook onderzogte» de Spanjaards onze Schepen in de openbaare Zee, doch waren edelmoedig genoeg, om den Staaten ten minden eenige voldoening te geven, maar in Engeland klaagde men, volgends gewoonte, vergeefsch, Z. Dit moet toen toch vreemd zyn voorgekomen, daar men zo naauw met dat Hof verbonden was, doch ik zie, dat men in dar Ryk in tyden van Oorlog niets gewoon is te ontzien. Zaten de Staaten onder alle deeze beweegingen flil? V. Niettegenftaande al het afraaden van het Franfche Hof, vonden de Staaten goed , hunne Landmagt ten tweedenmaal met 15000 man te vei derken; terwyl zy wakker arbeidden, om een Verdrag tusfehen den Koning van Pruisfin en de Koningin te bewerken; ook werd , toen. dit niet daagde, in het najaar een Schans N 4> ge-  2*>Ó* GESCHIEDENISSEN DER. geftigt by Westervoort, niet verre van T>feU oord; inmiddels werd met Groot -Brittanje gehandeld, op wat wyze men de Koningin zou kunnen onderdennen ,en die van Holland beflooten haare Majefteit by te ftaan met 840,000 Guldens in geld, in de plaats der 5000 man, die zy, volgends het Weener* Verdrag gehouden waren te leveren. Doch de andere Gewesten waren van oordeel, dat men alvoorens Frankryk daar van kennis moest geven. Onder al dit handelen. over buitenlandfche zaaken, werd ons Vaderland droevigst bezogt met zwaare doorbraakt der Rivier-Dyken, die gevolgd werden van hevige overftroomingen , en byzonder leed Holland hier door. Men rekende, dat 'er meer dan i 50 000 Morgen lands in Gelderland en Holland overftroomd wierden. —. Men vond nogrhans, om den noodlydenden te gemoet te komen , braave menfehen, van onderfcheidene Gezintens te Rotterdam, Am. ftcldam , Haarlem, enz. die zig bevlytigden, om penningen by een te zamelen, uit welke in Gelderland en Holland eenige duizende 023-  V2REENXGDE NEDERLANDEN. £97 ©ngelukkigen, die arm en berooid waren» eerst van eetwaaren en kleederen, en vervolgends ook van vee en bouwftoffen voorzien werden. De Koningjn werd inmiddels van de hulp van Rusland verdoken, door den Oorlog, die tusfehen dat Ryk en, Zweeden ontdaan was, het welk grootlyks aan Frankryk moest worden toegefchrecveiu Maar de verandering, welke in Rusland voorviel, öelde dat Hof fpoedjg |q ü^ Qm zig, tegen Zweeden met raagt te kunnen verzetten. — Onder de Regeering van het Kind, Joan den IJl, Was Rusland de fpeelbal van eenige vreemdelingen geweest, tot merklyk. misnoegen van veele Grooten. Prinfes EUzabab,. Dochter van Peter den L die onregtvaardig, gelyk ik u te vooren gezegd, heb, geduurende de twee laatde Regeerinr gen, van den Troon uitgeOooten geweest, was, die haar toebehoorde, ondernam thans, zig op denzelven te plaatzen. Zy vertrouwde hïar geheim flegts. aan vier personen , dia zorge droegen, dat het Paleis van den Keizer •ten. 1 December met Kiygsvolk bezet wa&  2pS GESCHIEDENISSEN DER zonder dat iemand 'er de reden van wist; terwyl de Moeder van den jongen Keizer zig in geene kleine verlegenheid bevond. —Te twee uuren na middernagt begjf zig EUzabetb, aan het hoofd van eenig Krygsvolk, dat haar reeds als Keizerin erkend had, naa het Paleis , daar zy terftond door alle de Grooten, die haar waren toegedaan, in die hoedaanigheid de hulde ontving. Toen werden de Grootvorst en Grootvorftin met haaren Zoon, den jongen Keizer, in hegtenis genomen, doch heufchelyk behandeld. De Graaven van OJierman en Mumiicb werden mede gevangen en eerlang van het Hof gebannen. « Elizabetb gaf, met den aam» vang van haare Regeering blyken van zagtmoedigheid, waar door zy de liefde der Natie tot zig trok; voor het overige regeerde zy op die wyze, als haar Vader gedaan had. Z Dit was eene ftoute onderneming, die zeer geheim nr;oet behandeld geweest zyn, da^r zulke Staatkundige Overheerfchers, als de Grootvorst, zynde een Vorst van Wolfen-  CAO. 1742.7 VEREENïGDE NEDERLANDEN: 2$p 0».7eZ, Munnicb en Oflerman, 'er geene kennis van gekregen hadden. — Hoê fïond het thans met de zaaken der Koningin? V. De Oorlog in Italien liep voor baar niet ongelukkig af, en Spanje behaalde daar zeer weinige voordeden op haar,doordien Frank, ryk zig daar niet mede inliet, vestigende dat Hof al zyns aandacht op Duitscbland, alwaarhet hem gelukte, dat de Keurvorst van Beyeren den 24 January i742 tot Keizer onder den naam van Karei den FM verheven wierd, zynde by deeze verkiezing de ftetft van Bo~ heemst niet geteld, waartegen de Koninginwel protegeerde, doeh met geene vrugt,aï*o* zelfs haare Bondgenooten, en daar onder de Staaten, den Keurvorst als Keizer erkenden. — Het gelukte haar egter Opper . Oefenryk te herwinnen, en zelfs Beyeren te veroveren,, doch het geen zy hier won , verloor zy tegen den Koning van Pruisfen, met wlen zy egter,. na dat zy den Uag by Czaslau verloeren had,' te Breslan de Vrede floot. Zodra was dit niet gefchied, of de Pruisffcbe Troepen, veilieien BtUemen en-Moravien, ook keerderu de.  oCO geschiedenissen der, de Saxen naa de Grenzen van dat Keurvorftendom, dat genoegzaam openlag. — Prins Karei van Lotharingen behaalde toen groote voordeden op de Franfcben,, en heroverde Pilzen en Praag. ■ Doch voor dat de zaaken van de Koningin in dit Jaar eene gunftiger gedaante begonden aan te nemen, had zy, als gebukt onder haare Vyanden, eenen beweeglyken Brief aan verfcheidene Mogendheden , en onder anderen aan de Staaten, laaten afgaan, waarby zy ten fterkften om onderlijnd aandrong. En in de daad, reeds voor het einde van het voorige Jaar had Holland beflooten, de Landmagt voor de derde reize te vermeerderen met omtrent 20,000 man,doch dit befluit was noch by de Gewesten, noch by de Steden, met eenpaarigheid van flemmen genomen. Dordrecht' en Amfleldam hadden het by Holland het langst tegengehouden, hoewel zy 'er zig eindelyk byvoegden. Zee'and had ook lang gedraald, en het Franfche Hof deed veele moeite, om dit befluit re verhinderen. —- De Franfche Gezant Fer.eUn herhaalde geduurig, „ dat de ij Staal  VER2SNIGDE NEDERLANDEN. 301 „ Staat van Frankryk niets te vreezen had, „ noch van Pruisfen; dat het vermeerderen der Troepen den ftaat der geldmiddelen buiten noodzaake bezwaarde, en gevaar,, lyk was voor de tegenwoordige Regeering, „ dat men de Troepen ligt kon vermeerde„ ren, doch niet zo gemaklyk weder afdanken, en dat men, na het fluiten van de Munfterfcbe Vrede gezien had, welka „ zwaare gevolgen aan het dringen op af„ dank mg vast waren". — Om den Staaten te beter alle ongerustheid te benemen , bood dezelfde Ambasfadeur hun een Verdrag van onzydigheid aan, op gelyken voet als Koning George de U, 'er een voor Hanovep geflooten had. Z. Dit zou zekerlyk niet onvoordeelig von? het Vaderland geweest zyn; maar de voorheen geflooten Verbindtenisfen zullen den Staaten de handen gebonden hebben, als. Wier grondwet altyd geweest is, gelyk he£behoort, hunne aangegaane Verbindtenisfen heiliglyk naa te komen. Y. Gelderland, Utrecht en Grenhgen^. N ? tcccv  302 GESCHIEDENISSEN DER toonden 'er egter fmaak in te hebben, maar Holland ftemde 'er tegen, en toonde aan, dat men zig op geene nieuwe Verdragen verlaaten kon, zo lang men niet zag, dat de oude werden nagekomen , en hoe meer 'er van de zyde van Frankryk op werd aangedrongen, hoe meer Groot. Brittanniën de Staaten tot het nemen van ernftige maatregels aanzette; ondertusfchen bedienden zig de Franfchen van verfcheiden middelen, onv den Staaten een wantrouwen tegen GrootBrlttanja in te boezemen, en om hunne eerlykheid te toonen, bood ds Fenehn zelfs, aan, Duinkerken in bewaaring der Staaten te ftellen, tot het fluiten der Vrede toe, mids die plaats onzydig bleef, in geval 'er Oorlog ontftond tusfehen Frankryk en Engeland, doch ook dit vond men ongeraaden.— Men voerde in deezen tyd in Holland eene perzoneele Quotifatie in, ter goedmaaking van de kosten, die tot de vermeerdering van Lands Krygsmagt vereischt werden, doch zy voldeed op verre na niet aan het oogmerk, — Ook weiden de verfchiUen onder  (AO. 1743-) VEREENIGDE NEDERLANDEN. 303 de Steden, naar mate de zaaken zorgelyker werden, heviger; fommigen wilden, dat men aandrong op eene onderhandeling tusfehen de Oorlogende Mogendheden, onder bemiddeling der Staaten , waartoe Frankryk zig genegen toonde; anderen waren van ge« dagten, dat men de Vrede best bevorderen zou, als men verklaarde, beflooten te hebben, dat men zyne Verbindtenisfen zoude naakomen. Het befluit viel, om tegen het aanftaande voorjaar vroegtydig een Leger te Veld te brengen, doch nu kwam het 'er op aan, om de Gewesten, die agterlyk bleven in het aanwerven van het verëischte getal der manfchappen, daar toe te bewegen; ook had het veel moeite in, om Dordrecht over te haaien tot een befluit, waarby men vastftelde, de Koningin met 20,000 man te onderfteunen, en in den aanvang van het Jaa? 3743 werd ten dien einde eene aanzienlyke bezending derwaards gezonden. ——- By het flot van het uitvoerig antwoord, welk de Oudraad van Derdrecht op het voorflel der bezending ter Staatsvergadering inleverde 9 dee$.  S04 GESCHIEDENISSEN DES. deed dezelve den volgenden voorflag. -» „ Dat men, zonder een vast befluit te nejj men, omtrent de Verbindtenisfen, die al: „ of niet volgden uit het Weener - Verdrag, „ der Koninginnè van Hongarytn 20 000 marj ,, toeflaan zou, om haare plaatzen in de „ Nederlanden daarmede te befchermen, na.» dat dezelren van Engelfcbe, Hanoverfcbe. en Hesfifebe Troepen ontledigd zouden zyn; mids dat zy niet werden gebruikt, om „. Frankryk of andere Bondgenooten van den. „ Staat, in derzelver bezittingen aan te tasj, ten, Dat men daarenboven 6 of 7000. 5, man zou werven in Dtiltscbland, om al- daar, ten dienfte der Kcninginne , gebruikt, S1 te. worden; of zo men deeze manfchap w niet mogt konnen bekomen, dat men haar sj deezen onderftand in geld zou verfchaffm. Men vleide zig, dat deeze voorflag be- haagen zou; doch zo 't anders uitviel,, s, verzogt. men , dat de andere Leden en de, %i Raadpenflönaris in 't byzonder , hekwaa.„ mer voorflagen deeden, waar naar, die. t£ mi D&rdrssb^ zjg3 zo 't mooslyk ware,  VEREENIGD2 NEDERLANDEN. 305 „ wilden voegen". . De bezending naa den Br iel flaagde niet beter; doch, nadat Dordrecht zig wat reklyker begon te toonen, deed men ter Vergadering van Holland weder nadere voorilagen, waartegen egter door Dordrecht en den Brief andermaal geprotesteerd werd. —Vervojgends wendde Holland zig tot de andere Gewesten , om die tot de gedagten der meerdeiheid over te haa« len , dan ook dit volgde niet fpoedig, Inmiddels deed de Ambasfadeur de Fenelon eenige opening tot Vrede, waar van hy ze»de, dat zyne Mijeiteit aan geene Mogendheid iet had laaten voorftellen dan aan deezen Staat. De meeste Leden zagen daar óp eikanderen met verwondering aan, alzo niemand hunner kennis had van zodaanige opening. - Maar de Raadpenfiönaris verklaarde dit geheim, met te zeggen, dat de Ambasfadeur, verzeld van den Abt de la Vim. hem reeds in de maand van July des voorleden Jaars, onder verbindtenis van de ftiptfte geheimhouding had te kennen gegeeven, dat Frankryk te vrede zon zyn, zo men den Keizer Beyeren te  So5 GESCHIEDENISSEN DER te rug gaf, en daarenboven een gedeelte der Voor. 0«fi-jHrykfcbe Landen afftond, waarby nog iet van klein belang moest komen, welk egter, als men het in 't overige ééns was, den koop niet breeken zou. — . Na veel ftribbelens werd eindelyk door de Algemeene Staaten beflooten, de Koningin vans Hongaryen met 20,000 man te onderfteunen. Z. Maar dit befluit, vreeze ik, zal even 20 veel geweest zyn, als of men Frankryk den Oorlog verklaard had. V. De toerustingen ten Oorlog werden ten minnen in Frankryk en Engeland ten flerkften voortgezet; en zo ras had de Franfche Gezant zynen Meefter geen kennis gegeeven van het befluit der Staaten, of hy verklaarde kort daarna uit s'Konings naam , dat zyne Majefteit wel gezind was, de Vrede met de Staaten te onderhouden, doch zo zy daar in belang ftelden, begeerde de Koning, dat hunne Troepen niet naa Duitscbland gezonden, noch in de Nederlanden tegen die des Konings gebruikt wier den. Z. Was het befluit der Staaten egter niet ^ dat  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 397 dat de Koningin deeze Troepen alómrae zou kunnen gebruiken? V. Ja, behalven in Italië»; de Staaten gaven ook den Gezant ten antwoord, dat zy flegts voldeeden aan Verdragen, te vooren met kennis van Frankryk geflooten, en dat de Koningin aan verfcheiden kanten het eerst was aangevallen. Tot deeze gedagten werden de Staaten door Engeland ten fterk- ften aangefpoord. Ondertusfchen ging de Oorlog nog voort, en niet ongelukkig voor de Koningin in Beyeren en Bebeemen. — Na het openen van den Veldtogt aan den Main viel 'er een Veldflag voor, tusfehen het Leger der Bondgenooten van de Koningin, onder bevel van Koning George en de Franfcben , by Dettingen, waar in zeker de Bondgenooten de overwinning behaalden, fchoon de Franfcben 'er ook op roemden, doch de gevolgen waren voor hun allerna* deeligst. Deeze Veldflag viel egter voor, eer dat de 2o,oco man Staatfche Troepen in Duitscbland aangekomen waren; deeze keerden kort daarop weder naa de Ooftenrykfcbe Ne*  S°S GESCHIEDENISSEN DER Nederlanden te rug, ai ,vaar 2V de Winter. kwartieren betrokken. — In ltalien waren de zaaken der Koningin een weinig te rug gegaan, fchoon het Tractaat van V*r»/ waarby de Koning van Sardinien van allen eisch op Milaan afftond, en zig mede verbond tot de handhaaving der Pragmatieke Sanctie, de nadeelen daar geleeden eenigzins vergoedde. In dit Verbond weigerden de Staaten egter te treeden , hoe fterk zy door Engeland werden aargczcgt. — Het gelukte ook de Keizerin Van KusJand den 17 Augustas te AU* met de Zweeden de Vrede tot ftand te brengen; waar uit de Keizerin Ko. ningin zig nieuwen byftand van Rusland beloofde; ook werden de Staaten hier door ontOagen van het zenden eener Vloot naa de Oostzee, dewyl de Koophandel en Zeevaart thans weder in het Noorden veilig was. Met den 1 January van dit Jaar was het vernieuwd Oclrooi van de Oost Indifche Maatfdiappy voor den tyd van 12 Jaaren weder ingegaan. En op den 28 February was de Puüfesfe van Oranje in de kraam bevallen  (Ao. 1744.) VEREENIGDE NEDERLANDEN. 30^ Jen van de P;infesfe Carolina, die zo als gy weet, gehuwd is geweest met den Prins van Weilburg, en voor eenigen tyd overleden is. Z. Het verwondert my, dat Frankryk, in den tegenwoordigen toeftand van z;>aken 1 niets ondernam ten behoeve van den Pretendent, om dus Engeland te huis de handen voi werks te geven. V. Daar werd in de daad door dat Hof een aan dag beraam 1, met het begin van het Jaar 1744- orn den oudften Zoon van den Pretendent Karei, aan wien de Vader zyn regt had afgeflaan, op den Engelfchen Troon te bren» gen, doch de Voorzienigheid verydelde wederom, gelyk meermaalen, alle deeze pogingen. ■ De Staaten waren fpoedig gereed, om 6000 man Hulptroepen naa Engeland over te zenden, en de Infcheeping der Franfche Troepen te Duinkerken werd verhinderd door eenen hevigen Noordwesten Wind, die in eenen volkomen ftorm veranderde. Verfcheidene platbodemde Vaartuigen, waarmede het Krygsvolk aan boord gevoerd werd, werden aan fpaanderen geflagen, en de onder*  310 GESCHIEDENISSEN DER derneming dus verhinderd Eene Franfche Vloot, die de landing begunfligd zou hebben, had ook zo veel geleeden, dat zy weder in Brest moest binnen loopen. - Voor dat men in Zeeland zekere kennis had van het doel deezer onderneming, had het byëenbrengen van zo veele platbodemde Vaartuigen te Duinkerken, daar groote verflagenheid ver oorzaakt, welke verdween op de tyding van het mislukken van den aanflag, welke egter ten gevolge had, dat Frankryk en Groo:Brittanje over en weder eikanderen den Oorlog verklaarden; en dat in de Verëenigde Gewesten vier van de zeven ten fterkften aandrongen op de verheffing van den Prins van Oranje , tot Generaal van het Voetvolk van den Staat; waartoe egter Holland en Zeeland voor als nog niet te brengen waren. Engeland vorderde thans van de Staaten, dat zy met Frankryk tot eenen openbaaren Oorlog kwamen, en eischte behalven <5ooo man, die reeds geleverd waren, nog co Oorlogfchepen. Het uitrusten der Schepen werd ten eerden te werk gefleld, en tien van de- zel-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 311 zeiven ftaaken vervolgends in Zee, onder bevel van den Luitenant Admiraal Henrik Grave, maar tot het verklaaren van den Oorlog aan Frankryk wilden de Staaten zo min voldoen aan het Engelfche Hof, als de Koning van Pruisfen voornemens was, om Engeland by te ftaan. Kort hier na werd van wegens Frankryk aan de Staaten kennis gegeeven, dat men vosrneemens was, em de Koningin van Hongaryen den Oorlog aan te kondigen: dit deed Feneltn in eene uitvoerige aanfpraak; de Staaten hier op in korte doch bondige bewoordingen geantwoord hebbende, werd by hun beflooten, tot het zenden van een buitengewoon Gezantfchap naa Frankryk, waar toe benoemd werd Unico Willem Graave van Wasfenaar en Heer van Twikkelo. Zodra Frankryk den Oorlog aan de Koningin verklaard had, deed zy zulks op haare beurt mede aan dat Ryk. — De Graaf van Wasfsmaar had zyn eerfte gehoor by den Koning den 26 Mey, in de Abtdy van Cifoing naby Rysfel, werwaards de Koning zig begeven had, om zig aan het Hoofd zyner Troepen te  Sll GESCHIEDENISSEN DER. te ftellen, doch hy bevond ras, dat de Koning voornemens was zyn ontwerp door te zetten, gelyk daadlyk bleek door het bemagtigen van Warneton, Meenen, Iperen, Fortde Knokke en Veurne, welke veroveringen geene kleine verflagenheid onder de Staatsleden veroorzaakte. ——— Z. Werd 'er dan geen wederftand geboden ? V. Het verëenigd Leger der Engelfchen, Oostenrykfehen en Staatfcben trok, op de eerfte beweging der Franfchen, aan de Dender byëen, maar was te zwak van manfchap, om iet tegen de overmagt der Franfchen te ondernemen. De Staaten namen het befluit, om de Koningin nog met 20,000 man te onderfteunen, waarmede het verëenigd Leger» als ook nog met eenige Engelfchen verfterkt werd, en zig eerlang by Oudenaarden agter de Schelde nederfloeg. Frankryk deed, na deeze vermeerdering van s'Lands Magt, den Staaten wederom een Verdrag van onzydigheid voorflaan, welk egter, daar de zaaken nu zo verre gekomen waren, van de hand gewezen werd. —. Her Verbond, welk  ▼ereentgde nederlanckw. 313 welk te Frankfort door den Keizer, den Koning van Pruisfen, als Keurvorst van Brandenburg, den Keurvorst van de Paltz, en den Koning van Zweeden, als Landgraaf van Uesfen geflooten wtrd, belemmerde de Koningin nog ruim zo vee!, als de inval der Franfcben in de Oestenrykfcbe Neder landen. De Keizer deed de Staaten veizoeken, om 'er ook in te treeden, doch dit werd heu- fchelyk van de hand gewezen Groot was intusfchen de vreugde die ontftond wegens den overtogt van Prins Karei over den Rbyn, welken «e Koning van Frankryk met ontzetting hoorde, te Duinkerken iv het midden zyner veroveringen van de B Oot'-iHd,- * Gods Wijsheid, • £»e edelmoedige We- detveygeïtltng • . i ■ zieke Kind. ♦ Het goede Voorbeeld* & Pietje en Keetje* "5* Het Geduid. Een godsdienstige jeugd é maakt een^gelukki- 0 gen ouderdom, $ De Koclnsees. <$ Pietje bij het ziekbed & van z.jn Zusjen. 4Jt Het verhoorde Gebed. 4$. H e t tede rham ge Kind. De ' Oir -eda^tZdam- ^ beid. < Voge, ojr dt Kruk. . Aau mijo kLme Le- 4 I 'zerfc' ;•">*' vviy Jantje en bet Konijn, 'öe zingende Willem. | De kleine Zangfter. De verkeerde Vrees. ï enz.