% ♦ V OVER DE AFSCHAFFING DER NONNENKLOOSTERS. E N DANKLIED DER JONNEN I N DE OOSTENRTKSCHE STAETEN OVER HET ONTSLAG UIT BAEREN KLOOSTEREED; in Nederduitfche Verfen. Belden uit het Hoogduitsch naer den WEENER DRUK. Te N T M E G' E N, By A. van GOOR, Stads- en Quartiers- Drukker en Boekverkooper.   Pag. i JEJ^e Nonnenkloofters hebben hunne opkomlt den Monniken te danken, doch zyn allen Jonger als deezen: het was den Monniken niet genoeg binnen de Steden gefloopen te zyn, hun getal allengskens door hunne liftige kunftgreepen en fchynbaere heiligheid en nut, vermeerderd te zien; maer zy begeerden ook, dat het vrouwelyk gedacht eensgelyks hunne kappen draegen, en hunne oogmerken mede zou helpen bevorderen. De Karmelieten moeften zufters, dat is, Karmelietinnen hebben, de AuguftynerAuguftynerinnen, en zo voorts. Straks gaven de Jefuieten den Staet ook Jefuieterinnen. Wanneer in voorige tyden, toen men alles geloofde, wat het lieve Priefterdom zeide, en zich verbeelde, dat men geen goed Chriften ware, als men zulks niet A ge-  geloofde, de lieden nog dommer mogten geweeftzyn, als zy werklyk waren, zouden de geordente perfoonen van beiderleie kunne zo fterk vermenigvuldigd weezen , dat zy meêr als de helft van eenen ftaet uitgemaekt, en meêr als eens zo zo veel, als de waereldlyke helft eens ftaets aen vermogen bezat, aen zich getrokken zoude hebben. Ja, zo 'er niet fomtyds mannen opgeftaen waren, die zich tegen deeze wanvoeglykheid hadden aengekant, zouden de geordente perfoonen het zó verre gebragt hebben, dat de waereldlyken hun zouden hébben moeten onderdanig weezen, en dit alles onder den dekmantel van den Godsdienst: gelyk de Paufen, in voorige tyden, zich verftoutten over de Vorlten te heerfchen, hun zelfs wetten voortefchryven, en ftaende te houden, dat zy hun de kroonen geeven, en, naer goedvinden, ontneemen konden. Doch dank zy der Voorzienigheid , en eenige fchrandere Landsvorften, Raeden, en geleerde mannen, dat  dat de geordenten, fchoon zy het in de daed zeer verre gebragt hebben, het zo verre, als zy wel wilden en dachten,niet brengen kunnen, en hunne tot de grootfte fchaede der Landen gemaekte aenflagen dikwerf veriedeld worden. Ondertuffchen, wie zouden den geordente geeftelyken ligter hunne lederen gordels, hunne fcapulieren, hunne amuletten, en hunne overige zeven zaeken hebben kunnen helpen voor den dagbrengen, als wel de Nonnen, die zich, om deeze reden, byzonderlyk toeleggen op het maeken van fcapulieren, 't naeïen van amuletten, en 't inzetten van Reliquiè'n. Wie hadden zo menigerleie verfchyningen van Jefus Christus, des heiligen Geeftes, der Maegd Maria enz. ligter kunnen hebben, en onder het volk brengen, als deeze Gode gehe'ligde Jongvrouwen, deeze verloofde Bruiden van Jefus Chriftus, deeze dochters en zufters der moeder Gods. Slaen wy nu gade de gefchiedenisfen A a der  4 , der Nonnen Geertruid, Mechteld en Krescentia ; hoe word het ligrgeloovig volk daer mede niet om den tuin geleid? hoe veelc dwaelingen zyn niet door deeze gewaende verfchyningen en openbaeringen uitgertrooid geworden ? De Monniken en Nonnen ftonden met eikanderen in eene naeuwe overlegde verbintenis en verflandhouding: de eerften gaven haer deeze en geene gedachten aen de hand; zy voerden dezelve uit, en maekten het Hechts eenige, (niet veele, uit voorgewende heilige nederigheid, als of zy integendeel niet begeerden dat het ruchtbaer wierde, dat zy met zulke verfchyningen verwaerdigd waren) bekend; dezelve bragten deeze nieuwigheid , als iet zekers en buitengemeens, andere terooren, en de Monniken voltooiden dan dien begonnen handel, bragten door hun prediken, en op allemogelykewyzen, dergelyke verdichtzcls en voorwendzels als waerheden onder het ligtgeloovig Volk, deelden beeldtenisfen en Boekjes uit, waerin deeze ver- fchy-  fchyningen beveftigd werden metnadrukkelyke en buitengemeene, doch der waere geloofsleere vlak tegenfpreekende beloften : dat die geenen, welken dit of dat gebedeken , door Christus zeiven aen deeze of geene Non geopenbaard, daeglyks zouden bidden, niet verdoemd konden worden, en foortgelyk apentuig meêr, waer door het waere vertrouwen op God, de waere aendacht, de Chriftelyke leevenswandel groot nadeel leeden. Schoon de Kerk dergelyke voorgewende dingen niet kon goedkeuren, zo werden dezelve echter als waer onder 't Volk verftrooidj 't welk, in de verbeelding, dat zulks het tot geeftlyk nut en zielenheil gedyde, nog geld fpilde , om van deeze gevvaende heilige Nonnen beeldjes, amuletten, roozenkransfen, olie, een ftukje van fluier of kleed, te bekomen. 'tZyn Geertririd, Mechteld, Krescentia niet alleen, waer van dergelyke zaeken bekend ftaen, daer zyn 'er nog veel meêr; deeze zyn hier Qechts als voorA 3 beel'  6 %w beelden bygebragt, waer mede beweezen word, dat niet alleen door de Monniken, maer ook door hunne Nonnen dwaelingen en bygeloovigheden onder het Chriften Volk zyn verfpreid geworden. Ondertusfchen bemerkten de gefleepen Monniken wel, dat zy den rykdom der waereldlyke vrouwsperfoonen niet zo gemakkelyk in geeftelyke handen konden brengen, indien zy dezodaenige ook niet in kloofters verzamelden. Zy bedienden zich derhalven van eene huichelaeres,of vroomfchynend vrouwsperfoon; deeze leefde eenzaem, vry van waereldfche verrichtingen en bezigheden, en zogt, doorhaere deugd, op 't Volk eenen indruk te maeken, nam van eene Monniksorden Regel en kleeding aen, nam nog deeze en geene gezellinnen by zich, zogt, doorVoorfpraek en hulp van eenige Monniken deezer orden, de goedkeuring en bekragtiging by den Pauflyken Stoel, en nu had dezaekhaer beflag; goedhartige lieden, in de verbeelding van een Gode welbe- haeg-  7 haeglyk werk te verrichten, verfchaften een oord, een huis, waer deeze nieuwe Nonnen konden woonen; de Monniken lieten niet na deeze verzamelingen als Gods dienaeresfen, die voor de zonden der waereldfche menfchen den vertoornden God bidden en bevreedigen, met veel beloovende volvaerdigheid aentepryzen, en an* deren de onfeilbaere zalig- en heiligheid te verfpreeken, wanneer zy in eene zp heilige verzameling, die juift van wegen de deugden, welke daer beoefend worden, en wegens de heiligheid, die men daer kan erlangen, van zyn Pauslyke Heiligheid goedgekeurd en bekragtigd geworden is , zouden leeven. Wie zou 'er nu, byzonder in de toenmaelige tyden, niet in den hemel komen? Die geene, welke zelve niet in 't klooster konden gaen, gaven aen deeze verzamelingen een deel van haer vermogen; de gegoedfte ftichtten kloofters, terwyl de voor de opkomft der Nonnen zich beieveren.de Monniken alle poogingen aenwend- den  8 ■ den om nieuwelingen aentewerven, die door haer aenzien en vermogen, de Nonnenkloofters in bloei konden brengen. Door haere kruipende nedrigheid, gewaende deugden, en oogfchynende armoede zogten zy goedaertige harten te beweegen, dat haer op den duur onderftand gedaen wierde, daer intusfchen de eerfte (lichtingen, en het vermogen der geene, die, van tyd tot tyd, in 't Kloofter aengenomen werden, genoegzaerc, zo niet ten eenemael overvloedig geweeft waren. Op zulk eene wyze vermeerderden de Nonnen haere Kloofters en haer vermogen, tot zy eindelyk zulk eenen top bereikten, dat zy, zo wel als de Monniken, even gelyk de waereld|yke Heeren, goederen, onderdaenen, kaiizelaryen, en Waereldlyke herbergplaetfen bezaten. Zy, die de Nonnen verdedigen, komen daedlyk met het zevende Hoofdrtuk van den eerften Brief des Apoftels Paulus aen die van Korinthen voor den dag. Hoe dikwerf ik dit Hoofdftuk ook leeze, vind ik  Ik echter 'geene plaets, waer door onze vrouwenkloosters en Nonnen, zo als ze zyn, verdedigd kunnen worden. In het eerfte vers zegt de Apoftel: bet is den meiifcbe goed, dat by geen wyf aenraeké i 't welk eene volftrekt uitgemaekte zaek is; want die geen, welke in 't geheelgeeiie begeertens voelt, en dus aen 't gevaer der onkuisheid niet is blootgefteld, heeft flechts alleen voor zyn eigen ligchaem en ziel te zorgen, en is voor veele bekonimernisfen bevryd. Doch hoe veelen dergelyken worden 'er wel gevonden ? De Apoftel laet 'er daedlyk, in 'tide Vers» op volgen, maer om der onkuisheids wille, bebbe een iegelyk zyn wyf* en een ie^elyk wyf zynen man. Met deezen text kan men bewyzen, dat 'er in 't geheel geene klooftervrouwen of ongetrouwde geestelyke zyn kunnen, die geene onkuisheid met gedachten, woorden en werken pleegen; zo alsook, ten voordeele der Kloofleren, andere Texten bygebragt worden, 7de vers: want ik wilde, dat allen men» B feben  1° è&J& fcben waren, gelyk ik zelf ben: waer echter aenftonds by ftaet: doch elk heeft zyne eigene gaven van God, de een alzo, maer de ander op eene andere wyze., 8fte Doch ik zeg den ongetrouwden en weduwen: bet is bun goed, wanneer zy alzo blyven, gelyk ikfdoe. 9de. Maer indien zy zich niet kunnen onthouden, dat zy dan trouwen; want bet is beter te trouwen dan te branden. Maer wat doen toch de Kloofterjuffers, die, als zy tot huwbaere jaeren komen , de natuur beginnen te gevoelen, en, uit hoofde haerer gelofte, zich in den echt niet kunnen 'begeeven? Zyn ze niet, in dit geval, zelfs tegen den raed des heiligen Paulus, gedwongen te branden, in plaetfe dat bet beter ware te trouwen ? Laten wy nu het 10 en 25 f. eens inzien, vers 10. Docb den, getrouwden gebied ik niet, maer de Heere. Vers 25. Aengaende de maegden, heb ik geen gebod des Heeren; docb ik geef eenen raed. Wat den Echteftand betreft, is het een bevel des Hee-  Heeren, doch wat de Jongvrouwen aengaet, is het Hechts een raed des Apoftels; en dees raed is zo ingericht, dat 'er de Apoftel altoos by voegt, dat het den geenen, welken denken zich niet altoos voor de begeerlykheid te kunnen wachten, beter zy te trouwen, dan te branden. Wanneer het nu ondertusfchen, vol- gens het 38 en 4ofte vers, beter en zaliger is, dat de Jongvrouwen en Weduwen alzo blyven, fchoon het ook wel gedaan zy, als men trouwt; zo kan immers ten voordeele onzer Nonnenkloofteren daer uit niets getrokken worden: want de Apoftelzegt niet, dat zy, die Jongvrouwen of Weduwen willen blyven, zich in 't Kloofter moeten begeeven, om daer gemakkelyk te kunnen leeven. Ook zegt de Apoftel niet, dat zy zich door eenen eed zullen verpligten, om, wanneer de begeerlykheid, tegen haer vermoeden, mogt ontwaeken, het middel daer tegen (ade vers) den echt namelyk, niet te mogen gebruiken. B 2 Men  / is Men kan den raed des Apoftels volgen, en Jongvrouw en Weduw blyven, zonder in 't Kloofter te gaen ; en men kan ook in de waereld de Pligten jegens God en de naeften volbrengen, en door nuttigen arbeid en bezigheden het zyne tot nut der burgerlyke maetfchappy toebrengen. De Apoftel zegt immers duidelyk: Vers 8. Docli ik zeg de ongetrouwde en Weduwen, het is haer goed, wanneer zy alzo blyven, gelyk ik ook doe. De Apoftel was echter in geen Kloofter, maer in de waereld; dan hier, dan daer, midden in de gevaercn. Doch wie is ftout genoeg om te lochenen, of ftaende te houden, dat er ook geene gevonden worden, die, buiten de Kloofters, naer den raed des Apoftels, ongehuwd deugdzaem Jeeven ? Nadien het dus buiten allen twyfel is, dat de Apoftel van geen Kloofters fpreekt, fliaer alleen zynen raed aen de zich in de waereld bevindende Jongvrouwen en Weduwen gegeeven heeft: dat hef goed voor haer  haer zy alzo te blyven, wanneer zy na* melyk haeren wil beperken, en, vers. 9, zich onthouden kunnen '■> doch als zy uit hoofde haerer natuur en begeerlykheid, moeten branden, dat bet dan beter • zy tetrouwen ,• zo zyn 'er de Nonnenkioofters dienvolgens nietnoodig, even zo min als 'er de Monnikenkloosters behoeven te weezen; want de waereldlyke Priesters komen, even zo goed als de Nonnen en Klüoftergeeftelyken, de gelofte van kuis-, heid na, en zyn immers midden onder hunne waereldlyke medechristenen. En hoe zou het met de menfchelyke Mact-> fchappy en Staeten gefchaepen weezen, wanneer allen Christenen dat, 't welk egter goed is, den Echtenttaet namelyk, lieten vaeren, en dat, 't welk beter is, te weeten den ongehuwden Staet, verkiezen wilden? zouden niet de Staeten, de menfchelyke Maetfchappyen, uit hooft de van deezenraed des Apoftels, wanneer men dien in 't algemeen verftaen wilde, gelykde Kloofters en.hunne aenhangers B 3 den  14 denzei ven uitleggen, ophouden? Elkeen zou zich op den heiligen Paulus kunnen beroepen, en zeggen: 'tis verftandiger het befte te kiezen. Hoe zou, op dusdanige wyze , de raed des Apoftels verdedigd en uitgelegd kunnen worden? Niet anders , als ik reeds hier voren gezegd heb. Ze zyn derhalven niet noodig. Wy willen nu oók eens onderzoeken, of de Nonnenkloosters zelfs niet nadeelig' zyn; of zy den Godsdienft en Staet eenïg of geen nut toebrengen. Dat door de Nonnenkloosters en Nonnen dwaelingen en bygeloof ontftaen zyn, behoeft geen verder bewys. Dat de Nonnen veel kwaed, boosheid, en ondeugd gepleegd hebben, niet alleen in voorige tyden, 't welk de heilige tridentynfche Kerkenraed in de Befluiten ten aenzien van de verbetering der zeden zelf bekent, maer ook in latere, en onze tyden, daer van hebben wy ook voorbeelden, 't Is zeker buiten kyf, du men van allen kloofteren niet even gelyke kwaede dae- den  den weet, ook dat ze niet allen altoos ondeugend geweeft zyn, en men hen allen daer mede niet betichten kan; doch hoe veele hebben, in haere Jeugd, het Ordenskleed aengenomen, zonder genoegzaeme overlegging en overtuiging, zonder eerft haere natuur, en ligchaems gefteldheid te kennen; hoe veele zyn 'er van haere onverbiddelyke ouders, tegen haere neiging, in de Kloofters gedaen; hoe veelen, meeftendeels van aenzienlyken , of ook zeer vermogenden Staet, zyn door de Monnikken en Nonnen overreed het kleed aenteneemen, die 'er allen, in rypere Jaeren, berouw over hadden, en 'er gaern weder uit wilden weezen, doch zulks niet meêr konden. Ik weet, dat zeer veelen een ten uiterften onvergenoegd leven leiden, zodat zy het vrienden en bekenden, geeftelyken en waereldlyken weemoedig klaegen, en wenfchen maer weder in de waereld te mogen komen. Ik weet, dat eene Vorftin haere dochter, die in een kloofter in de koft was, en van  i6 van de Nonnen tot het kloofterleven was overgehaeld, zelfs te voet gevallen is* doch niets kon overwinnen; eenigen tyd na het afleggen der gelofte, kreeg deeze ' dochter evenswei berouw, dat zy den raed der Nonnen, en niet dien haerer vorftelyke moeder gevolgd had. Zyn de Nonnenkloofters deezen perfoonen dus aen ligchaem en ziel niet fchadelyk; zyn ze den Geflachten van zulke ongelukkige misnoegden niet nadeelig; zyn ze den Staeten zelfs niet in den weg* welken zy zo veele perfoonen ontrooveiv, die in de waereld vergenoegd geleefd, hunne pligten volbragt, als deugdzaeme gaden het geluk eens goeden Burgerftaets bevorderd, en als regtfchaepen moeders den Staet nuttige medeburgers zouden gegeeven hebben ? Waren 'er geen Non-nenkloofters en geloften, dan konden die geene, welke, uit hoofde der onkuisheid, over haer ligchaems gefteldheid geene bekommernis behoefden te hebben, volgens den raed de» Apoftels altyd Jong- vrou-  vrouwen en weduwen blyven, in de Godshuizen, en in haere binnenkarneren, haere gebeden en befpiegelingen verrichten, werken van barmhartigheid oefenen, en, met één woord, God dienen; de zulke echter, die ontdekken mogten, dat het haer zwaer zou vallen zich te onthouden, konden zich als dan in den echt begeeven; en zo zou de raed des Apoftels véél beter kunnen worden nagekomen. Maer brengen nu de Nonnenkloosters den Godsdienst en den Staet eenig nut aen? Ik zeg neen. Wanneer wy, boven het geen tot hier toe gezegd is, de Nonnenkloosters befchouwen, zo als wy maer willen, kunnen wy niet vinden, dat zy den Godsdienst en den Staet van eenig nut zyn? Den Godsdienst niet; want zy onderrichten het volk niet door de verkondiging der waerheden van 't Euangeliutn en der ChriStelykeZedenleere; 't is haer ongeoorloofd de Sakramenten uittedeelen, of eenigen anderen Kerkdienst te verrichten; bidden, befpiegelen, en C deugd.  19 fcM£ deugdzaem te leeven, brengt immers, eigenlyk gefproken, den Godsdienft geen nut aen, maer is de pligt van eiken Christen ; fchoon zy ook in de waereld als Jongvrouwen en weduwen mogten leeven, kunnen en moeten zy dit doen, en zulks doen 'er veele, die het echter niet in de gedachten neemen om te zeggen, dat het den Godsdienst van eenig nut is. Ook geloof ik niet, dat het blaeten der Nonnen in 't latyn, 't welk zy, op gezette ftonden, laeten hooren, Gode zó aengenaem zy, als een gebed van een'anderen deugdzaemen perfoon, die het, uit den grond zyns harte, met waeren yver, in eene fpraek, die hy volkomen verftaet, voor God uitboezem, fchoon hy het niet op zekere gezette ftonden verricht. Den Staet brengen zy eensgelyks geen nut aen; want zy verrichten geene voor den Staet nuttige bezigheden, zymaeken niets, 't welk der menfchelyke Maetfchappy tot roodig of nuttig gebruik verftrekt; ze zyn met de Staetsleden niet verbon-  bonden; Ja liefdewerken, en duizenderleie andere verpligtende zaeken, welke de waereldlyke menfchen eikanderen bewyzen, volbrengen zy in 't geheel niet, en kunnen het ook niet doen, even daerom, wyl ze in de Kloofters opgeflooten zyn. Haere ganfche bezigheid beftaet in beuzelingen, die meêr een tydverdryf, als een werk kunnen genoemd worden. En vendien gaen de meeften in 't Kloofter om verzorgd te weezen, om niet te moeten arbeiden, en toch te kunnen eeten, drinken, en gemakkelyk keven. Wat moet 'er nu met zulke.Gezelfchappen en Kloofters gedaen worden, die den Godsdienft, den Staet onnut zyn, ja waer uit, gelyk wy hier vooren hebben aengetoond, zo menigwerf dwaelingen en by-, geloovigheden zyn gefprooten, en welken zelfs veelen hunner leden aen ligchaetn en zie!, ja derzelver Gedachten en ook den Staet tot nadeel verftrekt hebben P Wat anders, dan de zei ven aftefchaffen, te verftrooien , te vernietigen, en der '■■ Non-  Nonnen te leeren, dat zy den raed des heiligen Apoftels Paulus even zo goed, zo niet beter, in de waereld, als tot hier toe in de Kloofteren, kunnen nakomen, DANK-  Pag. 21. DANKLIED der NONNEN IN DE OOSTENRTKSCHE STAETEN over hex ONTSLAG uit haerem KLOOSTEREED. JDat Jofef niets als zegen fcbonk, Dat by Miljoenen tot een' troofter Verftrekte, drong in ieder Kloofter, Waer rafcb de blydfte Jmcbftem klonk. D Hy  Hy meerde van zyn' troon, met magt, Geloofsbaet, die bet Folk vemeêrde; Daer 't Priejlerdom verdroegen leerde, En deugd als Godsdienft werd geacht. Hy zag in 't Land veel Slaefsgewaed, Ontroert, en ftelt in V menfcbdoms regten Zyn Isrel, en Bohemens Knechten, En werd der vrybeids toeverlaet. Hy wierp ook onlangs 't vaderoog Op veele duizend Maegdenzielen, Zag haer voor God gedwongen knielen, Toen by ze uit haere Cellen toog. Des  23 Des avonds werd 't bevel geboord: „ Komt, bleeke Nonnen, zonder draden, „ Treed in de lieve zonnejlraelen, „ En krygt een blos, die elk. bekoort!" GJ-> Jofef! ftaekt bet droef gezucht Der Nonnenfcbaer, in dank ontfiokenl De Klooftergrendels zyn verbroken! Acbl welk een weldaed! —